Jérôme (saint ; 0345?-0420). Sancti Eusebii Hieronymi,... Opera omnia, post monachorum ordinis S. Benedicti e congregatione S.

Mauri, sed potissimum Joannis Martianaei hujus

Vallarsii et Maffaei,... Editio Parisiorum novissima... accurante et ad ultim.... 1845.

1/ Les contenus accessibles sur le site Gallica sont pour la plupart des reproductions numériques d'oeuvres tombées dans le domaine public provenant des collections de la
BnF.Leur réutilisation s'inscrit dans le cadre de la loi n°78-753 du 17 juillet 1978 :
*La réutilisation non commerciale de ces contenus est libre et gratuite dans le respect de la législation en vigueur et notamment du maintien de la mention de source.
*La réutilisation commerciale de ces contenus est payante et fait l'objet d'une licence. Est entendue par réutilisation commerciale la revente de contenus sous forme de produits
élaborés ou de fourniture de service.

Cliquer ici pour accéder aux tarifs et à la licence

2/ Les contenus de Gallica sont la propriété de la BnF au sens de l'article L.2112-1 du code général de la propriété des personnes publiques.

3/ Quelques contenus sont soumis à un régime de réutilisation particulier. Il s'agit :

*des reproductions de documents protégés par un droit d'auteur appartenant à un tiers. Ces documents ne peuvent être réutilisés, sauf dans le cadre de la copie privée, sans
l'autorisation préalable du titulaire des droits.
*des reproductions de documents conservés dans les bibliothèques ou autres institutions partenaires. Ceux-ci sont signalés par la mention Source gallica.BnF.fr / Bibliothèque
municipale de ... (ou autre partenaire). L'utilisateur est invité à s'informer auprès de ces bibliothèques de leurs conditions de réutilisation.

4/ Gallica constitue une base de données, dont la BnF est le producteur, protégée au sens des articles L341-1 et suivants du code de la propriété intellectuelle.

5/ Les présentes conditions d'utilisation des contenus de Gallica sont régies par la loi française. En cas de réutilisation prévue dans un autre pays, il appartient à chaque utilisateur
de vérifier la conformité de son projet avec le droit de ce pays.

6/ L'utilisateur s'engage à respecter les présentes conditions d'utilisation ainsi que la législation en vigueur, notamment en matière de propriété intellectuelle. En cas de non
respect de ces dispositions, il est notamment passible d'une amende prévue par la loi du 17 juillet 1978.

7/ Pour obtenir un document de Gallica en haute définition, contacter reutilisation@bnf.fr.

PATROLOGIiE

CURSCS COMPLETUS
SITE
BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA,.

OMNIUM SS. PATRIM, DOCTORUM SCRIPTORUMQUE

ECCLESIASTICORUM

QUI AB ^VO APOSTOLICO AD USQUE INNOCENTII III TEMPOR A

FLORUERUNT;
RECUSIO CHRONOLOGICA OMNIUM QTLE
EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLICJE TRADITIONIS PER DUODECIM
PRIORA ECCLESLE SJECULA ,
JCXTAEDITIONESACCURATISSIMAS,1NTER SECOMQOE NONNOLLIS CODICIBUSMANDSCRIPTIS COLLATAS, PERQOAM
DILIGENTER CASTIGATA;
COMMENTARHS LECTIONIBUSQUE VARUNTIBUS CONTINENTER ILLUSTFLATA ; '
DISSERTATIONIBUS,
OMNIBUSOPERIBUSPOSTAMPLISSIMAS EWT10NES QVMTRIBIJS NOVISSIMIS SJECCLISDEBENTUR ABSOLCTAS
DETECTIS, AUCTA,
INDICIBUSPARTICULARIBUSANALYTICIS, SINGULOS SIVETOMOS, SIVEAUCTORESALICUJUS HOMENTI
. SUBSEQUENTIBUS, DONATA ;
CAPITULIS
1NTR.AIPSUMTEXTUM RITEDISPOSITIS, NECNON ETTITULISSINGULARUM PAGINARUM MARGINEM SUPERIOP.EM
DISTINGCENTIBUSSUBJECTAM(}UE MATERIAM ADORNATA
SIGNIFICANTIBUS, ;
OPERIBUS CUMDCBIISTUMAPOCRWHIS, ALIQUA VERO AUCTORITATE INORDINE ADTRADITIONEM
ECCLESIASTICAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATA;
DUOBCSINDICIBUSGENERALIBUS LOCUPLETJITA : ALTERO SCILICET RERUM,QUOCONSULTO, QUIDQUIII
CNCSQCISQUEPATROM IN QCODLIBET THEMA SCRIPSERIT UNOINTOITU CONSPICIATURJ ALTERO
SCRIPTURiE SACR^E, EXQUOLECTORI COMPERIRE SIT OBVIUM QUINAM PATRESETm
QUIBUSOPERUM SUORGM LOCIS SINGCLOS SINGOLORUM LIBRORUMSCRIPTUR*
TEXTUSCOMMENTATl S!NT.
EDITIO
ACCURATISSIMA,C£;TERISQUEOMNIBUS FACILE ANTEPONENDA, SIPERPENDANTUR : CHARACTERUM NITIDIAS,
CHART^QUALITAS, INTEGRITAS TEXTUS,PERFECTIO CORRECTIONIS, OPEROM RECUSORUM TUMy/tSwtff^
TUMNUMEROS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUE INTOTOOPERIS DECURSU CONSTiNTER^J^
SIMILIS,PRETH EXIGUITAS, ISTA
PRtf)SERTIMQUE COLLECTIO, IINA,METHODICAET CIIIIONOLOOI^,(^\&\
SEXCENTORCM FRAGMENTORCM OPUSCOLOROMQUE HIC1LLIC
HACTENUS SPARSORUM , PRlJlLl >-- V^p
ACTEMIN NOSTRA BIBLIOTHECA, EXOPERIBUS ADOMNES /ETATES, LOCOS, LINGIIAsl tP_ \
' FORMASQOE PERTINENTIBOS, COABONATORCM. \ f^ C~ \ V
\y~A O
SERIES PRIMA, \?\ "2/
ECCLESIJELATINJK \V\
m QUAPRODEUNTPATRES,DOCTORESSCRLPTORESQUK *5-
A TERTULLIANOAD GREGORIUM
MAGNUM. \y \^\
ACCURANTE J.-P. MIGNE, (£tt**tttt1tt QLQWptitOtttm IN SINGULOS SCIEN^*
ECCLESIASTICJE RAMOS EDITORE.

PATROLOGLE TOMUS XXVI.

S. HIERONYMI TOMUSSEPTIMUS.

PARISHS, VENIT APUD EDITOREM ,

1N VIA DICTA D'AMBOISE, PRES LA BARRIERE D'ENFER,
oo PETIT-MONTROUGE.

1845
 S. EUSEBII

HIERONYMI

STRIDONENSIS PRESRYTERI

OPERA
OMNIA,

ORDINISS. BENEDICTIE CONGRF.GATIONE

POST MONACHORUM S. MACRI

SED POTISSIMUMJOANNIS JMXILXC^IIAAI A!JI HUJUS ORDINISRECENSIONEM,

DENUOAD MANUSCRIPTOS ROMANOS,AMBROSIANOS
, VERONENSES ET MULTOSALTOS,
NEC NON AD OMNESEDITIONESGALLICANAS ET EXTERASCASTIGATA,
PLURIMISANTEAOMNINOINEDITIS MONUMENTIS,
ALIISQUES. DOCTORISLUCUBRATIONIBUSSEORSIMTANTUMVULGATISAUCTA,
INNUMERISNOTIS, OBSERVATIONIBUS
, CORRECTIONIBUSILLUSTRATA,
STUDIO ET LABORE

VALLARSII ET MAFFJEII
VERONJE PRESBVTERORUM,
OPERAM NAVANTIBUS ALIIS IN EADEM CIVITATE LITTERATIS VIRIS.
EDITIO PARISIORUM NOVISSIMA
EX SECUNDAAB IPSIS VERONENSIBUS
EDITORIBUSCURIS POSTERIORIBUSITA RECOGNITA
,

ATQUE EX RllClilNXIUS .DE^tEClTIS SIC DITATA

UT PRJESENSEDITIO, AMPLITUDINESOLA, CJ3TERISOMISSISEMENDATIONIBUS,
PRjECEDENTESOMNESEDITIONES,ETIAM BENEDICTINAS,

tertia parte seu triente materialiter superet,

ACCUP.ANTEET AD ULTIMUMRECOGNOSCENTE J. P. MIGNE , CXJRSVVM COMPLE-
TOIiVM IN SINGULOSSCIEN-TIJEECCLESIASTICE RAMOS EDITORE.

TOMUS SEPTIMUS.

VENIT APUD EDITOREM,

IN VIA DICTA D'AMBOISE, PRES LA BARRIERE D'ENFER,
ou PETIT-MONTROUGE.

1845.
 ELENCHUS OPERUM

QJJM 1N fiOC VOLUMINE CONTINENTUR.

Commenlaria in Evangeliuni S. Matlhaei. Col. 15

Translalio Homiliarum Origenis in Evangelium Lucse. 219
Commentaria in Epistolam ad Galalas. 307
Commenlaria in Epislolam ad Ephesios. 4,39
Commentaria in Epistolam ad Titum. 555
Commenlaria in Epistolamad Philemonem. 599
Commentaria iii librum Job» , 619
Breviarium in Psalmos. 821

Coll. 457 et 461, in titulo superiori : Cap. II; lege : Cap. I. — Gol. 553, lilulum
superiorem lege sic : Commentariorum in epiHolam ad Ephesios lib. III.
Cap. fl.

Imprimerlede VBAIHD«Srac» «t O,
rue de Sevre», 37, ii Paris.
 PRiEFATIO.

Ad eam jam devenimu9 editionis nostrae partem, qua Hieronymianarum Scriptionum

absolvilur genus illud, quod est quidem pro divinarum , quas tractat, Lilterarum summa
dignilate cseleris prsestantius omnibus : pro Aucloris autem incredibili eruditione ila excel-
lit, ut si post hoc ferme biennium, ex quo ejus me totum devovi studio, palam profitcri
quod sentio licet, aut me snscepti in his exornandis Commentariis negolii amor fallit, aut
nemo umquam post homines nalos, nec sacrarum arcana rcrum altius invesligavil, nce
luculentius, ex tota antiquitatis memoria, atqUe onini disciplinarum genere exposuit. Quod
si Veteris Instrumenti, quse hactenus superioribus tomis recensuimus inlerpretamenta,
tantam ejus provinciae gloriam sustinuerunt: quse Novi nunc exhibemus, nullis non nu-
meris absolula, prater eam laudem, id ferme eliam peculiare habent, quod paucis unum-
quodquc opus, non jam dico mensibus, sed diebus fuerit absolutum,hicque integer tomus,
si rationem una ineas, vix quafuor, aut quinque mensium labore constiterit. Tantum illo
doctrinarum scalebat animus, et ^yji ompfpovhvaa. Xdywv.Qua quidem in re miraculi mihi
instar est, quando ipse de se fatetur in Prologo alterius libri in Epistolam ad Ephesios ,
interdum per singulos dies usque ad numerum tnille versuum pervenire : cum tanta diclandi
alacritate, cui vix pares scribendo fuerint amanuenses, tantam et eloculionis castitatem,
el sententiarum copiam seque atque delectum jungere potuisse.
Quae hic itaque tomus compleclitur sancli Patris opera, etsi non omnes, nobilissimns
tamen Novi Testamenli partes edisserunl: Matlhsei scilicet Evangelium; tum selecta qure-
dam Lucfe capita, triginta novem Homiliis ex Origenis Graeco Latine redditis; quatuor
denique Pauli Epistolas, ad Galatas et Ephesios, Titum et Philemoriem. Atque ut de singulis,
qu«e prsedocere lectorem decet, exponam.et prascipue scriptionis tempus : Commentarionun
inMallhamm, qui ex Scripturarum ordine primi occurrunt, quatuor Iibros S. Pater, cmn
subito ex Orienle Romam navigaturus Cremonensis Eusebius hanc sibi quasi silarciam diri
peliissel, vix quindecim dierum spatio, imminente jam Pascha, profudit, cum a trimn
mensium «egrotatione vixdum convalescere inciperet. Ex his facli circumstantiis, quas
ipsemet in prioris prologo libri Auctor nolat, manifesto licet colligere, ad quem annuni,
siveanni perexiguam partem elucubratio ista pertineat. Ea quippe trium mensium aegro-
tatio, quae sub Quadragesimse diebus illum utcumque respirare permisit, plane eadem cst
«Ique illa, quam in epistola in nostra recensione 71, ad Lucinium notat: Ego longo lenlus
incommodo, vix in diebus Quadragesimw respirare coepi: et mullo luculentius in 73, ad Ev<in-
gelum : Posl longam wgrolationem, vix in Quadragesimw diebus febri carere potui, et cum
alteri me operi prapararem, paucos dies,qui supererant, in Matthcei Expositione consumpsi.
Certis autem argumenlis ex Hieronymianarum maxime rerum serie ostendimus in Chro-
nologicis Nolis ad eas epistolas , tres illos menses ab anni trecentesimi nouagesimi octavi
primis,ut iladicam, calendis, uisi si-mavis a superioris Decembri, esse supputandos : ut sit
adeo ejus anni Marlio mensi ascribenda temporis epocha, cum et recrealus paulisper cst
S. Patcr ab segra valetudine, elomissa studia hisce dictandis in Matthseum Commentariis
nimia aviditale repelivit. Pascha , quod jam imminere sibi dixit, eo anno Aprilis dccima
oclava die contigit. Id porro ipsum ex Eusebii in Italiam adventu constituas : quem Rom.-e
fuisse hoc ipso anno post medium, teslatur Hieronymus epistola in noslra recensione 1k,
ad Rufinum, non illum Aquileieusem, sed qui Romanus presbyter vulgo audit: ubi, Gaudeo,
inquit, super leslimonio erga me sanctitatis tuw, et amore sancli Presbyteri Eusebii: ncc
dubito quinmepublice prwdicetis. Sed et liquido constabit ex ipsiusmet Aquileiensis pr<>~
feclu Romam: libro enim tertio Apologise contra eumdem num. 24, post annum ex quo
RuQnus isthuc pervenerat, advenisse Eusebius asseritur: Paulinianus et Eusebius po.>-t
annum vestrw navigationis profecli sunt. Ruflnum vero jam a superiore anno 397 post n-
ditum e Paitestin;!, sub Siricio moratum Romse esse, nihil est dubium, totaque gestorui»
ejus historia pcrsuadet. Non esl adeo cur aliquem moveat locus ille in caput n Matthsei, ubi
se ait S. Pater Oseam prophetam ex Hebrajo nuper edidisse, cum ante ferme sex annos opus
PATROL. XXVI. 1
 H PR,£FATIO. | ".>- —•': "'- — 12
iliud absolutum jarii cbnstet ratibhe hac nostra, quam ex ipsiusmet teslimoniojn Catalogo
inimus.Vox enim est illa, nupcr, tam apud Hieronymum, aliosque ejus setatis Scriplores,
indeflniti, vagique lemporis, ull ceftuhi aiiqubd tex ea spatium, reSpectumque illum, quem
Auctor in scribendo habuit, decernere omnino nbn liceat. AmbJiguaB ejus significationis
exernplum ex hiscemet in MatlhseumjCommenlariis, lecloris sane dignum observatione pro-
poham. Ad capitisiii vefsicuium aeCimiim lef tiuih, sie ait 55. Dbblbf, Evarigeiiurb Nazare-
riofum, Nuper in Gfwcum de Hebfceo serWone ifdnsthlisse. TJt minimiim hic piites, sextum
ab hoc anhuhi designari hecesse sit: siquidem earii ipsam inlerprefaiibnem ex Hebrseo
membratihVirorumllfustriumCafaibgb c. 2, "quehi aririo tioriagesimO securidb "supfa irecen-
tesimum, nemihe diffitehte, adbfhavit. Veruiri quid, ciim etiam illo Caialogi capiie hoc
Nuper adyerbio utatuf ad suie tempus irahstatibriis sijgnificahdum'? Evangelium, inquit,
quool appcllatur secundumHebrceos, a menuper inGfwcuni Laiinumque sermonem translatum
cst. Quemadmodum supra, hic qubque si anhbs denolari velis, jain non sex annos, sed
duodecim priorijbco supputabis : atqiie adeb qubcumque te modb torqueas, numquam co
devenies, ut certam ab ea riota tempbris inire ratibnem possis. His igiluf praetermUsis,
quae piahe immefito cl. Tiiiembhtium movere: riuhc bbifef prsestat, auttofem Disserialionis
de Fundameniis Chrisiianw )?eh'5foms fjefellefe, qui Hiefonymum afbitratus est in ea fuisse
senlentia, ut doceret, ex apocrypho Jeremise librp, quem llli Nazarena? secta? Hebraus
oblulit, MatthaVi cap. xxvnyefsum honuni de triginta argeriteis, quod pretium fuit appre-
tiati,iauda.ri. Neque enimeabiens HieronymiI(fuit,;qui se tradit yjjlisse quidem eiim librum
Jeremise falso ascriptum, inqup.yerba ^f183 Matthseus laudat, adj litlefam inyeniebanlur;
sed ad ejus sententiam quod atlinet, laiitum, ahesl, ut.ab illo. putarit Apocrypho accepta,
ut magis: a propheta Zacharia desumi contendat.ie^', inquii, nuper in qupdam Hebraico
volumine, quod Nazarence seclw mihi Hebrmus obluiitrJeremiw.Av6cRYPmM, in quo hwc (Et
acceperunt triginta argenteos, pretium appretiali, quem appretiayerunt a filiis Israei, etc.)
ad verbuny scriptd reperi. Sed iamen mihi videtur magis de Zacharia sumptum testimonium:
Evangelistarum et Apqstolorum nxore vulgato, qui verborum ordine, prwtermissp, sensus lan-
tumde Veleri tesfamento pfoferunt in exemplum. tta plane et Origenes, sensU : nec .ferme
dubito, quinab illo, ut pleraqueaiiahujus Commenlarii, S. Patcr delibarit.Equidem cum
illum recognosceremus, non minus mullam in emendando prnandoque Hieronymi textu,
quam in Origenianis laciniis , quas ille in sua translulit, interjnoscendis exhibendisque
induslriam posuimus.
Subjungimus ad Scripturarum seriem Homilias triginta novem in Lucam^ quas de Grseco
dudumlaudaliprigenis in Latinum Hieronymus explicavit, Bosque ejus operum ahsolu-
tissimffi Collectioni nunc primum junximus, «x Genebrardi editione huc ascitas, et plurium
sane locorum instauratione illustriores. Ad Graecum earum exemplar quod altinct, jamdiu
olim injuria temporum intercidisse , creditum est, cum recens illuji reperhmi magna saltem
ex parte a nuppro Origenianorum Operum editore inaudinius. Homiliaj autcm illa?, qule
et diebus Dominicis diclw prsenotantur, et lusus juvenilis setatis a nostrb haberitur Inter-
prete, tamelsi unius Adamantii, non unius tameii sunt cjusdemque feturaj. Posteriorcs
nempe sex, quse cceptam Lucae expositionem non cpntinuant;, nec prioribus triginta tribus,
qua? reclum prdincm tenent, recla succedunt, ex aliaHomiliarum strue videutur excerplas.
Cl. quoque Huelius multo ampliorem harum exstilisse cpngeriein ex eo probat, quod lomo
XIII, in Joannem Auctpr declarat, T« mpl T5VEY.V.TQI npoSavavzyj.fi-ekira? V>.TK AOUXKV o[/Alx;: quce
ad centum oviwn parabolam spectant, se in Homiliis in Liicam edisseruisse. Cum enim ih
triginta novem his, qua3 supersunt unice, nihil tale invenias, par bmnirio est credere alias,
quse setalem non tulerint, et in quibus locus ille Evangelicus explicaretur, fuisse olim ab
Auctore conscriptas. Quod porro ad earum interpretem Latinum spectat, ejusque interpre-
talionis rationem, haud scio num calumuiose Rufinus a'n vere S. Doctoris fidem in iis con-
vertendis requirat, objiciatque multa ab eo vel addila fuisse prolubilu, vel subtracta. Ejus
hascverba sunt Invectiyarum libro secundo n. 26 : Seculus sum qiiod te videram in Homiliis
secundum Lucce Evangelium fecisse, ut ubi de Filio Dei in Grwco non recte inveneras, prwter-
ieris, in illo loco ubi dicit: Magnificat anima mea Dominum : et exsultavit spiritus mieus in
Peo saiutarimeo. Nostiguia deanima.,sicubiilla, quw solent dici, nonfrceterieris: scd ea
15 PR^FATIO. 14
adhuc, etiam ex le additis, quibusdam assertionibus, lucidius scripseris, ut in illo loco : Eccb
ut facta est vox salutationis tufe in auribus meis, exsullavit infaris in ulero meo : i$i} dicis^
quod non erat hoc pfincipium substanliw ejus, cle tuo addidisti, atque natur». Et pftulo pbfst S
De fide autem, id est, de Ifinilate cum inaliquantis locis aliter invenissts, quce libi visa cwrtfj
prwtermisisli. Equidem nobis, quod Greecus desit aichelypusj haud est expfcditum rcttl
penilius agnoscere recteque, et ordine judicare : maxime vero cum nihil, quod peculiareni
hanc objeclionem spectat, sanctus ipse Paler romulo obtreclanli reposuerit. Nihilo secius
quod ait, supposuisse Hieronymum nonnulla » ubi de Joannis in Matris utero exsiliehlii
anima sermo fait, quod non erat hoc principium substanliw ejus, et de suo addidisse atqiie
nalurw, aut haec hominis plusquam Valiniana exercentis odia, calumnia est* aut qubd
suspicarimalim, abHieronymiano exemplari sublata sunt postmodum verbailla, seiipotifls
tota pericopa : nulla enim est ejus fei vola aut vesligium in totis quinqiie homiliis a sepliih&
ad duodecimam, in quibus aut ex prbposilo Evangelii lextu poterat,aut pro re nalaejnsj
modi sermo incidisse. Et tamen ita sibi univefsa oralionis scries cohajret, iit ipse Origeries,
nedum ejus interpres ab ea se disputalione cohibuisse videalur. Sed neque in cSetbfU, uBl
peregrinis in locis PieecursOris ille saltus laudatur, invenire est eam sentenliam ': ut tatideni
subdubitarit Tillemontius, num ha3 ipsee siftt, quas Hieronymus verlit, Rufirius suggiltat,
Homilise Origenis in Lucam. Verum riulla ejus dubilationis est ratio, conscntieritibus in
ejus interpretationis gerriianitalem reli^uis omnibus cum facti adjunctis , tutti Veleium
monimenlis ac testimoniis. Jam vero teiiipus, quo versionem haric suatti adornavit S. Patei*;
in annum octogesimum nonum supra trecenlesimum, verius quarii ut vulgo obliriet, iri
superiorem, conjecerim. Hunc nempe videtur ipse indicare iri Catalogo, ubi statim a Didyini
libro de Spiritu sanclOj queoi parilef Laline feddidisse hoc arind, coristituimus, yeisibhem
hanc Homiliarum memorat. Id ipsuhi iririuit et prseeedentiuni pfoxime Operum series, et
prascipue de Locis, et de Hebraicis Nominibus libri, quos ad superiorera 388 diximus pertte
nere. Demum quod ipsemel in prologo huj-usce inlerpretationis testatiif; Pfwiemiisisse jidw-
lulum Hebraicarum Qucestiohum libros, ut ud arbitrium Paulw et Eustochii lucrativis operik
hwc, qualiacUmqile sunt, non sua, sed alieha dictaret. Quo quidem in loco fallitur Tille-
montius splendide, cum hac ipsa de causa indiligentias in suis recenseridis ad aitatis pr&fo*
gativam scfiptis, HierOnymuhi accusal, quod pluribus interjectis post Qusesliohes HebfaibaS
in Genesin Iibris, hasce debaiith Homilias nbn suo Ioco supputet. At cuth ait Hiefonyttius,
Quastiones Hebraicas se paululum intermisisse» ut hisce interpretandis ex Adaniarilio
vacaret: jam non, ut falso Tillemontius pulal, Qua3stiones Hebraicas itt Geriesiti dixit,
quas pridem vulgaverat, sed hnlu;, Quwstionum Hebraicarum libros, pula in reliquam.
Scripluram, quod opus diu pra3 manibus habuit, et longaj mora tajdio fortasse etiam re-
spuit. Hoc vero ahihiadvertisse Tillembnlium necesse~erat, he qiiod facere amat, diligentis-
simum scriptorem immefito fedarguerei incuria3. ;
Gradum hinc facimus ad Coriimeritarios ia quathor Parili Epistolas, ixi quas scripsit unice
S. Pater, recognoscendas. Aberrabant scilicet a vero Iongissime, qui totum fuisse abs Hie—
ronymo Apostolum Commehtariis illustraium; jam inde a Cassiodorii a3!ate arbitrati sunt :
unde hic diu multumque in reliquis perquirendis frustra desudavit. Imposuit, opinor, stu-
diosis viris locus ille prologi alterius iibri in Epist. ad Ephesios, ubi absolute ait S. Dbctbf,
Pauli Epistolas conamur exponere : ac de universis dictuni acceperunt, quod ilie de his modc»
quas habebat pra3 manibus, dixit. Accesserit ad fraudem faciendam falso in antiquis libris
Hieronymo ascriptus Commentariusin omnes Pauli Epistolas, illaquas estad Hebrmosexcepta :
quod tamen Opus lantum abest ut Hieroriymi; quih immo sit infensissimi ejus hostis Pelagii
nefarii ba3resiarcha3, cujus ad declinandam invidiam nominis,Hieronymianum substiluerunt
librarii, quorum et vendibiliorem esse mercem intererat. Sed jamdudum fraude detecta, iu
postremum tomum inter supposititia amaridatum est, nosque ibi suo recensebimus loco. His
igitur quatuor dunlaxat explicandis industriam suam probavit Hieronymus. Ab ea aulcm-
qua3 ultimo loco erat ad Philemonem, initium scribendi fecit, ut morem Pauhe et Eustochio
gereret: qua3, ut ipse tradit primis Commentarii verbis, recusantem sc obnixe in Pauli Epi«
stolas scribere, saltem parvam, et quw ut numero versuum, ita sensu quoque et ordin» videba-.
ur exlrema, ut disstrent, coegerunt. Brevem libellum una, ut par est credere, lucubratiun-i
 15 S. EUSEBII HIEROiNTMI | 16
cula absolvit: statimque ad eam transiit exponendam, qua3 GaJatis inscripla est: Pauci ad-
modum, ait ipse in prologo, dies sunt, ex quo Epistolam Pauli ad Philemonem interprelatus,
ad Galalas transcenderdm. Tribus opus istud Iibris comprehendit, iri quibus ul sinl sane om-
nia qua3 auctor edisserit, utilia cum primis alque illustria, insignis ille prremonslrandus est
locus, ubi ad cap. i, vers. 4, de obj? varia significatione et scriptura disputat: quo uno ab
enormi luxaiione nunc primum a nobis reslilulo, verus tandem, isque elegantissimus clucet
S. Doctoris sensus, ejusque summa Hebia^arum iittefarum peritia conlra remulorum calum-
nias, qua3 integris conslant libris, asseritnr. Rursus post paucos dies ab eo Commentario ad
inscriptam Ephesiis Epistolam enarrandam, quemadmodum in prafatione testatur, se con-
tulit. Hoc autem in opere ila sibi viddur perplacuisse, ut ex eo vojuerit aliquando suam fi-
dem, qua3 favoris in Origenem notabalur ab asmulis, ajstimari. Denique ad Titum qua3 in-
scribilur, paulo post brevi Commenlario exposuil. Tempus ipse designat ad capilis primi
yersum undecimum, ubi se ait: Ante paucos menses tria volumina, in Epistolce ad Galalas
explanatione diclasse. Jam vero cx lota Expositionum islarum serie colligimus , ad eumdem
omnes annum pertinere, cujus et paucos menses explevisse , subducla uniuscujusquc ra-
*ione, comperlum est. Qui aulem his proprie fuerit, ex eo quem in Catalogo obtinent loco,
ubi Quajstionibus in Genesim proxime praponuntur, facile intelligas. Eoque magis confir-
mes lesiimonio quod habes in cap. v Epist. ad Ephesios, ubi ed ipjso tempore Qua3Stionum
Hebraicarum opus moliri se animo profitctur. Si recle igitur constituimus suo loco, ad an-
num 388 Qua3sliones Hebraicas in Genesim peftinere istas superiori proxime oclogesimo
sepfimo supra trecentesimum tribuendas, nihil eril dubium.
Tomum csplet Appendix, qua3 Breviarium in Psalterium (a), aliosque in Psalmos Tracia-
tus falso ascriplos Hieronymo conlinet, de quibus in peculiari iis prasfixa Admonilione saiis
abundequediximus. Reliquum modo esl unum, ut quando non ullima Hieronymiani nomi—
nis laus est: Principibus placuisse viris; hanc scias edilionem nostfam debere plurimium il-
luslrissimo noslra3 hujus Ecclesia3 ponlifici Jo. BRAGADENO,qui eam et summa pridem cum
be.nignitale excepit, et prasidio humauilalis sua3 fovil : denique et in prasmii fecil spem
erigi. Quod ego non lam eo dico animo, utpublicum favoris ejus monimentum are peren-
nius exstare velim, quam ut litleratus orbis ejus prolixissima^ in litleras volunlati fausta
pmnia precetur, et majora in dies speret scienlia3 ac pietalis incrementa.
(a) In nostriE editionis ajipendice primas obtinet Commentarius in Jobum, qfiem eo loci, propter ratones
jn exordio ipsius commeniarii expositas, iransiulimus. EDIT. j

§. EUSEBli HIEIIONYMI
STRIDONENSIS PRESBYTERI
3
COMMENTARIORUM

IN EVANGELIUM MATTfiLEI

AD EUSEBIUM
LIBRI QUATDOR.j

yrologu&

l_-|5jPluresfuisse,quiEvaiigeliascripseriml,elLii- conati sunt ordinare ndrralionem rerum, qua in nobis

cas evangelista testatur,dicens: Quoniamquidemmutti completmsunt, sicut tradiderunl nobis , qui ab initio
a Sex mss, codices huic recognoscendo in Mat- Crucis in Jernsalem de Urbe. Tres Vaiieano-Palniini
1l)9BiiniCommentario suppetias lulerunt. Unus prse- mimeris 176,177 ei 131 prsenolati, e quibus rrioros
giandi fo-iv.a, prolise auicm noiii', ex Bibliolheca S. duo veloslaie atque umendaiione insignrs. Iii-mnjius
i7 COMMENTARIORUMIN EVANGELIUMMATTHJEI PROLOGUS. 18
ipsi viderunla sermonem, el ministraverunt ei; el per- A rum ( Canl. n, 9), quatuor flumina paradisi instar
severanlia usque ad prsesons tempus monimenta erucians (Gen. n) , quatuor et angulos et annulos
declarant, quae a diversis auctoribus edita, diversa- hnbet [Al. habens], perquos quasiarca Testamenti
rum hsereseonfuere principia, utest illudjuxla15& elcuslos Lcgis Domini, lignisd immobilibus vehitur
gyplios, etThomam,etMatthiam, et Bartholomseum, (Exod.xsv, 10 seqq. ).
duodecim quoque 3"4 apostolorurn , et c Basili- Primus omtiium Matthaeusest Publieanus, cogno-
dis atque Apellis, ac reliquorum , quos enumerare mento Levi, qui Evangelium in Judsea Hebrseo" ser-
longissimum est: cum lioc laiiium in prsesentiarum mone edidit, ob eorum vel maximecausam, qui in
necesse sit dicere, exstitisse quosdam, qui sine spi- Jesum crediderant ex Judseis, et neqnaquam Legis
rilu ei gratia Dei conati sunt magis ordinare narra- umbram, succedente Evangelii veritale , servabant.
lionem, quam hisiorise texereveritatem. Quibusjure SecundusMarcus, inlerpres apostoliPetri, et Alexan-
potesi illud prophelicum coapiari : Vce qui prophe- drinse ecclesiseprimus episcopus, quiDominum qui-
tant de corde suo : qui ambulanl posl spirilum suum , dem Salvatoremipse nonvidit, sedeaqusemagislrum
qui dicunt: licecdicit Dominus; et Dominus non misit audierat prsedicantem , juxta fidem magis gestorum
eos (Ezech. sm, 5). De quibus et Salvaior in Evan- narravit quam ordinem. Terlius Lucas medicus, na-
gelio Joannis loquilur : Oinnes qui anle me venerunl B tione Syrus Antiochensis (cujus laus in Evangelio),
fures fuerunt et latrones ( Joan. x, 8). Qui venerunl: quiet ipse discipulusapostoli Pauli, in Achaisef Boeo-
non , qui missi sunt. Ipse cnim ait: Veniebant, et liseque parlibus volumen condidit (II Cor. vm), quse-
ego non millebam eos (Jer. xiv, 14; el xxm , 21). In dam aliius repeiens, et utipsein procemioconfitetur,
venieiiiibus, prsesumpiio temeritaiis; in missis, ob- audita magis, quam visa describens.Ullimiis Joanne»
sequ:um servitutis est. Ecclesia autem, quse supra apostolus et evangelista , quem Jesu amavit pluri-
petram Domini voce fundaia est, quam introduxit mum, qui supra peclus Domini recumbens (Joan. XIII
rex in cubiculum suum ( Cant. i et n ), et ad quam etxxi), purissinia doctrinarum fluenta potavit, et
per foramen descensionis occultae misit manum 5-@ qui solus de cruce meruil audire : Ecce maler
suam (Canl. v ), similis damulse hinnuloque cervo- lua (Joa?i.xix,27). Is cum esset inAsia, eljam tunc
Palaliuus sub num. 5 , quem vexaiis taniummodo Alexandria colligant erudili viri.
locis in consilium adhibuimus. Denique unus Vatica- d In priesiantissimocodicemonasteriinostriS.An-
nus, olim Reginse Snecoruni, num. 40, quein bonae drsesesecus Avenionem, lignis mobilibus vehitur : in
frugis cum experli snmus. allero codice monasterii, item nnstri S. Remigii, ita
a Cod. S.primis
Crucis, et sermonis ministri fncrunt. legimus ; lignis impuiribilibus vehiiur. Qusevaria le-
b Hocnimirnm pseudo-EvangelioEiicraiiloe, Julius Q ciio vera esse poiuissei proptervecies delignis Setim,
Cassianus, Valenliniani el Sabelliani pas*im usi Exod. xxv, 13; nisi versu consequenli 15 diceretur,
sunl. Quscdam exeo laudal exponitqne loca Clemens Qui semper erunl in circulis, nec umquam extrahentur
Alexandrin.Slromat. m. Memoraiet OrigenesHomil. ab eis. liinc error prioris cotlicis ms. redargnilur.
1 in Lucam, et Epiphanius Haeres. 62, ut recenliores Vactes ilaque immohiles liyna immobiliadixit Hiero-
praieream. Conferendus lamen est S. Anibrosius nymits. MART.<—Trese nosiris mss. mobilibus,duo im-
Prooemio in Lucam, qui el Evangeliumjuxta Tlio- pulribitibus , secunda manu pro immobilibus, quod
mam memorai. IIoc porro idem vidclur esse, quod probe nol.itum M:iriianseoest relineri dcbere ex eo,
EvangeliuminfanliceSalvaloris apud nliosaudit, puta queni S. Doctor alludit, versiculo exod. xxv, 15, de
Irensenm , Epiphanium , Atbanasitim , Eusebium , liisce lignis, qutesemper eruiu in circulis, nec umquam
Chrysoslomum, Cyriilum, pluresque alios, exstatque exliahenlur ab eis.
hodienum Arabice";inGra'CoaiiiemfragritenloTliomse 0 At qu;n Gracce primum ab ipso Mntlhseo scrip-
aposlolo ascribilur. Aliud Evangelium juxla Mai- luni Evangelium tenet, doctissimoriimliotninum sen-
thiam, idem Ambrosius lnco laudato novit, quam- leniia veritali propiorel nobisvidefnr: qusedam adeo
qtiam ex Origenedelibasse tesiimonium videri possit. in eam rem argmneula congessinius ad calalogi cap.
Jam el Evangelium Barlholomceialiis Pairibus nie- 5, qune hic piget recoquere. Coiilrarise opinionis,
moralur, Gelasio in decreto de Apocryphis libris, et quain et Hieronymus probat, aucior habeiur Papias
Bedse Commeniario in Lucam. Al non lemere dqcti apud Eusebium Hist. feccl. ni, 39. lnterim ogmari
virisuspicaniiir, illud proBaribolomseihabitiiin Evan- malim , hanc ex Origene sententiam. tit SH3§l8pj?*v
gelio , quod Malthsei Hebraictini ftiisse, a Baftliolo-.n** alia in Commenlariis, S. Doctorem delil^^P^eiba^lX
mseoin lndiain delatum, ibique a Pantaino inventiim, quidem pene eadem siint ex Fraginetitj>fTOmj|m>imi ~?\
nsrrant Eusebius lib. v Hisi. c. 10, et Nicephorus Commentarior. in Matthaiiim, quai bia TOBI;descri- ^.1
lib. iv, c. 32. Deniqueet Evangelium duodecim Apo- bere : IIOMTOV p.kvyiypanrai TOv.ara TovlWsjrs isliivrip, / = j
siolorum ssepe laudatus Ambrosius , Theopliylactus vo-izpov 5e«Tvio-roiov 'IncoOXpio-covMcSw^fov,^iy.Ss-,'.^'/
aique alii noverunt. Ubi vero ejus iteruui meminit ^W/.OTC/. KUTO «TTO
TOtS" 'IOUOVLGT^OU 7r£C"T£UC"a3^^fgf/j^Xf^
nnslerHieronymusDialogo3 advers. Pelagian.inilio, OT.V '}z8pa.ixoiz
auVTSTKyf/.evov • AeuTepov 5e TO>OT«riiJ*^
illud ipsum, quod vulgn juxta Hebncos dicebatur, el y.ov,dyc: avrSnrouiG-avra,elc. Primum
llirpogx>fnyrio-oi.ro
quo utebantur lum teuiporis Nazareni,ipse sccundum Evanrjelium scriplum est a Matllueo, prius quidem
Apostolosvocat. Recole quse in iiunc nos locum pri- Publicano, posiea vero apostolo Jesu Christi, qui illud
deni observavimus. Hebraico sermone conscriplum Judaiis ad fidem con-
c Laudati Origenes alque Ambrosius in Lucam versi:>publicavit. Secundum fuisse accepimus Evaitge-
Evangelii Basilidis meminere. Eusebius lib. iv Hist. lium Marci, qui proulPetrusipsi exposuerut, inlitleras
c. 7 : Viginti qualuor libros in Evangelium a Basilide retuiit, elc
conscriptosex S. lrenseo memorat, qui vatidissimam f Pleiique mss. Bilhyniwque prseferunt. Et Hiero-
confutationemillis opposuit. Denique novit Apellis nymianae qtiidem opinioni de Achaia ei Boeotiamulia
Evangelium Beda sub initinm Gommeniarii in Lucam. adversaniur Veterum testimonia, et cum priinis Sy-
Qnamquam non novi ille auctor Evangelii, sed vete- riacse versionis auctoritas , quae in ^Egypto , sive
rmn germanorum corrupioraique interpolator potius Alexandriaj, elucubratum a Luca Evangelium tradit.
videalur: idque ex Origenis Epist. ad Charos suos in
 10 %. jEUSEBH HIERONYMI 20
hsEreticorum «emina pullutarent, Cerintlii, Ebionis,, A vitreuiri et quatuor animalia plena oculis ( Apoc. iv
et cseteroriim qui negant Christum iu carne venisse et v), dicens : Animal prinmm simile teoni, ti secun-
(,quos et ipse iri epistola sua anlichristos vocat dum simile vitulo, et lerlium simile liomini,et quarium
|I Joann.n, 18], et aposlolus Paulus jrequenler simile aquila; volanti; Etpost paululum : Plenaemnl,
percutit [Rom. ni; II Gon v]), coactus est ab omni- inquil, oculis, el requiem non habebant die ac nocte,
buspene tunc Asise episcopis, et multarum Eccle- dicentia : Sanctus, Saiiplus, Sanctus Dominus Deus
siarum legationibus, de divinilale Salvatoris altius omnipotens, qui erat, el qui esl, et qui venlurus esl
scribere, et ad ipsum (ut ita dicam) Dei Yerbum, non (Apoc. iv, 7, 8). Quibiis cunctis perspicue ostendi-
lam audaci, quam felici temerilate proruinpere. ^Et tur, quatuor tantum Evangelia debere suscipi, et
Ecelesiastica narfat historia, cum a fratribus coge- b omnesapecryphprum.iisenias mprtuis magis hsereli-
retur ut scriberet, ita facturum se respoiidisse, si cis, quam Ecclesiasticis vivis canendas.
Satisque
indicto jejuniq in eommune omnes Deum precaren- <=
miror, Eusebi dilectissime, cur Remam subitp na-
tur [Al. deprecarenlur] : quo expleto , revelatione vigalurus, hane tibi a ine quasi d sitarciam dari ve-
saluralus, in illud procemiuriicoeloveniens eructavil: lueris, ut Malthoeumhreviter exponens, verbis strin»
In principio eral Verbuin, et Verbumeralapud Deum, gerem, sensibus dOalarem. Si meminisses responsio-
tt Deus erat Verbum: hocerai in principioctpudDeum B nis meb , numquam in paucis diebus rem arinorum
(Joan. i). Haecigilur quatuor Evangelia multo ante peteres. Primurii enim difficile est omnes legere qui
praedicla, Ezechielis quoque volumen probat, in quo in Evangelia 7-g seripserunt. Deinde multo diffici-
prima visio ita contexilur : Et in medio sicut simili- lius, adhibito judicio,'quse optima sunt recipere.
tudo quatuor animalium: elvullus eorunifacieshominis, eLegisse me fateor anteiannos plurimos inMallhseuin
et faCiesleonis, et facies viluti, el facies uquilce(Ezech. Origenjs viginli quinqtie, volumina, et tolidem ejus
' 3,5 el 10). Prima homiuis faciesMalthseumsignificat, Homiiias, commalicuriique interpretationis genus: et
qui quasi de homine exorsus est scribere : Liber ge- TheophiliAntioclienaaurbis episcepi Commentarios ;
ncrdtionis Jesu Chrisli, filii David, fdii Abraliam Hippolyli qupque martyris, et Theodori Heracleolse,
(Matth. i). Secunda Marcum , in quo [Al. qua] vox Apollinarisqiie Laodiceni, ac Didymi Alexandrini; et
leohis in eremo rugienlis auditur : Vox clamaniis in Latiiiorum, Hilarii, Victorini, f Forlunaliani Opus-
deserto [Al. erepip], parate viam Domim} reclas facile cula, ej quibus eiiamsi parva carperem, dignum ali-
teniitas ejus [Marp. i, 3). Tertia vifuli, quae eyange- quid nVemoriascriberetur. Attuin duabus iiebdoma-
listain Lucam a Zacharia sacerdote sumpsisse initium dibus, imminente jam Pascha, et spirantibus ventis,
pfsefigufat. Quarla Joanneiii evangelistam , qui as-~ dictare nie cogis ; ptquaodo notarii pxcipiant, quando
sumptis pennis aquilse, et ad altiora festinans, de C scribantpr schedulse, quandP emendentur, quo spaiio
Verbo Dei disputat. Coetera quse sequuntur in eum- digeraritur ad purum, Efiaaxime cum scias meita Iri-
dem sensum preficiuiit. Crura eorum recta, et pen- bus meiisibus languisse, utyix nunc ingredi incipiam;
nati pedes, et quocunigue ibat spiritus, ibant, et nec possim laboris magriitudinem brevitate tempqris
non reverteban(ur : et dprsa eorum plena oculis, compeusare. Igitur, omissa auctoritate Velerum ,
et Scintilise ae lampades in medio discurrenles, et quos ngc legendi, nec sequendi mihi facultas data
rpta in rota? et in singulis qnaluqr facjes. Unde et est, historicam interpretationem, quam prsecipuppo-
Apocalypsis Joannis, ppst expqsilipnem vjginti qua- stulasij, digessi hreviter : et interdum spirilnalis in-
tuor seniorum qui tenenles cilharas et phialas, ado- telligerilise flores miscui|, perfectum opus reservans
rabant [A/.adorant] Agmim Dei, introducit fulgura, in posleruni. Siautem mihik viia l.ongior fuerjt, aut
fjt Joni-trua, ,et gepfem spirilus discurr.entes, et niare tu in redcundo tua promissa compleveris, tunc nitar
'
i' '
A Editi legurit: TJndeet Ecclesiasticahdrrat^tc. In no ssepjijisprp eanistf PSumitur, qup edulia cpntinenlur.
aliq.UQtriiss. cbdieibus post vocem proriimpere, sequi- e Diio mss., et mox, Aclqmoniiinomen
Lecji,faleor;
tiif ? ui Ecclesiaslica ndrrat, etc. Alii retirient quod pro Origenis;' de'iii,U'ni,cbmniaticuni quoque prq<com-
edidimus; MART.-—Conlinentiserie duo Palaiini ve- maficumque prseferunt. <
tustiofes mss. legiint, prorumpere, nt Ecdesiasiica 'i In aliis ix)ssyForiungtus appellatur, de
qu.pLib.
ndrrat liistbria.Alli ciirp "pfidem vulgaijs libris, XJnde de "VirisIlliislribus cap. ji)7.Mpx pro cqrpereifi, quod
eiEpeimaslicq, etc. D^hoslri nvss. siibgiituunt, [Iectum antea caperem.
S UjiiurS. Cfucis niss., et omnia apoeryphomm ve- s Satis coninipda ddb Palaiini niss. addunl, minime
n,enq mortuis, etc. Eusibius pbrrd , quein S. Doclor atiendas. Cjcteruiji htic sunl dipninp referenda, quaj
Cfbfflpeilat,celeberrimus ille Cremonensis est, cui et de segfa yaletudine, deqpe ipsp MatiliseiConimenta-
M\iJef eriiiamddmmentaf ios inscripsii, etquempassjm rib paria his ipse niemorat Hierohyiiiiis in fine Epist.
alibi laudat. 75 ad Evangelum : Ego^ a|t, pqsi iongqm cegrotutio-
-."'* Etisebius iste Creriippeiisis est, cui eliani jn Je- nemvix in Quadragesima^iliebus febri carere polui:
remiafriiCpmmentafibs dedicavit Ilieronymus. Pprrp ef cuindlieri meopevi prKphfq^eh],pancos diesquisu-
npn fuit pjerpnymo Ipngiorvita adperficieiidds Co'ni- pererani, pi Maitiimiexpbsiiionecpifsunipsi: tqntqque
mehtafiosin|iaitliseijny, dii se iactururii spefaverat, aviditqtesludia pmissarepelivi, ut guqd exercifaiioni
neque'sgfipsit iii (Jahtjcurn canliconjm, quia ab liis Hnguceprofuii, nocuerflcWporis vqleiudini.
operibii^'rigro.iaiipne diuturna ac t^ndeni riiorte ipsat KPehes Yictprium , Y\i(qlargfpr, i'd est, qgre npn
exciususi.irjst.MART.
d Ndstri mss. liiinus recta scriptura, quse tamen in segra subindelaboretyaletudine: placetque adeo in^-
gis Jiiaecleeiio.. Ninijruin HierpKyjimsyjgiriti plus
veteriJJuslibris obvia esi, sistarchiam, aut sislarciam. minus annos ab Jiac eltictibraiibhe iri vivis siiperfuit:
Grfeee aiwpy.ia dicitur, sonaiquecoriiweatw» : in Lali- satisque imperite nelaiuin est Martiansep, nonfuisse
 22
21 COMMENTARIORUM1N EYANGELIUMMATTHJEI LIB. I. CAP. I.
iinplere quodreliqiiiimest, immo jactisfuiidamenlis, A dqclos voluerim.quamtibisedijlep.ostulanti quidquamct
et ex parte constructis parielibus, putaherrimum cul- negare. Unde obsecro, ut si incomplior sermp est,
hoc tri-
men imponam,' ut scias quid inlersit inter subitam non solitp |a,psu fertur pralip, festinationi
Ro-
dictandi audacjam, et elucubratam scribendi diligen- buas , non iniperitiae , et des exeniplaria , cum
me
liam. Certe nosli, et mendacii mei erubescerem Je mam yeneris, Virgini Ghrisli Principte, quae a
lestem vocare, qued prsesens ppusculum tanla cele- rogavit, ut in Canlicura canticoruni scriberem, a
in
ritate dictaveriui, ut ajiena magis Jegere, quam niea qtip opere exclusus aegrolationsediuturiia , spem
te ut si tu
cqndere me putares. Nec hcc de arrogantia et fiducia futyrum distuli : hac lege copstringeiis,
illa quoque armariolo
ingenii dictum pules, sed quod ostendere tibi cupiam ei ad te scripla subtraxeris ,
quanlum apud m'e valeas, qui periditari magis apud sibi postea scribenda cpncludat.
in posterum, S. Doctori longiorem vitam ad perfi? tam ab isto rpppgnpscendq, quam ab ille ipchpapdo
ciendos Commentarios in Matthseum,'uti se faciu- Cpmmenlaiip abstinuisse.
rum speraverat, neque scripsisse in Canticurii can- d'Huc refef epistolse 65 , ad eamdem Principiam
licoriim , quia ab liis operibus segrotatione diulurna peslrehia verba, ut lu qum parlem inlellexisli carmi-
actandemmorteipsaexclususfuerit, Liquetenjmyero nis, sivita comesfuerit, el totuty Canlicum cqt\licorum
ex ferum Hierbnymianarum serie aliis eum de causis B intelligqs.

LIBER PIUMUS*

— Yers. $.) Liber generqtionis Jesu

j9 (Caput I. (Vers. 4 peqq.) Nqqsson quteni genuit Salmon.
Chrisli. In Isaia legimus; Generaliqnemejus qxiisenar- 5 Salmqjt autem genuit Boqz de ltahqb. Boo.z aulem
rabit (Isai. mi, 8)? Non ergp pqtenius Eyangelistam gcnuil Qbed ex Ruth. Obed quieni gemH Jesse. Jesse
[Al. Eyangelium] prpphetse ess.e contrarju.ni, qt quod qutem genu\l Qavid regem.\Q David qutem rpx genuit
ille inipossibile djxit effaju, hic nai;rare incipjat: Salomonem ex eq qucefuil Vrim. Sqlomon aulem ge-
tjuia ibi de generatione divinitatis , hic (|e incarna- nuit Jlobpgm,Bqbgqmautem genuifAbjam. Abia aulem
tjppe cst diclum. A carnalibus autem cqepit, ut per genuit Asa. Asaautem genuil Josapliqt, Jqsqpliqt autem
iipminem Deum dicere incipiamus. penuil Jorqm. Isle est Naasspn prin.ceps t.ribus Judae,
Filii David, fitiia Abrahqm. Abrahqm genuitIsqac. sicul in Nunierjs legimus (Num. i et n).
Isqac aulem gemiit Jqcob. Jqcob qutem genuil Judam G Jorqin qutem genuit Oziam. Ozias autem genuit
et fralres ejus. Ordo prseppsterjis, sed necessarip Joaihan. Joqfhqn autem genftit Acliaz. Achqz au~
cpmmutatus. Si enim primuni ppsuisset Abraham, tem genuil Ezechiam.Ezechias aulem genuit Manassen.
el ppstea Dayid: ;rursus ei repelendus fuerat Abra- Mqi}qssps,aiitem genwl Amoft. Amon autem genuit
ham, ut generatiepis series texarejur. fdep autem, iJosiqm.Josiqs autcm genitit Jechqniqm ei fratres ejus
caeferis praetermissis, heruni filium nuncupavil; in IrqnsmigrafipneBqbylqnis. In quano Jiegum volu-
quia ad hps fantum est facla deChristp repremjssip, mine (Capp. iii, vin et seqq.) l.eginius de Jorain
ad Abraham: In semine, jnquit, iuo benedicenlur Ochoziam fuisse generatum, quo morluo , Josabeth
onmes genles (Gen. xxn, 18), quod est Christus. Ad filia regis Joram , soror Ochozisetulit Joas filium
Dayid: De ftuctu venfris lui ponam super sedemluam Jfatris suj, e.t euni jpjcmpcioni, quse exercebalur
(Bs. cxxxi, 11.) ab Athalia [Al. Atholia], subtraxit. Cui successit ia
(Yers. 3.) Judas aulem genuil Phares, el fiaram de regnum filius ejus Ajjiasias, postquehjregnayitfilius
Thamar. Pharps autem gmuit Esrqn. Esron quiein ejus Azarias, qui appellaiur eit Q?jas [M- Ocbozias]:
genuil Aram.Aram autem genuit Aminadab. Aminadab cui successit Joathan filius ejus. Cernis ergo quod
dulem genuit Naasson. Notandum in genealogia Sal- secundum fidem histprise tresreges irimedio fueiint,
yatoris nullam sanetarum assumi mulieruin ; sed quos hic Eyangelj.sla praelermisit: 'Jorain'quippe non
eas quas Scriptura j'cprehendjt, ut qui propler pec- ** genuit Oziam, sed Ochoziam? et reiiquos quos enu-
catores venerat, de b peccatoribus nascens, omnium nieravimus. Verum quia Evangelislse proppsitum.
peecata deleret. lOnde et in consequeritibus Ruth erat tres a te.ssarescetiec.ades h/i\diyej;s,q'temperum
Moabitis ponitur, et Bethsabee uxor Urjse. statu ponere, et Joram generi se miscuerat impiis-

a Quaehinc subsequuntur Scripturae verba, Abra- pj-aeferebajil.perperam. Ad eum modum et in subse-

hain gehuit,'elc.ln ndsiris nJSs.' desiderahiiifjquibiis t|iienti pericopjea yprtysjJo&ilidnqufem genuii %chan,
soiemne est, ea tiumlaiat 'rjfoferfe'cbmmata,'qrise r,eliqups yer>3uspf&tefeunt.; dOJii,q(jei ' ' Re-
enarraf. '' •> - • ' ' ''-"' f» quarip '
suhsequens
' ^ exfjosilio 'ghpriirii, pro Reijum legiiiil.
RabbanuS'!egit de peCcalricibus. d' Si.c liabeiit 'pl.ermii.e pjnnes mss. ex his etiani
c Hic quoquereliqtium Scriplurae lexlum mss. no- quos Mariiari. cpnsuiuiti' Graec. rsa&apcayiaiSir.afiic.
stri tacent. Conlinuaut verosic : Iste esl Salmonprin- Antea eiat tessaradecctdes.Qubd ei Rabbanus rirai-
cepstribus, etc. Sicolim vulgati Salmon pro Naasson fert.
23 S. EUSEBH HIEBONTMI
simaeJczabel, idcirco usque ad terliam generationem*A Christi autem generaiio sie erat. Quaerat dilifjens
cjus memoria lollilur, ne in sanctse nalivilalis ordi- lector et dicat: Cum Joseph non sit pater Domini
rie ponerelur. Salvatoris, 12 quid peVlinet ad Dominum|genera-
(Yers. 12 seqq.) El posl transmigrationem Babylo- tionis brdo deduclus usqtie ad Jpseph ? Cui respon-
tiis, Jechonias gcnuit Salathiel. Salathiel aulem genuit debimus primum, non iesse consuetudinis Scriplu-
Zorobabet.Zorobabelaulem genuit Abiud. Abiud autem rarum, ut mulierum in generationibus ordotexatur.
genuit Eliacim. Eliacimautem genuit Azor.Azor aulem Deindeex una tribu fuiSse Joseph ctMariam: unde
11 genuit Sadoc. Sadoc autcm genuit Achim. Achim ex Lege eam accipere cogebatur ut propinquam, et
nulem genuil Eliud. Eliud autem' genuit Eleazar. quod simul censetur in Bethleem, ut de una videlicet
Eleazar autem genuil Malthan. Malthan aulem genuit stirpe generaii.
Jacob.&i voluerimus Jechoniam in fineprimae lessa- Cum esset desponsata maler ejus Maria • Joseph.
rescedecadis [Al. tesseradecadis] ponere, in sequenti Quare rion de simplici Yirgine, sed de desponsata
non erunt quatuordecim, sed tredecim. Sciamus concipitur? Primum, ut per generationem , Josepb,
jgitur, Jechoniam priorem ipsum esse quem et » Joa- qrigo Marisemonstrareliir. Secundo, ne lapidarelur
cim secundum aulem, iilium, non patrem: quorum a Judseis ut aduliera.Tertio, ut in iEgyptum fugiens
prior per c et m, sequens per ch et n scribilur: B haberet solalium d mariii. Martyr Ignalius etiam
qtiod scriptorum vilio, et longiludine temporum, quartam addidit causam, cur a desponsala conceptus
apud Grsecos Latinosque confusum est. sit: ut parlus, inquiens , ejus celarelur diabolo,
(Vers. 16.) Jacob autem genuit Joseph. Hocb loco dnm eum putal non de Yirgine, sed de uxore gene-
objecil nobis Julianus Augustus dissonantiam Evan- ralum. \
gclislarum, cur cvangelista MatthaeusJoseph dixerint Anlequam convenirenl,[invenla est in utero habent
fllinm Jacob : et Lucas eum lilium appellarit Heli; de Spiriiu sanclo.Npn ab alio invenla est nisi a Joseph,
non intelligens consuetudinem Scripturarum, quod qni pene licenlia maritali futurse uxoris omnia no-
alter secundum naturam, alter secundum Legem ei verat. Quod autem dicitur, Anlequam convenirent:
pater sit. Scimus enim hoc per Moysen Deo jubenle non sequitur, ut postea cpnvcnerint; *ed Scriptura
praeceptum, ut si frater aut propinquus absque libe- quod factum nen sit, osiendit.
ris morluus fuerit, alius ejus accipiat uxorem ad (Yers. 19.) Josepli aulem vir ejut cum essetjuttut,
suscitandum semcn fratris vel propinqui sui (Deut. et nollet enm traducere , voluit occulle dimiltere eam.
n). Super hoc ct Africanus temporum scriptor et Haic autem eo cogitante, ecceangelus Domini apparuit
Eusebius Csesariensis in libris SiatpMvtK? tiayysliav in somnis Joseph, dicens; Si quis fornicarise conjun-
plenius dispularunt. G gitur, urium corpus eflicitur (I Cor. vi, 16). Et in Lege
(Vers 17.) Virum Marice, de qua nalus eslJesus, prseceplum esl, non solum reos, sed el conscios cri-
qui vocatur Clirislus. Cum virum audieris, suspicio minum obnoxios esse peccati ( Levit. v): quomodo
libi non subeat nuptiarum; sed recordare consuelu- Joseph cuin crimen celet [Al. celarel] uxoris, juslus
dinis Scripturarum, quod sponsi viri, et sponsse vo- scribilur: Sed hoc lestimonium Marise est, quod
centur uxores. Joseph sciens illius castitalem, ei admirans quod
fi (Vers. 18.) Et a transmigratione Rabylonis usque evenerat, celat silenlio, cujus mysterium nesciebat.
ad Christum, generaliones quatuordecim. Numera a (Yers. 20.) Joseph fili pavid, noli limere accipert
Jcchonia usque ad Joseph, et invenies generationes Mariam e conjugemtuamJ Quod enim in 13 ea nalum
tredecim. Quarta decima ergo generatio in ipsum esl, de Spiritu sancto est. \Pariet aulem filium. Jam et
Christum repulabitur. supra diximus sponsas uxores appellari, quodplenius

a Duo Palatin. mss., Secundum autem Joachin fi- qui hoc ipsum testimonium Africani lib. i Histor.
lium non patrem, etc. Recole, quod ct notalum Mar- cap. 7, recitat. Confer Nicephorum lib. i, cap. 11.
tiiiiued.est, ipsum Hieronymum laiius hac de re di- MAUT. : ,
fiputanteni in Commentario in Daniel. cap. i: Nemo «VraJoseph nomine qupd mss. pmnes lacent, unus
inqnil, pulet eumdemin Danielisprincipio esseJoacim, D Cisteroiens. substituit, Qumritur quare, elc.
scribilur : iste enim d Yocein'mariti pterique vulgatilibri tacent. Unus
qui in Ezechielis exordio Joachinitle
exlremam syllabam chin liabet, cim. El ob hanc ms. Sorbonic. Martianseo.teste, habet maritale, qu;e
causam.in Evangelio secundum Multlmum una videlur et ipsa yidetur abundare. Pseudo-Theopliilus An-
deesse generalio , quia secunda rsaa-apay.aLdiy.as in thioclienus lib. i Comiuentariorunj in Evangelia,
Jnacim definit filio Josim, et tertia incipit a Joachin cum hunc ex Hieronytno locum totidem exscripsis-
filio Joacim. Quod ignorans Porphyrius calumniam set verbis , viri lamen pro marili legil. Demum quse
ttruit Ecclesim,suamostendens imperiliam, dum evan- exS. Ignalio martyre quarta addilurcausa,sub finem
gclistce Matllmi arguere nilitur falsitatem. Vide et ejns Epistolse ad Ephesios uictimque innolescit.
quac in hunc locum observamus; Mox iidem Palatini Hanc ex!Hieronymo periCopemafferlAlchuini velus ins. co-
inss. legtint, prior per K el M , sequensper X et N, dex capituli Veronensis,' continens Opu-
Graecistilteris. scula : iii quo nomen S. jlgnatii Marlyris reiicetur,
b Rectius pcnes Rabbanum. Hunc locum objecit legittirque lantummodo Quarto ut parlus, elc. Verum
nobis Juliahus Augtistus de Disspnanlia Evangelista- S. llieronymus polius exOrigene Hoinil. vi in Lncam,
rum. Africani verba subtJeclit Rabbanus ex Epistola quaih ex|lgnatio ipso recijtarit.
ad Aristidem de Evangeliorum dissonantia : Nobis e Tr>isPalaiin. niss., uxorem, quam et in subnexa
ergo imminel. . . , seciindum verilalem gestq sua expositioiiri vocem Hiorou. probat.
tradiderunt : qusu plurimujn variant ab Eusebio ,
 23 COMMENTARIORUMIN EYANGELIUMMATTIWEILIB. I. CAP. II. 26
liber adversus Helvidium docel: et blandientis af- A Lege supradictum Iibellum adversui Helvidium.
iecru ei per somnium Angelus loquitur, ul justitiam (Cap. II-—Yers. 2 seqq.) Vidimus enim stellam
silentii comprobaret. Simulque nolaiidiim , quod ejus in Orienle, et venimusadorare mim. Audiens au-
Joseph filius esse dicalur[AL dicilur] David, ul Ma- tem Herodes rex, lurbalus est, et omnis Hierosolyma
ria quoque de stirpe David monstraretur. cum illo. Eteongregans omnesprincipes sacerdolum el
(Yers. 21.) Et vocabisnomenejus Jesum. lpse enim scribas populi, sciscitabalur ab eis ubi Christus natce-
salvum faciel populum suum a peccatis eorum. JESUS relur. Ad confusionem Judaeorum, ut nativitaiem
Hebraico sermone Salvator dicitur. Etymologiam er- Cbrisli a gentibus discerent, oritur in Oriente stella,
go nominis ejus evangelista signavit, dicens : Voca- quam fuluram Balaam c, cujus successores eranl,
bis nomen ejus a Jesum; quia ipse salvum faciet po- vaticinio noverant. Lege Numerorum librum (Cap.
pulumsiium. xxiv). Deferuntur aulem magi steliae indicio in Ju-
(Vers. 22 seqq.) Hoc aulem lolum faclum est, ut da:am, utsacerdotes a magis interrogati, ubiChris-
adimplerelur quod dictum esl a Domino per prophe- lus nasceretur, inexcusabiles fierent de adventu ejus.
tam dicentem: Ecce Virgo in utero habebil, el pariel (Vers. 5.) At illidixerunt ei : in Rethleem Judmm.
filium, et vocabitur nomen ejus Emmanuel, quod est Sic enim scriptum est per prophclam : Et tu, Bethleem
interpretatum, NobiscumDeus. Exsuryens autem Jo- 13lerra Juda, nequaquam minima es in principibus Juda.
seph a tomno, fecit ticut prmcepil ei angelus Domini. Ex le enim exiel dux, qai regat populum meumIsrael.
Pro eo quod evangelista Matthseus dicit, in ulero ha- Librariorum hic error est. Putamus enim ab evan-
d
bebit, in proplieta scriptum esl, in utero accipiet. gelisla primum edilum, sicul in ipso Hebraico le-
S ;d propheta, quia fulura prsedicii, significat quid gimus, Judm, non Judmm. Quse est eniin aliarum
liiturum sit, et scribit, accipiet: evangelista aiilein, gentium Belbleem, ut ad distinciionem ejus hic Ju-
quia non de fuluro, sed de praeterito narral histo- dmm penereiur? Judse autem idcirco scrihitur, quia
riam, mulavit accipiet, et posuit habebh. Qui enim est et alia Bethleem in Galilaea. Lege librum Jesu
habet, nequaquam acceplurns est. Tale quid et in filii Nave (Jos. 19). Denique et in ipso testimonio,
Ptalmis lsgimus ; Atctndens in excelsum, caplivam quod de Michseie prophetia sumptum est, ita habe-
duxil caplivitatem : accepil dona in hominibus (Ps. tur : Et lu, Bethleemterra Juda (Mich. v, 2).
IAVII,19). Hoc testimonium apostolus ponens, non (Vers. 11.) El aperlis thesauris tuis, obtulcrunt ei
dixit, accepil, sed dedit: quia ibi de futuro signifi- munera, aurum, thus, et myrrham. Pulcherrime mu-
catum est, quod accepturus esset : hic de eo narrat nerum sacramenta Juvencus presbyler uno versiculo
k historia, qui jam dederat quod acceperat. comprehcndit :
p
(Vers. 25.) Et accepit conjugem suam, et non eo- u Tluis,aurnm,myrrlwm,regique, hominique,Deoqus
gnoviteam, donec peperit filium suum primogenitum; Donaferunt.
el vocavil nomenejusJesum. Ex hoc loco qtiidam per- Et responsoacceplo in somnis, ne redirent ad He-
versissime suspicanlur, et alios filios habuisse Ma- rodem, per aliam viam reversi sunl in regionem suam,
riam, dicenles primogenitum non dici, nisi qui ha- etc. Qui munera obtulerant Domino, consequenter
beal etfratres : cum hicmossit divinarum Scriptu- responsum accipiunt.Responsum aulem (quod Grs»-
rarum , ut primogenitum non eum vocent, quem ce dicitur xpYip.ariaQivrz;)non per angelum fit,
14 fratres sequuntur, sed eum qui primus natus sit. sed per ipsum e Dominum, ut ineritorum Joseph
a In aliquot mss. exemplaribus, vocabitur nomen quidem per insomnium, S. vero Josephum respon-
tjus Salvator; vel, vocabis nomen ejus Salvalorem. sum accepisse per angelum. Nempe ui secum ipie
MART.—lidem mss. addito Cisterciensi, nomen ejus S. Ilieroiiymus conster, qui hanc visionis prserogaii-
Sulvatorem, quia ipse sulvum faciel, eic. Eanidein vam prae illa, quae magis facta esl, S. Josepho tri-
lcetionem in aliis exemplaribus Martian. reperil. buit, et prsedicat, hac nimirum de causa, ulmerito-
b In aliis mss. de eo narraiur, qui jam, etc. rum Joseph privilegium demonstraretur. Nam secm
« Inlerserunt duo Palaiin. mss. verbtim
prm- [) longe haberei, si inagos dixit per ipsum Dominum,
dixeral. vero per angeliim adinonituin fuisse, cum
d Facile Nazarsenerum codicem, quem ssepe lau- Josephum
Dei admonentis sequior essel conditio, contra quam
d it, ipseque ex Grsecoinierpretatus esi, hic sub lle- verilas clamai, et S. ipse Pater conceplis verbis
lnaici appellaiione nolat. Nec illud usque adeo pro- conlendil. Quamobrem errore factum auliquario-
li-.iur, quod Librariorum errori tribuit, ut Judmce ruin videatur ob aliquam inter se verborum ipsum
pio Judx scriptum sit: siquidem el rnv'lovSaiav, Dominum et insomnium simililiidinem, quse facile
Judmam, vocant LXXterram tribus Judam, nec uni- potuetit criticns non nemo divisirn qtiasi duo ver-
Vi-rsani Hebraeorum diiionis lerram, sive Palaesti- ba accipere, puta in som, et nium, quae cum per se
nani, sed peculiarem designanlregionem quse regi- niliil significent, emendainla crediderit insom in ip-
bus Juda ex David stirpe parebat : et probe non sum, et nium in Dominum. Caetera eniin et sacer
solum ab aliis gentibus, sed et a regionibus aliarum texlus leciioni insomnium (idem facit, et suffragalur
tiibnuin Israelis eo nomine distingueretur. Sicquod rei veritas, deniqne ipsa LatiiMiivocis proprietas ae
Jciem. xiv, 2, et Joel. ni, 20, Hebraice est ffiVT , vis, qua insomnium dicitur visio id quod postea ac-
Gnece 'iouSaia dicitur : el ab ipso Vulgato Interpre- cidit portendens.
le Judm transfertur I Reg. xvn, 1, quod in Grseco Sed si menlem S. Docloris probe assequimtii', ni-
est 'iouScaaf. hic loci emendemus, re paulo allius
e Fenne persuasum fuit nlim mibi, cubare locum hil csse quod
expensa consiabit. Sentiebat quippe ille, responsa'
isiiun in mendo, et pro ipsum Dominum rescribi de- qu.iu.insomnis, v.ar ovap, haberentur, quse x_ptiapo\>g
bere uno verbo insomnium, ut sensus sit, magos Grseci vocant, per ipsum Deum fieri, et ^pvjo-fiov di-
 27 S. P.USEBTIHIERONYMT oa
15 fir.ivijegj.umdeniqnstraretur. Reyertuntur autem A 2 ergo qupmodo Rachel filios Judaa, id est, Betjileem,
per aliaip yjam, quia jnfidgjiiali injscendi npn erant quasi sups pjpret? ReSppntJebimus bi/eviter, quia se-
et Judseprum. pulta sit juxta Bethlebni in Ephrata, et ex h. mater-
(Yers. 13, 14.) Epee Angelus Doniini apparuit in no corpusculj lipspjtib inalris nojnen acceperit. Sive
spp,inis Joseph, dicens : Surge et accipe puerum et quoniapi Juda, et dute thbusjunc-tse erant,
Bpn|jam.in
inqirepiejus, et fi^gejn 'JEgyptum : et esjo ibi usque et H^rpdes prneceperat neij snlum in Bethleem in-
tfum dipam fibi. Fu.lur.umest enim ul Herodes qumrat terfici pueros, sedetjip qinnibus fiqibus ejus. Per
puerum qd perdendnm cum. Qyi cpnsurgens, apcep.it pecisionem [Al. occasioneni] Bethleem
intelligipius
puer.umef malr.eniejus ppcle: et,secessitinJEgyplmn; niultos eiiam de Beiijainip fuisse caesos.Plorat au-
e\erqt ibj usque gd. pbiium Herpdis. Quandp loljit tem jfilios suos, et npn recipit consolationem, se-
|4'F lulil] puCrun. et matrem ejus, ut in jEgypluni cundum diiplicem intelligentiam, Sive quod eps in
transeat, npcle lollil et lenebris : quandp vero re- selernujn nioiluqs sesljmaret, sive quod consolari se
ycrjityr jn Judaeanj, nec nqx, nec tenebra; ponunlur pp]|et de jiis qjjps sciret esse victui^ps. Qupd aijtein
jn Evangelip, dicitur in Rqnia, noji puten/ips Ipci npmen esse,
{F.ers. 15, 16.) D( adimplerelur quoddiclum est a c juxta Gabaa, sed ranta excelsiint(uO"i) jnlerpreta-
D.amino per prophetam, dicentem : Ex JEyypio vocavi B 1 lur, ut-sil sensus : Ydx in excelso quditq e\tt, id est,
fiiium meum. Tunc Herodes videns quoniam illusus Ipijge lategue dispersa. '
esseia magis, iratus est mlde;et miltens, occidit om- (Yers. 20.) Defuncti sunt enini qui qumrebqnt ani-
nes ptteros qui eranl m Belhleehi, et in onmibus fini- piqm pueri, Ex hoc lobo inlelljgimus npn splum He-
btttejus^abimatuetinfra, secundum tempus quodex- rodem, se.d el sacerdbies et seribas epdeiii tempere
squisierata magis. Eespondeant qui Hebrseorurn vo- nepein Domini fuisse rijedilates.
luminuni denegaht verilalem, ubi hoe inLXX Iega- (Yers. 21.) Qui surgehs qcpepUpuermn et mqirem
tur interpretibus. Quodcum non invenerini, nos eis ejus, d et venit in terrqm Isrqel. Npn dixit, accep.it
dicemus in Osec propheta scriplum (Cap. 11), sieut filijjij/j suu.m, et uxorem sqam, sed puerum, et ma-
et exemplaria pfobare possunt quai nuper edidimus. tremjejjis, quasi liutrilijis, npn niaritus.
Possumus autem locum istum et aliter a conciliare (Vers. 22.) Andiens] aulem quod Archelatis regnq-
[Ai. consolari] propter contenliosos, quorum conr rel in. Judceq, pro Herode pqtre suo, limitit itto ire : el
suetudinem Paulps appslolus habere se denegat, et qdmphitus in spmnis, secessit in parte$ Gqlilcem,Multi
Ecclesiam Cliristi (I Cor. 11); et testimonium profe- labuntur errqre propfer ignpranliam historiae, pu-
ripips ex Nqmeris, dicenje Balaaijj: Deus ex JEgy- laples eumdeni esse Tferod.eni, a quo in passione
plo vocavit eum : gloria ejus sicut unicornis (Num. C sua Dpniinus irridetur, et quijiqnc inprluus essp re
xxin, 22), fertui'. Ergo Herpjjes: ille qui cum Piiato ppslea
/.y.ers/. 17 S.eqq.) Tunc adimptetum esf quod diclum amiciljas fecit, hujus jHerodis filius est, frafer Ar-
etl per Jeremiqm prpphelain, (iieeniem : Vpx in Rama cjielai; quem et \T] ipsum Tiberjus Caesar e Lug-
ftpdila csl, plprqlus etululqtiis mullus, Rachet plorpps dqpuni, quse G.alliarumest cjyjtas.relegayij, fratrem-
filfps suos, et noluil ppnsplari, qujq nqn sunl (Jerem. qtje ejup Herpdejn sucpessqrern regni fecit. Legp Jo-
xxxi,,i5). fiefuncto mtem Herqife, ecce qngelus Dp- sephihistorjam. |
mini apparuit in somnis Joseph in /Egypio, dicens : (Yers. 25.) Et venienshabilavil in civitate, qum vo-
Siirge, etnccipepuerum etmatrem ejus, \Qetvade in catur\Nazarelli, ut adimpkretur quod diclum est per
iefrmnjsfqel, De Rachel natus est Berijamih, in cu- propheids, quonianiNdiarmus vocabitur. Si lixum de
Jus tribij npn .esi/Betliieem (Gene?. xxxy). Quseritur Scripturis posuisset exeqipjun/j, numquam djceret,
i
ci, qjtblies Deus per seipstim respondet. Passim liturgici ipsi scriptorfesque omnes
'' tuentur ac pro-
hancejliS seiiteiitiani digrioseere est in Cbinnitnta- barit.! ""' \''- "
riis iii Pfopheias, alque alibi : nam et de Hierony- D a Irijperitissima hic lectio est in libris editis, sci-
nii ipsijis "noriiiiie, utpole reconditiorls docfririse licet, 'Possiimus auteih [locUmUlumei aliter consolari
a!i ipsis Grsecis lexicographis ad vocem propter contentiosos. Legehduni ilaque, Possumus
' placituiii'fefeffiir.
"yinap.bt Sacer itaque textus hic ubi de autem locum i&turh et\ dliler concilidre, vel et aliler
Ma|is.sermb est, verbo uiiliir %pfiap.aaiw,quod a confirmare....ei lestimd.hiumproferimus ex Numeris,
ypriap.0; jiomihe defiyatum, ejusU.eriipiane cst cuiii elc.; ubiqtie eriim legimus, irisingiilari, vPCavifilium,
ijlb signifiCaliOnis;deque adeo illa S. Patris Gr*- sive vocavi eiun, etrnoii ul habent LXX in plurali,
dofumqiie .do.ctrina factum intelligetur respoiisum vocavi filios meos. MARJT.
per ips'iim Doriiihum; el si per angeium sacer idem b Mss. nostri, duoquea Martianseo laudati, ex in-
lextuS jaclum Josepho responsurii nbiat, cum lilrum- lerno'porpusculi lidspiiip. '."'.
c Iri Paiiii. codd., ipci nomen essc, qui esl juxta
qiie tamen v.ar ovapsivfeih soninis taiijipsi facluni, "' ' '
jqtiarii Magis declaret,' ritfumque sarie divihitus, sife 1 Gabaa. ']'
pef »ps«»ri)omtnH»»"facturii leslaluf: in eo auleiii 1 a lidem mss. pro verbis, el venil in ierram Israel,
plus habere honoris ae laudis istud Jpsephi, qiiod[ lantii.jii .adiluritii.octe'.\"
abiipso Dbrriiijo'^^ prifiterea atigeliis mitiilnr ad de- e Atlaijjeiiiiise, eiijiis ulstoriaa fideiii appellat, Jo-
niiiiiiaiidum, ul merUpruih Jpseph prWdegium de- sephus lib. xvn, cap. 15, npn Ltigdununvsed Vien-
'jnoiisirarcihr. Salva seriteiilia,' saiva res est : nee: nam :acpovtal'uiri"•Eerpdem -
tradit TibeVii jtissu :
''pfofectb te'niefe injiciendse sunt riianus in Si Pairjs1 Soiiff'ply.ririipiovKOTMBi=vW.f.KHIV r'vg Talaria;.'
textiirii, queiii iibri. briiries, riiss. seque atque editi,, Confef ei,Eusebiiri:Oiifbiiicoi
'" '
q uol suut, quolque fuere, pari consensu, quin ett ! . l '-
W COMMENTARIOJIUM IN EVANGELIUMMATTHJII LIB, |,rCAPf IIj, SD
c
quoddictum eslperprophelas; sedsimpliciter,quoddi- A (Yers. 10, 11.) Jam enim securis qd radicem mv
Cliim estpef proplietam : nuncautem plnraliler pro- borumposita est. Omnis ergo arbor qum. non facit
phelas vocans, ostendit se non verba de Scripturis fructum bonum, excidetqr el in ignem mitletur. Ego
sumpsisse,'sed sensum. Nas&rmus,sanctus inlprpre- quidem baptizo vos in aqua, in pmniteutiam : qui au-
lalur. Sanctum autem Dominum futurum, omnis tem post me venturus esl, forlior me est. Prtedicalio
Scriplura commemprat. Possumus et aliter dicere, sermonis Evangelici, qui ex ulraque parte aculiis
qupd etiam eisdem verbis, juxta Hebraicam verita- esi gladius, securis appellatur, juxta Jeremiam
tem in Isaia scriplum sit: Exiet virga de radice Jesse, prophelam, qui yerbum Dpmiui securi comparat
et Nazarmus ie radice ejus conscendet (Isai. XI, 1). caedenli pctram (Jerem. XLVJ).
(Cap. III. — Vers. 1.) Pcenilenliam agite : apprq- Cujus non sum dignus calciameniq porlare. In alio
pinquabil enimregnumccelorum.Primus Baplista Jean- Evangelio : Cujus, ait, npn sum dignus solverecorri-
nes regnum ccelprum prsedicat, ut praicursor giam cakiamenli: hic humiliias j ibi mysterium de-
Doinini hoc privilegio honoretur. ' monstratur, quod Chrislus sponsus sit, et Jpannes
(Vers. 5.) Hic est enim qui diclus est per Isaiam non mereatur sponsi corrigiam solvere, ne ypcetur
prophelam, dicentem: Vox clamanlisin deserlo, parate domus ejus juxta legem Mosi, et exemplum Ruih,
viam Domini, rectas facile semilas ejus. Animas cre- B domus discalciati (Deul. xxv, et Rnih. rv).
denlium prseparabat, in quibus ambulalurus erat (Yers. 12.) Ipse vos baplizabit in Spirilu mnclo et
Dominus, ut purus in viis purissimis ambularet, di- igne. Cvjus ventUabrumiu vtanu sua, el per.mundabil
cens : Habitabo in eis, et inambulabo: el ero Deus areamsuam : et congregabittriticum in horreum suum :
ipsorum, et ipsi erunt milii populus (Levil. xxvi, 12). pqleas aulem comburel igni inexsllnguibili. Sjve quia
Porphyrius istum locum Marci evangelistse prineipio ignisesiSpirilussanelus.utActaApostplornmdocent,
eomparat, in quo scriplum est : Inilium Evangelii quo descendente, sedit, quasi ignis supersingulos [Al.
Jesu Christi, Filii Dei, sicul scriptum est in a Isaia linguas] credentium (Act.u); etimpletusestsermoDp-
propheta : Ecce millo Angelum meum anle faciem mini dicentis :'Ignemveni mitleresuper terram: etquem
tuam, qui prwparabit viam tuam. Vox clamantis in [Al. quam\ tiolo ul ardeat (Luc. xu, 48). Sive quia
descrto, parate viam Domini, re.ctasfacile semilas ejus in praesenti, spirilu baplizamur, et in fulure, igne.
(Isai. XL,5). Cum enim teslimoniurn de Malacbia Apestolo quoque huic sensui congruente : Vnius-
(Cap. III) Isaiaque contexlum sit, quaerit, quomodo cujusque 19 ppus quale sit, ignis probabit (lCor.
velut ab uno Isaia exemplum putemus assumplum. III, 13).
Gui Ecclesiastici viri plenissime responderuni. Nos (Vers. 13, 14.) Tunc venit Jesus a Galilma in Jor-
autem [Al. aut] nomen Isaise pulamus additum scri- C danemad Joannem ul baptizaretur ab eo. Joannes au-
plorum vitio, quod et in aliis locis probare possu- tem prohibebat cum, dicens : Ego a te debeo bapli-
mus, aul certe de diversis lestimonis Scriplurarum zari, et lu venis ad me? Respondensautem Jesus, dixit
unum corpus effectum. Lege b terliunv decimum ei. Triplicem ob causam Salvator a Joanne accepit
Psalmum, et hoc idem reperies. baptismum. Primum, ut quia homo nalus erat, om-
(Vers. 4.) Ipse autem Joannes habebal vestimentum nem justiliam et humilitalemLegisimpleret. Secun-
18 de pilis camelorum, et zonam pelliceam circa do, ut baplismate suo Joannis baplisma compi'pba-
tumbossuos. De pilis, inquit, habebat, non de lana. ret. Terlie, ut Jerdanis aquas sanctificans, perde-
Aliud austerse veslis indicium est, aliud luxurise scensionem columbse, Spiritus sanctj in lavacro cre-
mollioris. Zena autem pellicea qua accinclus fuit et dentium monstraret adventum.
Elias , morlificaliouis indicium [Al. symboium] est (Vers. 15.) Sine modo. Pulchre dixit, d sine modo,
(IV Reg. i). Porro quod sequitur : ut ostenderet Christum in aqua, Joannem a Ghrislo
Esca autem ejus erat tpcustmet mel silveslre.Habi- in spiritu baptizandum. Sive aliter, sinemodo : ut
latori soliludinis eongruum est non delicias cibo- qui servi formam assumpsi, expleam et humilitatem
rum, sed neeessi,lalem Iiumanse earnis explere, ejus. Alioquin scilo, te in die judicii meo esse ba-
(Vers. 9.) Potens esl Deus de lapitfibus istis siisci- " ptismate baplizandum. Sine modo, dicit Dominus
tare filiqs Abrqhm. Lapides elhnicos vpcat, prcpier Jesus, habeo elaliud baptisma quobaptizandus sum.
cprdjs dpriliam. Lege Ezecbielem : Auferam, inqnjt, Tu me baplizas in aqua, ut ego te baptizem pro me
ayobis cor lapideum, et dabo cpr carneum (Ezech. in sangtiine tuo.
xxxvi, 26). In lapide durilia, in carne molliludo [Al. (Vers. 16.) Sic enim decet nos implere omnem ju-
riiollitia] monstratur. Sive simpliciter indieal Dei sliliam. Tunc dimisit cum. Raplizatus auterii Jesus
potentiam, quod qui de nihilo cuncta fecerit, possit confesiim ascendil de aqua. Non addidit, justiiiam
et de saxis durissimis populum procreare. Legis, sivenaturaj, utnos utrumque inlelligamus :

s Pleraque tamep Gra^ca iiujus Evangelii exenj?

plaria ivrol; UpOfnrai;h.qclopo prp EVTM 'lqafa pfaj-
feniijt.
h Cum iiie tertius dccimus Ps.il.mus ininjmo e.x
pluiibus leslimoniis contexliis vidcaiiif, cbiijicil Cle-
ricus, ab Hierenymi textu aliqnid excidisse, supplet-
que ila locurp : Lege Epistplam pd Ropiqnof, e( deci-
mum iertiupi psaijfium,In j)la eqjjn JSpisi,' c.iipini,
psalmus isie iion'semei loJHlattii','"
c £j,)sui oni/ips iuss. ci quaL.uufjjpiips Mar;i;.nip('um,
Ecce seeuris.
d Yoculam sine, hic nostsi mss. lespuunt.
 !R S. EUSEBII HIEROiNYMI 52
ut si Deus ab homme aecepit baptisma, nullus a A . icribitur loco : Abitnintin sanctam civilalem, el mul-
eonservo dedignelur aceipere. lis apparuerunt (MaltlL xxvu, S3).
(Yers. 17.) Et ecce aperti tunt ti eosli, el vidit (V|ers. 6.) Etslaluit eum supra pinnacalum templi,
Spiritum Dei descendentemticut columbam, etvenien- et dixit eu Ut quem f.ihie tentaveral, leniaret et vana
tcm super se. Et ecce vox de ccelis, dieens : Hic est'. gloria.
Filius meus dilectut, in quo mihi complacni. Myste- Si Filius Dei es. In omnibus tentatiohibus hoc
riiim Trinitatis in baptismate demonstratur: Domi- agit diabolus, ut intelfigat si Filius Dei
sit; sed Do-
ntis baplizatur, Spirilus descendit in habilu [Al. mirius sic responsionem temperat, ul eum
relinquat
specie] columbse, Patris vox, testimonium Filio per- ambiguum.
Iiibenlis auditur. Aperiuntur autem cceli non rese- Mitte te deorsum. Scriptum est enim. Vox diaboli,
ralione elementerum, sed spiritualibus pculis; qui- qui [^l: quse] semper; omnes cadere deorsum desi-
bus et Ezechiel in principio voluminis sui apertosi derat, Mittelie, inquit, deorsum, persuadere
potest,
eos esse commemorat. Sedit quoque columba' super praecipitare non potest.
caput Jesu, ne quis putaret vocem Palris ad Joan- 21 Angetissuis mandpvitde te, elin manibustollent te,
nem faclam, non ad Dominum. ne fohe offendus ad lapidem pedem tuum. Hoc in no-
(Cap. IV."*—Vers. 1.) Tunc Jesus ductus est in de-, £\ nagesimo psalmo Ieginius; verum ibi non de Christo,
tertum aspiritu. Haud dubium quin a sanclo Spirilu. 7 sed de viro sancto prophelia est. Male ergo inlerpre-
Sequitur enim : latur Scripturas diabolus. Certe si vere de Salvatore
Vi tentaretur a diabolo. Ducitur aulem noninvilus scriptum noverat, debuerat et illud dicere, quod in
aut captus, sed voluntate pugnandi. eodem psalmo contra se sequitur : Super aspidem et
20 (Vers. 2.) Et cum jejunassel quadraginta die- basiliscum qmbulabis, et conculcabis leonemel draco-
bus eiquadraginta noctibus, postea esuriil. Et acce- nem. De angelorum aujxilioquasi ad infirmum loqui-
dens tentator, dixit ei : Si Filius Dei es. In islo nu- tur: de sua [Al. sui] conculcatione quasi lergiversa-
mero quadragesimse nobis ostenditur sacramentum, lor tacet.
in quo et Mosesjejunavit inmonteSina (Exod. xxiv), (Yers. 7.) Ait iili Jesus rursum : Scriptum est: Non
et Elias juxta montem Orcb (III Reg. xix). Permit- tenial)\s Dominum Deum luum. Falsas de Scripturis
tiiur autem esurire corpus, ut diabolo tentandi tri- diaboli sagittas veris Scripturarum frangit clypeis.
buatur occasio. Et notandum quod testimonia necessaria de Deute-
(Vers. 3.) Dk ut iapides isti panes fiant. Esurienti roiioiriio lanlum protulerit, ut secundae legis sacra-
congrue dicitur : dic ul lapides isli panes fiant: sed menta monstraret.
duobus conlrariis teneris, o diabole. Si ad impe- C < (Vers. 8.) Iferum assumpsit eum diabolus in mon-
riiiin ejus possunt lapides panes lieri, ergo frnslra lem excelsum valde: et oste.nditei omnia regna mundi,
lentas eum qui tantae potentise esl. Sin autem non et glpriam eorum, i>et dixil ei. Gloria mundi, quae
potesl facere, frustra Filium Dei suspicaris. * Si Fi- cum rriundo prseteriiura est, in monte, etin superci-
lius Dei es, dic ul lapides isti panesfiant. )io demonstratur : Dominus autem ad Iiumilia de-
(Vers. 4.) Qui respondens, ait: Scriplum est: Non scendit et campestria, qt diabolum humilitale supe-
in solopane vivit homo; sed in omni verbo quod pro- rarel.Porrodiabolusdricere eum feslinat ad montes,
cedit de ore Dei. Teslimoniuin de Deuteronomioi ul per quos ipse corruerai, etiam caeteri corruant,
sumptum csl (Deut. VJH,3). Ideo autem sicrespondit juxla illud Aposloli: Ne inflatus incidat in judicium
Dominus, quia propositumerat ei, hnmilitate diabo- diaboli (1 Tim. m, 6). j
lutn vincere, non poteniia. Simulque animadverten- (Vers. 9.) Hmc omniq tibi dabo, si cadens adorave-
dum, quod nisi jejunare ccepisset Dominus, lenlandi ris me.rArrogans et sup|erbus etiam hoc de jactantia
occasio non fuisset diabolo, secundum illud : Fili, lpquitur : non quod in Itoto mundo habeat potesta-
accedens ad servitulem Dei, sta in justitia et timore : et: tem, c;aut
possit oniiiia regna dare diabolus, cum
prmpara qnimam tuam ad tenlaiionem (Eccli. u, 1). sciamus plerosque sanctos viros a Deo reges factos.
Sed et ipsa responsio Salvaioris, hominem fuisse in-1
Si cadens, inqtiit, adorkveris me. Ergo qui adoralu-
dicat, qui tenlalus est. Non in solo pane vivit homo, rus estidiabolum, ante
sed in omni verbo quod procedit de ore Dci. Si quis ' corruit.
! l
(Yers. 10.) Tunc dicit ei Jesus : Vade d, Satana :
ergo iion vescitur verbo Dei, iste non vivit.
(Vers. 5.) Tunc assumpsil eum diabolus in sanclam Scriptum est enim. Non Ul plerique pulant, eadem sa-
civiiafem. Assumptio ista quse dicitur, non ex imbe- lanas et apostolus Pelrris sententia condemnanlur.
cillilate Domini venit, sed de inimici superbia, qui Pelro enim dicitur: Vaderetro me, Satana (Mat. xvi,
volunlatem Salvatoris necessitatem putat. Ex hoc 25), id est, sequere inej, qui contrarius es volunlati
autem loco intelligiiur quid sit illud quod in alioi mese: hic vero audit,vade, Suiana : et non ei dicitur,

a Addit Victorius, dicent.

h Verha, et dixit ei, mss. nostri omnes reticent.
Mox perkuia quidam leginit, pro prmleritura.
c Rectius penes Rabb- ut.
d iijtcrserit Cisters. ms. retro : atque infra cohas-
renter, audit, vade reirb, Salana. Jam vero, quod
semel atque iterum monuimus, aliler saepe mss. at-
neduni: pleruin-
que editi librj Scvipiurie Ttipr/.oTza;
que autem versiculos qupsdam prsetereunt, quos nec
subnexa expositio langit.
 COMMENTARIORUMIN EVANGELIUM:MATTMj;i LIB. 1. CAP. V. 34
33
retro me, ut subaudiatur, vade in ignem seternum, A esse velTbabor, vel quemlibet alium excelsum mon-
qui prseparatus est tibi, et angelis tuis. tem. Denique postquam finivitsermonessuos, stalim
22 Doatinum Deum tuum adorabis et ilti soli ser- sequilur : Cum autem inlroisset Capharnaum.
vies. Dicens diabolus Salvatori : si cadens adoraveris (Vers. "5.)Bcali pauperes spiritu, quoniamipsorum
me : econtrario audil, quod ipse magis adorare eum est regnum cmlorum. Hoe est quod alibi legimus : Et
debeat Dominum et Deum suum. humiles spiritu salvabil (Ps. xxxm, 16): Nequis au-
Tunc eum diabolus : et eccean- tem nonnumquam c ne-
(Yers. 11.) reliquit putaret paiipertalem, quae
geli accesserunt, et minislrabanl ei. Praecedit lenlatio, cessitate porlatur, a Domino praedicari, adjunxii,
ut sequatur victoria. Angeli ministrant, ut victoris spiritu : ut humilitatem inlelligeres, non penuriani.
dignilas comprobelur. Beati pauperes spiritu, qui propterSpirilum sanclmn
(Vers. 1S, 16.) Terra Zabulon, et lerra Nephiha- volunlate sunt pauperes. Unde super hujuscenndi
lim, via maris trans Jordanem Galilmm gentium : po- pauperibus et Salvaior per Isaiam loquitur : Domi-
pulus qui * ainbutabal in lenebrisvidil lucem magnam, nus unxii me; propler quod evangelizarepauperibus nii-
elsedenlibusin regione umbrmmortislux orla esl eis. Hi sitme (Zsoi.vi, 1).
primum audiere Dominuni prsedicanlem, ut ubi Is- (Vers. 4.) Reali miles, quoniam ipsi possidebunller-
raelis fuerat ab Assyriisprima captivilas, ibiredem- B I ram. Non terram Judae [Al. Judseae], nec terrnm
ploris prseconium b nasceretur. istius mundi; non lerram maledictam, spinas ettii-
(Vers. 17, 18.) Exinde ccepitJesus prmdicare el di- bulos afferenlem (Genes. v), quam crudelissimus
cere : Pmnitenliam agite, appropinquabit enim regnum quisque el bellatormagis possidet; sed lerram quam
cmlorunr.Ambulans aulem Jesus juxla mare Galilmm, Psalmista desiderat, dicens :Credo viderebona Domini
vidit duos fratres, Simonem, qui vocatur Petrus, et in lerra vivenlium (Ps. xxvi, 13). HujuscemOdi pos-
Andream fralrem ejus, miltenles rele in mare : erant sessor, et post victoriam lriumphator, etiam in <;iia-
eniin piscalores. Et ail illis. Joanne tradito, recte dragesimo. quarto psalmo describitur : Et inlende,
ipse incipit prsedicare : desinente Lege, consequen- prospere [Al. et prospere] procede et regna : propier
ter oritur Evangelium. Si autem eadem prsedicat veritalem et mansueludinem,et justiliam. Nemo enim
Salvator, quae Joannes Bapiista anle praedixerat, lerram istam per mansueludinem, sed per super-
ostendit se ejusdem Dei esse Filium, cujus ille pro- biam possidel.
phsela sit. (Vers. 5.) Beati qui lugenl, quoniam ipsi consola-
(Vers. 19, 20.) Venile posl me, el faciam vos fieri buntur. Luclus bic non mortuorum ponitur communi
piscalores hominum. Al illi continuo, reliclis relibus, lege naturae, sed peccalis et viliis niortuoruiu. Sic
tecuti sunt eum. Isti priini vocati sunt, ut Dominum G ( flevit et Samuel Saulem, quia poenitiieral Deum quod
sequerentur : piscatores et illitterati mittunlur ad unxisset eum regem super lsrael (I Reg. xv). Sic et
prsedicandum, nefides credentium non virlute Dei, Paulus apostolus, flere ac Iugere se dicit eos, qui
sed eloquentia adque doctrina (ieri putaretur. post fornicationem et immunditiam non egerunt poe-
'
(Vers. 24.) Et lunalicos, el paraiyticos, et curavit nitentiam (H Cor. xu).
eos. Et seculm sunt eum turbm mutlm de Galilma et: 24 (Vers. 6.) Beati qui esuriunt, et siliuntjuslitiam,
Decapoli, et de Jerosolymis, et de Judma, et de transi quoniam ipsi salurabuntur. Non nobis sufficit velle
Jordanem. Non vere lunalicos, sed qui putabantur justitiam, nisi juslitise patiamur famem : ut stib boc
lunalici, ob dsemonum fallaciam, qui observanlesi exemplo numquam nos satis justos, sed sempcr esu-
lunaria tempora, creaturam infamare cupiebant, ut: rire justitise opera inlelligamus.
in Crealorem blasphemise redundarent. (Vers. 7.) Beati misericordes, quoniam ipsi miseri-
(Cap. V.— Vers. 1, 2.) Videns aulemJesus lurbas, cordiam consequenlur. Misericordia non solum in clee-.
ascendit in montem, et cum sedisset, accesserunt ad! mosynis intelligitur; sed in omni peccatofratiis, si
eum discipuli ejus, el aperiens 23 os suum, docebatt alter alterius onera porlemus (Galal. vi).
eos, dicens. Dominus ad montana conscendit, ui tur- (Vcrs. 8.) Beali mundo corde, quoniam ipsi Deum
bas ad altiora secum trahat. Sed lurboe asceudere'D] videbunt. Quos non arguit conscientia ulla pcccati.
non valent. Et sequuntur discipuli, quibus et ipsis> Mundus mundo corde conspicitur : templum Doi non
[Al. ipse] non slans, sed sedens et coniraclus loqni- potest esse pollutum.
tur. Non enim intelligere poterant in sua majestate3 (Vers. 9.) Beali pacifici, quoniam filiiDci vocabun-
fulgentem. Secundum litteram, nonnulli simplicio- tur. Qui primum in corde suo, deinde et inter Ifa-
rum fralrum putant eum beatitudines, et caHera» tres dissidenles pacem faciunt. Quid enim prodest
quse sequunlur, in Oliveti monte docuisse, quod ne-- alios per te pacari, cum in tuo animo sint bella vi-
quaquam ila est: ex prsecedentibus enim et sequen- liorum?
tibus in Galilaea monstratur locus, quem putamuss (Vers. 10.) Beati qui persecutionem paliunlvr pro-
a Rescribit Victor. sedebat, ex Vulg. et Grseco> videret.
xaMpsvo; : quam, inqtiit, lectionem ipse iu Com- h In Cisterc. ms. unoque Palatino, noscereiur.
mentariis iu lsai., cap. ix, S. Doctor probat. Quinl cIdemms., qua nonnumquam de necessitaieputa-
etiam in Matihseo sedebat, in Isaia legi vult ambula- lur. Fortasse verius apud Rabban., necessila'em pa-
bat, ex eo Hieronymi texlu verbis : Ita ul populus,, lilur.
aui vel sedebat, vel amlnrfa!at in tenebris , lucemt
 35 S. EUSEBH MERONYMI s- 36
jpierjustiiiam, quohiahi ijJibrtim estreghmri cmiorum. A {Vei-s. J7.) N'Pi\'ie\\h\lkre~qhb\mmvenisolverele-
Sigiiaiiici'iiddi(lil [Al. dicil], proplcr juslitiaiii. Multi gem^ aul proplietas. Non veni sdlvere^sed adimplere:
eiiim perscciilioiienj propter sua peccatn p.itiiiuiurj Sive quod de se per alios prbjilieiala compleverll,
el non suiit jusii; Slrijulque considern; quod octava sive quia ea qtiabanibpropter iufirmitatem aiidien-
yerae circumcisionis bealiludo mailyfio terininetur. litim rudia et imjierfecia fuerant sua prHedicatiorie
(Yersll.) Bedii estis cum nidledixcrintvobis homi- compleverit (Malth. v), iram telleris, et vicBm ta-
nes, el pertecuii vos fuerint] 'et dixerint omne nialum lionis excludens,. et oecultarii in menie cehcupH
adversumvos; mentienles propter me. Illud maledic- sccntiam a.
tum cbntemiiendum est, quod beatitudinem creat; (Vers: 18.) Donec irahseal tcelum et lerra. PrO^
qiiod falsP iiialediceniis' prfe proTefiur. Unde et spc- mittiintur nobis cdsli nnvi, et terra riova ; quse fa-
cialiier defihivlt qiise sit beata malediclio : dimie\ cturus est Dominus Deus. Si ergo iiova creanda suht,
dicens, mdledibtumddversum vos:, meniientespropter consfcquenter vetera transitura; Qtiod aUlfcmsbqiii-
'
rhe. Ubi efgo GhriSliis in causa est, ibi et optanda tur : j ;
maledielio fesi. lota ttntirii, aui unus apexnori prmleribil n Lege \
(Yers. 12.) Gaudete et exsullale, quoniam riierces donec omnid fiarit. Ex figufa littefse oslenditiifj qtidd
vesirctcopioiii ett ih iceiisi Sic ehihi perskculi suhi pre- B etiairi quai miriima pliiarituf in Lege; sacratneiitis
pheias qui fueruni dhte iios. Neseio quis hoc libstriihi spiritualibus pleria Sirit; et oriihia 26 fefcapiliiieii'1
pbssit implefe; iit liJceretur Oppfobfiis failiahbslra; tur in Evangelio. Cujus efgb eruditioiiis efSl; crijiis-
et nos exsultemus iii DomihOiHoc qui vaham se'ctaL qiie dociriite; etiatii divefsa sacrificia , et qiicesu-
tur gltiriamj implerfciioh potest. Gaudefb igilur ct persiitiosa vidfcriliir; liri victimis quotidifc demOri-
exsuUare dtebehiits; ut merefes nebis i'n cceteslibriil stfarfc cbiiipieri ?''! *
prseparetUr. Elegantef in qubdarii volutiiihe scripluhi (Yersi 19 seqq:) Qui ei'g'0 soiverit uiium de tiidiV-
legimus : * Ne quaefas gltiriam; fctheil dplebis cum dalis istis mihihiis , et ddcmril sic liohiihes, wiiJitniifo
inglorius fiieris.- > vocabitur ih regno cceloruni: qui duleiri fecerit el do-
(V'ers"i15>) Vos esiis sal Verrm-.Sal appellanltir cuerit; hic maghut voCubituriii regho cmldiufri. Dicd
aposloli; quia pef illos univfcfsum homihum coiidi^ dhlcfn vobis, quia riisi aburidaveriijuitiiia veiira plus
tur genus; qiiam Scribarhiri tt Phqrismorutii, nbh intrabiiih iii
25 Qnod si salevanuerit, in quo salietUr? Si doc^ regrio cmiorum. Audisiis quia dicluih esi ariiiqliis :
tPr erraVferit; a tjuo alib dPCtoreemeudabitur ? ATouoccides: Qui auleni occiderit, reus eril judieTp.
Ad tiilittiihi vnlei utird, hisi ui hiiltdtur foras, ei Ego uuieiridico vobis. Hbc capituliini ciiiii sUfiefiori
cohculcettlr ab lioriiinibus.Exeiiipluhi de agricultUrsi iC liaefet iesliiiibhib , iii qiio iJixerai : lotd Hiiuni, aui
sumptuiJj est. Sal etenim sicut iii cibofum cbhdi1 unus itpex Wonprmteribil d Lege , donec omhia fiahi.
inentum ; et ad sicdaiidas cafhes hecessariurii est : Sugiliat fergb Piiafisaios; qiii; conieiripiis uiiiiiUaiis
ita alium uSum non habet. Certe lfegihmsin Sferip- Dei, sliituebarit pfbprilis iradiiibhes ; qiiBd ribri eik
turis, urbes qiiasdani, ira [AUila] vittoruiii sale Se^ prosil dbctfiria Iri {ibpVilis, si v<eipafVum , 'qtibd iri
minatas, ut nullum in ipsis gernlen briretuf (Judiihi Lege prsecepium est; destfuaiil. Po'ss;ublisaulem et
ix). Caveant ergb dbctofes et episebpi; et vldeaiii : aiiler iiileiligei-e, qub'd iriagistri ^ eriiditib , fciiattisi
Potentes potenier iorriiehtd iusiihere [Sapi vi; 7); pafvb peccatb bbhoxius lit, dediibat euiri db gfadii
nihilcjue esse femedii i seti majoiuiii ruinas ad idi> maxiihP , neC prbsit dbcefe jiisiitiam, O^uariiriiiRiriia
tarum ducere. biiipa iifcstruit. Ei beatiiudb peffecta sit, qiiceSer-
(Vers. 14 seqq.) Vos esiis iux riiuhdi. Nbri pPtesl irione dbCufcfii, bpefe borhpifere.
chitas abscpnditupra niohlehipffsita: iieqheaeceiidhnt ' (Yers. 22:j Qhia bftiiiw qui irascitur frdiri iud,
lucernarit:, et poriUrit edh\ siib mPdio', sed iiiper tdii- c ireus erti juiicid. Iri qiiibbsiiain cbdicibus ailSiiiir,
delabrunl , U! luceit oihnibus qui ih dontri suhl. Sic iine Cdusa: csetfcfuriiiii vfcns defihita sententia csi,
luceal lux veslra edrdni lidhihiibus, ut Wdediit opera fci ifa pbiiiihs ioltitlir; Hicehte Scripiufa : Qui Ms-
veslrd bona j et gtorificeiitpitiretii vesirum qui iri cmlh JDciiur frairi siw. Si eiiifri jiibeiiiuf vbrbefariti ailerairi
esl. Docet fiduciarii praedicahai, ne apostoli a.bscOii- pfaebefe hjaxillani, feliiiiriiieds hOstrbs ariiafe, e't
danlur ob njeluhi; fctsint siriiiles Iticerrise stib tiib^ bfare prb pfcrseqiifentiDus(Luc. vlj, brnhis iifiieb!c^
dio, sed tota liberiate se prodant; iit qitod aliidie^ caslo tblliltif. Rdideriduniesi fefgb, iine caiisa, qtiia
riiiit iri ciiliicUiis,pf&aibenl iri teciii (Mnr:Ji!/j.
x; 27). iia Vifi jusiitiaih Dei ribh bpefalrir (JacPb. i).

* Addii veliisiibr Piiiai'. riis. et Yictbiii emiio,
titimtians.
i>Idem ms. magislri tradilio, et mox obnoxia siti
__..«Reclius in npslrisniss.verba, reus e.riljudicio,
ribii suiit. Qiibd ait, iri qiiibtisdam coiiicibus adili,
sine causa, nos alibi edisseruimus in Noiis ad Ep;
13 el ad lib. n DialogicbiilraPeiagianos; n. 5. Pitira
infra dipenda erunt SUIJinitiurn libri tertii Goiiiihen-
'tar. in Epislol. ad Ephesios. Lalini quoque cbdices
hodienum supurant, qui addilum comma illud rcti-
nent. Ejtismedi est, unus Verpnenste.pmnium facjle
jiiinbbps : aiii (jubquej ad qubs Itaiicse VeKsibiiik
Evaiigelium Matliarkseiisedidit. Et leguhl antiquiores
Latini Patres Cypriaii. ip Testim. 1. ni, n. 8. Hjla.r
ritis in Malth. et AugtisMn.de sermone Domini in
mbhle 1. i, c. Q. Qiii lahieti in lib. Retractatibn. c.
40; moiiel ea vefba s:rie'causa , in GraeciscOdd'.iibii
ilivehiri. Hibrbiiyriib hostro consehlit Justiiiria iii
Apolpgia i ad Ahtbiiinum, in qiia voceiri tlht oinillli.
37 COMMENTARIORUM 1N EVANGELIUM MATTILEI LIB. . CAP. V. 38
Qui autem dixerit fralri suo raca, a reus eril con- A . el consequens inlelligentia, plerique arbiranlur dfe
cilio. Hoc verbuiri propfie iiobrseorum est : iucA. carne dictuni ct aiiiina ; d vel dc animaet spiiitii :
(rp~i) eilim dicilhf zevo?, id est, insuis aul vachiis: quod pcnitus non siaK Qiioniodo cnim aut caro niil*
queiri hbs pcssUmus vulgata iiijuria, absque Cerebrd, lenda erit in carcerehi, si ahiuia non coiiseiiseiit t
riuhcubare. Si pVooiioso serniene 27 reddituri sii- cum et anima et caro paiiter recludendiB siui; nec
rous rationeni, qiiantb tnagis de cbritumelia (Malih. quidquam possit fearo facerb nisi quod animiif im-.
xi)! Sed el signarilef additur : Qui dixeril frairi siio, peraiit, aut Spiritus saiicius habltahs in nobis vel
raca. Fraier enim hosier riullus est, nisi qui euhi- cai'nem vel anihiam repugnantes judici iradere, cum
dem nobiscuhi habet Palffem. Cum ergo siniilitef ipse sit judex. Alii juxta EpislOlam Petfi dicfeiitis :
credat ih Deiitri, et Chrisiuhi Dei hoverit sapientiarii Adversarius vester diabolus quasi leo ruyiens circuit
(I Cor. i) : qUa fatiolie Stultiliai elogib denotari (I Petr. v, 8), et reliqiia , adversarjum diaboluitt
polest? interpreianiur , et svolunt a Salvatore pfsecipi, ut
Qui auiein dixeril, fatue, reus erit gehennmigriis. duin in polestate hoslfa esl, simiis bchevoH ergi
'ATTO KOIVOU ex superibribus subauditur : Qui dixerit diabolum , qiii est initiiicus et ullor, hec faciairihs
fratri sub, faiue, reiis eril gehennm. Qui eniiri seque eum pcenas sustinefe pro hObis. Cum eiiim ipse vi-
ih Deurii bredeiiti dicit, falue, impius fcst in reii- B 3 liorum infeehtiva siipiiieditet, et ribbts etiani vblitn^-
gione. late peCcahtibus ; si eonseriserihius ei vilia stigge-
(Yers. 23 , 24.) Si ergo offers munus tuum ad d\- renti, pro nobis quoque tesse ibfqheridhm. Ei dl-
iare, ei ibi recordalus fueris , quia fraler tuus liabel cunt benevblurii esse tinumquemque sanctbf urii ad-
aliquid ddveisum te, relinque ibi muhus iuum ahte versario suo , si eum riori faciat pfo sc Siistihefe
allare, et vdde priiis reconcilidri fralri iuo : et iunc lormenta. Q^ uidani Coactius disSfeirUnt; in Baplis-
veniens offeres miuius iuuin. Non dixit, si lu habes mate singulos pactuni iiiiffeciihi diabolo, iet tiicere :
aliquid adversus fratrem luuni, sed si frater tuus Renuntio iibi, diabolfe, et ponipae tuse, et viliis tuis;
liabet aliquid adversuni te, ut duiior reconcilia- et mundo tuo , qui in maligrib prisitus est \l Jdah.
tionis libi iiiiporiaiur necessilas. Qtiahidiu illum pla- v, 19). Si ergb servaverimus iiafcthm, ben'eVoli et
carenon possumus , nescio an consequenler miinefa consentieiites sumus advefsarib htistfb , ei hequa-
hostra bfiefarinis Deb. quam e in carcefein reciiidendi. Sih v%foquidqhahi
(Yefs. 25 seqq.) Esto consenlieiis adcersario luo trangressi i"Uefiriiusfcbruih quse disBolb SpopunirJ/e-
cilo, dum es cum eo in via : ne forte tradal te ad- famus, ti'ademur juditi &'cihiriiStfb, et mitfemrir iri
versarius judici, etjudex tradal le minhlro, ei in carcefem , et noh exibiriius ex feb, d&heb feddariius
carceiem mitldris. Amen dico tibi, nou exies inde,' C novissinium quadfariteiri. Qhadrahs gerius esit nuhi-
donec redclas novissimum quadranlem. Audislis quia mi, qui habet duo minuta. Uude el in alio Ev.iiigfc-
diclum esl aniiquis : Non mmchaberis. Ego autem dico lio, mulier ilia pauper et Vidua dicitiif misisse qua-
vobis, quia omnis. Pro eo quod nos habemus in La- dranteni in cofboham (Mtirc. xii), et ih aliO, dub
iiuis codicibus , conseniiens , in Graecis scriptuni est minuta (LuC. xxi). Nori quud dissprient Evangeiia ,
^EOvowv,quod intefpfeialur behevolus, aut benignus. sed qued unus quadfahs diitfs mirtuibs hhmhios M-
Ex prsecedentibus auiem el consequenliblis mani- beat. Hoc est ergO 'quod dicit: Noii fegrfedieiisde
festus est sensus , quod nbs Dominus atque Sal- carcere, dotiec eliairi hjininia jjeCCatapefsblvas.
vator noster , dum in istius sseculi via currimus, ad (Vers. 28.) Qiii videiil rindiereriidd cdriCUphcm-
pacem et ad concordiam coliorietur, juxla Aposlo- dum cam, jairi hiteeiiatusesl eairi ih^cdrde sud. Iriief
lum , dicentem : Si fiei-ipoiesl, quanlum ex vobis est, •KVBOS et npojzadeiav,id fes't,iiiter fciisiohem, et prg-
cum omnibus liotninibus pacem habenles (Rom. xit, passioiiem, hbc inteicst, qUod passib reputaiur ih
18). Nam et in rirsecedenti capitulo dixefat : Si of- viiiutu : pfbp'assi'0,*j[Qiicet ihilii [A1:vitii] buTpahi
fers munus iuum ad aliare, et ibi recordalus fuerh, liabeal, tairieri hbri teiieluf 'iii cfimirie. Ergp qui Vi=-
qnia frater tuus habet aliquid adversum te : et hoc derit muliereni, et anima ejus fuerit titillata , liib
iinito, staiim infert : Esto e consenliensaut beni- " propassione perchBsus 'esi. Si vero cbhsensefit, et
gnus adversario luo , et reliqua. Et in consequenli- de cogitatione affeciuhjffcceril, siculSeiipium estiii
bus jubet : Diligite inhnicos vestros : benefacitelih 0'avid : Transierunt hi affectumiprtis (Ps. txxii, '7)',
qui oderunl vos , et orale pro persequentibuset g§ de propassiprie iransivit a*dpassioiiem, et hhie hbh
calumniantibusvos. Cum licecmanifesta sit[A/. sinl] vplunlas peccahdi 'detest, sed bccasib. iQuiciihique

a Hic quoque reclius omitlunt mss. nostri verba ,
reus eril concilio.S. Gregoiius lib. xxiMoraliiim cap.
S : Raca quippe , inqtiil, in Hebrmoeloquio vox in-
diguantis est; qumquidem animum irasceniis oslendit,
nec tamen plenum verbum iracundim exprimii. Confer.
S. Hilariuni in cap. 4 Maltbsei , et ltegulam S. Ba-
silii cap. \ho, et Aviium Yieniiensem Ep. pririja.
b In aliquot mss. -eOvotav: in aliis evvozov, maiiin
sOvoiv.ov.
« Pro •consehliehi,tres Palatini niss. habeh<.i>em- •
volus. Levicra infra eniehdamhs.
d Iidem mss. 'velde s.piritulahturii, ahsque anma'.
Moxqnaqacsianimainoneonsen6eril,$ro$ianima,eic.,,
in recto.
<"Ex hoc loco ai^guendusimperitus Joannes Cle-
ricus , qui putabat HieronytViumnon ulisolilurn Voce
recludere, sensu claudeudi. Supra etiam dicitur,
quod aniina et cai'o pariter recludendm sint. Yidesis
Deiensiohem nostram erudilionis Hierenymianae.
MART.
 39 S. EUSEBll HIERONYMI 40
igitur viderit mulierem ad concupiscendum, id est, , A sicut prophetalis eos ifrequeriler arguit sermo (hai.
si aspexerit ut concupiscat, ut facere disponat, isles xxv). Qui jurat, aut veneratur, aut diligit eum, per
recte dicitur eam mcechari in corde suo. quem jurat. In lege prseceplum est, ut non juremus,
( Vers. 29, 30.) Quod si oculus tuus dexler scan- nisi jper Dominum Beum nostrum (Deut. vi tt vn).
dalixat le , erue eum, el projice abs te. Expedit enimt Judaei b per angelos, ,el urbem Jerusalem, et lem-
tibi, ul pereat unum membrorum luorum , quam lotumi plum, et elementa Juranles, creaturas resque carna-
corpusluum mitialur in gehennam. El si dexterama- les venerabaniur c liohore, et obsequio Dei. Denique
nus tua tcandalizat te, absciude eam, el projice abs te. considera quod hic Salvator non per Deum jurare
Expedit enim tibi ul pereat unum membrorum luorum, prohibuerit; sed per coelum, et lerram, et Jei'oso-
quam lotum corpustuum mittatur in gehennam. Quia lymam , et per caput :tuum. Et hoc quasi parvulis
supra de concnpiscentia mulieris dixerat, recte uunc fuerat lege concessum;, ut quomodo viciimas iinino-
cogiiationem et sensum in diversa volilantem, ocu- labanjt Deo, ne eas idplis immolarent : sic el jurare
lum nuncupavit. Per dexlram autem el caeteras cor- permilterentur in Deuni : non quod recte lioc face-
poris paries, voluntalis* et affectus inilia deinon- renl, sed quod nielius; esset Deo id exhibere, qnain
Stranlur : ut quod menleconcipimus, opere com- dsemoiiibus. Evangelica autem veritas non recipit ju-
pleanius. Cavendum esfigitur, ne quod in nobis B ] raineiitum, cum omnis sermo fidelis pro jurejurai:do
• optimum est, citp labaiur in viiium. Si enim dexler sit.
pculus et dextera manus scandalizant, quanto magis (Yers. 38.) Audisiis quia dictum ett: Oculum pro
ea quse in nobis sinistra sunt! Si enim anima labi- oculo | dentem pro dedle. Ego aulem dico vobit, non
lnr,quantopIus corpus quod ad peccata proclivius resislere malo. Qui dicit eculuin prooculo, non alie-
est! Aliter. In dextero oculo, et in dextera manu, rum vult auferre, sed ulrumque servare. Dominus
fratrum, uxorum , el liberorum, alque affinium et noster vicissiludinem joilens, truncal inilia pecca-
.propihquorum monstratur affectus, quos si ad con- tornni. Et in Lege retfibulio est: in Evangelio gra-
templandam veram lucem nobis impedimento esse tia. Ibi culpa ernendalur, hic peccatorum auferuntur
cernimus, debemus truncare istiusmodi portiones, exordia.
jie dum voiumus lucri cseleros facere , ipsi in ajier- (Vers. 39.) 31 Sedsiquis te percusteritin dexleram
num pereamus. Undedicitur et de sacerdote niagno, maxillam luam , prmbe illi et alleram. Et ei qui vult
pojus anima Dei cultui dedicata est : Super palre et iecum injudicio contendere, etlunicam luam tollere ,
malreet filiisnon polluetur (Lev. xxi, 11), id est, nul- dimille ei et pallium. Et quicumque te angariaverit
lum affectum sciet, nisi ejus, cujus cultui dedicalus mille passus, vadecum illo et alia duo. Ecelesiasiicus
est. ( vir describitur, imitator ejus qui dicil : Disciie a
G
(Vers. 51 seqq.) Dictum esl aulem : Quicumquedi- me, quia milis sum, et humilis corde (Infra n, 29).
miscrit uxorem suam, del ei libellum repudii. Ego Et pollicitationem suam, perctissus alapa, compru-
autem dico vobis : qiiia omnis qui dimiserit uxorem bat: Si male tqculus sum , argue de malo : sin auicm
suam, excepia fprnicalionis causa, facil eani mmchari: bene, quid ihe cmdis (Jpan. xvui, 25)? Tale quid et
et qui dimissam 30 ^uxerit, adullerat. Iterum audi- David loquebalur in Psalmo :Si reddidirelribiienlibus
stis, quia diclum etl antiquis : Non pcrjurabis, reddes mihi mala (Pt. vu, 5). Et Jeremias in Lamenlatio-
aulem Domino juramenta tua. In posieriori parle lo- nibus : Bonum est homini cum partaverit [Al. sedcrii
cum istum plenius Salvator exponit, quod Moses ab, etc.] jugum ab adolescentia sua. Dabil percutiaili
libellum repudii dari jusserit propler duriliam cordis se maxillam : saturabitur opprobrih (Thren. ni,
marilorum , non dissidium concedens, sed auferens 27, 50). Hoc adversurii eos qui putant alieruin
homicidium (Deut. xxiv), Multoeuimmeliusest, licet d Deuih Legis, alterum Evangelii; quod el ibi, et hic
lugubrem evenire discordiam, quam per odium sau- mansueludo docealur. Secundum myslicosintelicc-
guinem fundi. lus : percussa dextera nostra non jubemursinihiiain
. (Vers. 34 seqq.) Ego aulem dico vobis, nonjurare prsebere, sed alleram , hocest, alleram dextr.uu.
omnino : neque per cmlum, quia thronus Dei esl:I D Justus enim sinislram hon habet. Si nos haereticus
neque per terram, quia scabellum est pedum ejus : iu disputatione percusseril, et dextrum dogma vo-
neque per Jerosolymam, quia civilas est magni regis. lueril vhlnerare , opporiatur ei aliud de Scripluris
Nleque per caput luum juraveris : quia non poles unum leslimoiiium, et lamdiu verberanti succedentes sibi
capillum album facere, autnigrum. Sil autemsermo dexteras praebeaiiius, dbnec inimici ira lassescat.
vester, eti est,non non : quod autem his abundamius (Vers. 42, 45.) Qui pelil a te, da ei, el volenli mu-
esl, a malo est. Hanc per elementa jurandi pessimam luari ate, ne avertaris. Audislisquia diclumeit: Di~
consuetudinem semper habuere Judsei noscuntur, liges proximum tuum, el odio habebh inimicwn luum.
« Palatiniinss. pari consensu liabent ad affectmm c Rabbanus , honorp et obsequio Dei contempto.
initia , pro et affectut, etc. Denique, elc.
k Accedat iidejussor S. Hilarius in liuiiclocum : d Unus Palatinus veiustior , alterum sensum pro-
His enim, inquiens, elemenlorumnominibusJudceis pheiicum , alierum Evahgelii. Ad niaiginem lecen-
erat religio jurare, el cmli et lerrm, el Jerusalem, scd tior manus iinpressam iectionem restittiit. In liue
el capitis sui, quibus in conlumeliamDei sacramento sectionis viliose, ut infra iterum , Martian. tacessat
veneralionem deferebant. legerallpro lassescat.
£4 COMMENTARIORUM IN EVANGELIUMMATTHJEI LIB. I. CAP. VI. 42
Si de eleemosyna tantum dictum intelligimus , in A sed s causa virtntis apud Deum mercedem habet. Etsi
plerisque pauperibus hoc stare non potesl. Sed et ai recta via paululum declinaveris, non intcrcsl
divites si semper dederint, semper dare non pote- ulrum 1 ad dexteram vadas, an ad sinislram, cum
runt. Postbonum ergo eleemosynseapostolis, id cst, verurn iler amiseris.
doctoribus praicepta liibuuntur , ut qui gratis acce- (Yers. 5, 4.) Te aulem facienle eleemosynam, ne-
peruiit, gratis tribuant (Matlh. x). Islius modi pe- scial i 33 sinhtra lua quid faciat dexlera lua, ut sil elee-
cunia numquam deficit; sed qtianto plus data fuerit, imosyna tua in abscondilo: el pater luus qui videt in
lanlo amplius duplicatur. Et cum subjecta sibi arva abscondito < , reddet tibi. Et cum oralis , non eritis sicul
riget, numquam fonlis unda siccatur. hypocritm, qui amant in synagogis, el in angulh
(Vers. 44.) Ego autem dico vobis, diligile inimicos platearum stantes orare, ut videantur ab hominibus.
vestros, benefacitehis qui oderunl vos, el orale pro Non solum eleemosynam , sed quodcumque fecerilis
persequenlibuset calumniantibus vos. Multi praecepta boni operis, debet sinislra nescire; si enim illa scio-
Dei imbecillitale32 sua>non sanclorum viribus ses- rit, statim dexterae opera commacnlaniur.
limanles, putant esse impossibilia quse prseceplai Amendico vobis,receperunt mercedemsuam.NonDei
suiit, et dicunt sufficere virtutibus, non odisse ini- mercedem, sed suam. Laudati sunt enim ab homini-
micos: cseterum diligere plus proecipi,quam humanaLB bus, quorum causa exercuere virlutes.
nalura patiatur. Seicndum est ergo Christum noni (Vers. 6.) Tu autem cum oraverh, inlra in cubicu-
impossibilia pr.ccipere, sed perfecta : quse fecit Da- lum luum : et clauso ostio, ora Patrem luum in abs-
vid in Sau! et in Absalon (I Reg. xxiv et xxvi, et Ul condito, et Pater luus qui videt in abscondilo, reddet
Reg. xvni). Slephanus quoque martyr pro inimiciss tibi. Hoc simpliciterd intellectum, erudit auditorem,
lapidantibus deprecatus est (Act. vn). Et Paulus3 ut vanam orandi gloriam fugiat. Sed mihi videtur
anathema cupit esse pro persecutoribus suis (Rom. hoc magis esse prseceptum, ul inclusa pectoris cogi-
ix). Haecautem Jesus et docuit et fecil, dicens:: tatione, Iabiisque compressis oremus Dominum,
Paler, ignosce illis : quod enim faciunl, nesciunll quod et Annam in Regum volumine fecisse legi-
(Luc XXIII, 54). mus : Labia, inquit, ejus lantum movebantur e (I Reg.
(Vers. 4-5.) Vt sitis filii Palris vestri qui in cmlisesl;; i, 13).
qui solem suum oriri facit super bonos et malos, et pluit;( (Vers. 7.) Oranles aulem nolite multum loqui, sicut
super justos et injustos. Si enim diligilis eos qui vos s elhnici faciunl. Putanl enim quod in multiloquio suo
diligunt, quammercedemhabebids? Nonne et publicani ii* exaudiantur. Nolite ergo assimilari eh. Si ethnicus
hoc faciunl? Et si salutaverith fratres veslros tanium,, in oratione mnltum Ioquitur, ergo qui Christianus est,
quidumpliusfacitis? Nonne el ethnici hoc faciunl? Es-- C ^ debet parum Ioqui. Deus enim non verborum, sed
toie ergo vos perfecli, siculel Pater veslercwlesth perfe- :- cordis auditor est (Sap. i, 6).
ctus est. Si Dei prseceptacustodiens, filius quis effieitur ir (Vers. 8.) Scit enim Pater vester quid opus sit vo-
Dei : ergo non est natura filius, sed arbiirio suo.). bis, anlequam petatis eum. Sic ergo vos orabilh. Con-
(Cap. VI. — Vers. 1.) Allendite nejustitiam ves- i- surgit in hoc loco qusedam hseresis, philosophorum
tram faciatis coram hominibus , ut videamini ab eis : f quoque perversum dogma, dicentium : Si novit
alioquin mercedemnon habebilis apud Patrem veslrum ire Deus quid oremus, etantequam petamus, scit qui-
qui in cmlis est. a Qui luba canit, eleemosynam fa- \- bus indigeamus, fruslra scienti loquimur. Quibus
ciens , hypocrita est. Qui jejunans demolitur faciem m breviter respondendum est, nosnon narratoresesse,
suam , ut ventris inanitatem monslret in vuliu , et Bt sed rogalores. Aliud est enim narrare ignoranli,
hic hypocrita est. Qui in synagogis et in angulis pla- i- aliud scientem petere. In illo indicium est, hic ob-
teartim orat, ut videatur ab hominibus, hypocrita ta sequium. Ibi fideliter indicamus, hic miserabiliter
est. Ex quibus omnibus colligilur hypocritas esse,:, obsecramus.
qui quodlibet faciunt, ut ab hominibus glorificentur ir (Yers. 9.) Pater noster, qui es in cmlis.Patrem di-
[Al. honorificentur]. Mihividelur et ille qui dicit fratri ri cendo, se filiosconfiteiilur.
suo : Dtmitte ultollam festucam de oado luo (Matth. h. ®
* Sanclificelur nomen luum. Non in te, 34 sed in
vn , 4), b propter gloriam hoc facere, ut ipse justus is nobis. Si enim propler peccatores nomen Dei bla-
esse videatur. Unde dicitur ei a Domino : Hypocrita, a, sphemaiur in gentibus (Rom. viu), econlrario propter
ejice primum trabem de oculo iuo. cNon itaque virlus, s, justos sanctificatur.
a Alterum versiculum : Cum ergo facis [i. c Duo nostri lotidemque apud Marlianseum mss.
eleemosy-
nam , noli tuba canere ante le sicui liypocrilmfaciunt nt hanc iiiterseruut hic loci sententiam : Tum demum
in stjnagogh el in vicis, ul honorenlur ab hominibus, s virtus observationisDeo accepta esl, si causa Dei fiat.
subjungunt pari consensu Palatini codd. qui aiioquin in d In Palal. duobus mss., El simpliciter intentum
inrecitandis Scripturseverbis parciores reliquis sunt. it. erudit auditorem. Pro simpliciter Rabbanus similiter
Re autem ipsa hunc versiculum tota expositio sub- b- legit.
nexa respieit. e Addunt iidem Palatini mss. ei vox illius non au-
b Antea legebatur nam propler
gloriam hoc facere re diebatur.
videtur, sensu eqnidem non satis expedito et per- sr- £ Epicureorum hsec fuit argulatio, aul potius ve-
spicuo. Nos codicum Palatinorum auctoritate, nam iHt sania, de qua Maximus Tyrius dissertationem sane
adverbium, et verbuiii videtur, induximus, sen- n- luculentam instituit.
sifmque ad mss. fidem nitori pristino reslituimus.
PATROL,XXVI. 2
4S .:) ) S. EUSEBH HIERONYMI 44
(Yefs. 1$ lAdveniatregnum luum. Yel generaliter A reanl.hominibus jejuiumtes. Amen dico vobh, quia re-
pro iotius, (mdi petit regno, ut diabolus in inundo ceperunt mercedemsilam. Yerbiim exterminant, quod
regnare dJ iat, vel ut in unoquoque regnei Deus, iu Eeclesiasticis Scripiuris vitio inlerprettim tritum
et non rej," ,'peccatum in morlali hominum corpore est, aliud mullo significat, quam vulgo intelligitur.
(Rom. vi);JSimulque et hoe attendendum, quod Exterminantur quippfc exsules, qui mitluntur extra
grandis audaciso sit, et puraa conscieiiliae, regnum lerminos. Pro hoc ergp sermone, demoliuntur semper
Dei postulare et judicium non timerfe. accipere debemus : quod Graece dicitur Kfavi&vai.
Fiatvoluntds tua, sicut in cmto el in terra. Ut quo- Demolitur autem hypocrita faciem suam ut tristi-
modo Angeli tibi inculpate serviunt in coelis, ila in liam simulet; et anihio forte Isetante , luctum ge-
terra servianthemiiies. Erubescanl ex hac sentenlia, stet in vultu. \
qui quetidie in ccelo rttinas fieri mentiuntur. Nam (Yers. 17 seq.) Tu aulem cum jejunas, unge capul
quid nobis pi'odest cceleruui similitudp, si et in coelo tuum, et faciem iuam lava, ne videarh hominibusjeju-
peccatum est? • nans,\ sed Pairi luo tjui est in abscondilo: et Paler
(Yers. 11-13.) Panem nostrum supersubstantialem tuus qui videt in abscondilo, reddet tibi. Nolite thesau-
da nobis hodie. Ei dimitle nobh debila nostra, sicut el rizvre vobisthesauros in ierra, tibi erugo et tinea de-
nos dimittimus debitoribus noslris. Et ne nos inducas B motitur, el ubi fures effpdiunt, et furanlur. Juxta ri-
in lentationem. Sed libera nos a malo. Quod nos su- tum provincise Palaestinse loquitur, ubi diebus festis
persubstanlialein expressimus, in Grseeo habelur solent ungere capita. Prsecepit igitur, ut quando je-
imovaiov : quod verbum Septuaginta interpreles jre- junamus, laetos et festivos nos esse monstremus.
piovaiov frequenlissime transferunt. Consideravimus Multi legenles illud Psalmistoe : Oleum peccatoris non
crgo in Hebrseo, elubicumqueilliTre/Hovo-iovexpres- impinguet caput meum'( Ps. CXL,5), econtrario esse
serunt, nos invenimus * SGOLLA. (ffVttD), quod Sym- volunt bonuni oleuni, de quo alibi dicilur : Vnxil te
machus s%u.iperov,id esl, prmcipuuni, vel egregium, Deus Deus iuus oleo a Imtitim prm participibus luh
transtulit, licel in quodam loco peculiare interpre- (Ps. XLIV,8). Et id pj-jBcipi, ul exercenles virtules,
tatus sit. Quando ergo petimus ul peculiarem vel spirituali oleo principale (nyip.ovir.bv) cordis nostri
prsecipuum nobisDeus tribuat panem, illum petimus ungere debeamus.
qui dicit: Ego sum panis vivus qui de cmlo descendi (Vers.2I.) 11bi enim est thesaurus tuus,M est et
(Joan.st, 51). Ih Evangelio quod appellalur secuu- cor tuum. Hoc non sblum de pecunia, sed et de
dum Heliroeos, pro supersubstanliali pane, reperib cunctis passionibus [Al. possessionibus] senliendum
WAHAK (TiD), quod dicitur crastinum; iit sit sensus : est. Gulosideus venter est: ibi ergo habet eor, ubi
Panem noslrum craslinum, id esl, futurum da nobh G et ihesaurum [Al. est thesaurus]. 36 Luxuriosi the-
Itodie. Possumus supersubstantialem panem et aliter saurus, epulse sunt. Lascivi, ludicra : amatoris , li-
inielligere, qui super omnes substanlias sit, et uni- bido : Huicservit unusquisque a quo vincitur (II Petr.
versas superet crealuras. Alii simpliciler putant, se- n, 19).
cundum Apostoli sermonem dicentis (1 Tim. vi, 8) : (Yfers. 22, 25.) Si bculus luus fuerit simplex, to-
Ilabentes viclum et vestituni, 35 hiscontenli sumus,de, tum Corpus luuni lucidum erit. Si aulem oculus luus
prsesenti tanlum cibo sanctos curam agere. Unde et fueril nequam, lotum corpus luum ienebrbsum erit. Si
in posterioribus sit prseceptum : Nolile cogilare de ergo lumen quod in ie est, tenebrm sinl, ipsm tenebrm
crasiino. quanim erunt! Lippientes [Al. addilur oculij solent
Amen. Signaculum oratiohis Dominicse est: quod lucerrias videre numerosas: simplex oculus et ptirus
Aquila interpretatuf, fideliler : nos, vere, possumus simplicia inluetur et phra. Hoc totum transferet ad
dicere. sensum. Quomodo enim corpus, si oculusnonfuerit
(Vers. 14.) Si enim dimherith homimbus peccala simplex, lotum in tenebris est : iiaanima, si princi-
eorum, dimiltel et vobis Paler vester cmlestisdelicta palem fulgorem suum ;perdiderit, universus sensus
veslra. c Hoc quod scriplum est : E<jodixi, dii eslis, in caligine commorabilur. Si ergo lumen quod iu
et filii excelsi omiws: vos vero nt honiines moriemini, D te est, tenebrse sint, ipsse lenebrse quantse erunt!
et tamquam unus de principibus cadetis ( Ps. LXXXI, Si sensus qui lumen esj, animae vitio caligalur, ipsa,
6, 7), ad eos dicitur qui propter peccata homines ex pulas, caligo quibus tenebris obvolvetur!
diis esse meruerunt. Recte ergo et hi quibus pecca- (Vers. 24.) Non poiesth Deo servire et mammonm.
ta dimiitunliir, homines appellati sunt. Mammona sermone Syriaco divitise nuncupantur.
(Yers. l6.)Exlerminant eniin facies suas, ut appa- Non potesth Dco servire et mammonm. Audiat hoc
°'.ln mss. Sogolla, quod etin.commenta.riis in Ma- lus ~ non Hebrseis, sed Chaldseis Syrisque vernacu-
lacliiam, cap. jii, in fine monuiiiius. Recoie eum Jo- lus : jex quo rursuin cblligas, quamquam Hierony-
ciim, si lubet. mus Absolule dicat Hebraice scriptum Evangelium
h Dup niss., Moar, alii Maar. Repererit vero Hie- illud, non Hebraico serinone, sed Chaldaico, Syrove,
ronymus in eo Evangelio ifiaT Damhar, aul Dama- aut Clialdseo Jerosolyhiilano, Hebraicisque tantum
har, siqiiidem id quod crastinum interpretatur, in- iitteris conscfipium.
venil: econtrario enirii Maliar Hebrai.ce niip» cras c Unus Palalinus, Si hoc quod scriptum est.
tantum sonal, cum arliculp aulem crastinum, Krh dTres Palalini codices, oleo exsultationis.
inoi panem noslrum «4asrMUjm.Est. verp ille articu-
As fWMMFNTARinRTlMIN EVANGELHIMMATTH/ftl UR. I. GAP. VIT. 4fi
avarus, audiat qui censelur vocabulo Chrisliano non A quoniam nec Salonlon in omni gloria sua cooperlus est,
posse se simul divitiis Christoque servire. Et lamen, sicut unum ex hlis. Si enim fenum dgri quod hodie
non dixil, qui habet divilias, sed qui servit divitiis. esi, el cras in clibanum mitiiiur, Deus sic vestil:
Qui enim diviliarum servusest, diviiias cuslodit, ul quanto magis vos modicmfidei! Et fevera quod seri-
servus; qui aulem servitulis excussit jugum, distri- cum , quse regum purpura, quse pictura texlricuni
buit eas, ul dominus. polest fioribus comparari? Quid ila fubet ut rosa ?
(Vers. 25.) Ideo dico vobh ; Ne solliciti silh ani- Quid ita candet ut lilium ? Yiolse vero purpurain,
mm vestrm,quid manducelh, neque corpori vesiro quid nullo superari murice, oculorum magis quam scr-
induamini. In nonnullis codicibus additum esl: ne- monis judicium est.
que quid bibatis. Ei'go quod natura omnibus liibtiil, (Yers. 31 seqq.) Nolite solliciti esse, a dicentes:
et jumenlis ac besiiis hominibusque commune esl, Quid manducabimus, aui quid bibentus, aut quo ope-
hujus cura a penilus liberamur. Sed prsecipitur no- riemur ? Hmc enim oninia gentesinquhunt. Scit enim
bis ne solliciti simus quid comedatnus : quia in su- Pater vester, quia hh omnibus indigelis. Qumriie er-
dore vultus prseparamus nobis panem. Labor exer- go primum regnum Dei el jiistitittin ejus, elhmc om-
cendus est, sollicitudo tollenda. Hoc quod dicitur : nia adjicientur vobis. Nolite ergo iolliciti esseiri cra-
Ne solliciti silis animmvestrm quid comedatis, neque B slinunt. Craslinus enim diCssollhitus eril sibi ipsi. De
corpori veslro quid induamini (Genes. m), de carnali prsesentibus ergo cohcessit debefe csse sollicitos
cibo et veslimento accipiamus. Cscterum de spi- qui futura prohibel cogilare. Unde fet Aposiolus :
ritualibus cibis et vestimentis semper debemus fcsse Nocle et die, inquit, manibus nostris Operantes: ne
sollicili. quemveslrum gravaremus (l Tliess. n, 9).38Cras in
(Vers. 26.) Nonne aitima plus esl quam esca, el Scripturis fulurum tempus inteliigitur, dicerile Ja-
corpus plus cst quam veslimentum? Quod dicil, islius cob , Et exaudiet me cras justitiamea(Gen. xxx, 53)>
modi est: Qui majoia prsesliiit, utique el minora Et in ISamuelis pliantasmate, pylhonissa loquitur
prasiabit. ad Sauleni : cras eris mecum (I Reg. xXvm, 19).
Respicite volalilia cmli, quoniam non serunt, nequei (Yers. 34.) Sufficit diei ntaliiia sud. Ilic malitiam,
metunt, neque congreganl37 "l horrea : et Paler ve- non coiilrariam virtuli posuit, scd laboretn et affli-
sler cmleslis pascit illa. Nonne vos magis plnris estist ctionem,et angustias sseculi: quomodo el Sara afflixit
itlis? Apostolus prsecipit (Rom. xi), ne plus sapia- Agar ancillam suam (Gen. xvi)', quod siguifiCaiiter
inus quam oporlei sapere. Islud lestiinonium et ini Graece dicitur iy.axaasv avriv. Sufficit ergo nobis
prsesenti capitulo conservandum est. Sunt enim qui- prsesentis temporis cogitatio : futuroruin curam,
dam, qui dum volunt terminos pairum excedere, ett C quae incena est, relinquamus.
ad alta volilare, in ima merguntur : volalilia dicen- (Cap. VII. — Yers. 1, 2.) Nolite judicare, ut non
tes cceli Angelos esse, cselerasque in Dei minislerio3 judicemini. ln quo enim judicio judicaverith, judica-
fortitudines, quse absque cura sui Dei alaniur pro- bimini: et in qua mensura mensi fueritis, remetielur
videntia, Si hocila est, ul inielligi v.olunt, quomodo3 vobis. Si judicare prohibel, qua consequeniia Pau-
scquitur diclum ad homines : Nonne vos^ magis plu- ltisinCorinthojudical fornicanlem (ICor. v), et Pe-
ris estis illis ? Simpliciter ergo accipiendum : quodl trus Ananiam et Sapphiram mendacii coarguit
si volatilia absque cura et serumnis, Dei alunturr (Acl. v) ? Sed ex consequenlibus quid prohibueiii,
providenlia, quae hodie sunt, et cras non erunt : ostendit, dicens : quomodo euiin judicavcfitis, sic
c quanlo magis homines quibus seternitas
promiltilur,, judicabitur de vobis. e Itaque nou prphibuit judi-
Dei regunlur arbitrio ! care, sed decuit.
(Vers. 27.) Quis autem veslrum pogilans potest ad-!- (Vers. 5-5.) Quid autem vides festucam in oculo
jicere ad slaturam suam cubitum unum ? Et de vesli- l- fratrh tui, et trabem in oculo tuo non vides ? Aut
menlh quid solliciti eslis ? Sicut animam plus essee quomododicis fratri tuo : Frater, sirie ejiciam feslu
quam cibum comparalione avium denionslravil, sicc cam de oculo tiio, el eccetrabs est in oculo luo ? Hy-
corpus plus esse quam vestem, ex consequeniibuss D I pocrila, ejice primum irabem de ocuto tuo , et tunc
rebus ostendil, dicens: videbh ejicere festucam de oculo fratris tui. De his
(Vers. 28-30.) Considerate lilia agri quomodo cre- !- lequitur, qui curri ipsi mortalt cflmine leneanlur
scunl: non laborant neque nent. Dico autem vobh is obnoxii, minora peccata fratribus non concedunt :
a Amovimus liinc negandi parliculam,
quam ha-
i- conlexlui Hierortymiano, qui sine bac sententia pef-
ctcnus editi interserebant, repugnanlibus cunciis, 3, fectus est. Codicem itaq.ue manuscripli noslri mo-
quibus nos utimur, mss. libris, aliisque duobus, quosis naslerii de S. Petro super divam secuti snmus.
MartianseusJaudat. r—Edili libri addunt particulam m MART.— Glossema, quod el Vulgati anle Marlia-
neganlem, hujus cura non penitus liberamur. Mss. s. nseum libri pracferebanl, ejusmodi, qnorum aiiima
autem codices duo idem retinent absque negalione. e. mortalis est, ei cum essc cessaverint, semper non
Ulraque lfectionon repugnat si curam sumamus pro ?o erunt, duo e nostris, Cisterciensis et Palat. mss.,
SPllicitudine. MART. pluresque Martianoeoinspecli, bic relinent.
b Vocem magh tres mss. Palatini ignorant. d In Palatiiiis
c Hic quoque addunt edili libri et mss. mss., solticili esse de crastino, reli-
u- quo Scripturaa textu pra?termisso.
quam-
plures, quorum anima mortalh esl, el cum esse ces- s- e Pfo llaqtte adverbio, quod mss. nostri subsii-
saverinl, semper non crunl. Quod additum videlur jr luunt, anlea legebalur Hic,
11 S. EUSEBII MERONYMI - 48
ciilicein liquantes, et camelum glutientes (Matth. A ingrediatur, hortatur (I Tim. v). Simulque consi-
xxm). Recte ergo et isti simulatione justiiine, ut su- dera quam signantei^ de litraque via locutus sit.
pra diximus, appellantur bypocrilae, qui per tra- 40 Per latam niulti ambulant, anguslam pauci in-
bem oculi sui, feslucam in oculo?frairis sui aspi- veniunt. Latam non quserimus, nec inventione opus
ciunt. est : sponte se offei't, et erranlium via est. Angu-
(Vers. 6.) Nolile sanctum dare canibus. Sanctum, stam vero, nec omnes inveniunt, nee qui invene-
panis est filiorum. Non debemus ergo lollere panem rint, stalim ingrediuiiiur per eam. Siquidem multi,
ftliorum et dare eum canibus. inventa verilatis via , capti «soculi voluplatibus, de
Neque miltalh margaritas vestras anle porcos, ne medio ilinere revertuhlur.
forle conculcenleas pedibus suis, el conversi disrum- (Vers. 15 seq.) Atlendite a falsis prophelh, qui
pant vos. Porcus non recipit ornalum , qui versalur veniunl ad vos in vestinienth ovium: intrinsecus au—
in volulabris lnti. Et juxta Proverbia Salomonis : Si tem sunt lupi rapaces. A fructibus eorum cognoscelh
liabuerit circulum aureum , fmdiorinverdlur (Prov.xi, eos. Numquid colligunt dc spinh uvas, aut de tribulis
22). Quidamcaneseos 39 inlelligivolunt, qui post fi- ficus ? sic omnis arbor hona fructus bonos facit: mala
demChrislireveriuniur ad vomituni peccatorum suo- autem arbor malos ftuctus facil. Et de omnibus
rum : porcos aulem eos qui necdum Evaugelio cre-1B a quidem intelligi polest, qui aliud habilu ac ser-
diderunt, et in lulo incredulitatis vitiisque versan- nione promiltunt, aliud opere demonstrant. Sed
lur. Non convenit igitur islius modi hominibus cito specialiter de hseretidis intelligendum est, qui vi-
Evangelicum credere margarittun, ne conculcent dentur conlinentia, castilale, jejunio, quasi qua-
illud, et conversi nos ineipianl dissipare. dam pietatis se veste circumdare, inlrinsecus vero
(Vers. 7 seq.) Petite, et dabitur vobis : qumrile, habentes aninium venenalum, simpliciorum fratrum
el invenielis: pulsate, et aperietur vobis. Onmis enim corda decipiunt. Ex fructibus ergo animse, quibus
qui pelil, accipit; el qui qumril, invenit; el pulsanli innocentiam ad ruinam trahunt, lupis rapacibus
aperietur. Aul quh est ex vobh homo, quem si petierit comparantur.
filius suus panem, numquid lapidem porriget ei ? Aul (Vers. 18 seq. ) Non polest arbor bona fruclus
si pisccm pelierit, numquid serpentem porrigel ei ? malos facere : neque arbor mala fruclus bonos faccre.
Qui carnalia supra vetuerat postulari, quid quae- Omnh arbor qumnon facit fructum bonum, excidelur,
rere debeamus ostfendit. Si pelenli datur, et quse- ei in ignem milletur. Igilur ex fruclibus eorum cogno-
rens invenit, et pulsanti aperilur : ergo cui non da- scelis eos. Quseramus ab rhsereticis, qui duas inter
lur, et qui non invenit, et cui non aperitur, appa- se contrarias dicunt esse naturas, si juxla intelli-
rct quod non bene pelierit, quscsierit et pulsaverit. ^1 gcnliam corum, arbor bona malos frnctus facere
Pulsemus itaque januam Christi, de qua dictum numquam potest, quomodo Moyses arbor bona
est : Ilmc porta Domini, jusd intrabunl per eam peccaveril ad aquam coniradictionis (Deut. xxxn) :
(Ps. cxvii, 20); ut cum intraverimus, aperiantur et David, Uria interfecto, cum Bethsabee concu-
nobis thesauri absconditi et tenebrosi in Chrisio Je- buerit (II Reg. xi) : Pelrus quoque in Passione
su, inquo estomnis scientia (Coloss. n). b Domini negarit, dicens : Nescio hominem (Matt.
(Vers. 11,12.) Si ergo vos cum silh mali, noslis xxvi, 72) : aiit qua consequentia Jelhro socer Moy-
bona dare filiis vestris, quanlo magh Pater vcsler qui si aiijor mala, qui utique in Deum Israel non cre-
incmlh esl, dabit bona pelenlibus se! Omnia ergo debat, dederii consilium Moysi bonum (Ea;od. xvm);
quwcumque vullis ul faciant vobis homines, et vos et Achior ad Holophernem aliquid ulile sit loculus
facile illis. Hmcest enim Lexet Prophetm. Nolandum (Judilh. v) : et Comicus dixerit ( quod bene diclum
quod aposlolos malos dixerit, nisi forte sub Apo- Apostolus comprobavit) : Corrumpunl mores bonos
fctolorumpersona emne liominum damneiur genus, confabulationes pessinm (l Cor. v). Et cum non in-
cnjus ad comparationem divinse clemenlise ab in- venermt quid respondeant; nos inferemus, etju-
fanlia cor ad malum positum est. Lege 'Genesimi ' dam (Joan. xiu), ai-borfemquondam bonam, fecisse
(Genes. vm). Nec rniriim si homines hujus saeculii fruclus malos postquahi prodidit [Al. tradiderit]
dicit malos, cum et Paulus apostolus memoret : Salvatorem : el Sauluni (Philipp. m) arborem ma-
Redimentes tempus , quoniam dies mali sunl (Ephes. lam eo lempore quo persequebatur 41 Ecclesiam
v, 16). Cliristi, fecisse poslea fructus bonos, quando in vas
(Yers. 13, 14.) Inlrale per anguslam porlam, quiai electionis de perseculore .translaius est (Acl. ix).
lata porla el spatiosa via cst qum ducil ad perditio-- Tamdiu ergo bona arbor fructus non facit malos ,
nem, el multi sunl qui inlrant per eam. Quam angustai quamdiu in bonitatis studio perseverat: et mala
porta, el arcla via esl qum ducil ad vitam ! et paucii arbor lamdiu manet in fruetibus peecalorum,
sunt qui inveniunt eam. Lata via est sscculi volu- quamdiu ad poeniientiam non convertitur. Nemo
pias, quam appetunt homines. Angusia, quse perr enim permanens in eo quod fuit, incipit id esse quod
labores et jejunia pandiiur, quam et Apostolus iu- necdum coeperit.
gressus est(Il Cor. vi,xi) : et ul Timotheus per eami (Vers. 21.) Non omnis qui dicit mihi, Domine,
" Voculam quidem mss. nostri supplent. 'Leviorai h Rhabban., Dominum.
alia infra castigant.
 49 COMMENTARIORUMIN EVANGELIUMMATTHiEI LIB. I. CAP. VIII. ' SO
Domine, intrabit in regnum cmlorum; sed qui facit vo- A (Vers. 26.) Fundala enhn erat supra petram. Et
luntalem Pairis mei, qui in ccelh est, ipse inlrabit in omnis qui audil verba mea limc, el non facil ea, similis
regnum cmlorum. Sicut supra dixerat, eos qui habe- eril viro stullo. Super hanc petram Dominus fuitdavit
rent vestem vitse bonse, non recipiendos propter Ecclesiam (Matth. xv): ab hae petra apostolus Pe-
dogmatum nequitiani: ila nunc econtrario asserit, trus sorlitus est nomen. Super hujuscemodi petram
ne bis quidem accommodandam fidem, qui cum pol- non inveniuntur serpentis vestigia (Prov. xxx). De
leant inlegritate fidei, turpiter vivunl, et doctrinae hac et propheta loquitur confidenter : Statuit super
integriiatem malis operibus destruunt. Ulrumque pelram pedes meos (Ps. xxxix, 5). Et in alio loco :
enim Dei servis necessarium est, ut el opus sermone, Pelra refugium leporibus, sive herinaciis (Ps. cm, 8).
' cl sermo
operibus comprobetur. Huic senlenlise po- Timidum enim animai in pelrae cavernas se recipit:
test illud videri contrarium: Nemo polesl dicere, ei cutis aspera, et tota armata jaculis, tali se prote-
Dominus Jesus, nisi in Spiritu sanclo (I Cor. xn, 5). ctione tulatur. Unde et Moysi dicilur eo lempore quo
Sed moris est Scripturarum dicta pro factis acct- de jEgypto fugerat, et lepusculus Domini eral: Sla
pere, ut statim in consequentibus approbatur, refu- in foramine petrm, et posteriora mea videbis (Exocl.
lari eos qui jactant sine operibus habere scientiam XXXIII,21).
Domini, et audiunt a Salvatore : Disceditea me, ope- B I (Vers. 27, 28.) Qui mdificavil domum suam super
i-flrii iniquilatis, nescio vos (Luc. xm). Et Apestolus arenam : et descendil pluvia, et venerunt flumina , et
in hunc sensum loquitur: Confitentur se nosseDeum: flaverunl venli, et irruerunt in domum illam, et cecidil:
facth aulem negani (Tit. i, 16). el fuit ruina ejus magna. Et factum esl cum consum-
( Vers. 22.) Multi dicent mihi in illa die: Domine, tnassel Jesus verba hmc, admirabantur turbw super do-
Domine, nonne in nomine tuo prophetavimus, et in ctrina ejus. Fundamentum quod Apostolus architeclus
nomine luo dmmonia ejecimus, et in nomine luo viriu- posuit (I Cor. m), unus [Al. unum] est Dominus no-
ies multas fecimus? Prophetare , et virlutes facere, sler Jesus Christus. Super hoc fundamentum stabile
et dsemonia ejicere, inlerdum non ejus ineriti est et firmum, et per se robusta mole fundatum, sedifi-
qui operalur, sed vel invocalio [ Al. invocalione ] catur Chrisli Ecclesia. Super arenam 43 ver0 <ln3i
nonjinis Christi hoc agit, vel ob condemnationem fluida est, et coagmentari non potest, nec in unam
eorum qui invocant, et utilitatem eorum qui vident copulam redigi, omnis haereticorum sermo ad hoc
et audiunt, conceditur: ut licet homines despiciantt aedificatur, ut corruat.
signa facientes, tamen Deum honorenl, ad cujus> (Yers. 29.) Eral enim docens eos sicut potestaiem
jiivocalionem fiuiit tanla miracula. Nam et SaulI habens , et non sicul Scribm et Pharhmi. llli enim ca
' docebant populos, quse sciipta sunt in Moyse et
(1 Reg. x), et Balaam (Num. xxiu), et Caiphas (Joan.. C
xi) proplietaverunt, nescientes quid dicerent: ett Prophetis. Jesus vero, quasi Deus et Dominus ipsius
Pliarao (Genes. XLI) et Nabuchodonpspr (Dan. n) ) Moysi, pro libertate voluntatis suse, vel ea quae mi-
somniis futuia cognoscunt. Et in Aclibus Aposlolo- nus videbanlur, addebat in lege; vel commulans
rum filii Scevsevidebanlur ejicere dsemonia (Act. xix). prsedicabat in populos, ut supra quoque legimus:
Sed et Judas apostolus cum animo proditoris multak Diclum est anliquis : Ego aulem dico vobh.
signa inter cseteros Apostolos fecisse narralur. (Cap. VIII.—Vers. 1.) Cum aulem descendhsel Jesus
42 (Vers. 25.) El tunc confitebor illis, quia num- de monle, secutmsunt eum turbm mullm, etecce leprosus
quam novi vos. Signanler dixit confilebor, quia multo> veniensadorabat eum, dicens. De monte Domino de-
ante lempore dieere dissimulaveral: non novi vos.. scendente , oeeurrunl turboe, quia ad altiora ascen-
Non novit Dominus eos qui pereunt. Observa autemI dere non valuerunt. Et primus ei occurrit leprosus.
quare addiderit, numquam novi vos, si juxta quosdaml Necdum enim poterai cum lepra tam multiplicem in
onines bomines inter rationabiles semper versati suntt monte Salvatoris audire sermonem. Et iiplandum
creaturas. quod hic primus specialiter curatus sit: secundo,
( Vers. 24.) Dhcedite a me qui operamini iniquita- . puer Centurionis : tertio, socrus Petri, febriens [Al.
tem. Omnis ergo qni audit verba mea hmc, el facit ea,, febricitans] in Capharnaum: quarto loco, qui oblati
assimilabiturviro sapienti, qui mdificavit domum suam<i sunt ei a daemonio vexati, quoj-um spiritus verbo
supra pelram. Non dixit, qui operati esth iniquitaiem,, ejiciebat, quando omnes male habentes curavit. Et
ne videretur lollere poeniteiitiam, sed qui operamini, l, ecce leprosus veniensadorabat eum, dicens. Recte post
hoc est, qui usque in. prsesenlem horam, cum judieii1 prsedicationem atque doctrinam signi offerlur occa-
tempus advenerit, licet non habeatis facultatem pec- sio: ut per virlutem miracula [Al, virtutem miraculij,
candi,'tamen adhuc habetis affectum. prseteritus apud audientes sermo firmetur.
( Yers. 25.) Et descendit pluvia, et venerunl flumina,', (Vers. 2.) Domine, si vis, potes me mundare. Qui
el flaverunt venti: et irruerunt in domum illam, et non n voluntatem rogat, de virtute non dubitat.
cecidit. Pluvia istt quse domum subvertere nititur,*, (Yers. 3.) El extendens Jesus manum, letigit eum,
diabolus est. Flumina, a omnes Aniichrisli, qtii con-i dicens: Volo, mundare. Et confestim mundala est lepra
tra Christum sapiunt. Venti spiritalia [Al. spiritua-L- ejus. Extendente manum Domino, slalim lepra fugit.
les] nequitiae in coelestibus (Ephes. vi). Simulque considera quam humilis et sine jactantia
a Vulgati antea libri, flumina, Antickrhli absquee omnes, quam vocem mss. inlerserunt.
 Sl S." EUSEBII HIERONYMI ! - 52
responsio. llle dixerat, si vis: Dominus respondit, A el Isaac, eiJacob, in rcgno cmlorum. Quia Deus Abra-
vdloi Ille pracmiserat, poles me mundare: Dominus ham pceli cpridilpr, Pater ' Christi est, idcircp in re-
I
jungit, et dicit, rimndare: Non ergo nt plerique Lati- gno ccelorum est et Abraham, cum quo aceubituraj
nofum pulani, jungendum est,et Jegendum volomun- sunt haliories , qttse crediderint in Christum Filium
dare: sed separatim, ut primum, dicat, volo : deinde Creatcris. Et ille pariier sensus implelur, de quo
imperans dical, mundare [Al. imperet mundare]. supra diximus, in centririenis fide genlium fieri prse-
(Yers. 4.) Et ait illi Jesus: Vide nemini dixeris. rogalivam : dum ad illius credulitatem de Orienie
El re vera quid erat necesse ul sermone jactaret, et Ocbidenle credituripopuli comniemorantur.
quod corpore praeferebal ? ( Vers. 12.) Filii autem regni ejicientur in lene-
44 S<?dvacle, ostende te sa^erdoiibiis: et offcr mti- bras exteriores. Filios regni Judaeos significat, in quos
nus quod prmcepit Moyses in lestimonium iltis. Varias ante regnavil Deus. Ejicieniur in tenebras exleriores.
ob causas milliteum ad sacerdotes. Primum, propter Tenebrse semper inlbriores sunt, non exteriores.
humilitatem, utsacerdolibus deferre » Iionorem videa- Sed quoniam qui a Domino foras expellitur, lumen
lur. Erat enimlege pra>ceplum,ut qui mundati fucrant relinquil ; idcirco exteriores tenebrse nominatse
a lepra, offerrent munera sacerdotibus. Deinde, ul sunt. '
mundatum videntes leprosum, aut credcrentSalvatori, " Ibi eril fletus el siridor dentium. Si fletus ocu-
aul non crederent. Si crederent, salvarentur: si nori lorum est, et stridofj dentium ossa demonstrat:
crederent, inexcusabiles forent.Etsimulnequodineo vera est ergo corporum et eorunidem membiorum
ssepissiniecriminabanlur, legem viderelur infringere. quoe ceciderant, resurfcclio.
(Vers. 5 seq.) Accessit ad eum centurio, rogana ( Yers. 14.) El cumwenhset Jesus in domum Pelri,
eum, et dicens: Doinirie, puer meusjacet in domo pa- vidil socrum ejus jacenlem el. febriciianlem (Al. fe-
raltjlicus, el male torquelur. Ei aililli Jesus : Ego brientem] : et tetigil manum ejus , el dimisit eam fe-
veniam, elb curabo eum. Et respondens centurio, ail : brh. Tangitur manus mulieris, ct sanalis operibus
Domine, non sum dignus ut inlres sub leclum meum ; ejus, peccatorum infirmitas fugit. Natura liominum
sed tantum dic verbo, et sanabitur puer meus. Non isliusinodiest.ut post febrem magis(' lassescant cor-
debemus jactanlise «rguere Dominum, quia siatim se pora : et incipiente sahitate, segrolationis mala sen-
ilurum el sanaturum esse promitlit, videns centu- tiant. Verum sauitas quse confertur a Doinino, f to-
rionis fidem, humililaiem , et prudentiam. Fidem, tum simul rcddil, nec sufflcit esse sanatam ; sed ut
in eo quod credidit ex gentibus paralyticum a Salva- iiziraai; fortitudinis indicetur, additum esl :
tore posse sanari. Humilitatem, quod se judicavit ( Vers. 15.) Et surrexit, et ministrabat eis. Illa ma-
indignum, cujus tectum Dominus intrarct. Pruden- ^ nus n)inistrabat, quse et lacta fuerat, etsanata.
tiam, quod inlra corporis tegmen, divinilatem lafen- (Vers. 16-18. ) Vespere autem facto, obiuleruni e%
tem videret, Sciens non id sibi proftiturum, quod multos dmmonia habehtes : et ejiciebat spirilus verbo,
etiam ab incredulis videbatur; scd id quod latebat et omnes male habentes curavit [Al. curabat], nl ad-
intrinsecus. De qua prudentia hoc eliani, ait: implerelur quod diclumesl per Isaiam prophetami,
(Vers. 9.) c Nametego homo sum sub polestale dicentem: Ipse infivmilqtesnostras accepil, et mgrola-
[Al. adAhutconslitutus], habenssub me miliies: etdico lionesnostras portavit, Videns autem Jesus lurbas mut-
huic, vade, el vadit: el alii, veni, el venil: et servo tas circum se, jussil dhcipulos ire Irans fretum, Om-
riteo, fac hoc, et facit. Volens oslendere Dominum nes, non mane, non irieridie, sed ad vesperam cu-
quoque non per adventum tantum corporis, sed per ranlur, quando sol ocCubiturus esl : quando gra-
angelortim ministeria posse implere quod vellet. ntim trilici 46 mterfa morilur, ut mullos fructtis
(Vers. 10.) Audiens aulem Jesus, miralut esl, et afferat (Joan. xn).
sequentibus se dixit. d Miralus est quod vidit cenlu- ( Yfers. 19, 20.) Et dccedensunus Scriba, ait illi :
rionem suam intelligere majestatem. Pellendse enim Magisler, sequar te quocumque ierh. Et dicil ei Je-
erant veJ inlirniitates corporum, vel loriiludiiies con-. sns : Vulpes foveas habent, et volucres cmli nidos :
' Filius autem
irarise, quibus homo ad debilitatem ssepe coriceditur, hominis non habel ubi caput suum recli-
et VCrboDomini, et ministeriis angeloriim. net. Scriba isle legis, qjii tantnm Iitteram noverat
Ameii dico vobis, non inveni tantam fidem in Israel. occidentem, si dixisset!: Domine, sequar te quocum-
De pfaesentibus loquitur, non de omnibus retro pa- que iefis, non fuisset fepulsus a Domino ; sed quia
triarchis 45*et pfophetis : nisi forte in centurione magistruin unum de pluribus aeslimabat, et liltera-
fides gentium prseponilurlsraeli. tor erat, quod significantius Grsece dicilur, •vpa.u.p.a-
(Vers. 11.) Dico duiem vobh, quod multi ab Orien- TEUS-, elnon spirilualis iauditor : idep non babel lo-
ie et Occidente veniint, et recumbent cum Abraham, cum iri quo possit Jfesus reclinare caput sutui).
i
n Mss. Palalini, deferre videalur, absque honorem. " Corrupte legebaluri lacessant, pro lassescant,
^ Iidem mss., et sanabo eitm. et paulo superiiis errorem penes Martian.
o Rursum iidem mss., Ecce ego cumsim liomo, dico quem emendavimus.
htdc, etc. { Dup mss., toia simu! reddil, necsufficit esse tfa».->
d Verba, miratus esl, quse in antea vulgalis dee- lum saiiatam.
rant, imperfecto sehsii, mss. nostri suffliciuni.
 '
55 COMMENTARIORUMIN EVANGELIUMMATTHM LIB. I. CAP. IX. S4
Oslenditur aulem nobis, et ob hocSciibam repudia- A rabanlur. Sin aulem quis contentiose voluerit eos,
tutn, quodsignorumvidens magnitudinem, sequivo- qui mirabantur, ftiisse discipulos, respondebimus,
luerit Salvatorem , ut lucra ex operum miraculis recte homines appellatos, qui necdum noverant po-
quaereret, hoc idem desiderans, quod et Simon Ma- lenliam Salvatoris.
gus a Petro emere voluerat (Act, vm). Talis ergo (i- (Vers. 30, 31.) Quid nobis et libi, Jesu Fili Dei?
des jusle sentenlia [Al. juxla sententiain] Domini Venhti huc ante lempus torquere nos. Erat autem non
condemnatur, etdicilur ei : Quid me propter divi- longe ab illis grex porcorum multorum pascens. Dm-
tias et sseculilucra cupis sequi, cum tantse sim pau- mones uulent rogabant eum, dicentes. Non voluntatis
periaiis , ut ne hospitiolum quidem habeam, et non isia confessio est, quam prsemium sequitur confl-
meo utar lecte ? tentis, sed necessilalis extorsio, quse cogit invitos,
(Vers. 21.) Alius aulemde dhcipulh ejusaitiili: velut si servi fugitivi, post multum lemporis dotni-
Domine, permitle me primum ire, et sepelire palrem num suum videant : nihil aliud nisi de verberibus
meum. Quid sirnile est inler Scribam et discipulum ? deprecanlur. Sic et dsemones cernentes Dpminum in
llle magislrum vocat, hic Dominum confitetur. Ille terris repente versari, ad judicandos se venisse cre-
prnpterpietatisoccasionem, ad sepeliendum pati'em debanl. Praeseniia Salvaloris, tormentasunl dsemo-
ire desiderat : isle sccuturum se quolibet esse pro- B 1 num. Ridiculeque pulant qnidain, dsemones' scire
mitlil, non magistrnm quserens, sed ex magislro lu- Filium Dei, el diabolum ignorare ; eo quod minoris
crum. malitise sint isti quam ille cujus satellites sunt.
(Vers. 22.) Jesus aulem ait illi: sequere me, el di- Cum omnis scientia discipulorum ad magistrum re-
mille mortuossepelire mortuos SHOS.Mortuus est, qui- ferenda sit, et tam dsemones, quam diabolus suspi-
cumque non credit. Si autem mortuum sepelit mor- cari magis Filium Dei, 48 fluam nosse inlelligendi
luus, non debemus curam habere mortuorum, sed sunt[/U. sint]. Nemoenim Palreinnovil, nhi Fitius,
viventium : ne dum sollieiti sumus de mortuis, nos * el cui voluerit Filius revelare(Malth. xi, 27).
quoque mortui appellemur. (Yers. 32, 55.) Si ejicis nos, mille nos in gregem
( Yers. 23.) Et ascendeute eo in naviculam, seculi porcorum. Et aitillh : Ite. Atilli exeunles, abierunt
sunt eum dhcipuli ejus : et ecce motus macjnusfactus in poxcos. Et ecce magno impelu abiit totus grex per
est in mari, ita ut navicula operireiur fluclibus. Quin- prmceps in mare, et mortui sunl in aquh. Paslores au-
lum signum fecit, quando ascendens navem de Ca- tem fugerunt; et venienlesin civitatem, nuntiaverunt
pharnaum, ventis imperavit et mari. Sextum, qtian- hmc omnia, et de hh qui dwmonia habuerant. Non
do in regione Gerasenorum dedit polestaiem dse- quod concesserit Salvalor dsemonibus quod pete-
monibus in porcos. Septimum , quando 47 iogre- C bant, dixit, ite: scdulper interfectionemporcorum,
diens civitatem suam, paralyticum secundum cura- hominibus salulis occasio praeberetur. Pastoresenim
vit in lectulo. Pritnus enim paralyticus est puer cen- isla cernenles, statim nuntiant civilati. Erubescat
turionis. Manichaeus,si de eadem subslanlia, et ex eodem au-
( Vers. 24, 25.) Ipse vero dormiebat. Et accesse- ctore liominum bestiarumquesunt animae, quomodo
runl ad eum, el suscilaverunl eum, dicentes: Domine, obunius liominis salutem, duo millia porcorum sut-
salva nos, perimus. Et dicit eis Jesus: Quid timidi focantur ?
eslh, modicmfidei? Hujus signi typum in Jona legi- (Vers. 34. •)Et eccelota civitas exiil obviamJesu ,
mus (Jon. i), quando, cseteris periclitantibus, ipse el vho eo, rogabant eum, ut transiret a (inibus eorum.
securus est, et dormil, et susciiatur ; et imperio ac Quod i'Ogant ut transeat a finibus eorum, non de su-
sacramento passionis suse liberat suscitanles. perbia hoc faciunt, ut nonnulli arbilrantur, sed de
(Vers. 26.) Tunc surgens, imperavit venlis et mari: humilitaie qua se praesentia Domini indignosjudica-
ei factaest tranquillilas magna. El ex hoclocointelligi- bant, sicut el Pelrus in caplura piscium cadens ad
mus quod omnes creaturae sentianl Creatorem. Qui- genua Salvatoris, ait: Exi a me, Domine, quia vh
bus enim increpalur [Al. quas increpavit], el quibus peccator sum ( Lnc. v, 8).
"*
imperatur [Al. imperavit], senliunt imperantem : ( Cap. IX.—Vers. 1, 2.) El ascendens Jesus m na-
non errore hserelicorum, qui omnia putant anirnan- 'viculam transfretavil, et venit in civilalem suam. Et
tia; a sed majesiale condiloris, quse apud nos insen- ecceofferebantei paralyticum jacenlem in lecto. Videns
sibilia, illi sensibilia sunt. auiem Jesus fidem illorum, dixil parakjlico : Confide,
(Vers. 27-29.) Porro homines mirali sunt, dicen- fili, remittuntur tibi peccata tna. Civiiatem ejus non
tes : Qualh est hic, quia venti et mare obediunt ei ? Et aliam intelligimus quam Nazarelh, unde el Nazarseus
cumvenissetJesus trans fretum in regionem Geraseno- appellatus est. Obtulerunt autem ei, ui supra dixi-
rum, occurrerunt ei duo habentes dcemonia, de monu- mtis, secundum paralylieum jacenlem in lectulo,
mentis exeunles, smvi nimis, ita ul nemo possel trans- quia ipse ingredi non valebat. Videns aulem Jesus
ire per viam illam. Et ecce clamaverunl dicenles, Noni non ejus fidem qui offerebatur, sed eorum qui offe-
discipuli, sed nautse, et caeteri qui iu navi erani, nii- rebani, dixit paralytico : Confide, fiii, remiltuntur

a Addunl quidam mss. sensibilia esse : alii econ- b lnterserunt duo Palat. mss. sacri texlus verba,
trarip insensibiliaesse. neque Filiumquh novit nisi Pater.
 55 S. EUSEBII HIERONYMI 56
tibi peccata lua. 0 mira humililas,~despectum etde- A loeo : Dic tu peccata lua, ul juslificerh (Isai. XLIII,
bilem, totisque niembroruin compagibus dissolulum, 26). Maithafiumse et publicanum uoniinat, ut osten-
filium \ocal, quem sacerdoles non dignabantur at- dal legentibus, nullum debere salutem desperare, si
tingere. Aut certe ideo filium, quia dimiltuntur ei ad meliora conversus sit; cum ipse de publicano in
peccata sua. Juxia tropologiam inierdum anima ja- ' aposlbluin sil repente mtilalus. Atguit in lmc Ioco
cens in corpore suo, totis menibrorum virtulibus Porpbyrius et Julianus Augustus, vel imperiliam
dissolutis, a perfecto doelore offertur curanda Do- hislorici mentieniis, vel stultitiam eorum qui stalim
mino, 49 qu3e si misericordia ejus sanala fuerit, secuti sint SalvaloremJ quasi irrationabiliterquemlj-
tanium roboris accipil, ut porlet slatim lectulum bet vocantem hominem sint seeuti, cum lantse virtu-
suum. les, lantaque sigriaprsecesserinl, quse Apostolos an-
(Vers. 5, 4.) El eccequidam de Scribh dixerunt in- tequam erederent, vidisse non dubium est. Certe
tra se : Iiic blasphemal. El cum vidhsel Jesus cogita- fulgor ipse, et majestas divinilatis occultae, qnoe
tiones eorum, dtxil : Vl quid cogilatismala in cordi- etiam in a humana facie l-elucebat, ex primo.ad se
bus vestris ? Legimus in Propheta, dicentem Deum : videnles trabere polerat aspectu. Si enim in magnete
Ego sum qui deleo iniquitates titas (Isai. XLJIJ,25). lapide et sticcinis haecesse vis dicilur, ut annulos ,
Consequenter ergo Scribse, quia hominem putabant, B el slipulam, et festucassibi copulent, quanto niagis
et verba Dei non intelligebant, arguunt eum blas- Dominus omnium creoturarum ad se trahere pole-
phemise. Sed Dominus videns cogitationes eorum , rat, quos volebat?
ostendil se Deum, qui possit cordis occulta cogno- (Vers. 10 seq.) Et fdctum est, discumbenteeo in
scere, et quodammodo lacens loquitur : Eadem ma- domo, eccemultipublicanietpeccaloresvenientes, dis-
jestate et potentia qua cogitationes veslras intueor, cumbebant CumJesu et dhcipulis ejus. El videnles
possum et hominibus peccala dimittere. Ex vobis Pharismi, dicebant discipuiis ejus : Quare cum pu-
inlelligite quid paralyticus consequalur. blicanh ct peccaloribus manducal magisler vesler ? Al
(Vers. 5, 6.) Quid est facilius dicere : dimittuntur Jesus dudiens, ait: Nori estopus medico valeniibus ,
libi peccala lua; an dicere : surge et ambula? Vt au- sed ntale habentibus. Euntes aulcm discite quid est.
iem scialis, quia Filius hominis habet polestaiem in Videbaut ptiblicanum a peccatis ad meliora conver-
terra dimiltendi peccata, tunc ail paralylico. Inter di- sum, locum invenisse poenitentise; et ob id eiiam
cere, et facere, niulta disiantia est. Utrum sint pa- ipsi non desperant salutem, neque vero iu pristi-
ralytieo peccata dimissa, solus noverat, qui dimit- nis vitiis perinanenies, veniuntad Jesum, ul Plia-
Jebat. Surge aulem et ambula, tam ille qui consur- risoeiet Scribse niurnmrant; sed pojiiitenttam agen-
gebal, qu.im lii qui consurgentem videbant, appro- C tes,ut sequens Domini sermo significat, dicens :
bare polerant. Fit igittir carnale signum, utprobe- (Vers. 13.) Mhericordiam volo, el non sacrificium.
tur spirifuiile, quamquam ejusdem "viriutis sit, et Non enim venivocare jiistos, sed peccatores. Ibat au-
eorporis et animse vitia dimiilere. Et dalur nobis tem Dominus ad convivia peccatorum, ut occasio-
intelligentia, pi-opter peeeata plerasque [Al. pleris- nem haberet docendi, et spiriiuales invitatoribus
que] evenire corporum debilitates. Et idcirco for- suis prseberet cibos. Denique cum frequenter per-
san dimitiuntiir prius peccata lua [Ai. tacet lua], geread convivia describalur, nihil refertur aliud,
ul causis debilitatis ablatis, sanitas restituatur. nisi quid ibi fecerit, quid docuerit, ut et humililas
(Yers. 7, 8.) Surge, lolle lectum luum, ei vade in Domini eundo ad peccptores, et potentia doclrinse
domum luam. Et surrexit, el abiit in domumsuam, ejus in conversione poenilentium demonstrarclnr.
Videntes autem turbm, timucrunl el glorificaverunt Quod aulem sequilur : Misericordiam volo, et non
Deum, qid dedit potestatem lalem hominibus. Et ani- sacriftcium (Osee vi, 6)LEt : Non veni vocare gj
ma paralytica si surrexerit, si prislinum robur re- justos, sed peccalores, de propheia proferens testi-
cuperaverii, porlal lectum suumin quojacebatantea monium, sugillal Scribas et Pharisaeos, qui justos
dissoluta, etporlat illum in domum virtutum sua- se aestimanies, peccalorum et publicanorum consnr-
rum. D ija declinabant.
(Vers. 9.) Et cum transiret inde Jesus, vidit homi- (Vers. 14.) Tunc accesseruntad eum discipuliJoan-
nem sedenlemin telonio,Matthmumnomine. El ail illi: nh, dicentes : Quare nos el Pharismi jejunamus fre-
Sequere me. Et surgens seculus esl eum. Caeteri quenter, discipuli autem tui non jejunanl ? Superba
evaiigelistae propler verecundiam et honorem Mat- interrogatio, et plena supcrcilio Pharisseorum. Cer-
thsei, noluerunt euni nomine appellare vulgalo, sed te, ut ajiud non dicamus:, reprehendenda jejuniija-
dixerunt, Levi : duplici quippe vocabulo fuit. Ipse ctantia. Nec polerant discipuIiJoannis non esse sub
autem Malthaeus, seeunduni illud quod 50 a Salo- vilio, qui calumniabantur eum, qtiem sciebant ma-
mone praeeipitur [Al. dicilur] : Justus accusator est gisiri vocibus prsedicalum, et jungebanlur Phari-
sui in principio sermonh (Prov. xvm, 17). El in alio saeis, quos a Joanne noverant condemnatos, b cum
a His gemina sunt, quse habet infra in cap. xxi: lempiis induisse, cum in sui rapere admiiationem
ex quibus tamen colligas, non existimasse Hierony- iiomines, eosque sibi vel inviios voluit adjungere.
mum, proprium Chrisii corporis istud exUitisse, ac Yid. epist. 65, ad Principiam, rimn. 8 not.
nativum decus, sed majestaiis fulgorem ad aliquod i>Vocttlas, ciim ait, Martianaeusreposuit.
57 COMMENTARIORUMIN EVANGFXIUMMATTH^I LIB. I. CAP. IX. 58
ait (Supra. m, 7) : Generatio viperamm, qtds osten- A aliae * sordes ejus quae multorum libidini subja-
dit vobh fugere ab ira venlura ? cuerit.
(Vers. 15.) Et ait illis Jesus : Numquid possunt (Vers. 18, 19.) Ecce princeps unus accessit s , et
filii sponsi lugere quamdiu cum illis esl sponsus ? Ve- adorabat eum, dicens : Filia mea modo defuncla esl:
nient autem dies cum auferelur ab eis sponsus, et tunc sed veni, impone manum tuam [Al. tacet luam] super
jejunabunl. SponsusChrislus : spousa Ecclesia est. eam, etvivet. Et surgens Jesus, sequebatur eum, et
De hoc sancto spiritualique connubio, Aposloli sunt discipuli ejus. Octavtim signum est, in quo princeps
procreati, qui Iugere a uon possunt quamdiu spon- susciiari postulal liliam suam, nolens de myslerio
sam in tlialamo vident, elsciunt sponsuin esse cuin verse circumcisionis excludi; sed subintral mulier
sponsa. Quando vero transierint nuptiae, et passionis sanguine flueiis, etoctavo sanatur loco, ut principis
ac resurreclionis lempus advenerit, tunc sponsi filii filia de hoc exclusa numero veniat ad nonum, jnxla
jejunabunt.Nonnulli putant idcirco postdies qtiadra- illud quod in psalmis dicilur : JEthiopia [Al. de
ginta Passionis, jejuniadeberecomniitli: licet statim JEtltiopia] prmveniet manus ejus Deo [Ps. LXVII,32).
dies Pentecostes et Spiritus sanclus adveniens, b in- El : Cum intravcril plenitudo gentium, tunc omnis
dicantnobis festiviiatem. Etex hujus occasione testi- Israel sahus fiel (Rom. xi, 25, 26).
nionii, Montanus, Prisca, et Maximilla eliam posl B (Vei'S. 20.) Et eccemulier qum sanguinh fluxum
Peniecostenfaciunt quadragesimam : quod ablato patiebatur duodecim annh, accessit relro, et leiigit
sponso, filii sponsi debeant jejunare. Ecclesise autem fimbriam veslimentiejus. In 53 Evangelio secundum
consuetudo ad passionem Domini el restirrectionem Lucam scribitnr, quod principis filia duodecim an-
per humililatem carnis venil, ut spiriluali sagina: jeju- nos haberet setatis (Luc. vm). Nola ergo quod eo
nio corporis prasparemur. Juxla ° Iropologiarn aulem tempore hsec mulier, id est, gentium populus cce-
feiendum, quod quanidiu sponsus nobiscum est, el in perii segrotare, quo gens [Al. genus] Judseorum
Isetitiasumus, necjejunarepossUtnus, neclugere. Cum crediderat. Nisi enim ex comparatione virtutnm vi-
auiem illepropter peccalaa nobisreccsseritd, tuuc in- tiurn non oslenditur. Ibrc aulem mulier sanguine
dicendum jejunium esse, tunc luctus recipiendtis. fluens, non in domo, non in urbe accedit ad Domi-
(Vers. 16, 17.) Nemo aulem immiltil commissu- num, quia juxla Legem ui-bimis excludebatur (Levil.
ram pcmni rudh in vestimentum velus [Al. vestimen- xv, Num. v); sed in itinere, ambulante Domino, ut
to veteri]. Tollit enim pleidtudinem ejus a veslimenlo, dum pergit ad aliam, alia curaretur. Unde dicunt
el 52 pejor schsura fit. Neque millunt vinum novum et apostoli : Vobh quidem oportebal prmdicari verbum
in ulres veteres : alioquin rumpunlur utres, el vinum Dei; sed quoniam vosjudicasth indignos salule, trcms-
effundilur, et ulres pereunt. Sed vinum novumin utres C gredimur ad genles (Act. xm, 46).
novos miitunt, et ambo conservanlur. Hmc itlo io- (Vers. 21.) Dicebat enim intra se : Si tetigero tan-
quente ad eos. Quod dicit, hoc est ; Donec renalus tum veslimenlum ejus, salva ero. At Jesus conversus,
quis fuerit, et veteri homine deposito, per passio- et videns eam, dixit. Juxta Legem qui mulierciu
nem meam, novuni hoininem induerit, non potest menstruatam aut fluentem sanguine leiigeril, im-
severiora jejunii et contineniiau sustinere praecepla, mundus est (Levil. xxv). Ista ideo tangit Dominuni,
ne per austeritatem niiniam, etiain e credulitatem ut sanguinis vilio etiam ipsa cuiaretui'.
quam nuuc habere videlur, amittat. Duo aulem (Vers. 22.) Confide, filia, fides lua salvam te fecit:
exernpla postiit, et iurium veterum et novorum, et el salva facta est mulier ex illa hora. Ideo filia , quia
vestimenti. Veteres ulres debemus inlelligere Scri- fides lua te salvam fecit. Nec dixit, lides lua te sal-
bas et Pharisseo.-. Plagula vesiitnenli novi, et vinuni vam lactura esl, sed salvam te fecit. In eo enini
novum, praecepla Evangelica sentienda, quse non quod credidisti, jam salva facla cs.
possunl sustinere Judsei, ue rnajor scissura iiat. Tale (Vers. 25.) Et cumvenhsel Jesus in domum princi-
quid et Galatae facere cupiebant, ut cum Evangelio ph : el vidhset libicines, el turbam tumulluankm,
Legis prsecepta miscerent, et in utribus veteribus dicebal. Usque hodie puella jacei in donio principis
mitterent vinum novum ; sed Aposlolus ad eos lo-. 0 mortua, et qui videntur magistri tibicines sunt, car-
quilur : 0 insensali [Al. insipimles] Galalm ! quis vos men lugubre canenles. Turba quoque Judaeoruiii,
fascinavit verilati non obedire (Galat. iu, 1) VSermo nonest lurba credentium , sed tnrba tumultuan-
igilur Evangelicus aposlolis potius, quam Scribis et lium.
Pharisseis est infundendus, qui majorum traditioni- (Vers. 24.) Recedite, non est enim morlua puella,
bus depravati,sincerilatem praeceptorumChristi non sed dormit. Et deridebant eum. Quia Deo vivunt
puteranl custodire. Alia est euim puritas virginalis emnia.
"arimue, et nulla prioris vitii contagione pollutse, et (Vers. 25.) El cum ejecta csset lurba, intravit. Non
a Addil Rabb. atque jejunare. 0 Yiliose legit Martianseus, crudelitatem.
b Haud bene antea legebaiur, indicent. Recole f Placuit hanc mss. omnium lam eorum, nuibus
Epist. in nostra recensione 41, ad Marcellam, n. 5, nos, quain quibus Marliaiianus ustis est. lectionem
et quaj ibi observamus. huic alteri, qtias itt vulgalis ohtineb.it, et
c Duo mss., Juxta legis autem tropologiam : rec- praeferi'e
alia ejus, qum multarum sordium libidini subjacuerit.
lius alii, Juxta leges autem tropotoyim sciendum, etc. B Addtint nostri mss. ad Jesum : eslque revera in
d Addunt tres Palatini niss. et avolaverit.
aliquot Grseeis exemplaribus, ^poasiSa-j TW'JWOV.
59 S. EUSEBH HIERONYMI 60
enim eranl digni, ut viderent mysterium rcsurgen-1 A ejecto<dmmonio,lcculih est mulus. Undecimus mulus
tis, qtti resuscilantem indignis conlumeliis deride- linguam recipi! ad loqhendum. Quod aulem Grscce
bant. dicitur r.aybv, magis tritum est seimone communi,
(Vers. 26.) El lenuil manum ejus. Et surrexit puel- ut surdus magis quam mutus inlelligatnr. Sed moris
lq:Ei cxiit fama hmc in universam lerram illam. Nisi est Scripturarum y.uyb-iindifferentcr, vel muriMM vel
prius inundatoe fuerint manus Judseorum , quse san- surduhi dicere. Spiriiualiterautem sicut csBcilunien
guine plenae sunt, synagoga eorum moriua non re- recipiunl: sic el muli ad Joquendum lingua laxatur,
surget, ut confitealur eum, qiifim antea denegabat.
(Vers, 27.) El transeunle iude Jesu, secuii sunl (Vers. 53,54.) El miratm sunt lurbm, dicentes:
eum duo cmci, clamantes , et dicentes a. Transeunle Numquam apparuit sic in Israel. Pharhmi autem di-
per domum principis Doniino 54 JCSUJet pcrgenle • cebani : In principe dmmoniorum ejicil dmmoncs.
ad doinuin suain, sicut supra legimus : Ascendens Turba Dei opera confiletur, el dicit: Numquam sic
nqviculam, transfrelavil et venif in civitqtem suam, apparuit in Israel. In furba confessio nationum est.
clamabant duo cseci, dicentes : Miserere nostri, fili Pharissei aulem quia virtutem Dei negare non poie-
David : et tanien non curantur iii ilinere,non trans- rant, opera calumniantur et dicuut: In principe dm-
ilorie, ut pntabant; sed postquam venit in domum B ] moniorum ejicit dmmones : per siiam calumniam
suam, accedunl adeum , et inlroeunl ; et primum usque hodie Judaaorum infidclilalem demonstrantes.
eorum discutitur fides, tit sic veroefidei lumen ac- (Vers. 55.) El circuibatJesus omnes civilates elca-
cipiant. Priori sigrio quod exposuimus de principis stella docens in synctgogh eorum, el prmclicansEvan-
filia, et de hscmoriiiousa [Al, morbosa] muliere, gelium regni, el curans omnem languorem el omnem
consequenter hoc jungitur : ut quod ibi mors et de- infirmilalem. Cernis qriod sequaliter et villis , et ur-
bilitas, hic cseeitas deinonstrarel. Ulerque enim po- bibus, et castellis, id esi, et magnis et parvis Evan-
pulus caecus erat, Domino per hoc sreculum trans- gelium prsedicaveril, ut non consideiwet nobilium
eunte, el cupiente reverli ad domum suam. Qui potentiam, sed salutem credentinm. Circuibat ci-
nisi conlessi fuerint, et dixerint: Mherere nostri, vitaies, hoc habens oporis quod mandavcrat Pater:
ftli David; et inleiTogaiile Jesu, Creditisquia possum el luhc esuriem, uldocliina sua salvos facerel infi-
Iwc facere? responderint ei : Vtique , Domine, lu- deles. Docebat autern in synagogis el villis Evange-
men prislinum non recipient. In alio Evangelista , lium regni: et post prsedicationem atque doctrinam
unus csecus scribilur, scissis vestibus, et in Jericho curabat omneniTanguoreni, et omnem infirmitatem;
sedehs, qui ab apostolis probibeiur clamare; sed ut quibns sermo non suaserat, opera persuaderent.
per impudentiam recipit sanitatem (Marc. x). Qui C I De Dohiino proprie dicjlur : Curans omnem languo-
locus proprie ad genlium populum pertinel, el in rem et oninem infirmiiatem , nihil quippeei impos-
suo exponcndus est volumine. sibile est.
(Vers. 28, 29.) Mherere noslri, fili David, b Cum (Vcrs. 56.) Vidensaulem lurbas, miserttts est eh,
autem venisselin domum, accesserunlad eum cmci, et quia eranl vexali, et jacentes sicut oves non liabenles
dixil eis Jesus : Credilh, qtda Itoc possum facere vo- pastorcm. Tunc dicit discipulis suis. Yexatio gregis
bis? Dicunl ei : Dlique, Domine. Tunc leligit oculos et oviumatque turbarum, pastorum culpa, et vitium
eoruin, dicem ; Secundum fidem veslram fiat vobis. magistrorum esl. Unde seqnilur.
Et aperii sunl oculi eorum. Audianl Marcion et Ma- (Veis. 57, 38.) Jlfessisquidem multa, operarii au-
nichams, ct cseleri hacretici, qui vetus laniani In- tem pauci. Rogale ergo Dominum tnessh , ul mittat
slrumenlum : et discantSalvatorem appellari filium operarios inmessem suam, Messis multa populorum
David ; si enim non esl natus in carne , quomodo significat multitudinem : 56 operarii pauci, penu-
vocaiur filius David ? riam magisirorum. Et imperat ut rogenl Domimim
(Vers. 30, 31.) Et comminalus est illhJesus, di- rnessis, ute mitlai operarios in messem suam. Isli
cens : Videte ne quh scial. Illi autem exeunles, diffa- sunl operarii, dequibus IoquilurPsalmisla,diccns :
maverunt eumin toia lerra illa. El Dominiis propter D Qui seminanl in lacrymh, in gaudio melenl. Eunles,
humiliiatem fugiensjaciantise gloriam, hoc prsccepe- ibant, et flebant, porlantes semhta sua. Venientesau-
rat : et illi propter niemoriam gratise non possunt tem venient cum exsultalione, porlantes ntanipulos
tacere beneficium. Nola ergo aliquid inter se c jus- suos (Psal. cxxv, 7, 8). El ul apertius loquar, mes-
sum esse conlrarium. Cseci isti in decimo curanlur sis miilla, omnis turba credenlium est. Operarii au-
loco. tem pauci, et apostoli; ei imitatores eorum qui
(Vers. 32.) Egressis aulem illis, ecce obtulerunl ei miituntur ad messem.
hominem mtilum d, dmmonhun habentcm : el 55 (Cap. X.—Yers. 1.) Et convocatisduodecim dhci-
a Supplent pari conseusu mss. nostri reliquum Rhalibanus.
versiculum, mherere nostri, fili David. Cum autem d Yatustissimus Veronensis Bibliothecae liber
venissel domum, acccsserunt ad eumcmci. Evangelioriim addit, ei surdum : ulramque scilicet
b Hic vero totam, qu;c hinc subsequilur, Cum vocis vMfovinterpretationem.
aulemvenhset, elc, Scriplurocpericopem iidem mss. e Duo mss.,ejiciut, pfo miliat; sicque pattlo post,
lacent. in exsnllaliotte metent, pro gaudio. Et mox, mittentes
? Pro'jutsiim, tres mss. justum legunt, sicquo semina, pro porlanles.
61 COMMENTARIORUMIN EVANGELIUMMATTHJII LIB. I. CAP. X. 62
pulis suh, dedit illis poleslalem spiriluum immundp- A ges], ex firmitale el magnitudine fidei npminali
rum, ul ejicerent eos, el curarent omnem languorem sunt.
el omnem infirmitatem. Benignus et clemens DomU Et Judas lschariotes °, qui el tradidit eum, Vel a
nus ac magister, non invidet servis atque discipulis vico aul urbe in quo orlus est, vel ex tribri Isaehar
virtutes suas. Et sicut ipse curaverat oinnem Jan- vocabulum sumpsit : ut quodnm vaticinio in con-r
guorem et omneni infirmiiatem , aposlolis quoquc demnationen sui natus sit; lsachar enim interpre-f
suis liibuit poteslalem, ut curarent omiiem languo- tatur merces, ut significeiur pretium prodiloris.
rem , et omnem infirmitatem in plebe. Sed multa (Vers. 5, 6.) In viam genlium ne abierilh : et in
distantia esl inler habere el tribuere, donare el ac- civitatesSamaritanorum ne inlraverids: sed potius ite
cipere. Isle quodcumque agit, potestate Dojnini ad oves qum perierunt domus Israel. Non est conlra-
agit; illi,siquidfaciuni, imbecillitatem suam etvirr rius loeus iste ei praecepto quod ppstea dicitur:
lutem Domini confitentur, dicenles : In nomine Jesn Eunles docete omnes genles, bapli&anleseos in nomine
surge, et ambula (Acl, III, 6). Notanduin atilem quod Palrh, et Filii, et Spirilus sancti (Mal. xxvni, 19).
in dubdecimo Joco, poleslas signorum apostolis con- Qnia hoc anle resurrectionem, illud post resurre"
cedalur. clioneni d pi-seceptumesl. Eioportebat primum ad-
(Vers. 2.) Duodecim quiem aposlolorum nomina B ventuni Christi nunliare Judaeis, ne juslam haberent
sitnl hmc. Calalogus apostolorum ponittir, ui exlrn excusationem, dicentes ideo se Dominum rejecisse;
hos qui pseudoaposloli fuluri sunt, excludanlur. quia ad gentes et ad Samaritanos aposlolos miserit,
(Vers. 5.) Primus Simon, qui dicilur Petrus , e\ Juxla tropologiam vero praeoipilur nobis qui Chrisli
Andreas frater ejus :- Jqcobus Zebedmi, el Joannei censemur nomine, ne in vja genlium el hasrelicorum
frater ejus : Pldlippus et Rartholommus, Tlwmas et ambulemus errore, nt qnorum religio separata est,
Matthmuspublicanus, el Jacobus Alphmi,et Thaddmus. separetur et vila.
Ordinem apostolorum et mcritum uniuscujusque, il- (Yers. 7, 8.) Euntes autem prmdicale, dicenles:
lius fuit distribuere, qui cordis arcana rimatur. Pri. quia appropinquavit regnum cmlorum, infirmos 58
mus scribitur Simon , eognomento Pelrus; ad di- curate, morluos suscitate, leprosos mundate, dmmones
stinctionem alterius Simonis, qui appellatur Chana- ejicite.Ne hominibus rusticanis et absqtie eloquii
naeus, de vico Chana Galilseae, ubi aquain Doniinus vcnustate indoctis et illilleratis nemo crederet, pol-
vertit iii vinum (Joan. n). Jacobum quoqtie apneb licenlibus regna coelorum, dat potesiatem infirmos
Jat Zebedsei, quia el alius sequitur Jacobus Alphsei. cuiare, leprosos mundare, dsemones ejicere, ut ma-
Ei apostolornm paria juga a consociat. Jungit Pe- gniludinem promissortim probet magniiudo signo'
trum et Andream fratres, non lam carne quam C rum. Et quia semper dona spiritualia (si merces
57 spirilu. Jacobum et Joannem, qui panem cor- media sit) viliora fiunt, adjungilur avarilioe condem-
poris relinquentes, verum Patrem secuii sunt, nalio.
Philippum et BarthoJomseum , Thortiani quoque el Gratis accepistis, gratis date. Ego magister et Do-
Matlhseum publicanum. Cseteri evangeiistae in cpn- minus absque prelio hoc vobis tiibui, et vos sine
junelionenoniinum, primum ponunl Matilisenm; et pretio date, ne Evangelii graiia cornimpalur.
postea Thomam, nec publieani nomen ascribunl (Vers. 9, 10.) Nolite possidere aurum, neque ar-
[AI, ascribitur], ne antiquae conversalionis recor- gentum, nequepecuniamin zonis veslris. Non peram in
danles sugillare Evangelistam viderentur.Isle vero via, neque duas lunicas, neque calciamenta, neque vir-
(ut supra diximus) et post Tliomam se ponit, et pu- gam e. Dignus est enim operarius cibo suo. Conse-
blicanum appellat, ut ubiabundavil iniquilqs, super- quenter hsec dut praecepta evangelizatoribus verita-.
abundetft gratia (Rom. v, 20). tis, quibus ante dixerat : Gralis accephiis, gratis
(Vers, 4.) Sinton chananaus. Ipse est qui inalio date. Si eniui sie prsedicant, ut pretium non acci-
Evangelista [Al, Evangelio]scribitur Zelotes (Luc.yi). pianl, superflua esl auri argentique et nummorum
C/ifliiaquippe,zelus interpretatur. Thaddaeum aposto- possessio. Nam si habuissent aurum et argentum,
lum, Ecclesiastica tradit historia missum Edessan b ad D videbanlur non causa salulis hnminum, sed causa
Abgarum regem Osroenae, qui ab evangelista Luoa lucri prsedicare. Neque ms in saccuih. Qui divitias
Judas Jacobi dicilur : et alibi appellalur Lebmus detruncarat [Al. detruncat], propemcdum et neces-
(Act. i),' quod interpreiatur corculum, Credendum- saria vitae amputat, ut aposloli doctores verae reli-
que est eum fuisse trinomium : Sicut Simon, Petrns gionis, qui instituebant [Al. inslruebani] omnia pro-
(Marc. m); et Filii Zebedaei, Boanerges [Al. Baner- videnlia Dei gubernari, seipsos oslenderenl nihil
a Antea erat, jugaque : in uno alterove mss. ju- sopolamiae confinio : in qua Edessa el Nicephorium
gabqnmque. Rhabb., pana utroque consociat. urbes, juxta Euphraiem flumen. Unde populi Osrmni
In Erasmiana editione depravate legimus, Ad apud Siephanum. MART.— Olim, Abagarum regem
AbagarumregemChosdroenm; in Marianseasimiliter, Chosidene. Vid. Euseb. 1. J, c. 15.
Ad Abagarum regem Chosidenm. Neutrum verum esi« c Concinuius nostri mss., Juda autent Schariotes,
necscio quodnam fuerit regnum Chosdroenum, vel vel a vico, in quo orlus esl, vei ex tribu, etc.
clwsidenum.Vera itaque leclio hsec est quam omnes d Victorius omitlit vocein, prmceptum.
mss. codices retinent : Ad Abgarum regem Osroenm. e Addunt quidam mss. in manu. Tum mercenariust
Erat porro Osroene vel Osdroene, regio Syrise jn Me- pro operarius, legunl.
63 S. EUSEBII HIERQNYMI 64
cogitare de crastino. Non peram in via. Ex hoc prse- JA mansurus est, sed accipiens, hoe enim dicitur, quis
cepto arguit philosophos , qiii vulgo appellantur in ea dignus est [Al. fit],ul magis se noverit accipere
0 Bactroperitae, quod contemplores sseculi et omnia gratiaiu, quam dare. I
pro nihilo ducentes, cellarium secum vehcbant. Ne- (Vers. 12, 15.) Intrantes atilem domum, salutale
que duat tunicas. In dtiabus lunicis videtur mihi du- eam. Et siquidem fuerit doinus illa digna, veniel pax
plex estendere vestimentum. Non quo in locis Scy- nostrd super eam : sin dutem non QQ fueril digna,
thiae et glaciali nive rigentibus una qriis lunica de- pax vestra ad vos reverletur. Occulte salutationem
beat csse conienlus : sed quo in lunica vestimenlum Hebnci ac Syri sermpnis expressil. Quod enim
intelligamus : ne alio vestiti,alind nobis futurorum Grseee dieiiur, yjdpt, ct Laline, ave, hoc Hebraico
limore servemus. Ncque cakiamenta. El Plato prac- Syroque scrmone appellalur SALOM LACH(^iDlSa;)
cepit duas corporis sumniitates non esse velandas, sive c SALOM EMMACH (~QD whl}), id est, pax tecum.
nec assuefieri debere mollitiei capitis et pedum. Cum Quod auiem praecipit, tale est: Introeunles domum,
hseCenim habuerinl firmitatem, csetera robustiora pacem imprecamini hqspiti, el quantum in vobis
sunl. Nequevirgam :Qui Domini habemus auxilium, esl, discordise bella sedale. Sin aulem orla fuerit
baculi prsesiditim cur quaerauius? 59 Et quia quo- conlradictio,vos mercedem habebitis de oblala pace:
dammodo nudos et expeditos ad praedicandum apo- B : illi bellum, qui [Al. quOd] habere voluerint, possi-
stulos miserat, et dura videbatur esse conditio ma- debuni. i
gis.trorunJ, severitatem prsecepli sequenii sententia (Vers. 14.) Et quicumque non receperil vos, neque
temperavil, dicens : Dignus cst operarius cibo suo. audieril sermones veslros, exeuntes foras de domo, vel
Taiitum, inquit, accipiie, quanium in victuet vestiiu civitale, exculile pulverein de pedibus vcstris. Pulvis
vobis necessarium est. Unde et Aposlolus replicat: excutitur de pedibus, in testimonium laboris sui,
Habeniesviclum etveslitum, liis conlenti simus (I Tim. qund ingressi sint civilateni, et prsedicatio aposto-
VI, 8). Et in alio loco : Communicet aulem is qui lica ad illos usque pervfeneril. Sive exculitur pulvis,
catechizalur^ verboeiqui se cqtechizatin omni bono ut nihil ab eis reeipiant,- ne ad victum quidem ne-
(Galat. yi, 6): ut quorum discipuli melunt spiritoa- cessarium, qui Evangelium spreverint.
lia, couSQrles eos facianl carnalium suorum : non in (Vers. 15.) Amen dico vobis , lolerabilius eril
avariiia, sed in necessitale. Haechisiorice diximus. terrm Sodomorum et Gomorrhmorumin die judicii,
Cseterum secundum anagogen, non licel magistris quamillicivitali. Si lolerabilius erit terrse Sodomo-
aurum et argentum, et pecuniam quae in zonis est, rum et Goiiiorrliaeorum [Al. Gomorrheis] quam illi
possidere. Aurum saopelegimus, pro sensu; argen- civilati; quse non receperit Evangelium, et idcirco
tum, pro sermone; ses, pro voce; ha:c nobis nnn 'G tolerabilius, quia Sodohiis et Gomorrhis non fuit
licel ub aliis accipere, sed data a Doniino possidere. prsedicatum, liuic autem proedicatum sil, et lamen
Neque hsereticorum et philosophoriim perversaeque nonreceperii Evangelium : ergo interpeceatores di-
doctrinse suscipere disciplinas, non sseculi pondere versa supplicia sunt.
premi, neque duplici esse animo, neque pedes no- (Vers. 16.) Ecce ego milto vos sicut oves in mcdio
stros morliferis vinculisalligari, sed sanctam terram luporum. Lupos, Scribas et Pharisxos vocat, qui
iiigredientes, esse nudos; neque habere yirgam quac sunt clerici Judseorum.
veriaiur in colubrum, neque in aliquo prsesidio car- (Vers. 17, 18.). Estote ergo prudentes sicul ser-
nis inniti (Exod. iv, 7; IV Reg. xvm), quia islius pentes, et simplices sicuf columbm. Cavete autem ab
modi virga el baculus arnndineus est (Isai.xxxvi), liomhdbus : tradent enim,vos in conciliis, et in syna-
quem si paululum presseris, frangitur, et manuin gogh suh flagellabunl vos, et ad prmsides et reges
transforat incumbentis. ducemini proplcr me, in ieslimonium illh et geitlibus.
(Yers. 11.) In quamcumque enim civitatem aul Ut perprudeniiam devitent insidias, per simplicita-
castellum inlraveritis, inlerrogate quis in ea dignus tem nori laciant d nialum. Serpentis astutia poniiur
sil, et ibi maneie, donec exedlis. Super ordinalione in exemplum : quia lolo c corpore occultat caput,
episcopi et diaconi Paulus loquitur , Oporlet autem D et illud in quo vita est, protegil. Ita et nos loio pe-
eos et testimoniumhaberebonumab hh qui foris sunt, rienlo corpmis capttt noslrtim, qui Chrislus esl,
(ITim. JII, 7). Apostoli novam introeunies urbem, custotliamus. Simplicilas columbarum ex Spiriitis
scire non poterant quis qualis esset. Ergo hospcs sancli specie demonslratur. Unde dicit et Aposlo-
fama eligendus est populi, el judicio vieinorum, ne lus : Malitia parvuli estote (I Cor. xiv, 20).
praedicationis dignitas suscipientis infamia deturpe- (Vers. 19, 20.) Cum dulem tradenl vos, nolite co-
tur. Cum universis debeant prsedicare, hospes untis gitare Q\ quomodo aul quid loquamini. Dabilur enim
eligitur, non tribuens beneficium ei qui aptid se vobh in illa hora quid loquamini. Non enim estis vos
" Viliose penes Viciorium, Baclroperatm. Noinen e NoU itiiprobarim, qiiod nosiri pr.Tferunt mss.
a bacnlo el pera sortili snnt. Paschasius Ratbertus Salamalach, quemadnioduin et in uno Regio 240.
huncfere locum ex Hieronymo exscribens, Gulani, Laiinis itidem scriptum litieris Coielerins iuvonii.
inquit, cohibet, ei arguit philosophos, qtd dicuniur dRectius tacet Rhabb. malum, refertque ad in-
Bachnionitm(Al, cod. Baclroperitm) qui omnia mundii sidias. * Interseruntduomss. Palatini periclitanle.
prO nihilo ducentes cellaria secum ferebant.
b Marlian. vocem verbo prsetermiserai.
 65 COMMENTARIOItUMIN EYANGELIUMMATTHM LIB. I. CAP. X. 66
ijui loquimini, sed Spirilus Palris vestri qui loquilur in Ii quia veniet dies judicii; in quo cl veslra virlus, et
vobh, Supra dixerat; Tradent enimvos in concilih, eorum nequilia demonslrabitur.
et in synagogh suis flagellabunt vos, et ad prmsideset (Vers. 27.) Quod dico vobis in tenebris, clicitein lu-
reges ducemini propler me. Cum ergo propler Chri- mine; et quod in aure auditis, prmdicate snper tecta.
slum dueamur ad judices, voliuilateni tantum no- Quod audistis in myslerio, apertius praidicaie: quod
stram pro Chrislo debemus offerre. Cauerum ipse didicistis abscondite [Al. absconse], publice loqui-
Chrislus qui in nobis habilat, loquelur pro se, et Spi- mini : quod vos erudivi in parvulo Judscae loco, in
ritus sancli gralia in respondendo ministrabilur. universis urbibus, etin loto mundo audacter edicite
(Vers. 21.) Tradet autem frater fralremin mortem, [Al. dicite].
el pater filium, el insurgml filii in parentes, et morle (Vers. 28.) Et nolile limereeos qui occidunt corpus,
eos afficienl. Et eritis odio omnibus propter nomen animam autem non possunt occidere. Si qui corpus
meum. Hoc in persecutionibus lieri crebro videmiis: occidunt, animam non possunt occidere : ergo anima
nec ullus-est inter eos fidus affeclus,quoruin diversa invisibilis et incorporalis est, secundum crassiorem
fides est. dico nostri corporis substantiam. Vel eo certe lem-
(Vers. 22.) Qui autem perseveraveriiusque in finem, pbre punieiur, et supplicia sentiet, quando pristi-
jtic salvus eril. Non enim coepisse, sed perfecisse vir- iB num corpus receperii, ut cum quo peccavit, cum
tutis esl. ipso et puniatur.
(Vers. 25, 24.) Cum atilem perseqnentur vos in ci- Sed podus timete eum qui poteslet animam, ei cor-
vilale isla, fugite inaliam. Amen dico vobh, non con- pus perdere in gehennam. Nomen gehennm, in veleri-
suiiunabiliscivitates Israel, donec veniat filius homi- bus libris non invenitur, scd primum a Salvatore
nh. Non est dhcipulus supra magisirum, nec servus ponitur. Qua;ramus ergo qnse sit sermonis hujus oc-
super dominum suum. Sufficit dhcipulo ul sit sicul casio. Idoluni Baal fuissejuxta Jerusalem ad radices
magister ejus ; el servo, sicul dominus ejus. Hoc ad montis Moria, in quibus Siloe fluit, non semellegi-
illud lempus referendum est, cum ad praedicatie- mus (III Jleg.xi).Hoecvallisbetparvi campi planilies,
nem aposloli mitlebantur, quibus et proprie dici- irrigua erat et nemorosa, plenaque deliciis, et lu-
lur : Inviam genlium ne abierilis, et in civitates Sa- cus in ea idolo consecratus. In tantam aulem de-
maritanorum ne intraverith (Supra, eod.) , quod mentiam populus Israel venerat, ut deserla lempli
persecutionem liniere non debeant [AL et debeant], vicinia ibi hostias immolaret, et rigorem religionis
sed declinare. Quod quidem videmus [Al. vidimus] delicisevincercnt, liliosque suos dsemoniis incende-
- in principio fecisse credentes : quando o.rta Jeroso- rent vel initiarent. El appellabatur locus iUegehen-
lymis persecuiione, dispersi sunl in universam Ju- C nom, id est, vallis filiorum [Al. filii] Hennom. Hoc
dseam, ut tribulationis occasio fieret Evangelii semi- Regum volumen (IV Reg. xxm), el Paraliponienon
nariu:». Spiritualiter autem possumus dicere : Cum (II Par. xxvin), et Jeremias (Jer. vn, xix et xxxii)
perseculi nos fuerintin una civitate, boc est, in imo scribunl plenissime. Et comminatur Deus se locum
Scripturarum libro vel testimonio, nos fugiamus ad ipsum itnpleturum cadaveribus 63 njcrtuorum, ut
alias civitates,id est, ad alia volumina.Quamviscon- nequaquam vocetur Tophel el Baal ; sed vocetur
tentiosus iueril persecutor, anle prsesidium Salva- Polyandrium , id est, tumulus mortuorum. Futura
toris adveniet, quam adversariisvictoriaconcedalur. ergo suppliciaelpcenae perpeluae, quibus peccaleres
(Vers. 25.) Si palremfamilias Beelzebubvocaverunt, cruciandi sunt, hujus loci vocabulo denotanlur. Du-
quardo magis domesticos ejus ! Ne ergo timueritis eos. plicem auiem esse gehennam, nimii ignis et frigo-
Beelzebub, idolum est Acaron, quod vocaturinRe- ris, in Job plenissime legimus (Job. xxiv).
gum volumine idolum muscm (IV Reg. i). Beel, ipse (Vers. 29 seqq. Nonne duo passeres asse veneunt,
est Bd, sive Raal : Zebub autem musca dicilui'.£2 el unus ex illh non cadel super lerram sine Palre ve-
Principem ergo dsemoniorum ex spurcissimi idoli stro ? Veslri autem et capilli capitis omnes numerali
appellabanlvocabulo,quimusca dicitur, propterim- sunt, Nolile ergo timere, mullh passeribus meliores
munditiam,quse exterminal suavitaiem olei(Ecc/. x). D estis vos. Omnis eryoqui confilebilurme coram homini-
(Vers. 26.) Nildl enim operlum est quodnonreve- bus, confiicboretego eum coram Palrc meo qui in cmlis
labitur, et occultum quod non scietur. Et quomodo in est. Qui aulem negaverit me coram hominibus,
praesenli saeculo mullorum vilia iiesciunlur?Sed de negabo el ego eum coram Palre meo qui in ccelis
fuluro a tempere [Al. saeculo] scribitur, quando ju- est. Hoeret sibi sermo Dominicus, el sequentia pen-
dicabit Deus occulta [Al. abscondila] hominum, ct dcnt ex superioribus. Prudens lecloi', cave semper
illuminabil latebras (enebrarum, et manifesta faciet superslitiosamiutelligentiam ; ut non tuo sensui at-
consilia cordium. Et est sensus : Nolite limere per- lemperes Scripturas, sed Scripluris jungas sensum
secutorum saeviiiam, et blasphemantium rabiem, tuum, el inlelligas quid sequatur. Supra dixerat:
a Ita legunt codices mss. quamplures, id est, Bec- et manifeslabit pro manifesla faciet. MART.
censis monasterii unus, alier Sylvse-Majoris, unus b Nostri mss. etquidam penes Marlianseum, olim-
nionasterii Beatse Mariae super Divam, et quartus que edili libri, et parva campi planities : tum nume-
EcciesiaeNarbonensis. Editilegunl, de fuluro smculo, rosa pro nemorosa penes Victorium.
el postea relineut abscondila pro occulta hominum,
67 S. EUSEBII IIIEItONYMi 68
Nolile limere eos qui occidunt corpus, animam autem A pairem suum, el filiam adversusmalrcm suam,ei nu-
non possunt occidere : nunc loqiiitur consequenter, rum adversussocrum stiam; el inimici hominh, dome-
Noniie duo passeres asse veneunt, et untis ex Ulis non stici ejus. Hic locus pi*0pe eisdem verbis in Miehsca
cadet super ierrnm sine Patreveslro ? Et esl sensus : propheia scribiiur (Micli. VII). El notandum ubi-
Si parva animalia et vilia absque Deo auctore non cuinque de veleri Teslamento lestinienium po-
decidunt, et in omnibus est providcntia, et quse in nitur, utrum sensus lantum, an el h sermo consen-
his perilura sunt, sine Dei volunlate non pereunt : liat.
vos qui aelerni eslis, nondebetis limere quod absque (Vers. 57.) Qtd amaipatrem aut mairem plus quam
Dei vivatis providenlia. Iste sensus el supra dicms me, non esl me dignus^ Et qui amat filium aul filiam
est: Respicite volaiilia cmli, qupniam non serunl, ne- super me, non est me dignus. Qui c ante proemiserat:
que melunt, neque congreganl inhorrea; elPatervesler Non veni pacem mittere, sed gladium ; et dividere
cceleslh pascit illa. Nonne vos a pluris eslis illh ? Ac homines advershm palrem et malrem, et socrum,
deinceps : Considerate lilia agri quomodocresaint, ct ne quis pietatem rcligioni anteferret, subjeciidicens,
reliqua. Si autem fenum ayri quod hodieest, el cras Qui amal 65 polrem aul matrem plus quam me. El
in clibanum miltilur, Deus sic veslil, quanto magh vos, iu Canlico legimus Caiuioorum : Ordinate in me
modicmfidei! Quidam coacle duos passeres,animam B charilatem (Canl. u, 4). Hic ordo in omni affectu ne-
et corpus interpretanlur. Quinque quoque passeres, cessarius est. Ama posl Deum patrem, ama malrem,
secunduni Lucam (Luc. xu), qui duobus assibus ve- ama filios. Si aulcin necessitas veneril, ul amor pa-
netint, ad sensus referunt. Sed quomodo illa inlel- rentum ac filiornm Dfeiamori comparelur, et non
ligentia loto Evangeiicisermoniscorpori coaptelur, possit utrumque servari, odium in suos, pietas in
iion parvae difficultaiis est. Veslri aulemet capillica- Deum sil[A/. est].Nonergo prohibuilaniare palrem
pitis omncsnumerali sunt, Nolite ergo\iimere; inullis aut matrem, sed signanter addidit: Qui amat patrem
passeribus melioresestisvos.Manifeslius superior no- aut tnalreni plus qnam me.
slrse expositionis sensusexpressus esl: quod limere (Vers. 58, 59.) Et qui non accipil crucem suam et
non 64 debeant eos qui possunl occidere corpus, seqtdtur me, non esl me dignus. Qui inveneril [Al. in-
el animam non possunt, quoniam sisine Dei scientia venii] animam suam, perdet iltam ; el qui perdiderit
parva quoque animalia non decidunt, quanto magis animum suam propter me, invenieleam. In alio Evan-
liomo, qui apostolica fuJius sit dignilate ! Quod au- gelio scribilur : Qui non accipil crucem suam quoti-
tem ait : vcslriauiem et capttli capilh omnesnumerati die. Ne semel putemus ardorem fidei posse suffieere,
sunt, immensain Dei erga homines ostendil provi- scmper crux porlanda esi, ut semper nosChristum
dentiam, el ineffabilem signal affectum, quodhihil C amare doceamus.
nostruni laleat Deum, et eiiam parva et otiose di- (Yers. 40.) Quirecipilvos, me recipit; et qui me
cla ejus scienliam non fugiant. Deiideul inlelligen- recipii, recipit eum qui me mhit, Ordo pulcherri-
liam ecclesiasticam in hoc loco, qui carnis resur- mus. Ad proeilicaiionein miliit, docet pericula non
reclieiiem negant, quasi nos et capillos qui nume- limenda, affectum subjicit religioni. Aurum supra
rati sunt, et a lonsore decisi, omnes dicamus ttilerat, ses de zona excusseral. Dura Evangelista-
rcsurgere, cum Salvalor non dixerit : Veslri aulem runi conditio. Unde ergo sumptus, tinde victus ne-
ct capilli capitis omnes salvandi sunl, sed numerali cessaiia? Austerilalem mandatorum spe temperat
sunt. Ubi numerus est, scienlia numeri demonstra- promissoriim. Qtdrecipit, inquiens, vos, merecipil;
tur, non ejusdem numeri cotiservalio. et qtd me recipit, recipil eum qui me misil, ul in sus-
(Vers. 34.) Noliie arbilrari,quia venipacem millere cipiendis apostolis, uimsquisque credentium Cbrt-
in lerram: Non venipacem millere, sed gladium. Su- sium se suscepisse arbitrelur.
pra dixerat: Quoddicovobis in ienebris, dicite in ./«- (Veis. 41.) Qui recipit prophelam in nomine pro-
«liiie ; el quod in aure audith, prwdictne super tecta. phelm, mercedemprophktmaccipiel. Et qui recipit ju-
Nunc infert quid post proedicationem sequalur. Ad' sium in nomine jusli, inercedem justi accipiel, Qui
fidem Christi, totus orbis contra se divisus est: una-- * prophetani recipit ut prophelam, et inlelligit eum
quseque domus et infideles habuit el credenles, elt de futiuis loquenlem, hic mercedem prophetse acci-
propterea bellum missum est bonum, ut ruinpere- piet. Igitur Judsei carnaliter prophetas intelligenles,
tur pax mala. Tale quid et in Gcnesi adversus re- mercedem prophetafum non accipient. Aliter: In
belles homines, qui moli fueranl de Oriente, el tur- omui professione zizanium mixtum est tritico. Prse-
rem exslruere fesliiiabani(GeHes. xi), per quam coelii niiserat: Qui recipil vos, me recipit : et qui me reci-
alta penetrarent, fecisse scribitur Deus, ut divide- pit, recipil eum qui me misit. Ad susceplionem ma-
rel linguas eorum. Unde et in psalmo David preca- gislrorum diseipulos provocaverat. Poteral 66 oc"
tur : Dhsipa , Dondne , genles qttcis bella voluntt ctilta fesse credentiumiresponsio; ergo et pseudo-
(Ps. LXVII,52). proplietas et Judam proditorem debemus recipere,
(Vers. 35.) Veni enim separare hominemadversiis s et illis alimoniam mihislrare. Hoe Dominus ante

aDuo Palalini, vos magis pluris eslis; el pauloo h Palat. codd., an et verba consentiant.
inferius, minimmfidei, pro modicm, etc. «Iidem, Quia anle.
69 COMMENTARIORUM 1N EVANGELfUMUATTH£l LIB. II. CAP. XI. 70
procurans dicii, non personas suscipiendas esse, A net, ut hospiialis esse nou possim. El hanc excusa-
sed nomina.: et mercedeni non perdere suscipien- tionem levissimo prsecepio diluii, ut caliccm aquae
tes, licet indignus fuerit qui susceplus sil. frigidaa toto animo porrigamus. Frigidse, inquit,
a et
(Vers. 42.) Et quicumque potum dcdcrit uni ex aquse, non calidae, ne et in calida, paupertalis
minimhhih, calicemaqumfrigidm tanlum, in nomine ponurke lignorum occasio qusereretur. Tale quid et
discipuli,. amen dico vobh, non perdel mercedem Aposlolus (ut anle jam diximus) ad Galatas proece-
suam. Legimus in propheta David : Ad excusandas pit : Communicetaulem is qui calecliizalur verbo ci
excusationes in peccath (Ps CXL, 4) : quod inulti qui se catechlzal in omnibus bonis (Galat. VI, 6), et
peccatorum suorum quasi justas praeteiidant occa- discipulos ad magislrorum relrigeria coliorlaiur.
siones, ut quod volunlate deliuquunl, videantur ne- Quia poterat qtiilibei oblendcre paupcrtalem, et
cessitate peccare : Dominus scrutalor cordis el re- pracceplum eludere, priusquam ille proponal, im-
num, futuras cogitationes in singulis contuetur. minenlem solvit quseslionem, dicens : Noliteerrare,
Dixerat: Qui recipit vos, me recipit, Sed boc prse- Deus non irridetitr. Qum enim seminaverit homo, Itmc
ceptum multi pseudoprophetse et falsi proedicatores etmetet, Et csl sensus : lrustra causaris inopiam ;
poterant impedire; mcdkalus e>t buic quoquescan- cum aliud habeat conscieniia b lua : c me potes fal-
dalo , dicens : Qui recipit jusluni in nomine jusli, B lere coliorianiem ; scd sciio quod qiiaiiluincumquc
mercedemjusti aceipiet. Rursus poleral alius causari seminaveris, lanlum et messurus sis.
et dicere : Paupertate probibeor, lemiitas me reti-
-a Victorius, ex penuria lignorum, etc. fallere coltoriantem, Hoc modo mulia reslituo absque
>' VnculauittuaignorantCisterciensiset Palat. mss. notis, quia loiigttin essel singulas contextus restilu-
c Editi aliuui sensum rciineut, scilicet, ne putes liones rccensere. MART.

LIBER SECirjYDUS.

67 (Cap. XI. — Vers. 1, 2.) *Et faclumest cum venturus es. Et esl sensus : Manda mihi, quia ad
consuniniasselJesus, prmcipiens duodechn dhcipulis, inferna
i descensurus sum, ulrum te et infciis dc-
transiil inde ul docerel el prmdicarel in civitalibus 1beam nuntiare, qui nunliavi superis? An non con-
eorum, Non quasi ignorans interrogat; ipse enim veniat Filio Dei, ut guslet mortcm, et alium ad hocc
cacteris ignorantibus demonslraverat, dicens : Ecce p isacramenta missurus es?
Aaiiiis Dei, ecce quitollil peccala mundi (Joan, 1,29): (Vers. 4, 5.) El respondens Jesus, ail illis : Eun-
et Patris vocem audierat, inlonanlis : Hic esl Fi- tes 68 renunliale Joanni qum audhlh el vidislh.
lius meus dilecltis, in quo mild complacui (Mallh. Cmci videnl, claudi ambulant, leprosi mundantur,
lti, 17) : sed quomodo Salvaior interrogat, ubi sit surdi attdiunl, mortui resurgunt. Joannos interrogavc-
positus Lazanis, ut qtii locum sepulcri indicabant, rat per diseipulos: Tu es qui venturus es , an alium
saltem sic pararentur ad fidem, el vidorent mor- exspeclumus? Christus signa denionslrat, non ad ea
luum resurgentem : sic et Joaniiesinlerficiendus ab respondens quae interrogalus fuerat, sed ad scanda-
Herode, discipulos suos millit ad Clirisium, ul per lum nuntiorum : lle, inquil, et dicite Joanni signa
hanc occasionem videnles signa atque virtutes, cre- qum cernitis : csecos videntes, ei claudos ambulan-
derentin eum, et magistio interrogante, sibi disce- les, et reliqua. Et quod his non minus esld,
rent. Quod autem superbirent discipuli Joannis ad- Pauperes evangelizantur. Vel pauperes spiritu,
versus Dominum, et haberent aliquid mordacitatis vel certe opibus [Al. operibus] pauperes, ut nulla
ex livore et iuvidia, superior quoque b interrogatioi inter nobiles et ignobiles, inter divites et egenos,
demonstravit, Evangelista referente : TWHC accesse- in prxdicalione distanlia sit. Hsec magistri rigorem,
runt ad eum discipuli Joannis, dicenles : Quare noss j) ry hsec prseceptoris comprobant verilatem, quando
et Pharhmi jejunamus frequenler : dhcipuli autein luii omnis apud eum qui salvari potest, aqualis esl.
nonjejunani (Ibid., ix, 14)? El alibi : Magister, ctdi Quod aulem ail:
lu perhibuhli [Al. prmbuisd] lesdmonium ad Jorda- (Vers. 6.) El beatus qtd non fuerit scandalizatus
nem, ecce dhcipuli ejus baplizant, ei c omnes veniunll in me. Iiiiernunlios percuiit, sicut in consequenli-
ad eum(Joan. m, 26), quasi dixcrint : Nos deseri- bus demonslrabiiur.
mur, hic raritasest, ad illum turba concurrit. (Vers. 7.) lllis aulem abeuntibus, cmpit Jesus di-
(Vers. 3.) Tu es qtd vcnturus es , an ctliumexspe- cere ad lurbas de Joanne : Quid existis in deserlum
clamus? Non ait: lu es qui vonisli : sed, tu es qnii videre? arundinem vento agitalam ? Sed quid existis

a Pro impressa Scripturse pericope hanc prsefe- b Rhabb., interpretatio.

runt mss. nostri, Joannes auiem cum audisset opcra a c Pro omnes, quod et in Grsrco resonal UKVTEI; ,
Christi, mittens duos de dhcipulh suh, ail illi: Tu ess in Piilatinis mss. ul elVictorii oditione est, plures.
qui venlttrus es, an alium exspeclamus? Quidarn etit d Mss. Palalini conlinenti serie, ei quod hh non
post verbum, audhsct, addunl, in viiiculis. minusest, pauperesevangelizatos. Vel pauptres, etc.
 71 '. S. EUSEBII HIERONYMI 72
videre? hominem mollibus vestilum? Ecce qui molli- A qui jam cum Deo est, major sit illo qui adhuc con-
bus vesliuntur, in domibus reguni sunt, Si superior sistit in prselio. Aliud est enim coronam viclorias
sentenlia contra Joanncm prolata fuerat, ut pleri- possidere, 70 aliudadhucin acie dimicare. Quidam
que arbitrantur, in eo quod ail: Rcalus est qui non novissimuiii angelum jn coelisDomino minislrantem
fueril scandalizalus in me, quomodo nunc Jbannes meliorem volunt accipere quolibet primo homine,
tantis laudibus praedicalur? Sed quia turba circum- qni versetur in lerris.
stansinlerrogaiionis mysleriuiii nesciebat, et pula- (Vers. 12.) A diebiis autem Joannis Bapdslm usque
bat Joannem dubitare de Christo, quem ipse mon- nunc ' regnutn cmlorumvim palilur, ei violenli rapiunt
straverat digito, ut intelligerenl Joannem non sibi illud. Si primus Joannes, ut supra diximus, pceni-
interrogasse, sed discipulis suis : Quid, inquii, exi- tentiam poptilis nunliavit,dicens : Pmnitenliam agile;
stis in desertum ? Numquid ob lioc, ut hominem apprppinquabit enim regnum cmlorum: consequenier
videretis calamo 69 Similem, qui omni vento cir- a diebus illius regnuih ccelorum vim palitur, et vio-
cumfertur, el levilale mentis deeoambigeret quem lenli diripiunl illud. Grandis enim est violenlia, in
antea praedicaral? An forsitan stimulis contra me lerra nos esse generatos et ccelorum sedem quse-
jnvidia: cogitur, et praedicalio ejus vanam seclalur rere,j possidere per yinutem , quod non fenuimus
gloriam, ut ex ea quoerat lucra ? Cur divitias cupiat, B
'. per naturam.
ul affluat dapibus ? Locustis vescitur, et melle sil- (Vers. 13.) Omnes eriim prophelm et Lex usque ad
vestri. An ul mollibus vestiatur? Pili camelorum Joannem prophetaverunl. Non quod post Joannem
tegmen ejus sunl. Istius modi cibus et vestis carce- cxcludat Propheias. Legimus enim in Actibus apo-
ris hospitio recipiuntur, et prsedicalio veritatis tale stolorum (Act. XJ, 21), et Agabum prophetasse, et
habet habilaculum. Qui aulem adulalores sunt, et quatuor virgines filias Pliilippi; sed quod Lex el pro-
seclantur lucra, et qu<erunt diviiias, et deliciis af- phetse quos scriptos legimus, quidquid prophetave-
fliiuni, elmollibus vestiuntur, isli in domibus re- runt, de Domino vaiicinati sunt. Quando ergo di-
gum sunt. Ex quo osiendiuir rigidam vitam et au- cilur : Omnes Propheim et Lex usque ad Joannem
steram prsedicationem, vitare debere aulas regum, proplietaverunt, Chrisli tempus ostenditur, ut quem
cl mollium Iiominum palatia declinare. 111i dixerunt esse venttifum, Joannes venisse osten-
(Vers. 8.) Sedquid exislisvidere,propltetam? Etiam deret. i
dico vobis, el plusquam prophetam. In eo Joannes (Y7ers.14, 15.) Et si vidtis recipere , ipse esl Elias
prophelis cseleris major est, qued quem illi prsedi- qui venlurus est. Qui Jiabet aures audiendi, audiat.
caverant esse venlurum, hic venisse digito demon- ilnc qpod dictum es.t: sivultis recipere, ipse est Elias,
slravit, dicens: Ecce Agnus Dei, ecce qui lollit pec- 'C mysticum esse etegere intelligentia, sequens sermo
cata mundi. El a quia ad privilegium prophelale Domini demonstrai, dicens: Qui habet auresaudiendi,
eliam Baptistaeaccessitproemium, utDominum smim audiat. Si enim planus esset sensus , et manifesta
baplizaret, inde [Al. unde] inferl meritorum b av%n- senlentia, quid necesse fuit nos ad illius inielligen-
aiv, faciens de Malachia leslimonium, in quo etiam tiam prseparari? Elias ergo Joannesdicilur, non se-
angelus pracdicatur (Malaclt. n). Angelum autem cundum stullos pliilosophos et quosdam boereticos,
hic dici Joannem non pulemus naluroe societale, sed quip.£T6fi^u^w<7tv inlroducunt: sed quod juxla aliud
officii dignilate, id est, nuntium , quod venturum lesiimonium Evangelii venerit in spirilu et virlute
- Dominum nuntiarit. Elise , eamdem sancti Spirilus vel gratiam liabuerit,
(Vers. 11.) Auien dicovobh, non surrexil interna- vel mensuram. Sed ;et vitse ausleritas rigorque
tos mulierum major Joanne Raplista. Inter natos, in- mentis Elise et Joanuisipares sunt. Ille enim in ere-
quil, mulierum. flis ergo prsefertur hominibus, qui mo, iste in eremo : ille zona pellicea cingebatur, et
de mulieribus nati sunt, etde concubilu viri, et non iste simile habuit cingulum. Ille quoniam regem
ei qui est natus ex Virgine, et Spiritu sancto: qnam- Acliab et Jezabel impifelatisarguit, fugere coinpiil-
quam in eo quod dixit: iYonsurrexil major inter na- sus esl (iil Reg. xix); jsle quia Herodis et Herodia-
ios mulierum Joanne Bapthta, non cseteris prophe- " dis illiciias arguit huptias, capite truncatur. Sunt
tis et pairiarchis, cunciisque bominibus Joannem qui propterea Joannem, Eliam vocariputant, quod
prselulit, c sed Joanni ceeteros exaequavit. Non eiiim quomodo in secundo Salvatoris adventu juxta Ma-
statim sequitur, ut si alii majores eo non sunt, ille lachiani praecessurus est Elias, 71 et venturumju-
major alioruni sit: verum ut aequalitalem cum coe- dicem nuniiaturus: sifc Joannes in primo advenlu
teris sanctis habeat. fecerit; et uterque sil njinlius vel priroi adventus Do^
Qui autem minor est in regno cmlorum,major est mini, vel secundi.
illo. Multi de Salvatore hoc inielligi volunl quod (Vers. 16seq.)CMiaw^m similem mslimabogenera-
qui minorest lempore, major sit digniiale. Nosau- lionem htam? Similisesi puerhsedentibus in foro, qui
tem simpliciler intelligamus: quod omnis sanctus, clamantes comqualibussuh dicunt: Cecinimusvobis,
a Rhabb., et cui ad nem faciens. MART. I
fastigium prophelale etiamBa-
ptisim accepil privilegium, ut suum, eic. c Hoc modo legunt Iomnes mss. in antea edilis,
b In codd. inss., meritorum avfyiaiv, id est, auctio- sed Joannem cmleris exmquavit. MART.
 1a COMMENTARIOUUMIN EYANGELIUMMATTILEI LIB. II. CAP. XI. 74
et non saltaslis: lamentavimus a vobis, el non plan-- A quibus sunl faclmplurimm virtutes ejus, quia non egh-
xislis. Venil emm Joannes, neque manducans , neque e sent pmnilenliam. Exprobralio civitatum Chorozain,
bibens, et dicunt: Dmmoniumhabel. Venil Filius ho- et Bethsaidse et Capharnaum , capiluli hujus titulo
minh,~ manducahs et bibens, el dicunt: Ecce homo 0 panditur. Quod ideo exprobraverit eis, quia post
vorax, et polator vini, publicanorum et peccatorum u faclas viriutes et sigua quamplurima, nonegerint
amicus. El jusiificala est sapientia a filiis suis. Pue- poenilentiam.
ris in foro sedenlibus et clamantibus atque dicenti- (Vers. 21, 22.) Vmtibi, Chorozain; vcedbi, Bethsai-
bus ad coacquales suos : Cecinhnus vobis, et non sal- da: quia si in Tyro et Sidone factm essenl virtutes
tasih: lamenlati sumus, et non planxistis, compara- qum faclm sunt in vobis, olim in cilicio ei cinere pm-
lur generatio Judaeorum , Scriptura dicenle : Cuii nileniiam egissent. Verumtamen dico vobis: Tyro el
similem wslimabogeneralionem islqm ? Similis eslpue- Sidoni rendssius eril in die judicii, quam vobis, Clio-
ris sedentibus in foro, et reliqua. Non ergo nobis iri- rozain et Belhsaida , urbes Galilseae, a Salvatore
buiiur Iibera intelligentia, et allegorise interpretatio) planguntur, quod post lanta signa alque virtules non
b passiva : sed quidquid dicturi sumus de pueris, adi
egerinl pcenitenliam , et praoferunlur eis Tyrus et
similitudinem generationis est referendum. Puerii Sidon, urbes idololalrise et vitiis dedilae. Prailerun-
isii qui sedent in foro, hi sunlde quibus lsaias lo-- B lur auiem ideo, quod Tyrus et Sidon naluralem tan-
quilur: Ecce ego et pueri rnei, quos dedit mihi.Deuss tum legem ealcaverint, istse vero post transgressio-
(Isai. vin, 18). Et in decimo octavo psalmo (Vers. nem naturalis Legis et scriptoe, eliam signa quse
8): TeslimoniumDomini fidele, sapieniiam prmstanss apud eas facla sunt, parvi duxerinl. Quaerimus ubi
parvulis. Et alibi: Ex ore infanlium et lactentiumt scriptum sil, qupd in Chorozain el Belbsaida Domi-
perfechti laudem (Ps. vm, 5). Isli ergo pueri sede- nus signa feceril. Supra legimus : El circuibat civi-
runt in foro, sive lv wyopa, quod significaiilius5 tates pmnes et vicos , curans omnem infirinitalem, et
Graxe dicitur, ubi mulla venalia sunt. Elquia po- reliqua (Supra iv, 25). Inier coeieras ergo civitales
pulus Judaeorum audire nolebat, non ei tantum lo- el viculos, ocslimanduni est in Chorozain quoque et
cuti sunt, sed plenis faucibus inclamaverunt: Ccci- - Bethsaida Dominum signa fecisse.
nimus vobh , et non sallasiis; provocavimus ut ad1 (Vers. 23.) Ettu, Capharnaum, numquid usquein
nostrum canlicum bona opera faceretis, etsaltare- ccelum exallaberh, ° usquein infernum 73 descen-
tis ad ncstram libiam, sicut saltavit ct David antes dens? In altero exemplari reperimus : Et lu, 'Ca-
arcam Domini (11Reg. vi), et noluislis. Lamentalii pharnaum, qum ttsque in cmlumexallala es, usque ad
sumus, et vos ad poenitentiam prcvpcavimus, et nei irifema descendes. El esl duplex iutelligentia. Vel
lioc quidem facere voluistis, spernentes utramquei C ideo*ad inferna descendes , quia contra praedicatio-
prsedicaiionem, lam exhorlationis ad virtules, quami nem meam superbissime restitisti. Vel ideo, quia
poeiiitentise post peccata, Nec mirum si duplicemi exaltata usque ad coelum meoj.hospitio, et meis si-
viain contempserilis salutis, cum et Dei [Al. tacett guis atque virtutibus, tantum liabens privilegium,
Dei] jejunium, et saluritalem pariter spreveritis. majoribus plecleris suppliciis, quod his quoque cre-
72 S' jejunium vobis placet, cur Joannes displi- dere noluisti.
cuit? Si saturitas, cur Filius hominis displicuit? > (Vers. 25, 24.) Quia si in Sodomis [Al. Sydonis]
Qiiorum allerum, dsemonium habeiitem , alierum , factm fuissent virlutes, qum faclm suniLin le , d forte
voratorem et ebrium nuncupaiis f Al. nuncupa- maiisissenl usquc in hune diem. Verumtamen dico vo-
stis]. Ergo qtiia vos noluislis utramque reciperei bis : quia terrm Sodomorum remhsius erit in diejndi-
disciplinam , juslificata est sapienlia a filiis suis: idI cii quam tibi. Quoeralprudcns lector et dicat : si Ty-
est, Dei dispensalio atque doctrina. El ego qui sttnii rus et Sidon el Sodoma potuerunt agerc poeniten-
Dei virtus et Dei sapientia (I Cor. i), juste fecisses tiam ad prscdicationem Salvaioris, signorumque mi-
ab apostolis meis filiis comprobalus sum, quibusi racula, non sunt in culpa quod non crediderunt :
revelavil Paler, quae a sapientibus absconderat, et; sed vitium silentii in eo esi, qui acturis pceniten-
prudeniibus apud semelipsos (Joann. xvn). In qui- D tiam noluit proedicare. Ad quod facilis et iiperla
busdam Evangeliis legitur : Justificata est sapientia: responsioesl : ignorare nosjudicia Dei, ei sihgula-
ab operibus suis (Luc. VII,35). Sapienlia quippe non rum dispensationum ejus sacramenta nescire. Pro-
quserit vocis leslimoniura, sed operum. positum fuerat Domiuo Judoesefines non excedere,
(Vers. 20.) TJOICcmpil exprobrare civitatibus in! ne justam Pharisaeis et sacerdotibus occasioneni
a Plerique codd. lacent vobh: alii lamenlali su-
quod in alios quoquepermittiiur, scilicel promiscuum,
mus, pro lamenluvimus, legunt. conunune. Denique et lib. de Monogamia, passivum
b In mss. codd., allegorica inlerprelatione positiva. sensum, quod
expouit Rhenanus iiifiniium, vagum,
MART.—Duo Palat. codd., interpretatione. Quidam liberum et licentem, sive licentiosum. Infra ite-
et allegorica pro allegoria proeferunt. Quaapatet in[ rum lioc ulitur vocabulo Hieronymus in cap.
12, ut
utratnque partem , aliegoiiam , sive allegoria; inier- contextus loci non passivus et vagus in diversum
preisiiioi.eni, passivam Hieronyinus vocat. Sic Ter- ctuel. flu-
tull. lib. i ad uxorem, Passivam licenliam, dixit, quse: c Nolanda est Veronensis codicis
ab omnibus usurparelur. El lib. adversus Valenli- ctio, usque ad cmlum exallaberh , autaniiquissimile- in infer-
5 : Passivos id usque
nianos, cap. dhcipulos, est, dissolu- num, etc.
tos. Ei contra Marcionem lib. i, cap. 7 : Passivupt,, d Adverbium, forle, duo Palatini mss.
ignorant,
PATROL. XXVI. 3
 75 S. EUSEBH IIIERONYMI 76
perseculionis daret. Unde et aposlolis ante passio-- A . (Vers. 30.) Jugam\enim meuni suavi est, etonus
nem praecepit: Inviam gentium ne ubierith, etin ci- i- meum teve est. Quomodo levius Lege Evangelium,
vitates Samaritanorum ne intraverilis (Supra x, 5). ). cum in Lege homicidium, in Evangelio ira damne-
Chorozain igitur et Betlisaida damnantur , quodd tur ? Qua raiione Evangelii gralia faciiior, cum in
proesenli Domino eredere noluerunt. Tyrus et Sidon n Lege adulterium, iiiiEvangcIio concupiscenlia pu-
justificantur, quod aposiolis illius crediderunt. Non n niaiur? In Lege mulita proecepta suiit, quse Apostp-
quseras tempora, cunieredeutium intuearis salutem.i. ius non posse compleii plenissime docet (Acl. xv).
In Capharnaum auiem, quse inlerpretatur villa pul-'.- In Lege opera requifuntur, quse qui fecerit, vivet
cherrhna, condemnalur incredula Jerusalem, eui di-- 75 in els- In Evangelio voluntas quseritur : quo3
citur per Ezechielem : Juslificata ost Sodoma ex te le eliamsi effectum nPn uabuerit, tamen prsemium non
(Ezech. xvi, 52). amittit. Evangelium ea pr?ecipilquse possunms : ne
(Yers. 25.) In itio tempore, respondeiisJesus, dixit:; scilicelconcupiscamus : hoc in arbilrio noslro est.
Confitebor, tibi, Pater, Domine cmli et ierrm. Gon- i- Lex feum voluntatem uon puniat, punit effectum,
fessio, non semper poenitenliam, Sed elgratiarum n rie adulterium facias. Finge in persecutione aliquam
actioriem significat; ut in psalniis saepissime legi- virginem prostitutam. Hoefeapud Evangelium, quia
inUs. Audianl qui Salvalorem non natum, sed crea-- B 1 volunlate non peccal, virgo suscipitur : in Lege qua-
tum calumniantur, quOd Patrem suum vocet coeli ett si corrupia ropudiatur.
terrse Domiiium. Si enim et ipsfe ci'eaiura esl, eil (Cap. XII,—Vers. 1.) In illo tempore dbiil Je-
creatura conditorem suuin patrem appellare potesl,, sus sqbbato per sala : discipuli autem ejus esurienles
slullum fuil non efsui et coeli ac terrse Dominum,, cmperuni evellere spicas, et riidnducdto. In alio quo-
vel Palrem similiter appellare. que evangelista legimus, quod propter nimiam im-
74 Qu*aabscondhii hmca sapieniibuset prudenlibus,, portunitatcm, nec vestfendi quidem habebant lo-
et revelasti ea parvuth. Gratias agit et exsullat ini cum, el ideo quasi hbmines esuriebant (Marc. u,
Patre, quod apostolis sui adventus aperuerit sacra- el Luc. Vi). Quod aulfem spicas segetum manibus
menta, quseignoraverint Scribae et Pharissei, qui si- ccnfricant, et iiiediami censolantur, vitee austerioris
bi sapientesvidentur, eliu eonspectu suo prudenles. indicium esl; non prseparalas epUlas, sed cibos sim-
juslificaia est sapientia a fiJiis suis. plices quoerenliiini.
(Vers. 26.) Iia, Pater, quoniam sic placitum fuit! (Vers. 2.) PhdrismVautem videnles, dixerunt ei :
dnie te. Blandientis affeclu lequitur ad Patrem, Ecce dhciputi tui faciunt, quod non licet eh fdcere
ul ccepluminapostolisbeneficium compleatur. sdbbath. Noia quod pfimi aposloli Salvatoris litle-
(Yers. 27.) Omnia mild iradita snnt a Palre meo. C ram sabbati deslfuurit, advefsus EbiOnitas, qui cuni
El tradenlem Patrem, et accipienlein Filium, mys- cseteros reeipianl aposlblos, Paulum quasi transgres-
tice inlellige. Alioquin sijuxta fragilitatem nostram sorem legis repudiaril.
sehtire volumus, cum cceperit habere qui acci- (Vers. 3, 4.) At illetiixit eis : Non leghtis quid fe-
pit, incipifel non habere qui dederit. Tradita ceril David, qudndo esuriit, et qui cum eo erant: quo-
autem sibi dmnia, non ccelum et terra, et ele modo intravii in domtiritDei, el panes propositionh
menla inteUigenda sunt, et cseiera quae ipse eontedil, quos non licebat ci comedere , neque his qtd
fecit fet condidii : sed hi qui per Filium accessum cum eo eranl, tiisi solis sacerdotibus ? Ad confulan-
habent ad Palrem, el ante rebelles, Dfeuni postca dairi calumniam Pharisseorum, veteris recordatur
sentire cceperunt. historiae, quando David fugiens Saulem, venit in
El hemo novit Filium nisi Pater : neque Palrem Nobe, et ab Achimelech sacerdole susceptus, postu-
quis nOvitriisi Filius,el cui voluerit Filius revelare. lavit cibos, qui curii pahes laicos non Iiaberet, dedit
Erubescat Eunornius lanlam sibi notitiam Patiis et ei consecratos, quibusnon licebat vesci nisi solis
Filii, quanlam alteruiruni inter se babeanl, a vendi- sacerdotibus et levitisi Ethoctanium interrogavit
cans. Quodsiinde contendit, et suam insaniam con- si essent mundi pueri a mulieribus : et illo respon-
solatur, quia seqnitur ; Ei cui votueril Filius revela- -DDdenie:, ab heri et riudiustferlius, non dubilavit
re, Aliud est naturae oequalitale nbsse quod noveris, panes 1 dare, infelius arbitratus , propheta dicen-
aliud revelanlis dignaiione. te : Misericordiam volo, et non sacrificium (OseC,
(Vers. 28, 29.) Venile ad me, omnes qui laborath vi, 6), de famis periculo homines liberare, quam
cl onerati esth: et ego reficiam vos. Toltite jugum Deo offerre sacrilicium^ Hostia eiiim placabilis Deo,
meum super vos : et discite a me quia milis sum ethu- honiinum salus est. Opponit ergo Dominus, etdicit:
milis corde : et invenietis reqniem animabus veslris. Si et David 76 sanctus est, el Achimelech pcnti-
Gravia onera esse peceali, et Zacharias propheta fex a vobis non reprehenditur, sed Legis ulerque
tesi.ilur, dicens, iniquilatem sedere super lalentum mandatum probabili excusatione transgressi suiit, et
plumbi (Zacch, v). Et Psalmisla complorat: lniqui- fames in causa est, cuf eamdcm famem non proba-
lates mem aggravatm sunt super me (Psal. xxxvn, 6). tis- in apostolis, quam probatis in coeteris? Quam-
Vel cerle eos qui gravissimo Legis jugo premeban- quam et in hoc magna distantia sit. Isti spicas irt
tur, adEvangelii invital gratiam. sabbatp manu conlf icant, illi panes comederuut
a Pen«s Victorium, jactilans.
77 COMMENTARIORUM 1N EVANGELIUMMATTH^EI LIB. II. CAP. XII. 7S
Levilicos, et ad sabbali solemnitatem accedebaiit A ex tst robh liomo qui habeul ovem unam, et si ceciderit
Neomeniarum dies, quibus in convivio requisilus hmc hi sabbath in foveam, nonne tenebit el levabit [Ai.
fugit ex aula regia. Observa quod panes proposilio- al allevabii] eam? Quanto magis meiior esl homo ove !
nis nec David, nec pueri ejus acceperint, aniequam /i Ilaque licet sabbalh benefacere. Sic solvit propositam
•se a mulieribus mundos esse responderent. qi
quoeslionem, ut inlerrogantes avaritiae condemnaret.
(Vers. 5.) Aul non leghlis in Lege, quia sabbaih; Si S vos, inquit, in sabbato ovem et aliud quodlibet
sacerdotesin templosabbalum ~t)iolant,el sine crimine; animal ai in foveam decidens, eripere festinatis, non
mni ? Calumniamini, inqnii, discipulos meos, cur ai
animali, sed vestrse avarilioe consulenies, quanlo
per segetes transeuntes, spicas triverint, et hoc fe- nmagis ego hominem,qui multomelioresl ove, de-
cerint famis necessitate cogente, cum et ipsi sabba- beo b liberare I
tum violelis in Templo, immolantes viclimas, cse- (Vers. 15.) Tunc ail homini: Exlende manum tuam.
dentfes lauros, liolocausta super lignorum struem in- Et JE exlendit, el resliiula esl sanitali sicut allera. In
cendio concremantes : et juxia aileritis Evangelii fi- F Evangelio, quo utunlur Nazarsenib et Ebionitse (quod
dem (Joan. vi), circumeidenles parvulos in sabbalo,, nntiper inGrsecum de Hebraeosermone Iranstulimus,
utdum aliam Legem servare cupitis, sabbatum de-- R el e quod vocalur a plerisque Mallhsei aiiilienticum),
struaiii. Jxrimquamaulem Leges Dfei sibi contrarioee liomo Ji iste,qui aridam habetmanum, caementarius
sunl. Et prudenter ubi transgressionis discipuli suii scribilur s : istius modi vocilnis aiixilium precans :
argui poterant, David et Achimelech dicit exemplaa Caemenlarius ( eram, manibus victum qusciilans :
sectatos : veram auiem et absque necessitalis oblen- precor j te, Jesu, ut mihi restituas sanilalem, netur-
tu, sabbali prsevaricationem in ipsos refert, quica- j
piler mendicem cibos. Usque ad advenluin Salvato-
lumniam fecerant. -i arida manus in synagoga fuit Judoeorum, el Dei
-ris
(Vers. 6.) Dico autem vobis, cftdalemplo major est s( t> opera non fiebanl in ea : poslquam ille venil in ler-
hic. aHic, non pronomen, sed adverbium loci est;"; ]ras, reddita est in apostolis credeniibus dextera, el
quod major templo sit locus, qui Dominum tenipli Ji -< -operi pristino restituta.
teneat. (Yers.14.) Exeunles qutemPhurhmi, consilium fa*
m ciebanl
(Vers. 7.) Si autemsciretis qitid esl : Misericordiam t adversus eum, quomodoperderenl eunt. Quod
wlo, el non sacriftcium (Osee vi, 6): numquam con- i- Domino} moliuntur insidias, livor In causa est. Quid
demnasselisinnocentes. Quid sil, volo misericodiam, i, enim < fecerat, ut Pharisocos ad inlerfeciionem 78
-ctnon sacTificium, stipra diximus. Quod aulem se- 3- c sui provocaret? nempe quod homo cxlenderat ma-
quitur : A7Mnia«om condemnasseth innocentes, de a- i-*-*- .;num. Quis enim Piiarisseorum In die sabbati non
postolis intelligendum est. Et est seusus -.Si mise- -<
e- -extendit manum , porlans cibos, calicemque porri-
ricordiam comprobastis Achimelech, eo quod fame te gens, et coetera quse viclui necessaria sunt? Si ergo
periclitantem Tefocillaverit David et pueros ejus-:-: manum extendere et alimenta sublevare vel potum
tpiare discipulos meos condemnatis, qui niliil tale le in sabbato, non est ciiminis : curhoc in alio arguunt
fecerunt? quod ipsi facere coarguuntur, prsesertim crim iste
(Vers. '8.) Et eum inde transisset, venit in synago-o- caetneniarius niliil lale poriaverit, sed ad prseceptum
gam forum, El eccehoniomanum Itabensaridam. Ter- r- Domini solam extenderil manum ?
tiusdecimus iste 77 esl> <lui curatur in synagoga. a. (Vers. 15 seqq.) Jesus antem sciens, recessit inde,
El notandum, quod non in itinere H foiis, sed id el secuti sunt eum mulii, et curavit eos omnes. El
in conciiiabulo Judoeorum maiius arida fuerit sa- a- prmcepilCis,ne manifestum eum fucerent, ut adimple-
uata. retur quod diclum esl per Isaiam propheiam, dicentem.
:et Sciens insidias eorum, quod vellenl perdere Salva-
^Vers. 9.) Et inlerrogabaritettm, dicentes : Si licct
sabbath cnrare : ul accusarenl eum. Quia destriictio- o- torem suum , i'ecessit inde, ut Phaiisoeis cenira se
nem sabbati, quam [Al. qua <?rdiscipulos]Pharissei sei D occasicnem impietatis auferret.
in discipulis arguebam, probabili exemplo excusa- a- (Vers. 18.) Ecce puer meus, quem elegi : dilectus
verat, ipsum caJumniari volunt : et inlerrogant int nieus, in quo bene complacuit aniirlmmem.Ponam spi-
ntrum liceatcurare in sabbatis; ut sirion curaver.it, it, »'i(M»imeum super eum, eljudicium geiittbusnuntiabit.
'crudelitatis aul imbeciJlitatis; si curaverit, trans- is- Non conlendet,neque clamabit. PerTsaiam prophetam
gressionis accusarent [Al. accusenl]. '
ex persona Patris hoc dicitur: Ponam spirilum nteum
(Vers. 10 seqq.) lpse diitein dixit illh : Quis erit
'.rit super eum (Isai. XLII, l).Spiritus ponitur nonsuper

11Nostri omnes , et quidam penes Marlianaeum iim
um
Uiss., Hic non pronomen, sed adverbiumioci legendum
est.
b Hoc de Evangelio actum est a nobis, cumalibi,
bi,
tum prsecipue ad Catalogi cap. 2. Quod vero hic
addit Hieronymus, Ebionitas quoque illo usos esse,
se,
recentiorescritici pernegant, quod WHIuno alteruve
ive
cap. Nazaraenorum atque Ebionitarum inter se
)li-
Evangclia dissentirent. Hisloria cuniprimis bapli-
smi Salvatoris, quam ex Nazaramorum codice ipse pse
recilat S. Paicr ad cap. xi Isaiae, aliler eaque bre-
vius expoiiitur ab Epiphanio Hseres. 30, § 13. At
nihil inde aliud evincas, quam locaquocdanifuisse a
Nazaroeis interpolaia, itemque -.alia ab Ebionitis;
non ila tamen ut diversa eoruin Evangeljasdici pos-
sent, quaemaximam parleni convenirent. Jtecte adeo
Hieronymus pro uno accepit.
c Yoculam, sui, resiiliiunt nostri mss. aliaque id
.genus leviorapassim tacili casliganms.
 99 S, EUSEBII HIERONYMI 80
Dei verbum, et super unigenitum, qui de sinu pro^ A neratos; Si exorcistas , qui ad invocalionem Dei
cessit Patris, sed super eum, de quo dictum est: ejicietant doemones, coarctat inlerrogatione prn-
Eccepuer meus (Ibidem). denti, ut confiteantur Spiritus sancii esse opus. 80
(Vers. 19.) Neque audiet aliquis in plaleh vocem Quod si expulsio dsemonum, inquit, in filiis vestris,
ejus. Lata enim est et spatiosa via,quse ducil ad per- Deo, non doemonibus deputatur : quare in me idem
ditionem, et mulli ingrediunlur per eam (Supra vu). opus non eamdem habfeatel causam ? Ergo ipsi judi-
Qui multi yocem non audiunt Salvatoris, quia non ces vejstri erunt, non pptestate, sed comparalione :
sunt in arcia via, sed in spatiosa. dum illi expulsionem doemonum Deo assignant; vos
(Vers. 20, 21.) Arundinem quassalam non con- Beelzebub principi daenioniorum. Sin autem deapo-
fringet, et linum fumigans non exslinguel, donec ejiciat: stolis dictumesl, quod et magis intelligere debemus,
ad vicloriam judicium : et in nomine ejus gentesspe- ipsi erunt judices eorum : quia sedebunt in duo-
rabunl. Qui peccatori non porrigit manum, nec por- decim soliis, judicantes duodecim tribus Israel
tat onus fralris sui, isle calamum quassalum con- (Mattli, xix, el Luc. xxii).
fringit. Et qui modicam scinlillam fidei contemnit ; (Vers. 28.) Si auteni ego in spiritu Dei ejicio dm-
in parvulis, hic linum exstinguit fumigans. Quo-. j> g monesi In Luca islurn locum ita scriptum Icgimus :
rum ueulrum Christus fecit; ad hoc enim venerat, Si autem ego in digilo Dei ejicio dmmones(Luc. xi, 20).
ut salvum faceret quod perierat. Isle est digitus quem cpnfitentur el Magi, qui conlra
(Vers. 22.) Tunc oblatus est ei dmmonium habens, Moysen et Aaron signafaciebanl, dicentes : Digitus
79 cmcus,el mutus, Ctcuravil eum, ita ul loqueretur et: Dei eslhte (Exod, IV,29): quo labuloe lapidese scri-
viderel. Et stupebant pmnes turbm, et dicebant: Num- ptse sunt in monle Sina (Deut. ix). Si igilur manus
tjuid hic est filius David? Pharismi autem audientes, el brachium Dei, Filius est; et digilus ejus Spiritus
dixerunt: Hic non ejicit dmmones, nisi in Reelzebub sanclus, Palris, et Filii, et Spiritus sancti una sub-
principe dmmoniorum. Tria signa simul in uno ho- stanlia est: non le scandalizet membrorum insequa-
mine perpetrata sunl : Csecusvidet, mutus loquitur, litas, cum oedificetunilas corporis.
possfessus a dsemone liberatur. Quod et tunc quidem Igitur pervenit in vos<regnum Dei. Vel seipsum si-
carnaliter factum est, sed et quotidie complelur in gnificat, de quo in alio loco scriptum est: Regnum
conversione credentium, ut expulso daemone, pri- Dei intra vos est (Lup. xvn, 21). Et: Medius slat
mum fidei lumcn aspiciant, deinde in laudes Dei ta- inlcr vos, quem nescitis (Joan. xxvi) : vel certe illud
centia prius ora laxentur. regnum quod et Joannes et ipse Domiuus prasdica-
(Yers, 25.) Jesus aulem sciens cogitationes eorum, veranl j: Pmnitentiam agite, appropinquabil enim re-
dixit eis: Omne regnum in se divisum a desolabilur, grium cmlorum (Suprq lii, 2). Est et tertium regnum
et omnis civitas vel domus divha contra se, non slabit. Scripluroe sanctoe, quod auferlur a Judseis, et tra-
Turbae slupebant et confitebantur eum, qui tanta detur genti facienti fructus ejus (Infra xxi).
signa faciebat, esse filium David : Pharisaei vero (Yeris. 29.) Aul quombdopolest quhquam inlrare in
opera Dei principi daemoniorum deputabant. Quibus domuni fortis, et vasa ejus diripere, nisi prius alligave-
Dominus non ad dicta, sed ad cogitata respondit : ril fortem, el tunc dpmum illius diripiet? Non debe-
ut vel sic compellerentur credere potentise ejus, qui mus esse securi : Adversarius noster fortis, victoris
cordis videbat.occulta. quoque vocibus comprobatur. Domus illius mundus,
(Vers. 26.) Et si Salanas Satanam ejicit, adversus qui in maligno posilus est (I Joan. v), non creatoris
se divisus esl; quomodo ergo slabit regnum ej«s?Non dignitale, sed magniludine delinquentis. Vasa ejus
potest regnum et civitas conlra se divisa perstare; nos qupndam fuimus. Alligalus est forlis, el religatus
sed quomodo concbrdia parvse res crescunt, ita dis- in lartarum, et Domini| cnntritus pede : et direptis
cordia maximse dilabuntur. Si ergo Satanas pugnat sedibus lyranni, capliva ducta est caplivitas.
eontra se, el daemon inimicus est doemonis, deberet-^ ," (Vers. 50,31.) Qui non esl mecum, conlra me est:
jani mundi venisse constimmatio; ut non haberent ini etqui non congregal mecum, spargii. ldeo dico vobis :
eo locum adverfariae polestates, quarum inter se omne peccalum et blaspliemia remiltetur hominibus :
bellum, pax hominum esl. Si aulem putatis, o Scri- spiritus autem blqsphemimnon remilletur. Non putet
bse etPharissei, quod recessio daemonum obedienliai hoc qujsqnam de bserelicis diclum et schismaticis 81
sil in principem suum, ut homines ignoranles frau- (quamquam et ita ex superfluo possit intelligi), sed
dulenla simulatione deludant, quid potestis dicere des ex consequentibus texluque sermonis ad diabolum
corporum sanilatibus, quas Dominus perpetravit? ? referlur: eo quod non possinl opera Salvatoris Beel-
Aliud est si membrorum quoque debilitates et spiri- zebub operibus comparari. Ille cupit animas homi-
lualium virtulum insignia dseinonibus assignatis. niim lenere captivas ; iDominus liberare. Ille proe-
(Vers. 27.) Elsi ego in Beelzebub ejicio dmmones, dical idola ; hic unius) Dei notiiiam. Hle irahit ad
(Uii vestriin quo ejiciunt? Ideo ipsijudices vestri erunt. vitia : ihic ad virtutes rjevocat. Quomodo ergo pos-
Filios Judoeorum, vel exorcistas gentis illius, ex sunt inter se habere concordiam, quorum opera di-
more significat, vel aposlolos, ex eorum stirpe ge- visa [-4/. diversa] sunt ?

a Duomss., divhum conlra se desolabitur; &\n, desolatw. i

81 COMMENTARIORUMIN EVANGELIUMMATTHM LIB. II. CAP. XII. 82
(Vers. 52.) Et quicumquedixeril verbumconlra Fi- A i juslificaberis, et ex verbh tuis condemnaberis. Hoc
lium hominh, remitlelur ei: qui aulemdixerilconlra Spi- quoque haeret cum superioribus. Et esl sensus : Si
ritumsanclum,nonremiltelurei,nequeinhocsmculo,ne- oliosum verbum, quod nequaquam oedificat audien-
guejn fufuro.Etquomodoquidamnostroruinepiscopos 5 tes, non est absque periculo ejus qui loquilur, el in
atque presbyteros post blasphemiam Spiritus sancti,, die judicii redditurus est unusquisque ralionem ser-
in suum recipiunt gradum, cum Salvaior dicat, omnej monum suorum : quanto magis vos, qui opera Spi-
peccalum et blasphemiam dimilli hominibus : quii rilus sancti calumniamini, et dicitis me in Beelzebub
autem in Spiritum sanctum blasphemaverit, non di- principe dsempniorum ejicere doemonia, reddituri
mitti ei neque in proesenti tempore, neque in futuro?? estis rationem calumniae veslrae ! Otiosum verbum
Nisi forte illud de Marco evangelista sumamus exem- est, quod sine ulililale loquentis dicilur et audientis:
plum, qui causas lantae irse nianifestius expressit, di- si omissis seriis, de rebus frivolis loquamnr, et
cens : Quia dicebant, spiritum immundum habet. fabulas narremus antiquas. Caeterum qui scurrilia
Ergo quicumque opera Salvaloris Beelzebub principii replicat, et cachinnis ora dissolvit et aliquid profert
daemoniorum deputaril; ei dixerit Filium Dei ha- lurpitudinis, hic non otiosi verbi, sed criminosi le-
bere spiritum immundum, huic nullo tempore blas- nebilur reus.
phemia remittetur (Marc. m, 22). Vel ita loeus istei B J (Vers. 58.) Tunc responderunt ei quidam de Scri-
intelligendus est: Qui verbum dixerit conlra Filiumi bh et Pharhmh , dicentes : Maghler , volumus a te
hominis, scandalizatus carne mea, et me hominemi signum videre. Sic signum postulant, quasiquse vl-
tantum arbilrans, quod filius sim fabri, et fratres ha- derant, signa non fueiint. Sed in alio Evangelista
beam, Jacobum, et Joseph , et Judam; et homo vo- quid petant plenius explicatur : Volumus 83 a ,e
rator, et vini potator sim, talis opinio a atque blas- signum videre de cmlo (Marc. vin, 11). Vel in morem
phemia, quamquam culpa non careat erroris, tameni Elise ignem de sublimi venire cupiebant, vel in si-
habeat veniam propter corporis vililatem (Marc. vi,, mililudinem Samuelis, tempore aeslivo b contra na-
Luc. ni, Matlh. xi). Qui autem manifeste inlelligensi turam loci mugire toniirua, coruscare fulgura, im-
opera Dei, cum de virtute negare non possit, eademi bres ruere, quasi non possintet illa calumniari, et
stimulalus invidia, calumniatur; et Chrislum Dei- dicere ex occultis et variis aeris passionibus acci-
que Verbum, et opera Spiritus sancti dicit esse Beel- disse. Nam qui calumniaris ea quae oculis vides,
zebub: isti non dimiltetur neque in prsesenli soeculo,, manu lenes, utilitate sentis : quid facturus es de his
neque in futuro. quse de ccelo venerint ? Utique respondebis, et»
(Vers. 55.) Aut facite arborem bonam , et fructumi G < magos in ./Egyplo multa signa fecisse de coelo
ejus bonum: aul facite arborem malam , et fruclumi (Exod. vn).
ejus malum, Siquidem ex fruclu arbor agnoscilur. (Vers. 39.) Qui respondens , ait illh: Generalio
Consiringit eos syllogismo, quem Groeci vocani ayv- mala el adullera. Egregie dixit adultera : quia di-
/.rov, 82 nos inevilabilem poosumus appellare: quii miserat virum, et juxta Ezechielem, multis se ama--
interrogatos hinc inde concludit, et utroque cornui teribus copulaverat (Ezech. xvi).
premit. Si, inquit, diabolus malus est, bona operai (Vers. 40.) Signum qumrit, el signum non dabitur
facere non polesi. Si autem bona sunl quse factai ei, nhi signum Jonm prophetm (Joan. n). Sicul enhn
cernitis , sequitur ut non sit diabolus qtii ea facit. fuil Jonas in ventre ceti tribus diebus et tribus nocti-
Nequc enim fieri potest, utex nialo bonum, aut ex: bus : sic erit Filius hominis in corde lerrm tribus die-
bono oriatur malum. Quod aulem sequitur: bus et Iribus noctibus. De hoc loco plenius in Com-
(Yers. 54.) Progenies viperarum, quomodo poleslhs mentariis Jonae prophetoe dispulavimus: ad illum
bona loqui cum sith mali ? Ex abundantia enim cor- ergo locmn iecloris diligeniiam remittimus. Hoc
dis os loquitur. Ostendit illos arborem malam , ett breviter nunc dixisse conienti, quod synecdochice
tales afferre fructus blasphemise redundantes [Al.. JJ ] totum intelligalur ex parte : non quod omnes tres
reduiulanlis] , qualia habeanl semina diaboli. dies el tres noctes in inlerno Dominus stelerit; sed
(Vers. 55.) Bonus homo de bono thesauro profertt quod in parle Parasceves, etDominicse , et lota die
bona, Et malus homo de malo tltesauro proferl mala. sabbaii, tres dies et totidem noctes intelligantur.
Vel ipsos Judaeos Dominum blasphemantes ostenditt (Vers. 41 .)Viri Ninivitmsurgent injudicio cum gene-
de quali thesauro blasphemias preferant, vel cum\ ralione hta, et condemnabunteam: quia pmnitentiam
superiori quaestione hoeret senteniia, quod quomodo) egerunt in prwdicatione Jonm. Non senlenlise pote-
no.n''pos.siihonus homo proferre mala, nec malus-, state, sed comparationis exemplo.
bona : sic non possit Christus mala, et diabolus bonai Et ecce plus quam Jonas hic. Hic, adverbium loci,
opera facere. non pronomen intelligas. Jonas, secundum Septua-
(Vers. 56, 37.) Dico autem vobis, quoniam omnee ginta Inierpretes, triduo praedicavit: ego tanto tem-
verbum oliosum, quod locuti fuerinl homines, reddenl< pore. Ille Assyriis genti increduloe : ego Judaeis
raiionem de eo in die judicii. Ex verbis enhn luiss populo Dei. Ille" peregrinis : ego civibus. Illevoce
'
Legebatur antea : opinio absque blasphemia: quaee que.
falsa leclio visa esi, maxime noslris contradicen- b Verba contra naturam loci Rhabb. ignoras.
tibus mss. quorum ope restituimus, atque pro abs-
85 S. EUSEBH HIERONYMI 84
locutus est simplici, R nihil signorum faciens: ego:A A bal enim lemplum Juda?orum, ctChrisluiii hospiiem
tanta faciens signa, Beelzebub calumniam sustineo. non habfebat, dieenleni: Surgite , el abeamus hinc
Plusergo est Jona bic, id est, in praseritiarum in- (Joah. xiv, 31). Et-in alio loco: Dimitletur vobisdo-
ter vos. mus veslra deserla(Luc.,\m, 55). Quia igitur et Dei
(Vers. 42.) Regina Auslri surget in judicio cum et angeloruni praesidia non habebanl, et ornati erant
ghieratione ista, et condemnabiteam quia venit a fini- superfluis oJjservalionibus Legis , et traditionibus
bus terrm audirc sapieriliamSalomonis. El ecce plus Pharisoeorum , reverlitur diabolus ad sedem suam
quam Salomon hic, 84 Eodem modo condeuinabit prislinam : el seplenarib sibi numero daemoriumad-
regiria Austri popttlum Judseorom , quo condemna- ditO, habitat pristinam domum, et fiunt illius populi'
bunl viri Ninivitse Israelem incredulum. Ista auterii novissiraa pejora prioribus. Multo enim nunc majori
est rcginaSaba, de qua in Regum volumine et in daembnum numero possideniur, blasphemantes in
Paralipomenon legimus (III Reg. x, II Par. ix): quae synagogis suis Clirislum Jesum , quam in jEgyplo
per lanias difficultates , gente sua et imperio derc- possessi fuerant ante Legis notitiam : quia aliud esl
liclis , venit in Judoeamaudire sapienliam Salomo- venturum non credere, aliud eum non suscepisse qui
nis, et ei multa munera dclulit. In Ninive autem et venerit. Septenaiium hutem numerum adjunelum
in regina Saba, occulte [Al. occulla] fides iialionum B diabolp, vel prepter sabbalum iiilellige, vel propter
proeleftur Israel. nrimerum Spiritus sancti: ut quomodo in lsaia su-
(Vers. 43.) Cum aulem iminundns spiritus exierit; per virgam deradiee Jesse, el florem qui de radice
ab homine, ambulat per toctt arida , qumrensrequiems cbnscendit, septen; spiriius virlulum descendisse
et nan invenit. Tunc dicit, Quidam islum locum de• narrantur (Isa. xi); ila pcontrario viliorum numerus
hoereticis dictum putant, quod immundris spiritus,( ih diabolOcOnsecratus sil.
qui iii eis anlea habilaverat quando genliles erant, ( (Vers. 46 seqq.) Adhhc eo loqtientead lurbas, ecce
ad confessionem veroe fidei ejiciatnr: postea vero» mater ejus el frdlres slabant foris qumrentesloqui ei.
cum se ad bseresimtranstulcrint et simulatis virtuti- Dixil dutcm ei quidam : \Ecce maler tua, et fratrcs tui
bus ornaverint domum suam , tunc aliis seplem ne- foris siqnt qumrenleste. At ipse respondensdicenti sibi,
quam spiritibus adjunctis, rfevertalur ad eos diabolusi att : Quce esl mdter med, el qui suitl fralres mei? Et
et habileiin illis: fiantque novissima eorum pejorai exlendens manum ht dhcipulos suos, dixit. Occupalus
prioiibus. Multo quippe pejori conditione sunt hse- erat Dominus in opere sermonis , in doctriiia popu-
retici quam gertliles: quia in illis spes fidei est, ett lorum,: in officio proodicandi, mater et fraires ve-
in istis pugna discordioe. Cum baecinlelligeniia pJau- niunt, et foris stant, el ei desidcrant loqui. Tunc
sum quemdam et colorem doctrinoe procferai, nescio> C quidam nUntiat Salvatori, quod maier sua et fratres
an haljeal veritatem. Ex ep eniin quod finita vel pa- steht loris, qiiaarenles jeum. Yidelur mihi isie qui
rabola, vel exemplo, Sequitur : Sic erit el generalionii ntinliat^ non foiiuito cl simpliciter nuntiare: scd in-
liuic pessimm: compelliniur hon ad lnei'eticos ett sidias tendere Salvatori, utrum 86 ^pirituali operi
quoslibct homines : sed ad JudoeOrunipopnltim re- carnem el sanguinem prseferat. Unde ctDominus, non
fcrre parabolam , ut cbiitexlus loci noii b passivuss quod negaretinatremeiIfatres,exirecontempsit;sed
et vagus iu diversum fliicluet, atque insipientiumi quod responderet ihsidianti, extendeiis maiium iu di-
more lurbelur; sed hacrens sibi, yel ad priora, vel1 scipuloSj ait :
ad posteriora respondfeai. Immundus spiritus exivitt (Yers. 49, 50.) Ecce niater mea,"el fralres mei. Qui-
a Judoeis, quando accepertinl Legem , el ambulavitt cumquc enim feceril voluhtatem Patris mei, qui in cm-
per loca arida, quoerfenssibi requiem. Expulsus vi- lis esl, \ipse tiieus fraier; et soror, el maler esl, Isii
delicet a Jtidoeis, ambulavil per genlitirti sOliludines:: sunt mater mea, qui mequotidiein credenlium ani-
quae cum postea Domino credidissent, ille, rioiiin- mis generant. Isti sunl fratres mei, qui laciunt opera
vento loco in nationibus, dixit: Palris mei.Non ergo juxta Marcionem el Manichoeum
fYers. 44i) Revertdr in domum meam c, uhde exi- matrem negavil, Ut natus de phantasinate pularelnr;
vi. Hoc est, abibo ad Judaeos, quos ante dimiseram.. D 1 gfedapostolos cognalioni prselulit, ul et nos in coni-
(Vers. 45.) Et veniens, invenii vacanlem, scophs pafatiorie dilectionis carni spiritum prseferamus.
mundatam, et ornalam. Tunc vadit el assumil sepletn n Ecce mater tua, et fralres lui foris stanl, qumrcntesle.
alios spiritus secum nequioresse, el inlrahtes, liabi- Quiclam fralres Domini |de alia uxore Jbseph filios
tant i.bi: el fiuni 85 hovissima horidhisillius pejord d suspicahlur, sequehtes deliramenta apocryphorum,
prioribus. Sic erit et'gencraitoni huic pessimm. Vaca- et quamdam d Melcham vel Escham mulierculam

. ° Rliabb,, mhilque signum faciens acceptusest, egoo
tanta,(slc.
b Editi legunt, ui contextusloci hon passim et va-
gus iri dinersum fluctuei: qiiia editores anliqui he-
scieriinl Hicronymum appellare conlextum passivum,,
eum qui paiitur liberas , violentas et coactas inter-
pretationes; quas eliam supra appellat passivam in~
terpreiationein, dicehs : Non ergo nobistribuitur li-
bera intelligenlia , et ailegoriminterprelalio passiva.
MART.— Victor-, passim. Recole quae de vocabulo
paulo superius in cap. xiiobservamus.
c Addunt Palalini niss.^ prisfHiam.
d Hanc e pluribus mss.; codicibus lectionem resii-
tuo. Marianus legebat in! aliquot exemplaribiis Mm-
cham, et non Melcham., Alteri ergo Joseph uxpri
coniiciae riomen filiaruhi Aran iribuebant libri apo-
cryphi; nam prioris filioeLtran, quae nupsil Nachor,
nomen fuil Melcha; cuih aliera, uxor Abraliam} dicia
85 COMMENTARIORUM1N EVANGELIUM MATTHM LIB. II. CAP. XIII. 86
confingentes. Nos autem sicut in libro, quem conlra ,A intelligunt, provocenlur ad eorum notiiiam quse uon
Helvidium scripsimus, continctur, Ifatres Domini, • inlelligunt.
non filios Joseph, sed consobrinos Salvaloris, a Ma- (Vers. 4.) Ecce exiit qui seminat, seminare. Et dum
riae liberos imelligimus malerlerae Domini quoe esse seminat. Intus eral, domi versabalur, loquebalur di-
dicilur mater Jacobi Minoris et Joseph et Judse, quos scipulis sacramenla. Exivil ergo deiiomp sua qui se-
in alio Evangelii loco fratres Domini legimus appel- minat verbum Dei, ut seminaret in turbis. Significa-
latos. Fratrcs autem consobrinos dici, omnis Scri- tur autem sator iste qui seminat, esse Filius Dei, et
piura demonstral. Dicamus et aliter : Salvator lo- Palris in populis seminare sermonem. Et simul ob-
quitur ad lurbas, iutrinsecus erudit naliones. Mater serva hanc esse primam parabolam, quse cum inter-
ejus et fratres, hoc esl, synagoga et populus Judaeo- prelatione sua posita sil. Et cavendum est ubicum-
rum foris stant, et inlrare desiderant, et sermone que Dominus exponit sermones suos, et rogatus a
ejus iiidigiii fiunt. Cuinque rogaverint, el quaesierini, discipulis iulrinsecus disserit, ne vel aliud, c nec
et nuntium miserint. responsum accipient [Al. acci- plus quid vel minus velimus intelligere, quam ab
piunt], liberi eos esse arbilrii, et inlrare posse, si eo expositum est.
velint et ipsi credere : qui tamen inlrare non pole- (Vers. 5 seqq.) Qumdam ceciderunt secus viam : el
runt [Al. potueruni], uisi alios rogaverint. D venerunl volucres cmli, et comederunt ea : Alia autem
87 (Cap. XIII. — Vers. 1.) In illo die exiens Je- ceciderunt in peirosa [Al. petrosh], ubi non habebanl
sus de domo, sedebal secus mare. El congregatm sunt terram midiam : et continno exorta 88 sunt, quia non
ad eum lurbm mullm : ita ut in naviculam ascendens habebant altiludinem terrm. Sole auletn orto, msluave-
sederet, el omnis lurba slabal in titlore. Populus do- runt : et quia non habebant radicem, aruerunl. Alia
mtim Jesu non poterat intrare, nec esse ibiubiapo- autem cecideruntin spinas : el creverunl spinm, el suf-
stoli audiebant mysleria : idcirco miserator el mise- focaverunt ea. Alia autem ceciderunt in terram bondm,
ricors Dominus egreditur de domo sua, et sedet [Al. et dabanl fruclum : dliud centesimum, aliud sexagesi-
sedit] juxia hujus saeculi inare, ut turbae b njulta? con- mum, aliud iricesimiim, Hanc parabolam ad compro-
gregentur ad eum, et audiant in littore quae intus non bandam hoeresim suam Valentinus assumit, trcs in-
merebantur audire, ila ut in naviculam ascendens se- troducens naluras : spiritualem, d naluralem vel
deret, el omnis lurba staret in littore. Jesus in me- animalem, alque lerrenam ; cum hic quatuor sint :
diis fluctibus est, hinc inde mari tunditur, elin sua una, juxla viam : alia petrosa, lertia plena spinis :
majeslate securus, appropinquare facit terrse navi- quarta terrae bonee. Differimus parumper interpre-
culam suam. Atpopulus nequaquam periculum sus- talionem ejus cum discipulis, volentes secrete audire
p
IJnens, nectentationibuscircumdatus, quasferre non quod dicitur.
poterat, stat in littore fixo gradu, ut audiat quse di- (Vers. 9.) Qui habet aures audiendi audiat. Provo-
cuntur. camur ad dicloruui intelligenliam, quoties his ser-
(Yers. 3.) Et loculus est eis multa in parabolh, di-
monibus commonemur [A/. commovemur].
cens. Turba non unius sententise est, sed diversarum
inmultiS (Vers. 10, 11.) Et accedenlesdhcipuli, dixerunl ei:
insingulisvoluiitalum.Uiideloquituradeam
ttt varias diversas Quare in parabolh loquerh eh ? Qui respondens, ait
parabolis, juxta voluntaies, recipe-
rent disciplinas. Et notandum quod non ornnia locu- iilh : Quia vobis dalum esl nosse mysteria regni cmlo-
lus sit eis in parabolis; sed mulia. Si enim dixisset rum : illis dulem non est dalum. Quaerendum est quo-
omnia in parabolis, absque emolumenio populi re- modo accedant ad euni discipuli, cum Jesus in navi
cessissent. Perspicua miscet obscuris, ut per ea quse sedeal; nisi forte intelligi datur, quod dudum cum
sit Jescha et Sarai. MART..—Quidem niss., Mecham; orti sint. Piget vcro apocrypliorum deliramenlahoec
duo Palalini, Escham lantuin memorant, quemadmo- persequi. Rhabb., lantum Escham legit.
dum et vulgati anle Marlianaeiim; Victorius in aliis a In Palat. ms., consobrinos Salvalorh, sororis Ma-
reperit, Mmcham. Filiarum Aran, Melchoescilicel, rim liberos, etc. Victorius ait, lolerabiliores hi sunt
el Jeschoe,quarum altera Nachor, altera Abrahamo ,'r> quam Helvidius, qui ex ipsa Maria Virgine et Jo-
nupsit, nomina haec sunt. Al vero sunt Prolo-Evan- seph post Christum eos natos blasphemabal; quippe
gelii Jacobi cap. xvn et seq. et Evangelii infantim cum ex alia uxore Joseph fralres Doniini dielos,
Domini ridenda apocryphorum librorumsomnia.Nec aliqui etiam e noslraiibus natos asseverent : licet
tamen inficior veterem esse, lametsi incerlam, tra- . verior sit Hieronymi sententia, ex sorore MariseVir-
ditionem, Josephum viduum, at<iue ex priore uxore ginis, quae Christi matertera 1'uil, illos progenilos.
sex liberorum patrem exstitisse, cum Maria sibi de- Videndiis S. Thonias tum alibi, cum prsecipue in ni
sponsaretur. Eam seculus iernie est Epipbanius Summae, qtisest. 58, art. 3, et in hoc Evangelii ca-
Hecres. 51. § 10. Hippolylus Thebanus, nec non alii pite. Vide quee infra ad cap. 1 Commentarii ad Ga-
ex veteribus quatuor Josephi lilios, duasque filias lat. pag. 596 fusius dispulamus.
fuisse tradunt : Jacobum, Simonem, Judam, Jose- b Vocem, multm, duo e nostris mss. interserunt.
ten : has vero Estherein et Thamar nominant, quam c lidem mss., vel aliud, vel plus quid, vel minus
soepius alii Marthani, transpositis litteris, vocant. prmsumas inleiligere, quatn, etc. ln Victorii cdit. vel
Alque ipsi quidem uxorem ejus Eschatn vel Salo- minus desiderauir, errore, ut videtur, ex vel minus
men, filiani Anchaei fratris Zacharise faciunt, qui et velimtissiniililudine vocum nalo.
Joannis Baptislae pater fuit. Sophronius in Frag- d Palat. mss. edilique oliin libri, spiritualem, ani-
menlo, quod Lambecius vulgavit, tertiam addidit malem atque lerrenam, expuncta scilicet voce naiura-
cognoininem malri filiam Salomen, Zebedaci postca lem, quoe el contextui superabundare videatur. Qui-
uxorem , cx qua Jacobus et Evangelista Joanncs buscum et Ithabt, consonat.
87 S. EUSEBII IIIERONYMI | 88
ipso navem coiiseenderint, et ibi stantes super in- tA;illud esse contrarium quod alibi dicihir : Abraham
lerpretatione parabolae sciscitali sint. cupivit dieni meum videre, et vidit, et Imtalus est
(Vers. 12.) Qui enim habet, dabitur ei, et abunda- (Joan. vm, 56). Non auiiem dixil, omnes prophetse et
bit : qui autem non habel, el quod habet, auferetur ub justi cupierunt videre quoe videlis, sed nmlli. lnler
eo. Non in a eequalitale judicii habentibus additur, multos potest fieri, ul ;alii viderint, alii non vide-
et non habeniibus id quod habere videntur, aufer- rint : licel et in Iloc peliculosa sil iutorpretatio, ut
lur : sedquod apostolis in Christo habentibiis fidem, inter sanciorum meriia, discretionem quamlibet
etiamsi quid minus virtulum habeanl, concedilur : facere videamur. Ergo Abraham vidit in aenigiiiate,
Judseis auiem, qui non crediderunt in Filium Deij b non vidit in specie : vos auiem in prsesentia eum
etiamsi tjuid per naturae bonum possident, tolliiur. tenetis, et habetis Dominum vestrum, 90 el ad
Neque eiiim possunl aliquid sapienler inielligere, qui voluntalem inlerrogalisj et convescimini ei,
capnt nqn habent sapientiee. (Vers. 19.) Ontnis qui audit verbum regni, et non
(Vers. 13, 14.) Ideo in parabolis loquor eh : quia {ntelligit. Hoc prsemittfens hortalur nos, ut quee
videntes, non videnl: et audienles, non audiunl, neque dicunuir, diligenlius andiamus.
inlelligunt : ut adimpleatur in eh prophelia Isaim di- j> (VerjS. 20, 21.) Venit malus el rapil qtwd semina-
cenlis_.:Atidiiu audiclh, el non inlelligeih; el mdenles tum esi in cPrde ejus : hic est qui secus viam semi-
videbith, el non videbilis, Hoec de his loquitur qui nalns est. Qui aulem super pelrosa seminalus est, Idc
stant in liltore, et dividuniur ab Jesu, et sonitu flu- esl quv verbum audil, el continuo cum gauilio accipil
cluum perstrepente, non audiunt ad liquidum quoe illud, non habet autem in se radicem, sed est lempora-
89.dicunlUr : implelurque in eis prophetia Isaiae : lis. Malus bpnum semen rapit. Et simul intejlige
Audilu audietis, et nohinlelligetis : et videntesvidebi- qupd in cprde fueritj seminatum, et diversilas
tis, 'et non videbith (Isai. vi, 9). Haec de turbis pro- terrae animse sintcredentium.
phetala sunt, quae slant in littore, et Dei non nie- Facla autem tribulatione et persecutione, propler
rentur audire scrmonem. Accedamns ergo el nos verbum continuo scandadzalur. Allende qnod dictum
cum discipulis ad Jesum, et rogemus eum disserlio- sit, continuo scandalizatnr. Est ergo aliqua dislaniia
nem paraboloe, ne cum turbis fruslra aures et ocu- inler enm qili multis trlbulationibus poenisque com-
los habere videamur. pellilur Cluistum negare, et eum qui ad primam
(' (Vers. 15.) Incrassatum est enim cor populi hu- persecuiionem slatim scandalizatur, et corruit.
jus, et auribus graviler audierunt. Reddil causas (Vers. 22.) Qui auiem seminatus esl in spinis, liic
quare VidenteS non videant, et audientes non au- C est quiverbum audit, et soUicitudosmculiistius et fal-
diant : quia incrassatum est, inquit, cor populi laciq divitiarum suffocat verbum, el sine fruclu effici-
hujus, et auribus suis graviter audierunt : Ac ne iur. Mihi videluret illud quodjuxta litteram ad Adam
forle arbitremur crassitudinem cbrdis et gravita- dicitur : Inter spinas el\ tribulos panem tuum man-
lem auriurti naluroe esse, non volunlatis, subjungit ducabis (Gen. ui, 18), lioc significare mystice, quod
culpam arbitrii, et dicit: quicunjque dederit se sse.culivoluptatibus curisque
Et oculos suos clauserunt: nequando videanl oculh, istius niuiidi , paneni ccelestem et cibum verum
et' auribus audiant, et corde inlelligant, et convertan- inter spinascomedat. Et eleganter adjunxil: fallacia
tur, etsanem eos. In parabolis ergo audiunt et in dividarum suffocat verbum. Blandae enini sunt divi-
aenigmate, qui, clausis oculis, nolunt cernere veri- tiae, ei aliud agentes, et aliud pollicentes. Lubiica
tatem. est earuni possessio, dum hue illucque circumfe-
(Vers. 16). Veslri autem beali oculi, quia videnl : runtur, et instabili gradu vel habentes deserunt, vel
et aures vestrm, quia audiuht. Nisi supra legissemus non habentes c referciniit. Unde et Dominus diviies
auditores ad intelligeiiiiam provocatos, Salvatore di- asserit dilficuller intrafe in regnum ccelorum, suf-
cente : Qui habel aures audiendi, audial, putaremus g focantibus divitiis verbum Dei, et ligorem virtiiium
nunc oculos et aures quse beatitudinetn accipiunt, emollientibus.
carnis [Al. corporales] intelligi. Sed mihi videntur (Vers. 23.) <Quiverd. in lerram bonam seminalus
illi beati oculi, qui possunt Christi cognoscere sacra- est, hic est qui auditverbum, et intelligil, et fruclitm
menla, et quos levari Jesus in sublime prsecepit, ul facil: ei atiud quidem cehtesimum, aliud sexagesimum,
candentes segetes aspiciant (Joan. iv, 9); et illoe aliud vero tricesiriium.Sicul in terra mala tres fuere
aures beatoe, de quibus Isaias loquilur : Dominus diversitates : secus viam, el petrosa, et spinosa
apposuil mihi auriculam (Isai. L, 5). loca : sic in terra bona trina diversiias esl : cente-
(Vers. 17, 18.) Amenquippe dico vobis, quia mulli simi, sexagesimi et tricesimi fructus. Et in illa
prophetm et justi cupierunt videre qum videtis, et non autein el in ista non mhtatur 91 d substantia, sed
viderunt: et audire qumaudith, et non audierunl. Vos voluntas : et lam incredulorum, quam credemium
ergo audite parabolam seminantis. Yidelur- huic loco corda sunt quOe semfen recipiunt. Venit, inquit,
" Duo e nostris, unusque c In aliquol mss., feficiunt; elim erat, resarciunt,
penes Martianaeum mss.
mquitdle prseferunt, pro mqualitale.
b Rectius Optima
d impressa est jeciio.
absque negandi particula in pridem vul- Pro substaniia, dud e Palatinis mss. ad libri
gatis libris, vidit in specie. oram legendum monent, sententia.
89 COMMENTARIORUMIN EVANGELIUMMATTILEI LIB. II. CAP. XIII. 90
malus, et rapit quod seminatum est in corde ejus; el A.ut volucres cmli veniant et Itabitent in ramis ejus.
secundo ac teriio, hic est, ait, qui verbum audit. Non sit molestum lectori, si toias parabolas pro-
In expositione quoque lcrrae bonoe, iste est, qui ponimus. Queeeuim obscura snnt, plenius disserenda
audit ve.rbum. Primum ergo debemus audire, sunl, ne brevilaie nimia involvantur magis sensus,
dcinde intelligere, et pnst intelligeuiiam fructus quam exponantur. Regnum ccelorum, prsedicatio
reddere doclrinarum , el facere vel centesiuium Evangelii est, el nolitia Scripturarum qnce ducit ad
frucium, vel sexagesimum, vel tricesimum, de qui- vilam; et de qua dieitur ad Judoeos : Auferetur a
bus plenius in libro contra Joviuianuni diximus, et vobis regnum Dei, et dabitur genli facienli jructus
nunc breviter perstringimus : Centesimum frucium ejtis (Infra xxi, 45). Simile est ergo hujuscemodi
virginibus, sexagesimum viduis et couiinentibus, regnum grano sinapis, quod accipiens homo semi-
tricesimuin a casto matrimonio depulanlcs. Hono- navit in agro suo. Homo qui seminat in agro suo, a
rabilesenim nuplim, el cubile immaculalum (Heb. xxxi, plerisque Salvator intelligilur, quod in animis cre-
5, 4). Quidam nostroriim centesimuin fructum ad denlium seminet. Ab aliis, ipse homo seminans in
mariyres referunt : uuod si ila est, sancta consor- agro suo, hoc est, in semetipso et in corde suo.
lia nuptiarumexcludiintur a fructu bono. Q Quis est isle qui seminat, nisi sensus noster et ani-
(Vers. 24 seqq.) Aliam parabolam proposuit illis, mus, qui suscipiens granum proedicationis, et fovens
dicens : Simile esl regnum calorum homini qui semi- sementem humore fidei, facit in agro sui pectoris
navit bonumsemeu in agro suo. Cum autem dormirenl pullulare? Praedicatio Evangelii mininia est omni-
homines,venit inimicus ejus, el superseminavil zizania bus disciplinis. Ad primam quippe doclrinam fidem
in medio iritici, et abiil. Cum autem crevisset herba, non habet verilatis, hominem Deum, Deum mor-
et [ruclum fechsel, tunc apparuerunt et zizania. luum, et scandalum crucis praedicans. Confer hu-
Accedentes autem servi patrisfamilias, dixerunl ei : juscemodi doctrinam dogmatibus philosophorum, et
Domine, nonne bonum semen seminasd in agro tuo ? libris eorum, splendori eloqucntiae, et compositinni
Vnde ergo habel zizania ? Et ait illh : Inimicus Itomo serinonum, et videbis quanto minor tit cseteris seiui-
Itoc fecit. Serviautem dixerunt ei : Vis, imus, et col- nibus semeiitis Evangelii. Sed illa cum creverit,
ligimus ea ? Et ait: Non, ne forte colligentes zizania, nihil mordax,nihil vividum, nihil vitale demonstrat,
eradicelh simul cum eis el triticum. Sinite ulraque sedtotumilaccidum marcidumque etbmolliiumebul-
crescere usque ad messem, et in tempore messis dicam lit in olera, et in herbas, quae cito arescunt ct
messoribus : Colligite primum zizania, ei alligale ea Q corruunt. Hsec autem praedicatio , quae parva 93
in fasciculos ad comburendum; triticum autem con- videbatur in principio, cum vel in anima cre-
gregate in horreum meum- Ilaic secunda parabola dentis, vel in loto mundo sala fuerit, non exsurgit
est cum interpreialione sua non statim posita, sed in olera, sed.crescit in arboreni : ila ut volucres
jnierjectis aliis parabolis edisserla. Hic enim propo- coeli (quas vel animas credeniium, vel forlitudines
nitur, et postea dimissis lurbis venitur domum et Dei serviiio mancipalas, senlire debemus) veniant
accedunt ad eum discipuli ejus roganles : Dhsere et habitent in ramis ejus. Ramos pulo Evangelicae
nobis parabolam zizaniorum agri, et reliqua. Non arboris, quse de grano sinapis crcverit, dogmaiuin
ergo debemus prsepropero inlelligendi desiderio esse diversitates, in quibus supradiclarum volucrtim
anle ejus notiliam quserere, quam a Domino disse- unaquseque requiescit. Assumamus et nos pennas
ratur. columbse (Ps. LIV), ul volilantes ad altiora, possi-
(Vers. 51.) Aliam parabolam proposuit eis, dicens : mus habitare in ramis hujus arboris, et nidulrs
Sedebat Domiuus in navi, et turba 92 slabat in lil- nobis facere doctrinaruni, terrenaque fugientes, ad
tore : illi procul, discipuli vicinius audiebant : pro- coriestia feslinare. Mulli legculcs granum sinapis
ponit eis et aliam parabolam, quasi dives palerfami- r> mininium omnibus seminibus, el illud quod in
lias invitatos diversis reficiens cibis, ut unusquisque Evangelio a discipulis dicitur : Domine, adauge nobis
secundum naturam stomachi stii varia alimenla fidem(Luc. xvn, 6); et respondetur cis a Salvalore :
susciperet. Unde et in priori parabola non dixit Amen dico vobh, si habuerith fidem quasi granum
alteram, sed aliam. Si enim praemisisset alteram, sinapis, " et dixeritis monti huic, migra de loco isto,
exspectare lertiam non poteramus, proemisii aliam, migrabit, putanl apostolos vel parvam fidem petere,
ut piures sequantur. vel Dominum de parva fide dubitare; cum aposio-
(Vers. 52.) Simile est regnum cmlorum grano sina- lus Paulus fidem grano sinapis comparalam maxi-
ph, qttod accipiens homo seminavit in agro stio, quod mam judicet. Quid enim dicit ? Si habuero ? tolam
minimum quidem est omnibus seminibus. Cum autem fidem, ita ut monles transferam ; cltaritalem autem
creverit, majus est omnibus oleribus. el fit arbor : ita non habeam, nihil mihi prodesl (I Cor. xni, 2). Ergo
a lidem Palatini mss. sanclo, pro casto legunt, d Pro tolam, duo Palatini hic ut ct infra habent
Confer priorem adversus Jovinianum librum. tantam. In Graeco lamen est Uaaav in quem seu-
b Yoculae et moltiium in noslris mss. deside- stim et Yulgaia Editio omnem Iegit: et Hioronymiis,
raniur. quod et Victorio noiatum est, subdit : Ergo quod
cTres Palat. codd., si haberelh fidem quasi gra- Dominus dixil fide fieri, qum grano sinaph compa-
num sinapis, dicereth monti huic, migra de loco islo, ratur, hoc Apostolus docet tola fide fieri posse.
et migraret.
91 S. EUSEBII HIERONYMI ! 92
quod Dominus dixit fide fieri, quac grano sinapis-tA ad unius divinitatis pefducit notitiam. Farinse quo-
compareiur, hoc Aposlolus docet lota fide posse que [At. quippe] sataiiria, dum non est in singulis
iieri. diversa natura, et ad unitatem trahunt subslantise.
(Yfers. 55.) Aiiqm parabolam lociilusJesi eis. Si- Pius quidem sensus, j sed numquam parabolse et
niile esi regnurii ecetoruni fermerito, qubd accepturii dubia oenigmalum iiitelligenlia, potest ad auctori-
mulier abscondit iti farind! satis tribus, donec fermen- tatem dugmalum proficei'e. Salum autem genus est
lalum-est loturii. Divefsus est homimim slomachus : mensuroe, juxla morem provinciae Palaeslinoe, unum
alii allfaris, alii dijlcibus, alii [Al. hi...il]i] auslerio- et diniidlum modium capifens. Dicuntur et alia de
ribus, aiii lenibus delectaniur cibiS; Proponit itaque hac paraboJa, sfed nOri est prsesentis materioe totum
Dominus, ut jam SUpradiximus, diversas parabolas, de omnibus dicei'e.
ut juxta vUlnerum varieiates et medicina diversa sit. (Vers. 54.) Hmc orrinia locutus est Jesus in para-
Mtilifer ista, quoe fermentiini aceepit, et abscondit bolis dd lurbas, et sine marabolis non tbquebalur eis.
illud ih farinae salis Iribus, donec ferffieniarelur Non discipulis, sed liirbisper paraboias loquitur;
totuhi ,'-vel praedicatio mihi videlur apostolica vel et usque hodie turboein parabolis audiunt: disci-
Ecclesia, quae de diversis gentibus cOngregata esl. B ] pulic domi iniefroganti Salvalorem.
Haec toIJit fefmfehtum, iiqiitiam scilicet et intelli-' (Vers. 55.) Vt impleretur quod dictum est per pro-
gehtiarii Scripttirarunj, ct abscondif illud iri farinae phetatii dicentem : Aperiam in parabolis os meum,
satis tribus, ut spirilus, aniina, et corpus in unum eructabo abscondita a consliiutione mundi. Hoc lesti-
redacia, non discrepent inter se; sed cum duobus monium de septuagesimo septimo psalmo (Vers. 2)
et iribus convenerint, 94 inipelrenl a Paire qiiod- sumptum fest. Legi iii horinullis codicibus, et stu-
cumque posluIaVerint (Matth. xviii). Disseritur lo- diosus lector forte repieriet idipsuni, iil eo loco 95
cus isle, et aliter. Legimus in PlatOne, et philosO- ubi nos posuimus, et Vulgala habet edilio : Vt im-
phoruhi dogma [Al,; dOgmate] Vulgatum est, tres pteretur qiiod diclttm est per prophetam dicentem, ibi
esse in huniaiia aiiima passiones, « fo loyixovquod scriptum , d' per Isaiqrri prophetam dicenlem. Quod
nos possumiis interpretari raiionabile : rb Qvy.cmv quia minime invfehiebalur in Isaia, arbiiror postea
quod dicamus, plerium irm, vel irascibile :rb imQvp.n- a prudentibus viris esse sublaium. Sed mihi vide-
rtkbv quod appellamus, concupiscibile: et putat ille lur in principio ila editum : Quod scrtplum est per
philbsophus rationabile nOslrum in cerebro, iram. Asaph propheiam, dicentem. Septiiagesimus enim
in felle^ desiderium in jecore eommorari.;i Et nos . seplinius psalmus, dfejquo lioc sumptnm est lesti-
p
si b fermenlum san-
ergo acceperimus Evangelicum moniuni, Asaph prophetoe titulo inscribiiur. El pri-
ciarum Scriplurarum, de quo supra dictum est, mum scriptOrem noh inlellexisse Asapli, et putasse
tfes iiuniahse animae passiones in Unum redigenlur, scriploris viiium, atque emendasse nomen Isaioe,
ut 'in1 fatione possideamus prudentianv ; in ira, • cujus Ivocabulum manifesiius erat. Sciendum est
odium contra vitia : in desiderio, eupiditateni vir- itaque; quod in psalmis et hyrnnis et canticis Dei,
lutuiii; et boc totiira fiet per docirinaiii Evangeli- non solum David, sed et cseleri, quorum prsescripta
cairi, quam nobis mater Ecclesia proesfuit. Dicam snnt nOmina, propbetoe sint appellandi: Asaph vi-
et terliafn quorunldahi intfelligenliam, ut cliriosus delicet fei Iditbum, et Eman Ezraites, et iEihan, et
leclOr fepluribus qudd placuerit, eiigat : Mulierem filii Cliore, et reliqui quos Scriptura commeniorat.
istamet ipsi Ecelesiam interprelahtur, quae fidem Quodque ex persona Domini dicitur : Aperiam in
hominis farina; satis tribus commiscuerit credulitati pardbolh Os nieum : eructabo abscondila a conslitu-
Patris,<fet Filil, et Spiritus sancti. Crimque in unhm lione munrfi,icoiisidfefaridum attentius et invenien-
fuerit ffermentata, non nos ad triplicem Deum, sed dum descripi egressuiri Israelis ex ^Egypto, et
a In plerisque mss, TO
loyiazr/.bvquod, elc. Rhabb. ' gelista vester Matllimns \lom imperitus fuit, ul dicerel
ratioridbile, rb bpynanxbv, quod dicimus plenum irm '." quod scriplum esl per Isdiam prophclam. Qnibus adde
veiirdscibiie; rb eriinbQir.bv,quod appellatnus, elc. Anonymum relatrim inj Exposiiione Graecorum Pa-
b Rhabb., fermenlum Evangelii ctim sanclarum trum iii psalmos, psal. bxxvii. Hoecaniniadvertisset
Scriplurarum notitia.. qui Vulgaiain atque eam quidem Italam
c Marliari; legerat Domini: at Jesum domi solltos Sabalerius,
seciioiiem ex Cojbertinq nescio quo ms. nobis ob-
disCipulos sciscitari, ex ipso Evangelio Hieron. in- trudit,|deqiie hoc Hieroriymi loco cum in prsefaiione,
ferius tradit. tttm in noiis otiose dispntai. Annolare preesiabat,
didipsiim alibi notatum est nobis, utque hic Ve- quod S. Palcr Vulgaiahi Edilionem nominal, quac,
lerum alia congeramus lestimonia, auctor Homil. ut ex vocabulo notat, prae cneteris aliis obtinebat.
xvni sub nomine Clementis papse Iegit, pei Isaiani. Nam ciim h.os Commeiiiarios scriberet, jamdudum
Auctor Breviarii in Psalteritim sub nomine S. Hiero- anie aunos circ. quindecim jiissu Damasi, Evangelia
nyini p, 516 : Dicilur ergo in Mqithmo: Hmc, inquit, adGr:hcos codices recpgnoverat, nec certe aliam
factd sunt, ut implerelur quod scriplum est in Asaplt quam y.ulgatam' edition^in sibi suinpserat recogno-
propheta. Sic inienitur in omnibus veleribus codici- scendain. Sedulo itaqufe notanda sunt, quse de ista
bus, sedhomines ignorauies tulerunlillud, id est, abs- Vuigala significat: scilicet omnium fuisse iuterpre-
tulerum Asapli. Detiiqiientulta Evangelia usque hodie taliOimm aistiquissimam, in qua priniuni scriplum
ilahabenl:ut impteretur quod scriplumestper Isaiam fuisset perAsaph, tum repositum per Isaiam, denique
prophetam; Aperiam in Parabolis, eic. Boc Iscdas POSTEA a prudenlibus viris lioc quoque nomen su-
non loquiiur^ sed Asapli. Denique et ititpiiisPorpliy- blatuiR
rius proponit adversum noi Itoc ipsuin, et dicil: Evan-
95 COMMENTARIORUM1N EVANGELIUM MATTH.1EILIB. II. CAP. XIII. 94
omnia signa narrari, quoe in Exodi cpntineniur A dam cum his qui fratres 97 nominentur, et sunt
historia. Ex quo intelligimus universa illa quoe adulteri el fornicatores. Si enim proliibetur eradi-
scripta sunl, parabolice sentienda: nec manileslam calio, et usque ad messem lenenda est patienlia,
tantum sonare litteram, sed" et abscondila sacra- quomodo ejiciendi sunt quidairi de medio nostrum?
menta; hoc enim se Salvator edicturum esse pro- Inler triticum et zizania, quod nos appellamus /o-
miltit, aperiens os suum in parabolis, et eructans lium, qiiamdiu herba est, et nondum Culmus venit
abscondita a constilutione mundi. ad spicam, grandis similitudo est, et in discernendo
(Vers. 56.) Tunc dimhsis lurbis venit in domum, aut nulla, aut perdifficilis disiantia [Al. subslanlia].
el accesserunl ad cum discipuli cjus, dicenles: Edh- Proemonet ergo Dominus, ne ubi quid ambiguum
sere nobis parabolam zizaniorum agri. Dimittit turbas est, cito sententiam proferamus; sed Deo judicii
Jesus, et domum revertitur, ut accedant ad eum lerminum reservemus : ul cum dieS judicii venerit,
discipuli, et secreto interrogent quse populus nec ille non suspieionem crimiriis, sed manilestum rea-
merebatur audire, nec poterat. Edissere nobis para- lum de sanctorum coetu ejiciat. Quod autem dixit,
bolam zizaniorum agri. zizaniorum fasciculos ignibus tradi, et triiicum con-
(Vers. 57 seqq.) Qui respondens, ait : Qui seminal JJ gregari in horrea, manifestum est hsereiicos quos-
bonum semen, est Fitius hominis. Ager atttem 96 esi qtie et hypocrilas fidei gehennae ignibus concre-
ntundus. Bonum vero semen, hi sunt filii regni : ziza- mandos; sanctos vero qui appellantur trilicum,
nia aulem filii sunt nequam. Inimicus autem qtd horreis, id est, mansionibus coelestibuS suscipi.
seminavit ea, est diabolus. Messis vero, consummalio (Vers. 43.) Tunc justi fulgebunt sicul sol in regno
swculi est, Messoresautem Anyeli sunt. Sicutergo col- Palris eoruin [Al. sui]. Qui Itabel aures audiendi, au-
ligunlur zizania, el igni comburunlur: sic erit in con- diat. In prscsenti sseculo fulget lux sanctorum co-
summatione smculi. Mittet ergo Filius hominis angelos ram hominibus; post coiisummationem aulem mundi
suos, et colligent de regno ejus omnia scandala, et eos ipsi justi fulgebunt sicut sol in regno Palris sui.
qui faciunt iniquitatem, et mittenl eos in caminum (Yers. 44.) Simile est regnum cmlorum thesauro
ignis, ibi erit fielus el stridor dentium. Perspictie abscondito in agro, quem qui invenil Itomo abscondit:
exposuil quod ager mundus sit: sator, Filius homi- el prm gaudio illius vadit, et veridit universa qumha-
nis; bonum semen, filii regni; zizania, filii pes- bel, et emil agrum illum. Crebris parabolarum obseu-
sitni; zizaniorum sator, diabolus; messis, coiisum- ritatibus retardati, commalicam interpretalionem
malio mundi; messores, angeli. Omnia scandala excedimus, ut prope de alio interprelalionis genere
referuntur ad zizania; jusli repuiantur in filios re- ad aliud transisse videamur. Thesaurus iste in quo
gni. Ergo, ut supi-a dixi, quse exposita sunt a Do- sunt omnes thesauri sapientiee et scienliee abscon-
mino, his debemus accommodare fidem. Quooaulem diii, aut Deus Verbumest, qui in carne Cluisti vide-
lacita, et noslrse inlelligenlise derelicta, perslrin- lur absconditus (Coloss. n), aut sancloe Scripturoe,
genda sunt breviler. Homines qui dorinitint, magi- in quibus reposita est notitiaSalvatoris: quem cum
stros Ecclesiarum intellige. Servos patiisfamilias, quis in eis invenerit, debet omnia istius mundi emo-
ne alios accipias quam angelos, qui quotidie vident lumenta coniemnere, ut illum possit habere quem
faciem Patris (Malth. xvm). Diabolusautempropter- reperit. Quod autem sequitur : Quem cum inveneril
ea inimicus homo appellatur; quia Deus esse desi- homo 98 abscondil : idcirco dicitur, non quod hoc
vit. Et in nono psalmo scriptum esl de eo: Exsurge, de invidia faciat, sed quod atimore servantis, et no-
Domine, non confortetur homo (Psal. ix, 20). Quam- lenlis perdere, abscondat in corde suo, quem pristi»
obrem non dormiat, qui Ecclesiae praepositus est, nis preelulit facultatibus.
ne per illius negligenliam iniuiicus liomo superse- (Vers. 45, 46.) Iterum simile est regnum cmlorum
minet zizania, hoc est, haereticorom dogmata. Quod homini negodatori, qumrenti bonas margarilas. In-
aulem dicitur: Ne forte colligentes zizania, eradicelis venta autem una preliosa [Al. prelioshsima] marga-
simul et frumentum, datnr locus poenilenlise, et rila, abiil el vendidit omrim qum habuit, et emit eam.
monemur ne cilo amputemus fratrem : quia fieri Aliis verbis idipsum.quod supra dicitur. Bonaemar-
polest, ulille qui hodie noxio depravalus est do- garitae, quas quseril institor, Lex et prophetse sunt.
gmaie, cras resipiscat et defendere incipiat verita- Audi, Marcion; audi, Manichsee : bonse margaritae
tem. Illud quoque quod sequitur: Sinite utraque cre- sunt Lex et prophelae, et notitia veteris Instrumeriti.
scere usque ad messem ( Deut. xm, 5), videlur illi Unum aulem est b preliosissimum margarilum ,
proecepto esse contrarium : Auferte malum de medio scienlia Salvatoris, et sacramentum passionis illius,
vestrum (Isai. i); et nequaquam societatem haben- et resurrectionis arcanuni. Quod cum invenerit
a Duo e nostris mss., sed quod more servantis. Cse- cuis verbis abstrusi sensus sapientice delilescenlis in
terum proxima superior tota expositio ex Origenis mysterio et Christo.
Commentario in hunc locum desumpta est: Videtur b Hsec quoque ex Origene Hiei'onymus ferme de-
mihi secundum hmc ager ille Scriptura esse, consila seripsit, qu« Latine salis sil reeilasse : lila esl pre-
iis qum perspicua sunt in hhiorim verbis et Legh et tiosa margarila Christus, Dei Verbum,superans pre-
prophelarum, et reliquh sententih. Copiosa quippe el tiosas Scripluras et sensus Legis ac prophetarum, quo
taria ratio esl lotius Scriplurm verborum. Thesaurus reperto, reliqua omnia facile caphmtw, el Cicter.i}
anlem in agro ubscondilus occulti sunt, et sub perspi- quse tute ipse consulueris.
 95 S. EUSEBII HIERONYMI ,!'.'.. 96
homo iiegoiialor, similis Pauli aposloli, omnia legis.A triam |A1. lerram] suam, docebat eos in synqgoga
prophetarumqiie mysteria, et observationes pristi- eorum, ita ul mirarerityr et dicerent. Post parabolas,
nas, in quibus inculpaie vixerat, quasi purgamenia quas locuuis estad pbpulum, et quas soli apostoli
contemnit et quisquilias, ut Christum lucrifaciat iulelligunt, transit in palriam suam, ut ibi apertius
(Philipp. iri). Non quo invenlio novae margaritee doceat.
condemnalio sil velerum margaritarum : sed quo Vhde Imic sapientid hmc, el virtules ? Mira stultitia
comparatione ejus omnis alia gemma vilior sit. Nazaramorum : miranlur unde habeat sapientiam
(Vers. 47 seqq.) Iterum simile est regnum cmlorum sapientia,el virlutes virtus; sed error in promptu est,
sqgenm missm in mare,et ex omni genere piscium con- quod fabri filium suspicanlur.
greganti, Quam cum impleta esset, educenles, el secus (Vers. 55, 56.) Ndfine hic esl fabri filius ? nonne
littussedentes, elegerunt bonosin vasa*: malos autem mater ejus dicitur Mtiria,] et fralres ejus Jacobus et
forcis mherunt : Sie erit in consummatione smculi, Joseph et Simon et Judas ? et sorores ejus nonne omnes
exibunt angeli, et separabunt malos de medio justo- apud nps sunl? Vndeergo huic ontnia isla? Et scan-
rurn, et mittenl eos in caminum ignh, ibi erit flelus et dalizabantur
i in eo. Error
i Judoeorum salus nostra
sfridor dentium. Impjeto Jeremisevaticinio, dicenlis: ig est, fetheereticorum cohdeninatio.Inlanlum enim cer-
Ecce ego mittam advos phcalores multos (Jertm xvi, nebant hominem JesUm Christum, tit fabri pularent
16) : poslquani audierunl Pelrus et Andreas, Jacp- 100 fllium : Nonne hie esl fabri filius ? Miraris si
bus et Joannes, fijii Zebedaei : Sequimini me, et fa- errent in jfalribus, cum errenl in patre? Locus iste
ciam vps phcaioreshominum (Mall. iv, 19),conlexue- plenius in supradicloj conlra Helvedium libello ex-
runt sibi ex veteri et novo lestamento sagenam positus est.
bEvai)gelicorumdogmatum; et miserunteaminmare (Vers. 57.) Jesus uutent dixit eis : Non esl Pro-
hujus saeculi : quoe usquehodie in mediis fluctibus phela sine honore, nhi in patriq sua et in domo sua,
lendilur, capiens de salsis et amaris gurgiiibus Propjempdum naiurale est cives semper civibus in-
qtiidquid inciderit, id est, et bpnos bpmines et ma- videre. Non enim considerant proesentia viii opera,
los, et 99 optimos pisces et pessimos. Cum autem sed fragiHsrecordaniuf infanlioe, quasi non et ipsi per
venerit cpnsummaiio et finis mundi, ut ipse infra eosdem oetatum gradusad niaturamselalemveneiint.
inanifestiiis disserii, tu.nc sagena extraheiur ad lit- (Vers. 58.) Et non fecit ibi virtules multas propter
tus : lunc verum secernendorum piscium ijudicium incre\tuliiatem eorum. Non quod etiam illisincredulis
[.4/. signum] demonstrabitur, et quasi in quodam ,_ facerie non poiuerit: virtutes mullas; sed quod
quieliSsimOportu, boni mitleniur in vasa ccelestinm ne multas faciens viflutes, cives incredulos con-
mansionum : malos autem lorrendos et exsiccan- demnaret. Potest autem etaliter intelligi, qtiod Je-
dos gehennae flamma suscipiet, sus despiciatur in domo et in patria sua, hoc est, in
. (Vers. 51.) Intellexhtis hmc omnia? Dicunl ei : populo Judaeofum. Ef ideo ibi pauca signa fecerit;
Etiam. Ait illis. Ad apustolos proprie sermo est; et ne penilus inexcusabiies fierent. Majora aulem signa
illis dicitur : Intellexisth hmc omnia; Quos non vult quotidie in genlibus per apostolosfacit, uon lam in
aiidire tantum ut populum , sed intelligere ul ma- sanatione corporum, qiiam in animarum salule.
gistros fuluros. (Cap. XIY.—Yers. 1, 2.) In illo tempore audivit
(Vers, 52.) Idco omnis Scriba dpclus in regno cm- Herodes Tetrarcha fahiam Jesu, el ait pueris suis :
iorum simitis est homini palrifamilias, qui profert de Hic est Jodnnes Rapthia, ipse surrexit a morluis : et
thesatiro suo nova el vetera. Instructi.eranl apostoli, ideovirtutes operaniur lin co. QuidanJ FiCclesiastico-
Scribrc et nolarii Salvatoris, qui verba illius el rnm interpretum cauias queeril, quare Herodes ista
proecepta sighabanl in tabulis cordis earnalibus, re- sit suspicatus, ut piitet a mortuis Joannem resur-
gnorum cceleslium sacrameniis,elcpoJIebant opibus . rexisse, et ideo virtutes operari in eo, quasi erroiis
•^ alieni nobis reddenda: sit ratio, aut
patrisfamilia!, ejicientes de ihesauro docirinanim pin.p-^vyjaazun;
suarum nova et vetera : ut quidquid in Evangelio facta ex his' vefbis haheat occasionera, cum utiqtie
priedicabani, legis et pi'Oplielarum vocibus compi'0- eo tebpore quo Joahnes decollatus est, Dominus
bareht. Uude et sponsa dicil in Canlico canlico- irigirita esset annoruin : p.tnp.-^vx^aig auiem post
rum :_Novd et d velera, fralruelis meus, servavi tibi multos annorum circrilos, in diversa cerppra dicat
(Cant.yn, 15). animas insinuari.
(Yers. 53, 54.) Et factum esl cum consummasset (Vers. 5, 4.) Herodes enim tenuit Joannem, el alli-
Jesus pctrdbolasislas, iransiil iude. Et veniensin pa- gavit eurn, et posuit in carcerem propter Herodiadem,

a Addunt tresPalat. codd. sua, quod nec in Gioeco
resonat.
b Conferenda Origenis inierpretatio liujus loci,
cui est Hjeronymiana isthaec perquam siniillima.
Tlieophilaclus qubqufehiinc locum ex Origene arri-
puil.
c Rhabb., et puUulabant et pollebant.
f.lifhi.ss, Exemplaribus Monasterii nostri S. An-
drese secus Avenionem elin uno S. Remigi legimus:
Nova cum veteribus, fralrtielis meus, etc. MAJAT. T-
Nesiii pmnes, et qubs Martianoeusconsuluit, mss.
libri,\Novacum veleribus, fratruelis meus, eic. Porro
llierbnyihus ex Adamaiuio hujus loci iiiterpretaiio-
nem de more exprfessit. Conlerendus autein et
Chrysostomus Homil 47 in Mattlueuni, Augiistintis
Quaest. in ipsum Evangelistam, el Cyrillus de Ado-
rationein spiritu et vefitale.
i
97 COMMENTARIORUMW EVANGELIUM MATTHJEI LIB. II. CAP. XIV. 98
tixorem a Philippi fratrh sui. Dicebat enim illi Juan- A (Vers. 8.) Da mihi, inquit, hic in dhco capul Joan-
nes : Non liceltibi habere eam. Velus narrat hisloria, i Baplhtm. Ilerodias limens ne Herodes aliquando
nis
Philippum Herodis majoris filium (sub quo Domi- ')resipisceret, vel Philippo 102 liatriamicus fieret,
nus fugit in JSgyptum), fralrem hujus tlerodis, sub ialque illicitse nuplioe repudio solverentur, monet
quo passus esl Christus, duxisse uxorem Herodia- filiam, ut in ipso sialim convivio, caput Joannis pos-
dem filiamAretaeregis b ; postea vero 101c socerum tulet: diguo operi saltalionis, dignum sanguinis
ejus.exortisquibusdamcontragenerumsimullatibus, prsemium.
tulissefiliamsuam, etin dolorem prioris marili, He- Et conlrhlatus estrea;. Consuetudinis Scripturarum
rodis inimici ejus nupliis copulasse. Quis sit autem < est, ut opinionem mullorum sic narrel historicus,
hic Philippus, evangclisla Lucas plenius docet : > quomodo eo lemporeab omnibus credebatur. Sicut
Anno quintodecimo imperii Tiberii Cmsarh, procu- Joseph ab ipsa quoque Maria appellabatur pater
rante Pontio Pilato Judmam; letrarcha aulem Galilmm Jesu, ila et nunc Herodes dicitur contristalus, quia
Herode; Philippo vero fratre ejus tetrarcha Iturmm linc i discumbentes putabant (Luc.U).f Dissimulator
el Tracoriilidh regionis (Luc. m, 1). Ergo Joannes ienim meniis suse et artifex s homicidii, trisliiiam
Baptista qui venerat in spirilu et virtute Elise, ea- praeferebat
] in facie, cum leetiliam haberel in menle.
dem auctoritate qua ille Achab corripuerat, et Jeza- ~ 1, (Vers. 9, 10.) Propter jusjurandum aulem et
bel (III Reg. xxi), arguit Herodem et Herodiadem, propter eos qui pariter dhcumbebant, jussil dari. Mi-
quod illicitas nuplias fecerint, el non liceat, fratre sitque, cl decollavit Joannem in carcere. Scelus excit-
vivenle germano, uxorem illius ducere : malens pe- sat juramento , ut sub occasione pielalis impius
riclitari apud regem, quam propter adulalionem fierel. Qnod aulcm subjecit: Etpropter eos qui pari-
esse iuimemor prseceptorum Dei. ter dhcumbebani, vult omnes sceleris sui esse con-
(Vers. 5.) Et volens illum occidere, limtdl popu- sortes, ut in luxurioso impuroque convivio cruenlsc
lum: quia sicul prophetam eum habebanl: Seditionem epuloe deferrentur.
quidem [Al. quippe] populi verebalur propter Joan- (Vers. 11.) El allalum esl capul ejus in disco, et
nem, a quo sciebal lurbas in Jordane plurimas bap- datum est puellm, et atlulit matri sum. Legimus in
lizatas; sed amore vincebalur uxoris, ob cujus ar- Romana historia, Flaminium ducein Romanum,
dorem etiam Dei preecepta neglexerat (Genes. XL). quod baccumbenti [Al. accubanli] juxla merelriculae
(Vers. 6.) Die auleni natalis Herodis saltavil filia latus quae numquam se vidisse diceret hominem de-
Herodiadh in medio : et placuil Ilcrodi. Nullum collatum , assensus sit ul reus quidam capitalis cri-
•Jaliuin invenimus observasse diem natalis sui, nisi minis in convivio truncarelur, a censoribus pulsum
Herodem, et Pharaonem, ut quorum erat par im- curia, quod epulas sanguini miscuerit, et morlem,
'
pielas, esset et una solemnitas. quamvis noxii hominis, in alterius delicias praesti-
(Vers. 7.) Vnde cum juramenlo pollicitus est ei terit, ut libido et homicidium pariter miscerentur.
dare quodcumqueposlulassel ab eo. Al illa prmmonila Quanto sceleralior Herodes et Herodias ac puella,
a matre sua. Ego non excuso Herodem, quod invilus quae sallavil, in pretium sanguinis capul poslulat
et nolens propler juramenlum e homicidium fecerit, prophetae, ut habeat in polestate lingnam , quse illi-
quiad hoc forte juravit, ut fuiura? occisioni machi- citas nuptias arguebat. Hoc juxta litteram factum sit;
nas pncpararet. Alioquin si ob jusjurandum fecisse nos autem usque hodie cernimus in capite Joannis
se dicit, si patris, si matris posiulasset interitum, prophetoe, Judaeos Christum, qui caput 103 esl
faciurus fueral, an non? Quod in se ergo repudia- prophetarum, perdidisse.
turus [Al. repudiatus] fuit, contemnere debuit et El accedentes dhcipuli ejus, lulerunl corpus ejm,
in propheta. et sepelierunl illud. Referl Josephus in quodam
a Nomen Philippi nostri ignnrant mss. Iwc Pharaone (Gen. XL, 20) fuit Herodes. Et
quippe
b Addunlduo Palal. mss., Arafcum;alii, \>roArelm, hom. 8 in Leviiic.: Nemo ex omnibus Sanctis inve-
legunt Pheihrai, quam leciionem el Martianoens no- nitur diem festum vel conviviummagnum egissc in die
lat ex uno S. Remigii codice, additque Phetros no- D natalh sui. Verum et Agrippam regem, et Antio-
men regionis esse, quoeArabia Petrsea dicitur. Inle- chum, aliosque mullos bonse frugis viros natalem
rim ei Origenes tradit contra nonnullos, qui post- suum celebrasse, iradunt Historiae. Vide peculiarem
quam obiisset Philippus, flliamque reliquisset, hoc de argumenlo canonici Frontouis dissertatio-
Herodiadem fratris nxorem duxisse Herodem vole- nem.
bant, majus fuisse flagitium Herodis, qui nempe a e Eodem sensu Origenes , «5XXov
iniopy.stvn evop-
fratre eliainnum vivente conjugem abduxissel. Con- y.elvtSef ov ravrbv yap «v iyr.).vp.anpomreiag
cinunl vero S. Hieronymo alii. Basilius Seleucien- v.ai rns avaipiaetii; Ttpofmcxns: Pejerandum opy.ov, pdtius
sis orat. 18 Herodis cuin Herodiade nuplias poiyjiav erat, quam juramento slandum. Temere quippe jurasse
appellal,eumque,ail, usumregnolibidimsadminislro. non adeo culpandum erat, quam propter juramenti le-
Conferendi insuper Josephus lib. xvm, cap. 5, re- meritatem prophelam lelho dedhse.
eentioresque passim inlerpretes. f Penes Viclor., Dhsimulat enim menlis sum mali-
c Rhabb., socrum. tiam homicida, cum trisliliam in facie, et Imli-
d Tolidem bona fiile verbis hsec Hieronymus ex tiam artifex haberel in menle.
Origene descripsit: k£ ovSe[/.ia;ypafrts tvpop.iv vrcb
> s Mss. plerique omnes, homicida. Sic Rhabbanus.
SIXKIOUyivsSXtov ct.fay.ivov,aStxo? yap fiaXXovexsivou
i b Rhabb., quod accubanli juxta se
merelricula,
TOViapaa b 'HpuSiji;: Nullibi scriptum reperimus ai qum, elc.
justo quopiam fuisse celebrata nalalitia: iniquior
%9 S. EUSEBil BlERONYMi ! 100
*Afabi« bppido Joariherii capiie liiincatum. Erquod A verijifendinofi habueijint: ideo SalvatOr egredilur de
sequitur : Accedehlesdiscipuli cjus, tuierunt coYpus, ioco siib, fetpfergit pbviam : sicut et in alia parabola
et ipsius Jbarinis, et Balvatoris discipulos pbssutfiris Dlio poriiileiili occurrerat (Luc. xv). Visaque lurba,
faieHSgere. riiisfeffetiiffet cural langiiores eoruhi, ulfidesplena
(Vfefs. 13.) Ei venreriies riuMliaverUhlJcsu. Quocl siatim profeihiuiricorisequatiir.
*«ro dlMUset Jetus, secessil inde iti havicutam in lo- (Vers. 15.) Vespere aritem facto, accesseruni ad
cum desertum seorsum. Necem Baptislse riuuliant euihdhcipuli ejus, iHcehies: Deserttis esl locus, et
Salvatbfi, qiia audifa, sfecessh inlecum desertum b. liorq jdm prmiemt: diinitie iitrbas, ut euntes in cas-
Nbri -, rit quidarti afbitfariihr, trmcre moriis, sed ieliti, emtiritsibitsccts. Omuia plena mysteriis sunt.
pafceriS ihlmicis shis, ne lioniicidio liomicidium Recedit dfeJudsea , Veriit in fesferirini locufti: se-
pngereiit. Vel in dierii Pasehse suum ihlerilum dif- quriWturerim furbiie \ relictis feivilatibus sriis ; egre-
ffeffens; iii qrio pfbpief sacfaiheriturii iirimolahdus diiuf ad ebs Jfesus, miseretur tufbis, curat languidos
%stagnus, et postes cffedeniium sarigtiiriefesper- eoruiri : et iioc facilinbri marie, non ferfescfenlfe dife,
gfendii(Ea;ot/. xii)i Sive ideo recessit, rit ribbls pfse- ribri meridie, sed vespere, quando sol jusiitiae oc-
befet exemhlum c vilaiidse uliro tradeniium se te- gcubuit. ;'
Snefitalis :q0iai iioiiririines eadfemCohslaiiiia pfefse- 16.) :Xesus
(Vers.
i. . atilem
j
dixit eis : Non haberitne-
Vefahi in fbririeriiis, qoa sfe torqufehdbs otferunt. Ob cessetre. Non habent neeesse diversos cibos quoerere,
liaiJc causam fet Ih alio iOco pfSCipli: Gtim vos per- et emere sibi ignolbs panes, cum secum habeant
seeuii fiierint in istd cimlaie, fugile iti atiam (Mal. eceleslem.paneni.
x1,23). Elegahief qrioque fevarigeiislaribri aii, Tugit Daie iilis vos mariducare. ProvOcat apostolos ad
in loeriih deserium, sed secessit, ut pfefsecutores fractionem panis, utillis se non habere leslantibus,
Waverit iriagis quarri timuerit. Alitef': Pbsiquahi a magniludo signi notior iiat.
Judaeis et rege Judaeorum prophetee tfuncatum est (Vers. 17.) Responderunl ei: Nori habemus Idcnisi
%apiitVieilihguahVae vbceih apud feos pefQiait pro- quinque panes et ctnPs phces.ih alio evangelista le-
phetia, Jesus tfansit ih desefttim Ecclesise lociini, ginius : Esi hic quidam puer, qui habet quinquepanes
quoe vifiiiri ahlferion habuefat. (Jotin. vi, 9); qui niihi videiur signiflcare Mosen:
Eiourii iitidiisehl turbm, secutm surit eum pedes- Duos aulempisces, Vel utriimque inlelliglmus Tes-
Wesde viviititiVris.Pritesi et aliairi ob causahi, auditb iariifeiituni,veiquia par numerus referlur ad Legem".
Joanriis SntferiiU,sfecfesSissein deseflUm Ioerim, ut /-/igilur aposloli ante passionem Salvaloris et corus-
'•fcfeAfehiiuniprbbafei fidem. Deniqrie turbae secutoe caiibnem Evangelii ftilguraulis, non liabebant nisi
Suht eum pedeslfes, noh ifi juiriferiiis,rion In divfefsis quirique panes et dups piscjculos, qui in salsis
Veliiculis, "sed pfopfib laborfe pedum, ut afdofem aquis et i'n maris fluciibus versalianiur.
iheritis ristendeferit. Si vblumus singulorum Verbo- (Vers. 18.) Qtd qit eis: Afferte mihi illos huc.
riliri aperife raUohes, propbsili operis breviiatein 105 Aodi, Marcion,iaudi, Maniclioee,quinque pones
excedimus|A/. fexcederims1].Attanieri yicehdum est et duos pisciculps ad:se afferri jubet Jesus, ut eos
tfarisitorie, qribd postquam Dpminus verierit in sanCliiicel atque multiplicct.
"deseftum, seculoe Surit eurii turbae plurinise. Nani (Vers. 19.) Et curn jusshset lurbam discumbere
iaritfeqhain venirfet in sbliludiries geritiuiii, ab unb super feuum. Juxlai lilteram manifestus est sen-
taiilurii popblb colehatur. sus ; spiriiuaiis intefprelationis sacramenla pan-
(Vers. 14.) 104® ^iehs vidit lurbqm niultam, damus. Discumberejubeniur supra fenum, et se-
el inisertus esi ejiis, et cuidhil'languidoiieorum. In cundum alium Evangelistam (Luc. ix), supraterram,
'evbhgelicis sefmbhibus seiriper liiieroe juhctus esi per quinquagenos aut eentenos, ut postquam cal-
spiritus, et quidquid primo frjgere videlur aspeclu, T«caverint carriem :suam, et omnes fl0l'es illius, et
siietigeris, caleii. In loco deserto erat .Dominus; soeculi vbluptaies qhasi arehs fenum sibisribje-
secutse sunt «um turbse, rfelihqiieritestivitates suas, Cetiht, tunc per f qhinquageiiarii numeri poerilten-
lipfetest, pristiiias febrivefsationes fetvarietafes dog- tiam a'd perfeclum centesiini numeri cnlmen as-
hjaiurn. Egressus autem Jesus, significat quod turbae -cendaht.
habueririt quidem euhdi voluhiatem, Sed vires per- Acceptis quihque pdnibus 'el diidbuspiscibits, aspi-
a Scilicfetiij feastellp MaehcferUritfe:Anilquift. lib. . * NPh dispiicet qiipd liic urius Palatlnus ms.
*riii, «api % Jbsepnris iraait. atldit ei propfteitis-:quia id etiam videtur Hierony-
b Vicfbf. %MAseorsum. miahus cphtexius pbstulafe. Paulo quoqrie post
c llife iqiiOqueeaderii perie surit .^damaiitii verba, Idem ms., junctis aliis Palatinis, amarh hahet pro
'cferte^eMeih afguhleritanUi fatio. Nobis pfopositiim hi iiiaris. <.
est insigniora tanlriiri ipba compafatibttis gratia dfe- { Praestabil contuliksesaltem in LaiSnpOrigenem:
'
^cfibefe; , . •, Oportebat eos qui in aiimenth Jesu acquieiuri erant,
'^ fjibmftlbde tfSs PalaMi mss. !adduhtin Seiisu. vel h}ordine centenorhm esse, gui numerm sacer est,
Sic vero pridem fuerat Origferies iiiterpretatJiS, et Deo 'pr-o.pternriitalem consecratus; vel in ordine
'Siti^.o^Siitfav 'axifa «fro TWViSioo-i» WoXicov, r£>szaarov 'qriirigmgeriuriotkht, dui nutnirus remmionein-conti-
'KS&aM&ffflvKtrk Kafpia "rH; MaiSaipAvias E'6D: liel,juxtaviysieriuni Jubilcei;,qui ftt i» •ai.iidsquhtgua-
Xtirfca a proprih urbibus secuta est, quod iihuscfids- giriiti, ete.» querii '"' etj satis efuflite Huetius lccum
tjue reliqtiittet patriat reiigionis contuetadincs, etc. edis^serit.
 101 COMMENTARIORUMIN EVANGELIUM MOTELEl LIB. II. CAP. XIV. *02
ciens i» cmlum, benedixit et frccjil, ei dedit dhcipuih A solus orare. Vcspere auiem faclo soltiserat ibi. Si
panes. Aspicitin ccelum, ut illic oculos dirigeridos fuissent cum eo diseipuli Petrus, et Jacobus, fet
doceat. Quinque panes et duos pisciculos sumpsit Joannes, qui videfant gloriam traHsformari, forsi-
in manus, el fregit eos, tradiditquediscipulis. Fran- tan ascendissenl inmonlemcum eo;sedlurba ad su-
gente Domino, seminaiiuiii iit ciborurii. Si enim blimia sequi non potest, nisi docuerit eam juxta
fuissent integri, etnon in frusta discerpti, hfecdivisi mare iii litlorfe, el aluerit in desferto. Quod auieni
in multiplicem segetem, turbas, et pueros, ei femi- ascendit solus orare, non ad eum referas qui do
nas, tantam hiuliiludinem alere non polerant. Fran- quinque panibus quinque riiillia saluravil hominum,
gitur ergo lex cum propbeiis, et in frusta discerpi- exceplis parvulis et millieribuS; sed ad eum qni,
lur, et ejus in mediuni mys>leriaproferuntur, ttt quod audiia inorte JoanniS, secessit in sPlitudinem, non
integrum et permanens in Statu prislino noh ale- quod pfersOnamDouiini separemus, sed quod opera
bat , divisum in partes alat getitium multitudi- ejus inter Deum et homineiVidivisa sint.
nem. 107 (Vfers. 24.) Nabicula autem in medio mari
(Vers. 20.) a Discipuli autem dedeiutil turbis. Et jactubaiur fluctibus: eratenim contrariusventus. Recte
manducaverunl omnes, et saitiraiisutii: TUiboea Do- quasi hiviii, et relraclantes apostoli a Domino re-
mino per aposlolos alimeiita suseipiunt. B cesseranl, iie illo absenle, naufragia sustinerent.
El lulerunt reliquias duodecimcophinosfragtrieiitorum Denique Dpmiht)in nioiitis cacumine commoraiile,
plenos. Unusquisqueapostolorum de ieliquiis Salva- siatim venlus conirarius oriiur, et turbat mare, el
loris implet cophinUm suum, ut Vei habeat iinde periclitantur apestoli, et tanidiu inimiiiens haufra-
postea genlibus cibum preebfeat, vel ex reliquiis do- gium perseverat, qtiahidiu Jesus veniat.
ceat veros fuisse panes,qui ppslea multiplicati sunt. (Yers. 25.) Quarla autem vigilia noctis venil ad
Et simul quoere, quomodo in eremo et iu tam vasia edsdriibulatnsuprdiridre-. Stationeset vigilioe milita-
solitudinc panes non ihveniantur, nisi quinque l&n- rfes in terna bOrarum spaiia dividuntur. Quando cr-
tum, el duo pisciculi, 106 et lam facile duodccim go dicit, quarla vigilia noctis venisse ad eos Domi-
cophini b reperianlur. liulh, ostciidil lota nocte peiiclitaios, et e extrema
(Vers. 21.) Manducaritiutri aulem fuit nutiieriis parlfe noctis, aiqueiri cohsuinniaiiohe mundieis au-
qninque millia virortttii, excepih thulieribus et parvti'- "xiliumprsebituruin.
lis. Juxta numerum quinquepanum, et comedeniium (Vers. 26.) Et videntes eiuu supra mare anibulan-
virorum quinque millium multiiudo est. Necdum terri, lurbali sunt, dicenies : quia phanlasmaesl, Si
enim secundum alterius loci narralionfem ad Sepie- juxia Marcionem et MaJiicboeum, Dominus noster
narium numerum venerat, quem qui comedunt, G nori est nalus ex Virgine, sed visus in phanlasmale:
quatuor millia surit, vicina Evangeliorum numero. quomodo nutic apostoli timent nfe phahtasma vi-
Comedunt aulem quinque millia virorum qui in per- deanl?
fectum virum creverant, et sequebantur eum, de Et prmtimore clamaverunt. Confususciariior et in-
quo dicit Zacharias : Eccc vir, Orieris noirien ejus. cerla vox, Magni limoris indicium est.
(Zacli.xi, 12.) Mulieres aulem, c et parvuli, sexus (Vers. 27.) Stalimqite Jesus loculus esl eis, dicens:
fragilis et aelas minor, numero indigui sunl. Unde et- Habele fiduciam, ego sum, nolite timere. Quod pri-
in Numerorum libro quoiics saccrdotes atque Levi- mtim versabaiur in eausa, hoc curat, et limentibus^
lae, et exerciitts veltUrbeopiignanliumdescribuiilur, praecipit, diceiis: Habete fiduciarii; nolite iimere. Et
servi et mulieres, et parvuli, et vulgus ignobile abs- quod sequitur, Ego siini, nfec shlijhhgil quis Sil, Vel
que numero praetermittilur. ex voce sibi nota poterant eum inlelligere, qui per
(Yers. 22.) Ei d slalim coinpulit Jestis dhcipulos bbscuroe noctis teijebl'as loquebaiur, velf ipsum esse
siios ascendere in naviculam, et pmcedere eum trans repetebani, quem loculuiri ad Moyseii noverant:
frelum, donec dimiiieret turbas. Discipulis proccepit Hmc dices filiis Israel : qui esl, misil me ad vos
transfrelare, et compulit ut ascendereul naviculam : (Exod. m, 14).
quo sermone ostenditur invitos eos a Domlrio re- '.D (Yers. 28, 29.) Hespondeits auteih Pelrus, dixit:
cessisse : dum amore praeceploris ne puuclum qui- Domine, si lu es, jube me venire ad le supet aqilds.
dem teniporis ab eo volunt separari. At ipse ait -: Veni. In omnibus locis ardenlissimse fi-
(Vefs. 25.) Et dimissa lurba, asceudit iti monlem dei invenitur Petrus. Intferregaiis discipulis, quem
a Huic Scripturse versiculo substiluunl ires hiss. dum iiqui viginii annos nati in iibro Nv.hurdiuril re-
Et dedil dhciptdis panes : dhcipnli aulem lurbis. censi sunl, Israelitas viros fuisse : cjutverd digrii tioh
b Pro reperiaitlur, quoe una vera lectio est; ut ex erant, quorum tanta ralio et numerus htibereiur, ptie-
ipso statim contextu apparebit, viliose lectttm ha- ros fuisse et feminas.
ctenus reyleantnr. Mirum hoc ail essc ilieronymus, d Vocula statim in nostris mss.desiderfliuf. Porrb
quod panes non invenianlur nisi quinqtic, etc, lani sacri textus inierpretationem hic qiiOque S. Doctor
facile autemduodecim cophini. ex Adamantio delibavit.
c Id ipsum transiulil ex Adamantio, cujus senlen- 0 Victor., et exlremo noctis.
tiamquod p.inlo prolixior sil, Latine tantum lauda- f Unus Palatin., vel ipsiim scire polerahi, qiteiri lo-
bimus : Dicat atitem aliquis, cum mulii pro merito et cutum, elc. Rursum pro repelebdnt, oliiri Vulgalt, re-
viribus comederint, el participes facti fuerinl paiium puiabant, Rhabb. quOque, vel ipsurii cssescirepoie-
benedictionis,eos qtd numero digni eranl, quemadmo- rant.
 105 S. EUSEBII HIERONYMl 104
liomines diccrent Jesum DeiFilium confilelur. Vo- ro- A nuni, appreliendil eum, et ait illi: Modicmfidei, quare
-lenleni ad passionem pergere, prohibet : et lieet :et dubilasti? El cum ascendhset in naviculam, cessavil
erret in sensu, tamen non errat in affectu : nolens ;ns ventus. Si .ipostolo Pelro, de cujus flde el ardore
eum mori, quem Fiiium Dei fuerat paulo anle c-.-n- n- nientis supra diximus, qui conGdenter rogaverat
fessus. In montem cum Salvatore inter primos pri- ri- Salvatorem, dicens : Domine, si tti es, jube me ve-
mus ascendit, et in passione solus sequitur, 108)8 nire ad le super aquas, quia paululum timuit, dici-
peccalum negationis quod ex repeniiiio limore de- e- tur : Modicmfidei, quare dubitasti? quid nobis dicen-
scenderal, amaris statim abluit lacrymis.a Posl pas- is- dum esl, qui hujus modic;e fidei, nec minimam qui-
sionem cuui essent in lacu Genesareth, et pisca- :a- dem habemus portiunculam?
reniur, et Dominus staret in littore, aliis paulatim im (Vers. 35.) Quiaulem in navicula erant, vcnerunl
navigantibus, ille non patitur moras, sed accinctus us el adoraverunl eum, dicentes : Vere Filius Dei es. Ad
ependyiesuo, statim praecipilatur in fluctus. Eodetn im unum signum tranquillilate maris reddita, quoepost
igitur fidei ardore quosemper, nuncquoque, coeleris ris nimias prpcellas interdum et casu fleri solet, nautae
tacentibus, credit se posse facere per voluntaiem im atque vectores vere Filium Deiconfitenlur, et Arius
magistri, quod ille poterat per naluram. Jube me ne in Ecclesia prscdicat creaturam.
venire ad tesuper aquas. Tu praecipe, et illico soli- li- B
] (Vers. 34.) Et ctini transfretassei, venerunt in
dabuntur undae : et leve flel corpus quod per se 109 terrqm Genesarelh. Si^sciremus qnid in noslra
grave est. lingua resonarelb GCnesaretb, intelligeremus quo-
Et descendens Petrus de navicula, ambulabctlsuper ier modb Jesus periypuni aposlolorum el navis, Eccle-
aquam, ut veniret ad Jesum. Qui pniant Domini cor- >r- siam de persecutionis naufragio liberatam transdu-
pus ideo non esse verum, quia super molles aquas, is, cat adlillus, el in tranquillissimo porlu faciat re-
molle et aereum incesserit, respondeant quomodo do quiescere.
ambulaverit Petrus.quem utique verum hominemnon m (Vers. 35.) Etcum cognovissenteum viri loci il-
negabunt. lius,\mherunt in universam regionemillam. Cognove-
(Vers. 30.) Viclensvero ventum validum, timuit. it. riinf eum rumore, non facie, vel cerle pro signorum
Etcum cmphsel mergi, clamavil, dicens : Domine, e, magniiudine, quse patrabat in populis, eliam vultii.
salvum me fac. Ardebat animi fides, sed humana la plurimis notus erat. Et vide quanla sit fldes homi-
fragilitas in profuudum trahebat : paululum ergo ;o num terrse Genesarelh, ut non praesentium lantum
relinquithr tenlalioni, ul augeatur fldes, et intelli- i- saliiteconlenli sinl, sed mittanl ad alias per circui-
gat se non facililate postulalionis, sed polentia Do- 3- tum civitales, quo omnes currant ad medicuin.
'C
inini conservatum. (Vers. 36.) El obtulerunl ei omnesmale habenles,
(Vers. 31, 32.) Et continuo Jesus extendens ma- 1- et rogabanl eum, ul vel fimbriamvestimenliejus tange-
a Prseponit idem ms., Deinde. quippe surculum significal: feracem enim esse re-
b Frustra, quarri nesciret ipse, inlerprelaiioriemm gionem hanc ad prouigium usque testificatur Jose-
llieionymo suggerunt ejus editores, Victorius et et phus 1.in de Bell. Judaic. cap. 18 , et Josephi per-
Martianaeus; neque enim S. Pater suam proprie igno- j- petuus imitator Hegesippus 1. in Excid. Jeros. eap.
rantiam proliteiur, sed quam in hunc locum Ori- i- 26. A wrii^ faclum conjectant quidam Titi,, mu-
genes sentenliam contulerat. Latine ad verbum re- ;- tato a Chaldaeis capli in giniel et inserto samech,
, fudit. ln Graeco erat : 'rHX0ov k quod verum est. Ilaqiie passim in veleri Tesiamento
ri; yijv Vtvzaapir , %_;
avrri; i>vap.iQaa.vrin rcgibnein Cinnereih a1ChaldaeisParaphrastis Geune-
T«vipp.r>viiavst syvapev, v.ai1x77''
irpbg TBVTWVKpov.up.ivMV Smyriaiv.Vencrunl in ler- sar, et Gennesareihappellalum nanciscaris. In ea au-
ram Genesarelh, cujns interpretadonem si sciremus, s, lem appellatione placuerunt sibi, qnod sua dialcclo
ab illa juvaremur aliquatenus ad eorum de quibus ts signiflcaret orius principum; et ex tribu Isepluali
ugimus, exposhionem: Scripserat vero ipse Hier. inn quoe ibi sila est, mille principes profecti Davidem
INomiiiumlibro, quem in bonam partem ab Origene e convenissenl, I Par. xii, 54. Longe vero ineptissima
adornaium fuisse, manifcslum est, Gennesar hortus is e>t, sive etymologia, isiveallusio, qnam ioco laudaio
principum; sic enim pro orlus malim , ut iu Notis is aifert Hegesippus: Genesar, inquit, dicitur Grmcovo-
ad hunc locum observatum est nobis. Verum pro0 cabulo, quasi generans sibi auram aqua dulcis, el ad
suo quisque ingenio aliam atque aliam interpretaiio-1- potandum habilis. Exqnibus lam obscuris vocis liu-
nem excudere contenderunl ex hoc vocabulo edito-1-j,TVjus indiciis, mi.nime riiirum concludil esse, si insci -
res. Victorius Genesareih ab Hebr. nwtM iuter- tiam suam hic apefteiOrigenes, ex eeque Hieron.
pretatur, vallem fioridam, hancque expositionem ait,, profiteantur.
sensuillieronymi optime coaptari, dum de litioreet t Ne lectorem diulius teneam, dicoego, commode
iranquillissimo portu, quo Ecclesise navemChrisluss deduci posse hanc vocem a n~D~'W pro iiilt-gro
iransduxit, menlionem facit.Et Martianoeus ipse lamii mti/JT^M, Quod sonoit Itorlos decem, ipsos scilicet
stricle Victorioadhseret, ut ne verbo quidem ablu- Decapoleos hortos, sfeuproprie decem urbium hor-
dat. Ecoiitrario viSum cl. Huelio est hujtisce dictio- tos. Et lerra quidem iGenesarelh ab hortorum fre-
nis originem referre spissum Degotium, cum nullai querilia , sic appcllata est, quoeregio est ad Lacum
veteris Tesianienti He- Galilseoe.Miram hujus regionis ubertatem modo lau-
plane exsiei ejus meuiio inaulem
hraico conlexiu; in Novi Syriaca editionee daius ab Huetio Hegesippus praedical, ulsacros in-
scribatur-D*ja. Placelvero integram doctissimi hu- terim auclores taceam, Maubaeum, Lucam et Mar-
jusce Origeniani interpretis annoiaiionein recitaread1, cinn. Lacum autem Genesareth hortis Decapoleos
cui et nostram statim subjiciemus, quac propior vicinum; Josephus quoquetraditde Bello eap. 55,
fidem
" videtur. Ait ille : et ad Gennesar usque lacum ejusdem nominis ler-
Derivant hoc nomen alii a mWTi^S, quod inter- ram prsetendi, quaeelnatura et uberlate plantarum
pretantur, i>a//isflorida : mallem i>a//isconsila , 1S33 omniuni arbustorumque cseteris proestarei.
ifiK COMMENTARIORUM1N EVANGELIUMMATTHJII LIB. II. CAP. XV. 106
rent, Et quicumque teligerunt, salvi facli sunl, Qui ^j lutationibus et officiis defei'endis, quantum 1H in
male se liabent, non tangant corpus Jesu, neque lo- eleemosynis ac munerum b oblatione senlitur (Exod.
tmn veslimentiim ejus, sed exlreinam fimbriam , et xx et xxi, ei Lev. xx). Honora, inquil Apostolus, vi-
quicuniqiie leiigerint, sanabuntur. Fimbriam vesti- duas, qum vere vidumsunl (1 Tim. v, 3); hic honor
menli ejus, vel miuimum inlellige mandaium : quod donum intelligitur. Et in alio loco : Presbyleri du-
qui transgressus fuerit, minimus vocabitur in regno plici honore honorandi, maxime qui laborant in verbo
coelorum(Supra, m). Yelassumptionem corporis.per et dectrina Dei (Ibid., 17). Et per hoc mandalum
quam venimus ad Verbum Dei, et illius postea frui- jubemur , ut bovi triiuranti os non claudamus
mur majestate. (Deut. xxv). Et diguus sit operarius mercede sua
(Cap.XV..—Yers. 1.) Tunc accesseruntad ettm ab (Luc. x). Preeceperal Dominus , vel imhecillitales,
JerosoUjmis Scribm cl Pharismi , dicenles : 110 vcl aelates, vel penurias parentum consideians, ul
Quare dhcipuli tui iransgrediunlur iradiiiones senio- filii Iionoi'areni, etiam in vitoenecessariis ministran-
rum? Mira Phariseeortim Scribarumque slultilia, Dei dis, parentes suos. Hanc providentissimam Dei le-
Filium arguuut, quare honiinum tradiliones et pree- gem c volentes Scriboe et Pharissei subvertere , ul
cepla non servet ? impietalem sub nomine pieiaiis inducerent, docue-
(Vers. 1, 2.) Non enim lavanl manus suas, cum ni runt pessimos filios , ut si quis ea quse parentibus
panem manducant. Manus, id est, opera, non corpo- offerenda sunt, Deo vovere voluerit (qui verus est
ris ulique, a sed animeelavandee sunt, ut flat in illis Pater), oblatio Domini praeponatur parenium mune-
verbum Dei. ribus : vel certe ipsi parentes, quoe Deo consecrala
(Yers. 5.) Ipse autem respondens, ait illis : Quare cernebant, ne sacrilegii crimen inctirrercnt, decli-
et vos transgredimini mandatum Dei, propter traditio- nantes, egeslate conficiebanlur. Atque ila fiebat ut
nem vestram? Falsam calumniam vera responsione oblatio liberorutn, sub occasione templi Dei, in sa-
confutat. Cum, inquil, vos propter traditionem ho- cerdotum lucra cederet. Haecpessima Pbarisreorum
minum prsecepla Domini negligatis, quare discipulos liaditio, de d alia veniebat occasione. Mulli haben-
meos arguendos putatis, quod seniorum jussa par- les obligatos aere alieno, et nolenles sibi credituin
vipendant, utDei scita custodianl? reddere, delegabant sacerdotibus, ut exaclapecunia
(Vers. 4 seqq.) Nam Deus dixit: Honora patrem et minisieriis templi et eornm usibus descrviret. Po-
malrem , el qui maledixeril patri vel ntalri, morle mo- test aulem et buiic breviter babere sensum. Manus
rialur. Vos aulem dicitis : Quicumque dixerit palri quod ex me est, tibi proderil: Compellitis, inquii, (i-
velmatri: munus quodcumque esl exme , tibi prode- lios, ui dicanl parenlibus suis : quodcumque donum
rit, el non honorificabit patrem suum , aul malrem Q ( oblaiurus eram Deo, iu luos consumo cibos, libique
suam, et irrilum fechtis mandatum Dei propter tradi- prodesl, o paier, et mater, ut illi timentes acciperc
tionem veslram. Hypocritm, bene prophelavit de vobh quod Deo 112 mancipalum videant, inopein magis
Iswas, dicens : Populus Idc labih me honorat ; cor velint vitam ducere, quam comedere de conse-
autem eoruni longe esl a me (Exod. %\,Levil. xx). Sine cralis.
causa autein colunt me, docentes doctrinas el mandata (Vers. 11.) Non quod intrat in os communicat ho-
hominum. El convocatisad se lurbis, dixil eis: Audile minem : sed quod procedit ex ore, hoc communicat
el inlelligite. Honor in Scripluris non tanlum in sa- hominem. Yerbum communical, proprie Scriptura-
* Repelunt nomen manus hic tres e nostris mss. amplius feneralori, sed jam Deo in radonem
paupe-
Senlenlia autem haec ipsa est Origenis y.ara.rb euXo- rum, nomine fenerutorh. Quod igitur feneraior fucie-
yovv.aBaipetv izeipiipi-Oaiavrav TK?npaXfiig,v.aiovra; bal credilori, illud idem nonnulli qitandoqucfilii facie-
ra? ra>v•tyvyjhvvmreaBai yj.lpa.q, etc. Juxta reclam bant parentibus, dicebantque illis : Illttd quod a me
rationem noslras acliones purgare conemur; el sic ani- adjutus fuisses, paler vel maler, scito te accepturum e
moruin manus lavare, etc. Corban, de ratione pauperum Deo consecraiorum.
b Rhabb. coUatione. Deinde audienles parenies Corban csse Deo consecra-
c Stricte Hieronymus adhsoret Adamantio,
quein lum, id quod sibi dandum eral, non umplius a filiis ac-
in eruditissinia loci perquam obscuri, varieque ab tipere volebant , edumsi rebus necessariis magnopere
interpretibus accepti exposiiione opera: pretium sit indigerent. Tatem ercjotraditionem seniores apud ple-
Laline saliem conlulisse. Pharhmi, inquil, et Scri- D beios proferebanl; quicumque dixerit patri vel matri,
bm lalem Legi contrariam tradilionem prodiderunl, id quod alicui eorum dandum eral, Corban esse, el
obscuriusin Evangelio cxpressam , quam ne nos qui- donum, eum non amplius debiloremesse palri vel ma-
dem fuhsemus asseculi, nhi aliquis ex Hebrmis tradi- tri ad suppeditanda illi vitm necestaria. Hanc igitur
disset nobisea qum ad hunc locuin periinenl, sic sc tradiiionemSenalor reprelumdit, non velul sanam, sed
habentia. Conlingit nonnumquam, inquil, ul fenera- Dei mandalo adversantem. Nam si Deus dicit : llouo-
lores cumin difficiles debilores incidunl, qui possunl ra palrem, el matrein, dicebat aulem traditio : Non
quidem, sed nolunt debitum reddere , debitum in debel honorare patrem ct mutrem lavgiiione, qui %d
pauperum radonem consecrent, quibus in gazophyla- quod dalurus erat parenlibus, Deo, ul Cotban consecra-
ciitm pecunia millebalur pro viribus , ab unoquoque vil: manifesiuniest fuisse reschsum prmceptumDei de
corum qui lolebanl cum itlis bona communicare. Di- honoreparentunt, Pharhmorumel Scribarum traditione,
cebanl autetn nonnumquam debiloribus sua lingua, dicente non amptius eum debere pdtretn honorare el
Corban etlicl qttod mihi debes, hoc esl, donum; dedi- matrem, qui Deo sentel consecraverilid quod accepis-
cavi enim illucl pauperibus in ralionem pielatis erga senl parentes. El Pharhmi, utpote avari, ea docebant,
Deum Deindedebilor lamquamnon hominibusamplius, ul sub pauperum specieea eliam acciperent,qum paren-
sed Deo debens, sumque erga iltum pietad, veluti illuc: libus alicujus danda erant.
concludebalur, ut etiam noteits debilum referret, non d Rhabb., lali,
PATROL. XXA^l. 4
 W S. EUSEBH HIERONYMI i08
rum-est, et publico sermone non a teriiur. Popu- A luras introducunt, dicentes : Si plantatio quam n<>n
lus Judseorum partem Dei esse se jactitans cojnmu- plan(,avit Pater, eradicabitur ; ergo qnam plantavit
nes cibos vocat, quibus omnes utunlur homines. ille,non potest eradicari. Sed audiant illud Jere-
Yerbi gratia, suillam carnem, b oslreas, lepores, el mise ; Ego vos piqnlavi vineain veram, quomodo versi
istiusmodi animantia quseungulam nonfindunt; nec estis in amariludinem vitis alienm (Jerem. n, 21) ?
runijnant, nec squampsa in piscibus sunt. Unde et Plantavit quidem Dehs, et nemo polest eradicare
. in Aclibus Appstplorum scripiiim est; Quod Deus plantalionem ejus, Sed quoniam isia plantalio in
sanctificavit, tu ne communediserh (Aci. x , 15). voluntate proprii arbiitrii est, nullus alitis eam era-
CoiiJinune ergo, quod cseteris hominibus patet, et dicare poterit, nisi ipsa prsebuerit assensum.
quasi non esl de parte Dei, pro immundo appella- (Vers. 14.) Siniteillos, cmci sunl, duces cmcorum.
lur. Non quod inlral irios communicaihominem : sed Cmcusautem si cmcoducalum prmstet, amboin foveam
quod procedil ex ore Iwc coinquinat hominem. Oppo- cadunl. Hoc fest quod;Apostolus proeceperat: Hmre-
nat prudens Jeclor, et dicat: Si quod intrat in os licuih homhiem postuham el alleram correplionemdc-
non coinquinat hominem, quare idololhytis non vita, sciens quod perversus sil hujuscemodi, el a se-
vescimur? Et Aposlolus scribit : Non polestis cali- metipso damnatus (fit. m, 10 ). In hunc sensum et
cem Domitd bibere, ei calicem dmmoniorum (ICor. B Salvator proecepit doclores pessimos dimitlendos ar-
x, 20). Sciendum igitur quod ipsi quidem cibi, et bilrio suo, sciens eos difficulter ad veriiatem possc
Dei creatura per se oninis munda sil: sed idolorum trabi, et csecos esse,jet coecumpopulum ineirorem
ac dsenionum invocalio ea faciat immunda. trahere.
(Vers. 12.) Tunc accedenles dhciputi ejus, dixe- (Vers. 15, 16.) H4 Respondcns autem Pelrus,
runt ei: Scis quia Pharhmi, audito verbo hoc, scanda- dixit ei : Edhsere nobh parabolam hlcmi, At ille
lizati sunt? Ex uno sermone omnisstiperstitio obserr dixil : Adhuc et vo.ssine intellectu eslis? Quod aperle
vationum Judaicaruni fueral elisa; qui in cibis su- dieipm fuerat, el patebat audilui, aposlolus Petrus
mendis abominaiidisque, i'eligionem suam sitam ar- per paraboJam dictuih putat, el in re nianifesta my-
bilrabanlur[A/. arbilranluj'].'Et quiacrebroleriturin sticam quserit iiilelligentiam. Corripiturque a Do-
Ecclesiaslicis Scripturis, scandalum, breviler dica- minO, quare parabolice diclum pulet, quod perspicue
mus quid H3 significet. c SxSXovet scandalum, nos Jocijtus est. Ex quo; animadvertimus vitiosum esse
offendiculum, vel ruinam.et impaclionem pedis pos- auditorem, qui aul obscura manifeste, aut manifesle
sumus dicei-fe.Quando ergo legimus: Quicumque de dicta pbscure velit intelligere.
miiiimis istis scandalixaverit quempiam, hoc inlellir (Vers. 17, lS.)Ndnintelli_gi(is., quia onmequod in
gimus, qui djcto factove oecasipnem ruinse cuiquam 0 os intral, in venlrcm {vadit, et in secessumemiliitur ?
dederit. Qum autem procedtmt de ore, de corde exeunt, et ea
(Vers. 13.) At ille respondens, ail : Omnis plan- coinquinaitthomhiem.Omnia Evangeliorum loca apud
talio quam non planlavit Paler meus cmleslh, eradi- hocreticos et -pervers.os plejia sunt scandalis. Et ex
cdbitur. Eliam quse plana videntur in Scripturis, hac senleniiola quidam calumuianlur, quod Dominus
plena sunt qusestionibus. Omnis, inquit, plantaiio phybicaedisputatioiiisi.gnarus, putet oinnes cibos in
quam non planlavit Paler meuscmlestis, eradicabiiur, venlreni ire, et in secessum digeri [A/. dirigi]: cum
Ergo eradicabilur el illa plantaiio, dc qua Apostolus slatim infusse escse per arlus et venas ae medullas,
ait: Ego planlavi, Apollo rigavil (I Cor. m, 6). Sed nervosque fundantur, Unde et multos, qui vitio slo-
soJvilur quaeslio ex eo quod d sequitur : Detts autem machi perpetem sustinent vomitum , post coenas et
incremcnlum dedil (Ibid., 9). Dicit et ipse.: Deiagri- prahdia, slalini evoiriere quod ingesserint, et lainen
cultura, Dei mdificalio estis (III Joan. vln). El in corpulentos esse : quia ad priiiium laclum liquidior
alio locb ; Codperaiores Dei sumus. Si autem coope- cibus et potus per niembra ftindantiir. Sed istius-
ralores : igilur planianle Paulo, et riganle Apollo, modi homines dum volunl alterius imperitiam re-
Deus cum cooperatoribus [Al. operateribus ] suis prehendere, ostendunt suam. Quamvis enim tenuis
plantat et rigat. AJjuluntur hoc loco qui diversas na- D Iiumor et liqu.ens esca e, cum in venis et artubus
a Alibi tenetur. Porro in veteri Evangelior. Yero- mutat editione sua contextum Vulgatum Hieronynii
nensi ms. pro couununicat altero tantum loco est, dicfentis: Quamvh eiiiin tenuis humor el liquens esca;
inquinat : vice versa inferius, ubi lextus iste recur- cum irivenis , etc. Quid sit aulem scolou, quod Iegi-
rit, coinquinal primo loco esl in uno Palatiijo, in al- tur ininss. Codicibus, sivfe av.oliovcum accenlu in
lero communicat. penullinia, scire possumus ex veiiio av.ohba, quod
b Tacet Victor. oslreas. significalhitorqueo, iprluosum.ei pravum reddo. Quoc
cNostri ompes mss. Scolon praeferunl Laiinis lit- feiiim sUnl prava et tortuosa, olTendiculumprsebent
teris, ad quorum fidem el copulaijj..proest verbo stibr alque.ruinarij, sive pedis inipactionem, secundum
siituimus, ipso fidejussore S- Patre lib. n Diaiog. Hieronymi aiiiiQlaiiohein. Apud Isaiam, erunl prava
ConlraPelagianosn.lS. Ivis!, inquit, faltor, av.wlovel in directa, etc. MAIIT.
apud Grmcosex offensione et ruina nomen
ay.a.vSc/lov d Anlea eralea; eo quod scribilitr, et paulo post
accepil. Martiaiiams av.olbv,aul trxoXtovcum accentu rigante Apolline, proi Apolio, quod nonien esl inde-
in •penultima viiiose proelerealegii.— Ausus eslMa- clinabile in noSlris rtiss. Viclorius pi'aelerea mox et
rianus Victorius hunc Jocum niutare absque suffra- in eodem loco legit |iro alio, quod hsec mutuo inler
gi<.icodicum manuscriptorum, el pro av.olbvvel av.o- se junclaputaril les|imonia ICor. in.
e Supplel Victorius, in corpus fundalur tamen, sine
Xtovsubstituere npbav.ap.p.aet avAv^a\ov.Infra^uoque
109 COMMENTARIORUMIN EVANGELIUMMATTUJEI LIB. II. CAP. XV. 110
ccncocta fuerit et digesta, per occullos mealus cor- A Nolebat
I enim occasionem caltimniatoribus dare per-
poris, quos Groeciiropov;vocanl, ad inferiora dila- fectamque salutem genlium, passionis et resurreclio-
bilur, et in secessum vadil. nis tempori reservabat.
(Vers. 19, 20.) De corde enim exeunl cocjitationes Et accedentes discipuli ejus rogabanl eum, dicen-
mulm,homicidia, adulleria, fornicationes, furta, falsa les : Dimitle eam, quia clamal post nos. Discipuli illo
leslimonia, blasphemim: hmc sunt qum coinqutnant adhuc tempore mysteria Domini nescientes, vel mi-
hominem. Non loiis autem manibus manducare , non sericordia commoti, rogabant pro H<fi Chananaea
coinquinal hominem. De corde, inquit, exeunl cogi- muliere, quam alter Evangelisia Syropbcenissam ap-
taliones inalaj. Ergo animoea principale non secun- pellat (Marc. vn), vel importunitate ejus carere cu-
dum Plalonem in cerebrn, scd juxta Cbrisiuin in pienles; quia non ut ciementem, sed utdurtim mc-
corde est: el arguendi ex hac sententia sunl, qui dicum crebrius inclamarel.
H5 cogilationes adiabolo immilti putant, et non ( Vers. 24.) Ipse autem respondens ait : Noii
ex propria nasci volunlate. Diabolus adjutor et sum misstis nisi ad oves, qum perierunt [ AI. perdilas ]
b incenlor malarum cogitaiionum potest esse, au- domus Israel. Non quo et ad genles non niissus sit;
clor esse non polest. Sin autem scmper in insidiis sed quo piimum missus sit ad Isracl, ut illis non
positus, levem cogilationum nostrarum sciiniliam B recipientibUs Evangelium, jusia fierct ad genies
suis fomilibus inflamiiiarit, non debemus opinari transmigratio. Et significauter dixit, ad oves perditas
eum cordis quoque occulta rimari, sed ex corporis domus Israel; ut ex hoc loco eliam unam erroneani
habitu, et geslibus ocstimare quid versemus inlrin- ovem de alia parabola intelligamus.
secus. Verbi gratia : Si pulchram niuliercni nos (Yers. 25, 26.) At illa venil et adoravil cum, di-
crebro viderit inspicere, intelligitc cor amoris jaculo cens : Doinine, adjuva me. Qui respondens ail : Non
vulneratum. esl bonutn sumere panem filiorum, el mittere canibus.
(Vers. 21, 22.) El egressus inde Jesus, secessilin Mira sub persona mulieris Chananitidis Ecclesiae fi-
parles Tyri et Sidonis. Et ecce mutier Cltananmaa fi- des , palientia et humilitas proedicalur. Fides , qua
nibus illis egressa clamavit, dicens ei. Scribis et Pba- crediditsanari posse filiam suarn. Patientia, qua io-
risaeis caliimnialoribus" dcreliclis, transgredilur ini ties contenipia, in precibus perseverat. Humilitas,
partes Tyri el Sidonis, ul Tyrios, Sidoniosque cura- qua se non canibus, sed catulis comparat. Canes au-
ret. Mulier aulem Chanansea egreditur de finibus pri- tem elhnici propter idololatriam dicunlur, qui esui
slinis, ut clamans filise impetret sanitatem. Observai sanguiiiisdediti, etcadaveribus moituorum,feruntur
quod iii quinto decimo loco filia Chananoeajsanelur. in rabiem. Noia quod isla Chananitis perseveranter
Mhereremci, Domine, fili David. Inde novit voearei C primum filium David, deinde Dominum vocel, et ad
filium David, quiaegressa jam fuerat de finibus suis,, exlremum adoret ut Deum.
et errorem Tyriorum ac Sidoniorum loci ac fidei1 (Vers. 27, 28.) At illa dixil : Eliam, Domine. Nam
conimutalione dimiserat. el calelli edunl de mich qum cadunt de mensa domi-
Filia mea maie a dmmoniovexalur. Ego filiam Cha- norum suorum. Tunc respondens Jesus, ait illi :
ljanaese, d puto animas esse credentium, quse male aEt 0 mulier , magna esl fides tua : fiat libi sicul vis. Et
daemonio vexabanlur, ignorantes Creatorem, et ado-• sanata esl filia ejus ex illa hora. Scio me, inquil, filio-
rantes lapidem. rum panem non mereri, nec integros posse caperc
(Yers. 25.) Qui non respondil ei verbum. Non dee cibos ; nec sedere ad mensam cum pati'e; sed con-
superbia Pharisaica, nec de Scribarum supercilio;; lenta sum reliquiis catuloruni; ut per humiliiaieni
sed ne ipse sententioe suaevidereiur esse conirarius,, micarum, ad -panis inlegri veniam magniiudinem.
per quam jusserat : ln viam gentium ne abierith , et't 0 mira rerrim conversio! Israel quondam fllius, nos
incivilatesSamaritanorumneinlraverith (Supra, x,5). canes. Pro diversitate fidei, ordo nominuin commu-

quibus sibi visus est sensus laborare. At neque mss.. D I
suffragantur, neque revera sensus dispendium est.
a Diximus liac de re ad epist. 64 ad Fabiolami
inilio : quibus paria habet Ilieronymus lib. I conlraa
Joviiiianum ad Cantici versic. Fratruelh nteus ndhi,,
et ego illi, in tnedio uberum nieorum commorabilur :
in principali, inquil, cordis, ubi senno Dei habet ho-
spidum. Concinunlporro ex Ecclesiasticis aucioribnss
plerique. Oiigeries Homil.9 in Exodum : Potesl iniraa
se agere ponitficatum pars illa, qum in eo esl pretio-
shsima onnmuu, quod quidam Principale cordis ap-
pellant, alii ralionalem sensum, aut intellectualem n
subslanliam, vel qtwcumquemodo appellari potest inII
:-
nobis porlio nosiri illa, per quam capaces esse possu-
mus Dei. Teriullianus passim, ct libro de Resurre-:-
ctioue carnis cap. 15, Hegemonicon (Sic Groecc o sursum cst Jerusalem, Hheram Pauli malretn, ejus-
rmp.oviy.bv '.-
dicitur Principale ) anhnm in corde conse-
cratum esse, multis Scripturac testimoniis probat.l.
His adde Philonem in Opusc. de eo quod deterius po- i-
tiori insiiielur.; Nissenum, Orat. 1 de Resurrecl.
Chrisii; Theodoriium, serm.3 de Provideulia, alios-
que. ConlraLactantius, lib. i de Opific. Dei cap. 16
in ancipiii reliquit, ulrtim in corde, an in cerebro
stet. Plalo aulem, quem Hieronymus refuiat, pro-
prie conslituebat in capiie. sive in sunimo corporis
nosiri : unde animani vocabat iyxitpalov.
b Rlinus bene antea, incensor,
quod emendant
mss. Paulo quoque posl alii habent, cor ab oculis
vulneratum, pro amorh jaculo.
c In duobus codicibus mss., corab oculhvitlnera-
tum. MART.
d Tres Palalini codd. Ecclesim,
pro Chananaa.
Ctctertim boecquoque ex Origene translata sentenlia
est : Exhtimo aulem, cum proportione ad illam, qua:
que similium, inlelligendam esse Chananmain mairem
puellma dmmoniovexaim,qum malris ejttsmodi ariunts
symbolum esl.
 - S. EUSEBII HIERONYMI 112
jH |
latur. De .illis. poslea dicitur : Circumdederunl me A Non|vult eos Jesus dimiltere jejunos, ne deficiaiit
canes mulli (Ps. xxi, 17). Et : Videle canes, videle in via. PericlitaiUr ergo, qui sine ccelesti pane ad
117 malos operarios, videle concisionem(Pldlipp. oplalam mansionem Ipervenire festinai. Unde et
lii), Nos audivimus cum Syropbcenissa, et muliere angelus loquiiur ad Eliam : Surge, et manduca, quia
quse sariguine fiuxerat: Magna est fides tua, fiat libi graridemviamambulaiurus es (III Reg. xix, 7).
sicut vh. El: Fitia, fides lua le salvam fecit. (Vers. 53seqq.) Et dicunl ei dhcipuli: Vnde ergo.
(Vers. 29, 50.) Et cum transhset inde Jestis, venit nobis in deserto panes lantos, ul saluremus turbam tan-
secusmare Galilmm_:et ascendens in montem, sedebat lam? Et aii illis Jesus : Quot habetis panes? Atilli
ibi. El accesserunl aci eum l.urbm mullm, habentes se- dixerunt : Seplent, el paucos pisciculos, el prmcepit
cum mtiios, cmcos,claudos, debiles, et alios muttos. Et lurbce ut dhcumberent super lerram. El accipiens sep-
projecerunt eos adpedes ejus. In eo loco ubi Latinus tem panes et pisces, et gralias agens fregit, et dedit
interprcs transtulit, debiles, in Graeco scriptum est, dhcipulis suh : et dhcipuli dederunt populo. El come-
xuXXoui;,quod non generale debilitaiis, sed unius derunt omnes, et saturad sunt. El quod superfuil de
infirniitaiis est nomen : ut quomodo claudus dici- fragmentis, tuleruntseplem sportas plenas. Eranl auteni
tur, qui uno claudicat pede : sic WJXXO? appelletur qui manducaverunt quatuor miltia liominum, exlra
qui uiiain manum debilem habet. Nos proprieiatem B parvulos et muiieresi Et dimhsa turba, ascendit in
linjus verbi non habemus. Unde et in consequen- naviculam, el venit in jfinesMagedan [UaySala]. De hoc
tibus evangelista cseleroruin debijium exposuit sani- signo jain supra dixihius, et eadem repelere otiosi
tates, horum tacuit. Quid enim sequitur. esl:tanlum in his quae discrepant, immoremur. Su-
(Yers. 31.) El curavil eos : ita ut lurbce mirarentur, pra >flegimus : Vesp'ereaulem faclo , accesserunt ad
videnies mulos loquentes, claudos ambulantes, cmcos eunidhcipuli, dicenles : Desertus esi locus (Supra,
videntes : el magnificabanl Deum Israel. De y.uXXot? xiv, 15), et reliqua.i Hic discipulis convocalis, ipsc
tacuit, quia quid econtrario dieeret, non habebat. Dominus loquilur : Misereor turbm, quia triduo jam
Hoc de uno verbo. lntneamur autem quod sanata perseverant mecum. IJ)i quinque panes erantetduo
Chanaiieeoefilia revertatur ad Judoeam, et ad mare piscfes : hic sepiem p'anes el pauci piseiculi. Ibi su-
Galiloeae, el ascendat in nionlem : et quasi avis te- per fenum discumbum : hic super terram. Ibi qui
neros felus provocet ad volandum; ibique sedeat, comedunl quinque millia sunt, juxla panum nume-
el lurboe concurranl ad eum, deducenles sive por- rum quos comedunt:;hic quatuor millia. lbi duode-
tantes secum variis oppressosinfirmilatibus : quos cim cophini replenlur de reliquiis fragmentorum :
postquam curavit, dedit eis cibos; et hoc opere liic septerii sportse. In superiori ergo signo, quia
corapleto, ascendit in naviculam, el venit in fines G propinqui crant et yicini quinque sensuum, non
Magedan. El ascenderis in montem, sedebat ibi: ipse Dominus eorum recordatur, sed discipuli : et
cl accesserunt ad eum lurbse. Observa quod muti, recordantur vesperevicina nocle, et inclinante 119
claudi, et coeci ducunturad montem, utibi curentur jamlsole. Hic auterii ipse Dominus recordatur, et
a Doinino. miseferi se dicil, et causam miseralionis. exponit :
(Vers. 32.) Jesus autem convocath discipulis suh, quia triduo jam perseveranl mecum [Al. cum eo, et
dixit : Mhereor turbm, quia triduo jam perseveranl secum], et dimittere ;eos jejunos non vult, ne de-
nieCum, et non habenl quod manducenl. Et dimiilere ficiant in via. Isli qui de septem panibus, hoc est,
eos jejunos nolo, ne deficiant in via. Vult pascere quos in sacrato aliinlur numero alque perfecto, non sunl
ciii-avit, prius. aufert debilitates, ut postea sanis quinque millia, sedquatuor millia : qui numerus
offerat cibos. Convocat quoque discipulos suos, et sempcr in laude ponitur, et quadrangulus lapis non
quod faclurus est, loquilur, ut vel magistris exein- ffucluat, et non est iinstabilis; et ob hanc causam
plum tribuat, cum minoribus alque discipulis com- eliam Evangelia iii.eo: numero consecrata sunt.
TJiunicanda esse cohsilia; vel ex conrabulatione in- (Cap. XVI. — Veis. 1 seqq.) Et accesserunt ad
telligant signi llgmagniludinem, respondenles se euni Pharismi et Sadducmi lentantes, et rogaverunl
D
panesin eremo non habere. Misereor, inquit, lurbm, eum, ut signum de cmlo ostenderel eis. At ille re-
:
qrita triduo jam perseveranl mecum.Miserelur turbae, spondens, aii illis Faclo vespere, dicitis, serenum
quiain tfium dierum nurnero, Patri, Filio, Spiritui- eril; rubicundum est\ enim cmlum: eimanc, hodie
rutilal enim triste cmlum. Faciem ergo
que sancto credebant. El non habenl quod mandu- tempeslas:
ceni, Turba semper esurit, et cibis indiget, nisi cmti dijudicare noslis, signa qulem temporum non po-
saturelur a Domino. El dimitlere eos jejunos riolo, teslis scire. Generatio mala et adultera signum qumrit,
ne defwianl in via. Esuriebant posl magnas debilita- et signum non dabitur ei, nisi signum Jonm prophetm.
futuros exspectabant cibos. b Hoc in plerisque cpdicibus non habelur : sensus-
tes, et per palientiam
a Hanc ipse per partes comparalionem Adaman- iem temporum non pptestis scire: Verius adeo tres
tins instiluit, ex quo bonam parlem huc Hierony- Palatini mss. hic reiicenl primum versiculum, Et
nms in sua transtulit. accesseruut ad eum.elp., el quarium, Generatio mala
bNon lola haec est qu:e proponilur, quam docet et adultera, eic, quos neutiqnam Hieronymns com-
Hierpnymus in plerisquelertiuscodicibus peiicopfen non prehendit, quique omriino proecidendi ab hac serie
liaberi, sed secundus ac dumtaxat vfersiculus suntj ne falsusipsfe videatur. Caeterum velustior ex
a verbis, Facto vespere, dicilis, usque ad, signa au- iisdem Palaiinis codei non absolute, atque indefi-
113 COMMENTARIORUMIN EVANGFXIUMMATTH^EI LIB. III. CAP. XVI. 1H
que manifeslns esl, quod ex elementorum ordine. \ vele a fermenlo Pharhmorum el Sadducmorum, docet
atque a constantia, possint et sereni, et pluviae dies eos quid significentquinque panes, etseplem : quin-
prsenosci. Scribae autem el Pharisaei, qui videbanlur que millia hominum, el quatuor millia, quae pasta
Jegis esse dociores, ex proplietarum valicinio non sunt in eremo; quod licet signorum magnitudo
potueruni intelligere Salvatoris adventum. perspicua sit, tamen et aliud in spirituali intelli-
(Vers. 5.) El relicds, illis, abiit, et cum venissenl geniia demonstrelur. Si enim fermentum Phariseeo-
discipuli ejus trans frelum, obliti sunt panes accipere. rum et Sadducaeorum non corporalem panem, sed
Qtd dixit ilih. Reliclis Seribis el Pharisaeis, quibus tradiliones perversas,et heereiicasignificatdogmaia:
dixerat: Generatio mala el adultera signvm qumril, et quare et cibi, quibus nulrilus est populus Dei, non
signum non dabilur ei, nisi signum Jonm prophetm, veram doclrinam integramque significent? Quaerat
reeleabiit trans fretum, et gentium secutus est po- aliquis et dicat: Quomodo panes non habebant, qui
pulos. Quid autem sibi velit signum Jonae, jam supra statim impletis septem sporlis, ascenderunt in na-
dictum est. viculam, et venerunt in fines Magedan : ibique au-
(Vers. 6, 7.) Intuemini, et cavete a fermenlo Pha- diunt navigantes, quod cavere debeant a fermento
rismorum et Sadducmorum. Al illi cogilabant inter se, Pharisaeorum et Sadducaeorum? Sed Scriplura le-
dicentes : Quia panes non accepimus. Qui cavet a B statur quod obliti sint eos secum tollere. Hoc est
fermenio Pharisaeorum et Sadducasoruni, Legis ac fermenium, de quo el Aposlolus loquilur : Modicum
lilterse praecepta non servat, traditiones 120 ''0- (ermenlum toiam massam corrumpil (I Cor. v, 6).
minum negligit, ut faciat mandaium Dei. Istiusmodi fermenlum, qtiod omni ratioue vilandum
(YTers.8 seqq.) Sciens autem Jesus, dixil eis: Quid est, habuit Marcion, et Valentinus, et omnes hsere-
cogitatis inler vos, modicmfidei, quia panes non ha- lici. Fermentum hanc vim habet, ul si farinoe mix=
belis? Nonduin intellicjilh, neque recordamini quinque lum 1'uerit, quod parvum videbatur, crescat in
panum, etqtdnque millium hominum, el quot cophinos majus, et ad saporem suum universam cou-
sumpsistis? Neque septem panum, qualuor millium spersionem [Al. conversionemj trahat: ita etdoctri-
hominum, el quot sportas sumpshlh ? Quare non intel- na haerelica, si vel modicam scintillam in luum pe-
ligilis, quia non de pane dixi vobh : Cavelea fermento ctus jecerit, in brevi ingens flamma succrescil, et
Pharhmorum, et Sadducmorum. Tunc intellexerunt, lotam hominis possessionem ad se trahit. Deniqtie
quia non dixerii, cavendum a fermento panum, sed a sequitur : Tunc inlellexerunt, quia non dixisset caven-
doclrina Pharhmorum el Sadducmorum. Per occasio- dum a fermenlo panum, sed a doclrina Pharismorum
nem prsecepli, quod Salvator jusserat, dicens : Ca- el Sadducmorum.

nite, sed, apud Grmcos, addit hoc in plerisque co- C passim laudamus, eos habet, quamquam verbis ali-
dicibns desiderari. Eslque fortasse facilius Greecos a abludat.
ejusmodi codices, aut qui saltem magnam eorum a In uno Vulgata
quantisper
alterove rns. consonanlia : moxque ele-
versuum partem preelermiilanl, invenire, quam La- gantius, pluvii dies, pro pluvim. Sic apud Rhab-
linos. Certeantiquissimus nosler Veronensis, quem banum.

LIBER TERTIVS.

(Vers. 13.) 121 Venit autemJesus in parles Cm-
sarem Philippi. Philippus iste est Irater Herodis, de
quo supra diximus, teirarelialuireeeeet Trachonitidis
a regionis, qui in honorem Tiberii Coesaris Caesa-
ream. quoe nunc Paneas dicitur, construxit, ct in
honorem Caesaris, pariterque sui nominis appellavit
a Vitiose in editis libris legitur in plurali, Itttrmm D
et Traclwnitidis regionum, cum onines mss. codices
nosiri retineant singularem numerum, et Trachoni-
tidh regionh. Deinde iidem edili et nonnulli manu-
scripli cotlices consequenter adjungunt; quiin hono-
rem Tiberii Cmsaris, Cmsaream Pldlippi, qum nunc
Paneas dicilur appellavit; et esl, etc. Leclio Codicum
mss. nionasierii S. Andreoe secus Aveiiionem magis
placuit, quia manifeslior nobis visa est. MART.—
Contra quam in suis niss. Martiansciis reperit, no-
stri omnes habent cum pridem vulgatis plurium
numero, regionunt: moxque tres Palaiini cum Ci-
slerciensi, CmsareamPldlippi, qum nunc Paneus di-
citur, appellavit, et est in provincia Phmnich, etc. Ac
nescio"angermana magis hsec leclio sil, qnee el bre-
vior. Cnm Palatinis el Cislerciensi mss. verba illa
eam Caesaream Philippi, et est in provincia Phce-
nicis : imiiatus Herodem patrem, qui in honorem
Augusti Caesaris appellavit Coesaream, quae prius
turris Stratonis vocabalur : el ex nomine filiae ejus
b Juliadem trans Jordanem exstruxit. Iste [A/. ille]
locus est CoesareoePhilippi, ubi Jordanis 122 or*~
Rhabbanus quoque proetermittit. Mox Libiadem, pro
Juliadem legit.
b Pro Juliade, exemplaria qusedam manuscripta
retinent Libiadem. Filia vero Augusii Coesaris nnn
voeabalur Livia sive Libia, sed Julia. Unde coujieio
errore exscriptorum positum fuisse nomen Libiadh:
nisi forte error sit in voce filim,pro qua nomen u.ro-
ris Litiia; ponendum esset : nam uxor Aiignsti, ma-
ler Tiberii Caesaris, dicebatur Livia seu Libia. MART.
— Credere malim ab antiquis amaiiuensibus subsii-
lutum hic filim, pro uxoris, quod eam civitatem non
aliunde appellari potuisse Juliadcm, quam a Julia
Angusli filia fuerint arhitrati. Neqtie enim potuit
ignorare Bieronymus, nomini uxoris, non filioeAu-
gusti dedicatam urbem, cum et Josephus de Bello
libi !! caps 13: auctor sit, ;edificali(msnb Tiberii
115 S. EUSEBIl HIER0NYMI . . ; 116
tnr.ad radices Ljbani, et hahet duos fonles, unum A ex t propheth. picil illis Jesus. Miror quosdam inler-
« iiomine Jpr, e.talteriim Dan, qui simul mixii, Jor- i
pretes causas erroruip inquirere singnlornm, et dis-
danis riomen efficiunl. I
putaiionem longissimam texere, quare Dominum
Ei hiterrogabat dhcipulos suos, dicens: Quem b di- nosirum
i Jesuni Christuin alii Joannem putaverint,
cunl hpmines esse Filium hominis? Non dixH, quem alii s Iiliam, alHJeremiam, aut unum ex prophetis :
me diciint esse homiiies, seri Filium hominh ; ne cuni: < sjc potuerint errare in Elia et Jeremia, quo-
jacianl<^r de se qijoerere yideretur. Et nota, quod niodo ! Herodes erravil in Joanne, dicens : Quem ego
'
ubicunique scriptuni esi jn veleri Testanieiito, ftlius decollavi Joannem, ipse surrexit a mortuis, el virtutes
Iiominfs, in Jlebrseo posiluni sit, fiiius Adam, Ut o.st < operantur in eo (Marc. vi, 16).
jllud [Al. illud quoque], qnod iu psalmo. leginjus : (Vers. 15, 113.) Vps auiem qttem me esse dicitis?
Filii liominum usquequo cjravi cprdc(Psql, jv, 5), Respondens Simon Petrus, dixit: Tu es Christus Fi-
quod jn Hebraeo dicitur,c filii Aclam. Pulclire aulem lius i Dei vivi. Prudens leclor, atlende, quod ex con-
jlilerrpgal : Quem dicunl 123 homin.esesse Filium isequentibus textuque sermonis, apostoli nequaquam
hoininis? quia qui de Eilio hominis loquunlur, ho- homines, sed dii appellantur. Cum enim dixisset :
ininas.su.iit,: qijj vero diviiiilaiem ejus intelligunt, Quem dicunt homincs esse Filium hominis, subjeeit'
iion hnniiries, sed dii appeliantur. B Vos autem quem we esse diciih? Illis quia bomines
,.. (V.ers. M,) Ai Hli dixerunt; Alii Joanne.m Bapli- sunt, humana opihantibus; vos qui eslis dii,
Stam, aliiautern Eljapi, alii vero Jeremiaw, cttttunu.mi queni ine esse exisiimatis? Petrus ex persona ora-

impeiio,-loiigo post relegatam Juliam Augtisti fi- riiwijhabuisse ob oCulos,cum Itmc Mattltmi verba suis
liain iiitervalln, Quod autem promisciie Libias dico Commcntarih illvstraret, quippe qni scripserit posi-
relur et Julias, et"Jqsephus 'lovktcaiqcqniinup appcl- lum,,in Hebraeo filii Adam, pro jilii Isclt. Victorius
let, qifi et Liviarribiheri in Juliam liiutal : faclum ex: ecpijtrario contendi4 Adam ftiisse olim in Hebraico
eo putant, quodLivia in Julianam familiam adoplala,, codice, idque non solum ex hoc llieronymi lestimo-
Jnlia pariter •appellaveijir. Noslri tanieu mss. aliiqnei nio, sed clare etiam ex ipsis constare Septuaginta,
penes Mariianamm, Libiadem l)ic leguni, queniad- qui transiulerunl vlah avtipimav. Quippe cum vocem
jiiodum el Ettsebius, qui Betharam posiea Liviadai Hebraicani DTX, avQpvntov .semper interpreteutiir :
tradit ab llerode riuncup.uam. Videndtis Pbilo Trept [ 'ii»Xaulem, av-hpredoant. Psalmo piimo, U?^-^n^,
jtpzaSdas p»g. 729. Vetus Inscriptip, in.signisque! pav.apiosavnpi P.^alni,.5, tirtX~'-)l£?N, p.av.apwsavhp ',
numinus /Uigusti, qnqs PaJimjs exhibet ,id Suetoniii I Beg. xxvi, nriN ©»KN*S~.ovv.,avvpaov; ei ita alibi
in Augusto cap. 65. ln Cliroiiicu ad aiinum Clirislii semper. Sicul enim B'n, Graec» a-fipar.ov,et Latine
27 : Philippus letrarclta Paneadem, in qua plurimas> hominem: ita ti!'N Groeceavopa, ct Laline virum vo-
mdes consiruxeral, Cmsaream Pldlippi vocavii, el Ju- - o.ari. Ego neque cum Benedietino editore, falli le-
liademaliam civilatem. El paulo pnsl ann. 29 : He-- mere memoriae contisum Hieronymum, neque cum
rodes Tiberiqdeni cpndidii el Libiadem. Yjde Ponlanii Reatino fepiscopo,mulalum ab anliqua leclione malo
notas p. 548. /i
p
u Judseorum dolo Hebraicum exemplsr opinor : sic-
a Yide nos ad
epist, 78, ad Fabiol,, Maijsion. M,, que aiilumo lectum ]iromiscue olim DW et xtPXadam
pag. 491, pot, a. eiisch: ul oequebenequaedam exemplaria il»N~'3".,
i> Vefonensis Evangelior. codex interseril, tne,, benehch, alia D"S~'J~;, beneadam, praeferrent. Cnm
sic, Quem dicunt me hominesesse, eic.,quamex parte3 adeo S. Pater hic scripsit Adam in Hebraeo posilum,
leclionem videlur Hieron. repudiare. usus est libro, et fortasse alio (tanietsi
c Insignis locus ad probandim fontis lleliroeide- lmjiismodi id arbitrari minime nfecessesit) cinn Psalferium in-
pravaiionem, si crederemus MaiiajiP^quj piitavil ex( terprelails, verlil filii viri, non hondnis. Id cuni pri-
hoc Hieronynii loco posse comprbhati, olim in He- mis'persuadet M.issbreihica nota, sive circellum,
ljrseo lectionem hancexsiitisse, DTK121 bene Adttm; ; quod hodiernae lectioiii '<£"&in accuratis edilionihus
et non U>'X'j2benehch. Illiim enim, inquil, quartii supra pingitur, signiricalque fuisse jam ttim ratio-
psalmi lpcum Judaeos corrupifse, apparpi eiiam ex( nem scriptionis variam. Comprobant vcro et veie-
eo, quod pro graves, iecefinl gloria mea, elc. Sed1 rum interpretum, Syminaclii et Theodotionis ver-
lianc opinaiionern penitus abjecisset editor Iliero- siones, uto/ avBpb;.Chin cnim {ut Victorius eolligil,
ijyqii, si ejusdferiisancti Docioris Psalleriuriillebr.iu sicque re ipsa passim apud onines babel) quod He-
cum cotiiulisset cuni bocce Coninientariprum locos: braice est DTX, Greece avBpairo;dicalnr, et vicissim
iiam ex Hebraeo-ita vertit Hieroiiynms : Filii virit avhp, quod est in Hebreeo <i'^X,laudaii inierpretes,
wquecfuo inchjti mei, ignominiose diligith vanitatem,, qui hoc altero usi vocabulo suni, se indieant in eo,
etg. Qu<)dhis verbis nuinquam venisset, nisi ipsfe B quod proe manibus liabebanl, exemplari invenlsse
iegisset in Ilebraeo WH ^2, benc isch, et '"12D, lce- tii'X~'jn; f.iira econlrario Sepiuaginla D~K~'3_,quod
t>pd?',.siyechebqdai niore sqo, id cst, inclyti niai. Fa-- D P utot «uSpuTriMv interpfelenlur. Alteram, quam hoe
ieor igilur hic inemoria lapstim S. l-Iierpnymuin, ue- jpso ex versiculo movel Viclorius difflcullaiem, pau-
qiie Hebraicuiji Psalterium habuisse oh oculos, cuml cioribus aitingam, qtiod proprie ad liieronymum
Jiaec Maiiliaji yefba suis. Comnieiiiariis illustraret, non speciet. Ait ille,ex eo eliam corrnptum appa-
Iieinde Sclioliastes Groecm dpcet nos, ornnes jnier- rere a Judaeis liunclocuni, quod pro nDS-^bjSubsli-
prej.es qdidissb lv<5o»ot p.o.v,id esl, ittclyii mei, sccun-, tuerint
diirn llierqiiyni.i YersiQiiein ex Ilebroeo. Ilaque in," nabsS, et pro^lto!, graves, fecerint H"»,
fpnie Hel)r;Bbs.crjnitii.ij.s£mpeTi\i\\''fo. kevpdi,sive, gloria mea.etVultque hanc unani vcram esseleclio-
chebridai, ui anliqjiiores Jpgerunt; ijqn ^fi^pD/ce/iorc \ nem, quoe veiustissima est, Filii hominum mqtte-
cijfrt Ttesch in fjtife,ut |Ia_vianus putayii, quia istam[ quo gravi corde : iion, Filii vtri usquequo gloria mea.
"difficujtaieininii.iiine.vbliiit expendere. MAHT.-^-QU;B , Vertnn nulli non liquet, hanc omnium fuisse veternm
autein superarit Hfeiiriica exeniplaria leguiit, filii; interpreium versioneiii qui adeo legerinHTCD, che-
, vodi, gloria mea; non: i~r"lD, cltevorc, graves, exce-
Iscli, sive iy»^~'3"S,bene iscli; nqn filii Adam, -»;•-,
£}~$,_fc<?neqrfam,Ul yei'q de bac prinium diificullaie; piis quos tanlum laiidat Victorius, Sepluaginta,
ptiigis joqyaniui,', Martianseus profitetur, Idc memo-\ Vulgaioque interpretej, quiex iisdem -mra:^o_laver-
iiq ttipsim S. flie.rori.ymum., neque Hebraicuni Psalte- sipiiem suam derivaviit.
117 COMMENTARIORUMIN EVANGELIUM MATTH^EI LIB. III. CAP. XVI. 118
nium apostolprum profitelur : Tu es Chrhtus Filius A Et porlm inferi non prmvalebunt adversus eam. Ego
Deivivi. Detim vivum appellat, ad distinclionem eo- a portas inferi reor vitia atqtie peccata : vel certe
rum deorum, qui putantur dii, sed mortui sunt: haereticorum doctrinas, per quas illeeli homines du-
Ealurnum, Jovem, Yenerem, Minervam [A/. Cefe- cuntiir ad lartarum. Nemo itaque pulet de morte
rem], Liberum, Herculem, etcsetera idolprum ppr- dici, quod aposloli conditioni morlis subjecli non
tenta significans. fuerint, quorum martyria videal coruscare.
(Vers. 17.) Respondens aulem Jesus, dixil ei: Bea- (Vers. 19.) Et dabo tibi claves regni cmlorum. Ei
tus es, Simon Barjona, quia caro et sanguh non reve- qnodcumque ligaverh super lerram, erit tigatum in
lavit libi, sed Pater meus, qui incmlh est. Tesiimenio cmlis : et quodcumqttesolveris super terram, eril solu-
de se Apostoli reddit vicem. Petrus dixeral: Tu es tnm in cmlh. Istum locum episcopi et presbyteri non
Chrislm Filius Dei vivi; mercedem recepit vera intelligentes, aliquid sibi de Pharisseorum assu-
confessio : Beatus es, Simon Barjona. Quare? quia munt supercilio, ut vel damnent innocentes, vel
non revelavit libi caro et sanguis, sed revelavit Pa- solvere se noxios arbilrentur; cum apud Deum 125
ler. Quod caro et sanguis revelare non potuit, Spi- non b sentenlia sacerdotum, sed reorum vila qtise-
rilus sancti gratia reveiaium est. Ergo ex confes- ralur. Legimus in Levitico (Cap. xiv) deleprosis,
sione sortitur vocabulum,' quod revelationem ex B ubi jubenlur, ut ostendant se sacerdolibus, et si
Spirilu sancto babeai, cujus et filius appellandus lepram habuerint, tunc a sacerdote immundi fiani;
sit. Siquidem Barjona in nostra lingua sonat, 124 non qtio sacerdotes leprosos faciant et immundos;
filius columbm. Alii simpliciler accipiunt, quod Si- sed quo habeant notitiam leprosi, et non leprosi,
mon, id est, Petrus, sit filius Joannis, juxla alteriusi et possint discernere qui mundus, quiveimmundus
loci interrogalionem : Simon Joannis, diligis mei sit. Quomodo ergo ibi leprosum sacerdos mundum
(Joan. xxi, 15)? Qui respondit: Domine, tu sch. Et; vel immundum facit : sic et hic alligat, vel solvit
volunl Scriplorum viiio depravatum, ut pro Bar episcopus et presbyter, non eos qui insontes sunt,
Joanna, hoc est, filiusJoannis, Barjona scriplum sit, vel noxii; sed pro officio suo, cum peceatorum au-
una detracta syilaba. Joanna autem interprelatur, dierit varietates, scit qui ligandus sit, quive sol-
Domini gralia. Utrumque aulem nomen mystice in- vendus.
telligi potest, quod etcolumba, Spiritum sanctum; (Vers. 20.) Tunc prmcepit dhcipulh suis ut nemhd
etgratiaDei, donum significet spiriluale. Illud qup- dicerent, quia ipse essetJesus Cltrhlus. Supra miltens
que quod ait: Quia caro el sanguis non revelavil tibi, discipulos ad praedicandum , jusserat eis ul annun-
Apostolicse narrationi comparalur, in qua aii: Con- tiarent adventum suum : hic proecepit, ne se dicant
linuo non acqttievi carni el sanguini (Galat.i, 16), , C esse Jesum Christum. Mihi videtur aliud esse Chri-
cafnem ibi et sanguinem, Judoeos signifieans, ut hic: stum praedicare, aliud Jesum Christum. Christus
quoque sub alio sensu demonslretur, quod ei noni communedignitalis est nomen : Jesns proprium voca-
per doctrinam Pharisseorum, sed per Dei graliami bulum Salvatoris. Potest autem fieri, ut idcirco anle
Cbristus Dei Filius revelalus sit. passionem et resurrectionem se noluerit prsedicari;
(Yers. 18.) El ego dico tibi. Quid esl quod ait: : ul completo poslea sanguinis sacramento, opportu-
Et ego dico tibi? Quia lu mibi dixisti : Tu es Chrhtuss nius apostolis diceret : Euntes. docete omnes genles
Filius Dei vivi: et ego dico libi, non sermone casso,, (Matth. ull. 19), etc. Quod ne quis putet noslrse
et nullum habenle opus, sed dico libi: quia meumi tantum esse intelligentise, et non sensus Evange-
dixisse, fecisse est. lici, quse sequunlur, causas probibitse lunc proedica-
Quia lu es Petrus, el super hanc petram mdificabo > lionis expoount.
Ecclesiammeam. Sicut ipse lumen aposlolis donavil,, (Vers. 21.) Exinde cmpit Jesus ostendere dhcipulis
ut lumen mundi appellarenlur, caetei'aque ex Do- suis, quia oporteret eum ire Jerosolymam, et multa
mino sorlili sunt vocabula : ita et Sinioni, qui cre- pali a senioribus el scribis,et principibus sacerdotum,
debat in pelram Christum, Pelri largitus est nomen. eloccidi, et tertiadie resurgere. EVest sensus : TunC
At secundum metaphoram petrse, recte dicitur ei: : D me praedicate, cum ista passus fuero, quia non pro-
jEdificabo Ecclesiam meam stiper te, dest Christum publice praedicarfe, fet ejus vulgare in

a Hanc ex Origene allegoriam mutuatus est,
quam et in Isaiae Commentariis lib. YIII repetii S.
Paler : El quomodo porlas morlis reor esse peccala, de!
quibus ad Pelrum dicitur : Porlm inferi non prmvale-
bunl adversumte : sic porlas justitim omnia opera vir-
tutum, elc.
bOrigenes, ex Latina Huetii interprelalione, ,
Qttoniam autem, qui ephcopalus locum vindicant, di-
ctum hoc usurpanl, sicut Petrus, et acceptis a Serva-
tore clavibus regni cmtorum, docenl ea , qum a se li-
gaia sunt, hoc est, condemnala, ligata esseelin cmlis:
promtntiandum est, recte illos dicere, si faclum eliami
habuerint, propier quod Pelro huic diclum esl : Tu es5
Petrus; ac si lales suul, ut super illos mdificelurEc-
clesia a Cltrhlo, et ad illos jure id refern possit. Porim
aulein inferi prmvalere non debent adversus eum qui
ligare vull et solvere. Quod si funibus peceatorum
suorum constringitur, frustra el ligal el solvil. Quam
sane periculosam falsamque sentenliam Hieronymus
in coinmodum sensum traxit, muiavilque erudilis-
sime in veram. Ille minisirorum Ecclesioe potesta-
tem cx eorum penderevolebat integritate : qua de
re merito a doctis viris reprebenditur : liic , ne sa-
cerdotes sibi nimiurn de aucloritate oblandiantur,
eaque abuianlur lemere, magis ait, apud Deuni
quseri reorum vitam , quam sacerdotum senten-
tiain.
119 S. EUSEBH HIERONYMl 120
populis majeslatem, quem post panlulum flagella- A ^uia non sapis ea qum Dei sunt, sed qttm hbminum.
tuin visuri sint et crucifixum, 126 et multa pali a Meoevoluntatis est, ef Patris (cujus veni facere vo-
senioribus, et scrlbis, el principibus sacerdotum. luntatem (Joan. vi) ut prohominum salute moriar,
Et nunc Jesus multa palitur ab his, qui rursiini sibi lu luam tantum considerans voluntateni, non vis
crucifigunt Filium Dei (Hcbr. vi) : ei cum seniores granum trilici in terram cadere, ut multos fruclus
putenitir in Ecclesia, et principessacerdotum, sim- afferat (Joan. xn). Prndens leclor inquirat quoinodo
plicem sequenles litteram, ocCidunl FiUum Dei, qui post taniam bealiiiulineiii : Bealus es, Simon Bar-
lotus sentitur in spiritu. jona; et : Tu es Petrus; et super hanc peirant mdifi-
(Vers, 22, 25.) Et assumens eum Pelrus, cmpit ht- cabo Ecclesiam meam; el portm inferi non prmvale-
crepqre illum, dicens: Absil a te, Domine, non erit tibi bunt adversus eam; ef: Tibi dabo claves regni cmlo-
hoc. Qui conversus dixil Pelro : Vade posl me , Sa- rum; et : Quod ligaieris vel solverissuper lerram, erit
tana, sccindalum es mihi : quia non saph ea qum Dei ligalum vel solutum in ccelo; nune audiat : Vade retro
sunl, sed ea qum hominum. Saepe diximus nimii ar- me, Satana, scandalumlmild es? Aul quee sil lam re-
doris amprisque quam maximi fuisse Peirum in Do- penlina conversio, ut post lania praemia , Satanas
minum Salvatorem. Quia ergo pest confessionem appelletur? Sed d si consideret qui hoc qiioeril,
suam , qua dixeral : Tu es Chrhlus Filius Dei vivi; BPetroillam benedictioriem et beatiiudiiiein, ac po-
et praemium Salvatoris, quod audierat : Bealus es, testatem, et sedificationem super cum Ecclesiae, in
Simon Barjpna, quia caro et sanguh non revelavil libi; futuro proinissam, nonin prsesenti dalnm inlelliget.
sed Pater meus qui in cmtis est, repente audit a Do- jEdifibabo, inqult, super le Ecclesiammeam et portm
mino, oportere se ire Jerosolymam, ibique mulia inferi non prmvalebunt adversus eam. Et : Dabo tibi
pati a senioribus et scribis, et principibus sacerdo- clavesregnicmlorum. Omnia de fuluro, quoesi slalim
lum, et occidi, el teriia die resurgere, non [Vict. dedisset ei, numquam in eo pravoe e opinionis error
tacet non] vult desirui confessionem suam; nec invenisset locum.
putat fieri posse ut Filius Dei occidatur : assumit- (Vers. 24 seqq.) Tutic Jesus dixil discipidh suh :
que eum in affeclum suum, vel separatim ducit, ne Si quis vull posl me vehire , abneget semetipsum; et
praesentibus cseteris condiscipulis magistrum videa- tollal crucem suam, et sequalur me. Qui eritm volue-
tur arguere, et ccepit increparc illiun amaritis af- ril animam suam salvam facere, perdel eam. Qni
fectu, et optautis dicere : Absit a ie, Domine : vel autem perdideril animam suam propler me, inve-
ut rnelius habetur in Grseco, tXew?aoi. KU/JIS,OVp.r> niet eant, Qidd enim proclesl homini si universuni
tarai aoirovro, hoe est, a propitins sis iibi, Dotnine, mundum lucrelur, aniritmvero sum delrimentum pa-
non erit tibi hoc : non pbtest fieri, nec recipiunt G liatur? ( Qui deponit veterem bominem cum ope-
aures meae, ut Dei Filius occidendus sit. Ad quem ribus suis (Coloss, m), idenegat semetipsum dicens :
Dominus conversus, ait: Vade retro [Yict. addit me], Vivo aulem jam non ego, vivit vero in me Chrislus
Satana, scandaium mihi es. Salanas inlerprelalur, (Galat. n, 20) : 128^ 'ollilque crucem suam, el
arfticrsanMs, sive contrarius. Quia conlraria, inquit, mundo crucifigatur. Cui auiem mundus crucilixus
loqUcris voluntati meoe,debes adversarius appellari. est, sequitur Dominum crucifixum.
b Multi putant quod non Petrus correptus sit, 127 Aut quam dabil homo commulationem pro anima
sed adversarius spiritus, qui hoec dicere Aposiolo sua? Pro Israel datur commutatio ^Egyptus et
[Al. Apostolum] suggerebat. Sed mihl hic error JEthiopia, et s Syene (Isai. XLIII,5, 4) : pro anima
Apostoiicus, et. de pietatis affeclu veniens, num- humana illa sola est retributio, quam Psalmisia
quam incenlivum diaboli videbitnr : Vade retro me, canil :| Qtdd relribuam pomino pro omnibus qum re-
Satana. Diabolo dicitur : Vade relro. Petrus audit: tribuii mild? Calicem salutaris accipiam, el nomcn
Vade retro me, hoc est,c sequere sentenliam meam : Dominiinvocabo (Ps. cxy, 5).
a Ileriim placet, ut Veronensis Evangfeliorum co- D feres quod Pelro dixit : Vade post me , Satana ; ei
dicis Jectionem hic expendas; Absil a te, propitius diabolo ei dicenti : Haefeomnia libi dabo, si cadens
eslo,Domine;non eril islud. adoraveris me : Vade, iSatana, absque addiiamenio,
b Unus pro cunctis S. Hilarius in hunc locum : post me. Post Jesum quippe esse, bonum esl, etc.
Jn eum vero (diabolum) per quem opinio hmc sugge- Conseriliunt porro et moilo laudatus Eusebius con-
rebaiur, conversus adjecil, Sat.ina, seandalum mihi tra Marcellum, et Ambrosius, lib. l de Abraliam
es. Non enim convenit exhtimare, Pelro Salanm no- num. 55.
men el offensionemscandali deputari post illa indulim d Fortasse reciius npstri niss. hic, si, voculam,
el beatiludinh el potestaiistantaprmconia. Sed quiain- et in fine periodi verbuih, hiielliget, nesciunt.
fidelitas omnis diaboli opus est, Petri responsione Do- e Tres Palatini codd.iconfetsionis, pro opinionh.
minus offensuscum opprobrio nominis infidelitath h- f Qiioehinc subsequiliur, pericopen recitat ipse,
lius esl detestalus auctorem. Caeterum hac ipsa de edisserit<|ue Hieronymusl epist. 121 ad Algasiam
causa Marcellum reprehendit Eusebius Jib. i contra qusest. 3 iniiio. Ipsam vero cum hujus, tum subse-
eumdem cap. 2 quod minime intelligens quomodohmc queniis versiculi expositiouem ex Adamantio lere
(Salana scandalum mibi es) dicunlur ad aposlolum, descripsit.
et quorsum, affirmat ad diabolum esse dicla. e Mss. plerique omnfes, Soene, aul Soeone. He-
c Mavult noster in Origenis senlentlam conce- braice est, Chus et Suba. Hieronymns in enm I»ai:e
dere, sic enim ipse interpreiatur, ul Peiro dixerit loctim, Pro Svhvri, inquit, reliqui inlerpretes posue-
Jesus : Vade post me, quasi qui ire post illum, eum- runt SABA,unde fuil Regiria Austri, qum venit sapien-
que seqtd cessasset. Et paulo post: Simul autem con- tiam audire Sqtomonis.
121 COMMENTARIORUMIN EVANGELIUM MATTHJEI LIB. III. CAP. XVII. 122
(Vers. 27.) Filitts enim hominis venturus est in glo- A putet pristinam eum formam et faciem perdidisse ,
ria Pairh sui cum angelis suis : el lunc reddet unicui- vel amisisse corporis veritalem, etassumpsissecor-
que secundum opus ejus. Pelrus ad praedicalionem pus vel spirituale, vel aereum; sed quomodo trans-
Dominicse mortis scandalizatus, senlenlia Domini formatus sit, evangelista demonstrat, dicens.
fuerat increpatns : provocati discipuli, ut abnega- El resplenduit facies ejus sicut sol, vestimenla au-
rent se, et tollerent crucem suam, et morientium tem ejus facla sunt alba sicut nix, Ubi splendor faciei
animo sequerentur magistrum. Grandis lerror au- ostenditur, et candor describitur vestium, non sub-
dienlium, et qui possil, principe aposlolorum per- stantia tollitur, sed gloria commutatur. Resplenduit
lerrito, eliam aliis melum injicere : idcirco iristibus facies ejus sicut sol. Cerle transformatus est Domi-
laeta succedunt, et dicit : Filius hominis venlurus esl nus in eam gloriam, qua venturus est poslea in regno
in gloriu Patrh sui cum angelis suh. Times moriem, suo. Transformalio splendorem addidit, faciem non
audi gloriam triumplianiis. Vereris crucem, ausculta sublraxit. Esto corpus spirituale fuerit, num et vesii-
angelorum ministeria. Et lunc, inquit, reddet uni- menta mutata sunt, quae intantum fuere candida ,
cuique secundum opera ejus (Rom. x, 12). Non est ut alius evangelista dixerit : Qualia fullo super ler-
distinctio Judaei et etbnici, viri et mulieris, patipe- ram non potest facere (Marc. IX,2). Quod autein fullo
rum el divitum, ubi non personse, sed opera consi» B superterram potest facere, corporale est, 130 et
derantur. tactui subjaeet, el non spirituale et aereum , quod
(Yers. 28.) Amen dico vobis, sunt quidam de Idc illtidai ocuiis , et tantum in phantasmate conspi-
slantibus , qui non guslabunl mortem, donec videanl ciatur.
Filium hominis venientem in regno suo. Terrorem (Vers. 5. ) Et ecce b apparuerunt illh Moyses et
apostolorum spe medicari voluerat prornissorum, Elias, cum eo toquentes. Scribis et Pharisoeis lentan-
dicens : Filius hominis venturus est in cjloria Palrh libus se, etde ccelo signa poscentibus, dare noluit,
sui cum angelis suh. Insuper auctoritate judicis ad- sed pravam postulationem confutavit responsione
dila : et reddel unicuique secundum opera siia. Poterat prudenti. Hic vero, ut aposlolorum augeat fidem, dat
apostolorum tacila cogilatio, istiusmodi scandalum signum deccelo, Elia indedescendenle quo conscen-
sustinere ; occisionem el mortem nunc dicis esse derat; et Moyse ab inferis resurgeule: quod elAchaz
venturam : quod autem promitlis le affuiurum in per Isaiain prancipitur, ul petat sibi signum de excel-
gloria Palris cum angelorum ministeriis, et judicis so, aut de inferno (hai. vn, et IV Reg. n). Nam quod
potestale, hoc in dies erit, et in tempora longa dicium est : Apparuerunt illis Moyses et Elias, cum
129 differeiur [Al. differtur]. Prsevidens ergo oc- eo loquenies; el in alio referlur Evangelio, nunliasse
cultorum cognitor quid possent olijicere, praesen- 'C ei quae Jerosolymis passurus esset [Luc. ix) : Lex
tem timorem proesenti compensat praemio. Quid ostenditur et prophetoe, qui et passionem Doinini ,
enim dicit: Sunl quidam de hic slantibus, qui non gus- et resurrectionem crebris vocibus nuuliarunt.
labunl mortem, donecvideanl Filiumhominisvenientem (Vers. i.) Respondens autem Petrus, dixil ad Je-
in regno suo; ut qualis est postea venturus, ob incre- sum : Domine , bonum est nos Idc esse. Qui ad mon-
dulitatem vestram proesenti tempore demonstrelur. lana conscenderat, non vult ad lerrena descendere ;
(Cap. XVII.—Vers. 1.) Et a post dies sex , assu- sed semper in sublirnibus perseverai'e.
mensJesus Petrum, et Jacobum, etJoannem fralrem Si vh, faciamus hic tria tabernacula : Tibi unum ,
ejus. Quare Petrus , et Jacobus, et Joannes in qui- Moysi tinum, et Elim unum. Erras , Petre , sicut et
busdam Evangeliorum locis separenlur a caeleris : alius evangelista testalur. Nescis quid dicas (Luc.
aut quid privilegii habeant exira alios apostolos , tx). Noli tria labernacula quocrere, cum umim fit
crebro diximus. Nunc quaeritur quoniodo post dies labernaculum Evangelii, in quoLexei Prophetae re-
sex assumpserit eos, et duxerit in montein excelsum capitulanda sunt. Siauiem quoeris tria tabernacula,
seorsum : cnm Lucasevangelista octonarium nume- nequaquam servos cum Domino conferas, sed fac
rum ponat (Luc. ix). Sed facilis i'esponsio est, quia tria tabernacula : immo nnurn Patri , et Filio , ct
hic medii ponuntur dies , ibi primus additur et ex- •D Spiritui sancio; ut quorum est una divinitas, unum
tremus. Non enim dicilur : Posl dies octo assumpsit sit et in pectore tuo labernaculum.
Jesus Pelrum, et Jacobum, et Joannem; scd die oc- ( Vers. 5. ) Adhuc eo loquente , ecce nubes lucida
tavo. obumbiavil eos. El ecce vox de nube, dicens : Hic esl
Ducit illos in montem exceisum seorsum. Ducere Filius meus dileclus , in quo mild bene complacui:
ad monlana discipulos , pars regni est. Ducuntttr ipsum audite. Quia imprudenter interrogaverat, pro-
seorsum, quia multi vocati, pauci vero elecii (Matih. pterea responsionem Domini non meretur, sed Paler
xv, 16, et xxii, 14). respondet pro Filio, ut verbum Domini complerelur:
(Yers. 2.) Et transfiguralus est ante eos. Qualis fu- Ego testhnonium non dico pro me , sed Pater qui me
turus est lempore judicandi, talis apparuit aposlolis. misit, ipsepro me dicil testimonium (Joan. v, 57, el
Quod auiem dicit: Transfiguralus est aute eos, nerno vm, 18). Nubes autem videtur lucida , et obumbrat
* Codices
PalalinijEj factum esl posl sex dies, elc. el Prophetas per Moysein et Eliam significari, qiue
b Hic atque iufra, ubi locus iste recurrit, mss. obvia interpretalio est, S. Pater ex Origene accepil.
nostriprueferunt minori numero , appandt. Legem.
125 S. EUSEBH HIER0NYMI 124
i,
eos : iit qui carriale e frondibus, an.t tentoriis quae- A et post lantam gloriam apitd rudes animos sequens
rebant labernaculum, nubis lueidse operirenliir um- c crux scandalum faceret.
bracnlo. 131 VPx quoque de cceloPairis loquenlis (Vers. 10.) Et inlerrogaverunl eum discipuli, di-
auditur, quaefet.lesiinionium perhibeal Filio; et Pe- eeiites .*Quid ergd Scribm dicunt, quod Eliam oporteat
truni [Al.Petri],errore sublato , doceat vcrilatem : primtim venirei' Nisi cbusas noverimus, quare inter»
ihimo per Petrurii cseteros apcsiplos. Hic esi, ait, Fi- rogaverint discipuli super Eliae nomirie, stulta vide-
lius mCusdiiectus: huicfigendum est tabernaculum, tur, fet extraordiiiaria eorum interrogatio. Quid enim
liuic oijtemperandum.iHic est frlius, illi servi sunt:
pfertijiietad ea, quoe sjuprad scripta sunt, de Elise ad-
Moyses etEIias debeni, et ipsi vobiscum inpenetra- ventu qiioerere? Traditio Pharisaeorum est, juxta
libus cordis sui Domiiiotabernaculum proeparare. Malacliiatn prophelam (qui est novissimus in duo-
• (Vers. 6.) Et audienies discipuli, eeciderunt infa-
deciih) quod Elias veriiat anteadvenium Salvatoris,
ciem sudm, et limuerunt vdide. Triplicem Pb causam et rediical cor patriini ad filios , et filiorum ad pa-
pavbre lerrentur , vel qtlia se errasse coghoverant ^ tres,ifet restituat omnia in anliquum stalum (Malacli.
vel quia nubes lucida operuerat eOs , aut quia Dei iv). jEstimant fergo discipuli transformaiionem glo-
Palrisvoeem loquentis audierant : fl qtiiahumana rise hanc essfe, quam; in monte videant, et dicunt:
fragilitas conspfecturiimajoris glorioeTerrferion susli- BSiiam venisii in gloria , quomodo prsecursor tuus
net; ,ac lotO ariirtib etcbrporeeoritremiscehs, ad tef- non apparei,maximequiaEliam viderant recessisse.
ram cadit. Qiianlo quis ampliOra quaesierit, tauto Qnando aulem adjiciunt; Scribm dicunl quod Eliam
magis ad inferiora collabitur , si ignoraverit inen- oporteat prhntmiveidre : Prinium dicendo, ostendunt
suram suam: quodpnisi Elias venerij, non sit secundum Scripluras
(VerSi 7;) Ei accessit Jesus, et ietigii eos. Quia illi Sajvatoris adyenlus. j
jacebant; et surgere non poteratit, ipse Clementer (Vers.-11, 12.) At ilie respondens, ait illis : Elias
••iccedit, et langit eos, ul tactu timorem fuget, et de- quidem veniurus esl, el resiiluet omnia. Dico autem
bilitatamembra solidcntur. vobisl; quia Etiasjmn <fienil.Ipse qui Venlurns est in
Dixitque eis : Surgite, el nolite limere. QuOs nianu secundn Salvaloris adiventu , juxta corporis fidem ,
sanaverat/ sanatihiperio. Notite limere: Primuin ti- nunc per Joannem veiiit in virtute et spirilu e.
mor expellitur, ut postea doctrina iribuatur. Etnon cognoverunleum; sed fecerunt in co qtimcum-
(Yers. 8.) Levahtes autem ocidos suos, neridnem qite vpluerunt :H.oc est, spreverunt, et decollaverunt
viderunl, nisi solum Jesum. Rationabililer postquam enm. 1 !
surrexerunt, non Viderunt nisi solum Jesnm : ne si (Vers. 15.) Sic et Filius hominis passurus esl ab ch.
Moysesiet Elias perseverassent cum Domino, Palris G Tuhc iiilellexerunt dhcipuli, quia de Joanne Baplhta
voxvidefetnr incerta, cui polissimum daret lestimo- dixisset eis: Quseriluf autem cumllerodes ctHerodias
nium. Vident ergo Jesum sianteni, ablala nnbe, et JOannem
133 ihterfiJcerint, quomodo ipsi Jesum
Moysen et Eliam; evanuisse :. quia poslquam Legis quoqtie crucilixisse dicantur : cum legamus eum a
el Propbetarum umbfa discesserit, quoe velamenlo
Scribis et Pharisoeis iriierfectum? Elbreviter respon^
suo apostolos texerat, b uirumque lumenin Evan-
dendum,quodet in Joannisnece f Pharisreorum fa-
gelio reperilur.
Ei descendentibusillh de montc ctip consenserjt, et in pccisione Domini Herpdes
(Vers. 9.) prmce-
: illusum aique de-
fti 132 Jesus, dicens: Nemini dixeritis vhionein , junxerit voluntatem sriam qui
donee flilius hontinh a mortuh resurgal. Fuluri re- specliim remiseril ad Pilalum , ut crucifigerent
gnipraemeditatio, etgloria triumphantisdemonstrata eum. i
fuerat iri monte. Non ergo vull hoc in populos proe- (Vers. M, 15.) Domine, mherere filio meo, quia
dicari, iie et incredibile esset pro rei magftitudine, lunaticus est, et male patitur : nam smpe cadil in

* Nostri mss. taceut causalem, tjuia, D Elia trqdiintur a Scribh , ante Chrhti videlicet adven-
b Nuilo sensu legebaiur antea, vtru,in lunten, Re- lum, Eliam venienletii prmparaturum httic illorum ani-
ctius in aliquoi mss, legitur, verum : in plerisque mas,qui eum suscepturi,sunt. At vhvs ille, qui in monie
aiitem uirumqtie : quae et nobis reposita lectlo esl; canticjit, quo apparuit Elias , miriimehis consentire
quaijjqiiaiii malim, unum restitui absque additamenr videbtitur, qum dicta shnt : quandoqtddem non anle,
to , lunten , quam vpcem et pleriqne mss. ignorant. sed posl Jesumhh Elias advenhse vhus est, Idcirco
Esset vero tuni Hieronymi sensui conformior Iectio, mentiios Scribas exhtikantes , hmc aitint, ctc. Cou-
cuiri Origeniariae iiilenifetationi, qua; habfet: Moses, fer et iri laudalum Malachiaelocum Hieronymi Com-
quiLiex est, ei Elias, hoc est, Propltetm, vwwetidem mentarios.i
e AdduntPalalirii niss., Elim: sicque textumcon-
facd sun.t ac Jesus , id esi_, Evangelium; twc m prius
tres erqnt, ilq permanseruni; sed tres UNUM facti.sunt.. tinuaht, sed non cognoverunt, etc.
c Ratib hoec pridfemOrigenis fuit: Nam, inquif, f lloc "ijisuiiipropositse quaestioni respondet Ori-
qui audivhseiil, qc prmsertim turbm, tum maxime jftds- genes. Qttod causam el\ipsi (Scribae el Pharisoci) prm-
sent offensm, cumeum crnciqffixum vidhsent, quem buertint his, qum adverl.suspmn (Joannem) perpefrare
taliaffeciumglorim accepissent. Al persequi annotaiido ausus esl Herodes. Et stalim : Quod autem sequilur
studiose sitigula ,. quoe abjllo scriptore nosler ex- his expressum vgrbis., Sic et Filius hoiiiinis passurus
pressit, -:nimislongumesl. esl ab eis, ad Scribas referri polest, si qd Scribas
d Origenes, Discipuli recordali sunl eorum, qum de qnoque referlur id qupd prmcedit, fetc.
125 COMMENTARIORUMIN EVANGELIUM MATTHJEI LIB. III. CAP. XVII. 126
sina-
ignem, el crebro in aquam. Et obtuli eum dhcipulh A (Vers. 19.) Sihabuerids fidem sicut granum
:
tuis, et non potuerunl curare eum. Quam ob causam pis, dicelis monli huic: Transi Idnc, et transibit et
dsemon observans lunse cursum, corripiat homines, niliil impossibile erit vobis. Putanl aliqui fidem grano
et per creatnras infamare studeat Creatofem, supra sinapis comparatam, parvam dici, quod regntim coe-
diximus. Mihi autem a videtur juxia tropologiam lu- lorum grano sinapis conferatur; cum apostolus di-
naticus esse, qui per horarum momenta mutatur ad cat: El si& lotam fidemhabuero, ita ul montes trans-
vitia, nec persistit in ccepto , sed crescil atque de- feram (I Cor. xv, 2). Ergo magna est fides, quse
crescil: el nunc iu ignem Tertur, quo adulteran- grano sinapis cosequalur. Montis translalio non ejus
iium corda sueeensa sunl (Osee vti): nunc in aquas, significatur, quem oculis carnis aspicimus, sed illius
quoe non valent exstinguere charitalem. Quod au- qui a Domino translatus fuerat ex lunatico. Quod
tem dicit : Obtnli eum dhcipulis tuh, et non potue- enim ait : Dicetis monli huic, transi Idnc, el trans-
runt curare eum, latenler accusat apostolos, cum im- ibit, de edoemone inlelligitur. Ex quo slullitise coar-
possibililas curandi, interdnm non ad imbecilliiatem guendi sttnt, qui conlendunt, aposlolos, omnesque
ciirantium, sed ad eorum qui curandi sunt, fidem re- credentes, ne parvam quidem habuisse fidem : quia
feratur, dicente Domino. Fiat tibi secundum fidem -nullus eorum montes translulerit. Neque enim tan-
luatn(Marc. v, 34, et x, 52). B luni prodest montis de alio in alium locum transla-
(Vers. 16.) Respondens autem Jesus, ait: 0 gene- tio : et vana signorum quaerenda ostenlatio; qtian-
ratio incredula et perversa, quousque ero vobhcum? lum in utiliialem omnium isle mons 135 transfe-
Vsquequo patiar vos ? afferle huc iilum ad me. Non rendus est, qui per prophetam dicilur corrumpere
quod tsedio superatus sii, et maiisuetus ac mitis, qui omnem lerram (Zach. iv).
non aperuit sicut agnus coram loudente os suum (Vers. 20.) Hoc autem genus non ejicitur,. nisi per
(Isai. LIII), b nec in verba furoris eruperit; sed quod oralionem et jejunium. Dum docet quomodo nequis-
in similitudinem medici, si aegrotum videat conlra sinius dsemon possil expelli,onmes insliluil ad vitam.
sua proecepta se gerere, dicat: Usquequo accedam (Vers. 21 seqq.) Conversaniibus autem eis in Ga-
ad domum tuam, quousque artis 134 perdam in- lilma, dixit illh Jesus : Fitius hominis tradendus esl
dustriam, me aliud jubenie, et te aliud perpctrante ? in manus hominum, et occident eum; et tertia die re-
Intantum autem non estiratus honiini, sed vitio; et surget, Et conlrhtati sunt vehementer. Semper pro-
per uiium bominem Judoeos argtiit infidelitatis, til speris miscet tristia, ut cum repenle venerinl, non
siatim intulerit: Afferle eum huc ad me. terreant apostolos; sed a prsemeditalis feranlur ani-
(Vers. 17.) Et increpavit illutn Jesus, el exiit ab eo mis : Si enim conlrislat eos quod occidendus est,
dmmonium, el curalus esl puer ex illa hora. Non ille G debet lsetificare quod die lertio dicitur resurrecturus.
qui patiebaiur, sed doemon debuerai increpari. Sive Porro quod conlristantur, et contrislanlur vehemen-
increpavit puerum, et exivit ab eo doemon : c quia ter, non de infidelitate venit (alioquin scierani [Al,
propter peccata sua a daemone fuerat oppressus. scirent] et Peirum esse correptum, quare non sape-
(Vers. 18.) Et dixerunt : quare nos non poluimus ret ea quse Dei sunt, sed quae honiinum) verum quia
ejiccre ilium ? Dicit illis Jesus : Propter incredulila- pro dileciione magistri nihil de eo sinistruui, et hu-
tem vestram. Antenquippe dico vobis. Hoc est quod in mile patiuntur andire.
alio loco dicit: Qumcumquein nomine meo pelierith, (Vers. 24.) El cum venhsenl Capharnaum, accesse-
credenles accipietis (Joan. xv, 2). Ergo quolies non runt qtd didrachma accipiebant, ad Petrttm, et dixe-
aecipimus, non praestantis est impossibilitas, sed runt : Macjhter vester non solvit didracltma? Ail:
culpa deprecantium. Etiam. f Post Augustum Caesarem Judaea facta est

a Ex Origene iisdem pene verbis : Forsitan ergo sus respuit, et Rhabbanus ignorat.
minhne aberraveris, si homines ejusmodi, qui a spiri- c Scripserat Adamantius.Iunaticum Dsemonivexan-
lualibus nequilim in cmleslibusdejiciuntur, spiritu, ul dum ceriis de causis traditum, quod nec dignum se
ila dicam, lunaticos esse dicas, et persmpe male se ha- prsesliterit, qui angeli custodiae committeretur.
bere, quo scilicet lempore animos illorum perturbatio- d In uno alterove rtis. si lantam : in Grseco autem,
nes, et affeclus invadunt, cadenles nonnutnquam in quod et supra notatum, est xuaav.
ignem inflammationum, quando fiunt (juxta ea qum in D e Hsec verba, de dmmoneintelligitur, tres ralalini
Osee habenlur). Adulterantes quasi clibanus succen- mss. non habenl. Est vero hoec oninium receplis-
sus a flamma ad coctionem ambusli; aliquando in sima sentenlia, daemonem debere intelligi, quam ex
aquam, quando rex omnium qtd in aquis sunt draco- Origene S. Pater delibavit. Moutes, ail, hic appellari
num, a respirationis tibertate, qua frui vidcbantur, eos exhthno conlrarias et oppositas Polestates, lale dijfusa
in proftindumfluctuum maris liumanmvilmdejicit. Sed et ingenti nequitia prmditas, qum quidem in nonnullis
et illud noster ex eodem Adamanlio surnpsit rum liominum animh, quasi fundalm, el constiitilmsunt, Et
hic, cuni supra in Mattb. iv, 24, quod Spiritns im- paulo post : Qui talis erit, dicel monii huic (spirilum
purus Lunse cursum, sive certas Lunaa figuras obser- muttim el surdum in eo qui lunalicus esse dicititr, in-
vet, atque ita operetur, ut cum obseivatum fuerit, tellectum volo). Transi itlinc, elc.
sub tali Ltiiiaefigura affici homines, non ipse doemon f Jure ait Scaliger in Animadversionibus in Chro-
lanii mali causam habere videatur, sed Luna, quee nicon, si demum posl Augustiim Caesarem Judaia
nocti proeest, neque ullum in honiines habet hujusce facta est tribularia, cur addit Hieronyinus professos
mali imperium : sicque per crealuras nitatur Crea- esse Joseph et Mariam utique sub Augusto. Omnino
torem infamare, autem tribularia facla est mullo aute, et jam iode a
b Delenda videlur negaitdi particula, quam et sen- Pompeio. Vide Chronicon,,
 127 S. EUSEBII HIERONYMI j: 128
tributaria, et omnes censi capite ferebantur. Uride jA a Doriiinus fuerit paup.erlatis, ut unde tribula pro se
el Joseph cum Maria cognata sua professus [A/. pro- et appstolo redderei, rion habueril. Quod si quis ob-
fectus] est in Betiileem.Rursum quoniam nutrilus jicere voluerit: et quohmdo Judas in loculis portabat
erat in Nazareth (quod est oppidum GalilseseCaphar- pecuijiam? Respondebjmus, rem pauperum in usus
nauni urbi subjacens) ex more poscunt tributa : et suos convertere nefas putavit, nobisque idem tribuit
pro sigiiorum magnitudine hi qui exigebant, non exemplum.
audent ipsum repetere, sed discipulum conveiiiuni, (Cap. XVIII.—Versl 1.) In illa hora accesserunt
sive m.alitiqse interrogant: ulrum rcddat tribula, an discipud ad Jesum, dicentes : Quis putas major esl in
contradicai Caesaris voluntati; juxta quod in alio 137 1'egnocmlorum? Quod saepe monui, eliam nunc
loco legimus; Licet Cmsaris tributa solvere, an non observandum est. Gausoequoerendoesunt. singulorum
(Marc. xn, 14)? Domini dictorum alque faclorum. Post invenium
Et cum intrassel in domum, prmvenit eum Jesus, staterbm, post tribiitaj reddita, quid sibi vult apo-
dicens. Qui didrachnia exigebant, seorsum convene- slolofum i'epenlinainterrogatio? In illa hora acces-
rant Peirum. Cumque intrasset domum, antequam serunl dhcipuli ad Jesum dicenles, Quis putas major
Petrus suggereret, interrpgat Dominus, ne-seanda- est in regno cmlorum? Quia viderant pro Petro et Do-
lizentur discipuli ad postulationem tributi; cum vi- B 3 mino jidem Iribuluin reddilum, ex aequalitale pretii,
deant eum nosse qtiae absenle se gesta sunt, arbitrkli suht Petrum pmnibus aposlolis esse praela-
(Vers. 23.) Quid tibi videtur, Shnon? Reges lerrm tum, qui in redditione tributi Domino fuerat compa-
a quibus accipiunt tribuium vel ceusum, a filiis suh, ratus, ideo interrogant, quis major sit in regnocoe-
an ab alienh? Et ille dixit: Ab alienh. Dixit illi Je- lorum? Vidensque Jesus cogitationes eorum , et
sus : Ergo liberi sunt filii. Dpminus 136 npster, et causas erroris inlelligens, vult desiderium glorioe,
secnndum icamem, et secundum spirkum filius re- humilitatis conleniioiie; sanare.
gis erai, vel ex David siirpe generalus, vel omni- (Vers. 2,) Et advocansJesus panulum, statuileuni
polentis Verbum Palris. Ergo tributa quasi regum in medio eorum, et dixit. Vel simpliciter quenilibet
filius non debebat, sed qui humiliiaiem carnis parvulum, ut oetatem quocreret, el similitudinem in-
assumpseral, deliuit adimplere omnem justitiam. nocenliae demonstraret. Vel certe parvulum statuit
Nosque infelices qui Chrisii censemur nomine, et in metlio eorum seipsum, qui non ministrari, sed
nihil dignum tanta facimus majestaie : ille pro nobis minisfrarevenerat, ut eis humiiitaiis tribueretexem-
el cruceni susiinuit,.et tributa reddidit, nos pro il- plum. Alii parvulum piiterpretantur Spiritum san-
lius honore tributa non reddimus, et quasi fi.Iiiregis ctum, quem posuerit in cordibus discipuloium, b-ut
a vestlgalibiis immunes sumus. ( superbiam in humilitatem mularet.
C
(Vers. 26.) Ut autem non scandalizemus eos : vade (Vers. 3.) Amen dico vobh, nhi conversi fueriiis
ad mare, et milte hamum, el eum phcem qui prhnus el efficiaminisicut parvuii, non intrabitis inregnnmcm-
ascenderit, tolle. ~Et aperio ore ejus, invenies slale- lorutn, Non praacipilur apostolis, ut aetatem babeant
rem : illumsumens, da eis pro me et te. Quid priinum parvulorum, sed ut iiinocentiam, et quod illi per
mirer in hoeloco, nescio, ulrum prscseieniiam, an aniios possident, bi possideant per industriam : ut
magnitudinem Salvaloris. Prsescienliam quod nove- malilia, non sapientia parvuli sint.
rat piscem liabcre in ore staterem, et quod primus (Vefs. 4.) Quicumqueergo humiliaverit sesicutpar-
ipse capiendus esset. Magniludinem alque virtutem, vulus isle, Idc est major, in regno cmlorum, Sicul isle
si ad verbum ejus statim siater in ore piscis creaius parvulus, cujiis vobis exemplum tribuo, non perse-
est, et quod futurum eral, ipse loquendo fecerit. verat in iraeundia, notj loesus meminit, non videns
Videtur autem mibi secundum mysticos intelleclus, pulcbram mulierem delectatur, non aliud cngiiat,
iste fessfepiscis qui primus caplus est, qui in pro- et aliud ioquitur ; sic et vos nisi lalem habueritis
fundo niaris erat, et in salsis amarisque gurgitibus iiinoceliiiam, et animi puritatem, non polerilis regna
morabatur, ut per secundum Adam liberaretur pri- cmlorum iuirare. Sive aliter : Quicumque humiliave-
mus Adam : et id qnoil in ore ejus, hoc est in.con- D ' rii se sicui parmttus isle^ hic est major in regno cmlo-
fessione fuerat inveiiium, pro Petro et Domino red- rum. Qui imitatus fuerit me, et se in exemplum mei
dereiur. Et pulchre idipsum quidem datur pretium, bumiliiiverit, ut tanUimlse dejiciat, quanlum ego tle-
setl divisum est, quia pro Petro quasi pro peccatore jeci [Supp, me], 138'f°rmam servi accipiens, hic
preiium reddebatur : Domiuus autem nosier pecca- inlrabit in regnum coelorum (Pldlipp. n ).
lum iion fecerai, nec dolus inveotus esi in ore ejus (Vers. 5.) Ei qui susceperil unum parvutitm laletn
(Isai: Liii). Staler dicilur, qui duo habel ilidrach- in nomine nteo, me suscipit, Qui talis ftterit, utChristi
mata, ut oslenderelur similitudo carnis, dum eodem iniilelur huinilitatem el innocentiam, in eo Cbrisius
et servus et Dominus pretio liberaniur. Sed et sim- suscipilur. Ei prudentef, ne euin delalum fuerilapo-
pliciter intellectum sedificat auditorem : dnm tanioe: stolis, se putent lionoratos, adjecil, nou illos sni
a Tres mss. Palatmi, Unlm Dominum audil fuisse ex Origene interpretaiip derivalur : Vide num
ptte-
pqupertaliS: rttm a Jesu accersitum, sanclum esse Spiritum dicere
b Gisterc. mss. atiique penes Mariianaeum, ut su- possis,\qui seipsum abjecit, a Servalore auctus esl,
perbiam humilitale mutarent. Coelerum et baec ipsa et in media discipidorwn Jesu menle constitiitus. etc.
 """"
129 IiN
COMMIiNTARIORUM EVANGELlUiJ MATTIUEl LIB. III. CAP. XVIII. 150
[Al, suo] meiito, sed magistri honore suscipiendos. A , inquo sollicilelur animus, acsoepe b lentetur. Melius
(Vers. 6.) Qui autem scandalizaverit unum de pu- est vitam soliiariamducere, quam ob vilse praeseiilis
sillis hlis qui ht me credunt. Nota quod qui scandali- necessaria, oetcrnam vitam perdere.
zatur, parvulus est: majores enim scandala non re- (Vers. 10,11.) Videtene conlemnalis unum ex his
cipiunl. pusillh. Dico enim vobh : quia angeli eorum in cmlis
Expedit ei ut suspendalur niola asinaria in collo c semper videnl faciem Patris mei qui in cmlisest. Ve-
ejus, el demergatur in profundum maris. Quamquam nit enim Filius hominis salvare quod perierat. Supra
hoec geueralis possit esse sententia adversus oinnes dixerat per mannm, et pedem, et oculum, omnes
qui aliquem scandalizant, tanien juxia consequenliam propinquitateset necessitudines, quae scandalum fa-
sernionis etiam contra aposiolos dictum intelligi po- cere poierant, ampuiandas : austeritatem itaque sen-
test, qui interrogando, quis major esset in regno lenlise, subjecto prsecepio lemperat, dicens : Videte
co3loruin,videbaniurinterse dedignitaiecontendere, ne contemnatis unum ex pusitlis istis. Sic, iuquit, prx-
et si in hoc viiio permansissent, poterant eos quos cipio severitatem, ut, d commisceri clemeiuiam do-
ad tidem vocabant, per suuin scandalum perdere, ceam. Quanlum in vobis est, nolite conteinnere, sed
dum apostolos viderent inter se de bonore piignare. per vestram salulem eliairi illorum quarile sanila-
Quod autem dixit : Expedit ei ut suspendatur mola B tem. Sin autem perseverautes in peccatis videritis,
asinaria in collo ejus, secundum riium provinciae lo- et vitiis servientes, meliusest vos solossalvos fieii,
quitur, quo majorum criminum ista apud veteres Ju- quain perire cum pluribus. Quiaangeli eorutn in cm-
doeos poena fuerit, ut in profundum ligato saxo de- lis vident semper faciem Palris. Magna dignilas ani-
mergerentur. Expedit auleai ei, quia multo melius marum, ut unaquaeqiie habeat ab orlu nativitatis in
est pro culpa brevem recipere pcenam, quam Geler- custodiam sui angelum delegatuni. Unde legimus in
nis servari cruciatibus. Non enim vindicabil [Al. ju- Apocalypsi Joannis : Angelo 140 Epliesi, Thyati-
dicabit] Dominus bis in idipsum (Naum. i). roe, et angelo Philadelphise, et angelisquatuor reli-
(Yers. 7.) Vm mundo a scandalh. Necesse esl enim quarum Ecclesiarum scribe haec (Apoc. i, 2, 5). Apo-
nl veniant scandala. Verumlamenvm hontini per quem stolus quoque prsecipit velari capita in ecclesiis fe-
scandalum venit, minarum, propter augelos (I Cor. xi).
Non quod necesse sit venire scaudala, alioquin (Vers. 12, 15.) Quid vobis videtur? Si fuerint ali-
sine culpa essent, qui scandalum faciunt, sed cum cui cenlum oves, el erraveril una exeh : nonne relin-
necesse sit iu isio mundo fieri scaudala, a unusquis- quit nonuqinta noveiiiin nwndbus, et vadit qumtere eant
quesun viiioscandalispatel. Simulque pergeneialeni qum erravit? El si conligerit ul invenial eam : amen
seutentiam percutilur Judas, qui proditioni anitnum C ' dico vobis, quia gaudebil super ea magh quam super
prseparaverat. nonaginta novem, qum non erraverunt. Consequenler
(Vers. 8, 9.) Si aulem manus tua, vel pes luus scan- ad cleinentiam provocat, qui praemiserai, dicens :
dalizat le, abscindeeum etprojice abs le. Bonum esl tibi Videte ne contemnaiis unum ex pusillh islh, et sub-
ad vitam ingredi debilemvel claudum, quam duas ma- jungiiparabolam nonaginia novem ovium in monti-
nus, 139 vei duos pedes liabentem milii in ignem m- bus relictaruni, et unius errantis, quam pastor bo-
ternum. Et si oculus tuus scandalizat te, erue eum, et nus, quia propter nimiam infirmilatem ambulare non
projice abs le. Bonum est libi cum uno ocuto in vitam polerat, humeris suis ad reliquum gregem reporta-
intrare, quam duos oculoshabentem milii in gehcnnam vit. Qutdam putant istum esse pastorem, quicum in
ignis. Necesse est quidem venire scandala : Vaela- forma Deiessei, noii rapinain arbilralus est se esse
nien ei est hoinini, qiti quod necesse esl ut fiat in oequalem Deo; sed exinanivit se, formam servi acci-
mundo, vilio suo facit, ut per se fial. Igitur omnis piens, faclus obediens Patri usquead moriem, mortem
truncatur affeclus, et universa propinquitas ampula- aulem crucis (Philipp. u, Gel seqq.) : el ob id ad ler-
tur, ne per occasionem pietatis unusquisque creden- rena descenderit, ut salvam facerel unam oviculam
tium scandalispateat. Si, inquit, ila est quis tibi con- quse perierat, hoc est, humanum genus. Alii vero
junctus, ul manus, pes, oculus, et est utilis atque D ' in nonaginta novern ovibus, juslorum pittanl nume-
sollicitus, et aculus ad perspiciendum : scandaluin rum inlelligi; etinuna ovicula, peccatorem, secun-
aulem libi facit, et propter dissonantiam morum le dum quod in alio loco dixeral : ZYonveni juslos vo-
pertrahit in gehennam : melius est, ul et propinqui- care, sed peccatores : non enim opus habent sani me-
tale ejus, et eraolumentis carnalibus careas, ne dum dico, sed hi qui se male habent (Luc. v, 52). Ista pa-
vis lucrifacere cognatos et necessarios, causain ha- rabola in Evangelio secundum Lucam cum aliis
beas ruinarum. Itaque non frater, uon uxor, non (i- duabus parabolis decem drachmarum et duorum fi-
lii, nonamici, non omnis affeciusqui nos excludere liorum scripta est (Luc. xv).
potest a regno ccelorum, amori Domini proeponatur. (Vers. 14.) Sic non esl volunlasante Palrem vestrum
Novitunusquisquecredentium, quitl sibi noceal, vel qui in cmlis esl, ut pereat unus de pusillis islis. Referl
a Origenes zai avayv.niariravra i),6uv, ovv.ava.yv.n c In tribus Palatinis mss. verba in cmlisnon ha-
oi ouzTOOSE nvbs : scandtda oboriri necesseest, tionau- benlur.
lem per illum quempiam, elc., quse longius edisserit. d Alii mss., ul commixtimpro commhceri.
b Penes Victor., scepc lenetur.
{«! S. EUSEBII HtERONYMI m
iid superius proposilum, de qiio dixerat: Videie ne.A ad cpncordianj provocarat. Igitur et procmium pol-
contemnqtis unum ex pusillh isth; et docet idcirco Iicelur , utsollicitius feslinemus ad pacem , cum se
parabolam posilam.ul pusilli non conlemnanlur. In dicat inler duos et tfes medium fore. Juxla illud
eo autem quod dicit : Non est voluntas ante Pa- exemplum lyranni, qui duos amicos caplos (cum
irem vestrum, ut pereat unus de pusillh isth : quoties unus ad visendam malrem revertisset, el amicum
aliquis perieril de pusillis istis, ostendilur quod non pro se vadem dedissef) sic probare voluit, ul uno
voluntate Patris perieril. lento, allerum dimitterel. Cumque revertisset ad
(Vers. 15 seqq.) Si autem peccavcrit iri-te frater condictam diem, admirans amborum fidem, rogavit
luus, vade, et corripe eum inler te et ipsum solum. Si ut se haberent tenium. Possunius et hoc spiritua-
te audieril, lucraius erh fralrem tuum. Si autem te non liter intelligere , quod ubi sjhYilus et anima corpus-
audierit, 141 adldbe tecum adhuc unum vei duos, ut que consenserint, et non inter se bellum diversarum
in ore duorumvel tritim testitim stetomne verbum. Quod habueiint voluntatum [Al. voluplalum] ; carne con-
si non audieril eos, dic Ecclesim. Si autem Ecclesiam cupiscente adversus spiritum, el spiritu adversus
non audierit, sii iibi sicul elhnicus el publicanus. Si carnem, de omni re ;quam petierint, impclrent a
peccaverit in nos frater noster, et in qualibel causa . Palre. Nullique dubium quin bonarum rerum
nos loeserit; dimittendi babemus poicstaiem, immo B poslulatio sit ,s ubi corpus ca vult habere quoe
necessilatem, qua [A/. quia] praacipilur, ul debitori- spiritus.
biis noslris debita dimittamus. Si autem in Deum (Vers: 21, 22.) Tuhc accedens Pelrus ad eum, di-
xit: Dontine , quoties peccabit in me frater meus, et
quis peccaverit, non esl noslri arbitrii. Dicit enim
dimittam ei ? nsqtte septies ? Dicit illi Jesus : Non dico
Scriptura divina : Si peccaveril homo in homihem, ro-
libi usque seplies ? sed /asqueseplttayiesscplies. Hoeret
gtibii pro eo sacerdos. Si autem in Deum peccaverit,
sibi sermo Dominicus; et in modum funiculi liipli-
quisrogabit pro eo ? Nos ecoiitrario in Dei injuria be- cis
rumpi non potest. Supra dixerat : Videlene con-
nigni sumus, in nostris contumeliis exercertius odia. temnath
fest si semel unum ex pusillh hih; etadjecerat: Si peccaverit
Corripiendus autehi frater seorsum, ne
itae fruter tuus, vade, et corripe eum inler le et ipsum
pudorem, ac verecundiani amiseril, remaneat in
solutri; et praemium repromiserat, dicens ; Siduoex
peccato. Et siquidem audierii, lucrifacimus aniniam vobh consenserint
ejus, el per alferius salutem, nobis quoque acquiii- super terram , de omni re impelra-
bunt qucnn petierint ; ct ege ero in medio eorum.
tur salus. Sin aritem audire noluerit, adhibealur
frater. Quod si nec illum audierit, adhib.ea.lufet ter- Provocalus apostoius Petrus interrogal,quolies fratri
iii se peccanti dimitlere debeat, et cum inlerroga-
lius, vel cbrrigendi studio, yel conveniehdi sub tes- C
tibhS. Porro si necillos audire voluerit, lunc mullis tione profert seiiieiiiiahi, usque seplies? Cui respon-
dit Jesus : JYonusqtte septies , sed usque sepluagies
dicendum est, ut detestationi eum halieant, et qui
id est, quadringeiiiis nonaginta vicibus, ut
hon poluit pudoresalvari, salvelur opprobriis. Quan- septies,
loties peccanti fralri dimilteret in die, quolies ille
do autem dicilur : Sit tibi sicul eihritcusel publicunus,
peccafe non possit.
ostenditur majoris esse deteslationis, qtti sub iiomi-
ne fidelis agit opera iniidelium, quam bi qui aperte ( Yers. 25.) lcleo asshniialum est regnum cmlorum
homini rctji, qui voluit rqtionem ponerecum servh suis.
Genliles sunl. Publieani enim vocantur secundum Familiare est Syris et maxime Palsesiinis ad omnem
Iropplogiain, qui sseculi sectantur lucra, el exigunt sermonem stium parabolas jungere : ut quod per
vectigalia per negoliationes et fraudes, ac furta, simplex proeceplum tenferiab audiloribusnon polest,
scelerataque perjuria. per siniilitudinem exempJaque teneatur. Proecepit
(Vers. 18.) Amen dico vobh : qumcumque alliga- itaque Pelro sub comparatione regis et domini, et
veritis super lerram , erunl ligatct et iit cmlo: el qum-
servi, qui debilor decem millium 143 lalenlorum,
cumque solveritis super ierrqm, ertinl solula et in cmlo. a domino rogans, veniain impetraverat; ul ipse quo-
Quia dixeral : Si aulem Ecclesiam non audieril, sit que dimittat conservislsuis minora
' peccantibus. Si
tibi sicul-ethnicus et publicanus, e.t polerat coiitemp- D enim ille rex el dorniuus servo debilori decem mil-
toi'isfrairisliaccoccuJlaesseresponsio,veItacitacegi- lia lalentorum tam facile dimisit, quanto magis servi
tatio,si me despicis, et ego te despicio, si lu me con- conservis suis debenl iminora dimiltere ? Quod ut
demnas, et mea senlentia condemnaberis: potestatem manifeslius fiat, dieamus sub exemplo : Si quis nos"
li'ibuilaposlolis,utsciantquialalibusccndeninaiitur, trura commiserit adulterium , homicidium , saerile-
liiimauam seiitentiam divina sentenlia reborari,et
gium, majora crimina idecem millium ialenlorum,
quodcumque ligatumfueril interra, Iigaii pariteretin rogantibus dimiltuntur, si et ipsi dimillant minora
coelo. peccantibus. Sin auteirt ob faclam contumeliam a si-
i (Vers. 19, 20.) Jtei-u.ntdico vobis: quia si duo ex muliniplacabiles, et pfopter amarom verbuin per-
vobiSiCOiisenserintsup.er terram, deomrii re 142 <7«flnl- petes'babeamus diScoj'dias : nonne nobis videmur
cumque pelierint, fiel illis a Patre meo qui in cmlis recle redigendi in carcerem : et sub exemplo operis
est, Vbi enim sunl duo vel ires congregati in nomine npstri hpc agere, ut majprum npbis deliclcrum ve^
meo, ibimm in medio eorum. Omriis supra sermo nos nia non relaxetur?
a Vitiose eral simul, pro simus.
135 COMMENTARtORijMIN EVANGELIUM MATTHM LIB. III. CAP. XIX. IU
et ducen-
(Yers. 24 seqq.) Et cum cmphset rationem ponere, A mittendas esse uxores qualibet ex eausa,
oblatus est ei unus qui debebat decem millia lalenla. das alias, pudititiae procdicalor sibi videbiiur docere
Cum aulem non haberet unde redderet, jussit eum do- contraria. Si autem responderit, non omnem-ob
minus venundari, el uxorem ejus , et filios, el omnia causam debere dimiui, quasi sacrilegii reus tene-
qum habebat, et redcti. Procidens aulem servus Ule, ro- bitur ; et adversus doctrinam Moysi ac per Moysen
gabal eum, dicens : Patientiam habe in me, el omnia Dei, facere judicabjlur. Igitur Dominus sic respon-
reddam iibi. Mherlus aulem dominus servi illiu-s, di- sionem lemperat, ut decipulam eorum transeai,
mhit eum: el debilum dimhit ei. Egressus autem ser- Snripiuram sanclain adducens in teslimoniuni, el
vus ille, invenit umim de conservh suis, qui debebat ei naturalem legem, primamque Dei senleniiam secun-
centum denarios : et lenens suffocabat eum, dicens : dse opponens; quae non voluntate Dei, sed peccan-
Redde quod debes. Et procidens conservus ejus roga- tium necessilate concessa est.
bal eum, dicens: Palienliam habe in me, et omnia red- (Vers. 4.) Qui respondens ait eis : Non legisds,
dam tibi. Ille autem noluit: sed abiit, et misil eum in quia qui fecil ab inido, mascttlum et feminam fecil
carcerem, donec redderel debitum. Videnlesautem con- eos?Hocin exordio Geneseos scriptuin est. Dicendo
servi ejus qucefiebanl, contrislali sunt valde : et vene- autem, masculum 145 ettfeminam, ostendit secun-
runl, et narraverunt domhto suo omnia qum facla fue- B da vitanda conjugia. Non cnim ail, masculum et fe
rant, Tunc vocavit illum dominus suus , et ait illi: minas, quod ex priorum repudio quoerebalur : sed
Serve nequam, omne debitum dimhi libi, qnoniam ro- masculum et feminam, ut b uniiis coujugis consortia
gasii me. Nonne ergo oportuil et le mhereri conservi necterentur.
lui, sicut et ego lui mhertus sum ? Et iratns dominus (Vers. 5, 6.) Et dixit : propter hoc dimitlei homo
ejus, tradidil eum torloribus quoadusque redderel uni- palrem el matrem, et adhmrebit uxori sum: et erunt
versum debiium. Scio a quosdam islum qui debebat duo in carne una. Itaque jam non sunl duo, sed una
decem millia talenta, diabolum interpretari, cujus caro. Simililer ait, adhaerebit uxori suse, non uxori-
uxorem et filios venundandos perseverante illo in bus. Eterunl duo in came una.Pr&mium nuptiiiruni,
malitia, insipieniiam et malas cogitationes inlelligi eduabusunamcarnem fieri. Castilas juncta spiritui,
volunt. Sicut enim justi uxor, dicitur sapienlia : sie uuus efficitur spiritus.
uxorem 144 injusti et peccaloris, appellari stulti- Quod ergo Deus conjunxil, homonon separel. Deus
tiam. Sed quomodo ei dimittat dominus deeem mil- conjunxit, unam faciendo carnem viri et femina: :
liatalenta ; et ille nobis conservis suis centum de- hanc homo non potest separare, nisi forsitan solus
narios non dimiserit, nec Ecclesiasticae interpreta- Deus. Homo separat, quando propler desiderium se-
tionis est, nec a prudentibus viris recipiendae. G cundae uxoris, primam dimittil. Deus separat, qui et
(Vers. 55.) Sic et Paler meus cmlesth faciet vobis, conjunxerat, quando ex consensu proptcr servilu-
S!aon remherit unusquisque fratri suo de cordibus ves- tem Dei (eo quod lempus in arcto sil) sic habemus
tris. Formidolosa sententia, si juxta noslram men- uxores, quasi non habenles (I Cor. vn).
tem sentenlia Dei flectitur atque mulalur. Si parva (Vers. 7.) Dicuntilli : Quid ergo Mmjses mandavit
fratribus non dimittimus, magna nobis a Deo non dari libellum repudii, el dimittere? Aperiunt calum-
diraittentur. Et quia polesl unusquisque dicere : ni- niarn quam paraverant. El certe Dominus non pro-
hil habeo contra eum , ipse novit : habet Deuin ju- priam senientiam protulerat, sed veteris historise et
dicem , non mihi curse esl, quid velit agere , ego mandalorum Dei fuerat recordalus.
ignovi ei ; confirmal senlentiam suam , et omnem (Vers. 8.) Aitillh : quoniam Moyses ad duriliam
simulaltonem fictce pacis evertit, dicens : Si non re- cordh vestri permhit vobh dimittere uxores veslras :
mheritis mmsquisquefratri suo de cordibus veslris. ab initio aulem non fuit sic. Quod dicil istiusmodi est:
(Cap. XIX. — Vers. 1 seqq.) El faciutn esl cum Numquid polest Deus sibi esse conlrarius, ut aliud
consummassetJesus sermonesislos, migravita Galilma; ante jusserit, et senlentiam suam novo frangat im-
el verittin fines Judmm trans Jordanem : etseculmsunt perio? Non ita sentiendum est: sed Moyses cum vi-
eum lurbm multm el curavil eosibi. Et accesserunl ad deret, propter desiderium secundarum conjugum,
eum Pharismi ientantes eum, et dicentes : Si licel ho- quse vel diiiores, vel jtiniores, vel pulchriores essent,
mini dimillere uxorem suam quacumqne ex causa ? primas uxores interlici, aut malam viiam ducere,
De Galilaeaveueral ad Judaeam : idcirco Pharisaeo- maluil indulgere discordiam, quam odia et homicidia
rum Scribarumque factio inteiTogat eum : utrum li- perseverare (Deut, xxiv). Siniulque considera,
quod
ceal liomini dimittere uxorem suam qualibet causa, noii dixit : Propier duritiam cordis vestri permisit
ul quasi cornulo leneanl eum syllogismo : et quod- vobh\Deus,sed Moyses: utjuxta Aposloltim
(I Cor.
cumque responderit, captioni pateat. Si dixcrit, di- vii) consilium sithominis, non imperium Dei.
a Haud certe Jongius ablusit Origenes, qui debilo- cati auctor
susceptus esl? Non sic aulem
rem decem millinm talentorum, si, inquit, inter ho- geni adhaeret Hieronymus, ut et deviumslricte Ori-
ab Eccle->
mines qumsiverh, eum esse forsilan reperies, Homi- siasiica inierprelatione sequatur,
nein peccali, filium perdiiionis, qui adversatur et confuiet. quin immo non
exlollitur supia onine quod dicilur Deus, aut quod b Ms. cod. S. Remigii, ul unius
colilur, si extra hominum genus , quh ille est, nisi neclerenlur. MART. conjugii consorlio
diabolus, qui lot homines perdidit, a quibus ipse pec-
 135 S. EUSEBILHIERONYMI j 156
(Vers. 9.) Dico aulem vobis, quid quicunique dimi- i_ A
^ propter regnum ccelprum; et qui cum possint essc
serit uxorem suani, nisi ob fornicaiwnem, elaliam du- ,,_ viri, propter Christhm eunuchi fiunt. Isiis promit-
xerit, mmchainr. Et qui dhnissam duxerit, mmchatur. r- tilur prsemium: supefioribus autem quibus caslimo-
Sola fornicaiio est quse uxoris vincat affectum :. nioe necessilas, non voluntas est, nihil omnino de-
immo cum illa unam carnem in aliam diviserit, et 3l betur. Possumus et aliter dicere. Eunuchi sunt ex
Se fornicaiipne separaverit 146 ariiarito, non debet 3l matris utero, b qui frigidioris naiuree sunt, neclibi-
teneri : ne virum quoque sub maledicto faciat, di- \. dinem appelentes. Et alii, qui ab liominibus fiunt :
cente Scriptura : Qui adulleram lenet, stultus el im- ,. quos aut philosophi faciuni, aut propier idolorum
pius est. Ubicumqueest igilur fornicatio, et fornica- j. cultum emolliuntur ihfeminas: vel persuasione hos-
tionis suspicio, libere uxor dimiltiiur. El quia po-,. retica simulant castiiatem, ul meniianiur religionis
lerat accidere, ut aliquis calumniam faceret inno-,_ veriialem. Sed nnllus eorum consequiiur regna coe-
centi, et ob secundam copulam; nuptiarum, veteri•l lofum, nisi qui se castraverit propter Christum.
crinien impingeret, sic priorem dimitlere jubeturr Unde et infert: Qui poiest capere capiat; ut unus-
uxorein, ut secundani, prima vivenle, non babeat.;_ quisque consideret vires suas, utruui possit virgi-
Quod enim dioit, tale est: Si non propler libidinem, nalia ct pudicitise iniplere praecepta. Per se enim
sed propler injuriam dimiltis uxorem : quare ex-. B caslitas blanda est, etquemlibet ad se alliciens. Sed
perius infelices priores nupiias, novarum te im- considerandse sunt vires, ut qui potesl capere, ca-
iniilis periculo? Necnon quia poterat evenire, utt piat. iQuasi hortaiitis VOxDomini esl, et miliies suos
juxta eamdem legem uxor quoque marito darel re- ad pudicilise prsemium concitanlis. Qui polesl capere,
pudium, eadem caulela praecipitur, ne secundumi, capiai; qui potest pugnare, pugnet, superet ac
accipiat virura. Et quia meretrix, et quse semel1 triumphet.
fueral adultera, opprobriuhi non limebal, secundo0 (Vers. 15, U.) Turic oblali sunt ei parvtdi, ut ma-
n prsecipitur viro, quod si lalem duxerit, sub adul- nus eis imponerel et praret. Discipuli aulem increpa-
lerii sit crimine. battt eos. Jesus vero ait eis. Non quo nollent eis Sal-
(Vers. 10.) Dicunl ei discipuli ejus: Si ila est causa, vatoris et manu et voce benedici; sed quo necdum
homini cum uxore, non expedit nubere. Grave pouduss habentes plenissimam fidem, putarent eum in simi-
uxorum est, si excepla catisa fornicationis, eas di- litudiiiem hominum bfferentium iiuporlunitaie las-
miltfere non licet. Quid eiiim si temulenta fueril, sii sari.
iracimda, si malis moribus, si luxuriosa, si gulosa, (Vers. 15.) Sinite pqrvulos, et nolite prohibere eos
si vaga, si jurgatrix, si maledica, tenenda erit is- ad nte venire: talium est enim regnum cmlorum.El cum
ijiismodi? Yolumus nolumus [Al. nolimus velimus], C G imposuhset eis manus, abiitinde. Significanter dixil,
sustinenda est. Cum enim esseinus liberi, voluntarie; tqlium, non hiorum : ut ostendei'ct nou aelatem
nos subjecimus servituti. Yidentes ergo aposiolii rcgnare sed mores; et his qui similem liaberent in-
grave uxorum jiigum, proferunt motum animi sui, noceritiam et simplicilaiem, proemium repromitti.
el dicunt: si ita est causa homini cum uxore non ex- Aposlolo quoque in feaindeiiisentenliam congruente:
pedit nubere. Fratres nolile pueri effici sensibus, sed malitia par-
(Vers. 11.) Qui dixit illis : Non omnes capiunt1 .vuli eslole : sensu aulem ut perfecti sitis (I Cor.
verbumistud, sed quibus datum est. Nemo pulel sub, xiv, 20). |
hoc verbo, vel fatum, vel forlunani introduci: quodj (Vers. 16.) Et ecce unus accedens aililli: Maghter
hi sunt virgines, quibus a Deo dalum sit, aul quos5 bone, quid boni faciam, ut habeam vilam mternam?
quidam ad hoc casus adduxerit, sed his datum estI Qui dicil ei. Iste qui 148 inierrogat quomodo vitam
qui petierunt, qui voluerunt, qui ut acciperent, la- consequatur seternam; el adolcscens, et dives est
boraverunt. Omni enim pelenti dabilur, et quaerens [A/. erat], et superbris; et juxia alium evangelis-
inveniet, et pulsanli aperielur (Maltb. vn, 8, etj lam, non voto discenlis, sed tentantis inlerrogat
Luc. xi, 10). (Marc. x). .
(Vers. 12.) Sunt enim eunuchi, qtd de malris ulero, D (Vers. 17.) Quid me, inierrogas de bono. Vnus esi
sic nali sunt: et sunt eunuchi, qui facti sunt ab homi- bonus Deus. Quia [Al. Qui] magistrum vocaverat bo-
nibus: et sunl eunucld, quiseipsos caslraverunt propler num, et non Deum, vel Dei Filium confessus eral,
regnum cmlorum. Qui potest capere, capiat. Triplex discit quamvis sanctum hominem comparalione Dei
genus est eunuchorum : duorum carnalium, et terliii non esse bonum, dequo dicitur: ConfiteminiDomino,
spirilualis. Aliisuntqui de maliis uiero sic naseiiii- quoniam bonus (Ps. cxyn, 1). Ne quis auiem pulel iji
tur. 147-Aliiquos vel captivitas facit, vel deliciae: eo quod bonus Deus dicilur, excludi a bonitate Fi-
matronales. Terlii sunt qui seipsos caslraverunt t lium Dei, legimus in alio loco : Pastor bonus ponit
.« In uno Palalino, secundo non nubere prmcipilur omni circa muliebria loca lascivia exercenl: non tamen
viro, corruple. ejusmodi pr.oposiiiel sludii, el laude digni, ul ila di-
b Origenis hsec est expositio : Eunuchi iropice iii cam. affectus suscipiendi auctor iis fuit Dci vcrbum,
dici queunt, qui frigidi sunt in venerem el segnes, el quii sed hominum, sive qui dpud genliles pldlosophimincu-
se in venereas libidines et obsceniiates, ihqiie simiiiat buerunt, sive prohibentium nubere,abstinere a cibis,
non effundunt. Et mox : Quidam vero adhorlatiombus! hmrelicorum sermones.
ad id, monilhque adducli, absiinentiam a venereis, elI ! _:.^.'.'_
137 COMMENTARIORUMIN EYANGELIUM MAfTHJEl LIB. III. CAP. XIX. 158
animam suam pro ovibus suh (Joan. x). Et in Pro-AA iiitr.irinil
i in regnum ccelorum (Genes. xm elxxxvi),
pheta, Spiritum bonum terramque bonun. Igitur et ( in Evangelio Matthaeus el Zaehaeus, divitiis dcte-
el Salvator nou bonitatis testimonium renuit. Sed 1lictis, Domini lestiinonio pra'dicantur? Sed ccnsi-
magistri absque Deo exclusil errorem. (derandiini, quod eo tempore quo inlraveruni, divi-
(Vers. 18, 19.) Siautem vis ad vitam ingredi, serva tes 1 esse desierunl. Tamdiu ergo non iutrabiint,
mandaia. Dicil illi: Qum ? Jesus autem dixit : Non: < quamdiu divites fuerinl. Et lanien quiadifficuller
homicidium facies. Non adullerabis. Non facies fur- divitioe( contemnuntur, non dixit : lmpossibile esl
tum. Non falsum teslimonium dices. Honora palrem: divites i inlrare in regnuiii ccelorum, sed difficile.
tuum et malrem : el diliges proximunt luum sicut te- Ubi I difficile ponitur, non impossibililas proeiendi-
ipsum. Adolescentem isium tentaioremesse, el ex eoi itur; sed ratitas demonstralur.
probare possumus, quod dicente sibi Domino, Si visi (Vers. 24 seqq.) Et iterum dico vobis: Facilius
ad vilam ingredi, servamandala, rursum fraudulenter cst camelum per foramen acus transire, quam divitem
interrngat quse sint illa mandata: quasi aut non ipse; iintrare in regnnm cmlorum, Audids autem his, disci-
legerit, aut Dominus possit Deo jubere coutraria. puli mirabanlur valde, dicentes : Quh ergo polerit
(Vers. 20,) Dicit illi adolescens: Omnia hmccusto- salvus esse? Aspiciens autem Jesus, dixil ilth: Apud
divi a ajuventute mea, quid adliuc mihi deest? AiliUii \$B homines hoc impossibile esl, apud Deum autem 150
Jesus. Menlitur adolescens. Si enim hoc quod posi- omnia possibilia sunl. Hoc diclo ostenditur non
tum est in maudatis : Diliges proximum luum sicutE cdifficileesse, sedimpossibile. Sieniin quornodo ca-
teipstim, opere coinplesset, quoinodoposteaaudiens: : melus non potest iniraro per foramen acus, sic di-
Vade, et vende qum Itabes, el da pauperibus, trisiis3 ves inlrare non polest in regna ccelorum, nullus di-
recessit, quia habebat possessiones multas? vitum salvus erit. Sed si legainus lsaiam, quomodo
(Vers. 21.) Si vis perfeclus esse, vade, vende qum: cameli Madian et Epha veniant Jerusalein cum do-
habes, el da pauperibus, el Itabebh thesaurum in cmlo,( nis atque mui>eribus (Isa. LX) : et qui prius curvi
etveni, sequereme. In potestate nostraest, utrum ve- erant, et vitiorum pravitate distorti, ingiediantur
limus esse perfecti. Tamen quicumque perfeclus esse» portas Jerusalem, videbimus quomodo et isti caineli,
voluerii, debet vendere quse habet : et non ex parte> quibus divites comparanlur, cuiii deposuerint gra-
vendere, sicut Ananias. fecit et Sapphyra (Act. v);; vem sarcinam peccatorum, et totius corporis pravi-
sed totum vendere : et cum vendiderit, omne daree latem, intrare possintper angustam portarn, et ar-
pauperibus, et sic sibi praeparare thesaurum in regnoj clam viam, quoeducil ad vitam (Supra vni. ° lnler-
coelorum. 149 b Et hoc ad perfectionem non suffi- roganiibus autem discipulis, et admirantibus auste-
cit, nisi post contemplas divitias Salvatorem se-- C rilalem dicti, Quis ergo salvus fiel? clemeniia sua se-
quatur, id est, relictis malis, faciat boua. Faciliusi veriiaiem sententire temperavit, dioens : Qum apud
enim sacculus contemnilur, quam voluptas. Multii homines impossibilia, apud Deum possibilia sunt.
diviiias relinquenies, Dominum non seqiiuntur. Se- (Vers. 27.) Tunc respondens Pelrtis, dixit ei: Ecce
quiiur autem Dorninum, qui imitator ejus esl, ett nos reliquimus omnia, et secuti sumus le : Quid ergo
per vestigia illius graditur. Qui enim dicit se ini eril nobis? Grandis fiducia : Petrus piscalor erat,
Chrislo credere, debet quomodoille ambulamt, el ipsee dives non fuerat, cibos manu et arte quserebat : et
ambtdare (Uoan, n, 6). tamen loquitur confidenter, Reliquimus omnia. Et
(Vers. 22.) Abiit trhtis, erat enim habens multass quia non sulficit lanlurn relinquere, iungit quod
possessiones.Hsec est tristitia quse ducit ad morlem. perfectum esl: el secuti sumus le. Fecimus quod jus-
Causaque tristiiioe redditur, quod habuerit mulias5 sisti, quid igiltir nobis dabis pi'a?mii?
possessiones, id est, spinas ei tribulos, quse semen- (Vers. 28.) Jesus autem dixit illis : Amen dico vo-
tem Domiiricam suffocaverint. bh, quod vosqui secuti estis me in regeneralione, cum
(Yers.25.) Jesusaulem dixit discipulh suh : Amen t sederit Filius hominh in sede majeslalh sum, sedebitis
dico vobis, quia dives difficile intrabil in regno cmlo- et vos super sedes duodecim, judieanles duodccim iri-
rum. Et quomodo Abrabam, Isaac, et Jacob divites3 D bus Israel. Non dixil: qui reliquislis omnia, hoc
a Verba a juvenluie mea, in Palalin. codd. desi- melum, et grande gibberum animal, et crassiorem
deranttir. funem : docelque Aristopbanis scholiasies, Grsece
b Duo Palalini mss., Nec hoc ad perfeclionem suf-- TOr:ayv a%oiviov; deniqu.e ex ea-
appellari v.<kp.i).ov
ficii; moxque omnes, volunias, pro voluptas.
<•Parum deni, ut videtur, Syri-<ca or<gine, et llalice dici-
nbfuit, quiti codicum nostrorum lectio- tur Gomena. Accedit, qund ipsa videatur cmnpara-
nem, quam et inferior conlexttis asserere vistis ut- lio inslitula ctim iis, qttoe acu iiisuiinuir, pm;i lu-
curnque est, proeferremus, ostenditur non impossibile 3 niculis tenuioribus et filis, non cum abtiiiriui be-
esse, sed difficile. Notum vero illudcRt, camelum ,, stia, quai nulliim ferme ad acum respeciuiii habet.
quem hic Hieronymus, vetustiores se Patres secu- d Veiuslior Palalinus ms., Audilis auiem liis, di-
tus,pecudem intelligit, plerosque, maximerecen- scipuli mirabantur valde, dicenles : Quis ergo poterit
tiores, funem nauticum grossiorem interprelari. satvus esse ? Clementia severitaiem smlenlim tempera-
Observatum id Theophylacto in hunc Matthoeilo- til, etc. Duo alii post verba, salvus fiel? iia conii-
cum : Quidam camelum non animai dicunl, sed cras- nuant : Aspicietis autem Jesus cogitadones eorum
sum funem, quo utuntur nautm ad projiciendas an- dixil: Apud homines hoc impdssibite; apud Deum du-
choras. Alque ipsum quidem Syriacum nomen SD3! tem omnia possibilia sunl. Clemenlia sua sevritaiem,
quo facile usns esl Christus, ulrumque siguificat ca- etc. Utrunique, ut videtur, ex glossatoris ingeuio,
PATHOL. XXVI. 5
 159 S. JEUSEBli HIERCWSYMI | 140
enim et a Crates fecit philosophus, et multi alii di- A dimiseral: Quasi nihil habenies, et omnia possiden-
vitias coritempseruut; sed qui secuti estis me: 151 tes (llCor. vi, 10). i
quod proprie aposlolorum est atquc credentium. In (Cap. XX. — Vers.i 1 seqq.) Simile est regnum
regeueratione, cum sederil Filius hominis in sede cmlorum homitii patrifamilias, qui exiit primo mane
majestatis suae, quando b ex mortuis de corruptione conducere operarios in vineam suairi. Conventioneau-
resufgeht iiicorrupli, sedebitis el vos ih soliis judi- tem fdcta cum operdriis ex denario diurno, misit eos
cantium, condemnaiites duodecim tribus Israel : iit vineam suam. El egresstts circa horam tertiam, vi-
quia vqbis crederitibus, illi credere noluerunt. dit atios stantes in foro otiosos, el dixit illis : Ile et
(Vers. 29, 30.)• El omnis qui retiquerit dotnum, vel vos in vineam metirn, et qnod justum ftierit dabo vo-
fratres, aut sorores, attt palrem, aul malrem, aul uxo- bis. Illi aulem abierunt. 152 Ilerum autem exiit circa
rem, aul filios, aut agros propter nomenmeum, cen^ sextam el nonam horam, et fecit similiter. Circa un-
tuplum accipiet, et vilam mterham possidebit. Multi decimqmvero exiit,et ikvenit alios slantes, el dicil ii-
autem erunt primi novhsimi, el novhsimiprimi. Locus tis: Quid kic slalis tota die otiosi ? Dicunt ei: Quia
isle cum illa sententia congruit, in qua Salvator lo- nemo nos conduxit, Dicil illis : lle el vos in vineatn
quilur '•;Noiivehi pacem mittere, sed gladinm. Veni iriedml Ctini sero quterit facturn essel, dicitdominus
enhn separare honiinem a patresuo, etmatrem a fitia, j{ vinem proeuralori suo : Voca operarios, et redde illis
et nuriim a socru : el inimici hominis dontesiici ejus mercedem; incipiens anovhsimis usque ad primos.
(Suprti x, 54). Qui ergo prOplef fidem Chfistl, el Cuin v"etdssentergo qui\circa undecimam horamvene-
proedicationem Evangelii, Omnes affectus contfem- rani, qcceperuni singulos denarios. Venientes aulem
pserint, atque diviiias etsoeculi voluptates: isti cen- etprimi, arbitrati sunl qtiod plus esienl aCcepluri: ac-
tuplum recipient, el vitara seternam possidebunt. ceperhnl autem et ipsi singulos denarios. Et accipien-
Ex occasione hujus sententioe, quidam intioducunt tes, murmurabanl adversus patremfamilias, dicentes :
mille aiinos post resurrectionem, dicentes tunc no- Hi novissithi nria hora i fecerunt, el pares illos nobis
bis cerituplum omiiium rerum quas dimisimus, et fecistijtqui porlavimus pondus diei et mslus? At ille re-
vilani aeternaih esse feddendam : nori inlelligcntes spondens uni eornm, dixii. Parabola ista, vel simili-
quod si iii cseleris digna sit repromissio , ili uxori- tudo regni coelorum, ex his quse prsemissa sunt, in-
bus appareat lurpitudo; ut qui unam proDomino di- lelligitur. Scriptum estjferiimante eam : Mullieruni
miserit, et centum. recipiat infuturo. Sensus ergo primi ndvhsimi, et novhsiriti primi. Non d tempori
Isle est: Qui carnalia pro Salvatore dimiserit, spi- deferente Domino, sedi Adei. Dicitque patremfami-
riiualia recipiel: qUse cbmparaliohe et merito sui lias pfimo niane exissei, ut conduceret operarios in
ita erunt, quasic si parvo nuineio cenlenarius nu-i C vineani suam, et pretium operis coristiluisse dena-
merus comparetur. Unde dicil elApostoIus, qui|unani. rium. Deinde egressum feircahoram lertiam, Vidisse
tanlum domum, et unius proviucise. parvos agros aiios slantes iri plalea ^tiosos : et illis nequaquam

11Erasmus legi t Spct;ates; pro. Crqtes..Eumdem er- epist. o3, ad Paulinum : Crates ilte Thebanus, homo
rorem reperi in oinnibus riiss. Codicibus quos legi, quonddm dilissimus, ptihi ad phiiosopliandum Athenas
Bumerb qualuordecim. De;quo antiquoruni exscfi- pergeret, magnum auri pondiis abjecit, Quae repetit
ptorum ejTpre. hae;c habemjus.obse/vata a: Mafiajjf), epist. 66, ad Pammachium, et Tl, ad Lucinium. De-
VictpriO...: Emejidavinius Crates prp. gqcrai.es,. Bri- nique et.lib.. contra Jovinian, n. Crates UleTliebanus,
xianorum codicuin nionitu. A Crale fenininon a So- prdjecto in mare hon pqrvo aurt pondere: Abite, in-
crate, qui nec dives fuisse legilur, id factum pro- auit, pessuni malm cupiditates; egovos mergum, ne
dilur. ErroriiatUSi qupd nplipr ae celebripr esset ipse niergnr a vobis. Veriim huic stabiiiendse. lectioni
Spcratesiquam. Crates,, et nomen sit fere idem. llie- conir.a mss. fidem' nihil potins sit.hisiprica, veritate,
ronymiis de Crate multis in locis hoc asserit. Ad et Origenis, ex quP totaiji iiilerpreiatienem Hierony-
Pauliiium de ihstitutioiie monaclif: CraiesitteTlie- mus dbscripsit, seritentiam, Etvero dfeCratete, non
banus, homo quondani dithsimus, cum ad' philoso-- Sociiate, hoc traduni Philostratas lite. i, cap. 10, de
phandum Athenas p$r,ger£t,.piagiuwi quripondus. ab- Vii.,, ApAll., Diogenes Laert. liri. vl,. Plvtiarchm.mpl
jecit; nec putavit se simul posse et virlules etdivilias roy, p.rifimut,iaQ,ai,.etdemum. Suidas, qui aliam con-
possiderc. Item ad' Paminachium de Omtu Paulinse temriendarum oprim rationein tenuisse Craietem
uxoris : Et tamen non satis perfeclo et consummaloJD tradi.l : Cnin enim ipse\ agros incullos deseruhset,
viro, opesconiemnere, pgctiniamdissipare, el projicere; edito loco conscenso, dixit: Cratetem Thebanum Cra-
quodihmomentq et perdieiinveniri pof.esf. Fecithoc tes tibeijlate dpnat. Origehis vero, cui, ut diximii.s,
Crafes Titebaiius, feCiVAnihiheries;,ftcerunt plitrimii,. Ilieronymus stricle adliaeret, ejusmodi ih liunc l'o-
qttos vitiPsissimos legimns. lfeiii adLucihum : Aurmri cum ex Huelii ihterpretitione sententia est : Cra-
deponere insipientium est, non perfectorum. Fecil hoc leteni THebanum feruntjcum iiberlatis conseguendm
Crates Thebanus, fecit AnthOienes.Item libro secundo causa parce et frugaliier vivendi ralionem ihiisset,
•
contra Jbvihianhiii EVCrates illeTHebanvsprojeclo sesequefbeatum'Grmcis(hiqtddem ahimo fihgebnt) ef
in mare;noriparvo.auri pondere :>A\bite,.inquii,pesstim nultius indigentem rei prmftare vellet, dhtractas orii-
matmcupidiiates.Ego vos niergt*n, neips.e mergar a1 nes, ac divendilas facidiakes, Thebarioriimpopulo ero-
vobh\ MAiiT:— Mirum lioeplane- est;, ih hosiris gasse, cumsimul ip prmdWassel;.Cratelerii hodie Cra-
oinnibus riiss. aijisque qualiiordfecim penes; Martfe"- les libeiivate'dbnai., \
naeurtY,pari dfepravatiiinis-Conserisuy Spcrates hic b Victorius, quandoet' morlui de corrup.tione, etc.
legi, pro Crales. Ev Viciorius quidfem ita se ait; °- Ih driobus Palatih:. quasi paruQ, exguncta si vo-
eiriehdiisse Brixianorum eodicum m.onitu, cuiasse- culav ,i' j
rendae-verissiriiifi Ifectieni'mulih Hieronymi dfe'Cfa'- & Victorius,, N'on lemppre differenle Qoniino, sed
tete testimonia huc congerif. Ejusmodii est illud; fide-, efci •.-• i
iit ' COMMENTARIORUMIN EVANGELlUM MATTH&I LIB: III. CAP. XX. *&
denarium, sed quod justum est fuisse pollicilum.. A Nonne ex dcnario convenhli mecum? Denarius figu-
Sexta quoque libra et nona fecisse similiter. Undfe- . ram regis habet. Recepisti ergo mercedem quam
cima autem invenisse alios stantes, qui tota die tibi promiseram, hoc est, imaginem et similitudinem
dtiosi fuerant, el misisse eos in vineam. Culii au- 154 meam : quid quoeris amplitis; et non lam ipse
tem sero factum esset, proecepisse procuralori suo, plus accipere, qttam alium nihil accipere desideras,
ut a liovissiniis inciperet reddere, hoe est, ab Ope- quasi alterius consortio minuatur proemii meritum? '
rariis horae undecimse usque ad operarios horoe (Vers. 14, 15.) Tolle quodtuum est, el vade. Voto
primoe ; Omnesque pariter contra novissimos invi- autem el huic novissimodare sicui et libi: Aui non li-
dia cdncilatos, iniquitatem arguisse palrisfamilias. cet mihi quod volo, facere ? Judaeus in Lege non gra-
Nonquod minusacceperiiitquamfueratconstilutiini, tia, sed opere salvatur. Qui enim ffecerit eam, vivet
sedquod plus accipere voluerint his, in-quos secle- in ca. Unde dicilur ad feum:
mentia conducloris effuderat. Mihi videntur primooi (Vers. 16.) An oculits tuus neqnamesi, quiaego
horae esse operarii Samuel, et Jeremias,et Baplista bonus sum? Sicerunt nPvissimiprimi, el primi novis-
Joannes, qui pnssunl cum Psalmista dicere : Ex simi. Mulli enim sunt vocati, pauci vero electi. Idipsunr
ulero matris mem Detts meus es tu (Ps. xxi, H). sOuat et illa Lucae parabola, tibi majorfilius minori
Terlioe vero lioroe operarii sunt, qui a pubertate B Invidet, et non vult eum rfecipi pcBniteulem, et pa-
servire Deo coeperunl. 153 Sfexlaehoroe, qui nla- irem accusat injustitiae. Ef ut sciamus Imnc esse
lura aetate susceperunt jugum Chrisli. Nonoe, qni sensuni quem diximus, titulus paraboia?,bujus finis-
jam declinanie [Al, declinant] ad senium. Porro que consentiunt. Sic erunl, inquif, novissimi primi,
undecimae, qui ultima seneclule : et lomen omnes et primi novissirid. Mulli enim suiit vocali, pauci vero
pariler accipiunt prsemium, licet diversus Iabor sit. electi.
Sunt qui hanc parabolam aliter edisserant. Prinia (Vcrs. 17 seqq.) El ascendens Jestis Jerosolymam,
bora a volunl missum esse in vineam Adam ef reli- assumpsil duodecim dhcipulos suos secreto, el ait il-
quospatriarcbasusque ad Noe; terlia, ipsumNoeus- lis : Ecce ascendimus Jerosolymam, el Filius hominis
queadAbraham et circumcisioneni ci datam; sexla tradelur principibus sacerdotitm et Scribis : et con-
ab Abraham usque ad Moysen, quando Lex dala demnabunt eittii titorte, el tradenl eum gentibus ad il-
csl; nona, ipsum Moysen et prophetas ; undecima, ludendum, el flagellandum, et crucifigenduni, et tertia
apostolos et genlium populum, quibus omnes invi- die resurget. Crebro lioc ipsum discipnlis dixerat :
dent. Unde hoc ipsum intelligens post horam jam Sed quia niullis in medio dispuiaiis, poterat labi dfe
undecimam, cum esset prope solis occasum et ad memoria quod audierant, itorus Jcrosolymam, el se-
Vesperam, Joamies Evangelistaloquilur: Filioli mei, G cum ducturus apostolos, ad teriiationem eos parat:
novhsima horaesl ( Uoan. a, 15). Et simul consi- ne cum venerit persec.Ulioetcrucis ignominia, scan-
dera, quod injuslitiam palrisfamilias, quam in un- dalizenlur.
decimoehorae operariis omnes pariter accusant, in (Vers. 20, 21.) Tuitc ucCessiiad Curhmater filioruni
seipsis liou intelligunt. Si enim iniquus est paterfa- Zebedwi cum filiis suh, adoraiis et pefens atiquid ab
milias, non in uno iniquus est, sed in omnibus: quia eo. Qui dixit ei : Quid vis ? Ail ilii : Dic ut sedeant
non sic laboravit tertioe borse operarius, quomodo hi duo filii mei, unus ad dexteraril luam, el tinus ad
ille qui a prima hora est missus in vineam. Simili- sinislram in regno tuo. Unde opinioiiefri regni liabet
ler et sextae boroe operarius minus laboravit tertiae maler filiorum Zebfedoei,ut Cum Dominus dixeril :
borse operario; et nonse, sextoe horoe operario. Filius hominh tradetur prinCipibussacerdPtttmet Scri-
Omnis iiaque retro vocatio genlibus invidet, et in bis, et condemnabuiiteuirimorie, et iradenl gendbus
Evangelii torquelur gratia. Unde et Salvator con- ad Uludetiduiti, ei flagciitindum, et crucifigendum; et
cludens parabolam : Eruni, inquil primi novhshtd, ignominiam 155 P&ssionis tinientibus discipulis
et novhshni printi. Quod b Judaei de capile vertan- annuntiaret, illa pOsluiet gloriain lriumphantis?hac,
lur in caudam : et nos de cauda mutemur in capul. ulrecr, ex causa, quia post omiiia dixerat Dominus:
(Vers. 15.) Amice, non facio libi injuriam. Legi in D el lerlia die rcsurget, putavit eum mulier post resur-
c cujusdam libro, amicum istutti qui increpatur a pa- rectionem illico regnalumm; et lioc quod in secundo
trefairiilias, primoe horoe operaiium, prOtopIastum advenlu promiltitur, in primo esse complendum, ei
inlelligi, feleos qui illo tempore credideruut. avidilate leminea prajsenlia feupit, immemor futuro^-
a Imprimis autem Origenes, ex quo et Hilaiius de- ciler horm ordinem Clirhli Jesu adventum significarc.
sumpsil. Vide, inquit ille, an primum esse ordinem Quamquam nec superiurein, qiiam Hieronymus pro-
dicere queas, qui ab Adanto simui cum mundi fabrica- bat, de lota hondnum vila in parabola per diem ex~
tione iuitium habuil. Exiil enim prirno mane paterfa- pressa, seiiientiain Adamantius lacel: quam et ple-
milias, el, ut ita dicam, Adamumet Evam conduxit, ut rique recentiores amplexati sunt.
pietalis vineam excolcrent. Secundum aulem ordinem, b lisdem pene vsrbis Urigenes : Gentilcs, iuquii,
qui aNoe, el pacto cum eo fmderecenselur. Terlium, propler fidem caput efficiunlur; at incredulus lsrael
ijui ad Abramum periinel, cunt qno comprehensaquo- propler increduliiaiem cauda.
que esse, qum aclPalres ad Mosem usque speclant. in- c Facile Origenis lacito noniine libruin notal, si-
leiligendum cst, Quartum item ad Mosem, etqumcum- quidem itn ille interpretatur : At palerfatidtias uni
que in JSgypto peracia sunt, et Leges in deserlo con- illorum, ipsi fortasse Adamo dixil : Amice, npn facio
dilas esse referendum. Postremum vero undecimmcir- tibi injuriam, etc.
 Uo- ,S, EUSERII HIERONTMI; i 144
rura. Quod aulem interrogat Dommus, et, illa pe-. A intelligendum esl: Regnum coelorum non est dantis,
tente, rfesppndit: Qtdd vis? npn venit deignerantia : seil accipientis. Non est enim acceptio personarum
sed ex ejus persena dicitur, qui flagellandus et cru- apud Deum (Act. x,, 34) : sed quicumque talem se
cifigendus erat : quomodo et in Hemorrliousa : Quis proebuerit ut regno coelqrum dignus fiat, hic accipiet,
me leiigit (Luc. vm, 15) ? Et de Lazaro : Vbi posui- quod non personae, sed vitse paratum est. Si itaque
stis eum (Joan. xi, 54)? In veteri quoque Tesiamenlo: tales eslis qui consequamini 'regnuin coelorum, quod
Adam, ubi es (Gen. m, 9)? El : Descendens videbo si Pater meus triuiriphahlibus et victoribus praepara-
juxla clamorem, a qui venil adme, perficiant : sin au- vit, vos quoque accipielis illud. Alii de Moyse et
lem non est, ut sciam (Gen. xvm, 21). Poslulat autem Elia dictum volunt: quos paulo ante in morite cum
mater filiorum Zebedsei errore muliebri et pietatis eo viderantloquenles: sed mihi nequaquam videtur.
affeclu, nesciens quid petefet. Nec mirum si isla ar- Ideo bnim sedentium in regno ccelorum vocabula
guatur imperitiae; cum de Petro dicatur, quando non dicuntur; ne paucis nominalis, ceeteri putarenlur
tria yult facere tabernacula, nesciens quid diceret exclusi. .
(Marc. ix). (Vers. 24.') Et audientes decem, indignati sunl de
(Vers. 22.) Respondens aulem Jesus, dixit: Nesci- " duobus fratribus. Decem apostoli non indignantur
tis quid pelatis. Mater postulat, et Dominus discipu- B matrifiliorum Zeberiaei, nec ad c mulieris audaciam
lis loquilur, intelligens preces ejus ex fijioruin des- referunt posiulantis; sed ad fllios, quod ignoranles
cendere voluntate. mensuram suam, immqdica cupiditate exarserenl,
Poleslis biberecalicem, quem ego bibiturus sum?Di- quibus ef Dominus dixerat : Nescilh quid petatis.
cunt ei: Possumus. Calicem in Sciipturis divinis Subintelligitur autem vel ex responsione Domini,
'
passionem intelligimus, b juxta illud : Pater, si pos- vel ex iridignaiione apostolorum, quod filii matrem
sibile est, transeal a me calixiste (Malt. xxvi, 59). El immiserint ad grandia postulanda.
in psalmo : Quid relribuam Domirio pro omnibus qum (Vers. 25 seqq.) Jesus autem vocavit eos ad se, et
reiribuit tnihi? Calicem saluiaris accipiqm, el nomen ait: Scifis quia principes igentium dominantur eorum;
Domini invocabo (Ps. cxv, 5 et seqq.); statimque in- et qui majores sunt, potestatem exercent in eos. Non
fert quis iste sit calix : Pretiosa in conspeclu DOmini ita erit inter vos : sed quicumqtte voluerit inter vos ma-
mors Sanclorumejus, jor fieri, sit vesler minhier. Et qui voluerit inier vos
(Vers. 23.) Ait illis: Calicem quidem meum bibelh : pritnus esse, erit vester servus. Humilis magister et
sedere aulem qd dexteram meam el sinislram, non est mitis, nec cupiditatis immodicae duos [Al. suos] ar-
vieum dare vobis, sed quibus paratumesl a Palre meo. guit postulantes; nec decem reliquos indignationis
Quoeriiur quomodo calicem marlyrii filii Zebedsei, C i increpat ei livoris, sed tale ponit
157 exemplum,
Jacobus videlicet et Joannes biberint, cum Scriplura quo doceat eum majoreih esse, qui niinor fuerit, et
narrel Jacobum tantum Apostolum ab Herodecapite illumdominumfieri, quiiomnium servus sit. Frustra
truncalum (Act. xn) : Joannes aulem propria morte igilurarit illi imnioderata quaesierinl: aut isti dolent
vitam finierit. Sed si legamus ecclesiasticas histo- super roajorum desiderip : cum ad summitaiem vir-
rias, in quibus 156 ferlur, quod et ipse propter lulum non potentia, sed humilitale veniaiur. Deiii-
niariyriiim sit missus in ferventis olei dojium, et que sui propOnit exempllum, ut si dicla parvipende-
inde ad suscipiendam coronam Chrisii alhlela pro- rent, erubescerent ad opera, et dicit:
cesserit, slaiimque relegatus in Paihmos insulam (Vers. 28.) Sicut Filius hominh non vetdt mini-
sit, videbimus marlyrio aninium npn defuisse, etl)i- strari, sedminhlrare, Nota, quod crebro diximns, eum
bisse Joaiineni caJicem colifessionis : queni et tres qui ministrat, appeliarl Filium hominis.
pueri jn camino ignis biberunt (Dan. m), licet per- Et dare animam suam redemptionem pro mullis.
seculor nori fuderit sanguinem. Quod auiem dicit: Quando formam servi afecepit, ut pro mundo san-
sedere ad, dextram meam ct sinistram, non est meum guinem funderet (PhUijtp. 11). Non dixit animam
dare vobh, sed quibus paralum est a Palre meo, sic suam redemptionem dare pro d omnibus, sed pro
a lnterserunt nostri mss. suvm , et in Groeco qui- D posse fexisiimiesPfsedestinantium
hseresi, qui Chri-
deiii ipso lextii addiiuf avr&v. stum pro aliquibus dumtaxat hominibus, non pro
b Tblidem et Scripiuroe loca in hanc sententiam omnibus singnlisque inoriem obiisse pronuntiant.
laudat Origenes, et ih-idem fere loquitur verbis : Vt, Sic ailtem jntelligilo Catholicam ab eo teneri sen-
inquii, marlyrium bis significari probelur, non eo so- teniiam , ut Chiislum dicat pro oinnibus qiiidem
lum loco uietur aliquis, Pater, si possibile est, trans- plane hOmiuibus animarh suam redemptiouem de-
fer a me calicem btinc... Verum et illo qui iri psalmo disse ; sed bo benelicio specialim credenies demereri
ccntesimti decimo quinio exstat. Quid relribuam Do- voluisse, eamque salulbm, quam reliqnis quibus-
mino pro Omnibus, quoe retribuit mihi? Calicem sa- ctimque morte sua peperit, prsecipuo quodam modo
luiaiis accipiam, et nomen Domini invocnbo. Sta- fidelibus1optare, dequeiea illis eonferenda sollici-
timijue : Pretiosa iri Conspectu Domirii, etc. Hanc lum fesse. Et ne puiesj benigna interpretatioiie S.
jpsam inferpfetaiionem arripuere S. Hilarius, et ab Patris hifevefba ih lapsiiiniprona excipi , scias de
co plefique. eum consuetudine lotpii, qnae eodem ex-
c Tres Palaiini mss., nec ad mulierem audaciam Scripiurae
plicandse suiit modo, ut esl illud Joan. 111,16 : Sic
referiinlppstulad; sed, elci, forlasse reclius. Unoverbo Deus dilexit munduth, tit Filiiim suum unigenilum
postuldiionh, Rhabb. abludit. daret : itl omnh qui ciredil in eum, non pereal, sed
d Cave ex hoc Hieronymi loco subsidium arcessi habeat vitam mternam. Etl hsec Pauli 1, Tim. iv, 10 :
115 COMMENTARIORUM1N EVANGELIUMMATTH.lil LIB. III. CAP. XXI. 146
multis, id est, pro his qui credere voluerint. A Quid vultis ut faciam vobis? Dicunt illi: Domine, ul
(Vers. 19 seqq.) Et egredientibus illis ab Jericho, aperianlur oculi nostri. Coeci erant, quo pergerent
secutu est eum lurba mulla. Et ecce duo cmci sedentes ignorabant, et sequi non poterant Salvalorem. Mul-
secus viam, audierunt quia Jei.us transirel; el clamave- loe foveae in Jericho, multse rupes et proerupta in
runt, dicentes: Dotnine, mherere nostri, fili David. profundum vergentia : idcirco Dcminus stat, ul ve-
Turba autem increpabal eos ul tacerent. Al illi magis nire pessint et vocari jubet, ne lurbae probibeant:
clamabant, dicentes : Domine, miserere nostri, fili Da- et inlerrogat quasi ignoi'ans quid velint, ut ex re-
vid. Multi latrones erant in Jericho, qui egredientes sponsione caecorum manifesla 159 debilitas pateat,
et descendenies de Jerusalem , a interficere et vul- el virtus ex remedio cognoscalur.
nerare consueverant: idcirco Dominus venit Jericho (Vers. 34.) Mhertus autem eorum Jesus, teligit ocu-
cum discipulis suis, ut liberet vulneratos, et mullam los eorum : cl confestim viderunl, et seculi sunt eum.
ttirbam secum trahat. Denique posiquam egredi vo- Tangit oculos, et praestat artifex quod naiura non
lunt ab Jericho, secuta est eum turba multa. Si dederat. Aut certe quod debilitas tulerat, donat mi-
mansissel Jerosolymis, et numquam ad humilia de- sericordia. Statimque viderunl, et sectiti sunt eum.
scendisset, turba usque hodie sederet in tenebris, Qui ante in Jericho contracti sedebant, el clamare
et in umbra mortis. 158 Sed et duo cseei erant B tantum noverant, poslea sequuntur Jesum, non tam
juxla viam. Caecosappellat qui necdum dicere ppte- pedibns quam virtutibus.
rant: Inlumine tuo videbimuslumen (Ps. xxxv, 10). (Cap. XXI. — Vers. 1 seqq.) El cum appropin-
Secus viam, quia videbanlur quidem Legis habere quasset Jerosolymh, et venhset Bethphage ad monlem
notitiam : sed viam, quse Chrislus esl, ignorabant : Oliveli, tunc Jesus mhit duos dhcipulos, dicens eis :
qups plerique Pharisaeos inlelligunt et Sadducaeos, Ile in castellum quod contra vos est : et slatim inve-
alii vero utrumque populum, et veleris Teslamenli nicth asinam alligalam, et pullum cum ea : solvite et
et novi : quod alter scriptam Legem , alter natura- adducite mihi. Et si quis vobh aliquid dixerit, dicite :
lem sequens, sine Christo caecuseral. Hi quia per se Quia Dominus Ithopus habet: et confeslimdimittel cos.
videre nou polerant, audierunt prsecouia Salvatoris, Egreditur de Jericho, lurbis eductis inde quampluri-
et confessi sunt filium David. Sin auteni uterquecoe- mis, et coecis reddila sanilate, appropinquat Jeroso-
cus refertur ad populum Judaeorum, boc quod b se- lymis, magnis ditatus mercibus : salute credentium
quilur, Increpabateos lurba, super etbnicisintelligen- reddita, ingredi cupit urhem pacis, et locum visio-
dum est : quos Aposlolus monet ne glorienlur, et nis Dei, et arcem c speculalorii. Cumque appropin-
superbiant contra radicem suam (Rom. xi); sed cum " quaret Jerosolymis, et venisset Bethphage ad domum
ipsi errore priorum inserti fuerint ex oleastro in maxillarum (qui sacerdolum viculus erat, et confes-
bonam olivam, nequaquam debeant invidere prio- sionis porlabat typum ; et erat situs in monte Olive-
rum saltiti. Mherere nostri, fili David. Increpantur li, ubi lumen scientiae, ubi laborum et dolorum re-
d
a turbis, et nihilominus non tacent: sed crebiius quies), misit duos discipulos suos , Qeupnrixbvmd.
idipsum ingeminant, ut desiderium plenum verae lu- ipyaanv.bv, id est, scientiam et operam, ut ingrede-
cis oslendant. rentur caslellum. Dixilque eis: lte incastellum quod
(Vers. 32, 35.) Etsletit Jestts, et vocavit eos, el ait: conlra vos est. Contra apostolos enim erat, nec ju-

Speravimusin Deum vivum, qui est Salvalor omnium, -toXt.oi.Omnes enim, multisuni. Et Eulhymius: Mul-
maxime fidelium : quae sapientissime juxta Caiho- tis aulem dicil nunc pro omnibus. Frequenter enim
licam fidem Auctor libri de Vocai. Geni., cap. 31, Scriptura dicit mtdlos pro omnibus. llaque pro ontni-
aliique passim exponuni. Alioquin videas huiic Hie- bus tradit animam suam, omnesque redemit : quam-
ronynii locum ab aliis ceriatim laudari Ecclesiasli- ' qttam mulli sua sponte in servitute remanserint.
cae tidei seriptoribus, eutnque hserelicis, quasi pro- a Tres Palat. mss., descendentes de Jerosolymh in
ptigtiaculnm objici. Servatus Lupus in Collecianeode Jericho inlerficere, elc.
b Ita Origenes pridem : Duos, inquit, cmcos dice-
tribus Qumslionibus, cum ejus haec verba reciiassei,
subinfert : Cauthsime Doctor celeberrimus vidit, de mus Israelem el Judmos anle Christi adventum ....
quaiibnscumqueftdelibus intelligendum propler illucl: sedentes secus viam, quod in Lege acChristi
prophelis commo-
Peribit in iua scieniia frater, propler quem Chrislus D rarerilur ; cmcos quidem quod anle in ipsorum
moriuus est. Observatque Bedam iisdem hisce Hie- animas adventum veros et legilimos in Lege ac prophe-
ronymi verbis usum in Explanatione Marci iib. lv, tis comprehensossensus minime inluerentur.
cap. 10. Exaggerat vero in episi. ad Carolum Cal- c Plures mss., arcem speculalorh. Porro Belhpha-
vuin regem, ubi doceri vult abs Hieronymo , ea ex- ge, domum maxillarum, ex Origene S. Paler inter-
Nom. Hebr.
positionejnxta fidemcatholicam solos fideles esse inlel- pretatur : ipse enim sito sensu lib.veldedomus
ligendos, sive in gralia permansnros, sive ab ea suo vi- Bethphage, ait, domus orh vallium, buccm.
lio recessuros. Minime vero ita Hieronymus senlit : Syrum est, non Hebmum. Quidam putant domum
qui conceptis verbis profiieiur, formam scrvi Chri- maxillarum vocari. Vide quoe in eo libroinadnostra hanc vo-
slum accepisse, ul pro mundo (abi-olule) sanguinem cem observamus : Episjolam quoque re-
funderei; el quod ail Evangelista, dare animam suam censhme 108, ubi Bethphage, villam sacerdotalium
redemptionem pro multis, ad specialem iranslert in maxillarum vocat. Rhabb. speculatoris.
d Quas ab Erasmo et Yictorio confictas dLcit
fideles bonitatem, qua, ul Prosperait, ostendii esse
partem generis humani, qum merito fidei divinilus in- Martianaius Graecas voces, Qiwpwxhvv.uijrpaxrtxa», wd ep-
spiratm ad summam atque miernam salulem specialibus noslri qttoque preeferunt mss. prohis estapvjwy.ov
beneficih provehatur. lngeniose Theophilaclus illud yaariv.bv, quas non improbo. Ex unus Palatinu*
mullis, pro omnibusexplicat. Ot yap, inquil, ncaxi;, Laiinis litteris, Theoreticen et Praciicen.
ui $,. msEBnmmwwm i «s
gum.do.etrinarum voJeJjaj accjpere. Ef isiathJhaotprit, J<\.quibu$ nisi aoimsi ijistrucla fuerit et ornata, sesso-
itwfifaeli.sasina.msdiigalam, ei pttllum .cum e.a > •s.ol- rem Jjabere Dxmijnuminon mereiur.
-yile el .addueHemil», AHigata <eraljasina «jwl.ijs vjn- (Vers. 8.) Pturima iauleni turba slraverunl vesii-
culis pe.ccaioriini, P.ujlus quoque Jasciivus",et freiip- menta sua inxia. Videte differentiam uniuscujusque
rum iuipatiens 160 'WJri matre, sec.mid.um E-y.a.n- personoe; Apostoli veslimenla sua super asiuum po-
gelium Ljieae (C.dp-.six), a .m.u.ltosliajj.ebatdpniinos, Jiiuit, turba qnaj viJior jesi, subslernit pedibus asini;
upnjmi.err.erj eldogm.atj subditus : et laineii .mujli necubi pifeiidat in lapidem , ue calcet spinam , ne
domiiii qui >sibi ipolesiaien) iJIi,cjia,ii,i"ii.idjcabajnt., labatur in foveam. i
videnies verum Do.miniiji), et seryps ejus.vejiisse, Alii auterii cmdebant' ramos de wboribus, et ster-
qui ad-spIvend:Um.m.issifuerja;i.il, iii.oiiaudejii r.esisierc. neb.anlin ma. De arboribus frugiferis, quibus mons
Quse sit.au.tem asina, el p.uljus asui.oe, diceinus in OJiViejjconsilus esl, coedebantramos, sternebanlque
subditjs, in via.: ut prava reclaifacerent, ei aequarent inse-
.{VeiiS,,4, <§,)Hoc mt.em.factumeft, ula^impierel[ur iqualja : quo rectius atque securius in corde creden-
qupd dictum es.tper propltelffm,dicenlem; Dicile filim tiijin, iCJiristus, doenioriumaique viliorum victor in-
Sion, Ecce r.extwsvenit ti.bfanansuelm, vedens super cederel. I
.ashiqm.etrptillum filiunf subjugafh. .Iloc in prpphela ;P (Vers. 9.) Turbm.auiemqum prmcedebatti, et qum
Zacharia scripium est : de.quo pieiijus, s.i vjioe spa- sequebqntur, elamabanl) dicenies: Osanna filio David ;
iiu.m fuerit, jn siip dicelur loco, Nune slringendum benedicius qui venil iii nomine Domini; osanna in
breiviler, fljjod sse.cu.nd.umJitierai.tjJHparyo jtineris excelsis. Quia manifesta est liistoria, spiriiualem se-
-spatip siiper uiruni.que .anima.lsedgre ;npn quiyerit. quamUr ordinem disser.endi, Turboe quae egressoe
Aut e.tijmseait.asinae, ej pujlus a.bsque sessore fu.il: fuerant de Jericho, etisecutoe suut Salyatorem ac
nu.t si p.ullq, qup4 jnagjs coropfeiij, jjs.us e.s.lad se- idiiscipulosejus, postqujiin pullum asinae soJutum vi-
dendum, asiii.aducta e.st lib&ra.. Ergo feu.mhi.&iorja deruni (qui ajite ligatus fuerat) et apostolorum ve-
vel ijjjpossibil.itaie.ij)-habeat, y,el iu.rpitudj.nema ad stibusexorrialum, et sedeiitenisupercum Dpminum
altipra iransmiitim.ur : utasina b;i.sJaqtjges.u.bjngal.i.s Jesum, supposuerunt vfestijiienla sua , et straverunt
fuit, et jedpmita, et jugum legis t.raxeral, Synagoga viam riamis arborum. Cumque opere cuncla fecis-
intelligalur; putljus asijiae, lasciyus e.t liber, Geji- sent, vocis qtioque Iribhunt tcstjmonium : ei praa-
titim populus, qnjb.us s.ed.erjiJesus, et i.nissisad e.os cedentes c atque sequerilfis non brevi atque silenli
P duob.us dis.cip.ulissuis, uno iti £ir,c,un.icisionem,et coiiressione , sed clamore plenjssimo resonant :
alter.o i.n Geutes, Qsattna f filio David, benediclus qui venit in nomine
(Vers, 6, 7.) Euniss autmi dmipidi, fecemnt sieul ^ Domhd, Quod autem dicit: Turbm gum prmcedebant
pr.mcepiiHih Jes»_s,EiidddmxpmUftsiriariiet putium; ei qtim'sequebanlnr, .ulrumque ostendit poptilum , et
et imposuerunt super eqs veslhnmiasuQ, el eum desur- qui anie Evangeliuni, et qui post Evangelium Do-
<p.ersedsffi^cceiinU,P.ulljis|is;tfe^t ashia, QuJJiiisjjpo- mino crediderunt, coiisona Jesum eonfessioiiis voce
sioji stenmijl "esjimenta sua, ut Jesus mo.liiius*.fe- laudare : et secutidum superioris parabolse exem-
jieat, aB,tea.dye.irioiflSajyatpris nudi eraiii, njuliisque plum diversarum bcrafum operarios, unum fidei
sibiiu eos 4om.inaluij) vjndicantjbus, absque pp.erj- accipere praemium. Poirro qund sequilur : Osanna
mento frigebant. Posiquam vero suscepere aposto- filio David, quid significet, 162 et a,lle annbs plu-
Jicas. vesiiesi puJchriores effecti, Domjijjim babfifere rimos in brevi epistola s ad Damasum , iunc Ro-
sessorem. d Veslis autem aposiolica , 161 vcl dp- manoe urbis fepiscopum', dixisse metnini; el nunc
clripa vif{.i.iljmi,yej .cdissferljpScripliirarum .injelligi persiriijgam breviter. In cenlesimo decimo septimo
potest, sjve lceJesiastigQrum doghiatuni Mrietaies; psaJ.mo,qui manifeste ile advenlu Salvaloris scri-

« Unus Palatin, verba, qui sibi poteslatem illicilam £ Hoc quoque ipsum hausit ex Origene, qui
ofjros,
vindicabant, Ime. Jransferi, qu.aeteriio abhinciversu ail, si
dhcipulos interpreleris aitagogiee, rficcs unum
habes. Mox pr# mb.di.i_us,Jfigchalur olim subdiios. quidemesse ordinem eoritm, quiminhtranl circumc}-
Verum ait, Victor., pullus asiijte, quo geniiuijr popu- sh : alierum puiem, qui>gentibus.
lus significatur, pr.optfereamultos habuisse domihos TJ d Conferendus hie rrirsum Origenes, in eumque
dicilur, qiiod ip&e jion.uno l.anlum errore, unoqUe Huetii annotatio.
doginaie lenerfetur ;obiioxiiis; sed muljis erroribus, i« Origines pridem, Non aiia, inquil, prmcedentes,
dogmatibusque subditus essel; muJjps dominos niul- alia vero subsequentesdicebant; uno enim ore haud
tos vocans errores* secusac concors el consouuschorus clamabanl omnes,
. h Erudite lisec Jransfulit ex Adamanlio, cujushsec et ServtitOrh humunitalem Ids verbis celebrabant :
verha smliyidemiriiannpnlimc.Servaiprissymbpla Osanna filio David, etc.
sinl per discipulos jumcnta stia, viticulh exsolventis, f Prqmiscue in mss. Osianna leg-itur, el Osanna :
eos videlicel, qui lunc deppp.ulo hpc, quoque a genti- tres auiem Palatini, proj qui venil, hic aique infra,
busfidem professi sunl.i peccatis enim aslricta eiat,et <7uiventurus est, proeferuiit.
aUigata anliqua synagogq : alligatus quoque emluna s Epistola in nostra Irecensione 20 sub iniiium
euih ea puilm, popnluiiiimirum c yenlibus.nofissime anni 385data, quam hlc recolere opene pretiuhi sit.
CQnfialus,et ulrumque ifua ad superbam Jeresolymain ^onfer quoque Origeneni, ex quo bonam subnexse
mcehsus patet eum accederet Sospilator # dhcipulis disserlalionis de Osannti partem S. Doclor ex-
prmcepta tradentibussolvi jussit, dato ih per hmcmrba pressit,:
Spirilu tanclo: AccipiteSpiritiimidn.ctuin^elc.
119 COMMENTARIORUMIN EVANGELIUM MATTH^I LIB. III. CAP. XXI. 450
e
ptus est, inler coatera ltoc quoque legimus: Lapidem A educatus fuerat : ul flos campi nulriretur in flore
quem reprobaverunl mdificantes, hic factus esl in ca- virttttum.
pul anguli. A Dpmino factum est istud [Al, ei\ hoc (Vers. 12, 15.) El intravit Jesus in lemplurn Dei,:
est mirabile in ocuiis nostris. Hmc est dies quam fecit et ejiciebat omnes vendentes et emenles in lemplo, el
Dominus , exsultemus , et tmtemur in ea. Slalimque mensas nummulariorum, el cathedras vendentium co-
jungitur : 0 Domine, salvum me fac : 0 domine, lumbas evertil. Et dixit eh : Scriplum est : Domus
a beneprosperare. Benediclus qui venit in nomineDo- mea, domus oralionis vocabilur : ros aulem feeisth
mini: benediximusvobis de domo Domini, et caetera illam speluncamlalronum. Comilatus Jesus turba cre-
(Psal. cxvii, 22 seqq.). Pro eo quod habetur in Se- dentium (quee vestimenta sua ul illseso pede pullus
ptuaginta inlerprelibus; 5 Kvfus, cS>aov§n, id est, incederet, straverat), iogreditur templum, et ejicit
o Domine, salvum fac ; in Hebrseo legimus : ANNA omnes qui vendebant et emebant in templo : men-
ADONM OSIANNA {KDrWOTlnW MN), quod manife- sasque nummulariprum subvertit, et cathedras ven-
stius interpielalus est Symmachus dicens : Obsecro, dentium columbas dissipavit, dixilque eis, de Scri-
Dotnine, salvum, b fac, obsecro. Nemo ergo putet ex pturis sanctistestimonium proferens(Isai. tvi):quod
duobus verbis, Greecovidelicet, et Hebrteo, sermo- domus Patris ejus, orationis domus esse deberel,
nem esse compositum , scd totum Hebraicum : et g non spelunca latronum , vel domus negoliationis
significare quod advenius Chrisli salus mundi sit. (Jerem. vu) : sicut in alio Evangelista scriptum est
Unde el sequilur : Benedictus qui venit in nomine (Joan. n). Ex boc primum sciendum , quod juxia
Domini. Salvatorc quoque id ipsum in Evangelio mandata Legis augustissimo in loto ofbe lemplo
comprobante : Ego veni in nomine Patris mei, et non Domini, et de cunctis pene regionibus Judaeorum
me recephlis. Alius veniet in nomine suo, el recipietis illuc populo confJuente, inntimerabiles immolaban-
eum (Joan.v, 4). Necnon quod jungitur, Osanna, lurhostioe, maxime festis diebus, laurorum, arie-
id est, salus in excelsis, perspicue ostenditur, quod lum , hircorum : pauperibus ne absque sacrificio
advenlus Christi non (antum hominum salus, sed essent, pullos columbarum, et lurtures offerenlibus :
tolius mundi sit: terrena jungejis coelestibus: Ut accidebat plerumque, ut qui de longe veneranl, uon
omnegenu ei fieclatur [AI. fleclat], cmlestium, lerre- haberent victimas. Excogilaverunt igifur sacerdo-
strium, el infernorum (Philipp. n, 10). tes, quomodo prsedam de populo facerenl, el omnia
(Vers. 10.) Et cum intrassel Jerosolymam, com- animalia quibtts opus erat ad;sacrilicia, vendebant,
mola est universa civitas, dicens : Quis est hic ? Populi ut et venderent non habenlibus, et ipsi rursum em-
[Al. Multi] aulem dicebant, Introeunle Jesu cum pta susciperent. Hanc stropham eorum crebra ve-
turba tota, Jerosolymorum civitas commovetur * £i nientium inopia dissipabat, qui indigebant sumpli-
mirans frequenliam, neseiens verilatem , etdicens: JJUS,et non solum 164 bostias non habebanl, sed
Quis est Idc ? Quod quidem in alio loco dicentes an- ne unde emerent quidcm aves et vilia munuscula.
gelos legimus: Quh esl isle rex glorim (Ps. xxni, 8) ? Posuermit iiaque et nunimularios qui mutuain sub
Aliis autem vel ambigentibus, vel inlerroganiibus, cautione darent pecuniam. Sed quia erat Lege prae-
vilis plebecula conliiclur: a minoribus incipiens, ceplum (Levii. xxv, et Deut. xxm), ut nemo usuras
ut ad majora perveniat, ct dicit: acciperet, ei prodesse non poterat pecunia fenerata,
163 R*c est Jesus prophela a Nazarelh Galiimce. qusecommodi nihil haberet, et interdum sorlem
Propheta, quem et Moyses similem sui dixeral esse perderef, excogitaverunt el aljam technam , ut pro
venturum, et qui proprie apud Grsecoscum * arihro nummulariis, * Collybistas facerent, cnjus verbi
scribitur- d A Nazarelh aulem Gaiiloeoe,quia ibi proprietatem Laiitia lingua non exprimit. Collybft

11Vocem bene, quidam mss. jgnorant.
b Aliquot mss. interserunt me, Paulo posl pro
sermonem, legebalur sermone. Levia id genus sub-
inde taciti castigamus.
c Id est, cuiJiarliculo. Alii codices, cumasterisco :
alii, cum martyrio , quam fere secuti sitnt leclionem '
Ei'asraus, et Victorius legentes cum rov aprpov p.ap- D
id cum arlicnli leslimonio.
d Pluraest,
rvpia.,
non retinent mss. codices; editi ante nos
libri sic legunt, et qui proprie apud Grmcosscribitur
cuni rov v.pQpovpapTVpia, id esl, cutn articuli lesti-
monio, etc, quse inihi videnlur Erasmianse compo-
sitionis, et non Hieronymiani contextus. MART.
eHuncomiltit Victorius versum, ut fios campi, etc.
c De Collybistis diximus ad lexicon Origenian. in
nofis: neque his contrarius esl Hieronymus, quia ipse
nnn ioquitur do Collybo,qui eratspecies numismatis,
unde et Collybistmdicti sunt; sed de inunusculis quoe
Collybistoeaccipiebanl pro usuris, qtiando pecuniam,
id esi, Collybos,fenerati erani. Nutnmi itaque fe-
nerati dicebantur Collybi , et munera daia pro
illis appellabantur Collyba. Ccrie Collibus est quod
nummulario datur pro commuianda pecunia, Vide
lexica Grseca. MABT, — Aliam a vulgo recepia apud
veteres Scriptores senlcntiam hic propugnat Hie-
ronymus, dum Collybistas eos fuisse tradit, qui
pecuniam fenori dantes pro usura, quae lege pro-s
hibebatur, vilia munuscula exigerent. Quain je unus
qupd sciam ei favet Hesychius ab llnetio laudalus,
ubi v.blXvGa., rptyalia: collyba, bellaria, frixum cicer.
Nam proprie idem ipse Hesychius, -/.oW.uSo? inter-
pretatur, sISo; vop.iap.arot;,v.ai o ev r£> yjd.v.wv.iya^
payp.ivo;pouj : species numhmalh, incujus mre imacjo
boviserat impressa, cui et Poilfix et Suida, vetustio-
rumque Scripiorum Glossatoresin hoc maxime con-
seniinnt, ut collybum pro vilis nummuli genere ac-
mXkv&ov,ne coltybo qui-
cipiant. Aristophanes, OOSE
dem, emendam lalcem dixit; et Callimachus, ut
suminamannonaeapud inferos vilitalemexaggeraret,
fiovv, ait, -/.oXW6w mirpricv.ovai,bovemcolhjbp diven-
dunt. Exinde Cpliybistae, nummularii, qui pretinsa
numismaia vilioribus permutarenl,quani artem ipse
Poilux aXXayiiv,nos eedem sensu Cambiumdicimus.
Et verp ipso Origenes, a qup muitam exppsilionia
 '
'151 S. EUSEBJI IHERONYMI i 152
diciiiitur apud eos, qure nos appellamus tragemala,. A cia , non donorum cupidilas , rie ingrediaiur Jesus
vel vilia munuscula. Verbi gratia, frixi [A/. fricli] iratus et rigidus , etinon aliter muudei lemplum
ciceris, uvarumque passarum , el poma diversi ge- suum , nisi flagello adhibiio , ul de spelunca latro-
neris. Igitiir quia usuras accipere non poterant Col- num , et dfedomo iiegotiaiionis , domura facial ora-
lybistae, qui pecuniam fenerati eranl, pro usuris tionis. i
accipiebant varias species, ut quod in iiummo non (Vfers. 14.) Et accesserunt adeum cmci et claudi
licebat, in his rebiis exigerenl quoe riummis coe- in lemplo, et sanavit eos. Nisi mensas nummulario-
'muntiir, quasi non hoc ipsum Ezecliiel a proedica- rum feverlisset, cathedrasque columbas vendentitim,
veril, dicens : Usuram el superabundantiam non ac- coeciet claudi lucem pristinam, el concitum gradum
cipieih (Ezech. xsn , 12). Istiusmodi Dominus ccr- non rtieruissent reCipere.
nens in donio Patris negotiatioiieni seu latrocinium, (Vers. 13.) Videnlesautem principes sacerdotum et
ardore spirilus concitaius (juxla qnod scriptum est Scribm mirabilia qitmfecit, et pueros clamantcs in
in sexagesitno octavo psalmo (Vers. 10) : Zelus do- templp, et dicentes": Osanna filio David, indignati
mus tttmComeditme),fecit sibi flagellum de funiculis, sunt, et dixerunt ei: Audis quid isli dicunt ? Plerique
et lanlam honiinum mullitudinem ejecit de templo, arbitrantur maxiinuni:essesignorum, quod Lazarus
dicens : Scriplnm est : Domus mea, domus oralionh 18suscitalus est (JOanJxi), quod caecus ex utero
vocabilur : vos aulem fechlis cam speluncam latronum. luirien acceperit (Joah. ix), quod ad Jordanem vox
Lalro enim est, et templum Dei in latronurn con- audila sit Patris (Joan. ni), quod transfiguratusin
vertit specum, qui lucra de religione sectatur, cnl- monle gloriam ostendefit triumplianlis (Malth. xvn).
tusque ejus non tam cultus Dei quam negotiationis Mihi inter omnia sigua quae fecit hoc videlur c mi-
occasio est. Hoc juxta historiam : cseterum secun- rabilius esse, quod rinus homo, et illo lempore
dum mysticos intellectus , quolidie Jesus ingreditur contemplibilis, et inlanlum vilis 166 ul postea
templum Patiis, et ejicit omnes b tam episcopos et cmcifigeretur, Scribis fetPharisaeiscontra se saevien-
presbyteros ct diaconos, quam laicos, et universam tibus, et videntibus Iucra d sua destrui, pofueritad
turbairt de Ecclesia sua , ei unius crimiuis habel unius flagelli verbera lantam ejicere lnullitudinem,
vendentes pariter et ementes. Scripium cstenim ; mensasque subvertere, etcathedras coniringere, ct
Gratis accepisth , grath date. 165 Mensas quoque alia facere, quse infihitus non fecisset exercitus.
nummulariorum subverlit. Observa, propter avari- Igneum enim quiddam e,atque sidereum radiabat ex
tiam sacerdotum, altaria Dei nummulariorum men- oculis ejus, et divinitatis majesias lucebat in facie.
sas appellari. Cathedrasque vendeniium columbas Cumqiie manum non audeant injicere sacerdoles,
evertit, qui vendunt gratiam Spiritus sancti, et om- 'C tamen opera calumniaiitur, et testiraonium populi
nia faciuni, ut subjeclos populos devorent, de qui- alque puerorum qui clamabant, Osanna filio David,
buS dicit [Al. diciiur] : Qui devoranl popultitn meum vertunt in calumniam : Iquodvidelicet hoc non dica-
sicutescam panis (Ps. xm, 4). Juxta simplieem in- tur nisi soli Filio Dei. Videant ergo episcopi, et
telligeniiam , coiumbae non erant in cathedris , sed quantumlibel sancii homines, cum quanto periculo
in caveis, nisi forle columbarum inslitores sede- f dici Isla sibi pujiantuf [A/. patiuntur], si Domino
bant in caihedris. Quod penitus absurdum est, quia cui vere hoc dicebatur, qnia necdum erat solida
jn calhedris, magistrorum magis dignitas indicalur, crcdentium fides, pro crimineinipingilur.
quae ad nihiliim redigitur, cum mixla fueril lucris. ( Vers. 16. ) Jesus auiem dicit eis : Utique. Niim-
Quod de Ecclesiis diximus, unusquisque de se in- quam leghtis, quiaex ore infantium et lactentium per-
telligat, Dicit enim Apostolus : Vos esih templum fecisti laudem? Qiiam niOderatessententiam tenipe-
Dei, el Spiritus sanctus habitat in vobis(I Cor. vi, 15, rat, el responsio ulrimque vergens, et caliimniie
ei'U Cor. in, 16). Non sit in domo pectoris noslri non patens? Nondixil quod Scribaeaudii'e cupiebani,
negotiatio, non ementium vendentiumque commer- bene faciuni pueri, ut mihi lestimouium perhibeant,

suse parlem mutuatus est S. Pater, eos appellat Col- ]D d Voculam sua mss. npstri siiffieiunt.
0 Dixjuras hac de re, icum alibi, tum paulp supe-
lybisiax,qui nrobnm pecuniamvilibus, acnullius prelii
nummulis commuiant, ut eos, quorum nummos per- rius in cap. ix, vers. 9.
mutant, afficianl damno. Credo equidem, non tmtiim f Huric acclamandi Osanna episeopis sanctisque
ex vilioris aTis permutaiione, quam quod certam viris morem alibi Martianoeus in Comment. ad lib.
priflerea iherceilein in suum emolunienlum decapiie Norii. Hebr. notal ex Ititier.irio Jerosolymitano An-
deducerent, qiiod Hieron. noiai. tonini monachi. pag. 30: lbi, inquii, venerunt mu-
a Lege, cnm Rhabbano, prmcaverit. lieres inoccursum cum irifantibus, palmas in manibus
b Pleriiinque suhnexae inlernrelationis partem ex tenenles, el ampullas cum rosaceooleo : et prostratm
Origene de more Hieronymus delibavit. pedibns nostris planlas nostras ungebanl, canlabanlque
c Itlem et Origeni visum esi, qui Itanc non mini- lingua•JEgypdaca, psallentes antiphonam : Benedicti
mam inler porlentosas Jesu virtutes fuisse, argumenlh vosaDomiiio^beiiediciusqiieadveriiusvesler.Osanna
probassese, testatur alibi in Coniineniai'. in Joan- in excelsis. Caeterum et! Origenes frequens in eo
nem : Quia cum pro fabri filio haberetur, ea tamen est in hac exposilione, ut a templi sacerdotibus ad
ustts esl confidentiael auctorilate, in publico caslu e Ecclesiae episeopos ac ministros, vitia comparans,
templo eos detjcrbans, de quibus scriptum est. Qua po- et ad vivuni resecans, traiiseat. .
testate utens, ipsenationh princeps, id non facile per- s Palat. mss., senienlia temperata.
fecissel, quod a Jesu actum est.
1S5 COMMENTARIORUMIN EVANRELIUM MATTHM LIB. III. CAP. XXI. iU
nec rursum, errant : pueri suni, debelis retati A eadem virtute etiam inimicos siccare suos, nisi eo-
ignoscere; sed profert exemplum de octavo psalmo, rum per poenitentiam exspectasset salutem.
ut, tacente Doraino, Scriplurarum testimonium pue- ( Vers. 21, 22. ) Respondens aulem Jesus, ait eh :
rorum diclafirmaret. Amen dico vobis, si habuerids fidem, et non hmsi-
(Vers. 1".) Et relictis illis, abiil foras exira civila- taverilis, non solum de ficulnea facietis; seci et si
lem in Bethaniam, ibiquemansit. Reliqitit incredulos, monti huic dixeriits: Tolle c et jacta te in niare, fiet.
el urbem egressus conlradicenlium, ivit Bethaniam, Et omnia qumcumque petierilh in oratione credenles,
quod inlerprelatur domus obedienlim,jam lunc voca- uccipietis. Lalranl contra nos Genlilium canes in suis
tionem gentium proefigurans, ibique mansit, quia in voluminibus, quae in impietatis propriae memoriam
Israel permanere non poluit. Hoc quoque intelligen- reliquerunt, asserenies apostolos nou liabuisse fi-
dum esl, quod tantae fuerit panpertatis, et ita nulli dem, quia monles transferre non potuerinl. Quibus
adulatus sit, ut in urbe maxima nulluui liospilem, nos respondebimus, multa facla esse signa a Domi-
nullam invenerit mansionem, sed in agro 167 Par" no, juxta Joannis Evangelislae lestimonium, quae
vulo apud Lazarum sororesque ejus habilarel : scripta essent, mundus capere non possel ( Joan.
eorum quippe vicus Bethania est. xxi, 25). Non quo mundus volumina.capere non
i (Yers. 18, seqq.) Mane aulem reverlens in civitatem, B potuerit, quoepotest, quamvis multiplicia sint, unum
esuriit. El videns ficiarborem unamsecusviam,veidtad armariolum, vel unum capere scrinium : sed quod
eam, et nihil invenitin ea, nisi folia tantum. El ait illi: maguiludinem signorum prae miraculis et incre-
Numquam ex te fruclus nascatur in sempiiernum, et diilitate ferre non possit. Igitur et haec credimns
arefacta est conlinuo ficulnea, Et videntes discipuli fecisse aposlolos, sed ideo seripla non esse, ne in-
mirad sunt, dicenles : Quomodo continuo aruil? Dis- fidelibus contradicendi major daretur occasio. Alio-
cussis noctis tenebris, matutina luce radiante, ct quin inlerrogemus eos, utruin credant his signis,
vicinameridie, in qua Dominus passione sua illu- quoescripta narranlur, an non. Et cum incredulos
straturus erat orbeni, cum incivitatemreverteretur, videiimus, consequenter probabimtis, nec majoribus
esnriit, vel verilatem humanae carnis osiendens, vel eos credituros liiisse, qui minoribus non crediderint.
esuriens salulem credentium, et oestuans ad incre- Hoc adversum illos. Cselerum nos, ut antejam dixi-
dulitaiera Israelis. Cumque vidissel arborem unam mus, niontem diabolum intelligamus superbientem,
(quam intelligimus a Synagogam, et conciliabulum et jactantem se contra Creaiorem sntim, d qui a
Judseorum) juxia viam : habebat enim Legem, et propheta mons corruptus appellatur.Elcum animam
ideo juxta viam erat, quia non credebat in viam, hominis possederit, ct in ea fuerit radicatus, ab
venit ad eam, staiitem scilicet et immobilem, et non *- apostolis, et his qui similes apostolorum snnt, trans-
habentem Evangelii pedes : nihilque invenit in ea, ferri potest in mare, hoc est, in loca salsa, et Ilu-
nisi folia lantum, promissionum strepitum, tradi- ctuanlia, et amara, quoe nullam babent dulcedinem
fiones Pharisaicas, et jaclationem Legis, et orna- Dei. e Idipsum et in Psalmis legitnr : Non dmebimus
menia verborum absque ullis fructibus veritatis. dum tttrbabilur terra, el transferentur monles in cor
Unde et alius evangelista dicit: Nondum enhn erat maris (Ps. XLV,2).
tempus ( Marc x. 15); sive quod lemptts nondum (Vers. 23.) Et cum venisset iniemplum, accesserunl
veneral salvationis Israel, eo quod nondum Gentilium ad eum docentem principes sacerdolum el seniores
populus subinlrasset, sive quod prselerisset tempus populi, dicenles : In qua potestule hmc fach? Et quis
fidei, quia ad illum prinium veniens, et spretus, libi dedil hanc poleslatem? Diversis verbis earndem
transissel ad naliones. El ail illi : Numquam ex te quam supra calumniani siruuul, quando 169 dixc-
fructus nascalur, vel in setnpiternum, vel in smculum; runl: In Beelzebub principe dmmoniorum ejicit hic
utrumque enim «ii>v[A/. aiava] Graecussermo signi- dmntonia. Quando enitn dicunt : In qua potestate hac
ficat. Et arefacia esl iiculnea, b quoe esurienle l)o- fach ? de Dei dubitant potestate , el subintelligi vo-
mino, cibos quos ille cupierat, non habebat. Sic lunt diaboli esse quod faciat. Addeules quoque :
antem aruerunt folia, ut iruncus ipse remaneret, et • Quis dbi dedit hanc potestatem ? inanifeslissime Dei
fraciis ramis, virerel [A/. viverei] radix, quae in no- Filium neganl, quem putant non suis viribus, sed
vissimo tempore si credere volueril, virgulia fidei alienis signa facere.
pulltilet, impIeaturqueScriptura, dicens : Est arbori (Vers. 2-i seqq.) Respondens autem Jesus, dixit eis:
spes [ Job xiv, 7]. Juxta litteram autem Dominus Jnterrogabo vos et ego unum sermonem, quemsi dixe-
passurus in pnpuiis, etbajulalurusscandalum crucis, riiis mihi, el ego vobis dicatn in qua potestale Itmcfa-
dcbitil discipulorum animos signi anticipalioiie lir- cio. Bapthmus Joannis unde erat, e cmlo an ex honit-
mare. Unde et discipuli mirantnr, dicentes : Quo- nibus ? At illi cogitabanl inler se, dicentes : Si dixeri-
modo conlinuo aruit? 168 Poluit ergo Salvator mus, E cmlo, dicet nobis : Quare ergo non credidhtis
a Confer Adamanlium, hanc de sterili Jumdorum scribitur : ubi nos habenms, pestifer.
Synagoga figmam pluribus edisserentem. e Vulgali olim libri addebant, et apud incredulo-
b Tre^ Pilatini inss. quia pro qum. ritm menlem, ut porcorutn duo miliia suffocari, qine
c Iii aliquot mss., Tolle te, etc. mss. codicum moniiu anienos Martianoeus expunxit.
d Victorius ait, Jeremice XLI, opi? ^'."pBappivov
153 S. EUSEBIIJIIEROJSYMI ! 1S6
illi?_lSi aulein dixerimus,Ex Iwminibus, limemustw- Jidixerit
A Dominus faciemus (Exod, xxiv), el non ivit
bam. Omnesenim habebanlJpannem sicutprophetam, in viiieani, quia, inlerfeclo patrisfamilias iilio, se pu-
Et. respondentes Jesu:, dixerunt ; Nescimus, lloc est tavit Ji;«re<;leiii,Alii veio non putant Geniilium et
qupd vulgo dicitur : Malp arboris nodo, malus cla- Judeeorum esse parbbolam, sed simpliciter peccato-
vus aut cuneus jnfigendus est. a, Poferat Dominus rum el justornm : ipso quoque Domino propositio-
aperta responsioiip lentatorum caluroniam confuta- neni suain postea disserente.
re, sed prudenterinterrogat,utsuo jpsi, vel silentio, Amen dippvpbh, qma publicani et meretrices prm-
vel sentenlia condemiientur. Si enim respondissent eedent vos in regno DeL Eo quod illi
quifper mala
baplisma Joannis csse de ctelo (ut ipsi sapienies in opera Deo se servjrfe negaverant, postea pceniientise
malitia pertraciarunt), consequens erat responsio t baptismum accepeript a Joanne. Pharisaei autem, qui
Quare ergp non esiis bapiizaii a Jounjie? Si dicere jiistitiain proeferebaht, et legem se Dei facere jacla-
voluissent, humana deceptione esse eompositum, et banl, Joanuis contejnpto baptismate, Dei praecepta
niliiflialjnisse.djviiiu.nl, seditionem populi formida" fecbrunt. Unde dicit :
bant. Omnes enim gregatim uiultitudines Joannis re- (Vers. 52.) Venifenimad vos Joannes in viajusti-
ceperant baptisma , et sic eum habebaht ul prophe- tim, el non credidhlis ei : pubiicani autemel meretri-
fam. Respondit itaque- impiissima factip, et humili- B J ceslcrediderunt ei >;tiot tiuiem videntes, nec pmniten-
taiis verbo, quo nescire sc dicefei, usa est ad insi- tiain habuhth posleam credereth ei. Porro quod dici-
ilias coaptandas. furi: Quh ex duobuk fecit volunlatem patris ? Et illi
(Vers. 27.) Ailillh et ipse : Nec ego dico vobis in dichnt: Novhsimus! Sciendum est in c veris exem-
qua poiestatehmcfacio. lliiin eo qtiod neseire se plaribus non Iisiberill71 novissimum,d sed primum,
responderant, menliti sunt; consequens ergo erat ut prqprio judicio cpndemnentur. Si autem novissi-
juxta responsionem eorum Dominum quoque dicere, mum voluerimus legere, manifesla est inferpretalio:
Nec ego scio; sed mentiri Veritas non pntest, etnit: ut iJicamus inteljigere quidem veritalem Judseos;
Nec ego dico vobis. Ex quo oslendii et illos scire, sed tergiversari, el inolie dicere quod sentiunt :sic-
sed respondere nolle, et se nosse, et ideo non dice- ut e.t baptismum Joannis scienles esse de coelo , di-
re, quia illi quod sciimt taceant, etstatim infert pa* cere noluerunf. I
rabolam; quoe et illos impielalis arguat, etad genT (Vers. 33.) Aliani parabolam atidite : Homo erat
tes regnum Dei doceat transferendum. palerfamilias, qui planlavilvhieam, el sepem circumde-
(Vers. 28 sfeqq.) 170 Qm<1 aulem vobis videlnr? dil e't, et ifodii in ea^torcular, el mdificavitturrim, et
Homo quidam habebat duos filios; et accedens ad pri- locqvit eam agrieolis, \et peregre profectus esl. Hoc est,
mum, dixit : Fili, vade Itodic operare in viiiea mea. £* quod Domintts sumptum de proverbio signilicavit:
Ille autem respohdens, ait: Nolo. Poslea auleni poe- Durum est adversus slimuium calcitrare (Act. ix, 5).
niteriiia motusi abiit. Accedens autem ad aiterum, Priricipes sacerdolum, et seniores popnli, qui inter-
dixil similiier. Atillerespondens, cdt : Eo, domine, et liigaverant Doriiinuni, In qua poteslate hmcfacis : et
non ivit, Quhex duobus fecit voluniatem pairis?Et quis tibi dedithanc pdtestatem? ei voluerani in verbo
dicunt ei: Primus. Dicii illh Jesus (Luc, xv).fli sunt caperfesapientiiim, sua arie superantur; el audiuiit
duo filii, qui et in Lueae parabola describuntur, frugi in parabolis, quod aperta facie non merebamur au-
et luxuriosus, et de quibiis Zacharias proplieta Jo- dire. Homo isie paterfamilias, ipse est qrii liabebat
quilur : Assumpsi mild drias virgas : unam vocavide- duos filios; et qui. in alia parabola conduxit opera-
corem, et alteram vocavi funiculum, et pavi gregem rios in vineam suami; qtti piantavit vineam, de qua
(Zach.xi, 7). Piimo dicitur b Genlilium populo per et Isaias plenissime iper Canlicum loquitur, ad ex-
naluralis legis notitiam : Vade, et operare in vineai treinum inferens: Vinea Domini sabaoth, domus Is-
mea: hoe est, quod tibi non vis fieri, alteri ee fece- raeliest (Isai. v, 7). Et in PsaJmo : Vineamde JEgy-
ris (Teb. iv). Qui supferbe respondit: Noto. Postea pto, iuquit, translutisti ; ejechti genies, el plantasli
vero in adveniu Salvatoris, acta poenilehtia, opera- eam(Ps. LXXIX,9). Et sepem circumdedil ei, ve) nni-
tris estin vinea Dei, et sermonis cOiiinmaciam labn-'. -* rum urbis, vel angelprum auxilia : el fodit in ea tor-
re ccrrexit. Secundus autem filius, populus Judaep- cular, ant altare, autiilla teretilaria, quorurn el tres
rum est, qui respundit Moysi : Oimda qumcumque Psalmi littilp proenolaniur: oclavus et oclogesimus,
' S. Paler illi explicaiidiTefusiua diffinideret non opor-
Rhabb., sed propterea interrogat,iecdus.
b Ha?citem e\ Adamantio repete, quem hic de- tebat. Vide SabaterJ — Nuuc legiiuiis, Piiarisseos
scribere non vacat. de seniore, sive primh responsuni dedisse. Snntau-
c Ilhabb., inveieribus. El veleribiisqiiidein prone- teiniex Aiiliquis qni de juniOre legerint dicium.
ris posituin abs Hieronymo persuasum est etiam, S. Hilarius in hunc lpcum :Dicunl voluntali junio-
mihi, ut quid enini, si verq tum demum illa erant rem obedhse. Nenjpej vulgata Icctio lum lemporis
exemplaria quoe primum proefcrebant, atque adeo erat novhsimus: qusej et in perveiusto, qtiem s-ulrin-
falsata illa erant quoe ferebant novhsimtts, ipse Hie- de laudamus, Veroneiisi Evangeliornin eodice durai.
ronymiis in profSbsiisipeficope habet noiiissimus? cur NestilOqois hJiic tamfen coijsonus locus laiiiquam ex
interpolaia exeniplaria proe!ert?et veris anteponil? Hieronymo relerlur iri <]atena Aurea qui fecit Eras-
Veteribus autfem si scripsit, ulcuraque se res benej mo denuo suspicionem, cum in his Commentariis
habet, et uiriique exponi lectio meretur, quarum al-• non inveniatur, quod luerint a fastidioso quopiam
tera si a corruptis codicibus exprimeretur, cur se: olimhdecartati. PraisjKust lidetri Catenie denegare.
157 "CQMMENTARIORUM ILNEYANGELIUMMATTHjErLIB. III. CAP. XXI. 158
et octogesimus leriius, Et mdificavil lurrim : liaud A del, el vineam suam locabit aliis agricoiis qui reddent
dubium quin templum, de quo diciturperMichoeam; ei fruclttm temporibus suis. Interrogal eos Dominus
Et lu, larrh nebulosa,filia Sion(Mich. iv, 8). Et lo- non quod ignoret quid rcsponsuri sint, sed ut pro-
cavit ecim agricolh, quos alibi vineoe operarios ap- pria rcsponsione damnenlur. Locata est aulem nobis
pellavil : qui conducti fueraiit hora prima, tertia, vinea, et locata ea conditione, ut reddamus Domino
sexta, nona et undeeima (Matlh. x). Et peregre pro- frucium temporibus suis, et sciamus unoquoque
fectus est: esi, non loci mutaiione; nam Deus unde tempore qnid oporteat «os vel loqui, vel facere.
abesse potesl, quo complenlur omnia? et qui dicit (Vers. 42.) Dicit iliis Jesus : Numquam legislh in
per Jeremiam : Eyo Deus appropinqmns et non de Scripturis : Lapidcm quem reprobaverunl mdificanles,
longinquo, dicil Dominus (Jerem. xxm, 23). Sed abi- hic faclus esl in capui anguit. 173 ^ Domino factum
re videtur a vinea ut vinitoribus liberum operandi est illud, et esl mirabile in oculis nostris (Ps. cxvil,
arbitrium derelinquat. 22, 25). Variis parabolis diversisque sermonibus
(Ver&.Ziseqq.)Cumautemtempus fructuumappro- res eaidem contexuntur. Quos enim supra operarios,
pinquasset.mhil servossuos ad agricolas,ut acciperenl et vinitores, etagricolasappellaral, nunc aedificato-
fruclus ejus. Et agricolmapprehensh servhejus, alium re«, id esl, coomentarios vocal. Unde dicit Aposlo-
ceciderunt, alium occiderunl, alhim vero lapidave- B lus: Dei agricullura, Dei mdificatio estis (I Cor. m, 9).
yunt. Ilerum misit alios servos plttres prioribus, 172 Hi ergo coementarii quomodo el vinitores accipiunt
et fecerunl illh simililer. Dederal eisLegem,aet in hac vineam, sic acceperunt lapidem, quem vel in fun-
eos vinea operari jusserat, ut fructum Legis in ope- damentis ponant, juxta archiiectum Vanlam (Ibid.);
ribus exhiberent. Poslea misitad eos servos, quos vcl in angulo, ut duos parietes, id esl, populum
illi apprehensos vel ceciderunt, ut Jeremiam; vei ulrumque consociet (Epltes. n), qui reprobalus ab
occiderunt, ut Isaiam; vel lapidaverunt, ut Nabolh eis, factus est iu caput anguli. Et hoc. a Domino
(III Reg. xxi), et Zachariam, quem interfecerunt facliira est, non humanis viribus, sed Dei potcnlia.
inter templura et altare (H Par. xxiv). Legamus De lioc lapide adjutorii Pctrus quoque loquilur con-
epistoJam Pauli ad Hoebreos (Hebr. xi); et ex ea fidenler : Iste lapis qui reprobatus est a vobis mdifi-
b plenissime discemus qui servorum Doniiiii quanta cantibus, hic faclus est in capul anguii (I Pelr. n, 7).
perpessi sint. Et Isaias : Ecce, ail, hnmiltam in fundamenta Sion
(Vers. 57, 38.) Novissimemlem mhil ad eos fi- iapidem eteclum, preliosum, angularem ! el qui credi-
lium suum, dicens: Verebuniur filium meum. Agri- dsrit in eum, non confundelttr(Isai. n, 16).
colmantem videnles filium, dixerunt intra se : hic est (Vers. 43.) Ideo dico vobis, quia avferetur a vobis
hmres; venile, occidamus eum, et habebhnus hmredita- C regnum Dei, ei dabitur genti facienli fructus ejus.
lem ejus. In eo quod supra legimus : lterttm misit Aliqtioties dixi, regnum Dei Scripluras sanctas inlel-
alios servos piures prioribus, et fecerunt illis sindliler, ligi, quas Domiuus abstulit a Judais, el nohis tradi-
paiieuliam ostendit patrisfamilias, quod frequentius dit, ut facianms fruclus earum. Ista est vinea quae
miserit, ut malos colonos ad poenilentiam provoca- tradiiur agricolis et vinitoribus, in qua qui operali
rel: illi autem thesaurizaverunl sibi iram in die irae non fuerint, nornen tantuiti habenies Scripturarum,
(Rom. n). Porro quod jungitur : Verebuniur c filium fruclus vineoe perdituri suni.
meum, non de iguorantia venit. Quid enim nesciat (Vers. 44.) El qui cecideril sttper lapidem istum,
paterfamilias, qui hoc loco Deus Pater intelligilur? confringelur: super quem vero ccciderii, conleret eum.
Sed semper ambigere dicilur Deus, ut libera volun- Alitid est offendere Christum per mala opera, aliud
las homini reservetur. Interrogemus Arium el Eu- negare. Qui peccator esl, et lamen in illum credit,
nomium. Eceepater diciiur ignorare, et sententiam cadit quidem super lapidem, et confringitur, sed non
temperat, et quantum in vobis est, probalur esse omninoconferitur: reservatur enim per pcenitentiam
menlitus. Quidquid pro Patre responderinl, hoc in- ad salulem.Supcr quem vero ille ceciderit, hoc est,
telliganl pro Filio, qui se dicil ignorare consumma- n cui lapis ipse irruerit, et qui Chrislum penilus ne-
iionis diem. gaverit, sin conteret eum, ut nec lesta quidem re-
(Vers. 39.) Et apprehensum eum, ejecerunt exlra maneat, in qua haurialur aquoe pusillum.
vineam, et occiderunt. Et Apostolus loquitur, quod (Vers. 45, 46.) El cum audhsenl principes sacer-
extra porlam Jesus crucilixus sitfffeb. xm). Possu- dotum et Pharhmi parabolas ejus, cognoverunl 174
mus et aliter intelligere; quod ejectus sit extra vi- quod de ipsh diceret. Et qumrenles eum tenere, timue-
neam, et ibi occisus : ut suscipientibus se genlibus, runl turbas : quoniam sicut prophelam eutn habebani,
aliis vinea locarelur. Quamvis duro corde essent, et propter incredulita-
(Vers. 40, 41.) Cum ergo venerit Deminus vinem, tem, el impielatem in Filium Dei d hcbeles, lamen
quid faciel agricolh illis? Aiunlilli: Malos maleper- aperias propositiones, negare non polerant: et in-
a Auctor hujus
expositionis Adamantius, cujus vocem inuiili scnsu ad aperlas proposiliones refere-
prolixiori contexlui parcit nolarum brevilas. bal. Nos codicum Palal. ope reslitnimus hebetes:
b Addil unus Pal., qtth servorum Domini exilus Judoeiscilicet propler incredulitatem alque impiela-
fuerit. tem ebtusi e.lveeerdes.In uno eliam ms. responsiones.
c Interserit Victor. hic forte. inveiiimus.
d Gorrupte lectum est Marliaiioco, habentes, quam pro proposidones
1S9 S. EUSEBII HIERONYMI 160
telligebanl conlra se omnes Domini sententias dirigi. jk. occisio: et per servortmi mortes, conteroplus osien-
TJnde volebant quidem eum inlerficere, sed limebant dilur liupliaruni. :
turbas: quia sicutprophclam eum habebant. Semper (Vers. 7.) Rex dutem cum audhset, iratus esl. De
turba mobilis esl, nec in proposita volnnlate persi- quo dictum supra fuerat: Simile faclum esl regnum
slens: aique in morem fluctuum, a diversorum ven- cotlorumhomini regi, qnando invilabat ad nuplias, et
torum impetu hucillucque irahiiur.Quem nunc quasi agebat opera clementia;, hominis nomen appnsitum
propheiam verierantur et colunt : postea contra est, nunc quando ad ullionem venit, bomo silelur, et
eum clamant : Crucifige, crucifige' talem (Joan. rex tantum dicitur.
xix, 6). El missis exercidbus suis, perdidit homicidas illos,
, (Cap.XXII.—Vers. 1, %.)Et respondensJesus dixit et civitatemillorum succendil. Exercilus, seu ullores
iteruni in pqrabolis eis, dicens: Simile factum est re- angelos, de quibus in Psalmis scribitur: Immhsioncs
gnum cmlorumhomini regi, qui fecit nttptias filio suo. per angelos pessimos [Al. malos] (Psal. LXXVII,49);
Pharisaei intelligentes de se dici parabolas, quoere- seu Romanos e iiilelligamus,sub duce Vespasiano et
iant eum lenere el Occidere. Hanc corum sciens Tilo, qui occisis Judaeoe populis, proevaricatricem
Dominus volunlatem , nihilominus increpat saevien- succenderint civitatem.
tes, nec timore superatur, quo minus arguat pecca- JB (Vers. 8 se.qq.) Tunc ait servis suh: Nupiim quidem
tores. b Rex iste qui fecit nupiias filio suo, Deus pnratm sunt; sed qui invilali eranl non fuerunl digni.
omnipolens est. Fadt autem nnptias Doiriinonoslro lle ergo ad exilus viarum, el quoscumqueinvenerids,
Jesu Cliristo et Ecclesiae, quae tam ex Judoeis, quam vocate ad nuplias. El egressi servi ejus in vias, con-
ex genlibus, congregata est. gregaverunl omnes quos invenerum, ntalos el bonos, et
(Vers. 3.) Ei mhit servum suum vocare hivitatos ad hnplelm sunt nuplim dhcumbenlium. Gentilinm popu-
nvptias, einolcbant venire. Haud dubium quin Moysen, lus non erat in viis, sed in exitibus viarum. Quseri-
per quem Legem invitatis dedit. Si anlem c servos lur autem qnomodo in his qui foris erant inter
legerimus, ut pleraque habent exemplaria, ad pro- malos, etboni aliquisintreperli? Hunc locuni f ple-
phetas referendum esi, quod invitati per eos venire nius traclal Apostolus ad Romanos [A/. additur di-
contempserini. censj (Roin. u, 14): qnod genies naturaliier lacienles
(Yers.4, S.) Ilerummhit alios servos, dicens: Dicite eaquae legis sunt,condemneiilJudoeos, qui scriptam
invitalis : EcCeprandium nteum pctravi: tauri mei, et legem non feeerint.; Inter ipsos quoque ethnicos est
altilia occisa sunt, et omnia parata: venitead nuptias. diversitas infinita ; cuni sciainusalios esse proclives
llli atttem neglexerunl, Servi qui secundo missi sunt, ad viiiaet 176 ruentes ad mala: alios ob honesla-
melius esl ut prophetaeintelliganiiir, quam apostoli: ^G tem morum vinutibus deditos.
iia lamen si supra, servus, seriptus fuerit. Sin autem (Vers. 11, 12.) Inlravil autemrex, ut videret dh-
servos, ibidem legas, hic secundi servi, d aposloli cumbenles: el vidit ibi Itominem non vestitum veste
intelligendi sunl. Prandium paraium , et tanri, et nupliali, el ait illi: Amice, quomodohuc intrasti non
altilia occisa, vel per metaphoram. 175 °Pes regisc habens vestem nuplidlem? Atille obmuluit, Hi qui in-
describuntur, ut ex carnalibus iuielligantur spiri- viiati fuerant ad nuptias, de sepibus et angulis, et
tualia ; vel certe dogmatum magnitudo, et doctrina plajeis, et diversis lpcis, ccenam regis impleverant.
Det lege plenissima sentiri polest. Sed postea cum venisset rex, ut viderel discumbcn-
(Vers. 6.) Etabierunt, aliusjn villatn suam, aiius tes in conviviosuo (hoc esl.in sna quasi fide requie-
vero ad negoliationem suam, Reliqui vero tenuerunt scentes; ut in die jmiicii visitare convivas, et discer-
servos ejus, el coniumelih affeclos, occiderunt, Inter neret merita singulOrum), invenit unum qui veste
eos, qui non rccipiunt Evangelii veritaiem , mulia indulus non erat nupiiali. Uii.us isle, s omnes qui
diversiias est. Minoris enim criminis sunt qni occu- sociati -sunt maliiia intelliguntur. Vestis aulem nu-
pati aliis rebns venire noliierunl,hisqui, conlempto ptialis, proeceptasunt Domini, et opera quaecomplen-
inyilantis affectu, verlerunt humaniiaiem in crude- lur ex lege et Evangelio, novique hominis efficinni
iitatem , el tentos servos regis, vel contumeliis affe- D vestimentum. Si quis igilur in lempore judicii inven-
cerunt, vel occideruni. In hac parabola sponsisiletur lus fuerit sub nomine Chrisiiano non habere vestem

a Vocem impetu mss. noslri sufficiunt. Antea le- * Ilerum ex Origirte : Ira regis ea inlelligitur, cu-
gelifitnr diversorumquevenlorum huc illuccjue. jus de Judmh loquens, Apqslolus menlionem facii.
b Origenes, Nimirum, inquil, homorex trojrice Pervenit auteui ira super illos usque in fineni. Ai
Deus el Chrisli Patcr esse dicitur, nuptim autem fild hmcbellum adversusJndmos movcndttm,et Jerosolymi-
regh, Eccltsia Christi sponsmsponsoipsius Ckrhto nu- re- lattuin excidium populiqttc post Chrisli adventum hh
sthuiio; servi vcro ad vocandos eos missi, qui ad verbis prmnuntiatur.
f IContiiienter Adanianiii vesligiis insistit, qui
pdas fuerant invilati, ti sttni propheim vaticinih suh
eos, qui e populo sunl ad Imliliam tempesliveconvcr- et boc ipsum allegal Pauii ad Romanos tesiimo-
tentes,etc. nium.
c Atque ita quidem plurium numero servosVero- s Origene';: Unum autemveste nttptiaii nottindutum
nensis Evangelior. codex antiquissimus pioefert. vitlii, sub unico genere, vel specie universo, comprelten-
d Secus Origenes sensit, Jlfisstservi alleri, alius esl dens, qui nequitiani sibi anie fidem adhmrescentemre-
prophmtarum cmlus. linuerunt, eamque mihimeexuerunt.
161 COMMENTARIORUM 1N EVANGELIUMMATTH-iEILIR. III. CAP. XXII. 162
c
nupiialem, hoc esl, veslem superccelestis [Al. ccele-A discipulos suos cum Herodianh, dicentes. Nuper sub
stis] honiinis; sed vestcm pollulam, id est, veleris Coesare Augusto Jtidoeasubjecta Romanis, quando in
honiinij exuvias, hic statim corripitur, et dicilur ei: tolo oi'be est celebrata descriptio, slipendiaria facta
Amice, quomodohuc inlrasli? Amicum vocai, quod fuerat, el erat in populo magna seditio, dicpntibus
invitatus ad nuptias est: arguil inipudenliae, quod aliis pro securitate el quieie, qua [Rhabb. quia] Ro-
veste sordida munditias polluerit nuptiales. At ille mani pro omnibus militarent, debere tributa per-
obmuiuit. In lempore enim illo non erit locus Hpce- solvi: Pbarisaeis vero , qui sibi applaudebanl de ju-
niteniiae, nec negandi facultas, cum omnes angeli et stitia, econtrario d dicentibus, non debere populum
mundus ipse lestis sit peccaiornm. Dei (qui decimas solveret, et primiliva daret, et coe-
(Vers. 13.) Tunc dixit rex minhtris: Ligalis pedibus tera quae in Lege scripta sunt, facerel) bumanis le-
et manibus ejus, mitiile eum in lenebras exteriores;' gibus subjacere. Coesar Augustus Herodem e filium
ibi erit flelus et slridor deniium. Manus ligatas el pe- Anlipatris alienigenam et proselytum, rcgem Judaeis
des, fletumque oculorum, el siridorem dentium, vel constiluerai, qui tributis praeesset, el Romano pa-
ad comprobandam resurreclionis intellige veritatem. reret imperio. Mitlunl igitur Pharisoeidiscipulos suos
Vel certe ideo ligantur manus el pedes, utb rnale ciiin Herodianis, id est, militibus Herodis, seu quos
operari^etcurreredesislaniad effundendum sangui- JJ illudenlcs Pharisai ( quia Romanis tributa solve-
nem. Iu flelu quoque oculorum, et stridore dentium, bant, Herodianos vocabant, et non divino cultni de-
per melaphnram raenibrorum corporalium, magni- ditos. Quidam Latinorum ridicule Herodianos 178
tudo ostenditur tormentorum. putant, qui Herodem Chrisium esse credebant,
(Vers. 14.) Multi aitletn sunt vocati , pauci vero equod nusquam omnino legimus.
electi. Oinnes parabolas brevi sententia 177 com- (Vers. 16.) Magister, scimus quiaverax es, el viam
prehendit: quod et in eperevineoe,et in sedificatione Dei in veritate doces : et non est tibi cura de aliquo.
domus, et in convivio nupliali, non initia, sed finis Non enini respicis personam homhtum : Dic ergo nobis
quoeratur. quid dbi videtur : Licel censumdari Cmsari, an non?
b
(Vcrs. 13.) Tunc abeuntes Pharhwi, consilium Rlanda el fraudulenla interrogatio, illuc provocat
inierunl, ut caperent eum in sermone. Et mittunt eii respondentem , ul magis Deum quam Coesarem li-
a Quinque mss. impudenlimhabent, pro pmnitentim. Huetio Herodis qtiidem Magni temporibus, qui pri-
Sic Riiabb. inus pendeiidis Caisari tributis operam contulit, mi-
b Nequeenim, ait Adamamius, utidecueral, ambu- lites, qui per vim illa exigerent, exstilisse, non item
lavil, neque ea qumdecuerat egii, Hic ires mss. currerei hisce Herodis Antip* , cujus potestali iieutitjiiam id
desinani.
• p
L pertnissum, sed ut precibus lanlum, auctoritale, et
c Toiidem fere verbis Origenes : Sospitaloris tem- consilio procuiarel.
poribus, cum tribulum Romanis pendete jussi sunlt e Hieroiiymiim suggillat hic Scaliger in Eusehia-
Judmi, de eo inler eos dhpulatum, deliberalumque ? nis animadversionibus. Quod, ut ait, non Laiiniid
esl ulrum consecratamDeo genlent,qumqtieipsius esseit prodiderunl , sed ex velertbtts Grmch Epiphanius,
portio, trtbulum principtbus solvere consentaneum sit,, Grmcus et ipse scriptor id relulit. Temere enimvero ;
an pro liberlaie cerlare , si vitam pro arbitrio duceree Laliiioruiii cnim niulto veinsiiorum Epiphanio, quod
non liceat, et tribulum minime pendere. Notum sci- rectissime mouet S. 1'ater, opinalin ha>c fuii. Lali-
licel, piist Arclielai unius ex letrarchis exsiliinn,, nus uiique scripior Tenulliauus, sive auctor alle-
rediieiani in proviuciae formam, Syriaeque ftiisse at- rius partis libri de Praescript. advers. Ha>retic, cap.
tribuiam Jtidaeam: aiqueeximie faciam celeherriinaml 45: Prmlermitlo, inquit, Pharhmos... cum hh eliam
descriplionem Qiiirini praesidis Syriae qui Judiroruml Herodianos , qui Chrhlum Herodem esse dixerunl.
faculiaies censuit. Tunc aliquos rebellasse, praeci- Itemque Lalinus Philasler Briviensis , qui alitjuot
pueqnu Jndam qiierudam Gaulaniien (Origenes Ga- Hieronymttm annos proecessii, Haires. 28, de Hero-
lilmumdicit, cttjus in apostolorumActismentionemfaciti dianis, Qui, ait, Herodemregem Judworum percussum
Lucas) plurimosque ad defectionem a Romanis im- ab angelo, ipsum ut Chrhlum sperunles exspeclant. Ex
pulisse, auctor est Josephus lib. Anliquiit. xvni,, quibus(ut id quoque obiterderidicula opinioue addam)
cap. i. videas auctores qui de illa scripserunt, alios atque
dTres Palatini mss.econirartonilcndbus non debere,, alios Herodessibi persuasisse ab llerodianis pro Mes-
etc, qui et paulo post verbum, faceret, praeierniit- sia habitos. Nam quod Hieronymus de Herode Antipa
tunt. Sic Rhabb. ] noial, Philaster de Agrippa Aristobuli filip sentit,
D
• Eodem prosequitur alque Origenes gradu : Qui i» ciijus mentio est Actor. xu, 22. Epiphanius autem
lunc prmerat tetrarcha (Herodes Aniipis, quem dee a Scaligero laudatus, et Niceta lib. l Thesauri, cap.
nomine vocal llieronymus , filium Anlipatrh; inn 34, de llerode Magno, quem sui pro Christo habe-
aliis Iibris Andpatri) populo persuadere cottabatur, ', reni, verius interpretant.ur. lnterim alio nomine in-
prmseitli rerum statui sese ut accommodaret, nec vo- i- simulari posse Hieronymnm lluelius retur, quod cum
luntarium contra polendores bellum susciperet, et ve- '.- hicdicat, ridicule exisiimari a quibusdam Laiino-
ctigalia solveret. rum, Herodianos esse, qui Herodem Chrisinm esse
f lia et Origenes colligebat: Viri quippe simile 'e censebaiit, ipse lamen in Dialogo coiitra Luciferia-
esl, qui tributum Cmsari in populo pendt vellent, He- nos scribat, Herodiani Herodem regem susceperepro
roditntos ab eis fuisse appellalos, qtd id nequaquam n Chrislo. Verum non sic ille quemadinodum Abric.
faciendum esse statuc-bant.Qui auiem libertath specie e episc. referl, sub asserenlis persona scripsil; sed
ducli, quo minus vecligalCmsari pensitarelur, ii fuhsee quasi male compactamfabulam rhetorica liguraproe-
vi entur Pharhmi, etc. Sed nec prior Hieronymi a leriens, Tacco, inquit, quod Herodiani Herodem regem
vero abludit sententia , He.rodinnos fuisse appella-- suscepere pro Cliristo. Uenique addo in noslris mss.
tos Herodis miliifes,sive domesticos ejus tributorumn crederent, legi pro credebant.
coactores, hoinines vectigali per vim exigendo o b Rursum Origenes : Ejusmodi laude
dehorlanttir,
promptos atque expediios : quamquam noiattmi
n ne Herodianoruni personam respicial, aut Cmsariano^
M S. EUSEBil HIEfeONYMl " I' 164
nieat, fetdical noii debef e tfibuta selvi, iit slatim iitt-. A tuffl : sequehles (juixta Acla aposlolorum) omnia de-
dierites Ilerediahi, seditieiiis
'
contra Romarios priii- riegajjaiu, (Act. iv).|Isiae sunt duae fl doriius, de qui-
cipfem a tferieahf. -' bus Isaias niariifestius docet, quod offensurae sint in
(Vfefs.18.) Cognitd aiitehi Jestis rieqtiiliaeorum,ail: lapidem scandali (Isai. vin).
Qtiid rhetentaiis, hypocriim? Plitrta vlftus est ffespOti- i(Vei'.s. 24 seqq.)i Et inlerrogavertinteum, dicenles:
deiltis, iniferfrigahtium frieniferiiCogtiosccfe, ct liofi Mfigister, Moyses dixil: Si quis mortuus fuerit 180
discipulos , sed ieritaiOres vocarfe. Hypofefila fefgO non habens filium, ut ducat frater ejtts uxorem illius,
appfellaluf , qrii aliUd est, fet aliud Sirtitilai, id fest, eisusciiet semen frqlri suo. Eranl aulem apttd nos se-
aliifd Opefe aglt, et aiiud vofefepfaelfeticiii. piem fratres:- etpripius, uxoreducta, defunctus est, et
(Vfefi. 19.) OsUiidiie riiild iluriihriiticerisus. At iUi non lidbens semen,\ reliqtdt uxorem suam fralri suo.
obMeruni ei dehariuiri. Sapieritia seinper sapieiiifeF SiniUiler seciindtis ellertius usquead seplimum. Novis-
agit, utsiiis potissiriiuirt tfenfatores sefmoifibiis con- siqie autem omniumet mulier defuncta est. Qui resur-
futentuf. Ostendite, inirj'tfi'1,inihi deriarium, liOc est, rectionem corporuju non credebant, et animam pu-
geriris ritimmi, quod pfo dfeceift riurhmis imputaba- iabant inierire cunj corporibus, recte istiusmodi fin»
tttf, ethabebal iniagiheni Coesaris. gunt fabulani, quse deliramenti arguat eos, qui
(VerS. 20.) 179^ °*1'J''!S Jesus: Cujus esiimago B resurreClionem asserant moituoi'um. Potest autem
hcec, et superscriplio? Qui putant iriterrogaiiOnfeni fieri, ut vere in genle eorum aliquando hoc acci-
Saivaiofis ignofaniiarii esse, etnoh dispensationem, derit. i
discaht cjf proesenti IocO, quod iitiqiie poluerit scire |(Vers. 28.) -Iri re'$urreclioneergo cujus erit de se-
Jesus cujus imago essel ili litiihffiO; sed interfogat, ptein uxor ? Omnes enint habuerunl eam. Turpiludi-
ut ad sermoiiem eofurri conipeteiitef respohdeat. nem fabnieS opponijnl, ut resiirreclionis denegent
(Vefs. 21.) Dicurit ei : Cmsdris. Titnc ait illh : veritatem. i
jReddiie ergo qum suttt Cmsdris Cwsari; el qum sunl i(Vers. 29.) Iiesppndens autem Jestts, ait illh : Er-
Det Deo. Coesafehi rioii pulemtts Augustum, sedTi- ratis, nescientes Scripturas, neque virtulem Dei. Pro-
befittm significafi privignum ejus , qui in locuiri ptferea erra.nl, qulia Sciipturas nesciunt : et quia
siiccessit b ipsius, sub quo passus festDominus. Oiri- Scfipluras ignofautj, eonsequenternesciunlvirtuteni
nes auiem reges ROmani a primo Caio Cocsare , qui Dei, lioc est, Cliristum, qui est Dei virtus, et Dei
imperium arripuerat, Ceesares appellali 811111 [A/, sapientia (I Cor. 1).
appfellaniur]. PpfrP qubd ait i Reddite qumsurit Cm- J(Vers. 50.) Iii 1Bsurreciione etdm neque nubent^
saris Cmsaii, id est, niimmuii) tribulum, et pecu- e neque nuberitur; sed sunl sicul angeli Dei in cwlot
niarii : et qum sunt Dei Deo, decimas primiiias, et C Latina consuetudo Groeco idiomati non respondet.
oblationes, ac viclimas sefitiamus : tjunmodO et ipse Nubere enimproprie dicunlur muliefes, et viri uxo*
reddidit tfibttta pio se et Petro (Mdtili, xvn); et res ducere; sed nos simpliciter dictum intelligamus,
Deo reddidit quae Dei sunt,Palris faciens voluntateffi quod nubere de viijis, et nubi de uxoribus scriptum
(JWI.VJ); . siti. SI iri resurfeclibiie iiOn nubeht, rieque nubentuf
(Vfers. 22.) Et aitdientes, ihirati suhi, Qui credere rfesiirgfentergo corpora, r quoe possunl nubere et
debuefaiilad tantam sapientiam, mirati sunt c quod nubi. Nemo quippe | dicil de lapide et arbore, et bis
calliditas eorum iiisidiandi non inveilissfel Iociim. rebus, qttoehon bslieiilmeffibrageniialia, quod noii
Eireiicloeo, itbierutil. InfideJitatem ciirn mifacuio nubaiJt, rifequfenuhantur; scd de Jiis quae cum pos-
pafitef j'eporlantes. sunt nubere, '.lairienjalia ralione non inibiiiit. Quod
(Vers. 23.) In illo die accessertintadetiin Saddiicmi, aulfeni ihffeftur : Sed surii sicui anqeli Dei in coiio.
[' '-. I
ijiti dicuhthpriesseresiirreciiotieiii. Dttoslitereses efaht SpifituaJis feproriiiuiiur conversatio.
jfi JudOeis: uria Phaiisaeorum, altera Sadducaeorum. (Vers. 31 seqq.)! De resurreclione aulem mortuo*
JPliarissei traditionum ei obscrvatiohuinj quas illi v• rittii horiieghih quod dicitini esld Deo, dicente vobis ;
divrspmastt;:vofeant, justitiam pfoefefebani; iinde fet Egp suni Dius Abiflham, et Deus Isaac,et DeusJa-
divhi VocabaritUfa |)Opulo. Sadducaeiaulem, qui in- cob : Non est Deus ihoriuorum, sed viventium. Ei au-
lerprelantur justi, et ipsi vindicabantsibi quod nori diehles itirbm ihirabifnlur de doelrina ejus. Ad com-
efartt: pfioribus felhofporis fetaiiimrhresUi'1'feClioiiehi prdbahdarii fesurfefeiionis veritatem, s mulfo aliis
cfedeiiiibus, conflifentibusque, et aiigelos, et spiri- manifeslioribus 181 exemplis uli potuit, e quibus
. ...
rilrii: iit ftixid Pliarismorum.senleniiam tribulum Cm- occqsionetn demirati;
itiri hPh esse soliiehdum.dffpvmtins,jl_etodianisab ipsis d| ConferS. Doctpreni in. Commentariis in hunc
irtidefeiiir.Ei paiilo siipeiiiis: Ita mpidieriie eo, quo Isaioelocrim, el in Epist. ad Titum. Epistolam quo-
mirius cetiius Ccpsqri darehir-, eutii quasi defectionh que ad Algasiam Queesw10, et Oialogiim advfers.
aiictPreiti atque .hhpuliorcm Romanh iradituri fuis- Luciierianos, num. 8.
senl llefodiarii. _ e| Prp neque nubentur, inVeronensi Evangeliorum
» DiiO Palaiiiii Wss. , ,'.., pi-iricipem.eitni icnetint.; vetuslissimo exempjari, niagis ad Laiini sermonis
alii fflirius beue, conlrd Rohiahtim principem ie- prppiietatem esf, neque uxores ducent.
nearii, fefc. ...... . f; Tres Pajatini mss<v corpora quictim possinl m-
b Reclius duo e npstris mss. habenty ln locum vi- bere,e1x..;
tridiubijuri, fetfe. slEadem Origenis inedum responsio, sed fere sunt
c OfigissiiieS ail; Nuilam sibi prmbitam iili insidiandi verba : Ad id aulem kicemus, cum depromptis e Pro-
«65 COMMENTARIORUMIN EVANGELItJM MATTHJII LIR. IV. CAP. XXtl. iC6
csl illud : Suscitabunlur mortui, et resurgent qui in se-. A. (Vers. 5i seqq.) 182 Pharismiib autemaudientes
pulcris sunt (Isai. xxvi, 19). Et in alio IPCP: Multi quod silentium imposuhset Sadducmh, convenentni ht
dormientium de terrm pulvere consurgenl: alii in vi- unum: et inierrogavit eum unus ex eis legis doclor,
tam, et alii in opprobrium el confustonem mternam tentans eum.' Maghler, quod est mandalum macjnum
(Dan. xn, 2). Quocriturilaque, quid sibi voluerit Do* in lege ? Ait illi Jesus: Diliges Dominum Deum luum
minus hpc pfeeferre testimenium, quod videtur am- exiolo corde tuo, el inlotaanima iua, el in tola menle
biguum, vel non salis adresurreciionis pertinens ve- iua : lioc est maximum etprimuminandatum. Secun-
ritatem : Ego sum Deus Abraham, el Deus Isaac, et dum autem simite est huic : Diltges proximum tuum
Deus Jacob; elquasi, IiOc prolato, probaveril quod sicul ieipsum. In his duobus mandath universa lex
volebat, statim inluierit: Non esl Deus morluorum, pendeiet propltelm. Quod de Herode et Ponlio Pilalo
sedvivenlium. Cujusrei lurboe quoque circumstantes, legimus, in Domini nece eos fecisse concordiam, hoc
mysferium cognoscenles, admiratse sunt de doctrina etiam nnnc de Pliafiseeis ceriiiffius et Sadducaeis, qui
6 etresponsis illius. Supra diximus Sadducaeos, nec interse contfarii sunl, sed ad leiiianduni Jesum pari
angelum, uec spirilum, nec resurreclionem corpo- menie consentiunl. Qtiiergojam supra in ostensione
rum confitentes, animarum quoque inleritum preedi- denariifuerant conrutati, et adverssepartis faciionein
casse. Hi quinque tantum libros Moysis reeipiebanl, B viderant subrulam, debuerantc exemplo moneri, ne
prophelai'um vaticirria respuenfes. Slultum ergo erat ullra molirentur insidias : sed nialevolenlia et livor
inde proferre lestimonia, cujus aucloritatem nori se- nulrit impudentiam. Inlerrogat unus ex legis docto-
quebanlur. Porro ad aeternitatem animarum proban- ribus , non scirc desiderans, sed teriians, an inter-
dam de Moyse ponil exemplum : Ego stim Deus rogalus nosset quod inlerrogabalur , quod sit majus
Abraham, el Deus Isaac, et Deus Jacob (Exocl.m, 6). mandalum : non de ffiaridaiis interrogaus, sed qttod
slatimque infert: Non est morluorum Deus, sed vt- sit prinium magnumque maiidafum ; ut cuin omnia
ventium; ul cum probaveril animas permanere post quoe Detts mandaverit magna sinl: quidquid ille
morlem ( neque enim poterat fieri, ul eorum esset responderif, occasionein habeat calumiiiandi, aliud
Deus, qui nequaquam subsisiereni), consequenter asserens magnum csse de pluribus. Quicumque igi-
inlroduceretur et corporum fesurreclio, quae cum tur novit et interrogat non voto discendi, sed studio
animabus bona malave gcsserunt. Hunc locum ple- Cognoscendi, an noveril ille qui responsurus csl,
nius in extrema parte primee Epistolae ad Corinthios in similitudinem Pliariseeorum non quasi discipulus,
Paulus apostolus exsequilur (I Cor. xv). sed quasi tentalor accedit.

phetis sexcendsleslimoniis probare possit Senalor, fu- C
turam vilam hominh manere, id mimme fecisse : quod
scilicet unam Moysis Scripturam admilterent Saddu-
cmt,a qua deducla ratiocinalione, convincere ipsosvo-
luil:sicautem illase habere videtur: Deus dixif Moysi,
Ego sum Deus Abraliam, et Deus Isaac, et Deus Ja^
cob, cum oraculum ipsi in rubo reddidit: aut igitur
Deus, eorum Deus est, qui sutil, atit eorum qui noii
sunt, absurdum cst autem, Deuni, qtii dixil: Ego surn,
qui sum, id thihi nomert est, itorum esse Deum pro-
nuntiare, qui neutiquam surit: quod si illnd absurduin
est, eorum profeclo Deus est, qui sunt, el qui vivunt,
el qui exislunt, quique beneficium a. Deo in se colia-
tumagnoscunt.... Vivuntergo, Deum, ipsiuscfitebene-
ficium agnoscentes Abrdhatii, et Isaac, el Jacob,- fetc.
a Palatin.
ross., de doctrina responsionis illius.
b lidem mss.,
Pharhmi audito silendum, elc.
c In uno CisterCiensi, exemploquod
mOvefi,iie, fetc.

LIBER QUARTUS.

(Vers. 41 seqq.) 183 Congregalh aulem Pharhmh, J) Inferrogemus ergo eos docti a Domiiio : si simplex
inlerrogavil eos Jesus , dicens : Quid vobis videtur de homo est, et filius lantum David : qoomodo David
Chrislo, cujus filius est? Dicunt ei; David. Ail ilih : vocet eUni DomiiniriJ suuni : noii errPris iricerlo,
Quomodo ergo David in Spirilu vocal eum Dominum, nec propria volunlate : sed in [A/. iacet in] Spiritu
dicens: Dixit Domhtus Domino meo , Sede a dextris sando. Testimonitfm autem quod posuit ,, de cen-
meis, donec p&itdm inimicos tuos seabellum pedum tesimo nonp Psalmp smapfiim esi.- Doinnius igitur
tuorum? Si ergti David vocat eum Dominutii, quomodct David vpcatur, non sccundum id «|iiod de eo liatifs;
filius ejus esl? Qtii ad lcntandum Jesum fuerant coii- est, sed juxta id quod nalus ex Patre semper fuit,
gregati, et verifatem' fraudulenta raterrogaiione praeven-iensipsuni carnis suae Patrem. Judoei ad de-
a capere nifebanlur , Occasionem proebueruni confu- ludendam interrogatrouis Vferitaiem Mvofa mriltff
lationis suae. Inlerroganturque [Al- Interrogatur] de conlingunt, vernaculum Abralue asserentes, cii|us
Christo cnjiis: filius sit. Interrogaii© Jesu nobis pro- fuerit filiiis Damascus Eliezer: et ex ipsius persona1
ficil usmie hodiecPntra Judoeos. Ef hienimqui con- scriptum psalnrum , quod: post coedem quinque fe-
fitenlur Chrisiuin esse veiJlurum,honn"nem simpli- gum, Dominus Deus Domiiio suo dixerit Abrahoe :
cem et sanctum vimm asserunl de geneitfe Daviji. Sede ad dexleram meam, donec ponam inimicos tuos

a Penes Vicloriuiu,
carpere nitebantur, etc.
I6T ^ Sv EUSERJJ M&RONYMI '"; 168
scabellum pediim tuorum (Genes. xiv), Quos interroge- j^ ab hominibus. Quicumque igilur ita facit quodlibet,
irius; Qiiomodo DeusdixeritAbrahae eaqiioe sequun- utj videatur. ab hominibus, Scriha et Phaiisams
tur vTecum principium in die virtulh tum in splendo- est. -
i
ribus sanctorum, ex uteroanle Luciferum genui te ; et: ( Vers. C.) DHatdnt erivntphylacleria sua, et nia-
Jurtivit' Dominus, et non pmnilebil eum; tu es sacerdos gnificant fimbrias. Amant autem primos recubilus in
in ceternum , 184 secundum ordiitem Melchisedec? ccenit, et primas cathedras in synagogh, el salulalio-
Et respondere cogamus, quomodo Abraham ante nesin foro, ei vppari ab hominibus Rabbi. Vaenobis
Lucileruin genitus sit; et sacerdos fuerit secundum miseris, ad quos Pharisoeorum vitia transieruni.
ordinem Melchisedec: pro quo Melcliisedec obtule- Dominus cum dedisset mandaia Legis per Moysen ,
rit panem el viuum , et a quo decimas preedoeac- ad extremum intulit: Ligabh eainmanu lua, et
ceperit. erunld immola anle oculos tnos (Deul. vi, 8). Et est
(Vers. 46.) Einemo poteralei respondereverbum:ne- sensus : Praecepla rnea sint in manu tua , ut opere
queausus [uiiquisqiiam exilla die eum amplius inlerro- corjipleantur : sint ahte oculos tuos,ut die ac nocte
gare. Pharisoei el Sadducoei quoerenles occasionem mediteris in eis. Hoc Pbarisoei male interpretanles ,
e
calumnioe, et verbum ajiquod inveiiire, quod pateret scrjibebant in meffibranulis Decalogum Moysi, id
insidiis, quia in sermonibuscoufutaii sunt, ujiranon B est decem verba Legis, complicanies ea, et ligantes
inlerrogant, sed apertissiine comprehensum , Ro- in fronle, el quasi coronam capilis facientes, ut
manoe tradunl poteslati. Ex quo inteljigimus venena semper ante oculos moverenltir: quod usque hodie
invidiae posse quidein superari, sed difficile cen- Indi, f Persoe, et Rabylonij faciunt : et qui boc ha-
quiescere. bucrit, quasi religiojsus in populis judicaiur. Jusse-
(Cap.XXlII. — Vers.l seqq.)TuncJesus locutusest ral quoque aliud Moyses (Num. xv) ut in quaiuor
ad lurbas et addiscipulos snos, dicens : Super calhe- angulis palliorum liyacinihinas fimbrias facerent, ad
dram Moysi sederunt Scribm et Pharismi: omnia ergo Israelis populum digjioscendum, ut quomodp in cpr-
qumcumquedixerinl vobis, servaie eifacite : secundum poribus circumcisio; signum Judaicoe gentis daret,
opera vero eorum nolile facere. Dicunl enim , et non ila et veslis haberet ialiquam differentiam. Supersli-
faciunt. Quid mansuetius, quid benignius b Domino? tiosi magist.ri.captanles auram popularem, atque ex
Tentatur a Pharisoeis, coijfriijguniur insidiae eorum, mulierculis sectaWs lucra, faciebant grandes fim-
et seciiiidum Psalmistam : Sagillm parvulorum factm briiis, et aculissimas in eis spinas ligabam, ul vide-
sunl plagm eorum ( Psal. LXHI, 8), el nihilominus licet ambulantes et sedentes interdum pungerenlur,
propter sacerdotii et nOmiuis digniiatem , hortatur et quasi hac admoriitione retrahereniur ad offiiia
populos utsubjiciantureis, non opera, seddoctrinam G Doniini,et rainisteiia| servitulis ejus.Quia ergo dixe-
cmisiderantes. Quod autem ait : Super calhedram ral Doniiuus : Omnia opera sua faciunt, ut videanlur
Moysi sederunl Scribm et Pharismi : pef cathedram 186au hominibus ; quod generaliter accusarat,
doclrinam Legis oslendit. Ergo et illud quod dicilur nunc per partes dividit. 6 Pictafiola illa Decalogi,
in Psaimo : In calhedra pestilentiai non sedil (Psai. phylacfeiia vocabanf : quod quicumque habuisset
l, 1), Et: Cathedras vendenlium columbas everlil (Su- ea, huasi Ob custodiaffi et monimeritum sui haberet:
pra xxi; Mar. xi) docJrinam debemus accipere. non inlelligentibus Pharisaeis quod haec in corde
(Vers. &.) Alligant autem onera gravia et imporla- portanda sint, non in corpore : alioquin et armaria,
bilia, et imponunt in humeros hondnum; digilo autem et arcajliabenllibros, et noiitiam Dei non liabenl.
suo nolunt eamovere. Hoc generaliter adversus omnes
ef minora nonfaciurit. Hoc apud nos superstitiosee mulierculae, in b parvu-
magistros, quic gravia jubent,
Notartdum autein 185 1md et humeri, et digitus, lis Evangeliis, et in crucis ligno, et istiusmodi re-
et onfera, et.vincula, quibus alligantur onera, spiri- bus ( quae habent quidem zelum Dei, sed non juxta
luajiter inteiligendijr.sunt. scientiam) (Rom. x)iusque hodie factitant, culiceui
(Yfers.S.) Omnia opera sua faciunt, utvideantur liquantes, et camelum glulientes(Infra, eodem).
a Rliabb., qui Melchhedec. J) servqntes. Decalogttni scriptum in membranulh, cir-
b Vafiani secum irivicem ncslri mss. lnaliis, quid cmhdare capili suo, et hwc esse, qum jnbentur anle
benignius ? Domino tentato a Pliariswis_, etc, in aliis oculps, et in fronte pendere, ut semper videant qttm
Dominus, lenlalur, ete. prmcepta sunl. Veruu , uiad euin locum observamus,
c Ftiriasse veriiis nostri inss., qui grandia jubenl. hiciqnoque fatendum est, siqua Rabbinis res suas
a Uebioeus habfet nSiaia', fronlalia , Scpiuaginta. narfanlibus fidfesest,et siquid hodierna quoque apud
vfero, ad qutirum hic se S. Paier raiionem efformat, eos consuetudo probat, non Decalngum Moysi,
it.aiAte.vra.,quod esl, immofa : contra Latina inter- qiiod llieronymus lfadit, sed quosd:<m dumtaxat
pretalio , el movebaniur c\\wAipsemet Hieron. ver- Scriptura' textus, dups nempe Exodi, duosque Deu-
teritex Hebiaici verbi *isia proprletiile , qua signi- lerotipmii describcrejsolitos in meiiibranulis, quas
ficatin incedendo corpus, aul aliqnid aliud agitare, fronti, vittis iitriifiqiie dillluentibus, alligareut.
et niovere : quo sensu in subnexa exposiiione Pha- s |Nomen Persm ni^sjri mss. ignorant. Sic Rhabb.
risieorum fronialia describit. Confer adeo. subse- s I'd esl, parvas schedulas, quod el Viclorio nota-
querileiri aiinotalionem. turn , a Groeco ITUXTKTIOV, rjuod est libcllus , parva
<=Anlea erat, membranh. His porro geinina sunt, tabella, hjsquesimilia. Paulopost pro voce monimen-
qiioeiiiihct S. Pater ad Ezechielis cap. xxiv : Aiunt. tumi rcctius forlassei legeris , munimentum.
h Rabb., in parabolh Evangelii,
Hebrmi hucusque Babyloniosmagistros Legh prmcepta
169 COMMENTARIORUM1N EVANGELIUM MATTH^EI LIR. IV. CAP. XXIH. 170
Istiusmodi erat fimbria parva et brevis ex a Lege A emnis c magister qui scandalizat malis operibus disci-
preecepla; quaro et mulierilla qtiae sanguine fluebat, pulos ] suos , claudit ante eos regnum coelorum.
tetigit in pailioDomini (Supra ix, Luc. vni) : sed ( Vers. 15.) Vw vobis, Scribm et Pharhmi hypo-
non esl compuncta superslitiosis b senlibus Phari- i
critm, quia circuilh mare el aridam , ut facialis unum
saeorum; magisque sanata ad lactum ejus. Cumque proselylum j :_ct cum fuerit faclus , facilh eum filittm
superfluedilatentphylacteria, et magnas laciam lim- tgehennm dttplo quam vos. Noii eo studio servamus
brias, gloriam captantes ab hominibus, arguuntur (quacsiia , quo queerimus. Scriboeet Pharisaei totum
in reliquis, cur quoerant primos accubiltis in ccenis, lustranles
I orbem , propler negotiationes, vel diver-
et priinas caihedras in synagogis; et in publico gu- s lucra d tam a discipulis captanda, quam per
s»
lam seclentur et gloriam: ei vocenlur ab hominibus iimagiiicm sanctitatis , studium [Al. sludii ] habe-
Rabbi, quod Latino sermone magister dicitur. Deni- Ibant de geniibns facere proselytum , id est, adve-
que sequitnr : i
nam , et incircumcisum miscere populo Dei. Sed
(Vers. 8 seq.) Vosautem nolite vocari Rabbi: Unus < qui ante , dum esset ethniciis , simpliciter errabal,
est enim magister vesler : c omnes autem vos fralres 'ci erat semel filius gehennoc , videns 186 magi-
estis. Et patrem nolite vocare vobis super terrani : 'strorum vitia , ef intelligens deslruere eos opere ,
Unus est enim Pater vester , qui in cmlh est. Nec vo- B quod verbis docebant, revertitur ad vomilum suum:
cemini maghlri : quia magisler vesler unus esl, Chri- ct gentilis factus, quasi proevaricator, poena majori
stus. Qtd major esl veslrum , erit minister vester. Qui dignus erit. Filius autem vocatur gebennoe, quomo-
autem se exaltaveril, liumiliabitur , et qui se humilia- do filius" perditionis, et filius hujus saeculi. Unus-
verit, exultabiiur. Nec magister, necpalervocandus i qnisque enim cujus opera agit, ejus filius appel-
est alius , nisi Deus Pater et Dominus noster Jesusi latur.
Christus. Pater, qnia ex ipso sunl omnia. Magisler, ( Yers. 16 seq.) Vm vobis , duces cmci, quia dici-
quia per ipsum nmnia: vel quoniam per dispensa- th : quicumquejuraveril per iemplum , mldl est: qui
lioneni carnis cjtis , 185 omnes reconciliaii sumus; autcm juraveril in auro tetnpli, debitor est. Stulli et
Deo. Quoerilur quare adversum hce proeceptum , cmci, quid enim majus esl, aurum, an lemplmn quod
doctorein gentium Apostolus se esse dixeril (HCor. sanriificat aurum ? Et quicumquejuraverit tn allari,
v; Coloss. i); aut quomodo vulgalo sermone, , niliil esl : quicumque aulem juraverit in dono , quod
maxime in Palaestina et ^lgypti monasteriis se in- esl super illud , debet. Cmci, qidd Pnim ntajiis est,
vicem Palres vocent? Quod sic solvitur: Aliud essei ilonum , an allare quod sanclificat donum? Qui ergo
nalura palrem vel magistrum , aliud indulgentia. jural in allari, jttrat in eo , et in omnibus qum super
Nos si hominem patrem vocamus, honorem aetatii C Hlud sunl, Et quicumque jnraveril in templo, jurat
deferimus, non auctorem nostree oslendimus vitae. ht illo, el in eo qui habitat in ipso. Et qui jurat in
Magister quoque dicitur ex consortio veri magistri. cmlo, jurat in throno Dei, et in eo qui sedel super
Et ne infinita replicem , quomodo unus per naturami eum. Supra, ut nobis visum est, cxposuimus quid
Deus et unus Filius , non praejudicai coeterisne perr signiiiearel tradiiio Pharisoeorum , dicenliuni : Do-
adoptionem dii [A/. dei] vocentur, et filii : ita etl num quodcumque est ex me, tibi proderil: nuuc du-
unus el pater et magister, non procjudicat aliis, utt plex , et ad unam avariliee occasionem trahen9 ,
abusiveappellenlur palres el magistri. Pharisoeorttm traditio condemnatur, ut arguantur
( Vers. 13, 14.) Vmautem vobis , Scribm et Pha- ciiiicla pro lucro facere,- et non pro limore i)ei.
rismi hypocritm, quia claudilh regnum cmlorum antee Sicut enim in phylacteriis et fimbriis dilataiis opinio
homines. Vos [ Al. tpsi] enim non intralis, nec inlro- sanctitalis captabat gloriam, et per occasionem
euntes sinitis iutrare. Vm vobis , Scribm et Pharhmi!t gloriae quoerebat lucra : sic alia tradilionis inventa
hypocriim, quia comediiis domus viduarum , oralio- i- stropha, impictatis arguil proecepleres. Si quis in
nes longas oranlcs, propter hoc amplius accipielis is conientioiie, seu in aliquo ju^io, vel in causoeam-
judicittm. Habentes Scribae et Pharisoei Legis Pro-i- biguo, jurasset in templo, el postea convictus essel
phelaruiiique uolitiam , sciunt Chrisium esse Filiumn D ^ meud.cii, non tenebalur criminis reus*[A/. ejus],
Dei: non ignorant natum esse de Virgine; sed dumn Sin auiem jurasset in auro el pecunia, quoe in tem-
praedam de subjecta sibi plebe appelunt, nec ipsi si plo sacerdotibus offerebalur , statim id in quo jura-
introeunt regna coelorum, nec eos qui poterant,:, veral, cogebatur exsolvere. Rursum : Si quis juras-
inlrarc permittuni. Hoc est quod in Osee propheta(a set in aliari, perjurii reum nemo fenebat [.4/. reti-
arguit: Absconderunt Sacerdotes viam , inlerfecerunl il nebat] : sin autem perjurasselin dono, vel in obla-
Sicimam ( Osee vi, 9). El rursum : Sacerdotes non m tionibus, hoc est, in hosiiis , in victimis, et in si-
dixerunt, ubt\ esl Dominus ( Osee iv) ? Vel certe te miia et coeleris , qu;e offeruntur Deo super allare,
a Duo e nostris mss., ex ic ignorant. In Graeco quoqUe ipso desunt, in cujus
Legis prmcepto. Sic
Rliabh. uno alterove aniiquo exemplari ad liuem sequenlis
b Vitiose legerat Marlianoeus, sensibns. el versui post verba, in cmlh eu, atljiciuritur.
Liquet
vero, sentibus rpponendum ex mss. et conicxtii , ubi bi d Viciorius ait : Tres Florentini codd. ita legnnt,
aciUissimas spinas fimbrih Pliarjsaeoruin alligatas as vel diversa lucra a dhcipulh caplanda quasi per ima-
luisse tratlii S. Paier. giiietn sanciilntis. Nos «ihil muiavimus : utraque
* Npstri inss. verb.i, omnesauletn vcs cniiTilectjo bona.
fralres esth,
h,
PATRQJ;,. XXVI. Ij
 174 S. EUSERIl HIERONYMI i 171
haec studiosissime repetebantur [A/. repelebant].<}•A j hypocrhi et iniquitalei. Quod in calice et paropside
Arguit ergo eos Dominus , et stultitioe et irauduleri- n- dempnstrarat, eo quOd foris loii essent, et iutrinse-
liae , qUOdffittlto majus sit templum quairi aurumi, , cus sofdidi, bpc nunc per exemplum sepulferprum
quod sanfelificatur a templo, et aliare qiiam hostioe, B, rcplicat: quod quoniodb sepulcra forinsecus lita
qiioe 187 sanciificantur ab altari. Totum autern :in sunt calce, et brnata marmoribus et auro coloribus-
faciebant, non ob Dei timorein , sed ob diviiiarum m que distincta, intus siutem plena sunt ossibusmor-
ciipiiditatfem. tuorum : sic et pervefsi magislri, qui alia docenf,
(Vers. 23.) Vmvobis, Scribm et Pharismi hypocri- '%-. etalia faciunt, munditiani habitu ve-lis, etverbo-
tw, qnia decimalh rnehtham el aneilium et cyminum, », ruui huiiiilitaiedemonfetraiit: iri.tus auiem pleni sunt
ct reliquisih qumgraviora sunt Legis, judieium, et mi- :t-. omni spurcilia, et libijdine. Denique manifestius lioc
sericordiam, et fidem. Hmc oportult facere, etilta non m ipsurii exprimit, inferens : Sic etvos a foris quidem
omittere. Multa in Lege praecepta suiit, qiiae typos os parelis hondnibus juslil: intus autem pleni estis hypo-
pfeeferttht fttturorum. Alia vero aperta sunta juxta ta crisi et imquitale.
Psalmistam, dicentem : Maiidatum Dqmini luciduni, n, (Vers. 29 seqq.) V\m vobis, Scribw el Phariswi
illumihans oculos (Psal. xvuj, 9), quoe siatim opera ra liypocrilm, quia mdificalh sepulcra proplietarum, et
desiderarit. Yerbi gfalia; Non adulterabis : non mU ~i ornatismonumenta jnstorum, et diciih : Si fuhsemus
fuf ium facies : noh lestinionium falsum dices, etc. e. indiebus palrum noslrorum, non ftdssemussocii eorum
Pliarisaei autera, qnia praeceperat Doinihus (ut inte-3- in sanguine prophetaruin. Itaque testimonio estis vo-
ririi inlellectus mysticos dimittamus) propter alimo- j- bhthelipsis: quia fiiii estis eorum qui prophelas occi-
niairi safeefdotum et Levitarnm, quorum pars eratat deruni. PrUdentissimo syljogisiuo coarguit eos filios
Domirius, omnium rferum offerri in templo decimas ; csse liomicidarum, diim ipsi opinione bonitalis et
hoc unum habebanl siudii, ut quoe jussa fuerani,i, gloiiafeiil pppulps, sepulcra oedificant propheiarum,
compbriarentur : caeiera qUoe erant majora, utrumu quos majores cortlin i interfecerunt, et dieiuit:SI
quis faceret, an hon, parviperidebant. Et ex lioc ifa-i- fuissemus lempore illo; non fecissemus ea quae fe-
qttecapituJO arguit eos avaritioe, quod slttdiose etiamn cerunt patres noslri. ifloc antem etiamsi sermone
vilium olerttm decimas exigant, et judicium in dis-i- non dicant, opefe loquuntur, ex eo quod ambitiose
ceptaiione iiegptiprum, misericordiamquein paupe-:- et rtiagriifice ecdificeni imemorias occisorum, quos a
res.pupjllos et viduas, et fidem in Deum, quoe ma- patribus suis esse jugulatos non negant..
gna suiit, pfaeterhiittarit. Ei vos implele mehsuram patrum veslrorum. Pro-
(Vers. 24.) Duces cmci, excolahtes culicem, came- bato SUperipriJjusdiclis, quod filii esseut honiicida-
lumtiutern glulientes. Camelum puto esse, secundumn G rum, et eorum qui prophetas occidissent, nunccon-
sensuiri pf aesentis loci, et magnitudinem praecepto- i- cludit iquod voluerat, et quasi extremam syllogismi
ruffi, judicium, fet misericordiam, etfidem. CuliCem n parteffi ponit. Et vos implete mensuram patrum ve-
aiitem decimas riientliae, anethi, cymini, et reliquo-'- sfroruffi. 189 Quod illis defuil, vos adimplele,
riuri viliiini olfeftim. Hsec contra proecepturtiDfei,quae
e Illi inlerfecerunt servos : vos Dominum crucifigite.
magna surit, devoramiis atque iiegligimus, et opi-i- Iili proplielas: '
vos eum qui a prophetis preedicalus
nioriem f eligioiiis in parvis, quee lucrum liabeiit, di-i- est. ,' '•
ligenliam demonstrainus. (Vers. 53.) Serpenies) [Al. addilur el\ genimina vi-
(Vfers."25",'26.) Vm vobis, Scribm el Pharismi htj- I- perarum, quomodo fugielh a judicio gehennm? Hoc
pocrilm, quia mundads quod deforis esl calicis el par--' ipsum et Joannes Raptista dixerat (Luc. m). Sicut
opstdis, intus autem pleni esth rapina el immunditia.:. fergd de viperis nascunt|ur vipei'oe: sic de homicidis
Pfiarhme cmce, munda prius quod intus est calicis et•t palribus, vos, inquil, nati estis homieidoe.
paropsidh, ut fiat et id quod deforis est mundum. Di- (Vers." 54.) ldeo ecceego mitto ad vos prophelas,
vfersis verbis, eodem sensu, quo supra, arguitit el sqpierites, ,el scribas, fit ex illis occidelis el crucifi-
Fliarisaeos simulationis atque mendacii, quod aliudd geth, et ex. eis fiagellabifts in synagogis vestris, el per-
b ostenfent hominibus foris, aliud domi agant. Non11) I) sequemini de civhate in civitalem. Iloc quod antea
quodiri calice et paropside eorum superstitio niora- dixeramus, implete mensuram palrum vesirorum, ad
relur ; sed 188 iu0& foris hominibus ostenderentt personam Doihiiii pertinere, eo quod occidendus
sanciitatem, iri habittt, in sernione, in phylactefiis,, fesset alj eis, potest et ad discipulos ejus referri, rie
ih fimbriis, in oralionum longitudirie, ct caeteris hu- quibusjnunc dicit : Ecceego millo ad vos prophetas,
jusmOdi, iatrinsecus auteni essent vitiOrum sordibuss et sapienles, el scribas, et ex iliis occidetis, et crucifi-
pieni.
" gelh, el flayellabilh in synagogis veslris, el perseqtte-
(Vefs. 27, 28.) Vmvobh, Scribceel Pharismihypo- mini decivilqteincipitaiem, ut impleajis mensuram
criim, quia similetieslh septilcrh dealbath, qum d foriss patrtini:vestfoi'um. Siiiiulque observa jtixta Aposto-
parenl homiritbus speciosa, intus vero: piena sunt ossi- lum scribentem ad Corinthios (I Cor. vn ), varia
bus riiortitorum, et orimi spurcida. Sic et vos a foriss esse dona discipulornrn Ghrisii; alios prophelas, qui
quidetn parelh hominibusjusti; inlus autem pfeni e&tis s ventura c praedicant;, alips sapienles, qui novcrint
• * Intersefit c Hicquoque erat ffiirius recte antea,
Rliabb., et Uluminqnt ooulos. prmdicent,
"'"•*: Xritea efat, aliud ostendant. pro prmdicani, qupcl mss. substituunt: ut et nove*
175 COMMENTARIORUM1N EYANGELIUl MATTHiEI LIB. IV. CAP. XXIII. 17*.
quando debeant proferre sermonem; alios scribas A xxiv, : 22). Cum ergo etZacIiariam teneamus, et oc-
in Lege doctissimos, ex quibus lapidalus est Stepba- «eisionis consentiat locus,quoei'inius quare Buraciiiee
nus, Paulus occisus, crucifixus Petrus, flageilati in dicalur
i filius, et non Joiadae ? Barachia iingua nostra
Aclibus apostolorum discipuli : et persecuti eossunt i
benediclus Domini dicitur : el sacerdotis Joiadoeju-
decivitate in civitalem ; expeilenles de Judeea, ut slitia, * Hebroeo sermone demonstralur. Iu Evange-
nd geniiitm populiimlransniigrarent. ] quo utiinlur Nazaroeni, prp filio Barachim, filium
lio
(Vcrs. 55, 56.) Ut veuial super vos omnis sanguis Joiadm reperimus 191 scriptum. Simpliciores fra-
juslus, qui effusus esl_super terram, a sanguine Abel itres infer ruinas tetupli et allarisy sive in portarum
jusli usque ad sanguinem Zuckarim filii Barachim, < exilibus, quae Siloam ducunt, rubra saxa monstran-
quem occidhlis inter templum el allare. Amen dico :tes, Zacharioe sanguine putant esse poliula. Non
vobis, venient limc omnia super generalionem isiam. condemnamus
, errorem, qui de odio JudaeQfum, et
190 Do Abel nulla est ambigijiias, a quin is sit fidei pielate descendit. Dieamus breviler quare san-
quem Cain frater ejus occiderit. Justus autero npn guis Abel justi,usquead Zacbariam filium Barachiae
solum ex Doniini.nunc senieniia, sed ex Genesis ab illa generationerequlratur, cum neutrum eorum
lestimonio comprobatur (Genes. iv ), ubi accepla occiderit. e Regula Scripturarum est, duas genera-
ejus a Deo narranlur munera. Quoerimus qui§ iste B liones ponere, bonorum vel malorum, hoc est, sin-
sit Zacbarias filius Baracliiee, quia mullos legiraiis gulorum singulas. De bonis sumamus exempla :
Zncharias. Et ne libera nebis tribueretur erreris fa- Quh ascendet in monlem Domini? aut qids requiescet
cultas, additum esl : quem occidistis inter templuin in monle sancto ejus (Ps. xxm, 3)? Cumque plui-es qui
et altare. In diversis diversa legi, et debeo singulo- ascensuri sunt in montem Domini , descripsisset,
rum opiniones ponere. Alii Zachariam filium Rara- qui diversis fuere octatibus, poslea infert: Hmc est
chiee dicunt, qui in duodecim prophetis undecimus generalio qumrentium Dominum, qumrendum faciem
est, pairisque in eo nomenconsenliat [Al. consentit]; Dei Jacob. Et in alio loco de omnibus sanclis : Ge-
sed ubi occisus sit interlemplum el altare Scriptura neralio justoruni benedieetur (Ps. cxi, 2). De malis
noa loquitur: maxime cum temporibus ejus vix vero, ut in proesenti loco : Generalio viperarum. Et
ruinoe lempli luerint. AliiZacliariam patrem Joannis : Requirenlur omnia a generalime hta. Et in Ezechicl,
intelligi volunt, ex quibusdam apocryphorum som- cum peccata terrae descripsisset, sermo prophe-
niisapprobanles, quod propterea occisus sit, quia licus adjecit : Si Noe, et Job, et Daniel, ibi fuerhtt
Salvatoris praedicarit [A/. preedicarei] adventum. hwenli, non dimiltam peccdta terrm illi (Ezech. xiv,
Hoc quia de Scripturis non habet auctoritatem, ea- 14): Omnesjustos qui similes forent virtutibus e<>-
dem facilitate coiilemnilur, qua probatur. Alii istumi G rum, f per Noe et Job et Daniel volens intelligi.
volunt Zachariam, b qui occisus est a Joas rege Ju- Ergo et isli qui similia Cain et. Joas contra aposto-
doeinter templum et altare, sicut Regtim narrat t los gesserint, de una generalione esse rereruntur.
historia. Sed observandum, quod ille Zacharias noni (Yers. 37.) Jerusalem, Jerusalem, qum occidis pro~
sit filius Barachiae, sed filius Joiadae sacerdotis. Un- pltetas, et lapidas eos qui ad te missi sunt:quoties vo~
de et Scriplnra refert : Non fuit recordalus Joas pa- lui congregare filios tuos, quemadmodum gallina con-
trh ejusJoiadm, « quia sibi fecisset bona (II Paral. gregat pulios suossubalas, etnoluhli! Jerusalein,

runt, pro noverint, aliaque id genus leviora passim. Hebrmo nomhte demonstratur. Joiada itaque signifi-
a Rhabb., quin sil justtts, quent Caiu, etc. cat Domini cognilionem, non justitiatn; ut testis est
b Hee porro, qtiam et Ilieronymtis probat, pro- Hieronymus in libro Hebraicorum Nominum : setl
pior ad veriialeui videtur senientia, qnae ZachariaiiiI sacerdbtis Joiadae jusiitia Rebraeo sermone demon*
Barachiaa filium, deqno Matili. xxm, 55, eurodemI stratur, quiaapud HebroeosscientiaDomini accipiiur
facit esse c»m Zacharia Joiadae filio, ison levi suffra- pro justitia ac pietate. Isaia: xi : Non nocebunt, et
ganie Hebraiei Nazaroenorum codicis auctnriiatt', ini non occidenl in universo monie sancto meo; quia re-
qno pro Barachiae nomine, Joiadoe nomeii S. Paterr r. p plela esllerra scientia Domini, sicutaqum marh ope-
iiiveoit. Concessere auteni in hancipsam sentcniiami rientes. Hic et. alibi, scientia accipitur pro/us/itta,
jampiidem interpretes magni nominis, qnos singil- cultu Dei ac pictate. MAET.— In Cisterciensi ms.,
latim laiidare non vacat. Qtii vero aliam ab hac pro- Hebrworum nomine: olitrt vulgati, Hebrmo nomine.
pngnanl, practer veiuiuissiinoriim Patrum auctorita- Equidem scio, Joiadah sonare, Dominus novit. Unde
IRIII,qni Zncliariam Joannis Baptistae patrcm hic a et Hieronymus in Lib. Nnm. Domini cognilionem in-
Matihomisignificari vulgo ptitant, id quoqne oppo- lerpretatnr. Qui vero possil significare jusiitiam,
nunt, quodZacharias isie, de quo loqtiiiur Chrislus,;, anlc MarlianaeumVictorius utcumque ostendere co-
summuin ponlificaiuni gessisse non dicatur, quemn nalus cst ex eo, quod in Scripturis scientia Domini,
lenuii revera isle Joiadoe filius. A<1hoecille neci Ira-i- pro jnstitia ac verifate aceipiatur. Liite enim, inqnit,
ditus dicatur, inter templum et altare, quod est, inler:r justiiiae vox patet, unde Psalmus xvm : Juslitim Do-
vestibulum lempli, etaliare hdlocausiorum, sive add mini rectm, Imdficantescorda : Prmceptiim Domini In-
ejus allaris occidentem. Hic vero ex Joiada parenlee cidum, illuminans oculos, similem habel signilicatio-
natus, in atrio domus Domini, quod signilicare vide- ;- nem. Voxque Hebraica ibi IIPJIest iptsr, sed i~lp3.
tur, iu atrio populi, Paralipomenon libro teste, fue- 37 Sicut Psal. xvn, Et juslidas ejus non repulia me;
rit occisus. Nihilominus perplacet illa Hieronymi 1' pro justitia^ ejus, in Hebraeo.
sententia, in eaque sislo. VrflpFiiiegiiur
"Tres Palat. mss. : Regula Scriplurarum est,
o RecliusadGraecum lexlum nostri mss. qum sibi, <i, duas generaliones bonorum et matorutn nosse, Itoe
elc, pro quia. est, etc.
A Ita legit IDS.Codex Beccensis: alii cum editis, s, ' Voculam per, ignorant Palalini mss.
175 S. EUSEBII HIERONYMI j 176
non saxa et oedificiacivitatis, sed habitatores vocat, r\ lus tui, el consummationh smculi ? El respondensJe-
quam plangit patiis affeclu, sicut ct in alio loco le- sus, dixit eh : Videle ne quis vos seducal. Sedel in
gimus, quod videns eam lleverit (Luc. xix). In monte Oliveti, ubi vefum lumen scientiae nasceba-
eo autem quod dicit : Quoties volui congregare tur, et acceduni ad eum 193 disripuli secreio, qui
filios tuos, omnes retro prophetas a se missos esse mysteria et futuroruin revelationem nosse cupic-
tcstatur. Gallinee quoque similitudinem congregantis bant, et interrogant ifia : Quo lempore Jerusalem
sub alas pullos suos, in canlico Deuieronomii legi- desiruenda sit ; quo vcuttirus Cbiistiis; quo con-
iiius : Sicut aquila prolegitnidumsuum,el superpul- sumniaiio soeculifutufa sil.
los suos a desideravit, expandens alas suas suscepit et (Vers. S.) Mulli enhn venient in nontine meo, di-
tulil super pennas suas (Deul. xxxn, H). cenles : Ecjo sum Chrhtus, el multos seducenl. Quo-
192 (Vers. 58.) Ecce relinquctur vobh domus ve- riiin uniis est Simon Samarilanus, quem in Actibus
slra deserla. Hoc ipsum ex persona Jeremiae jam apostolofum legimus, i qui se inagnam dicebal esse
ante dixerat: Reliqui domummeam, dimisi hmredila- Dei virtutem (Act. vni), baec quoque inter [Al. et]
lem meqm: facla est milti liwreditas mea quasi spe- coetera irt suis e voluiiiinibus scripta dimillens : Ego
lunca hymnmb (Jer. xn, 7, 8). Deserlam Judaeorum sum sermo Dei, ego suin speciosus, ego paracletus,ego
domum, id est, lemplum illud, quod ° fulgebal au- B omnipotens, ego omnia Dei- Sed et Jnannes aposiolus
gustius, oculis comprobamus : quia habitatorem in epislola sua loquitur : Audislh qnia Anlichrislus
Chrisium perdidit, et hoeredilalem proeripere ge- venlurus est, nunc aulemAnticltrisli inulti sunl(\Joan.
sliens, occidit baeredem. II, 18). Ego reor omnes haeresiarchas, Anlichiistos
(Vers.59.) Dico enimvobh: nonme videbilh amodo, esse,et sub noiiiine Cliristi ea docere, quaecontraria
donec dicatis : Benedicttis qui Avenit in nomine Do- sunt Chrisio. Nec mirum si aliqnos ab his videamus
mini. Ad Jerusalem Joquitur, et ad populum Judaeo- seduci, cum Dominus dixeril: Ei multos seducent.
rum. Yersieulum autem isturo, quo et parvuli atque (Yers. 6.) Attdituri enim esis prmlia, et opiuiones
laclentes in ingressu Jerusalem Doroini Salvatoris prmliorum : videte ne iurbemini. Oporiet enim hmc
usi sunt, qtiando dixerunt : Benedictus qui venit in fieri; sed nondum estfihh. Cum hoecigilur fieri vide-
nomhte Domini, osdnnain excelsh, suinpsitde cente- rimus, non piilemus diem instare judicii, sed in
simo defeimo scplimo psalino, qui rnanifesie dc ad- tempus illud reservari, cujus sigiium perspicue in
venlu Domiiii scriptus est. Et quod dicit, hoc vult consequentibus poniluf.
inlelligi : Nisi poenitentiam cgeritis (Luc. xui), et (Vefs. 7,S.) Consurgpt enim gens conlra genlem, et
confessi fueritis ipsum nie esse, de quoProphetoe ce- regnum conira regnum, el erunt pesdlenlim el fames,
cinerunt, Filium oriinipotentis Patris, meam faciem C et terrmmotus per loca, \Hmc autem omtda inida sunt
non videbitis. Habeut Judsei datum sibi lempus poe- dolorum. Non ambigo et lisec quideni juxta litteram
niteniiae : confiteantur benedicium qui venit in no- fuiura ijuae scripia simt: sed mihi videiur reguum
miue Domini, etChristiofa conspicient. i conlia regnuin.et pestileniia eornm, quoruni sermo
(Cap. XXIV. —Vers. 1, 2.) Et egressus Jesus de serpit tit cancer (II Tiiu. n), et fames audiendi ver-
templo, ibat, Et accesserunl discipuliejus,ul ostende- bum Dei, et commolio universae terrae,ct a vera fide
renleimdificationes templi. Ipse aulem respondens, separatio, in hoerelicisjmagis intelligi, qui contra se
dixil illis : Videth hmcomnia? Amendico vcbis : non iuvicem diniicaiiieSjEcclesieevictoriam facimii.Quod
relinquetur hic laph super lapidem,quinondestrualur. aulem dixil: Hmc auterii omida hdtia sunt dolorttm,
JuxJa historiam maiiilesius esi sensus. Recedenie melius iransferlnr, parturilionum : ut quasi conce-
autem Domino de lemplo, .oninia legis cedilicia, el plus quidam advenlus Aiitichristi, non parlus inlel-
compositio niandatornm ila destrucla e'st,iut nihil a ligauif. i
Jutheis possil impleri; et capite sublato,; universa (Yers. 9.)Tunc tradenl vo>in tribulationem,et oc-
inter se meinbra compugneiil. cident vos ; et eritis odio omnibusgentibus 194 P''°"
(Vers. 5, &.) Sedente atdem eo super montemOli- pter nOftiennieum.Per apostolosoniniiini credeutium
ved, accesserunt ad eum discipuii secrelo, dicenics : 0 persona signatur, non quo eo temporc aposloli in
Dic nobh qvando hmc erunt, et quod signum adven- corpore repericndi sinl.

11Iidem mss., desideral; reetius vero a.d.Groeeum
texlum, cum olim vulgatis, verbo, suscepit, adduiii
cos; Gnfice, iSz&roavrovg.
b In veinstioiis Palat. codicis albo in calce paginae
huc revocaiida in texlum haecsubdtiniur glossaioris
verba : Esl attimal, quod Grmcedicitur hymna,Latiue
betlua, de qua Lex dicil : Non. manducabisliijmnam,
neque quod simile est ilii, quoniam hnmundtiin animal
esl. Physiologus dicii de eo, quoniam duus naluras ha-
bet, aliquando quod mascttlus esl, aliquandq femina.
Cui similes mslimati sunt filii Israel, quouiani ab initio
quidem sermerunt Deo vivo,posteavero deliciis et luxu-
rih dediti, idola coluerint.
«Iii Palal..;.-iriss.,quoclante fulgcbal atigusium.
4 Dtio mss., qui venturus esi.
e Auctor' Constitiitioriiini Apostolic. : o"$ap:iv
yap
Sri ci ircpi. SifjMvav.ai lO.ebStovliiSii avvrk\avrt{ BL-
81Laiiz,bvbp.ariXpiart>v,'v.airo>v paOyriZva-irov, 7rt-
pwipovaiv ei; aizarriv, i-lfe.Scimtts enim, quod qui Si-
monem Cleobiumqnesectqnlur, venenaloscomponentes
libros sub Christi el dhciptdorum ejus nomine circum-
[ernnt ad dccipiendosvos. Mcniorai qunquc Auctor
de Divinis uoniiiiibus cap. 6 : sipMvo; avnpp-nnv.ov;
16yov;._ln Piafal. Arabiba ;<dConcilium Nicvnnm :
Sibi auiem perfitli isd Simonilm Evitngeliumeffinxe-
runl, qitod in qualtior ioritos secantes, librum qualtwr
angulorum el cardinum niundi appeliarunl,
• i
177 COMMENTAUIORUM1N EVANGELIUM MATTIIASI LIB. IV. C\P. XXIV. 17S
(Vers. 12, 15.) El quoniam abundabil htiqttilus, A retroisum suiit; scU inagis. sercre in agro spiriiua-
refrigescet charitas mttllorum. Qui autem perseverave- liuni Scripturarum, ut frucius capiamus ex eo. Nec
rit usqtte ad finem, hic salvus erit. Non omnium ne- tollerealteram tunicain, quamapostolibabere prohi-
gavil fideni, sed multorum. Mulii enim vocati, beutur. De hoc loeo, id est, de abominalione desola-
pauci vero elecii. Nam in apostolis et similibiiseo- tionis,quoe dicta est a Daniele propheta, slante in
rum permansura est charilas, de qua scriptum est: loco sauclo, niulla Porpbyrius terlio decimo operis
KAquwmullmnon polerunlexslinguere charilatem(Cant. sui voluiniiie contra nos blasphemavit, cui Euse-
vin, 7). Et ipsePaulus : Quisnos separabit a chari- bius Caesariensis episcopus tribus respoudit volu-
. late Chrisli ? tribulatio, an anguslia, an fames (Rom. minibus, decimo octavo, decimo nono, et vicesimo.
vni,35)? etreliqua. Apollinaris [Ai. Apoilinarius] quoque scripsit plenis-
(Vers. 14.) Et prmdicabitur hoc Evangelium regni sime : superflueque conatus est uno capitulo velle
in universo orbe, in teslimonium omnibus gentibus; et disserere, de quo lanlis versuum millibusdisputatiim
tnncveniet consummaiio. Signum Dominici adventus est.
est, Evangelium in toto orbe pradicari, ut nullus sit (Vcrs. 19.) Vm aulem prmgnantibus el nutrien-
excusabilis ; quod aut jam complelum, aut in brevi libus in illis diebus. Vae illis animabus, quoe non
ceruinius esse complendum. Non enim puto ali- B in perfeclum virum sua genimina perduxerunt,
quam remansisse gentem, quae Cliristi nomen igno- sed initia habent iidei, ut enulritione indigeant
ret. Et quainqiiam non habneril proedicatoren, ta- magistrorum. Hoc quoque dici potest, quod in
rnen ex vicinis nationibusopinionem fidei uon potest persecutione Antichristi, seu Romanae captivita-
ignorare. lis, praegnantes et nutrienies, uleri et filiorum
(Yers. 15.) Cum ergo viderilis abominadonem de- sarcina proegravati, expedilam fugam habere non
solalionis, qum dicta esl a Daniele prophela, stantem in quiverinl.
loco sancto,qui legit, inlelligat.Quandosd intelligen- (Vers. 20.) Orate qutem, ul non fial fuga veslra
liam provocamur, mysticum monstratur esse quod kieme, vel sabbato. Si de captivilnte Jerusalem vo-
dictum est. Legimus autem in Daniele hoc modo: El luerimus accipere, quando a Tito ct Vespasiauo ca-
in dimidio hebdomadis auferetur sacrificinm et liba- piaest, orare debent, ne fuga eoium hieme, vel
ndna, et in lemplo abominalio desolationum erit usque sabbato fiat; quia in altero duritia frigoris probibel
ad consummalionemlemporis, et consummatio dabi- ad solitudines pergere, 19S et in montibus deser-
tur super solitudinem. De boc el apostolus loquitur tisque latitare : in altero,aut transgressio Legisest,
(II Thess. n) :quod homo iniquilatis et adversarius si fugere volucrint, aut mors iiiiminens, si remanse-
elevandus sit conlra omne quod dicitur Deus, et C rint. Si auiem decansiimmatione mundi inlelligitur,
colitur; ila ut audeat stare in templo Dei, et osten- boc proecipit, ut uon refrigescat fides nosira el-in
dere b quod ipse sit Deus, cujus advenlus seciuidum Cbristum charitas, neque ut oliosi in opere Dei tor-
operaiioiicm Satanae destiuat eos, et ad Dei solitu- peamus virtutum sabbato.
dinem rcdigat, qui se suseeperint.Potestautein sim- (Vers. 22.)JB( nisi breviaii ftdssenl dies ilii, non fie-
plicilcr aut de Antichrislo accipi, aut de imagine ret salva omnis caro ; scd propler electos breviabun-
Coesaris, quam Pilatns posuit in templo ; aut de Ila- lur dies illi. Abbreviatos dies, iion secundum delira-
driuni equestri staiua, quee in 195 ips° sanclo mentaquorumdam (qui putant lemporum momenta
sanctorum loco usque in proeseiitem diem stetit. mutari ; nec recordantur illius scripti : Ordina-
Abominatio qunque, secundum veierem Scripturam, lione tua permanet dies [Ps. cxvm , 91], sed juxta
idolum nuncupatur; et idcirco addilur, desolationh; temporuni qualitatem sentire debemus, id est. ab-
quod iu desolato lemplo alque destructo idolum po- breviatosnon mensura, sed numero; ut quoniodo
siittin sit. in bcncdicti' im iKeifiir : Luagiuidinc tlt-.tum.cpkbo
(Yers 16 seq.)Tunc <7Mt in Judma sunt, fugiant ad eum (Ps. xc); sic et nunc abbreviati dies intelligan-
montes; et qui in lecto, non descendat tollerealiquid tur : ne temporum mora, fides conculiatur creden-
de domo sua ; el qui in agro, non revertatur iollere 0 tium.
lunicam suam. Abominatio desolalionis intelligi po- (Vers. 25.) Tunc si quis vobh dixerit : ecce Idc
tcsi, cl onine dogma perversum ; quod cum videri- Chrhtus, aut illic ; nolite credere. Multi capliviialis
mus stare iti locosancto, hoc est, in Ecclesia, et se Judaicaj tempore principes exsiitere, qui Christos
oslendere Deum, debemus fugei'e de Judoea ad mon- e.sse se dicerent : inionluni ui obsidentibus Ronia-
tes, hoc est, dimissa occidente littera el Judaica nis, Ires inlus fuerint facliones. Sed melius de con-
pravitate, appropinquare moniibus seternis, de qui- summatione muiidi inielligitur.
. bus illuminat inirabililer Dens (Ps. txxv); et esse (Vers. 21.) Surgent enimpsettdochristi, et psCudo-
in tecto etin don>atc,quo non possiut igniia diaboli prophelw, et dabunl signa magna et prodigia; ila utin
jacula pervenire : nec descendere el tollere aliquid errorem inducantur, si fieri polesl, eliam electi. Ecce
de donio conversalionis pristinae : nec queerere quoe prmdixi vobis. Tripliciter, ut ante jam dixi, locus
B Plerique mss., agua multa non poleril exstin- Et paulo post, adsoliludinem redigat, absque Dei in-
guere. terjecto vocabulo.
bUnusPalalin., quod ipse sil Christus, pro IJeus.
179 %. EUSEBH «lEROMMl j- 18(J
liic disserendusHest; autdetempore •obsidionis Ro- A dabuntlumensuum; etcaetera astra cadent decoelo,
jhaiieesarit de !corisum'mati'onemiindi; itft de hoe- viftutesque coeJorum feommovebuntur, ivon ditiiiiiu-
reiicorum coritra Ecclesiam piigiia; et j istiusmodi tiohe iumiriis (alibqhin iegimtis soiem sepluplurn
atiticiifistis^iquiSiib OpiniPrie iaisife seifeiMaecriiifra babituriin) lumiriis [Ibid. xxx]), sedquodad eoffipa-
darlsjum diriiicarit. ratioiiem vfersejucis ojnnia vteui tenebrosa siht, <Si
(Vfers.2S, 26.) Si ergP disceririivoVis,\eccein "de- itaque islfeBoI, qui hunc per totum orbem rufiJat, let
'SeWoesi,;holife «&»•«?;eccefh penelrdiibtis, nbliie Cre- luha quoeSecundum est iuminare, et stelioe quoead
dere: Si quis pfpihisefit VPbis qriPd irt ilesef fo gen- sblatiiim tttfaSs accfertsaj sunl, omnesque virtules
iiliiim et pnilosopliofum dogiiiateGhfistrib mhfeiuf; (quasahgelorum multjiJudiiies j§g intelJigimus) in
aut iri haefeticofum penetralibus, qhi Dei pollicen- adyeritu Chrisfi in tenfebras reputabuntur : decutia-
irir afearia, ftolite exire, nolite credere; sivfe(quia trir supefcilium eoruffi, qiii se sanctos arbitraules
f.efseCntiohis et arigustiafuffi tfempofesetaipef pseu- preeseiitiaimjudiclis npn formidant.
dapfophetae decipiendi iriveniunt locum ) si quis >(Vers.38.) Ei iiu:lc\ pirebitsigiiurii Filii horidnis
sub nomiite €Iifisti se jactare voluefit, non statim in edio. Signuin Jiic, 'aiut ciucis intelliganius, ul vi-
accomhiodeiis fideih. deant (juxta Zacliariain iZach. xn) fet Jbannem
'; (Vers. '27.) Sictii ehhn fulgur exli tib 'Oriehte, e't B [Joaii. xix]) Judseiqufem cohjpunXerunt; aut vexil-
paret usque iri&ecidenlem; ila erit et advehius Filii luiii vietoriee tiiumpliantis.
lioniiriis. Nolilfe exire, holitfe credfere; quod Filius Et iunc plangent otiines tribus term, et videbunt
liominis vel 197 *n dfeserto -gentium sit, vel in >pe- FiUum lioihiriis venienleiii in ntibibus cceU curii
Tietfaiibus !i;effeticorurii; sfed qubd ab ^Orieriteiisqhe virtute mulla el majestale. Plangent hi qui muni-
in Oceideniem, ;fides ejiis iri calliolicis Ecclesiis fril- cipatum lion liabuere iri c&lis; sfed scripti sunt in
'
geal. Hoc quoque dicendum, quod secundus Salva- teffa,
tdris advenlus nen in humitilate ut prius, sed in (Vef s. Zii) Eitiiitiei 'angelossuos cum luba' et voce
gloria deffionstrandus sit. Btulturii festilaque eum in mtigria; el cbngregtibuhl eleclos ejus a qualuor verilis,
parvo ioco vel abscondito qrioefere,qui iotiusriiundi a sunimis cmlorum risqne ad ierhihtos eorum. De hac
Jtimerisit. tuba fet Aposlolus loqultur (I Cdr. xv ; I Tltess. iv):
(Vers. 28.) Ubieurhque fueritcOipus, illuc cdrigre- et iri lapocaJypsi Joantiis legimus (Apoc. viii) : et in
gaburitur et aquilm.De exempToriaturaii quod qhoti- velfefiTestariienio (Nurti. x), tuboe dueiiles ex aurO,
die cerniirius, iGhfisiiInstruimur sacramento. Aquilaft et eereargentoqtte lieri pfoecipiuritur1;Ut sublimia do-
et vultuies fetiaffitraris maria dicttrituf sfeiilire4ada- ritfinaf ttriif fesorient'saicfafnehta.
vera, et ad escaffi hujuscemodi cohgffegafi. "Siefgo *2 '(Vers. S^, 53.) 'A6tirbore duiem fici tiiscile pardbo-
if ratioiiabiles voiueres riaitifali serisu taritis terf arum iaih: cum jdni rdiriits 'ejus ieher fueril, el folia riaia,
Spatiis, e't riiaris flucJibussepafatae, parvum cadaVef seiiis quitifrope esfmsttis. iia etvos cum viderith hmc
sentiunl ubi jaceat :quantohiagishos et oirihis ffiul- Vihtita,stdlpte qtiia prope est in 'januh. Sub exemplo
titttdo cfedehfiiihi debet festiriare ad'eum,cuju's'ful- arboris, doculthonsumimatioiiis advfeiiiUin.Quoinodo,
guf exit ab Ofifente, et pafet usque afl Occidenteih! friquit, quaridd leheiitiiefintihafbofe ficusb cauli-
iPossriiriusautem corpris, id fest, rirapk, qiioll sigiii- culi, et^emmh refuihpit iri floferii,cOfiexque foiia
ficaritius Laiine dicitur 'cddaver, ali eo qttod » per "parturit, irilfeiligiiis aeStafisadverituffi, et Favonii ac
moftfem cadat, prissionem Clifisti iiilfeiligere, ad V«fis wlfpiittffi : ita|cum liaec omiiia quoe scripia
qiiarii pfovocaiiiur; iit tibicuinqiie ih 'Scriptunsle- siiHt, jVidfefiiTS, riolite 'putafe Jam iidfessecOiisiiinmii.
*
gilur, cohgregeiriur, et pfer iliani veriirfe possimus ad tiorifeihTnrihdi, sefl ifiiasi pfooeMia et prsecufsores
Verbum Dei, ut est illud : Fodertint manus mcas et qridsdaffi veiiire;'ht ristfendarit qued prope silet in
pedes meos (Ps. xxi, 17). Et in Isaia : Sicut ovisad januis.
viciitridinductus (tsa, Liii, 7); et caatera riis similia. (Vfers. 51.) Anieh Ujco vobh, quia non prmleribil
Aquilae autem appellantur saricli, quibus inriovata generatio kiBC,donec omiiiaisla ^arii.Supra diximus
est juventus uf aquiiae ; et qui juxfai Isaiam pluroe- © gehefatioiieS honPVumj,fet ecoiitfafio malorum esse
scutft, et assriiijiint alas, ut ad Clirisli venihiit; pas- sihghlas.Tgituf ahr oihnegferius hoininum signifi-
sionem (Isai. XLVI). cat, aut speclaliter JUdeeOrrim.
(Vei's. 29.) Siatim auietri post 'tribulalioriern die- (Vers. 55.) Cmluhi ei ierrti Iranslbunt, verba aulein
rum illorum sol obscurabiiur, et lunti non dtibil lu- ihea hon prtpieribunt. Coeltiffiet terra tfansibunt im-
men suum, et siellm caclent de cmlo, el virtntes Cmlo- mutatione, ndh abolitiOhe sui^ ialioquin quoniodo
rMmcoin.motic6untMi'.Soletluiiaob5curabunlur,etiion sdl 1*99 oJbsfeuraMrif, et Juiia non dabit lumen
: - ':
a Saricttts quoque Hilarius in hunc locum : iSan- qui 'fet legiint, «t tgemmaeorum empit, ela. — Non
cfos iuquit, de volatu spirilalh corporis aquitas nun- recte legilErasmus, :quando leneres fuerinl in arbore
.'ivavit, quorum congregantibus angelis, convenlum ficus cauliculi, Mariamis reslituit verani lectionem,
idurum in loco passionis oslenciit, lllud vero TTTS^SCquaiu rfelirient maniiscripti nostri. MART.
c Urius Palatin., quasiprmvia,et prmcursores, elc.—
brigehem sapit. Vlde, elc.
» VitiosfeMartianoeus cdticnli legit; et Erasmura, Opfiiiihiii exemplar ffisl EcclesioeNarbonensis reti-
<"iiplacuit, teneres... claviculi, castigat. "Yeraffile- netliaiic ieciionem,</»asi prmvioset prmcirsores,etc.
*i,ynem, post Viciorium, mss. nostri substituunt, MiRT. I
181 COMMENTARIORUMIN EVANGELJUM MATTH^I LIB. IV. CAP. XXIV. 132
suum, et stellae cadent, si coelum in quoisla sunt, tA minh. Quoeritur quomodo supra scriplum sit: Sur-
terraque non fuerit ? . get enim gens contra gentem, et regnum contra regnum ;
a
(Vers. 56.) De die aulem illa et hora nemo scit, et erunl peslilentim, et fames, et terrmmotus ; et nunc
neque angeli cwlor.im, nisi solus Pater. Inquibusdam ea futura memorenlur quae pacis indicia suul. Sed
Lalinis codicibus additum est, b neque Fiiius: cum exislimandiim, juxia Apostolum, quod post pugnas,
in Graecis, et niaxime Adamanlii et Pierii exem- et dissensiones, et pestilenlias, et fames, et terree-
plaribus, hoc non habeatur ascriptum : sed quia in molus, et caetera quibus genus vastatur humanum,
nonnullis legilur , disserendum videlur. Gaudent brevi [A/. brevis] subsecutura sit pax , quae quiela
Arius et Eunomius, quasi ignoranlia magistri, glo- omnia repromittai, ut fides credentium comprobe-
lia diseipulorum sit, et dicunt : Non potest aequalis tur, utrum transactis malis, sperent judicemesse
csse qui novit, et qui ignorat. Conlra quos breviter veniiirum. Hoc est enim quod in Paulo legimus :
ista dicenda sunt: Cum omnia tempora fecerit Je- Quando dixerint, pax el securitas , tunc repenlinus
sus, Iioc est, Verbum Dei: Omnia enim per ipsum eis superveniel inleritus, sicul dolor parlurientis, et
facla sunt, et sine ipso factum esl nihil (Joan. 1,5), non cffugient (I Thess. v, 5).
in omnibus autem temporibus, etiam tlies judicii (Vers. 40, 41.) Tunc duo erunt in agro ; unus as-
sit: qua consequentia polest ejus ignorare partem, g sumelur, el unus relinquelur. Dum tnolenles in mola :
cujus totum noveril? Hoc quoque dicendum est: una assumelur, et una relinquelur. Tunc, inquit, duo
Quid estmaju?, iwtitia Paliis, an judicii? Simajus erunl in agro, quando, tempore videlicet consum-
novit, quomodo ignorat quod minus est ? Scriptum malionis atquejudicii,duo in agro pariicr invenien-
legimus. Omnia qv.m Palris sunt, mihi traditasunl lur eumdem habentes laborem, et quasi parem se-
(Luc. x, 22). Si omnia Patris Filii sunt, qua rafione mentem, sed frnctus Iaboris non oequerecipientes.
unius sibi diei notiiiam reservavit, et uoluit eain Duoequoque molentes siinul erunt: una assumetur,
communicare cum Filio? Sed et lioc inferendum : etuua reliiiquetur. In duobus qui in agro commo-
Si novissiinum diem temporumignorat, ignorat el rantiir, et in duabus quaepariter molunt, vel Syna-
pene ultimum, et reirorsum omnes. Non enim po- gogaro intellige, et [A/. vel] Ecclesiam , quod simul
test fieri, ut qui primum ignorat, sciat quid secun- molere videautur in Lege, et de eisdem Seiipluris
dum sil. Igilur quia probavimus non ignorare Fi- farinam lerere preeceptoruin Dei : vel eaeteras hee-
lium [A/. additur Dei] consumniationis diem:causa reses, quae de utroque Testamento, aut de aliero
reddenda est curignorare dicatur. Apostolus super videnlur molere l'arinamdoctrinarumsuarum:eicuin
Salvalore scribil: ln quo sunl ontnes thesauri sapien- unum nominis Clirisliani propositum 201 habeant,
itm el scienlim abscondid (Coloss, n, 3). Sunt ergo C non eamdem mercedem recipient t aiiis assumptis,
omnes thesauri in Chrislo sapientiee el scientiee, scd et aliis derelictis.
absconditi sunt. Quai-e abscondiii suut? Poslresur- (Vers. 42, 45.) Vigilate ergo, quia nescilis qua
rectionem inlerrogatus ab apostolis, de die mani- hora Dominus vesler ventnrus sit. Iliud autem scitote,
festius respondil: Non est vestrum scire lempora vel quoritam si sciret paterfamiiias qua Itora fur ventvrus
momenta, qttmPaierposuit in sua poleslale (Acl.i, 7). essel, vigilaret ulique, el non sineret perfodi domum
Quando dicit, non est vestrum scire , ostendit quod suam. Perspicue ostendit quare supra dixerit : De
ipse sciat, sed non expedial nosse apostolis, ut die auiem illa ° el hdra nemo scit, neque Filius liomi-
seroper ineerti deadvenlu judicis, sic quotidie vi- nh, neque angeli, nhi Paler solus : quod non expc-
vant, quasi die 2©© alia judicandi siut. Denique et diat scire apqstolis , ut pendulse exspectationis in-
consequens Evangelii sermo idipsum cogit intelligi, certo semper eum credant esse venturum , quem
dicens quoque Patrem solum nosse : in Palre com- ignorant quando venturus sit. Et non dixit, quia
preliendit et Filium. Oninis enim paler, filii no- nescimus qua hora venlurus sit Dominus; sed nesci-
men est. th. Praemissoque patrisfamilias exemplo, cur reli-
(Vers. 37 seq.) Sicul aulem in diebits Noe, ila erit ceat consummationis diem , manifestius <Jocet,
el advenlusFilii Iwminis. Sicut eiinn erant in diebus D dicens:
anle diltivium conudentesei bibenles, nubentes elnn- Ideo et vosestote parali: quia nescith qua hora Fi-
plui [Al. nuplum] tradentes , usque ad eum dietn, quo lius hominis venturus est. Quh, putas, est fidelis servus
intravit Noe in arcam, et non cognoverunt donec venit et prudens, quem consliluit Dominus ejus swperfand-
diluvium, el lulit omnes: ita erit et adventus Filii ho- liam suam, ut det illis cibum in lempore ? Bealus ille

*>Voces, el hora, qtiae ex in nortiiullis Graefeiscodd.
desiderantur, hic duo Palalini nesciunt.
b Additum, neque Filius, legere cst hodienum in
antiquissimo Veronensi Evangeliorum exemplari. In
eo quod Martianoctis ediilit, ltalicoe, ut vocal, ver-
sionis babetur, sed nec Filius. Ad huhc vero Com-
mentarii Kieronymiani Iocum Becccnsis penes eum-
dem Martianaeum codex , neque Filius Itominh. Si
Greeea consulas exemplaria, est in uno Cantabri-
gensi Groeco-Laiino ovfe 6 vib;, neque Filius: quod
et ipse Chrysostomus legit. Nihilosecius S. Ambro-
sius, de Fide, lib. v, cap. 16, Arianorum fraudibus
hociribuil. additamenlum : Veteres, inquit, non ha-
benl codices Grmci, quia nec Filius , sed non mirum4
si el hoc falsarunl: qui Scripluras inlerpolavere divi-
nas. Qua ratione autein videalur adjeclum proditur,
dum ad interprelationem lanli sacrilegii derivalur.
c Hic quoque voces, et hora, Palatini mss. re-
spuunt. Vide superiorem annotationem.
183 S. EUSEBII HIERONYMI 184
•
tervus, quemcmn venerit Domiiiusejus, invcueril sic A custodiu reseivatoe, nihilominus mente nupserunt
facientem. Amen dico vobis , quoniam sttper omnia (I Cor. vii). Sed mihi videlur ex supcrioribus alitts
bona sua constiluet eum. Plenius incnlcai et repli- sensus esse qtii dicithr, et non ad virgiualia cor-
cat, quare de die consummaiionis el hora ncc ange- pora, sed ad oniiie bominuiii genus romparatio
los, " necse scire pracdixeril; sed solum Patrem, perlinere. Sicut enim duo in agro, et duae niolen-
quod iion expediat scire apostolis : et exemplum tes, duos significant populos, Clirisiianoruni. et Ju-
palrisfamilias, hoc est, sui cl fideliiim servorttni, id daeofum, sive sanclprum et peccatorum , qui in
est, apostolorum, ad cohortationem sollicitee mentis Ecclesia consiiluti, videniur quidem et ipsi arare
interserit, nt spe proemiorum minisfrent conscrvis etmolere; sed cuncla in hypocrisi faciont: sic et
in fempore suo cibaria doctrinariim. nunc dccem virgines omnes homines complecttni-
(Vers. 48, 49.) Si auiem dixeril malus sei-unsi//e lur, qui videutur Deo credere , et applaudunt sibi
i» corde suo, moram facil dominus meus venire, el cm- in Scripiuris sanclis, tam ecclesiasticos, quam Ju-
perilpercutere conservos suos, mandttcet aulem el bi- doeos, atqtie hcereticps. Qui idcirco omnes virgines
bal cum ebriis. Ex superioribus pendet, quod sicut appellantur, quia gloriaiifur in tiiiius Dci notitia,
sollicitus servtts el semper adventum domini prae- et mens eorum idololatrioe turba [A/. lurbine] nen
stolans, tradit conservis cibaria in tempore suo, ei B consiupratur. Oleum habent virgines, quocjuxla fi-
postca super offinia bnna pairisfamilias constiiui- dem et eperibus adofnantur. Nen babent oleum,
tur : ita econtrario, qui juxta Ezechielem dixit : In quoe videntur simili qiiidem fide Dpminum confi-
tempora tonga fiet hlud (Excch. xn, 22), et non pu- teri;: sed virlnium opera negligunl. Possumus
lal dominum cito esse veniurum; facius secnrior, quinque virgines, sapieniesct slullas, quinquc sen-
vacat epulis atque luxurioe : el non Jenem palrem- sus 203 interpreiari : quorura alii festinant ad coe-
familias, sed severissimum senliet judicem. leslia, et superna desiderant : alii terrenis foecibus
(Vers. 50, Sl.) Veniel dominus servi iltius, in die inhiantes, foroenta non habent veritatis, qnibus sua
qua non speral, ct hora qita ignorat: el diviclel eitm, corda illnmineiit. De visu, et auditu, el taclu spiri-
partemque ejus ponet cum ftypocritis : illip eril fletus lualiter dicium est : Quod vidimus, quod audivimus,
clslridor denlium. 202 Hoc !Psl,m docet, ut sciant quodbculis nostris perspeximus, et manus noslrm pal-
quando non pntalur doinintis, ttinc euni csse ven- pavere (I Joan. 1, 1). De gustu : Gustale , et videte
lurnm. el. vigilanlioe ac sollicitudinis dispensatores quoniqm suavh esl Dominus (Ps. xxxin. 9). De odo-
adinonet. Porro quod dicil, dividet euht, non quo ratu : In odorem ungudnlornm luorum currimus (Cant.
gladio eum dissecet; scd qno a sanctorum consor- i, 5). Et: Christi bonus odor sumus (II Cor. H, 15).
lio cum separet, e'l pariem ejus ponat cum liypo- C (Vers. 5.) Moram qulem facienle sponso, dormi-
crilis : cum his videlicei, qui erant in agro, et qui laverunt onmes etdormieruni. Non enim parum tem-
molebant, et nihilominus derelicti sunt. Soepe dixi- poris inter pfiorem et secuiidum advenium Doniini
mus hypocritam aliud esse, alitid ostendere : sicnt proetefgreditur. Omnes dormiiaverunt, id est, mor-
et in agro, et in mola idem videbatur facere, quod ttiae siint : quia saiiciorum mors somnus appellalur.
ecclefeiasticus vir, sed exitus diversoe voluntatis ap- Consequejiter autem dicitur, dormierunt :quia post-
paruit. ea susciiandoe sunt^.
(Cap^ XXV. — Vers. I seq.) Tunc simile crit re- (Vfers. 6.) Media aulem nocle clamor factus est,
gnum cmlorum decem virginibus, qum accipienteslam- ecce sponsus venit, exile obviam ei. Subito enim qtia-
pades suas, exierunl obviam sponso el sponsm. Quin- si intempesia nocte, fet securis omnibus, quando
que autem ex eis erant falum, el quinque prudentes. gravissimns sopor estj per angelorum claroorem,
Sed quinque falnmaccepth lampadibus , non sttmpse- el b inbns proecedeniium fortitudinum, Christi reso-
runt oleum secum. Prudentes vero acceperunl oleum nabit advenlns. Dicanius aliquid quod forsitan lec-
in vasis suis cum lampadibus. Hanc parabolam , id tori utile sit. Traditio Judaeorum est, Chrisium me-
est, similitudinem decem virginnin , fatuarum at- dia nocie venturnm in similitudinem ASgypiiitem-
que prudentium, qnidam simpliciler in virginibus D poris, quando Pascha celebratum est, et extermina-
inlerprelanlur: quarum alioe , jnxia Apostolum, et tor venit, et Dominus super tabernacula transiit, et
corpore etinenle sunt virgines : aliee virginitatem sanguine agni postes nostrarum frontium consecrati
tahtum corporum reservanles , vel caetera opera sunt (Exod. xn). Unde reor et traditionem apo-
non habent proposito suo similia , ve! parentnm stolicam c perniansissfe, ul in die vigiliarum Pa-
« Penes Victorium,ncc angelos cmlorumscire prw- vacate. Insigniora anlem sunt de pervigilio Paschae
dixerit. aliorum testimonia : pula Laclantii, lib. vu,c.ip. 19,
J>Corrupte penes Martianoeum, elturbas. qure ferme descripsit Isidorus, Originum lib. vi,
c Traditionem aposfoliciim vocat ciiam Epipba- cap. 17 : Hmc est nox quw nobh propter adventum
nius, haeres. 70. Et veroex ea constituiio illa apo- regh, ac Dei nostri pervigilio celebratur,lum cujus no-
stolica eflicta est in Clcmentinis, lib. v, cap. 19 : Sab- cth duptex ralio est, quod in ea el vitam recepil
bato (ante Paschalem Dominicam) usque acl gallici- cum passus est, et postcd orbis lerrm regnum receptu-
nium permanentes, illvcescente una sabbatorum, qttm rus est. Ilieronymo suppar Palladius iu vita Chry-
est dies Dominica, jejunium solviie, a vespera usque sostomi : Excubat populus in parlibus noslris ad pri-
ad galli eantum vigilantes, et in Ecclesia congregati mum usque gaili canlum, elc. Yulgo autem Palribus
in unum vigilih, orationibus, et ad Deum precibus vigiliarum nox audit.
185 COMMENTARIORUMIN EVANGELIUMMATTHASILIB. IV. CAP. XXV. 18#
scliee ante noctis dimidium populos dimittere non A que repetilum, indicium fidei est. Sed quid prod-
liceat, cxspeclanles adventum Christi. a Et post- est voce invocare, quem operibus neges ?
quam illud tempus transicrit, sccuiilate proesum- (Vers. 12.) Al ille respondens, ail: Amen dico vo-
pta, festum cuncti agunt diem. Unde el Psalmista bis, nesciovos. Novit Dominiis eos qui ejus sunt,
dicebat: Media nocte surgebam ad confilendum libi etqui ignoral, ignorabitur (IITim.n, 19). Nescit Do-
super jttdicia jusliftcalionh tum (Psal, cxviu, 62). minus operarios iuiquiialis : et licet virgines sint,
(Vers. 7.) Tunc surrexerunt omnes virgines illm, el secundum duplicem iriielligentiam de corporis
cl ornaverunl lampades suas. Omnes 204 virgines puriiate, et de coufessione verae gloriantur fidei
siirrexerunt, et ornaverunt unaqueeque lampades (l Cor. xiv, 58); tamen quia oleum non habent
suas, id cst, sensus, iu quibus oleum scientioe reci- scientiee, sufficit eis pro poena quod ignoranlura
piebanl, ut b haberenl opera vinuttini, quoeanle ve- sponso.
rum judicem relulgereni. (Vers. 15.) Vigilate ilaque, quia nescitis dicm ne-
(Vers. 8.) Faiuce autem sapientibus dixerunt: Da- que horam. Prudentem semper admoneo leclorem,
te nobh de oleo veslro, quia lampades noslrm exsdn- ul non superslitiosis acquiescat inierpreiationibus ,
guunlur. Qtioe lampades suas querunlur exstingui , et qnoe coiiimalice pro fingentiuin diciintur arbi-
oslendunt eas ex parte lucere : et lainen uon ha- B irin, scd consideret priora, media, el sequenlia, et
benl lumen iudeliciens, ncc opera pcrpelua. Si nectai sibi universa quae scripla snnl. Ex hoc ergo
quis igilur habei aiiiuiaro virginaleni, et ainalor esl quod infert : Vigilate, quia nescilis diem nequeho-
pudiciliee, non dehet mediocribus esse contentus, ram, intelliguiilur universa qnse dixil, id cst, de
qnoe cilo exolescunt, et exorlo caumate, areliunt ; duobus qui in agro sunt, ct de duabus molentibus,
sed perfeclas viilutes sequatur, ut lumen habeal el de patrefamilias, qui servo suo credit sub.-tan-
sempiiernuin. liam, et de decem virginibus, ideo parabolas esse
(Vers. 9.) Responderunt prudeihes, dicentes : Ne proeuiissas, tit quia ignoramus A omnes judicii
fo tenon sufficial nobhetvobis. Hoc non de avari- dii-iii, soliifite nobis liiinen bonorum operum proe-
lia, sed de timore respondenl. Unusquisque cnim parcmus, ne, duin ignorainus, judex veniat.
pro operibus suis meicedem recipiet, neqne pos- (Ver-. 14, 15.) Sicul enim liomo peregre proficis-
sunt iu die judicii alioruni virtulcs, aliorum vilia cens, vocavilservossuos, el tradidil tliis bona sua. Et
sublevare. El quoiiiodo leropore Babylonieecaplivi- uni dedit quinque talenta, alii auiem duo, alii vero
tatis, Jereinias piccatores juvare non potuil, el di- unum, unicuiijttesecundum propriam virlulem, et pro-
ciiur ad eum : Nc oraveris pro populo isto (Jerem.\n, feclus est statim. Hoiuo isle palei familias, haud du-
16) : sic formidolosa erit illa dies, cum unusquis- C bium quin Chrislus sit, qui ad Patrem post resur-
que pro semetipso sollicitus erii. reclionem victor ascendens , vocatis apostolis, do-
Ile polius ad vendentes, et emiie vobis. Venditur ctrinam evangelicam tradidit, non pro largifaie et
lioc oleum, et niulto emitur pretio, ac dilficili labo- parcitate alleri plus, et alicri minus tribnens, sed
ro. conquiriuir, quod in eleerooi-yiiis cunciisque pro accipieiilium viribus : quomodo et Apostolus
virtuiibus et consiliis intelligimus magisirorum. cos qui solidum cibum caperc non poterant, lacle
(Vcrs. 10.) Dum uutein irent emere, venit sponsus. potasse se dicit (1 Cor. iv). Deuique el illum qui
Danl quidem quasi prudentes consilium, quod non de quinque lalenlis, decem fecerat, el qui de duo-
debeanl sinc oleo lampadarum sponso occurrcre : b.us qnatuor, siniili recepit gaudio; non conside-
verum quia jam emendi tempus excesserat, et ad- rans Iucri magnitudinem, sed studii voluntafem.
venicnte judicii die, loctis non erat poenitentiee, 20S I" qninque, et dnobus, et uno talenlo, vel
Psalmista dicenle: In infemo aulem quis confitebitur diversas gratias intelliganius, quee iiniciiique tra-
tibi (Psa/. vi, 6)? -non nova opera c patiare, ditoe sunt. Vel in prirno, omnes sensus exnmina-
sed preeterilorum coguntur rationem exsolvere. tos : In sccuudo, iiitelligeniiam e'l opera : In
El qum paratm eranl. inlraverunl cum eo ad nuptias, lertio, raiionem, qna homines a bestiis separ?mnr.
et clausa esl janua. Post 205 judicii diem, bono- I) (Vers. 16.) Abiil autem qui quinque talenla acce-
rum operum, et justilioaoccasio non rclinquilur [A/. peral, ei operattis est in eis ; et lucralus est alia quin-
relinquetnr]. que. Acceptis terrenis sensibus ccelesiium sibi no-
(Vcrs. 11.) Novhsimeveroveniunt et reliquw vir- tiiiam dupHcavit : ex creaturis inielligens Creato-
gines, dicentes : Domine, dondne, aperi nobis. Egre- retn : ex corporalibus, incorporalia : ex visibilibus,
gia quidem in Domini appellatione confessio, idcm- iuvisibilia : ex brevibus, octerna.

a Aliquot mss., Ul postquam : moxquc adeo,

agant diem. Alii cum pridem viilg.itis, festum cun-
ctis agenlibus diem. Viclorio emendare placuil ,
feslum cunctos agere diem.
b Rescribil Victor. ex tribus Florenlinis codici-
bus, jiincli-' eliam Brixianis aliiprot, ut alerent; sic
cnim, ait, ad naturam olci, quo lunicn aiilur, nia-
giscalluditur.
Martianaeus legebat, nova opera parare, contra-
dieenlibus snss. Victorius quoque ante nos , codd.
mss. suffragio, patrare rescripseral.
d Pro omnes qnidam mss. ut homines preeferimt;
alii, hoirines, dmiitaHaj. Sic Illjtibb,
1*7 .-' & EUSEBH HIERONYMI «8
. .(Vens. 17«) Similiter tfui duo vcceyerat, lucratus A Ute itaque ab eoiaVentwn, el daieei qui Itabel deeem
esl alia duo. Et iste pro viribus quidquid in Lege talenia. <Juodpulaverat se pro excusalione dixisse,
didicerat, in Evangelio duplicavit: sive scientiam in pulpam propriam' vertitur. Servus autem malus
et opera preesenJis vitee, liilurae beaiitudiiiis typos appelialur: quia calumniam domino facit. Piger,
intellexili quia noluit talentttm dttpJicare, utin aJtero supferhiee,
,(Vers.18.) Quimitem unurn accepemt, abiens fo- in aitero negligenlioeicondemnetur. Si, inquit, durum
dit in terram, et ubscondil pecuniam domini sui. Ne- etxrudelem esse me noveras, el aliena sectari, ibi-
quam servus lerreuis loperibus et sa>culi voluptat-e, que metere iiM noh severim, quare non libi isiius-
Dei proecepta neglexil ej -polkiit.: quamquam inalio modi *ogitaiio iiucussit limorem, ut scires me mea
evangelista scriptum sit, quod JJI s«dario lig.werit diligenfiiis qoaesiturttin, el dares pecuniam riieam,
(Luc. xix), id est, doclriiiam palrisfaniilias mollitei' sive argenlum nummulariis? Utrumque cnim apyv-
fet delicate viveiidp-eiiervarit. piov, Graecussermo siguificai. Eloqttia, inquit, Do-
j(VerS.19, 20.) Post multuni vero temporh venit mihi eloqiiia casia, argenluin igrie examinuium,proba-
dominus servorum jllpmm,, el posuil ralionem eum tnm iterrce,purgatuiriseptuplunt(Ps. \i, 7). Pecuhia
eis. El accedens qui quinque talenta iucceperal,obtulit ergo et argenium, proedicalio Evangelii est, etsermb
qliaquinque ialenia, Aicens; Domine, quinquetalenta B £ divinus, qui dari debuil rtuiiimulariis et trapessitis,
tradidhli miiii, -ecce alia-quhtque mperlucrtilus sum. id esl, Velcoeterisdoetoribus { quod fecerunt et apo-
Grande ttenipus est ij.iter ascensionem. Salvatoris., stoli, per singulas prdvincias presbyteros, fet episco-
et secundum ejus<adventum. Si autem appstoli red- posordiHantes), vel ciinciis credeniibus, qui possunl
dilurisunt rationem, » «t sub metu judieis resur- pecuiiiaffiduplicare, 208 el cum usuris reddere, ut
Tecturi, quid nos «portfit facere.? quidquid sermone didicerant, -opere explerent. Tol-
.{Yers. 21-25.) Ait UUdommus ejjus : Euge, serve Iitur auteui lalentum, el datur ei qui decem talenta
i)oiie,et;fidelh, qtda tsuper patica. fuisli fidelis, super fecerat, ut intfeiligamtos, lieet in Ulriusque labore
multa ie consiiiuam : htlra in gaudium dondni lui. eequaie sit gaudium domini, Jioc est, et ejus qui
Accedeii,sm.iem<el4iui duo t<alentaacceperat, ail: Dp- quinque iii decem duplieaverat, et ejus qui duo in
ndne, duo ialenla imdidhti milti; ecce ulia.duo lu- quatuor : tamen iiiajusueberi proDmiumei, qiii plus
iraHismtm.AitiUidmnimisejus ; Euge, servebone et in domiiiipecunia laborarii. Uiide dicil et Apostolus:
fidelh,qma 4uper paucti ^fuhti frdelh, supermulta te Presbyteros lidriOra,qui vere presbyteri suni, maxime
€Onstituum:intra in yaudhtm domini tni. Utrique qui laborml inverbo Dei (I Ttin. v, 17). Ex 6e quod
servo, uf_ante jarii dixj, «1 qui de quinque taleniis, maliis sfervus ausus est dicfere : Meiis ribi non semi-
decem fecerat,.et qui <de duobus, qualuor, idem C nasli, et congrcgas ubi non sparshti, iiitelligimus,
patrisfamilias sermo bJanditur; Et noiandum quod1 etiam gentiliuni et plii(oso'phorumTjoriamvilam reci-
.oimiia quae m proeseini liabemus, 207 licei ma- pere Dohiinuin, el alilferhabere eOs qui juste, aliter
gna videantur et plurima : lainen coinparatione fir- qui injuste agant, ef ad coniparaiionem ejus qui na-
ttirorum,'. parva «1 pauca siiht. inlra, inqtiil, ini imali legi serviat, cbiidertinari eos qui scriptam
gaudium doiniiii lui, et «uscipe quae rtec oculus vi-- legeiii iicgiigant.
idit, necauris asidivit, riec in eor hominis ascende- { Vers. 29.) Omni ehimhabenii ddbitur, et abunda-
runt (1 Gor.n). Quidautem potest majus >dari fi- bit:eiauteinquinPnhqbei, ei quod videlur habere,
deiiiservOj; quajn «sse cum Domiiiio,el videre gau- aufereiur ab eo. Mulii cum sapieiites sint naluraljler,
diumiDomiiiisiiU' el habeant acumen ingfenii,si fuerint negligentes, et
: {Ver,s,-24,1o.) Accedens uuiem el qtd unum talen-- desidia bonum naluroe corruperint, ad comparatio-
lum acceperat, ail; Dominc, s.ciocjuia homodurus es; nem ejus qui .paululuni tardinr, laboie et iudustria
me'fisubi npn seminasti.,el congrcgas ubi non sparshli:.- compensavit quod minus habuit, perdunt bonum na-
ei limensqbii, el abscondilalettlutn tuum in terra. Et{ furoe, et praeniium quod eis fuerat repromissum,
ecceiiabes quod luutn cst. Vere quod scrijiium est:: vident Iransire ad alios. Potest el sic ititelligi: ei qui
Ad excusandas excusaiionesin peccads (Ps. CXL,4),, D I fidem habet, el bonani in Domino volutitaiem, etiam
etiam huic servo coniigii, ul ad jiigritiam el negli- si quid minus in opere ut homo habuerit, riabitur a
gentiam, superbioe quoque crimen accederet. Qui1 bono judice. Qui autem Ddem non habuerit, etiam
eriim sirilpJicitef debuit iiiertiam conflteri, et orareB caeteras virlutes quas videbalur naturaliter possidere,
palremfamilias, econtrario calumnialui', et dicit se perdet, Eteleganter elianj, quod videlitr, inquit, ha-
prudfehtifecisse cOnsiliO,ne duffi liicra pecunieequee- ab eo. Quidquid enim sine fide Christi
eiiam de sorte bereauferetur
reret, peficlitaretur.
aulem dominus est, ndn ei debet impuiaii qui male eo abusus est,
(Yers. 26-58.) Respoiidens ejus,'
dixit ei: Servemale et piger, sciebas quia metoubinon sed illi qui malo etiam servo naturae bonum tribuit.
semino, et congrego ubi nonsparsi : oporiuit ercjo tee ( Vers, 50.) Et inutilem servum ejicile in ieuebras
comriiiltere fecuniatri eam numiriularih, et veniens s exlerious: iltic erit fielus el siridor denlium, Dominus
ego, reeepissemudque quod meumest cumusura. Tol- lumen .est; qui ab eo foras mittitur, caret vero lu-
* Penes Victor. verba, etsub melu judicis resurrecluri, dcsidcranlur. •
189 COMMENTARIORUM1N EVANGELIUM MATTH/EI LIB. IV. CAP. XXVI. 190
mine. Quid sit auteni fletus et stridor dentium, su- .A210 Domine, quando te vidimus esurientem, aut st-
pra diximus. lientem, aul hospitem,' aut nudum, autinfirmum, ciut
(Y'ers. 51 seq.) Cum auletn venerit Filius hominis in carcere, el non ministravimustibi? Tunc respondebit
in majestate sua, el otnnesancjeli cum eo : lunc sedebit illis, dicens: Amen dico vobis, quamdiu non fecisth
super sedcmmajeslath sum, el conyregabunlurante eunt rini de minoribus Ids, ttec mihi fecisih. Libera nobis
omnesgentes; et separabil eos abinvicem, sicul pastor erat inlelligenlia, quod in omni paupere Chrislus esu-
segregat ovesab Itmdh. Et slaluel oves 209 qiddem a riens pasceretur, sitiens potaretur, hospes induce-
dex.ris stds, itmdosautem a sinislris. Tuttc dicet rex- retur iu lectuui, nudus vesiireiur, infirmus visiiare-
Itis qui u dexlrh ejus eruiit. Post biduum Pascha fac tur, clmsus carcere baberet solaiium colloquentis.
lurus, el tradendus cruci, et illudendus ab lioiniiii- Sed cx hoc quod sequilur : Quamdiu fechtis uni de
bus; et aceio ac felle pottndus, rccte preeniittit glo- Ids frairibus tneis mittimh, mihi fecislh, non mihi vi-
riam triumpliaulis, ut seeutuia scandala, pollicila- deiur dixisse generaliter de pauperibus, scd de liis
fionis praeroio couipensarel. Et liotandum quod qui qui pauperes spiritu sunt, ad quos lendens tnanuni,
in majestate cenieudiis est, Filius liouiinis sit. Quod- dixerat: Fratres mei et mater mea hi sunt, qui faciunt
quesequitur: Staluel ovesquidem adexirh suis, hw, voluniaiemPalris mei (Marc. m, 54,55; Luc. vm, 21)s
dos autem asinhtris, juxta iilud inlellige, quod alibi B (Vers. 46.) Et ibttnl Iti in stipplicium mternum,
legis: Cor sapientis in dexira ejus, et cor slidli in sini- jusii autemin vilttmmlcrnam. Prudens lector, atlende
stra illius (Eccl. x, 2). El supra in hoc eodein Evan- " quod et supplicia oeterua sint, el vila perpelua me-
gelio: Nescial sinhtra iua quid facial dexlera lua lum deinceps non babeat ruinarum.
(Supra vi, 5).Oves in parte justortim stare jubeu- (Cap. XXYI. — Yers. 1 seq.) El factumest, cutn
tur ad dexteram : haedi, hoc est, peccatore», ad sini- consummassetJestts sermoneshos omnes, dixil disci-
slram, qui semper pro peccato offeiuntur in Lege pulis suis: Scitis quiapost biduum pascha fiet: et Fi-
(Exod. xn). Nec dixil, capras, quac possunl habere lius homiith tradetur, ul crucifigatttr. Erubescanl qui
felus, et tonsaa egrediunlur de lavaero, omnes ge- putant Salvatorem liniuisse inortem, et passionis
mellis fetibus, et slerilis nulla inter e.is (Can. IV); pavore dixisse: Pater, si fieri potesl, transeal a me
sed hecdos, lascivum auimai et peiulcuin, et fervens calix hle (Luc. xxn, 42). Post biduum pascha factu-
semper ad coitum. rus, iradeiidum se ut crucifigatur novit, et lamen
(Vers. 54 seq.) Venite, benedicli Palris mei, pos- non decliuat insidias, noii territus fugit: jntanium
sidele paratum vobis regnum a constitulione mundi. ut etiam, coeteris ire nolenlibus, pergat inlrepidus ,
Esurivi enim, et dedislh mihi manducare. Sitivi, et cle- quaudo didt Tbomas: Eamus et nos, et moriamttr
disds mihi bibere. Hospes eram, et collegistis me. Nu- G cumeo (Joan.xt, 16). Et finein carnali festiviiafi
dus , el opertdstis me. Infirmus, el vhilasds me. ln volens iinponere, umbraque Iraiiseurite, paschoered-
carcere eram, et venhds ad me. Tunc respottdebimt ei dere veritatem, dixerit: Desidcrio desidcravi hoc
jttsti, dicentes: Dontine, qttando te vtdimus esurien- pasclta manducare vobhcutn, antequam paliar (Luc.
tem, et pavimus te: sitientem, el dedimus libi potum? XXII, 15). Eleniin pascha nostrum immolalus est
Quando aulcin le vidimus hospitem, el coilegimus ie; Christus, si (ameii comcdamus illud in azymis sin-
aut nudum, el cooperuimusle: aut quando levidhnus cerilalis et veritatis (I Cor. v, 7). Porro quod ail:
hifirmum, aul in carcere, et venimus ad te? Et respon- Post bidtium pascha fiet, simplici inlelligentia praeter-
dens rex, dicel illis. Hoc juxta proescientiam Dei acci- iiassa, id quod sacratum [Al. saerameinuuijesi, requi-
piendum, apud quero futura jatu lacta sunt. ramiis. Post dtios dies clarUsimi luminis, veteris ac
(Vers. 40, 41.) Aiuen dico vobh: quamdiu [Al. novi Testaiiicnti, veriun pro mundo pascha celebra-
quando] fecislisuni de his fralribtis tneis minimh, mild lur. Pascha, quodilebraice dicitur I>HA.SE (nD3),non a
fecislh. Tunc dtcet el his qui a sinislris erunl: Dhce- 211l)ass'0lieb ut pleriquearbilraulur, sedairansitu
dite a me, maledicli, in ignem mUrnum, qui paratus nomiualur : eo quod exterminalor videns sangui-
est diuboioel angetisejus. Esurivi ettitn, el non dedi- nein, iu foribus Israelitaruni pertransierit, nec per-
stis mild manducare. Silivi, el non dedislis mihi po- D cusserit eos. Vel ipse Daininus proebeiis auxilium
lum. Hospes eratn, el non collegislh me. Nudus, et populo suo desuper ambulaverit. Lege Exodi libruni
nonoperuhlh me. Infirmus et in carcere eram, el non (Cup. xi, xn), de quo plenius,c si vita comes fueril,
vhitasth me. Tunc respondebunl ei el ipsi, diceules: disputabimus. Transilus aiitem noslfer, idest, PHASE.,
a Qui Hieronymum cavillantur e postremo Com- X mulationem, hanc vocem ad linguam Grmcath ac-
nicntariorum iu Uaiam caplle, et Dialogo 1 conira commodaiites,liunc diem Pascha nondnaruni. Reciis-
Pelagianos, num.28, suppetias tnlisse vesanaeeorum simc iiuieiii ipse cum llieronymo seniiens, IIoc
opiualioni, qui termiuum habiuira malorum suppli- Pnscha, inquil, magnum et venerandum PltaAa ab
cia crederent, aguoscant saliem ex boc loco, qnem Hebrads juxla eorutti linguam nominalur, qum vox
ipse de indusiria lectori ingeril, sensisse perqtiam Iransilttni sonat, historica quidem ratione propler
catholice, quod et supplicia mierna sint el vita perpe- Isiaeliturum ex AZgyptoin Chananmam regionem fu-
tua. et migradonem, etc.
b Horum senientiam luculeniius exponii Nazian- cjam cInnuii, opinor, quaestionesllebraicas in univer-
zenus Orat. 2 in sancium Pascha ex liillii inlerpre- sam Scripturain, cujus Operis quainqiiani soloe in
taiione : Quidam, inquit, saluiifermpassionh tometi Genesim supereiit, licia lanieii et subieginina iu re-
hoc esse arbilrati, ac deinde, per lilterm 4 in u, el Ktn iiquos Sciipturtc libros paraverat, quaj aut mutalo
191 S. E1'SEBI1 lilEHONYMI i m
ita celebralur, si terrena ct iEgypium diniiitemes, A llciiuerit, ei fur ab iniiio fuerit, et Matihaeusscribat
ad ccelesliafestinemus. t
onvnes aposiolos indignatos, nescientes tropuni, qui
(Vers. 3seqq.) Tunc congregad sunl principes sa- vocaiur > b yel synecdoche : quo et pro uno
O-OM.YJIJ/I?,
cerdolum, el seniores popttti in alritim prindpis sacer- < oirines, et pro multis unus appellari soleai. Nam et
doitim, qui dicebctturCcdphas, et consilium fecerunt, Pauliis I in Epistola stia quas scribitur ad Hebraeos(licct
itt Jesum doio tenerent, cl occiderent,Dicebantauie.m: de c ea multi Lalinorhin duhiteui), cuni sanciorum
Nonin die festo,'ne forle tumultus fierel in populo.. passiones
] ei merita jdescripsisset, intnlit : Lapidali
Qui debuer.int Paschate vicino proeparare victimas, isurit, lenlali sunt, secli [Al. serrati \ sitnt, in occasione
b'vigare leinpli parieies, pavimenia verrere, vata < gladii morlui sunt (liebr. xi, 57), cum uniiin tauium-
muhdarc, et sccundum riium Legis purificari, ut e>u intido i Isaiam Prophetain secttim Judoei auluroent.
agui digni fiereni, congreganliir ineunies coiisilinm, Possuiniis
! et aliier diicere, quod apostoli vere, pro-
quoniodo occidant Dominum, non timenles seditio- . pter ; pauperes indigiiati 213 s'"l: Judas autcm pro-
nem, utsimplex sermo demonsirai; sed caventes ne pter lucra sua. Unde et mussiialio ejus cum cri-
auxilio populi dc suis manibus lollereiur. ffiine poniliir, qncd |non curam pauperum .habuerit,
(Ver.s. 6) Cumautem Jestts esset in Beihania, ini sed suo furto voliierii providere.
domo Simonis leprosi. Passiirus pro omni inuiido, el B (Vers. 10, 11.) Sciens uulem Jesus, ait iltis : Quid
univeisas nationcs suo sanguine redenipturus, mo- moleslieslis huic muljeri? Opus enim bonnm operata
ratur iu Uetliania, rfomo obedientim, qu;e quondam esl in me. Nani semper pauperes habebitis vobiscum,
fuit Simoiiis leprosi. Non quod leprosus et illo lern- me auiem nott semper hubebilis. Alia oboriltir quoes-
poreperm inerel, sedqui antealeprosus, poslea a Sal- lio, quare Doininus post resiirrcelioiiein dixerit ad
vatore mundatus est, noniiue prislino permaneiite, discipulos : Ecce egoivobhcumsumusque ad consum-
ut virius curaniis appareat. Naro in catalogn aposto- malionemmundi; el;iinnc loquatur, me autem non
loruni ciim prislino vitio et officio, Mattlwus publi- semper Itabebith. Sed niilii videiur in hoc loco de
canus appellatur, qui certe publicanus esse desieral. praeseniiadiccre corporali, quod nequaquam cum cii
Quidaih Sinioiiisleprosi domum, eam volunt inleiligi' iia fiiturus sit post resurreclionem, quomodo nunc
212 parlem populi, quoe crediderit Domino, elJ inomni convirlu et familiaritale. Cujus rei menior
ab eo ntirala sit. Siinoii quoqtie ipse obediens dicitur,, Apostolus ait : El si noveramus Jestim Clirislitmse-
qui juxia aliam inlelligenliam niundus interpretaii ' aiiidum carneni, sed nunc jam non novimus eitm
putesi, in cujus domo ctiraia est Ecclesia. (UCor. v, 16). j
(Veis. 7.) Accessilad eum mulierhabensalabaslruni1 (Vers. 12.) Miiletis enim limc unguenium Itocin
unguenli predosi, ei effudit sttpcr caput ipsius re C corpus meum, ad sepeliendum me fec.il.Quod vos pu-
cumbenih. Neino putet lamdem a esse qiue superca- tatis perditionem esse unguenti, officium sepulturae
pul ciludit ungucntum, et quae super pedes. lllaa est. Nec mirum si mihi bonum odorem fidei suoedc-
cnim et lacrymis laval, et crine tergil, et inanifestee deril, cum cgo prp ea fusurus sim sanguinem
mereirix appellalur. De liac aiiiem nihil lale scri- nieiim.
ptiiiii csl. Nec eiiim polerat slatim capite Domiiii i (Vers. 12-14.) Amen dico vobis, ubicumqueprmdi-
inerefri\ digna fieri. Alius evangelista pro alabastroo cattim fueril Itoc Evangeliutnin tolo mundo, dicetur el
iingueniipretiosi(quod geniis est inarmoris), nardumn qttocihmcfecit in menioriam ejus. Tunc abiil unus de
pisiicam postiil (Joan. xn), hoc est, verain et abs-'>- dttodecim,qui dicebalurJttdas Iscariolis, ad principes
que dolo, ul fidein Ecclesioe et geutiuin demon-:- siicerdotum. In toto piundo non tam mulier isla,
sitaret. qtiam Ecclcsia proedicatur, quod sepclierii Salvato-
(Vfers. 8, 9.) Videntes autem discipuli, indignali ti rein, quod unxerit captit ejus. Ei aitende notitiam
sitril, dicanlcs : Ut quid perdido lieec? Poluit enim n fiiturorum, quod passurus post uidutim et morilurus,
istud ventindtiti multo, el dari pauperibus. Scio qnos- ;- sciat Evangeliuni snum in toto oibe ciiebrandum.
dam hnnc luciini caluniniari, qnare alius evangelistaa (Vers. 15.) El ait illis : Qttid vullis mild dare, et
Judam soluiii dixeiil contristatum, eo quod loculos is D ego vobis eum tntdam? Infelix Jtida-, dainnum qtiod

consilin repudiavil posica, aut inira domeslicos pa-- . IIOJIdicitur peccalrix, sttper capnt rjv.s fudisse mon-
rietes perire pKrmisit. Nulia cerle in Exodi librumn slrattir. Et tloiniiia sfecttndasnb iniiiiiui, Loquitiir
iliferoiiyiiii elucubratio supercst, aut uniquam inno- i- Evangclium, quia veidl muiter habens alabaslrum
tuii. uncjiienli nurdi phlici predosi: non illa peccalrix,
a QiiamqiiamOrigenis in bunc lncuni Conimenta- sed sancta, de qua nnnc ntilti sernw est. Scio qtdppe
ria imrt superent, hauc de dti|dici feiniiia Chnslili Lucam de peccatrice, M.tuhantmvero etJoannem itou
unctrice senieniiam: Uierunymiim ex Origene deli- i- de peccatrice dixisse. Pltira de hac ejus senlcntia
basse, iiulliis duiiito. H<ecenimvero peculinris CJUJ ij ad haec ipsa loca congessimus. Et vero quamqu:im
opinio lViit, muliereni, qua; pedes laveiit Chrisli,i, qiticslionom singulaiibiis intereruditos Jibris agila-.
peccatricem, qiioevero caput u<iguent<> i- tam, nihil hic recoquere imersit, verisiiiiillima la-
linieril, san-
ctaniexst;tisse; aileoque alteram apud Sinioiiem Pha- J- nien haec ipsa, qiiani llieroiiymiis probai, videtuc
ris;eiim, alieniiii apud S niouein Lnprosum debere -e seiilentia; ut liiiet uniis idemque Simuii et Phari-
is saens ei Leprostis pti andi siui, non una laincn ea-
iiilelligi. Pt Homiliis in Cniiticuiii cauticoriiiii, quas
Laiine Hieroiiyinusexplicavit, Hom. 1, Observa, in- i- deni<iUeinuiier liierit, quoeCnrisii unxerit caput, et
quil, diligenter qum de duabus super capul fuderit •il quoelaverit pedes.
Satvatoris. Siquidempcccatrix super pedes , et ea qum ,m b Victor. verba vel stinecdochetacet,
193 COMMENTARIORUM IN EVANGGIJUM MATTII$I LIB. IV. CAP. XXVI.. 191
ex effusione ungucnli se fecisse credebat, vult ma- A (Vers. 20.) Vespereaulem facto, dhcumbebal cum
gistri prelio compensare. Nec certam tamen posln- <
duodecim dhcipulis suh. Omnia sic agii Judas, ut
Ial summain, a ut sallem lucrosa videretur piodi- Inllaiur I suspicio prodiloris.
tio, scd quasi viie iradens mancipiuni, in potestate (Vers. 21.) El edenlibus illis, dixil : Amen dico
emeniium posuit quanlum vellent dare. \
vobis .'215 °V'a unus vestrum me traditurus cst. Qui
214 (Vers. 16.) At illi conslituerunt ei triginta < de passione proedixerat, et de proditore ptaedicit,
b argenteos. Et exinde qumrebatopportunitalemut eum dans locnm poeiiiientiee, ut cum intellexissel sciri
traderel. c Joseph non, ut multi putanl, juxta Septua- < cogitationes suas el occulla consilia, pmniieret eum
giuta inlcrpreles, viginii aureis venditus est, sed facti sui, et lamen non designat specialiter, ne niani-
juxia Hebraicam Veriiatem , viginli argenleis; ne- feste coargutus, iinpudentior fierel. Mitlil ciimen
que eniin pretiosior poterat esse servus, quam Do- in numero, ut conscius agat pceniieniiam.
minus. (Vers. 22.) Et contrislali valde, cmperunt singuii
(Vers. 17.) Prima aulem die anjmorum, accessernnt dicere : Numquid ego sum, Domine? Kt certe novc-
dhcipuli ad Jesum, dicenles : Ubi vis paremus libi co- rant uiidecim aposloli, quod nihil tale contra Domi-
medere Pascha? Prima azymorum, quarta decima mim cngitarent :-sed plns credunt magistro, quam
dies mensis primi est, quando agnus immolatur, el U R sibi : periimescentes fragilitatem siiam, irisles in-
luna plenissima est, et fermentum abjicilur. lnter lerrogant de pcccato, cujus conscicniiam non habe-
eos autem discipulos qui accesserunt ad Jesum, in- bant.
terroganies : Ubi vis paremus tibi comedere Pasclta? (Vers. 25.) Al ipse respondens, ail: Qtd inlingit
et Judani oestimofuisse prodilorem. mecummanum in paropside, hic me tradet. 0 tnira Do-
(Vers. 18.) Af Jesusdixil : Ile in civilalemad quem- mini palientia! Priniiiin dixeral : unus vestrttm irie
dam, ct diciteei: Maghter dicit: Tempus meum prope: tradilttrus esl. Perseverat prodilor in malo, mani-
est: apud te [acioPascha ctim dhciputis meis. Moiem festius arguil, et lamrn nomenprnprie nondesigititt.
veteris Tesiamenti nova Scriplura conservat. Fre- Judas cecleris contri&tatis, et retralientibtis inanitm,
qiicnlcr legimus : Dixit ille illi, et in loco illo el! el inierdicenfibus cibos ori i-uo, lenicrilaie et im-
illo; quod Hebraice dicilur d PHELONI ELMOXI ( 3 SSl piideniia, <|iia prodilurus erai, eiiam mantim cum
'JYOVN),et lamen personarum locorumque non po- magistro miltil in paropsidein, ut audacia bonam
nitur nomen. El invenietis ibi quemdam, porlantemi cnn-cienliam ineiilireiur.
lagenam aqum. Quorum idcirco vocabula prneiermissa: (Vers. 24.) e Vw aittem Itominiilli, per quem Filius
sunt, ut omnibus qui Pascha facturi sunl, liberai hominh tradeiur. Nec primo, ncc secundo correptus
festivitatis occasio panderelur. G a proditione retrabit podem, sed patieniia Doniini
(Vers. 19.) Et fecerunt dhcipuli sicul constituiii niilrii impiidentiani. suam, el tliesaurizat sibi iram
illis Jesus, et paraverunt Pascha. In alio Evangelistai in die iri; {Bom. n). Poena praidicilur, ut queni pu-
scriplum est (Luc. xxn), quod invenerunt coenaculum I dor non vicerat, corriganl dcnuntiala supplicia.
magnuin, stratum atque nmndatum, et ibi parave- Quod auteni sequitur :
runt ei. Videtur autem mihi ccenaculum , lex spiri- Bonum eral ei, sinalus nonfiihsel homoille : Non
tualis imeliigi, quoede angnstiis liitereeegrediens ini ideo putandus est ante fuisse, quam nascerciur,
sublimi loco recipit Salvaiorem , Paulo idipsum lo- tjiiia niilli possil bene esse, nisi ei qui fuerit: sed
quente (Pldllpp. vui), quod ea qnoe anie pro lucroi) simpiiciter dictum est, multo melitis esse, non sub-
reputabat.qiiasi piirgamenta qiiisquiliasque contem- sistere, quam male subsistere.
pserit, ut digmim Dnmino h<ispitium prscpararet. (Vers. 25.) Respondens aulem Judas, qni tradidit
"-Rliabb. vel saUemIttcro suaderelur pvodilio. MONI, posuertini'.jYCrSNot^iSs, contra fidera niss.
b Notanda YeioneiiMs Evangeliorum codicis le- Codicimi istius Conumniaiii in Maitliamm, ubi po-
ctio, statercs pro argenteos. Nam est quidem num- situro esl -olum nonieii llebraicmn Elmoni, quod si-
mus argenieus siater, idem aique Ht-b>':eonuiisi- gnificat aliqucm e.l quemdam, cu us nomcn proprium
clus , quatuor valens Atticas drachnias ; veruin eii r. JJ non expriniiiur. MABT.— Illtid, de quo MartianaMis
hnc ip^a decausa veteris Iraiislalionis laudanda di- veteresKditoresEiasmiimet Vicioriiimaccusal, quod
ligenlii, cum praesertim abs<ilutc sit iu Gneco,, pro voce unici, Elinoni, duas posuerjnt, Pltelmoni el
upyvpta. Elmoni, coiitra mss. codicum fidem, nostri ad linuin
c Confer S. Ambrosiiim Lib. de Joseph. cap. 5,, onines defeiidunt ac probanl : repositaque est nobis
qui ci in aliis exemplaribus XXX aureis vel ar- adeo prior leoiio ad eorumauctorifateni, conciiinioie
genieis, in aliis XV vel XXV se invenisse aucinrr proelerea itl oxigcnte seiisu. Sa:pius reipsn j:;nciim
esi. S. quoque Cicsarium in Appendice Tomi V * solcnt
nsiirpaii hae voces in Scripturis ' IDSN';iu3 :
Augustini Operum, Sermoii. LXXXI, de Teinpoiv. Gracc uno spirilu tii.uviulpMvi, Sepluaginia Qetiavi
''DanieltsoclavoCapite occurritnonien'jnS9 Phel- I- p.aep.o>vi, Phcllani Maemoni. Qnid pturo significenl,
inoni, de quo Hieronymu- hoec habel : Pro alteroo ipse hic Hieriin. luculcnter docet. Hecole taroen ejus
' ncsci»
q«o quodSymmachusinlerpretatus est rivi izors. :. Coinincniarios in Daniclis c.ip. vnr, vers. 15.
e Nosiri mss. qui, ni. inilio lnoniiiiniis, in recilan-
qiteme: nos seaili sumus. Aqtdla el Theododo el LXX X
iiXpmvl ipsttm verbum Hebndcum posuerunl. Nomcn n dis sa<'ri lexuis vcrsiculis, o;rieris p.nciorcs omni-
crgo ctngelilacens, geueraliii1"nnuin quemlibelde angelis
i.i IIIHsiiui, hic uiiiiiii pirepoiiiint pari consensii, Fi-
indicavit. Vide moreni hv<'>-Seripturoe, Rinh, cap. i ; /,ns qiddem homiids vadit, sicut scripttim esi de illo.
I Regum21, et consule Ii Tomum Edilionis nosir»- ;< Vmautem, etc. ;
•<tol,242. Erasmus ct Marianus pro voce unica EL-
195 S. EUSERII HIERONYMI j m
eum, dixit. Quia coeteri tristes, et yalde tristes in- l\ gnum Patris (alfende quod dicat, Patris, npn Pei),
teVrogavorant : Nttinquiclcgo sum, Domine? Ne ta- oninis Paier nomen est Filii. Cum, inquani, crcdi-
cendo se prodcre viderelui',' et ijise simjliier inler- deriiil in Deum Patrem., et adduxcril eos Paler ad
rogat, 216 quem coiiscieiitia femordebat, a qui Filium, ttinc de vino eorum b.ibet Dominus, et in
manum audacter miserat in paropside. siinirnudinem Jqsepji regrians in ./EgypJo, inebria-
Numquidego sum, rabbi? Ait illl: Tu dixisli. "E{ blturcuni fratr"ibus suis (Genes. XLIII).
blandieiitis juiigit affeclum, sive inciedulitaiis si- (Vers. 50.) Et hymnodiclo, exieruniinmontem Oli-
gnum.Cafiteri enimqui non erarit prodituri, dicunt: veli. Hoc est quod in quodatii psalmo legimus : Man-
Niimquid ego sum, Dondne?Ute qui prodituftis erat, diicaveruniet.adorayerunt omnes pingues lerrm (Ps.
nori Dbmlnum, sed inagistrum vocat, quasi excusa- xxi, 50). Juxla hoc exernplnm, qui Salvatoris pane
fionem habeat, si Domino denegato, saltem . magis- sa^uratiis, et calice inebriatus fuerit, polest Jaudare
trum prodiderlt. Et ait illi: Tu dixisii. Eadem re- Doniinum et conscendere in iiiontem Oliveii, ubi la-
spprisione confutalus est proditor, qua Pila.io postea borum refectip, dpjprisque splalium, el veri lumi-
fesponsurus est. nis nojiiia cst,
(Vers. 26 seqq.) Cmnantibus autem eis, qccepii i(Vers. 31.) TunpdicitiUis Jesits : Omnesvosscan-
Jesus pqnem, et benedixii ac fregit, dedilque discipu- B ] daium palieinini In nte itt htanocle, Preedlcit quod
iis suh, et ail : Accipite el comedite, hoc est corpus passuii sunt, ut, cutn passi fuerint, non desperent
meuot, El accipiens calicem, gralias egit. et dedil illis, salulem, sed agentes pcenileniiani, liberentur. Et
diceiis : Bibite ex lioc omnes. Hic est etiim sanguis signanter addidi!, in islq npcle scandalum patiemhd;
ineiii novi Tesiamenti, qui pro multh effundetur in quia quomodo qui inebriantiir, nocte inebriantur :
remissionem peccatorum. Poslquam, 11lypicum Pas- sic et qpi scandalum paiiuntur , in nocteet in lene-
cba fuerat iiiiplelum, ct agni carnes Cum apostolis bris siisfiiieiit (1 Tliess, v). Nos vero dicamus : Nox
comederat, assumit panem, qui confortat eor hoini- prwteriil, rfjes autcin qppropinq;uavit(Rot)t. xin, 12).
riis, et ad verum Pascliae transgreditur sacramen- (Vers, 52.) Scriptnm esl 'enim ; Percuiiam pasto-
tuin, ut quomodo in preefiguraiione c ejiis Melchi- rem, el dispergeniur oves gregh. Postqti^m aulem re-
sedech, summi Dei sacerdos, panem et vinuiu offe- surrexero, prmcedatifvos in Galilwam, Hocajiisverbis
reiis fecerat (Genes. xiv), i|ise quoque d in veritate IniZacharia prqpbpta scriptum esl; et (i.iifallor) ex
sui corporisetsanguinisreproesentaret. InLuca legi- persqna propliejae ad Deum dicitur : Percute paslo-
mus duos calices quibus discipulis propinarit (Luc. rem, eldhpergentun oves gregh (Zach, xiu, 7). Sexa-
xxii). Unum primi niensis, et alterum secundi, ut gcsipio quoque et pclayo psalmo, qui lotus a Domi-
qUiinler sanctos primo mense agnum comederenon C I nocanitur, huiesensui congruentc : Quoniam quem
potuerit, secundo inter poenitentes hoedumeomedat. tu 'percusshti, ipsi perseculi sunl. 218 PercuJilur
(Vers. 29.) Dico aulem vobis, non bibqm amodp de aiilpm pastorljonus:, utponatanimara suam proovi-
hoc genimine vitis usque indiem iUum,ciimillud bibdm bus suis; et de miiltis gregjbus errorum fialiiiius
vobhcitm novum in regno Patris mei. Dtf carnalibus grex, etunus pasipr (Joqif. x),. De h.oc lesiimonio iii
transit ad spiritualia, quod yinea de ASgyptotrans- Jiliello, quem deOptiino e Genere inlerpretandi scri-
plantata sit popuius Israel, cui per Jereiiiiain Doini- psimus, plpnius dicium est.
hus loquilur: Ego te plantavi vineam veram, quomodo (Vers. 55.) Respbvdens qulem Petrus, aililli : Et
mttlata es iri amariludinem vids alienm [Al. aliena] si pmnes scqtidalizriiffuerinl in le, ego numquani scan-
(Jerem.u, 21)? Et Isaias propheia in canlico quod dqlizabpr. Npn esL;temeritas,, nec mcndacium ; sed
dilecio canit, et omnis sparsim Scriptura leslatur. fidps est aposjpli Petri, el ardens affectus erga Do-
Dicit iergp se Dominus de liac vinea nequaquani mirium Salvatorem. de quo supra dixiinus.
essebibiiiiruni, nisi in regno Patrissui. Rcg.num Pa- (Vers. 54.) Aii illi Jesus : Amen dico iibi, quia in
trjs, 217 fidem puto esse credentium, Apostolo Itac nocte antequatn galius cantel, ter me negabh. Et
quoque idipsuih confirmanle : Regnum Dei inlra vos Petrus dp ardpre fidei promittebai, et Salvator qua-
est (Ltip. xvu; 21). Ergq cum Judeci receperint re- D si Deus ftitura noverat. Et nota quod Pctrus in noc-
n Proeferunt mss. nosfri omnes, quia. taliem cdrporis et saiiguinis Christi, non sojam figu-
h Ex lioc loco argue irriperitiani scioli rujusdam, raiiiet nudam umbrain, nlimpudens dogmaNovaif;-
qui non vult Salvaiofeni ogni carnes cuii) apostolis rtim docet adversus .Ecclesiam. Nescio . an posict
cpmedisse, hec pasclia typicum cclebrajse. MABT.
c Tfes Palaiirti codd. expressiori sensu, ei. Unus alioflie (ides cdlhqlicja manifestius exponi quani bic
S. Hieronymo fuil exposita. Unde miniiii mihi non
lieeeensis peiiesMaTlian. sacramenti. est, si lanio supercilio i-Iiernnynium calumnientttr
iAnlea er;vt veiitatem : nobis liiss. omniiim fi- iieeretici, pr:fs<:riin^itnperiii cleiici. MAUT.
dero sequi placuit,, sensu eodem permanente, de f Epistola in. liqslra recensione 57. Libet vcro
yerilate (non. figtira, ut miseri heeretici recentiofes ips;a, qnibus festimdriium illud edissernit, verba t!e-
pfpjecta temeritafe calumniaiitur) corporis et san- scrib.ere : In Matihmo legimtts, Dominum prmdicen-
guinis stii, quam in pane ac vino ClirUtiis reproesen- tem Aposlolis fugamf et Itoc ipsum Zacharim lesiimo-
tavit. Placiiit etiam )wc lectio, quod siiperioribus nid confirmqnlcm : jScriptuni est, ait, Percutiam pa-
in prmfiguradone, ex adverso respondeai. — In duo- slorem, et dispergenturoves. Ai in Septuaginia, elin
biis codd. inss. nionasierii Reccensis et S. Peiri su- Hebrmo muliqatiier ; non enim ex persona bei diciiur,
per Divam iisec leguntiif : Ipse quoqtiein verilate sidi ulEvangeiisld vuit: sed exPrppltetm Dettm Patreni
cvworis et sanguinis repwsentqre, Habes itaque veri- rogqnthi': Percute pastorem, et dispei^igenturoyes,
197 COMMENTARIORUM.IN EVANGELIUMMATTIUEI LIB. IV. CAP. XXVI. 198
fe neget. et neget lerlio. PostqUam aulem gallus ee- A < disciimine; sed a somno infidelilaiis, et lorpore
cinit, et decrescentibus tenebris vieina lux nuniiata i
meniis. Dicant ergo qui irrationabilem Jesum sum-
est, conversus llevil amare, a negationis sordes poe- psisse
] animam suspicantur, quomodo conlristelur et
nitenlioe lacrymis lavans. i
noverit temptis tristiiiee. Quaniquam enim et brula
(Vers. 56.) Tunc venit Jesus cum iltit in villam, animalia
; moereanl, lamoii non nuveruut nec causas,
qum dicitur Gethsemani, el dixit dhcipulis suis : Se- nec i lerapus usque ad qtiod debeant contrislari.
dete Itic, donec vadamllluc et orem. Geilisemani in- (Vers. 59.) El progressus pusillum, prociditin fa-
terpretatur, b t>a///spinguissima, in qua jussit disci- ciem
< suant, orans el dicens: Paler mi, si possibileest,
pulos sedere paulisper el exspeciare redeunlein, i
transeal a me calix isle. Verumlamen non sicut ego
donec pro cunctis solus Dominus orarei. ivo'o, sed sicut lu. Datoaposlolis prsecepm, nt snsii-
(Vers. 57.) El assumpto Petro et duubus filih Zebe- nerent, vigilarenlque cum Domino, paululnm d pro-
dmi, cmpitconlrhlari et mmsttisme.lllud quod supra < cedens ruit in faciem suam, et huniilitatem mentis
diximus de passione et propassione, etiam in pree- habilu carnis osiendit, dicitque blandiens : Mi Pa-
senii capituio osienditur, quod Dominus, ut verila- ter, et postulat ul, si possibile est, transeat abeo
lem probaret assumpti honiinis, vere quideni con- passionis calix, dc quo supra diximus. Postulat au-
tristatus sit, sed ne passio in animo illius dominare- B lem non timore paliendi, sed misericordia prioris
tur, per propassionem coeperit contristari. Aliud est populi, ne ab illis bibat calicem propinalum. Unde
enimcontrisiari, et aliud incipere conJrisiari. Con- ,et signanter non dixit, iranseat a me calix, sed calix
trislabafur autem non timore patiendi, qui ad hoc .isle, hoc est, populi Judoeorum, qui excusaiionem
venerat ui pateretur, 219 et Pelrum c liiniditatis |ignorantia? babere non potest, si me occiderit, lia-
arguerat; sed propter iu!'elieissimum Judam, et bens Legem et prophetas, qui me qnotidie vatici-
scandalum oiiinium apostolorum, et rejectionem po- nantur. Atianien rcvertens in semetipsum, quod
puli Judeeorum, el eversioncm miseroc Jerusalem. 220 ex hominis persona trepidanter renuerat, ex
Unde et Jonas sttper aridilate cucurbiioe vel hederoe Dei Filiique confirmat. Verumiamen non sicut cgo
contristatus est (Jonm iv), nolens perire quondam volo, sed sicut lu. Nou, inquit, hoc fiat, quod hu-
tabernaculum suum. Si autem tristitiam animi, non mano affectu loquor; sed propter quod ad lerras tua
affecluro Salvatoris erga perituros, sed passionem voluntaiedescendi.
hscrelici iulerprelaiitur, respondeant, quomodo ex- (Vers. 40.) Et venil ad dhcipulos e suos, et invenil
ponunt illud quod ex persona Dei per Ezechielem eos dormienles, et dicit Petro : Sic non poluistis tina
dicilur : El in omnibus istis contrislabas me ( Ezech. hora vigilare tnecum? llle qui supra dixeral : Etiam
xvi, sec. LXX). C si omnes scandaiizali fuerint in te, cgo numquam
G
(Vers-58.) Tunc ail illis: Tr.islh est anima mea us- scandalizabor, nunc Irisiilise magniludine somniim
que ad mortem : Sustinete hic, et vigitale tuecum. vincere non polest.
Quoe contristalur, anima est, cl [Al. sed] non pro- (Vers. 41.) Vigilale et orate, utnonintreth in ten-
pter mortem, sed usque ad morlem contristatur, do- tationem. Impossibile est liumanam animam non tcn-
nec apqstoJos sua liberet passione. Quod autem tari. Unde et in Oratione Dominica dicimus : Ne nos
praecepit: Sustinete hic, et vigilate mecum, non a inducas in tentationem, f quam ferre non possumus
somnoprohibet, cujus tempusnon erat imminenle [Al. possimus] (Matt. vi, 15; Luc. xi, !). Non tenta-
a Penes Victorium, lernm negadotds sordes lacry- signnm statoe jam Neomcnioe: qui mos, sivc modns
mh lavans. in Roscli haschana cap. 2, hal.2, 5, diligenier tle-
6 In aliis libris e?l, plngtdum : in aliis, tit ei lib. scribiltti', iieritpie d<icetur fiainmarum elevatione.
Nom. Vallhpinguedinum. Vicioiius iu liunc locuin,, Sed et aliis de causis signi iioinenclaturani pottiit
Ut, inquit, vallem pinguium signilieet, legendum estt accepisse, vel qtiod ibidein e lapide, seu liguo fabii-
Gesseinani, quod est llebraice , I;DJ!J-K^. Ve- r» f) cafum signum Molpcbo Ammonitariim idolo posue-
rum qnia Gra:ce scripium in Mattheeo invenilur ril Salomon I Reg. xi, 7, vel quod isthic olim As^y-
Tt§azp.avd, aliqui Hebraice periti, Syriaca pntius; riorum copiae signa delixerint, Isai. xxxvi, 2, vcl
nominii esse ^"Qt2?Ti3,quam Hebraica pulant : si- denique quod Jerosolymitani e signis illius loci con-
gnitic.areque asserunt, Pecuaria buiyri : quippe ciuni jectiiram facerent.
apud Sytos (qiiorum lingua e Rabyloneavecta tunc: c Nosiri niss., Pelrttm teinerilalis arguerat.
uiebontur Juda;i)rw idem sit quod Hebraice ^JpQ, d Malini procidens,ipsamque adeo eiiiendari inier-
el 7Di", idem quod "NQn, id csl, butyrum, Velu- ptinctionern ad hunc niodnni, vigilarenlque cttm Do-
mino paululum , prociclensruit, elc.
li locns dicius sit a bulyro, quod ibi expriniebatur. e Prononien suos, qtmd Vulgatus Interpres
Hieroiiymus Hebraicam semper seijuens nouiencla- habet,
nosln hic mss. Groecusqiieipse texius ignorant.
Uiratn, etiaiti iu libro de Noniinibtis Ilebraicis, per- fClausulam, quani hic recilal, miniine novit
slans in senieniia, valleni pingiwdinum inlerpreta- S. Pater in hoc ipso in Miilihaurn Coinnientnrio,
tur, UDU/,pro H^CJl?voceui acdpiens. Nos, quanilo;* cap. vi, vers. 15, ubi Oralionein Domiiiitam dibgen-
•nihil ad eum Librum de hujiisceNominis etyinologiaI lissime : ex quo maiiifesio co'ligas, non in
dixiinus, quidpiaiu hic proferamus. Perplacet vero* M:iiiha'i,exposuit scd in Lucee tantuin Evangelio subjtin-
nuperi Hebraicomm Nuiiiinum eiynn logi opinio,' clam. Jam ad ip.siiisinelOralioiiis lexium pertiitttii.se,
Gelhsemane , GroeceTsBatp.avh, lorcular signorum II nou nI quid.im
inlerprelari, el i;a'D , simani, feininiiium esse, a? addiiain abs Hieronyino, ptttaul, explicationis gratia fuisse
ostendiiiius iu Notis ad
ID'D» siman, signo. Torcuhr aulein signorum dici Commentarios in Ezechieh cap. XLVHI,vers.
sive |6, ad-
eum locum, villam, quod ibi primum daretupv ductis aliorum Patrum lesiimoniis, maximeque Hi-»
199 S. I0JSER1I HlEROiXYMl I 200
tionem penitus rcfulanies, sed vires suslinendi in A fVersl 49.) Et cohfestim accedens ad Jesuiu, dixil:
tcrttaiimiibus deprecanles. Ergo et in pieesentiarum 1Ape, Rabbi. Et osculalus est eum. Impudeus quidem
non ail: Vigilate el orate, ne leniemini; t-ed, ue in- e scelerata confidenlia, magistrum vocare, et os-
el
tretis in lentadonem, hoc est, ne teniaiio yos superel t
ciiluiu ei ingerere', quem tradebat. Tamen adhuc
ci vincat, etvosinlra casses su»s leueaf. Verhigra- saliquid Jiabet de verecundia discipnli, cum non eum
fia : Martyr, qui pro confessione Domiiibsaiiguinem pajam \ tradi.t perseciitoribus, sed per signum osculi.
fundit, teufatus quidem est; sed leiitalionnm [Al. Hoc I est sigiium, qujjd posnit Deus in Cain, nequi-
tentalionis] retibus non ligatur. Qui autcm negai, in (cumqiie iiivenisset.iinlerlicereteiim (Genes. IV).
plagas tcniaiionis incnrrit. (Vers. 50.) Dixitque illi Jesus : Amice, ad quid
Spiritus quidem promptus esi, caro anlem inftrnta. veitisii
i ? Tunc accesierunt et manus injeccrunt in Je-
Uoc adversum lenierarips, qui quidquid crediderinl, *
sttm, el tenuerunl eum. Verhum, Amice, vel v.ara «v-
puianl se possecoi.seqni. itaque quaiitum de ardore s irifpaaiv intelligendiim, vel certe juxla illud quod su-
raeniis confidimus, tantum de eoiuis Iragiliiate li- ] Jegimus : Amice, quomodo httc intrasti, non ha-
pra
meamus. Sed tainen juxta Apostolum, in spirilui bensveslem I nupiialem (Matt. xxn, 12)?
carnis opern mortificaiilur (I Peir. in). (Vers. 51.) Et ecce unvs ex his, qui eranl cum Jesu,
"
(Vers. 42.) Iterum secundo abiit ei oravil, dicens: B 222 J exlendens maitum exemii gladhun suum, el per-
Pater mi, si non poiesl idc calix transhe nhi bibami cuHens . servum pririciph sacerdolum, ampulavil auri-
illum, fiat voluntas luct. Secundo orai, ut si Ninive5 ctilam ( ejus. In alio jevangelista [Al. Evangelio] scri-
aliter salvari non polesl, nisi aruerit cuctnbiia, fiatl ptpm ] est, quod Pelrus hoc fecerii, eodem inentis
volunias Piifiis , quoe non cst conlraria Filii volun- ardore quo caetera; Servus quoque piiiicipis sacer-
tati, dicenie ipso per propheiam : Ut facerem volun- dolum Malchus appellalur [Al. appellabatui]: auri-
taieni luani, Deusmvus, volui (Ps. xx\ix,9). ftila quoeampmatuf, dextera est. Transiturie dicen-
(Vers. 45, 44.) El vcnil itecum, et invenil eos dor- dtitiJ, quod MalChus, id esi, rex quondam populus
mieuies. Erqnl enim oculi eorum gravali. El rclicliss JuiiliBorum,servus factus silinipieiaiis et devoratio-
illh, iterum tibiit, el oravil terdo, eumde.msernioneniii nis sacerdotuin. Deixteramqueperdiderit auriculam,
dicens Sobis orat pro omnibus, .sicut ei solus pati- ul b totam liiterae yilitatem audiat in sinistra : sed
tnr 221 Pro univeisis. Languescebaiii amem ell Domiuus in his, qui ex Judoeis credere voluerunt,
opprimebattiur apostoloruin oculi negalione vicina. reddidit aurem dextram, et fecit servum genus re-
(Yers. 45.) TUHCvenit ad dhcipulos suos, ei dicit't gale ef sacerdotale.
illts : Dormite jam, et reqtdescile .:ecce appropinqua- i(Vers. 52.) Tuncait illi Jesus: Converte gladium
'- C tutim in locum sut.m. Omnes eritm qui acceperint gla-
vil Itora, el Filius hominis tradelur in manus peccalo-
runt (Matth. xvm et II Cor. xiu). Poslqtiatii leilioo dikm, gladio peribunl. Et si non frustra porlal gla-
oraverai, ut in ore duorum vel iiium lesiiuni staret:t dium, qui tillor Dpininicae irae posilus estin eum,
oinne verbum, et apostolorum liniorcm sequentiti qui malum operarhr : attamen quicumque gladium
poeniientia impetraverai corrigendum, securus dee stinipserit, gladio peribii. Quo gladio? illo nempe
passione sua pergit ad persecutores, et ultro se in- qui igneus vertiluf anle paradisum (Genes. m): et
terficiendum praebet, dicitquediscipulis suis : gladio spiritus, qui in Dei describitur armatura
(Vers.46, 47.) Surgite, eamus, ecce appropinqua-i- (Ephes. vt). i
vii qui me tradet. Adhuc eo loquente, ecceJudas unus ts (Vers, 55, 54.) An putas quia non possum rogare
de duodecim venil, et cum eo turba multa cutn gladiis is Palrem meum, et exhibebil ndld ntodo plus quam
el fustibits, mhsi a principibus sacerdotum, et seniori-
i- dupdecim legiones angelorum ? Quomodo ergo imple-
bttspopuli. Ne nos inveniant quasi timentes eta re-'.- buntur Scriplurm : quia sic oporlel fieri? Non indi-
trahcntes, ullro pergamus ad inot lein, ut conliden-i- ge<>duodecim apostolorum auxilio, etiamsi omnes
liain et gaudium passnri videant. inc delenderent, qui possum habere duodecim legio-
(Vers. 48.) yut autem iradidil eum, dedil ilthsig-1- nejs angelici exercitus. Una lcgio apud veleres sex
ntim, dicens : Quemcumque osculatus fuero, ipse est, i, "D millibus complebatur hominum. Pro breviiate tem-
icnele eum. Miser Judas, et tauien non miserabilis,3, poris c numerum non occurrimus explicare, typos
eadem infideliiate, qua magistrum et Doniinum ira-i- laiitum dixisse sufficiat: sepluagima duo millia an-
didit, putabat signa, quoe Salvaiorem viderat facien- l- gelorum, in qUOtgenles houiinum linguadivisa esl,
lem, non majesiate divina, sed magicis ariibus facla.a. duodecim legionibns fieri. Sequens sententia prom-
Et quia eumforte audiernl in monte transliguratum,I, ptrini ad patieiiduro: demonstrat animum, quod frus-
limebal ne simili transformaiione elaberelur e ma- i- tra prophelae cecinerinl, nisi Dominus eos vere
nibus ministrorum. Dat ergo signum, ut sciant ip- p- dixisse, passiorte sua asseruerit.
suin esse, quem osculo dempiisiraret. (Vers. 55.) In illa hora dixit Jesus turbh : Tam-
>> i
laiii iii psalm. cxviu, Ht. 1, el Ambrosii de Sacra-
i- Palatini mss., ui notam liitermviliiatein: ae cerle
mcntis lib. v. post-renmm hoc verbum repoiiendiim luit pro ulili-
."" Rescribit Yictor. ex tribus Florentiie cndicibns,5, lalem, quod M:iriiaii.ims legit.
relracidnies: inaluerim ego, reireciantes. Sic Rhab-i- c In uiio Palaiino!, numerorum non occurrimus ex^
j>amis, vlkare typos; tantitm, etc.
201 COMMENTARIORUMIN EVANGELHJMMATTILEI LIB. IV. CAP. XXVI. 202
qttam ad latronem existis cum gladiis et fustibus .A.solviie, non ego : quia illicilum est, ut ipsi nobis
comprehendere me : quolidie apud vos sedebam, do- inferamus manus. Deinde illi verlunt : et post tri-
cens in templo, et non me tenuhth. Sltilium est, in- duum remdificare illud; ut proprie de templo Ju-
quil, eumcum gladiiset fustibus qua?i'ere,qui ultro se daico dixisse videalur. Dominus autem, ut osten-
lradatveslrismauibus,el innocte223°,uas> laiitan- deret animale et spirans lemplum, dixerat: Et ego
tem, et a vestris oculis declinantem per proditorem in triduo suscitabo illud. Alind est aedilicare, aliud
investigare, qui quolidie in templo doceat. Sed ideo suscitare.
adversum me in tenebris eongregamiiii, quia po- (Vers. 62.) Et surgens princeps sacerdolum, ait
testas vestra in tenebris est. illi : Nildl respondes ad ea qum hli adversum le lesti-
(Vers. 56.) Hoc aulem totum factum est, ul adim- ficanlur? Jesus autem lacebat. Ira preeccps et b irn-
pleretilur Scriplurm prophetarum. Tunc dhcipuli om- patiens non inveniens calumnioe locum, excuiit de
nes, relicto eo, fugerunt. Qute sunt Scripiurae prophe- solio poniilicem, ut vesaniam mentis motu corporis
taruin? Foderunl manus meas, et pedes meos (Ps. demonstraret. Quanto Jestts tacebat ad indignos
xxi, 17); et alibi: Sicul ovis ad viclimam ducius est responsione sua, falsos lesles et sacerdotes impios,
(Isai. LIII, 7). Et in alie [A/. eodem] loco : Ab ini- tanto magis pontifex furore superatus, eum ad
quitatibus populi mei ductus est ad mortem (Ibid., B respondendum provocat: ut ex qualibot occasione
sec. LXX). sertnonis locum inveniat accusandi. Nihilominus
(Vers. 57.) At illi tenentes Jesum, duxerunt ad Jesus tacebat. Sciebat enim, quasi Deus, quidqitid
Caipltamprincipemsacerdoittm, ubi Scribm et seniores respondisset lorquendum ad calumniam.
convetterant,Moyses, Deo jubente, proeceperat, ut (Vers. 65.) Ei princeps sacerdotum ait illi : Ad-
poniifices palribus succederent, et generationis in juro te per Deum vivum, ut dicas nobis si lu cs Cltri-
sacerdotibus series texeretur (Exod. xxix). Refert slus Filius Dei? ,Quid adjuras, impiissime sacerdo-
Joseplius istum Caipham unius tantum anni a Pon- tum, ut accuses, an ut credas ? Si ui accuses, ar-
tificalum ab Herode pretio redemisse. Non ergo guunt alii : c condemnate lacenteni. Si ut credas,
roirum est, si nequam pontifex inique [A(. iniquus] quare confitenti credere noluisti?
judicet. (Vers. 64.) Dixit iili Jesus : Tu dixisli, Verumta-
(Vers. 58.) Pcfrus aulem sequebatur eum a tonge men dico vobis : amodo videbith Filium hominis se-
usque in atrium principh.sacerdotum. A longe seque- deniem a dexlris viriulh Dei, ei venienlemin nubibus
batur, qui Dominum erat negaturus. cceli? Et adversum Pilatum, et adversum Caipham
(Vcrs. 59, 60.) Et ingressus intro, sedebat cum similis responsiii,iilpropriasenleniiacoiideiniientiir.
minislris, ut videret finem. Principes aulem sacerdo- G (Vers. 65, 66.) Tunc princeps sacerdolum scidit
tum el omneconcilium qumrtbant falsum iestimonium vestimenta sua, dicens : Rlasphemavil. Quid adhuc
contra Jesttm, ut morti eum traderent, El non invene- egemus testibus? Ecce nunc audistis blaspltemiam.
runl, cummulti falsi tesles accessissent. Vel amore Quid vobis videlur? At illi respondentes, dixerunt :
discipuli, vel humana curiositaie scire cupiebat, Reus est tnorih. Quem de solio saeerdotali furor
quid judicaret de Domino pontifex: ntrum euin excusserat, eadeui rabies ad scindendas vestes pro-
neci addiceret, an flagellis ceesum dimitieret. Et vocai. Scidit autem vestimenta sua, ut ostendat Ju-
in hoc diversitas decem apostolorum et Petri. Illi deeossacerdotii gloriam perdidisse, et vacuam sedem
fugiunt, isle, quamquam procul, seqnitur tamen habere d pontifices. Sed et consuetudinis Judaicae
Salvatorem. est, cum aliquid blasphemioe et quasiconlra Deum
(Vers. 61.) Novissime autem venerunt duo falsi audierint, 225 seindere vestimenia sna. Quod Pau-
testes, el dixerunl: Hic dixil: Possum destruerc tem- lum quoque et Rarnabam, quaudo in Lycaonia deo
plum Dei, et posl triduum remdificareillud. Quomodo rum cultu honorabantur, fecisse legimus. Herodes
falsi testes suni, si ea dicunt, quoe Dominum supra autem, quia non dedit honorem Deo, sed acquievit
dixisse legimus? Sed fabus testis esi, qui non in immoderato favori populi, statim abangelo percus-
eodem sensu dicta intelligii quo dicuntur. Dominus D sus est.
enim dixerat de templo corporis sui. Sed et in ipsis (Vers. 67.) Tunc exspuertint in faciem ejus, el co-
verbis caluroniantur, et paucis additis vel rnutatis, lapltis eum cmciderunl. Utadimplerelur quod dictum
quasi jusiain calumniam laciunt. Salvator dixerat: est: Dedi ntaxillas meas [Al. maxillam meam\ alaph,
Solvite Templum 224 lloc' 'sti cominutsnt, et et faciem meam non averli a coiifusione spulorum
aiunl: Possum destruere lemplum Dei. Yos, inquit, (Threu. m, 50).
d De Caipha, sive Josepho, cui el Caiphoe nomen licere debet, superJlua plane videatur additio illa,
fuit, loquitur quidero Josephus libro Antiquiit. xvin contexium ment<'iiique S. Doctoris aiiendenti, qui
bis, cap. 5 et 4; at eum prelio ab Herode ponliDca- accusatoribus principem sacerdoiuin jungens, ui su-
tum redeinisse, tiadilum ab hisiorico non invenio. perfluam illam esse monstrei inlerrogationem accu-
•>Tres mss., et impalienda, pro tmpaftens. sandi fine, aliis palam arguentibus, simul infcrt,
c Victmius, cui muiilus antea hic locus, sensuque condemnate lacenlem.
carere visus esl, de suo hic iiuerseril, voluntque, le- d Unus ms., Poniificis, tum pari omnes consensu,
gens, voluntque condemnare tacentem. At praeter- atiquid blasphemum, aut quasi contra Deum, etc.
quaiu quod nilui supra codd. mss. auctoritatem
PATROL. XXVI. 7
 SOS S. EUSEBll HIERONYMI 204
f (Vers. f>8.) Alii autem palmas in faciem ejus dede- ,A consilium inierunl oihnes principes sacerdoiumet se-
runt, dicentes : Prophetiza nobis, Ghriste, quis esl niores popuii adversus Jesum, ut eum morii traderent.
qui le percussii? Sfultum eraf verberarttibtis respon- Et vinclum adduxerifnt, et tradiderunt eum Pontio
dere, et prophetizare a csedentem, cum palam per- Piiato prmsidi. ?>iortsolum ad Pilatum, sed etiam ad
cutientis videretur insania. Sed sicut hoc vobis Herodem duclus t&i, ut uterque Domino iiluderel.
lion prpphetavit, sic illud manifestissime vaticinalus Et cerne solliciludinCm sacerdotum in malum. Tota
est, quod circumdarelur Jerusalem ab exercitu, et nocte vigilaverunt, ut homicidium facerent. El vin-
non relinqueretur lapis super lapideffl in templo. clum tradiderunt Piiato. Habebanl enim hunc mo-
(Vers. 69.) Petrusvere sedebat foris in alrio. Foris rem, ut quem adjudicassenl morti, ligatum judici
sedebat, ut videret exitum rei. Et nonappropin- iraderenl.
quabat Jesu, ne ministris aliqua suspicio nasceretqr. Tunp videns Judas; qui eum tradidit, quod damna-
(Yers. 72.) Et iterum negtivit cum juramento, quia lus esset, pmniientia duclus, retuiil triginla argenleos
non novi hominem. El post pusillum accesserunt qui principibus sacerdotum et senioribus, dicens : Pecca-
slabant, eldixerurii Petro. Seio* quOsdam pii affectus vi, tradens sanguinem juslum. Avarilioe roagnitudi-
[A/. pio affectu] erga Apestolum Petrum, locutn nem [A/. magnitudihe] impietatis pondus exclusit.
hunc ita interpretafos, ut dicerent Pelruni iton .B Videns Judas Doniinum adjudicatummorli, pretium
Deum negasse, sed hominerij, etessesensum : Ne- retulit sacerdotibus[ quasi in potestate sua esset
scio horaineni, quia scio Deum. Hoc quam ffivolum persecutorum mutare sententiain. Itaque licel mu-
sit, prudens lecter •intelligit; sic [AU si] defendunt taverit voluntatem suam, tamen voluntatis primse
Ap6siolhm,utDeurhmendacHreum<facianl.Bienimiste exitum noh mutavil. Si autem peccavit ille qui tra-
non iiegavit,"ergomentitus esiDominus, qui dixe- didit saiiguinem justum, quanlo magisJudoei pecca-
rat: Amen dico iibi,quiahac nocte, antequam galtus verunt, qui einerunt Isanguinemjustum,etofferendo
canlet, tcr me negabis. Cernequid dicat, me negabis, pret"ium, ad proditioheni discipulum provocarunt?
non liomiiiem. Qui diversas uaturas conantur introducere, ct di-
(Yers. 75.) Vere el tu ex illh es : nam ct loquela cunt Judam proditorem maloe fuisse naiuroe, nee
tua ie manifestum facit. Non quod allerios sermonis elecfione [A/.. electionem et servare] apostolalus
esset Pelrus, aut gentis exteroe. Omries quippe He- potuisse servari, respondeant qoomodo natura mala
braci erahl, et qui arguebarit, et qui arguebaiur [A/. egerit poehitentiam. i
arguebanlur];sedquod unaqnoequeprovincia et regio (Vers. 5.) At Ulidixerwit: 'Quid ad nos? Tu vide-
habeal proprietates suas, et [Al. ut] vernaculum ris. Ei projecds argentehhiiemplo, 227 recessil :
loquendi sonum vitare non possit. Unde etc Ephra- 'C el abiens, iaqueo se suspendit. iNiliil profuitd egisse
lltoeiin Jiidicum libro (cap. xn) non poSsunl avv<3vp.a poeniteiitiam, per quam scelus corrigere uon potuit.
dicere. Si quando sic frater peccat in fratrem, utemendare
. (Vers. 74, 75.) Tunc cmpitdetestari et jurare, quia valeal quod peccavit, potest ei dimilli. Sin aulem
non 2261i0l"sse' hominem. Et continuo gallus caritq- permanent opera, frustra voce assumilur poenilen-
vit. Et recordalus est Petrus verbi Jesu, quod dixertil: lia. IlOc est quod in psalmo de eodem infelicissimo
Priusquum gallus cantet, ter me negabh. In alio Juda dicilur: Et ortitio ejus fiat in peccalum (Ps.
Evangelio legimus : quia post negationem Petri, et cvm, 7); ut non solum emendare nequiveril prodi-
canlum galli, respexerit Salvator PetTum, et inluitu lionis iiefas, sed ad prius scelus etiam proprii ho-
sue eum ad aiharas lacrymas prevocarit. Nec fieri micidii crimen addiderit. Tale quid et Apostolus in
poteral, ut in negationis tenebris permanerct, quem secunda ad Corinthios Eplstola loquilur : Ne abun-
lux respexerat mundi. danliori iristilia absorbeatur frater e (II Cor. n, 7).
Et egressus foras, fievil amare. Iu alrio Caiphai (Yers. 6.) Prhtcipes autem sacerdotuni, accepds
sedeiis, iion poterat agere poenitentiam. Egredilur argenteh , dixerunt: Non licel eos mitlere in corbo-
foras de impiorum concilio, ul pavidoe negationis nam [Al. corbanam]', quia preliuni sanguhth est.
sordes amaris lletibus lavel. i D Yere culicem liquanies, et cameltim glulientes. Si
(Cap. XXVII.—Vers. 1 seqq.) Marie autem faclo, enim ideo nbn mitturil pecuniam in corbonam, hoc

a Antea legebaiur, cmdentibus.Verior quam re- vocem nbiiy, scldbboletli, quam Epbratbeei pronun-
posuimus adS. Patris mentem oniniiim niss. lectio tiabant nS~.D, sibbolelh. Vide Judicum lib. cap. xn
est. —
b Ex his unus vitlettir S. Ambrosius, cujus lioec versi 6. MAHT. Videri possil ipsnm Scliibboleth
sententia iib. x iu Lucam, n. 82 : Rene ncgavil ho- verbum, pro quo Sibboleih Epliralboei pronuniia-
El banl, proposiliim exemplo. Mss. (amen li^benf avv-
minem, quiasciebalDeum. pridem.foriasseS. ipse Qvp.a,aulLaline syntliema, quod bic propiie signum,
Hilarius, qui in hunc locum, El vcre prope, ait, jam nota, sive indicium est, quo ab Epbralbseis Galaa-
shte .piacnlo homhtem ncgabai, quam DeiFiiium pri- diloe iDiximusde hoc verbo alibi ad
mus agnoverat. P/ixeriiH excusandi affeclu, noii ut epist.idisiingiiebauiur.
118, ad Julianniu initio, ubi lamen diverso
culpam negarent. ab hoc significatu accipilur.
c Tessera militaris, vnlgo apud nos le motdu iguet, paulisper
• d Penes'Victorium; nildl profuit ei sera pmititen-
dicebatur avv$np.avel avp.@oloy, sigiiuroquod adpu-
dabatur viiandoeconlnsioiiis causa. lia,0 per quam, etc. \
gnam exeunlibus -Adduiitijonntrlli mss., qui ejusmodi est.
Gabaaditee ergo habebanl pro signo ac synlheuiate
305 COMMENTARIORUM IN EVANGELlUMMATTH^I LIR. IV. CAP. XXVII. m
esl, iii gazopliylacium et dona Dei, quia pretium A (Yers. 15 seqq.) Tunc dicil illi Pilalus: Non au-
sanguinis est, cur a ipse sanguis effundilur? «" quanla adversumte dicunl [Al. dicani] lestimonia?
dis
a El non respondit ei ad ullum verbum: ita ut mira-
(Vers. 7, 8.) Consilioautem inito, emerunlex illis
agrum figuli, in sepulluram peregrinorum, proptef retur r, prmsesvehementer. Per diem aulem solemnem
hoc vocatiis est ager ille Acheldemach, hoc esl ager consueveral
c prmses populo dimiltere uniim vinctum,
sanguiHh, vsque in hodiernuin diem. Illi quidem fe- quem q voluhsent. Ethnicus quidem est, qui cende-
eerunt alia volunlate, ut seternum impietalis suae mnat n Jesum : sed causam refert in populum Judeeo-
relinquerent e-x agri emptione monimentum. Coete- rum. r Non audh quanta adversum te dicunt testimo-
rum nos, qui peregrini eramus a Lege el prephetis, nia 11 ? Jesus aulem nihil respondere voiuit, ne cri-
prava eorum studia suscepimus in salulem : cl iu men i diluens a preeside dimitleretur, et crucis uti-
pretio sanguinis ejus requiescimus. Figuli autem iitas i differretur.
ager appellatur, quia figoitus noster est Chrislus. (Vers. \6 seqq.)- Babebat autetn tunc vincluminsi-
(Vers. 9, 10.) Tunc impleium esl quod dictum est gnem, c, qui dicebaiurBarrabbas. Congregathergo illh,
per Jeremiam prophetam , dicentem: Et acccperunt dixit t Ptlalus: Qttem vuilh dimillain vobh, Barrab-
triginta argenleos, prelium apprctiali, h quemappre- ibam, an Jesum, qui dicilur Christtis? Sciebat enim
liaveruni'a filih Israel, et dederunt eos in agrum fi- B < quod per invidiam tradidissenl eum. Isle in Evan-
guli, sicut conslitititmihi Dominus. Hoc teslimonium geiio, $ quod scribitur juxla Hebroeos, /t/ius maghlri
228 i" Jeremia non invenitur. In Zacharia vero, eorum < inlerprelalur, qui propter sedilionCm et ho-
c qui pene ujtimus est duodecim prophetarum, micidium i fuerat condemnatus. Offert aulem eis optio-
queedamsimilitudo ferlur (Zach. xi): et quamquam nem i Pilatus diraitteJJdiquem velint,lalroriem, an Je-
sensus non muitum diserepet, tamen et ordo et sum: <. non dubilans, Jesum potiuseligenduiii, sciens
verba divcrsa sunt. Legi nuperin quodam Hebraico eum < propter invidiam traditum. Igitur eausa crucis
volumine, quod Nazaroenoe«ectoemlhi ilebrocus oli- manifesle i invidia est.
iulit, Jeremieeapocryphurn, in quo hoecad verbum (Vers. 19 seqq.) Sedente aulem illp pro tribunali,
scripta reperi. Sed fanien mihi videtur magis de: mistt ad eum uxor ejus, dicens: Nihil libi e et juslo
Zacjiaria suinplum testimonium: Evangelistarumi J7/I; mutla enim passa sum hodie per visum propter
ct Apostolorum more vulgato, qui verborum ordines eum. Principes autem sacerdotumel seniorespersua-
prsetermisso , sensus fantiim de veteri Testamento) serunt populis ut peterent Barrabbam, Jesum vcro per-
proferunl in exempluin. derenl, Respondensautem pr.mses,aii illis: Quemvtd-
{Vers. 11.) Jesus autetn stelil ante prmsidem, ett tis vobh de duobusdimilti ? At iili dixeruni; Barrab-
inlemgavh eum prmses, dicens : Tu es rex Judceo- -^^ bam. Noia quod gentibus soepea Deosomnia reve-
mtm? Pilato tiihil aliud interrogante criminis, riisii lentur; et quod in Pilato et uxore ejus jusliim Do-
tilrum rex Judoeorum sit, arguuntur impielatis Ju- minum confitentibus Gentilis,- populi lestimoiiium
doei, quod ne falso quidem invenire potuerint quodI sil.
•objicereul Salvatori. (Vers. 22, 25.) Dicit illh PUatus: Quid igilur fa-
Dixil illi Jcsus: Tu dicis. Sic respondit ul et ve- ciam de Jesti, qtii dicilur Chrhlus? Dicunl omnes:
r.um diceret, et sermo ejus calumniee non pateret. Crucifigatur. Ait ilits prmses: Quid enim mali fecit ?
El attende quod Pilato, qui invitus promebat sen- Al illi magis clamabanl, dicentes: Crucifigalur. Mul-
tenliam, aliquaex parfe responderit; Sacerdotibuss las liberaudi Salvaloris Pilatus occasiones dedit.
autem et principibus respondere noluerit, indignoss Primum, latronera juslo conferens. Deinde inferens:
Stio sei'mone judipans. Quid igitur faciam de Jesu, qui dicilur Christus? hoc
a Iteruni penes Vjctprium , cur iptnint ii At nonneroo sludiosus de rjomine ipsum volens pro-
sanguinem
effunduni?
h Reppsuiraus quein, ad mss. omnium, quibuss pbelam laudare, scripserit ad codicis oram, Zacha-
rim , quod nomen priori, in propheth, lectione ex-
utimtir., fidem.,jpsopraelerea adnionente Groecotex-- puncta, alii in textum importarint. Certeomnium
tu, ovirtp-riaavrp.Anlea legehatur, guorf, Latinoe versionis Evangeliorum Ve-
e Atque ita qtiidem apud Jeremiara leclum olimii anti<|uissimum
ronense exemplar Jeremim iioinen non agnoscit,
liocce lestimonium opinatur Eusebiuslib. x Evan-- D legilque absolute , dictuni csl per Prophetam. Sed
gelicoej).en)onslratipnis;sed vel erasum inde posteaa et notatu digna Theopbylacti sententia est', qui le-
Judoeorum perfidia , vel hic substitutum Zacharim B gii, per Jeremiamei Propkeiam. 'iVKxoue,inquit, TO
nomen pro Jeremim librariorumoscitantia. Augusti- i- Eff.i, w.l uvayfawav.t,Sioi'Up.sp.ipv v.v.irov Upoipyrov
,
ousi. m,c. 7,de Consensu Evangelistarum id vide- yyovv tayapiov. Suwunt yup iart. rwv vit' apfoiv
tu.r referre :?jdmenioriaeJapsum in sacro scriptore,;, prfiivroiVTKtrepi Tij<;rip^grJ>Zayjy.pia;"kijsi,v.ef. t«*
quod eegrequidem concesserim. Receniiores, tur- TKTzepiTOO aypov o 'lepepiag v.n<p.it)'.Animadverteip-
batos Greecos prop.heiiariun Jeremioe codices ple- sam et copultim, ac lcge, per Jeremiam el Prophe-
rumque causantur. Alii "m a.utographo Mattbad d tam, scilicet, Zachariam.Jfhccntur eitimuna simul,
Grseco scriptum olim suspicaniur z.piov, pro quo ,o qum a duobus dictasunl. Qttmpretium spectant, Za-
Amonuenses .simUitudineiitterarum decepti posue- i- charias loquilur cap. xi. Qumrespiciunl emptionem
rint, 'ifiov : qyauiquam liujusmodi seriptioiiemcom-l- agri, Jeremias cap. xix.
pendia tam antiqui usus exstitisseijBHiime vi.dean- i- d Prosiibseqiieiiii sacri texiuspericope, bsecmo-
tur. Quamo.brerii ea propior ad fide.rnopinii) est,t, do subsiiluunt mss. nostii vetba : Jesus atilem niliil
scripfum ab Evangelista absidufe, iv TDI; vpofircai;,
i, respondere voluit, Eihnictts, etc.
n prophetis, quemadmodum lioiiiiulli e Gr.oecjspa- a- e Interserunlquidam mss. sit.
ribus, proecipueque S. Epiphanius videtur legisse. e.
207 S. EUSERH HIERONYMI ; 208
est, qui rex vester est. Cumque responderent, Cru-. Acens ego sum a sanguine justi hujus, etpostea fla-
cifigatur, non slalim acquievit; sed juxta suggestio- gellatum tradidisse Jesuni ut crucifigeretur? Sed
nem uxoris, qufe mandaverat: Nihil tibi ei justo scieiidum est Romanis eum legibus ministrasse,
illi, ipse quoque respondit: Quid enim mali fecit? quibus sancilum est; ul qui crucifigilur, priusfla-
Ilocdicendo, Pilatus absolvit Jesum. Al illi magis gellis verbereiur. Traditus est iiaque Jesus militi-
clamabant, dicentes-. Crucifigatur. Ut impleretur bus yerberandus, et illud sacratissimum corpus,
quo.d in vigesimo primo psalmo dixerat: Circum- peclusque Dei capax, flagella secuerunt. Hocautem
dcderunl me canes muld: et congregatio malignan- factum esl, ut quia scriptum erat: Mulla flagella
tium obsedit me (Psal. xxi, 12). El illud Jeremiee: peccalorum (Psal. xxxi, 10), illo flagellalo, nos a
Facta esl ndhi hmredilas mea sicui leo in silva: dede- verberibus liberaremur, 231 a dicente Scriptura
runt super me vocemsuam (Jerem. xii, 8). Isaia quo- ad virum justum : Fiagellum non appropinquabil td-
que in hac sententia congruente: Exspectaviut face- bernaculo tuo (Psal. xc, 10).
rcnt judicium, fecerunt autem iniquilatem, el non ju- (Vei'S. 27 seqq.) Tunc ndlites prmsidis suscipientes
sdliam, sed clamorem (Isai, v, 7). Jesum in h prwtorio, congregaveruntad eum univer-
(Vers. 24.) Vidensautem Pilalus quia nihil profi- sam cohortem, et exuehles eum, chlamydemcoccineam
cerel, sed magh tumuttus fieret, accepta 230 aaua, B circumdederunt ei. Et plectenles coronam de spinis,
lavit manus coram populo, dicens: Innocens ego sum posuerunt super capuii ejus, el arundinem in dextera
a sanguine hujus jusli: vosviderilh. Pilatus accepit ejus : el genu flexo ante eum, illudebant ei, dicentes:
aquam, juxta illud propheticum: Lavabo inler inno- Ave, rex Judmorum. Militesquidem, quia rex Judeeo-
centes manus meas (Ps. xxv, 6); ut'in lavacro ma- rum ftterat appellatus 1, cl.hoc ei Scriboe el sacerdo-
nuum ejus Geutilium opera purgarentur, et ab iin- tes crimen objecerant, quod sibi in populo Israel
pietale Judoeorum , qui clamaverunt, crucifigeeum, usurparet imperium, illudenfes hoc faciunl, ut nu~
nos alienos faceret, quodammodo hoc contestans, dalum prislinis vestibtis, induant chlamyden cocci-
et dicens: Ego quidem innocenlem volui liberare; neam pro crul'o limbo, quoreges veteresutebantur:
sed quoniam [Al, etiam] seditio oritur, el perduel- et pro diademale ponant ei coronam spineam : pro
lionis mihi conlra Coesaremcrimen impingilur: In- sceptro regalident calamum, et adorent quasi regem.
nocens ego sum a sanguinejusti hujus. Judex qui co- Nos auiem hoec omnia intelligamus myslice. Quo-
gitur conlra Christum sententiam ferre, non da- inodo enim Caiphas dixit .• Oporlet unum hominem
mnat oblatum ; sed ai'guit offerentes, justum esse mori pro omnibus(Joan. xi, 50), nesciens quid dice-
pronunlians qui crucifigendus est. Vos, inquit, vi- rel: sic et isti qurccumque fecerunt, licet alia mente
derith. Ego minister sum legum : vestra vox san- <G fecerint, tamen nobis, qui credimus, sacramenta
guinem fuudit. tribuerunt. In chlamyde coccinea, opera gentium
(Yers. 25.) El respondensuniversus populus,dixit: cruenta suslentat: iri corona spinea, maledictum
Sanguis ejus super nos el super filios nostros. Perse- solvit antiquum : in calamo, venenala occidil ani-
terat usque in preeseniem diem hsec imprecatio su- malia. Sive calamum lenebat in manu, ul sacrile-
per Judaeos, el sanguis Domini non auferiur ab eis. gium scriberel. Judoeorum.
Unde per lsaiam loquilur : Si levaveritisad me ma- (Yers. 50.) Et exspuentes in eum, acceperunt arun-
nus, non exaudiam vos. Manus enim veslrm plenmsunt dinerii, et percutiebant caput ejus. Eo tempore coin-
sanguine (Isai. i, 15). Optiiham hoerediiaiem Judaei plelum est; Non averd faciem meam a confusione
filiis reliuquunt [A/. reliquerunt], dicentes : Sanguis spulorum (Isai. L, 6), et tamen cum capul ejus per-
ejus supernos, el super filios noslros. cutiant arundine, sustinel cuncta patienter, ut 232
(Vers. 20.) Tunc dimisitillh Barrabbam, Jesum au- Isaioc verum ostendat vaticinium.dicentis: Arundi-
temfiagellatum iradidit eis ut crucifigerelur. Rarrabbas nem quassalam non confringet (Isai. XLII,5).
laifo,qui seditiones faciebat in turbis, quihomicidio- (Vers. 51.) Et postquamilluserunl ei, exuerunt eum
rum auctor erat, dimissus esl populo Judeeorum, id chlamyde, et induerunt eum vestimentis ejus, et duxe-
esl, diabolus, qui usque hodie regnat ineis, et idcirco D' runt eum, ut crucifigerent. Quando flagellatur Jesus,
pacp.mhabere non possunt. Jesus autem a Judoeisira- et conspuitur, et irridelur, non habet propria vesii-
dilus,absolviturabiixorePilali, etabipso preesideju- menta : sed ea quee propter nostra peccaia sump^e-
stus appellatur. Et centurio confitelur quod vere Dei rat. Cum aulem crticifigitur, et illusionis aique
Filius sit. Queerat eruditus leclor, quomodo sibi con- irrisionis pompa proeterierit, tunc prislinas vestes
. yenialPilalum lavisse uianus suas, et dixisse : Inno- recipit, et proprium assumit ornatum : statim-
» Pro hisce verbis, dicenle Scriptura ad virum natum , plurimi facit. Assentiantur
quoque huiclec-
justum, duo Palatin. mss.., secundum quod scriplum tipni antiquissimi Moijtis Cassini codices, Lougobar-
esi, lantum habent. dicis characteribus conscripti, numero decem ei
b Victorius tam iti textu, quam in Commentar. re- seplem , et Lovaniensiuro omnes.
Prmtorium: Theologorum
ponit, quod melior isihoec sit lectio, uti Graecus codex ejusdehi leclionis fons, ipse quoque
est iu vulgatis eroendatioribus codicibus impressis. legat, ££?TOiipuirSipiov.
Eam insuper retineant omnia ferme apud se mss. c Rectius fortasse Palat. mss. habent, russo. Tre-
Bibliorum exemplaria, hoc est numero quadraginta, bellius in Claudio, et Vopiscus in Aureliano hnjus-
jntcr quee librum Ccenobii S. Pauli, seepea se nomi- modi russas tunicas regum memoranl.
 209 COMMENTARIORUMIN EVANGELIUMMATTHiEI LIB. IV. CAP. XXVII. 210
que elementa lurbaniur, et lestimonium Creatori dat A mixlum, el cum gustassel, noluil bibere.Deus loquitur
creatura. ad Jerusalem: Ego te plantavi vineam veram, quomo-
(Vers. 52.) Exeunles autem, invenerunl hominem do factaes in amaritudinem vitis alienm [AI. aliena]
Cyrmneum, ttomine Simonem: Itunc angariaverunt, (Jerem. n, 21)? Amara vitis amarum vinuiii facit,
ul lollerel crticem ejus. Ne quis putet huic loco Joan- quod propinat Domino Jesu , ut impleatur quod
nis Evangelistoe historiam esse contrariam. Ille enim scriptum esl: Dederunt in escam meam fet, el in siti
dixit, exeuntem Dominum de proetorio portasse mea potaverunt me acelo (Psal. LXVIII,22). Quod au-
crucem suam; Maltheeus autem refert quod invene- tem dicitur: El cum guslasset, noluit bibere, hoc
runt hominem Cyrenoeum, nomihe Simonem, quem indical, quod gustaverit quidem pro nobis mortis
angarianles imposuerunt ei crucem Jesu. Sed hoc amaritudinem, sed terlia die resurrexeril.
inielligendiini est quod egrediens de praetorio Jesus, (Vers. 55.) Postqttam aulem crucifixerunl eum, di-
ipse portaverit crucem suam: postea obvium habue- vherunt vestimenta ejus, sorlem mitlenies, ut implere-
. rint Simoncm, cui portandam crucem imposuerint. tur quod diclum est per prophelam, dicentem: Divise-
Juxta anagogen vero , crucem Jesu suscipiunt runl sibi vestimenla tnea , et super vestem meam
nationes, el peregrinus obediens portat ignnminiain mherunt sorlem. Et Iioc in eodem psalmo fuerat
Salvatoris. B propheiatum : Divherunt sibi veslimenta mea,
(Vers. 55.) El venerunl in locum qui dicitur Gol- et super vestem meam miserunt sortem (Psal. xxi,
ijotlta, quod est Calvarim locus. Audivi quemdam 19).
a exposuisse Calvariee locum, in quo sepultiis est (Vers. 56.) Et sedentes servabant eum. Diligentia
Adam , et ideo sic appellatum esse, quia ibi antiqui mililum et sacerdotum nobis proficit, ut major et
hominis sil conditum caput, et hoc esse quod Apo- apertior resurgentis virtus appareat.
stolus dicaf: Surge qui dormh, et exsurge a morluh, et (Vers. 57.) El imposuerunt super capul ejus causam
illuminabit te 233 Christus. Favorabilis interpre- ipsius scriplam, Hic esl Jesus, rex Judmorum. Non
latio et mulcens aurem populi, nec tamen vera. possum digne admirari pro 234 rei magnitudine,
Extra urbem enim elforas portam, loca sunl inquibus quod d redemplis pretio falsis leslibus, et ad seditio-
Iruncantur capita damnatorum, et Calvariee, id est, nem clamoremque infelici populo concilalo, niillam
decollatorum sumpsere iiomen. Propterea autem ibi aliam invenerint causam inierfectionis ejus, nisi
crucifixus est Dominus, ut ubi prius erat area dam- quod rex Judeeorum esset. Et illi for>itan illudenles
naiorura, ibi erigerentur vexilla martyrii. Et quomo- rideniesque boe fecerint. Caeierum Pilatus eiiam
do pro nohis maledictum crucis factus est, et flagel- nolenlibus respondit: Quod scripsi, scripsi. Velitis,
Jatus est, et crucilixus; sic pro oronium salute quasi' C nolilis, Judoei, omnis vobis genlium turba respondet:
noxius inter noxios crucifigeretur. Sin autem quis- Jesus rex Judaeorum est, hoc est, imperator creden-
piam contendere voluerit, ideo ihi Dominum cruci- tium et confitentium.
fixum, ut sanguis ipsius super Adoetumulum distilla- (Vers. 58.) Tunc crucifixi suiit cum eo duo latrones,
ret, interrogemus eum, quare et alii latrones in unus a dexirh, et unus a sinhtrh. Si Golgotha luniu-
eodem loco crucifixi sint? Ex quo apparet Calvariam lus est Adam , et non damnatorum locus, et ideo
non sepulcrum primi homiuis, sed locum significare Dominus ibi cruciligitur, ut suscitet Adam, duo la-
decollatorum, ut ubi abundavit peccatum , super- trones quare in loco isto eodem crucifigunlur?
abundaret graiia(Bom. v).Adam verosepultum juxta (Vers. 59seqq.) Prmtereuntes autemlblasphemabant
b Hebron et Arbee, in Jesu filii Nave volumine eum moventes
capita sua, el dicenles : Valt! qui de-
legimus (Jos. xiv). struis templum Dei, et in triduo illud remdificas, salva
(Yers. 54.) Et dederunt ei c acelum bibere cum felle temetipsttm; si Filius Dei es, descende de cruce. Si-

aAtque ita quidem senserunt Paula etEustochium
Epist. inter Hieronymianas 46, ad Marcellam, cui
conscribendoe sensus preestitisse Hieronymum, vul-
garis opinio est. Locus, inquiunt, in quo crucifixus
est Dondnus nosler Calvaria appellatur, scilicel, quod .n
ibi sit antiqui hominisCalvaria condita, ut secundus '
Adam, id est, sanguh Chrisli de cruce slillans, primi
Adam eljacenlis protoplasti peccaia dilueret. Yerum
hanc veluti fabulam ipse alibi Hieronymus exsufflat.
Quem vero hic se dicit audivisse, in Commentariis
in Epist. nd Ephesios v,14, diligentius describit. Scio
me, inqtiit, audivisse quemdam de hocloco dhputan-
lem, qid in thealrale mirucuttim, numquam ante vham
popttloformamexhibuit, ul placeret: lesdmonmm hoc,
inquiens, ad Adam dicilur in loco Catvaricesepullum,
ubi crucifixus est Dominus, qui Calvarim idcirco
appellalus esl, quod ibi andqui hominh essel conditum
caput. Illo ergo iempore, qtto crucifixus Uominus,
super ejus pendebat seputcrum , hmc prophetia com-
plela est, dicens : Surge, Adam, qui dormis, et ex-
sorge a mortuis, et non ut legimus, inifavau aoi
XotcTou, idest, orietur libi Cbrisius, sed inc^avau,
id est , conlinget te Christus. Quia videlicel iaciu
sangtdnis ipsius, el corporh dependenth vivificelur,
atque consurgal, et lunc lypum quoqne illum verilale
compleri, quando Elismus mortuus mortuum susci-
tavil. Hmc ulrum vera sint, nec ne , lectoris arbitrio
derelinquo. Cerle lunc in populo dicla placuerunt, et
qttodam plausn ac tripudio sunt excepla. Nos qnaedam
observabimus ad hujusmel Epistolae locum : asti-
pulatorem enim S. Ambrosium inter ceeteros
magni nominis viros hoec opinio habuit, Com-
mentar. in Lucam xxm, ubi et, quod difficile est
creditu , prognatam ab Hebreeis tradit fuisse sen-
lentiam.
b Confer librum de Locis ad vocem Arboc.Yiden-
dus quoque S. Epipbanius conira Taiianum.
c Plerique omnes mss., vittutn pro acelo hic proe-
ferunt. Sed et Groeci archetypi varianl exemplaria:
aliis olvov,aliis o?o<;praeferentibus.
d Unus Palalinus, quod credentesfalsis teslibus: alii
vocem prefio tantum proeiermiftunt.
211 S. IDSSRMTIIERONYMI j 212
ndtiter et:principes sacerdoliim,Mludenies cum scribh ;Jk soli oppositus , breviis et ferrugineas fecisse lene-
et senioribusfdicebnrit, Rlasphemabahl, quia prajler- bras, trium horarum sbatium ponitur, ut omnis cau-
grediebantur viam, et iii vefo ifinere Seriplurarum saiitium oocasio toUeretur. Et hoc factum reor, ut
anlbulare holebant.' MovObantcapiia isua, quia jam conipieretur [Ah compleaiur] prophetia, dicens;
antea movef ant pedes, *l hon stabant super pelram. Occiimbetspi meridie, \ztconlenebrabitur super terram
Idipsum autem insultans, dicit fatuiis populus, qttod indielux (Athos, vm, J9); et in alio loco : Occubuit
falsi lestes COhfinxerariti :. sol';cum adliucmedia esset dies (Jerem. xv, 9). Vide-
(Yeis.' 42.^ Aiios sakos fecit, seipsum non potesl turque mihi clarissimum luineft mundi, hoc est, lu-
sdlvum facere. Eliam riolentes, confiterilur Scribre et minafemajus reiraxisse radios suos, neaut penden-
Pharisoei, quod alios salvrisfeceril. Itaque vos vestra tem videret Dominum j, aut impii blasphemanles sua
condemnal sententia. Qui enim alios salvos fecit, Iuce fruerentur.
utique si velletj seipsum salvare poterai. (Vers. 46.) Et circa horam nonam, ckmdvit Jesus
(Vefs. 45.) Siresphraelest, descendm•»de cruce, voce ritagna;, dicens: Eiit Eli, c lammasabaclhanh.
et credimus ei. Cpnfidil in Deo ; iiberet eum nunc si HocestyDeusmeuSjpeitsmeus, idqidddereliquhiime?
vttlt.DixU enim, qtda Filius Dei sum. Fraodulenta Prihcipio 236 vicesirrii d primi psalmi abusus est,
promissio. Qiiid est plus de cruee adhuc descendere B illudque quod in medib versiculo legitur: Respice in
viveiitem, an de sepulcro inorluum resurgere? Re* me, superfluuin est. Legitur enim in Hebroeo : Deus
surrexit, et non credidistis. Ergo si etiam de crttCe meus,\Deus meus, quareme dereliquhti? Ergo e impii
deseeritlefet, similiter non crederetis. Sed mihi hoc sunt qui psalmUm isluin ex persona David, siveEs-
videnUir daemones immittere. Statim enim ul criiei- fber elMardochoei diclum puianl, cum eiiam evange-
fixus est Domiiius , senserurit virtulem crucis, et Ijsteetestimonia ex eo sumpta super Salvatere iiitel-
inieilexerunt fractas esse vires suas, e't JiPc agttnl, ligaiil1: ut est illud : Divheruni sibi vestimenta mea,
ut de, Lcrueedeseeiidat;, 235 *ed Dorainus seiens et super vestemmeam mheruni soriein, Et aliud: Fo-
adversariorum insidjas , permanet in patibulo , ut deruntmanus meas et pedes ineos, Ne mireris verbo-
diabolumdestruai. rnm liuniilitatem et qiierinionias derelicti, cum for-
(Vers. 44.) Idipsum auteiri etiatrones, qui' crucit mam seivi sciens, scaridalum crucis videas.
fixi erant cum eo, improperabant ti. flic per tfopurii; (Vers. 47,) Quidam dutemiiiic stantes el attdientes,
qui appellatur * avXhr<Pi<;, pro uno latrone uierque dicebdnt: Eliam vocdthte. Non omnes, sed qnidam
induoilur bliisphemasse. Lucas vero asserit, quod quosarbitfor milites fuisse Romanos, non intelligen-
altero blaspheniahte, altcr cpiifessus sit, etecentra- tes sefmonis Hebraici proprietalem, sed ex eo quod
rio increpaverit blaspheiiianiem (Luc. xxni). Non C dixit: Eii, Eli, putaiites Eliam ab eo invOcatum.
quqd discrepent EvaugeJia ; SGdquod prifnuni uter-* Siri autem Judoeos qui ihoc dixerint, intelligere vo-
que blasphemaverit, dehinc solefngieiife, terra luerimus , et hoc more: sibi solito faciunt, ut Domi-
comnjoia, saxisque disrjipiis, «l ingriienlibus tene- nuiri imbecilliiatisiflfameiit, qui Eliae auxilium de-
bris, untis Grediderit jn Jesum , et priorem iiegaiio- precefur. 1 v
nem sequenli confessione emendaverit, In duobus la- (Vers. 48.) Etconiiimo currens unvs cx eh, acce-
ironibus uterquepopulus, et Gentiliunj, et Judoeo- ptam spongiam implevil acclo: el impostdl arundini,
rum priniuni Jloniinuni blaspheinavit. Postea signo- et dabkl ei bibere. Et lioec facta sunl Ut compleretur
rum inagnitiidine alter exterritus egit pieiiiteiuiam, propbetia: in siti mect potqverunt me aceto (Ps.
et usque liodie Judasos increpal [AL- increpuerit] Lxvm, 22). Usque bodie Judoei et omijes increduli
lilasphemaiites. Domiriicoe i'esurrectioriis aceio et felle potaril Je-
(Vers. 45;) A s&ctaautem hpra, ienebrm fmtm snnt sum ; et dant ei vinujn myrrhaium ut eum conso-
super universam terram usque ad horam nonam. Qui piant, et mala eorum 11011 videat.
scripsefuiit cjjiitfa EvangeliS, suspieaiifuf delifjuiitih (Vefs. 50.) Jesus auUmilerum clamansvocemagna,
solis, qurid certis stalulisque teirinoribus accidere sO- eniisitppiritum. Diviiioe|poieslaiis indicium est emit-
let, discipulos Chrisii ob itnperitiam super resurre- 1) lere spiritum , ut ipse quoque dixeral: ATemopotest
cliuhe Doifiihi ihtOfpretaios : curn defectus' srilis iOllere\aniriiammeariianie; spd ego pono eam a me
nuiilquaiiihisi oftu iuiiotjfierisoleat. Nttjii aufein dti^ ipsP,el rursumqccipiqmeam (Joan. x, 18).
bium est pascbic tempore iunam fiiisseplehissimam. (Vers. 51.) Et ecce tvelum Templi scissum esl in
Et'iie forsltan videreiuf ttthbra terroe, yel orbis ltihae diids pttrtes q sunimo usque deorsnm. Velum templi.

? Iiitefsefunt quidam jnss» voculam^ nunc.
b Yidenttir veteriijn Coddt exsGriptpres legi nia-
quodest,commi.ic(to; fereeniniomiies
luisse avp.p.t%_is,
proefefUiit^quamquam:inehdosa •r^piB.trig,
atit avp-ioi^K: <<•'- :';'• ;_ -, ' Scriptutn,
'•
c TfeS niss. j Lemasabtictltmii: et mox, -quare de-
reliquhti,peit2. i Et hilerpretaiione pervcrsa putant de Esther tolum
d Pseudo-Hiei'on'. Bfeviafio iii^sdltiios: "Hocver-
sicnlo Dsminiisin. cmce pendens usus-est, exquo sani-
mudvertirnus totum ftfdlmum u Domino ihvrueepo-
sito decanlari. Quod autem habel in medio , Intende
mihi, iu Hebmh codicibhsnon habelur, et appositum
vox Dpmiiti deciarai, qum eliam illud in Evangeiio
" i
prmterinisiifeM.
c Idpm in ipsiusmet psalmi tilulum: Hanc inscri-
piioriem Hcbrmi aliter habent: Pro cervo iriatuiino.
vigesinium primum psalmum esse compositum. Qtmd
videliccl'ipsius periculo et iniercessione apud regenisit
de periculo-israetitims popuius liberatus.
215 COMMENTARIORUMIN EVANGELIUMMATTILEl LIB. IV. CAP. XXVII. 214
scissum est, et omnia Legissacramenta quaeprius ;\. In alio Evangelio post lerroemotum manifestior causa
tegebantur , prodita sunt, atque ad Gentium popu- miraculi centurionis exponitur: quod eum vidisset
lum transierunt. In Evangelio, cujus saepe facimus eum spiritum dimisisse, dixeril: Vere Filius Dei erat
mentionem, superliminare lempli infinitee magnitu- tsle. Nullus enim habet poteslatem dimittendi spiri-
dinis fraclum 237 esse atque divisum legimus [A/. tum , nisi ilile qui animaruin conditor est. Spiritum
legi]. Josephus quoque refert virtutes Angelicas, autem in hoc loco pro anima inletiigamus, seu quod
* tunc
preesides quondam templi, pariler concla- spif iluale et vitale corpus faciat, seu quod animee
masse: Transeamus ex hh sedibus. ipsius subslantia spiritus sit, juxta illttd quod scri-
(Vers. 52.) Et lerramota est, etpetrm schsm sunt, plum est: Auferes spiritum eorum , el deficient (Ps.
et monumenta aperta sunt. Nulli dubium est, quin ciu, 29). Et hoc considerandum , quod cenlurio
[Al. quid] significet juxta lilteram magniludo signo- anle crucem in ipso scandalo passionis vere Dei Fi-
rum , ut crucifixum Dominum suum et ccelum et lium confiteatur: et Arius in Ecclesia proedicet
lerra et omnia demonstrarent. Scd mihi videlur ler- creaturam.
roemolus et reliqua typum ferre credentium, quod (Vers. 55, 56.) Erant aulem ibi mulieres mullm a
prislinis errorum vitiis derelictis, et cordis emollila tongequm secutm fuerant Jesurn a Galilma, minhlran-
duritia, qui prius siroiles erant lumulis mortuorum, B tes ei: inler quas erat Maria Magdalene, el Maria Ja-
postea agnoverint Creatorem. cobi, el Joseph mater, et mater filiorum Zebedmi.
(Vers. 55.) Et multa corpora sanclorum qui dor- Consuetudinis Judaicee fuit, nec ducebatur in cul-
mieranl, surrexerunl. El exeuntes de monumenth post pam more gentis antiquo, ut mulieres de substaniia
resurreclionem ejus , venerunl in sanctam civitatem, sua victum atque vestitum preeceptoribus ministra-
et apparuerunl multis. Quomodo Lazarus mortuus re- rent. Hoc quia seandalum facere poterat in nationi-
surrexit, sic et multa cerppra sanclorum resurrexe- bus, Paulus abjecissese memorat. Dicit enim ipse:
runt, ul Dominum ostenderent resurgentem (Joan. Numquid non habemus poleslatem sorores mulieres cir-
xi). Et lamen cum monumenla aperta sint, non an- cumducendi , sicul et cmteri Apostoli faciunl (I Cor.
tea resurrexertint, quam Dominus resurgerel, tit es- ix, 5) ? Ministrabant autem Domino de substanlia
set primogenitus resurrectionis ex mortuis. Sanclam sua , ut meteret earum carnalia, cujus illoe mete-
autem civitatem in qua visi sunt resurgentes, aut Je- bant spiritualia. Non quod indigeret cibis Dominus
rosolymam ccelestem intelligamus, aut banc terre- creaturarum, sed ut typum ostenderet magistrorum,
nam, queeante sancta fuerat. Sicut et Maltheeus ap- quod victu atque vestitu ex diseipulis deberent esse
pellatur publicanus , non quod et Apostolus adliuc contenti. Sed videamus quales comileshabuerit: Ma-
permaneat publicanus, sed quod prislinum vocabu- - riam Magdalenam , a qua 239 septem deemonia
lum leneat. Sancta appellabatur civitas Jerusalem ejecerat, et Mariam Jacobi, et Joseph malrem, ma-
propler lemplum et sancta sanctorum, et ob dislin- terleram suam, sororem Marioe, matris Domini, et
ctionem aliarura urbium, in quibus idola colebantur. malrem filiorum Zebedoei, quoe paulo ante regnum
Quando vero dicilur, apparuerunt mullis, ostendilur liberis postulavei'at, et alias quas in coeteris Evan-
non generalis fuisse rcsurrectio, quae omuibus ap- geliis legirous (Luc. vm).
pareret: sed specialis ad plurimos , ut hi 238 vi" (Vers. 57, 58.) Cumautem sero factum esset, venit
derent qui cernere merebanlur. quidam homo dives*abArimalhia, nomine Joseph, qui
(Vers. 54.) Centurio autem et qui cum eo erant, el ipse dhcipulus eral Jesu. Hic accessil ad Pilatum ,
ctistodientesJesum , viso terrmmolu et hh qum fiebant, et pedit corpusJesu. Tunc Pilalus jussit reddi corpus.
timuerunt valde, dicentes : Vere Filius Dei erat isle. Dives refertur non de jaclantia scriptoris, quo virum

a Imposuisse videlur Hieronymo Eusebius, qui Dominus relributionem inimicis suis, implens comnti-
hoc ex Josepho miraculum iu Chronico memoral nationem, qua dixerat: Relinqueiur vobis domus ve-
ad annum Christi 55 , ad quem ejus et mortem re- stra deserta, el iilam prophedam: Dereliqui dotrium
ferl. Josephus etiam , inquit, vernaculus Jttdmorum ineam: quandoprmsid.es templi consona angeli voce
scriptor circa hmc lempora die Peniecostes , sacerdo- dixerunt: Transeamus ex his sedibus, de quibus Jo-
tes primum commotioneslocorum et quosdam sonitus sephus Judaicm scriptor hhlorim, etc. Sic revera ha-
senshse testalur, Deinde ex adyto templi repenthtam D bet Josephi lestimoniuin lib. vi, cap, 5 , ubi signa,
subito eruphse voeemdicentium : Transmigremus ex quaj Jerosolymorura destructionem porteiidebant,
his sedibus. F.xinde nosler, qui properanti calamo proecesseruntque proxime, reeitat; K«Ta§<iTJJV iop-
bosce Commentarios lundebu , bona fide hausit; Tijv!) HevTvjKoo-Tn
v.a\eirai,vv-/.ro>poihpttg napziBbvrtg
nec Josephi textum videtur consuluisse: quemadmn- sig TOIvSovhpbv , uatzep a,vroi_;e'0og»v Ttpbsras let*
duin neque cttm epistolas 18, ad Damasum, el 120, rovpyias, izp&rovp.iv v.tviitaeag avrikaSiaBai etpaaavv.al
ad Edihiam daret quassi. 8 atque alibi. Sed cum in v.rvKOV,p.ira Bi ravra v.ai «jxwvrjj aOpba;, HlcraSaivoi-
Isfiiam Gomment. scriberet, meliori usus consilio ad p.tv ivrevBev. Festo aulem aie , qui Penlecoste appel-
ipsiusmet Josephi historicam lidem , non quo anno laiur, sacerdotes noctu templum ingressi ad obeunda
mortuus est Christus, sed post fere iriginla duos ab ex more minisleria , primum qttidem moium, ac stre-
ejus passione, hocmonstrum interea, quoeexcidium pitum se exaudhse dixerunt, tum deinde vocemqttasi
ternpli clademque urbis Jerosolymitanse aniecesse- confcrimmutlitudinh simul clamanth, Migremus hiiic.
runt, reeiissime censet. Eo, inquit, tempore (excidii Verosimile est adeo Eusebium in vitiatos ac male
Jerosolymilant) el in urbe el in templo, tam sacerdo- confusos Josephi codices incidisse: quod pridemdo-
iutn el Levitarum, quam vulgiignobilis, mulierumque, ctis viris notatum esl, ,
ac puerorum ulnlalus auditus est: quando reddidit
215 •-.S. EUSEBH HIERONYMI 216
1
nobilem atque ditissimum referat Jesus fuisse disci- .A diceretur. Quod autem in sepulcro ponendus esset,
pultim; sed tit ostendal causam quare a Pilaio cor- prophetoe testimoniuin esi, dicentis : Hic habitabil in
pus Jesu polueril impetrare. Pauperis enim et ignoli excha spelunca pelrm forlhsimm (isai. xxxni ,16).
non erat ad Pjlatuni praesidem Romanoe poiestatis Siatiraqne posl duosjversiculossequilur: J^e^emcuin
accedere, et crueifixi corpus impetrare. In alio Evan- gtqria videbilh (Ibid\, 17).
gelista (Luc. xxin) Joseph iste a. ^ovlnvrrtg appella- Cap. XXVIII. — Yjers. 1.) Vespere autem sabbaii
tus, id est, consiliarhts , et de ipso quidam putant qum lucescit in primd sabbati, venil Maria Magdalene
pritinim psalmum esse composilunj:• Beatus vir qui et altera Maria videre sepulcrum. Quod diversa tem-
non abiit in consilio impioriim, et reliqua. pora isiarum mulieitum in Evangeliis describunlur,
(Vers. 59.) Et accepto corpore^ Joseph involvitillud non mendacii signufn est, ut impii objiciunt, sed
in sindone munda. Ex siniplici sepultura Domini, sed|uloe visiiationis officium , dum crebro abeuni ac
anibitio divitum condemnalur, qni ne in tumulis qui- returrunt, et non patiunlura sepulcro Doinini diu
dem possunt carere divitiis. Possumus autem juxia abesse vel longius.
intelligentiamspiritualem et hoesentire.quod corpus (Yers. 2, T>.\Et ecceterrmmotus faclus est magnus.
Domini non auro, gemmis et serico, sed lenteainine Angelus enini Doniitd descendit de cmlo, ei accedens,
purp obvolvendum sit, qnamquam et hoc signilicet, 8 revolvitlapiderh-el sedebalsupereum. Eratautem aspe-
quod ille in sindone munda involvit Jesum, qui pura ctus ejus sicul fuigur [Al.fu/<jor], el vesihnentumejus
roente eum susceperit. sicutnix. Dominus noster unus atque idem Filius Dei
(Yers. 60.) El posuit illud in monumenlo suo novo, e( Filius hominis, jiixla ulramque naturam, divini-
quod exciderat in petra, et adtolvit saxummagnum ad latis et carnis, 241 n,inc magniludinis suoe, nunc
oslinm monumenti, et abiil. In novo ponitur monu- Iiumililatis signa dejnonstrai. Unde et in proesenti
mento, ne post resurreclionem , caeteris eorporibus loco, quamquani homo sil qui crucifixus est, qui se-
remanentibus, resurrexisse alius fingeretur. Potest pultus est, qni clansus tumulo, queni Iapis opposi-
aulemetnovum sepulcrum Marieevirginalem ulernm tus cohibet, lamen quee foris aguntur, osiendunt Fi-
demonslrare : saxumque oslio appositum, et saxum lium Dei, soJ fugiens, lenebroe ingruentes, lerra
magnurn ostendere absqueauxilio plurimoriim sepul- commola, velum scis^um, saxa dirupla, niorlui sus-
crum non poluisse reserari. citali, angelorumminisleria, quoeab inilio naiiviiatis
(Vers. 61 seqq.) Erat autem ibi Maria Magdalcne ejusDeum probabant; Ad Mariam Gabriel venit, cum
et aitera Maria , sedenies contra seputcriim. Altera Joseph angelus loquitur; idem pastoribus nuniiat,
autem die qum est post parasceven, convenerttnl prin- angeloruni postea auditur cliorus dicenliuui : Gloria
cipes.sacerdolum el Pharhmi 240 °d Pilatum, dicen- C in excelsh Deo, elin terrapax hominibusbonmvolun-
tes : Domine, recordad sumus, qttia seductor ilte dfxit taliS\(Luc..11).Tentatur in solitudine, et post vicloriani
adhncvivens : Posl tres diesresurgam. Caeteris relin- statim serviunt angeli. Nunc quoque Angelus venit
quentibus Dominum, inulieres in officio perseverant, custos sepulcri Doiriiniei, el in vestilu candido
exspectantes quod promiseral Jesus , et ideo merue- .signat gloriam Iriumpliantis. Necnon ascendente ad
runt primoe videre resurgentem, quia qui persevera- ccelos Domino, duo angeli in Oliveti monte cernun-
verit usque in finem, hic salvus eril (Matlh. x, 22; tur, pollicentes aposjolis secundum Salvatoris ad-
xxiv, 15). * venlum (Acl. i). :
(Vers. 64 seqq.)/ufre ergo custodiriseptilcrumusquc (Vers. k, 5.) Prm timore anlem ejus, extenili suut
in diein tertium, ne forle veniant dhciptili ejus, el fu- custodes, et facli sunl iielut morlui. Respondens aulem
rentur eum, el dicanl plebi, surrexit a mortuis, et erit angelus, dixitmulieribus: Nolite timere vos. Scio eitim
novissimus error pejor priore. Ailillh Pilatus: Habetis quodJesum, qtti crudfixus est, qttmrith: Nonesl Idc,
cusiodiam. Ite, cuslodiie sicul scith. Uliautem abenn- surrexil enim tlcul dixit. Custodes, timore perterriii,
les, munierunt sepulcrum, signantes lapidem cum cus- insiarmorluorumstupiefacii jacent,et lanien angelns
todibus. Non suffecerat priiicipibtis sacerdotuin , et non illosjsedmuliei&sjconsolalui'. Nolitelimere vos.
Scribis ac Phariseeis crucifixisse Dominum Salvato- D Illi.iriquit.timeaiii: in bis perseveret pavor, iu quibus
rem , nisi sepulcrum custodirent, cohortem accipe- permanet incredulitasi Cieterum vosquia Jesuniqua:-
renf, signarentlapidem, quantum in illisest, inanum rilis crucifixum , audiite quod resurrexerit el pro-
opponereni resurgenii, ut diligeiitia coruni noslrae missa perfeceril.
fidei proficeret : Qiianio enim ainplins reservatnr, (Vhrs. 6, 7.) Venite[ et videte c locum ubi positus
tanto magis resurrectionis virtus ostenditur. Unde el erat Duminus. Et cito euntes, dicile dhcipulh ejus. Ut
in monumentoiiovo, quod excisum fuerat in pelra, si meis verbis non credilis, vacuo credatis sepulcro,
eonditus est : ne si ex multis lapidibus eedilicatum et gradu concijo pergife ac nuniiate discipulis ejus.
esset, sufJbssis tumuli fundameiitis, ablalus furto Quia surrexit, elA ecce prmcedit vos in Galilmam :
a Mss.BOTAHc,pariconsensulegunt. Porronedutn multi puleni de Joseph diclum esseillo ab Arimatlda,
qiiibusdam , sed inuliis placuisse hanc de Josepho qui13non abierit in consilio Jndmorum.
senieniiam , teslatur Expositio psalmorum altera , Pro Joseph noroiiie, tres Palatini mss. Jesu lia-
qnaro ex p:irte Rreviario in psalmos Hieroitymo per- bent, id est corpore Jesu.
peram ascripto , falsoet ipsam iribiiliim suJjjungi- c Ybcem locum Palatini mss. Ignorant.
mus .' Gencraliter de quolibet justo viro dicitur, licet d Hic quoque verbuni ecce Palat, mss. oniitlunl.
 217 COMMENTARIORUMIN EVANGF.LIUMMATTH^I LIB. IV. CAP. XXVIII. 218
ibi eumvidebilh : ecce prmdixi vobis. Hocesl in vo-- A j verlunt in redemptionem meudacii, sicut antea tri-
lutabrum gentium, ubi anle error erat et lubricum , ginta argenteos dederant Judoe proditori. Oinnes
ct firmo ac stabili pede vesligium non ptmebat. igiturqui stipetempli, et his quee cnnferunlur ad usus
(Vers. 8.) Et exierunt cilo de monumento cum li- Ecclesioe abulunlurin aliis rebus, 243 quibus suam
ihore el gaudio 'magno , currenles nuntiare discipuliss expleant voluntalem , similes sunt scribarum el sa-
ejus. Duplex mentesmulierumteiiebataffectus, timo- cerdotum , redimentium mendacium , et Salvatoris
ris et gaudii : aller de miraculi magnitudine , 242 J sanguinem.
aller ex desiderio resurgentis; et taraen uterque fe- (Vers. 16, 17.) Undecim autem discipuli abierunt
mineum concilabatgradum. Pergebantad aposlolos,, tn Galilmam, in monlem ubi consdtueral illis Jesus.
ut per illos fidei seminarium spargerelur. Et videntes eum, adoraverunt; quidam autem dubita-
(Vers. 9.) Et ecceJesus occurril illis, dicens : Avete. verunt. Post resurreclionem Jesus in monie Gali-
Quoe sic quoerebant, quoe ita currebant, mercbanturr loeeeconspicitur, ibique adoratur : Jicet quidam du-
obvium habere Dominum resurgentem , et primumI bitent, et dubitatio eorum nostram augeat fidem.
audire, Avele: ut maledictum Evte mulieris in mu-- Timc manifesiius ostendilur Thomre, et latus lancea
lieribus subverierelur. vitlneralum, et manus fixas demonstrat clavis.
lllm autem accesserunl, et tenuerunt pedes ejus , el! B (Vers. 18.) Et accedens Jesus locutus esl eis, di-
adoraverunt eum. Isioeaccedunl et tenenl pedes ejus,, cens : Data est mihi omnis potestas in cmlo el in lerra.
quia adoraverunt eum. Coeterum illa, quoe quoerebatt Illi poteslas data est, qui paulo ante crucifixus, qui
viventem cum mortuis , el nesciebat adhuc Filiuini sepultus in tnmulo, qui mortuus jacuerat, qui postea
Dei surrexisse, merito audit : /Ve langas me, non-- resurrexit. In coelo autem et in lerra polestas dala
duin enim ascendi ad Palrem meum (Joan. xx, 17). est, ut qui ante regnabat in ccelo, per fidem creden-
(Vers. 10.) Tunc ail illis Jesus:Nolite timere. Et ini lium regnet in lerris.
veteri et in novp Teslamento, hoc semper observan- (Vers. 19.) Euntes ergo, docele omnes gentes , bap-
dum est:quodquando augustior[A/. angtislior]aliquaI tizanles eos in nomine J>alrh, el Filii, el Spiritus
apparueiit visio, primum timor pellitur,ut, sicmenle ; sancti. Priiuum docent omnesgenles, deinde doctas
placata, possint quoe dicuntur [.4/. dicu.nl], audiri. iniingiint aqua, Non enim potest fieri ut corpus 244
Ile, nuntiate fralribus meis , ut eant in Galilmam ,, baptismi recipiat sacramentuin, nisi ante anima fidei.
ibi me videbunt, Qum cumabiissenl, ecce quidam dei suscepeiit veritatem. Riipiizanlur autem in nomine
custodibus venerunl in civitatem, et nuntiaverunt prin- Palris, et Filii, el Spiritus sancti, ut quorum una
cipibus sacerdotum omnia qum facla ftterant. His fra- est divinilas, una sil largitio: iiomenque Trinitatis,
tribtis de quibus in alio locodixit: Annuntiabo nomen C unus Deusest.
tuum fratribus meis (Psal. xxi, 25): qui Salvatorem (Vers. 20.) Docentes eos servare omnia qumcumque
nequaquam iu Judeea conspiciunt, sed in geniium mandavi vobh. Ordo proecipuus : Jussit apostolis ut
multitudine. primum docerenl universas gentes, deiude fidei in-
(Vers. 12seqq.) Et congregali cum senioribus, con- tingerent sacraniento, a et post fidem ac baplisma,
silio acceplo , pecuniam copiosam dederunt milidbus , quoe essent observanda praeciperent. Ac ne pulenius
dicenles : Dicite , quia dhcipuli ejus nocte venerunt, levia esse quoejussa sunt el pauca, addidit: Omnia
et furati sunt eum, nobis dormienlibus. Et si hoc audi- qumcumquemandavi vobis.Ul quicuiiique crediderint,
tum fuerit a prmside, nos suadcbimus ei, el securos vos qui iuTiinilate fuerinl baptizati, omnia lacianl quee
faciemus. At illi accepta pecunia, fecerunl sicut eranl preecepia sunt.
edocli. El divulgatum est verbum istud apud Judmos Et ecce ego vobiscum sum omnibus diebus, usque ad
usque in hodiernum diem. Custodes miraculum con- consummadonem smculi. Qui usque ad consummaiio-
Dlenlur : ad urbem conciti redeunt: niinliant prin- nemsoeculi ciitn discipulis se funiriiiii esse proniitlit,
cipibus sacefdotum qus viderint, quss facta con- et illos ostenditsemper esse victuros, el senumquain
spexerint. Illi qui debuerantconverti ad poenitentiam, a credenllbus recessurum. Qui autem usque ad con-
elJesum quaerere resurgeniem, perseveranl in ma- D summationem mundi sui procsenliam pollicetur, non
lilia , et pecuniam quoe ad usus lempli data fuerat, ignorateamdieminquasescilfuluruui cumaposlulis.
* Hunc
Hieronyuii locutn nonnulli cuin Garnerio tandus qui ab Augustino, quamquam nomine dissi-
ad Mar. Mercatorem, unum ex tribus illis esse pu- mtilato, reprehendilur. Neque enim id proprie
tant, quos S. Augusiinus libro de Fide et Operibus Hieron. sentit, quod Episcopus Hippouensis culpat:
notat.impugnatque, tacito lariien auctoris homine, ut ex superioribus atque iutegro coniexiu inaiiifes-
prm reverentia, ut ait, lanli viri, Hanc nempe ipsam, tuin est, ubi fidei docuinam coiitiuuo proeponijubel:
prmcedere debere baplhmi sacramentum, ut deinde se- Neque enim, inquii, potest fieri, ul corpus bapdsmi
quatur vilm morumque doctrina, sententiam S. Au- recipiat sacramentttm, ritsi ante anima fidei suscepeiit
guslinus perversam ac preeposleram esse contendil. veritaiem. De moruiu aulem doctrina parum sollici-
Sed quetnadniodum prior ex iis locus, qtii est de tus, si baptismo proemittalur, tanlutn cural ne om-
omnibus citra discrimen adiniltendis ad baplismuni nino proelermitlaiur; eaque cerie vel posi bapiis-
iia ut etiam gravissimorum criminum rei, iique per- mltiii tradenda esl. Accedil quod et lertitim locutu
linaces, qtii vitam emendare nolint, non repellanlur, i
falso notaiuin dici ab Augustino, osteiidiinus ad dia-
flieronymo affingi nullatenus potest, quem penes 1log. 1 contra Peiagianos, et ad Comnientar. in Isai,
nihil huic errori consentaneum est invenire : ita <
cap. ultimum.
neque in hoc culpandus est S. doctor, isque pu-
219 S. EUSERII HIERONYMI 220

-S. EUSEBII ""'... HIERONYMI

! i
STRIDONENSIS PRESBYTEBI

TRANSIiATIGi

HOMILIARUM XXXIX ORlGENIS

IN EVANGELIUM LUCJE,

AD PAULAM ET EUSTOCBIUM.

245 "246 Ante paucos dies quorumdarii in .A alierta diclarem : praesertim 247 248 cum a si-
Matihseum et in Lucanl CSmmentarios vos Iegisse liislrO dscinem e cprvum audiam crocitanlem, etmi-
dixistis, e quibus alter et sensibus liebes esset, et finji in modum de cunctarum avium ridei*e colori-
verbis: alter in yerbis Iuderet, in sententiis dofmi- bus, cum totus ipse tenebrosus sif. Fateor ilaque
taret. Quaniobrem petistis , ut contemptis isjiusmodi antequam ilte objiciat, iii bis Origenern tractatibus
nugis, sajtem i> triginta et novem Adamahlii noslfi quasi f piierum talis ludere : alia sunt virilia ejus,
in Lucam Ijomilias, sicut in Graeco liabehfur, iriter- et alia seneciutis seria. Quse si libuerit, si potuero,
preter: molestamrem et tormento simitem, alieno, si Domiiius;ut iii Latinum sermonem vertam, de<
utail Tullius, stomacho et non suo scribere : qtiam derit commeatum, et praetermissum opus prius
lamen idcirco nunc faciam, quia subiimiora non exiilevefo, turie videre poteritis, immo per vos Ro-
poscitis. Siquidem illud qiiod olim Roma» salicta riiana lingua cognoscet, quanlum boni et anle ne-
Rlaesilia flagitaveral, ut c viginti quinque toiriOsil- scierit, et scire ljunc coeperit. Prajlerea Commen-
lius in Matthoeum, et quinqiie alios in Lucafft, et tariiis \-iri «eiOquertlissiiiiiHilarii et beali marlyris
<*trigintaduos in Joannem, hostraj iinguse traderem, Victorifii, quOs iii Maithrjeum diverso sermone, sed
nec virium mearum, nec olii, nec labofis est. Per- uiia gratia spiritus edidertint, post paucns dies ad
spicltis enim,quantum apud meetouciOritas vesffa, B vps mittefe drsposui; (ie ignoretis quantum nostris
etvoiuntasvalet. PrajternJisi paululum Rebraicariiih qiioque homiriibus: sanclarum Scripturarum quon-
Qnsestionum lihros, ut adatbitrium vestrum Iuefa- dam stiidiuiii fuerit.
tivis Operis haec, qualiacumque sunt, non hiea, sed
« tiaric ipsam ex ihtegro prsefatiOriem postremat trigihtaiiovem, auttriginta quatuor, pro trigtntaduos,
dumtaxai periodo defruncata, reciiat ad invidiam qiiam leciionem e;x Rufini testimonio jeposuimus.
Origeniani nominis Hieronymo creandam Bufinus Eusebius modo laudato universa Hist. Eccl. libro duos lan-
Invectivaruin lib. ir, nufn. 21. luhi et'viginti'«x{hac Comiiieiiiariorum
fcSuffeciiiius ex Rufini leeiioiie niiirierum triijinta stfue tiovil : verijim fortasse et ibi, triginta duos,
el novein, qui in viilgatis antea liliris deerat, ut legendumest. Nunc vix supersunt uovciii.
homiliasin Lu- "e Caluiniii.itnrRufiniis, notari liic abs Ilierony-
omnes, atqueadeo nmlto liis plures mo sub corvi noiriirie S. Ambrosium : primuiii ex co,
carii ex Adamariiio Latirie reddidisse videretur.
Fam mtilto piures fuisse ab Ofigetie elucubraJas; qupdapttcl-LalhiOsiipsius tantum el notialterius in Lu-
cum iilibi, turti in pfajfixa liuic lomo prajlalione os- carn Coirimentariiisferrbntur : deinde, quod ipsiu-inet
teiidimus. hoc
Ilieronynii penes sb iiabefei, Ephlolaiii, in- quacon-
o Vilibse el falso hic legebatur anffea,trigihta sex^. ipsum de alih exctisaiis, in illum (Anibrosiam)
itemque penes Rjifinttm.wgintt sex. Nihil vero dur verteril shspicionemi Neiiio atitem vel juraio Rufino
bitaVimus festiJtiefe,vighniquirique,quod necplures crodat, id sentife de Ambrosio' poiiiisse S. Patrem,
hecpauciOres ipseniet HierOriyiriiisin sUperiori pr<>> qui eum plufimi cmilinuo fecit, ticc raro insuis li-
lOgo Goroinent. in Matthaeiiin nUlrtefet. Lecjhse, in» brispio re nala laiidavit.
f ReSlJiuimus, puerum, pro quo meridose lege-
"quit, i)ie fqleor qrite ann&sphtriirios iriMmthmum Ori- G
gehU ^uMtiQViiiQim voiuhdiici: iii qiieni niimefum bafur, iterum. Moxiquoquc.ludere, emendamus, pro
"et Eusebiiis coiiseniit lib. vi Eccles, IliBt,, ftap. 56, corruplo, iuderem .•:quas lectiones ex rei sensusque
Ha3c quoqtie vetus erat yerisslma leclio iii olim vul- - veritate, Rufini insjipef accedenle testiiuonio, com-
1
galis Inveclivarum Rufini codicibus. prbbamui. Pfo «rt/ii, in sliis librisest, tabulis.
d Hic quoque lalso edili libri omnes prseferebaut,
221 TRANSLATIO HOMILIARUMORIGENlS IN LUCAM. HOM. I. 222

INCIPIUNT XXXIX HOMILI^E IN LUCAM

DICTJEIN DIEBUSDOMIiNIClS.

HOMILIA I. A tione cognoverat, neque in aliquo fluctuabat, utrum

ita esset, an aliler. Hoc autem illis evenit, qui lide-
In prooemium Lucse usque ad eum locum ubi ait:
lissime crediderunl, el id quod prophela obsecral,
Scribere libi, opinne Theophile,
consecuti sunl, et dictint : Confirma me in sermoni-
Sicul olim in populo Judseorum multi prophetiam bus tuis (Psal. cxvm); unde et Aposlolus de his qui
pollicebantur, et quidam erant pseudoprophet», e erant firmi, atque robusti, ait : Ut silis radicati et
quibus unus fuit Ananias filins Agot: alii ^ero pro- fundati in fide (Ephes. in). Si quis enim radicalus iu
plieise; et erat gratia in populo discernendortim spi- fide est, atque fuiidalus, licel lempestasfuerit exoria,
riluum, perquemalii inler prophelas recipicbantur, licel venli flaverint, licet se iinber efftideril, non
nonnulli quasi ab exercilalissimis frapezitis repro- convelletur, nec corruet, qiiia supe.r pelram ajtllfi-
babantur : ita et nunc in novo Testanienlo multi cium solida mole fundalum esl (Malth. vn). Nec pu-
conati sunt scribere Evangelia; sed non omnes re- lemus oculis islis carnaiibus firmitatem fidei dari,
cepti. Et ul sciatis, non solum quatuor Evangelia, quam mens et ratio tribuit. lnfideles quique credant
sed plurima esse conscripta, e quibus hsec, quse ha- signis, atque porteniis, quae humaria acies contuelur.
bemus, electa sunt, et tradita Ecclesiis, ex ipso Fidelis vero magis prudens atque robuslus ratio-
procemio Lucse, quod ila contexilur, cognofcamus : B nem sequatur et verbum, et sic dijudicet quid verum,
Quoniam quidein mulli conati sunt ordinare narrado- quidve falsum sit. Sicut tradiderunl nobh, qui ab ini-
nem (Luc. i). Hoc quod ait : Conad sunl, latentem tio ipsivideruni, et minhlrifuerunl sermonh. In Exodo
liabet accusationem eorum, qui absque gralia Spiri- scriptum : Populus videbat vocem Dei (Exod. xix)4
tus sancti ad scribenda Evangelia prosilierunt. Mat- El certe vox audilur prius quam videtur ; sed pro-
tliasus quippe, et Marcus, et Joannes, et Lucas non pierea scripium est, ul ostenderetur nobis aliis ocu-
sunt conali scribere; sed Spiritu sancto pleni scri- lis videre vocem Oei, quibus illam aspiciunt qui me-
pserunt Evangelia. Mulli igiturconati snnt ordinare rentur. Porro in Evangelio non vox cernilur, scd
narrationem de his rebus, quae manifeslissime co- sernio, qui voce praestantior est. Unde nunc dicitur:
gnitse sunt in nobis. Ecclesia quatuor habet Evan- Sicul ab inilio tradiderunl nobis, qtti a principio ipsi
gelia, hsereses a plurima : e quibus quoddam scribi- viderunt, el minhlri ftterunl sermonh. Igilur Aposloli
tur secunduin ^Egyptios, aliud juxta dtiodecim Apo^ ipsi videruut sermoiiem: non quia aspexerant corpus
stolos. Ausus fuit cl Rasilides scribere Evaiigelium, Domini Salvatoris; sed quia verbiim viderunt Si
et suo illud noniine tilulare. Multi conali siini scri- enim juxia corpus vidissent Jesufn, hoc est, Dei vi-
bere : sed el multi conati sunt ordinare. Qualuor dissentsernioiiem, ergo et Piiatus qui condemnavit,
tantum Evangelia sunl probala, equibus sub pcrsona sermonem Dei vidit, et Judas proditor, el omnes qui
Dominiet Salvatoris nostri proferenda sunl dogmaia. clamaveruni: Crucifige, cniciftge eum (Matlh. xxvi),
Scio quoddam Evangelium, quod appellatur secun- tollede terra, lalemDei viderunt sermonem. Sed absit
dum Tliomam, et juxta Matihiam, el alia plura legi- ut quisquain incredulus sermonemDeividerit.Yidere
mus, ne quid ignorare videremur, propler eos qui sermoiiem Dei, tale esl quale Salvator ait : Qtd videl
se pulant aliquid scire, si ista cognoverint. Sed in his me, videt et Patrem qui misit »ie. Sicul tradiderunt
omnibus niliil aliud probamus, nisi quod Ecclesia, nobh qui a priricipio ipsi viderunl, et minhlri fuerunt
id est qualuor tanlum Evangelia recipienda. Haic id* sermonh (Joan. xiv). Clam Lucae sermonibus edoce-
circo, quia249'250 in principio lecium est: Mutli mur, quod cujusdam doctrinae finis sil ipsa doctrina,
conali sunt ordinarenarralionem de Itisrebus, qumcon- aiteriiis vero doCtfinoe finis in opere computetur.
firmatmsuni in nobis. Illi tenlaverunt atque conati Vcrbi gratia : Scientia geometrioe finem habet ipsam
sunt de his rebus scribere, quaj in nobis manifeslis- tanlum scientiam atque doctrinam. Alia vero scien-
sime suut comperlse. Effe.ctumsutim Lucas indicat lia est, ctijus finis opus exigit: velut in medicina
ex sermone, qtio ail: In nobh manifesthsime sunt oportel me rationeni etdogmala scire niedicinae, non
oslensm,id est, mir).ripofopyp.ivo>v b (quod uno verbo -. ut lanlummodo noverim quid debeam facere, sed ut
Latinus sermo non explicat). Ceria enim fide et ra- faciam, id est, ttt secem vulnera, victum moderalum,
a Yitiose praeferebant editi antea libri, feiius occurrtint, audaeioribus criticis Dallseo
plurimas,
id est, hsereses, cum de Pseudo-Evangeliis tolus hic de scriptis Ignaiiiqu;c p. 439 et seqq., et MatlhaeoLar-
seimo sit. Porro hsecpene ad verbum in sua translu- roquano in Animadversionibusad Pearsonianas Igna-
lit Hieronymus, quod supra notatum e<t, Pttefat. tii viiidicias pag. 94 cl seqq. fraudi fiiefunt, Ut hasce
Coraineniar. in Malthseum. Recole quae et nos ibi honiilias Adainantio perperam abjudicarent, Latini-
observamus. que esse Iiominis fetum cOliiendereiit. Nos suo
b Hieronymi hoc esse addilamentum, qnod
paren- quamque loco objectioneiB ci/nlra opefis germariiia*
thesi inclusimus, nemo non senlit. Id genus alia in- tem fefellcmus.
225 S. EUSERII HIERONYMI 2M
casiigatumquc disponam, nestus febrium in pulsum Aabsque A peccalo.iut negenl quempiam post vitia ita
venarum sentiam, nt curaiionibus cyclicis humorum se ad virtutes referre, ut numquam omnino peccet,
abundantiam siccem, temperem, atque restringam. falsa eorum sentenlia est. Potest enim fieri, ut qui
Qnae si quis tantum scierit, el non opere fuerit sub- ante peccaverit,: et peccare desiverit, sine peccato
seeulus, cassa eritejus scienlia. Simile quid scien- esse dicatur. Sic et Dominus noster Jesus Cbristus
lise medicinse et operi, etiam in notitia ministerioque exhibuit silii glbriosam Ecclesiam, non habentem
sermonis est: Stcuf tradiderunt nobh qui a principio maculam (Ephes. v) : non quia ecclesiasticus vir
ipsi viderunt, et minislri fueruul sermonh. Ul ex eo nnmquam habuerit maculam ; sed quia nequaquam
quod dixil: Ipsividerunt, doclrinam et scientiam si- ultra maculeturl: non habentem rugam, non quod
gnificari, et ex eo quod dixit: Ministri fuerunt ser- ruga veteris honfinis in eo aliquando non fuerit; sed
monis, demonsirari opera cognoscamus. Assecuto a quod eam habere desierii. In hunc roodum et illud
principio : Visum est et mihi assecuto ab inido : in- quod sequitur, est intelligendum, ut sitsancta elim-
culcat, ac replicat, quoniam ea quse scripturus est, maculata, non qjiod a principio immaculata fuerit:
non rumore cognoverit, sed ab initio ipse fuerit con- hoc enim suspicari quidem de homine non poiest,
secuius. Unde el ab Aposlolo meriio collaudaiur, quod anima ejusimaculosa non fuerit; sed quod re-
dicente :Cujus lausin Evangelio est peromnes Eccle- B putetur pura atque sincera, qua; maculari ullra de-
sias (II Cor. vm). Hoc enim de nullo alio dicitur, et sierit. Hoecidcirco diximus, utdoceremus posse ho-
niside Luca diclum traditur : Vhum est el mihi as- minem ob id quqd peccare desivit, vocari absque
secitlo a principio omnia diligenler ex ordine libi scri- peccato, et iniffluculatum. Unde et manifeslissime
bere, optime Theophile. Putat aliquis, quod ad Theo- de Zacharia et Elisabetli scriliitur : Erantjusd ambo
philum quempiain Evangeliiim scripserit: omnes qui in conspectu Dei umbulanles. In omnibus autem erant
nos auditis loquentes, si tales fueriiis ul diligamini justi ambo ante Domhtum, incedenies in mandatis et
a Deo, et vos Theophili estis, et ad vos Evangeliuni juslificationibus Domiiii sine querela. Diligenlius lau-
scribitur. Si quis Theophilus est, iste optimus et des Zacliarise el' Elizabelh, quas sanctus Lucas in
forlissimus est, hoc a quippe significantius Grnpco sua scribil bistoria, conlemplemur : non tantum ut
sermone dicitur v.pitxiarog.Nemo Tlieophilus inlir- sciamus illos fuisse laudabiles; sed ut sanclum ze-
mus esl. Et quomodo scriptum est 251~252 de ltim asstiiiientes, eliam ipsi laude digni efficiamur.
populoIsrael, quandoegrediebalur ex iEgypto (Exod, Potuer.it simpliciier scribere, erant justi ambo, am-
xiv),quodnon fueritin tribubus eoruminfirmus:sic, bulantes inomnibiis mandath; nunc autem necessario
ul audacter loquar, dicam quod oninis qui Theophilus additur, justi ambo in conspectu Dei. Potest quippe
"
est, sit robusttts, habens fortitudinem robuslam a fieri, ul sitaliquis juslus in conspectu liominum.sed
Deo, tamquam a sermone ejus, ut cognoscere possit inconspectu Dei hon. Verbi gralia, quando non ha-
eorum verborum, quibus conditus est, veritatem, bet homo quod dp me male loquatur, et in me uni-
inlelligens sermonem Evangelii in Christo, cui glo- versa considerans nihil cui detrahat, reperit, juslus
ria in ssecula soeculorum, Amen. sum in coiispectu bominuin. Finge omnes de me
HOMILIAII. a'qualem habere sententiam, et quserere quid detra-
De eo qnod scriptum esi : Erant autem jtisti amboin liant mihi, et larnen inVenire non posse, sed consono
conspectu Dei, ambulanles m omnibus mandqlis et me ore laudare : juslus sum in conspectu Iiominum
justificationibus Domini sine querela. Cap. I. plurimorum; verum hominum non est certum judi-
Qui volunl peccatis suis obtendere aliquam excn- cium.Nesciunt enim utrum in abscondito cordis mei
sationem, existimaiu niilluin esse absque peccnto, aliquando peccaverim, ulrum viderim mulierem ad
et utuntur testimonio quod in Job scriplum est: coucupiscendum eam (Matth. v), et adulierium mihi
Nemo mundus a sorde, ne si unins quidem diei fuerit in corde sit natum. Ignorant 253~254 hoinines
vita ejus super terram. Numerabiles autem menses ejus cum me viderinl secundum vires meas eleemosynam
(Job, xiv). Cnjus sonum tanlummodo proferunt, in- ^faeere, uirum prppter mandalum Dei fecerim, an
terprelsiiioncm penitus ignorantes. Adversus quos hoiiiinum laudero favoremque quaesierim. Difficilis
breviier respondebinius, quoniam absque peccato res est in conspectu Dei juslum esse, ut non ob
esse in Scripluris dupliciter intelligiltir : ul sit al- aiiam causam quid boni facias nisi propier ipsum
lerum, numquam oinnino peccasse : alterum, pec- Donuni, et Oeum tantum qua>.rasboui operis retribu-
care desisse. Si igitur aiunt eum absque peccatoi torem. Tale quid et Apostolus loquimr : Quorum
dici, qui numquam peccavcrit, et nos assenlimus, Iqus non ex homirijbus, sed ex Deo est (Rom. n). Bea-
nullnm esse absque peccaio, quia omnes b honiines> tjis qui in conspeclu Dei juslus esl, atque landajiilis.
. aliquando peccavimus, licet postea virluiem secutii Homines enim, qiiamvis certum judicium habere vi-
suintis. Si vero sic inteliiguiit bomiiiein non essej deantur, lamen nbn possunt ad liquidum pronuu-

" Iterum ex interpretis calamo, non auctoris, hocces
addilur comma : quod enini in Grseco iest, v.panaroi;,,
ef proprie foritsstmutn sonat, Latime versionis codi-
ces optimum interpretaniur.
J>Mouendus est lector Mariam Virginem speciali'
Dei privilegio ab jhae exempiain censura : ideoqne
liionendus, quia Origenes. ui inferius ad homil. H
dicenduin est, ipsam quoque sub hac oinnium ho-
minum infirmitale impie annumerat.
I i
225 TRANSLATIO HOM.LIAUUMORIGENIS IN LUCAM. HOM.III. 226
tiare. Evenit quippe interduui; ul laudent eum qui A noluerinl, : videt, quando in ea coiilemplationem di-
non esl laudabilis, et ei detrahant qui minime de- rexerit. : Quid enim potest homo, aut alia res quae
i
iractione dignus est. Solus Reus et in laude et in vi- circumdatur corpore crasso, cum in praesenli ftierii,
tuperalione jtistus est judex. Unde digne et nunc facere I ne cematur? Econlrario ea quse sunl superna
additur in laude justorum : Erant jusli ambo in con- iet divina, ea cum in prsesenii fuerint, non videntur
speclu Dei. Tale quid et Salornon in Proverbiis co- nisi i ipsa voluerint: et in voluntaie eorum esi videri,
hortalur, dicens : Fili, provide bona in conspectuDei vel non videri. Graiia Dei fuit ut appareret Abra-
et hominum (Prov. m). Sequitur Zacharia; et Eliza- ham , vel cseteris prophetis : non quod oculus tan-
beth alia laudatip. Ambulantes in omnibus mandatis lum cordis Abraham in causa fuerit ut cerneret
et justificatioidbus Domini. Quando bene et recle de Deum; sed quod gralia Dei ultro se aspiciendam
aliquibus judicamus, in justificalionibus Doiiiinigra- prsebuerit viro justo. Hoc autem non solum " super
dimur. Quando lioc aut illud facimus, in mandatis Deo Palre inlelligas; sed eliam 255—256i super
illius amliulamns. Unde puto et sanctum Lucam, vo- Domiuo Salvatore, el super Spirilu sanclo, el ut ad
lenieni eos preedicare lande perfecta, dixisse : Erant minora pci'veniam, super Chcrubim et Seraphim.
jusli ambo, ambulanles in omnibtismandath el juslifi- Fieri enim potest, ut el nunc nobis loqneiuibus as-
cationibus Domini. Dicat mihi quispiam : Si laus isla B g sislal angelus, et lamen quia non meremur, eum vi-
perfecta est, quid sibi vult hoc quod dicilur, sine derenequeamus.Quamviseiiim oculus sive corporis,
querela? Sufficiebai enim dicere, ambulantes in om- sive aninifc nostrse ad contemplandum iniendat, nisi
nibus viis et justificationibus Domini : nisi posset sponte apparuerit angelus, et se [A/. si] videndum
fieri ut ambulet quis in omnibus mandatis Dei, et prsebuerit, el ille qui vere desiderat, non videbit.
tamen sine querela non ambulet. Etquomodo poiest Itaque ubicumque scriptum fuerit, apparuit Deus
evenire, ut in omnibus mandatis et justificatiouibus illi, vel illi, ut et nunc : Apparuit ei AngelusDomini,
Dei arobulaiis sub querela sit? Cui breviter dicam : stans a dextris allaris incensi, ita ul dixi, intellige.
Nisi hoc ita esset, numquam in alio loco nosceremus ; Sive Deus, sive angelus Abrahse vel Zacharise, cum
scriplum referri-: Juste id quod justum esl, sequere' voluerit vel noluerit, aut non videbilur, aut videbi-
(Deul. xvi). Nisi etiim esset justum aliquid, quod non' tur. Et hoc non lantum in praesenli saeculodicimus,
jusle scqueremur, nequaquam nobis praciperelur, sed eliam in fnturo, cum migraverimus e mundo,
uljusle id quod justum est, sequeremur. Quando1 quod non omnibus vel Deus, vel angeli appareanl,
enim facimus mandalum Dei, el in conscientia nos- quod scilicet et angelos, ei Spiritum sanctum, et
tra vanre glorise sordes respergimus, ut placearous• Dominura Salvalorem, el ipsum Deum Patrem, is
Iiominibus, aut alia qusecumque non placet Deo,• C (] qui de corpore exierit, statim mereatur videre : et
boni opcris causa prsecedit, quamvis faciamus prae- ille lanlura videbit, qui mundiim habucril cor
ceptum Dei, tamen illud absque querela non facimus,> (Matlli. v), et lalem se praebuerit, ul dignus Deisit
et injtiste id quod juslum est, sequirour. Difficile ' aspectu. Et quamvis in eodem loco sit, qui mundo
ergo est ambulare in omnibus mandatis et justifica- corde est, el is qui adhuc aliqua sorde respergilur,
tionibusDnminisine querela,secundum testimonium1 unus locus nec nocere quempiam polerit, nec ju-
et laudem Dei in Chrislo Jesu. Quse laus reddcnda\ vare : quia qui mundum cor habuerit, Deum videbit,
est in die judicii ab eo, cui omnes nos manifestari1 qui autem talis fuerit, id quod alii ccrnunt, non vi-
oporlct ante tribunal ejus, ut recipial unusquisqueJ debit. Tale quid mihi intelligendum et de Christo,
quaeper corpus gessit, sive bona, sive mala (II Cor. v). qui quondam in corpore videbaiur, quod non qui-
Omnes enim slabimus anle tribunal Dei, ul recipia- cumque eum videbant, poterant videre. Videbant
mus quod meremur in Christo Jesu. Cui est gloria1 quippe tantum corpus illius : secundum vero hoc
el imperium in saecula sceculorum, Amen. quod Christus erat, eura videre non poterant.
HOMILIAIII. Porro discipuli eum videbanl, ei niagniludinem di-
De eo quod scriplum est: Apparuit ei Angelus Do-. vinitalis illius contemplabantur. Propter quod puto
mini, slans a dexlris allaris incensi [Al. accenti\.• D et ad Pbilippum deprecanlem atque dicenlem :
Cap. I. Oslende nobis Patrem, et sufficil nobis, respondisse
Qusecorporalia sunt, et sensu carent, ut videan- Salvatorem : Tanto temporevobhcum sum, et non co-
turabalio, ipsa nibil efficiunt; sed tantummodoo gnovistis me ? Philippe, qui videl tne, videt el Palrem
oculus akerius intentus in ea, sive voluerint illa, sivee (Joann. xiv). Nequeenim Pilatus,qui videbat Jesum,

a»Mullis quidem anle ac post Origenem Ecclesia-
siicis auctonbns persuasum fuit, quaudo in veteriss
Testamenli bistoria Deus patriarchis aut prophetiss
diciiur apparuisse, inque iis adfnisse Filium, deberee
intelligi, qui morem Patri gerens aspectabilem sesee
illis prsebuerit, Deique, angeli, aut l)omini,pro variaa
quaiti sustinuii persona nomina sorlitus sit, quin et;t
juticius iis subsiantialiter fueril, quamqiiam nonn
•j-wTa-ixij, sed axercxn conjunclione. Hanc meriloo
repreliendere alii seutentiam : nec tameu Origeneiuu
criminandi occasionem arripimus. Sed cum hiceas-
dem partes et Deo Patri, et Spiritui sancto Iribuat,
paradoxam, illique peculiarein docinnam absque
repreliensionis nota praelerire non liceat. Siquidem
illa ip^a Adamantiiim destilnit ratio, qua cseieri vi-
dentur adducti : puta verbis illis Exodi xxxni: Deum
Pairem nemo videbit untquam, etvivet : eteconlrario
illis Christi Joan. vm : Abraham exsullavit ut videret
diem meuin : vidit, el gavisus est, hisque similibus. ,
 S. EtlSEBii HlERONYMl i 328
ggf
iijtuebatur Palrem, nec proditor Judas : quia nec j^scjas, quod jJMiiimus et par-vus non fortuitu dicar
lur ; sed cum pa rafion.e, quam posuimusj scriptum
jpse Pilalus, nec Judas ChrisJum secundum boc
unum de mitdnds
qnod erat Clirislus videbaiit;, nec miilliludo quae i«st : Quicunique scandalizaveril
coarctabat eum. Hli tanfum videbani Jesum, quos isth (Matth. xvjn). Minimus scandalizalur, grau-
de
aspectu suo dignos esse sciebat. Laboremus ergo et dis non potest |scandalum sustinere. Sequitur
nbs,: ut et improesentianum nobis Deus appareat. Joanne : Et Spirilu sanclo replebilur adhuc de ulerf)
Sahe&ts quippe .Scriplufarum sermo prohiisii, quod mairis sum. Etnativitas Joannis plena miraculo est.
invenietiiir abiijs qui nOn tehfant eum : apparet au- iQuomodo enirii Domini nostri ac Salvaloris adven-
lemMs.quJ npn sunt increduli in eum : etin fuluro (tum ar,changelus nuntiavit : fci et Joannis ortum
nonabscondaturanobis; sed videamus eum laciead archangelus nuntial: Spiritu sanclo replebiiur adhuc
faciem,- et habeamus fiduciam bonse vifse, fruamur- de uter-o.matris sum. Populus Judseorum facientem
que lConspectu ©jnnipolentis Dei iri €hristo' Jesu, «t Doniinum «oslruro signa atque portenta, et curan-
item jnfirmitaies ieorum, nequaquani videliat: Joan-
Spiritu saiicto, eui esl gloria et imperinm in ssecula
hes vero adhric ih ulero matris constilutus exsultal,
sseculorum, Amen.;
eteiiim -non potest, et ad adventum 'Mairis Jesu de
IV.
'..,;- HOMILIA
•; :'v , '•. jJJ ulero gestil erunjpere. Ecce cnim, ait Elizabetb, ut
De ep,quo,d scriptum est : Ne timeqs, Z.acharia, faela est saluiatio iua in aures meas, exsullavil in
usquead eumlocum ubi aitde Jqaiine • Prmcedet gaudio hifuns iri uiero meo. Adhuc in matris utero
Coramipso in spiriiu ei viriule Elice. Cap. I. erat Joannes, et Jam Spiritum sanctum acceperat.
Zach.arias^ cum ari.gelum vidjsset, expayit, N.pva Non enim iilud principium erat subslantiae ejus,
quip.pe facies liumanis obtulibus se praDbens turbat atque natiirbe, deiqua Scriptura loquitur, quod plu-
nieiitem, aniraumque coiJsternaf. Unde, apgelus, fimos filiOfum Israel converlei ad Dominum Deum
sci.en.shanc esse bumanam xaturam,, jirjjijjim perr ipsorum {Maith. iv). Joannes piurimos coirverlit, Do-
lurbationi medeiur dicens : N.oti t,imeref Zachariq i hjlnus autem rion plures, sed omues. Hoc opus illius,
et trepidantem refocillat, uovoqjie tetificatnuntio ut omrtes converJat ad Deum Patrem. El prmcedet
inferens: Exauditq est prqtip lua, fit lixor tua JE/iza- coram ipso in spirilu et virtule Elim. Nnn ait in
beih pariei filium, et vocabh mnien ejus j.qannem, atiimaElise, sed iin spiritu et virtute Elim. Fuit in
ei eritiibigaudium el.exs0a_iio, .Quandojuslus 257" Elia virlus, et spirilus sicut in omnibus prophetis,
258 flftis - orllur nmniio, el stadium buj.us vitsc et seciindum dispensatioriem corpofisinipso quoque
iiigreditiir, ministri .naliyitaiis ejus .Ise.taiilur, el se Domirio Salvatore: de quo posl paululum ad Mariain
efferunt in suMroe. Quantio xero iUe nascitu.r, qui.(Q dieitur : Spirtfus sanctus superveniet in te, el virlus
a
xnalai, yilse prseparatus .esl, ,et quasi ob poeiias in AUisshni obumbrdbil tibi. Spirilus ergo tjpi fuerat
ergastulum r.elegaius,.minisier.constef natur, e.i.-.c.o.n- in Joanne, et virlus quse in.illo er.at, in lioc quoque
cidit. yis exemplum accipere ;Sancfi viri, icujus om- apparuit. Ille trarislatus est : hic v.ero Prsccursor
ni.s, jfuctiis in laude sit? Vide Jacob duodecini Domini fuit, et mortuus est ante euiii, ut ad inferna
.geiiuisse mares, qui omnps pojpuliDei ei parjis illius descendens iilius jprsedicarel adventum. Ego pulo,
palriarcljse elprlnc^pes exstiter.uni: in liis.pumibjis quod sacramentuin Joannis usque hodie expleatur
Jacol) lselabaJtir "alejy sicut .el nunc de Jpanuis in mundo. fjuicumque credilurus est in Christum
nallyitale cunctis gaudiujn .nujjlia.tur,: et qu,i semol Jesum, p"fa'.curril pnte spiritus el virtus Joannis ad
ob utiiitatem aiio.ruin ,ad iiberprum qpera d.escende- ajiimam illius, et iprseparat Domino populum per-
rltj.et se yoluerit h.uic ministeriomaiicipare, ohse- Tectuin, et in Cofdis asperitatibus planas facit vias,
cretDeum,, ut talis ei Jili-us ingr.edialur sseculum, et difigit seniitas,| parare Domino plebem perfeclam
sijper eujus naiiyitajte lsetior sit, Scribjjur ergo ide (Matth. i). Non illo lantum tempore prseparatse sunt
.Joaiine :, Erit, mqgnus inconspeplu poiidfii^Luc, ,i);. viae, et direclse semiloe, sed usque hodie adventum
Magnitudineni aniniae Jpaunis .ostendJJ, quse oculis DpminJSalva.tojisisspifiius Joanhis virtusque prae-
Deipateat : el aliquid minus, qjj,od,proprieinanimaei © cedit. O magna mysteria Domini, et dispensalionis
viriute conspicitur. Egpita intelligoet illud, quod ejus. Angeli praecurrunt Jesum : angeli quolidie aul
In Evangelio dicitur,, .Nolife £0,n.tcmnere unum de ascendunt, aut descenduntsuper salutemJhominum,
minhnis isth,, .qui in Ecclesia. .smi, Minitnus ibi ad in Cliristo^esu (Joun. i), -cui est glorSa etlmperium
distiiiclionem jaiajpris intelligjtur. iNon milji pr«BCJr ih ssecula (sseculorum, Amen.
pitur, ut eum qui grandis est contemnam, quia non 259-1-260 HOMILIAV.
polest conlemni ille gui, grand.is est; spd .dieitur De e,o qupd Zacharias.obmutuil, >Cap.L
milii, ne, contemhas liiium .ex :mjpim.is, Ut autem Zacharias Sacerdos, cum in templo.qfferret incen<-
ia Non esl cuf jnuliis ijapcce Ofigenis jieprehen-
pemodum eliaracteristicon innumeri veteres, recen-
a.amus sertteiitiaiii, qiia abangelis sta.luit corpori- auclores impugnariinl : .diximus et nos
tipresque
bijs ijligafj animas,e ecelp.deprpmptas,; <easqueaut quaadam cum alibi, lum prsecipue ad synodicam
;pro pectjiiis sursuni ad.mis.sis in'Corsp,or|iqunsj.in epistolam inler IIiero.nymianas 92, quam publici
ergaslujum distriiftl, aijt projpler rpcie flpje vitam juris primum fecimus,,quaque 1 Ofigenianai hajreseos
gesja, variis ac vaiiis an.corporibus, decretis Dei placita fere singula eondemriamuf:
exsequendis navare bperam. Hocce Origeuismi pro- . , i
2-28 TRANSLATIO HOMILIARUMORIGENIS IN LUCAM. HOM. VI. »fl
sum, silenlio condemnalur, et relinetur, immo lan- A fecerimus, qua adoptavit nos, et in suos filios repu-
tum uutibus loquitur , et muius usque ad ortum tavit, in Christo Jesu {Rom. xi) : cui est gloiia et
Joaatiis filii perseverat. Quo bxctendit hisloria?Si- iinperitim in ssecula sseculoruni, Amen.
Ienlium Zachariaj siieniium prophetarum esl in po-
HOMILIAVI.
pulo Israel. Nequaquam loquitur eis Deus : et sermo
qui a principio erat apud Pafrem Deus, ad nos DeEUzabeth eo quod scriptuni est: Cwn aulem concephsel
, absconderat se : usque ad eum locuin
transiil, nobisque non tacet Christus : apud illos ubi ail : Hic erit magnus. Cap. I.
usque hodiesilet; quaraobicm et Zacharias propbe-
ta tacuit. Manifestissimeex. sermonibus ipsius com- Quando concepiiElizctbeih,abscondebaise tnensibus
probatur, quod el proplieta fuei it et sacerdos. Quid qidnque, dicens : Qida sic mild fecit Dominus ht die-
[A/. Qui] vult autem boc quod sequitur : Annuebat btts, quibus respexit auferre opprobrium meum in Ito-
eh , et damnum voch nulibus compensabal? Ego puto miritbus. Quscro quaro <ob•causam poslquam intelle-
talia esse opera absque sermone , qure ratione nibil xit se esse pra'gnaBfem 261—262> publicuni dc-
nulibus differunt. Ubi vero ratio et sermo prsecesse- clinaritT Ni lalior, liocest etiam quod bi qui nuptiis
rit, el ila opus fueril subsecutum , non debent exi- copulati sunt, non omne "Jeinpuscoitus liberum in-
stimari simplices uutus, qui ornanlur sermone, aut jn ter se habent; sed est tcmpusquando recedunl ab
ratione. Si igitur videris conversationem Judajorum operc iiuptianum. Si enim vir senex fuerii el
sine ralione atque sermone, ila ut non queant eo- mulier anns, pudoris est maximiservire eos libidini,
rum quse agunt, rationem reddere, inteilige quod servire conjugio, quse vel curse corporis <el se-
luncin Zacharia prsecessit, iu iiiiagine ipsius hueus- nectse «sse Dei videntur voluniate sublaia. Hsec
que coinpleri. Circumcisio eorum nutibus similis autero , quso ad sermoiiem angeli et idispensa-
est. Nisi enini circumcisionis ratio reddatur, nulus i lionem Dei rursum fuerait viro copulala, erubescal
est circumcisio et opus niiilum. Pascha et aliaeso- [F. erubesoebalj quod anus ef pene deerepita ad
lemnilates nutus magis sunl quam vei itas. Usque ho- opus jijTenuii! revenisset. Ciide ei abscoijdeba<tsc
die populus Israel surdus et mulusest: ueque po- mensibus quinque : non usque ad iioiiuni mensero,
terat fieri, ut non surdus esset el iiiulus, qui a sei donec parlus ingrueret; >sed usquequo conciperct
sermonem abjecerat. Et olim quidem Moysesloque- Maria. Quaudo enim illa coiicepit, el venii ad .eam,
balur : Ego attlem alogos sum t(Exod. v, 12) : quodl et facta est salutalio in aures ejus, exsultavil in gnu-
licet a Laiinus aliter expresserit, tamen propries diojnfans in utero Elizabelb, et prophetavit Spirilu
transferri potest, absque sermone , sive ratione; el'. sanclo plena, et locuta est quse evangelicus sermo
postquam hoc ait, accepit rafionem el sermonem, i r\ / describit : Et diffamala sunl sttper omnemmonlttnam
quem confessus fuerat se anlea non habere. Popu- verbahmc. Quaudo enini in populo rumor egressus
lus autem Israel, priusquam legem acciperet, abs- esl habere eam in utero prophetam, et aliquid majus
que ratione et sermone quodam modo mutus eral -.: esse •hominequi gestabalur a Virgine, tunc non ab-
deindeaccepilsermoiiem, cujus imagofuit Moyses. sconditur, sed tota liberlate se prodil, et exsultat
Iste igitur non confitetur modo, quod tunc corifessuss sehabere Prsecursorem in ulero Salvaioris. Deinde
est Moyses, eo quod sitmutus et aiogos; sed nntibus5 Sciiptura commemoral, quod inensesexlo iconcepius
et silentio indicat se non babere sennonern, et noni Elimbelh mhsus sit angelus Gabriel u Deo in civita-
habere ralionem. Nonne tibi videlur confessio esse5 iemGalilmm, cujusnomen Nazareth, ad Virginemde-
stulfitioe,quando nullus eorum potesl legalium praj- sponsalam viro, ctti nomen Joseph de domo David, et
ceptorum et prophelici vaticinii ratiouem reddere?? nomen Virginh, Maria, Rursum in mea mente vol-
Cessavit Chrislus esse in eis , reliquit eos sermo,, vens qusero, quare Deus, cum semel Salvaloirem Ju-
compleluin est iilud quod in Isaia scribilur : Relin- dicarel nasci ex virgine, non elegit pueHam absque
quetur filia Sion sicut taberiiaculumin vinea, el sicutt sponso, sed eam polissimum qnse jam luerat de-
cuslodia in cucumerario, ut civilas qum expugnalurr sponsata. Et nisi fallor, hsec causa esl. Debuitde ea
(Isai. i). Quibus reliclis, salus translata est ad na-" -|" virgine nasci, quse non solum sponsum haberet;
])
tiones, utiili conciienlur ad zeluni. Intuentes ergo> sed, ut :Mattliseusscribit, jam viro tradita fuerat, li-
dispensationem el arcanum Dei, qjjomodo Jsrael ab- cet eam vir necdum nosset ( Manh. i), ne tiirpi-
jectussit insalule nostra, caveredebemus, nefortee tudinem virginis habilus ipse monstraret, si virgo
el illi nostri causa ejecli sint, et nos majori suppli- videretur ulero tumenli. Unde eleganter in ctijus-
cio digni simus, propterquos et alii derelicli sunl,, dam martyris b epistola seriptum reperi, Ignatium
etnos nibil diguum adoptione Itei et ejus clementiaj dico episcoputn Antiochse post Petrtim secundum,
a Sancti lirccquoqueliiterjirctis verba siinl; ciiml dat ( qui quarlam addidil
causam, cur a desponsala
enim quod Gra:ce habetur, Exod. v : 'Ey« Se aloybsc Christiis conceptus sit : ut parltts mmyeejus celare-
eip.i: Ego autein sine verbo sum, Latini codices ad1 tur diabolo, dum eum putat non de virijine, sed de
verbum non resonenl, sed juxia sensura dtimiaxat : uxore gsneratum ) vidcri Hieronymum non ex jjjs.o
Cuin incircumcistsIttbih sitn, vel: Cnm lardi sennonhs Ignatio, sed ex hac Origeniana homilia loctiin rcci-
sim, Hieronyraus de hoc ijjso lectoreni a se duxiiii tare, nou enim hsec propri.e s,anctus Mariyf pfonun-
adraoneiiduiii. sed ex ejus Epistola ad Ephcsios sulj fincm
b Dixirouset ad ilieronynii Commentarios in M.il- liavit,utcuniquecolligere licet.
thseumca|j, II, ubiS. Pater martyrem Ignatiuin la» -
 251 S. EUSEBH HIERONYMI 232
qui in persecutione Romse pugnavit ad bestias : A lidiana meditalione cognoverat, nuraquam qnasi
Piincipem saeculi hujus latuit virginilas Marise : peregrina eam salulaiio lerruisset. Propter qnod
laiuit propter Joseph : laluil propler nuptias: loquilur ei angelus : Ne timeas, Maria, invenhti
latuii quia virum liabere putabalur. Si enim non eitim gratiam corain Domino. Ecce concipiesin ulero,
liabuissei sponsum, et ut putabatur, virum, ne- et paries filium, et vocabis nomen ejus Jesum. Is erit
quaquam poluisset principi mundi hujus abscon- magnus, et Filius\ Althsimi vocabilur. Dicitur et de
di. Staiim enim cogilatio diaboli tacita subrepsis- Joaune, eril magrius : el hoc ipsum Gabriel angelus
set: quomodo ista, qurjenon concubuil cum viro, contestatur; sed Iquando venil Jesus vere magnus,
. prsegnans est? Debet iste conceplus esse divinus, vere sublimis, ille qui prius magnus fuerai, minor
debet aliquid humana natura esse sublimius. Econ- effectus est. Ille enim, inquit, fuit lucerna ardens
trario disposuerat Salvator, dispensationem suam et lucens, el vos| voluistis ad horam exsultare in
et assumptionem corporis ignorare diabolum : unde lumine ejus (Joah. v). Magnitudo Salvatoris nostri
et in generatione sua celavit eam; et discipulis po- non tunc apparuii quando nalus esl; sed nunc
stea prsecipiebat, ne manilestum eum facerent. Et poslquam oppressa ab adversariis videbatur, emi-
cum ab ipso diabolo lenlaretur, nusquam confessus cuit. Vide magnitudinem Domini: In omnem terram
est Dei se esse Filium, sed tantummodo responde- B exivit sonus doctfinse ejus, et in fines orbis terra-
bat : Non oporletul adorem te, nec ut lapides istos f um verba illius (Psal. xvm). Dominus nosler Jesus,
panes faciam, ut mede alto prsecipiiem (Matth. iv). b qui virlus est Dei (Rom. i, et lCor. i), in omnem
Etcumisla diceret, tacuitsempersee.-seFilium Dei. diffusus est orbem, et imprscsentiarum nobiscum
Qusere et in alia Scriptura, et reperies volunlatis esl, juxta illud quod in aposiolo legilur: Congrega-
C.hristi fuisse, ut adventum Filii Dei diabolus ignora- lis vobisel Spiritrimeo cum virlule Domininostri Jesu
ret. Aposlolus enim passionem ejus asserens nescisse Ghristi (I Cor, v).i Virlus Domini Salvaioris el cum
contrarias fortitudines, ail: Sapientiam loquimurin- his est, qui ab orbe nostro in Britannia dividuntur,
ter perfectos. Sapienliam autem non smculi hujus, ne- el cum his qui iu Maurilania, et cum universis qui
que principum smculi hujus quideslruuniur; sed loqui- sub sole in nomine ejus crediderunt. Vide ergo
thur Dei sapienliam in mysterio absconditam, quam niagnitudinem Salvatoris, quomodo in toto orbe
nullus principum hujus 'smculicognovit. Si enim co- diffusa sit, et cerle necdutn ejus veraro magnitudi-
gnovissenl, numquam Dominum glorim crucifixissent nem exposui. Ascende in ccelos, et vide eum, quo-
(ICor.H).Absconditum igitur fuitaprincipibus sseculi modo ccelestia repleverit. Apparuit siquidera ange-
mysterium Salvatoris. Quod aulem econtrario objici _, lis. Descende cogilatione in abyssos, et videbis eum
potest, solveudum inihi videtur antequam ab alio eliain illuc descendisse. Qui enim descendil, ipse est
praponatur, qua ralione quod principes hujus sse- etqui ascendil, utimpleret omnia, ut in nomineJesu
culi laluil, dsemonemnon lamii, eum praesertim qui omne genu fieclatnr, cmlesiium,terrestrium, el infer-
in Evangelio loquebatur : Venisli ante tempus lor- norum (Ephes. IV). Considera virlutem Doniini,quod
qttere hos, scimus te qui sis Filius Dei (Malth. IX). impleverit niunduin, id est, ccelestia, terrestria, et
Sed considera, quia minor in malitia noverit Salva- infernalia, quomodo el coelum ipsum penetravit, et
lorem : qui vero major esl in scelere, el versipellis, in superna ascenderit. Legimus enim, quod per-
elnequam, ex eo ipso, quod In malo major est,im- tfansieril coelos Filius Dei (Hebr. iv). Si bsecvide-
pediiurnosseFiliumDei.Nosquoqueipsi,siminusha- ris, pariter intuebferis non iransitorie dictum : Ma-
buerimus mali, facilius possumus ad virtutem procede- cjnus eril; sed verburo opere completum. Magnus
re. Si vero magis in nobis fueritmali, ingenti 263 est Dominus nosler Jesus, et praesens, et absens,
—264 labore sndandum est, ut majori malilia li- tribuitque consorlium fortiludinis suae huic ccetui
beremor. Hsec de eo quod sponsum habuerit Maria. nostroafqueconveiitui: quodutet singuli mereamur
Qnia vero angelus novo sermone Mariam saluta- accipere, deprecemur Dominum Deiim, cui estglo-
vit, quem in omni Scriptura invenire non polui, D ria et imperium in saeculasaeculorum, Amen.
et de hoc pauca dicenda sunt. Id enim quod ait:
a HOMILIAVII.
Ave, gralia plena, quod Graece dicitur, ^xapirta- De eo quod scriptum est : Exsurgens aulem Maria
jtfjv-, ubi in Scripluris alibi legerim non recordor; cum feslinatione venit in montana, usque ad eum
sed neque ad virum istiusmodi sermo esl, Saive, locum ubi ait; Erit consunimatioeorum qum dicta
gratiaplena. Soli Mariae hsec saluiatio servatur. Si sunt. Cap. I.
enim scisset Maria et ad alium quempiam similem Meliores ad deteriores veniunt, ut eis ex advenlu
facium esse sermonem, babebat quippe legis scien- suo aliquid tribuant emolumenti. Sic et Salvator
tiam, et erat sancta, et prophetarum valicinia quo- venit ad Joannem, ut sanciilicarel baptisma illius :
a Hieronymi, ut nemo non senlit, annot.ntio hsec criminaniur, quod nempe senseril Christum, qua
est, ut ipsnm salulationis Graecumverbum , v.exapi- Christus est, sive qua humanitalem corporeis usur-
-u(jt.ev>),quod planc inusitaium Origenes dixerat, pandam octilis prsefert, ubique existere. Hic enim-
Latine autem fere obvium est, lectori innolesceret. vefo Adamantius soli divinitaiis praesentiaehoc tri-
* Legere malim, qua virtus ett, ut ei manifeslius buil, ac verissime, Christum qua Dei virtus est, in
opinaiioni opponalur, cui Origenem adbsesisse Ge- omnem dilfusum esse orbem, omniaque pervadere
nebrardus aliique ex tractatu 54 in Mallhseum docel, coelestia, lefreslria, atque inferna.
§55 TRANSLATIO 1IOMILIARUMORIGENIS 1N LUCAM. liOM. VII. 234
et Maria staiim ut andivit angelum niintiantem, A 1lilii, qni Joseph dicebantur, non erant orii de Ma-
quod concepeiit Salvaiorem, et quod cognala illius lria, ue |t.ie est ulla Scriptura quae ista commcmorel.
Elizabeth haberet in ulero, consurgens cum fesli- Benedicta lu inter mulieres, et benedictusfruclus ven-
natione venit in montana, et ingressa est doinum trh I lui. El unde milti luoc, ul venial Mater Domirit
Elizabdh. 265'266 Jesus vero. °.,!i in ,lter 0 illius mei
' ad me? Qnod ait: Unde mihi Itoc, non ignorans
eral, feslinaliat adhuc in venlre matris Joannem dicit: t et rnaxime Spiritu sancto plena, quasi ncsciat
positum sanclificare. Denique antequatu veniret Ma- < quod juxia Dei voluntatem Mater Domini veneril ad
ria, et saiutaret Elizabeth, non exsultavit infuis in < eam; sed isto sensu loquitur: Quid boni fcci? quse
uicro: sed slaiim ut Mar<alocuta est verbum, quod < opeta mea tanla sunl, ut Maier Doniiui ad me ve-
F.lios l)i'i in venire malris suggesseral, exsultavit in- niat? pcr quatn justiliam, cx quilius bortis, do qua
faiis in gaudio, et tunc priroum pra^cursorem suum lidelilate meiilis lioc merui, ut Maler Domiiii mei
propbelain fecit Jesus. Opnriebat quoque Mariam veniat ;>dme? Ecce enim ul facia est sulutatio lua in
cum Dei prole dignissima, post alloquium D<i, ad aures meas, exsullavit in exstiUationeinfans in utero
montana conscendere, et in sublimitiribus commo- meo. Sancta eral anirna beali Joannis, et adlnic in
rari. Unde et scriptum est : Consurgens Maria in matris niero ciausa, venturaqtie in mundtim, quasi
diebus illh, venitin montana. Debueral elbmi, curn B per experieniiae sensum, sciebal quae Israel ignora-
essei sollicita, non pigra, properare sollicitudine, bai. Unde exsilivit: et. non simpliciicr ex^ilivit, sed
et Spiritu sanclo plena ad sublimiora perduci, et in gaudio. Senserat enim venisse Dominuni sniim,
vittule Dei prolegi, a qua fuerat oliumbrala. Venil ut sanctificaret serviim suum, aniequam de malris
ergo in civitalem Judm, ei in domum Zacltarim, el ulero procederet. Uiinam mihi eveniat, ui ab inli-
salutavit Elhabelh. Factum est cum audhsel salula- delibus stnlliis dicir, qui talibus credidi. Ipsuni
tionemMarim Elizabeih , exsultavit infaus in uiero opus ostendit et veriias, non ine stultiiioc, setl sa-
ejtts, et repleta esl Spiritu sanclo. Non est itaque pienliae credidisse; et quia hoc quod siiilium aptid
dubiuin quin quae tunc replela est Spirilu sancto, illos pulatur, milii salulis occasio sil. Nisi enim
propter filium sit repleta. Neque enim mater pri- fuisset coelesiis, et. beala nalivitas Snlvaimis, niii
niiiui Spiritum sanctum meruil , sed cum Joannes habuisset divini aliqnid, et btinianitatcin Iioiuinum
adliuc clausus in utero Spiriium sanclum rpcepisset, superegrediens, numqtiani loium orbeni illius tlo-
lunc cl illa po?t sanctilicationem filii repleia est cirina penetrassel. Si lanlummodo fnisset in Maria:
Spiritii sancto. Poteris hoc credere, si simile quid utero, et non 267268 Oe\ Filius, quonioilo po-
etiam de Salvatore coerooveris. Inveniiur beata terat fieri, ut et illo lempore et inuic. non tolum
Maria, sictttin aliquantis a exemplaribus reperimus, u corporum, sed eliam aiiimarum morbi multiplices
propheiare. N<>nenini ignoramtis, quod secnndiim curareiitur? Quis noslnim non insipiens fuii, qui
alios codices et baec verba Elizabeth vaiicinetur. ntinc propier misericordiam Dei liabcmus inielli-
Spiiitu itaque saneto lunc replota estMaria, quandoi geniiam, el siiimtis Deuin? Qnis nosirum non in-
coepil in utero habere Salvatorem. Sialim enim utt credttlus juslitia?, qui nunc propler Cliristum jtisti-
Spiritnm sanelum accepit, Dominici corporis con- tiam liabemus, sequimurquejusiitiaui?Quis nostrum
ditorcm, et Filius Dei esse ccepit in utero, etiami non errabundus et vagus , qui nunc propler adven-
ipsa cnropleta est Spirilu sancto. Exsultavil ergo» tum Salvatoris noii (luctiiainus, alque tuiiiamiir,
infans in utero Elizabelh, et replela esl Spiritu sancto,, sed siinius in via, in illo videlicel qui ait: Ego sutn
et clamuvitvoce magna et dixil: via (Joan. x)? Possumus et reliqua c<;iigreganies
Benedicta lu inler mulieres. Debenius in hoc loco,, videre, quoniaui omnia quse scripia suui de eo,
ne siraplices quique decipianltir, ea quae solent op- divina adroiratione digna referuntur: qnod et nati-
ponere hseretici, confulare. In taiiiain quippe nescioi vitas illins, et nulrimenta, et virius, et passio, el
qtiis prorupit insaniain, ut assererel negatam fnisse; resurreciio non solum illo lempore, s»d eiiam nitnc
Mariam a Salvalore, eo quod posl nativitatem illius5 rt operentur iri nobis. Quis vos, o catecliumeni, in Ec-
juncta fueril h Joseph : et locutus est, quae qualii ^ clesin congregavit? qui slimulus inipulit, ut, reliciis
menle dixcrit ipse noveiit qui locutus est : Sii domibus, in hunccceJnm coeatis? Neqne enim nos
quaudo igilur ha.'reliei vobis tale quid objecerint,, doirius vestras singillatini circuiviinus; sed oinni-
respondeJe eis, el dicile : Ccrte Spiritu sancio plenai polcns Paler virlute invisiltili subjicit cordibus ve-
Elizabeth ail : Benedicta ttt inter mulieres. Si sanctoa stris, quos scit esse dignos, hunc ardorem, ut qnasi
Spirilu benedicia caniiur Maria, quomodo eam Sal- I- inviti, et retrectantes veniatis ad fidem, inaximc
vator negavit? Porro quod asserunt eam nupsissee in exordio religionis, cum veluti Irepidi etpaventes
post partum, unde approbent non habent. Hi enimn salutis fidem cum limore suscipitis. Obsccro vos, o
a Itinuil, oninor, verba subsequentis versiculili b Ilanc postea baeresim Helvidius insiauravit,
45, v.ai pav.apia f, iriartvaaaa' o-t earai rii).uaai;,:, liancqne ipsain prre reliquis eain-am praetexiiil, qtiod
etc. Et beata qumcredidisti, quonium-perficietuur ea >.a (ratres Dotniniin Kvangelio nomineiitur. Oiieraepre-
qum dicla suril libi a Domino, in aliquamis sui aevi vi lium sit S. Hieronymi vere aureum libtdium contra
exeinplarilms ex MariaeYirginis persona, non Eli- i- bimc liacreiicmn recoliiissc. Mux pertuibaitiin cou-
zabetli dici. Nulla vero nuuc ejus lectionis vola aut ut texttim nos restiluimus, cutn anlea legeretur : quali
vesligium superest. menle dixerit, qui, ipse noverit, loctttus est.
PATROL. XXVI. 8
|S5 S. EUSEBII HIERONYMI ! 236
catechumeni, nolite retrectaro: nemo vestrum for- A ^ sic si peccatores ffierimus, minuilur atque decre-
midet et paveat, sed sequimini prseeuntem Jesum. scit. Sed iios pro iniagine Salvaloris alias nobis ima-
Ille vos trabit ad salutem, congregat iri Ecclesiam, gines induimUs : pfo imagine- Yerbi sapienliaj, jus-
nunc quidem stiper lerram: si aulem dignos iruclus tilice, cselerarumque virlutum, diaboli formam assu-
feceritis, iii Ecclesiam primitivorum qui scripti sunt mimus, ut diealuf de nobis : Serpentes, generalio
in ccelestibus. Beqta qum eredidit, qtdd eril perfectio viperarum (Malih. Sxin). El leonis personam indui-
his qum diclq sunt ei a Dontino. Super quibus et beata mus, et draconiSj ek vulpium, quando venenati, cru-
Maria magnificat Dominiim Jesiim. Magnilical autem deles, callidi sumus : necnon el birci,vel porci,
anima Dominum, spiritus Deum. Qusequam liabeahi quaiido ad libidinetn prompliores. Memini quondam
Interpretalionem, si concessefit Dominus, ul rursus Deuterononiium disserenlem in eo loco ubiscripium
ih Ecciesiam congregemur, ut feslivi venialis ad esti. : Ne facialh ' oninem similitudinein omnis animalh
|
doniiim Deij et divinse lectioni praebeaiis aures, (Deut, iv), dixisse me quoniam spiritalis est in altos
quseremus, ventilabiinus, dissereihus, in Christo facereiinagiiiem masculi, in alios feminae : illum si-
Jesu, cui esl gloria et imperium in saecula saeculo^ mililuditiem baberevolucrUm, illum replilium, aique
rum. Amen. sefpeiilium, el alium facere simililudineni Dei. Haec
B qupmodp intelliganiur sciet qui illa a legerit. Anima
HOMILIAVIH.
itaque Mariaepriinuin magnificat Dominum, et postea
De eo quod scriptum esl; Magnificql aritma mea Do- exsultat in Deo. Nisi enini aritea crederemus, exsul-
mirium, iisque ad illum locum ubi ail : Timentibus tare hon in humili-
virtutem. Cap. I. possemus. Quia respexil, inquit,
efficil
taiem aneilim sum. In quam humilitatem Mariae re-
Ante Joannem proplietalElizabeth, aule ortum spexit Domiiius ? Qiiid babebat MaterSalvaioris hu-
Domiiir Salvatoris prophelal Maria. Et quomodo mile atque dejeclulrri, quse Dei Filium gestabal in
peccalum coepit a muliere, et deinceps ad virum utefo? Quod ergo dicit: Respexit in Itumilitalem an-
usque pervenit: sic el principium saluljs a mulieri- cillm sum , lale est quasi dixeril: Respexit in justi-
bus habuit exordiuni, ut cseterae quoque mulieres, tiaiii ancillae suae, r^spexitin temperanliain, respexit
sexus fragilitate deposila, imitarentur vitaro, coh- in fortitudinem atque sapieiitiam. Digiium quippe
versationemque sanctarum earum, qusc vel maxime est, ut virtuies respicial. Respondeat aliquis, et di--
nune in Evangelio describuntur; Yideamus ergo va- cat : Intelligo quoniodo Deus justitiani ancillre suai,
ticinium virginale. Magnificdt, &\\, anima mcaDo- sapientiamque respiciat: quomodo atitein intendai
minimi, el exsultavit spiriins nieus in Deo saiulari humilitatem, hOii sailis liquet. Considerel qui quserit
meo. Duaeres , anima scilicel et spiritus, duplici G lalia, quoniam proprie in Scripturis una de virluti-
lau.de fuiigunluj'. Anima Dominum praedicat, spiri- bus Iiiimilitas praedicetur. Ait quippe Salvator : Di-
lus; Deum. Non quod alia laus Dominl, alia Dci sit; sclie a ine qttia marisuelus sum, ct humilis corde, et
sed quia qui Deus est, idem et Domihus est : et qui invenielis requiein aitimabus vestrh (Malth. xi). Quod
Domiiius est, idem et Deus sil. Quscritur quomodo si vis noiiien liujus iaudire virlutis, quomodo eiiam
niagnilicet Dominum. Si enim Dominus necaugmen- a pliilosopliis appellattir, ausculla eaindem esse liu-
ttim, nec decrementum.-,recipere potest, et quod est, miliiaiem quam respiciai Deus, quse ab illis arvaia,
est : qua ratione nunc Moria loquifur : Magnificai sivfe perptbrn<7,dicilur. Sed et nosquodam eara pos-
anitna mea Dominum? Si considefem Dominum Sal- sumus appellare-cirjjuifu, cum aliquis non est iufla-
valorem imaginem esse invisibilis Dei (Goloss.i), et lus, sed ipse se dejicit. Qni enim inOalur, cadit, se-
videam animam meairi factam ad imaginemcondito- cuhdtim Aposlolunf, in judicium diaboli : siquidem
ris, ut iroago essel iin.agiijis, neque enim anima meai el ille iib inflatione' coepit alque superbia. Ut non ,
specialiter iinago est Dei; sed ad similitudinera ima- iiiquil, htfiatits in jridicium incidai diaboli (ITiin,
ginis prioris effecla esl : tuncvidebo quoniam ini iiij. Respexit super humililalem ancillse suse. Hu-
exemplum eorum, qui solent imagines pingere, ett niilem me, iuquit, |et mansuetudiiiis seetantein de-
uno (verbi causa) vultu regis aceepto ad piincipalem i D I jeciionisque virtulem respexit Deus. Ecce enim
simililudinem exprimendam arlis indusli-iam com- ariipdo bealamme dicunl omnes generaliones. Si sim-
' mendare, unusquisqtie nostrum ad imaginem Cbristii pliciter iiilelligam (imnes generationes, super cre-
tprmans aniinam suam, aut majorem ei, autminorem i dentibus illud intefpreior. Si autem altius aliquid
ponit imaginem, vel obsolelam, vel sordidam , autt fuero scrutatus, "animadvertam quanti profecius sit
claram, alquc lucentem, et splendentem ad effigiemi diucre : OMJSfedt milti macjna qui esl poiens : quo-
iuiaginis prijicipalis, Quando igiliir gfandem feeero» niam omnis qui se liumiliat exaltabitur (Luc. xvm).
imaginem imaginis, id esl, miimani meam^ et ma- Respexil aiitem Deiis in uuiniiitateni beatse Klarise,
gnificavero eam opere, 269*270 cogilatione, ser- prppterea feci.t illi magna qui potens est, et sanctuni
ihohe, iunc imago Dei grandis efficiiur, et ipse Do- noinen ejus, Et mhericordia ejus in generationes cje-
minus, cujus iniago esl in nostra auiMa, magnifica- neraiionurii. Miseric|ordia Dei non in unam genera-
lur. El quomodo crescit Dominus ih nostra imagine,, tiohem, nec in duasj ueque in lies, sed nec in quin-
* Nulla nunc lucubraiionum Qiigenis in Deulero- siodorus cap. i Diviiiarum Institulionum.
nomium superest, Homiliqs octq unusinemOfatCas-
 S57 TRANSLATIO HOMILIARUMORIGENIS IN LUCAM. HOM. IXETX. m
que, verum in sempiternum extendilur in genera-i- A niat: Complelumest tempus ut pareret, numquam
tioncs generationuni, limentibus polenliam ejus.s. omnino reperiet. Sed ubicumque jtislus nascitur,
Fecil virtulem in bracldo suo. Licet infirmus ad Do- t- ibi completur dies, illic in mundum completur ad-
minum acresseris, si timueris eum, audire poterisis venlus sui. Ortus jusli, pleniludinem habel: pecca-
repromissionem quam tibi ob limorem tuum Domi- i- loris nativiias, ut ita dicamus, vacuilatem atque
nus polliceiur. Quae est ista repromissio? Timenti-i- inanitatem. Haecde eo quod scriplum est: Comple-
bus, inquit, se fecit virtutem. Virtus, sive impe- .- lum est tempus ut pareret. Congriiltilabanlur malri
rium, potestas est regia. Eienim v.paro;, a quod nos is .• ejus viuini, et cognali, et volebanl in bonorem
imperium possumus appellare, ab eo dicilur quod d patris puero iiomen ponere, ut vocarelur Zacharias.
imperet, sive sub se universa coniineat. Si ergo ti-i- Porro Elizabelh, sanclo Spiritu suggerenle, aiebat:
mueris Dmminum, dallibi foriiiudiiiem, sive impe->. Joannes est nomen ejus. Deinde cum illi causas juslas
rium, dat regnum, ut factus subRege reguni,possi-i- qnoerereiii cur Joannes potissimum vocaretur, cuni
deas regniim coelorum, in Chrislo Jesu, cui est gloriaa in genere ipsius nullus baberet Iioc nonien, iiiler-
ct imperium in saecula sneculorum. Amcn. rogant palrem, qui non vakns respondere (inanu et
ROMILIA ix. litieris est locutus). Scripsit enim in pugillari,
271-272
De co quod scriptutn est: Manebal cum ea mensibus g**Joannes esi noinen ejus: slatimque ut slylus impres-
iribus, usque ad cum locum ubi ait: El loquebaiur r sus est cerae,lingua, quscprius fucrat vincla, laxaia
benedicensDominum. Cap. I. est. Recepit eloquium, non Ijunianuni., quoniam
Tam eorum quae diciasunt, quam illorum qtioe e ligaia fuil lingua ejus; buniana tamen non fuit.
facla refertinlur, debet ratio esse sanclo Spiriin(| Vinxerat enim eam incredulitas. Siatim ut soluta
digna, et Christi fide, ad quam credentes vocamur. est, humana esse desinit, el loquebatur beiudiceiis
Unde el nunc causa quaerenda est, qtiare Maria postt Dcuni, et prophetavit ea qu.-escripta sunt in Evan-
concepluiii venerit ad Elizabelli, et manserit cum gelio, de qnibtis, prirbente Domino Jcsu Clirislo,
ea mensibus tribus, aulquitl causae-fuerit, utLucas, cum lempus 1'ueiit, disseremus: cui esl gloria et
qniEvangelii scribebaihistoriam, etiam hoescriberet, imperium in saxiila sseculoruni. Amen.
quod manserit cum ca mensibus trilnis, et postca[ 273-274 HOMILIA x,
regressa sit in domum suam. Utique debet aliquaJ De eo quod seriptum est: Pleniis Spiritu sancto
esse ratio, quara si Dominus aperuerii cor nostrum,' prophetavil, usque ad eum locum ubi ait: Anie-
cedel ettim coram Dotritno parare vias ejus. Cap. I.
sequens sermo mnnsirabil. Si enim eo quod (anitim
•venil Maria ad Elizabeth, et salutavit eam, exsulta- Plenus Spiritu sanclo Zacliarias , duas propbelias
vit infaris in gaudio, et Spiritu sancto plena Eiiza-. C generaliler nunliat, primam de Clirislo, ailcrarii de
betli prophetavit ea quae in Evangelio scripla sunt, Joanne. Quod manifestedeverbis ipsiusapprobalur,
el in una hora tantos profecius babuit, ncslrse con-. in qnibus quasi de prasenlia, et qni versaretur iu
jecturae relinquitur, quid in tribus mensibus Joannes5 mundo loqnitur Salvatoris, ac dein de Joanne : Re-
profecit,assistente Maria Elizabeth. Valde quippe, pletus enim Spiriiu sancto prophetavit dicens : Bene-
indignum est in puncto boroe atque moroenio exsul- dictus Domimts Deics Israel, quia visitavh el fecii
tare infanlem, et quodanimodo gaudio lascivisse, rcdempdonem plebis sttm. Visilante enim et Deo vo-
replctaroque esse Spirilu sancto Elizabelli : per tresi lente redimere populum sUum, mansit Maria cuin
vero menses, nee Joamiem, nec Elizabeth, ex vicina Elizabeth, poslquam ei locutus cst arigelus, mensi-
Matris Domini et ipsius Salvatoris praesenlia profe- bus • tribns, ut per ineffabilem quamdani virtutem,
cissc. Exercebatur ergo, et quodammodo in atlile- non ' soluin Joanneui, sicui dudum diximus, sed etiam
'
lico sancta inatre, per tres menses .urgebatur Zacbariam, ut nunc Evangelicus scrmo declarat,
Joannes, el prseparabalnr in malris ulero, ul mira- ]
praesens Salvalor instruerel. Pauiatim 1quippe et Iiic
'biliter natus, mirabilius ntilrirettir. Quod enini exira per ] ires menses sancii Spiritus augmenta capiebai,
consuetiidinem nutriius est, non referlur scriptum, iet ciim nesciret erudiebatur, et de Christo propbe-
quoinodo matiis fucrit laclatus uberibus, quomodo J) D :lavit dicens : Qrii dedil redemptionem populo suo, et
in sinu gerulae constilnlus, sed statim sequitur : Et suscitavit
i cornu salutis nobis in domo Dqvrd, in qua
erat in deserth, usque ad diem ostensionh sum ad Is- ssecundum carnem nalus est Cliristus. Et vere quia
rael. Deinde legimus : Elizabelh aulem completum fuit \ cornu salulis, in domo David propbetia ista
esl tempus ul pareret, el peperil filium, Multi putant coiiciiiitiir.
< Vinea enim facta esl in cornu (Isai. v).
superflne dicf: Eizabelh aulem completum est lemptts In I quo cornu?. In Chri.lo Jesu, in illo in quo nunc
M pareret, et peperit fiiium (Marc. i). Qnae enini scribiinr:
i Suscitavit cornu salutisnobis in domo David
mulier potest parere, nisi tempus pariendi ante pueri j sui, sicttt locultts esl per os sanclomm suorum
compleverit? Sed qui Scripturas diligentissime con- proplielarum
j : salutem ex inimicis nostrh. Non pule-
templattir, et audit populum loqtientem, altendat imus ntinc de corporalibus inimicis dici, sad de spi-
lectioni, observans tam in veteri, qunm in novo ritalibus. i Venit enim Dominus Jesus forlisinproelio,
Tesiamento, sicubi scripium in oriu peccatoris iuve- deslruere
( omnes iniroicos nostros, ut nos de insidiis
a Videtur et Ii»c additum absHieronyuio comma, quod nos imperiiim possumus appellare.
 '
m S. EUSEBIl HIERONYMI I §40
eorUm liberaret. De manti inmicorum nostrorum Apotuisse, dicentem ad se : Et lu, puer, propheia
el de manu eorum qui nos oderiml. Facere mhericor- Excehivocaberh,atilecedes enimcoram Dominoparare
diam cum patribus noslris. Ego puto quod, in advenlu vias ejus ? Ideo reof Zachariam feslinasse, ut loque-
Domini Salvatoris , et Abraham, et Isaac, el Jacob rejur ad parvulum, quia sciebat eum post paululuin
fruili sinl misericordia Dei. Neque enim credibile in eremo moraturum, necse cjus posse praesentiam
est, ut qui prius videreni diem illius, et laeiaii sunt, habere. Puer enimerat iri desertis- usque ad diem
jiostea in adventu ipsins, el nativitate d.e Virgine, osiensionh sum ad Israel (Exod. m). El Moyses in
nihil utiiitalis acceperint. Et quid de patriarcbis dcsertis moratus est; sed post, et eypleiis jam
loquor? Ad altiora Scripturartim aucioritaiem se- setatis suae annis, fugil ex Aiigyplo, et per alios
quens audacter ascendaro, quoniam pracsentia Do- annos pecora cuslodivit: Joanhes vero statim ut
mirii Jesu et dispensatio iilius non solnm terrena , nafus esJ, Iransiit ad deserta, et qui major fuit
sed eiiaro a coelestiajuverit. Unde et Apostolus ait: inter nalos mulierjim, majori nulrimenio dignus
Pacem faciens per sanguinem crucis sum, sive super apparuil. De quo propheta loquilur : Ecce mitlo an-
le.rram, sive in cmlis (Ephes. n). Si aiitem in coelis gelum meum ante faciem tuam (Malac. m). Recle
el in terra praesentia Doniini profuit, cur paveas di- angelus dicitur qui missus fuerai coram Domino,
cere qnod adventus illius eliam majoribus profnit, B et prophetanlem patrem slatitn ut naliis est, audire
ut impleatur quod dicilur : Facere misericordiam poiuit, et inielligere. Qiiainobrem nos qui tantis
cutn patribus noslris, et recordari testamenlisancli sui, mirabilibus credimus, credamus pariter resurrec-
juramenli quod juravitad Abraltam patrem nosirum, tioni, credamus e.t repromissionibus qua; venturae
ul daret nobh absque limore de manu inindcorum sunt, regnoque coilorum quod nobis quolidie spi-
liberari ? Crebro de hosiium manti aliqui liberautur, rilus polliceiur. Quae omniaut scripta sniil, mirabi-
sed non absque limore. Cum enim metus discrimen liter plusquani sentire possumus, accipiamus in
ante pr.Tcesserinl, et ita de iiiiinicornm manu quis Cbristo Jesu, cui est gloria el imperium in saecula
fuerit erutus, liberatur quidem, sed non sine limore. saeculorum. Amen.
Porro adventus Dotuini Jesu de manu inimicorum [HOMILIAXI.
absque timore nos eruit. Noiienitn sensimus inimi- De eo quod scriptum est : Puer aulem crescebat, el
cos nostros, nec eos vidimus fepugnantes; sed conforlabalur spirilu, usque ad eum locutn nbi ait:
nescimus quomodo repenle de faucibus eorum et Hcecesi descriptiq prhna qum facla esl sub prmside
insidiis erepli surous, in punclo atque momenlo, el Syrim Cyrino. Cap. I et II.
translulit nos in hsereditatem parlemque justorum. Rilarie in Scripluris sanctis crescere quid dicilur:
Et liberati sumus de manu iiiimicorum sine melu, ut C unum corporaliter , ubi voluutas Iiumana nihil pro-
serviamus Deo in sanctitale el juslilia coram eo om- dest, alterum spiritaliter, ubi causa cresceudi in
nibus diebus noslrh. El lu, puer, prophela Altissimi studio consistii humano. De lioc ergo quod secundjim
vocaberis. Apud memeiipsum quarens rationem posuimus, id est, spirilali, nunc Evangelista narral:
quare non quasi de Joaiuie, sed ad Joannem ipsum Puer autem crescebqt, et confortabatur spiriiu. Quod
dicat [Al. dicens] : Et lu, puer, propheta Althsimi dic.it, tale est: creseebat spiritu, nec in eadem per-
vocaberis, et reliqua, superlluum eniin fuit ad non manebal mensura qua cceperat; sed semper cre>ce-
audientem loqui, et ad parvulum atque Iaciaiitem bat in eo spiritus , !et per singulas horas atque mo-
aposiropham facere : hanc puto posse me reperire, menta spirilu succrescente , anima quoque sua in-
quod quomodo niirabiliter Joannes natus est, et an- cremenla capiebai, et non solum anima , sed etiam
gelo 275"276 praedicante, venit in mundum, et sensus et mens augmeula spiritus sequebatur. Illud
tribus mensibus Mariajuxta Elizabelli commoranle, quod praecepit Deus : Crescileet muidplicamitti (Ge-
fusus est in terram, sic etiam ctincla quae snper eo nes. i), qni simplicjier et juxta litteram accipiunt,
scripla sunt, mirabiliter facta referuntur. Quod si quomodo exponere potnerinl nescio. Eslo enim nutl-
dubitas statim de utero matris effusum posse verba liplicamini referatiir ad numerum, et dum plures
patris audire, et scire quid sil hoc quod ad se dici-'. [) fiunl quam prius fuerant, rnulliplicaiio liabet Iocum:
lur : El tu, puer, propheta Ailhsimivocaberh, consi- hoc vero quod sequitur, Crescite, non est in nostra
dera multo fuisse miraliilius quod praecessit: Ecce potestate. Qnis eniin hominum non velit ad staluram
ui facta est vox salutationis ium in aures meas, exsul- suam adjicere (Malih. vi) , ut longior fiat? Si ergo
tatii infans in gaudio in ulero tneo. Si enim adliuc in proplerea quid pracipiiur utfiai, stulluro est quippe
ventre malris conclusus andit Jesuni, et audiens praeeipere, quod is cui praecipias, facere non possit:
cxsilivil, atque laetalus esl, qtiarc non credas eum et praecipimr nobis ut crescamus, utique id praeci-
jam genitum propheliam patris audire et intelligere pitur quod facere npn possumus. Yis scire qiiumodo

a Suspicatur Huetius ccelestium nomine, qnibns
Domiiiica dispensaiio profuerit, uon modo angelo-
rum ordines, sed ot sidera ipsa notari ab Oiigene,
quippe qu;« non anima tnodo, sed ratione etiam
piadila arbitralus sil. Qnae autein ratione pollent,
poccaio esse obnoxia, et purgatione indigere : quod
ofiiciunt illis mnrie sua exhibiium a Cbristo credi-
deiit. Conler paulo jinferins homil. 25 el qua>ibi de
cnelfstinni polestatum profectu per Clnisti nioilem
atque Ecclesise praedicationeni ex Origeniana sen-
lentia dicimus.
241 TRANSLATIO HOMILIARUM ORIGENIS IN LUCAM. HOM. XII. 242
iutelligitnr, Crescile? ausculta quid Isaae feceril, de A niemorante : Cibus autem ejus erant locustm , et mel
quo dicilur : Isaac proficiebat, el major ficbat, donec silveslre (Mallh. m). Quia enim minislcr fuil primi
faclus esl magnus, vel vehemenler nimis (Genes. xxi). Salvatoris adventus, el tantummodo dedispensatione
Senipcr enini voluntas illius ad roeliora se lendens, carnis Dominicae loqnebaiur, ac prophetia illius eum
habebal profectus suos, et mens divinius aliqnid con- qui nalus fuerat ex Virgine, prseeinebat, non habuit
templabatttr, et exercebat se memoria , ut plura in domesticum mel, et bumana diligenlia pereolatum,
thesauro suo conderet, ul firmius retineret. Atque sed silvestre mel, el volucre noii grande, non in
in butic modum evenit, ut qui omnes virtutes suas sublime se elevans, verum volucre parvum , et vix
.in animae agro excoluerii, impleret maiidatiini prai- a terra consurgens , et saliens potius quam volans.
cipietis, Ci'csct'c. Quamobrem et Joannes adhuc par- Qnid plura ? manifestissime diciiur quod locuslae
vulus crescebat, et multiplicabatur. Difficillimum fuerint cibus ejus , parvulum aniinal et mundum.
autem est parvulum 277"278 spirilu crcscere, et Considerate ergo, fralres cliarissimi, quod qui nove
inter inorlales petrarum. Puer aulem crescebal, et naius fueral, nove nutritus est. Posl quae Scriplura
conforiabatur spirilu (Malth. xxix). Aliud est cresce- subjicil; Factum est aulem in diebus illis , exivil edi-
bat, aliud conforlabatur. Infirma esl liumana natura, ctum aCmsare Augusto, ut describeretur omnis orbis.
et ul fieri possit fortior, divino auxilio indigel. Le- B Hmc fuit descriptio prima a.prmside Syrim Cyrino
ginius, Caro infirma. Quo igitur auxilio confirmanda (Luc. u). Dicat aliqtiis : Oevangelica narralio! Quo-
cst ? Utique spiritu. Spirilus enim promptus , caro niam prima deseriptio universi orbis snb Caesare
aulem infirma. Qui vult forlior fieri, non debet nisi Augusto fueiit, et inter omnes eiiam joseph cum
in Spiritu confortari. Mulli conf.irianlurcarne, cor- Maria desponsata sibi atque praegnante nomen retu-
pore roboiMiitur; albleta autem Dei spirilu roboran- lerit in censum , ac priusquam descripiio complere-
dus est, et cum sic (ueril confortatus , sapientiam tur, ortus fuerilJesus, diligenlius inluenti sacramen-
carnis elidet, etspiritalis effeclus, subdet corpus ani- tum quoddani videiur signilicare, quod in totius orbis
mi iniperio. Non putemus ergo simplieem de Joanne piofessione describi oportuerit et Chrisluin, ut cum
hisloriam esse conscriptam, el quae nihil ad nos per- omnibus scriptus sanctificaret omnes, el ciim orbe
tineat, in eo quod dicittir, crescebat et coitfortabalur relatus in censum, commuiiionem sui praeberet orbi,
spirilu : sed ad imiiaiionem noslram, ut multiplicati ut post hanc descriplionem, describeret quosque ex
spiritaliier juxla eum quem dixinius sensnin, incre- orbe secum in libro viveniium : ut quicumque cre-
menta capiamus. El eral in deserth usqtte ad diem didissent in eo, postea cumsanclisilliusscribercntur
oslensionh sum ad Israel, a Dixit nuper quod el con- in coelis, cui est gloria et iinperium in sacula sa?cu-
ceplus Joannes slupendum quid habuerit, quando C lorum. Amen.
exsultavit iufans in ulero, et suum necdum genitus
279-280 HOMILIAXII.
Dominuui recognovil: etnativilas non impar mira-
culum, quando ad eum velut audientem Zachariae De eo quod sctiplum est, angelum venisse de coelo,
et ortuni Domini nnnliasse pasioribus. Cap. II.
prophetantis sermo converlitur, dicens : Et tu, puer,
propheia Altissimi vocaberh. Digne igitur qui sic con- Natus estDominus meus Jesus, etangelus desceu-
ceptus fuerai, et natus, non exspeciavil, tit a patre dit de ccelo annuntians nativitalem ejus. Videamus
nutriretur usque ad diem ostensionis succ aJ Israel, itaquc quem quaesierit, ul eis nuntiaret advenlum.
sed recessit, fugiens luniiiltum urbium, populi fre- Non venil Jerosolymam, non quaesivil Scribas et
quenliam, viciniain civitatum, et abiit in deserta, ubi Pharisaeos , non synagogam ingressus est Judaco-
purior aer erat et coelum apertius, et familiarior rum , sed pastores reperit supergreges suos vigilias
Deus , ut quia necdiim sacramenluni baplisnii, nec excubantes, eisqne loquitur : NatuseslhodieSalva-
prsediciiiionis tempus advenerat, vacarel oraliooi- tor , qui est Chrislus Dominus. Putasne nihil aliud
bus , et cum angelis conversaretur , appellaretque divinus Scripturarum sermo significat, sed tantum
Doiniiiuin , et illum audiret respondenlem atque di- hoc quod ad pastores venerit angelus, et eis locutus
ceniem : Ecce adsum (Malih. xi). Sicut eiiim Moyses "sit? Audile, pastores Ecclesiarum , pastores Dei,
Joquebatur , et Deus respondebat ei : sic puto quod quod semper angelus ejus descendat e ccelo, et
Joannes locnius fuerit in desei to, ei Dominusrespon- annuntiet vobis quoniam natus est vobis hodie Sal-
derit ei. Ht.c arbilror , cerla de Scripturis ratione vator , qui est Cliristus Dominus. Eienim pastores
commolus. Si enim major in nalis roulieruin Joanne Ecclesiarum, nisi ille pastor veuerit, per se bene
Baplisia fuit nemo , Moysi autem respondit Deus, gregem servare non poterunt, infirma est eorum
conseqiienter respondit et Joanni qui major Moyse custodia, nisi Clnistus cum eis paverit aique ser-
fuit, qui est nulritus in ereino , cujus naiivitalem vaverit. Duduin in Apostolo lectuni est, Dei coope-
idem arcbai.gelus qui et Domini iiuuiiavit, cujus ratores sumus (I Cor. m). Pastor bonus, qui imita-
pater qui eum nasci non credebat, obmutuit. Eral tur paslorem bonuni (Joan. x), cooperator est Dei
igitur in deserto Joannes, et nulriebatur novo et et Chrisli. Et propterea pastor bonus est, qui habet
extra liuinaiiam naiuram modo , id ipsum Mattliseo secuin pastorem optimum compascentem sibi. Po-

a Maluerim in recio Dixi. Leviora

qusedam alia tacili casligamus.
<UT> S. EUSEBH HIERONYMI "-' ! m
siiit eiiim Detis iu Ecclesia apostolos, pfopheias, ^rh/Egypthtm, qnoniam advenmerath in lcrrajEgypii,
evaijgeristas, pasfOres, doctbres, omnia in perfee- el Idummnm, qnia frater tuus esi. Filii sinati fuerint
tione sanclOfuiii (Eph. IV). Et hsec qUidera sunt eis , in generalione tenia inirubimi in Ecclesiam Dei
dicta siiiiplicius. Cfctefuiii si ad sacratiorem oporlet (Deitt, xxni). Aiquq ita fiebat, ut de omnibus gen-
a»T':endereiiiietligeiniain, dicaiii qiiosdani fuisse pas- libus nonnulli prOselyti fierent, et hoc ipsuni ange-
tores artgelOsqui fes liumaiias regercnt. Et Cturilio- lis, qui genJes habebant subditas , adnileniibus.
fum Uiiusqnlsque suam eiistodiam consefvaret, et Nunc auiem populi credentiuin accedunl ad fidcm
diebus aC uOClibUsVigilans jairi laborem ferre non Jesii, et angeli quibtis creditse fuerint Ecclesise, ro-
posset, el tioc agefel indusJrie, ut genles qua? sibi boiati praesentia Saivatoris, multos adducunl prose-
cfedit-.e fuefaiit, gubernaret, vehisse angelum nato lylOs, ul congregentui'in omtii orbe conveuticula
Doinino , et atunintiasse pasioiibus, quod verus es-* Cbiistianorurii. Quapfopter cousurgentes laudemus
sel pastor exortus. Verbi gfatia , ut ad exempluiii Dominuiii, el fiamusipro caruali Israel, spiriialis
veniam, erat quidani pasiof Macedonix, hic neces- Isfael. Benedicamus lOiiinipoientiDeo opefe, cogi-
sariuiri habebat auxiiium Domini : propterea appa- tatione, seriiioiie, iri Cbrislo Jesu, cui esi gloria et
ruil ifi soirinis vif Macedo Paulo, diceiis: Transiens imperium in ssecula saeculorum. Amen.
in Mcicedoriirim, udjnva nos ( Aci. xvi). Quid de B
Patilo lOqiiar?cum liaeenoii Paulo, sed qui in Pau>- HOMILIA XIII.
lo efat, loc.utiis sit Jesiis? Iinligent itaque pastores De eo quod scriptum esl : Ei facia esl muttiludo
pfscsehtia Christi. Quamobfeni augelns descendit de exercitus cmlesth , iisque ad cum locuni ubi ait:
coelO,ct iiit: Nolitetiriiere. Ecce enim arihunlio vobis litvenerunl Mariani et Jcsmn posilitm in prmscps.
Cap. II.
gavdhtirimagniiin. Vcre gaudium roagnum, liis t|ui-
biis homiriiim fuefal, et provinciarum cura permissa, Domiiius noster, atque Salvalor in Buthleem, et
Ciiristtini Venisse in muiiduiii. Mutium utilitatis ac- fitultitudo coeieslis exercitus laudat Deum, ei dicit:
cepit aiigelus, qui dispensabat iEgyplias fes, post- G/o)i'a jjj excelsh Deo, et super lerram pax hominibus
quam DoiniriiJSdesCetidit e cceio, ut iEgyplii Cbri- bonm vduntatis. Ha.Cauiem loquilur multiludo coe-
siiaiii fiefeiJt. PrOfuit el cunctis, qui diversas leslisexercittis, quiajjam defecerat prsebere homi-
provinclas obtinebatit. Verbi causa , praesidi Mace- uibus auxilium, ct videbat se opus quod sibi credi-
dohiae, pnosidi Acbaiae, reliquaftunque fegioiium. luin luerat, implore hou posse absque eo qui vere
Neque enitri fas est credere malos angelos suis salvare poterat, el prbesules quuque ipsos juvare, ut
praeesse pfovineiis, et bonos iioii easdem provincias boinines salvareniurJ Quoinodo igiiur scriptum est
habere permissas, Hoc auiem qttod de sirigulis pro- ^ in Evarigelio , quod quidam remis sulcames mare
vinciis dicit, putoetiam de univer.-is lioininibus ge- adversus conlrarios venlos jam fessi erant, el vi-
neraliter debere credere. Unicuique duo assistunl ginli quinque, sive triginia stadiis laboranies, por-
a Aiigeii, alier jusiitiie, aUef isiiquitaiis. Si bOnse tumteneie non poiefant, el postea Doniinus super-
cogitationes in corde nostro fuerint, et iu animo venii, et quiescere fccit flticlus tunientes, navemque
justiiia ptillularii, liaud diibium quin nobis loqua- cujus binc inde iaterla lundebaiiiur , ab imminenti
tur aiigelusDomini. Si vero mala Inerint in nostvo discrimine liberavit (Joan. vt): sic intellige quo-
corde vefsata , lotjuitur riobis iingelus diaboli. Quo- niain et angeli volebalit quidem bominibus praebere
modo igituf per singulos homines bini sunt angeli, auxilium , et eis ab segrolationibus suis tribuere sa-
sifc opiuor et in singulis dispares esse provinciis, iiilaieni, quia omires sunf apparitores spiritus in mi-
Ut sint et boni, sihl et roali» Verbi gratia, iu Epheso nislerium missi propter eos qtd consecud sunl sahttem
propter eo8 qui in illa urbe peccatores eranl, (Hebr. i) : qui quanlitm iu suis viribus erai, adju-
pessiihi angeli pr&sidebant. Rursus quia multi erant vabaut hoiniues. Videbant autem mullo infeiiorem
credentes in ea,, erat ei angelus Ecclesise Ephesio- suaih esse inedicinam, quam illorum cura poscebat.
rum , uiique bohus, Hoc auteiri quod de Epheso Porro ut de exempio 1 possis inlelligere quod dici-
diximus , feuper omnibus provinciis cognosceiidiim. -* nius , vide mihi urbein in qua segroteut plurimi, et
Anteadventum Doinini Salvatoris, isti angeli parum medicorum frequeiis adliibeaiurniamis : sint diversa
poteraht creditis sibi utilimtis afferre , et conatus vulnera, quoiidieiu emorluam carnem serpens pu-
eoruirt setjui 281-282 "On valebat effectus. fredo \icnelret: et tamen roedici qui adbibili sunt ad
QuoddariJ est siguum , quam parum prodesse pote- curartduro, nequeant aiia ultra invenirc medicaniina,
rarit subjeciis. Ausculta quod dicimus i Quando an- et artis su;e scientia; roagtiiludinem mali vincere;
gelus iEgyptionvm iEayptius adjuvabat, vix unus cuin liSiCin talibus nacli siut, eveniat aliquis ar-
proselytus cfeiiebat in Deum, el hoc liebat, iEgyp- chiaier qui habcai suriimam iu aric notiiiam, et illi
tiosangelo disp'eiisant& Denique quia pferique de qui prius sanare iieqiiiverani ccrnenles m.igistri
-iSlgypfiis fel Idtiiitseis proseJyti ateeipiebant fidcm nianu putfediiies- cessare vulnerum, non invideant,
ChfUli -, propterea Seriptura dicil ^ Non ab&mmabe^ non livore Crocientur, sedin laudes erumpanl ar-

a De angelis hominum
provinciarumque custodise parum conslans fuil) dicemus paulo inferius adHo-
praefectis ex Origenis senteulia (qni lanien sibimet mil. 25 et 5S;
245 TRANSLATIO IIOMIUARUM ORIGliNlS IN LUCAM. HOM. XIV. 248
chiatri, et prsedicent Deum qui etsibi ei aegrofanti ,A consequi? Ego puto inveiiiri simul posseetangelum
bus lanlae scientiae honiinem miserit. In Iianc ergo et liominem bonos Eeclesiae episcopos, et quodam-
similitudincm et mulliiudo exercilus angelorum modo unius operis csse parlicipes. Quod cum ila sit,
audita est dicens : Gtoria in excelsh Deo , ei super petamus omnipolentem Deum, ut angeli et homines,
lerram pax in liominibus bonmvolunlalh. Postqttam - Ecclesiarum episcopi, adjumenlo sinl nobis, et
enim Dominus venit ad lerram, pacem fecit per "sciamus quoniam utrique pro nobis a Domino judi-
sanguiuem crucis suae, sivc eoruin quae in terra centur. Quod si illi fuerint judicati, et vitium afque
erant, sive eorum quae in coelis (Ephes. 1). Siqui- peccatum 11011 in eorum incuria, sed in noslra he-
dem volentes angeii ui recordareutur homines crea- gligentia fuerit iuveiiium, nos arguerour, alque
loris sui, cum lecissent omnia quaj in suis viribus plectemur. Illis enim universa facientibus, el pro
eranl, ut sanarenlur, et noluisseui illi respicere sa- nosira salute nitcnlibus, nos nihilominus a pec-
nilatero, cernunl eutn qui sanarepotuit, et gloritt- catis vacabimus. Porro frequenter evenit, ut nobis
cautes dicunl: Gloria in excelsh Deo et super lerram laborantibus, illi suum officium non expleant, et in
pax. Diligens Scripturae lector inquiral quomodo Sal- culpis sint. Et factum \est, inquit, cttm ubihsenl ab
valor loquitur : Non veni pacemmiltere super terram, eis ancjeli in cmlos, pastores dixerunl ad invicem.
sedgladium(Malt, x), 283*284 et nunc angeliin B Transeamus usqtte Belhleem, el videamus hoc verbum
ejus nativitate decantant, superlerram pax. Siqnidein quod faclum est, quod Dominus oslendit nobh. Vene-
et iu alio loco ex persona ipsius dicitur : Pacem runt festhtanles, el invenerunt Mariam el Joseph el
mcam do vobh, pacemreitnquovobis. Noiisicutmundus puerum. Quia festinantes venerant, el non pedeten-
hledatpacem, egodopacem (Joan. xiv). Vidcat ergo lim, neque fessogrado, ideo inveuerunt Joseph dis-
quod inferimus, an possit solvere quoesiionem. pensatorem orttis Dominici, el Mariam quse Jesum
Si seriptum esset, super lerram pax, et hucusque fuditin parlum, et ipsutn Salvatoiem jacentem in
esset finifa senteniia, recte quaestio nasceretur. prsesepio. Iliud erat, de quo propheta vaticiua-
Nuuc vero in eo quod additum est, hoc esl, quod tus esl dicens : Cognovit bos possessorem suum, ei
post pacem dicilur, in hominibus bonm a voluntaih, asinus prmsepe Dontini sui : Bos unimal mundum
solvit quaestionem. Pax eniin quaro non dat Do- est, asinus animal immundum. Cognovit asinus
niinus super lerratn, noii esi pax bonae volunlatis. praesepe Domiui sui. Non populus Israel cognovil
Neque eniin ail simpliciler, Nou veni pacem miilere, prsesepe Domini sui, sed immuiidutn aniinal ex
sed cum additamento, super lerram: neque econlra- gentibus. Israel vero me non cognovil, et popultts
rio dixit, Non venipacem milleresuper terramhomini- meus me non inteUexit(Isai. i). Intelligentes hoc pra?-
bus boncevolunlalh. Hoeclocuti sunt angeli ad pas- I1 sepe, nitamur cognoscere Dominum, et digni fieri
lores, qui non soium eo tempore ioquebmit ;r, sed scienlia ejus, assumere quoque nativilatem et resur-
usque hodie nisi locuti fueiiiu ad pastores, et sua rectionem carnis ejus, sed et inclytum ac secundum
eis opera copularinl, dicitur ad eos : Nhi Dominus majestatis ejus advenluin, cui est gloria et imperium
mdificaverildomum, in vanum laboraverunt qai mdi- in saecula sseculorum. Amen.
ficant eam. Nhi Dominus cuslodierit civilatem, in va- 285-286 HOMILIA XIV.
nuin laborabil qui cttslodit eam-( Psal. cxxvn). Si au- Deeo quod scriplum esi: Cum aulem hnpleli essent
dies circumchionis ejus, usqne ad eum locttm ubi
dacter expedit loqui Scripturarum sensum sequenti, ait: Par lurturum et duos pullos columbarum.
b
per siugulas Ecclesias bini suut episcopi, alius vi- Cap. II.
sibilis, alius invisibilis : ille visui carnis, liic sensui QuoJ mortuusest ChrisJus, pro peccafo inorluus
patens. Et quomodo bomo si commissam sibi dis- est. Non quiaipse peccaverit, neque enim peccauiin
pensatiohem bene egerit, laudalur a Domino: si. fecit, nec inventus est dolus in Ore ejus ; sed mor^
male, culpseet vitio snbjacei; sic.el angelus. Scrip- luus est, ul nos qui morlui sumus, illo moriente pec-
ttim est enim in Apocalypsi Joatinis : Sed habes ibi catis, nequaquam peccato et vitiis viveremus (Rom.
notnina pauca qum polluerunt iilud, vel illud. Et vi). Unde scribitur : Sicut igitur commortui sumus
rursus : Habes ibi qui doetrinaiii Nicolailarum do- -D tunc illo morienle, et consurreximus resurgenli :
ceant (Apoc. u): ac deinde habes illa vel illa pec- sic cuin eo circumcisi sumus, el post circumcisionem
cala facienles, et accusantur angeli, quibus creditse solemni purgalione mundati. Unde uon jani indige-
sunt Ecclesise. Si autem angelis sollicitudo est, mus ciicumcisione carnali. Et ut scias propter nos
quomodo Ecclesire gnbernentur, quid necesse esi de fuisse illuiii circumcisuro, audi Pauluin manifes-
boniinibus dicere, quantum mctum habeant, ut pos- lissime prsedicantem. In quo habitat, inquit, omnh
sint cum angelis laborantibus laboranles saluteni pleniludo divinilalh corporaliler, el cslis in lilo re-

a Genebrardus ait: Legitergo Origenes cum La-
linis, bonmvolunlalh, non utGraeculi, bonavolanias,
i>Denius Adamanlii ingenio, quod ita Apocalypsis
cap. II locuni interpretelur, etgeminuro singulisEc-
ciesiis cpiscopum deputet, alterum aspectabilem,
alierum sub oculos iieutiquam cadentem, quodynfe-
rius Homil. 25 replicat: at illud pio unicuique re-
pudiandum omnino est, atqtie a fide absonum, quod
paulo postsubdit, frequenterevenii-eboiios custodes
angeios, nobis laborantibus, siniin oflicium noii ex-
plere, ei in culpa esse. Vide quse contra solemnem
hane Origenis de angelorum lapsibus opi<iionem in-
fra ad Homil. 25 aniinadvcriioms.
247 S. EUSEBJI IllERONYMI 248
pleti, qui est capttl omnis principalns el potestatis, in .A nemomuiidusasorde. Nequcenim idipsmn significant
quo el circumcisi estis circumcisione sine manibus in sordes 287—288 a|que peccaia. Et ut scias aiiud
exspoliatione corporis camis, in circumcisione Chrisli, sordein,aliud sonare peccalum, Isaias manifesle docet
conseintlii ei in baplismate, in qtto el consurreximtts dicens: Lavabil Dbminus sordem filiorum et filiarum
per fidem opercuionis Dei, qui snscitavit eum a mor- Sion, el sangidnem^mundabil de medio eorum, spiriln
tuis(Col, i). Et mors igittir, et resurrectio, el cir- judicii sordem, ei spiritu combuslionh sanguinem
cumcisio ejus, pro nobis faclse sunt. Cutn impleli, (Isai IV). Oinuis anima quse humano corpore fuerit
inqiiit, essent dies circumcidendi puerwn, vocaluin induta, babet sordes suas. Ut autem scias Jesum
fueral nomen ejus Jesus, quod vocatum est ab angelo quoque sordidatuih senlienduin secundum ignoini-
anlequam concipereiur. Vocabulum Jesu gloriosuin niiiin crucis, non secundum ipsain quam assnmpsit
omiii adoratu, cultuque appellaii, neque ab eis ef- sanctam cnniem, de qua Apostolus ail: in similitu-
ferri in niundum, sed ab excellenliori qttadam ma- dinem curnis peccati fuisse propria voluntale, quia
jorique nattira. Unde signanter evangelista addidit pr.osalute nostra liumanum corpus assumpserat, Za-
dicens : Et vocalum esi nomen ejus Jesus, quod voca- cbariam proplielam ausculla diceniem : Jestts erat
ittm fiterat ab angelo antequam in ulero 'conciperetttr. iriduius vestibussordidh (Zach. m). Quod quideni et
Dehiuc sequitur : Cum jam impleti essent dies purga- \B adversus eos c faeit, qui negant Dominum nostruni
tiouis eorum secundum legem Moysi, duxeruul eum liumanum habuisse corpus, sed ccelestibus ct spiri-
Jerosolymam. Pfopier purgalioneni, inquit, eorum. talibus fuisse contexium. Si enim de coelesiibus, et
Quorum eorum ? Si scriptum esset propler purga- ut illi falso asseruiit, de sideribus et alia qu.idam
lioneni ejus,id esl, Mariaequsepepererat, niliil quoes- siiblimiori spiritalique natura corpus ejus fneril,
lionis oriretur, el audacier diceremus, Mariam, respondeant quare potuerit spiritale corpus esse
a quaebomo erat, purgalione indiguisse post parlum. sofdidum, aut quoniodo hoc interprelenlur quod po-
Nunc vero in eo quod ait, dies purgalionh * eorunt, Siiimus, Jesus erat indulusvestiims sordidis. Si auiein
non videtur unum significare, sed alterum, sive fuerint necessilate compulsi, nt suscipiant, spirilale
plures. Ergo Jesus purgatione indigu.it, et immundus corpus sordidum intelligi veslimentum , debent con-
fuit, aut aliqua sorde pollutus. Temeraric foisitan sequenier dicere qtinniam illmi qttod in repromissio-
videor dicere, sed Scripiurarum aucloriiate cnm- nibus ponitur completum sit, id esl: Seminaiur cor-
niolus. V.de qtiid in Job scriptum est: Nemo mun- pus animale, surgil corpus spirilale (I Cor. xv), et
dus a sorde, nec si unius quidem diei fuerit vita ejus quod polluti et sordidi resurgamus , quod etiam cn-
(Job. xv). Non dixit, nemo inuiidus a peccato, sed gitare piaculum est roaxime eum qui scit scripttim
* Saiis
benigne de Adamantio seuserit Hierony- G pro uvrrts, in errorem Adamantium traxit, quod el
mus. cuui illutn ait in praifatione hujusroet irans- notalum Huetio est, qui corruplam eam leclioncnj
laliotiis, quasi ptierum lalis ludere. Ut enim multa in voeat, ytiliqtie illi hane alleram omuino sulisiiiui ,
reliquis iu Lucnm Hoin<liis absnna proouniiaril: auT>jf, nempe, ejns, juxta 'Vulgalam et Arabicam
quae in Iiac i4 elucubianda effulivil, nullo excu- interpreiaiioneni Efpenianic ediiionis, quibus :id<lo
sari pacto quetint. Hic Mariam quippc cum liomo et Copticiim. Et vero Origenem erroris ipse mone-
erat, purgalione indiguisse, adeoqne fuisse peccalo re potuisset Levitici locus cap. n, qui pnerperae lan-
obnoxium, atidacissitne blaterat. Scio quod projec- liim, iioii eliam inlanti ndhiberi purgationem jubet.
tam temeritaleni Sixtus Senensis lib, vi Bibliolhecse Nunc quainqiiam noii ob peccalum ( quod cogiiare
anuoiatione 136 his nititur excusare : Intelligit de Clitisto mens rofugil) pnrgalione tanieti ob sor-
fortasse Origenes non de purgadone ab immundiliis des indiguisse Jestini , el immundum , attt aliqtia
et sordibtts purtus, qtdbus nutli dnbitimesl non fuisse sorrfep<7//«(tnnpronuiitiai.Perperamquoque in suuni
Mariam obnoxiam; secl de ritibits et cmremonih, sensiini deiorquet Jiibi loctiin: Nemomundvs a sorde,
quibtts Mvysespuerperas lustrari jusseral: Itas necesse eto. Nequissime ver<)sutini illnd hic ingeril solcm-
erat servari a mutre illiits, qui legem implelurus ve- ne delirameijluni , lunc sordescere aiiiinain , iinii
neral, non desiruciurus. Cui el suppetias accedit cl. mortiile corpus indiiit, pariqne pacio Jesum quoijtte
Hue.iitis , idipsum confirinans ex eo qund Homil. 8, sordidalum sendendum secundtim ignomiuiam crucis,
in Leviiiciim sciibil Origenes , eas solum niulieres quod ejus scilicet anima in inuliebii utero sibi cor-
in paricndo esse imiiiunilas, quie seuiine admisso pus adjunxeril. Uiide el inferius psalmi vigesimi
concipiunt et pariunt; quae vero semine nenti- n" primi IocoabiiiitiirjiloqueiiieiiiiiidiiceiisS-.tlvatorcni:
qnam suscepto peperit, eam vero immundam non Ego sum vermis el hon homo, eie. Quod videbal, in
esse : ubi et. insignem ejusdem locum recitat cx lio- malris utero immundiliam corporum , viscertbus ejus
milia 12 in Levit. quo generationis Clirisli et vir- hinc inde vallalus , el lerrenm fmcis paliebuttir angu-
giii.-ilisMariae corporis iiinndilies disertissime prae- slias, etc.
dicatur. Setl elsi recle alibi sensisse colligitur ho- c Puia Marcin.iiiias aique. Ebionilas, quos tradit
mo iniinoderaii ingenii, incerta>que seiiieniise, mi- Geriiiadius libio de Dogmatibus, cap. 2, affirmasse
nime hinc diluit maiiifestam noxam. Nam cum ali- Dei Filium carnem de coelo secum altuiisse. Quare
bi quoque liomil. scilicet 20 in hunc ipsum Evan- miriim inagis quod ait, illis consensisse Origeneni,
gelisiam, injuriosus in Mariam Viigineinsit, qiiam qui einentiium cofpus et specie tenus appanns,
dubise accusat incerta:que lidei, piiiui lectorem mo- Christiim gestasse doctieril. Ilaud eniro scio, quam-
nere necesse fuit, quosibi scandaliim caveat, atque quam et alibi de vefo Christi corpore recte Atlajnan-
orlliodoxae Ecclesia;, quae Beatam Virginem speciali lios senliat, et ciiinprirois inlra :>dllomil. 17 an lu-
Dei privilegio imlluni uniquam in se admisisse poc- culenliori toslimonio liac ipsa exposilione sordida-
caiuni docet, lidcm conira hsereticorum blaspheniias ruui Clnisti vesliuin Origenis iides delendi possit.
teneat> Olim Pniiiphilus lianc ipsam calumniam abAdaman-
b Graeca lectio avr&v, quaenunc quoque oblinet, tii scripfis ainovit.
 219 TRANSLATIO HOMILIARUMORIGENIS IN LUCAM. HOM. XIV. 2S0
esse : Seminatur in corruplione, surgit in incorruptio- A latione purgatus est, ita eliam nos spirilali regene-
ne; seminatur in ignobililale, surgil in gloria; s:mi- ratione purgemur. Duxerunt illum secundum legem
nalitr in infirmitaie, surgil hi fortitudine; seminalur Moysi in Jerosoltjmam, offerre 289 - 290 anle
corpus animale, surgit corpus spirilale. Oporlet ergo, conspectum Dotnini. Ubi stinl qui Deuni Legis negant,
ut pro Domirioel Salvatore nostro, qui sordidis ve- qui aiunt lion istum, sed alinm a Cbristo fuisse in
stinienlis fuerat indulus, et terrenum corpus as- Evangelio praedicatum? Mhit Deus Filium suum fa-
sumpserat, ea olferrenlur qusc purgare sordes ex ctutn ex muliere, (actum sub Lege. Ergo putanduin
Lege consueverant. Quod frequenter iuler fratres esl, ul Filium suum bonus Dcus sub Lege fecerit
quauitur, loci occasione commoia retracto. Parvuli Crealoris, et sub inimici jure quod ipse dederat?
baptizantur in remissionem peccatorum. Quorum Quin potius ideo sub Lege faclus esl, ul redimeret
peccatorum, vel quo lempore peccaveruni ? aui quo- eos qui sub Lcge erani (Gal. iv), el aliae legi subji-
modo potest ulla lavacri iu parvulis ratio subsistere, ceret, de qua dudum lcctum est, Altendile, popule
nisi juxta illum sensum de qtio a paulo ante dixi- meus, legem meam, el reliqua. Adduxerunl ergo eum,
miis : Nullus mundus a sorde, nec si unius diei qui- et statuerunt ante conspeclumDomini. Cujus Scriptu-
dem fueritvitaejus super terram? Et quia per bapli- rse proeccpta complentes? Nempe illius. Sicui sai-
smi sacramentumnaiivitatis sordesdeponuntur, pro- R plum esl, inquil, in Legc Moysi, quia omne masculi-
pterea baplizantur, et parvuli. Nisi enim quis rena- num quod aperil vttlvam, sanctum Domino vocabilur,
tus fuerit ex aqua et spiritu, non poterit intrare in el ter per annum apparebit omne masculinum in con-
reguum coelorum (Joan. m). Cum, inquit, expled es- spectu Domini Dei. Masculina quae ex co qnod vul-
senl dies purgationh eorum. Explenlur dies et justi- vam matris aperueruol saucta crant, offerebaniur
liae. Neque enim slatim ut nata fuerit, ariima ptir- ante allare Domiiti. Omne, inquit, masculinum quod
gatur, nec potesl perfectam in ipso orlu conseqtii aperil vuham. Sacratum quippiam sonat. Qiiemcum-
puritatem, sed sicut scriplum est in Lege : Si mas- quc enim de utero effusum niarein dixeris, non sic
culum peperil, seplem diebus mater sedebil in sanguine aperil vulvaro roairis su.v, ut Dominus Jesus, quia
immundo, ac deinde triginla Iribus in sanguine puro, oniniiim mulieriiin iion partus infantis, sed viri coi-
el ad extremum el ipsc infans sedebit in sanguine pu- tus vulvam reseral (Arum. vm). Matris vero Doniini
rhsimo (Luc. n) : sic quia lex spiritalis est, ei um- eo tempore vulva reserata c est, qtio el parlus edi-
bram habet fulurorum bonoruin (Rom. vn, et Hebr. ttis, qttia sanctum ulerum et omni dignaiione vene-
x), possumus iutelligere purgationem veram nobis rationis venerandum anle nativitatem Cliristi niascii-
evenire posl tempus. Ego puto quod et post resur- lusomnino non teligit. Audeo quid loqni, quia el iu
rectionem ex morluisindigeamussacramenlo eluen- G eo quod scriptum esl : Spiritus Dei veniel super te, tt
le nos aique purganle, neino enim absque h sordi- virtus Althsimi obumbrabil le (Lttc. i), priiieipiiim
bus resurgere polerit, ncc ullam posse animam re- seminis ct conceplusfiieril.et sine vulvic reseratione
periri quae universis staiim viliis careat. Unde in re- novus iu ulero loettis adoleverit. Unde et Salvalor
generatione baptisroi assumilur sacramentum , ut loquitur : Ego sum vermiset non homo, opprobrium
quomodo lestis secundum dispensationem carnis ob- hominum, el abjectio plebis (Ps. xxi). Videbat in nia-
a Aut igitur eo dixerol sensu, ut sordes illae, ani- illum et pugnaniia
proilidisse. Enimvero quid hoc
mse sordes esseni, sive peccauun : el blasplienius ipso roanifeslhis effalo : Neque enim absque sordibus
in ClirKtum fuit ; aut (quod propius ad ejns cst resttrgere poterit? Eos adeo, qui ab erroiis nota lo-
meiiiein ) sordes corpnris absque crimine censuit : CUIIIliiiiic vindicnre saUgunt, niii arbitror frustra.
ei modo originis peccatum lollil, legali<|ut<comparal c Par quideni error est veltistioruui aliqnot scri-
csereinoniaePsedobapiisinuni. Ei vero alia occuriunt piorum, atipie imprimis Teriulliani libro de Carne
in Adamaniii scripiis loca, quae suspicione bujusce Clirisli, cap. 23, atque eoruui, tptos Gencbrardtts
erroris gravissima laborani. at.|UK Huetiiis praetcxunt, Ambiosii scilicet, Atlia-
b Paria his habet Iiiferius homil. 24, ubi eos lau- nasii, Basilii, qni de claustti aperlione in
lum ig«eo flumine a Christo baptizatuin iri prontin- parin disseriiot. ProbeVirgiueiantent Hnetio itotiiiiduin esl,
liat. qui aqtta et spiritu fuerint baptizali, et puriia- omnibus iis exceptioneiu illam adliiliendani csse,
lione indiguerini, malorum nutem noxas et vitia fore T) qua iid solvcndum Atnbrosii locum, usus est Tlio-
ul flaiijiuis peniuts excoquanlur. Geuebrardus ca- ntas p. 3, q. 28, a 2, ita nempe locuius Paires i11o--,
vendam lianc adroonet doclrinam : Sixlus Senensis ciini illud Evangelislse expoiierent : Omne masculi-
beiugiiiiis evplicai, referiqne a<l ignem uliiimecon- num adapriens vuicam, sanctuin Domino vocabilur :
flagraiionis, qui ex eleciis aliquos noudiiiu satis pur- quod qiiidemex vulgala loquendi consueiudine usur-
galos lusliabit, reprobos vero omnes apprehendet. paliiin est, ltoii ad sigiiificandain Virginei sigiili in
R<'fragaiur vero Huetius, liocque aceipi sensu Orige-^. puerperio Ire-iontiiu, sedesitiiiu dunitaxal prnlis tle
nis noii posse verba conlendil, quandoquidem illo ne uiero. f^teriim eodero annotanie lluetio, lioc e.->l
sanctissitnos quidem viros, Pelrum pnta, aut Pau- optitnae Patrum t.nn Grsecorum, qiiam Latinoriiin
liiin, hocfuturos igne imrounes arbiiratur. Rursuin partis, et Epliesini prseierea concilii dccretum, i>er-
Suarezio respondei, qui tom. IV iu 111S. Thorn. q. petuo Euclesue coiisensu couiprobaiuui, c<ique Eze-
46, sect.4, ut Origenem cxcuset, mendosa liaecesso cliielis oraculocorrobinatiim : Poi7a Itmcclausa eril:
et corrupta librariorum vitio conleudil, Mque exeo noit aperielur, el vir non transibil per eam; quoniam
potissimum probal, quod paolo superiiis ipse ait Dominus Deus Israel inqressus est per eam ; eritque
Origenes, quod polluli et sordidi resurgamus, etiam clausa principi, illibaiam et in conceplu et in partti
cogilare piaculum est. Nimiruiu tatitam '(inquit Hue- Mnriac virgiuitalem, Glnisiique corpus eodem m»<io
liusj in multis hacsiiaiioiiem Oiigenis depreliendi- foras prodidisse, quo ad discipulos obseratis foiibns
mus, ut novum milii non sit, eadem homilia diversa penelravit. .
 251 S. EUSEBH HIEROOTMl 252
Uis utero immunditiam corporuin, visceribus ejus ;A pit? Fimbriam veslimenli Jesu mulier teligit etsa-
hinc iinJe vallatus, terrenoe faecis patiebatur angu- nata est (Matth. ix). Si ilia ad exlremam partem
stias, undu assimilat se verini, et dicit: Eijo sum vestimenti taniiun cmolumeuli habuil, quid puian-
vermis, et non Iwmo. Ex mare quippe ac femina ho- dum est deSimeoiie, qui in suas uluas accepit in-
mo nasci solet, ego vero non ex masculo el femina fantem, ei brachiis tenens Iselabatur atque gaudebat
seciindum ritum humanum atque naiuram, sed in videns parvulum a se gestari, qui ad vinctos venerat
exemplum vermis -natus sum, icujus noh esl aliunde rcsolvendos, sequeipsuin nodiscorporis Iiberandum :
semen, sed in ipsis, ei ex ipsis in quibus coalescit sciens neminempossedeclaustrocorporis quempiam
corporibus origo est. Propter quod quia omne inas- einittere cum spe fuliirse vilse , nisi eum quem in
culinum quod aperit vulvam, sanctuin Domino vocn- brachiis' continebat. llnde ad eum loquilur; Nunc
bilur, ducius est in Jei osotymam, ul appareret anle dhniuis, Domine, servumtuumin pace. Quamdiuenim
conspeclum Dei, et propler iilnd quod sequitur, Ul Chrislumnon lenebam, quamdiuiilummeis brachiis
darelur munui pro eo quod in Letje Domini scriptum non arclakam , clausus eram , et de vinculis exire
est : Par turliirum aul duos pullos cohtmbaritm (Luc. non poteram. Hoc aulem non solum de Simeone,
ii, 24). Turlurum par, el duos pulios columbarum, sed de omni humano genere seiendum esl. Si qtiis
pro Salvatore videmus oblalos. Ego et aves istas 1B egredimr emundo, si quis ecarcerevinctorum domo
bealas pulo quae pro ortu Domini oblalie sunt, et dimitlitur, ut ad regnandum vadat, sumat Jesum in
quomodo asinam Balaam miror, et feiiciiale accu- manibus suis , et circumdet enm brachiis suis , lo-
mulo, quia digua fuerit non solum videre angelum lum babeat in sinu, et lunc cxsultans ire polcrit, quo
Dei, sed eliam ore reserato in humnnum sermonem desideral. Considerate (ju.nila dispensaiio pra?ces?e-
erumpere : sic multo amplius has volucres praidico, rit, utFilium Dei Simeonmerereturtenere. Primum
easijue suslollo, quod pro Doinino noslro et Salva- responsum a sancloi Spirilu acceperat, non eum vi-
tore oblaue sunt. Ut offerrenl pro eo par turlurum, aut dere morlem , nisi piius vidisset Christum Domini.
duos pullos colmnbarum. Novum quid forsitan videar Deiude non forluiiju ac simpliciter ingressus est
infeire, sed pro majeslate parum dignum. Sicut no- icmplum, sed venit in templum in Spiritu Dei. Quot-
va fuit generalio Salvaloris, non ex viro ei muliere, quot enim SpiriluDei agmitur, M filii sunt Dei{Rom.
sed ex sola lanlum Virgine : sic et par lurlurum et vin, Ephes. n). Spiritus igitur sanclus eum duxit in
duo pulli columhartim non fuerunt lalcs quales ocu- lemplum. Tuquoquefeivis lenereJesum,etamplesare
lis carnis aspicimus; scd quales Spirilus sanctus manibiis , et dignus fieri exire de carcere, omni la-
est, qui in speeie columb;e descendit et yenit super bore nilerc, ui dncem halieas Spiritum , veniasque
Salvalorem, quando in Jordanebapiizatus esl[Matth.' C ad templum Dei. Eoce nunc sias in tempioDomini
m). Tale fuit el par turiurum : non erant illsevolu- Jesu, iioc est, in Ecclesia ejus, hoc est templum de
cres a iii istse qua.1 per aerem volitant, sed divinum vivis lapidibus exstriiclum. Sins autem in lemplo
quiddam et huinana contemplalione niigustius, sub Domini, quando vita tua , et conversatio Ecclesiae
specie columba: ei uirturisappaiebul, uinon talibus fuerit-appeHaiionc dignissima. Si veneris spiiiiu ad
vielimis qualibus omnes homines, ille qui pro loto lemplum , invenies jiarvulum Jesaun , levabis illum
mundo nascebalur, et pati habebat, coram Domino braehiis luis «t dices : Nunc dimitlis servitm luum,
uldispensatio ejnsnova Domine , in pace, secundumvrrbum luum. Simulque
miindaretur,291~292ise('
omnia,.iia novas quoque Iiaberet hoslias, secundum attende quod solutioni, et dimissioni pax addila sit.
voluulalem omnipoieniis Dci iu Cltrislo Jesu, eui Nonieniin ait, Ditniili volo,sed cumaddiiamenio, in
est gloria et imperium in ssecuia sstculorom. Ameu. pace diinitti. Nani et beato Abrahse hoc idem pro-
niissum esl: Tit aulem vadesad palres tuos in pace,
HQMILIAXV. nulritusin seneciabona. Quis estquimorialiirin paee,
De Simeone, quod in spiritu ,ad lemplum vcnerit, nisi qui liabetpacemiDei, quae omnem sensum su-
usque ad eum liicum, ubi ait; Nunc dimitlis ser- perat, custoditque cor possessoris sui ? Quis est qui
vum tuum, Domine^in pace. Cap. II, , de sajculo isto recedit in
D pace , nisi is qui inielligit
DignaDei munere.quaereiida est ralio, Simeonvir quodDeus erai in Chr!isto munduin reconcilianssibi,
sanctus el Doniino placens , sicul jn Evangelio.scri- nihilque inimicum habel adversarimn Dei, sed om-
ptum est, exspecians consolaiionemIsrael, responsiim neni jwcem alque concordiam bonis in se operibus
accepcraia Spirilu sanclo, non se priits mortem obiiu- assuinpsit, et sic in pace dimittilur pergere ad san-
rum quum vidercl Chrislum Domini. Quid ei profuil, ctos Patres , ad quos et sanctus Abraliam profectus
ut vidcret Chrisium ? Ulrum hoc laninm in promis- est(PW/. i)? QuiddePairibus loquar? ad ipsumquo-
sione habuit, ut viderel illuni, nihilque exvisu ejtis quequi patriarcliarum princeps et Doniinus est, ire
consequerelur uiiliiatis? an lalet nliquod <ionum Jesum, de quo dicilur: Jlelius est resolvi el esse cum
dignum Dei, quod bealiisSimeon el meruit, et acce- Chrtsto. illehabet Jesuin, qui audetloqui: Vivojam
a Merito Origene», quod in Scripluris <edisseren> cum lurtures pro Cliristo oblatos fnisse negai, iolu-
dis, pessunidato saepius hislorico sensu, allegoricis cres, ut istie sunt, qum per •aeremvolilant, sed divinum
exposilionibus rei veiiiatem pracyerlit, niale apud quiddam el Iiumana coiitemplationeauguslius, sub spe-
Ecclesia; Palres coniinuo amliit. Haud certe soio, cie columbwel tnrluris ftppunmse.
qua possit haec iiiterin-eUiio excusalione obliniii,
255 TRANSLATIO HOMILIARUMORIGENIS IN LUCAM. HOM. XV!. 254
non eyo , vivit vero in me Christus (Galat. n, 20). Ut A.Joannem reperi scriptum: lu judicium ego in mun?
igitur et nos slanles in templo , el tenentes Dei dumistumveni, ulquinon vident videanl, et qui vident
Filium , amplexanlesque eum, digni remissione, cwci fiant (Joan. ix). Quomodoergoinjudicium venit,
293—294 et profectione ad meliora simus, ore- ul non videntes de nationibus viderent, et qui
mus omnipolenlemDeum, oreinus et a ipsum parvu- prius videbant de Lrael caeei fierent: sic venit
lum Jesum , qtiem alloqui, et lenere desideramus in in ruinam et resurrcctionem muliorum. In ad-
brachiis: cui est gloria et iniperium in ssecula sse- ventu enim Domini SaJvatoris, qui prius slelerant,
culorum. Amen. corruerunt, et quicecideranl, surrexerunl. Una hsec
HOMILIAXVI. esl inlerprelatio de eo quod diclum est: Ecce hic
De eo quod scriptum est: Eranl paler ejus et mater positus esl in ruinam et resurrectionem muhorum in
miranles sttper his qnw dicebautur de eo , usque ad lsrael. Estautem ct altius quid intelligeudum adver-
locum ubi ail: Ecce iste positus est in ruinam et sus C03 vel maxime, qui conlra Conditorem latrant,
resurreclionemmullorum in Israel. Cap. II. et hiiic inde de veieri Testamenio , quse non intelli-
Et erant, inquit, paler illius et mater admirantes gtini, leslinionia cbngreganles , simplicium corda
iuperhisqum dicebanlurde eo. Congregemus in unum decipiunl. Aiunt enim : Ecce Deus Legis el prophe-»
eaquse in ortu Jesu dicta scriplaque sunt de eo , el B tarum, videte qualissil: Ego, inquit, occidum,vivere
nuuc scire poterimus singula quaque digna esse faciam: perculiam, elego sanabo: elnon est qui erual
miraculo. Quamobrcm mirabatur et pater (sic enim de mauibus meis (Deut. xxxn). Audiunt, occidam, et
appellatus cslJosejm, quia hutriiius fuii), mirabatur non audiunl, viviftcabo: audiunl, perculia.n, et au-
et mater super omnibus quse dicebantur de eo. dire contemnunt, el ego sanabo. lstiusmodi occa- '
Queenamergo sunt, quaede parvulo Jesu fama disper- sionibus Crcalorem calumniantur. Igitur ante-
serat? Pastores erant in regione illa , vigilanles et quam interpretettir quein sensum habeat: Ego
observantes custodias noclis supra gregem suum. inlerficiam et viviftcabo, percuiiam el sanabo , op-
Venit angelussub ipsa hora nativitaiis Jesu, et ait ponam eis testimonium Evangelii, dicamque adver-
ad eos: Annuntio vobis gaudium magnum. Iie, et in- sum 295"296 hsereticos. Innumerabiles quippe
venietis infanlem invoiutum pannis, ei positum in prw- hacreses suut, quse Evangelium secuudum Lucam
scpio. Necdum angelus verba finierai, et ecce multi- recipitinl. Si propterea cruentus, et in tantum soe-
tudo coslestis exercilus laudare coepit et beiiedieere vus et crudelis estConditor, quia dicit: Ego in-
Deum. Cum hoc pastores trepidi perspexisscnt, et lerficiam, et vivificabo: percutiam, el sanabo, mani-
angelus reeessisset ab eis, dixerunt ad invicem: Ea^ fesiissime est el Jesum ipsius esse Filium ; eadem
mus Bethleem,ctvideamus faclumquod Dominusoslen- *-*siquidem de eo scripia sunt: Ecce Itic posilusest in
ditnobis.' Venerunl et invenerunt parvuluni. Tam ruinam el resurrectionem mullorum in Israel. Non in
illi quam parentes, videnies quse facia fuerani, ad- resurreciionein lanium, sed et in ruinam. Si ma-
mirabanlursuper hoc. Et deSimeone scribiiur, quod Ium est inlerficere, malum sii ct in ruinam venire.
lumorem auxerit niiraculi, vel magna pars fuerit, Quid respondebunt? Utrutnne recedent acultuejus,
tenuitque puerum in brachiis suis, et ail: Nuuc di- an quoerent aliqtiani inierpretaiionem , et ad tropo-
mittis, Domine, tervum tuum in pace, secundum ver- logias confugient, utquod in luiiiam veneril, beni-
bum tuum, quia viderunl oculi mei salutare luum. Fa- gnitalem magis quam austeritatem sonel ? El quo-
sligium el, tifita dicain^culmensiiper Iiisquoejacta— modo justum eril quando quid in Evangelio lale
banlur de Jesu, et pater et inater illius mirabantur, reperitur, adallegorias el novas inleliigenlias con-
sermo Simeonis fuit. Non enim sufficit ei lenere fugere : quando vero in veteri lnstrumento , suitim
parvulum, eteaquse de senielipso scripla sunt pro- accusare, et nullam explanationem, quamvis proba-
loqui, sed benedixit patri illius et ma;ri; el de ipso bilis sit, recipere?Sed et hoc quod sequilur : /»
quoque prophelavit infanle, dicens : Ecce hic positus judicium ego veni in mundum isium, ut non videntes
etl in ruinam et resurreciionem midlorum in lsrael, el videanl, e! qui videni cwci fiant, quamvis quseranl ut
in signumcui conlradicelur. Tvam quoque ipsius ani-' edisserant, itnplere non poierunt. Ego vero quia
mam pertransibil gladius, ul revelenlur de muliis cor- opto esse b Ecclesiasticus , et non ab hceresiarcha
dibus cogilaliones. Quid sibi vult quod ail, Ecce hic aliquo, sed a Christi vocabulo nuncupari, et habere
positus est in ruinam el resurrectionem muliorum in nomen quod benedicitur super lerram, et cupio lam
Israel? Huic quid simile in Evangelio secundum opere quam sensu etesse et dici Christianus, sequa-

a Colligere hinc licet, quemadmodum etinterius recoluisse.

ex homiliarum 18 el 56 clausulis , aliisque plurimis b Damus hanc Orlgeni laudem , quod inierneci-
bicis, quos ad Homiijas in Jeremiam alque Ezechie- num cuni liccrelicis bellum perpetuo gesseril, eao.ue
lem notavimns, sensisseOrigenem,orandumi|tiidem continuo leneri firmiter, ac credi jusserit, quse ah
cum Patre Filium, sed diverso oralionis genere: Ecclesia proponerentur. Painphilus in Apologia :
quseilli mullam invidiam doctrina peperit, perinde Quomodo, inquii, univcrsa hwreiicorum dogmatade-
aiquc sensisset: Noh esse orandum Filium , neque slruens, ipse (Origenes) semper Aposloiicum confir-
cum FilioPairem. Hoenimirum criminaliirTlieophi- maverii fidem, si velimus' omnes sentenlias ejus con-r
lus in synoflica a nobis primnin vulgaialnier Hieio-1 gregare, ei longum siilis esi, el ertl tam nobis , qui
nymianas ejiiit. 92, n. 2, col. 541, quani juvabit sctiUmus, oneiosum, tjuamlcgentibus twiiosmn.
255 S. EUSEBII HIERONYMI 256
lcm el in veteri et iu nova Lege qusero ralionem. Aslruere quod in memalum fuit, ut, illo destrucio
Loquitur Deus : Ego inler-ficiam: libenier liabeo ut et mortificato, consurgat in me et vivificetur id
interficiat me Deus. Qnando enim vetus in me homo qitod bontim est, ui consequamur regnum ctelornm
esi, ei vivo adhticquasi hoino, cnpio ut occidal in perDuminum nosirum Jesum Cliristum, cui estglo-
me Detis veterem hominem, el vivificet me ex mor- ria et imperium in ssecula sseculoruni. Ainen.
tu;s. Primus enim, ait, homo de terra terrenus, secun- HOMILIA XVII.
dus homo de ceelo cmleslis. Sicut porlavimns hnagi- Deeo
nem lerreni, portemus el imaginem cwleslis (I Cor. xv). quod scriptum esl: Erautpaterejus el materadmi-
rnntes super his quw dicebanlur de eo . et rinsum
Secundum hunc sensutn inlelligitur et illud : Inju- tisque ad eiim locum ubideAnna >cribitur.Cap. II.
dicium ego veni in mundum istum, m qui non vident, Lucas qui scripsi t: Spiritus sunctus veniei super
videanl: et qui vident, cwci fianl. llabemus in nobis te, cl virius Aliissimi obumbrabit libi, propter hoc el
omnes homines , el aspectum ei cseciiatem. Adam quod naium fnerit sanclum , vocabitur Fitius Dei :
et videbat, et non videbal. Eva quoque, aniequam et qui manifeste nobis tradidit, quoniam Virgiuis
aperirentur oculi ejus, vidisse descrihiiur. Vidit, filius Jesus est, nec de humano conceptus est se-
inquil, mulier lignum, quia bonum ad comedendum, mine : iste patrem ej'us Joseph lesiatns esi, dicens:
el optimum oculis ad videndum, el lollens de frtictu B Erant paier illius et mater admiranles super his quw
ligni, comedit, et dedil viro suo, ei comederuni (Gen.' dicebanlur de eo. Quae igitur causa exstiiit, ul etim
ni). Igilur non erant cseci, sed videbanl. Deinde se- qui pater non fuit, patrem esse memoraiel? Qui
qtiitur; Et aperti.sunl oculi eorum. Ergo cceci fue- simplici exposilione conlenius est, dicit : Honora-
rant, nee videbant, quorum oculi postea sunt vil eum Spirilus sanctus Palris vocabulo , quia nu-
aperti. Sed qui bene ante viderant, posiqunm Do- Irierat Salvatorem, Qui autem altius aliquid inqui-
mini mandalum prsetergressi sunt, cceperunt videre rit, polest dicere : quia generationis ordo a Pavid
male cl aspectum oliedieniiae subripiente delicto , usque ad Joseph deduciiur (Mall. i), et ne videre-
poslea perdiderunt. Ego sic inlelligo et illud quod tur frustra Josepli nominari, qui paler non fuerat
dicit Dens : Quis fccit mutum el surdum, videntemcl Salvatoris, ut generationis ordo haberet locum :
cwcum? Nonne ego Dominus Deus (Exod. iv)? Esl paier appellatus est Doinini (Luc. m). Admiraban-
oculus corporis, quo terrena ista conspicimus, ocu- lur igitur jiater ilHus clmater super his quse dice-
lus seciindum sensum camis, de quo Scriptura di- banturde eo, lani ab angelo , qoam a multitiidine
cil : Fruslra incedis inflalus sensu carnis (Colos. n). coeleslis exerciius , nec non a pasloribus. Omnia
Cui habemus alium contrarium meliorem, et divina quippe hsec atidieifles, vehcmentissime niirabanliir.
sapicnlem : qui quia caecus in nobis erat, venit Je- ^1 Deliinc Scriptura aii : Benedixil ei Simeon , el dixit
sus ut facerei eum videre, ut qui non videbant, vi- ad Mariain matrein ejus : Ecce isle positus est in
dercni, qui auiem videbanl , cacei lifcrenl. Juxla ruinam et in resurrectionem mullorum in Isracl, el in
liuuc ergo sensum , el hoc quod nunc habemus in signum cui coniradicilur. El iuam ipsius animam per-
manibus est intelligendum : Ecce iste posims esl in transibit gladius, Ut reoelenlur ex multis cordibus co-
ruiiiam, el in resurreclionem mullontm in Isracl. Ila- gitaiiones. Quomodo Salvaior in ruinam et in resur-
beo aliquid in ine quod male siai, et peccati super- reclionem mullorum venerit, est coniemplnuduiu.
bia se erigit : hoc cadit,hoe subruatur. Quod si Qui [A/. Quid] simpliciterexponii, potest dicere,
ceciderit, qttod anle ruerat, surgens stnbil. Inlerior in rtiinaui eum venisse infideliuin, et in re.surreciio-
honio meus quondam jacebat elisus, et exlerior sia- nem credentium. Qui vero curiosu» interpres esi,
bat erecius. Antequam crederem in Jesum , bonum dicii, nequaquam eum cadere qui anle non steterit.
in me jacebat, malum s-labal. Postquam ille venit, Da mihi igilur, qui fueiil ille qui sleterii, et in cu-
tiiuc quod iu me malum fuil, corruit, et explelum jus ruinam Salvatbr advenerit, necnon et eum qui
est illud : Semper morlificationem Jesu in corpore consurgat. Nam ulique ille consurgil, qui anlea cor-
circumjerenles. I.t illud : Morliftcate membra vestra ruerat. Viden.diim est utique, ne forte Salvator non
super terram, fornicationem,immundiliam, luxuriam, aiiis aique aliis in ruinani veneritei resnrrectionem
idotolatriam, veneficia(Coloss. m), et esoiera. Horum mu!loruni,sediisdemet inruinam el in lesurreciio-
omuiurn ulilis ruina facta esi. Kt de hac ruina dici- nem venerit. Jn judicium,&\l,egoveni, ut qui non vide-
lur : Ubicumque eril cadaver, iUiccongregabuntur banl videant, el qui videbanl cteci fiant (Joan. ix). Est
aquilw (Mati. xiv). Cadaver aquinpe a casu nomen enim in nobis quod videbatprius, elposleaviderede-
accopit. Una est liajc ruina , ad qtiain primura sivit: elaliud quodnon videbal,elposieaco2pilvidere.
297298 ven' 1 Jesus : nec polest faeere resur- Verbigraiia : Voloyidereillisocnlis, quibusaniea non
rectionem, nisi ruina praocesserit. Venit anie de- videbam, i:l qui milii poslea reserati sum, quouiam
a llsec miniine necesse est a Latino Inlerpreie id est, cadaver , dici, qnia animw de cwlo ruertnt.
verba suppleta arbiuari: Cadaver quippe a ca u »o- Enimvero sic vocani Gnccicorpus exaiiime izruiia.
men accepit. Non enim semel Origenes in hac lu- Adamantius et couimodam nacius suse exposiiioui
dil etymologia , ut S. Epiplianius lesiatur Epist. etymologiam, qnaio alias ad opinationem suaui as-
ad Joannem Jerosolyiniianuin inter Hieronymianas serendam lorquehat, hic ipse scripserit, 7rTwp.ce
51 n. 4 : Corpus hoc ob idjuxta Grwcos Sipa;, id est, youv «7ro7r7wo-£wf ^syETat: Cadaver quippe a casu no-
vinciilum , sive juxta atiam proprietatem m5>n«., men accepit.
257 TRANSLATIO HOM'LIARUM OUIGENIS 1N LUCAM. IIOM. XVII. 2B8
post inobedientiam ei Adam et Evse oculi sunl jA ostendit in manihus suis (Joan. xx): aliis e regione
aperii, de quibus superiori sermone Iractavimus. traclaniibus, si idem corpus habuil, quomodo clau-
Nunc autem inierpretandum , quid silii velil hoc sis ingressus est ostiis, et sletit? Vides igilur que-
quod ait: Ecce hic posilus est in ruinam, et in resur- madmodum argumentis variis etiam resurreciioni
reclionem mullorum in lsrael. Me oportet primum ej'us qtiaestio concitetur, el fit signum cui coniradi-
cadere, el cum cecidero, posiea bene resurgere, ne citur. Ego et hoc quod prophelarum ore proedictum
Salvator catisa fuerit malse ruinae; sed propterea est, puto signum esse cui contradicitur. Sunt enim
cadere me fecit, ulconsiirgam, et multo mihi rtiina plures heretici, qui asserunl eum a prophetis peni-
utilior fuerii, quam illud tempus quo videbar slare. tus non fuisse prsedicatum. Et quid me necesse est
Siaham enim in peccato eo lempore, quo peccato mulla prosequi? Omnia quae de eo narrat historia,
vivebam : et quia peccalo siabam , prima mihi uti- signum est cui contradicitur. Non quod coniradi-
litas fuit tit caderem, et peccato morerer. Denique cant hi qui credunl in eum : nos quippe omna sci-
et sancti propheise, quaiidn auguslins aliquid con- mus vera esse quse scripta sunt; sed quia apud in-
templabanlur, cadebant in faciem suam. Propterea credulos universa, quse de eo scripta sunt, signum
autem cadebani, ut peccata per ruinam plenius sit cuicontradicilur. Deinde Simeon ait :Eltuamip-
purgarenlur. Hoc ipsum el Salvaior tibi primum B sius animatn perlransibii gladius. Quis esi islegladius,
concedit, ut corruas. Eihnicus eras , cadal in te qui non aliorum lanlum, sed eliam Marice cor per-
elhnicus : diligebas scortum , primum in te scorlum transit? Aperte scribitur, quod in tempore passio-
intereat: peccator eras , cadat in le peccator , nis omnes sint apostoli scandalizati, ipso uuoque
ut possis dehinc resurgere et dicere : Si com- Domino dicente : Omues vos scandaliaabimini in no-
morlui sumus, el convivemus: et si morlis con- cte hac (Matth. xxvi). Ergo scandalizali sunt nni-
formes, simul et resurreclionis erinms (Bom. vi). versi, in lanltim ut Petrus quoque apostolorum prin-
297'298 Isteigiiur in ruinam et in resurrectio- ceps lertio denegarit. Quid? putamus quod, scanda-
nem muliorum posilus est in Israel, hoc est, in his lizaiis apostolis, b Maier Domini a scandalo fuerit
qui plena possunt acie, el ralione conspicere. Et in immunis? Si scandalum in Domini passione non
signum cui conlradicelur. Omnibus qusc narrat histo- passa est, non est inortuus Jesus pro peccatis ejus.
ria de Salvalore, conlradieitur. Virgo maier esl, cui Si autem omnes peccaverunt, el egent gloria Dei,
contradiciiur. Marcioniluecontradicuut huic signo, juslificaii gralia ejus el redempli, uiiqtie et Maria
et aiunl, penilus eum de muliere uon esse genera- illo lempore scandalizala est. Et hoc esi quod nunc
tum. Ebioniue conlradicuut signo, dicenies ex viro Simeon propheiai, dicens : Et tuam ipsius animam,
el muliere ila natum esse, ut rios quoque nascimur. (C quse scis absque viro peperisse le Virginem, quse
Habuil corpus humaniim, et hoc signum est cui audisli a Gabriele : Spirilus sanctus veniet super te,
conlradicilnr. Alii enim dicunt, eum venisse de coe- elvirlus Altissimi obumbrabil-libi, perlransibil infi-
lis : alii, tale a quale nos corpus habtiisse, ut per deliiatis gladius, ct ambiguiiatis mucrone ferieris,
siniiliiudiuem corporis eliam nosira corpora redi- et cogilaiioues tuse le iu diversa lacerabunl, cum
meret a peccalis, ei daret nobis spem resurreciio- videris illum, quem Filium Dei audieras, et sciebas
nis. R'surrexil a moriuis : et hoc signum esi cuj absque semine viri esse generalum, crucifigi el mo-
coniradicitur, qunmodo resurrexit, el uirum ipse, ri, el supphciis humanis esse subjeclum, et ad po-
et lalis qualis morluus est, an cerle in melioris suh- stremum lacrymabililer conquereniem alque dicen-
sianiiae corpus resurrexerit. Et est infiniia conlen- leej : Paler, si possibile esl, perlranseat calix iste a
lio : aliis dicenlibus, fixuram clavorum Thomse me (Mttlih. xxvi). Et luam ergo animam perlransibit
a Ohservatuni est supra ad homiliam 14 verissi- peccato sensit, refragari hanc sententiam orihodo-
mecreditum prnbalumque Origeni, vere hiiinaniim xse Ecclesi;e consensui, Tridenliniquc concihi de-
corpus, et non emeiititum Clinslum gesiasse. Nunc crelo, sect. 6, can. 25, quo B. Virgo nullum um-
ergn qu:>ndnhsereiicos pronuniiai, qui euni ptilanl, quani in se peccaium admisisse speciali Dei privilegio
tale quale nos corpus habuisse, et a semetipso dis- . declar.-ttur. Idipsiim hic repmiimus Adamanlio, qut
sentire, aique a veritaie longius aberrare prima u• scandali, infidelitalis , ambiguitatisque reas notas ,
fnmie viUeaiur.- Veruin res aliler putnnda est, culpamqiie sanctissimae Dei Malri andel inurere.
Eldoniias siquidem persiringii, qui communi lege Quamqiiam, ut ne quid dissimtilem, s-cio,et cl. Hue-
naitirx' ex viro et mulieregeueratum corpus assump- lius noiat, hanc ipsam Origenis senlentiam lolidem
sisse sibi Chrisium impie definiebani. Hincque propemodum verbis in epistolam suam 517 rciulisse
adeo de illa piilnndiis est loqui dissimililudiiie, quam Magnum Basilium, qui gladii nomine fluciuaiii.nem
ipsemet in pmoemio lihrorum de Principiis asiruit quamdain indicari a Siineone scribit, divisuram in
inier nostrtim et Clirisli corpus : Incaruatus, inquil, parles Mariai animam, mortem patienie Filio, juxta
est (Chrislus) iiarn Deus esset , et homo mansit, qitod ejnsdem oracuiuui : Omnes scandali&Mmini in me.
Deus e.rat, corpus assumpsil nostro corpori simile, Alioquiu ad sanciam Virginem mortis l.hri.-ai fru-
co solo differens, quod nalum ex Virgine de Spirilu cliim non fuisse pervenlurum. Addit laudatus Abri-
sanclo est. El quoniam hic Jesus Christus nalus et censis episcopus Tiium Bosirenum, Ampliilochium
passus est in veritate, el non per imaginem, communi Orat. 5 de Octursu Domini, Chrysostomuni in psal!
Itac morteveremortuus est, vere enim a mortuis resur- XIII, Cyrillum in Joannem, aliosque nonnullos,
rexil. Simeonis propbetiam eodem eX|.licaut sensu :
b Hoc qunque supra notatum est nobis ad homi- qui tametsi post dubitaiionem staiim auimo confir-
liam 14 contra Origeneni, ubi Maiiam Christi ma- maianvMariam fuisse, plerique omnes minime diffi-
trem, utpote hominem, purgatione indiguisse a teautur.
2S9 S. EUSEBII HIERONYMI i 260
ghtdius, ul reveientur ex multorum cordibus cogitalio- A que enim episcopus, nec preshyter, nec diaconu=,
. nes. Cogilafrones eraht malae inhominibus, qusepro- riec vidua possunll es=e digarai : sic forsilan el de
pterea revelatne suni, ul prolatse in medium perde- coelu piimiiivorum, immaculatorumque Ecclesise,
reiilur, et interfectse atque emorluse esse 'desine- quse non habel maculam, neque rugam, ejicielur
reni, et occideret 301 - 302 eas ille fl1" Pro no" digamus : non quo in seternum millatur incendium,
bis morluus est ':' qnnnvdiu enihi absconditse erant sed quo partem nou babeat in regno Dei. Memini,
cogitationes, nec prnlalae in medium, impossibile cum inierpretareriillud, quod ad Corinlhios scribi-
erat eas penitus inlerfici. Unde et nos, si peccaveri- tur : Ecclesiw Dei[ quw esl Corinlhi, cum omnibus
mus, debemus dicere : Peccatum meum nolum feci qui invocant eum, dixisse me diversilafem Ecclesise,
tibi, et iniquilatem meam non abscondi. Dixi, Annun- et eorum qui invipcant nomen Domini. Pulo enim
tiabo injuslitiam meam contra me Domino (Psal. monogamum, el virginem, el eumqtii in castimonia
xxxn). Si enim hoc fecerimus, et revelaverimus persevcrat, esse de Ecclesia Dei : eum vero qui sit
peccata noslra non solum' Deo.sed et his qui pos- digamus, licet bonAm habeat conversationem, el cse-
sunl mederi vulneribus nostris alque peccatis, de- teris virtutibus pojleat, iameu non esse de Ecclesia
lebitntur peccata nostra ab eo, qui ait: Ecce delebo «t de eo numero, qui non habent rugam aut macu-
ul nubcm iniquitates tuas, el sicut caligincm peccata B lam, aut aliquid iktiusmodi; sed esse de secundo
lua (Isai. XLIV).Post Simeonis iirophetiam, quia gradu, et de his qni invocanl nomen Domini, et qui
necesse erat ut mulieres etiam salvarenlur, venil salvantur quidem Sn nomine Jesu Chrisii, nequa-
propheles mulier, de qua scribitur : Et crat Anna quani lamen coronantur ab eo. Cuiest gloria et im-
prophelissa, filla Phanuel de tribU Aser. Quam pul- perium in ssecula kccculorum. Amen.
cher ordo! Non venil ante virum mulier, sed pri HOMILIAXVIII.
303-304
tnum venit Simeon, qui appreliendit infantem, et te-
De eo quod scriplum est : Pner autem crescebal el
nuitin brachiis suis : deinde mulier, cujus non sunt \conforiabalur , iisque ad eum locum, ubi ail : An
quidem verba digesta; sed dictum est generaliler 'nesciebalis qitia in Itis quw Palris mei sunt opor-
quod confessa sit Domino, el loeuta de eo omnibus lel me esse ? CapJ.II.
qui exspectabant redemptionem Israel. Et juste |Natus esl Domibus meus Jesus, et ascenderunl
sancta mulier spirilum prophetandi meruit accipere, parenles ejus in Jerosolymam, ut complerent ea
quia longa castilale, longisque jejuniis ad hoc cul- qiloe fuerant in Lbge prsecepta , et offerrent pro
men ascenderat. Videte, mutieres, testimonium An- eo; par turturum, jel duos pullos columbarum. Te-
noe, et imiiamini illud, si quando vobis evenerit ut miil eum brachiife suis Simeon, ut dudum leclum
perdatis viros. Considerate qtiid de ea scriplum sit: C est, et prophetavii de eo quoe narrat bisioria : et
1
Scptem annis vixil a virginilate sua citm viro suo; et poslquam omnia in more completa sunl, revertuntur
reliqua, propterea propheles fuit. Neque enim ul M- parentes quo JesuS b tunc agebat: et lamen cresce-
bet et forluito Spiritus sanclus habitavit in ea. Bo- bal el conforiabalur. sapientia el gratia. Necdum qua-
iiuin esl el primum, si qua potest virginilaiis gra- draginta dies purgajtionis impleverat, necdum Naza-
liam possidere. Si autem hoc non poiuerit, sed eve- relh venerat, et jsjm lolam sapien.tiam respiciebat.
neril ei ut perdat virum, vidua perseveret. Quod Potuit Scriptura dieere, crescebat el conforiabalur,
quidem non solum post mortem viri, sed eiiam cum et accipiebat spirilum; sed qui evacuaverat se for-
ille vivit debet habere in animo, ul etiamsi non ve- mam servi accipienS (Philip. n), statim ul pro mun-
nerit volunlas ipsius et propositum, a Domino coro- dalione ° ejus sacriflcium oblalum est, id quod va-
nelur, el dicat: Hoc voveo alque promitto, si milii cuefecerat, adimplevit : non quod corpus ejus illico
liumaiium aliquid quod non ojito coniigerii, nihil majus fueril effectum; sed quod saeratius quippiam
aliud faciahi quam inconiaminata viduaque perse- deiiionstraretur, Scjriplura referenie : Puer autem
yerem. Nunc verp et secunda: et tertiaa et quartsa crescebat el confortabalur, et replebalur sapienlia.
nuptise, ul de pluribus laceam, reperiuntur, el non Quseramus sicubi aiibi de parvulo scriptuin sit, cre-
ignoramus quod lale conjugium a ejiciet nos de re- scebai et conforlabatur, ut ex collaliune muliorum
gno Dei. Sicut eni.m ab ecclesiasiicis dignitatibus quid plus in Domirio noslro dicatur, intelligere va-
Ijon solum fornicaiio, sed el nuptise repellunt, ne- leamus. De Joanne ::Puer autem crescebal et confor-
\
i
'"llsec quoque absona Ecclesise dogmaiis senten- nec lamen diffiiendum Origenis scvo secundas ntip-
lia cst, de iteratis nupiiis, quod ejiciant de regno tias licuisse quidemj sed aliquani tamen incominen-
Dei. Et licet panlo post summam severitatem ipse tiae; speciem prse seitulisse,
' ct posnitenlise imposi-
teniperet Adamantius, et metuentis potius quam lioiie notalas. !
asserentls modo pronuniiet: cum tamen eas quasi b Rescripsimiis tunc , pro quo nunc legebatiir an-
pio el Ghristiano homioe indignas traducat, nolitque tea| idque gfenus alia inierdum laciti casliganius.
digamum esse t'e Ecclesia, et de eo numero, qui non Hicivero contexlus pjiulo adbue videtur impeditus.
habet rugam aui maculam, el merito vapulat ab ec- c! Recole quae superius ad homil. 14 hac de pur-
clesiasiicis scriptoribus, prsccipueque Theophilo, gatimie ex Origenisl sensu diximus, quibus ad tol-
et notionem Ecclesise pessime videlur accepisse. lendarii blasphemise ]suspicionem, adde praxlaram
Notum Monianistarum et Novatianorum "hujus- ex subsequenli ejusdem Homilia senlenliam : Anhna
piodi placila onhodoxorum analhematis confixa; Jesu numqitampeccaii sorde maculata est.
2i?.l TRANSLATIO HOMILIARUMORIGENIS IN LUCAM.HOM. XIX. 262
batur : el lamen non additur, el reptebtilursapientia, A : respondebit, el dicel : Nescttts quta tn his qnw sunt
sed, confortabalur spiriiu. Hic vero de D:mino : Cre- Palris mei me oportel esse? Ulii sunt hccrelici impii
scebat, inquit, et conforlabalur, el replebalur sapientia, alque vesani, qtii asserunl non esse Pairis Je=u Chri-
ct graiia Dei crat super eum (Luc. n). Hoccomnia de sti legem el prophetas? Cerle Jesus in lemplo erat,
puero, qui necdtim duodecim annos impleveral.dicla qtiod a Saloinone constructum erat, et confitetur
suiit. Cum autem duodecim esset annorum, renianel lemplum illtid palris sui esse, quem nobis revelavit,
in Jerusalem. Parenies ejus ignoran^es, quserunt eum cujus Filium esse se dixit. Respondeantquomodo al-
sollicile, et non inveniunl. Quserunl inter affiues, ler bomis, ei aller sit justus Deus. Quia igilur Sal-
quserunl in comilalu, quaerunt inter notos, el in his valor Creatoris est Filius, in commune Pairem, Fi-
omuibus nou reperitint. Quaeriiur crgo Jesus a pa- liumque laudemus, cujtis lex, cujus et templttm est.
reniibus suis cum pairc, qui nntrilius et comes fue Cui est gloria el imperium in ssecula soeculorum,
rat JEgyplum descendenlis : et lamen non slaliin Amen.
ul quserilur, inveniiur. Non enim inter cognatos el HOMILIAXIX.
carnis propinquos iiivenilur 'Jesus, non iu his qui De eo quod scriptum est : Puer aitiem crescebal et
corporaliler ei juncli sunl. In mullorum comitatu confortabalur, usque ad eum locum ubi ail: Senio-
Jesus meus non polest inveniri. Disce ubi eum qua;-!g res in lemplo inteirogat. Cap. II.
renles reperiaut, ut ct lu quserens cum Joseph Ma- Quia nonnulli qtii saneiae Scriplurae videnlur cre-
riaque reperias. El qtiwrcntes, inquil, invenerunl il- dere, quasi in gloriam omnipoteniis Dei divinitaieni
lum in templo. Non ubicumque in alio loco, sed in Salvatoris negant, justum mibi videtur, ut ipsarum
templo. Neque in lemplo simpliciler, sed in medio Scriplurarum nuctoritate doceanlur in huinanum
doctorum, audienlem et interrogantem eos. Et tu corpus quiddain venisse divinum : et non solum in
ergo qurere Jestim in templo Dei, quaere in Eccle- humanum corpus, sed in liuinanani qtioqueanimam.
sia : quaire ctun apud magislros, qui in lemplo Qunmquam si diligenter sensum iniendimus Seriptu-
sunt, et non egrediuntur ex eo. Si enim iia quscsie- rnrum, plus aliquid anima illa habuii, quam cseierse
ris, inveuies eum. Porro si quispiam dicit se magi- hominum animse. Omnis quippeaninia hominis, an-
slrum esse, el Je.-um non Iiabet, iste nomine tanluin tequam ad virtules veniat, viliis sordidalur. Porro
mngister esi, et ideo apud eum non potesl inveniri anima Jesu numquam peccaii sorde maculala esl. Si-
Jesus Ycrbuin Dei et sapicntia. huentus eil, inquit, quidem aniequam adduodecimum a-tatis pervencrii
in medio doctorum. Quomodo in alio loco de prophe- annum.Spiriltissanctusdeeo inLucsescribitEvaiige-
tis scriptum est, sic et nunc intellige in medio do- lio: Puer autemcrescebalel conforlabalur, et replebutur
Ciorum. Si, inquit, alteri revelalum fuerit sedewi, 'C sapienlia. lloc hominuni nattira non recipil, nt anlc
primus tacet (I Cor. xiv). In rnedio doetoriim seden- duodecim annos sapienlia compleaiur. Aliud est par-
lem inveniunl cum : et non solum sedeni.em, sed et tem habere sapienliae, aliud sapieulia csse comple-
sciscitantem ct audienlem eos. El nunc prsescns est tum. Noii ambigimus ergo divinum aliquid in carne
Jesus, inierrogat nos, etaudilloquenies. Elmiraban- Jesu apparuisse : el non solum super hominem, sed
fur, inquil, omnes.Super quo iuirabanlur? Non super super omnem quoque rationalem creaturam. Et cre-
interrogaiionibus ejus, licet et ipsse mirabiles erant, scebat, inquil. Humiliaveral enim se, formam servi
sed supcr responsionibus ejus. Aiiud esl cnim inier- accipiens, el eadem virlule qua se humiliaveral, crc-
rogare, aiiud respondere. Interrogabat magislros, el scil. Apparuerat infirmus: quia infirmum corpus as-
quia respondere non jioleranl, ir.se liis, de quibus sumjiserat, et ob id ilerum conforiaiur. Evacuave-
interrogaverat, respondebal. Quod autem responsio rat se Filius Dei (Phil. n) : et proplerea rursum
non vicissiludinem sermocinandi, sed doclrinam in complelur sapienlia : et gratia Dei erat super eum.
Scripluris sanciis sonel, Lex divina le doccat. Moy- Non quando venit ad adolescentiam, non quando
ses lo.juebatur, Deus autem respoudebat ei voce. manifeste docebal; sed cum adhuc esset parvulus
Responsio iila eorum eral, super quibus 305*306 habebat graliam Dei : et quomodo omnia in illo mi-
ignor.uitemMoy.seiiDomtiiusinsiruebai.Inlcrdum in- u rabilia fuerant, ita et puerilia mirabilis fuil, ut Dei
terrogat Jesus, interdum respondei, sicut supra dixi- sapienlia compleretur. Ibant itaque parentes ejus,
mus. Quamquam mirabilis ej'us interrogalio sii, ta- juxta consuetudinem, in Jerusalem ad solemnem
men mullo mirabilior esl responsio. Ut igiiur et nos diem Pascba;.Etcumfactus fuisset annorttm duodecim.
audiamus eum, el proponat nobis qusestiones, qtias Diligenler observa, quia priusquam dundecim esset
ipse dissolvat, obsecremus illum, et cum labore ni- annorum, sapientia Dei et cseteris, quse de eo scri-
mio el dolore quaramus, el iune polerimus invenire pta sunl, complebaiur. Cum ergo, ut diximus, duo-
quem quserimtis.Non enim fnisira scriplum esl: Ego decim esset annorum, el juxla morem dies solemni-
el paier luus dolenles quwrebamus te : oporlet eiiim latis expleli essent, et revertereiilur
parenles cum
qui quarit Jesum, non nogfigenier, non dissoiute, infantulo Jesu, remansii puer in Jerusalem, et ue-
non transitorie quscrere, sicui quscrunl nonnulli, et; scicbant parenles ejus. Et hic sublimius
ijuiddam
ideo invenire non possunl. Nos ausem dicamus : Do- quam huniana natura patiiur,
intellige. Non cnim
tentes qitwrimusle. Et cum Iioc [dixerimus, ad labo-- simplidter remansit, et parenies ejus ubi essei
igno-
rantein animam nosiram et cum dolore quaTeniem,, rabani; sed quomodo in Joannis
Evangelio scriplum
 '
§65 S. EUSEBH HIERONYMI . §64
j
est, quoniam insidiabanfur ei Judaei, et elapsus esl A responderet juxta ralionem Dei, aique sermoneni.
de medio eorum, et non apparuit: sic et nnnc 307" Cui esl gloria el imperium
' in ssecula sseculorum.
308 Pul° remansisse puerum in Jertisalem, et pa- Auien. HOMILIA XX.
renles ejns ubi remanserit ignorasse. Nec miremur De eo quod seripliim est: Quid est quod qvwrebatis
parenles vocatos, quorum alier ob partum, alter ob me? tisqiie ad eiim locum ubi ait: Conservabal
obsequium , palris et mairis meruerunt voeabula. Maria omnia i liwc in corde suo. Can.
- verba v II.
Sequittir : Dolentes, inquil, quwrebamus te. Non puio QuserebaniMaria el Josepli inler affines Jesum, et
eos idcirco doluisse, quia pularent errasse puerum, non inveniebant : in comilalu, et invenire non po-
vel periisse : nec poterat accidere, ul Maria, quie teirant. Quaesierunl in lemplo; sed apud magistros,
sciebat se de Spiritu sancto concepisse, quse et an- et|in medio prieceplorum inveniunt eum. Ubieum-
gelum loqueniem, el currentes pastores, et Simeo- que magistri fueriiit, in medio magistrorum inveni-
iiemaudicraiprbphetaniem, limerel, ne puerum per- tur Jesus : si tamen magistcr sedeat in lemplo, el
deret oberrantem. Amove hanc opinionem maxime mimquam egrediatur ex eo. Profuit Jesus magistris
de Joseph, cni ab angelo proeceplum fueral, ut tol- suis, el eos quos interrogare videbatur, docuit in
leret puerum, et in ^Egypium pergeret, qui audic- medio eorum loqujens, et quodammodo conciiabat
rat: Ne limeas tollere Mariam (onjugem tuam, quod ** B eos ad quserenda, quae usque ad id locorum, ulrum
enim in ea natum est, de Spiritu sancto esi (Malih. i scirent, an ignorarent, nosse non poterant. Inveni-
et n). Numqnam fieri poierat, ul peidilum formida- lur Jesus in medio magislrorum, et inventus dicil
ret infantem , quem divinum esse cognoveral. Alitid qusesiloribus suis :Quid esl quiaquwrebalisme? Ne-
quidquam dolor et qua>stio parenium, quam simplex scicbatis quia in his quw sunt Patris mei oporlel me
lector inlelligil, sonai. Qnomodo enitn lu, n quando csse? Primum simpliciier senlientes armemur ad-
Scripluras legis, qu;eris in eis sensum cum dolore versus impios haBrelicos, quidicunl non-esse 309"
quodam ac lormento, non quo Seripluras errasse, 310 condilorem patrem Chrisii Jesu, neque Deum
ani perperam quid habere arbilreris; sed quod ilte legis, sed nec prpphetarum. Ecce jiaier, Deus tem-
ininnsecus habeant veritatis sermonem aique ralio- pli asserilur. Erubescant Valentiniani audientes Je-
nem, ei m nequeas invenire quod verum esi : itaet sum inquientem : tn hisquw sunt Patris meioportel
illi quserebant ne forte recessisset ab eis, ne relin- me esse. Erubescanit omnes hserelici, qui Evange-
quens eos, ad alia iransmigrasset, et qnod magis lium recipiunt secundum Lucam, et quae in eo sunl
illi placuisset,
puto, a ne revertisset ad ccelos, cum seripta contemnunt. Haec, ut dixi, sint intellecla
iterum descensurus. Dolenles ergo quserebanl Fi- simplicius. Quoniam vero infertur : Ipsi autem non
lium Dei. Et cum quanerent, non inveneruui inler C iniellexeruni sermonem, sensum Scriplurae diligen-
Dei liiis venlilemus, si erant siulti et iusipienies, ut ne-
coginitos. Neque enim polerat humana cognatio
Filium conlinere. Non invenerunt inler cognaios, scirent quid diceret, quia hoc quod ail : In his qum
quia divina majora eranl notiiia scientiaque mortali. sunl Pairis mei, meesseoportel, significaret in lem-
Ubi igitur inveuiunt eum?In templo. lbienim inve- plo, an aliud quiddam aliius significet, el qnod ma-
niiur Filius Dei. Si quando et tu qusesieris Filium gis ;sedificel audienies. Unusquisque nosirum si bo-
Dei, qusere primum in lemplo, illuc propera, ibi nus fueril atque pe]rfecius, possessio Dei Palris esl,
Christum, sermonem alque sapieniiam, idesi, Fi- et habel in medio sui Jesum. Credamus quippe di-
liuni Dei, reperies. Quoniam vero parvulus erat, in- eenti, Qwmiam in his qum sunt Palris mei, me opor-
venitur in niedio prsecepioruin, sanciificans et eru- let esse. Magis raiionabile atque vivens, et verum
diens eos. Quia parvulus erat, inveniiur in medio, leriiplum Dei hoc esse suspicor, quam illud quod ty-
non eos docens, sed inierrogans, et hoc pro setaiis pice terreno opereiconstructum est. Unde illo in
officio, ul nos doceret quid pueris, quamvis sapien- lemplo, ut lypice fuit, ita recessit el lypice. Egres-
tes et eruditi sint, conveniret, ut audiant poiius ma- sus esl enim de leniplo terreno dcens : Ecce relin-
gistrof,* quam docere desiderenl, et se vana oslen- jv u quelur
vobis domus' vesira deserla (Malt, xxm), et
latione non jacient. lnterrogabat, inquam, magi- relinquensdonmm illam venit ad possessionem Dei
stros, hon ut aliquid disceret, sed ut interrogans Patris, ad Ecclesias in tolo orbe dispersas, etdicit:
erudiret. Ex uno quippe doctrinse fonte manat et lnhis qui suni Patris mei, me oporlel esse. Tuncergo
interrogare et respondere sapieuter : et ejusdem non inlellexerunt verbum, quod locutus est eis. Si-
scienii.e est, scire quid inicrroges, quidve respon- iniile.l illud aitendite, quod quamdiu in possessione
deas. Oportuit primum Salvatorem erudiise interro- Pairis sui fuit sursum eral, quia necdum plenam li-
gationis magislrum fieri,ut poslea interrogationibus dem Josepli etb Maria habebant, propterea sursum
a Hoc vero est prae reliquis absonum omnibus. nius. Nunesi tanii e?lad excusanduin Origenem,Sixl't
b Veiumestadeo, in S. Virginem injtiriosum csse Sehensis !ib, v. Bibliolhecse annolaiionem 140 suh-
Adamantium. Quam dixerai snpra homil. i& , pur- iiect;!mus.Puio,inquit,Origenemvocabulo|)len;efidei,
gatione indiguisse, el postea homil. 17, scandalum inlcnexisseplenaiiicognilionfmomiiiiiminysieriorum
passam dubila.lionemque de Filio *.nuncfidei.multo au- diviniialis ethumayitaiisChristi, quam Maria Virgo
dacius incrednlitatis accusat aut exigua: Hecole nondum eo lemporelhabebai, quamvis ea omn;a qirn
qtuie laudatis l»cis, ad retundendain caluniniam ac lum de Giiristo noveral, cerlissima elinconcussa iide
vindicaiidaiii ab omni peccati labe Deimairem, dixi- teneret.
265 TRANSLATIO HOMILIARUMORIGENIS IN LUCAM. HOM.XXI. 2£6
cum eo manere non poterant : sed dicitur descen- jA. et si in nobis est, omni labore nilamur deponere
disse cum eis. Crebro Jesus descendit cum discipu- parvulum, el deslruere illum, et ad netates reliquas
lis suis, nec semper versalur in monte, nec nbsquc pervenire, ul nos quoque audire possimus : Tu au-
fine sublimia tenel. In montecum Pelroesl,cumJa- tetn ibis ad patres luos cum pace, mtritus [Al. nulri-
cobo, cum Joanne, et rursum in alio loco cuni cse- tos] in senecta bona, ulique sjiiriiali, quse est vere
teris discipulis (Matth. xvn). Porro quia non vale- scneclus bona, canescens et in finem usqoe perve-
bant lii qui variis segrotationibus laborabant, in mon- niens in Chrislo Jesu. Cui esl gloria et honor el im-
tem conscendere, idcirco descendit, et venit ad eos periumin ssecula sseculorum. Amen.
qui deorsum erant. Nune quoque scribitur, Descen-
dil cumeis, elvenit Nazareth, et subjiciebalur eis. Di- HOMILIA XXI.
scamus, (ilii, subj"ectiesse parentibus nostris : ma- De eo quod scriptum est : Quinlodecimo anno impe-
jor niinori subjicitur. Nam quia majorem Joseph vi- rii Tiberii Cwsaris, usque ad locum ubi ait: Rectas
debat setale, propterea eum parentis honore coluit, facite semitas ejus. Cap. III.
omnibus filiis exemplum tribueus, ut subjiciantur
parentibus. Quod si palres iis non fuerint, subji- Quando ad Judseos tanlum sermo propheticus
cianlur his qui patrum aetatem habent. Quid loquor B miitebatur, Judaici reges ponebanlur in titulo :
de pareniibusel filiis? Si Jesus filius Dei subjiciiur Verbi gratia : Visio quam vidit Isaias filius Amos,
Joseph et Marise, ego non subjiciar episcopo, qui adversusJudwam et adversus Jerusalem in regno Osiw
mihi a Deo ordinatus est pater? Non subjiciar pres- et Jonaihan, et Achaa, el Ezechiw (Isa. i): nee alium
bytero, qui mihi Domini dignatione praepositus est? quemquam, exceptis Judseseregibus, Isaisevideo tem-
Pulo quod intelligebat Josepb, quia major se erat
pore designalum. In quibusdam prophetis et Israel
Jesus, quod subjiciebatur sibi, et sciens majorem sieut ibi : Et in diebus, inquii, Jero-
esse subjectum, irepidus moderabatur imperium. reges Iegimus,
boam filii Joas rcgis Israel (Amos. i). Quando vero
Videat ergo unusqnisque, quod s*pe melioribus
sacramenlum Evangelii prsedicandnm erat, et in loto
prseposiius sil inferior, el nonnumquam accidat, ut
ille qui subjectus est, melior sit eo qui sibi videtur orbe Evangelium disseminandum, cujus princeps
esse prseposilus. Quod cum inlellexerit dignilate Joannes in eremo fuit, et orbem Romanum Tiberii
sublimior, non elevabilur superbia ex eo quod ma- regebal imperium, et lunc in quiniodecimo anno
jor est, sed sciet ita sibi meliorem esse subjectum, verbum Domini ad Joannem facium esse describitur.
quomodo et Jesus subjectus fuit Joseph. Deinde se- Et si lantum his qui de nationibus credituri erant
quilur : Jtfaria autem conservabal omnia verba hwc in C annuniianda salus fuisset, et penitus excludendus
corde suo. Plus aliquid quain de homine suspicatur, Israel, suffeceral dicens: In quintodecimoanno Tibe-
unde el custodiebal oinnia verba ejus in corde suo, rii Cwsaris, prwside Judww Pontio Pilato. Quia vero
non quasi pueri qni duodecim esset annorum, sed et de Judsea et deGalilsea multi credituri eranl, id-
ej'us qui de Spirilu sancto conceplus fuerat, quem circo el hsnc regna ponunlur in lilulo, diciturque :
videbal proficere sapienlia el gratia apud Deum el Tetrarcha Galilww Herode, el Philippo fralre ejus le-
bomines. Jesus proficiebat sapientia, sapientior per trarcha lturww el Trachonilidis regionis, et Lysania.
singulas videbatur setates. Numquid sapiens non tetrarcha Abilenw, sub principibus sacerdotumAnna el
erai, ut sapientior .fierel? An quoniam evacuaveral Caipha faclum esl verbum Domini ad Joannem filium
se formam servi accipiens, id quod amiseral resu- Zachariw in deserto.
mebat, et replebatur virtutibus, quas, paulo ante as- Olim verbum Dei fiebat ad Jeremiam filium Elchiae
sumpto corpore, visus fuerat relinquere? Proficiebat in Auatholh in diebus Josise regis Judse (Jer. i) :
ergo non solum sapienlia, sed a3taie. Est selaiis pro- nunc serroo Dei fit ad Joannem filitun Zacharise, qui
fecius. Dnse in Scripluris ferunlur seiales, aliera numquam facttis cst ad prophelas in deserlo. Sed
corporis qiiaenon est in poiestate nostra, sed in lege quia plures filii crediluri eranl desert;e magis quam
nalurse : altera animse, quse proprie in nobis sita D ejus qua>,babet virum (Galat. iv; Isai uv) : idcirco
est, juxta quam, si volumus, quolidie crescimus, et factum est verhum Dei ad Joannem filium Zacharise
ad summitatem venimus, utnon simusullra parvuli in deserio. Simulque considera quod magis raiionem
fluciiiantes, et qui circumferamur omni vento doc- habet si mysiice inlelligaiur deserium, et non se-
trinse, sed esse parvuli desinentes, 311-312 'n* cundum simplicem litleram. Qui enim in deserto
cipiamus esse viri, alque dicamus : Quando factus pnedicat, superflue facitibivociferari, ubi seloquen-
sum vir, destruxi ea quse eranl parvuli (I Cor. xv). tem nulltis exaudiat. Prcecursor ergo Christi, et vox
Hujus, ut dixi, setaiis profeclus, qui incremenlum clamantis in deserlo, prsedicat in deserto animse,
habet animse, in nostra est potestale. Si autem quae non habebat pacem (Joan. i). Non solum autem
non sufficit tesiimonium, etiam illud de Paulo su- tunc, sed el in prsesenti primum lucerna ardens et
mamus exemplum : Donec perveniamus, inquit, om- lucens venit, et prsedicabat baptisma poenitentise, in
nes in virum perfeclum, in mensuram wtalis plenitu- remissionem peccatorum (Marc. i) : deinde lux vera
dinis corporis Chrisli (Ephes. iv). In nobis ergo est, subsequitur, quando lucerna ipsa loquitur : Illum
utad mensuram perveniamussctatiscorporisChristi, oportet crescere, me aulem minui (Joan. m) : Fil ver-
PATROL. XXVI. 9
263 S. EUSEBli iHlERONYJil 208
bum inileserlo, et venit sad omnem cirea regionem % *-;iidiariis exerifplis ad credenduin adducam, quod
Jprdanis. Quse enim alia loca debuit eircuire Bap- grande sit cor bomiriis, videamus. Quascumque ur-
tista , nisi viciha Jordariis, nt quicumquevoluissent bes transivimus, liabemus illas in animo, etqualita-
agere pcemlenliam, ^prsesto «Issehl ad lavacfuiri tes, et siliis platearum, murorunique, et scdificiorum
aquse? PorrO Jordanis a descendens inlerpretatur. Tn cofde nostro Vjefsanluf. Viam quam ingressi su-
Descehdens autem et largo impetu currens fluvius ihris, iri rifembrisejpicltiVaac descriptionefelinemus:
mafe qribd iiavigavimus iaciia cogitalione amplecli-
Dei Salvator nosler Dominus~est, in <juo baptiza-
iriiif. Nbri est pafvum, ul dixi, cor hominis, qtiod
mur. Quam veram aquam salutarem, in remis-
potesl "tanta capere. Si aulem non est parvum lania
sionem quoque peccalorutri in baptismo prsedicat:
capieris, cbnseqrientef in illo via Domini prsepara-
venite , catechumeni» agile pcenitentiam , ut in
tuf, et fecta fit serriita, ut arribuiet in illa sermo Dei,
remissionem peccatorum baptisma cooseqnamini.
alqUe sapleritia. Prsepafa viam Domino pef conver-
In remissionem 313-314 peccatortim ille acci* satlorieiri boiiarii, ,et egregiis operibus lene semitam :
pit Baptisma, qui peccare desistit. Si quis enim absqiie bffensa "ulladeambulet in te Verbum Dci, et
peccans ad lavacrum veriit, et [At. ei] non doftel tibi mysteriofum siiorufri advCntusque noti-
fit remissio peccalorum. Propterea obsecfo V6s, ne 1 tiarri. Cui est
gloiiia et imperium in ssecula sseculo-
absque cautela et diligenii circumspeciione ad biip- furii. Ariien.
tismum veniatis, sed oslendatis primum fructus dignos
Facite in '. , JHOMILIAXXII.
poenitentise, aliquid temporis .conversa librie
jbona, mundos vos a cunclis sordibus vitiisque ser- De eo quOd seripilflm est : Omnis vatiis implebilitt,
yate : et lunc vobis remissio peccatorum fiet ^ usqiie ad eum locum ubi ait: Poteiis est Deus ie
et lapidibus istis sUscitare filios Abrahce.Gap. 1U.
quando coeperitis ipsi prppria peccata coniem-
riere. Dimittite delicla vestra, et dimittentur vobis. j Videariius quse| iri Christi jpraedicerituf adveiitu,
Hoc auteni ipsuro quod nnnc de veteri' ins.lriimeri.lo iiilef qiise pfiiriurii de JdSiiKe sfifibituf : Vox cla-
ponilur, in Isaia proplieta scfiptufn legimus, ibi marttis I
iii tteseftb :>Pdraie viaiii ttbmirii, recias faciie
. . •-.
enim dicitur : Vox clamaniis in deserto : Parateviam seiiiiliis 6)'«s. Ei fjuod sequitur propiie' de Domirib
Domini, reclas facite seniitds ejtii (Tsai.lVj. Vuit 60- SaRalofe est. NeWiie eiiim a Jbarine oiririis vallfs
minus in vobis feperife viam, ut possif in veMfas implefa"esf> sed a jDbmifloSalvatofe. Seipsuniiirius-
animas irigredi, ef iter suum facere. Prsepatate ei quisqde cbnsidefet, tjuis efal ariieqiiaui credefet:
se.mitam, de qua diciiuf : Rectas faciiescmiias ejiis: tiiriff ariimadveftet, vallerii liiimiiem, vallem se
Vox clamantis in deserto. Vox ciariial, prsepafate 'G fuisse praciji)iierii|iiV iffla tteibefsam'. Qiiaiido veriit
vjam, Primo enim Vox adarifes pefvenit: deiride Dpmirius Jesus, et niisrt Spifilum sanctuin iica-
post vocefn, immocum voeev audifum' serrno' pene- rium suurii , valfis ofiiriis exvileta est. Expleta' est
trat. Juxta hiine sensum a Josririe annurifiatus est auteni piiefibusvbpriis et ffffciibiis Spiritus" Sanctf.
Christus. Videamiis ergo qriid vox de verbo anririn- 315-316 Giiafitis riorisiriit pefmaiiere te vallem.
tiet. Prwparate,- inquit, vicim DomiMo\ (Jiiam- viam Qubd sipacerii Iiabiieris et sapientiam et libnitateirf,
Domino prseparemus^NumquidcorpOream? Arifpo- fiorisbiurii' Vallisesse desistes', sedetiarii mons esse
test ser.iwo Dei tali ilihere pergefe? Ari irilrihsecus' iricipiesDei. Quodiameiraegeritibusqrioiidie^m
prseparanda eS-tDoirrMo; in eofde riostfo recfa et fiefi videhiusj atqiie cbmpleri, Ginnis vtiilis iiitple-
sequalis semila componenda?Hsec est via perqUariV bittir;qMxti de popiilo Israel^ quide'excelsb deposi-
ingressus est sermo Dei, quiiti humarifcorporisca- tuSf est: Omhis, iriquit liioiis ei cotlWhumitiabiiur.
pacitate consistit. Magnum' est eof hominis, et spa- Mbtts efat qubndariv ille pbpiilus et coliis, qui depo-
liosum, et capax,'si tarileri muridum ftierit: Vis ejus sitiis est atque destfuciiis. Iliofurivdelictb salus geri-
. magnitudinem lalitiidinemque cogrioscere ? Vide' tibiis data est ad seiriulandum ebs (fiow. xi). Quod
quantam-divinorum sensuurii magnitudineri] capiat; ^etjsi contfarias forlitudiries", qiiajadversusmortales
Ipse, ait, dedit mihi eorum; quse srinf, riotiiiam, ra- ** erigiebarifnr, dixefisitiioriles el colles esse deposilos,
lioneiri mundi scire; et opera elementbriim; priiici- rion"peccabis. Ut eriim impleantur hujuscemodi val-
piumet finem et medietalem sseculorum, tempofiirii les, liumiiiaridoe sunt. Sed et hoc quod in advenlu
varielales, et translatioriem mensitnri, annorum cir- Ciifisii propheiatum est, utrum expletum sit, con-
culos; et siderum sedes; naturas ariinlaliiirii, et" fii- lfim'pleriiur;-S$ioluiiu^enim : El omnia~prava erttni in
rores bestiarum s spirituumviolentias, et^cogitaliones directa. Uriiisquisque nostrum pravus cratj si lamea
hominumj diversifates afborum, et vim radicum rion et usqiie hodie perseverat: et per adventuni
(Sop.-VH, 17). Yides rionparvuni esse cOr liomihis , ' Cli^istiqtii factusiestjad animam nostram, prava quse-
quodlarita capiat. Neqrie ifl Corporis quanliiaie, sedi qrie difecta sunt. Quid. enim libi prodest, si Cliri-
in forlithdine ejiis intellige , quse tantam scientiam stus quondam veniljin carriem, nisi quoque ad luam
capiat veritalls. Utaiiiemef simplicesquosque quo- ariiniarii yenerit ? Orbmus ut illius quotidie nobis ad-

a*Et vero iri Origenian. Lexico x«T«6eto-tf,id est, d<»smi«o,r.inlerprel3iur, quse et Philoni etymologia-
placuiti; !•'' i
m TRANSLATIO HOMILIARUMOlAIGfiNJSIN LUCAM. HOM. XXIL 270
vciilus fiat, et 'possiriius dicere: VivbtiWeirifdm iibn I4 ceat. Unusquisque hMtrum ex eb quod gessit, irse
ego, vivit autein in nie C/ifjs!si<s{Gttl: rii). Sl ehiifi inaleriaifi prsnparavit. Secundum duriliam enim iuam
Chfisiiis vivit in Paulo, 'iibh vivit iri riie, qtfld riivlri el 'impwiiitcfisco'f thesuuiiiiis liii ii'fti)iin tfie irm et
pfbdeffl? Curii auleih Wt ad rrie veiiefilj el fruitus reveiaiionis jusii judicii Dei, diciitir ad B.omanos
ttlo fiiero', sicut rruiiiis esi Parilus, tiihc eltgo Pau- (Rom. n). Dein sequilur : Quis ostendit vobis fugere
Io sifriiiiter loquaV Vivb jdm nbn egb, viMitfefo 1h ~dbird Ventur'a? Faciie ergb frucius digttOspceniientiw.
riie"C/fns/iw/Corisidefenius crgb'c£etera, 'quselh"Ghif-- ^Livobls quivenilis ad baiptismrim, dicitiir : Facite
sti pfaTdicehtuf adventu. Nihil fe aspefius eVat. Vide ffuctus "dighbsfrcenitehiw. Viiliis scire 'qtii SUhtfruc-
prTsvTnos'mottis tuos, vide if a'ri>, e't csetera vitia, si "-tWspeeriitehtiise"?ChaVitas fructus ^I^-SIS est
tariieri cessavefririt esse 'qitre friefa'ri'1,%'tiiVVel ligis ri"r- ^Spifiius, 'gAiiflifitf» ffifftiiis e'stSprriiuS, pax, patieti-
M fe aspefiiis*,'er^VsigriificantlusioquaTfjMihil iVirs- iia, "bteftigriiias,'boriitas, ildes, waiVsnetudb, conti-
"se iWEequalfus.CoriVefsaiib tua iTrseqifafe efa't,'e!t neiitia, et feiiqria Wjttsefemoui (Galai. V).^ nsefc
seririo ei opeva irisequalia. "Ve'niVerg'6 DbVriiriusnYeifs "oiiihia habbentiius, FecihYriS'fftictusdtgnospoeriiten-
-Jesus', ei ^xkqiiavit asperitaies tuas, ihcbrnposiiSa tiff.lRWsbindicitiir^deoSViriiwdJo^iihls^M
quseque Wriit fri vias prarias, 'tit 'fiferetiri ie iter sTrie veiiiebynt : Et ne iniipicitisUiVceVe^nirti Vosmeiipsos,
«fleiisiOiie:,ei leve[!F6i'ieiseve], atqife pWfissTmiim,1V-ptftretn :-hiiberiiUs rA'braii'dhi:'dicbeiiiiifvobis, quia po-
Sradefeiiirque In Ye Deiis "PaTeV,'e't 'Chrfsiiis Dorifr- 'test 'Deiis 'de'lapiilibtfs istis %us~eila"r'e 'fifio's Abrdham.
rius marisioiiifemapud te fabeV&t,dicereiqiife : Ego et "Pfbpiielat Jo"ah'riesfro^vtssTnYus pVopliefafhhi 'esfpiil-
'Piter metisHehienius, 'et iiiUHsibnem 'dpuil euni 'facie- Sionerii pfibris popu'!i, fetVdtfaftKhemgeriiium. lllis
iniis (Jotih. xiv). Sequfttfr'; 5?i'ifitietiitWiinfccarb 'h- cfnim'qtfi de AtfSham glofiabShtirrdieit : i£fne in-
'luiafe Dei. Tri'qubridarii cirb eras, imrifb ut riiifabi- cipiiitis 'Hicefe'MvHbitftieiipsis,'pdifem !hubeinusAbra-
'liiis loquar, curii 'iftlliuc iii kjafhe sis, vides 'salufafe "Itain.'Et 'de 'geifiibus iruisfiiirlbqiiitiirr: 'Dicb enim
Wei/Quitl shiteVh's"ib'i velil qutid diciliif/omriis cafb, HioKs, qiiia 'ptitest 'Detistle irfpiUibiis'isiis stiscitarefi-
'e'o qiibBriiilia excipiatur qrise rioiivideat salutareDei, 'liijs 'Abrdhm. De 'qriilraslapfdibus'? Non iftiqueiapi-
•fefiriffubinteliigeiidtihi his^ui^cfurit^cripiiifariirii •'-flesiffafibnabiles^cbfpbfbbSqiteiinbiistrabai, sed"ho-
%ysterik. ^QiiirJfiaihegfH&ieiifibiis ad Tjaptismum 'ifiihfe 'iri^fensibilfes^fijuoritlam'uuros/tjurquia !htpi-
•Joariries loquitur,:aitendeiiduhi. Siquis viilt Tiapii- 'lles ei!ligna a(fofa'ba'rit, iiripfefum est (ilrid qubd in
::&fi,*«g7fetli'aiiif.'Midnehseniiri ih pristirio slatii, el psamio caiitabatdf': Siriiilesillis 'fiarit'P&\.<fiuni\qtd
mores!s'iios !et cbnsiieiiiilinem 'ribnreliriquens, rie- faciiiiit ea,'Mbmties tjui confidunriniis^Ps/bxvj/Ye-
,rttDaqiia'iri'filead'bap^tismiim'•venit.'Ut aiiteiri"iiilel- fequi faciunt idrfla/fetbOhfiiliiiilineis, iiniiles surit
Tigas''qiiid sit'egfedi%d ba'p'(isirium,'arccipe'fes'tiriio-'", "C'diis'suis, abs^iie^seiisu, siiio ulla faiione,'iniapides
-iiiiiiri et Siisculta verba ijliibus Deus loquitiir ad ligriaque 'convefsi Suhi. Curii"eiifinTa"nlurii'videaiit
Abfkliairi ; Egfederede iefra iu'a (Gen. xii), et "feii- cfbalufaruHi brdinehi, "decoreiii, bfiiciuin, tarilam
•qua. -"Egredidntibiis-iiaijiibrid lavacfurii tiirbis, rion 'Muridipulchfitudiiiern, iidluiit de creatufis intelli-
'egressis, :s6d 'iarifrini e^fieiileiitibus, ffoariries loqui- 'gere'Creatofem, nieque cbiisidefarit tarilse dispensa-
'ttfr'qriai c'seqiiuhiiir. 'Si 'ehfm jam egfessi Tiiissefit, "tiouisaiiqhariipfovideriliam,aiiqutm essefeciorem,
•iiuhi'qbam^ad!^bsdiceffet, 'generdiibvip'erdrum.'(£\ix- 'seil surit cseci,'liis"taiitiirii octilis mundum videnles,
"ciim^qveigiiur 'adillos lbqiiitur,'ad"vos,'o catechii-• "qtiibus irraiibiianilia juftienta et^besiise vident. Non
'riienFettfaTeclittWeh . "eurm ariimailvefiurifliiiiisquse viderit raiione regi,
fe ad ba'ptismuni,' ctihstdeMe "rioii'fdfsiiari voliisi aliquarii inesse ratiorieiri/Hsecproptferea, quia Joan-
"diciVp^ssitj^uefatioWpejarKm."Sed el illiid 'ijubd[ 'hes dixerat : Pblest'Deus de tapidibus'isiis suscilare
"sfeqiiitiir, riisi pfavilateriiveheiiaque sefperiiririi "de s "filios Abrdhw. Et ribs igilur.bbsecremiisDeurii, ulsi
'ciirde'Vestfo exptiiefilis, Ofcetur ad vos : Quis osien-• 'quando fuimus Tapides, verlamur in iilios. Abraha;
''diivbbis JugereWira «enJafflT^MagriaTiuIc sseciiloirri-• pro iiisfiliis qui ejecli sunt, et repromissionem ado*
YiendetTfa : biririis ifain 'Dei passurtis est iriuridus :,:r plionemque suo vitio perdiderunt. Unum lestimo*
't'anfam'Vahli'atemcce1i, et 3aKfudirierii'teffse,el siel-'-'u nirim a\ihuc de lapidibus ponam. Siquidem in canii*
Iarurii"clibf'ris,' splendof'erri''solis, et 'lunseiidciiirnse ! co Exodi scribitur : ^Verlaniur in lapides, donec per-
"sblalia,'Dei"lra^suoverlei. tTsec"eriifn oirinia propterr transedt populus luus, Domine, donectranseat populus
*li'6riiiriumpecMta 'tfaiislbunt. Et bluri quidem suj5err 'iuiis'isie quem possedisti (Exod. xv). Rogatur itaque
"briinia"ia'riturii'lri ierfa veriilifa Dei,"quia omriiscafo) "Deus, ut paulisper converlaniur in lapides; hoc
'feiiquefat'v1ani%uam^super terfam ['(Gen.'vi) :'iiunc: enim "'feruecus sermo significantius sonai, avtxltQov-
-auierii' et"supsefcoelum/et^superterfaiiiveriiura estl aBatrav, donec perlranseat populus Judseorum. Haud
'tfa Cei.*Cceirperiraiisibunt, tu aulein "permanebis(aii1 dubium quin poslquairi illiiransierint, genies lapi-
'
Deiiriidiciiuf),"et bmries sicuCveslimeriitimvelerascenl l deoe essecessabuiit, et pro duro cofde recipL-ut hu-
'
'(Ps. cii)."Vide'te qualiselqiiarifa ifasit, quse riiun-- niaiiam in Christo ratioiiabilemque naluram. Cui est
*3did oriiriem consumpfufa"sit, etpuniet eosijui poenai gloria et imperium in sajciila sseculoruin. Ainen.
"~digniBttnt, •tnveriietqtfe Snateristoin qua se^eifer-

a llsec qiioque, ut nemo non senlit, interpfelantis Hieronymi observatio est.

271 ;.S. EUSEBH HIERONYMI i m
|.
HOMILIA XXHL A iribuere vestimentum. Quisnam est ille qui ne unum
A
De eo quod scriptum est: Ecce securis ad radices qiiidem indumentuiri super carnem suam habet, qui
arborum posita est, usque ad eum iocum ubi ail : nudus est, qui omnino nulla vesle coopertus ? Neque
Venerunt autem el Publicani, ut baplizareiitur ab vero hoc dico, quomon prsecipialur liberalitas, et in
eo. Cap. III.
pauperes misericordia. Hyperbolica clemenlia : ut
Joannes illo jam tempore loquebatur : Ecce secu- etiam nudos alteria lunica protegamus. Sed hoc
ns ad radices arborum posita esl. Et siquidem jam aib, quod et profundiorem IOCHS iste respiciat intel-
ingrueret consummatio, et temporum finis instaret, leclum, et oporteatiei dare lunicam qui omnino non
nu.lla mihi quaeslio nasceretur. Dicerem enim hoc habebat. QtiiS est ergo isle, qui tunicam non habet?
quod aii: Ecce securis dd radices arb.or.isposita est, et Nempe ille qui peiiitus Deum non habet. Debemus
illud : Omnisenim arbor quw non facilfruclum bonum, igitur exuere nqs, |et ei dare qui nudus est. Alius
•prwcidelnr, el in ignem mittetur, propterea prophe- habet Deum , alius Omnino non habet, conlraria vi-
tatum, quia in illo tempore complebatur. Cum au- delicet forlitudo. Et quornodo scriptum est, ut in
tem tanta post ssecula fluxerint, et tam innumerabi- prbfundo maris prsecipitemus delicla noslra (Mich.
les anni ab illo lempore usque ad prscsentem diem vn):sic projici a nobisopoftet vilia alque peccala,et
Jransierint, quomodo Spirilus sanctus in propheta P jacere super eum qui eorum nobis causa exslilit.
dicat : Ecce securis ad radices arborum posiia est, de- Elqui hubet, inquit,|ct6um, similiter faciat. Qui habet
bemus inquirere. Ego puto Israelilico populo prophe- cibos tribuat non habenti, ut non solum ei vesli-
tari, quod praecisio ejus vicina sit. His enim qui menlum, sed eliam id quod possit comedere, largia-
egrediebantur ad eum, ut bapiizarenlur, inier ese- lur. Veneruntautem.elpublicani baptizari ab eo. Hoc
tera loquebatur -.Facile fructus dignos pwnileniiw; et et juxta sirnplicemiinielligentiam docet publicanos
quasi Judseis dicebat: JVeincipialis dicere in vobismel- nihil amplius quoerefe, quam in Lege prseceptnm csl;
ipsis, patrem habemus Abraham. Dico enini vobis, quia qui eniin plus exegerint, non Joannis mandatum
poiest Deus ex lapidibus islis suscitare filios Abrahm. prsevaricant, sed Spiritus sancti qui loculus est in
Hoc ergo quod ait : Eccesccuris ad radices arborum Joanne. Nescio autem utrum, ut secundum KVKyayw,
aliud quiddam excellenlius sermo significet, et an
fiosita est, Judseis loquitur. Cui sensui et Apostolicum
illud congruit, fractos esse ab hac securi infidelitalis debeamus in tali auditorio res tam myslicas prodere,
319-320 ramos atque succisos, ut amputaret ex maxime inter eos qui Scripturarum medullas non
arbore non radicem, sed ea quse de radice pullula- introspiciunl, sed tanlum superficie delectantur. Pe-
runt, ut in radice pristinse arboris, rami possint riculosum quidem, sed tamen striciim breviterque
oleaslri inseri (Rom. xi). Omnis ergo arbor, quse C tangendum. Cum exierimus a sseculo, et hsec vita
non facit fructum bonum , praecidetur el in ignem nostra ftierit commutata, erunt quidam in finibus
mitletur : hunc enim linem habet, ut incendio con- mundi sedentes velut publicanorum officio diligen-
cremetur. Deinde tres ordines inducuntur scisciian- tissime perscrutantes, ne quid sui in nobis inveniant.
tium Joannem super salute sua : unus quem Scri- Videtur mihi princeps sseculi hujus quasi jiublicanus
ptura appellavit populos exeunles ad baplisma, alius esse, unde scriptum bst de eo : Venit princeps mundi
quem publicanos nominat, tertius qui militum appel- isiius, et in me habel nihil (Joan. xiv). Illud quoque
lalione censetur. Inlerrogabanl eumlurbw, dicenies : quod in Apostolo legimus : Reddite omnibus de-
Quid faciemus? Qui respondens eis : Qui habet duas bila, cui tributum,lribulum: cui vectigal, vecligal; cui
tunicas, del eiqui non habet: et qui habel cibos, simi- horiorem,honorem; n&miniquiddebeatisnisi utinvicem
liler faciat. Quod quidem, nescio si turbse conveniat diligatis (Rom. xni), sacrale intelligendum esl.
prxcipi. Magis enim apostolis quam vulgo congruit, Quamobrem considefemus ne forle cum non habue-
ul qui dnas tunicas habet, unam tribuat non ha- rimus, quod pro vectigali queamus reddere, ipsi
benii. Et ut scias magis hoc apostolis quam populis trahamur ob debiluiri, ut solel apud sseculi quoque
coiivenire, audi quid a Salvatore dicatur ad eos : fieri vecligaies, quaiido quis prb debito ipsi reipu
Neque duas tunicas tollalis in via (Mallh. xx). Duplex' D
11blicse serviturus includiiur. Complures e nobis, ab
ilaqtve vestimentum quo unusquisque veslitur, etL istiusmodi publicanis lenendi sunt: quos Jacob ille
prsecipilur ut alterum tribuat non habenti, aliani in- vir sanclus non roagnopere formidabat, nec vereba-
telligentiam sonat. Vult enim nos Salvalor, quo- tur, ut de publicanorum vectigalibus in eo aliquid
modo non habemus duobus servire dominis, sic nec; reperiretur. Ciide et audacter ad publicanum illum
duas habere tunicas , nec duplici vesle circumdari, i loquebalur Laban : Cognosce s» quid [tuarum rerum
ne sit iinum indumentum veteris hominis, et alterumi est apud me (Gen. \xxi). Super quod agit lestimo-
novi. Econtrario autem cupit, ut exspoliemus nosi nium Scriplura diceris : Et non cognovil Laban apud
velerem hominem, et induanius novum. Hucusquei Jacob quicquam. Docet igitur Salvaior nosler etSpi-
facilis expositio est. Porro quseritur, quomodo j"uxtai ritus sanctus qui locutus est in prophelis, non solum
Jianc interprelalionem jubealur nobis non habenti honiines, a sed etiaip angelos, et virtutes 321"
a Sentit hac tota peroratione, nedum a Salva- profecisse ad salulem. Et siquidem non absolutissi-
tore, sed ela prophetis, et demum ab Ecclesia edo- mam Dominicse incarnationis, ejusque mysieriorum
Clos angelos qu;e rescirent, perque eorum doclrinami cogiiitionem habuisse angelos dixisset, ita tamcn ut
273 TRANSLATIO IIOMILIARUMORIGENIS IN LUCAM. HOM. XXIV. 274
322 invisibiles. Quid loquar de Salvatore? pro- Aptretur, solus Elisseus videns. Sed Elisseus ut pro-
phelae quoque ipsi et apostoli, omne quod resonant, phetes Domini, deprecalur, et dicil : 0 Domine,
non solum hominibus, sed et angelis prsedicant. aperi oculos pueri istius, el videal quoniam multo plu-
Quod ut scias verum : Allende, inquit, cwlum, et lo- res nobiscumsunl quam cum illis (IV Reg. vi). Et sta-
quar; in conspeclu angelorum psallam libi; et : Lau- tim ad preces sancti viri angelos quos prius Giezi
date Dominum, cwli cwlorum, el aquw quw super cwlos non videbat, inluiius est. Hsecidcirco diximus , ut
sunt laudent nomen Domini (Psal. CXLVIII,l); et : ostenderemus et publicanos doceri a Joanne, et non
Laudent eum angeli; et: In omni loco poteslalisejus solum eos qui reipublicae vecligalihus serviunt, sed
benedic, anima mea, Domino. Inveniens in plurimis etiam illos qui veniebant ad poenitenliam. Et alii
locis, et maxime in psalmis, et ad angelos sermo- erant a corporalibtts publicani, sicut et alii mi-
nem fieri, data homini polesiate, ei tamen qui Spi- lites, qui egrediebantur ad baptismum peeniten-
rilum sanctum liabet, ul et angelos alloquatur. E tise. Venit enim non Joannes et propheta lanlum,
b
quibus unum exemplum ponam, ut sciamus angelos sed etiam ipse Salvator, et hominibus, et angelis,
qtioque liumanis vocibus ertidiri. Scriptum est in et virtutibus cseteris salutarem pcenilentiam prsedi-
Apocalysi Joannis : Angelo Ephesiorum Ecctesiw care, ul in nomine Jesu omne genu fleclatur, coeles-
scribe : Habeo aliquid contra te (Apoc. n); el rursum ; B lium, et terrestrium, el infernorum, et omnis lingua
Angelo Ecclesiw Pergami scribe : Habeo quippiam confiieatur, quia Dominus Jesus Christus in gloria
contra te. Cerle homoest qui scribit angelis, et aliquid esl Dei Palris (Philip. n): cui est gloria et imperium
praecipit. Ego non ambigo el in coetu nostro adesse in ssecula saeculorum. Amen.
angelos, non solum generaliter omni Ecclesise, sed
eliam singillatim. De quibus Salvalor ait : Angeti 323-324 HOMILIA XXIV.
eorum semper vident faciem Palris mei qui in cwlisest
adest una homi- De eo quod scriptum est : Ego quidem baptizo vos
(Malth. xvm). Duplex hic Ecclesia, ad eum locum ubi ait: Ipse vos bap-
aqua, usque
num, altera angelorum. Si quid juxta rationem , et tizabil Spiritu sancio el igne. Cap. III.
juxta Scriplurarum dicimus voluntatem, loetantur
angeli, et orant nobiscum. Et quia prsesenles angeli Joannem,qui minor est Chrislo, suscepit populus,
sunL in Ecclesia, in illa dumlaxal quse merelur, et repulans et cogitans ne forte ipse essel Christus :
Christi est, propterea orantibus feminis prsccipitur, eum vero, qui major illo venerat, non suscepit. Vis
ut habeant velamen super capui propler angelos, causam scire? Cognosce : Joannis haptisma yideba-
0 ulique illos qui assistunl sanetis, et Isetanlur in lur, Chrisii baptismus iuvisibilis erat. Ego enim,
Ecclesia (I Cor. xi). Qnos quidem nos, quia peccato- lj inquit, baplizo vos in aqtta : qui aulem post me venit,
rum sordibus oculi nostri obliii sunt, non videmus, major me est, ipse vos baplizabit Spiritu sanclo et
sed vident apostoli Jesu ad quos loquitur : Amen igni. Quando bapiizat Jesus Spirilu sancto, et rursum
amen dico-vobis, videbiliscwlum apertum , et angelos quando igne baptizat? Numquid uno atque eodem
Dei ascendenieset descendenles super Filittm hominis tempore Spiritu et igni baptizat, an vario alque
(Joan. i). Quod si haberem hanc gratiam, ut quo- diverso? Vos aulem baptizabimini Spiritu sancto, non
modo apostoli, sic viderem, elsicut Paulus aspexit, posl multos hos dies. Baptizati sunt apostoli post
intuerer, cernerem nunc angelorum muliitudinem, ascensionem ejus ad coelos Spiritu sancto (Act. n):
quod videbat Elisseus , et Giezi qui cum eo steterat quod aulem igni fuerint baptizaii, Scriptura non
non videbat. In metu erai Giezi, ne ab hosiihus ca- memorat. Sed quomodo Joannes juxla Jordanem

prius illis, quam hominihus revelala fuerint, et re-
lecta : sicque credidissel erudiios per Ecclesiam an-
gelos. qnasi rerum lestes et conscios, ab aliorum
non abluderet Patrum senlenliis. Nam el ijise Hie- D
ronymiis Commentario paulo post recensendo in
Epist. ad Ephesios cap. m, vers. 10, multiplicem
illam sapieutiam angelis ignoraiam, de qua ioquilur
Apostolus, vitse Clrristi mysleriis conlenlam docet.
Veriim Adamamius, ut ex inferiori magis coniexiu
liquel, et non secus quam homines Clirisli morte ad
salulem angelos indiguisse , et quasi discipulos pro-
pheiarum, atque aposiolorum praecepiis informatos,
atque ad virluiem arrectos aulumat : quae cum Seri-
piurse sacrse innumeris testimoniis, fideique oriho-
doxaedecretis seuientia manifesio pugnat. Esl vero
solemnis ejus deridiculie doctrinse quasi consecia-
rium, qua peecare posse angelos siatuit , eoruinque
officium non nisi ex merilo constare : unde et ad-
versarias polestates propter offensiones hominibus
prsebitas, corpus subire humanum, in eoque posnas
luere, et vicissim cx humani generis ordine seligi
animas, qusepostrite pieque emensum in lerrisviise -
curriculum, in angelorum ordiiiem assumaniur.
Noster Hieronymtis, ut alios nunc prsetermiilam, in
prsefat. Comment. in Malachiam, atque alibi saepe
hocce abnorme placilum impugnat. Vide quse nos
ad homiliam ejtisdem Origenis 4 in Ezechielem ad
ferehuic geminam sententiam animadvertimus.
a Hic, quemadmodum ellaudalo Apocalypsis loco
angelomm nominc, episcopos, et sacramentorum
ministros designari, verissime Inierpreles plerique
omnes docent, inepteque adeo Origenesargumenia-
tur. Caelerum iieque id certum habuisse videiur,
singulisne hominibus, an Chrisii fidem solum pro-
fessis, et sanciis cusios angelus assignetur; cum
enim dudum Homil. 12 pronuniiasset unicuique ho-
niinuin duos pra»fici, bonum unum, ei alterum ne-
quam; el nunc repeial, Adesse angelos non solum
generaliter omni Ecclesiw, sed eliam singillalim;
subdit lamen, prwsenles esse in Ecclesia dnmluxat
quw merelur, et Christi esl : in quam saepius alibi
sententiam libeniius concedit. Vide quae infra ad
Homil. 55 annolamus.
h Recole paginae proxime praecedenlis annotatio-
nem. Cl. Hueiius hocce Origenis paradoxum singu-
lari disceptatione exagitat*
2?5 S. EUgEBH IHEIUIKYMJ 276
ijuvigin vfinieiiies ad bapiismiini jirsestolabaiur, et A ,qiisepef lotuhi diffusa corpus passionibiisilliussabja-
alios abjgebat dJGens: Generaliq yiperarum, et reli- cei. Qiiariiobfem fecie praecipitur eis qui obsefvafa
qua; porfQ eos qui efljjfiiehaniiir vjija ajque pec- possuiit: Conwmcsi nbn manducare carriem, nequebi-
£ai:i,suscip.ieb,r!t:siesia|)itin igiieoflumine Dbminus bere vinuriij'neque i"?iqub fraier iuus scdndaliietur
Jesns juxti»fjammeam jQjjiph;sea.m (G«».iji),utquem- (Rom. xiv). Efal igiiiif Joannes vitse mifabilis et mnl-
eumque * ppst exilum yilae hujus, qni ad paradisum tuiri ab alibfum hbminuni Coiivefsatibhb diversus.
transjre deBiderai, et purgaljono indiget, hoc eum Noh habebai safcculum,nbri fattiulum, rion saltem vile
amne jjapljzei, ef ad cupita iransmittat; eum vero, tiigurium. Mofabaltir in deserto nori soluhi usqUe ad
qi|i not! habet signnni priorum baptismfllum,lavacro diem ostensibriis srise ad Israel, Vertim eo tempore,
igneo iion baptizel, Oporiet enim prius aliquem quo poeriitentiam populo pfsedicabat, efat in Solilu-
iiaptiziiji aqua et spiritu, ul cum ad igneuiii fluvium dirie jiidaese, et aqua simplici irrigabalrif, iil et ih
venerit, osteiidflt se et aquse et spiritiis lavacra ser- jioiu esset diversusla cseiefis. Nbs qbi vefsamiir ih
vasse, et lunc mefeatur eiiam ignis accipere baptis- rifbibus, qrii iri medib popiilofurii srimtis, et Vestes
niuni jii Clirislo Jesu : cui est gloria et imperiuni in quaerimiiSlautiores; etcibos, et * habilia : ille Verb
ssecula ssQCiilorumAmen. qui in eremo riiofabalur, Videle quali VeStiniehtO
B indulus fuefit. De pilis cailieloruni sibi liinicam fe-
HOMILIAXXV,
cerat, et zbna pellieea cingebatur. Omnia ergo in
De siispieione qu.ani Iiabebal populus de Joanne, ne illo ribvefarii, et prbpter dissimilitudinetfl vilse uiii-
forte ipse esset Ghrisius. Cap. III.
vefsi qtii videbant, admirabaritur eiim, et riiiranies
Habet pericultim et dilectio, si modum transeat. studiosiSsime Colebaht, super omnia qtidd pbeiii-
Debet enitri qui aliquem diligll, iiatuf oi et causas1 terites in femissibriem peccatoitim baptizabat. Qtlas
considerare dilecli, et non eum plus diligere quam1 ob causas diligebarit quidein eum justiSsiiiie, sed
inereliir. Narii si mensuram charitatis, lnodutrique! non servabarii in cliaritate nibdum : cogitabant enim
transcenderii, et qui diligit, e.t qui dUigUur, in pec- . ne fbrle ipse esset iChfislus. Quam inordihatani et
cato erunt. Quod ut manifestius fiat ponamus exem- iffaiionabileiri cliarilaieih cavens apbSfbluSPaiiliis
pliim. Joanjaem popuitis mirabiiiur, et diiigebat' de semetipso loquebatuf : Timeo alttcm ne quis de
eum : ef revera er*i d.ignus miraculo, utplus ei1 me cbgilel super id qubd videt in the, itiit audil ex
quam cseteri.shomiiiAbusdeferretAir,quia aliter quani' nie , et ne magnitudo revelalionitm exiblldt tiie,
sumus simplkii (l Cbf, xn), elc. Qudd metueiis ne etiam ipsts iricur-
ciincti mo,rlales yix.e,ra.t.;Non O.rilh.es:
'
con.ientfi eibQ, s,ed yarietate delectamur escarum ; ral, nolebat bmiiia de Se judicarb qu* notat, rie
uitum, nqbis, ad pQ,tand.umvinuiw s.uifieit, viirii gus-- G C qiiis eo plus arbitrelrir esse quani feerneref, Cl riien-
tus yiu.a. n>er;camurAjQaniies yv>rosemper locnstk, i surarri lionoris excedens, dicefet qaod diciiihi facraf
semper \esc,eba.tur B>eJ,lesilyesiri, ei>eonieuitts eiafi deJbanne, quia ipse eSset Ciifistus. Quod quideni
sjLmplici.ej, iejiu.icib«Q;,m>eojp»s; iUius ejrassioribus5 nbririulli eiiam de Dbsiifieb c Saiiiafiiaruiii hfefe-
pulmen,tis punguesce.ijet,ei exquisitis dapibus grava- siarclia dixetitnt; alii vefd de Jiida Galiiico. Deni-
ijetur ; 325 326 biJJii^jftQiIiqHipiiftftatuKa carporit qiie in tantarii quidain dileelionis audabiani pfbrri-
sv.pefitiuisaggraveatur : et.cum» perurit, vrt nbva qusedam et inaudita Siipef Patilb
nps,trai;sgn,iujute,sc.is
corpus, fuerjLtaggrayatuin, aninia qaoque. oneretw, monstra confingererit. Alii enim aitiht hoc qribd

' » Notatum Geriebrarcro, doctisque aiiis viris, pur- c Huc referendus omnino insignis ej'usdem-Orige-
gaiorium ignem post vitae exiium satis luculenter nis locus libro I, coritra Celsum nuin. 57, qui sic in
n.oc i^stimp4nA0-Adamani.uiin; p.rofiteiiij,,Asddjere:pes:-, Laiino sonal. Census\iempore, quttndo cbnstat hdiiiiii
sliii egqjsexcejjsiaalia, loc.ai,,quibus; idem apertJBsimift t. esseJesUm-,Jitdas qiiidam Gaitlwus a populb Jitdaicb'
deeiar;ai,Y neque. eri.rin,iiiqqiiatiir id: criminii datuinii deficiens, multos sechm traxit, tiirii sdpieriiiti, qudtii
©r.igeni;, qn.Qdrpjir&bior.ii.im- negarei, esse;: sed enoi^-UsimriiabaV,
Jj iumnovis, q«fis nidliebatitffebits. Sed pbsi-
traribJiqtVips\|^nij..q^o4,-8u.o»nio.dQiC^iiisAiUiei!ii-;: Hai
ii qUani'ipse*scelerrs pwnas dedit, exsiincia staiim esi
nempe,;uj4iio.!ijaliii!ij,ignem,,no.ii,ajiasupidicia; ma-r.\'. ejtts doclrina, nec nisi aptid perpaucbs nnlliits nbihi-
rieant: qusevis.,adnjiss.a-scejejna, qpam, puiigatoHii nis Obtiriuit:.Post J'esu iempbfw Voltiii ei Dbsitfieiis
i)equp,adeQia!iis.qujim-lemporariis.- lorinenuss putai-• quidurn SaniarUa iitis persuddere se esse ChrlsMiti
rjt; anijiip, l.orqufiri^Qupd v.e.r,Q(ni5farlam:eam;dDC'.- itlkm, quenvMvy.sespr.wdixerat',visiisqtieest
1 nonnultos'
tr,ipam,liic;q.up)iueip.ci,propinet,, eqiiidem.alfirmareiK sibi sua dbcifinu coriciliaie'. Variaf de Dbsiflieo alii
ribiiVausin,!,;mmfilSMquemcMtnque,,, dicatki))0s.(: exituim
i: tradiini, qiieiri neeipsi Judliiel scfipibfes satis rio-
vitmJiujnsJioc.mne.MpU^ai}(tii:rii:neqjie.adBo unum,ii ruirt. Ipse' efiami atiefrafe Videtrir Hiefbiiymus ciirii'
aiiqu,emiexcjpia^^ut.paiilo superius., adillQmil.. lSi,. ,. DialogO':idversusLueifefianbsri'. 23y DosilheiiriiSa-
ijbi dei-h.QftipsQ igiieft.baplismpdispulaf.animadver-^' mafifanofum* priridibbm facif, qui pfbpliefas fepii-
tjmus ),ret ijft>saiiptissinips qtiidem viros,: qui; aut;t; diarix, eUexcUjusradicCortuWSadduciiei iraxbrilii;
nuliajvaui.cerie,tern,porarisi,Brjeua lustmniur: :-.a«a¥:. v naimet miilio^ahleaSbfipiiirris Sairiaiiiai'repudiaVe-
ijaeijiqubdji^ , rani, e^Tsadbclib^priricipeSaddrieaiorurh recentibf
e),piirgftf-ia&ei'|i4ijI#',iSiisp^eiQiie,mUo|lit -• Dbsitlieus ftiit. Alir pjures Dbsitlieos"cbmhiiniscuii-
errbiis', se^.
lcviMe& eliieiidsB-,
que .iniiuitidg, iis^dicefe.rt q:riiriu,s:! s- ttifi uf diversa'Veterurii d"eJebt*esl)nibhiii'cbriciiifeiir.
sirit ciilpse. Et vero nescio an :\U«SyiniOrig«riianis; i; Quibus omriibus OrigeiieiripfceferO",qiibCQm=faciiirit'
Sftriptionibustlpcus. exstet,,quiiam: commoda iritef- et-JJDgesippusapudfEiisebium lib: ivj ciap':22;;T.h'eb-1
p,t;eli»iiQBft.4Qftari,P^.sit., dbritirs*ltaeret. Pabf lib; ii cap^ i; ReCrfgriiliohes
i>'Foriasse legeridum videatw%>«/titiai. Cleiiieiiii-attfibutaiHib1;II^ aliiqiifei
277 TRANSLATIO HOMlLlteRtW OlttGBNiS IN; LUCAM. HOM. XXVI. 278
4
scriplum est 1,sedere a1 dextris' Salvatoris^sinisi-A ArqUPmbr&,nequeviia, rieque angeli', neque potestales,
tfis'; de Paulo et deMarciorie dici, qbo'd!Ps<ulus nec prwsenliu, nec futui% riec forliiudo, necaltiludo,
seder a dexiris, Marcio scdeai* a'; siriistrisi, Pbrro*' net profiindum, nec alia creaturd poterii nos separare
aliiiegenles : Milttim vobisddvocatum Spirilunt veri-- a charitale Dei, qumest iwClirislo Jesu Domino Sal~
tatis(Joan. xiv), nolunt intelligere tefliam a'p'ersb- vatore nostro (Rbm. vm), cui esl gloria el imperium
riam a Patre et Filio, et divinam sriblimemque naiii- in ssecula saeculbrum. Ameri.
5
ram, sed apostblum Paulum: Nonrie"tibi offines vi-
denlur plusamksse quamexpedit, et diihrvlrtutem HOMILIAXXVI.
uniuscujusque'mira'ntur, dilectionis rfei*didisse'nieu- De eo;
suram7 Quod"quidem iiiEcclesia patimur :'b'pleri- quodi scriptum: estf :: Gujus Venlilabritm in
rnanu-, el mundabit-.aream suam, usque ad eum.
qrifeenim dufti plus diligiint'qtiam meffemur, liseb' locum ubi ait: El congregabil triticum in horrmm.,
jactant, et lbquuiitur', sermones nostfos dbfctrifiaiii- Cap. III.
qrie laudahtes, quse cOiisciehlia ribstfa nori recipit.
Aliivero tractatus'nostros calumnianVes; ea sentire" Christus est Deus : et qui adorat eum, in spirilu
rios crimihantur, quse numquani sensisse rios novi- ef verilate oportet adorare (Joan. iv). Deus quoque
riius; Sed neqiie lii quf jiius diiigunt, neqiieilli qui'B' 'B noster.ignis consumens est (Deut. iv). Duplicitbr
tiderunl, veritatis fegulam tenerit: et alii perdilec- appellalhr Deus el spifiius, etignis. Justis spiritus-,,
tionem; alii per odirim mentiunlur. Uiide oporiet ignis peccatoribus., Sed dum et angeli spiritus^
cliaritati freriaMffiporiere, et lantuin ei'vagandi per- ignisque dicuntur: Qui facil, inquit, angetos suos
mittere liberiaiem, quaritum in pfseriipta ribn cof- spiritus, et minislros suos ignem urenlem (Hebr. I) :
riial. Scriplum est in' Eeclesiaste : Ne sis^justus angeli sanctis quibusque sunt spiritus : his vero
mulium,- nequeatnpliora cogites, rie'fofte bbsthpescas. qui merenlur,,addieunt ignem, et fervorem stibmi-
Qtiod exemplum sequens possum simife quid di'-- nislrant. Juxta quem sensum et Deus noster atque
cere : Ne diligas lioriiiriem ex tbta ahiiria liia, et' Salvator, cum sit spirilus, ignem venit mittere super
'
ex tota viftute tria : 3287-328 ne ahies angeliinf terram. Spiritus, secundum illud quod scribitur :
de tofo corde', de tbta anima , de ibta Viriute; sed" Cum aulem conversus fueris ad Dominum, auferelur
prseceptuni juxtaeloquium Salvatbris sbli servaDeo. velamen : et Dominus spifilus est (II Cor. m\. Ignem,
Diliges enini, inquit, Dominurit Deum iuUm ex iotb autem venilmittere non super coelum, sed super ter-
cofde iuo, et' ex lota anima tua, et ex iola virtute ram, ut ipse demonstrat dicens : Ignem veni miltere
tita(MaiUi. xxii). Resporideaf iriitii aliquis, et dicat: ^superterram, etquid volb nisi ui jamardeat (Luc. xi)?
Salvator praecipit: Diliges"Domirium Deum luum ex 6G Si enim conversus fu'eris ad' Dbminum, qui est spi-
tolo cord'e tiio, et ex tota anima tua, et ex totavirtule ritus, Clirislus tiBi spifitus erii, el non venit ignem
lua, et pfoxiirium tuum tamquain leipsum. Vblo dili- miltefe super terram. Quod' si non converteris ad
gere Chrislurri: dbce ergo me quomodbeum diiigam. Deum, sed habes terram et fructnm ejus, ignem
Si eriim dilexero eiirii ex tblocofde meri, etex lota venil mittere super ferram- tuam. HuiC quid simile
ariima' mea, et ex tola viriule, conlra praeceptum etiam' de D'eoscriptum est": Ignis accensusest furbris
'
lacib, ut alfefuiri absque urioDeo sic diligam. Siri' ejus, non usque ud'cmlum sursurii, sed' usque ad in-
autem' minus eurii dilexerb, qiiam bmnipotenteni ferrium deorsum : et dbvorabil non cwlum, sed ter-
Patrerii, tiriieo rie in Primogenilum universae crea- rdm el germiua ejut. Quorsum ista memoravf? Qriia
turae impiiis et iirbfaiius iiiVeniai''.Doce me, et os- et baplismus, quo baptizar Jbsus, iri Spiritu Sancto
1
tende raiiorieni', qiibmodo inter ulfumque medius esi, et igni. Memiiii ebfum, quse"nuper loculus sum,
incederis, diligere debeam Chrislum. Vis scire qua nec prseteritexplanatio superior;,sed volo et novum
chafitale Cliristiis diiigendus sif? Bfeviter ausculta. aliquid inferre. Si sanctus fueris, Spirilu sanclo.
Diliges'-DQhiiriuiriDeriiri tuurii iri Clifisto. Putas di- baptizaberis : si peccator, in ignem mergeris;. el
vefsarij' habefe pbssbin Pafre et Filio cfiaritalem? ' t unum atque idem baptisma-indigniset peccator&us
Simul dilige Doriiinrim Chflstuni. Dilige falrem irii D I in condemnationem ignemque verletur : his vero
Filio, Filitiiri iri Patre, ex toto cbrde, et ex fotai qui sancti sunt, et tota fide ad Domirium conver-
ariima, ef ex tbfa virtute. Quo*d'sialiquis scisciiatuf, , luntur, Spiritus sanctt gratia salusque tribuenda
et' dicil:' liofe quod asseris de Scripturis proba, au- esl. Is ertjo, qui Spirilu sancto el igne dicilur bapti-
diat apostolum Paulum, qui habebat rationabifeml zare, habel venlilabrum in manu sua, el mundabii
chafitafem, loquentem : Certus' enitn suiri, quia rie-• aredm suam, et congregabiiiriticum suum in horreum,
a Si cui Persohm vbcabuirinv in Divinis feceiitius i cfedimus.
b Idipsum Hieronymus queritur epist. 62,, a<fc
Origenis sevo videalur, repulet eo usurii S. Interpre-
tem, pro quo uiz&tj-za.civ auclor scripserii. Caeleruml Tranquillinum : quod vel in amqrem Origenis ni-
et t'6'mo secundo in Joanneni liicufeniissinie £da- mium,vel odium slomachi suipravitale homines du-
niaiVfius:' 'Spiei; fJievtotys'
•ipslg -JcrTiotTTcca-us k' cefentur. PrOfecto dubium est, majofirie ei fueiirif
7r£i6ofiei)o'i'
rvyyjwsa), TOV Uazipc. (y.atTov ai6v, qui perperain ri detriiriento adversarterum calumniiS', an pi-ofiisar nl-
iri'
ediiis libris desideratur).-/.«t T6 «^tovmveOfta;.Lalinee mis amicorum laudes,. quibus aemulorum iuvidia
ex Ferrarii versione, Nos auieni, qui ires Personas, , acuebatur.
Palrem ei Filiuni dique Spirituiii sariclum e&se \e
279 S. EUSEBU HIERONYMI 280
ptileus autem cbmburet iqni inexslinguibili. Volo in- jA in Evangelio, securidum Joanneni de Christo refer-
vehire rationem, quare Dominus noster habeat ven- tiir: Quia multa et alia loculus est, quw non sunt
tilabrum, et quod blando vento leves palese huc scripta in libro istb, qum si scriberenlur, neque ipsum
illucque rapiantur, 329~330 grave vero iriiicum pkto mundum capere potuisse libros, qtti scribendi
in unum deferatur locum , neque enim absque ertint (Joan. xxi); sic et in pnesenti loco intellige,
vento possunt triticum et paleae separari; existimo quod forsitan Lucas, quoniam majora quaedam a
tenlationes pro vento intelligi, quse confuso creden- Joanne annuntiabaritur, quam ut deberent lilteris
tium acervo, alios paleas, alios triiiciim esse de- credi, voluerit ea nominatim dicere, sed lantum
monsirant. Cum enim anima lua fuerit ,aliqua ten- significaverit quod dicla sint : et idcirco dixisse :
latione superata, non tentatio le vertit in paleas ; Mulla quidem et alia exhorians annuntiabat populo.
sed cum esses palea, levis videlicet et incredulus, Miremur quidem Joannem ex his qnae sequuniur,
ostehdil le esse (eniatio quod latebas. Econtrario maxime quod inier natos mulierum major Joanne
auieiii cum fortiter tentamenta loleras, non te facit Baptisia nenio fuerit (Matlh. xi), et in tantam opi-
fidelem lentaiio, atque paiientem, sed virtulem, nionem merilo viftulis ascenderit, ut a plerisque
quae in te erat, paiientise et fortiludinis, et lale- Christus putaretur; sed aliud mullo mirabilius. He-
ljal, profert in medium. Puias eiiim, ail Dominus, 6 rodes tetrarcha haljebat regiam potesiaiem, et pole-
aliler me libi locutum fuisse quam ut pareres jttslus ? rat eum, cum voluisset, occidere (Marc. vi): el cum
Et alibi: Affiixi te, et affeci penuria, ut manifesta rem fecisset injustam, el conlra legem Moysi, ut
fierent, qttw erant in corde luo. In hunc modum et uxorem frairis sui acciperet, quse babebat liliam de
tempestas non facit super arenam aedificium con- priori viro, non eum timuit, non accepit personam,
sistere, sed super terram. Quse cum fuerit exorta, non cogiiavit, ut dixi, regiam potesialem, non for-
id quod super terram fundatura est, non evertet : midavil interilum; sciebatenim, etiamsi 331*332
quod vefo super arenam flucluat, probat illico non propheta non esset, quod lacessilus eum posset occi-
bene fuisse fuudalum. Quapropter anteqnam orialur defe. Haecigitur universa cum nosset, libertate pro-
tempestas, anlequam veniorum flabra consurganl, phelica corripuit Hefodem, et incesiasnuptiasarguil,
priusquam intumescant flumina, dum adhttc silent et ob id clansus in carcere, non de morie solliciius,
universa, omne siudium nostrum ad aedificiorum non deincerto judicii, sed in vinculisdeChrislo, quem
fundamenta verlamus, aedificemus domum noslram annunliaverai, cogilabat. Et quia ipse ad eum ire
variis firmisque lapidibus prseceplorum Dei, ut cum non poteral, miliit discipulos suos sciscitanles : Tu
perseculio ssevierit adversus Chrisiianos, durusque es qui venturuses, an\alium exspectamus? Animadver-
turbb surrexerit, oslendamus nos habere cedificiumG tis, quod et in carcere docuerii, videns eum et in illo
super petram Christum Jesum (Matlh. vn). Si quis loco discipulos habere, el quam ob causam ibidem
aulem (quod procul absit a nobis) negaverit, isle per se erudiebat. Inler quae eliam cum de Jesu oria
sciat non se illo tempore quo negasse visus est, essel quaestio, mitlit ex discipulis et inlerrogat: Tu
Christum negasse; sed semina et radices habuisse es quiventurus es, an alium exspectamus? Reverlun-
negandi jam veteres, lunc vero fuisse agnilum tur discipuli, et nuniiant magistro, quse Salvator
quod habebat, et in medium esse productum. Ore- jusserat nunliari : cujus verbis Joannes armalus ad
mus igitur Dominum, ut simus aedificium, quod praelium, confidentef emorilur, et libenter capite
tempestas nulla subvertat, fundatum supra petram, truncaiur, ipsa vox iDomiui voce firmalus, verum
per Dominum noslrum Jesum Christum, cui est glo- esse Dei filium queffii credebat. Haee de Joanne et
ria et imperium in ssecula sseculorum. Ainen. libertate ej'us, et Herodis insania, qui super mulia
scelera eliam hoc addidit, ut Joannem primum car-
HOMILIAXXVII. cere clauderet, et posiea decollaret. Quia vero Do-
De eo quod scriptum est : Mulla quidem et alia minus baptizatus esi,:ct cwli aperli sunt, et Spirilus
exhortans annuntiabat, usque ad eum locum tibi sanctus descendit super eum, voxque de cwlis intonuil
ait: Spirilns sanclus descendit super eum. Cap. HI.
D dicens : Hic est FiliUs meus dilectus, in quo mihi
Qui Evangelii sermonem docet, non unam rem complacui (Matth. xvii) : dicendum esl in baplismo
nuntial, sed plurimas. Hoc quippe Scriptura signifi- Jesu, ccelum esse reseratum, et ad dispensationem
cat, dicens : Mulla quidem et alia exhortans anmtn- remissionemque peccatorum, non illius, qui pecca-
tiabat. llaque etiam alia, quae scripta non sunl, tum iion feceral, neque inventus esl dolus in ore
Joannes populo prsedicabat : qure autem scfipla, ejns {Ephes. iv), sed lotius mundi apenos esse
considerate quanta fuerintquaeannuntiantChristum. ccelos, el Spiritum sanclum descendisse : ut post-
Monstravit enim baplismum Spiritus sancti, prsedi- quam Dominus ascendisset in excelsum, et captivam
cavit publicanis salutem, docuit milites disciplinam, duxissel captiviiatem, itribueret nohis Spiritum, qui
aream purgari, succidi arbores, et eseiefa quae ad se' venCral : queffi quidem dederal, et resur-
Evangelii narrat historia. Exceptis ergo his qiise reciionis lempore dicens : AccipiteSpirilum sanclum.
scripta sunt, etiam iila quse scripta non sunt, an- Si cui dimiseritis peccdta, dimitlenlur eis : si cui te-
nuntiasse monstratur in eo quod dicitur : Multa qui- nuerilis, tcnebuntur (Joan. xx). Descendit enim Spi-
demet alia exhortans annunliabal populo. Et quomodo riius sanctus super Salyalorem in specie columbic
 ' "
281 TRANSLATIO HOMIl.lARUM ORIGENIS 1N LUCAM. IIOM. XXVIII. 2sS
avis mansuetae, innocemis et simplicis. Unde et X esse describiiur, non per Salomonem, sed per
nobis praecipitur, iit imitemur innocentiam colum- Nathan nascitur, qui ejus arguit patrem super
barum. Talis est Spirilus sanctus, mundus, et volu- Uriae morte orluque Salomanis. Sed in Malllneo
cris, et sublime consurgens. Quamobrem oranlesdi- semper generationis nomen adjungitur : hic vero
cimus : Quis dabit milit pennas ul columbw, et re- penitus silelur : Scriptum est enim ibi: Abraham
quiescam (Ps. LV)? id est, quis dabit mihi pennas genuit Isaac , Isaac genitil Jacob, Jacob genuil Judam
Spiritus sancii ? Et in alio loco sermo propheiicus et fralres ejtts, Judas genuit Phares et Zaram de
pollicelur : Si dormieritis inter medios clcros, pennw Thamar, et usque ad finem , genuil, semper ajqio-
columbw deargenlatm : el posteriora dorsi ejus in nilur. In Luca vero , ubi de lavacro conscendil Je-
virore auri (Ps. LXVIII).Si enim inter medios cleros sus, (ilius dicitur : Sicut putabaiur ftlius Joseph : et
veteris et novi Teslamenti requieverimus, dabunlur in tam mulia serie noniinum , exceplo quod pula-
nobis pennse columhae deargenlaise, id esi, sermones batur filius Joseph, generalionis nomen ascripium
Dei, et posteriora ejus auri fulgore el virore radian- non est. ln Matlhseo non esl scriplum , incipiebat :
tia, ut sensus noster Spiriius sancti sensibus com- hic vero, quia de baplismale conscensurus erat,
plealur, id est, sermo et mens illius complealur iucipiebat legiiur, Scriplura referenle : El ipseerat
advenlu, et nec loquamur aliquid, nec inielligamus, g Jesus incipiens. Quando enim baplizatus est, et
nisi quod ille suggesserit; sed omnis sanctificalio, mysterium secundt» generalionis assumpsil, ut lu
lam in corde, quam in verbis, et in opere, a sancio quoque prioremnativitaiem deslruas , et in secunda
Spiriiu veniat in Chrislo Jesu, cui est gloria et im- regeneratione nascaris , lunc dicitur incepisse. Et
perium in ssecula saeculorum, Amen. quomodo populus Judseorum, quando erat in M-
HOMILIA XXVIH. gypio, non habebat initium mensium : quando vero
egressu-s ex ^Egypto, lunc [Al. nunc] dicitur ad
De Genealogia Salvatoris, eo quod in Mattliaeoet in eum : Mensis iste initium ntensium primus eril vobis
Luca diversi ejus referanlur anciores. Cap. III.
de mensibus anni (Exod. xu) : sic qui necdum est
Dominus noster atque Salvator, qtii mullortim baplizatus, nec coppisse narraiur. Nec enim frustra
Salvator, cujus generalionem Scriplura non docuit, addilum putemus ad id quod dicilur : Ipsc erat Je-
quse melior fuit, nunc secundum patrum ordinem sus, quod sequilur, incipiens. Sed et quod aij ;
natus esse describitur. Et cum divinitas ejus non Quasi annorum triginla, considerandum , Josepli tri-
subjaceat exordio, propler le , qui orlus in earne es, ginta aunorum erat, quando dimissus e vinculis , et
nasci voluit, et lamen non aeque ab Evangelistis interpretatus somnium Pharaonis , iEgypti effectus
nativilatis ejus ordo narralur : quse res nonnullos C i est princeps, ubertatisque tempore triticum c.ongre-
plurimum conturbavit. Mallhseus enim incipicnsna- gavit, ut famis tempore haberei quod dislrjbueret.
livitalis illius seiiem texere , ab Abraham usque ad Ego pulo quod triginta anni Joseph, in triginta
id pervenil ut diceret : Chrisli autem Jesu generalio annorum praecesserint Salvatoris. Isle enim Joseph
sic eral: et describit non eum qui baptizaius est, non tale triiicum congregavit, quale in JEgypto ille
sed qui venit in mundum. Lucas vero, exponens Joseph, sed triiicum verum, atque cceleste , ul lem-
naiiviiatem ejus, non a sii|>erioribus ad inferiora pore ubertatis tritico congregato haberet quod dis-
deducii; sed cum baptizatum ante dixisset, usque tribueret, cum fanies esset missa in ^Egyptum , non
ad ipsum pervenit Deum. Nec esedem personae sunt ftimes panis, neque silis aquw, sed fames audiendi
in generatione ejus, quando descendere dicitur ,-et sermonem Dei. Congregat de prophetis, de lege , de
quando conscendere 333-334- Q" 1' enim fecit apostolis, veiba abundantise : undequando jam non
eum ccelis libi descendentem , mulieres non quas- scribunlur libri, nec novum aliquod conficitur in-
libet, sed peccalrices , et quas Scriptura repre- strumentum , nec mitluntur ab apostolis ea quse ab
henderat, introducil: qui vero baptizatum narrat, Jesu in horrea apostolorum fuerant comporlaia,
nullius facit mulieris mentionem. In Mattliaeoenim hoc est in animas eorum , omuiumque sanciorum,
(Cap. i), ut diximus, nominalur Thamar , quse cum ]D disiribual et nulriat iEgyptum fame periclitantem,
socero fraude concubuit, ei Ruih Moabitis nee de maximeque fralres , de quibus scribiiur : Narrabo
genere Israel: et Raab, quse unde stimpta sit, scire nomen luum fratrtbtts meis, in medio Ecclesiw cantabo
nequeo : et conjux Urise, quae violavit mariti to- te (Psal. xxi). Habent el alii homines verba paiien-
rum. Quia etiim Dominus noster atque Salvator ad tiae : verbaque judicii et reliquarum verba virluium :
hoc venerat, ut hominum peccata susciperet (I hoc est triiicum qnod Joseph ^Egypiiis dislribuit.
Cor. v), et eum qui non fecerat peccaium, pro Sed aliud eslfrumentum quod fratribus, idest, disci-
nohis peceatum fecit Deus : propterea descen- pulis suis distribuit de Jessem lerra ,.de ea qnae ad
deus in mundum, assumpsit peccaiornm hominum nrienlem respicit, trilicum evangelicum , triticum
vitiosoriimque personam , el nasei voluit de stirpe apostolicum. De hoc tritico debemus panes facere,
Salomonis, cujus peccaia conscripta, et Roboam, ita lamen ut non commisceatur veleri fermenio,
cujus delicta feruntur, et de caeteris, e quibus habeamusquepanem novumde Scripturarum Iritico,
mulli fecerunt inalum in conspectu Dei. Quando farinamque commoliium in Christo
Jesu, cui est
vero de lavacro conscendit, ct secundus ordo gloria el imperium in saecula sseculorum. Amen.
 §85 Sv EUSEBH HlERON*Mi iM
335 336 HOMMAXXixv A'sbufum fit fbfle^qiibd tlicb, nisi^riianifestius exempio1
Dfe" eff qiibfl'scripfum' esf:" Jesiis autcrii pleri&sSpifilii fiafe-S1'viderlS"'liiiifeticbs:dbgriiairihi:subfum mehda-'
sdiictdrevefsus' est; ei de"tentaiiiiiie eios prima. ciiinv pfb pkiib comtedere,-scilQiap'idenveofum'esse!
Cap. IV.
sefnibneriiv queiri niohstrat diaboliis. Keqrie vero:
Quafrido legis in Evangelio, Jesns anlem plenns exiStiriiesuiiiim eiim liabbre lhpidem'; haijei plures-
Spiriiii sdiittb fefersus' &(,=el in Actibus apostblorum lapideSj dequibus a Malthseo ihtroduiitiir loquens:
itDi diciliif, qubd repieii" fuerint Spiritu' saricto' Dic ut tapides: isti paties fiaiit. Dixit el Marcioni et^
4
(Act. ii),-vide'ne seqifaleSputes'esse apostolos Sal- lapis' diabblf ei fuetus es't patiis. Dixil Valentinus, ef-
vatofi: sed ct Jesum; apostolos, ef alium quehilibet- aliris'lapis1 ei' est vdfsus' hv pangrir. Habuit efBasi-
sanetoritm' plenos Spifitii Saivctcicogiibscesecunduhv lide'sLejusmbdi,-' 6i cselefi liaereiicii Unde sollicite'
mfcrisufaiirvasciili sui : et quomodOjVerbi graiiay prbvideiidum, ne fbrte diaboli lapidem comedenlesv
si Voluefis dicefe, hsec vasa plena sunt vino Vcl oleoy pijtehiiis"parie Vesci Dei.- Alioquin quse eral tentaiio'
ribri sTaiiifVjudicas qiibd1airquali merisufa jileiia'sint* de iajiidepaiierii fieriy et;a Salvatore comedi? Fin-
(siquideiii aliffd sextaTibm capere jiotest, aliud ur- gariiils eriiiii'quod,'diab'olb pfbponenie, Dbmiiius Ia-'
riafri, ftiirid amphofanv), ebdem riiodo et Jesus et- piderii'iii'panehi vef fefit [Ai. vertit], et' id' quod!
Paulus plerti efaiif Spifi tti saricto : sed' riiulto'vas^ fecerat coirtederif, et saliaril esu-
^viftiiib siia' ipSe
Pauli mirius ciai va's;eJesiiyei tanieii erat secundum fifiiri': quseriarii1
essejt iSla tenlatio; quiBVictoria dia-
merisuf a'rri'stiam liff ufflque compietiiiir. Accepto ita- b6lV,'si lisec siriiplibiler scriberentuf ? Quae utdixi-
tjrie bapiismo; Satvaior ' pleniis Spiriiu sariCtOjquV niu^ratibiVeiierspeciaetieiitatibneriiostenduntfiiisse'
aufier eiirri in spefcie columiise'de ctelisveneraty du- sifierent, et v!Ctbfiam,-quod conieriipia-sutil flerfv
cebafrif a' spirilu'. Quia enifn quOtqttbt Spirilu Dci Simnlque monstfatur isitim pancm qtii de lapide fial,,
diicuritutj hv fiiii sutit Dei (Ronl; vnr)'; isie aulem' non esse verbum Dei, quod pascithominem, deqiiO
exfra'biriiies" proprie Filius Dei efaf; ideo ef ipsum senptum'esV:"JVoh'iri!iJa)iV*o/o''i)i'iiti/i6iiib,'s>^^
opbrtebai- Spfrittf sancio' duciv Siquidem scriptum' verboqubd egredietur per os Dei, vivethomo. Respon-
est: Diicebautr aiitem indesertunia spirilu(Matth.iy). debb iibiV'6vefsipbllib ei'iiequam,q«i'me337-338
Quijdfaginta diebus tehiaiur Jesus, et tjuse fuefirit lehtiiybi)6ri*riietuis::'aiius'.eSt' panis,!serrno Dei'qui
tentamentanescimirs: qoceideoforsitan prsciermissa vivificat hbriiirieiri. Simufque viiieamiis quod hsec lo-
siirit,'quia majofa eranf quani ilt liiteris" credefen-' 1
qinitur ribiVFilitis De'i'y sed hbiiiby qudm Filius Dfei'
tuf. Etsi sic opoftbldicere.-sicut mundus caperb digriatiisest- assiiihSre , qiiasi' de bbriiiriie"eiiini' r"e-
'
ribri pbtefat 6'riines libros, si scfipta fuisseni quafi s'pbndei-,' ^f dicit 1: Sefipiurii esi , tion iri pdne solb'
fecit et dOCuitJestlS : sic quadraginia' dicfuhr tentif- 'vtvrilioiiio(Mait.-iv); exqiibmariiiFesturiiVnbiiDeum",
tjories qtiibus lefltalus est Dominiis a diabblb, niiiii- sed libmihem fuissfeiehtiituiii. Scfipiufae seiisum di-
dus ferre rion pbierdt, sf ScrlpTura dociiisset. Suffl-" ligeiilef bveiiyiaiis,1rebr iiiveiiire hie causam, qiiflfe
cftiibbis hbctaiiVriniscifc, qtibU qiiadfagiriia' difebus Jbaijries' leiiialibiieiiilbbiiiiiil noh' descfipserif : sed"
ifi' deserib fuerif, ei tcriiabafiif a' diabblb,7 et rioh taiiiiim MaTtiTiieus', Liicas'; et MafcusV Jbaiiriesehiiii^
cbmedefit quicquarii ih (Jielnis illis. MbftifiCabat* qiii; a beb"exbfbidrii FvcefaVdiceris: ln pfincipio'crtit
eriihi ^eHsiim tafnis jiigi' cohtiriiioque jtejiiriiQ: et tirbuni',' et Vefbitriibrai apuSDeurii, el Deils efdt
criiWcbriipl^ti' fuis^seiii dieS, esiiViii. Ditcil aWtentei terbutn (Joaii/ifi riiecpbiefat diviniii geiieiatibriis''
didbblus': Si Filiiis Dei ei, dic lapidi hiiid ut pariis otfdiiieirifexefe , sed uriiuiiiiiibdo^qubd'ex Deo et!
fint. .Dicj iiiquftVlapidi hiiic. Ciil la'pidi? riiiqiie moft- ctiin Deb^efobi-expfessefai;' adjecil: EtVefbumcard'
strabaf dlaboiiis quern vuit jiaiiem fiefi. Qiiaeiiain' fdciiini es(.^Porfo qiiia^Deiis'teiitafi ribii potesf, de!
est istsi feriiaiib, lit fogatb Paire a' Fiiib paiienY, riec qiib ei efaf sefirib':' ideo fehfari iiium a' diabofb ribii'
lapiderii', qribd rie' ipse qtiidem advefsariuS Vbluilj iritfodiiciiv Qiild' verb libef gerieraiibiiis Jesu ChfiSil'
versipellis fallax,' det lapidbifi"pro paiie? lioc esf de eb iiiMaftlrai £va'ri'gelio riarfatuf, el in trica' ge-
enirii qribd diabbliis Vbluit, ut lapis pariis-fiefet :'ef liefdii^ejiis^descfibiiur ,' et iri Mafcb'hbirib esi qur
non poiiiis, rit nbri'iri parierii'1'apTderri;sed' libiiViiieinrv leiitiiiuf ;' pfbptefea jejus"'fefliif siiiiile fespohsifiii:
iri lapideiri vertefef, querii' diaboluVpfb parie riibri'-" lirin Ui pdiie sotb viiitiibmd. Si igiiiif FillusDei Deris
• stravef ai? Ego1puib' b^ubdusqiie libdle lapidem dia- pf oie lioirib faciusesf, ettenfafuf : qiii nafufa Kbhio'
bbJus osieridat et hbiteluf sTrigulbSad ibqueridum : es, iibn debes* iridigriari Si fbrte ierifaris. Qubd si'
Dic ialapis iste, panis:fiai: Oiririi terifalibrie cfW feri- leiiiafus ,; iirriiWiriiTiaWsfiYeiis quipVb te; leiiiaius'
laricil efanf fibiriines,' pfiirius" secffridiini" aSsrimp- est, et 6riiYiS'viceiTs'feriianieivtuiii,j habebis'!sjp'e'rii'cinii'
tioriem cafriis teritaiiis' esi Doriiiniis.'Tentniur autem' eb^qui friric libriibfuif,"nuricatffeiriahoriib esseces-
1
bb itf,' nt pos qubque, ilTo ViriceriteVviiicariius. Ob? savitVNaffi si qui qubridairi lioriio ef.vt, poslquarii*
,.,* liqijidem objecttifn Qrigeni est^ieste Panipjjjjp. a Clifisl.o ppst resiirr^cl.ioriem,, fniurunique adeo ut
in Apblogia, quod putarit, Salvaiofeiri riaiiiri cariie libirib et ,rex esse'.desinat. Veruhi alia hic est brige-
sedereUd dexifdrii Pcilrii l sed exspblidsse carhehi, ei uis'faifbCinatio'; qub'd eiiirii' ait,' hoiiriricmessc Cliri-"
posttisse in sble: adduciuin nempe ex illo.decimi o'c- stuiri desiisse, revera hon hominem ,' sed morialeni
tavi ps.alnii,A'ersi,cu]pi,In sqkpQsuiLJabemacultfp} permanpre peggt, einpn ca.rnem a Salvafnre exulani;
suum., Acifuisse.ojiriijliciliir fere.stimi.leMarceiSi.An- sedj qua?Jsemel^esi iijimaiiitatis cbntljtio, mofieiii
cyraririiaelirariieritum, sciiibei rejectitm ifi cafiieiiii sigriificat supefatamJ itaqiie coJIigit; Qui neijuaquam
2S5 TRANSLATIO IlOMiLlAIitlM OtliGENiS 1N LDCAM. HOM. XXXI. M
lentatiis fesl, et reeessit ab eb diabolus lisqiie dd teib- A iflfe,-bt accipe regiiunl tfriififeqtiod tferieri.VefuttJDb*
puS nlbftis, a ftioftuis fesufgeiiS ultra nbii hiofifeliif: riiihiiS hdstfef aiqiife Salvatbr Vtill quidem felhaffe,
omnis autein hbriio mofti subjacfel: iste efgo qtii he- e't bihhfes geiiles Subjefelasessfe'ut se'rvia'iit Jriititise ,•
quoqUam tribriiur, jam H6n fest lioffib, sed Deiisfest. vefitati,' caiierisqhfe>viftuiibiis;- Sed Vultf feghfdequasi
Si autem DeuS feSltjul qUbiidahi hoirib fiiil,- et bpor- jiisiilia', h't absijue labofe fegriet, ut hibil ftifeiafifj-
lel te illi Simileffl fifeiij Qudiido similes efiis fueritnusi dfebofflm, el fioh vult absque lsfbore subj'ect&s dia-
et videfiiitus eUinsicitli esi, te quoqiie rietesse cril bolo cofdfiafi , nfefcsife feghare csefefFs',-u'f ipse fe-
Deum fieri, inChiiSto Jesu. Cui fest gtoria et iiripfe- grietuf a diabolo'. UhM loquifuf"ad euin Jesiisi Scri*
riiitti ih SceculaSa?culbfuffi. Ameiiv ptiim est, Ddiiiintliii Deurii tiiuik adbr&bis^el ipsi soli
HOMILlA XXX. seriiies (MaitH: iv); Hos; inqttit, bihues pfoptSfea
Volb'hiihi fes^feSubjeetbs,' litDbifliiuiriiDfeuriia'doferif,-
Tenlatio Salvatoris seeuhda. Cap; IV. el ipsi soli serviarit. Hse'c est fcupidofegni irieT.Tri
Taiii Filio Dei, qiiam Ariticbfisfo fegiiariaT sludiiiifi auiferii'8 me Vis aC"fe'ipe'fe!p'eccatsi', qtise dissbluTuriis'
eSt. Sed et Ahiicbrislds regriare desidefat, ut bcciiM Veiii, qtice fetiam a csefefis' siufeffe desTderbv S'cit6v
qiibs sibt subjecerii; Christiis ad hbc fegiiat ut saivei. atcfue cogilbsfceni'eiri iiiscma'hefe qubd dixi, iif a*do-
Et unuSquisque nbstf tiin, si felix esi, ffcgiiaiur aChfi- B retuf Dornintis Deus Solus, feth'6'sbhrrifessub' riieani'
STo,sermOne, sapientia', jiisiitia", veritiiife. Si aiiteiri faciairi potesiaTfehi, ineoq^i/e'fegrib' sribjiciairi : cui
aihatofes vblujitaiis suifius riiagTsqiiaiii ainatores f)ei, gaudeafritisiutiiqtfoiTuee'sse ^tfbjcctos, fetdepfecfemuf
rcgiiaiiiuf apeceato", dfequb AjibsibluSTbquifuf: Nori Doiiiiriufri, ct feguahs peecaiiiiii iri corpbfe iiostfb
eigb fegtiei peccdluni iii Veslroritorttili coipore (Rdiiii riibilitleei, e't rfegnet liobis sblui GiiTistus Jfestis, cul
Vi). Diib igitiif fegfes ceitatihi ffegiiafe festiifaht: est giofia et iirip^feiitfrii iri SseCuTS sseculbruiri'.'Aiileri.
pebcali rex peccatoribris diabolus, justiiiae f ex justis' HOMILIA XXXI.
Clifisiiis. Sfciehsijufediabblus ad hbc vfehisse ChiT-
De lertia tenlatibne Salvaloris. Cap.TV.
sfiini, rit fegriurii illius tollerfet, fet lii qui sub e6
eraiif, iricipeferil feSsesufiClifisib : bsteridif feitfhiriia Scruiairiirii Scripliifas, iii e't iii liis quse pu'ta'riiuf
fegmi niimdi, fefiiariJiirtiih hujris saeciili, qiiohidutf esse simplicia , feperiaiis ribn riiinima sacrairierila.
alii regiiferilur at fofiticatiohe , alii aib avarhia', itll Scruteniur priricipium Evarigelicoe lectiolils, qiiot-
populafi fapiahfuf cufa [Al. aufa], Iii fbiiriifeciipiari- quot hodie audiviriius, et id quod latebat, pfocfedit
tnf iliecebfis. Neqtfe vero' aibiliandum est, qubd in medium. Adduxii uuietn diaboliis Jesum iri Jerusa-
regna ei niuiidi risferideris, Pefsafuin, verbi gfafia, r-.ieiit. Ilbc incredibile est, ut diabolus diiceret Filiiiffi
regrium Indoruffique' iiibrisffaVefit; setf bsieiidat- ef " Dei, ei ille sequefettff. SequbbatWf plane quasi
oniriia ffegna mtiiidi, id&st, feghuiri suuiri qubiribdb' aililetaadT'eniaiioneui,spbiiife profteiscens, Nqn for-
fegiiafel in mundo , ut fcohtfrtaiiSeiiin faceife qubd! midaiiat ienlaniem, neque insidias callitfissiiiii perii-
Vblebai, inciperet etia*mClifisium habfeie iubjeciuiil. mescebat inimici, et quodamtnodo loquebalur : DuC
Vis, iriquit, iri hoiiiiriibus, %£ fegriare? Osteiidit in-
quo vis, tenla ut placet. Ad tentaudum sponte nie
numefabi.iSS iibijiiriiiiji liiultiiiidines, quse suo tcne- trihuo, suslineo qUae stfg|essefis. Prsebbo mfe iil
Cantiif iiripefib". Ei revefa si riiiseriarii 339-340 quibuscumque,tenfaveris, invenies me in omuibhs
ei iiifeiicilatem nbsirairi sitnpliciter yolunius cbrifi- fortiorem. Adduxil ergo eum in Jerjisalem, et posuit
tefi, perie tbtiiis riiuridi fex diaboius' est: uride et super pinnam templi, et dixit: Si Filius Dei es, niilte
pririceps istius saeculi a Saivalore vocatuf. Qubd ergo le deqrsum. Adduxit eumin culmen ad summi.tatem
dicil: ^ides hos hoiriiries qiii sub riieb fegiib suni,. lempli, et hortalur ul se inde prascipitei. Quod cum
osteridif ei iri puricto feiijpofis, hoc esi, iri piaesenli ' ille (raudtilenter
proponere,t,. et sub osleniaiione
femporum cursu, qui ad comparaiioneiri sefernitaiis glorise nileretur^ dicebat Salvator :. Scriptum est :
puncti inslar obtirfef. Neqtfe eiiirii necessarium ha- Non ieniabis Domiiium Deum tuum. Simulque consi-
buit SalVaibf,' iii ei digriifates sseculi iifius e't negofra *»dera quomodo
1 tenie^t diabolus. Non aliiinde lentare
riibnsifaiehfur : stalini rit aciem Iuiiiinum subrum divinis libris '10.
et de
^i 1 niside
audet, .,• -i-, >... )..'•.';, j ...sumens
psalrnis
i ; S.itir
ad conlemplandum vertit, et peccata regriaiilia , et testimonium, ait: Si Fjlius Dei es, mitlele deorsum;
eos qui regnarenlur a viliis conspexit, et ipsum prin- scriptum esl enim • Quia angelis suis mandavii de ie,
cipem saeculi diabolum supervenientem, atque gau- et in manibus jollent te, t\e forXeoflendas ad lapidem
denierii in propriarii perniciem, qiiia taiitos subsub pederii tuum. Unde libif diabole, lioc scife quod isla
nabebal imperio. Dicit ergb a^dDoniiiiiim diaboius ( scriptasunt? Numqiiid legistiproplieias, vel divina
Ideo veriisii, ut adversus me dimices, et loilas' de eloquia cognovisli? Licet lu iaceas, ego pro te re-
imperio nieo quos nrinc siibjecios babeo? Nolo con- spondebo. Legisti non ut ipse ex leclione sanctorum
tendas , nblo nilaris , nehabeas ullam in cerlaiido melior fleres, sed ut simpljcitate eos.qui ainici sunt
molesfiam. Unum esi quod precor : procideris adora liiterse, interficias. Scis quia si tle aliis ei voluniirii-

morilur,-jam nonesl homo, sed Deus: Sed morlfarii- velit, qtii morti nori subjacet: et cum bene de re
plius non esl Christus obnoxius: Christus igitur hoiub ipsa seritiaf,: sbfa forlassis Culparndasit affeefafa stfr
esse desivit. Ejus tota esl quaeslio nominis , quod btilitas. •.''
neutiquam sub homiuis appellaiione censeri eum
 287 S. EUSEBII HIERONYMJ ! 288
bus loqui voluciis, non decipies neque habere pole- Aiion de Christo, sed desanctis inlelligi quse sequan-
runt auctoritatem asserlionesluse. Sic legit ScriplUr lur, ausculta. A riiina et daemonio meridiano non "
ras 341-342 Marcion ul diaholus, sic Basilides, Jesum Christum liberat Deus, sed sancios. Lege
sic Valentinus, ut cum diabolo dicerent Salvalori : nonagesimum psalmum, cujus principium : Qui ha-
Scriptum est, quia Angelis suis mandavit de le, et in bttat in adjuiorio \Allissimi, in proleclione Dei cwli
pianibus lollent te, ne forte offendas ad lapidem pe- cbmmorabitur, ei iinvenies bsec magis juslo viro,
dem iuum (Matth. iv). Si quando teslimoiiium de quam DeiFilio convenire : Cadent a tatere ttto mitle,
Scripiura audieris, vide ne statim loquenii acquies- et decem millia a dextris tuis ; ad le aulem non appro-
cas, sed considera illum cujus sit, ac cujus sen- pinquabit, verumldmen oculis luis, videbis, elretribu-
tentjse, cujus sil voluntalis : ne forte simulet san- iionem aspicies peccaiorum, et reliqua, super perso-
ctum se esse quomodo non est, et venenis infectus nam jusii iuterpreians. Sed et sic quoque perverse
haereseos, sub ovis pelle lupus latilet, ne forte lo- afferens diabolusteStimonia,ul assereret superSalva-
quatur in eo diabolus de Scripturis. Quomodo autem tofe imelligi, silet et transit versiculos qui conlra se
diabolus per occasionem lemporum de Scripturis scripli sunl. Cum enim dixisset: angetis suismanda-
loquilur : sic econtrario Paulus pro utilitale eorum vit de le, etinmambus lollerii le, ne forle offendas ad
qui audiunt, non solumde Scripfuris, sed etiam de B lapident pedem luum, tacuil illud quod sequiiur : Su-
" saecularibus libris assumif festimonium, et ait: pef aspidem el basiliscum ambulabis, et conculcabis
Cretensessemper mendaces, ntalw bestiw, venlres pigri leonem el drdconeni, Quare, diabole, siles, nisi quod
(Til. i, 12). Et rursum de alio : Ipsius enim et ge- tu es basiliscus, ttf es oninium serpentium regulus,
nus sumus (Act. xvii, 28). Necnon et de Coinico : nocentiora habens venena quam cseleri? Qui statim
Corrumpunt mores bonos cottoquia mala(\Cor. xv). ut videris aliquem, interflcis, et aliam forlitudinem
Sed neque diabolus si de Scripturis locutus fuerit, corilrariam sociam Itui assumis, quae aspis appella-
poterit me hac occasione decipere : neque Paulus, tur, et virojustosubjecla esl, et idcirco omnia laces.
si de genlilibus litteris aliquod exemplum sumpserii, Tu es draeo, tu.es Jeo, de qiiibusscribilur : Super
quoquo modo me eloquio deierrebit. Ideo enim as- aspidem et basiliscum calcabis, et conculcabis leonem
sumpsit Paulus verba etiam de his qusefuris sunt,- et draconem. Sed licel tu taceas, nos qui scripturas
n.l sanctificei ea. Videamus ergo quod de Scripiuris rectius legimus, spimtis habere c nos potestalem
diabolus Ioqualur ad Dominum. Scriptum est enim : conculcandi te, et dalam nobis hanc dilionem, non
Angelis suis mandavit ad te, et in manibus iotlenl tc, solum in veieri Testamento sicut nnnc camaiur
ne forte offendas ad lapidem pedem tuum. Vide quo- in psalmo, sed eliahi in novo, Salvatore dicente :
modo et in ipsis lestimoniis versipellis est. Vull G 343*344 Ecce db vobis pbieslalem calcandi super
enim imminuere gloriam Salvatoris : quasi angelo- serpentes el scorpioUes,el omnem virtutem inimici, et
ruin indigeal auxilio, offenstirus pedem, nisi eorum nildl vobis nocebunt (Luc. x). Sumamus arma lanta
manibus sublevetur. Assumit testimonium, ei inier- potestale firmaii, et universa faciamus : ut per
prelatur illud de Chrislo, quod non de Chrislo, sed conversationem nosiram leonem conculcemus et
dfesahctis generaliter scriplum est. Libere quippe et draconeni. Porro rit scias quomodo conculceiur
tota confidenlia contradico diabolo, super Christi leoJet conleramf draco, Pauli Epistolam Iege, iu
persona hoc non posse intelligi. Neque enim indiget qtia asserit conculcari peccatores Filio Dei. Sieut
Angelorum auxilio, qui major Angelis, el melius ipsis ergo qui peccator jest conculcaiur Filio Dei: sic
hwreditatem conseculus et nomen. Nulli angelorum ecohirario quijustu^ est eonculcal leonem el dra-
umquam dixit Deus : Filius meus es tu, ego hodie conem, et omnem virtutem inimici conculcat in no-
geiiuiie (Hebr. i). Ad nulliiiii ebrnm quasi ad filium mine Jesu Christi,! cui est gloria et imperium in
locutus : Qui facil angelos suos spiritus, et ministros ssecula saeculoruiii. Amen.
siios igiiem urentem (Psal. il); sed ad Filium proprie HOMILIA XXXII.
suiim, de qtfo iiinunierabilia Ioquitur in propheiis. -rvDe eo quod scripmin esl: Reversus est Jesus in
Nbii indigel, ihquam", angelorum auxilio Filius Dei. virlute spirilus, usque ad eum locuni, ubi ait : El
Quiii potius disce, diabole, quod nisi Jesus adjuverit omnium oculi itani in synagoga intendenles in eum.
h Cap. IV.
angelos, offendent pedem suum. El si quis angelo- ,i : . !
rum visns est offendere, de quibus dudum lectum Primum quidem ;Jesus plenus Spirilu sancto
est, quia angelos judicabimus : ideo offendit, quia reversus est a Jordane, et agebatur in spiritu in
non cxiendit manum suam ad Jesum, ut appreheusus deserto diebus quadpginta. Cum teniai'etur a dia-
ah eo non offebderet. Quoniam enim in propria vir- bolo, quia adhuc vi certaturus erat adversus eum,
tifle confidens, iiori invocas praisidium Jesu, offen- el semel, el bis, nbiij cum additamenio aliquo spi-
diS, et credere in Jestim Christum Filium Dii nolui- ritus ponitur. Quaiido vero tres tentationes quas
sti. Ut autem scias quod male inlerpretatus es, et Sciiptura cominemofai, pugnando superavit, quid
a Luculenlissimam Hieronymi hac de re disseriio- c jAniea falsb legeljalnrvos. Hujo-nioili manifesta
nem lege sis episi. 70, ad Magnum, num. 2. nienda nonsemelinfra, lectore nee admonilo, ca-
i>Recole quae superius ad liomilias 10 et 25 de siigantur.' )
hac diximus Orjgenis opinatione. . i
289 TRANSLATIO HOMILIARUMORIGENIS IN LUCAM. HOM. XXXIII. 290
de spiritu signanler cautcque ponalur, ait: El rever- i\ sermo significat. Futuri sunl enim alii dies.non
sus esl Jesus in virtute spiritus. Virtus addita est, tales quales nunc in mundo cernimus , ct mcnses
ista
quia couculcavcral draeonem, ettentatorem cominus alii, et kalendarum ordo diversus. Sicul igitur
vicerat. Reversus esl ergo Jesus in viriute spirilus alia, sic annus Domini futurus est placens. Isla au-
in Galilseam terram, et fama exiit per omnem re- tem omnia prardicla sunt, ut posl visionem ex cscci-
sanitatem a
gionem de eo : ipse docebat in synagogis eorum, el tate, post libertatem ex vinculis, post
glorificabatur ab omnibus. Cave ne beatos illos lan- diversis vulneribus, veniamus ad annum Domini
lum judices, et le arbilreris primum esse docirina. acceptwn.CumenimliwclegissetJesus,involvenslibrum
Si vera sunl quse scripta sunt, non solum tuuc in reddidit minislro,elsedil,et omniumoculieranl in syna-
in hac
congregationibus Judseornm, sed et hodie in bac goga attendentes in eum. Et nunc si vultis ,
in
congregatione Dominus loquilur : et non solum in synagoga coeluque possunt oculi vestri atiendere
hac, sed eliam in alio ccetu, et in toto orbe docel Salvatorem. Cum enim principalem cordis tui dire-
Jesus, quserens organa per quse doceat. Oraie, ut xeris aciem ad sapienliam ,' et verilalem, Deique
me quoque compositum, ad canendum, aptumque Unigenilum contemplandum, oculi tui intuenttir Je-
reperiat. Sieut eniin quserit omnipotens Deus pro- sum. Beala congregalio, de qua Scriptura testatur,
phetas eo lempore quo prophelia mortales indigent, B quod omnium oculi eranl aitendentes in eum. Quam
el inveiiit.verhigratia Isaiam,Jeremiam,EzechieIem, vcllem istum ccetum simile habere testimonium, ut
Danielem : sic quaeril Deus organa per quse doceat omnium oculi, et calechumenorum el fidelium , et
sermnnem suum, vel erudiat populos in synagogis mulierum et virorum , et infanlium non corporis
eorum, el glorificelur ab omnibus. Nunc magis glori- oculi, sed animsc aspicerent Jesum. Cum enim re-
ficatur ab omnibus Jesus, quam illo tempore quo speseritis ad eum, de lumine ejus el inluitu clariores
lantum in una provincia cognoscebatur. Deinde venit vestri vultuserunl, et dicere poleritis: Signutum esl
Nazareih ubi nutritus fueral, et ingressus juxla morem super nos lumen vultus lui, Domine ( Psal. iv).
in synagogamdie sabbalorum, surrcxit legere, et datus Cui esl gloria et imperium in ssecula saeculorum.
est ei liber prophelw Isaiw, el revolvens librum et Amen.
HOMILIAXXXIII.
locum ubi erat scriplum : Spirilus Domini super me,
De eo quod scriptum est: Ulique dicitis mihi para-
propter quod unxit me (Matt. x ). Non fortuitu bolam islam, el csetera, usqtte ad eum locum ubi
revolvit librum, etapud sevaticinans reperit leciio- ait: Sed nullus eorum mundatus esl, nisi Naaman
nes, sed et hoc providentise Dei fuit. Sicut enim Syrus.
scriplum est: In laqueum non cadit passer sinevo- ln Capharnaum, quanlum ad lucem historiae per-
luntale Pairis. Et qtiia capilli capilis apoTolorum " linet, necdum moralus est Jesus, nec aliquod in ea
omnes numeratisunl; sicforsitan et hoc quod Isaiae "Signum fecisse describitur, quippe in qua non fuil.
potissimum liber inventus est; et lectio non alia, Porro antequain veniret in Capharnaum, in pairia
sed hsecquaeChristi myslerium loquebainr : Spirilus sua, hoe est, in Nazareih fuisse signatur. Uiique di-
Domini super me, propter quod unxil me(lsai. xv), citis mihi parabolam islam: Medice, cura leipsum.
Chrislus cst enim qui ista commemorai, non ut libet Quwcumqueaudivimus facta in Capharnaum, fac el hic
etcasu venisse arbilrandum est, sed provideuiia, et in patria tua. Unde pulo aliquid in sermone praesenli
dispeiisatioue Dei. Quse sunt igilur quse in propheta lalitare mysierii, et Nazarelh in typo Judaeorum,
loquebatur, et poslea de se ipse in synagoga perso- Capharnaum in typo prsecessisse gentilium (Rom.
netconlemplemur. Evangelizare (ail) pauperibus misit xi). Sciens ilaque Jesus quod non haberct in patria
me. Pauperes, naliones signiflcant. Isti enim erant sua honorem, nec ipse, nec prophela, nec apostoli,
pauperes, nihil omnino possidentes, non Deum, non noluit ibi prscdicare, sed prsedicavit in gemibus, ne
Legem, uon Prophetas , non jusliliam, reliquasque sibi a patrise suse hominibus dicerelur: Utique dicitis
virlules. Ob quam causam misit eum Deus, ul pau- mihi parabolam islam: Medice, cura leipsum. Eril
peribus nuniiaret: Prwdicare captivis remissionem.n enim tempus quando diciurus sit populus Judseorum:
Captivi nos fuimus, quos tanlis annis vinxerat Sata- Qusecumque audivi facla in Capharnaum apud genles
nas, habens caplivos, sibique subjectos. Venil Jesus signa alque porlenta, fac et apud nos in pairia lua.
prsedicare captivis remissionem, et csecis ut viderent. Quae ostendisti universo orbi , ostende el nobis.
Sermone quippe, el prsedicatione doctrinse ejus, Prsedica sermonem tuum populo Israel; ui saliem
csecivident. Praedicatio ergo remissionis inlelligalur cum inlraverit plenitudo gentium , lunc omnis
non solum super captivis, sed etiam super csecis. Israel salvus fiat (Rom. xi). Quamobrem mibi vide-
345~346 Emittere confractos in libertatem. Quid tur consequenti ordine Nazaraenis inierroganlibus
ila fractum, atque collisum fuit, ut homo qui a Jesu respondisse Salvalor: Nemo prophela acc.eptusest in
dimissus est et sanalus? Prwdicare annutn Domini patria sua. Et puto plusj'uxla sacramenium, quam
acceptum. Jnxta simplicem intelligenliam aiunt, uno j"uxta liiteram verum esse quod dicilur, Iicel Jere-
anno Salvatorem in Judsea Evangelium prsedicasse, mias in Anatothpatria suanon fuerif acceptus
(Jerem.
ct hoc esse quod dieitur: Prwdicare annum Domini i), et Isaias, qusecumque fuit patria illius, et
reliqui
acceplum, et diem retributionis: nisi forle quidam prophetse; sed magis mihi videtur sic intelligi, ul
Sacramenti in pra>dicaiione anni Doinini divinus dicamus pairiam fuisse omnium prophetarum,
popu-
 291 S. EUSEBtt HIERbNVMI S9§
iuni circumcisionis, el hanc riop rccepisse propiiqias, A ad ffiierna bfieiiieiifes diicercrit. Ad id eriim fespicit
et eoriim vaticmia: pbrrb riationes quselorige fiie- qiibd 1'egTsdoctpr! irifeffbfaVefal euni 'uifeehs: Jlfi-
rant a propbetis, eteorum noiiliani nori liabebarii, gisier, qiitd faciens vitahi mieriiam possidebb? qtise
suscepisse valicinium Jesri Cbrisli. Neiiio est ergo leclib secunduni Lucam Ijbuie vobis fecttala tist 1
propheta acceptus iri pairia sua, iibcest in popu'b respondit: friLege quid sciipiuhi 'est? Qubnioftb
Judaeoriim. Nos auterii qui eramus alieni a tesla- iegis ? Diliges Dqniihriih Deum iuiiih ~ex ioio cbfat
inenlo e_t peregrini a promissionibus (Ephes. n), luo, et exioia viriuie tiia , et ex ioia niehie iiia, 'et
toto prophelas cofde susceriiiiius, magisnue habemus proximum iuum iamqtiam leipstim. Ac 'deiride. Berie',
Moysen et prbplieias de Chfislo 347 348 prseui- ait, fespbridisti: hoc fdc, e'l vhes. llaud duliiuifj
carites, qiiam illi qui ex eo quod non sWcepef iirit qtfin. senipiteriiam viiafri libc facieiido acC!eptiirus
Jesuni, fiec illos susceperuni qin de lilb anriurifiave- sis, *dequa et legis doctbf irifefrbgaverat. "SlhiuTque
runt. Uride ad id qubd dixeral: Neriio proplietd pefspicue docenVur in Jegis prseceplo, iil 'dffigaiiius
acceptv,s in palriasua: ct aliud adjungit: In veritale beum.Iri Deiiteforibffiioscfipturiiest: Audi', iiiquit,
enim dicp vobis, quia multw viduw eranl in diebusEliw Israel, Doininus Detis tuus, Deus uiius est. El diliges
inlsrael, quando clausum est cbeiuhiannis tribus, el DoihitiiiinDetitnitiuiri ex lota Hnenietua, ei "reliqua,
mensibus sea;.,Quod dicil tale est:.EHas propheta B ei pfoxiriium luumlquasi leipsiim (Detit. vi). Et Sal-
erat, sed er.at in populp Judseorum. Sedquando mi- Vator super liis iesialus est diceris : lii liis duobus
rabile quid faclurus erat cum essenfplures.viduse in mandalis ibta Lexpenilet et Prbphelw (Mait.. xVn).
Israei, reliquil eas, el venitad viduam in Sareplam Volferiteaufeni dbctbVeIfegisjustiflcare seirietipsum,
Sidoniae, ad geniilem mulierculam , iflguram fulurse et osleridefe qtiod riemb sibi essel pfbxifriiis, alqtfe
rei explicaiis, quia occupaniefame non panis, neque dicerite : Quis esl proximUs^iiieus? mtui.il boiii'ihii"s
sili fiqnae",scd fame audiendi sermonetn bei,yenit parabolam, ciijus! 'exbfditfm esl : 'Honib "quiddrii
aflviduam, de qua etpropheta testatur dicens: Mulli desceiiiiebaidc Jerbs'alein\nJericiio'(Lric. x), etfe-
filii deserlw, magis quam ejus quw habel virum (Isai. Iiqua : et doVietriulliifs fiiissfe pYbxiriiurii'desceriden-
LIV). Etciim venisset, paneinTUius et alimenta mul- tcm, nisi illiiis qiii voluefit'ctfslodife "praecepla,'et
Jij)licat.,Tu eras vidua in SareptaSidoniae, e cujus pfiKpafafe se, iljt1 sit pfoxiiiJiis 349 350 ''oitftfi
firiibus Chanansea mulier 'egfediliit, efctipil saiiari iiomini qui "auxilio iridigfet. fiocenim esVqnbdpbst
nli&riisuaTri',e't pfbpier iifleni nVefuitaccTpere qiiod paraboiam in ririe pbiiiliir. Quisdehisifibiis videtuV
pelebat. Multse ergo viduse erant in populo Israel, Tibi proxiinus esse ejiis quiin iairbnes incidit?"Sec
'Sfed?adnriTla'm'earliiji riiissris e:st ElJaS,ViisiTii Safep- enjra sacerdos, riec Lieviies 'pfoximi ejus fiiefuiit V
tis M 'fnuliefem vidu'airi."Sed _et aliud *ad eiiiriuerii G sed, rit ipse quoqiieiegis dbetbr;resnoridit, illeqiii
serisiirii peffirieris Toquiliir: Miilli eraiii ieprosi ih fecit misericordiarii, proxiriius ejiis fuit. Undeeta
Tsfael ih diebiis 'Elisali pfophet'ce,el rieriioebfuin 'riiuti- Sajyaiore diciiur, Vatle, el iu fac siinitiier. AYeluat
tiiituYiistjnisi Ndamdti'Syrus,'qu\ iiliijileribri erai e'x qiiidabi de pfesbyilefis voleris pafabolam interpfe-
IsVafei.CbiVsidefa iisque a'd prseseiiieiii 'diefri iiitfJtbs 'tafi, iibmiriem qiii ;descendit esse AHarii1;JerusaJe'rii,
Tepfosbs irilsfFfeJ^efeuridiiib^Ctffriferij/vfdfee^ paradisum; Jericlib, "muridum; Tairbriesicoulrafias
1epi'se"sqiisilbrepefWsbs, a'alq!iieSpirriaiiTiiissebDo- Fbrtiiiidjries; sacefdbtem, Legerii; Levitem, pfb-
niIn6*riostfo'et SaTvatbre,'te*aiii:erii'i)urgaribaplisriii phefas; Samafilcm, CJirislum : yufhefa Vero,ino-
s_acfahjehfb,et'dici'ad te: Surgeelvade'inJ'bidaiiein, bedifentiarij; sitiimal, corpus Dbmiiii; pandbchitim,
eitavare,'et restitiieiur'iibi carb iua'(IV Reg. V). Suf- c id esf,'sianujurii, qiiod uhivefsos vbleiiies inffblfe
TfexitWaaTriaiieValbiif,etlbctftus iriiplevit riiysteriurii "suscipiat, Eccfesiarii'intefpfeiafi. Poffbduosuena-
^ap:(is'riii/ei Tacta e^tcaro ejiisquasi ciifo pufefi, qtfi rios", Palfern efFiHurii iiifeliigi; stabulariuin, Ec-
ih Th^acfb repriferaiibriis bffus fiifefit jh. Chfisfb ciesiiepfsesiderii, ciii fJispeiisaiib credita est. De^eb
JeSu. Ctii 'fest glbria "fet'ihiperium TnsScufa 'sseciiio- vefo qubd^SamafiifeS revefsuftiin seesse pfbriiiuit,
¥uiri.'Atneri. - VecuriduiTiBaivaforis figurabat advehlurii. Haec'cuiii
H6M!LfA X^XlH. b fatioiiabiliier jiulclireque dicantuf, hbn est Tariieii
Ibeeb qiiodlscfijitum. est: Ma^ist^er,qiiidboni faciens 'exisTimahdum qubtl^^adbmhemtiominempeftiiieant.
viiam te/ef)iompossi'Sc/)o'ru"squ%'ad'fetfhjTbcumiilli 'Neque eriim bihnis lipriib descendit ile JefusaTem ih
ait: Vadeetlii fdc simililer.
'Jericho, riec iiniVefsi pfbpterea in pfsesenii sascuTo
Ctfm 'riiiilla iiVlege prsec^pTa :,sint",Tiseic'taniiiiri cbihiiiqrsiniur: Ticet ille qui missus est, propier
'Saivaibr1riaEvaifgeii'o-p6 pefditas bvesvenefitdoriius Israel. Homoigiiurqui
, »-Ant flfcsgacTegendumi^st, Tpfoirtfu'e, 'seifstf'tit- :siirit,"dlis'HiefbnymblJatrne^fedditfs^a^se'ruTsseiadof'<
,cnmque,non,inco!jim,Q.d,Ojaiit ^feVfbmutilus verbis Inatas^declarat, cuiriiait, TǤ! tifpi'*?wvizatov irpo'-
aliofudi^^iriiseredetrui^cau^jjic^te.xfus^es.i. r ,^,., ,6«*«^,,?3Cft?,£t? ja; "XKT«:
AOU^KV oJttMjjtf:. Quw autem
^"'Pbstreriise^Iisii-sii'bse^'u'eriie's'sexhbriiiljae, curii qd cenjum oyes.pertinent, ea hdbcs injtomilias , gugs
.conijriuafuihinstfpefibfibhs^Qfdlhgiri^libri 'fehbaiit, wiri£'flnrf'oE^ liis, quae
mariifesto seiprpdjjnt a.im$iorJ_detraclas hbmili&- ;€xstaTit,'IToffiilii'sihhLufeamTii'veriias.
fu%quas Adanjantiiis.el^cujjraveril,,^^ . pjiTpcfluoque. profectum ex Hierbn. est calamo,
'aiicrbr.lqiiod fetcl. Huelius^riimJidveftit^fbiiioXIII, qupd stdbulum Latihe sonet, quod in Graec. est7r«v
In^Jbaimeili-pTii^s isfii tfiiirit¥ffbveni,%a3:super- ~$o'%it6v.
293 TRANSLATIO HOMILTAfetiMOitlGENfS 1N LUCAM. HOM. XXXV, 2'94
dc JerusaJeih descetfdit in Jericlio, quia voiuit ipse A semiriecem , iiidiiclt iii paiidbcliiuiri , id est, in
descehdefe", jjropferea iri latrbries Iricidif. Latrories Ecclesfam, quae oriines suscipit, et nulli auxiliuiri
aulem riulli surit alii, nisi de quibiis Safvator aii: suiiin deriegat, ad quaiii cuiictbs prbvbcat 'Jesus
Oinries qui 'driieriievenefunt, fufes fueriinl el latrbnes: diceris : Venite ad nie, omnes quitaoofaiis etdnerali
\Joan. x). Vefumtairifenribri iricidit iri fufes, sfed iri 3Sl - 352 'eslis, et ecjoreficiam vds (Mdll. xi)'. Et
niuil'6 fuiTbrisriequiores latfbiies, qui desceiideritem posVqiiamindiixiterim,ribnstafinifecedii, sed uijo dib
eum de Jerasalemcuni incidisset iriilIos,spoliaverurit : In Sfiiliulocuiri semiiieceperseveraf, el ctifat Vuliiera
et imposuefunlei plagas. Qiisesuritjolagae? quaeVuJ- n6'h sbltirii in aTe, vertfrii eiiani Iri fibctfe,reliquairi
nera quibusvuirieralus esi hbriio?Vitia atqufe peccata. "soiJicitudirieriiSuariiet Iridusfriaiii tribueris'. Cumqtfe
Deindequia latrbries qiii nudaveranteuVVr, el vulrie- veliet iriarie prbucisci", de probato argeiilo siio', "de
raveraiit, non assldent rnido, sed plagis riirsus> pfbbata peciiiiia stfa 'foHit diios deriarios, ef oriefat
irriposiiis lfelihquunteurii, idclrco scriptuni est: Spb-- sVabulafiufri, iiatfd dubiurii quiri aiigeiurii Ecclesiae,
tidhles euiii, et vulnefa 'appohehles dbierunt, eb ribrii 'ciii pfaecipit rit ailigeriier cu'rei eurii i et au sariila-
riibriub, sed s'etni?iece.Fac'tum'est aufeni niiri eaderiil leiri usqiie perducat, querii prb aiigustia fempbris
via hriTnus sabefdbs, deinde Levifes descenderent, , etiam lpse curaveral. Duo denarn notilia miln vi-
"
"
"qui forsitan aliisiioffiiriinusubiiaquidairi fecefanl, detur esse Pafriset Filn, ci scieritia sacfaiiieriii,
noii lairien hiiic, qtfi 'de^ceVidefatati Jeriisalem iiii 'quoriiodb Paler iri Filib, e't Filiiis ih Patresit: aq'ui
<i- r-ii.-.i!<,,:, /,.i;. ••'it . At,U!!'t. t curet "; .
Jeficiio: Huric eriirivvidit sacerdos; ptilo Lcx vidii:: :>;? mercedes donanttir
vult, •'.'.'.]'•'; i --}.': ;i; ,;:>.i
angeio, ut
sitiit • •!.: diligentius
' .M.ri OifK-nV
Levilfes, iit rebr; sermo priopheiiciis. Et ciim vidis- sibihominem commendatum, el proniiitilur ei quid-
sent feiiquefunt, fet tfansierunl. SerVabat quippee quid'de stfo in riieaelam seriiiriecis expenderil, illfco
semineceih pfovidentia ei qui fbfiior erat Lege e'tt "esse 'reddendutn. Vefe Legis et prbphetise custos
PrOpIielis, Sariiafiianb videlicel, qtfi iiilerpfeiatuf f aiiiiriafum iste viciriibr, qui fecft hiiseficbfdlam ei
custos. Iste fest tjiii nbh aormifai, rieque dbrmftl qiii mciaefaf iri latfbnes, e't proxinius ej'us appafuit
Custodibrisisfael: proplef sehiiiiecem prbFecfus esii hon tam sermbrie quam bpere. Qiiia ergo possibile
isie Sariiafitanus hoii de Jefusalerii iii Jeficiio, sicut1 est juxta illud quod sequiiur, iiiiitari iios Clinsturii,
sacefaos et Lfevita descehdens : aut si descendil,, et misefefi eoriiih qiii incideraiit in Jafrbnes, accc-
idcirco descendii, ut salvafet cuslbdiffetque inori-- dere ad eos, iigafe • :,rv.,-\.,'infuridere bleurii et vi-:
; !'i>,' ..o;-."..- - . "-. vulnera, ;..i' ,.o<;;f, i* U'
iururh. Ad quehi locuti suht Judaei: Sdmafiiaiius ess num, miponere super pfopriuni jumenlum , et lerre
iu, ei dwinoiiiuintiabes (Jbari. viti); Qui curii hegas- onefa jpsorum ; propterea ad talia nbs cohorians
set se liabere dseriioniuhi, Sariiafitehi negare see Filius Dei, nori tam dbctbri iegis quam noiiis qiib-
rioiuit. Sciebat enirii se chstbdem. ilaque cuiri ve-- qiie oninibus ioqiiitur : tade el tu fac siiriiliter. Quse
nissfet ad semiriecehi; ei vfdisseTeurii iri sub san- si Simililer fecerimus, vitairi consequemur selernani
guine volutafi, niiierlus accessil ad etim lit herett in Ciirislo Jesu , feui est gloria et impefiiini in sse-
fejus prbxiriius. Ligavit vulnera, infiidlt bleuhi vino6 cula ssccuibrum. Amen.
niixtum, neque dixit ijuod ih pibplieta legilur: Non« IIOMILIA XXXV.
est matagma impohere, riequeoleum, iteifiiealligaluras5 De eo
quod scriplum est: Qitqndoyadis gam qdver-.
(Isai. i). Iste est Sahiafitanus, ciijns cura et auxilibd sariotuo, ei csetera, usque,ad etfrii ibcurii ubi ait :
omhes qrii niale iiabenl, indigeni. llujus vel maximeg El novissiniuiririiiiiuiitiri!re'dties'.
1.. . ' ,'i ''"^.-' i' 1 ' Ul iv ., ;" " • -J
Saniaritahi indigebat auxiiib qul de Jefusaiem de- >. INisiesset nobis uatura lnsitum, id quod justtim est
scendeiis"inciderat in lalrbries, et viiineratus ab eis,i, judicaridi, humquarii Salvator dicefel : 'Quaretiutem,
semiaiiiniis fuefat dereiictus. tlt autem scias quodd et a iqbismetipsis rion quod jusiurii est judicaihi ( Luc.
jiixta pfbvidenliarn Dei Sairiafites isie descenderitit xiij? Verum ne ad probationem hujus,s'eiitentisejon-
htcuraret euni qui incidefat in Iaifones, hianifestoo gius eyagemur, maxime cum niiiita difficijiora Iiuic
docelieris ex eb quod securii habebat alligaluras,;( capitiilo subnexa sint, tahlurn superbos sigriificasse
sectini bleurii, secuffi vihurii. Qtiseqtiidem ego puto,», T siifficiet. Quiri politis animarum nostraruni ad Deum
riori pfopler isturii unum seminecem, sed proplersf vela paridamus, deprecemurque adveiilum sefihonis
alios quoque qiii ob varias causas ftierani vulneivati, i^ ejtis, ui interpreleiur parabblam de qiiai scfibiiiif \
et iridigebarit aTIigaiuris, ei oleb, el virio, secum n Qiiando vadis cum qaversario iuo ad princfpeiii, m
pbfiasse Samariiem. Haibebat bleiim ie quo scri^ \- via da operam, ut liberes le ab eo, ne forte iradai ie
ptufn esl: Ut exltitaret faciem in oleo (Psal. n); haudd jiidici, et judex iradai te exactori, etin carcereriimii-
dubitfrii quiri ejus qui criratiis fuerat, ofeb fetiarii li iaris. Amendico libi, non inde exies, donec novissinium
tumores vulnerum sedarentnf. Se"det vino ritundat it minuium reddas (Ibidein). Quatuof personas porii vi-
vuinfeia',- Ssjferitatis" aliqnid 3dhVisc6ris': etfrnqtfe i'e deo, adversarii, jiriiiBipis;,'jodicis, ex";ifelb'fis,* et quiac
ijtfi fuefait vultifefatus impbsuit Jumerilb, id est, t, Videiur evangelisia Malthseus sirriiJe qiiid' locuius int
proprio corpori, jtixla id quod est,; Hominem di- i- eo qubd ait: Eslo benevolusadversarib lub dum es in
gnatus assunvere: Iste Samafifanus' pefecaia nbstfa' a' via ciiiii eo, qriaVfoliiriiffl ideih sefigus sit," aVi-aiiqiiat
pbffat (Isai: LiiV)','e; pfb ribbls dotet, pofiat jt sit vicinia, siqriidem apud iSlaVtbseuiii' Sffa' peflbria
a Malim, ul sensus constet, voculas, qui vult, induciv Legefis' cilrir DfeLlt Rtfe Ofigenis Editofe doneii-
tur pro donantur, et salva rcs erit.
 295 S. ETJSEBHHIERONYMI J 296
praeiermissa sit, et alia immutata. Prsetemiissus est;st A
j iia intellige et de angelis. Ignominia angelo cst si
princeps, et pro exactore minister insertus: adver- r- homo justus creditus fuerit, et peccaverit: utecon-
sariusvero etjudex similiter abuiroque sunlpositi.li. trario gloria esl arigelo si creditus sibi saltera mini-
Imus iiaque cuni adversario nostro ad principem, el et mus in Ecclesia fuerit. Videbunt enim non ali-
oportet nos, dum adhuc in via siimus, fortiler iabo- )- quando, sed semper, faciem Patris qui est in coelis,
rare, ut liberemur ab eo. Quoniam ambiguuin m cum alii semper non videant. Secundum merilum
" qnippe verbum est, et potesl tam. ad principem m cnim eorum quorum angeli sunt, aut semper, aut
quam adversarium, referri: Ne forle tradal te, sive re numquam, vel parum, vel plns, faciem Dei angeli
adversarius, sive princeps, judici, el judex tradat le contemplabuntur. Cujus rei ad liquidum notitiam
exaclori, el non inde exies, donec novissimumh neu- i- Deus noverit, et si quis (licet raro) fuerit invenlus
trnm reddas : pro quo Malthacusait: Donec reddas %s quem Cliristus illuxerii. Videamus ergo prinium
novissimumquadrantem ( Matt. v). Verbum vero no- 0- quissit adversarius cum quo iler raciamus. Semper
vissimum uterque scribil : discrepare autem sunt lt nobiscum est adversarius. Infelices nos, alque mise-
visi, quod hic quadraniem, ille minulum posuit : rabiles. Quoliescunique peccaveriir.us, adversarius
qusedam mibi sunt secreliora langenda, ut intelliga- i- . noster exsultat, sciens quoniam babet faculiatem
mus alium esse adversarium, alias tres personas, id id B
J aPl'd principem saeculi hujus, qui se miserat exsul-
est, principem , judicem, exactorem. Legimus (sisi tandi et gloriandi,;eo quod.adversarius, verbi gra-
tamen cui placct hujusmodi Scripluram recipere)) lia, hujus vel illius, eum fecerit principi saeculi
justiiise et iniquitalis angelos super Abrahae salulee huj'us esse subj'ecium per talia lotque peccaia, per
et iuterilu disceptantes, dum utrseque turmse suo0 lioc illudque deliclum. Evcnit autem interdum, ul
eum volunt coelui vindicare. Quod si cni displicet,,, si qui fuerit praeparaius armatura Dei, etex omni
transeat 353"354 aa volumen quod titulo paslorisis parle se lexerit, coneiur quidem adversarius vulnus
scribitur, et inveniet cunctis bominibus c duos ad-1- inferre, sed faculialem non babeat percutiendi.
esse angelos : malura, qtii ad perversa exhortalur,, Semper nobiscum adversarius graditur, numquam
et bnniim qui ad optihia quseque persuadet. Scribilurir nos deseril, quaerit occasionem insidiarum, si quo
alibi, quod assistanlhomini, sive in bonani, sive inn modo nos subvertere queat, ut in principali [ jjy^o-
malam partem duplices angeii. De bonis etiain Sal-'- vtxS ] cordis noslri, malam subjicial cogiiaiionem.
vator meminit, dicens : Angeli eorum semper vident \t Qudndo vadis ad principem. Quisnam iste piinceps
faciem Patris mei qui in cwlis esl ( Mallh. xvm). Si-:- esl? Quando dividebdt Allissimus gentes, qtiando dis-
mul qusere utrum parvulorum in Ecclesia semperr seniinabat filios Adain, statuil terminos nationum se-
vldeant angeli faciem Patris, et aliorum angeli noriii C cttndum nttmerum angelorum Dei, el facla est portio
babeanl liberlaiem vullum Patris attendere : nequee Domini populus ejus Jacob, funiculus hwredilalis
enim sperandum est, omnium angelos videre faciemii ejus lsrael (Detil. x). Igilnr jirincipibus, id est, an-
Patrisqui inccelis est. Si fuero de Ecclesia, quamviss gelis ab exordio lerra divisa est. Daniel quippe ma-
minimus sim, habet liberlalem angelus meus et lidu- nifestius quos Moysfesangelos nominarat, principes
ciam semper videre faciem Pairis mei qui in ccalis s esse testatur, dicens : Princeps regni Persarum, el
est. Si autem forinsecus, nec de illa Ecclcsia quse e princeps regni Grwcorum, et Michael princeps gen-
rion babet maculam aut rugam (Ephes. v), aul quidi lium. Et unusquisque nosirum secum habet adversa-
istius modi, et ipsa re probor alienus esse a talii i-ium cobaerentem, cujus opus esi ducere nos ad
congregaiione, non babet fiduciam angelus meuss principem , et dieere : 0 princeps, verbi graiia, re-
respiciendi vultum Patris mei qui in coelisest. Quam1 gni Persarum, iste qui subter erat libi, eum ut opus
ob causam angeli pro bonis sollictli sunt, scienless fuerat, custodivi : Jnullus enim de reliquis jirinei-
quod si nos bene gubernaverini, et ad salulem usquee pibus ad se poiuit transducere, ne ille quidem, qui
perduxerini, habeanl etiam ipsi fiduciam videndii ad hoc se venisse j'aclabat, ut de cunctis haeredita-
faciem Palris. Quomodo enim si per curam eorum:i tibus Persarum, sive Graecorum, omniumque naiio-
et industriam salns hominibus comparaiur, facieml D num raperet homines, et haereditale Dei faceret esse
patris semper atiendunl : sic si per negligentiami subjectos. Cbristus Dominus noster omnes principes
eorum homo corruerit, eiiam sui periculi rem essee vicit, el terminos eorum transiens, capiivos po-
non nesciunt. Et sicut bonus episcopus, et optimuss pulos ad se transtuljl in saluiem. Et tu de parte
Ecclesise dispensator scit sui meriii esse atque vir- alicujiis'principis eras : venit Jesus et rapuit le
lutis, si oves gregis sibi crediti fuerint cuslodilae,, 355-356 °e potestate perversa, et Deo Pairi ob-
a Graecum sacri textus verbum, v.otxutrvpasubsti- cloritate conlendit: pt paulo inferius luculenlissime
tuendum hicvidealur Latino, quippe. iis etiam qui ab Ecclesia alieni sunt, assignatos pio-
~>Videtur de industria leciionem illam praeferrei nunlint cnslodes angelos, dum eos ait non audere ad
Graeci archeiypi, u,uaein neulro habet TOtztryj/.Tov : coelestis Patris facierh oculos attollere, etpro bomi-
alteri quaein aliis occurrit exemplaribus, T6Vttryjxzm. num sibi subdilorum merilis aut semper, aut num-
c Diximus supra ad bomil. 25 videri Origenemi quani, vel parum, vel plus faciem Dei contemplari
sensisse bonis lanlum, sanciisqueviriscuslodcm an- posse; quae exaggeraiio, quanium ab orthodoxa
gelum adjniigi : liic multo aliter duos cuique homi- sententia abborreat, nemo non sentit.
nuni assignatos apecryphorum quoque librorum au-
297 TRANSLATIO HOMILIARUMORIGENIS 1N LUCAM. IIOM. XXXV. 29S
tulit. Adversarius ergo noster ambulat, ducens nos A < de quo alibi dieitur. El staliiet oves a dexlris, hacdos
ad principem suum. Unde ego credens omnia Scri- auiem : a sinistris. Et iterum : Qui confessus fuerit
pturarum verba babere rationem, non pulo frtisira ime, confilebor et ego eum coram Palremeo qui in cce-
judieem a apud Grsecos, cum articulo posittim, qui ilisest(Maith. xxv). Qui autem negaverit mecoram
singularilatis signiflcator esl; principem vero sine liominibus, negaboeum coram Patremeo qui incoe-
arliculo scriplum esse simpliciter. Quando vadis cuin lis ] est. Trahat te ad judicem, el judex tradai le
adversario tuo. Signanter ait, tuo. Nequc enim omnes .exaciori. Unusquisque nostrum per singula peccata
oninium suul advcrsarii, sed singuli singulos habent, damnura sustinet, et j'uxta qualitalem rationemque
qui ubique eos sequantur, et sint comiles. Quando delicti, damni magnitudo repulatur. Debeo aliquod
vadis cum adversario luo ad principem. Non cum a'r- de Scripiuris afferre lesiimonium super damno mul-
ticulo principem oosuit, ne cerlum viderelur osten- ciaque pecuniae. Alius damnum sustinet quingento-
dere; sed sine arliculo, ut e pluribus uniim esse rum denariorum, el debet eos, alius quinquaginla
monstraret: quod apud Grsecos magis intelligitur. denariis condemnalur : quae summa ambobus a crc-
Unusquisque enim nostrum non liabet propriunii ditore conceditur. Porro alius, sicut Scriptura dicit:
principem. Qui Syrus est, sub Syrorum principe est, Oblalus esl ei unus qui debebat decem millia tatenta
et unusquisque sub suo principe gentis est: si ta- B (Matlli. XVIII), decem millibus talentorum condem-
men hucusque processisse me suflicit, el ab hac di- naiur. Et quid me nccesse est plura persequi?
sputalione ad aliam transire majorem, ut caeteras; Unusquisque pro qualilate et quantitate peccati, di-
quoque gentes etiam commemorem. Unde dicilur : versam mulclae senlentiam expendit. Si parum est
Videte Israel secundum carnetn (Num. xi). Prudentii quod peccas, ferieris damno minnli, ut Lucas scri-
coepisse, dixisse est: licei et hoc in populo coepisse3 psii, ut vero Matihaeus, quadraniis. Verumiamen
sermonem. Qui te vult, inquit, ducere ad principeml eliam necesse est hoc ipsum quod exstitit debitor,
suuin, el ab alio principe condncere, qunndo vadis3 solvere. Non enim inde exies nisi et minima quae-
cum adversario tuo ad principem, in via da operami que persolveris. Qui vero fidelis est, nullo damno
ut libereris ab eo. Nisi omni siudio laboraveris, duml pcrcutitur, sed quotidie ditatnr : h Tolus enim tnun-
adhuc viam carpis, anlequam ingrediaris ad princi-• dtts 357_358 itiviliarum ejus esl. Infidelis aulem
pem, priusquam princeps tradat le judiei ab adver- nec oboluinhabet. Alius damnatur denario, alius mna,
sario prseparatum, posiea frusira conaberis. Da ergoj alius talenlo. Et qusesilor liujus negotii, qui men-
operam, ut lihereris ab eo, sive a principe ad quemI surasuniversorum noveritpeccalorum. Hoc deliclum
te Irahit adversarius. Da operain ul habeas sapien- lalenio condemnaiur : illud peccatum mulciam is-
tiam, justiliam, fortiludinem, atque temperanliam,, C tiusmodi meretur. Scriplum est enim : Cum autem
et tunc complebiiur : Ecce homo, opera ejus ante fa- cwpissel facere rationem. Supputanda est omnibus
ciem suam. Nisi dcderis operam, non poleris adver- nobis gratia. Non est alind tempus faciendae raiionis
sarii pacium infringere, cuj'us amicitia est in Deum. nisi tempus judicii, quando liquido cognoscetur quid
Quando vadiscum adversario tuo ad principem, in v\aa nobis credilum est, et quid lucri, quidve detrimenti
rfaoperai)!. Laiitat in Iioc loco nescio quid, etsecre-i- fecerimus, quis nostrum acceperit mnam, qui unum
tnm esl, in via da operam. Salvalor ail: Ego sumii talentum, quis dno, quis quinque (Malih. xxv). Ne-
via,veritas, et vita(Joan. xiv). Si dederis operani,, cesse non est plura indicare, cum hoc in commune
utlibereris ab adversario, esto in via : et cum stete- dixisse sufliciat, reddituros nos esse rationem : et si
ris in eo qui dicit: Ego sum via, stetisse non suf-- debitores inventi Itfeiimus irahi ad jiidicein, el a
ficii, sed da operam ullibereris ab adversario. Nisii j'udice exaclori Iradi. Singuli exaclores proprios ha-
dederis operam, ut ab adversario libereris, quse tee bemus : omnis vero mnliiiudo, pluribus tradilnr,
scquantur ausculta. Trahit te nd jiidicem adversa- secundtim id quod in lsnia scriptum est : Popultts
rius, .-ive princeps cum te susceperil ab adversario,, meus, exaclores veslri spoliaiHvos, el qtti potenies snnt
trahit le ad judicem. Quam elegans verbum, trahit,, dominantnr vestri (Isai. III ). Dominanlur exactores,
ul osiemlat quodammodo relraclanles et uolentess uP si debuerinms aliquid. Si aulem hahuerimus fidu-
ad condeinniuionem trahi el ire compelli? Quis enimi ciam, cl fronte libera vixerimus, servabo prsecepium
liomicida concilo gradu pergit ad judicem? quis gau- libens : Reddite omnibus debita, cui tribulum, tribu-
dens ad condemnaiionem suam ire festinai, et nonj lum : cui limorem, iimorem : cui vectigal, vectigal:
iuvilus iraliitur, ac rcpugnans. Scit enim se ad hocc cui honorem, honorem(Rom. xm). Si omnibus uni-
iie, ut senientiam mortis accipial. Ne forie Irahatt versa reddidero, venio ad exactorem, et inlrepida
le ad judicem. Quis puias isie jiidex est? Ego nescioo menie respondeo; Nihil libi debeo. Venit exactor ad
alium judicem nisi Dominum meum Jesum Christum,i, deposcendum, resislo ei. Scio enim quod si nihil

1 Duas vocnlas, aptid Grwcos, itemque illas pan'oO xvn, post vers. 6, juxla LXX, TOOirurcov oXi; o r.i-
post, quod apud Grwcos magis intelligitur,1 de suoO cpLOjTWV yp-nfj.artjiv,TOV
SSairiGzovovSeiSolo;. Inter-
Hierouymns adjunxeril. Estvero Groece, iiz Spyyjta., :, pretaiur liieronymus epist. 55, ad Paulinum, num.
ad principem, absque arliculo : cl TTJSO? .£ 10 : Ciedenii loius muntlus diviliarum est : infidelit
TVJv.piziyv.A
i, v.pni);, cuui arliculo. autem eiiam oboto indigct. Vide quae ad huuc locum
u Sumpta ex Proverbiorum libro senlenlia c.ip.i. observamus,
PATRQL. XXVI. 10
 299 S. JEUSEBIIBIERONYMI "!"''• 500
debuero, in me non babet poteslatem. Quodsi de- A earii: et qui perdidefit eam, salvabit eam. Marfyres
bitor fuero, mittet meexactor meus iri «arcerem^ qtfsefunt.salvaretfnimam suain : propterea iterdunt,
illo ordiue qui prscdictus est. Advefsarius enim me utsalvent eam. Qiii vero volunt salvare animam
ducitadprincipem, princeps, ad judicerii, et judex stfam, ut non pcrdajnt eam, hi et corpus et animam
iradet me exaclorij el exaclor m.iife.t in carcerem. perdunt pariter inj gebennam. Qiiamobrem noliie
Quae a.esf lexcarceris islius? Non egredior ex eo, tiniere eos, ait, ^ui ppssunl corpus occidere, sed iimete
neqrie me exaclorpalilur exire, nisidebilum omne magis eum quipoiest animam etcbrpus perdere in ge-
persolvero; Non liabet exaclor potestatem, ut mihi henjiam (Luc. xvn).!iIoc ad proposilum, iuxta vires
saltem *quadrantem, yef-minimam porlibnem valeat ingenii noslri breviler dixerimus. Animalis aiilein
cohcedere, unus est, -qui-debitoribus rionIlaberitibus non recipit ea quw sunt spifiius (I Cor. n): et idcirco
unde persolvau 1, potest i;oneedere, Accessit, inquil, salvari noii potest. Seminalur corpus animale, surgit
ad eum unus qui' debebal quingeniosdenarios, et hlius corpusspiritale(l'Cbr. xv). Porro qui adhserel Do-
quinqttaginla:$t cum.non habereni unde reddefent, m.iiib, spiritus unuslefficilur. Siergo qui Domino
ambobus donavit'.(Luc:. yu). Qui •donavit, Dominus copulatuf, cum anirnalis essetper id in spifitaiem
esl: iste vero qui exactor est, non est dominus, sed vertitur, et uiius est Bpirims : nos quoqufeperdamus
a domino ad exigenda debita praeposilus. Non fuisti B animam nostram, ui adhaerentes Domino iii unum
dignus ul libi quiiigenli, sive quinquaginta denarii spiijilum Ifansformemur. Sedet de regno Dei inier-
dqnarentur, nec audire meruisti, ;dimissa sunt libi rogatus, respondit Sjalvaior 'Pharisajis : 'Qudridb ve-
delicta tua : sed lmiteris in carcerem, el ibi exigeris nerit, inquit, TibnweiiitregnumDei' cum obsefvdtibne,
per laborem et opera, sive per pcenas alque-suppli- .- neque dicunt, ecce hic, aut ecce 'ibi.<Reg)iumenim Dei
cia, et non inde exies nisi reddideris quadrantem, inirdvosest{Lv,c.±\i\).\^on Omnibus Salvaiof dicit,
vel nbvissimuin.niiiiutum, quod h Graece tenuedici regp.um Dei inlra vosest: siquidem in peccatofibus
pbtest. Peccata autemiiosira pinguia sunt. Scribilur regniim peccati est, eit absqueiilla ambiguiialfe, aut
eni.m : Incrassatum est cor populi hujus (Malih. rcgrium peccaii, aut regnum Dei in cofde nostro
xni ;:Acl,- xxviu). Aut comparatione majoris, tenue imperat.Undesive qtfaefacimtfs, sive quse loqfiimiif,
atqiie siiblile. Beatus est igilur, primum qui-non siveqlioe cogitamtfs, doniemplfemur attentiiis, eilunc
peccat, secundo ut in collatione aliquis saltemtenue videbimus utrum Deijimpferium rcgnet in nbbis, an
pfeceniumTiabeat. Ef inter ipsa quoque tenuia alque imperium delicloruni. Quam diversiiaiem scieris
siibiiiia, est diversiias peccatorum. Nisi essel pe- Apostolus, qubsdamTcpmmoneI,dicens : AToft-regnet
cunia sub.tilis, numquam diceretur: Nonexies inde, peccttlum in niortalivestro corpore (Rom. vi). Si'quis
'
donec reddas novissimum quadranlem.Quomodo sine G nosiiuimdesidefalrfegiium Dei, regnatur abeo. Siquis
peCunia diceret novissimum minutum, quod est de- avaritice ardore cruc'iatur,regiiaiurab avaritia. Pbr-
narius; sive nummus, sive obolus, yelstatera. Quod ro qiiiinjiistiiiam reginain babet, regnatur ab ea.
si mngnam pecnniam debuerimus, sicufille qui scri- Qui Van» glorise ambijtione sustollitur,regnat ei au-
bitur decem jrnillia tajenta debuisse (Matih, xvin), ra pbpularis. Qui nioerei, qni aliquid reforriiidat, qui
quanip tfeiripore claudamur in careere, dpnec redda- amatiqui desiderat,irriperanl ei singula, proulpertur-
mus debiiuiii, non pQSsum manifeste pronuntiare. baiionibus variis pbssidetur. Qnae omnia cognoscen-
Si enini qui parum debet, iionegredietur, nisi ex- les, ei-quam muita siiitgeneraregriorum, surgamus
solvat minutum quadrantem : utique qui lanto de- preccniurqueDeum, ui auferal a nobis regnum ini-
bitb fuerit obnoxius infinlta ei ad reddendum debi- miei, et pnssiiritfs subxegno esse Dei omnipotenlis,
tum ssecula nunierabuntur. Qnapropler <=demus ope- id estsub regno-sajiieniiae^pacis, juslitise, veritatis,
ram,,iit liberemur ab adversario, dum sumusinvia, quse cuncta in unigenito Dei Filio inlelliguntur, cui
et jungamur Domino Jesu, cui est gloria et impe- est glOria et imperium in sa;cula saeculorum. Amen.
ritiffi iri ssecula sseculorum. Amen. IioMiLiA xxxvif.
359 - 360 HOMILIA XXXVI. i De eo qubcl a discipulis pullus asinaa solutus est.
De ebqtfod scfiplurii fest :'0«* volueril aniniam'suatn D Lectum est in Evangelio secundum Lucam, quo-
-salvare;perdet eam, usque ad eiihi locum Ubi ail: modo cum venisseiSalyatorBethphage, elBethaniam
RegnumDeiintravos est. j'uxta!moriifem OIiveli,:miserit duos e discipulissuis,
"
Quiqumsiefit,'mqmi, unimamsuumsdlvdre, perdel ut Solvereht ptfllum ajsinse,qui vinctus erat, et su-
a Ex hocilem loco cl. Huelius colligiti puiasse quere, catlvolico ferfe sensu exposuit: ttim luculen-
damnalorum
Ofigehferii, pberiis Dfeo taiidem iinein imppsiium iri, tissinie definivil, gravjorum criminuin reos aeiernis
et briiiViaiiriuiii in aliquahdo futura; addicendos suppliciis, jcum ait: Si magiti.ptcuniam
neqtfeadeb alias quampurgatoriaspOebasadiiiisisse.
24 debuerimiis, sicui ilte qui scribatur decem mtliia ia-
Nobis, quamquam et supra ad Homil. animadver- lenta debtdsse, quanlo iempore claudamur in carcere,
liriiusi et aliis compluribus ex locis manifestum er- doneclreddamus debiturii,non possum manifeste pro-
roris teiieainus Origeneni iri de
qusestiorie poenarurii nunliare..;... Utiquequi ianto debilo fuerit cbnoxius,,iK-
seternitate : non tamen bunc eadem labofafe culpa FIMTA: ei'adreddendii.nrdebilnin smcida numerabunliir.
contextum existiffianius, quin potins econirario ei h Additum hoc quoque coinma eslabs llieronymo,
iis iirius^videatuv, qui in ejus derensionem aclduci ut quotl in ^SJTTOV vocisivaria significalione ludit Ori-
queant. Certe ciim posset commode Adaniarilius pro- genes^ Latinus JectQi*assequereiur.
positam parabolam in suum sensum perverse detor- c VitioSeiegfebatiir antea debemus, prodemus.
501 TRANSLATIO HOMILIARUMORIGENIS IN LUCAM. HOM. XXXVIII. 302
per qucm nullus Iiominum aliquando sederat (Luc. 1AJaudabat Deum. Quod Pharissei videriles, dicebant
xix). Quod quidem mihi videlur magis ad altiorem Domino : Increpaseos. Quibus illerespondit: Si isii
intelligcnliam, quam ad simplicem bistoriam perli- tacuerini, lapidcs ctamcibunt(MaUh. m). Quando nos
nere. Asinus vinctus erat. Ubinam ? Contra Beihpha- loquimur, lapides silent: quando nostacemvis, lapi-
ge et Belhaniam. E quibus Beihnnia interpretaUir des clamant. Potest eriimDominus de lapidibus istis
a domus obcdieniiw, Belhpli.ige vero, domus maxiila- suscitare filiosAbralia:. Quo lemporenostacebimus?
rum : sacerdolalis 361 - 362 quidam locus:ma- Quando rcfrixerit cbaritas multorum, qualido illud
xillse enim sacerdolibus dalmnnir, sicutin lege prse- quod a Salvatore jiroedicaturn est, fueril impletum :
cipitur. llluc ergo ubiohediciiiia, ubilocussacerdo- Pulas veniens Filius hominis inveniel fidem super
libus mancipalus, miilii Salvaior discipulos suos, ut terram? Propterea Domini misericordiam deprece-
solvant pulluni asinse super quein nullus bominum mur, ne nobis tacentibus, lapides clamitent; sed
aliquando sederat. Porrb quid aliud super asinum loquamur e.t laudemus Deum in Paire, etFilio, ct
sedere potest absquebomine? Yolo paulisperexem- Spiritu sancio : cui est glorla el imperium in soecula
plumsumere, ui quod dieturussum, possil inlelligi. socculorum. Amen.
Scriplum est in.lsaia : Visio quadrupedum in tribula- HOMiLIA XXXVHI.
lione et anguslia (Isai. xxx), elreliqua, usque ad etiin p, l)e eo
locum nbiait : Non proderunt eis diviliw aspitlum. quod scriptum est: Cum aulem appropinquas*
sel, vidit civitalem, et ftevil super eam, usque ad
Unusquisque noslrum considerei quautas opes aspi- eum locum ubi ait: Ejecil omnes vendentes colum*
dum ante poriaveril, quantas divitias bestiarum, et bas. Cap. XIX.
quomodonumquam rationabilis homo scderil super Cum appropinquasset Jcrusalem Domhius nosler,
asinum nostrum, uon sermo Moysi, non Isaise, nOn videns eam flevit, et dixil : Si cognosceresel lu in die
Jeremise, necreliquorum omnium prophetarum : et isla quw ad pacem sunt libi; iiunc auiem abscondita
videbit lunc sedisse super nos serriionem Dei atqtie suntab oculis tuis, quoniam venienldies super te, et cir-
rationem, quando venil Dominus Jcsus, el prarccpit cumdabunl leinimici lui vallo. Sacranienla suni quse
discipulis suis, ut eunles solverent piillum asinae, dieuniuf, et speiamus,pandenteDeo, aperire posse
qui prius vinclus fuerai, nt liber incedcret. Solulus 363"364qU()d laiitat. Primum ergo de fletu ejus vi-
itnque pullus asinse adducitur ad Jesum, ad cuj*us dendum. Omnes beaiitudines quas Ioculusest in Evan-
solutionem miltens discipulos dixerat : Si quis vos gelio Jesus, suo firmat exemplo, et quod docuit, pro
interrogaveril quare solvitis pulltim, dicite ei quia Do- testimonio probat. Bcaii, inquit, mites. Iluicsimile est
mimis necessarium illum habel. Mulii erant domini de ^semelijiso : Discile a me, quoniam mitis sum
Iuijtis pullib antequam Salvator eum baberet neces- C (Matth. xi). Beati pacifici: et quis alius ita pacilicus,
sarium : poslquam vero ille coepit esse dominus, ut Dominus meus Jesus, qui est pax noslra, qui sol-
pltires domini esse cessaverunt. Nemo enim potest vil inimicitiam, et in sua eam carne destruxit? Beaii
Deo servire et mammonsc. Quando malitiae servieri- qui persecutionem paliuntur propter justitiam. Nemo
mus, mullis sumus passionibiis viliisque subj'ecti. hic persecutionerti passus est propter justitiam, ut
Solviiur ergo pullus, quia Doniinus necessariuni Dominus Jesus, qui pro peccatis nostris crucifixus
etim habet. Vos eslis pullus nsinsc, quid vestri Fi- ost. Omnes igitur beatitudines in semelipso Domiiius
lius Dei necessarium !habet? quid a vobis expefit ? ostcndit. Ad quam similitudinem etiam illud quod
saluie vestra opus habet, ctipit vos solvi vinculis dixcrat, Beati flentes, ipse flevit, ut hujus quoqua
peecalorum. Deinde miiluntdiscipuli vesles suas su- bealitudinis j'acerot fundameiita. Flevit autem supcr
per asinum, et sedere facitint Salvatorem. Assu- Jerusalem, dicens : Si cognovissesel lu in die isla quw
mtint sermoncm Dei, et imponunl eum super ani- ad pacem sunl iibi, nunc aulem abscondita sunt ab
mas auditorum. Vestibus exuunlur, substernunieas oculis tuis, el reliqua, usquc ad cum locum ubi ait:
in via. Super nos sunt veslimenia aposlolorum : ope- Eo qnod non cognoverislempus visilationis ittw. Dicat
ra eorum bona, ornamenta noslra sunt, volunt a- aliquis auditoriiui : Manifesla sunt quse dicuniur, et
postoll indunientasua calcari a nobis. Etreveraso- u opere compleia de Jerusalem. Circurndeditenimeam
luius a discipulis asinus, el portans Jesum, incidit Ronianus exercilus, et ad inlernecioneni usque va-
snper vesiiriienlaapostolorum,quandO doclrinam co- stavit, lempusque veniet quando lajiis super lapidem
rum imiiatnr ctvilam. Quis nostrum iia bealus est, noii relinrjuetur super eam. Non nego el illam qui-
utsedeatsnper illum Jesus? Qui quanidiu in monie deni Jerusaiem propler habilatorum scelera fuisse
fuit, cUm stiis aposiolis morabaiur : quando vero deslructam, sed qusero si et ad hanc noslram Jerusa-
ccepitvicinusesse descensui, tum occurrit ei lurba lein fletus iste periineat. Nos enim sumus Jerusalem
populorum. Si.non venisset ad descensum, non ei quaedefleiur, qui nobis videmur intuitum habere ma-
poierat oecurrere muliiludo. Descendii, seditque jorem. Quod si jiost mysieria veritatis, post sermo-
super pullum asinse, et omnis populus voce consona nem Evangelii, post doctrinam Ecclesise, post visio-
a 'CoriferlibrosNominiim, et quse ad haruin vo- !) Recolenda liujus loci Hieronymiana expositio
ciim etymologias nos animadTOrtinius, llieronymus in Comment. in Matliiaeum, quse iisdfemplane con-
non semel Reiliphaye, villam sacerdotalium maxilla- texilur sensibus.
rum interprelatur.
S03 S. EUSEBH HIERONYMI 3(34
nem sacramentorum ejiis, aliquis e nbbis peccaverit, iA miuo, mulieris ejus qilse septem viros babuit; et
plangilur atque flelur. Nemo enim gentilis iletur, rursus de denariolquem sibi Salvatorjussiiosten-
di. Cap. XX.
sed ille qui fuit de Jerusalem, quod post peccata cir-
cumdant eirni inimici, conirarise videlicet fortimdi- Esl haeresis in Judaeis, quse dicitur Sadducaeorum,
nes, spiritus nequam, et immittant in circuilu ejns baec resurrectionem moriuorum negal, et pulat ani-
vallum, ei obsideant eam, el lapidem super lapidem marh inlerire cum corpore, nec post mortem ultra
non relinquant: maxime si post muliam coniinen- respirare, Igilur quaesiionem Domino proponenie,
tiam, post aliquof, annos castitalis vicius quis fue- composiiernnt fabulam mulieris septem virorum,
rii, blandimeniisque carms illecins patientiam pudi- quse post primum yirum ad rcsuscitandum semen
citiamque amiseril. Si fueris fornicaltis, lapidem prioiis altefum duxerit: quo mortuo, tertium quo-
super Iapidein non relinquent super le. Ait enim in que, et rursum quartnm : atque in bunc modum ad
alio loco : Non recordabor priorumjustitiarum ejus : seplimum usque pervenerat. Quseritur ergo in re-
in peccalo suo, in quo deprehensus fuerit, in ipsoju- surreciibne mortuorum, quis eam sibi eseplem fra-
dicabo eum (Ezeclt. xxvm). Ilsec est ergo quse defle- tribus sit vindicatiiruS uxorem. Hoc aulem problema
tuf Jerusalem. Poft quse dicitur : lttgressns esl tent- insidiantes verbis Salvatoris, eo lempore proposne-
plum. Qitod citm fnissel ingressus, ejecit eos qui ven- JJ
] runt, quo eum viderant de resurrectione docere
debant columbas. Non ejecit enienles, qui enim discipulos. Quibus respondens Salvator ait: Erralis,
emunt, et quod emerinl possidenl. Illosejecil detem- nescientes Scripluras, neqtie virtutem Dei. In resurrec-
plo Patris Jesus, qui venduntct abjiciunt quod ha- tione cnim mortuorum neque nubent, neque nubeniur,
buerant, in similiiudinein illius luxuriosi filii, qui sed erunl sicttl angeli ih cwlis. Qui erunt sicut angcP,
substaniiam suam accepit a pnire, et universa per- uliqne " angeli erunt. Simiilque discendum, quod
didil nimie polando (IMC.XV).Si quis ergo vendii, angeli connuhia non habeanf. Hic vero ubi mors, et
ejicitur, prarcipuesi vendebal columbas. Quarealias nuptiae, et liberi necfessarii smit : ubi immort.iles,
aves non posuit nisi coiumbas? Hoc animalsimplex nec conjugio opus est, nec filiis. Proponam miiii
esi, et decorum. Vei'eor ne ei in nobis viiium isiius qusestionem valde molestam, et quae non facile sol-
modi dcprehendalur. Si enim ea quae mihi a sancio viiur, ex persona eornm, qui sludiosissimi Scriptu-
Spirifu revelata suiit, et crediia, ut in vulgus efler- raruni sunt, et die ac hocte medilanlur in Lege Db-
rem, pretio vendidero, ct aluque mercede non do- mini (Ps. i). Ubi. inquiunt, scriptmn est: Qnia neque
cuero, quid aliud faeio, nisi columbas, id esi, Spiri- nubenl, neque nubettlur? Tam veius quam novum
tuni sanctum vendo? Quem cum vendidero, ejicior Testaii.enlum memoria ac mente perlusirans, nus-
de templo Dei. Quapropter rogemus Dominum, ut Q ( quani mcmini tale qnid relaium. Quod si forie mo
omncs emamus potius (|iiam vendamus. Si cnim non fallil, qni plus novit doceat. Libenier disco qnod
vendiderimus, cognoscimus et inteliigimus saltilcm nescio. Sed quantum ego cxi»timo, nec in veteri,
noslram : alioquin inimici circumdabunt urbem no- nec in novo insirumento quidquam tale reperiel.
stram. Quod si semel nos exerciius hoslilis cinxerit, Oinnis ergo eorum error de prophetica, qnam non in-
lacrymas Dei non mcrcbiimir. Surgamus ergo dilu- teiligunl, lectionesurrexit: equibus illud estin Isaia:
culo, et obsccremus Dominum, ut saltem micas quae Lecti ntfi non habcbunt\liberosin malediciionem (Isai.
de rneiisa ejus caduni, comedere possimus. Miralur LXV).Et iu Deuterononiio in benediclionibus : Bene-
Scripiura reginam Saba venisse ;>b extremo lerrse dicii filii uteri tui (Deut. xxvm). Et ptilant haec fu-
audire sapieniiam Salomonis : quse cum vidisset tura iii rcsiiirectione, non inlelligentes spiritales
prandium, et supelleciilcm, et minisleria domus benedictiones esse prsediclas. Paulus enim vas elec-
ejus, obslupuii, et tola in niiraculo fuit (III Reg. x). tionis, omnes has benediciiones, quse ponunliir in
JSos si lantns Domini noslri opes, tanlam sermonis Lege, sjiirilaliler inierpretans, cl sciens non esse
supelleciilem, et abundantiam dociriiiarum non li- carnaies, ad Epliesios loquilur : Benedictus Deus,
benteramplcctimiir, si non comedimus panem vilse, ct Patcr Domini nosiri Jesu Christi; qui benedixit
si non ciirnibusCiiristi veseimur, elcruore polanmr, D j nos in omni benedictione spiritati, cum a morluis re-
si contemniinus dapes Salvatoris nosiri, scire delic- surgentes mlernambeatitudinemconsequeremur(Ephes.
mus qUod hiibeat DPUS,et benignitatem, ei severi- i). Scd et in psalmis simiie quid reperientes, eodem
talem. E qnibtis benignitatem ejus magis orare de- liibuniur errore. Ifaor, inqnil, tua sicut vitis abun-
bemns, in Christo Jesu Domino noslro : cui est glo- dans in lateribus domus Ittm, filii tui sicut novellwoti-
ria el iniperium in siecula sscculorum. Amen. varum in circuitu mensm tum (Ps. cxxvn), usque ad
eum locum ulii ail: Benedicat le Dominusex Sion, el
365-366 HOMILIAXXXIX. videtts qttm bona sunl Jerusalem. Ergo cum inslructu
DequseslioneSadducaeorum, quam prnposueranl Do- fuerii Jerusalem, et instaurata in antiquum staium,
« Quin econlrario, ut pcrqunm erudile notat Hie- icriptum est, erunl angeli, sed, sicut angeli : ubi si-
rohymus episl. 75, ad Theodoram, n. 2 : Quando,,' mililudo promillilttr, veiitas denegalur. Eriint, inquit,
dicit, neque nubeni, neque nubenlur, sed erunt sicut sicni anjzeli, id esl, timiles angelorum : ergo homines
angeli in coeis, non natura, el substantia corporumi esse non desittenl. Cseierum muliis saijie Iocis liocce
jo({ifMr,sed gloriw magnitudo monslralur. Neque enimi Origenis cQinmenlum S. docior refellit,
 505 TRANSLATIO HOMILIARUMORIGENIS IN LUCAM. IIOM. XXXIX. 306
lunc visurus est bona quae Scriplura commemorat A quo iu Matthaeo scribilur denarius (Maltli. xxn, 19).
Qui spirilaliter intelligunt Jerusalem, et de ea dic Quem cum accepisset, ait: Cujus scriptionem habel ?
sciunt quse ccelestis est, quse sursutn est, quse es Qui respondentes, dixerunt: Cmsaris. Ad quos rur-
mater nostra (Gal. iv): videbunt bona illius, de qui sum; reddile ergo, inquil, quw sunt Cwsaris Cwsari,
bus ssepe diximus, et id quod nunc de psalmo po el qumsunt Dei Deo. Quorum consequeniiani el Pau-
suimus : Uxor lua sicut viiis abundans in laleribu lus loculus est, dicens : Sicul portavimus imaginem
domus tuw, filii lui sicut novellmolivarum in ciicuiti choici, porlemus el imaginem cwlestis (I Cor. xv).
mensw luw. Quas omnia corporaliter inlelligen- Quod ergo ait : Reddile qum sunt Cwsaris Cwsari,
lihus Sadducaeis, a qui erant portio Judseorum hoc dicit: Deponite persouam choici, abjicite iraa-
365-366 dicil Salvator: Nesciiis Scripturas, neqvu ginem lerrenam, ut possilis vobis personam coele-
virlulem Dei. Haec dequaestione.quamSadducaci Do- stis imponentes, reddere quse sunt Dei Deo. Repetil
mino proposuerunt, breviier dicta siot. Porro ~~quod nos Deus. Quidnam repeiil ? Lege Moysen : El nunc
adjectum est de imagine Caesaris, etiam super hoc quid Dominus repetit a le? et reliquaquse sequuntur.
debemus pauca perslringere. Putant quidam a Sal- Postulat igitur a nobis Deus, el deprecalur , non
vatore dictum esse simpliciter: Reddite qumsunt Cw- quia necessarium habet aliquid, ut ei tribuamtis:
saris, Cwsari, id est, tribulum reddite quod debetis. B postulatet postquam ei dederimus, idipsum iribunt
Quis eniin nosirum de tributis reddendis Csesari in salutem. Quod ut manifeslius fiat, ponam para-
contradicit? Habet igitur Iocus quiddam mystici at- bolam mnarum. Qui unam acceperat mnam, et !fe-
que secreti. Duae sunt imagines hominis , unam cerat decem ; el obtulit Domino, a quo sibi crediia
quam accepit a Deo faclus in principio , sicut in mna fuerat, accepil et aliam quam antea non hrtbe-
Gcnesi scripium est: Juxla imaginem et simililudi- bat. Illius enim mnam.qui non multiplicaverat quod
nem Dei (Gen. i); altera choici , id est, lerreni, accepit, jubet Dominus auferri, el dari ei qui alias
postquam propier inobedienliam atque peccaluui habet. Tollile, inquit, mnam, et date ei qui habel de-
ejectusde paradiso assumpsit eam, principis saeculi cetn iiinas.Atque in hunc lnodum quoe dederimus
hujus suasus illecebris. Sicut enim nummus aique Deo, nobis ea ipsa restituet cum his quse anle non
denaritis Iiabel imaginem imperatorum rnundi; sic babueramus. Exigil et postulat a nohis Deus, ut ha-
qui facit opera rectoris teuebrarum islarum, porlat beat occasionem donandi, ut ipsi tribual qui eroga-
imaginem ejus cujus habet opera ; quam prsecepit vit. Ipsius enim gratia duplicata est nina, et diguus
Jesus esse reddendam et projiciendam de vultu no- quibusque plus datum esl quam spei abant. Quapro-
slro, assumendamque eam iinajjinem, juxta quam a pter surgentes oremus Deum, ut dignisimus offerre
priiicijiio ad similitudinem Dei condili sumus. Alque ~\ ei muneraquse nobis restituat, et pro terrenis coe-
ita fit, ut quse Caesaris sunt, Csesari, el quse Dei, lestia largiatur, in Christo Jesu, cui est gloria et iin-
reddamus Deo. Ostendite, inquit, mihi nummum. Pro perium in ssecula saeculorum. Amen.

» Nonnullis post Dnllaeum visus est Origenes exi-
stimare hoc loco, Saddttcseos (quos consiat, ipso
neuiiqiiam diflitente, solosMoysis libros in sacrarum
Scripturarum censum ndmisisse) prophetis quoque,
et psalmis eamdem tribuisse auctoritatem; siquidem
Isaise LXVet psalmi cxxvu testimonia, quae laudat,
abiis tr.iditcorporaliier inlellecta, cujus ignorantise
a Salvatore accusantur. Verum etsi dederimus ita
liunc superiori contextum hserere, ut, quae laudat
Origenes, prophetaa ac Davidis verba perperam a
Sadducseis diceret accepla, non hinc lamen colligas
sensisse illum eos libios a Sadducaeis in Canonem
Scripturarum relatos. Pottiit vero illud dumtaxaf
Deuteronomii xxvni testiinonium, quod utique et
Sadduesei reciperent, resjiexisse.
, b Lectum anlea quw, manifesto errore, pro quod,
aut quia.
«•7 S. EUSEBII IHEHONYMI 308

S. EUSEBII HIERONYOTI

STRIDONENSIS PRESBYTERI !'

. 'i . . . ..

.' .' '. >CQMMENTiBIORrJM

' "' ' ' ' '" '
'' '• IN' ':''. \_ '!
. ;''.'

EPISTOLAai Al»
^ILATA^
". LIBRI TkES. -'. I""

PROLOGUS,

*
337 3S8 Pauci admoduiii dies sunt, ex quo 1A auctpritas ; sed exanijinabat oinnia, et sagaci menle
epistolam Pauli ad Pliilemonem interpretatus, ad uiiiversa pensabat, ut me sentirem non tam disci-
Galalas transcenderam, multis relrorsum in medio pulam habere, quaiii judicem. Iiaque quod et illi'
praetermissis ; et ecce subitb litierae ffiihi de Urbe absenli pergratiim fore, et vobis quse in praesentia-
allatse sunt, nunliantes fel Albinam venerabilem runi eslis, otile existihio, aggrediar opus intenlalum
aniim prsesentiaj Domihi redditam , et sahctam anle me linguse nosirso scriptoribus, et a Grsecis
Marcellam matfis cohtubernio destitufam, magis quoque ipsis vix paiicis, ut rei poseebai digni-
nuric vesfruffi, b Paula et Eusioehium, ftagilare so- tas , usurpatum. No-n quod ignorem Caium Ma-
latium.Et quiahoc interim fieri hon pofest, prbpter 369 " 370 riuffl;-iy"Jctorinum, qui Romse, ° me
grandia maris ih medio spalia alque terrarum, re- puerp,:rhetbrieamdociiit, edidisse Commentarios in
peiite vulnus impressura saltera Scriptiirarum vel- Apos lolum; sed qiiod occupalus ille erudilionessecula-
lerii curare medicamine. Scio equidem ardorem ejus, riumViiieTarunV,Scriplurasomhino d sanctas ignora-
sfeio fidem, quam flammaffi sempfer liabeat in pe- verll: et; iiemopossit,jquamvis eloquens, de eo bene
ciore, superare sexum, Oblivisci hominis, etdivino- disputare, quod nescial. Quid e igitur, ego stultus
rum voluminum lympano concrepante, rubrum hu- aui lemerarius, qui id pollicear quod ille non po-
f
jus saecurr pelagus transfretare. Certe cuni Roffiae.B tuit?!Minime. Quin pbtius ih eo, ut mibi videor,
csseffij numquam. tam feslina me yidit, iit nojv de; cautior atqiie trmidior:, qjiqd ihib.ecilliia.lem yirium.
Seripturis aliquid interrogaret. Nequei vero aiore mea.rum, sentiens,, Origenis Coinmenlarios sum se-
Pythagorico quidquid respondeiahi, rcclum puta- cutus. Scripsifenim ijle vir in epistolam Pauli ad
jjat : nec sine ratioiiepraejudicata apud eain vaJeliat Galalas quinque B proprie vpluffiina, et decimum
:,' . | "' '• ' '• ;
gl a Hosce in epislolam ad Galatas Commenlarios, puerb, etc. Veram iectionem nos restituimus, sup-
ul et consequentes in reliquas tres ad Ephesios, petias ferenle lino Cistereiensi ms. alleroque Ciu-
Titum, ae Pbilemonem exegimus ad trium mss. niacehsi, quem in Addendisipse laudat editor Bene-
exemplarium fidem, unum Palaiinum numero prae- dictinus. Neque vero|Victoiinum audivit Hierony-
nolatum 540 probse antiquitatis et nbtse : duoque mus, neque fortasse per infantilem adhuc seiatem
alia Cisterciensium, quse Romae e.st, bibliolhecse, potuit. Hujus ipse rfei fidejussor in Chronico esi
olim Nonantulani monasterii, quorum alterum sub ad annum 5S8, ubi ait: Victorinus rhetor, et Dona-
numero censetur 61, alterum numero caret: utrum- tus grammaticus prwceplor meus (non prwceptores
que aulem emendatione ac vetustale prsestans. Nfefe ";'»!«,"Ipluriuiiv numero) Romw insignes habentur.
rSabbanum, qui totidem de more verbis Hierony- CECterumvide et libriim de Viris Illustribus, cap.
mum descripsit.suisqueCommentariis intexuit, prse- 101, et quse ibi annotanius.
lermisimus : siquidem haud raro inter innumera d Vocem sanctas Palatinus ms. nescit.
*J e Consequeniem vigSnti fere versuum pericopen,
quibus scatet menda, meiiorem lectionem ex anti-
quissimis, quibus uiebatur, exemplaribus profert. De- in sui excusaiionem recitat S. Doeior, ingeritque
nique ex edilis rarioribus libiis, Coloiiiensemedilio- Augustino epistola in nostra recensione 112, n. 4 :
nem Joannis Gymnici anno 1S51non frustra conlu- Primum, inquit, resppndeo, debuisse prudenliam
limus. tuam Prmfatiunculte Comtnenlariorummeorum memi-
">Noslri, et quos laudat Marlian. Mss., qubd epi- nisse tiicentis ex persond mea : Quid igitur, ego slul-
slolam, etc. tus, ete.
c Antea aut falso, aut incommodo sensu legeba- f In Palat. ms. : Quin potius, ut mihi videor,cau-
tur, qui Romw pueros rhetoricam docuit, vel, ut ia tior atque timidior, qui wbecillitalem, etc.
aliquot etiam mss. invenire est, quiRomw mepue- s Ahtea eral, proprid, mtnus recle.
ftim rhetoricam docuit, vel deuique, Romw me a i
309 COMMENTARIORUMIN EPISTOLAM AD GALATAS PROLOGUS. 510
Stromalum suorum librum commatico super expla- A scrupulosilatem ciborum, el per dies singujos lava-
nalione ejus sermone complevit : Tractatus quo- cra ilerum sordid.anda, 371~372 graMa.E.yange-
victima-
que varios, et Excerpla , quse vel sola possint [At. lii subrepenle cessasse, quam non sanguis
possenlj sulficere, composuit. Prselermitto Didy- rum, sed fides animse credenlis impleret. Yerum
mum, videniem meum , el Laodicenum (Apollina- alibi pro parle, et ut se aliud agenti hsec quaesiio
rem) de Ecclesia nuper egressum, et Alexandrum ve- obtulerat, ex latere disputatum fest, et pene per-
terem baereticum , Eusebium quoque Emesenuin, slrictum. In his autem duabus, ut dixi, Epislolis,
et Theodorum Heracleolen, qui et ipsi nonnullos specialiter aniiquse legis cessatio, et novae in-
super hac re Commenlariolos [Al. Corameniarios] troductio continetur. Sed ad Galatas hoc pro-
reliquerunt. E quibus si vel pauca decerperem, fie- prium habet, quod non scribit ad eos qui ex Jud.acis
ret aliquid quod non penitus conlemnereiur. Itaque in Christum crediderant, et paternas putabant cae-
ut simpliciier fatear, legt haec omnia, ct in menle remonias obseivandas : sed ad eos qui ex gentibus
mea plurima coacervans, accito notario, vel mea, fidem Evangelii receperant, et rursum, relro lapsj,
vel aliena dictavi, nec ordiuis, nec verborum in- 'quorumdam fuerant auctorilate delerriti, asseren-
terdum, nec sensuum a memoriam reienians. Jam tium Petrum quoque et Jacobum , et lotas Judaese
Domini tanlum misericordise est, ne per imperi- B Ecclesias, Evangelium Cbristi cum lege yeleri
tiam nostram ab aliis bene dicla dispereanl,et non miscuisse. Ipsum etiam Paulum aliud in Judaea fa-
placeant inter extraneos, quae placent inler suos. cere, aliud nationibus praedicare : et fruslra eos in
Argumentum itaque Epislolae huj"us breviier coni- Crucifixum credere, si id negligendum pularen.t
preliendens, b hac praefatione commoneo, utscialjs quod Apostolorum d princip.es obseryarent- QBa,-
eamdem esse materiam et Epislolce Pauli ad Gaja- mobrem ila caute inter ulrumque ct niedius ince-
tas, el quse ad Romanos scripla est. Sed hpc dif- dit, ul nec Evangelii prodat gratiam , pressus pon-
ferre inier ulramque, quod in illa alliori sensu et dere et auctoritaie majorum, nec prsecessoribus
profundioribus usus est argumenlis, hic quasi ad faciai inj'uriam, dum assenor cst gratiae : objjque
eos scribens, de quibus in consequentibus. ait : 0 vero et quasi per cuniculos latenter incedejiS : ut
insensati Galatm: Et : Sic insipientes estis, tali se [Al. et] Petrum doceat jjro commissa sibi circum-
sermone moderatus est, quod increparet politis, cisionis plebe facere, ne ab aniiquo repente vivendi
quam doceret : et quem possent stulii intelligere, more desciscens, in crucem scandalizala non cre-
ut communes sententias," communi orationc vesli- deret, et sibi prsedicatioiie geniium credita,
ret, et quos ratio suadere non poterat, revocaret 0 aequum esse id pro yeritate defendere, quqd
auctoritas. Nullus quidem Apostoli sermo est, ° vel G alius pro dispensatione sjmularet. Quod nequa-
per Epistolam, vel prsesentis, in quo non laboret quam inielligens £ Caianeotes et sceleratus ille
docere antiquaE Legis onera deposila, et omnia illa Porpbyrius, in primo operis sui adversum nos li-
quse in lypis et imaginibus praecesserunl, id est, bro , Petrum a Paulo objecit esse reprehensura,
otium sabbati, circumcisionis injuriam, Kalenda- quod non reeto pede incederet ad evange.lizandum :
rum et irium per aniium solemnitaitim recursus, volens et illi maculam erroris, inurere , et buic pro»

a In laudata ad Augusiinum episl. brevius : nec
sensuum memor. Jum Dondni misericordiw est, elc.
h Palat. ms. hoc prwfalione commoneo: et mox,
materiam epistolw, absquc el copula.
c ldem Palat. codex, senno est, vel epistola, in
quo non laboret, eic, expunciis imerjectis voculis,
vel, et prwsenlis.
d Peues Rabanum minori numero, princeps ob-
scrvarel.
e Palatin. ms., wquum cssel pra veritate defen-
" f etc.
dere,
Cur Baianeotes ab Hieronymo Porpliyrius ap- ' j
pellelur, diu mullumque est qtiod ceriant erudili.
PJerique autem in eam concessere opinionem, ut
vocibulum ipsum cubare in niendo arbitrati sint, el
pro Suo quisque ingenio contenderint emendare.
Sirmondus, epist. quadam ad Holstenium ,/3a)i«-
VEM-TJV rescribendum conjecit, cujus verbi signili-
csttis, id est, ardelio, pervetsus, affectalus, hisque
similia, ab ejus plnlosophi moribus non abludit.
Minime vero Hnlsienio ipsi conjectura bsec placuit,
qui maluit |3i.o5«vaTo?reponi,quod in anliquis li-
bris, Bioihaniotes, sive Bethanioies scriplum repere-
rit. Hocquoi]ue vocabulum Porphyrio quadrat, im-
pio homini, et cui violenta morte vita eripereiur,
dignissimo. Aliis placet natale ejus soltim denotari,
Bataneam scilicet Syriae oppidum, de quo Stepha-
nus Byzanl. loquitur, Tyriorum facile coloniam :
quare et civitate donatus a Tyriis Porphyrius fue-
rit, quandoquidem Tyrium vulgo exstitisse eum
iriidunt Eunapius, et Plotini Vita, cap. 7, Denique
visinii est aliis, Bataneotem per convicium dici,
quod taurorum instar |3KTKVEWTWV peiulco ausu ih
Chrisium ej'usque fideni insurrexerit. Atqueego qui-
dem, ut sedulo dicam, duabus hisce conjecturis in
unam juijctis, sibique invicem sutjragantibus liben-
lius accedam. Neque enim adduci possum, ul pti-
tem, vitiialiquid vocabulo inolevisse, corruptumque
librariorum culpa nomen. Nam et a Chrysostomo,
homil. 6 in I ad Corinth. Epistolam, etab Anasla-
sio Sinaita in Hodego , ubi Severianum quasi novum
Porpbyrium perstringit, ^KTKVEWTUJ appellatur : et
siquidem velis falsos in exotica voce deseribenda
Latinos amanuenses in Hieronymo , idipsum et de
vernaculis Grsecis putare necesse habeas penes
Chrysostomum, etSinailam, quod ab omni verila-
lis specie abborret immune quantum. Sic autem
exisiimo, quando patriae nomen in malediciuiu con-
torqucre per ipsiusmet vocis sigoificatum in promplu
erat, ila Bataneoteni, cum ab Hieronymo, tum ab
aliis scriptoribus appellatum Porphyrium , ut magis
impium aique effrene hominis ingenium exprobra-
rent. Huic fere geminum illud est, quod epist. ad
Ctesiphontem, 155, nosler Evagrium Ponticum vo-
cat Hyperihoritam, quod est, super Iberitas popula-
res suosmalum.
5H S. EUSEBH HIERONYMI !
3J2
cacitalis, et in commune ficii dogmaiis accusare A lingimus, et in suis loeis plenius cxsequemur. Sed
mendacium, dum inter se Ecclesiarum principes jam tempus est, utipsius Apostoli verba ponentes,
discrepenl [A/. discreparenl]. Quse quidcm et nunc, singula quseque pandamus.
orantibus vqbis, leviier quo sensu sint dicia, con-

LIBER PRIMUS.

(Cap. I.—Vers. 1.) 373 Paulus aposiolus, nonab esse et apostolos et prophetas. Unde el nos possu-
hominibns, neque per hominem : sed per Jesum Chri- mus intelligere Joannem quoqne Baptisiam et pro-
stum et Deuin Palrem , qui suscilavil eum a morluis. phetam et apostolum appellandtim, siquideni ait
Non superbe, ulquidam putani, sed necessaric, ne- Scriptura : Fuil homo misstts a Deo, cui nomen erat
que ab bominibus, neque per hominem , se Aposto- .^Joannes(Joan. i, 6). Et in Epislola ad Hcbraeos
lum esse proponit : sed per Jesum Chrisium, et (Hebr. m) propterea Paulum solita consuetudine
Deum Patrem, ut eos qui Paulum extra duodecim nec nomen suum, nec aposioli vocabulum prsepo-
apostolos ventilabant, et nescio uude subito proru- suisse, quia de Christo erat dicturus : Habentes
pisse, vel a majoribus ordinatum a aslruebant, hac ergo principem sacerdolum, el apostolum confessionis
auclorilate confunderel. Potest auiem et oblique in noslrw Jesum; nec ftiisse congruum, utubi Christus
Pelrum et in creteros dictum accipi, quod non ab aposlolus dicendus erat, ibi eiiarn Paulns aposiolus
apostblis ei sit tradiium Evangelium : sed ab ipso ponerelur. Quaiuorautem genera apostolorum sunt.
Jesu Chrislo, qui et illos apostolos elegerat. Hoc au- Unum, quod neque ab hominibus est, neque per
tem totum ideo pracparaiur, ulnemo sibi contra Le- homineni, sed per Jesuin Christum, et Deum Pa-
gis onera pro Evangelii gratia dispuianli, possit oj)- trem; aliud, quod a Deo quidem est; sed per homi-
ppnere : sed Petrus lioc dixit, sed aposloli hoc sla- nem; terlium , quod ab liomine, non a Deo; quar-
luerunt, sed praccessores lui aliud decreverunt. tum, quod neque a Deo, neque per hominem, neque
Qiiod quidem in sequeniibus, nunc quasi occullo ab bomine, sed a semetipso. De primo genere po
sermone prselndens j manifestius facit; dum ab eis lesi esse Isaias, caeieriquepropheiae, et ipse aposto
qui videntur essc aliquid, nihil in se collalum referl, p| lus Paulus, qui neqne ab homiuibus, neque per liO"
et ipsi Petro in faciem resiitisse se scribit, nulla se minem, sed a Deo Paire et Chrislo missus esi. De
dicens necessitate compulsum, ut bypocrisi cederet secundo, Jesus filius Nave, qui a Deo qtiidem est
Judaebrum. Quod si temerarium quibusdam videtur, apoStolus constitulus, sed per hominem, Moysen.
eumconlra apostolos,quamvisoccnlie, locuium;qui Tertium genus esl, cum hoininuin 375 favore et
Jerosolymam idcirco perrexeril [Al. perrexerat], sludio aliquis ordinaiur. Ut nunc videmus plurimos
ut cum eis conferret Evangelium, ne forte in vacuum non Dei judicio, sed redempto favore vulgi in sacer-
currerelj aut cucurrisset, illo inteliigentiam transfe- dolium subrogari. Quarlum est pseudoprophetarum
ramus : Usque hodie b a patriarchis Jiidaenrum et pseudoaposlolorum, de quibus apostolus : Islius-
apostolos milti, a quibus eiiam tunc reor Galutas modi, ioquit, pseudoapostoli, operarii iniquitatis,
deprayaios Legem observare ccepisse, vel. certe Iransfiijuranles se in apostolos Christi, qui dicunt :
alios de Judacis credemibus in Chrisium perrexisse Hmc dicit Dominus : et Dominusnon misit eos (II Cor.
Galaliam, qui assererent Pelrum quoque apustolo- x, 15). Verum non lalis aposlolus Paulus, qui ne-
rum principem, et Jacobum frairem Domini, Legis que ab hominibus, neque pcr hominem, sed a'Deo
cseremonias custodire. Ad distinciionem itaque eo- Patre per Jesuin Christum missus est. Ex quo ap-
rum qui miilunlur ab hominibus, et sui, 374 q.u' D probatur, Ebionis etPhotini eliam binc hseresis re-
sit missus a Christo, lale sumpsit exordium : Paulus lundenda, quod Dominus nosler Jesus Chrislus,
apbstolus, non ab hominibus, neque per hominem. Deussit : dum Apostolus quia a Christoad prsedica-
Apostolus autem, hoc est, missus, Hebraeorum pro- lionein Evangelii missus est, negat se roissum esse
prie vocabulum est, quod Silas [Al. Silai], quoque ab bomine. Subrepunt hoc loco cselerae haereses,
sonal, cui a mitteiido missi,' uomen impositum est. quae pulaiivam Chrisii carnem vendicantes, Deum
Aiunt Hebraei inier ipsos qnoque prophelas, et san- aiunt Christum esse, non hominem. Necnon et nova
clos viros esse quosdam , qui et prophetae el apo- hseresis, quae dimidiaiam Christi asserit dispensa-
stoli sint, alios vero qui lanium prophetae. Denique lionem.Alqueita Ecclesise fides inter lania falsorum
Moysen, cui dicitur: Et ego millam te ad Pharaonem dogmalum nautragia coustituta, siCliristumfateatur
(Exod. III, 10, 11); et ij)3e respondeal : Provide [Al. fateretur] hominem, Ebion Photinusque suhre-
alium quem mittas : Et Isaiam, cui loquitur Detis : punt: si Deum esseconlenderit,Manichseus,el Mar-
Quemmillamel quis ibilad populum istum(Isai. vi, 8) ? cion, novelli dogmaiisc auctor ebulliunl. In commun
* Verbum, aslruebant, et paulo inferius,se scribii que apostoiis luculenier P. Bacchinius disseril libro
in Palatin. cod. desiderantur. de Ecclesiaslic. Melropfll.
J' De Judaeorum per hsec lempora palriarchis, al- <=Dno mss. habentpliirium nnmero, auclores.
315 COMMENTARIORUMIN EPISTOLAM AD GALATAS LIB. I. CAP. I. 31*
ilaque audianl, Christum et Deum esse et honiinem. A swcula swculorum. Amen. Neque Filius se dedit pro
Non quod alitts Deus sit, el alius homo : scd qui peccalis nosiris absque voluniale Patris, neque Pa-
Deus semper erat, liomo <>bnosiram saluiein esse ter tradidit Filium sine Filii voluntate; sed hsec est
diguaius est. Sciendum quoque in Marcionis a Apo- voluntas Filii, voluntalem Pairis implere ulipse lo-
stolo non esse sciiplum, et per Deum Vairem, vo- quilur in psalmo: Ul facerem voluntalem tuam, Deus
leniis exponere Chrisium non a Deo Patre, sed per meus, volui (Psal. xxxix, 9). Deditse aulem Filius, ut
semetipsum suscitatum, ut est illud : Solvile lemptum injustitiam quse erat in nobis, justilia ipse subver-
hoc, et ego in liiduo suscitabo illud (Joan. n, 19). leret. 377 Tradidit se sapienlia , ut insipientiam
Necnon el alibi : Nemo tollit animam meam a me; ted expugnaret. Sanciitas et foriitudo se obtulit, ut spur-
ego pono eam a meipso. Polestatem habeo ponendi eam citiam, b inlirmiiatemque delerel. Alqtie ila non so-
et rursum poiestatem habeo sumeudi illain (Ibid., x, lum in fuluro saeculo juxla promissam spem qua cre-
18). dimus, sed eliam hic de prasentisseculonoslibera-
(Vers. 2.) El qui mecmn smit omnes fralres, vil: dum commorlui Christo, iransfiguramur in no-
Ecclesiis [Al. Ecclesiw] Galaiiw. In aliis Episio- vitaiem sensus, et non sumus de hoc mundo, a quo
Hs, Sosthencs, et Silvanus, interduni et Timo- meriio nec amamur. Quaeriiur quomodo prsesens sae-
ibseus in exordio praeponuiilur : in liac tnnlum, B culum malum diclum sit. Solenl quippe haereiici
quia neeessaria brat aucloritas plurimoriim, om- liinccapere occasiones, utalium Incis ei futuri sse-
nium fralrum nomen assumitur. Qui et ipsi for- culi, alium tenebrarumetprseseniis asserant condi-
silan ex circumcisione eranl, et a Galalis non torem. Nos autem dicimus, non lam ssectilumipsum,
376 coniemplui ducebantur. Plurinium quippe quod dieac nocle, anniscurrit et mcnsibus, apjiel-
facit ad populum corrigendum, multorum in una lari malum, quam o<j.avv<j.a;, ea quae in saeculo fiant:
re senlentia alque consensus. Quod auiem ait, Ec- quomodo suffieere dicilur diei malilia sua ( Malth.
clesiis Gclalim; el hoc notandum quia hic lanium ge- vi): et dies Jacob modici esse scribunlur et pessi-
neraliter non ad unam Ecclesiara unius urbis, sed mi (Genes. XLVH). Non quo spatium temporis , in
ad toiius provincise scribat Ecclesias, el Ecclesias quo vixil Jacob, nialum fueril, sed quo ea quse sus-
vocet, quas postea errore arguat depravalas. Ex tinuit, per varia eum exercuerint lenlamenia. Deni-
quo noseeudum dupliciter Ecclesiam posse dici, ct que eo tempore quo ille pro conj'ugibus serviebat,
eam quae non babeat maculam aui rugam , et vere et mullis confliciabalur angustiis (Gen. xxix), Esau
corpus Christi sil, et eam quae in Clirisii nomine in requie erat, aique iia idem temporis spatitim, alii
absque jileais perfeciisque virtutibus congregetur bonum, alii malum fuit; necscriptumesset in Eccle-
(Ephes. v). Quomodo sapientes bifariam nuncupan- " siasie : Nedixeris quia diesmei priores [Al.pejores]
lur, tam lii qui sunl plenae perfeclaeque virtulis, erant boni super islos ( Eccles. vn, 11), nisi ad dis-
quam illi ijui incipiunl, el in profectu positi sunl. trimen maloritm. Unde Joniines ail : Mundus
De perfeciis diciiur : Millam in vos sapienles (Luc. omnis inmaligno positus est( \Joan. v, 19 ). Non qnod
xi, 49). De insipienlibus : Argtte sapienlem, el dili- mundus ipse sit malus, sed quod mala in mundo
get te (Prov. vni, 9). Qui cniiii plense consuinma- fiant abhominibus, Manducemus el bibamus, dicenli-
taeque virlulis cst, correptione non indiget. Juxta bus , cras enim moriemnr (Isai. xxn, 17 ). El ipse
bunc sensum de c;eteris quoque virtulibus imelli- Apostolus : 378 Redimenies, inquit, lempus: quia
gendum : quod scilicel fortis et prudens, pius, ca- dies mali sttnt ( Ephes. v, 16). Infamaniur et saltus,
stus , jusius, el lemperans , iuterdum pleue, inter- cum lalrociniis pleni sunt, non quo lerra peccel et
dum abusive accipianlur. silvae, sed quo infamiam homicidii loca quoque
(Vers. 5.) Graiia vobis , el pux a Deo Palre, et Do- traxeriul. Delestamur et gladium , quo humanus
mino noslro Jesu Christo. Non ut in caelcris Episio- eftusus est cruor, et calicem in quo venenum tem-
lis, Dei Patris et Domini nostri Jesu Chrisii gratiam peratum esi, non gladii, calicisquepeccalo; sedquod
ponit, et pacem , per quas absque operum merito, r» odium mereanlur illi qui his male usi sunl. Iia et
et peccaia nobis concessa sunt pristina, et pax in- saeculuin, quod est spatium temporum, non per
dulia post veniam : sed prudenter jam causam agit semeiipsum, aut bontim, aut malum est, sed per eos
adverjtim eos qui fuerant a Lege pracvenii, et pu- qui in illo smii, autbonum appellalur aut malum.
labani se posse ex operibus j'usiificari, ut scirent se Quapropter Valentini deliramenta et fabulse con-
salvosgratia.ineoperseveraredeberequodcoeperant. temncnd;»! sunt, qui triginta cduiv.; c suos, ex eo
(Vers. 4.) Qui dedit semetipsum pro peccalis no- quod in Scripturis ssecula legantur, affmxit, dicens
stris, ut eriperel nos de prwsenli swculo malo, secun- cos esse animalia , et per quadradas et ogdoadas ,
dum voluntalem Dei et Pattis uostri, cui est gloria in decadas quoque etduodecadas, tot edidisse nume-
* Inaliis libris. Apostolico. Et vero, cseleris repu- cap. 4, nec non S. Epiphanius, haeresi 42.
dialis otnnibus Scripturse libris, duos lanlum suis b Amovimtis hinc verbum, inscitiam, quod vaca-
C"mmendaverat Marcion , quorum aller Evatigelium bat, et nostri mss. ipseque olim Rabbanus ignora-
cal Luca, aller Aposiolicus, sive Aposiolus, quo iiint. Mox unus Palatin., juxla promissa, spesque,
dccem P.iuli Episiobc variis a se inlerpdlationibus qnas credimus.
d fonnatsft coiiiinchaiiiur. Videndus Tciiiillianus ' Duo mss. triginta wonas suo sensn , quoi in
lib. I, contra liunc bacresiarcliam, cap. I, et lib. iv, Scripturis, elc.
515 S. EUSEBII HJERONYMI 516
ros sseculorum, quot ^Eneia a fetus scropba genera- A cat, < ubi vero sine VAVscribilur c annum quinqnage-
vil. Quserendum quoque quid sitinler sseculum, et isimum, quem illi Jubilaeum vocant. Ob hanccausam
sseculum saeculi, sive ssecula sseculorum, et ubi pro iet ille Hebraeusqui propier uxorem el liberos amans
brevi temporis spatio, iibi pro aeterniiale ponaiur : Dominum suum aure pertunsa servilio siibjugatur,
quiain Hebrseo sseculuffi, id est, b OLAM (pVtf), >'bi servire
i jubelur in saeculum (Exod. xxi), hoe est,
VAVlitteram posilam babuerit, seternilatem signifi- 'usqtie ad annum quinjuagesimum. d Et Moabilaeet
a Jn aliis libris, qitot in Mnea, yel, in JEncide fe- in i jibpulo Dei officilsin seteriium gens fuit; necalio
tus, ctc. Noiissimuih pbrfo apud Virgilium, lib. 111 referri quam a.d jtemporis perennitatem sigoifican-
jEneidos Heieni vaiicinium : idiun illorum exemplum poiuit. Statim ipsaincurrit
,.t]L^tqreis:ingej^Anv.etii!i.subiticiivs.st& i oculos, quam fere deverbo btudntS. Pater, sacri
in
Trigintq,capilum felus enixa jqcebit, . i
texliis sententia : Ammqniles et Moabiies eliampost
Alba solo recubdns, albi circUm liberanali, elc. decimam generalionem non inlrabunt in Ecclesiam
quos versus etiam sub octavi libri rnitium replicat, Domini in wlernum. El : Non facies eis pacem, ncc
h Vitiose scripserat Mariiahteus DSIK,cum Aleph, qttwras eis bona cunctis diebus vitw tuw in sempiler-
'' nitm. Clamal et ipsa , quam toto urget contextu,
-pro dw---- Hebraici archeiipi, et scriptio, ad qu;im pro-
9 Arguunl Iiunc commenlarium Hieronymi scrip- pbrasis
tores nii.peri, prsescrtim imperiti clericj,,. qujbus vbcai, plena semelalque ilerum in omnibus libris,
"respoiidere compulsus sum ih prolegbmenb tertib gB pHiy-15?,et Sa'5?V;']'G'~':3ut commenium sit plane
tomi ireditionis nosirae. Videsis iioslram ibi respoh- inutile, nullaque iiixum probabilitate exislimare ,
sionem. MART. in eo vau deficeret, quo S. Doclor exemplari
d Ilieronymi observalio isibsecde varia vocis olam: quod ntebatur. Quid quod ipsam videatur Seriplurae sen-
scripiioiie, aiqueadeo significatu tristes criiicorumi tentiam exaggerare Hicronymus? Certe quod ait
feruliis nbn eftugil, et cumprimis Joarinis Clerici, Mpscs, neque post decimam, ille, usque ud quinlam ct
quifamosum QuaesfiohumHieronymiaimrum librum decimam geiierniioiiem protehdii. Nequc vero quod
conscribendi|h,incansamarripuit.Cobcla'ni^ i hoe utittii' adverbio, usquead, sequiiur ut postea
esse cum ipso Deulerondmii exemplo, quod jaodat, eos admitieiidos populos pularil, sed juxla Scriptu-
ubi pViy plene scribitur, cum cxaliorum collntione rarum idioina, quod et numquam fierel, et factum non
locorum, noii sane exiguo numero, in quibus vbx'. sitybstendit.rum se
Addeqtiod quindecim generaiiones, qna-
illa plfencoccurrit, sive cum vau, nec lameii ibi de\ unaqu^que ad Scpltiagiuta eoque amplius
SBleriiiiaie proprie di.cla sermo. est: deinde Rabbi-[ annosex Scripiuraruii) coiisuetudine, ipsiusque sup-
nicaesubiilitatis incusant, incuriaeque in Hieronymo,' putaiione Hieronynii in cap. xxvi. Ezechielis exteu-
qui a Judseo prseceptore sibi fucuhi fieri sit passus ,' dii; millenos'una simul anhos cxsuperant. Et qui,
. nee sacrum codicem suis ipse oculis usurparit. Nec' rogo, boc potiiii pilo brevi habeii lemporis inler-
jgnoramus;, quid in Sancli Patris defensionem repo- vallo, nec proaiinos breyi thtlSts lantum, sed habilo ad
siihm baclenus fuerit: non, eani videri ejus esse'. quinquaginta respectu, ul sitnile et geminum
nicnieni, ut omnibus" Scripturse locis , quibus vox /- Jlibiiaei spalio sii? Prolecto qua tandem expartelo-
illa sive plene, ut vocarit, sive non plfene descripia| G cuin istuni expendas, mirari non desinas, potuisse
occurrit,' distinctio illa varii significaius sit adhi- prseconceplam honiinum opinionem ad plane oppo-
beijda, sed duobus hisce dumlax'at, Exodi scilicet,| siium illi, quem verissime auctor praefei-ebai, scn-
ac beuteronomii, quos in exemplum adducit. Et sane sum delorquere.
vau bo- Ecquid vero erit: preiii, si erroris causas indi-
pribris propqsiii Ioci,obv absque scripfuni sensumque S. Pairis ab immani qua labo-
dienum superat in Hebraicis libris : alierius vero,• cavero, rat luxatura resiituani ? Ul brevissime dicam, quae
tamelsi pleiie nunc scribitur, in eo quo Hieronymus3 buic alieri exemplo subjungiiur clausula; Qttia om-
exemplari ulebatur, vau defecisse.par sitopinaii exc nis dttra conditio Jubilwi sohebaiur advenlu, quod ad
ipsiusmei leslimonio. Ausim verp ego confidentis- ejus una serie sensum referri viderelur , tota erro-
sime prfenuniiare S. Patris mentem, ipsaque verba1 ris occasio fuit. Peccat vero manifesta scribarum
perspecia babuisse hactenus neminem , qnod mirttni1 trajectione, movendaque loco est, et priori subnec-
magis sit post tantopere vexalum a doclorum homi-; tenda exemplo antfe tres fere versus posl verba,
iium ingeniis locum. Nejnpeila accipiunt pari omn.es 3 lioc,est usqttc ad aiinum
quinqiiagesitnum. Equidem
conschsu, ut ulrumqii.e exemplum eideiii inserviaf1 hujuscerestitulionis fidejussores manu cxaralilibri,
proposito '; brevis videlicei teinporis per vau defec- aut: vulgati nulli stippelunl, iis lameis a.rgumeniis
tuin ea iii voce demonstrandi, factumque inde, cum} certam evincemus,: ut niliil sit dubii reliquum,
ille .opposiluin plane do.ceat, ut falso ac temere alii1 • eaque una nulli amplius calumniae llieronymi lex-
accusariht, et qui tueri conaii sunt, siipposiiiiip} t.u.siobnoxius sil, nnlla jmp.osleriim delfensione indi-
errOri miseram excfepiioneniadhiberent. Vulteniiii- geat. Est autem ef: id genus hie loci scribarum
vero'Hierbnymus hocce altero Deuteronomii "
ic»li- £)
D
. nioniq, perpeiui temporis prseferre exemplum, quod * lapsus,
' quod iii aniiquis codicibus jiassim usuve-
nit, dum vel a'b "aiictore, ui Hieronymus ait, in
plena p^-iVyoce denofelur, quodque priori illi Exodi\i laiere descripla, vellab amanuensibus praetermissa
ex adversq resp,o,nde,at,ub.i per vau defectum brevee verba atque ad librji oram annotaia , postmoduni
spatiuii), sive quinquagesiinus annus designaiur. IdJ alius ih textum illatuius imprudens non suo loco
ut plaiiissimeconsiel, taniuni animadverte, duo sibii posuit. Veruni haec facile evidentiora orgumenia
proposuis.se S. Doclorem de olam voce ac signili- sunt. Primo ad Moabitas alque Ammonitas, qui ex
cattt ex Scripfuraruni lesiimoniis deni.onsiraiid.a a Judaea gente non erant, nullo modo Jubikeus perti-
cbiiCeplis verbis, slieruni : Ubi pro brevi iemporis s uebat, nec pertinuisse umquam poitiit: siulteque
spaiib, alterum : Ubi pro wteriiilale ponatur. Igilurr adeo pericope illa ad populos referatur, qui ab iis
cum pri.us exempliiin brevis, sive defi.nilitemjioriss moribus abborrebanl inimane qnanium. Econlrario
Exodi testimonio monslrarit, pnsterius hocce exs; Hebraeum, el propriemiinumissum spectat, qui cer-
Deuleronoi.iiio petiium, quod seierna: durationis sitt lo consilio liberialem suam abjudicuns ob uxoris
nota, et revera sentit, et ex orationis ipsa serie ad1 filiorumque amorem '„ ut habes Exidi xxi, 5, 6,
proposiii sui pnrtem alieram explendam, dicere ne- aure perforaia servire jubetur ht swculum, hoe est,
cesse habuit. Quod vero iia senlicns, verissime dixe- ad Jubilamm usque, sive jirope ftierii isannus, sive
ril, nec sentire aliter posset, res clamat ipsa. mullum abluerit. Secundo Jubilasus quinqtiagesimo
Ammonilarum, Moabilarumque prohibita a publiciss quoque anno recurrebat, opporluneque Hebrsei ter-
317 COMMENTARIORUM1N EPISTOLAM AD GALATAS LIB. 1. CAP. I. S18
Ammonite (Deut xxm),non ingrediuntur Ecclesiam A rhseus, quem disperdidit Dominus a facie filiorum
379 0omini, usque ad quintam et decimam gene- Israel. Sed cum sit utraque Iranslatio, illa Dei esl,
rationem , et usque in saeculum : Quia omnis dura haec diaboli. Qui traiisferlur a Deo, non inyeiiiluj!
conditio Jubilaei solvebalur adventu. Quidam dicunt ab inimicis suis: nec ei poiest insidiaior obrepere.
eu.radem esse sensum in sseculis sseculorum , queni Hoc quippe significane aesti.mo, et non, i.nyemebutur.,
in sanctis sanctorum, iuccelisccelorum, in operibus Qui vero transfertur a d.iabolo, in boc transferlur
operum, in Caniicis canlicorum : el quani habent quod yidetur esse, sed n.on, esl. Sapieiites. quqque
differentiam eceliad eos, quorum cceli sunt, et sancia, sacculieos qui de dogmate transfcrunliir ad b dogma,
quse sanctorum comparatione sunt sanctiora , et translatos vocant, ul Dionysius ille (cujus fjiit ante
opera, quae operum praelalione raeliora sunl, et Can- sententia, dolorem non esse malum : postq,u.am,op-
lica, quae inier Cantica universa praecellunl : eam- pressus calamitaiibus et dolore cruciatus, coepi.t af-
dam habere el sseculum , quse saeculorum collatione firmare quod dolor essef summum omniu.m, ijialo-.
sunl saecula. Prsesens itaque sseculum ita edisserunt, rum) ab his appellalus est Tv.ansposiius,sive TIOHS-
ut dicant ex eo tempore illud esse numerandum, latus, quod scilicet a prjori decreto recedens, in
ex quo eoeluuiel terra sunt condiia, el currere usque conirarium recidisset. Miralur itaque Paulus : pri-
ad consummalionem mundi, quo Chrisius judiealu- B mtim quod translati sunt ab Evangelii libertate, in
rus est omnia. Revocant quoque ultra, et in 380 legaliura operum servitulem. Deinde quod lam cilo
priora promovenl gradum, de praeleritis et futuris translati :quia non ejusdem reatus,est transferri ab
sseculis disputantes, bona an mala fuerini, seu fulura aliquo ° diffieulier, et cito transferri; ut in Martyrio
sint: ei in tam profundas incidunt quscstiones, ut li- non eadem poena plecfuur,qui absquecolluctatione
bros quoque et infinila volumina super hac disser- et lormeniis statim prosiluit ad neganduro, cl ille
tione condiderinl. Quod auiem prologus Pauli, qui inter cquuleos , fidiculas , ignesque distortus,
AMES, Hebraeosermone concludilur : AMEN (p3.<)> compulsus est quod credebat, negare. Recens adbuc
Septuaginta transtiilerunt, yivoiro, id est, fiat: erat Evaugelii proedicatio, non grande (empus in
Aquila Ktmo-tMy.itog,vere, sive fideliter. Quod etiam medio, quo Galatas Apostolus a.b idolis ad Cljiisium
in Evangelio a Salvalore semper assumitur, sua per traduxerat. Miratur itaque quomodo tam cito. leees-
AMEN verba Drmante. serint ab eo, ad cuj'us nomen dudum facti fuerant
(Vers. 6.) Miror, quod a tam cilo Iranferimini Cbristiani. Habet.autem et locus ipse xmepSK^.,
ab eo qui vos vocavil in gratiam Cltrisii Jesu, in quod ila suo ordine legi potest. Mjror quod lam [Al.
aliud Evangelium quod non est aliud, nisi si sunt addit sic] cito transferimini a Christo Jesu, q.u.ivos
aliqui qui vos conlurbant, et volunt converlere Evan- C vooavit in gratiam, dicens: Non veni vocare j.nslos,
gelium Christi. Verbum translalionis iu Genesi sed peccatores ad poenitcnliam (Marc. u, 17). Gralia.
primum legimus (Genes. v) , ubi Enoch translulit quippe snlvi facti sumus, el non per legem (Ephes.
Dcus, et non inveniebalur. Et in Rcgnorum postea n, 8). Translati aulem, inquit, estis in aliud Evan-
libris (III Reg. xxi), quando Achab a cultu Dei gelium, quod non est aliud : quia omne qupd falstim
381 a(I idolorum venerationem franstulit uxor sua est, non subsislii, et quod veritati contrarium est,
Jezubel, ul facerel iuxla omnia quae fecit Amor- 382 non est> ut iljud : iVe tradas, Domim, s,ceplruni

vi duram condilionem suo dicilur advenlu solvere, etandem esse sensum, elc. Manum ab ips.orefigendo
quorum ul longissima servitus quinquagesimum an- texiu abstinuimus , q.uod nulla aut veieris libri,
num superare ex Lege non poterat: Moabitarum aul boni Scriptoris auctorilas suffragio sit. Cielcruni
vero atque Animonitarum erat el post decimam rcsiituta ad' hunc modum lectione, S. qitoqtie Doc-
generationeni et sempiternum repudimn. Tertio lor ab oniiii prorsus calumnia vindicalur. Nihilqiie
demum, quo landem modo Hieronymianain disser- jam intere^t quserere , si eadem sit et in reliquis
lionemaccipias(eiiamsi reclamante Scripiura, reique Scripturse oninilius locis regula in plene, aut sccus
verilate, velis definilunt boc quoque altero exem- pro vario siguificalu o/a»i, voce describenda, cum
plo spatiuui iudici, Jongissimum tamen faiearis , et boc salis abunde sit, proposilae defensioni, si quae
quod oninino cttm Jubilseo nequeat componi), pro- diio exempla in rem suani ilieronymus laudat, ita
posiium tamen omne hsec desiruit in fine clausula, D verissime, quemadinodum ille constituil, se liabere
se cumque ipso cogit pugnare Hicronymum , qui deinonstraveriiiiiis.
Moabitas, atque Ammoniias usque ad quiiiiam et a Duo mss. et velus editio, quod sic lam cito, clc,
decimam generationem ab Ecclesia Dei prohiberi, hie iiique infra, ubi locus iste recurrit.
eosque singulis quinquaginta annis admitti dixeril. b Antea erat, ad doyimia, minus recie. Grseci
Puto intelligis, non hs.'Ca S. Doctore scribi potuis- MsTKTiflc/iivovf voeaiil qui priorem sentcntiam retra-
se, quin fuisse onmino ab eo verbn illa priori, cui clant: ipsequc Dionysius, qn.em Hieron. ridet, quod
opiime quadrant, exemplo suhjuncia. Lege itaque primutii Zenonis Citiiei audiior, a Stoicis postea
sodes et meo periculo ad hunc rnoduni inlegrum delecerii ad Cyrenaicos, METKSE^SVO?, Melathemenus
texlum : Ob hanc causam et ille Hebrwus, qtti pro- cognomento audiil. Vide Aiheiiseiim, lib. x, ubi haud
pier uxbremel liberos , amans dominum suum, aure bene MsTKSIfiE-uov interpres reddit, iransposiiorein,
periunsa, servilio subjutjttiur, servire jubetur insw- pro translalum, Hieronymus veriit, sive mutatum.
ut
ctilum, hocesl, usque ad annum quinquagesimum: Mulla de hoc philosopho tradil Laerlius.
quia omnis dura condilio Jubilwi solvebalur advenlu. c Penes Rabbanum, et diffwullaletransferri, minus
El Moabilw et Ammortitw non inyrediuntur Eccle- bene, sicuii et paulo post, ubi [aculas, pro fidiculas
siam Domini, usque ad quinlam el decimam gene- legil.
raiionem, et «si/ue in swculum. Quidam dicunt,
 SI9 S. EUSEBH HIERONYMI ! 520
tuum his qui non sunt (Esllter. xiv, 12). Et ea quse A quod scilicet possint el apostoli et angeliad pcj'ora
non erant, vocavil Deus, ut a faceret esse quod non converti, illud
jOppoiiunt, quod et ipse Paulus
•eral. Si auleni hoc de his qtii in eumdem credebant scierit posse se labi, si segnius ageret, dicens : Sub-
Deuin, et easdem Scripiuras babebant, dicitur, quod jicio autem corpiis mettm, el in servitutem redigo, ne
translati sint in aliud Evangelium, quod non est aliis prwdicaris, ipse reprobus inveniar (I Cor. ix, 27).
Evangelium, quid de Marcione et caeteris baereticis , Angelos quoque esse mutabiles, qui non servaverint
qtii Conditoreffi respuunt, et alterius Dei Chrislum principatum suum; sed relinquenles propriuni domi-
simulant, sestiniare debemus? Qui non interpreta- cilium, in judicio magni diei vinculis ceternis sub
lione legis b et litterse, vel pugna carnis et spiritus caligine reservanlur (Judw, vi). |Dei solius naluram
labuntur et corruunt, sed de toto Ecclesise jure esse immutahileni, de quo scribilur : Tu vero ipse es
discordant. Pulclire aulem ail: Nisi stint aliqui qui (Ps. ci, 28). Et ipse de se : Ego Deus vester, el non
vos conturbent, etvolunl converiereEvaitgeliumCliristi. mulor (Malach. in, 6). Cecidisse luciferum , qui
Volunl, inquit, Evangelium Christi muiare, conver- mane oriebatur; ct eum qui mittebatf quondam ad
tere, tuibare: sed non valent. Quia hujus nalurae onines genies, in terra esse contritum. Eleganter in
est, ut non possit aliud esse, quam c verum est. hoc loco vir dociissimus Tertullianus, adversus Apel-
Omnis qui Evangelium alio-inlerprelatur spiritu el B lem, el ejus virgihem Philumenem, quam angelus
iiienle qu.un scriptuih est, credentes lurbat, el con- quidam diabolifeispiritus et perversus impleverat,
vcrtit Evangelium Christi, ut id qiiod in facie est, hunc esse scribil angelum, cui multo antequam Apel*
post tergtim faciat, el ea quaeposi lerguni suul, ver- les nasceretnr, Spiritus sancti vaticinio sit anathema
tat in faciem. Si quis lanlum litteram sequitur, po- per Apostolum prophelatutn. Porro KVK6t^«,ver-
sleriora ponit in faciem. Si quis Judseoruffi inier- • bum proprie Judaeorumest, et positum [Al. propriumj
prelaiionihus acquiescit, post terguni millit ea qure lam in Jesu Nave (Jos. vi, 7), qnam iu Numeris (Num.
ex nattiru sua in faciem constituta sunt. Necnon et xxi), quando omnih qnoeerant in Jericho el Madiani-
illud congrue, quod translationis verbum Galaiis tarum deiestationieianalhcmali habenda Dominusiin-
coaptaimn esl: d Gulalia enim translationem in no- jieravit. Inlerrogemuseos.qui Christum el apostolum
stra lingua sonat. Paulum, boni Dei et usque ad illud tempus ignorati,
( Vers. 8.) Sed licel nos, aut anyelus de cwlo evan- vel filium asseruntesse, vel servum, qui maledicere
gelizet vobis, prmler quam quod evangclizavimusvobis, nesciat, nec noverit aliquem condemnare: quomodo
analhema sit. Sicul prwdiximus, et nunc ilerum dico : nunc A|ioslolus ejiis, verbo Judacorum, id est, Crea-
si quis vobis evangelizaverit prwler id quod accepislis, toris 384 utatur : et perire vel angelum vel apo-
analhema sil. Potest et hyperbolice dicium accipi, C stoluin velit, cum ipse non soleat ulcisci. Quod au-
non quo aul apostolus, aut angelus aliter potuerint teni addidit, sicul prwdiximus, el nunc ilerum dico ,
prsedicare quam semfel dixerant: sed eliamsi hoc oslendit se et in principio hoc ipsum cavenlem, de-
posset fieri, ut et apostoli et angeli mutarentur: mintiasse analbema eis qui aliter prsedicaturi eranl,
tarnen non esse [A/. esset] ab eo quod semel acce- et nuiic postquam praedicalum esi, id anaihema de-
ptmn fuerat, recedenduin : maxime cum ipse aposto- cernere quod ante, prsedixerail. Propterea aulem et
lus in 383 alioloco firmilatem fidei suae osiendat sibi,' quem aliud in Judaea facere, aliud docere in
dicens : Scio quia neque mors, neque vita, neque anqeli, gentibus criminabantur, et angelo quem majorem
neque principalus, neque prwsentia, neque fulura, eliam praecessoribus suis apostolis esse constabat,
neque foriiludo, neque altiludo , neque profundum, anaihemadenuntiaVit: utnon magnaPelriei Joannis
neque alia cteatura, poleril nos separare a dilectione putaretur auctoriias, cum nec sibi licerel qui eos
Dei, quw est in Chrislo Jesu Domino noslro (Rom. ante docuerai, nec angelo aliter prscdicare, quam
VIII,58). Veritutem dico, non menlior, teslimonium semel didicerant. Se iiaque et angelum nominatim
mihi perhibente conscientia mea (Rom. ix, I). Haec posuit; alios vero absque nomine. Si quis, inquit,
quippe dicla non sunt ejus qui possil a Christi vobisevangelizaverii; ut in generali vocabulo, nee
lide ct dilectione aliquando diseedere. Qui autem D praecessoribus faceret injuriam; et tamen nomina
nolunt e v.afrUJTO9EO-W hoc diclum esse, sed vere: eorum latenier osienderet.
" Palat. ms., ut facerel ea csse quw non erant. c Pro verho, v.vffxmMztnv, quod nunc e Cisier-
h Penes Victorium, in inlerprelatione Legis, et lit- ciensi ms. resiituo, falso hacientis obtinuit islud,
terw pugna, vel spiritus tabuntur. etc. <jmpSoli-/.S>;. Fraudi fuit antiquariis, quod paucis
c Reciius forlasse llabban., qtiam quod verum est. abliine versibus hac Hicronymus voce usus est:
d Utique j'uxta luiic vulgo receptas libriNominum Potesl et hyperbolice diclum accipi, ul hanc ex inge-
etymologi.is ex I ad Corinth. Cselerum nemo non nio facile subsiituerent, nullo fere boni Patris sensus dis-
seutit, Galatiam Grsecuin esse vocabulum, non He- pendio. Verum et intilto concinniorad S. men-
lirseum, nihilquesonare aliud quam Gnlaiarnm regio- lein, eaque una germana esl, quam reponimus leclio,
nem, quorum KTTO TOUyc/lcv.zog,a tacte, dticitur ely- -x«9'U7TO9EO-IV, quamqiiam et in syllabis probe assc-
mologia. Gallos, sive, ut Livius vocat, Gallognecos, quendis in ms. multo difficilior : scribitur enim uno
trajecla Gracia sub rege Seleuco Nicanore, Asiam tenore sic, s«0TNO0EC in. Sciunt porro omnes quid
invasos, a lacteo colore coiporis sortilos hoc nomeii sil XK9'UJTO9OO-W, 1
sive per suppositionem, et non tam-
esse apud Graecos, omuium receplissima sentcntia quam conslitulum aut verum aliquid pronuntiare.
est. Confer paulo post alieram, sive in secunduni f Palat. ins., quimiltebat, quondam ad gentes scan-
librum prsefalionem S. Palris. dalum in terra esse, etc,
521 COMMENTARIORUMIN EPISTOLAM AD GALATAS Lll?. 1. CAP. I. 522
( Vers. 10.) Modo enim hominibus suadeo an Deo : A (Vers. 11, 12.) Nolum enim vobis facio, fratrcs,
aul qumro hominibus placere ? Si adhuc hominibus pla- Evangelium quod evangelizalum est a me : quia non
cerem, Cltrisii servus non essetn. Non piilemus ab esi secundum hominem, neque enitn ego ab homine ac-
Apostolo nos doceri, ut exemplo suo hominum judi- cepi illud, neque didici; sed per revelationem Jesu
cia conlemnamus, qui in alio loco dixerii: Scientes Chrisli. Ex hoc loco Ebionis et I holini dogma con-
ergo timorein Domini, hominibussuademus : Deo au- terilur : quod Dens sil Clirisius, ct non lantum ho-
tem manifesti suiiius (II Cor. v, II); et illud : Sine mo. Si enim Evangelium Panli non cst sccundum
offensione etlote, Judwis, et gentibus, el Ecclesiw Dei: hominem, neque ab homiue accepit illud, aul didi-
sicul el ego omnibus per omnia placeo, non quwrens cii, sed per revelaiionem Jesu Chrisii; 386 non
quod mihi utile est, sed quod muliis, ut salveittur (1 est ulique homo Jesus Christus, qui Paulo Evange-
Cor. 10). Sed si fieri poiest, ut pariier Deo et homi- lium revelavit. Quod si non est homo, consequenler
nibus placeamus, placendum est ct hominibus. Sin Dens est. Non quo hominem negemus assumpium ;
autem aliler non placemus bominibus, nisi Deo dis- sedquo laniuni hominem renuamus. Quseiiiuruirum
pliceamus: Deo magis quam hominibus placere de- tolitis orbis Ecclesisc Dei acceperiiit Evangelium,
bemus. Alioquin et ipse infert, cur omnibus per an hominis : quntus enim quisque nostrum per re-
omnia piaceat: Non quwrens, inquiens, quod mihi B i velaiioncm Chrisii didicit, etnon liomine prsedicanle
ulile esl : scd quod multis, ul salvenlur. Qui autem cognovit ? Ad quod respondebimus, eos qui possunl
ex ea charitaie, a quae non quserit quse sua sunt, dicere : Au experimenluin ejus quwrilis, qui in me
sed quse aliena sunt, placet omnibus ut salvennir: loquilur Christits (II Cor. xm, 5)? Et : Vivo attlem
ulique Deo primum piacei, cuisalns hominum curae jamnon ego, rivil atitcm in me Chrislus (Galal. II,
est. Habet autem et verbum, quod 385 nic specia- 20), non lam ipsos docere, quam in ipsis Deum,qni
liter additum esi, modo, vel placeiidum esse pro ad sanetos loqualur: JE<70 dixi, dii esiis, el filii excelsi
tempore hominibus, vel dispiiccndum : ut qui modo omnes (Ps. LXXXI, 0); et stalim de peccatoribus : Vos
non placet propter Evangelii veritatem. placueril autein ut liominesmoriemini, el iamquam unus de prin-
quondam ob salutem plurimorum. Pbicuerat Paulus cipibttscadeihi Cum igilur Paulus loquiiur et Peirus,
aliquando Judseis, cum aeiiinlaior existens paeina- qui noi) moriuniur ut bomines neque ut unus de
rum traditionum, sine querela ante in lege vcrsaius principibus corruunl, deos eos esse, manifesliim
est: et lanlum habuit in majoruni caercmoniis.ardu- est. Qui auiem dii suul, iradunl Dei Evangelium, et
ris el Ddei, ut in Slepbani nece parliceps fuerii [Al. non bominis. Marcion ei Basilides etcsoteisc hsere-
lierel], et Damascum perrexerii ad eos, qui a lege ticorum jiesies, non habent Dei Evangelium; quia
desciverant, vinciendos (Actor. ix). Sed poslquam C ' noti habenl Spiritum sancium, sine quo htimiinum
'jn vas eleclionis de persecutore translaius esi, et fit Evangeliuni, quod docetur. Nec pulemus in verhis
ccepit prsedicare fidem, quam quondam expugnave- Scripiuranun esse Evangeliuni, sed in sensu : non
rat, coepit pariier displicere Judaeis, quibus anle pla- in superficie, sed in medulla; non in sermon«m fo-
cueral. Hoc est ergo quod ait: Numqu id quaero Judaeis liis, sed in radice rationis. Dicitur in propheta de
placere, quibus displicendo, Deo placui? Si cnim illis Deo : Sermones ejus boni sunt cum eo (Mich. n, 7).
placerem, adlmcCliris-iiservusnon essem. Assererem Tunc Scriptura uiilis est audieuiibus, cum absque
quippelegem, el Evangelii graliamdestruerem. Nunci Christo non.c dicitur, cum absque patre non pro-
autem proplerea nec in siiimlatioiium quidem obser- ferlur, cum sine Spiriiu non cam insinuat ille qui
vandae legis adducor: quia non queo [Al. qtnero] ei Deoi praedicat. Alioquin et diaholus qui loquitur de Scri-
placere pariter et Judseis; quibus quicuinque jdacet, pluris, et omnes hacreses secnndum Ezechielem
Deo displicet. Ipsum quoque verbum , suadere , (Cap. xm) indesibi consuunt cervicalia, quae ponant
dehumano usu siimpiinii est, cum qttis id qnod ipse, sub ciibilo universse setatis. Ego quoque ipse qui
habei, et semel imhibii, eliam c:cieris co.ialur inse- loquor, si Chrisltim in me habeo, non habeo Evan-
rere : el in plurimis Scripturaruni loeis leyiiur, ex gelium bominis; si antem peccalor sum, dicitur
quibus illud esi: Suasio non est ex eo qtti vocavii vcs D uiihi: Peccatvri dixit Deus: Quare tu enarras jusii-
(Gal. v, 8). Necnon ei in Aciibns aposlolnrum : Ve- lias nmas : el assumis in tabiis tuis Teslamenlum
nertinl ergoadeum Judwi in hospilitim multi : qnibns mettm? Tu aitlem odisli disciplwam, et projecisti ver-
exponebal, h conleslans eis regnum Dei, suadeitsque, ba mca posl le (Ps. XLIX,16, 17), et cseiera quae se-
eis de Jesti, ex L»ge Voysi el Propkelis usque ad ves- quunltir. Gramie periculum esl in Ecclesia loqui.ne
perum. Hoc aulem lotum iileo, quia (lissemiiialiun forie inlerpretntione perversa,de Kvangelio Chrisii,
[Al. diiTam.iium] de eo ruernt, occulie illmn ciisto- bominis 387 nat Evangelium : aulquod pejns est,
dire Legein, el in Jerowlymis cum his qui judaizi- diaboli. Inter accipere autem, ct discere, hoc inler-
banl, consoriium miscuiss •. esl, qtK>dille accipit Evangelium, cui primnm insi-
nuatur, ei ad lidem ejus adducitur, ui credat vesira
" Idem ms., cx ca chariUtle non
quwrit, cic. Mox Cistercieu»., non p oplietahir, pro tion profcrtur.
jn ttno Cihicrcicnsi, placei Itominibustti sulveniur. El paulo posl, alioquin ei dinbclus lomiinr de Scrip-
b Duo mss., conleslans eos de Dei.
* Reponend,uin fbriasoe sit, regno liiris, cic.
discitur. Mox unus
 825 S. EUSEBII iilERONYMI ! $M
cSsfe qnse sftipla 'sunl. DJseil htitem is, qui ea qtise A jiidaisrivi acefnriiiis deTerisalor, ad Christi (idcmre-
iii ilib per aeiiigmaia et parabolas Tigurala suni, fex-. peiife eonversus :sit. Et lioc eo tempore quo cruci-
planafa fel dissfetth coghoseil : a fet cognoscit, Vion i1'Suspfimiim arinuntiabalur in mundo;qub novum
bomine reveiante sed Christo, qui revelavit Paulo, dbgnia el'a gentibus el a Jiidseis totius orbis finibus
b aut per Pauliiin, in qiio ioquilhr'Clirislus. Ver~ pellebatur. Dicere cnlin polerant: Si iile qui a
parva
bVimqubque ipsum KTVOV.C/IV^ISO};,id est, fevelatiouis; aclaie Pharisaeoruni insiitutus esl disciplinis, qui
pfopfieScriptufaruni fesi, et a liuflo SapifenfuhiSse- bmnes coaetaneos suos in Jtidaica tradilione supera-
cijTi apud Gracos usnrpatmi'). Uiide rnilii videnluf bat, nunc delendit Ecclesiani, quam quondam vali-
qiiemadmodum in aliis "vcrbis, qune de ilebrtfco in dissime persequfebalur; et magis Cbristi gratiam et
'Grsbcuiri "Sepinagiiita ihtefprefes traiislulferunt, iia ivovitalem vult habere cum invidia omnium, quam
et ih nofe hVagnripcrefesse cbnhtbs, iit proprielaterii vetustafeiii Legis cum laude multorum : quid nos fa-
pef egrihi sefmfeivisfexpfimereiit, Wova hovis rebiis eefe opbffet, qui'ex genlilitate esse ccepimus Chris-
verba fiiigeiiies : el soriare, ctim quid lectiim ei ve- iinni? Pttlchfe vei.'.oadjunxit: Supra modum perse-
lalhffi, ablato dfesupcf operiineiilo, ostenditur et quibar EcclesitmiDei, ut el binc quoque admiratib
pfofef turiri luceffi. Hbe 'utitWnVfesiius"(iat, accipite nascfereiur, quqdlnon e iViiusquisquede his "qiiilevi-
exeiivpluriv.Mbyses curivDeoVevelala et aperla facie B tcr pefsequebariiur Ecclesiam : sed ille qui caetferos
Jbquebiitur (Exod. xxxm, xxxiv), id fest, nlisquc iii pefseculibnfe viricebat, conversus sid fidem sit. Et
velnminfe : ad populum aulein loquens, quia in vul- prudeiiter dum aliud narrat., intefsefil non tam Dei
Viiiii ejiis attendere non valebant, velameri poiiebal se servissfe Legi, quam patefnis, id est, Pharisaeo-
iViTarcife '(Num. iv). Anle Arcarii quoque TesVariieriii rtjm tradltionibus;; qui docent doctrinas etmandata
yeltiiii bppiinsuni erat : quod euin fuisset reductuin, bomihiim (Mhtth.^xw; Marc. vn); et rejiciunl Legem
"caiiiiic aiite abscondiia fuerantj prodebantur : ei ut ])ei, ut staUiant 389 traditiones suas. Quam pul-
ipso verJjo utar, revelabhniuf. Si itaque hi qiii di- cbra auteta observaiio pondusque verborum : Au-
seribssseculi Jegeffe cbnSufevferurii,cceperint ribbis dilis,\iiquil,conversationem meani aliquando in Ju-
de nbviiate ei viliiatfe Beriiibnis Illudere, mliiamiiS daismo, coiiversaiionem, non gratiam : aliqnando,
'•eosad Cicferoiiis liibros, qui de qusesiioriibus jvhiid- libn ffiodo : in Judaismo, non in lege Dei. Quoniam
^bpbiae prieiiotanlur; el videaiit, quarita ibi rieces- supra modum persequebar Ecclesiam Dei; el devasta-
'sitafe cbriipulsus sit, ianta vferborurii porlenla jiro- bam iliam. Non persequebatur ut cseteri, sed supra
Tferrfe!qriae riuihquain Latini hbhiinis aiiris audiyit: friodum. Nec sufficiebat quamvis vehemens persc-
etJiocciim de Gravco, qtiaVlingua vicina est, trans- culio : sed quasi quidam grassalor Ecclesiam ctprx-
terret iri nbstrairi. Qiiid patiuniur ifli, qui de Ile- C do vastaljat.. Kec ait, Ecclesiam Christi, ul lunc pu-
Jiraeis diffictiliatibiis pfd.prietales exprimere cbriaii- labat[.4/. pulabatur ]: quem ducebat contemptui,
YurTettomeiV iriulio pauciora sunl iii laniis volnmi- qiierii persequebatur : sed ul nunccredit, Ecclesiam
iiibuk Scripiurariihi qiiaeiiovilaleii) sbnent, qunm fea Dei : vel ipsum Christum Deum esse significans, vel
qiVnfe VUfein pnrvo opere congessit. Potest aulem, ejusdem Dei essei Ecclesiam, qui quondam Lcgis
383 ^'^ 1iii priricipio dix'imus,,cum exponereiiins: dator fuit. El prpfieiebam, inquit, in Judaismo supra
Pduius dpostblus lion ab homhiibus, neque per homi- riiullos cbwlaneosiii generemeo : abundanlius mtnitla-
jieth .•Vlaet inpraesehli loco bbliqiie iu Petrnm ac- tdr exisiens paternarum mearumtraditionum.Rxirst.nl
cipi.,.e't iii cseterps prsecessbres ejus : quod nuilius profecfiim non Legis Dei, sed Judaismi yocat, Noc
prb Lege ef aucforilale moveaiur, qui Ciiristum so- siibra omnes, sed Supra jjlurimos, ncc sujvra senes,
liiih Evarigelii iianeat c praeceplorem. Porro, reve- Sed stipra cosctaneos, ul et sludium suum referret
latibiieffi iUarii significat, cum Damascum vadens, in in Lege, et jactanliam declinaret. Paternas auienj
liinfefe 'Ciiristi vocem meruit audire : et csecalis Irhditiohes, n"on"Dominimandala commemorans, et
bcuiis, yferuiii mundi lumen inlnitus esl. se Pharisseum ex Pharisxis indicavit, el habuissc
(Vefs: *13.)Audistis eniih conversationem meamali- n oiiidem
i" '
zeium Dei, sed non secundum scientia:u.
i
qiiaiidoin Judaismo.quoniam supramodum perseque- Usque hodie aulem qui Judaico sensu Seripluras in-
barEcclcsiam Dei; et expugiiabam illam: et proficiebam telligunt, persequuhtur Ecclesiam Chrisii, et pojm-
in Juddismo,supramullqs cowtaneos^ in gencre meo : lanlur illam, non studio Legis Dei,sed tradiiionibus
itbunddiitius wmuialor exislens paientarum mearum Iibinimim depravati.
tfyciitiqnuiri. Piurimum prodesl Galatis ista nnrralio, (Vers. 15.) Cum aulem placuit ei qui me segregaiit
qubnibdo Paiiliis', vastaior qiiondam Ecclesise et de'u,lcro malris mew: ei vocavit per graiiam suam, ut

a AltertVm, et cognoscit, duo e nostris mss. igno-
'
raht; -
b Verba, aut per Paulmn, Cistere. ms. nescit.'Cse-
terum quod ait S. Pater, verbum catov.alv-^eoispro-
prie Scripiurarum esse , et a nullo sapientum swctili
apudGroicos usnrpatum, perbelle iis cqnsonat, quse
iibbis hotaia sunt ad Catalogi cap. 9, tibi de Joanne
tradit Hieronymus eum in Paihmos insulam relegd-
tum scrivsisse Apocalypsin, quam interpretatur Justi-
nus Martyr, et Irenmus. Scilicet, eam Joannis reve-
laiionem, sive scriipiionem ita laudati Paifes de
nomine Apoca/j/psjnappellarunt. Reeolequse ibi an-
notamus.
c Unus Vstiat., habeat prwcessorem.
d Voculam,
meos,jquam hic atque infra editi libri
interserebant, mss. nostrorum auctorilate expunxi-
mus, quod et a Grseco exemplari absit.
« Duo mss., Jion tinas quicumquede his, etc.
S2S COMMENTARIORUM 1N EPISTOLAM AD GALATAS LIB. I. CAP. I. S26
revelaret Filium suum in me, ut evangelizemillum in A \ alium amarc et cuslodire prius quam nascaiur,
genlibus. Non solum in hoc loco , sed ad Roma- alium deteslari ? Et causas hujus rei ad priorem
nos Paulusjsegregatum in Evangelium Dei esso se vilam referunt, qttod unusquisque pro merilo suo,
scribit. EtJeremias antequam formarelur in ulero, et a primo siatiui oriu bonis aut malis angelis assi-
conciperelur in vulva matris suae, notus Dcosanctifi- gnelur. Toiumque illum locum de Jacob et Esau,
catusque perhibelur (Jerem. 1). Et ex justi, sive, .cujus nunc fecimus nieniionem , iia ad Romauos
ul quidam putant, ex Salvatoris pcrsona dicilur scriptum 391 venlilant (Rom. ix), ut non absque
(Ps. xxi, 11) : In te projeclus sum ex vulva : exutero sudore et Clnysippi eis postit d helleboro respou-
matris mem, 380 Beus meus es lu. Contra de pec- . deri. Non est aulem ipsum, ttl revelaret Fitittm suutn
caloribus David canit : Ecce enim in iniquitalibus in nte, quod si [Al. qu.isi] dieeret, ut revelaret Fi-
conceplus sum : et in deliciis concepil me maler mea lium suum ntihi. Cui enim quid revelaiur, liuic illud
(Ps. L, 7). Et in alio loco : Abalienaii sunt peccaiores potest revelari, quod ante in eo iion erai. ln quo
a vulva (Ps. LVII,4). Et in utramque partem anle- vero revelaiur , illud revclatur quodprius fuit in eo,
quam parvuli nascerenlur : Deus Jacob dilexil, Esau et posiea rcvelatum esi. Simile esl illud in Evnii-
atttem odio habuil (Malacli. i, 1, 2). lnveniunt lo- gelio : Medius invobis slal.,.quein vos nesciiis (Joan.
cum havreiici, qui diversas naturas esse prsetendunt, B I i, 26). I:.talibi : Erat lux vera, qum illuminat omnem
spiriiualem videlicet el animalem , et yoiv.r)-j, et homhum venientem in mundum (Ibid,, 9j. Ex quo
aliamsalvari, aliam perire, aliam inter utramque perspicuum fit, naiura omnibus Dei inesse notiliani,
consislere , quod numquam aut justus a eligeretur , nec quemquam sine Christo nasci, et non liabere
anieqttam aliquid boni faceret, aut peccator odi- semina in se sapientiae, et justitise, reliquarumque
retur anie delictum, nisi esset pereunlium et sal- viiiutuni. Unde mulii absque fide ct Evangelio
vandorum naturadiversa. Ad quod potest simpliciter Chiisti, vel sapienier faciuni aliqua , vel sancte , ut
responderi, hoc ex Dei prsescienlia evenire, ut psrenlibus obsequaniur : ut inopi manum porrigant:
quem scil justum futurum, prius diligat quam oria- non opprimant vicinos : non aliena diripianl : ma-
tur ex utero : et quem peccatorem , oderit h anle- gisque judicio Dei obnoxii fiani [Al. fiuni], quod
quam peccet : non quo et in amore et in odio ini- habenles in se principia virtutum, el Dei semina,
quiias Dei sit; sed quo non aliter eos habere debeat, non credunt [Al. credanl] in eo sincquo essenon
qnod scit vel peccatores futuros esse, vel jusios : possunl. Polest et aliier accipi in Pattlo Dei Filius
nos ut homines tantuui de prseseiilibus judicare, revelaius : quod , prsedicanie illo , agnitus sil gen-
illum eui futura jam facta sunl, de fine rertim , non libus , quem antea nesciebanti
'
de exordiis ferre senleniiam. Ei haecqtiidem simpli- C (Vers. 16) .'Coni/nuonon acquievi carni el sanguini.
cius dicia sunt : et absque aliiori disserlione pos- Sive ul in Grseco niolins 6 liabet : Aron conhtli cttm
sunt utcumque placere lectori. Cselerum c qui in- carne el sanguine. Scio, plerosquc de apostolis lioc
juslum Dcum niiuntur asserere, post illud quod diclumarbitrari. NametPorphyriusobjicil, quodpost
dudtim posuimus , abalienaii sunt pcccatores a vulva, revelalionemCliristi nonfuerit dignaius ire ad liomi-
inferunt etiam csetera quse sequunlur : Erraverunt nes, el cum eis conferre scrmoiicm : ne post doc-
ab utero , loculi sunt falsa. El dicunt, quomodo sla- irinam videlicet Dei, a carne ei sangtiine inslrue-
tim ab utero erraverunt peccatores , et falsa locuii relur. Sed absil ut ego, Pelruni, Joanncm et Jaco-
sunt, qni nec sermonem potuertint habere, nec bum carnem el sanguincm pulem; quse rcgnum Dei
sensum?Aut quse esl isla justitia proescientiseDei, possidere non possunt (1 Cor. i). Si f spiriiunles
a Vitiose hactenus oblinuil, d Non invcnio Iiclleborum Clnysippi, sed Car-
justus inlelligcretur
anlequam.eic, pro quo enostris mss., Rabbano ile- neadis Academici, qui scriplurus adversum Sioici
rum suffragante, restituimus , eligerelur. Quamquam Zenonis iibros, candido belleboro superiora cbrpo-
concinniori adbuc sensu malim rescribi, diligeretur; ris purgare solitus legitur, ne quis ex corrupiis in
lmc nempe verhum ct commode magis illi, quod slomaciio liiimoiibus ad domicilia usqtte aiiimi re-
subseiiuiiur, odiretur respondet, el propius ad dundaret et insiaiuiam vigoremqtte hienlis lahefiice-
inenieni vitleltir Hieronynii, qtii illud loto conlcxiii I) rct. Docet porro hoc in Ifico Ilieroiiynnis difliciles
replicat. Mtilluin in uno Pnliiiiuo senleniia IITC csse qiiicsliones cum liaereticis; ne opus nos Cbry-
abludit : Quod nnmquam aul juslus ctigeretur , attl sippi dialectica habere, ut argulias c.iveaniiis hae-
tiequam uliquid boni facerel, aul peccalor odiret anle relicorinn Scrijituris abuienlium. MAIST. — Quain-
delictum, etc. scio, alios esse bonos auclores , a Menagio _
b Quam huic adhibeas scnlenlise cxceptionem , quam ad Yil. Carneadis lauiintris , qui Clirysi|ipum helle-
docei tlieologorum scliola. boro usum iradant, auicijuam scribere aggredcre-
_c llaec, tit et inferior totus conlexius , Origcnem liir : non repugno, si quis vclit suspicari, vocabulum
ejtisque asseclas verissime peiunt; banc enim illei ipsum , helleboro , cnbare in mendo. Eqtiideni pecu-
blasphemiam incurrit ctim alibi, tiim homil. 20 in liaris et propria Cbrysippi subiilitas in disserendo
Josue, ubi multiis inira nos ponit divinas virtules, fuit : hellehoro autem purgasse ceiebrum, Carneadi
animarumvel corporum curam gerenles, miiltasque conlra Zenonem dispulaiuro projirium iniputant
iiem noxias obsidentes , aique insidiantes. Unde el Veleres uno consensu.
lib. vni contra Cclsttm : 'E).).jjW.> ol o-oyoi\f/itao-c-j e Cistercicnses mss., melius habetur : Non conluli
OKiu.ovKf uhnyhai Tviva.v8po>ni-jm-^vyjnvKTT6 •/zvia-eoi;: cartte el sanguine.
Dicanl Grwcorumsapientes, dwmonasab hominis na- f Pal.il., Si; spiriluales ct apostoli, clc>, sup. Ito-
livilate sorlilam esse animam. His fere gemina ex mines.
iioniil. 12 in Lucam nos supra perstrinxiuius.
527 S. EUSEBII HIERONBH j. 52S
aposioli, caro et sanghis snnl', qiiid de xoh.ois ar- XDomiiii. LoquebaiUrquoqueet dispulabat cum Grwcis:
bitramur' Non conlulit plane Pauliis post revelatio- illi antem quwrebdnl occidere euin. Quod cum cogno-
nem Ghristi cum carne et sanguine , quia noluit vissent frares, deduxerunl cum Cwsnream, el dimise-
margariias projicere anle porcos, nec dare sancium mnl Tarsitm (Act. xxvin). Hic aiitem dicil se primum
canibus (Malih. vn). Vide quid de peccatoribusserip- isse in Arabiam ; el iteruni reversum Damascum
luni sit : IVon permanebit spiritus meus in hominibus posl Iriennium venisse Jerosolymam, vidissePfetrum,
istis, quia caro [AI. carnes] sunl (Genes. vi, 5). Cum et cum eo mansisse diebas quindecim , nec praeicr
lalibus qui caro e't sanguis erant, qiiae 392 Peiro Jacobum, fr.iiremjDomini, alierum convenisse. Quae
quoque non revelaverunt Filium Dei (Maith. wi), Ut vera credanlur (dubia quippe videri absentibus
non contulit Aposlolus Evangeliiim quod ei fuerat poierant), sub lestatione con(irmat,dicens: Qumau-
revelaium , sed paulatim eos de carne et sanguine lem dico vobis, eccecoram Deo quia non mentior. Pos-
veriit in spiritum : ettunc demum eis occulla Evan- sumus igitnr sestifnare essequidemPaiiluin, secun-
gelii sacramenta commisit. Dicat quispiam : Si sta- dum Lncifi hisloriam , Jerosolymam , non quasi ad
tim iion contulil cuin carne et.sanguine Evangelium, antecessores apostolos, ut aliqnid ab illis disceret:
lamen subintelligiiur, qnod a postmodum cum san- sed ul perscciilionjs impetum deelinarel, qui sibi Da-
guine el carne coniulerit : et sensus hic , qno apos- }3mascipropierEvarigeliumChrisli fucratconciiaius: et
loli excusiiiiiur, ne taro et sanguis sint, stare non sic venissejerosolyniamquasi adquamcumqnealiani
poterit: dum niliilominiis qui in principio cuni canfe civitatem. Inde eum statim propter insidias reees-
etsanguine non conlulil, postmodum ,'ut disi, cum sisse , et venisse JArabiam, sive Damascum : aique
came et sanguine conlulerit. Quae praepo-itio nos inde post irieniiium ad videndum Peirum Jcrosoly-
coarciat, ut sic distinguamus, ne statim , sive con- mam revertisse. Vjelcerle ita : Slatim ul baplizaius
tinito, curn carne jungamus et sanguine; sed cum sii, et accepio cibo confortatus, fuisse eum cum di-
superioribus hserere faciamus , ct legatur: Cum au- scipnlis qni erantiDamasci per dies aliquot: et sui-
tem vlacuit ei qui me seyreyavil de utero matris mew. peniibus cunciis in' synagogis Judsrorum, praedicasse
Ac deinde : Ul revelarei Filinm suum in me. El ad cpniinuo quod Jesus essel Filius Dei; et tunc isse
exiremum : Ut evanyeliznrem illuni in genlibus con- in Arabiam , el deArabia Damascum revertisse , et
tinuo : ut a proprio incipiat exordio : Non centuli ibi fecisse iriennihm : quos dies mullos Scriptura
cum carne el sanguine; magisque arbilrandum est sic lestalur , dicens: Cu:n implerenlur autem dies multi,
stare sensum : quia qni siatim missussit, pust re- consilium fecerunt Judwi ul eum interficerent (Actor.
veiationem Christi Evangelium gemibus annuntiiire, l», 25). Nolaeanlerii faciavsunt Saulo insidiae eorum:
nonsleterit : nec moris quibusdam tempus produxe- C et custbdiebant portas die ac node, ut enm inter-
rit eundo ad apostolos, et revelationem Domini ficerenl. AcCipifenifesergo discipuli ej"us nocie , per
cum liomiriibuscoiiferendo: sed abierit in Arnbiam, murum dimisertini, eum , subiniitentes in sporta.
el rtirsus reversus D.imascum, post lres annos Cum auiem venissel Jerusalem , tentabat jungere se
Evangelium prsedicaveril : el lunc demum Jeroso- discipuiis. Lucam yero 394 'dcirco de Arabia prse-"
nihil dignum aposlolaiu in
lymam veniens , Petrum , Joannem el Jacobum vi- lerisse , quia forsitan
derit. Arabia perpeiraratl: et ea potius compendiosa nar-
(Vers. 17.) Ncque veni Jerosohjmam ad antecessores ratione dixisse , qiise digna Chrisii Evangefo vide-
mcos apostolos. Si de aposlolis dixerat,non conlidi baVitur. Nec hoc segnilise Aposloli deptttanduni , si
cum carne et sanguine, quid necesse fuerat idipsum frtistra in Arabia fuerit [Al. commoraius siij: sed
iterare dicendo : Neque veni Jerosolymam ad ante- quod aliqua dispensaiio et Dei pravcepium fucrit ut
cessoresmeos apostolos? Is ilaque sensus lenendus , laceret. N:im et poslea Icgimus Paulum cum Sila
quem supra exposuimus. egressum , prolvibilum esse a Spirilu sancto verbutn
Sed abii in Arabiam : el iterttm reversus sttm in Asia loqui (Aclot. xvi). Aliler: Sed abii in Ara-
Damascum. Non sibi videlur hislorne ordo con- biam ; et iterum refersus sum Damascum. Quid milii
cinere, referenie Luca in Actibiis apostolorum D prodestisla relalio i, si legam quod Paulus post re-
(Act. ix), quod cum Paulus post fiilem Cbrisli velationem Christi statim ierit in Arabiam; el de
per dies mullos Evangelium Damasci loquere- Ariibia staiim Dam.iscum fuerit reversus : nec sciam
lur audenter, factee fuerint ei insidise, et quid ibi gesserit, quidve utiliiatis habuerii iius ac
393 'n sporta per murum liocie demissus sit, et ve- redilus? Dat mihi oceasionem allioris inlelligeniiae
neril Jerosolymamieiitans se jungere discipulis. A in hae cndem Epislbla ipse Aposiolus, cum de Abr.v
quibus cuiii vitaretur, et timerent ad eum accedere, bam, Agar , el Sar,a dispulans : Quw quidem sunl,
a Rarnaba ad apostolos illum esse perductum : et ibi inquil, per alieyoriain dicla. Ilmc enim sunl duo Te-
iiiirrasse quomodo Dominum viderit in itinere, el siamenta: unum quidem a monte Sina, in servitutem
Diimascifidueiiilileregeritin nomineDomini [Al. uddit generans , quw esl Ayar. .Sina enim ntons est in Ara-
Jestt]. Eral, inquit, cum illis, intrans eiexiensinJe- bia:,, qui junclus est ei, qumnunc esl Jerusalem (Gal.
rusatem , fiducialiter agens [Al. agentes] in nomine iv, 24, 25). Ei docfet veius Testamenium, hcc en.

* Jri allero Cislerciensi, quia post modicum cum sanguine, etc, i

S29 COMMENTARIORUM IN EPISTOLAM AD GALATAS LIB. I. CAP. I. 550
ancillse [Al. in ancilise] filium, in Arabia (quse inter- A
. cim ponit dies, ul ostendat non foisse grande icm-
preiaiur liitmilisei occtdtta) consiiiulum. Sttitim ila- pus, quo pi.tuerit aliijuid a Peiro discere ; ut ad iiliim
que ut crcdidit Paulus, ad Legcm, ad Proplietas, ad sensum a qtto coepit, cuncla referanlur: se nou ab
veteris Testamenli jam in occiduo positi sacranienla bomine dociuin esse, sed a Deo.
conversus , quaesivit in eis Chrisluin , quemjussus (Vers. 19.) Alium attiein aposlolormn vitli neini-
fuerat in genlibus praedicare: et reperio illo, non neni, nisi Jacobum fratrem Domini. Memini me dtitn
cst ibi diutius commoratus; sed reversus est Damas- Rtmiae essetn , impulsu fratrum librutm de sanctse
cum, hocest, ad sanguinem el passionem Clirisli: et Marise virginitate edidisse perpetua. Iu quo milii
inde proplielica leclime firmalus pergit Jerosoly- necesse fuit de his qui fralres Dominidicii sunt, diu-
mam , Iocuin visionis el pacis : non tam discilurus tius disputare. Uude qualincumque sunt illa quse
aliquid ab apostolis, quam cum eis Evangelium quod scripsimus, his contenii esse debemus. Nunc hoc
docuerat, collaturus. sufficiat, ut propter egregios mores , ei ineompara-
(Vers. 18.) Deinde posl annosires, veni Jerosoly- bilem fidcm sapiensianique non d mediam fraterdi-
mam videre Petrum. Non ut oculos, gcnas, vulium- ctus sit Domiiii: et quod pritnus ei Ecclesi;e prae-
que ejus aspicerei, ulrum macilenlus, anjiinguis; fuerit, (|iiseprima in ggg Cliristuni credens ex Ju-
adunco naso essel, an recio : et uirum frontem ve- B dseis fuerat congregata. Dicuniur quidem et caeleri
stiret coma : an (ut Ciemeus in Periodis ejus relerl) aposloli fralres Domini, sicut iu Evangelio : Vade,
calvitiem haberet in capite. Nec puio Apostolicse dic fralribus meis: ratlo ad Palrem meum, el ad Pa-
fuisse gravitatis, ut post tanlani a triennii prccpara- Irem vestrum: et ad Deum mettm, et ad Deum veslrum
lionem , aliquid humanum in Pelro voluerit aspi- (Joan. xx, f"). Et in psalmo : Narrabo nomen tuum
cere. Sed Iiis oculis aspexit eum , quibus et modo fralribus tneis: in medio Ecclesiw canlabo ie (Ps.
in 395 Ejvistolissuis videtur. Ilis oculis Paulus vi- xxi, 22). Sed prrccipue hic frater dicitur, cui filios
dit Cepham , quibus nunc a prudeniibus qtiibusque matris suas ad Patrem vadens Dominus commenda-
Paulus i|ise conspicitur. Qtiod si cui non videtur, verat. Et qtiomodo Job et casteri palriiirchae dicti
ctim superiori sensu jungal [Al. junget] haecomuia: sunt quidem famuli Dei, sed quasi egregium quid-
quod nihil sibi aposloli contulerint. Nam et quod dam Mnyses habuit, ut scriberetur de eo , Sed noit
visus [Al. jussus] sil ire Jerosolymam , ad hoc isse sicul Moysesfamiilus meiis (Ilebr. m, 5): s.ic et bea-
ut videret aposiolum , b non discendi siudio , quia tus Jacobus spceiitliter fraler Domini (ut anle dixi-
et ipse eumdem prsedicalionis haberel auctorem; sed mus) appellaius esi. Quod auiem excepiis duodecim,
bonoris priori apostolo deferendi. quidam voceniur apostoli, illud in causa est: om-
El mansi apud eutn diebus quittdecim. Non grandi C nes qui Dominuni viderant, et eum poslea pravdica-
indiguit magisterio qui lanlose ad videndum i'eirum bant, fuisse aposlolos appellatos , ut ad Corinthios
tcmjiore praeparavit. Et licet quibusdam stiperfluum •scrihitur: Quia lisus est Cephw, post hwc iltis unde-
videatur, iiumeros quoque qui in Scripturis suni ob- citn: deinde visus est plus quam quingenlis fralribus
servare : lamen non abs re arbitror quindecim dies, simul, ex qtttbus mulli manenl usque adhuc : quidam
quihus apud Petrum Paulus habiiavit, plenam sign.i- aulem dormierunt: deinde vistts esl Jacobo , deinde
fic;n-escieiHam , consuinmatamque docirinam. Si- aposlolis omiubus (I Cor. xv, Sseqq.). Pntilaliin vero
quideni quiudecim suut carmina in Psallerio, et tempore proeedeute; et alibi nb his quos Dominus
quindecim gradus per quos 3d caiienduui c ascen- cleger.il, ordinali sunt apostoli; sicul ille ad Pbilip-
dunl Deo, el in atriis ejus consisicndum jus>tus pinses seriuo declaral dicens : Necessarium aulem
ascendit. Ezecbias quoque quindecim aniioruni spa- existimitviEpaphrcd.tum fratrem,\coopeialoremetcom-
tio sibi ad vitam dato , signmn aoeipere mereittr in militonem mcum, vesmtm aulem apostolum, et mini-
gradibus (Isa. xxxvm): el solemnilates Dei a quinto strum necessiiatismeai millere tid vos (Philip. n, 25).
deeimo die incipiunt (Exod. xn). Necnon (quia du- Ei ad Cori.ithios de lalibus scribilur: Sive aposloli
plicem inielligeiitiam sequamur) propterea quinde- Ecclesiarum, yloriw[Al. ingloria] liei (II Cor. vm, 23).
a Nibil ejusmodi in Recognilionum libris Cle- J) rtim Fcliola subscribit. Exponenda laiius senientia
menti perperam ascriplis liodieiium est iuveuiie. est, (licium fralrem Domini Jacobum, juxia recejitam
Mox unus Cislerciensis, triennii prwdicitiionemie- apud Jodivos consanguiniialem, uipote qui natus sit
git.b exMniia s..ri>reDeiparse, qua'MariaCIeoph;e, id est,
Duo mss. non videndi studio, quia el ipse, elc. Cleojilue tixnr fuit, eique Jacobum, Josein, Simonein
Aniea erai, qui pio quia. et Judam jieperit, et fratres Dominiuna omnes u Ju-
c ln uno Palaliiio desiderantur voces, ad canen- dseis npini Matlhaeumuominaniur. Solebani. auiem
dum. Victorius quemadmudum et R:ibb;inus rectius ilebraii u'nx iiaires vocare htijusmudi consiingui-
laceni suusequens verbuin, ascendunt. neos sivc c<>nsohriiios, qtios ei nos aliquando Ger-
d Hanc vocem non imellexii M.nianus Viclorius : manos sive fratres germanos dicimus. Tola difiicullas
ideo de suo posuil modicam contra consensum in eo est, quod Jacobus isle, ut etalii, Alphaeililius
mss. codd. , qui omnes reiinent, sapienliamque non diciiur, non Cieophae: cuisalisfaciuius deiiionstrando
mediam, id esl non mediociein, sed primi gradus, illud ^iSn nomen Judseis familiarc, posse utroque
plenam et consiimmatani. MART.— Maluit Victorius, modo legi et Chaiphai, el Cleopliai. atque iia a La-
non modicam.Cseteium vide quae et nos observamus lino siveGracc» alibi llalphai, olibi Cleopltai
laudato conlra Helvidium libro ad liirronyniiaiiain lectum. Vide interpreie
de fratnbus Doniini seiiieiitiani, cuiomnis theologo- supr. Coinment. in Matth. xn.
PATROL. XXVI. 11
 351 S. EUSEbil HIERONVMI 532
Silns fju0fJueel Judas ab apbsloliS, apostbli nbhii- :k pefseculus ftierat, pbluisse existere glbribsum, nisi
iiati siinl. Uride velieiiientfef ferfavit; qiii a arbilra- pfaedicalib ejus, cprum quoque qui ahte cum c ma-
lus testJacbburii liiirifedfeEvangeiife; ess'c'apbstoTiini iiini hbvefaiii, fesspljudicio cohiprobata. Elad pro-
fralrem Joannis": querii ebnstat pbst Stepliariuiri bosituiii occultfe rledit, tam breve leiiijihs se in Jii-
jiixta fideffiActuuiii apostbrbfum Sanguiheiii fuuisse dafeaJTeciSsecoiiDfihahs tit etiaffl vullu crcdfentibtis
pfo Cliffstb (Actof. iiii)'. Hicauieih Jacbbus episep- "cssel ipotiis. Eir qho ostendil, hori Pelruni, holi
piis Jerbsolyrivbfuiii pfiniiiS fiiit'; coghomeriib Jli- Jfcbbuni; hbn Jofarinemsfeliabuisse dbctores; sed
sliis : vif tantaVsaiictilalis fetf unibris iii ppuTb, ut Christum , qui sibi Evangeliiiffi revelasset. Simul
fiffibriaiii vesliiiVfehtlejiis cerlalini 397 cupfefferit aritehi holariduni "^uodsiipfa dicatur Eeclesiam ex-
allihgefe. Qhi et. ijjse pbslfea de teiiiplo a judseis ppgnasse , bic liderii: ibi homibes, iiicrem; ul niiiic
prsectpiialus; successofeii) liabiiit Sinjbneiii','querii et [Al; tiihci bjipbfiufiius ihferreturi Evangelixaifideni,
Ipsum tfadunt pfb Doniihb crucifixuiii. Nfegat's'eita- quam aliquando expugtiabal. De Ecclesia fehihisi-
"qtieprseief libs queriiqiiaihapbsfblbnim cbhveriisse, friilitfefsbhafe nori polerant.
rie occulta conlfadictib nascefetur': etiairisia Petfb (Cap. II. — Vefs. 1, 2.) Deinde post ariiibs qua-
iion es dbcliis, alios habiusli apbslolos pfseceptbfes. tubfdechh' rufsurivascendi Jeiosolyinam; CuihRdrna-
Noii vidii attieiii eos : iion qubd "cbiilemptuldiice- ii bd, 'dssumptdei TilO. Ascendiaulem secundumreve-
iei, sed qriod illi ail Evarigeiium pr&aicaridiiiii tolb latibnetii: el cbntuli Cutiiets Evatitjeliiim, qiiod prce-
fueraht brbe dispefsi. flico IM:genlibus: seorsurn dulerit 'liis qui videbdiititr,
(Versl 20.) Qiiw dtiiem 'scribo vb'bisf:eccecbfam ne forie in vacuitmcurrefetn, arit cucurrisscrii.Id qubd
*D'eo, qiiid hoh riieritiot. Sivfe iinipliciler aecipich- sripfa Laliiiiis ihlcrpres, dcquievi, dixerat in feblocb
diiiii, ut sit : Qiiavscfibfevbbis ; vera suni";et Dfeb ubi scfiptiihi esl: Continuo riondcquievicafni et sdri-
teste confirmb ; qiiia hulla aftfe verbbruhi, nullb guini,m prsesehti ibco; contuli, magis'quaih 'dcquievi,
suisi fticata riifehdacib. Sive alliiis; ut legalur : Qtise iritenVreialuSfest'.Et ut verius dicari),a Serriio Grse-
scribo vobis, cofaffiDeo suril, idesl; Dfeidigrra cbii- cus ysMipnv alirid (juiddanj quain apud nos inltei-
spectii; Qtiare auteffi Dei digha cohspectu? Quia Hgitrir, cuni scilicet ea quse nbvimus, conferinius
scilicet, non mehtibf. Et quomoab bculi Dbiriinisii- ciiih imicb; et quasi iri siriuih e]us fel cbhseieriiiam
pfefjustos (Psai. xxxiri); averlit autem facieriisharii fepbriitinis, ui pari bbiisiiio vtel pfObanda siht; vfel
a cbnspectu inipibruni: iia riiihe ea quaescfibiintuf, lihprobarida, qrise iiovimiis. Ascehdit igitur pfest
corarii Dbriiinb suiit; nie iiori hieriiieiile qiii scribb: qtiatubfdecim arihbsjefosblymari), et qtii piiusiaii-
quae noii essent cofaih Dbhiirib",si irieiitifer. Hoc lum ad videndurij pferrexerat Pfefruiii, et diebus
auVeffiiioh sulum de bis quaferiunc scfibitad Gala-:G qtiiiidecim manserjai "apiideurii; nuhc se dicit ideo
tas ; potest accipi; sed et generaliler de bis oriiiii- peffexissfe; ut cbriferfetcurii apostblis Evahgeliiim;
btis Ejvislblis: quia ribh suiit falsa qiise scfihat et assuihpto Bafnaba circuirieiso, el Tilb fexgentibus
cor ejhs veiliaqufe iibii discfepehti. liabehte picepulium : ut sub orfe duorum fet'triiiih
(Vfers. 21.) Deiniieiieitiiri pdrles Syfiw et Cilicim. testiiiiii,'staretbnih'fe vferbum (Deut. xix; iS). Aliud
Post Jefosolynise visibnerri veriit adSyfiam:, quse est auteiri cbnfefre, alihd aisfeere. Inferconferenlfes
iibbiscum diciuif 'excelsa atque sutliiriis: Et iride sequalitas est; irifferdbcentfeffiet discenlfehi, nrinor
iraiisiit ad Ciliciam, qiiaiii in fidfeChfisti cupiebat est ille qiii diseit. Jri principio fuiei, in fransilu apo-
asiirimcrte,evangelizahs feivocatiohehi p.cenilfehtiae : stolos viditp/. vidct]. Post ahnos (ut ipse ait) de-
Ciiiciu quijipe intefpretatiir ossump/?)"slve vocdtio cem et sejpiern, plche cum eis loquilur, et sfehumi-
imnehtabiiis. liat: et ne 399i fobte in vacuuffiaut currefet, aut
(Ve.fs. 22-24.) Erain autem iynoiiis fdcie Ecciesiis cucurfisset, ihqiiirit. Duplicemob causam,quo et lni-
Juilww , qum erant hi Cltrisio Jesu. Taitium quiem iiiiJitas bslbndefelur Pauli;qui docior in toto orbejam
ditdUum hubebimt: qubhiam qui peiseqiiebalur nbs genLiitih,adprsecessofesaposiolos cucurfissei; etGa-
ex- -
aliqudndo', nunc 'evarigetizatfidemqudmqiiohdaih laiaediscfereiit{.4/.dicereni] non rfeprobasse Evange-
pugnabat: ci inme.fjlqrificabanlDeum. Ecclesise qase D ; lium ejus, eos quoque qui in Judaea Ecclesiis prsesi-
crant in Jud:va, Paulnm lanlum runiore cognove- debani. Simul aufeffi et illud dbcet, qiibd pro Ciiri-
raiil- Ex quibus pieraeqoe emn niagis persecutorem, sti fide et Evangejii Jiberiaie, ad eos ipsos qui d'e
.quaiii apostolum viderant. Syria vefo et paftes Ci- eo plura cognoverant, quod Legem infringeref,
liciiM,. Ai-aliia et bamascus, ex yi.iitiiqtiqque eum Moyseh 'desifuefet, circuiiicisionem peiiiius aufer-
"forsiian ..vver-nl: qnia Doctor gejitium Evangeii.i.im ret, ausus sitducere Titum, lK.niiiiem incifciimci-
Ciirisli iion Jmiaas, sed geiiiibus 3'gg phbdicabat. siim. Et inier laiitam multittidinem Judaeorum et
..Tomm a-jieiii qiiod b agit, iliud esi : ut doceat se inimicos suos, qui qhasi ob zeluffiLegis sanguinem
iiuhiqisain de persecuiore apud eoB ipsosqubs prius ejus iiaurire cupiebahl, hec Vpse, hecTitus aliquo
-aUmis vuietur ilii sehsisse aucibr Qusest. iri Sa- his.s'., pfb dgii.
c Duo rriss., Rabbanus etVictof., euihmale nove-
crah!ScriplurammterS.Ailianasii-bper'a;qu:i?sJt.i52?
sifjiinlem iilud Apostoli ad Hebrseos xi, :5S.: pf).),ot.Se fttitt.' ..,":•
a Ahdiant
:itvpLT!:c'M'7@-/io-av,de decollaio Jacobo fralre Doinini , illud imperiti Clerici, quiperiliam lin-
iiilerpreiauir. - - - . ^ ,, t jgiise Giaecsein Hieroiiyiiio noluril fuisse, nisi ffiini-
i> Legebatur anlea , quod ait, conlradiceulibus riVahiet fere liiiliam. MART.
§& COMMENTARIORUM IN EPiSTOLAM11) GALATAS LIB. 1. CAP. H. 534
i-:-- ; , . in , ; : i, . .i .'V .•-..( ;'•. <!...>. .,'•,t .<.
sirit terrore superati necessitati cedere. Qure ppltiit A gendum l quod f ilus ipse qui compeili anle non po-
iiiiiiere veniam ; vel prb loco, vei pro auctorilale luit i ad circtiincisioitem, rursum circuincisus sii,
hiaj.ifura, vel pro numcro Ecclesiarum, quae de Jn- satqtie .subjecius ? Aut, quae csl ista verilas Evan-
dseis m Chrisib credebant, vei protempore, nc tan- tgelii, bypoefisi ce.dere Judseorum ; el ea quaepri.us
lairi simul invidiam sustiherenl. Quidam posl qua- sscybala sestimaveris, et.qtiasi.damna coniemnseris;
tiibrdecihi aiinbs euni Jerosolymam ascendisse lu.nc (obsefvare, el esse aliqiiid scstimare, cum niliil sinl ?
Oicuiii, quando in Aelibus apbstblbrum deqiiaeslio- Sed » e,t ipsius Epistolse sensiii vaide repugnat, Gaia-
riibiis bbservahdse, vfelprselefihiitendse Legis, inier tas I ad circumcisionem revocare. Hoc loto ser.monis
cfeaeiites Antiocliii oria dissensio est; et placuit sui i lextu agit, ut doceal se Hebrseum ex Hebrseis,
ire Jerbsblymam, et senteniiam majorum prsestolari, omnia < qiiondaiii Legis bpera servanlem , circumci-
qiiandb ipse qiibqiie Paulus el Barnabas missi sunl: sum i qctava die secunduni Legem Pharisa;orum: ni-
ei lioc esse quod in codicibus legaiur Laiinis: Qui- li.loininuslamen I obCliristigraiiam universacohtem-
bus ad horam cessimus subjectioni, ul veritasEvan- nere. \ NamcumissetJerosolymam, el.falsifiatresqui
qelii perseveraretapud vos. Quod scilicet propterea ex i ci.rcumcisioiie crediderant eum velieni impellere
Pauliis et Barnabas de re nianifesta, quasi dubia -s ,401 l,t circumcideret Titum : nec Tilum, nec se
se initii passi sunl,[AL sintj Jerosolymam : ul ma- B cessisse violenlise, quo ininus custodirent Evangelij
jbriim quoque judicib Evangejii grafia conlirniaia, veritatem. Quod si dicit se necessiiale superatum ui,
credenlibus probaretur, el nnlli rcsideret^ullra du- circumcnierei Tilum : quqmodo Galatas i'evocat a
bitatio circumcisionis oniis^sercumapostojorum es- circumcisione, a qua ncc Tilum, qui secum fueral
set liileris imperatum, jiigum Legis ab his qui in ex gentibiis, Jerosolymis jiotuit excusare ?: Itaque
a aut juxta Gracos codices est legendum, Qiiibus ne-
Clirisium .- , .. ex-.' cerilibtis
v?.,>,•. .,•crediderant , • , anferenduml
f•
Potcst atilcii) boc qiiod ait: Coiiiulictim eis Evan- que ad horain cessiinussubjcctioni; ut consequenlei;
geliutn, quod prmJico iu genlibus: scorsumaulem his, possil inlelligi : ul veritas Evaugeliipermaneat apud
qui videbanltir: neforle in vacuuin ciirrerem, vel cu- vos. Aul si Latiui exemplaris alicui fides placet, se-
currissem, et sic intelligi,. ut abscimdile cum apo- cundu.m stiperiorem seiisum accipere delicmus : ut
stolis graliam Eyangciicae libertatis, 400 et Lcgisi ad horam ccssib non.circumcidendi Tiii, setj euiidj
abolilae yetustatein coniulerit, propter muliitudi-- Jerosoiymam fuerit. Quo scilicet idcirco stibjectioni
nem credentium judseoruni, qui .necdum poierantt cessennl Paulus el Barhabas eundi Jerosolymam,
Chrislum adimpielionem et finem Legis audire, quii s.editione ob Legem Aiitiochise cp.ncitata : tit per
el.absenie Paulo , Jerosolymae jaciaver.ini [Al. ja-7 ... . Epistoiam apo.stqlqrum, sua senjentia iirmareiur, et
cliiayerant], frustra eum currere aiit cticurrisse, quji G maneret, apud Galatas Eyangelii yeritas, qute noii
puiaret Legem velerem non sequcndam. Non quodl esset in liitera, sed in spifilu ; nou in carnali seiisii,
jPaulus. limuerit, r.e per decem et septem annosi sed in inielligeniia spirijuali; nec in manifesto
falsuin in gentibus Evaugelium pradicasset; sed utl Judaismo, sed in occulio. Sciendum ycro, quoij, au-
ostenderet prxcessoribus suis non se jn vacuuinl tem, coiijuiictio quae in praesenti lpco ponilur :
currere aiil cucurrisse,fsicut puiaverant ignorauics. Propier subintroduclos autem jalsos fratres, super-
(Vers. 5-5.) Sed nequeTitus quimecum eral, cttm i flua sit: et si legalur, non lwbeat quo^dei respoii-
essel ex genlibus, compulsus esl circumcidi. Pfoplerr deat, illamque concludat'; sed esse o.rdinem-lectio-
subinlrodttciosaulem falsos fralres, gni subinlroiminlt nis et sertsus : Sed neque Tilus qui mecum erat,
exjtlprarelibertaiemnoslram , quain habemus bi Chri- cum esset e»;^entibus, compul^suscst cir.cunicidi.
sto Jesu, ut nos in servitutem redigerent: quibus ne-- Statimque siibjyiigat quaecajisa fueyit, tit ad circiim-
que qd horam cessimussubjectioni,ut vcrilas Evttngelii i cisionem iinpcileretur invitus :. Prppter subintro-
permaneatapud vos. SiTilus, cum essei ex gentibus,:, ducios, inqiiil, falsos fralres, qui subintroierunl ex-
nullo poitiit lerrore compelli, ut circumcidereturr plorare liberlaiem nostram qudm Itabemusin Christo
Jcrosolymis, in Judiuorum meiropoli ciyiiate, inn t> l%Jesu, ultios in serviluteinredigerent. c Qui cum niinis
(|iia,Janta. Paulus blaspheniiav in Moysenflagraii.at-E it D terrerenl, et muliiludine vclieni hos a liuertate
invidia : ut posiea pene a Juda'is inierfectus sil,:, Clirisii in Legis traducere servituiem, ne ad. tempus
quando a trihuno liberatur, ei Romam vincius ad d quidem eis cessimiis, ut circunicideremiis Tiiiim ;
Cacsaiem miliimr : quomodo quidam b pulanl Ie-> maxiiiie cum et aliqua ob Ecclesiasticam paccm pp-
gendum esse , qtiibus ad horam cessitriussubjeciionj, i, tueril ijbs heccssitiis cxcusare : ct Iioc tolunj.feci-
ut verilas Evmgelii permaneat apud vos, et inielii-i- mus, u'lvobis nuila fieret occasio ab Evangelii gra-
a Voces, ex geiitibits, nosifi mss. ignurani. ciiri) .ea legerat, cbnteridil , niaiiiresiarii eaih essb
i> Opiiior LJiiiiav vfeteris, qiiari)lialicaih vocaut, t, viiidiioriem'Scripiiifw. ilodiefhh iiulem excin|ilhiik
interprctationis auciores perslringi. Hanc criim m cuiii Laiina., iriiii Grseca;..Uiernny.mLiuailcciibni,
Jtijsse ejus le.ctioiieinabsque ncgandi pariicula cpl- il- tteqtte,tid..lioritm, asii.piilaniur, ,.Quqdpajilo inferius
ligere licei cuin ex veiustissiiiiis Patili Episiolarum m addii S. Pater de Grbecoruiiicbilicuhi stii ieiiipbris
Liilitiis codd.,. luni cx aliquol, qtti Ipcuni htiiic iia la variii.i^pi,ie,ridip:siyii Ambi^o^sj.aster obse.rvai...
livudaut., L.uiiils pairibus. .Terluilianns, lib.y con-n- * Uiini P.ilaiiiujs, Qiti citm minis terrere mullitH*
tra Maicibnem, cap. 5, neduih idi
respuil ipse negaiidi dinem veltcnt, et iids a iibeitdte, eic.
pariteulam , s«d lioc insupur «onlra Inmticum, qui |ui
 333 S. EUSEBU HlERONYil! s'3«
ti:i reeedendi. Si igilur nos Jeroso'ymis inler tan- A nem. '~iT.ip&u.to-j est, et niullis q»a! in medio stiut
tos Judicos imniineiitibus bine inde falsis frairibus, iiiterjecla sublniis,1 sic breviter legi polest : Mihi
el liis qui majores erant aliqun ex parle 'cohibenli- enim qui videbantiir csse nihil conltilerunt : sed
bus, nulla potuimus vi ac ratioue conipelli, ut ob- econtra dexleras dederunt inihi el Barnabse, socie-
servarernus circumcisionem quam sciebamus esse liiiis. Aut cerie ille absque jactaiione sui, occultus
finltam : vos ex gentibus, 402 vos '» Galatia, vos est senstis : Milii qtti videbantur esse aliquid, niliil
quibusvis nulla inferri poiest, ullro a gratia rece- contulerunt; sed bcoinra a me eis collaium est,
dentes, ad Legis jam abolilse transcendistis ve- dum (iunt in Evangelii graiia firmiores. Toium aulem
fuslaiem. quod dicil, boc est : unus aique idem mihi Evange-
(Vers. 6.) Ab his aulem qui videbaulur essc ali- liuiii prsepuiii, el Peiro circumcisiouis credidit. Me
tjuid, quales aliquando (uerint, nihii mea interesl : misit ad gentes, illum jiosuit in Juda-a. Nec gentes
Deus personnm liomhis non accipit. Licel, inquit, poieraut adulta jam ailaie non profuttiro circtimci-
Peirum et Joaniiem Doniinns secum apostolos ha- sionis dolore criiciaii, el abstiuerc se ab escis, qui-
buerit, ei transflguratum eum in monie viderint biis semper assueveranl, e( qnas Deus creaveral ad
(Mall. XII; Marc. ix), et super ipsos Ecclesiae sit utendum : nec hi qui ex Judavis crediderant el cir-
1
positum fundainenlum : mibi lamen niliil referl, B cnmcisi erant, et ex cnnsuetiidine quasi secunda
quia noii adversum eos loquor qui eo tempore Do- natura, putabanl se a Cseterisgenlibus plus habere,
minum sequebaniur, sed adversuiu eos loquor qtii facile contemnere jpoterant ea in quibus gloriaban
nunc legem praeponunt graiise : nec delrabo prse- lur. Providentia iiaque Dei, alius apostolus circum-
cessoribus, nec in aliqua parle accuso majores, sed cisis dattts est, qtii Legis umbris videretur ac-
hnc dico, quia Deus pcr.sonam homiiiis non accipit. quiescere, alius iri prKpuiio conslitulis, qui Evan-
Non cnim accepii. Moysi, non accepit David, non gfeliigratiam non puiaret esse serviiium, sed liberam
acccpit alioruni : nec eorum ergo accipiet, qui ce- fidem. Ne sub aliqua orc.isioiie impediinenluni fidei
dere quibusdam videntur ad tempus, lamelsi ipsi nascereiur : et prbpier circumcisionem sive jiraepu-
mecum sentiant, Petro quoque dicenle : In veri- lium, non crederelur in Chiisium. Nec boc dicimus
tale cognosco, quia non est acceptor personarum quod Pelrus, qui 1et ipse iu Aciibus .ijiosiolorum
Deus : sed in omni loco qui timel eum, et operatur litillum hominem: communem csse lestaius est
justiliam acceplabilisei est (Acl. x; 54, 55). Quo ila- (Acior. x), et in illb vase, qnod quaiuor angulis de
que argumento ipse sanctus apostolus Pelrus adver- cielo missfmi videfal, edoceiur niliil inieresse, Ju-
sum eos qui in Cornelio ex gentibus baptizato, nec dieus sit aliqttis, an geniilis, quasi obiitus priorum,
circumciso, scandalum sustinebant, utitur, et pla-1Q super Evangelii gratia, Legem pulaverit observan-
cat eos se non poiuisse negare aquam his qui Spiri- d.-nn: sed ui. ipse quoque Legem cuslodirese siniu-
tum sancium acceperaut : eodem nunc sanclus lans, paulatim Judavos ab aniiquo vlvendi more
aposlolus Paulus adversum ipsum Peirum dispuiat, deducerei. Non eiiiin poierant tantum observaiibnis
quod personarum non sit acceptor Dens, sed tinuni- laborem, et veieris vitaecauiissimam 404 conver-
quernque jvroverilate judicet. Et ita caule et pede- sationem, quasi purgamenta subito et damna con-
tentim imer laudein et objurgaliouem Pelri medius tenmere. Ex quo perspicimus, propterea dexleras
incedit, ut el prsecessori apostolo deferat, et nihilo- datas Paulo et Barnabae b socieiatis, a Peiro, Ja-
niinusaudacier ei resislat in faciem, verilate com- cobo et Joanne : jie observaiione varia, diversnm
pulsus. Clirisii Evungelium pularelur; sed et circumciso-
Mihi enim qui videbantur, niliil conlulerunt. Ipse rum et habeulium procputium esset una communio.
stiperius cum illis contulit, et mulia ad eos relulii, Pulchre autein piseslruxit, dicens : Qui enim ope-
quae in gentibus perpelraret : i!li iiihil coniulerunt raltis est Pelro in opostolalum circutncisionis: ne
ei, sed taiiiummodo quse ab eo dicla sunt compro- quis eum piil-arel deirahere Pelro, sed ui laudibus
bames, dexteras derlerunl consortii, et unuin sunm ejus aiite privmissis, inlelligeretnr Petrus ideo cir-
Paulique Evangelium firmavenint. Rursum noian- ]D cuiiicisionem aiiqiia ex parle stiscipnre, ul eosqui
duin, quod a contulerunl,verbum ipsum sitin Grscco, sibiexJudieiscredili fueranllticrifaceret, elinChrisli
de quo anie trnciavimus. fide ei Evangelio:custodiret. c Suliintelligil eliam
' si iile absqtie culpa faccrel, el ad lempus ob-
(Vers. 7, S.)Scd conird cum vidissenl quod credi- quod
titmestmihi Evangcliumprmpulii, sicut 403' Pelro servando, quod nbn licet, ne sibi crediios perde-
circitmcisionis. Qui enim operatus est Peirb in ret, se magis prb liv:ingelii veriiate ficere debere
apostolatum circumcisionis,operaats est et mthi inier quod sibi creditum esl in pr.Tputio, ne gentes Le-
gentes. Et cum cogno.vissentgratiam quw data est gis onere et difliculiate deierrilae, a Christi flde et
d cretlulitaie discederenl. Occttlla bic oritur quaeslio:
milti, Petrus^lel Jacobus, lel Joannes, qui videbantur
columnwesse, dexlras dederunl mihiet Rarnabw, so- Qnid igitur? Peifus si invenisset ex genlihus, non
cietatis : ut nos in gentes; ipsi aulcm in circumcisio- eos adducebai ad fideui? Aut Paultis si ex circum-
« Yeiercs ediii ipsuni verbum Grsrcum interte- c Idem ms., subintclligieiiam, quod ille, et-c.
conlulerutil, eic. A Supino crrore legebatur antea, crudelilate.
runi : qnod jrpoo-KvifievTO,
V Yocem societatisPalatin. ms. ignorat.
S57 C0M5IENTARI0RUM IN EPISTOLAM AD GALVTAS LIB. I. CAP. II. 558
cisione aliquos reperissel, non eos ad Cbrisii A benlis ad Coritttliios. et ad Tliessalonicenses, ad
baptismum provocabat ? Quse ita solviiur, ul dica- omnes gentiuni Ecclesias, ul praep.irarenl munus
mus principale singulis in Judseos et gcnies fuisse hoc per se ve! per alios qui eis placuissent, Jero-
roandatuni, ut qui defendebant Legem, liaberent solymam deferendum. Unde nunc confidentci'dicit,
quem sequerenlur; qui Legi gratiam pr.rferebant, quod etiam sollicilus fui facere hoc ipsum. Possun!;
non dressel eis doetor el praevius. ln commtine vero atilem et alio genere paupercs accipi, de quibus in
boc eos habuisse propositi, ui Chrisio ex cnnctis Ev:inge!io dicilur : Beaii pnuperes spirilu : quoniam
gentibus Ecclesiam congregarent. Legimns enim et ipsorum est regntim cwlorum (Matth. v, 5). Merenlur
a sancto Peiro gentilem baplizalum fuisse Corne- quippe tales in memoria esse apostolorum. Necnon
lium, et a Paulo in synagogis Judseoruni, Chrislum et illi patiperes , de quibus in Salomonc scribiiur:
sae))issimcprsediealum. Pelrus, el Joannes, el Jaco- Redemplio viri animw, propriw diviliw (Prov. xm, 8).
bus, qui videbantttrcolumnwesse (Actor. x, xm, xvn). 408 Paiiper vero non sustinet comminalionem.
Ter supradictuin de aposiolis leginius : Seorsum Non enim poteKl ftituruin [Al. fuiurarum] pcenaium
autemhkqui videbantur. Et: Ab his qui videbaitturesse audire lerrorem, pauper in lide, pauper in gratin,
aliquid. El: Mihi enim qui videbanturesse aliquid, ni- non habens divitias spirituales, nec scientiam Scri-
hil conttileruni. Solliciius itaque requirebam, quid- B pturarum, qu;« auro el argento, et prelioso Iapiili
nam essel quod diceret, qui videbanlur : sed nunc comparantur. Qtioniam igitur non egenl sani nic-
me omni scrupulo liberavit, adjiciens, qUivideban- dico, sed hi qui male habent, proplerea et aposiolis
tur columnw esse. Columnse igitur sunt Ecelcslae in dexterarum communicalione convenit, ne sper-
apostoli, et maxime Petrus, Jacobus , et Joan- nerent pauperes, ne despicerent peccatores; sod
nes , ex quihus duo cum Domino ascendere meren- semper meminissent eorum, sicitt Paulus Corinihii
tur 405 '" nioniein, quorum uiins in Apocalypsi illius meminit, quem cum in priore Epislola con-
Salvalorem inlroducit loquenlem : Qni viceril, (a- tristasset ad tempus, ut corpore per poenitemiam
ciam eum cotumnamin lemplo Dei mei (Apoc. ni, 12), laborante, spiritu salvus fieret (I Cor. v): in se-
docens omnes credentes qui adversarinm viceriut, cunda, ne majori tristilia absorberetur, revocat ad
posse columnas Ecclesite fieri. Ad Timbtlieum vero Ecclesiam. Pelitqtie cunctos, nt confirment in cnm
Paulus scribens ait : Ut scias quomodo oporleai le cbarilalem, el donent fralri sicut ipse unicuique
in domo Dei conversari, qum est Ecclesia Dei vivi, eorttm in facie Chrisli donaveril, implens pactum
columna autem et firmamenlum verilalis (I Tim. ii, quod Jerosolymis fecerat, ut semper pauperum re-
15). fliset cseteris instruimur, lam apostolos omnes- cordarelur.
que credenles, quam ipsam quoque Ecclesiam eo- 'G (Vers. 11 seq.) Cum aulemvenissetPeirus^An-
lumnam in Scripiuris appe!lari,et niliil interesse de liochiam, in faciem ei restiti: quia repreheitsibilis erat.
corpore quid dicatur, an membris, cum el corpus Prius enim qttam venirent quidam a Jacobo, cttm
dividaltir in membra, et membra sint corporis. genlibus edebat. Cum aulem venment, snbtrahcbai e!
Dederunt itaque Pelrus, el Jacohus, et Joanncs, segregabal se limens eos qui ex circumcisione ertml,
qui videhantur columnae esse, dexSras Paulo et Bar- et simulalioni ejus consenserunl, el cwteri Judtvi:i'a
nabse, societatis; sed Tilo qui cum eis erat, dexlras ut el Rarnabas ducereiur ob eis in illa simttlalione.
non dederunl. Needum quippe ad eam mensuram Ex eo quod Petrus anleqtiam quidam de Jerosoly-
perveneral, ut possent [Al. possint] ei Chrisii mer- mis Antiocbiam venirent, edebat cum genlibus,
cimonia ex sequo cum majoribus credi, et eumdem ostenditur non eum oblitum fuisse jiraecepti: iuillim
a tenere negoliationis locum quem Barnabas lene- hominem comniunem et immumlum dicerc; sed
bat, et Paulus. quia propier eos, qui adhuc Legem obserrandain
(Yers. 10.) Tantum ut pauperum memoresesscmns, putabant, pauiiilum se a convictu sublraxerat gen-
quod etiam sollicilus fui hoc ipsum facere. Sancli tium (ita ul eliam cicleri qui ex Judseis efanl, sitni-
pauperes, quortnn prsecipue ab apostolis Paulo et liler facerenl, el Bamabas qui cum Paulo in genti-
Barnabse cura mandalur, bi suut, qui ex Juilnis D bus Evangeliuni praedicabat, lioc facere cogerelur),
credenies, preiia possesiionnm suarum ad pedes hi qui Aniiochise crediderant ex geinibus. nec fue-
sposlolorum deferebant egentibus largienda, vel rant circumcisi , compellebaiitnr ad Logis onrra
quia conlribulibus, cognaiis et pJfeniibus suis, iranscendere : non iulelligenles dispensaiionem Pe-
quasi desertores Legis, et in crucifixum hominem tri, qun Judseos salvari cnperet: sed putantes iia se
credentes, deleslationi et piaculo ducebaninr. In ho- Evangelii habere ralionem. Ctnn ilaque vidiss.a
rum ministerio sancius apostolus Paulns quanto apostolus Paulus periclitari graiiam Chrisli, nova
laboi'e sudaverii, Epislolse ejus tesles sunt, scri- bellator c vetus usus est arie pugnandi, ut dispeu-

a Snbintellige, posset, qno'd verbum

elegantius bilur, ut eamdem servet nomenclatnram lam hic,
ex Laiinae linguae ingenio S. Paler non repelit; quam paulo infra, Hieronymi leclionem mutal, ac
neqiiidijuam enim, lenerei, Yictorius re=cripsit, cui Petro Cepham subsiituit.
alioqnin claudicare Laiina locotio visa est. c Rescribimus velus, cum Yiclorio, pro quo reti-
",,.blierum audet Victorius supor qnaniliceat:,riam nuit Martianseus minus bene, ejus. '"'
quod ihVulgatit elGrteco, Cepltas, {'r&PeirdVjicrii-
 '
559 S. EUSEBII HIERONYMI 540
sationem 407 Pelri, qua Judseos salvari cupiebat, A tiiam in muliis {IV tieg. x, 18). Et David quando
noya ijise^cuhtrad.ictiqiiis dispeVVsaiioiie corrigeret' mutavit faciem suaiii coram Abimelech, ei dfmisit
ci rcsisteiet ei iii facicih: iibri afgueiis'prdpositiim; etim, et abiit (I Tieg.xxi). Nec mirum, quamvis
sed quasi ih publico conlraclicens, utr ex eo quod jhstos homines, lauien aiiqua simniare prb tem-
Paultis eum aiguens, resisiebaf, iii m,i'icrediderant pbrc, ob suam' et alibriim'salulem, cum el ipse
cx gentibus, sfervarentur. Quod si'piilai aliquis, Dohiinus riosfer hoh liabens peccaluih, hec car-
vcrfePaulurii Pelro apostolo festilisse, el prb v^eri- hfem peccati, sinjulaiionem pebcairicis carnis as-
tale Evangelii inlrepide fecisse ininriam prsecessori, suiiipserit, iit cohdemiians in' carnfe peccatum, nos
non a ei stabit illiid quod et ipse Parilus Judseis ih se faceret justiliahi Dei. Legerat ulique Paulus
Judseus faclus est, ut Judseps lucrifacefet, et ejus- iii Evaii|eiio bomiihim prsecipieiitehi: Si dutempec-
dem
..";(-:- simuiationis'
M:i(tii..*i:..ii>itenebitur
?• iifU.ii... reus, (!<l.i.ifli,cabut
U:i,S: qnahilo Uifiiil, caverii iri te frdier iuus', vade el cofripe euminter te
totondit jnCencris, et facto calvitio, Oblaiionem et ipsum solum. Si te audictit, iucrifecerts fratrein
obtulit in Jerusaleffi (Actor. xviu), et Timotheum tuuiri (Luc. xvii, 5)."El qupm6'do!cum eiiiimde
circumcid.il (Ibid., xvi)',et nudipedalia exercuil, qiia; minimis fratribus liocfaciendum juVserit, ahsus est
coerehfoniisjudaebfumsuhi."
.;;=•':<•manilestissihiede
ulique r;.-;r,;ieui!i-i7i,i(.s....:U...,-.;..s j..-o; ..,;,;i>.,i..... aposloloruni maximum in publica facie lani proca-
Si jtaqtie ipse qui ad praedicalionem gentium missus B ciler, tam cohsfahief arghere; nisi et Pelfo sic
erat, nbn piilavit abs re diccre: Sine o/fendicuio placuissel af giii,"et Paulus nbhei faceret injiiriami
esiole Judwis et Ecclesim Dei (I Coi. xm, 81); qufe- de quo ante dixerat :V'eni Jerosolymam videre P'e-
niodo et egq omnibus per omiiia placeo, nori quae- trurii, el riiqnsi dpitd eum diebus quindecim : alium
rens quod milii"utile esi', sed qubd riYultis,'ui's'al- aulem aposioloruni vidi rieminem. JEt rursum : Qui
yentuf; el fecit aliqiia quaecbnlraria esseiitEvahgciii eiiim opefalus esi Petro in aposloialum circumcisiohis.
liberiaii, ne scandalizaret Judseos : qiia auctoritate, Et inffa: Petrus et Jacobus et Joanties. qui videban-
qiia froriie audet lioc in Peifb repreheridere, qui iut coiynuiw esse, ei caetera quae in ej'tis'iaudes per-
circumcisionis aposioius erat, quocf ipse aposiofhs orat. Aiiquolies "cumadoiescenlulus Ifomaecnntro-
gentium arguJlurcomraisisse?Sed ui ahte jam dixi- versias dfeclamarem, et ad vera cerlamina fictis c me
hius, rcsiitit securidum facieni phblicam^Pelro et liiibtis exerfeeremi currejjam ad tribunalia jndicum,
cjeteris, ut hypocnsfs observandai Legis, quse ho- et diserlissimos oralorum taiifa inter se videbani
cebat eis qui ex gentibus crediderant, cprfepiiohis acerbitaie conlendere, ut oinissis ssepe negoiiis, iii
hypocrisi emendareiur, et uterque populus salvus pfoprias contuiheiias verterehtur^ et joculaii se
fiefel, dum et qui circumcisioiieriv laudant, Petrum invicem denie mbfderent. SI hoc illi Taciunt, ut
sequuntur; et qui circumcidi nolunt, Pauli prse3i- p apud feos ijullam suspicionem praevaricatibnis in-
1
carit iibe.rtateni. Quqd^auiem aif, reprehensibiliseral, currant, el faliiint pppulum circumstantem : quid
ul inlelligamus> noh piitamus tahtas Ecciesiie: "columnas',' Petnim "et
.:\'iv inedise'tempferavit;
prbpterea
lf,"<.-,- it- u ? ii,i'l', ("•!'. ' .'"':. •;.''>•• :j-;l
nuam bis
iS S HiiV) l'.I;'j! !!''.•-<; i-,'*;KU>;-,>>..:uV,.»-. .iii n.r. Paulum, tanta vasa sapienlise inler dissidenles
tam Paulo eum fuisse reprehensibuem,
se ab eis ~~ facere deimisse? nisi iit
fratribtis
Pi;v::,"!i 'is cum
'•j;<i, quibus:
(!<!ir, ^ apte
ncr. edens,
i.ii...:t,, m. .!• --i..postea
;?,•;.!.•. Judaebs'alque
,....,..- -.^ - gehiiles
,',-.! -- -.,i.^ t,,t,t.^:l • .-,.-,1 i,-
et assumen-
;;':"•:-;;:-,;; Utilemvero
separabat. simulat:onem,
v;:n-, : i.r.-t::.-,^.,.. :•:.;;: ^-.. :i- eoruni simulata 'cbnlehtio, pnx credeniium fieret,
,-.,:.-^ii>'.»
dam in tempore, Jehu regis Israel nos doceat exem- et Ecclesise fides sanclo inter e°s [Al. se] jurgib
plum, qni •> non pqtuisset interficere sacerdote| concbrdaret. Sunt qui Ceplian, Cui hic ih faciem
; sfe scribif, non putant apo-
r.:-l\, nisi
Baal; Ul: se>:Kfinxisset
):::XU-hl;> veile
iii' idbium colere,
!-.u->v>i.:ii!--> •-'.!.:*:'•:, Paulus j-eslitisse
lil diceris
Cqngtegqte[K\. congtegq]mihi qmnessacerdotfs 408 stolum a Peirnm, . sed aiiiiin de Sepluaginla
Baal: si enim Achab servivil Baal in pattcis: ego'set- 400 discipujis isto vocabulo nuhcupaium. Ei

• Eprlasse yerjijs,, ei, voculam ijuo g nos|ris, jp§. Tyrius; quj Cepbam a Paqlp redargntum non ipler
in^ucuni. apostoibs',''b4d'iiiieF sfepiTfaginiai" tfiscipulbs cfensiit:
b"'Ex iisdem mss. amovimus binc, cum, adver- fet| CbrysostOinilS'•tbm'.1V,:1ioffiil'"M; qtilUiislific
biuni.qubd liianteffi rgddebat senSum. UnusPalai; Ipsiint.HicRpnyaii teilimQmum. 'hlP, ah.lld S, Grego?
n>men,
" Jiirf^pi-KfB,praepfinHVmW, im tioceql. JJ rji M.testes
in |izecbieiem hopifi, j?" asiipujan.iur, hi.hoje;
5 Seram hanc lectipnen) retjnet codex Regius ijiii siiit; sup' qiiilihei k'\b, nbniiullbs fexsti-
ms. n'.' 37o8^!EVas'hi'iana'fediii6'et hoiihulli, ihs§^ tisse, qiii CfephaTm" a Pefro' disiiiigiiefent'.' Tacfeo*
codd. coffuptelegUhl/lctfs.iiiT/iVitMsraeriier^i-.MXiiT:Alexandrini Ghroiiici iiuctorem a'd 'Cbristi anmim
^-Quod olim eraiificth miliiibus, yiclqr. ei.nenjliivij, 50.e| mujlp po^tCEcumeniiim : denique et auctorei.h
me litibus, ex mss. quibiis et iiostri consonanl, uno Cbminehiarii in Palili Episiolas' 'S. Ariselmo pefpc-
""
taniuiiiiibliidehiein vocei faciis'lyr0'fi'cin'. !!- fiiiii iHscrihii, fece|iiiio'resque'"alio's:magiii'noiifinfs
'a,MeafuhiVi)inimfeesfjiarlitiiiYvdlustissimani "quse- virbs," qui'aulp'rqjiriani; !aul aliorumde diversa
stioneffi,'quseqne"speptatissimqs aucipj.es sjiiilia in Petii apos.tp,lpru)i)principis. a Cepjia, unp e sepfua-
contr^rin disjraxij, hic loci recpjuere. galb aburide. gihta discipulis, persqha^ qpihatibnem probaruni.
fueiril, si'v'6quosilicfonynius hoilil/siye qubsVUlit Miilfa "qiVbque:'shntJijViaeihe'eix'sacfi*fexihs siefiB,
seqnior aelas, Patres de nomine compellare, qui in Paulinarumque rerum historia in eamdem senlcn-
eam conces§ere gen^j^iani,
1 ut ajiuni a Peirp £e- •.iaiti perti'a!ianf: atqjie ut semel dicani, notissiipp.m
piiam*,"qupm^^uliis reprehejidit, a.rliiifaii' |ui)|'. ifijid argumeWijim',;qqofj eb!'ifertipqr'e PcfriVs''iiqn
L'aiidandus"cum piimis-S. J"jeiiVens"^jexah^rTnus agerer ^iiiiqfehiih^icjii"b'pepbaffi'Pauiusre^rfefiendijt,'
quiii};)SIy,putyp:>oseon libro*:et (jiiVejus i'ecjli' tesli- ihpfbiiipih e.ssfelnoyis r.iiipniiqj1 'jbpVheiiiTsvajIdis-
nioiiium iiusfebius^ijnjpjuli librq ^c"c|es. ilist.. 1,'cap. siiinim deiniirisViire^""nisi"rVbs"|j;(:c. Iqngius quahi
12. His subscripseife saeculo" quaifb Dofotiioeus paiituf JSIptaiuiii'pfppqsitum abducerchV In^finj,
3« COMMENTARIORUMIN EPJSTQUM AP. GALA.TASLIB. 1. CAP. H. 342
dicunt nequaquani Petrum a convicm gentium se j/Vomtf,ib,us. Sicqt hi qui sanis gressibus elaudicare se
pqluisse subiraljere, qni et centurionem Cornelium simulant, non yiliuni Iiabeiit in pedibus , sed est
baptizarai. Et cum asceiidis.set Jerosolyma.m, disce- aliqua causa cu.r claudicenl, ita et Petrus sciens
ptaptibus adyersus se qui erarit ex pirciimcjsione, et circqfficisionem et pravputium uihil csse, sed obser-
dicenlibiis : Qtigre inttoisii ad virq.s.p.rmputium lia- vationem mandatorum Dei, edebat quidem ante
bentes, et nianducasii cutn itlis (A.cts.xi, 5) ? post cum gentibus , sed jvro tempore ab eis se, ne Ju-
narra[ipnem yisipnis, tali re.sponsionem suam fine dacos a fide Chrisli perderet, subtrahebat. Unde et
concluserit: Si ergo eamdein graiiain dedit illis Deus, Paulus eadern arte qua ille simulabat, ei restitit in
sicul. et nobis qui cred'diinus in P,ominum J.es.um faciem, et Ioquitur feoram omnibus; non lam ut
Chr,istv.ru: egqquis eram qui possem prohibere D,eum?, c,Petrum argual, quam ut hi, quorum causa Pelrus
Quibus auditis., lacuerunt, el glotificavetunt, Deum , simulaverat, corriganlur, vcl ut etiam Judseis sq-
dicente.s: ergq,et gejitibus Deus pwnilentiain ad vilatn perbia , genlibus desperaliq (o.|)erelur. Quod si cui
dedil; maxime,CIIITJ "-.ucas scriptor hjstorisp, nullaiii d iste iip;nplacet sensus, quo nec P.etrus pec.caswe,
iiujus dissensinnis faciat mentionem ;<!iec dicaf um- nec P.aulus procaciter ostenditur arguisse majorem,
qqapj Petrum Aniipcliise fuisse cum Paulo , et lo-' d,ehet exponere qua consequenlia 411 ',oc Paulus
cuqi dari Porphyrio blaspheinanti; si auiem Petrus B ] in alfero reprehendat, quod ipse conuuisit.
errasse, aut Paulus procacUer aposlpjorum princi- Si tit, cum Judwus sis, gentiliter, et tton Judaice
penv confutasse credatur. Quibus piimum respon- vivis: qttomodo gentes cogis judaizare? Indissolubili
deijdtim, alterius nescip cujus Cephsc nescire nos argumento consiringit Peiium, immo per Petrum,
nqmen , n.isi ejus qui et in Evangelio , el in aliis eos qui pngnantia illum inter se facere cpgebant :
Pauli Epislplis, et in hac quoque ipsa modo Ceplfas, Si, inquit, o Pelre , tu natura Judseus es , circuin-
modp, Pelrus, scribilur. Non quod aliud significet cisus a parva setate, et universa Legis prseccpia cu-
Petrus, aliud Cephas: sed quod » qiiam nos Laline siodicns, nunc ob gratiam Christi scis ea nihil per se
et Graece petratn vocemus, ha.oc Hebrsei et Syri liabere uiiliiatis, sed exemplarja esse et imagines
propler linguaa inter se viciniam, Cephan nuncu- futurorum, el cum his qui ex gentibus sunt, cibum
penl. Deinde fotum argumentum epistolae quod capis, nequaquam ut ante superstiliose, sed libere
oblique de Petro, Jacobo, et Joanne dicilur, huic et indifferenter victitans : quomodo eos qui ex gen-
intelligentise repugnare. Nec miruni esse si Lucas, tibus crediderunt, nunc recedens ab eis , et quasi a
lianc rcm tacuerit, cuni et stlia mulla qu:e 410 contamina,tis te separans et secernens, compellis
Paulus sust;ntiisse se replicat, bistoriographi li- judaizare 1 Si enim immundi sunt a quibus recedis,
cenlia praelermiserit : et np.n staliin esse conira- Q idcirco autem recedis, quia non habent cireumcisio-
rium , si qupd alius ob. catisam dignum putavit re- nem, compellis eos circumcidi et Judseos ficri : cum
lalu, alius inter cselera dereliquit. Denique piimum lu ipse natus Judseus, gentiliter vixeris. Et Iseian-
episcopum Aii^iocheiise Ecclesise Petrum fuisse ac- terostendit causam quare adversum eurn disputa-
cepjmus, et Romam exinde iranslalum, quod Lucas verit: quia scilicet gehies simulatione sua judaizare.
penilus omisit. Ad extrenilijn si propier Porphyrii compelleret, e dum eum cupjunt scmulari.
blaspliemiain , alius nqbis fingendus est Cephas, ne (Vevs. iS.) Nos nqlura Jtidwi, et non ex gentibus
Pefrus putelur errasse, jnfinila, de Seripiuris erunt peccatores. Subreppnt hoc loco Hsoreiici, qui ridi-
radenda djvinis, qusq ille, quia npn inlelligil, cri- cula qusedam et inepta fingentes, aiunt, nec spiri-
njinatur. S.ed et ady.eispm Porpliyrjum, iualio, si tualem peccare posse naturam : nec jtiste aliquid
Clirjstus j'usserit, pperg pugnahimus : nunc reliqua facere lerrenam. Quos inlerrogemus qtiare de bona
prosequanipr. oliva rami fracti sunt, et cur de oleaslro in radiceni
(Vers. \i.) Sed ciim vidissem q\wdnon recio pede bonavolivaeinserti sint, si nec de bonp cadere quid-
h incedunt ad vetitalem Evqngelii, dixi Petto corain quam polest, nec de malo surgere? Aut quomodo

cerium est, Lat-nos plerosque omnes Scriptores,' D solidum.

('.yprianuro,,TertulUa.num,Ijitacium D.iacQiiiim,'Gre-
gorjum M. Tbomauj, ae seiiuipr.es magpp, nunierq
inferpreles (ne ipsb quideih excepto Xugtisiino, qui
coiilra probaiaffi Hiermiyiiio 'simulatiohemsensit)'
pro nno eodemque Ptetrum Ceplianique habuisse,
nosiriimque Hjeronyniqiii eliam ctipv nvu|tfl p.pst,
ac fere sub Vifeelinem', advefsus Pfelagianos scrl-
beret, eamdem lenuisse seiiieiiiiam, vere Pe[riim
iiinc"errSsse, 'eique jurepiarifemeriip Paiiium shc-
Ceiisuisse : Qiiis','*'ait','indiyriabhitf., iit 'silii' deheggri
'''
qubd prihceps dpdslolbriimnontyabttit'?
s Palaiirii "nisl quemribs Laiine 'ei 'Grwce Petrttm
voceinus,hiinc Hebrwi, efc. Est yefq'Ceplias' N3i3,'
a p^p raili,ce , iiV.deD'3^ bliiViuitl niiiiiero Jereiiil
lv, 29, et Jbli xxx, (j,'petrm appeliahiur. Desipit
Erasmus, qui H:eroijyinum negare ail, Ceplias tle-
braicttm esse nomeit , sed Syrtim, et significarot
'h
Rescribit Viclorius, incederent, ut in Vulgata :
contendiique njinus re,e\e in Gravcp baberi, 0^60-
7roSoucri, prp ipBottoSaio-i:qui.n eiiam impressani
leciibiifeiii hec sfensuih', " hec Graffiraatiees sequi
regulam'.
~
Haud scio num reclius in unq Ralaiin. ms. HO{I
tam ttt Petrus, quam ut hi, qitorutn causa Petrus
sitnulaxerqt, cqrrigantux, reliquis , quae bie subse-
q"iiiui'tii'rveflvis ,' vel ift 'el\ani J.uiiwis'superbia , Gen-
tibusdesperatiq toii.erelur, 'pfselerihissis,' quae c[ Vi-
cioriiis, et yetus ediiioighbrai."
' d Niffiirum
S" ciim pnhiis Auguslintis , qui dalig
ad Hierpnymuii! epistqlis in nosira reeensione 56
et'57 conlia lianc senieiiliam velilalur.
e Viliose erat, dum enim. Hiijusmodi manifesia
meiida s:epius lac.iii casligamus.
 545 S. EUSEBJI HIERONYMl i Ui
vel Paulus persecutus sit ante Eeclesiam, si de na- A riam Cbrisii (Isai. yi), ut Joannes evangelista com-
uira spirituali fuit : aut postea Appstolus lacius, meinoiat, et Judaside omnibus generaliler : Com-
si de terrena faoce generatus est. Quod si lerrenum mopere, inquit, vos v^olo,413 scienles semel omnia :
eum non fuisse contenderini,ipsius verbi ponamus: qttoniam Jesus populum de terra 'AZgypti saivans:
Eramus filii natttra irw, skut.et cmteri (Ephes. n, 5). secundo eos^qui nori crediderunl, perdidit (Jud. v).
Nalura Judaeus est qui de genere est Abr:ih:im , el Unde non lam Legis opera damnaniur, quam bi qui
a parentibus die octavo circumcisus est. a Non na- laiiiuin ex op.eribus!justificari se posse confidtint,
lura Judaeus, qui posiea est facius ex geniibiis. Ut Salvalore quoqtie ad discipulos loquente, Nisi su-
autem tolum argumenium brevi sermone compre- perabundaveril justilia vesira plus quam Scribatum
hendam, sensus est iste qui lexitur : Nos , id est, el Pharisworum , nqn inirabitis in regnnm cwlorunl
ego et tu, Peire (miscuit enim personnm suam, ne (Malth. v, 20). Congregandtim [Al. consideranduiu]
illi facere videretur 412 injuriam), cum essemus, boc in loco quanfa in Lege pr:iscepla sint, quse ex-
inquit, nalura Judaei, ea facientes quse lege prse- plere nnllus qiieai.. Ei econtrario dicendum , quse-
cepta suiil, et non ex genlibus peccatores , qui vei daoi Legis etiamabhis fieri qui ignorenl eam. Sed
generaliier, quia idolis serviuut, peccatores sunt, ideb non j'tistificari bperatores ejus, quia absque fide
vel quos nunc puiannis immundos , scientes qund B Christi finiii : verbi; graiia, non dormire cum viro
non possimus ex Legis opere, sed ex Christi salvari dormitatione muiiefis , non adnlterari, non rapere,
flde, credidimus in Christum, ut quod Lex nobis sed magis honorare; patrem et matreni, etcsetefa,
non dederat, fides. tribueret quam habebamus [.4/. qu:p imperata sunt,|facere. Quod si de sanciis viris
habemus] in Christo. Quod si recedenles a Lege , noliis exempla prolulerint : quod in Lege versali,
in quasalvarinon potuimus, transcendimus ad fidein, ea quse Legis fuerant, perpetrarint, dicemus.: Qnia
in qua non carnis quaeritur eircumeisio, sed cordis justo Lex non est posita, sed iniquis et non subditis,
puri devotio : et nunc a gentibus recedendo lioc impiis et peccatoribus, cotitaminalis et immundis
agimus , ut quicumque iion sit circumcisus, im- (I Tim. i). Qui auiem a Deo doclus sit, non bnbcre
mundns sit : ergo iides in Christum, in qua nos eiihi neccsse, ut " vel de charitate doceaiur, Panlo
putabamus anle salvari, magis peccaii est mini- dicenle : De charitaie autem non necesse habeo scri-
stra, quain juslitiae , quse aufert circumcisionem , bere vobis : ipsi enitri vos a Deo docli estis, ut diti-
quam qui non habuerit, immundus est. Sed absit, galis invicem (IV Tltess. iv, 9).
ntquod semel deslruxi, etscivi mihi non protuissc, (Yers. 17,18.) Ptopter quod ex operibus Legis non
rursum vindicem. Semel a Lcge discedens, Legi justificabitur onntis caro. d Quod si quwrenles juslifi-
sum morttius, ut in Clnisio viverem , crucique ejus C cari in Chrislo, invf.nli sumus et ipsi peccutores :
affixus, et in novum renalus liominem, fide magis numquid Chtistus peccali minister est? Absit. Si enim
quam carne subsisierem, ei ctim Christo egrederer quw deslritxi , hwc iterum rewdtfico, prmvaricalorem
e mundo. Quod semel adorsus sum, teneo. Non mihi me conslituo. Non jrisiificabiiur [ Al. jusiificaiur] ex
gratis Cliristus est mortuus : in quo fruslra credidi, opefibus Legis caro illa, de qua scribiiur : Omnis
h si potui absque fide ejus in veteri Lege salvari, carq fenum; et omnis gloria ejtts, quasi flos e agri
'. r (Vers. 16). Scientes auiem quod non. jitslificaiut (Isai. XL,6). Justificalur atitem ex fide Jesu Christi
homo ex operibus Legis , nisi per fidem Jestt Christi: caro illa, de qua ih resurreclionis dicitur sacra-
et nos in Chrhlo Jesu crcdidimus , ul juslificemur in meiito : Omnis caro videbit salulareDei (Luc. m, 6).
fide Christi, et tion ex operibus Legis. Aiunt quidam : Sed et juxta hunijliorem intellectum, justificabalur
Si verumlioc sit quod Paulus affirmat, esc operibus quohdam ex Lege non omnis ciiro,sed laiuuiii hi
Legis neminem justificjri, sed ex fide Jesu Christi, honiines qui in Pahestina erant. Nunc autem ex fide
patriarchas et prophetas, el sanctos, qui anle Christi Jesu Chrisii jusliiicaiiir omniscaro, dnm Ecclesia
advenlum fuerunt, imperfeclos .ftiisse. Quos admo- ejus in lolo orbe fundalur.
nere debemus^eos hic dici jnsiiiiani iion consecutos, (Vers. 19.) Ego enim per LegemLeqi
" mortuus sum,
qui lanium ex operibus jtistilicari posse se credunt. D 414 ut ®eo vivam\ Aliud est per Legem mori,
Sanctos autem, qui anliquitus fuerint, ex lide Ciiristi aliuil Legi mori. QufLegi inoritur, vivebat ei anie-
justificatos. Siqiiidem Abraham vidil. diein Christi,- quain morereiuf, observans sabbata, et neoihenias,
et lsetalus est. ElMoyses majpres divitias avslimavit el dies festos, et victimarum lypicam curi»siiatem,
thesauro jEgypliorum , improperium Chrisii. Aspi- et fabulas Judaicas, eigenealogias. Posiquam auiem
ciebat enim in remuneraiioneiii. Eilsaias vidit glo- venif Christus et Lexj de qua scriptum est: Scimus
a Ilerum viliose et eontrario sensu penes Martia- e jRescribitVictorius ferii, ex Graeeo yoptou , et
naeum erat, Nam natura, pro, Non, eic. codicum stiffragio. Putatque ab imperiiis^subsiitu-
h Nostrorum codd. et quos Victor. cpnsul.uit, me- tam vocem , agri, qui Hieronymi consuc.tiulinem
Jior havc visa est lefeiio prae illa quse ohu.nebai, si ignoraiiiu, ouod LXX scilicei, nou suam illeciiaret
pnttivi. . eiiiiiimem. Nolvis iu liane ejus opinationem conce-
c Duo e nostris mss. el Rabbahns, ut mltem de dere per mss. auctoritateiii non licet.
disrilate doceaiur. f jDniisPalatiims,
' Aliud esl per LecjemLegi mori,
d Quae hiiic subsequilur sacr.i texius pericopen . .'
alhtd, eic.
osirt codd. taceiit.
 545 COMMENTARIORUMIN EPISTOLAM AD GALATAS LIB. I. CAP. III. 546
autem quia Lex spirihtalis est ( Rom. vn, U ), per A semetipsum pro me. Ad Romanos de Deo Joquitur,
Evangelicam legein, Legi prisiinre nioriuus est: et quod Eilio stto non pepercil, sed pro nobis tradiderit
anima, qua1 secundum id quod scribiinr ad Roma- eutn. Nunc vero de Chrislo, quod se ipse tradidit :
nos : Viro vivenle, si nupsisset, adulicra vocabaiur : Qui dilcxil me, inquit, et tradidil semelipsum pto me.
morlun viro suo , id esi, lege vcieri, uupsii Legi In Evangelio vero ubi Apostoli enumeranlur, infer-
Spirituali, ut frnctificarel Deo. Unde et in Osce ad lur : Et Judas Iscariolis [Al. Scariolli] qui el tradidit
eam dicitur : Ex me fruclus tttus inventtts est ( Osee eum ( Luc. vi, 1G). Rursum in eodem : Ecce appro-
xiv, 9 ). Cui puklire mysiicnm illud infertiir : Qttis pinqttavit qui tradet me (Malt. xxvi, 46). De piinci-
sapiens, el inleliiget isla : a intelligens, el cognoscct pibus vero sacerdotum, et senioribtis populi Scri-
ea? Qui per legem igitur spirilualem, Legi lilierse plura cnmmemorat, quod condemiiaverint^ Jcsuni
moriiur, Deo vivit, cum non silsine lege Dei, sed morli, ei ligantes enm, duxerinl et tradiderintPilato
in legesit Christi. Qni vero legi morilur ib peccala, prasidi (lbid., xxvn, el Marc. xv). Et deinceps de
moriinis quidem esi; sed noupolesi de eodiciquod Pilato : Diniisil eis Barrabam , Jesum aulem flagetla-
sequilur, ul vival Deo. Esseaulem legem aliam spi- lum tradidil eis, ut crucifigerenl illum (Joan. xix ).
ritualem exlra Legem litterse, et alibi Aposlolus do- Igilur el Pater tradidil Filium : et Filius ipse se
cel, dicens : llaque lex qttidem sancta, el mandutum B Iradidit : et Judas et sacerdotes eum prineipibus
sanctmn, el juslum, et bonutn (Rom. vn, 12). EtEze- tradiderunt, et ad extremum tradilum sibi, Iradidit
cbiel ex persona Dei : Eduxi, inquit, eos, id est, ipse Pilaius. Sed Pater Iradidit, nt salvaret perdi-
poptilum Jtidscornm, de lerra Myypli: et adduxi eos lum mundtim : Jesus ipse se tradidit, ut Pairis
in desertum : el dedi eis prwcepia mea, el jusiifica- suamque facerel voluntalem : Judas autem et sacer-
tiones meas ostendi illis : qttas faciel hotno, et vivet in doles et seniores populi, el Pilatus, vitam niorti nc-
eis (Ezech. xx, 10). l)e ea vero lege quse iram ope- scii tradiderunl. Quae cum ipsaquoque sepro noslra
raiur, cui et Apostolus mortuus est, poslea infert : salute tradiderii, beaius nniltumque felix , qui vi-
Et eyo dedi eis prwcepia non bona, ei juslificaiiones veiue in se Chrislo, per singulas cogilalioncs et
in quibits non vivent in eis(Ibid.,~l5). Idipsum signi- opera potest dicere : In fide vivo Filii 416 ^ei',
ficatur el inPsalterio : Quoniain non coynoviliilera- qui dilexit me, et tradidil semetipsuntpro me.
turam, inltoibo in forlitudinem Dotnini (Ps. LXX,51). (Vers. 21.) Non abjicio graliam Dei: si enim per
Chtisto confixus sum critci. Quia dixerat se per Legem justilia ; ergo Chrisltis gratis motluus est. Ab-
legem legi mortuum , quomodo mortuus fuerit, jicil gratiain Dei, tam ille qui post Evangelium vivit
osiendit: Christo confixus sum cruci, lollens cruce.m in Lege, quam is qui peccatis post baplismum sor-
suam, et Chrisitim sequens, et in ipsa b obsecrans iG didatur. Qui autem potesi juxia Aposiolum dicere :
passione : Memenlomei, ctim venerisin regnum tutim Cratia ejus in me non fuil vacuu (1 Cor. xv, 10), isle
(Luc. xxm, 42, 43). Siatimque audiens : Hodie me- el hoc loquitur confidenler : Non abjicio gratiam
cum eris in paradiso. Si quis moriificatis membris Dei. Quod autem sequiiur, valde necessarinm est
super terram, et mundo mortuiis, configuratus adversum eos qui post fidem Chrisli puiani Legis
415 fuerit morli Jesu Chrisli, crucifigiiur cum prsecepia servanda. Dicendum quippe eis : Si per
Jesu, ei tropseum mortificationis suse, in ligno Do- legem jusiiiia est, ergo[ Al. quod ] Chrisius gratis
minicse passionis alfigit. moriuns est [Al. sii ]. Aut cerle doceanl, qunmodo
(Yers. 20. ) Vivoautem jam non eyo : vivit autem non Cbrisius graiis mortuus sit, si opera juslificant
in me Christus. Non vivit ille qui quondam vivebat [ Al. justificeni ]. Sed quamvis sint bebeles, diccre
in Lege, quippequi persequebalur Ecclesiam. Yivit non audcbunt Chrislum sine causa moriuuin. Ad
amem in eo Christus, sapientia, fortiiudo, sermo, particulam iiaque syllogismi, quse hic proponilur, id
pax, gaudium, cseierseque viriutes; quas qui non est : Si enim per Legemjustitia, ergo Chrislus gratis
habel, non potest dicere : Vivil autem in tne Chri- mortuus esi, debenms illud assumere quod conso-
stus, hoc auiem totum sub sua persona adversum quenler inferiur, et negari non polest : Chrisius au-
Petrum dePetro dispulat. • ]D tem lioii est gralis morluus; el concludere : Non
Quod autem nunc vivo in carne. Aliudest in carne igimr per Legem justitia. Hucusque conlra Petrum,
esse, ei iu came vivere. 0'«' «"'<" in carne sunl, Deo nunc ad Gabiias reverlilur.
placete non possunl ( Rom. vm, 8, 9). Unde ad bene (Cap. III. — Vers. i.) 0 Insensali Galalw, quis
Vivenles dicitur : Vos auiem non estis in carne. vos fascinavil d ? Dupliciler hic locus intelligi potesl.
In fide vivo Filii Dei c, qui dilexil me el ttadidit Yel ideo insensatos Galatas appellatos, a majoribus
* Idem ms., aut
b In aliis libris, intelliyens. banlur ex Vulgato Inlerprele verba, non ctedete ve-
et in ipsam observans passio- ritaii, Victorius pridein j'ure oplimo expnnxil, quod
nem, eic. ex ipsiusmel Hieronymi expositione subnexa eonsiel
c Interserunt dtio mss. el Rabbanus el a se prseiermissa, propterea quod in Origenis exem-
, Christi,
quse verba Grsrcus ipse textus recu.-ai. plariiius non inveniebanlur. Idipsum luculentissinie
d In inite nos ediiis libris falso
aildilur, non cre- confirinal S. Paler infra , dum expnnii ea verba ca-
dere vcriiali, cimi ipse Hieronymus doceai h.rc verba piiis qiiiiili : Cuftebalis bene : quis vos impedivit ve-
non haberi inexemplaribus Adautaifiii, quaeVir san- fiiati noit obedire? Adde quod neque in his, quibus
ctus secutus est. MART.— Quse olim hic subjunge- nos ulimur, mss. sint.
347 S. EUSEBII HIERONYMI 548'
ad niinpra venientes, quiacoeperint spiriiu, et carne A ssuihptum putamus exemplum : ut quomodo tenera
consummenliii': vel oi) id, quod uriaquseque pro- seias s noceri dicitur fascino : sic etiam Galatse iu
vineia suas liabeat prpprieiaies. Creienses semper Christi ( fide ivuper riati, et nuiriti lacie, et non sb-
meiidaces , malas bestias, vehires pigros, vere ab . 1ljdo cibo (I Cof. iiij' veluti qubdam fascinante 418
'
sint nociii : et siomacbo fidei nauseante [Al. fiau-
Epimenidepoela dictqs, Aposlolus eqmprobai.yanos
Mauros, etferoces Dalnialas, Lalinus puisat histo- sseauiesj, Spiritus sitncli cibum evomuerint. Quod^s'i
ricris. Tiinidqs Phrygas, priines poefae laceranj. :aliquis con'iradicit,i exponat quombdo de coninntni
Allienis expediiipranasci ingenia,'jvhilosoplii glp- < opinione sit sumpiUin.vailis Titanorum , in Regno-
riantur. Grsecos leyes, apud C. Caesarem suggillat rum ) libris (IV Reg. xxiu), Sirertse et Ohocentauri
Tuljius, dicens: Aul leviuinGrwcorum,aul iinmanium in i Isaia (Cap. xxxiv), Arcturus el Orion, et Plfeiades
bgrbardrtim. Et pio Flaecp; Irigenitti, inquii, levitas, in i Job (Cap. ix), et cavlera his similia, quae uiiqiie
eterudita vaniias. Ipsum Israel, gravi corde, et dura vocnbiilii, Gentiliuih fabularum et cansas et origiriis
cervice, omnes Scripairae arguurit. Iu hunc ergo mo- habet. 1 Inierrogemus ergO hbc loco Marcioneivi,'qui
diim afbilrpr bl Apbslolum 417 Galatas regionh; propheias 1 fephdiatj quomodb interprefelur id qiibd
siise proprietale pnjsasse. Licet qiiidam profundis se ;seb^uitur. ~' ''.'
quajstibriibus jiisereiues, quasi sub oblfentuviiandse B Ante quorum oculos Jesus Chrislus a proscriplus
baereseos, qiiaediversajsriaiuras injeri, dicanl, ^yrios esl, in vobis cruciftxusesl. Nobis enim rectfe prsescri-
guoqjjeet Sidpnios, Moabilas et Animoiiilas, et Idu- plus e?t Christus, de cujus patibulo et passioiie,
mavos, Babyioniqs et ^Egyplips, pmiiesque Gentes, alapis et ilagellis,' bmnis propiietarura pracdicil ciio-
qnse in Scriplurjs npmijjahiur, liabere quavdamidio- rus': ut cruceiii ipsius noii de Evarigelib iaiiium, iii
mata ex causis 'prsecedeniibus, et merilp operum quo crucifixus referiur; sed multo anlequani de-
prislinorum, ne jusliiia Dei yeniatin dpbiunv : cumi scendere dignaretur ad terras, et honiinein qui est
unaqiiseqtie gens yel bpnum, vel majum habere as- crucifixus assuinefet, noverinnis. Nec parva laus
seraiur., pp'dalja non jiabeat. Nqs isias altiiudines( Gaiatarum est, qupd iia crediderinl in crucifixum,
declinaiiles, superiqi;a sectabjmHr : autstultilise eos: ul aiilefuerat eis praescriptiis : quo scijicet lecliian-
argui, dicenles, per guam spirjtum Legis el jiUeram, tes proplielas, et bninia veferis Legis sacramenta
dij'udicare lipn ppssint : atit vilip [ Al. yia ] gentis noscenies, via et ordine venerint ad credfenduni.Le-
cprripi, qupd indociles sint e.l yecoriles, el ad sa-; gitur in quibusdahi codicibus : Quis vos fascinavil
pientiani inrdiqres. Quod. autem sequitur : Qiiis vosj non.credere yeritati? Sed hoc quiai in exemplaribus
{qsc.inavit(I Cot,. xi), djgne Paujo (qui elsi ironerjtusj' Adamaniii non habelur, omisimus.
esf. sermone, non tamen scjentia ) debpmus expp- C (Vers. 2.) tioc soluma vobisvolo discere : ex ope-
ngre : nqn qup scjerit esse fascinum., qui yulgp pu-_ ribus Lcgis spiriluih accepistis, an ex auditu fidei ?
Jatur nopere; sed usijs sernipne sil triyil [Al. tritoj, Stiril quidem, ait, multa quse possunl iritc.rrqgatione
et iit |n cseleris, j'ja et in hpfequpque locq, verbunij vos cbgere, Legi Evangeliiim prseferendum" : sed
quplidianavserniqcinalipnis assinjjpserii. Legimu,sinj qnoniam insensati estis, el nequaquam ea polestis
Prbyerbjis : DojiUjn\nvidi cruciat qculos. Qui apn.tj j aiidire, simpiici vbbiscum sermone'Ioquor, el de ep
npsiniifdus, jn Grsecpsignificantius poivitur, fqscinar1* quod promjitum est,'scisciior : Sjvirituni sanctuni
fpr.: ef in Sa.pientia quse Salpnvqpis scribituf : Fa- quem accepistis, utrtim vobis Legis ppera, sabbaii
obsfiurqlbpna (Sgp. iy, %%).Quirl bbseryaiio, circumcisionis , et heonieniarum supei'7
scipqtio m,gt,\gn^tqiis.
bus dpcepiqr exeniplis., quo,dsyej inyidus aHena feji- siilib dederipl, ahaudilus fidei, per quam ex genti-
citale crucietiir ; vel jsin qijq bpna sintaliqua, aliq0 btis credidisiis? Quod si negari nbn pptest, Spiritum
fascinaiile, \o\est, inyidente npcealur. Dipiiur fasci-i sanctura ei virtuies, quse ihprincipib fidei accepluni
nus prqprie iiifanijbps npcere, fef setaii parvulie, et,", Spirilum sequebahfur, nonex operibus Legis, se»|
Jiis qpi necdum firmq yestigip figant gi;s|dunj. Unde,; ex fide Chrisii datas, manifestunVest, vos a melio-
el quidam e Gentibus ; ribus exorsos [A/..exosos], in pejora corrupre; Coq-
J) sideremus auiem diligenlcr, qiiia non dixeril: Voib
Nescioquis teheros oculusmihifaseinatagnos. a vobisdiscere ulruni ex operibus Spiritum accepistis;
(Ykgil. Eclog.~~.) sed adjecerit, ex 419 operibui Legis. Sciebaf feniiri
Hoc ulrum verum, necne sil, Deus viderit: quia po- et Cornelium cenlhfibiiem Spiriiuni ex pphfibus aN
lesi fiefi, ut et dscmbnes liuic peccato serviahi; et:t cepisse (Acior. x); sed non ex bperibus Legis, qttani
quoscuraqiie in Dei opere vel coepisse, vel prbfe-1- iiesciebai. Si auifehvecoiitrario dicitur : fergofetssine
cisse cpgnoverinl, eos a bonis operibus avertant.\. audiiione fidei accipi Spiritus pptest. Nos resppnde-
Nunh ijjud jn causa; est, qupd ex opiuione viilgi ;i binvus, accepisse quidem eum. Spiritpih , st^d ex au-

9 Pmscriptus sln.vililerlegunj edili Ii|).ri; sed mss.:. dnm el in subnexa e,xppsitiQneHieron.yiniispr.aTert,

co,t|!}.fijfijiei.i.tVijtiqpp ypccni prw.scripttis, et hocc et in stiis ilje cpijicibus se ait invcnisse. Nosiri
i.iiiidp legenduni sajjis oste.np!uiil e.spbsitipnes S.i, Ccpnli'::.rip,liic iihprcssam ieciioneiii, asserunl, qiiacj
i]ierbnyrqii,'qui ait piirisiuin npj)is esse prwscripiun^,
r, nec re ijisa disseiiiit tjbs Hieroiiymiana acceplione ,
id est prwdictum", iri omriibus pjpphelis. JURT. —- - liee a Gra-cp tex(h, 7i.ppsypw?n< co.n,linv!<}
\"i<5l(>ri!is
Placeret Mariiansco legi, prmscripius,' queiriadmo- 1- prdscriplus legit.
 349 COMMENTARIORUMIN piSTQLAM AD GALATAS LIB. I. CAP. III. SSO;
diiu fidei, et * naturali lege, qute loquUur in cprdi- 4- qviem ex (}onq Re.i cpnsequimur, el npn lipininjs:
bus nostiis, bona quaeque facienda, el viianda ma- de quo alibi scribiluj;,: |»cqrr.t,(i)i«s SpirittJts es' in
la : per quaiii dudum quoque Abrabam, Moysen, et oninibus (Sap. xn, 1). E\ : Ipse Spirilus tesiintqniuin
caeleros sanctos justificaios relulimus, quam augere teddit [Al. reddet] s.piriluinoslro (Rom. yiij, l^). pt
deinceps pntest operum observaiio, Legisque [M. iii alio lqco : Nemq scjl eq quas\n hqtni^e sunl, nisl
Legis qtiqque] juslitia : non lamen carnalis legjs, spiritus liominis qu,' esl in eq (l (Jor. II, \\). Et in.
quse prseteriil, sed spirilualis, quia Lex spiritttalis Daniele ; B.eiiedicile,spirilus el animw juslotiijiit, Do-
est. Neque yerq, quia fidem prseferimus, Leg'isopera. mintJiiii(D/tn. in, 8(3).
desiruimiis (Rom. in), nec dicimus secutidum quos- (Yers. 3.) S'c stulti estis, f.t cum Spifilu cwp.eritis.,
dara : Faciamus ntala, dqnec venianl bona (quqrum nunc carne consummemini?Si sanc[prn Spirjlijm ap-
damnatio jiisla esi), sed serviinli graliam anieponi- ceperant Galalae, giipniodq §tu|fj eranl? Yeruni st^-
mus. picimnsque, quod Judsei propier melum la- lini solyilqr, ccepisse quicllerneqs §pir,itui!i, sedcpni,
ciunt, id nos facere propier charilalem. Ijlos servos carne cpnspniniareniur, Spiritu.ui ab^ej§ fujssp su|)-
esse, nos filios : illos cogj ad bonum, nos bonuiii laiuni. Unde siite causii passi siinj- j^nla (jiise passj
sponte suscipere. Non igitur ex fide Christi liceniia sunt. Quod ne s,ihi post |i<3ccatiirj|^ygiiirpl, J^ayid
nascitur debnquendi; sed ex dilectione fidei yolpn- P, precalur, dicens : Sptritam sancijim,tt\uni ne qufexqs
las bpni operis augetur, dum bona ideo facinius, non q me (Ps. t, 15). Diligenter atiendite qupd qjii Scrj-
quia j'udicem forniidamus, sed quia scimus. ea ei pla- pfpras juxta litteram seqpitur, cpntppimarj parpe o\\-
cere in quem credinius. Quaerat quispiam, si fidcs catur. Quampbrem illud qupd ad CqrhH|ijos scrjptuip,
npn esl nisi ex auditu, quompdo qui surdi nati sutij, est: In carne viyenles, nop juxia carnexftmiliiqptus
possunf fieri Chrisiiani. Deum quippe Patrenv cx (II Cor. x, 5), melius sic inielligi pptest, ut hi nviji-
magnitudiue et pulcliriiiidine creaturarunj potest tare dicantur in carne, qui vetus Testanieiitum l\ji-
quis inleljigere, et a conditiqnibus condiior cpnse- militer edisserunt. Qui yerp sequuntpi' inlelligeiiliam
quenjer aguoscitur. Christi aulem nativitas, crjix, spirilualem, sint c|*ii~c|e(Xl !P,carne, qijia gajijjie.inba.-.
mors, resurrectio, nisj ex audilu sciri non pqlc*t. beant litteram 421 <Iu?ri> Jud:«i, sep)npij jjixta car--
Aut Etirdi igilur Chrisliani non sunt : aut si surdi nem mililent, a carpe ad spiritjim trapgcepdenjes.
sunt Cliristiani, falsum est qupd aljhi ah aposlolo Qnando yideritis eum qui primuni crgcljt ex Ge.n.tj-
dicitur : Itaqtie fides ex auditu : audjlus autem per bus, et ad Chrisli aralrum njiilit manun), proeviq
vcrbum Dei. Ad qup.dqui simplici responsione cpn- aliquo dpctore prudente, sic per Legis ifer ad Eyap-
tent'is esf, dicif, npn eum generajilpr dixisse, fides gelium pergere, ut omnia illa quse ibi sciiptii sup,t,
omniujn ex aiid.iiii est; sed fides ex audilu, quod el C de sabhato, de azymis, de circunicisipne, de yicfi-
iij parte, et jn (p|p accipi potesf: eqruni scijicet mis, digne Deo intelHgat, etdeinceps post Eyaiigelii
(ides ex afidilu, qu.iand,'un(, quj credtint. Qui a.ptem lectionem a Judseo alitiuo, aut Judaeorum socio per-
lipic| scrupplo satisfacere conatur, prius illud ten: suaderi, ut unibras ct aljegorisenqbila derelinqiiens,
tabit asserere, quod n^jijnjs 420 P,"pque ef quoti- sic Scripturas inlerpretetur, ut scriplae spnt : dp
(Ijana convefsvitipne, et ut ita dixerirn, ipiiuscorpp- lioc Rofeslis dicere : Sic stiiltus e,s, ut ciim spivjtii
ris Ipquente gestu, surdi possunt Evangelium di- cpeperis, njinc carne consqninieris?
scere : deinde etiam hoc, quod Dei sermo cpi nihil {Vers. &.}Tqnla passi estis sine cqusa, sj tqmen,
surdum est, ad eas magis Ipqtialur aurcs, de quibiis sine causa. Considereinus infelices^ Jqdseps, qjianta
et ipse ait in Evangeiio : Qtti habei autes audiendi, supersiiliqne et obseryaiionis iabbre yivijnl inier
gudigt (Luc. yi|i, §). Et in Apocalypsj : Qtti hqbet Cieierasnaliones, diceniqs, np |,etigeris.,'p§ gusfijye*
qtttem , qudial quid spirilus dicat Ecclesiis (Apoc. n, ris, ne atlreciaveris, ct probiibinius yerum esse qu.qd
11). El IsaJas. : Pfiininus qddidit ntihi auriculanj dicitur : fanta passi estis sine causq; setj i|on sialini
(Isai. vi, 55 el 55). Iste est alips Ijpmo, cui Deus ad eos senlentia teinperatur, et dtibia fit, si Iflii^en,
loqnilur in pccu}fo, qui clainat in cqrde credentis : sine causa : qtiia de. his djcilui;, qui possunt posl Le-
Abba, Pater(Rqm. yjii, 15) : et (nt fi-equenler expp- •ff geni ad Evangelium reyerli. Meliiisautera sic inlclligi
suimus) quompdo cor.pus omnia njenibra, et sensus poiest, quod primum credentes Galatse in Cruci-
babet : ifa auinvani quqqiie uuiyersqs et senstis, et fixum, et a Judseis, et a gentibqs qpp.r.pbria n]uHa
membra habere, <~et infer cse|era aures eliaip . perpessi siiit, pcrsecutipnes npq miniinas susiinqe-
quas qui |ia})iierit, non magnopere indigebjt liis atj- rint. Quas frustra arguuntur fuisse perpessi, siij|
ribus corporisad Chrisli Eyangeliuni cognoscendtitq, gratia Christi repedant, prpjiter quam tania perpefsi
Simul auiem eiiani illud atlendile, qupd hic Spiri- stint. Simpl et d ilja spes,quod auicumque pb phri-.
lus absque ullp additanvenlo Sancttjs intelligaiur, sij fideni |aboraverit, ef ppstea lapsus fuerit iii pec-
a Legi Naturae liic plus justo tribuere videatur summa in hac qusestione auctoritas est lib. de Spi-
Hieronymus: qui nbn est tamen alio sensu accipien-: rit. et Liitera, cap. xxvn etseqq.el S. Fulgehliusde
dus, quam quo in cap. Isaiae xxiv, 5, scribit, prse- Iiicarnat. elGraiia Christi, cap. xxvi.
U)ia ailcpjijcos, qtii naiu|-aln:n Lcgem scry:iyerirj*,: b In uno Pa!a(., scrupulqsitqtes facere.
ql in Kzecbiej, xx, 17 : cbndemriari nos cqtuparitiiojie, c"^piid Yiciiiiiuih', legjinus 'el inler cw.terq, e,!c.
'
Geniilium, si illi Lege facidiit hdluraii, qua tio\ J Pi-hes Viclbriuhi, siinui c,( hic gspicieiidum,
scripla negligimus. Conferendus Augustinus, cujus quqd, e"tc.
351 S..EUSEBH HIERONYMI 552
catum, sicut priora sine causa dicitnr passus fui.sseA (Vers. 6.) Sicut Abraham credidit Deo, el rcpttta-
dum-peccai, sie rursum iion perdal ea, si ;id vh:'- tum est illi ad jusiiliam. Ab lioc loco UNqueaileum
liam fidem ei ad antiquuni studiniii revertatur. Ait- ubi scribitur : Qv.iex fide sunt, benedicenlurcum fideli
ter :'Si •circuntcisinnem, iuquit, putatis sequendam Abraham , Marcion de suo Aposiolo erasil. 423
esse post giaiiam : ergo usqtie ad praesens tempiis Sed quid profuit lioc lulisse, cum cavtern quse reli-
sine circuincisione vivenies, omnia quse passi eslis, (inif, insanise ejus adversa sint ? Credidit auiein
in irritum snnt deducta. Quse quidein mibi videmini Abraham Deo, cxiens de patria sua in lerram quain
non frustfa suslinuisse, qui scio Legem post Evan- nesciebnt (G«i, xn seqq.) : Sara nonagenariam, et
gelium non valere. Vel certe sic : Non leve eral slerilem confidcns esse parituram ; et audita repro-
damnum, si circumcisionem sequenies, taniura pri- missiune Dei, quod in Isaac vocarelur seinen ejus,-
slinum fidei perdidisseiis laborem : nunc vero ad n ipsum Isaac offerens victimam, ct laraen de Do-
hoe delrimeniuin etiam praevaricalioiiis poena socia- iiiini rejiromissione non dubitans. Recte lali rcpula-
tur, iit et prseierila sine causa perpessi siiis, eliu tur fides ad jusiitiaih,qiii Legisopera stipergressus,
422f|lll,ro crueiemini. Qtiidam coaclius iia inlel- Deum non metu, sed dilectione promeruerit [A/. pro-
liguni : Considerate pristinam gralise liberlaiem el nieruil].
praesenlis onera ohservationis in Lege, et videbitis1B (Vers. 7.) Cognoscitis ergo, quia qui ex fide sunt,
qunm multa casso siudio feceriiis : licei non peni- hi filii sunt Abraham. Plenius de lioe in episiola ad
tusfrucius erroris islius desperandus sil, dum zeloi Romanos dispulal, quod lides rejmiala silAbraluc ad
Dei ad hoc ipsuin cstis addticti. Ignorantibus euimi jusiiiiam, non in circumcisione, sed in prsepiilio
cbncedi venia poiest, si ad nieliora conversi , (Rom. IV). Eldiligemer ob.^ervans, doeel eos filins
scieniiam in vobis doceatis flnetuasse, non stu- esse Abrahse, quicumque bac menie crediderunt,
dium. qua ineircumcisus credidit Abraham, qui exsultavit
(Vers. 5.) Qui ergo tribuit vobis spiritum, et opera- ut videret diem Domini, et vidil , el lavlatus est
tur virlutes in. vobis, ex operibus Legis, an ex auditui (Jban. vui). Unde et ad infideles Judicos dieitur : Si
fidei? Tribuit, lioc esl, ddniinistrat, praesentis lempo- ftlii esseiis Abrahw, bpera Abrahwfacerelis(Ibid. 59).
ris est legendum ; ut ostcndaiur per singtilas horas! Quseaiitemalia (illo inleinporecum haec dicebanlur)
aique momenta semper dignis sanclum Spirittimi ab eis opera Dominbs expetebai, nisi creduliuilcm
rninisirari ; et quanio quis in Dei opere et amore> in Filinm Dei, quem Paler miserat loquentem : Qui
profecerit, tanio magis sancii Spirilus in se baberei credii in me, non creilit in me, sed in eum qui me mi-
viriutes, quas auditus fidei, et non Lcgis opera con- sil (Jowt. xn, U)'l Undeetin alio loco de generis
summiiiit. Non quo Legis opera contemiienda sint,, C sibi amiquiiaie, et nobiliiate plaudeniibtts respon-
el absque eis simplex fides appeienda; sed quo ipsai delur : Et ne dixcrii'is,qitia patrem habetnusAbralinm.
opera fideChrisii adornentiir. Scitaesleiiim sapicn- Potest eriim Deus de lapidibus islis suscitare filios
tisviriilla sentenlia, « Nm fidelem vivere ex justi- Abraham (Malth. ni, 9). Lapides ibi nemo ambigit
tia, sed justum ex fide. » Simul ostendilur Galatas,, dura significari corda Genlilium, quse mollita sunl
accepto post fidem sancto Spiriiu, dona habuissej posiea , ei fidei recepere signaculum. Yirtufes
viriutum, id est, proplietiam , genera linguarunj,, Abraham in quibus ante circumcisionem.Deo jila-
morboruni curationes, el csetera, quae ad Corinthioss cuit, diligens leciorenumera, et quoscumque in si-
in donis spiriiualibus entimeranlur (1 Cor. vn). Ett miliopererepereris, dicito filios esse Abraham, ju-
tamen posl tanta (quia forsitan gratiain diseernen- stificali in praepuiio, qtti circumcisionem non ob
dorum spirituum non habebant) a falsis doctoribus5 meriium operum, sed in signtim fidei prioris acce-
irretiii suni. Observandiiin eliani, quod operari vir-- pit. Qnia enim ex semine ejus erat Chrisins oriun-
tules dicantur in his, qui non tenenl Evangelii ve- dus (in quo universarum Genlinm fuerat benedictio
rilalem : sicut in iliis qui Dominum non sBqueutes,, repromissa, et ab Abraham usque ad Clirisiuin
in nomine ej'us signa faciebant, Joanne vel maximee multa eranl ssecula iransitura), providens Deus, ne
conquefenle : Prwceplor, vidimusqueindam in noininee ^* *- soboles dilecli Abralias cicteris naiionibus miscciv.n-
luo ejicientem dwmonia,et prohibuimus eumquia nonn lur, et panlatim fainilia ejus 424 nerel infei ''•'»
sequilur nobiscum(Marc. ix, 57). Hoc adversum h;e- gregem^Iiraeliticumquodaincircuiiicisioniscauicrio
reticos, qui probationem lidei suaeex eo si signumn denoiavit, utvivcntes inler jEgyptios, inler Assy-
aliquod fecerinl, arbitrantur. Qui cuin manducave-- rios, Babylonios alque Chaldsens, hoc signaculo di-
rint et biberintin iioniine Domini (haberit quippeetst slinguereiilur. Denii|ue per qundraginla aiinos in
-
ipsi altare sacrilegum), ei signa multa, invocaioSal-[- eremo nullus est cifcumcisus: soli quipjie sine Gei
vatore, fecisse se jacieul, in die judicii merebun- lis allerius admixtipne vivebanl : slatim ulJordanis
tur audire: Nonnovi vos, disccdiie a mequi opera- i- ripam transgressus est populus, el in Ptila-stiine
mini iniquilatem (Mallh. vn, 25). terram Judseum se examen infttdit, circumcisio ne-
a Diio mss., )'n ipsum Isaac conferens viclimam. tum inferius )ib.l n, cap. 4 : Et JHgijpti sacer-
h Gonsini vero et plures alias, quse ex p ipulo Dei
;i dotes cl Ismaelilas, et Madiunwos prwputium non ha-
non erant, ex Oriente naliunes circumcisionem sn-i- bere. ' |
scepisse; nec ipse diflitelur Hieronymus cum alibi,i»
583 COMMESTARiORUMIN EPISTOLAMAD GALATAS Llil. II. CAP. III. 5.5
cessaria fuluro e.x commixiioiie Gcntium providit j^ vel apnsioli ; et lantum sensu explicato, saepe ordi-
errori. Quod autem a Jesu dtice, seeundo sctibitur iiem coiniitulaveruni, nonnumquam vel delraxerint
populus circumcisits (Jos. v) , signilical et in verba vel addiderini. JNulliverodubiumquod inlsaac
ereino cessasse circunicisionem,qnse in^gyplo ra- el Jacob, sive in duodecim patriarchis, et cseteris
tionabiliter exercebatur ; et a Domiiio Jesu Cliri- qui de Abraham slirpe descendunt, non fuerinl be-
sto spiriiuali circumcisione credentes esse mundan- nedictae universse nalioues; sed in Cbristo Jesu,
dos. per quem onines genies laudant Deum, et benedi-
(Vers. 8, 9.) Providens aulem Scripiura, quia ex citur novum iiomen super lerram.Potesl aulem b in-
fide juslifical gentesDeum, prwnuniiavit Abrahw, quia lelligi apostolus et de alio Geneseos loco exemplum
benedicenlttrin le omnes gentes. Igiiur qui ex fide seminis usurpasse, ubi scribilur : Eduxit aulem (o-
sunt, benedicentur cum fideli Abraham. Non quo ipsa ras 425 (baud dubium quin Abraham ) Deus, et
Scriptura, alramenium videlicet et metnbranse, dixil ei: Aspicein cwlum et numera stellas, si pote-
qua; a insensibiles suni, possint fiiturapnenoscere ; ris dinumerare eas. El ait illi: Sic erit semen tuum ;
scd quo Spiriius sanclus, el sensus, qui in littera et cre.AditAbraham Deo, el repulatum est ei ad jusli-
lalet, muhis posl sseculisventura praedixerini. Porro tiant (Gen. xv, 5, 6). Quicumque igiiur creduni, be-
exemplum quod de Genesi sumptuin est, ita in pro- J3 nedicentur cum fideli Abrabam, qui ob egregiam in
prio volumine conlinetur : Et benediceniur in semine Deum fidem prius in eum credidisse narratur. 426
luo omnes gentes terrw (Gen. xxvi, 4). Quod apo- Sicut Enos ob principalem in Deum spem, et inter
stolus superChrisio inierpreiaius, ait: Non est scri- caeieros eniinenlem, sperasse scribitur invocare Do-
ptum ex seminibus, quasi in multis; sed quasi in uno, minum Deum (Gen, iv, 26). Non quo et Abel dequo
el semuie luo, qui esl Chrisius. Iloc aulem in omni- Dominus ait: Vox sanguinis fralris lui clamat ad me
bus [Al. novis] pene leslimouiis, quav de veleribus (lbid. iv, 10) ; et cseieri deinceps, Deum non spe-
libris in novo assumpta stint Testamento, observare raverint invocare ; sed quo ex ea parte unusquis-
debemus, quod niemorise crediderint evangelislae que appelletur, quam vel maxime habet.
a Duomss. qum invisibilessunl.: ex quo mox re- h Verbum, intelligi, Yictorius tacet.
ponimus laiet pro talens.

LIBER SECUNDUS.

425*426 Quod in primo Commenlariorum ad IG jEneid.) : Cum possel dicere , candida. Hinc utique
Galalas libro, cum de Geniium proprielaiibus dispu- Galaiia provincia ,.in quam Galli aliquando ve-
tarcni, intnctuni reliqueram, nunc in secundo red- nientes , cum Grsecis se niiscueruni,. Unde primum
dendum videiur : qui sint GaSaise,vel qtio, el unde ea regio Gallograecia, post Galatia nominata est. >
transierinl. Llrum indigenas eos fuderit, an advenas Nec nvirum si hoc ille de Galatis dixeril, ei Occi-
qnain nuiie incnlunt, terra susceperit: etutrum lin- denlales populos lantis in medio terrarum spaiiis
guam connubio perdiderint, an ei novam didicerini, prsetermissis , in Orienlis plaga consedisse inemo-
ct non amiserinl suam. Marcus Varro, cunciarum rarit : cutn constct Orieniis conlra ei Groscise exa-
antiquiiatum diligentissimus perscriiialor , et cacieri iniiia , ad Occideniis uliima pervenisse. Massiliam
qui eum imitati sunt, mulia super bac gente, el di- Phocseicondiderunl: quos ait Varro trilingues esse,
gna memoriatradiderunt. Sed quia nobis propositum qnod et Grsece loquauiur, et Latine, et Gallice. Op-
esl, incircumcisos liomines non inlroducere in tem- pidum Ilboda, coloni Rliodiorum locaverunt : unde
plum Dfei(et ut siuipliciter falear , mulli jam anni a amnis lUioilanus noiiien accepii. Prieierinitto Car-
sunt quod hsec legere desivimus ), Lacianiii nosiri ibaginiscondiiorcsTyrios, e.t Agenoris urbeni; prse-
quse in lerlio ad Probuni volumine de hac genie opi- tereo 427"428 Tltebas Libcri , quas in Africa
natussit, verba ponemus: i Galli, inquit,anliquilusa D condidil : quae civilas nunc Theheslis diciiur. Re-
candore corporis Galalse nuncupabanlur; et Sibylla liiiquo eain parlem Libyae,qiisc Graecisurbibus plena
siceos appellat. Quod sigffificare voluit poeta, cum est. Ad Hispanias iransgredior: nonne Sagunlum
ait: Tum lactea colta—Attro innectunlur(Virg. lib. viu Graecis ex insula Zacintho profecti condiderunt: et
a Not.iluni ante nos eruditis viris, lianc deRhoda cui dare nomen neque ob loei disianliam poluit, ne-
senieniiaiii, quod dederil RhOdanb nomen, S. Do- que per ututem, cum riiu ame 'Rliodanus ei de no-
ctiirem deiibasse ex bis Plinii lib. ni, cap. 4 : Aique niine exsiiterit; i|uam Rhoda essei. Hodie illa Roses
ubi Rhoda Rbodiorum fuit, unde diclus multo Gallia- dicitur, et qttae circa Rhodamini esl, Rhodanmia :
rum fertilissimus Rhodanus amnis. Jam vero, tjuod constatqiieex eo deceptum Plinium voeum «imilitu-
hoc longius a veritatis specie absii, danda ilierony- dine, quod sicuti nitllam lihodae in llispania men-
movenia, qui sibi fucitin ab eruditissimo auciore lionem fecit, ita Rhodanusiae circa Rhodanum nul-
fieri sit passus. Nimirumullrofalemur Rhodam Rlio- lam. Porro Rbodanusiam non dedisse Rhodano no-
dioruin coloniam, uon Galliarum esse oppidum, sed men, sed acccpisse, neino non intelligit.
Hispaniarum , inunaiii a Rhodano dissitum spatio:
 M s. kusiibii liiikONYMi I 3?>i
oppidhiij taiicBsBh ; rjiiiid liiilie vbcaUir' '" Ciiitcia, A 'qWan^o^orleVsipe^iseAsapefe att sobrietaterii (Roth;
1'biifesGfifcci iibiiiiiies ibcasic reieruriibr? Monifes xii; o); Et ajiferlius|: Gaudefe cuni yahdeiiitbiis, fiefi
qiiHrjiifeiiispariiiirhiii; Ciiipe, h lUftis, Pyreiie : itciii ciim 'fle.ril:biis.Idipstim vivicem seititeiiles. Non diia
iiisuileAJihrbllisialies' ; ct Gyhiiiesise, q::se vbcahliif . sapieriles';setlhumilibuscb)i'seiiti«ites.NblTtecsscpfu-
"BhleaifesV hoiiifeGrabcisfefmbhisiiidiciadfeiiibiisirarii? deiites apiid vbsmeiipsbs(Ibid., xv, 16 ). Sbfiiilbibs
ijisa iiiilla a1Gr&cii popuiik bcciipaia, Majbf qtibh- qubque hoial qubd^ hiilliefes ebriini intfectb capitc
ciiiiiiGhecia vbcabiiiuf. Cferie qiibd riegari hbh pb- sint, ct viri comam nulriaiit (I Cor. x ) : et indiiTe-
liisl, ttbm^ahi dfejEnfeaeAsiiiiii hohiiiiis siirpe gehe- feriief yescaiitiif in ieihplis [Al. tehipus] \[\\ Cot.
riiii siiiii. Ex qiib evetiit, jil el ih Occiiifehife(Grsefei x , 20); ei irihaii sapientia saicuiafi; fesurre-
sicjie hcuiriiiiis reperiaiitur iiigehia , ei ih Orieriic ctibrifeni carhis hegehi. Hifecex piirte lisqiie.Hodie
'*=stbiiditaieiii biifiiaram fedbicarit; Nefelioc Bicimiis, perniaiiefe , hbii poiest duiviiare , ijui Acliaiahi
qiibiliibh e regionfe uirbbiqlie diversa iiascaiiiur : 42,^-436 viderit (t Cof. iv )'. Maceuoiies in
sfcti(jubii ex magriabafieeiiaih caVteraqitse rioristint bliaritate laudantiir, el iibspiialitafe ac suscepiione
simiiia, huricu*periiu'r.Iiaque iibii hiirurii esi stultos, rrajtfurii. Unde ad feps scribiiiii : De 'chdfiiate duiein
fet ad ihifeiiigehjiani iardibres Galatas appeiiaips; ftaiermidtis, iioh riecesiehubentusscribete vbhis. Ipsi
cum et-rtiiarius Eaiiiise felbqlicritiaeRiibdaniis, Gailui B eniin vosd Deo itidicikis, ul aitiyahs invicem. Etehini
Ijisb felPictitvis geiiiiiis , ih Hymiibruni < Caririirie fdctlis iliud iii dniries frdires in universa Mdcedonia
Gailbs iiiiibciles vbcei; Ei rjuoii iniiic oraibriiiri ier- (I Thess. iv, 9). Sed repfelieriduiiiuf qudd biiosi do-
iiies suiii, noh iaih iia regibhis diiigbntiain , quarii nibs cifciimeahi: e"^aiieiiiim 'fexspectiintesciivuffi,
aldrlieibiicbfiirii [ Al' rlieibricuhi ] citiivibrfemper-, diiiii siiiguiis placere 'desiderSht, et liuc ilihcqufe
tlhet : hiaxime ctiiiV Aquiiahia [At. Ah.uiiahi.caj discurrani, quid apud sirigiilbs agaiiir, enuniiehi.
Grseca se jacifet feiigirie : ci tialiiiae iiferiSJeilia parie Sequitiif eiiim : Rogdmus diiiem vos, frdires, ut dbiin-
ierrSfurh; sed ile ferbcibribiis Galiis sirit prbiecti. deffs riidtjis, el bperdin detis tit quieti siiis : ut e el ve-
Yultis scire, o Paiiiai fet Euslociliuih; qubmbdb Apb- siruin neyotiiimagatis, el bpereriiini mariibui veslris
stolus iinamquaniqtie.proviiiciiim suis proprietatibus sicut prwcepimusiio&is: itf el hqncsteqmbuletis ad eos
denotarii ? Usque hodie eadern vel virtutum vestigia qui foris siint, et nuliius aliquid desiderelis (Ibid.,\i
permanent, vel errorum. Roinanae plebis laudatur 11). Qtiod ne quis puiel officio magis docentis; quam
fides (Rom. 1). Ubi alibi tanlo sludio et freq.uenlia, vitio geniis .'idnioniium, in secui.da ad eosdem in-
ad Ecclesias et ad Mariyrum sebutcB cbhcitrriliir V fculbatiib replibiii, dacens: Nam el cutn essemusapud
ubi sic ad simililudinem ccelestis tonilrui Amen.re- vos, hoc dentintiabatifusvobis, quoniatnsi quis operari
boat, et vacua idolorum temjila quatiuutur ? Non G non vult', nec manducct. Audivimus enim inter vos
qubil hliaiii habfeaiii Ilbihari! lideiii, liisi Iiahc qtiani qUosddmdmbulate iriqiiiele' riiliil bpcrariies; sed cu-
biriries Cliffsii Ecclesias : sed qubd devoiio iii eis ribse iigenles. His diiieiii 'qtii ejiismbdi siint, 'd^itiiii,-
KiajbfSit; ei Siriiplieiias ad cieViefidurii:Rursiiiii la- iiuiiiuset 'obseciathus\'inDohiihoJesu Chrisib, iilcuih
ciliiiilil tet sUpferbiii;'afgiiuhtur' Facililaiis ; iit ibi: sifeitlib operaiites, stiurii paiierii'mctiiducbril(II Thess'.
Rogb vbs, ffalres; hi observelis eos qiii disserisiqnescl iii, 10 seifq.): Lbiigtiii) festsi veliiii dfeApbsiblb, et
'dffetWicuiu'pfwier dbdtrinaih qudm vbs iiidicislis, fd- de Scfipturis oriihibus singularum geiiiiuhi, vel vir-
ctitiil ; ei 'decithaieliii iiits : iiujiisriwdi eitirii Chrislo tiites biiservarfe; ve! viiia: ciiiii ad iiavcipsS iqhsedi-
Dbriiiiib[Al. addiiiiosrro] iioii serviitiii',sed sub vehiri; xiihris, inde devoluti siriius qudd Galalib siulii et
e't fe'r iiitces sefinbhesel beitedictibnessetliicuriicorita vecbrdes pfbiiuiiiiati sint. Scit mectim qiii vidii Ah-
iiiWbietitiutri.Veiira, cniiri obeUieiiiidiii btririemIbcurii cyfaih [Al. Anchirarii ] hifeifbpbiihi Galaiise Civila-
pervuXijdhesi; Gdudeo igitut iii vbbis : ei vbio vos sa- iehi, quot [Al. qtibd] hiinc iisque scliiSmatibus di-
pVeiilesesse iii boho, et shnplices hi maib ( Rbni. xvi; laccfafa sii, qubt [A.I.qubd] dbghiaiuni vafibiaiiBus
il secfi.). SujJferbiDfe vbrb : Nbli 'dttiiiri sapeie , sca\ cbhsiupraia. Ohiitib Caiapfygas; 0|il]itas, Bbriibri-
liiiie (ffoiii. iij 2(3ei 25); Et ': Nbib vos igiiordre, fra- tiisjel. Maiiichifcos;iibia enim jaiii bsec Jiumahsec"a—
ires; ntysferiumhoc , 'uihoii sitis ipsi vdbis sdpieriies; '" lahiitiitis vbeabiila surii; Qiiis uniqiiam Passalbfyrifei-
Et' iii seqiieniibus : Dic'6'cniriiper graltain quw daid ias.el 1 Ascbdfblibs^et Artbiyfitas, ei cseiefb iiiagis
kW'imlti; ohiiiibus"quisuiii iriter vbs ': iibri plits sapefe porifeiiliiquahi hbhiirih [Al. iiuhiiiia j ih aliquapafie

a Palalin. ms.. Carceia : porro junclis Cistercien-
sibus, Ilydria, pro Itirus, el Gymnttsiw,pro Gymne-
iiw. Gbhsiile Pliiiiuin'. _ , , ,
h ,Nbij,Jrff«s, scd[ IfhSHa, Ifeguiit iiiss; codiccs :
'Ctilpb,Hgtlfia, Pyieiie. MihT-
*.'j)ub msi.,,sio/iift/aiis Barbqrorurii.
<iHymiiiihiei Carmfe.iiuiiumiderii.que sonare, ii.b-
cct ipsb Hiiafibs i;ii traCtatu pshiini iVy. Ex ejbs ycfo
iiyiiiiiis.ntiili supefaiii,, laiiiuiiiqufe yerbsimjle csi;
tjiiiisilaih iii Ecclesiastich Psalmddia fuilse su-
sceptos.
* lia el mss. noslri prseferunt, et Grsec. textus,
7.tdnpko-oiv-j TK"Sia.. Anlea voculse, et vestrum desi-
derab.iiiuur. . , , i _ . ,. '..
, K Legi lhaiim, Ascmrqgbs', yel Tqscodrogos, cum
ex nlidriiin, yeier.uin jSciTptOrufH iesiiriioriii?, tum fex
ipsa p.orteniosi nbriJinis cieriyaiione a"c sign.ificaiii;
Naiii ct.si.c feqs.apbeliat S; Epjjilianius iri,Paiiar,ib;
qi.iiet alibi |ioc diiiiatiiSiibinitie Qiijtiiiiiaiij.isiradii,
hiBfcticbs neiiipii iilbf,. qui a. prbjectse, nequiti;e ,fe -
iiiih.aQiiihiilla, adversqs qua.hi teii.uiiiaiius <leJBa-
ptisihq .scfipsit, trnxefe riomfeii. Et Tii|(ihbriius
Tdscodruyos, scti Triscodruyciasvocat, ei.Marcbsijs
jiiiigit; iiec tacei, ebfunipfsestigias, ac hSfafisiaog-
 357 COMMENTARIORUM IN EPISTOLAMAD GALATAS LIB. 11. CAP. 111. 558
Romani orbis audivit? Antiquse sinltiliae usque liodie jA complere qusescripta sunl: cum antiquioresalterius
manent vesligia. Unum est quod inferimus, el pro- qttoque gentis iitierx ici positum fui.sse le.stenlur.
missum in exord o reddimus, Galaias excepto ser- Qtioniamauicni nenio possit im|ilere Legein,,el ciin-
mone Graeco, quo omnis Oriens loquilur, propriam cta facere qucejussa sunt, et alibi testalur Aposlo-
linguam eamdem pene habere quarii Treviros, nec lus, dicens : Qttbdenim eral impassibile Legi, in quo
referre, si aliqua exinde corruperint, cum et Aphri infirmabalur per carnem : Deus Filium suum mitiens
PlideiiiciimlinguaninonnuIIaexpariea mutaverint, et in similitudiiiemcarnis peccatij de peccatocondemna-
ij.sa Laiiiiilas et regionibus quotidie muictur et tem- vit peccatuin in curne(Rom. yin). Quod si yeruin est,
pore. Sed jam ad propositura rfevertamur. potest nobis ohjici: Ergo et M°yses, ef Isaias, et
caeieri prophetx, qui sttb operibus Legis fuerunt,
, Quicumqueenim ex operibusLegis sunt, sub male- sub maledicto sunt? Quod non timebit annuere, qui
dicto sunl. Scriplum esl enim : Malediclus omhis qui dieenlem Apostolum legerit: Quia Chrhtus nos rede-
non pctmansent in qmnibus quw scripla sunl in libio niil de malediclo Legis, faclus pro nobis malediclum;
Lcgis, ul fttcialea. Hunc inorenv halieo, ut quoiies- 432 et respondere unumquemque sanctorum suo
cumqtie ab Apostolis de veteri Instrumenlo aliquid tempore malediclioneiu faclum ess.e pro popu.lo.Nec
sumilur, recurrani ad originales libros, et diligenler B \ statim hoc trihueiis et justis viris, videbitur dc-
vnspjciani, qupmqdo in suis locis sciipta sinl. Inveni trahere Salvalori, quasi nihil pravcipuum et excel-
431 iiaque in Deuteronomio hoc ipsum apud Se- lens habuerit, factus pro nobis malediclum, cum et
pluaginia interpretes ita ppsitum : Malediclusomnis cseteri pro aliis malediclum facti sinl. Nenvp enim
liomoqui non permariserit in omnibussermonibiisLe- illorum quamvis faclus fuerit ipse malediclio, de
gis hujtis, itl facial illos : et dicet [Al. dicit] omnis nvaledicto quempiam liberavit, absque solo Domino
pppulus, fial ( Deui: xxvn, 2G).. Apud Aquilam vero Jesu Christp, qui pretiosq sangu^ne suo, et nps
sic.: Malediclus qtti non slalueril verba Legis hujus, c omnes, et ipsos, Moysen dico et Aaron, prppheias-
ttt faciat ca : et dicet omnis populus, vere. Syrnina- que cunclos et patriarcbas, de malediclq Legis re-
clius : Malediclus qui non firmavcril sermones[M. demit. Nec hoe ex meo sensu dictumputetis, Scri-
adilitJslos] Legis istitts, ul facial eos, el dicel omiiis ptura leslis esl: quia Chrislus gratiaDei, sive ut in
populus, amen. Porro Theodolio sic iranstulit: Ma- quibusdam exemplaribus legilur, absque Deo, pro
ledictus qiti non susciiaveriisermones Legis hujus, (a- onmibusnioriuus est (II Cor.y). Si autein pro ornni-
cere eos, et dicel omnispopulus, Ameii. Ex qtio intel- bus, etproMoyse, et pro universis prqphelis, e qui-
liginius, Apostqlum, ut in caeleris, sensum magis bus niillus potuit delere cbirographum v.elus; quod
.lcsiimonii jjpsuisie quam verba : et incertum habe- G adversum nos scripium erat, et affigere illud cruci
inus, utruiii Septuaginta Interpreles addiderint, omnis (Cplos. ii): Omnes peccaverunl, el.indigent gloria
liomo, ci, in omnibus, an in veieri Hebraico iia fae- [id esl, gratia] Dei (Rom. m, 25), Ecclesiaste quo-
j'ii, ei posieaa Judseis delelum sil. In hnnc me aulem que hane firmanle sententiam : Homo non estjustiis
susiiicionem illa res siimulat, quod verbum, omnis, inlerra, qui[k\. fi.ua] faciat bonum et^non peccel
et IIIontnibiis,quasisensui suo uecessariinii, ad pro- (Eccles. vii, 21). Denique el inferius Apos.toli di-
banduni illud, quod quiciimque ex o]ieribus Legis ct.um manifeste docet, nec Moysen, nec .illustrem
siitil, sttb maledicto sint, Aposiolus vir Hebrseavpe- aliquem de antiquis yirum, apud.Deum jnslilicari
ritise, ef in Lege doctissimus, numquaiii protulisset potuisse per Legem. Sequitur enim :
nisi in Ilebrseisvoluminibus habereiur. Quam ob cau- (Yers. 11, 12.) Quoniam atttem in Lege nemo
.sani Samarilanorum llebnea volumina rclegens, in- justificaiur apud Deuin, manifcslitmesl, quia-juslus e$
yeni b cnoi,, quod inlerpreialur, cmnis, sive, omni- fide vivil. Lex aulcm non esl ex fide, sed qui fecerit
bits, sciij)tum.esse, ei cum Sepiuaginla interprelibus ea, vivelin ilits. Esemplum quo prpbat.ur j'usius ex
concordare. Frustra igitur illud liilerunt Judsei, ne fide vivere, et non ex opcribus, de, Abacuc luljt,
viderentur essesubmaledicto, si non possentomnia qtiod iia Sepluaginla interpretes ediderunt: Jusltts

niala/Qiiinlillam fitisSe scmulalam.' Sed et Timo- D ne putes qua?i diversam hsferesim'eb'mhi'eiifari;sed

ibeus.Constauiinopolil. cl Aii,tiocjiiisMonachus,qui dii.plcxuniusejusd.envque.voeabulum recifare; qiibd
cl dicittir, gcnte Gtdata ex vico Medosttgd viceshno pari vocis portento lerreat.
ab Ancyra lapide, 'Ao-/.oBpo\jyntt~'v. Ascqdrugilarnm a llinc falli visus esf S. Augustinus in Exposit.
nemiiiere. Dcniiiue et iii cbdice Tlieodosii M. lcge j.nfehoat.Episl. ad Rbffiah, ubi fepstradit, ut qui
B de HaVrelicisTdscbdfocitw( ul enieudat Goilipfre- circa Caftliaginem aiit Hippbham de siise'geriiis ori-
dus ih Commfeuiafiis, Tascddroqiiw) appelbmlur : gine interfogaii, Punice respdndienipsChdiiani; 'cb'r\
ii(i'emijueAico'dr'o'gii.celege 65, et Ascodrogi Novella fttpia scilicet vbcesictiti ih idlibus sqleV,qutdt aiiiiil
Theodosii Jiiu.5 iii line. Pofro ex Phrygio idiomaic, respondeht, quam Chdhtiiiei?Nfe(|rie\'efO xsoiTujpta. v'bk
sive Galalico vox ea derlvaiur, coinponiltnque cx ci» es.t, sed omnino Punifea.
iduobus verbis, quonnii alterum TKO-ZOS, Laiine, di- h Saniaritanis ulique eleniferitiS,
"^S, qi)aeiameh
giium: allefiiin Spovyyoi,narem sonat. Eteiiim inlei' vox i.licro taiiliim loco, hoii ut abiid LjtS eilaih
oranuiuri liaribtis tligithin inligebanl hoihinum de- piinio aplibiiituf. Id verb pfefquiinierudjle noVatjihi
meiitissiriii. Grseei aiio noinine, eadem autem sighi- llieronyiiio, queni el "Saihafiticas calliiis^e liitfefal.
fiealiqiie, Passaiorynciias, vel Paxillonassones yo- binc pefsuadeihur.
0 Duo mss., et nos, et onines, etc.
caiil",qhod nomen, ciirh et Hieroriyiuus hic nieihofet,
 ' "'
Sa9 S. EUSEBU HIERONYMI . j 3CO
uu!c::i ex fide mea vivil (Abac. n, 4). n Aquila el A htcis,n6dida:Et ego dedicisprwcepfanon bona,ei ju-
Theodoti'1 : Jitstus aulem ex fide ejus vivil, id est, stificaiionesin quibusnonvivenlin eis. Sed hsec j.lo.iiiis
Dei. Considerandum ilaque quia uon dixerit, boino inEze.chiele : nonc ad ordinem Epistolse revertainur.
aulvirex fide vivit, ne occasionem tribuerel ad vir- (Vers. 15.) 434 C"'is[«s HOS redemit de mttlediclo
lutum opera coniemnenda ; sed, jttslus ex fide vivit: Legis, factus pro nbbis maledictum. Subrepit in hoc
ut quicumque fidelis esset, et per fidem viciurus, lpco Marcion de polestale Creatoris, quem sangui-
nou aliier posset [Al. possit] ad fidem venire, vel narium, crudelem ijifamat et vindicem [Al.judicem],
in ea vivere, nisi prius justus fuisset, et pti- asserens nos redenipios esse per Christuin, quialte-
ritate vilse quasi quibusdam ad fidem gradibus rius boni Dei Filius sii. Qui si inielligeret quo diffe-
433 ascendisset. Polest ergo fieri, ut sit aliqttis runl [Al. diflerrent] emere, et redimere ( quia qui
juslus, et tamen b non vival absque fide Christi. Si emit, alienumemif; qui aulem redimit, idemitpro-'
legenli scrupultis commoveiur, Pauli verba suscipiat, prie quod suum fuit, et suum esse desivit) num-
in quibus de se ait : Secundum jusliiiam, quw in qtiam Scripturarum verba simplicia in calumniam
Lege est, sine reprehensione ( Philip. 111,6 ). Erat stii dogmalis detorqueret. Redemil ergo nos Chri-
igiiurpaulus lunc juslus in Lege, sed needum yi- stus de maledicto Legis, quod peccantibus eonstitu-
vere poteral, quia non habebat in se Cbristum lo- B lum est, quos ipse increpat per prophelam, dicens :
quentem : Ego sum vita ( Joan. xi, 25 ). In quem Ecce peccatis vestris venditi estis, el in iniquilalibus
credens postea coepit el vivere. Faciamus el nos veslrisdimisi matrem veslram (Isai. L, 1). Et aposlolus
aliquid simile Iiuic quod dicitur, juslus ex fide vivit; hoc ipsum replicalj dicens : Ego aulem carnalis sttm,
et dicamus : caslus ex fide vivil, sapiens ex fide venundatus sub peccalo { Rom. vu, i&). Maledicta
vivit, fortis ex fide vivit, et a caeteris viriulum par- quoque Legis quse in Levitico et Denleronomio
tibus vicinam senientiam pi-oferamus adversum eos, Scripta sunt, non Deoauciore compleniur, sed |)ro-
qui inChrislum non credentes, fortes et sapientes, plielico spiiitu hisqui peccaluri erant, ea quse eis
temperantes se puiant esse, vel justos : ut sciant venlura suni, nuntiantur. Quod si apostoli voluerit
'.nullum absque Christo vivere, sine quo omnis vir- nos testimonio coarctare dicentis : Quicumque ex
tus in viiio est. Poiest prsesens testiniOnium et sic operibus Legis sunt1,sub malediclo sunt: scriplum est
legi : quia justus ex fide, ut deincejvs inferalur, vi- eiiim: Malediclus omnis qui non permanserit in om-
vit [Al.-vivef]. Quod aulem ait : Lex non esl ex fitle, nibus quw sctipta sunt in libro Legis, ul facial ea
sed qtii fecerit ea, vivet in illis, manifeslissime de- ( Deut. xxvn, 26 ), el asserere omnes qui sub Lege
monstralur non simplicem dici vilam, sed eam quae fuerint, fuisse maledictos , inten-ogemus eum,
referatur ad aliquid. Juslus quippe ex-fide vivit: et G uirum bi qui sub; Evangelio Cbristi suni, et ejus
lion additur, in his, sive in illis. Yiveiis attiem in pravcepta non faciunt, mnledicii sint, an non. Si
Lege qui leceritea, vivit in illis, hoc est, in hisquae maledictos dixerit, id habebit in Evangelio, quod
fecil, quse putavit bona : mei'cedem laboris sui ba- nos habeinus in Lege. Si hialedielos negaveril, fru-
bens ea lanium opera quae fecit, sive longitiidinem stra ergo Evangelii prarcepta sini posita, el :'bsque
vitse ( ui Judsei putant) sive declinationem, poenae mfercede erunt bi qni ilia compleverioi. S<>lvjiur
per quam transgressor Legis occiditur. Vivereau- iiaque ulriiiiKjiie lipe modo : quoniodn Clnisius Je-
lem in illis, non puiemus Apostoli verba esse, sed stis ex maledicto nos Legi> libi-ravil, faclus pio no-
Ezecbielis piophelae, qui ait : Et eduxi cos in de- bis malediciuiii : itii de inaledicto qitoqne Evangelii
sertum, el dedi eis prwcepta mea et juslificationes quod siatutum esl ttipcr eos qui ejus privccpta non
meas demoristmvieis, qitas faciel liomo, el vivel in fecerini, eruit nos, facius pro nobU ipse ninleili-
eis ( Ezech. xx, 10, fl). Qui cum illos qui in prae- clum, sciens lalenti quoque iiiiniiiiani non dimiitere
ceptis et jiistificaiionibus ambulasseni, vivere dixis- portionem, et novissinium exigere qu.idranlem
set, adjecit : Et dedieis prwccpta non bona, eljusti- (Mailh. v, et Marc.xn).
~
ficaliones in quibus non viverenl in eis (Ibid., 25). (Yers. 14.) Quia scriplum esl : Malediclus omnis
Quanta in verbis consideratio I ubi dixii: Dedieisprw-'. D qui pendel in igno : ul in genlibits benediclioAbralim
cepld et juslificaliones hi qttibusviverent in eis, non fierei in Christo Jesp, ut d pollicitalionem435 *P!"
adjunxit bona. Ubivcro posuit, in quibus nonviverent ntus accipiamus per fidem. Anlequam de sensu et
a Hic locus in nupera Hexnplornm colleciione ex TWVLXX Graico, l$o-ztui.
priCieriniiliiur. Est vero eunvillo confercudiis tesii- h Expuiigcnda videalur negandi partienla, quam
monio, quod habes in ipsiusmel S. Palris Conimen- et Yiclor. respuii. Nec lamen inde arguas sen.iisse
tario ad httncAbacuci versiculum : Ubi Seplttaginla llieron. eam jusiiiiam, qtiai necessaria esl »d salu-
posuerunt: Justus aulem ex fide mea vivel, omnes tem, qiiemqnain absque fide ChristiNatur. consequi po-
lequaliler transluletunt, Ex fide siia vivei. Deniqtie luisse. Confer S. Auguslin. lib. de el Grat.
Symmachus significanlius interprelans ail : Jtistus cap. &&;el lib. n de Peccaipr. Remiss. c. 9; lib. de
autem per fidem sttam propriam vivet, qnod Grmce Genes. ad lit. c. 55, denique epist. 157 et 190.
diciiur, etc. Ilic vides Aqnilam el Theodolionem c ilic alque infra, ubi locus isie recurrit, vivent
inlerpretalos, ex fide ejus, id est Dci, contia quam ligiitil mss. nostri, pro viverenl. Grsecus quoque
ihi docet, omnes, excepio Symmaciio, scqualiter leXlUS,'OtlGOVttAl.
iranslulisse, ex fide sua. Cseierum et vivel, pro vivit d Duo niss., utrepromissiones; in Grseco,mmyft-
Jjic sit reponendum, quod "Victoriuscominuo facit, "'•tat.
561 COMMENTARIORUM IN EPiSTOLAMAD GALATAS LIB. II. CAP. III. 5562
verbis Apostoli dispulemus, justum videlnr Deule- A eexparte instituit, quod possit et iia legi : quia con-
ronomii lesiimonium, de quo el apostolus haecsum- lumelioseDeus
U suspensus est. Haecidcirco congessi-
psit (Deut. xx!, 22, 25), paitcis replicare, et compo- nmus, quia fainosissima qusestioest, el nobissoleat a
nere illud cscteris edilionibus. Sepluaginia ergo Judseis J pro infamia objici, quod Salvator hoster et
interpretes ila hunc locum iranstnlere : Si aulem Dominus I sub Dei fuerit maledicto. Primum igiiur
fuerit in ttrhjuo.peccaiumet judicium ntorlis, et mor- intueiidum
ii est, quod non quicumque in ligno pe-
(uus fuerit, suspenderitis eum in ligno, non dormiel penderit
p maledtctus sit apud Deutn, sed qui pecca-
corpus illius super lignum, sed sepelienlessepelietis \verit, et propier scelus morli fuerit adjudicatus
eum in die illa; quia malediclusa Deo omnis qui pen- sublatusque
s in crucem : non ideo maledictus quia
det in itgno : et iton contaminabis lerram luam qttam cruciiixus
i est, sed quia in talem inciderit realum,
Dominus n Deus tuus dabil libi in hwredilaiem. ut t meruerit crucifigi, Deinde illud opponendum,
Aquila : Et cmn fuerit in viro peccalumin [Al. ci]ju- (quod inferius causa patibuli plenitis exponaiur,
diciuin mortis, et orcisus fuerit, et suspenderis eum1 !Scriplura referente, ob maledictum et blaspbemiam
super lignum,non commorabiturmorlicinium ejus su- Dei ! eum esse crneifixum. Quod aperlius Symma-
per lignum, sed sepeliens sepelies eum in die illa,, < clius transiulil, dicens : quia propter blasphemiam
quiah malediclio Dei est, qui suspensus esl : el non1 B Dei suspensus est. Ad extremum inlerrogemus eos,
contaminabishumumtuam quam DominusDeus tuuss si : Ananias et Azarias et Misael, nolentes adorare
dabil tibi hwrediiatem. Syinroachus : Si auiemfuetitt idolum Nabuchndonosor, fuissent in ligno suspensi
hominipeccatumad judicium morlis, et occisusfueril,, (Dan. 111);Eleazarus quoque nonagenarius sub An-
et suspenderiseum super lignum : non pernoctabitca- liocho rege Syriae', et cum septem filiis gloriosa
daoer ipsius supet lignum, sed sepultura sepelieseum1 mater, utrum maledictos cos astimaturi fue-
[Al. illud] in die ipsa, quia propter blaspliemiamDeii rint (II Mach.\u ), au omni benedictione dignissi-
sttspensusesl : el non contaminabislerram tuam quani >i mos? Cerle si crucem quam Aman paraveral Mardo-
DominusDeusluus dabil tibi ad hwreditatem. Theo- chseo (Esther vn), non ipse pro suo merito conscen-
doiio : Et qttia erit in viro peccatumin [Al. tacet iri]] disset, pulo Mardochaensin eam, non ut malediclus,
judicium niortis, el morielur, ei suspendeseumin ligno,, sed ut vir sanctus ascenderet [A/. ascenderat]. Hte
non dormiet niorticinium ejus super lignum, quia se- et cacterissimilibus comprobantur illum esse male-
pulluta sepelieseum in die ipsa, quia maledictio Deii diclum,qui dignumfacintispatibuloperpeii'arit: non
est suspensus: et non contammabis adama [Al. ada- cum qui iniqnitaie judicum, et inimicorum poten-
mam ] tuam quam Dominus Deus luus dederit libi« tia, vel clamore vulgi, aut virtuium invidia, aut re-
hwredilatem.Porro ADAMA (riQ~x), terra sive humus,, C gis 437 'ra fuerit crucifixus. Et Naboth [Al. Nabu-
lingua Ilebraea appellalur. ln eo autem loco ubiii tham] quoiidam, ad Jezabel litieras, tota Jezrael ci-
AquilaeiTlieodntiosimililerlranstuleruni.dicentes: : vitas morle damnavit (III Reg. xxi); sed sanguis ejus
qtiia malediclio Dei esl suspensus, in Ilebrseo iia po- in lypo Chrisii, multa post ssecula vindicalur, di-
niiiir c CHICALALATH ELOIH THALDi. Hoecverba Ebion n ccnle Domino ad Osec: Voca nomen ejus Jextael,
ille hocresiarches Semichristianus, et Semij'udaeus is quia adhuc tnodicum, el ulcisccttsanguinem Jezrael
436 'ta inserprelams est, ott -Z§pt.;QeoO6 y.pip.v.- 1- super domumJeu. (Osee1,4). Hsecadversum Jndseos.
y.z-jo;,id esi, quia injuriaDei est suspensus. Memini li Coeierum ut ad nos redeal dispulaiio, scire non
me in d Aliercatione Jasonis et Papisci, quae Gracco :o pnssum quare Aposloltts in eo quod scriptum est:
sermone conscripla est, ita reperisse : loiSopla.QeoO)0 Malediclus a Deo omnis qui pentlel in ligno (Deut.
6 zpsftafiEvor,id est, malediciioDei qui appensus est.
t. xxi, 2), vel subiraxeril aliquid vel addiderit. Si
Dicebal mihi e Hebraettsqui me in Scripturis aliqua ja enim semel auctoritatera Septuagtnta interprelum

a Ferme juxta Grsec. Oxoniense exemplar, ubi, o5
Qiogi)UH«SioWi Of/.tv,Deus nosier dabit vobis; duo 10
e nostris niss., Detts veslcrdabil vobis. Paulo postst
lam ad Aquila1.,quam ad Syminaclii versionem plu- n- D
rium utimero, suspenderilis,pro suspenderislegunt:;:
at Grsectts horum inierpreium lextns desideralur. r.
h In Cislerciensims. quia malediclusest quisuspen-
n-
sus, eic, fnlso, cum Aquilam, et Theodoiionem si- >i-
miliiertranslulisse, qtiia malediciio Dei esl suspen-
m-
sus, Auclor ipse llieronymus sit.
« Hebrsea hsec verb.t sunt, ifbn 0'nSx
nSSp i3>
13.
d Laudat hanc dispulalionem Hieronym. etiam »m
iniiio Qusest. Hebraic. in Genesim, nec lamen quid iid
rei esset, autcuieani tribuai, auclorem notat. Nunc iic
quando opus istud jamditi olitii iniercidii, dc ejus
jus
atictore dispuiaiiterudiii. Clemens Alexaiidrinus in
sexlo liypotyposeouIihro, eam tradita S. Luea con-in-
scriptam; qui vero ejus testimonium reciial Maxi- si-
nius in S' holiis ad Dioiiysiumde myslica Theologia
gia
cap. 1, Arisioni Pellavo irihuit, lnter S. ani
Cypriani
pATitoi.. XXVI.
Opera superest nunc Celsi ctijusdam prsefalio in
eam aliercationem, quam idem ijise Celsus Latine
selesiaturvertisse, suumque laborem Vigilio nescio
cui episco;o inscribii. Ex variis ejus praefationislocis
colligere esl, Cclsum illum scribere, cum adhucsub
perseculionibusEcclesia laborarei, imperatorumque
Riiimuiorumanimi necdum essent Chrisli religione
imbuti.
o Hinc colligit Morinns quem et Martianseus se-
cutus cst, fuisse Hieronymi praeceptorem ex He-
brseo Chrisiianum; neque enim, inquiunt, iia fassus
fuissel Jiidieus, qui in lege perstarei. Vertim banc
laudem non tacuissel pnto llieronymus, qui illum
simpliciier Hebrseum dicit. Quin immo hoc ip>um
qnod ex eo profert lestimonium, ideo plus habet
inoinenii, qu»d ex Hehnrse religionis est honiine,
ati|ue ob lianc causam abs llieronymo adducilur.
Videtur praeterea hic ille idem esse, quem Burha-
mnam de nomine vocavit paulo anie in prooemioad,
Ephesios, et quem Judseum exsiilisse nihil est du-
bium,
\%
 " "
365 S. EUSEBH HIERONYMI . I 364
sequebatur, debuit, sicut ab illis editum est, et Dei A nalus : ut; benedibtiones quse promissse fuerant
nomen adj"ungere>Sin vero ut Hebraeus exilebrseis, Abralise, ipso auciore et prsevio iransferrehtur ad
id quod in sua lingua legerat, pulabat esse verissi- gentes, et spiritus repromissio per Iidem illius com-
muni, nec omnis, nec in ligno, quae in Hebrseo ncin pleretur in nobis : quam dupliciter debemus acfci-
habentur, assumere [Al. assumerel]. Ex.quo ffiilii pere, aut in virtutumspirilualibusdonis, autihScri-
videtur, aut veteres Hebraeorum libros aliier ba- plurarum inlelligentia spirituali (I Cor. ix).
buisse, quam nunc habenl: aut Apostolum (ut ante (Vers. 15seqq.) Ftatres, secuntlum liominemdico:
jam dixi) sensumScriplurarumposuissej nonverba : latneh hominis iestaiitentiim confirmaium nemo sper-
aut qupd magis esl sestimandum * post passionem nit, aitt superordina': Abralimdicimsunl repromissio-
Ciiristi, et in Hebrseis, et in nostris codicibuS ab nes, et semini ejus. Non dicil, el seminibus, quasi iri
aliquo Dei nomen appositum, ut infamiam nobis mullis, sed quasi in\ uno, el semini luo, qui esl Chti-
iiiureret, qui in Christum maledictum a Deo credi- slujs. Hoc autem dicq leslameiilumconfifmatum d Deo,
mus, Audaci itaque pede ad boc procedb ceriambn, quw post quadtingenlbs et triginla annos facia est Le.%,
ut ad libros provocem, nullo loeo scriplum, a Deo noh irrilum facil dd evaciiandam reprbmissionem,
quemquam esse ffialedictum, et ubicumque maledic- quia si ex Lege hwredilas, jam non ex profnissione.
tib ponitur, numquamDei nomen adjunclum. Male- B Abrahwaulem per promissionem donavit Deus. Apo-
diclus tu qb omnibus besdis (Genes. m, 14), dicitur stolus, qui omnibus offiniafaclus est, ut omnes lu-
ad serpentem. Et ad Adam : Maledicta terrd in ope- crifaeerel, debilor Gnfecisafe Barbaris, SajVieiilibus
ribusluis(Ibid.,il).El ad Cain : Malediclus tu super etinsipientibus,GaliUisqUbquequospauloaiitesluIios
lerram (Gen. iv, 11). Et alibi : Malediclus Chanaan dixerat, factuscsistulius.Nonehiniadeosliisususest
puer, famulus erit fratribus siiis (Gen.K, 25). Nec- argiimcntisquihus ad Rbmahos, sed simplicioribus ;
npnetinaliolocoiMflfedicfus furoreOrum,quiadudax, et quae stullr possent inifelligere, et pene de trivio.
et itqeotum, quia dura (Gen. XLIX,7). Longum est QuOdne videreiur imperiiia et non a aite fecisse,
si universas maledictiones, quse in Levitico, et in prudentem placal ante lfectorem, et qua; dicturus
Deuteronomio, el in Jesu Nave scribunlur, enume- est, '439 tetaperai praefaiione praemissa : Fratres,
rem; et tamen in nulla earumj Dei nomen estaddi- secitndum liomiriern\dico. Quod enim dicturus sum,
tum : Intantum ut eliam ipse Salanas, ctim de Job non dico secuiiduhi Deuffi : non dico secundum re-
polliceretur, quod si grandibus jvressus fuisset an- conditam sapieniiahi, eteos qui solido pbssunt vesci
gustiis, blasphemaret, a meliori partehoe significa- cibb, sed seciindum ieosqui bb teneritudiiiem siomacbi
verit, dicens : Nisi te benedixerit in faciem (Jobi, 11). lacteorore pascuntur, et nequaquam valenl audire
Et in Regnorum libris, Naboth [Al. Nabutham] pre- Gquse grandia sunt (I Cor. v). Unde el ad Corinlbios
pferea lapidatus refertur : quia beiiedixctit Deum et inquibUsaudiebaturfornicatio, et laiis foi-nicatioquso
regem (III Reg. xxi). Nulluni autem debet movere neintergentes quidem,ait:jE30 dico, el non Dominus
quod Cl.irjs.tuspro nobis maledictum factns sit, quia (ICor.vn, 12)iEtadeosdeminsecunda: Quodloquor,
et Deus qui eum dicilur fecisse 438 malediclum, norisecitiidumDomhtumtbquot, sed quasi in insipienlia
ipse (cum hesciret Cbristus peccatum) pro nobis (HCor. xi, 17). Putant aliqui quod de testamento bo-
eum peccatum fecit, et Salvator de pleniiudiiie pa- minis, et de testaibris h morle, et cseteris humanse
tris exinanivit se, formam serviaccipiens (Philip. n): similiiudinis dispulaltirus exemplis, dixerit: Fra-
vita morlua [-4/. mortuus] est, et sapieniia Dei fa- tres, secundum honiinem dico : niihi autem videlur,
tuitas est appellata, u.t quod stultum erat Dei sapien- et propter hoc quiiiem quod illi arbitraittnr, sed
tins fieret boniinibus (I Cor. i). Et in sexagesimo maxime propter il)ud quod sequilur esse prsemis-
octavo psalmo de se loquitur: Deus, tu scis htsipien- sum [Al. promisstim], id est : J\ron dicit, et semini-
tiam meam, et delicla mea a te non sttnt abscondila bus, quasi in multisj sed qtttisi in uno, et semini tuo,
(Psal. Lxvni, 7), Jnjuria itaque Domini, nosira glo- qtti estCltristus. Omiies Scripluras sensu ac memoria
ria est.Tlle morluus est, ut nos viveremus. Ille de- peragrans, numquam plurali numero semina scripia
scendit ad inferoS, ut nos ascenderemus ad coelum. -0 reperi, sed sive in bonam parlem, sive in nialani,
Hlefaciusestsiuititia, ut nos sapienlia fieremus. ll!e seffiper in singulari 1 numero. Necuon et iilud qurd
se de pleniiudine et de forma Dei evacuavil, formam inf^ert : Hoc autem dico lestamentum confirmalum a
servi aceipiens, ut in nobis habifaret plfenitudb divi- Deq, si quis diligenter Hebrsea volumina, el cseteras
nilatis, et Domini fieremus e servis, Ille pejvendit ediliones cum Sfepiuaginia iriterpretum translaiione
in Jigno, ut peccalum quod comffiiseramus in ligno cohluleril, iiiveniet; ubi testamenium scriplum est,
sciehlise boni et taali, ligno deleret appeusus. Crus. nop testamenimn soharfe, sed pacium, quod Hebrseo
ejus amaras aquas vertit in dtilcem saporem, et se- serffione dicitur BEMTH (n'~fl). Unde manifestum est,
curim perdifain, ih profundhmque demersam, niissa id fecisse Aposioluhi quod promisil, nec recondiiis
influcnta Jordanis levavit (IV Reg. vi). Ad postre- ad iGalatas usum esse sensibus, sed quolidianis, et
mum iacliisest ille ffialfediciio,facius, inqqam, non vilibus, et quse possent (nisi jvraemisisset, secuiidum

* Penes Yifetbr. , dnte fecisse pruderili, placat h Voculas, morle, et cwteris, Palatin. msiignorat.
««firVetc.
365 COMMENTARIORUM 1N EPISTOLAM AD GALATAS LIB. II. CAP. III. 360
Itominemdico) prudentibus displicere. Supputandi in A erat e : ordinata per angelos in manu medialoris, Me-
bocloco anniabeotemporequoDominusadAbraham o
diatot autem h unius nott est, Deus autem unus est^
loculus esl, dicens : El in semine luo benedicentur Quia <J manente repromissione, quse facia fuerat ad
omnes genles (Genes. xxu, 18), usquead legislatorem A
Abraham, Lex postea data per Moysen frusira vide-
Moysen : ulrum quadringeuti triginla siul, vel quo- bbalurillala,curdala sit explicat: proptertransgressio-
niodo in Genesi ijisi Abralioe Dominus polliceatur, n«es,inquit. Post offensam enim in eremo popttli, post
quod post quadringentos annos de terra servitutis aadoratumvi!uIum,etmurmurinDominum,Lextrans-
filii ejus exiiuri sint. Non enim parva res est, et a gressiones
g prohibilura successit. Justo quippe lex non
inuliis qususila, nescio an ab aliijuo 440 sli m~ 441 4 est posila, iniquis aulem et non subjectis, hnpiis
venta. Ulud etiam quod in eodem libro de Tbamar et e peccatoribus (I Tim. ii, 9) : et ut altius repetam,
cl duobus ejus parvulis legilur (Genes. xxxvm), post p idololatriam, cui in ^Egypto fuerant mancipati,
quod scilicet primus qui dicitur Zara, miserit ma- ila ii ut Deum patrum suorum obliviscerenlur, et
num suam, el obsteirix ligaverit ei coccinum, et de- ddeinceps dicerent: Isli sunt dii tui, Israel, qui edu-
binc illo manum inlrinsecus reirahenle, a manuffi xerunt a te de terra JEgypti, ritus colendi Deum et
posterior, qui Phares vocatur, porrexeril, pracsenti ddelinquentium pcena sancita est in manu mediatoris
l<icocongruii, quod osienderil Israel in Legis opere B Cliristi
C Jesu, quia omnia per ipstim facia sunt, et
maniiin suam, eleam prophetarum, et ipsius Salva- sine s ipso factum est nibil : non solum ccelum, terra,
toris polluiam cruoreconiraxcril. Posteavero proru- r,
mare et universa quse cernimus, sed eiiam illa qtue
perit populus Genlium, propter quem dicilur saepius r. per Moysen duro populo quasi jugum Legis imposila
esse desirucla, el medius paries qui inler Judseos et sunts (Joan. i). Scribitur et ad Timolheum : Unus
Genliles fuerat dissipatus, ut fieret unus grex et enim e Deus, unus el medialor Dei et hominum, homo
unus paslor, et essetgloria, et bonor, et pax omni ChristusJesus
( (I Tim. u, 5). Postquam c ob nostram
operanti bonum, Judseo primum et Grscco. Simplex salutem s de Yirginis utero dignatus est nasci me-
aulem sensus qui in hoc loco lexilur, hanc vim ba- diator d Dei et honiinum homo Christus Jesus, se-
bel, ul doceat Apostolus, non posse per Legem, cquesler esl dictus. Anlequam vero humanum cor-
quae poslea dala est, repromissiones quse ante factae pusf assumercl, et esset apud Patrem in principio
sunt ad Abraham deslrui, et posteriora prioribus Deus I Yerbum, ad omnes sanctos ad quos faclus est
prsejudicare, cum repromissiones ad Abraham anfe sermo s Dei, Enocli videlicet, Noe, Abraham, Isaac,
quadringentos triginta annos dalse sinf, quod bene- el e Jacob, ei poslea Moysen et cunctos Prophetas,
dicerentur in illo universse nationes. Legis autem cquos Scriplura commemoral, sine additamenlo ho-
observatio, quod qui fecisseteam, viveretin ea, post G minis
r , quem necdum assumpserat, mediator laii-
quadringenlos trigiula annos Moysi daia sit in monie lummodo
t nuncupatur. Quod autem ait: Lex otdt-
Sina. Econtrario hic dici polerat : Quid ergo ne- nata » pet angelos, hoc vult inielligi, quod in omni
cesse fuit Legem post tantum tempus repromissio- *veteri Testamento, ubi angelus primum visus refer-
nis dari, cum el dataLege, suspieio destructae spon- 1lur, et poslea quasi Deus Ioquens inducitur : An-
sionis potuerit [Al. putaverit] oboriri, et manenie sgelus quidem vere ex minislris pluribus quicumqua
repromissione non profutura L.ex daia sit? Quam sit i visus, sed in illo d mediator loqualur qui dicat:
praevidens Apostolus qusestionem , in sequenlibus Egq sum Deus Abraham, Deus Isaac, et Deus Jacob
ipse sibi projioiiit ct explicat, dicens : I(Exod. III, 6). Nec mirum si Deus loquatur in an-
(Vers. 19, 20.) Quid igilur ? Lex propler transgres- igelis, cuin eiiam per angelos qui iu hominibus
siones posita est donec veniret semcn cui promissumi -, sunt, loquatur Deus in 442 prophetis, dicent»
« Hic quoque vocem, quse repeiiiur, manum,, D hominum; unde et data Lex per angelos, in ipsius
idem ms. tacet. ln periodi fine Viciorius rescribii,, mediatoris manibus data esse dicitttr, ut essel Le&
sublraxeris, jiro conlraxeiis, ex eo quod superiusdi- sancta, et mandalum sanclum, el justum ei bonum,
xerat S. P. : Dehinc illo matium intrinsecus delra- et omnia hwc sanciificarentiir a Chtisto. Taniiiin
hente. Hieronymus priorem medialionem, quod sine addi-
h Correximus posl Yictorium, unius pro unus, ne-- tamento hominis, nuncupetur (quando aiueqtiam
dum ex Yulgata, quod iili saiis est, editione et Graeco
> humanum corpus indueret Cbrisius, patriarchis et
ipso codice, sed ex mss. quoque Hieronymianis,, prophetis Dei parentis mandaia detulit, prascipua
uno Palalino, alieroCislerciensi. autem Moysilegem), expressiusab alteradistinguit,
c Hsecex Origene jiehe ad verbum descripsit. Ih-- postquam per uiriusque naturae conjunclionem, cum
signis locus servatur in Apoiogia Pamphyli, quem,, uirutaque essfet, Deus et homo, honiinem cum Deo
ut cum Hieronymiano conferas, apponemus : Datai conciliavit.
est autem Lex Moysiper angeios in manum media- d Unus Paiatin. verba isthsec, vere ex minislrit
loris Christi, et virlute; qui cum esset in principioj plutibus quicumque, prsetermittii. Cseterum vulga-
Verbum, el apud Deumesset, el Deus essel Verbum, , tissima haec apud Veteres sententia erai, Filium ab
Pairi in omnibusminisltavil. Omnia pet ipsum faciaii exordiis mundi sub angeli specie hominibus se spe-
sunt, id esl, non solum creaturw, sed et Lex et ;t ctabilem prsebuisse, quod et superius ad Origeiiis
Prophetw; elipsemet est mediator Dei, et hominum. i. Homilias observatum esi. Hic unum aut alterum
Quod Verbum quidem in fiue smculorum liomofactus :s (idejussorem ex Anliquis adjungam. S. Alhanasius
est Jesus Chrislus, sed ante hunc manifestum in carnee Orat. 4 conlra Arianos : Is quidem qui seniiebatur
qdventum mediator quidem erat hominum , sed non- t- oculis, Angelus erat; sed Deus in Angeloloqueba-
durii erat homo. Etat tamen et tunc mediatot Dei el H tiir. Et S. Hilarius Ub. xn de Trinitate : Certe qvt
 ' '
367 S. EUSEBlI HlEtlONYMl - 56*1?
11Zacbaria : J5( aii antjelus qiti loqitebatut in me A centes sentenliav suae aufetorilate prohunlial, ut de-
(Zach. ii, 3); acdeince|)s inferente : HwcdicitDo- bitqs poenoeindulgentia postea si voluerit, principa-
miiitis omnipotens.Neque enimWngelus qui esse dic- lis absolvat.
tus fuerat in propheta, ex sua persoha audebat lo- (Vers. 24 seqq.) Itaqtte Lex pwdagogusnosler fuil
e
qui : Ilmc dicit Dominus omnipotens. Manum media- in Christo , ul ex\ fidejuslificatemttt. Al ubi venii
toiis, polenliam el viriulem ejus debemus aecipere. fides, jam non sub pmdagogo sunvus.Omnes enim ftlii
Qui cum secundum Deum , unum sit ipse curti Pa- Dei estis per fidem, quw esl in ChrisioJesu. Paedago-
tre, secundum medialoris officium alius ab eo in- gus parvulis assignatur, ut lasciviens refrenelur
telligiinr. Quia vero Iectionis ordo confusus est, et setas, et prona in vitia corda leneantur, dum leiiera
byperbato perturbatur, sic nobis reddendus vide- siudiis erudilur infahlia, et ad majores philosophioB
lur : Lex posiia est per angelos in manu medialoris, ac regendoe reipublicse disciplinas, metu poeiioe
propter irausgressiones ordinala per angelos, donec coercita praeparatur. Non tamen psedagogus magis-
venirel semen cui repromissum erat. Semen aulem ler et paler Cst, nefebserediiaiera et scienliam pse-
baud dubium quin Chrislum significei, qui ex Mal- dagogi is qui erudiiur, exspeclai; sed alienum cu-
ihsci qtioque principio coniprobalur essfe filius stodit filium paedagogus, ab eo p.ostquam ille ad le-
Abraham , Scripinra referenle : Liber generationis B giiimum cajiiendse hsereditatis lempus advenerit,
Jesu Chtisti filii David, filii Abraham. recessurus. Deniqufeet nomen psedagogi boc ipsum
(Vers. 21 seqq.) Lex ergo adversus promissaDei? sonat, et est composilum ab eo quod pueros agat,
Absil. Si enhn daia esset Lex quw possel vivificare, id est, ductet. Itaque et Moysi lex, populo lasci-
vere ex Lege esset jusiilia. Sed conclusit Scriptura vienti, ad instarpsedagogi severioris apposita cst, ut
omnia sub peccato, ul pfomissio ex fide Jesu Chtisli ctistodireteos, el fuluroe fidei prsepararet, quoepost-
dareiut credentibus. Prius autem quam venirel fides, qtiam venit, et credidimus in Cliristum , jim non
sub lege cttstodiebamur, conclusi in eam fidem qitw sumiis sub poedagogo, lutor a nobis curalorquc dis-
revetanda eral. Sicut medialor Dei et hominum, in- cedunt, 444 eI legitimum oelatistenipus ineuntes, veri
ter dantem et accipientem Legem medius fuit: ila Dei fUiinominamur, cuinos generainon Lexaholita,
Lex ipsa, quse posl repromissionem data est, inter setl mater Fides, qiiaeest in Chrisio Jesu. Quod si
repromissionem el completioneffi ejus ffiedia subre- quis post consummatum oelalis suoe lempus, quando
psil. Quaenon idcirco arbitranda esl proniissionem jam havres et liber et filius appeliatur, volucrit
excludere , quia postea subsecuta eam , quse prius esse sub pocdagogo,'sciatse non posse legibus par-
fuit, videtur abolere; sed ex eo quod non potuit vuli vivere. Ubi enim nunc compleri potest illud :
vivificare, nec id tribuere quod repromissio prima Ter in anno apparebit omne masculinum tuum in con-
pollicila est, manifeslum est 443 •" custodiam speciu Domini Dei itti (Exod. xxni, 17), subversa
eam repromissionis , non in subversiOneni daiam. Jerusalem, et templo usque ad cineres dissipaio?
Si enim dala esselLex quse posset proestare vitam, Ubi salutares el prq peccato boslioe? Ubi ad simula-
et id quod reproraissio spoponderat exliibere, vere crum coslestium siderum , bolocausiorum oeternus
promissio per Le.gern pularelur exclusa. Nunc au- ignis, altari omnirio destructo? Noxiis vero quse
tem propter transgressiones, ul supra diximus, po- poterit poena decerni, Scriplura dicenle : AufereAs
siia, magis arguit eos peccatores, quibus postrCpro- ntalum de medio vesttum (Deut. xm, S), servientibus
missioneni in custodiam, ci, ut ila dicam, in carce- Judaeis.ei Romanis regnantibus? Atque ila fat, ut
rem dala est, ut quia per arbilrii liberlatem nolue- hec sub paire nec; sub poedagogovivant : dum ct
rant irinoceriies exspeclare pi'omissUffi, legalibus Lex impleri non potest post successionem fidei, et
h vinculis prsepedili, et in servilulem mandaforum fides dum jioedagogaLex appelitur, non tenetur.
redacti, euslodirentur in" advenlum futuroe in (Yers. 27, 28.) Quicumque entm in Chtisto bapti-
Chrislo fidei, quse flnem reproniissioiiis afferrfet. ztili eslis, Chrisium induistis. Non est Judwns, ne-
Grwcus. Non est servus, ncque i.ber. Nott est
Nec vero ocstimandum Scripturam auciorem esse _ que
mascitliis,neque femina. Omnes enim vosunum esiis
peccaii, quia offinia sub pfeccatocbnclusisse dica- in Chrislo Jesu. Qupniodo Filii Dei per fidem ,
ex quoo
lur, cum mandalum quod jtire proecipilur, qsten- cst in Chrislb Jesu, nascamur, osiendit diccns :
datpotius arguaiquepeccalum, quam sitcaiisa pec- Quicumque enim in Christo bapitzati eslis, Chrislttm
cati. Quomodo etjudex non estauctor sceleris, ne- induistis. Quod autem Chrislus sit indumentum, non
quambominesvinciendo: sed concludil eos, et no- solum deproesenli loco, verum eiiam de alio com-
ante attgelus, nunc eliam homo esl, ne naturalem boc legilur ,*in Aggavoaiilcm nusquam. Marlianoeus
hunc esse Dei speciemdiversilas hujus assumpimcrea- tamen viliosum Atjgworelinuil.
tionis paierelur httelligi. Adde Augtisliiium epist. h lluc referendtis Chrysoslomits Iiomil. 10 in
iil et lib. n conlra Maxim., sanctum quoqne Gre- episl. ad Romanos, nbi idcirco Lrgem assrrit da-
gorium Praefai. in Job, alqtie alios magiio numero. taiii, ut mulio acrius Judxos sponle j:<miiliberales
a Ad iiostroruni codd. lidem , el Rahb.iiii lectio- ac dissolutos coaiguerei. Videndus ei S. Augusii-
nem rcslitiiimus Zacltaria. lia ef Yiclorius pridem nus lib. n conlra Julianum.
emendaverat ad antiquoruin codd. auctoritatem : ° Addit Palaiin. ms. nomen Jesu. Tum jttslifiee-
in Zacharia enim cap. n penes LXX tesfinioniiim miir lejjit, pro juslificaremur.
369 COMMENTARIORUM IN EPISTOLAM AD GALATAS LIB. If. CAP. IV. 370
probatur, Paulo eodem cohorlanle : Induite vos Do- A 446 ll0Cconsiderandum, quod quando de Domino
minum Jesum Chrislum (Rom. xm , 14). Si igilur loquitur: Abrahw aulem diclm sunt promissiones et
qui in Clnisto baptizati sunt, Christum induerunt, semini ejus , hoc est, Christo Jesu , repromissiones
manifestum esl eos qui non sunt induli Cbristum, pluraliter ponat. Quando vei'0 de bis qui per Chri-
non fuisse baptizatos in Christo. Ad eos enim qui slum semen sunt Abrahre, singulariter repromissio
fideles et baplisma Cbristi consecuti putabantur, nuncapetur, ut inprsesentiloco : Ergo Abrahw semen
dictum est : lnduiie vos Dominum Jesum Chrislum. eslis, secundumptoinhsionetnhwtedes. Decensquipjve
Si quis hoc corporeum et quod oculis carnis asjrici- erat ut quod in Chrisio uno pluraliler dicebatur, id in
lur, aquae lantum accipit lavacrum, non est indutus muliis hominibus singulariter poneretur. Sequitur :
Daniinum Jesum Christum. Nam el Simon illede (Cap.IV.—Vers. 1, 2.) Dicoautem , quanto lem-
Actihus apostolorum, acceperat lavacrum aquav; pore hwres parvulus esl, niliil differt a servo, cum sit
verum quia sanctum Spiritum non habebat, induius Dominus omniuin, sed sub luloribus est et actoribus
non eratChristum (Actor. vm). El boerelici vel hy- usque ad prwftniium tempus a palre. Hseres isle par-
poeriise, et lii qui sordide victilant, 445 videntur vulus, qui nibil differt a servo cum sit Dominus om-
quidem accipere baptismum, sed nescio an Chrisli nium, sed sub lutoribus et actoribus est, usque ad
habeanl indumenlum. Iiaque consideremus ne fortc B prsefmitum lempus a patre , lolum humanum genus
cl in nnbis aliquis deprehendaiur, qui ex eo quod usqueadadvenlumChristi, el, utamplius dicam ,usque
Cbristi non babet indumentum, arguatur non bap- admundiconsummationem significat. Quomodoenim
lizalus in Christo. Cum aulem quis semel Chrisium omnesinprotopIasloAdam, necduranatimoriuntur:
indutus fuerit, et missus in flamniam, Spiritus ita et omnes etiam hi, qui ante advenlum Christi nati
sancli ardore canduerit, non intelligitur aurum sit sunt, in secundo Adam vivificantur. Atque ita fit, ut
an argenlum. Quamdiu calor massam sic possidet, et nos Legi servierimus in patribus : et VHi gratia
unus igneus color cst, et omnis diversitas generis, salvenlur in filiis. Iste intellecius Ecclesiaecaiholicse
conditionis et corporum auferlur istiusmodi ve- convenit, quaeet veleris et novi Testamenli unain
siitnenlo. Non est euim Judseus, neque Graecus. Pro asserit providentiam : nec distinguit in tempore,
Groeco a Gentilem accipere debemus, quia "E).XVJV,quos conditionesociavit. Omnes oedificatisumus super
ct Groccumet Elhnicuni utrumque significat. Nec fundamenium aposiolorum et prophetarum , conti-
Judscus idcirco melior est, quia circumcisus est; nente nos angulari lapide JesuChrisloDomino no-
nec Geulilis ideo deterior, quia prscputium habet; stro , qui fecit utraque unum , et medium parietem
sed pro qualiiaie fidei, vel Judeeus, vel Groecus dissipans, inimicitiamulriusque populiin sua carne
melior, sive deterior esl. Servus quoque et liber, C destiuxit, etantiquse Legis difficullatem , Evangeli-
non conditione separanlur, sed fide, quia polest et coriira dogmatum inlegritatemulavit (Ephes. n, 20).
servus libero esse melior, et liber servum in fidei Vere in Chrislo omnes unus panis sumus, et duo
qualitatc prscvertere. Masculus similiter et femina, consensimus super lerram. Et quomodo nos super
foriiiudine et imbecillitaie corpprum separanlur. prophelas fundati sumus: ita et palriarcbae in apo-
Cselerum fules pro meniis devotione censetur, et stolorum fundamine consiilerunt. Tutores atitem et
saepe evenit ut et mulier viro causa salutis fiat, et actores, possuntet propheise accipi, quoruni verbis
mulierem vir in religione prsecedat. Cum autem ila quoiidie in advenlum Salvatoris erudiebamur: sicut
se res babeat, et lota diversiias generis , condiiio- paedagogaMoysiLexsupradisserta est; etangeli par-
tiis et coiporum, Christi baptisma"te, el indumento vulnrum qui quoiidie videnl faciem Patris , et inter-
iilius auferattir, omnes unuro sumus in Chrislo pellant pro eis. Dequibusdictum est: Immittet 447
Jesu : ut quomodo Paier et Filius in se unum sunt, angelos Dominiin ctrcuitu timenliiimeum, cl eruet eos
ita et nos in ipsis unum simus. (Ps. xxxni, 8). Possuntiutelligietsacerdoteset prin-
(Vers 29.) Si autem vos Chrisli : ergo Abrahw se- cipes, qui lum populo dominali, nunc formam pioe-
men estis, secundum promissionemhwredes. Quia re- bere censeiitiir. Etrecie hi sub tutorihuseiactoribus
promissiones ad Abraham et ad semen ejus faciae essediciintur, qtii habpnlesspirilum limorts, necdum
sunt, quod est Chrislus Jesus , consequenter hi qui mcruere spitilum libertalis et adopiionis accipere.
Chrisii filii, id est, semen ejus sunt, semen qtioque JStas eniminfantisead peccaiafonnidat, psedagogutn
dicuntur Abraham , eujus suni semen ex semine. metuit, non conlidit esse se liberam , licet per naiu-
Verutti quotiescumque Dominus nosier Jesus semen ram domina sil. Et secnnduin utramque intelligen-
Ahralise noininatur, corporaliter seniiendum est, liam qna tuioreset actores,velpiophetas,ve!nngelns
qund ex ejus stirpe genereiur. Quoiies autem nos, diximus, parvulusisieianidiusub actoribus est aique
qui Salvaloris sermone susceplo, credidimus in eum, lutoribus, donec Iegilimum perfecti viri lempus im-
et iiohilitaiein generis Abrahsc , ad qnem est pro- pleverit. Legiiimum aulem lempus, sicut Komanis
mi-sio facta, suscepimns : tunc spiritualiler semen legibus, viginii quinque annorumspatio lermiuatur,
fideietpraedicalionisaccipercdebemus. Dcindeetiam ita ad humani generisperfectionemChrisli reputalur

"Sicpassim Veteres accipiunt: e qtiibus ul et Ec- donensis concilii Palret : pfre o-ovamuvitpb; ytxp,ov
ciesiaslicum queuipiam auctorem nominem, Calche- cupttir.O),J)'IOUSKIW, etC
« "E*0.vgvt,
 871 S. EUSEBII HIEROMMI 372
adventus. Sfatira ul ille venerit, et omnes in virum jK.quirant ulrum in alib mundo, de quo Salvator ait:
perfectum creverimus , psedagogus a nobis tutorque Eyq non sumde mundo isiq (Joan. vni, 25), primum
discedunt. Tuhc aucioritale Domini et hoerediiaiis parvuli simus, et subelemeniisinitiorurii constituti,
•possessione perfiuemur , in qua prius nati quodam- paulatim procedamus ad summum , et recipiamus
ihodo piiiabamur alieni. adoptionis lociim quem quondam amisimus.
(Vers 5.) Ita et nos, cum essemus parvnli, sub ele- (Vers.4.) At ubivenit .pleniiudo temporis , misil
menlish ujus mundicramus servientes.Elemenla mund i, DeusFiliumsuum fdclumexmuliere, faclumsubLege:
eosdem quos supra lulores etaclores dixeral, appel- ut eos qui sub Leye erant, redimeret, ut adoptio-
lavit: quod sub ipsis primum proesidibus constituli, nem filiorum reciperemtts. Diligenter attendile quod
quia necdum Dei Filii capere ad nos poieramns ad- non dixerit, factum per mulierem: quod Marcion
venlum, •erudiebamur in medio. Noiniulli eos css.e et cseterse hsereses Volunt, quee puialivam Christi
angelos arbilrantur , qui quaiuormundi eleffientis carnem siniiilant': seAex muliere, ut non per il-
prsesideant: terra* videlicel, aquae, igni, et aerr: et lam, 449 -J'd G5i;'"'a' natus esse credalur. Quod
necesseesse, ut priusquam quis credat in Clnisto, auteiii sanclam et beaiam Matrem Domini, mulie-
illis arbilris gubernetur. Elementa mitndi coelum et reffi, non Virginein hoininavit, hoc idem et in Evan-
terram, el e.i quoeinlra.hsfic suni, pleiique appellafa :B gelio ya,t« M«T6«[OV scriptum est: quando uxor ap-
putant: quod videlicet solem, lunam, maria, silva- pellaiur Joseph (Liic. n), et ab ipso Domino quasi
rum, et monlium deos, etsapientesGrsecioe, et Bar- mulier ihcrepatur (Joan. n). Non enim necesse erat
barse nationes, Romanique, omninm supersliiionum semper quasi caute! et timide Virginem dicere, cum
seniina, venerentur: quibus cuhi Christus venerit, mulier sexum magis significet quam copuhm viri:
liberamur, intelligentes ea "crealuras esse, hon nu- et secundum inteliigentiam Groncitatis, yov» tam
mina. Alii elemenla mundi, Legem interpretantur uxor, quam mulier valeat interpretari. Sed ut
Moysi et eloquia propheiarum : quod per hsec quasi cuncta proeleream ': quomodo sub lege facltis est,
initia et exordia litterarum, Deitimorem, qui sapien- ut Cos qui sub I lege erant, redimeret : sic
tise principium.est, stiscipiamus. Denique ad eos qui propler illos qiii nati erant ex muliere, ex mu-
jam deberentesseperfecti, etvcritateneglecta,448 liere nasfei voluit. Nam el baptismum in Jordanis
adhuc disciplinarum principiis inhoerebanl, scrihit fluento idcirco quasi poehitens, cum esset a peccatis
in Epistola ad Hebraeos Apostolus : Etenim cum de- liber, accepit: ul cseteros edoceret mundainlos esse
berelis esse magislri propler tempus, rufsum necesse per baptismum, etiin filios riova Spiritus adoptione
habelis ut doceamini quw sint elementa principii ser- generarj, Quod nequaquam intelligens Joanries Ba-
moiiumDci (Hebr.\, 12). EcontraiVo nobis objici po- G ptista, eum ad lavacruin prohibebat accedere, di-
test, quod adColossenses Paulus aposiolusscribens, cehs: Eyo a te debeo bapiizari (Matt. m, 14). Et
elemenla mundi .alia nuncuparit: Videte, dicens, ne statim sacramerituni [Al. sacrameniu] docetur: Sine
quis vos deprmdelur per pliilosophiam , et inanem de- modo : sic enim decetnos adimplere omnemjusiiliam,
ceptioriem,secundumtraditionemhominum: secundum ne qui ob iiominum salutem venCrai, aliquid de '•
elemenia mundi, etnon secundum Chiislum (Coloss. cqnversatione boffiinum proelerirel. Quserat quis-
II, 8). Sed ex eo quod addidit, secundumtraditionem piam, et dicat: Si ideo sub Lege factus est, ul eos
hominum, etinanem deceptionem, ostendit non eadem qiii subLege erani, redimferet: quod videlicet im-
elementa ad ColossenseS et ad Galatas nominarl. Ab possibile fuerit redimi eos qui erant sub Lege, nisi
bis quippe elementis postquam venerit tempOris facius fuisset ipse sub Lege : aut sine Lfege factus
}vlenittidoredimimur,etadmajora gradienlesadoptio- es^t, ul rediiiieret eos, qui sub Lege non erant: aut
nem recipimus filiorum. Ab illisveronihil lale dici- si noh est facius ipsesine Lege, non redimiteos qui
turquid sequatur; sedsimpliciterelementa proliite- sub Lege non fueranti Quod si possibile erat eos qui
ris accipiuntur.Polestigitur,utdiximus,Moys'rLexet sine Lege erant, redimi; ita ut sine Legeipse non
prophetsepro elemen tis accipilitierarum, quod per eas fierel : ergosuperflue sub Lege factus est; ut redi-
syllabavjunganluret nomina, et H-nontamsui,quam D nieTet ebs qiii sublLege eraht. Breviter solvet hanc
alterius rei utililatediscantur: ui possimusoralionem qusestionem, si quis illo utalur exemplo : et cum his
legere conlextam,in qua sensus magiset ordoverbo- qui sine Lege eranl, reputatiis est. Nam licet in Latinis
rum quam ruieraruiri principia cohsideranlur. Quod cbdicibus propfer siffiplicitaiem interpretum male
autemLegem elpropbetas, elemeniamundiinterpre- ediium sil: El cuttiiniquis reputatus est (Luc. xxn,
taii sumus, mundus pro his qui in mundo sunt, accipi 37); tameh sciehdhm aliud apud Grapcossigniflcare
solet, eodemPaulo dicenie: PeuscraiinChrislo,mun- aiopoy, quod liic scriptum est; aliud aSixov, quod in
dum teconcilianssibi (II Cot.\, 9). Et inEvangelio: Latinis voluminibus babetur. "A.vo{j.o; enim dicilur
F.lmundusper eumfaclusesl, etmundus eumnbn tecipit ille, qui sinfe lege est, et nullo 450 )ure con"
(foari. x). Quidam etiam in illa libcrius evagantur: strihgitur. "ASixb?ivero iniquus, sive injuslus. Unde
tii quia Lex umbram habet fulurorum bonorum, re- et ipse Aposlblus in alio loco : cum non essem,

..: a Palat. ms.,et non lam altetius reiutilitatediscan- rh Foiitasse yerius in uno'Palatinof deconversione,
iui*quam itl possemus, etc. pro cqnvetsatione,.
575 COMMENTARIORUM IN EPISTOLAM AD GALATAS LIB. II. CAP. IV. 574
ait, sine Leye Dei; sed iu Lege essemChrisli (I Cor. A vocabulis personisque dissentiant, substantia natu-
ix): et certe in hoc 'quoque testimonio a-jop.o;in raque sociata sunt : el indifferenter idem Spirilus
Grseco scriptum est; el qui hic bene interpretalus ob naturse socieiatem, nunc Patris dicilur esse,
esi, poiuit idem verbum et ibi simililer inlerpretari: nuncFilii.Argumentum autemquoassererecbnatur,
nisi eum ambiguilas fefellisset. Alius vero ipsum nos jam non esse sub Lege, sed sub gratia Domini
verbum, redimerel, acutius intuebitur; et dicet eos Jesu, tali fine concludit. Superius dixerat, ut ado-
sigiiificari redemptos, quiprimura de Dei parle fue- ptionemfiliorum reciperemus: nunc Dei esse nos fi-
rint, et poslea esse cessaverint : illos vero qui sub lios, ex spirilu probat quem habemus in nobis.Num-
Lege non fuerinl, non lam redimi, quam emi. Unde quam enim, inquit, auderemus dicere : Pater noster
et ad Corimhios, in quibus audiebalur fornicalio, et qui es in cwlis: Sanclificetur nomen tuum, nisi de
lalis foruicatio quae ne inter Genles quidem conscientia Spirilus habiiaiitis in nobis, et magna
(Ibid. v), scribilur : Ptelio empliestis, non tedempli: sensuum et dogmatum voce clamante : Abbd, Paler
sub Legequippe non fueranl. Recipimus igiiur ado- (Rom. viu, 15). Abba Hebraicum est, idipsum signi-
ptionem filioruni Dei : et redempli a Christo, sub ficans quod etPater. Et hanc consuetudinem in plu-
servitute elementorum mundi et tutorum potcslale ribus locis Scriplura conservat, ut Ilebraicum ver-
esse desistimus. Quomodo auiem inler redimere et B J} buih cuni interprelatione sua ponat. Barlimeus, fi-
emere quid inleresset, ostendimus, sic quid sit inter litis Timei. Aser, divitiw. Tabitha, Dorcas (Act. ix):
-accipere, et reciperc adoplionem filiorum, conside- et in Genesi, Mesech, vernaculus (Gen. xv), et csetera
reinus. his similia. Cum autem Abba Paler Hebroeo Syro-
(Vers. 6.) Quoniam attlem esiis filii Dei, misit Deus que sermone dicatur : et Dominus noster in Evan-
spiritum Filii suiincorda noslra clamantem, Abba, gelio praecipiat, nullum patrem vocandum nisi Deum
Pater. Manifeste apostolus Paulus tres spiritus no- (Matl. XXIII),nescio qua licenlia in monasieriis vel
minat, Spiritum Filii Dei, ut in praesenliloco, Misil vocemus hoc nomine alios, vel vocarl nos acquie-
Deus Spiritum Filii incorda nostra (Rom. vm, 14). scainus. Et certe ipse prsecepil hoc qui dixeral non
El Spiriium Dei, ut in illo : QuotquolSpiritu Dei esse jiirandum (Malih. v). Si non juramus, nec pa-
agunlur,hi filii Deisunt. El Spiritum sanctum utibi: frem quidem quempiam nominemus. Si de palre in-
Cotpora vestra lemplum sancli Spirilus sunt, qui est lerpretabimur aliier, et de jurando alilcr sentire co-
in t:o6is(l Cor. vi, 19). Alium auiem sanclum Spiri- genmr [Al. cogemus]. Notandum etiam, quia clamor
lum esse quam Filium Dei, manifeste et in Evange- in Scriptttris, non 452 magn* vocis emissio, sed
lio comprobatur : Qui dixeril verbum contra Filium scientioe intelligatur el dogmatum magniludo. Nam
hominis, dimiltetur ei. Quicumque autem dixeril con->iQ "C et in Exodo respondit Dominus ad Moysen : Quid
tra Spiritum sanclum, nec hic, nec in futuro dimilietur clamas ad me (Exod. xiv, 15)? cum penitus Moysi
ei (Luc. xn, 10). Hoc ideo : quia multi per iinperi- vox nulla proecesserit. Verum compunclum cor et
liam Scriplurarum (quod et Firmianus in a octavo pro populo lacrymabiliter ingemiseens, Scriplura
ad Demelrianum Epistolarum libro facit) asserunt clamorem vocavit. Quomodo igitur, qui Spiriium
Spiritum sanctum soepe Patrem, ssepe Filium nomi- Fihi Deihabet, filius Dei est; sic in reciprocum, qui
nari. El cum perspicue in Triniiaie credamus, ler- spiritum Filii Dei non habet, Dei filius non potest
liam personam auferentes, non substantiam ejus vo- appellari.
lunt esse, sed nomeu.Neauiem longum faciam (non (Vers. 7.) Ilaque jam non esl servus, sed filius.
enimdiaiogus, sed 451 commentarius scribitur),de Quodsi filius, el hwresc per Chrislum. Habenles, in-
quihquagesimo psalmo tres spiritus nominatos bre- quit, spiritum Filii Dei in vobis clamantem, Abba,
viter ostendam, propheta dicente: Cor mundum crea Paier, non serri coepisiis esse, sed filii. Quia ante
in me, Deus, el sptriium reclttm innova in visceribus nihil differebatis a stervo cum essetis nalura quidem
meis. Ne projicias me a facie tua : et Spirilttm san- Dei; sed sub lutoribus ei actoribus parvuli degeba-
clttmtuum ne auferas a me. Rcdde intlti Iwlitiam salu- lis : quod si Dlii estis, consequenier vobis debelur
taris tui, el spirilu principati confirma me. Principa- D heeredilas, ut quomodo spirilum Filii Dei accipien-
lem spiriium, Pairem appellat: quia Filius ex Patre, tes, faeti estis filiiDei: ita in libertatem de servitute
et non Pater ex Filio. Spiritum aulem reclum, ve- mulali, hocredes sitis cum hserede Patris Christo
rilaiis atque juslitise, Christum Dominum significat: Jesu, qui ex persona hominis assumpli loquitur in
Quia Paler omne judicium dedil Filio (Joan. \, 22), psalmo : Dominusdixit ad me, Filius meus es tu, ego
utDavidait: Detts, judicium iuum tegi da, et h polen- hodie genui te. Poslula a me, el dabo libi gentes hmte-
liam tuam ftlio tegis (Ps. LXXI,1). Porro Spirilum dilatem tuam, el pbssessionem tuam terminos tertw
sancium aperto nomine vocat. Quse quidem cum (Ps. n, 7, 8). Quod autem in lioc loco dicimus, in
a Snspicor numerum cubare in mendo; Lactantii b Palatin. ms,, et justitiam tuam, quemadmodum
enim libros episiolarum, ad Demelrianum audiiorem pridem rescripserat Viciorius, codicibus, ut ait, et
suvtn, nonnisi duos recensel ipse Hieronymus libroi editionibiis adjuvaniibus.
"de Yiris Illustribus, cap. 80. Proinde malim ex in- c Duo mss., per Deum, pro, per Chrislum : Graecus
genio hic allero, pro octavorescribi: quamqtiam la- nirumque habet, rlnpoi>6iJ.o;©soO 5t« Xpia-tov,,ad
centibus mss. nihil muto. Coeierum consule S. Hila- "quem refigi placeret, hwres Dei pct Christum.
rium de Trinitale.
S7S ' S. EUSEBU HIERONYMI S76
cseleris quoque observare debemus, de toio genere,j L prhphetarum : ita fel sanetos viros fecisse quidem
liominum singulaii numero dispulari. Omnes enim ea.quse-Legiserani; sed sensum magis Legis secu-
credenles, unuin sumus in Cbrisio Jesu, et menibia tos esse quam litteram. Qui non minus quam Abra-
corporis ejus, el iif perlfeciitm viritmreducli, illum bam sublato de facje velamento, cupierunl vidcre
liabemus capul, quia eapul viri Cliristus est (l Cor. diem Chrisli, et videruul 454 et lselali sunt: Facti
xi, 2). infirmo populo infirmi , ut infirmos lucrifacerent
(Vers. 8, 9.) Sed tunc qtiidemnescientesDettm ser- (I Cor. n), el bis qui sub Legc erant qnasi essent
vistis his qui naluranon erantdii. Nunc vero cogno- i])Si sub Lege, ut ebs ab idolis , quibus in jEgyplo
scenies Deum, magis autem cognili ab eo, quomodo assueverant. separarent. Absnrdtiiiiquippe eu Moy-
converlintini ilerum ad iitfirma el egena elementa, qui- sen et coeleros confabulaiores Dei in ea fuisse cou-
bus rursum servire vullis ? Galulas qu.os ab idolorum ditione, ulc non credamus eis, et praefiiiitum tem-
cultuad fidem Dei veri translulerunt, arguit, quo- pus a Patrevenisse, et redemptos eos csse de ser-
ijjodo idolis dereliclis, quoe natura non eratii dii, et vitttte legali, et adoptionem filiorum consecuios,
cognosceiites Deum, magis auiem cognili ab ipso, et heereditatem cepisse cum Christo. Qupecumqtic
spirilu quoque adoptionis accepto, rursum quasi enim toto generi huinano sajneniia Dei quasid uni
parvuii, et sub lutoribus et pocdngogo esse cupien- B Filio firaesiilit, haec eadem unicuique sanctorum
tcs, ad infirma etapaupcriina reverlanlurelementa, semper suo ordinelei dispensaiione largita esi. Le-
quse propterea infirmo el pauperisensu popnlo data gem nobis Moysi infirma el egena dicentibus ele-
simt 453 i" deserlo, quia non poferat accipere et nieuta, occasionemVnveniuiithaereiici, utdeirabant
suslincremajora.Eadem autem eletnenla, quao n.uiic Crealori, quia iiiiiniJtiin condiderii, el Legem san-
inlirma et egena appcllavii, superius tantum mundi xerit. Qnibus nos riespondebimus, id quod supra
. elementa posnit. Et ubi elementa mundi dicta sunt, diximus, infirma his esse et egena elemenla, qui ad
ibi non estadditum, infirma et egena. Hinc rursuin ea post Evangelii graiiara revcrtuntur. Antcquain
ubi infirma vocata sunt, mundi, ut supra diximus, vero prsefiniium leriipus veniret a Patre, non tani
nomen est tacilum. Puto itaque quamdiu quis par- infirnia et egena appellaia esse elementa, qtiam
vulusest, nec siatuiuni a paire tempiis implevit, ut mundi. Denique priusquam Christi in toto orbe
filiijs e.t hseres ajvpellari queat, sub elementis eum Evangelium corusearei, habuerunt suum fnlgorem
mendi, Lege videlicet esse Moysi, Cum auiem pcst proecepta legalia : poslquam vero majus evangelicse
liberiateiri filio debitam rursus reversus fueril ad gratiae lumen effulsit, et sol justitise loii muudo se
Legem, circunicidi volens, el lolam Judaicae super- prpdidit, stellarumj lumen absconditum est, ct ea-
slilionis litteram sequi, tunc quae prius ei mundi *- rum radii ealigavernnt, ila ut Aposlolus in alio loco
l.tnlnm fuerantelemenia, infirma quoque et egena dicerel: IVnninec gtoriftcalum esl, quod glorificaium
dicuntur exordia. Inlanlum enim nihil prosunl cul- fttit in hqc parle, propler excellenlemgloriam (H Cor.
toribus suis, ul ne hoc quidem eis exhibere valeant in). Qnod aliis verbis nunc loquitur, ut dical, Lex
quod anie prsestilerani, Jerosolyma, templo altari- Moysi qiise ante E^angelium dives, et opulenia, et
que dfestrticlis. Respondeat aliquis, ei dicat : Si lex clara fuif, posl advenium Chrisii ad comparaiionem
et proecfepiaquse in Lege conscripta sunt, infirma ejus quasi infirma et egeua, imminuia aique de-
elegena elementasunt.elhi qui coguoverunlDeuin, striicta est ab eo qui niajor fuit Salomone, et tem-
magis aulem cogniii suni abeo,Legem observare plb, el Jona. Quod enim scriptum est: Illum oportet
non debeni (ne incipiant non tam Deum colere a crescere, me autem \minui (Joun. m, SO) : non lam
quo cogniti sunt, quam ad eos reverti qui nalura ex Joannis, quam fex Legis persona diclum pulo,
non sunt dii), aut Legein ob.servaverunt Moyses et quia semper cedunf minora majorihus, et perfecta
prophetae, etnon cognoyerurtt Deum , nec cogniti iniiiis piseponunturl Alias aiilein infirma el egena
sunt ab eo; aut si cognoverunt Deum, mandata Le- elemenia, Judtcoruin tradiiiones, el secunduni lit-
gis minimc coniplevcrunt, Quod ntrumque pericu- leram vilem inielligfentiam confirmabiinus, quoesunt
iosum est dicere : Aul illos non fecisse quav Legis D jusiilicationes non bonoe, et jirsucepta non bona.
sunt, et sic cognovisse Deum : aut non cognovisse 455 Robusta qulppe et dives esl Lfegisintelligentia
Deum, dum infirma el cgena Legis clementa custo- spiriiualis (Exech. xx), ila ut aut penitus elementum
diunt. Quod quidein sic solvi potest, ut dicamus il- nori debeat appellari, aut elemenlum quidem sit
los ; quomodo Paulus faclus est Judseis Judseus, comparaiione futuri:sseculi, et vilse in Cbristo Jesu,
ut Judoeos lucrifaceret (I Cor. ix), el in Ceneris ex qtia;nunc vivunt arigpli supernoeque virlules. Sensui
yoto comam totondit (Act. xvm), et nudipedalia al- vero Judaico comparala, nnn tam elementuni, boc
que calvilium Jerosolymis in lemplo exercuit, ul ea- esl, initium, quam perfectio nuncupeiur. Quod au-
rum sedaretinvidiam, qui J>catecbisa.ii de eo fue- teiri ait : Nunc vero bognoscenlesDeum, magis autem
rant, quod cbhtra Legem Moysi,etDeum faceret coghiii ab eo, illud ostendit, quod post idolorum cul-
* Iidem mss., ad infirma el egena tevertanlut. c,Absque negandi jparlicula Palatin. mss., ut crc-
: h Rescribit Victorius ad siiorum niss. lidem, qui damus eis. !
eautati de «o, etc Nbstri cuni impressa lectione la- ., 4 Alii edi.tilibri, ^iiast tn Filio prmslilit, elc. ,..,,,
ciunt.f
 377 COMMENTARIORUM1N EPISTOLAM AD GALATAS LIB. II- CAP. IV. 57S
tum, Deum intellexcrint Galalse, vel polius ipsi co A poris quamdam particulam, sed toium viloe riostroe
gnitione ejus digni sint judicali. Non quod Deus spatium pcrpeiuaiin Clirisio solcmnitaiis h.ibeanius,
Creaior omnium aliquid ignoret; sed quod eos lan- Ei ut posteriorihus priora connectam, quid de lcge
lum scire dicatur, qui errorcm pietate mntaverint. Moysi et de superflua ciborum curiositaic in bac ea-
Cognoscit Dotninus qui stinl ejus (II Tim. n, 19). Et dem Epibtola i-eniiai, sialim subjungit ei loquiiur:
Salvator in Evangelio : Ego sum, aii, paslor bonus, Si enim mortui eslis cum Chrisio, ab elementis mttttdi
e! cognoscomeas, et coynoscunlme mew (Joan. x, 14). littjus, quid adhuc lamquam vivcnlesin hoc mitiido dc-
* Econira ad
impios : Nescio vos, tccedite a me, ope- cemitis? Ne teligerilis, neque gustaveritis, ncque con-
tarii iniquitaiis (Luc. xin, 27). El ad slultas virgincs: trectaverilis, qttw sunl omnia in interitu ipso usu, se-
Nescio vos quw estis [Al. siiu] (Matlh. xxv, 12). cundum prwcepla et doctrinas Iwminum. Dicat ali-
(Yers. 10, II.) Dies observatis, el mcnses, el lem- qnis: Si dies observaie non licel, et menses, et
pora, el annos, titneo vos, ne fotle sine causa labora- tempora, elannos, nos qunquesimile crimen incur-
verim in vobis. Qui non adorat Patrem in spirilu et rimus quariam s.ibbali observanies, et jiarasceven,
veritate, nescit sabbati-nium sanctis reposiium, de et diem Doniinicam, et jpjunium Quadrngesiniap, et
quo loqnitur Detis : Si inlroierunl in requiem meam Paschsefesliviiatem, el Pentecosles loetitiam, ei pro
(Psal. xciv, 11): el non de illis temporibus recorda- B varietaie regionmn, diversa in honore manyrum
tur, de quibtis scriplum est : Recordamini diertim tempora constituta. Ad quod qui simpliciter respon-
swculi (Isai. XLVI,9). Et alibi : Memoratus sum dies debit, dicet: 11011 eosdem Judaicse ohservationis dies
antiquos, el annos mlernos in menle habui (Psal. esse quos noslros. Nos enim non azymorum pascha
IAXVI,G). Dies Judaicos observat, et mensc*, el celebramus, sed resurreclionis et crucis. Nec sepiem
lempora, et annos. Dies, ut sabbati ,et neoinenise, juxta morem Israel niimeramus hehdomadas in
el a decima mensis primi usque ad quarlam deci- Pentecoste, sed Sjiirilus sancti veneramur ad-
mam, qua agnus corporeus viclimae reservaiur, et a ventum. Et ne inordinata " congrcgaiio populi
qiurta decima usque ad vicesimani primam rjusdem fidem minueret in Christo, propierca dies aliqui
mensis, quando azyma comeduniur, non sinccriiatis consiiiiili sunt, ut in unum omnes pariicr veni-
ct verilalis, sed in fermento veicri malitiie etne- remus- Non quo celebrior sit dies illa qua con-
quiiise Pharisa-oruui. Seplem quoi|ue sepiimanas, veninMis, sed quo quacumque die conveniendum
qni ritu Judaico posl azyma compuiat, dies Israeli- sit, 457 ex conspeciu [Al. etaspectu] mutuo Iseli-
liciB Pentecosicseolil.Nec non ei clangorem tubarum tia innjor orialur. Qui vero oppositse quocstioni acti-
menseseptimo prima mensis. Deeimaquoqueeju^dem tius resjiondere conalur, illtul aflirmai, ornnes des
meusis, expi.iiioneui et jejuniiim, et scenopegias ex *-•xtjuales esse, nec per paiasceven lanium Cbristum
nvire figentes, Judaicos observantdies. Msnsesaiitein crucifigi, el die Domiiiica resurgere, scd sempcr
ciistodiunt,qni primum et sepiimum meiisem,uonin- sancltim resurrectionis esse diem et semper eum
telligenies mystecium veritatis, observanl. Tempora carne vesci Dominica, Jejunia autem et cmgregatio-
quoque 456 coliinl, qui ter per annos singulos Je- nes inter dies propier eos a viris b prudenlibus
rosolymam veiiieutes, putanl se Doniini imp'ere proe- constitutos, qui magis sseculo vacani, quam Deo, nec
ccpium, dicentis : Tribus temporibus anni diem fesium posstini, immo nolunl toio in Ecclesia viiae suoe tem-
agetis mihi, solemnitulem azymorum, el solemnitalem pore congregari, et anle humanos actus, Deo oratio-
messis primiiivorum; et soteinnilatem consummalionis niim suarum offerre sacrificium. Quolus enim quis-
in exitu anni (Exod. xxin, 14, seqq.). Et alibi: Tribus quc csi, qui salleni bsec pauca quoeslalula sunt, vcl
tempotibus anni appurebit miiscutinum luutn in con- orandi lempora, vel jVjunandi semper exerceal? Ita-
speclu Dotnini Dei tui (Ibid. xvn). Quod autem ait, que siciit nobis licet vel jejunare semper, vel semper
ei annos, puio de seplimo remissinnis anno dici, el orare, el diem Dominicam accepto Domini corpore
de quinquagesimo, quem illi Jubileum vocanl. Ple- indesinenler celebrare gaudentihus : non ita ei Ju-
nius hunc locum ad Colossenses Apostolus explicat, daeis fas esl onini leinpure immolare agnum, Penle-
diceus : A'emo ergo vos judicel in cibo, aut in potu, cosiem agere, labernacula figere, jejunare quotidie.
aul tn parte diei fesli, aul neomenim,aul sabbatorum, Satis vero cauteinter auctorilatem Apostoli.eisitncti
quw sunt umbra fulurorum (Coloss. n, 16). Partem bominis lenitittem verba moderatus est, inferens :
diei f-sii ad disliiictionem perpetuae festtviiatis hic Timco vos, ne forte sine causa laboraverim in vobis.
posuit, ut non brevem, et, ut ita dicam, totius cor- Si cniiii abrupte condemnare voluisset, dixissct uli-
a Unus Palalin.
ms., 110iiwrdinate congregali po- lis sacris constilulam operandis, nemo, opinor, icrit
puli fides, etc. infieias. Cseterumet diserte alihi professus est S. Pa-
h Suniii bincsibi Dallseusanimos, probaturus, non ler iu epist. 41 ad Marcellam, qtu»!contra Mnniainim
ab apostolis, sed posimodum a viris prudeniibus je- inscribimr, quadragesimam secundum iradilionem
junia fuisse consiilula. Al vero non alios quaiu apo- apostolorum jcjunari : doeelque adeo ex necessitate,
siolos virorum prudenlum nomine desiguari ab Hie- non ex voluulate quoiannis ob^ervandam, quod ab
ronymo, liqtiet ex hoc ipso coniextu planissime,
cum diem Dominicam et congregationes inter dies ipsis apostolis orluni duxeril. Adde in"itliqttot mss.
ci penes Rabbanum hic, a viris credeniibus Irgi, pro
ejusdem, atque jejuuia insiitutionis esse non dubitet. prudenlibus.
Doininicamvero diem nonjaminde fuisseab aposlo-
 $79 S>.EUSEBIIMERONYMI 580
. que : Tiriieov6s : sine eausa enim tqboravi in vobis.;A sint, sjctit ipse Clirisii; immo ut prsesentem Iocum
Ntinc auteni videns eos zelum Dei babere, sed non sequar, nibil est grande quod postulat : utquomodo
.secundum scienliam, nec penitus eorum desperavit jpse propier illos de majori faclus est minor; sicilli
salulem, qui pip fuerant. errore decepti, nec rursum a minoribus ad majora conscendant. Nilitl me, in-
. jrrepreheijsps reliquit, ne et ipsis perseyerandi in quit, Iwsistis, Lavdit[discipulus magislrum, si per
errore, et cseteris qccasionem similiier tribueret er- negligenliam suam prsecepta ejus laboremque dis-
randi, Timeq autem vos, posuit, pro eo quod est, ti- perdat. Non locserant Gaiatse Apostolum, usque in
meo de vobis. Sine causa laborat niagisler, ctim ipse proesens tempus Evangelium ejus ac mandala ser-
provbcat ad niajora discipulos, et illi retro lapsi ad yanfes. Aut certe ita : Quando vobis primum Evan-
minora el humilia revolvuntur. gelium annunliavi: et propter infirmitatem carnis
(Vers. i%.)Estote sicul elego, quiaet ego sicul vos. yestrse, quia non poteraiis sacramenta suscipere
Qupddicit'taleest,qupmodoegpvobis infirmis sumfa- majora, proedicavi vobis quasi parvulis, et meipsum
ctus infirmus, et noii polni loqni tii spiritualibus, sed infirmnmesse simulavi, utvos infirmos locrifacerem:
quasi carnalibus et parvulis in Cl)ristp,elquia necdum nonnequasi angelum suscepistis nte, quasi Chrisium
poteratis solido ciboyesci, 458.Evangelico vos lan- Jesum? Cum jgitur in nulio me illo tempore loese-
lumlacte potayi, nolens in aetate yos semper infan- g ritis [Al. lsesisiis], et me veslri causa humilem at-
ijae permanere, sed paiilaliniad adplescentiani et ju- que dejeclum similem Dei Filio puiaveritis : quo-
; venlutem usque perducere, ut solidum cibiim posse- modo ad majora vos provocans loedor a vobis, per-
lis accipere: ita et yos debetis esse sicut et egp s.um, dendo Jabprem metim, et dispensationem il|aro, qua
perfecliora yidelice*.sapere, dimisso lacte, adfor-lio- me parvulum esse sim.ulaveram , irrito opere nunc
. res cibps, et ad pabuia.lransire .majora. Hoc aulem h lugetis? Per irifirmilatem autein camis non suae,
loquitur quasi Salvatoris imitator, qui non rapinam sed audientium, Galalis Paulus anrttinlial : qui non
arbitralus est se esse oequalem Deo, sed semefipsum poterant cafnemsubjicere verbo Dei, sed quasi car-
exjnanivit formani servi accipiens; et habilu inven- nei, iiihii intelligeniise suscepere spiritualis. Quod
lus esl ut honip, ut nos dii fierenius ex boiiiinibiis , ut evidentius fiat, ponamus exemplum. Perinfirmi-
et non ultra mp.rereinur; sed aconsurgentesChristo, talem carnisdocei,qui dicit: Si senvn conlinent, ttu-
amici ejus diperemur et fratres, et ut esset discijvu- bant. Et : Mulier si mortuus fuetit vit ejus, libera est:
lus sicut magisier, et seivns sicut doininus. Potesl cui vutt nubai, lantitm in Domhio (I Cpr. vn, 9, 59).
autem et ita intelligi.:. Obsecro vos, inquit, fratres, Nequaquam vero; per infirmilalem carnis docet, isla
ut Judaica observatione contempta, dieriim, men- Cpmmemorans : Solutus es ab uxore : noli quwrere
sium, lemporum, atque annorum, quse siint umbrac C tixorem. Et : Tempus esl, ut el qui habent uxores, sic
futnrorum, me imitemini, qui siiie querela in Leg;e sint quqsi non habenles (Ibid. 27, 29). Alia quippe
versaius, omnia arbiiratus sum quasi purgamenta prsecepla ad spirituales, alia danlur ad carneos. Et
atque quisquilias, ul Chrjslum fucrifacerem. Fui aliud ,est quod jusfa imperium, aliud quqd juxia in-
qu'l|ipe.et ego siciit vos nunc esiis, cum eisdem ob- dulgeniiam prsecipitur.
.servalionibus slriclus tenebar, el Ecclesiam Clirisli, (Vers. 14.) Et leniationem vestram, quw eral in
quia ista non faceref, perseqiieiis devasiabam. cqrne meq, nqn sprevislis, neque respuislis : sed sicul
jfVcrs. .13.) Ftatres, qbsecro vos,, nihil me twsislis. qngelum Dei excephlis me, sicul Chrislum Jesum.
,Scitis anlem.guiapet inftrmilqtem carms,evangelizavi Obscurus loctts, et 460 acrius atlendendus. Ego
yqbisjgmpridem, Sup.eriori sententiac junge quod se- quidem, ait, quasi parvulis vobis alque lactenlibus
quilur, quod ut fiat manifeslius, sit ordp isle quem per iiifirnj.itateniearnis vestrse jam pridem evange-
linginuis.,: Obsecro yos, Tratres, estote sicul et ego, lizaVi, a minoribus incipieus, et(ut ita dicam) apud
quia et egq sicut yqs. Simi.le est buic illud : Roga- vos pene balbiniens. Qusedispensatio et praedicatio-
mus prq Christo, fecqnciliqminiDeo (II Cor. v, .40). nis infirnise siniulalio, mea qiiidem gubernatio eral;
Nec non et alibi : Obsccroprimum omnium fieri de- sed yestra lentatio, an vobis plaeerent, el inagna vi-
precationes, otationes, poslutatiqnes, graliarum aclio- D derentur ea quse pro condilione suiminora erant, el
nes (l Tim. n, 1). Pefri qtiqque yerba dicentis : Se- a m.equasi bumilia promebanlur. Quae quidem vos,
.niores in vobis rogo consenipr ipse, el testis passioiium non ut pai'va, sed ut magna capientes, intanlum ad-
Ghtisti (I Petr.y, 1). Quoequidem.el nos ad humili- jinirali estis, ul nje qui ea loquebar quasi augelum,
tatein provocant, et supercilium decuiiunt episcopo- et,ut pjns dkanj.quasi Dei Filium susciperelis. Hsec
rum, qui velut in aliqua sublimi specula constiiuti, ergo vestratenlatio, qua ego vos in carnalimei ser-
yix'dignantur yidere mortales, et allpqui conservos monis annuntiatipne tentabam, non fuit contempla,
suos. Discant ab.ApoSioIo, 459 errantes et insi- nec vilis; sed plus quam avstimabam, babuit digni-
j)ierites Galatas fratres vocari. Discani post increpa- tatis. Potest et Ibcus iste ita edisseri : quando veni
tionemblarida verbadicentis:•.Obsecrovos (ICor. xi). ad vos, non veni; in sernjone sapientioe, sed liomo
Quod autem obsecrat, illud est, ut imitaiores ejus humilis alque contemptus, nihil magnum deferens 9,
n Iterum Palalin, mss., sed resurgenles : et paulq referas ad ipsummet Pauluni.
Buperitis, conresurgenles, pro simplici, consurgentes. c Addit de siioMariaiiusVrclorius parlicn.lam nisi,
b Forlasse verius in uno Palatinoest, lugem, quod id es.l, BI"/M7 magttum deferens,- nisi crucifixuht. MsSi
 581 COMMENTARIORUM1*SEPISTOLAM AD GALATAS LIB. II. CAP. IV. 332
crucifixuin. Cum igilur roe videretis in corpore in-J in- A gradns, juxla proveelus suos habeant beatifudinem :
firmilatibus obnoxio constitutum, regna coelestia tia si linis, et ut ita loquar, extrema manus bperi de-
pollicenlem non irrisislis, nec oeslimastis dignum im fuerit, totus labor irrilusfiet; et dicelur : Vbi esl
esse contemptu: intelligebatis quippe humilitatem sm etgo bealitudo vestra? Quamvis, inquit, vos eo tem-
carnis mese, et ipsius habitus vilitalem, ad veslram tm pore quo Evangelium j'uxta carnem susceperatis ;
tenlationem fieri : an videlicet contemneretis eum, m, beatos dicerem quod in iniiiis fervebatis : tamen
qui ab incredulis raiserabilis puiabalur; sed econii"a ra nunc quia non video sedificio culmen impositum, et
illum humilem, vilem alque conlemplum, ila ut an- n- pene b nequaquam jacta fundainina, cogor dicere :
geltim, et plusquam angelum suscepistis. Aul certe te Ubi esl eryo beatitudo veslra, qua vos beatos arbi-
suspicari possumus, Apostolum eo tempore quo pri- ri- trans ante laudabam? Yere enim et ipse fateor,
mum venit ad Galatas, oegrotasse; et aliqua corpus- ts- quia sic me wbis humilia praedicantem vel perse-
culi infirniilale deientum, non cessasse tamen, nec ec cuiionibus 462 confliclaturn, in principio dilexis-
vocem silentio repressisse, quo minus coeplumEvan- u- lis : ut si fieri possei (hyperbolice autem snnl acci-
gelium proedicaret. Nam tradunt eum gravissimum ra pienda quae loquitur) eruissetis vobis oculos; et mi-
capitis dolorem ssepe perpessum.: et hunc esse an- ij- hi, ut omnium veslrum lpniinibus plus cernerem,
geltim Saianae, qui appositus ei sit, nt eum colaphi- ii- B dedissetis. Optabatis quippe vos csecps esse per in-
zarel in carne, ne exiolleretur. Hsec infirmUas, et eflabilem in me charilalem; ul plus in meo corde
languor hic corporis, apud eos quibus annuntiabaluriii' Evangelii lumen orireiur; emolumeqtum meiim ve-
Evangelium , teniatio fuit: an contemnerenl eum m stris damnis crescere volebatis: et bpc illo tem.po-
sublimia promiitentem, quem languoribus corporisis re, quo vobis quasi parvulis aique lactentibus, siye
subjectum videbant. Nec non et illud dici potest,t, propter infirmiiatem parnis vestrse parya cf humilia
quod in principio adventus sui adGalatas, contume- e- aniiuntiabam, sive propler mese carnis injnrias,
lias, 461et persecutiones, et plagas corporis ab his is non dignus videbar fide. Nunc vero quia ab eleffien-
qui contraibant Evangelio sustinueril : et hanc fuis- s- tis et syllabis el lectione puerili coepi vos.ad majora
se leniationem vel maximam Galatis, Apostolum m studia provocare, ut libros teneatis in manibus, ut
Chrisli cernentibus verberari. Quod aulem ail, sic- B- plena erudiiionis, et sensuum verba discatis, recal-
ul angelum, sicut Chrislum Jesum suscepistis me:etBt citratis, irascimini, gravis vobis videtur esse per-
angelo [Al. angelis] Christum esse ostenditmajorem,), fectio doctrinarum : et intanium in alios mulati esiis
quem secundum dispensationem corporis minoremn affecius, ut me quem quasi angelum et Chrisium
Psalmisla cantaveral, dieens : Minorasti eum paulo \o suseeperatis, cui volebatis oculos vestros tradere,
minusab angelis (Psal. vm, 6); et tantum sna verbaa - nupc. Iiabeaiis inimicum : quia vobis plenam annun-
in principio valuisse demonsirai, m angeli jvuiaren- i- tip veritaiem. Eleganler autera sententiam lermina-
tur et Chiisli. vit, dicens : Ergo inimicus vobis fqctus sum veritatem
(Vers. 15, 16.) Ubi est ergo beatitttdo veslra ? Te- z- dicens vobis?ut ostenderet initia preedicatio.nis, nou
stimonium eniin perhibeo vobis : quia si fieri poluisset, t, tam veritateiu fuisse, qnam umbram et imaginem
ocutos veslros eruissetis el dedissetis milii. Ergo ittinti-
i- verilalis. Similis est liuifeilla senleniia nobilis apud
cus vobisfactus sam veritatem dicens vobis? BeatusestU Romanos
po.etae(Terent. in And. i, 1):
qui ambulat in virluium via, sed si ad virlutes usquee pbsequium amicos,veritas odiumparjf.
pervenerit. Nec prodest a vitHs recessisse, nisi op-i- Scd vide qnanto hjc melius quam ille; Aposlolus
tima comprehendas. Quia non lam iniiia sunt in a enim his quos stultos dixerat, quos parvulos
appel-
bopis sludiis laudanda, qpam finis. Sicut enim in vi- i- larat, hanc sententiam temperavit, et specialem fe-
nea mulli usque ad prselum uvoe gradus sunt: et pri-i- cil: dum proprie ad personas Galatasque direxit.
mum necesse esi ut vitis gemmet in pampinis, spemn Ille vero et generalem, et ita se apud omnes habere
promiitat in floribus : dehinc ut Ilore decusso, fu- identintians, veheinenter erravit. Obsequium cnitn,
luri bolri species deformelur, paulatimque turges-». -~. iquo putavit amicos fieri, verifaie dempla, npn tam
cens uva parturiat, ut pressa torcularibus dulciaa iobseijuium esi, quam adulatio, et assentaiio : quas
mustadesudet. Ita et in docirina singuli beatittidi-- clandesliiias
< magis inimicitias, quam amicitias dici
num sunt proveclus [Al. profcctus] : ut audiat quiss idpbere, perspicuiim est. Simul jiutem ef i.l.Iudcon-
verbum Dei, ui concipiat, ut in utero animav ejuss siderandum, >, quod hpdie quoque quamdiu .parvulis
adolescai, et ad parlum usque perveniat. Ul cumi :alque lactenlibus, el his i.n quorum cordibus qum-
pepererit illum, lacie enulriat, et per infamiam,, quam Christus ° adolescit, nec proficil oclate et sa-
<
imeritiam, adoleseentiam, juventutem, ad perfectuml pientia, | el gratia apud 463 D.eumet bomines, juxla
virum usque perducat. Cum ergo singuli, ut ]
litleram
diximus,, Scripluras explanamus, Iaudamur, suspici-

codices legunt quod nos posuimus. Sensus isie esse>
videiur, nihil magnum prwler crucifixum deferens;;
vel, »ifa7 magnum, deferens cruciftxum solum. MAKT!
—itaetnostrimss.praeferuntbonosatis sensu. Victo-
rius de suo addit, titsi, id esl, nihil magnum deferem.,
nist Crucifimim,
» Nec male uous Palatinus, non taminilia suiil
tnobis studii laudanda, quam, etc.
b Penes Vietoriuni, pene nequidquam. j
c Cum Yiclorio duo mss., numquam Christus
Ilevit, nec profecit.
 883 S. EIJSEBII HIERONYMI ;
SSi
mur, admiraiioni habenmr. Cum anleni poululum A 4. econtrario, bonniii avmulamini in bono t.magis quse-
cospcrimus eos provocnre, ul iranseant ad inajora, renles spirilualin 'quani carnali.i; ut non illi vos Ju-
d.e jiraeconibus nosiris inituici fianl; et malint Ju- daeos, sed vos illos Clirislianos esse doceatis. Hoc
dacos potins quam apostolos sequi, a qui a Pharisae- aulem facilesemper, ut perseverantigradu,ad finem
orum doclrina et iraditionibus-recedentes, ad ipsnm boni operis pervenire possilis. iEmulab.imini siqui-
Ciiristum propiiiatorinm et perfeciioiiem Legis in- dem bbnuiiiin boiio, priuscum ajiud vos essem : qui
gressi sunt: nec divinum sermonem accipere di- posiqnaiii a vobisi recessi, omnia quae Iradideram
gnentur, qui Ecclesise magistros jubet ad ahiora perdidistis, de staiioiie cerla et lido portu, rnrsum
dogmata scandere, et totisviribus stiblimare vocem, in altum uuda relabenle subtracii. Nec mirum si,
nec circtimlalraniiuin strepiium periimeseere par- recedenie Apostolo, vase electionis, elin quo Chri-
vnloriin), (liceniein [Al. dicens]: Super montem ex- stus Dominus loquebalur, Galaloe snnt mutati : cum
celsum ascende, qui evangeitzas Sion. Exalia in vir- etiam nune cernamusel in Eeclesiisidipsum fieri. Si
tuie vocem tuam, qui evangelizas Jerusalem. Exalta, qnando enim docior quis in Ecclesia contigeril ser-
nolitimere (lsai. XL,9). mone ornatus et.vita, qui audientes quasi stimulis
(Vers. 17, 18.) jEmulantur h vos non bene: sed quibusdam concitct ad virlules, vidcmus omnem
excludere vos volunt, ul illos wmulemini. Bonum au- B * plebem circa eleemosynas, jej'unia, castitatem, sus-
tem wmulatriiniin bono semper : el non lanlum cum ceplionem pauperum, sepulturas, et coetera similia
prwsens sum apud vos. yEniulantur berie, qui cum vi- feslinare, ferverej discurrere. Cum auleni ille reces-
deant in aiiquibus esse graiias, dona, virlutes, ipsi serii, paulatim emarcescere, et sublracto ciho, le-
fales csse desiderant: et fidem, vitairi atque indu- nuari, pallere, lahguescere, et inlerilum sequi om-
striain eoriuii per quoeilla meruerunt, niluniur imi- nitim quoe prius yigebant. Quamobrem qnia messis
tari, ut possint ea quoque quac bona oemulationedi- multa, operarii autem pauci (Matlh. IX, 37), prece-
gna sunt, consequi. De quibus et Aposlolus ait: mur Domintim messis, ut raittat operarios ad meien-
jEmulamini spiritualia: riiagis dukm ut prophetetis. dum, qtti spicas populi Chrisliani, quoe stant in Ec-
Ac deinceps : Sic et vos, quoriiam mmiilalores estis clfesia, futuro tritico prseparatoe, metant, colligani,
spiritualium, ad wdificationem Ecctesiw quwrile ttl elin borrea comporlantes, nequaquam perire paiian-
abundetis. Et iteriim : Itaque, fralres, wmulamini lur. 465 "°c de eo zelo et semulalione perversa,
proptielare, et loqui linguis nolile proliibere. iEmulan- de qua et alibi dicium est : Noli mmulari in mali-
tur autem non bene, qui non laffi ipsi cupiunt esse gnantibus (Ps. xxxvi, 1) : et hic : jEmulantur vos
meliores,ut imiieniiircosqui oemulaiionedignisiinl, rion bene. Iiivenimns autem et alium zelum, quo ze-
quairi illos ipsos volunt facerfe pejores, et relrorsum G ' laii sunt filii Jacob, Josepb fratrem suum ( Genes.
Irahere oemulaiione perversa. Verhi gratia dictum xxxvu seqq.) : et! Maria et Aaron amicurn Domini
sit: Clirislianns est quispiam, legit Mnysen et pro- Moyseii (Num. xn). Neque enim aut illi, aul bi, ut
-phelas; scitomnia in umbra el in imagine illi pOpu- meliores essent Joseph etMoyse, ad zelum snntcon-
)o prseccssisse; scripla autein esse propter nbs in cilali : sed quia: dolebanl illos esse meliores, I-'e
quos fines saeculorum decurrferunt. Circumcisiniiem zelus vicinus invidiaa fest. Longum est si velim om-
noij lam prinpulii, quam aurium et cordis intelligit. nia zeli geuera, boni seu mali de Seriptiirarum pro-
Resurrexit cuffi Chrisio : ca quoeritquse sursumsunt. ferre ihesauro. Bbnum zelum legimusPhiiiees (Num.
Liberalus esi ab onere et sei viluie Legis, ne tangas, xxv), Eliae (111Reg. xtx), Malhaiioe (I Mach. n), el
ne gusles, ne conlamines, imperaniis : huic si quis apostoli Judae (sed non proditoris) qui ob insignem
Scripturaruin verbis voltieril persuadere, ut noh per zeli in se virtufem, eiiam Zelolis nomen accepil
tropoiogiam, sed occidentem 464 liitefam quce (Aclor. i). Malum:auiem, ut Cain in Abel (Genes. iv),
sunf scripla, suscipial: ttt Ih manifesio fiat Judaeus, et caeieroriiin in alios. Et Zelum viri, de quo scri-
'
non in occullo, ocmulalur euni noh bene : sed con- pium esl: El venerit ei spirilus zeli (Num. v). Nisi
Cilo cursh ad niajora gradieiitem retrahere festinat; ; forie medius hiczclus esl, ct nec in bouam, nec in
iit se potius oemuloiiir quL relrorsuin vailit : aut. " malam partemaccipi potest; sed iulcr iitrumqueze-
cerie c eiim muliuin ultra non proniovet. Loquitur lotypia poiius appellainr. Aliier : Videntes lii qui ex
ilaque Galatis, qui ab assenoribus Legis inducii circumeisione erant Galaias ex geniibus, Spiritus
'
fuerant, nt eos imilareiitur, cum illi polius Galatas; sancli abundare virtuiibus, sevcro non linguisloqui,
debueiint imiiari. Quia natnrale est, imijnrem de non dona habfere curaiionum; non gratiain prophe-
miiiori, non minnrein fieri de majore, et dicit: Bo- lise, cujHebiint eos zeli siiinulis incilaii, ad Legis
num mmulamini in bono. id est, nnlite assertoress onera trahsducere, ut inciperent et iUi Sui similcs
Judaice observationis imitari, scd ea qnse bonai lieri.
sunt, imitamini. Quomodo enim qui diviiias, pnien- (Vers. 19.) FHioli mei, quos iterum partttrio, donec
tiam, dignitatem alicnjus imitalur, iion lam bona, formetur Chrisius in vobis. Quanlis difficultalibiis et
quam ea quas ftigienda snnt, semulalur: ita et vos3 dolore felus proffianlur ex utero, malediciio prinia
• Apud Vietorium, cl cum a Pharisworum, etc. c Idem Victor., cerle nt mttlhim ullra non promo-
"' In Palat. ms , wmv.lunlurvubis. veal.
S8S COMMENTARtORLMIM EPISTOLAM AD CALATAS Llfl. It. C.AP. IV. 3S6
declarat, dicens : ln trislilia paries filios (Gen. m, A j doceat, quanlum ille possit hattrire : vel tantum
16). Volens igiiur Paultis osiendere magisirarutn su.-cipere docms, quaiiiiim docior iiigerere. At nunc
pro discipulis solliciiudinem, quos patiantur affec- onines judices sumus. Ncsciinus quolus psalmus
tus, nc sectalores sui excidanl a salute, ait: Filioli sit, qttoe pars propheiise, quod Legis c.ipilnlum, et
mei, quos ilervm partiitio. Qui enim iu alio locoquasi loquendi faciliiaie inlerprctamur audacter, qund
paler dixerat: Si decem millia pwdagogorum habea- nequaqiiam intelligimus. Nun ad nos pertinei,
tis in Christo, sed non multos palres (I Cor. iv, 15), ui Chrisius formeiur ju populo : ut ad do-
jam non quasi paler, sed ut mater loquitur in Chri- mum suam unusquisque rediens Iiabe.it semcn
sto, ut utriusqueanxieiatem, elpietatem iu se parentis verbi Dei, quod cum conceperil, possit dicere
agnoscant. Tale quid et Moyses de populo loque- cum 467 prophela : A timore luo, Doniine,
balur : Numquid ego in uteto accepi omitempopulum concepimus h et peperimus, filios salvationis tuw
istuin (Num. xi, 12)? Quis, putas, noslrum ita de fechnus sttper terram (Isai. xxvi, 17, 18). Tales in
discipulorum anxius est salute, ut noii paucis horis, aposiolos irameunt, ct a Salvatore merenlur [Al.
aul ut multum biduo triduove, sed toto viise suoe merehanlur] audire : Quicumque feceril volunluiem
tempore lorqueatur, 466 donec Christus formetur Patris mci, ipse esl frater meus, el soror, et maler
in eis? Exeniplum fetie mulieris quod assumpsit, B ] (Mail. XXII,50): diversitate profeeiuum, indiveisis
concipienlis et formantis in se semina, diligenter nomiiiibus oslensa [Al. ostendenle]. Formalur quo-
lenendum, ut possimus intelligere quod dicilur. que Christus in corde credentium, cnm omnia illis
Nalura non erubescenda, sed a veneranda est. Sicut sacramenla pandunlur, el ea quse obscora videban-
enim in vulvam mulieris primum semen j'acitur in- ttir,perspieua fiunt.Sed et illud eslinluendum,quod
forme, ul sulcis et fundo ejus quasi quodam glutino qui c per peccatum quodammodo liomo esse desie-
adboere3t:dequoetpropheta iniliisuirecordalus, ait: ral, per poeiiiteiiiiani concipitur a magistro, el mr-
Incotnpositum meum viderunt oculi lui (Ps. cxxxvni, suni in eo Chrisii formalio repromitlilur. Hoc ad-
16) : deinde per novem menses reslriclo sanguine, vcrsum Novaiianos, qui noluni reformari eos quos
futurus homo coagulatur, corporatnr, paseilur atque semel peccala contriverini.
distinguilur; ttt postquam in ulero palpitarii, sta- (Vers. 20.) Vetlemautem essc apud vos modo, et
luio lempore fundalur in Iueem, el lantis difficulia- mtilcire vocem meam, quoniam confundor in vobis.
tibus nasciiur, quanlis postea ne iuiereat, enulri- Scriptura divina oedificat et lecta; sed mullo plus
tur: ita etsemensermonisChrislicum in animam an- prodest, si de litleris ven.ttur in vocem, ut qui per
dientis incideril, jiergradus suos crescil,et, utmulia Epistolam docuerat, prtvsens instruat audienles.
proeteream (possumus siquidem facile corporalem C Magnam siquidemvimliabet vox viva :vox de ancto-
descriptionem Iransferre ad iutelligeutiani sjiirilua- rissui ore resonans, quae ea pronuniiatione profer-
lem), tamdiu inancijiiti est, quamdiu pariat qui con- turalquedisiinguiiur, qua in lioniinis sui corde ge-
cepit. Nec statiin finis indusirioe est edidisse, sed nerata esl. Sciens ii.;>queApostolus majorem vim
lunc allerius laboris exordium est, ut laclentem in- babere sermonem qui ad pravsentes fini, d cujiit vo-
fantiam sedulis nutrimentis el siudiis, usque ad cem Epistolicam, vocem litteris coniprebensam, in
plenam .Cbristi perducat aetalem. El quomodo in pr.esenliam commulare : et quia boc magis expe-
conjugio ssepe viri semen in causa est ne liberi pro- diebal his qui in eriore fuerant depravali, vivo eos
creentur, nomiumquam slerilis uxor semina non ad veriiateni relrahere sermone. Uocaiifem ideo,
tenet, et frequenter neuter ad generandum aptus quia confuudebalur [Al. confundalur] in illis : quod
est, et econlrario uterque fecundus : ita et in his quidem Groece magis proprie dicilur. AVo/JoOfiat
qui verbttm Dei seminant, quadrifaria havc divisio enim non tam confusionem,quee apud illos alo-yjj-.n
cuslotlitur, ut implealquidem siiurn docturofficium, sive o-uyxvo-ifappellaiur, quam indige.nliamei ino-
sed sil slerilis auditor: vcl .indiior bonse indolis sil, piam.sonat. Scnsus ilaque isie est; Yellem apud vos
sed per imperiliam doctoris, verbi semen intereat: nunc adesse, et litierarum voeem pra;sens Ipse
aut certe lam vecors sil qui doceiur, quam ille est D pi'oferre, qtiia indi^eo in vobis. Non quippe hnbeo
qui pr.ecipit; raroque conlingit, ut et magister et fiuctus quos soleni dediscipulis habere doclores ;
discipulus sibi consentiant, scilicet ut tantum iste et sine causa seinen jacttim esl doclrinarum, cum
a Atqne adeo immerilo culpao datum Hieronymo, c Piilalinus ms., quod qui peccalor quodanimodo
quod lubricis turpibiisi|iie u.ereiur in disserendo esse desierat, etc. R;ibbanus taulum voculam, homo,
exi'iii|dis. S:itis appnsite S. Augustin. lib. xiv de profileimiitit.
Civil. Dei cap. 25 : Qui-quis ad has lilteras imptidi- d Cnrrupius hic Incus est in antca edilis, qui lc-
ctts accedil, ctilpam refugial, non naluram : facia guiit in huiic modiini : Cupit vocem suam aposloli-
denolel suw lurpiludinis, non verba noslrw iteccssita- cam litteris compreltensam in prwseniittm commtitttre.
tis, in quibtts mihi facile pttdicus leclor, vel attditor Rpgius cudev nis. legit consequenler, vivo eos ad
igitoscel. verittitemretrahere sermone conaretur, MAIIT— Fere
h Pro hoc nno verbn, el peperimtis, inlegrius pe- ciim olim edilis Ci-terciens. ms. cupit tocem apo-
nes Vicloriiim, purlutivimtts, ei peiwrimus spirilum: slolicam, vocem lilteris coiiiprelier,samin prwsenlia
iu Yiilg.ita, el quasi parlurivimus, el pepTimus spiri- commttiare. El paulo post, vivoseos ad verilatem re-
lum; sed et in GttfiCOaddjlur, wct wSivijcapv -/.«' 'rahete sermones.
 387 S. EUSEBH MERONYMI i - .- 38fr
pferiitusii) vbbis patiar egestalem : ila ut in JerfemiseA ! (Vers. 22, 23.) Scriptum esl enim, quoniam Abta-
possiin voceih proruriipere: JVoi>profui, neque pro^ liam duos filios habuil, unttm de ancilla el unum de
fuitmihiquisqiiam(Jetem. xxni, 25).Potest elaliterlo- libera. Sed qui dc ancilla, secundum carnem natus
cusisieintefpfetari: 468Pau'usaposlolusqui faclus esi: qui autem de tibera, per repromissionem. Nimise
fuerat JudoeiSJudocus, ut Judaeos lucrifacerel (1 Cot. (iifficulialis esl deinonstrare, Isaac tanlum, qui de
ix)^ et liis qui eraril subLege, quasi ipse esset sub Sara natus est, fuisse de repromissione generatum,
Lege, etinfirmis infirmus, ut infirmoslucrifacerei: et non etiam Ismael, qui de Agar aneilla est orlus
pro qualitate eorum quos salvare cupiebat, mulabat J5gyptia; Scriptura quippe refert, quod cnm, perse-
vOceirisuaitt, et in liistrionum similitudinem (factus quente Sara, Agaffeta fugisset, et venisset ad eam
siquidem est iheairum niundo, et angfelisj et homi- angelus iii deserto!, monereique ul subjicereiur do-
nibus [I Cot. i*-\ liabituni in divfersas figuras verte- miiiaepotestalij id^m ipse angelns etiam baec locu-
bat et vbces. Non quod id essfei,qhod se esse simula- liis sit: Mulliplicdns mulliplicabo semen tuum, el non
bat; sed quod id lantum viderfelur essfe, quod caeteris immerdbiturprwmultitudine(Geiies.xvi, 10). Et pbst-
proderaf. Ceniit Galatas alia indigef e doclrina, e.\ de lsniael (quae,utique repromissionis verha ne-
alia via debere salvari, nbii illa qua primum ad nio dnbilaril): Isie erit riisticanus home^ manus ejus
Christi fidem fiifefant de gcniiliiate iransducti; et B siiper omnes, et mdnus omnittin super eum, et conlra
compellilur difeere; Vellem nunc esse apud vos, el faciem omnium frutrum suoruni habilabil. Scd re-
muiare vocem mearri, * qUoniam cdnfundor in vobis. spondefi potest, minoris aucioritaiis esse repromis-
Nbh, inqtiit, video nie prodesse, si ea"loquar quse sionem angeli, quam ipsius Dei. Sicut enim slella,
prius lociiius sum , propter quod ignbrans quid oflb sole, non rutilat: ita et angeli verba ad compa-
agam, eiin diversa distractus, lacerbr, confiindor rationfem repromissionis Dei ohscurarij et evanes-
atque dilaiiior. Et quoriiodo medifei cum vim ar-lis cere, el pronilnlo; computari. Videiur quidem boec
susein priuio viderint rion valere medicamine, trans- responsio aliquid ihabere momenti; sed staiim se-
etirit ad aliud, et tamdiu experiuiitur quid prosit e quentis Scriplurse iauciorilate conleritur. Srriptum
pluribus, donec perveniant ad chrationeffi : ul quod est epim : Abraharii autem dixit ad Deum: Ismael
pfermollitiem alicujus emplastri nequaquam sanari isle vivat in conspectu tuo (Ibid., xvn, 18 seqq.): et
valuit, hiordacibri pulvere, fet austeriori curalionfe Deus respondit ad eum ita : Ecce Sara uxor iua pa-
sarielur : ita el egOquia fcoiifiihdorin vbbis, et ignb- tiet libi filium , eivocabis ttomen ejus Isaqc, et sta-
rantia huc atque illuc distrabor, vellem litterarum tuam teslamenlummeuni adeUm,in teslamentummler-
yofeehiprsfesens de ineo bre proferre, ut vos solito n\urii,etsemini ejus\post eum. De Ismael autem: 470
severibr ipse eorriperem; quouiam epistola non po- (*-<Ecceexaudivi te, ei eccebenedixi ettm, et augeboenm,
test vocerii bbjurgaritis exprimerfe; non valet ira- ei niultiplicabo illttm vehenienier. Duodecim genles
scenlis rfesoriareCTamoreffi,fetdblorfeui pfeclbrisapi- generabil, et dabo enm in genlem mttgnam, leslamen-
cibiis explicare. Pbtest autemel simplicius inlfelli- tum auiem meum staiuam ad Isaac, quem genetabit
gi : Blahdis apud vbs modo verbis usus sum, di- tibi Sara in tempore isto, anno venluro. Ex quibus
cens : Frittres, ObsecrO iios. Et: Filioli tiiei, qUosile-- evidens esl ipsitis iqttoque serffionibus Dei, Ismael
rutn parlufio donec Christus fottrielut in vobis; sed sccniidum jrepromissionem esse generatum. Sed et
ego blandiis ct ifeiiis,qui ad voS quasi pater locutus hoc ila solvitur, repromissionem proprie in tesla-
siirii, prb ea charitate qua h filios ffieos perire non meiiti datione cornpleri, el aliud esse benedicere,
p«ttibret efrare perpelub, velleih hunc prsesetis eSsb augere^ ffiultiplicare vehemenicr; quod in Ismael
si Corifcssionisme vincula rtbn arctarehli ei blandam scripthm est: aliud boeredem facere per teslamen-
Voceiri in objurgantis verba inulare. Nec levitatis tuiri, quod de Isaac dicilur : Sttiiuam testamenlum
est, si nuric 469^ blandiar, hunc irascar; impellit meum ad enm, in ieclamenlttm wlernum, et semini
me chafitas, impellit me dolor, diversis affectibus ejus post eum. El| in conseqiieniibus : Testanienium
loqui. Nbscio enim iri quofeprinium verba prorum- auiem meum staluqm ad Isaac, quem pariet tibi Sara
paiu, j2t qub vos debfeam sanare riiedicamiiie, quia (Gen., xvn, 19). Et quomodo aliud sunldona, aliud
corifundbr in vobis. subslanlia : aliud legala; aliud hoereditas (legimus
(Vefs. 21.) Dicite riiihi qui stibLegevutlis esse,Le- enim filiis conctibinarum Abrahae dona Iradita : fi-
yem non attdisijs? Nolandum Legeni hic dielain esse, lio autem Sarae tbtius subslantioe boereditatem re-
Geneseos iiistoriam, rion ut vulgo oesiiniani, quoefa- liclain); ita aliud esse, ut diximus, benedictionein
cienda sini, quavve viianda,sedlotum qubdde Abra- atque legaia, aliqd testanientum. Sed et lioc dici
liaffi, et ejus uxoribus liberisque coniexiiur, legem potestde Ismaelej post concepmm ejus, vel ange-
appellatam (Joan. xv). Legimus et in alio loco, Prb- lum, vel Deum locuium. De Isaac vero anlequam in
phetas quOque Legem vocari. Audit ergo Legem, Saroeutero coneiperetur, Deum fuisse pollicitum.
qui jiixla Paultiffi non superficiein, scd medullam Haec interim qttantum ingenii noslri mediocrit.ts
ejns introspicit. Nonaudit Legem, qui similis Gala- palituf dicta siht.:Coeterum si quis polest majusalU
tafum, exteriorem tanlum coriicem sequitur. quid invenire, qiibmodo Ismael qui de ancilla nalug
a Duo verba, quoniam confundof, Viclof. liic fcjdem Victorius, quavos petite, etc.
ttteet. -
589 COMMENTARIORUMIN EPISTOLAM AD GALATAS LIB. II. CAP. IV. 390?
est, non sit repromissionis filius, sed Isaae qui de A iambictis de comoedia sumplus est Menandri. Ex
libera : ille polius audiendus est. El si quid, inquit quibuset aliis, evidens est Pauluni non ignorasse
Aposlolus, alitet senlilis, ei hoc vobis Deus revelavil. lilteras Saeculares, et quam hic allegoriam dixil,-
Nunc breviter ad altiora lendendum est, ul dicainus alibi vocasse inlelligentiam spifiiualem. Ut ibi: Sci-
unumquemque nostrum primum, non juxla repro- mus enim quod Lex spiritualis est (Rom. vn, 14), prO'
missionem nasci, quamdiu Scriplurarum verbis sim- eo quod est, allegoria, sive allfegorice figuraia. Et
plicibus instruilur, et Jud-iicis adhuc exposilioni- alibi: Omnes etnndem spiritualem 472 comederunt
bus deleclalur: quando veroad sublimioratranscen- escam, el eumdem spirilualem bibetuitt potum. Bibe-
derii, etlegem inlellexerit spirilualem, tunceum de banl uulem de spitituali sequenti eos pelta, petra au-
repromissione geuerari: ei, utaperlius loquar, quo- tem eral Chrislus (I Cor. x, 54).; Manna liic, el su-
lidie eos qui faciunl opera Abrahse, de Abraham bili foiitis£eruplio,"elfpeira ipsa quse sequiiur,|quod
nasci. Verum illos qui babenl spirittim servituiis allegorice accipienda sint, neriio esl qtti dubilel.
iterum in limore, ex ancilla generari ^gyptia; eos Scio quid econtrario possit opponi : Ftatres, si
autem qui spiriluni adoptionis acceperinl, ex Sara prwoccupatus fuerit homo in aliquo deliclo : vos spiri-
libera : qua libertate a Clnislo donati sumus.Lo- tuales inslruile isliusmcdi in spirilu niansuetudinis
quilur Dnminus ad Judseos, qui adhuc ancillse filii B (Infra, vi, 1). Et in alio Ioco : Spitilualis autem di-
esse malebani: 471 Si manseritis in sermone meo, judicat omnia : ipse aulem a nullo dijudicaiiir (I Cor.
vere discipuli mei erilis, el cognoscelis veritalem, et ii, 25) : quod scilicet aliud qiiaiii stipra diximus,
verilas liberos faciel vos (Joan. vm, 31, 32). Unde et verbum spiriluale sonel. Sed nos spiriiualem, quia
illi ignorantes mysticum essequod dicebatur, aiunt: oiiinia judicct, et ipsea nemine dijudicetur, eum vi-
Semen Abrahw sumus, el nemini umqttam servivimus : rum dicimus, quiuniversaSeriplurarumsacrametita
quomodotudicis,liberi eritis?Respondileis3esus: Amen, cognoscens, suhlimiier ea inlelligat: et Cliristum in
amen dico vobis , quia omnis qni facil peccalum, divinis libris videns, nitiil in eis Juduicse traditionis
seruws est peccali. Servus autemiionmanet in donio admiltai.
in celernum, filius auiem tnanel in wiernum. Si (Vers. 25, 26.) Hmc enim sunl dub testamenla,
servi sumus peccati, Agar nos generavit yEgyplia : unum qttidem a monle Sina, in servilttlem generans,
si non regnat peccalum in noslro mortali cbrpore, qum esl Agar. Sina enim mons est iri Atabia, qui con-
vere Dei filii sunvus. terminus est ei, quw nunc est Jerusalem, et servit cum
(Vers. 24.) Quw a sutil per allcgotiam dicta. Alle- filiis suis. llla autem qum sursum esl Jerusalem, libera
goria proprie de arie grammatica est, el quo a me- est,quw eslmaler omnium nosirum. Pene cunclorum
taphora, velcaeteris tropisdiffer.it, in scbblis par- G super hoc loco isia est explanaiio, ut Agarancillam,
vuli discimus. Aliud prsetendit in verbis, aliud interpretenttir in Lege, et in populo Judaiorum : Sa-
significal in sensu. Pieni sunt oraiorum (Sup. alle- raffiauiem liberam, in Ecclesia, quae de geniibus
goriis), et poetarum libri. Scripiura quoque divina, congregata est, quoe maler sanctorum sit, Paulo di-
pfer lianc non modica ex parle contexia esl. Qiiod in- cente : Quw esl maiet omniuin nostrnm. Haec diu non
telligfens Paultis apostolus (quippe qui et sseculares peperit, antequam Christus de Yirgine nasceretur,
litteras aliqua ex parle contigerat) ipsb verbo figurae etslerilis fuit: necdum risu mundi lsaac de elecio
usus est, ut allegoriam, sicut apud suos dicitur, palrecum voce sublimiura dogmatum resonante :
appellaret : quo scilicet sensu magis loci huj'us siquidern el~Abrahamin nosira lingua, pater elecius
Grseci sermOnis abusionem monstraret. Scisse au- cum sonitu referlur. Agar aulem quse inlerprela-
lem Paiilum, licet non ad perfecliim h, litteras soe- lur Kv.poiY.lv., id est, iitcolalus, sive peregrinatio, sive
culares, ipsius verba lesiauitir : Dixit quidam ex eis, mora, generat Ismael, qui tantum audiat Dei prsc-
ptoptius eorum prophela : Cretensessetnper mendaces, cepta, nec faciat homincm rusticum, sanguinarium,
malw bestiw, ventres pigri (Tit. i, 12). Hic versus desenaseclantem : qui universis fratribus suis de li-
beroicus Epimenidis poetae est, eujus et Plato, el berapi'ocreatis inimicussit, et adversa cis fronle fe-
coeteri scriptores veieres recordanlur. Apud Aihe- D sisiat. Necmirumvetus Testamenium,qtiod inmOn:fe
nieiises quoque cuin in Areopago saiisfaceret, hacc Sina,qui est in Arabia, et confinis est ei, qhoferiuiie
addidit: Sicut et quidam de vobis poetw dixerunl : 473 est Jerusalem, conslittitum est aique Con-
lpsius enimet genus sumus (Acl. xvu, 28). Hoc lie- scriplum, iion esse perpetuuffi : cum et incolalus a
misticliium fertuf in Arato, qui de coelo stellisque perpetua possessione diversus sit, et Sina moiuis
conscripsit. Necnon cl illud : Corrumpunt bonos mo- nomen leniaiionem sonet : et Arabia significet bcca-
res coiifabhlalionespessimw (l Cor. xv, 35); trimeler sum: el econtrario quse sursum est Jerusalem, quoe
aIn ms. Palatino, et penes Victorium, Quw qui- nnn, sonitus. Jam nec probari Hieronymo liqnei,
dem sunl allegorica. qui cnm suo sensu nomen isiud exposuit, optime
h Cortfer Epist. 120, ad Hedibiam, quscst. 11, et omnium ex ipso sacri lexlus indicio, GenCs. xvn, 5.
quoe ihi annotamus. inierpretatus esl, patrem mulliludinis gentium, ex
° Sicnemne, quod Martianoeus noiat, interprela- Hebra-is vocibus,2N, pater, 3"i, multiludo, et cn,
tus est Philo : ''hSpaa.u., rcty.tvtphlsy.tbg nxovg , quod idem est alque pDH, et turbas, populos, gen-
Abraham, pater electus soni: salis violehter, quasi tes, idque genus ingentis numeri sonat.
tribus hisce verbis conslaret, ^pater, itW,, eleetut,
391' "".'.. S. EUSEBII HIERONYMI <m
est libera malerque saiicloruiii, demonsiret banc A deant: et vix rarus atque nolabiiis ih UrbibusJudavus
Jerusalem, quoe in |ireescn'iie.sl, deo^sum esse, et in appareai. . '. :
liumili a inlimoque deniersain. Sunt qui duo Tesla- (Yer». 2S.) Nos aulem, ftattes, secundiim Isaac
menia el aliier intelligaul : ut Scripiuram diviuam, ptomissionisfiiii sumus. Apostolum el similes ei se-
lam velerem quam novam, jnxia diversitaiem sensus cundiini Isaac prohiissionis csse filios, nulla inlelli-
corumque senieniiam qui legunt, aut ancillam in- geniiae; difficulias csi. Sed quia Oiigenes htinc, lo-
tcrprelenlur, aut liberaiii, et eos, qui adhuc litieroe cum edisserens, ita Apostoli posuit exempluni: Vos
scrviaiit, et spiriium limoris habeanl in servitiileni, autcm,fratres,secunditm Isaac promissionisfiliiesiis,
dc Agar ^Egypiia velint esse gcneratos : eos auiem qiiauriliir quomod() Galatas, quos stultos apjiellarat,
qui ad superiora consrendant, et allegorice velint et incoapisse dixerat spiritu, carne finire, iiunc se-
seniire quse scripta sunt, filios esse Saroe, quocin cundum Isanc filios repromissionis vocet? Dicimus
lingua noslra «p^ouo-a,id esi, princeps inierproiaiur, itaque Aposiolum jideo eos appellare secundum Isaac
getiere feniiiiitio. Et ho.c ob illam necessitaiem se filios repromissionis, quia non peniius eoriim de-
asserunt [Al. asserai] usurpare : quia iniquuin sii speret saluiem, et' rursuni eos ad sjiirilum quo coe-
Moysen, et cunclos projdielas de ancilla , quoslibet jrerant a?stimei reyersuros, fianlque filii liberoe. Qui
ycro geulilium de libera intelligere procrealos. B si carne fuerinl cpnsummaii, filii sunt ancillse.
Unde raelius esse, ut non solum de his qui in Ec- (Vers. 29-31.) Sed quomodo lunc qui secundum
clesia sunl, pro diversitate (nl supra divimus) inlel- ctitnem nalus fuerat, persequebalur eum qui secundum
lecluuin, alios servos, alios liberos arbitreniur : sed spirilum : ittt elminc. Sed quid dicit Scriptura? Ejice
ctiain de uno codemque hominc quamdiu sequilur ancillam et filhtm ejus : non enim hwrcs erit filius
liisloriam , ancillae cum esse filium : cum autem dncillw cum filio meo Isaac. Itaque , fraires , non su-
aperieijte Jesu Scripluras, iitccnsuni fueritcor ejus, tnitsanciltw filii, sed liberw. Qua liberlale Chrislusnos
efi.n fraciione panis inspexerit cum quem aniea non libcravit. Nmj puip invenire non posse ubi Ismael
videbat (Luc. xxiv): tunc el ipsnm Sarse filium nomi- porseciitus 475 jfuerit Isaac : sed lantuin illud,
nari. Marci.onet M;niichoeusluinc locum in quo dixit quod cum iiljusvEgyptiae, qui major natu eral, lu-
Apostoius : Quw quidem sunl allegorica, et coetera deiet cuin Is.iac , indigtiala sii Sara, ct dixerit ad
quse seqtiuntur, de codice suo lollere noltierunt, Abraham : Ejice dncillam et filium ejns : Non enim
piitaiiles adversum nos relinqni : quod scilieet Lex Itmrediiubit filius dncillw cum fitio meo Isaac (Gen.
aliier sit intelligenda, quam scrijila est; cum uiique xxi, 10). Et uiiqufesimplex lusus inter infames, ex-
ciiainsi allegorice (quod nos quoqne falemur, et pitlsione et abdicalione indignus est. Verum Apo-
P.iultis docel) accipieiida sit, 11011 pro volunlale le- C stoliis qtiasi Ilebroeus cx Hebra:is, et ad pedes ma-
geniis, el jiro scribenlis auctnritaie siccondita sit : gisiri Gamalielis edocius : qui quondam furentes
ei eo ipso, quod coutra nos scrvare visi sunl, con- ailversus Doniinurii [-4/. eum] Pliarisoeos concilio
lerantur : quod Moyses creatoris Dei servus, spiri- refrenaret, ex vferbis Sarae dicentis : non enim
ttialia scripseril h, Apostolo quoque eorum idipsum hwredilabit filius ancitlm, cttmfilio nieo lsaac, in-
docenle, qtiem ipsi alterius Cliristi, 474 elmelioris lellcxillusum illurir simplicem non fuisse. Sed quia
Dei itssertini. pra;dicatorem. for.-iian Ismael quasi major natu, et eo lempnre
(Yers. 27.) Scriptum est enim : iwlqre, slerilis, circunicisus quo jam poterat intelligere et seniire
quai non paris : erumpe et clama, quw non parturis : quod passus esi, sibi primogeuiia vindicabat, Scrip-
quia mnlti filii deseriw niagis quam ejus quw habel lura jurgium parVulorum, lusum vocavit. Unde et
virum (/sai. LIV,1.) Yirum habuil synagoga Legem-: S.ara haec verba non sustinens, et consuetudinem
etjtixia Annse quoque propheli.iiii, fetosa quondam sibi primogeiiila vindieanlis ancilloe filii a parva
in liheris fuit(l Reg. i.).Sterilis vero Ecciesia, ^ine oeiaie no:i paiiens, erupit in vocem : Ejice ancillain
yiio Christo, sine ullo spopsi sermonis alloquip, diu cum ftito suo : Non enhn hmredilabil filius ancillw cum
jaciiii in deserio. Sed postiguam accepil illa librum filio meo Isaac. Quod cum durum visum fuisset
repudii in manus suas, et omnia ornanienla viri in D.Abrahae (semper enim primogenilis majora deben-
idoli vertit ornameiitum : tunc mariius, priorccin- lur) iioii solum lsniaelcm priorem esse desinere; sed
gulo puirescenie, alium lumbis suis baltlieum, aliud ne sequalem quidem cum minore fratre accipere
de gentibus lumbare cpnlexuit: quoe siatim ut e.st poitionem : Deuslqui liberam intus esse, et foras
viro juncta, coijcejrii el peperil. Et ih Isaac excla- expelli volebat ancillam, Sarav verba confirmai, et
mal Dqminus per prnphetam : Silesl gens nata simttl loquilur ad Abrabam ; Non durum sil coram te de
(Isai. XLix,5i) : quando una die in Actibus aposlo- puero el ahcilla. Omnia quw dixeril [Al. dixii] tibi
lorum Iriamilba, clquinque millia Jiominum credi- Sara, audi vocemejus : quoniam in Isaac vocabitur
dertint (Acior. in, setjq.)Nec puto necessc esse, ut de tibi semen. Sicut ergo lunc major fraier Ismael la-
multitudine Chrisliana , et de Judaeorum paucilnte ctcniem adhue etparvuliim persequeliatur Isaac.sibi
diciimus, cuui in Into miindo crucis vexilia resplen- circunicisionis prarogaiivam, sibi primogeniia vin-
* Miiins cidi:i'renter aniea, in/irmoque, pro infimo, b Sfjlieel libro;, qpi Apostolus iiiscribiiur juxla
quod prajferuiit inss. III uno auiein Palmino sejunc- Marcionis recensioiiein. Recole superius cap, i,
tis \erbis buno aique sehsu legitur, 'fu fimoque. cpl, 57?, ijc-K7>(EdtU pqst, col, 315, n_Qt,z).
 395 COMMENTARIORUMIN EPISTOLAM AD GALATAS LIB. II. CAP. V. 391
dicans : ita et uunc secundum carnem Israel [Al.. A esl ad Moysen : Tu verosla mecum (Exod. xxxiv, 2).
Ismael], adversum minorem fratrem de gentibus3 Jugumaulem servilutis, Legem vocat duram, diffi-
populum Chrislianum sustollilur, inflalur, erigiiur.. cilem, laboriosam , quse die ac nocie culiores suos
Considerenius insaniara Judoeorum, qui et Dominuffil gravi opere consumit. Sicut et Petrus in Aclibus
inierfecerunt, etprophelas, et apostolos persecutii apostolorum : Quid tentalis, inquit, imponete jugum
sunl, et adversanlur voluntati Dei : et videbimus> grave super collum frattum, quod neque nos, neque
multo majores persecutiones, quas nos etiam Hislo- palres nostri portare poluerttnt (Acl. xv, 10)? Quod
rise docent, a Judoeis in Chrislianos quam a gentibusi aulem apposuit, iiolile ilerum, non quo prius Legeni
concitaias. Miramur de Judseis ? a Hodie quoque hii Galatav custodierinl; sed quo ei idololatrioc jugitnt
qui in Christoparvuli sunt,476etv'vuntcarnaliter, , grave sit, quo /Egyptiorum populus oppressus , ad
persequuntur eos qui ex aqua et sjiiritu nati sunt; ; inslar plumbiinRubrummaremersusesl(i!?a;orf. xvj.
etcum Chrisio resurgenles, ea quoertint quse sursumi Juxta quem sensum et supra dixerat : Quomodo
sunt, non deorsum. Faciant quod volunt : cumi convertimini ilerum ad iitfirma, et egeua elementa ;
Ismaele persequanmr Isaac : ejicientur foras cumi quibus tursum servire vttliis, dies observanles, et men-
ancilla matre jffigyptia : nec accipieut hoereditatem, ses, et tempora, elannos? Galatse enim qui ad Pauli
qtiam solus qui de repromissione natus est, conse- B apostoli pravdicalionem, idolis dereliclis, statim ad
quentur. Eleganler autem et illud, quod is qui se- Evangelii conscenderant gratiam, non reverlebantur
cundum carnem nalus est, persequitur spirilualem. ad Legis Judaicoe servitulem, quam numquain prius
Numquam enim spiritualis persequitur carnalem ; cognoverant : sed volentes observare lempora, cir-
sed ignoscit ei quasi rusticano fralri : scit cumi cumcidi carne, et hoslias offerre corporeas , quo-
posse proficere per tempus. Et si quando jEgyplise: dammodo in eosdem reverlebantur cullus, quibiis
fllium viderit irasceniem, recordatur unius patris, in idololairia auieservierant. Aiunt enim, et JEgypii
qui lucem b, boves crearit et culicem : et in magna sacerdotes, et Ismaelitas, et Madianscos proepulium
domo, non solum esse vasa aurea et argenlea; sed non habere. Quod autem nationes observent dies ,
lignea et fictilia. Itaquecum apostolo Paulo dicamus : menses, et annos, utinam nesciremus, ne [At. nec]
Non sumtis ancillm filii, sed liberm (II Tim. n); el re- inobis cum eis esse umquam mixla festivilas.
novati iu Christo, audiamus verba Domini ad Ju- (Vers. 2.) Ecce ego Paulus dico vobis : quoniam si
dseos loqtienlis : Si manserilis in sermone meo , co- tcircumcidamini, Chrislus vobisnihtl ° prodesl. In Evan-
gnoscelis veriialem, elveritas liberabil vos (Joan. VJII, gelio
j Salvator ad discipulos loquitur. Qui vos audit,
31, 32). Hac libertate ct Apostolus liberalus aiebat: i
meaudil: qui vos suscipil, tne suscipit (Luc. x, 16).
Cum enim sim liber ex omnibus. Qui facit peccatum, C Et '. Aposlolus lestalur, dicens : Vivo aiitem, jum tion
servus peccaii est (l Cor. ix, 19). Ille quia se ab om- iego; vivil aulem in me Christus (Sitpra, n, 20); et
nibus vitiis liberum, ab omni concupiscentiaet errore i
alibi: An experimentum qutvritis ejus qtti in me loqui-
sciebat alienum, recte in Christi liberlate gaudebat I Chrislits (II Cor. xm, 3)? Ex quo liquido com-
tur
dicens : Non sumus ancillw filii, sed liberm : qua probatur
j hoc quod nunc dicit: Ecce ego Pinilus dico
libertale Chrislus nos tiberavit (Joan. vm, 34). tvobis, non quasi Pauli tantum verba accipienda,
(Cap. Y. — Vers. 1.) Slale, el nolile ilerum jugo < sed Domini. Nam cum et in prima ad Corinthios
serviiulis conlineri. Et ex hoc ostenditur. quia non prseffiisisset:
j Hisaulem qui nupli sunt denuntio, non
stet qui jugo inhoereat servitulis. Et quia is qui a < ego, sed Dominus (I Cor. vn,-40); et statim intu-
Chrislo liberlale donatus est, tamdiu fuerit sub jugo, 1
lisset: cmtetis aulem ego prmcipio (Ibid., 12), ne vi-
quamdiu spiritum servituiis babuerit in limore, et lis ] sua pularetur auctoritas : puto, inquil, quod
Legis inilia sit secutus. Quod autem ait, state, fir- l478 et e9° spirilum Dei habeo : ut spirilu et Chri-
mam ct stabilem in Christo hortaiur Ddem, ut Ec- sto s in se loquenle, non contemptui ducerelur, qui
clesioeGalatise lixo in Saivalore permaneant pede. j
prophelas imitans diceret : Hwcdicit Dominus omni-
De quo et in alio loco justus loquilur : Slatuit super polens.
j Majus aulem fiet id quod diclum est : Ecce
petrain pedes meos (Ps. xxxix, 5), pro co quod est, D < ego Paulus dico vobis : quoniam si circtimr.iilamini,
supet Chtistum : ne scilicet circumleranlur omni Chrislus ( vobis nihil prodesl, si cum principio copu-
venlo doctrinse, et in diversa fapianlur (Ephes. iv). 1letur, in qsio ait: Paulus aposloltts non ab lioniini-
Unde et ad stanles dicitur : Et qui stat, videal ne ibus, tieque per hominem, sed per Jesum Clirislum, et
cadal (I Cot. x, 12). Et in alio loco : Slale, virililer reliqua
j : ut audientes, nontam missi, quani inilien-
agite, confortamini (Ibid. xvi, 15), ul slent cum eo, I auctoriiaie moveanlur. Potest aliquis dicere :
lis
quem Siephanus a dexlris Patris slantem vidit in Contrariuml est lniic loco illud quod ad Romanos
marlyrio perseverans (Act. vn), 477 et 1m locutus i
scribilur : Circumcisio quidem ptodest, si Legetn cn -

a Unus Palalinus stib asserenlis nota : Miramut
de Jutlmis hodie, quia qui in Christo, etc.
h Idem mss., qui luce bovescrearil, et, etc. Omnino
autem in vocula lucem edidit pariter ac mss. peccant.
° Yiclorius ait: Vulgata edilio constanter in cun-
Clis exemplaribus tam iraprcssis, quam manuscri-
PiTROL. XXVI.
]plislegit, »it/ii/ proderit: similiier et Graecus codex
ilegit, o'}fslno-€c.Hieronymus in commeniario quin-
iquies, hoc est, ubicumque locum citat, legit, nt'ni7
i
prodest. Lectioneni, ab exemplaribus Hieronymia-
i deslituti, mutare ausi non suraus. Ita enim forte
nis
Ilegebat.
13
S9I5 S. EUSEBII HIERONYMi SSG
i i ...
stodiat (Rom, ii, 25); et iufra: Quid ergb esi ainplhis A fentia : Si citcutricidamini, Christm vobis nihil prc-
JudWo raut quw ulilitas circumcisionis ? Mtdtum per desi. Quod noiJ solum in eo si cirumeidantur, non
vmriem modum. Pfimum quidem, quia ctedita sttnt eis prosit ipsa"siijcumCisio-; sed etiamsi cseteras vi-
ttlis eloquia -Dei{tbid., i, 2). Si enim his qui cir- deantur exlra circuincisionem in Ghrisio habere vir-
cunicisi fuefint Christus riibil prbdest; quoffiodo intfes, universie pereant, cum post fidem Cbristi fue-
Legem cusiodientibiis prodest circunieisio? Qtiod rjnt Cifcumcisi. Quid igituf? nihil profuit Timotbeo
quidert hac responsione sblvetur, wfdicamus [At. circiimcisio? Mulihm peromnem modam. Non enim
dicatur", Episiolam quoe ad Romanos scripla est, tam ideo cireufficisus esl, utex ipsa circumcisione
ad eos esse diclatamj qui ex Judavis Gentibusque aliqnid emoluffiehii sesfimarfet posse se consequi,
crediderant: et boc egisse Paulum, \A>[Al.ne] neu- quaiii ut cseteros lucfifacerel {I Cor. ix). Faclus Ju*
ter populus offenderelur : quo scilicet suum utra- doeis Judocus, ul Jhdseos ad fidem Cbrisli sua cir-
que plebs privilegium possideret: ut nec gentiles cumcisione frarisd.uceret. Tunc siquidera honpib-
Cifcumbidefenlur, neccircumcisi adducerenl prse- dest circunicisib, cum aliquid per seraetipsam piita-
putiurii. Ad Galatas autem scribensaliousus sit ar- liir utilitaiis [AL utiliias] afferre.
gumento. Non enim erahi ex circumcisione -:sed ex i(Vers. 5.) Co«les(of aulem oitmein hominem cit-
gehtibus qui cfediderant. Nec poterai eispfodesse S cumcidentem se, quoniam debitor tst universw Leyis
circufficisio, qui post Evangelii graliam iterurn ad faciendw. Deus qtli circumcisionem primb ad Abra-
Legalia rfeveriferentur elemerita. Et in Aciibus apo- bam, deinde per Moysen in Lege proecipit, non so*
SlOlbruffi nafrat bistoria (Aetor. xv); cum quidam Irim circiimcisibnem, sed et alia multa ^SOobser^
de circumcisione surgeiites asseruissenteosquiex vanda conRtiluit.;.;'Dies festos Jerosolymis frequfen-
genlibus crediderant, dehere circumcidi, ellegem tandos »liostiarum|bolocausla, mane semper et ves-
custodire Moysi, seniores qui Jerosoiymis ferant, et pere : immolaiionem jnuno lanlurn locOagni, c ter-
1ferias :
apostolos pariter congregalos, Staluisse per litleras, roe septiffia asiate quinquagesimum remis-
ne superponeretur eis jugum Legis, iiec amplius ob- sionis annuni, ef csetera quav facile esl de Scripiu-
servareht, nisi ut custodirenfse tantum ab idolo- ris excefpere sibi iinumquemque lectorem. Coarcfa>-
thy.is, el sanguine, etfornicationej sive ut in nbn* bimus itaqae Ebioiiem, et seciatores ejus, qui post
nullis exemplaribus scripluin est, a et a suffoediis. Evangelium
I
credentes
' in Chrislo circumcidendos
Etrie resideal utta diibilatio, 479 Qhod circumci- puiant, ut aut circunicisionem faeiant, et cseiera qttoe
sio nihil prosit, sed proptfer eos qrii ex Judoeis cre- pr^pcipiuritur in Lege : aulsi impossibile esl cuncla
didferant, ad Rbmanos de circumcisione sententiam liferi, cessel et cirdumeisio, quae cum csei-eris quasi
temperavil, paulatim adEpistolse ejusdejn posleriora L"inulilis praetfifmissa esti Quodsi responderini, pos-
desceiidens,nec circumcisioneiii, necpravputiiim ali- sibilia tantuhi debere se facere (non enim Deum ea
qiiidvalcre,monsiraviidicens:Gt'rc»»ietstiot7o^«enfA.f/ a nobis B-xigei'equsenon possumns, sed ea quavpos-
esl,el prwputium nihil est, sedobserviitio mandaibrum siihus implere), diccnius eis, non ejusdemesse Dei,
Dei (ICor. vji, 19). Intantum enim circuincisio ni- cuslodiri velle Legeffi, et eos qui Legem custodiant
liil est^ ut Israeliticse quoque doinui, se de cimimcU derelinquere. Aut \ quoffiodo propter intermissam
sioue jactanti, nihil profuerit, propbela memoraiile : Legem reos eos.faciat, quieiiamsi veiint, universa
Omhes genles hicircmnciswcar.ne,domiis tiulein Ismel complere non possinl? Nos vero legem sequi spiri-
inchcumcisa corde(Ezech. XLIV,9), etincircufflcisus tualem, quae dicat :'•Non infrenabis os bovi irilurauti
Melchisfedec,ciicumcisum benedixit Abfaham. Nam (DeUt. xxv, 4), etcum Apostolo InteHigere: Num-
quod ait: Si circumcidamini (Genes. jtHv);lale est, quid de hobus curd esl Deo {\ Tim, x, 18; I Cor.
t quaie si dicere voluisset, si carne circunicidamini'. ix, 9)?sed pfopier: nos ulique dicit, et observare
Quam in alio loco non circumcisionem, sed conci^ sabbata delicata (Isqi. LVIII,15), non ui bos et asi-
sionem vocat, dicens : Videlc concisionem. Nos enim mis noster-, et vilia Ipecora loetenlur in sabbafo; sed
1
sumus circumcisio, qui spiritu Deiservimus, el gloria- illi horiiiives, et pecora, de quibus scriptuiu cst :
murin Ghristo,etnon in carne confidimus (PhUipp. 5 Hoiriines ei jumeiilassalvosfacies, Dominc'(Ps. xxxv,
iii, 2, 3). Non confidit in carne, qui omnem uliliia- 7).| Homihes raiionabiles quosque et spirituales vi-
tem exspectat a Gbristo, et non seminat iri c.irne, rbs-, aniiriaiia vero, hds qui tardioris ingenii snnt, et
jil de carne metat corrujvlioiiem ; sed in spiritu, de a spirilualibus ad agenda Doiniui sabbaia erudiun-
quo vita seterna generaiur. Subiilius iiiluenda sen- liir. Nec contfarium' esse id quod supra dicfum esl:
a Hoc vero Palrum magna parsnoyil, ac laudat, «rQuaiolei-punctihnis vitio, qua voculoeunius de-;
utpote ab apostolis prodiiuni comma, et pauci e prayatione laborabat hic sensus. Nempe eral in vul-
conirarib sunl ex antiijuis, qui illud silehtio prsete- galis oriiriibiis, Ifnniblalioiietriin unb ianlnrii Ibco dgni
reani. Ex his S. Irenoeus, lib. iu adversus Heeres. terrfe:septhnawsialeiferias : ut vnx, lerrw, ad locum
cap. 12. S. Gyprianiis, lib. iu Tesiinjoniorum, non-
audiendus Pseudo-Ainbro-
referreiitr, cum.ad ^eptimam Letatem speclet. Lau-
nullique alii. Npn-Uaque datur illud Levitici xxv, 5. Sex annis seres agrum
sins commeniavio in-hanc Pauli Episiofaffi cap. Ji, iuut)i, et sex atinis putabis vineam tuam, colligesque
ubia Craecorumsopbisiis sacro iliud texlui .intru- frucius ejus : seplimd autem anno sdbbalum erit ter-
sumesse contenuit. rw, jrequieiionisbomipi.j
h In aliis libfis, quasi dicete, elc. ; i
 S&7 COMMENTARIORUMIN EPlSTOLAM AD CALATAS LIB. II. CAP. V. 598
Si circuhicidamini, Chrisius vobis nihil prodesl: Ei A tjitm per charitalem opefatufi His qui iri Christo Jesu
quod sequitur : Teslificor omnem hominem citcumci- volunl vivere, virlutes appeiendse sunt, vitia fu-
denlem se, quoniani debitoresl tmiversw Legis fdcien- gifenda . niedia vero quse inler virtules et vitia sunt,
dw, liuic quod inferlur a nobis. Neque enim audi- riec rugienda, nec appelenda, ut eircumcisio el prse-
tores Legis sufit justi apud Deum : sed factoresLe- putlurii, et cseiera his simiiia. Circuriiclsio qui-
gis juslificabuntur. Quia faclor ille sit Legis, qui po- dem prodest, si Legem custodias. Quseidclfco utiliS
test dicere : Non sumus citcumcisio; et, In occutto fuit his qui in Lege vixerunf, non quia cireunicisi
Judmus: et, scimus quia Lex spiritualis est. Qui an- efant, sed quia cfedita suht illis eloquia Dei, quae
tem cohcisionem elinlerfectricem sequaiur liiteram, in opera vertentes, a saiute extranei hori fueruni.
eum nonLegis essefactorem, sed vere legis inimieum, Nec nos moveat quod a Sephora tollens feaiculhm,
481 maxime post Salvatoris advehliim, qui ad se Hliuffi circumcidit, ef stnTbcautem angeluiii prohi-
converientibns tollat velamen de corde, ut omnes huit a marlto (Exod. iv), sive ut alilef in Hebi^seo
revelata facie gloriam Dnmini cOhlemplanles, trans- scriptum refertur, qiiia riuuc hob taffi cifcumcisio-
flguremur de vetustate litlerse in novitafem spiri- hem penitus nil pfodesse, quain in Cbristb Jesu
tus. eain rtoti valere leslatus cSt, ex eo siquidem tern-
(Vefs. 4.) Evacuati eslis a Cttristo : qtti in Lege B I pbfe quo Evangelium in foio orbe radiavil, super-
jtistificamini, a gratia excidistis. Qiiomodo nemo flua esf circumcisionis ttVjfrria.Qtiofitnnc, ut Caeffera
potest dnobas deminis servire (Matth, \i), ste mn- quoque L^[is, vatait, quando et benedietiones c;rr-
bram pariter et veritalem Legis implere difficile nales Legem servantibus spondebantur ; quod scili-
est. Umbra in Lege veteri est, doiiec aspkel dies, cei, si impiessenl eam, benedicti essent in civitatc,
et amoveanlur umbrae: veritas in Evangelio Cbristi: benedicti in agro, plena liaberent borrea, et
Gtatia enim et veritas pet Jesum Cliristuin factw multa alia quoe in reproniissionibus cotiiinenlur
mnt(Joan. i, 17). Perdit ergo gratiam Chrhli, et (Deut. xxvni). Nos aiiieffi ih Cbrislo Jfesu yalerfe vo-
Evangelitim quod tenueral, amiltit, qui in aliqua lumus et confortari, id est, in vera feireunicisibne,
observatione Legis se jusliftcari puta! : et cum gra- et non in concisione Judaica. Ncque enim qui in
liam amiserit, a Christi fide destiloitur, et in ejus aperto Judwus est, neque manifesla iii cafne circum-
opere conquiescit: r.arnpyrtGvti enim ty.itbTOOXpt- cisio, sed in abscondito Judwus, et circuincisio cor-
CTOO,non ut in Lalino male inierpretaiuro est: dis in spirilu, non littera (Rom. n, 28, 29). Niliil
Evacuaii estis aClmsto, sed, in Christi [Al. Cltrislb] itaqiie prodest in Christo camis circunicisio, sed
opere cessasiis, magis inlelligitur, ut id quod supra cordis et aurium, quoe anfert iflud opprobrium Ju-
specialiterde circumeisione prweeperat, dicens : si C ( doeorum : Ecce hicitcitnicisw autes vesitoi, el non
circmncidamini, Christus vobis nihil prodest, h nuiic pbtestis audire (Exod, vi, 12). Prodest cirfeunicisio
de tota Lege generaliler comprehendat, nihil eos in labiorun), quam juxta huiiiiHiateii), necdunv se ha-
Chrisli opere prolicere, qui in quacumqne observa- bere causabatur Moyses, ut in Hebraico scriplum
tione Legis se crediderint juslificandos. Csl : Ego aulem sum prwputium liabens in iabiis.
(Yers. §.) Nos enim spiritu ex fide, spemjustitiw Muliutii uiiiitaiis prsebef, fet in rebus venereis cir-
cxspeclamus. Spiritum, ad distinctionem litlerse cuuicisio cum pef castiiatem iinpudicitia desecatur.
posuit. Spes vcro justitioe, Ghristus inlelligendus : Igitur in Christo Jesu nec circumfeisio valei, nec
quia ipse est veritas, palientia, spes, jusiiiia, om- prseputium corporale, quia iri medio, id est, inler
nesque viriules, cujus nos secundum exspeclamus vitia virtulesque sunt posita; 483 sei* Hdes, quoe
adventum, quod judicaturus est omnia, et jairi noh per cliaritaleni operalur, ut et fides qu*. repulaia
patienlia, sed juslilia affuturus, utreddat unicuiqne est Abrahoe in jusfitiam, conijifobetur, el omne
secunduni opera.sua. Cujus c Dei pi^ajsenliamaposto- opus fidei iii charitaie ponatur, tbla Lege «1 JPropIiC'
lus, et qui «i siml siffiiles exspeclanies, aiunt: tis ex chnriiate pendeniibus. In bis siquidem duo-
Admniat mgnumtuum (Malih. vi, 10), ut cum Fi- bus prseceplis : Ditiges Deum ttiiim, et diliges proxi-
lius Deo et Patrj tnadiderit regnum, et in ^ubjectis . D I mum ', Salvalor asseruit Legem 'Proplietasque con-
omnibus fuerit et ipse subjectus.: lunc caputsubji- sistere. Et Paulus in alib loco : Elenim non adulte-
ciatur in corpore, ef sLt Deus omnia in omnibus rttbis, non furaberis, non eonoupisces, el si quod
(I Cor. xy), Quiaqui nunc esl ex iparte, per singulos, est aliud niandatuni, in lioc sermone recapitula-
tune incipiet totusiesse per eunclos. tur : Diliges proxhnum .iuutn sicul te (Rom. xin,
(Vers. 6.) Mam in Chrislo J^SM, neque circumci- D). Si ergo omne mandatura recapilulatur in eo
s"o482 iHquid vaiet, neque prmputhim, sed fides quod diclum esl : Diliges proximum luum iam-
a Duo enoslris njss., a Cliristi fide struilur : adI es.t, evactiati «slis a Clir.islp,, sed, in Chrisii opere
quofum mox auctoritaiem correximns, conquiescit,, cessastis, etc":
pr-o quo erat antea, sensu prorsus contrario, noni h Penes Viclofium negandi est parliculii, MOJJde
quiescit. Yictorius quoque ex Brixianis codd. ita pri- loia, elc.
dem reposuerat, monueraique, conguiescit, idemi c Palatinus ms. cum Victorio,, diei ,prwsen~
Iiocloco sonare ac cessal. Exponit sfe in hunc sen- cujus
iiam, et paulo post rectius, cum HliusJDeo Palri
sum staiim Hieronymus, sribdens, y.atvipyrfiiritetiiriiii tradiderij regiwm.
K5ro«0 XpKTToO, non, iit in Laline mah interprelatumn
5599 S. EUSEBU HIERONYMl 409
quam te, fides autem per charilalem operaia va- A conversus, ait : Fides tua te salvam fecit: vade in
let jjlurimiim, manifestum est operalionem fidei pace. Aperte enim in hoc loco dembnstralum cst
per charitatem, pleniiudinem mandatorum omiiium mhlierem istam habuisse fidem per charitatem opcr-
continere. Quomodo autem juxta aposlolum Ja- ratam, quae multhm valuerit in Cbristo. Esto quis
cobum, fides absqneoperibus morlua esl(Jacofi. m): dicat: Bene circumcisionem in Christo nihil valere
sic absque lide, quamvis bona opera sint, mortua monslravit, quam! sciebal aliquando valuisse : numr
computantur. Qui igilur in.CIiristo non credunt, et quid el de prsepujio aliquis ambigebat, ut dieerel,
snnt probis moribus, alind quid magis babent quam rieque prwputium? Sed si consideremus plurimos
opera virtufum? Exemplum fidei quse per chariia- Chrislianorum, id est, e nosiris, qui de oleasiro
tem operalur, de Evangelio illa meretrfx tribuat, inserti sumus injradicem bonse olivoe (Rom. xi),
quse cuin in donio Pharissei accubanti Domino 484 exsullare contra fractos ramos populi Judavorum/et
pedes lavisset lacrymis, tersisset crinibus, linisset dicei^e, magis valere prseputium, in quo Abrabam
[Al. levisset] unguento, et Pbarisseo murmuranti, Deo placnit, et reputala est ei fides ad jnstitiam,
Dominus parabolam quinquaginta et quingentos de- qham circumcisiohem, quoe in signum fidei data
narios debiloris proposuissei, adjecit: Propier quod est, et liabenti eaffi non proluit Israeli : videbimus
dicq tibi : Dimiltunlur eipeccatamulta, quia ditexit B etiam hanc quorumdam usurpaiionem cautissime
mullum (Luc, VII, 47 et 50). Et ad ipsam mulierem nunc exclusam.

LIBER TERTIUS,

483*484 Tertium ad Galatas, o Paula el Euslo- quod de Virgilio qiioque tradunt, quia libros suos ia
a
chium, volumen boc cudrmus : non ignari imbe- mhdum ursorum ffetum [Al. fetuum] lambendo figu-
cilliiatis nostrse, et exilisingeniirivulum, vix parvo rayerit: veriim accjlo notario, aut stalim dicio quod-
strepentem murmure sentienies. Jam enim et in cumque in buccamiveneril: aul si paululum voluero
Ecclesiis ista quaeruntur : omissaque apostolicorum cogitare, melius aliquid prolalurus, lunc me tacitus
simplicitaie et purilate verborum, quasi ad Athe- ille reprehendit, manum conlrahit, fronlem rugat,
nseumb,et ad audiloria conyenitur, ut plausus cir- et sefrustra adfessfe,totogestu corporis contestalur.
cumstantium suscitentur : ut oratio rhetoricoe artis Oi'atio autem etsi de bonav indolis ingenio sit pro-
fucala mendacio, quasi queedam merelricula procedat fecta, et dislincia invenlionibus, et ornata flore ver-
in publicum, non lam eruditura populos, quam fa- C borum : lanien nisi auctoris sui manu limata fuerit
yorem populi quoesitura, et in moduffi psalterii et ti- elpolita, uon est nilida, non habetmixlam cum de-
bioe dulce canenlis, sensus denuilceal audientium; core gravitatem; sed in modum divitum rusticorum,
ut vere illud prophetre Ezechielis nostris temporibus opibus suis magis arguilur, qiiam exornatur. Quor-
possil aptari, dicenteDomino ad eum : Et.faclus es eis sum ista? videlicetjut et vobis, el cseteris (qui forte
quqsivoxcitharm suave canentis, el bene compositw: el legere voluerint) sit responsum, me non panegyri-
audiunlverbatua, et non faciunl ea (Ezech. xxxni, 52)> cum, aut controversiam scribere, sed commema-
Verum quid agam? Taceamne? Sed scriptum est: riiim, id est, hoc habere proposilum, non ut mea
Non qpparebis in conspeclu Domini lui vucmts, Et verba laudenlur, sfedut quoe ab alio bene dicla sunt,
Isaias (sicut in Hebrseis tamen habetur volumjnir ita intelligantur utdicta sunt. Officiimei estobscura
bus) ingemiscit: Vw tnifti tntsero, quia tacui. Loquar ? disserere, manifesta perstringere, in dubiis immo-
485*486 Sed omnem sermonis elegantiam, et rari. Unde et a plerisque commentariorum opus, ex-
Latini eloquii venustalem, stridor leclionis Hebrai- planatio nominaturi Si quis eloquentiam quserit, vel
cse sordidavit. Nostis enim et ijvsse,quod plus quam declamationibus deleclatur, habet in utraque lingua
quindecim anni sunt, c ex quo in manus liieas lium- Demosihenem et Tullium, Polemonem et Quinlillia-
quatii Tullius, numquam Maro, numquam genlilium D nuffi. Ecclesia Christi non de Academia, et Lyceo,
litlerarum quilibel Auctor ascendit: et si quid forte seil de yili plebecula congregala est. Unde el Apo-
• iij.devdumloquimur, obrepit, quasi antiqui per nebu- stblus : Videle, inquit, vocationem vesttam, fratres,
lam soninii recordamur. Quod autem profecerim ex quia non multi sapiehtes secundum carnem, non mulli
linguav illius -infatigabili studio, aliorum judicio de- potentes, nonmnlti tiobiles; sed quw slulia sunt hujus
rfelinquo : ego quid in mea auiiserim, scio. Accedit mur.di elegil Deus, iit confundat sapientes : el infirma
ad hoc, quia propler oculorum et totius corpusculi mundi elegit Deus , \tt confundat fottia • et ignobilia
iniirmitaiem, manumea ipse non scribo : nec labore hujus mundi,el contemptibilia elegit Deui, et qum non
ei diligenlia compensare queo eloquii tarditatem : sunl, ui eaqum smtt'' desttuetet (l Cor. i, 26,27, 28).

a Alii libri, condimus; et mox , I

, slrepente mtit- sores sua studia pirofitebantur, ubi controversia
niitre; denique, Apostolorum siniplicitale. declamabant, etc; MABT.
h Athenaum, locus Minervse dicatus, itbi proles-
j Confer epist. 22, ad Euslocliium, num. 50. .
401 COMMENTARIORUM1N EPISTOLAM AD GALATAS LIB. III. CAP. V. 402
Quia enim ex crealurarum ordine, a varietate, con- A (Vers. 8.) Persuasio vestra non est ex eo qui voca-
stantia , non cognoverat mundus per sapienliam vit vos. ln Lalinis codicibus ita scriptum reperi:
Deum, placuit Deo per slultitiam prsedicaiionis, sal- JPersuastoveslra ex Deo est, qui vocavil vos. Quod
vos facere credenles : non in sapientia verbi, ut non quidem pulo, ex eo, fuisse, elnonintellectum.pau-
evacuareiur crux Chrisii. Ubi enim sapiens, ubi lalim ob similitudinem, ex Deo, increbuisse, pro eo
grammalicus, ubi causarum naturalium scrulalores ? quod est, ex eo. Sed nec sic potest slare sensus, ut
Nec in persuasibilibus sapienlise verbis, sed in osten- quos modo accusaverat quare non obedierint veri-
sione vinulis et spiritus : ut fides credenlium non lati, ostendens in eorum arbitrio positum, vel obe-
esset in sapieniia bominum, sed in virtute Dei. dire, vel non obedire, nunc econlrario asserat per-
Quamobrem et ipse Apostolus ad eosdem Corinlhios suasioriem et obedientiam eorum, non lam ex ipsis esse
loquebatur : Et ego veniens ad vos, fraires, veni non qui vocenlur, quam ex eo qui vocet. Melius igilur et
per sublimitatem sermonum, et sapienliw, annuntians verius sic legilur : Petsuasio veslta non esl ex eo qui
vobistestimonium Domini. Non enimjudicavi scire me vocavit vos. Aliud quippe Dei opus est, aliud bomi-
aliquid inter vos, nisi Chrislum Jesum et hunc cruci- num. Dei opus est, vocare : Iiominum, velcredere,
fixum (l Cot. n, 1, 2). 487~488 Et ne forsilan vel non credere. Et sicubi h de scripturis liberum
puiarelur, boec dicens, esse insipientise praedicalor, B liominis affirmatur arbitrium ul ibi : Si volueritis et
mente proesaga, quod opponi poterat, everlit. Sed lo- audietilis me (Exod. xix, 5). El iterum : Et nunc,
quiiut, inquil, Dei sapientiam in mysterio, quw ab- Israel, quid petit a le Dominus Deus luus (Deul. x,
scondila esl: quam nemo prineipum hujus smcuii co- 12), et ex hoc loco vel maxime comprobatur. Ve-
gnovit. Quotusquisque nunc Arislotelem Iegit?quanli rum simpliciores c quique putantes se deferre Deo,
Platonis vel libros npvere, vel nomen? Vix in angu- ut persuasio quoque nostra in ejussil potestate.abs-
lis otiosi eos senes recolunt. Rusticanos vero et pi- lulerunl parlem orationis non et sensum contrarium
scaiores nostros totus orbis loquitur, universus mun- Apostolo reddidere. Sive ergo in bonam, sive in aia*
dus sonat. Itaque sermone simplici, simplicia eorum lam partem, nec Deus, nec diabolus in causa est,
verba pandenda sunt. Verba, inquam, non sensus. quia persuasio noslra non est ex eo qui vocavil nos,
CoDterumsi, orantibus vobis, illum possim [Al. pos- sed ex nobis, qui vel consenlimus, vel nonconsen-
sem] inexponendis Epistoliseorumliaberespiritum, timus vocanti. Aliier : Persuasio hsec quam nunc
quem illi in dictando habuerunt: tunc videritis [At. sequimini, non est ex Deo, qui in principio vos vo-
videreiis] lantam majeslaiem et latitudinem in bis eavit, sed ex his qui vos postea turbaverunt.
verav fuisse sapientise, quanta in sseculi litleratis ar- (Vers. 9.) Modicum fermentum tolam conspersio-
roganlia et vauitas fuit. Rrevilfer vobis mese nieniis G nem fermentat. Male in noslris codicibus habetur :
fateor arcanum : Qui per me inlellecturus est Apo- Modicum fermenlum totam massani corrumpit, et sen-
stolum, nolo ut mea scripta difficulier intelligat, et sum polius inierpres suum, quara verba Apostoli
ad interpretem cognoscendum, alium quserat inler- transtulit. 489 **acautem ipsa sentenlia Paulus et
pretem. Sed jam tempus esi, ut reliqua perse- ad Corinlhios utitur : ubi proecepit eum qui uxorem
quamur. patris sui habebal, tolli de medio , et tradi poeniten-
liae in interilum et vexationem carnis per jejunia et
:
(Vers. 7.) Currebalis bene, quis vos impedivil veri- segrotationes, ut spirilus salvus fiat in die Domini
lati non obedire? Id quod nune Lalinus posuil inter- [Al. addit noslri] Jesu Chrisli. Ait quippe : Nonbona
pres, veritali non obedite, et in Grseco scriplum esl, gloriatio vestra. Nescilis quia modicum fermenlum
Tji «).m©£'ap? mWeo-Bou, in superiori loco ita interpre- totammassam corrumpit(\Cor. v, 5,6 seqq.)1 sive (ut
taius est, non ctedete veritali. Quod quidem nos, in j'am [Al. et jam] emendavimus) tolam conspetsionem
vetuslis codicibus non baberi, in suo loco annoiavi- fermentat ? Et slatim intulit : Expurgale vetus fer-
mus : licet et Grseca exemplaria boc errore confusa menlum , ut siiis nova conspersio, sicut eslis azymi,
sint. Sensus aulem isle : Adorabaiis Patrcm in spi- elenim pascha nostrum immolalus est Chrislus. Ilaque
ritu etveriiaie, et de pleniludine Christi accipientes, D epulemur non in fermento veteti, neque in fermenlo
sciebatis, quia Lex data est lanttim populo per malitim el nequilim, sed in azymis sincetilatis et veri-
Moysen, etuon eliam facta. Gratia aulem et veritas titlis. Nunc autem per hanc eamdem sententiam
non solum data, sed et faeta per Jesum Clirislum. docet panem Ecclesiee spiritualem, qui de ccelo de-
Cum igitur tam bene curreretis, veritati magis quatn scendit, non debere Judaiea inierpreialione violari:
iuiaginibus servientes, a quo prsepedili doctore per- et Dominus idipsum discipulis prsecepit, ut caveant a
verso, umhram Legis sequimini, et Evangelii relin- fermento Pharisseorum (Joan. vi). Quod evangelista
quilis verilalem ? Sequitur. manifestius faciens addidit: Dixerat dulem eis de
Nentini consenserilis. Sed quia nec inGreecis libris, doclrina Pharismotum (Malth. xvi, 12). Porro quoe
nec in his qui in Apostolum commenlati sunt, hoc est ista alia doctrina Pharisseorum, nisi Legis se-
scriplum invenimus, preetereundum videtur. cuiidum carnem observatio ? Sensus ilaqtie iste est:

a Duo mss., varia constantia. mss. nostri omnes ignorant.

h interserunt vulgaii Ubri voculam, alibi, quam c Marlianoeus, sitriplicioresquippe»
405 S. EIISEBIIHIERONYMI - 404
Nolite jvijtare paijcofuin hominum, qqi de Judsea ve- A . doctrinaque viriuUun Salvalor ait: Jugutn enim
nienles aliud docent, iijsidias cont.effinendas. Scin- meum siiave esi, el\qnus metim leve est (Matlh.xi, 50).
tilla resparva .est, etpene dniji eernittir, non videT Qnod aulem Bl;do|cirina pro onere accipiatur, per-
tur; sed sj fpinitem comprelieiiderii, et nuirimenta spiptium fit iti Pvangelio. Alligant quippe Pba-
sui quamvis paryus igijis inyeiierU, moeriia, urbes, risaei onera gravia, el quoe porlari iiou possunt,
latissiinos saltus, i'egionesqiie consumit. Ferinen- et superjvonunt fjA/. ponunl] ea super humeros
tuiii quoque cujus ad aliani pariepi iii.Eyangelio pa^ hominiipj, ipsi, autem uno ea digilo nolunl con-
fabpla lemperQia cst (Luc. xni), res modica yidefiir timere (fbifl., XXIII).Qijam 491 grave sit aliquem
et nihili; sed eiini farinae conspcrsum, lotam inas- de tranquillitale tjirbare, et serena corda hominum
sani suo vigore. corrnpeiit, i» illlus yini transit qhibusdam quasi ilpclibus conpitare , Salvatoris ad
qmiie quod inixtuni est : ila-et doejriiia peryersaab aposiolbs verba leslantur, diceijtis: Ne coniurbettir
uno insipiens vix djios aut tres primum iti exordio cor vesifum, neqi\e limeqlis (Joan. xiy). Expedit
rej)ei-it auditor.es; sed paulatiiii jjt caijcer serpit, in quippe ei qui cpnturbat el scandalizat quempiam in
corporp, et jiixia vulgare proyerbium, nnius pecudis Ecclesia, ut lapis molaris circumdeiur collo ejus, et
scabies, Jotum comniaculal gregem, Igilur et scin- miltaiur cum eo iri niare, quam ul scandalizet unnm
lilla slatiin ut appartierit, exsiinguenda esi, el fer- B dfe his iniiiiinis, qbi a Salyatore iiionslrantur (Luc.
ffieplum a massse viciuia senvoyeridum, secandsepu- xyij). Turbali ergq fuerant Galalse inier spiritum el
tridae carnes, el scabjosuni animal a caulisovium liileram , circumclsioneni et concisionem, Judais-
repellendijjji, ije totadomus, massa, corpus et p,c- iiuiin ooculliim et; maiiifcslum , quid agereiJt igno-
cpra, ardun.1, Gorriijnpalur,. putrescat, intereal, ranies. Breyius autera et sic accipi poiesl: Quiciinir-
Arius itt Alexandria ttna scinlilla fuil; sedquia non que est ille qui vos;ad Pbarisseorum doclrinam relra-
slalim 490 «pprcssa [Al. oppressus] est, tolum pi> liit, et in carne desiderat circumcidi • quamvis sit
Jveni ejus flamnia populaia est. eloquens, fet in Legis eriiditioiie se jaciilet, iiihij
(Vers, 9.) Ego cpnfido in vobis in Domino, qttia aiiiplius dico, nisi hoc (quod etiam vos abnuere non
nihil filiiid shpiciis, Non per cpnjeelurani, ut quidaiji pblesiis) quod poriabit prp hoc opere judicium , et
volunt, sed prophefjco spirifu Paulus proiiuntiat, cojnsequelur pro sup labore mercedenv.
Galalas ad veritatis viam, <|iiam aniiserani, regres- (Vers. 11.) Ego, aulem, fraites, si circumcisionem
suros (I Cor, xn). Eienim qui alios horiabalur, ut ptwdfco, quid .adliuc petsecntionem palior ? Ergo eva-
oemularenlur eliairisniaia, inagis initetn ut propljetar cuattim esl (sive ut|in Graeco melius babel, cessauii)
j'ent:ipse quoijue eaileiu plepus gratja loquebatur: scitndalnm prucis, Legimus in Aclibus appsiolorum,
Ex pqite cognoscimuSietex pttrlc prophelantus (Ibid,, 0 ipse quoqpe ajvqstolus Paulus in Episfolis suis sx'pe
xm,'9). Prsevideiis igilur spiritu, quja nihil aliud commeihorat, s.ea Judseis persecutiones creberrimas
essenl creditiiri, njsi qupd per Epislolam dooeban- susiinuisse, propteriea qupd doceret eos qui de gen-
lur, aiti Eyq.copfido in vqbis in Dominq , quod nihil tibus crfediderant in!Clirislo, non debere circiiineidi.
qliud sapieiiSz Nam et additio Doinjijici iiominis, Hii ilaque de quibus supra aU : Qui autem conturbqt
idipsqijj, significal. Si eninj per cbnjeplnram hpc vos, portabil judiciuin, qiticumque eslilte, ul decipe-
oestiniabat, pptperatdipero: Egq confifloinvobis.Nunij reht Galalas, etiam hoc addebanl: Non solum Pe-
autem apponens.., tjJ fiofnhiq, divino qupd.am con- trhs, et Jacobus,, el Joannes , et ca:teri in Judoea
fide|isspii'ilb,qiipdfulurnm cognoveraijpropbelavit. apostoli circumcisioneffi, et alia jvraecepta Legis ob-
..{Vers. 10.) Qui auleni contufbql vos, portabil judu seryant, sed ipse qiioque Paulus, qui vo.sijliter d_o?
cimn, quicumque est iile, OecuI|e, inquiunl, Pfetruiii cuif, quam se rei yeritas habelj Timoibeuiii circum-
laeerat, cuj supra in facieui iestiiis.se se seribjt, cidit, et Judoeis freqtienter Judseus factus e,=t,
qiiod non reclp pede incesserit ad Evangelii verita^ verUate cogenfe. Quam opinionem de Galatarum
iem,Sed nec iPauius tanj p.rpcaci inaledictp de Eccle^ mehtibusPauIus nuikcvolens lollere, ail: Ego aulem,
sipe.principeloquerelpr (Gfl/fli.iOjiJ.ecPetrusdignus frgttes, si pircumcisiqnem prwdico, qttid adhucperse-
qui contuj'bat;i3 Ecclesise reus fieret. Ex qno arbU. P cutiqnempatior ? Omhe, inquii, in me odium Judeeo-
irandtin) est dc alio quodam dici, qui aut cum Apo- runi, elqua adversuhi nje furiunt insania, ob nihil
stplis Xuerat, aut de Judoea venei'ai,ajitexPliarisa!is aliiid estj nisi qiiod dpceo genles j>on debere circum-
crediderat, aui certe m.agnus sij, appd Galatas ststi- cidi^ et LegjSiOnera superflua et jam abplijaciisiodiT
malus, ut portel judiciqni Ecclesise Contuj'baloe, qui- re. Cuni autem persecutionern 492 pahar, mani-
cuiiiq.ue.est ille, ^ortare autem judiciijm, jd est, festjiraesl mecircufficisionem non procdicare, quam
qijod aliis yei:bis in seqvientibiis dixit,: Unusquisque destruo, Noij epiiij tani persecutionem. palior a Ju-
propriupi onuspqrtabil, Et pulp inScripturjs , pniis dseis, quia procdico prucifi.xnm,. el J,esum dico esse
et jn bonaffirei in nialsjm parfem ppsse accipi, bpc Cbrislum, qnem Lex| et prppbefse preaiiuiitiaveriiiit,
est, ejt in hjs qui peccatis gravibiis opprimuntnr, et quaffi qitia dpcep Legeni esse compIeiam.Quod au-
Iii iHis.qUi virtutn.mleyia, onera sustenta.nu De pec- tem icrux.judoejsseauq"alumsit,gentibqssUJ}iiiia, ipse
catis in psalnio poenitens loquilur: Iniquitales mew Dominus nostef osleridit, qtii lapjs dicilur offensio-
elevalw sunt super caput meuni, quasi onus grave gta- nis, et peira scandali^A/a/?/*-xxi; Lue. xx): jiropier
vatw sunl supet me{Psai, xxxvh» 8), De yirlutibus, nihil aliud puto, nisi quia prsedicatio cum plenis
405 COMMENTAR10RUM1N EPISTOLAM AD GALATAS LIB. III. CAP. V. 406
velis ad audientes processerit, siaiim ut ad crucem A.partes corporis perderent, per quas delinquereoogc-
venerit, impingit: el neqoaquam libero cursu potesi bantur. Et quomodo in Evangelio diclum est: nve-
ultra procedere. n Sed haec crux quoe aptid Judseos lius esse aliquem sine oculo, fet sine manu, et sine
scandalum est, et apttd genles slultiiia, nobis qui pede, et qualibel alia parle niembrorum inlrare in
eredimus virtus est el sapientia. Christus enim De\ regnum cosloruui, quam loltim ire in gehennam
virlus est, et Dei sapienlia (I Cor. i, 24), ut proptei (Malth. xvjn): ita et nunc optare eis magis unam
id quod sttiltilia dicebalur, fatuum Dei sapieniius parfem corporis perdere, quam per occasionem iq^
fierel bominibus : et propter id quod irilirmilas e| tegri corporis perpetuo igne damnari. Hic loctts si
scandalum, infirmum Dei fortius fieret hominibus. quando ab eilmicis reprehendilur, quomodo eis re-
Cum aulem, inquil, crucis Christi scandaluu) ma- sponderi possit, ostendimus, iNunc a nobis contra
neai, et ego persecutionem patiar, quam non pate^ bsereiicos proferalur, Marcionem videlicet, et Valen-
rer, si scandalum non maneret: fruslra quidam ja-* linum b et omnes qui contra vetus latrant Testa^
ctiianl me circumcisionem proedicare, quam impu- nienlum, qua raiione illi qui Crealorem sanguina-
gnando susfineo persecuiionem. riuin/severum bfellaforem. et tantum judicem crimi-
(Yers. 12.) Uiinam el abscindantur qui vos contut-. naniur, hoc in Apostolo Dei boni valeant excusare.
banl. Quserilur quomodo Paulus discipulus ejns qtii B Et certe nullam c pulo in veteri Lege tam trucem,
ait: Renedicite maledicentibus tiotjis.Et ipseloquens: lam crueniam in aliquo esse sentenliani, quam, uti-
Renedicilc el nolile maledicere (Rom. xn, 14). Et in nqtn abscindanlw qui vos conlutbqnt. jNec pqssunt di-
alio loco: Neque maledici tegnum Dei possidebunt (I cere orasse Apostolum pro inimicis Chrisli, qui ejus
Cor.xv): nunc et maledixerit eis, qui Ecclesias Gala- Ecclesias conlurbabant, Nec fex dileclioiie prolalum,
tise conturbani [Al. conturbabant], et cum opianlis quod tumore et indignatione plenum, ipso yerbpruin
yoio maledixeril: Utinam et abschtdanlut qtti vos pondere demonstratur. Quidquid ergo illi pro Apo-
contutbanl. Tam enim delestanda abscisionis est stolo excusationis aUulerint, 494 u<*cnon.ppo Lege
passio, ul et qui invilis eam intiilerii, legibus publi- veteri defendemus.
eis puniaiur, et qui seipsum castraveril, infanjis ha- (Yers. 15.) Iros enim %nlibertalem vocati estis, frii-
beatur. Ut enim illud, aiunt, verum sil: Vivit in me tfes : tantum ne libetlatem in occasionem carni (sub-
Christus (II Cor. xiu, 5); et hoc : An experitnenlnm auditur) detis : quod ;quja iu Groeco non babelur,
quwritis ejus qui in me loquilur Chrisius ? cerie male- Latinus posuit interpres. Hunc locuin quia yalde ob-
diclionis vox non pplest ejus intelligi, qui dicil; scurus est, de deciroo * Stromalum libro transferri
Discite a tne, quia humilis sum, el mitis, el mansuetus placujt ad verbum. Non quo singula non possint suis
corde (Maith. xi, 29). El magis putaiur Judaico fu- Q locis et sensibus explanarj; sed quo a superiori jje-
rore, el quadam effrenaia insania se non potuisse golio separata, unum difficjle corpus efliciant : et sj
cohibere , quam imitalus esse euiij, qui lamquam sic inlel!iganlur nt resonaqt, inconsequenier et pbru-
agnuscoramlO!identese,uonaperuiiossuum,etffiale- pie repugnare inler se et scatere videantur. Origenis
dicentibus non remaledixil (Isai. LIJI),Tradidii autem ilaque IIIECverba sunt : » Difficilis locus pst ; el i|a
493 sc motli condemiiatus. Ad quod qui pro Paulo nobis disserendus videlur. Qui liber est, et altjorj
respondebit, Iisec dicel : iion tam furoris in fidyersa- sensu spiritum, el verjtalem gequUur, praccedenies
rios, quam dileetionis in Ecclesias Dei, verba esse et typps conieninit et lilteram ; non jdcirco debfet
quae locutus sit. Videbai quippe lotam proviiiciam. minores despicere, et occasjonem dare his qui npn
quam ipse suo sanguine, et periculis ab idololatria, possunt septire sublimius, de sepenitus desperandi,
adChrjsii traiisduxeralfidem,subiia persuasione tnr^ Licel enim infirnji siiit etcarocomparaiionespiriUis
batam, et dolore apostolico, dolore patrjs, se tenere appellentur : caro tamep Christi sunt, Si eniffi intel-
non poterat : mulabal vocem, et quibus blanditns ljgit myslerium charilatis infirraioribus c servientis,
fueral, irascebatur, ut quos nequiverat lenjtale, sal- facjiit aliquid propler infirmos : ne in scientin sua
tem objurgalione relineret. Nec iriiruni esse si Apo- frater pereal, pro quo Cliristus est mortuus, Diligeu-
™
stolus, ut homo, et adhuq yasculo clausus infirmo, ter ilaque attende, an ex conseqneiitibus sen.sus istq
vidensque aliam legem in corpore suo capiivanleni texalur. Vos , inquit, fratres, h\ Ubertqtem vocati
se, et ducentero in lege peccati, semel fuerii boc estis : forsiian ideo, quia non omnes vocatioiiera ca-
locutus, in quod frequenter sanctos vjros cadere pere poierant liberiatis. Propler quod nunc ariditis:
perspicimus. Sed et illud dici pqiesi (licet supei> Tantum ne Uberlatem in occasionem delis catni, Per
fluum qnibusdam esse videatur) quod Paulus non dilectioneni enim oporfet nijnoribus servire majo-
tam maledixerit ejs, quam oraverii pro ijjjs, ut eas res : quia qui vult esse major, erit omnium servus
a Codex Palatin., ultra procedere. Sed hwres, crux- dat decimum Stromatum Origenis librum, quem ait,
que aptid Judwos scandatum est. commalico super explanationem ejus (Patili ad Gala-
h Ititerserunt duo e nostris codd. bic vocem Ma* tas) sermone complelum. Liber jamdiu olim iptercir
nichwos. dit : Ijocque puto maxinjpm ej'us superesse Operis
c Iidem mss. etYicior, ex parte, nulla puloinve- , quod hic eshibel Latine Hierony-
«7roo"7TK<7ft«T'ov
niri Lege, lam irucem, tam ctuentam in aliquo esse mus.
sententiam. c Palal. ms,, infirmioribus serviens fqciqt qli-
i Hunc ipsum el in priori prsefatione llieron. lau- quid, etc
 107 S. EUSEBH HIERONYMI 408
(Matth. xx; Matc. x).Neque ergo spiritualis laceret Acuntur
j esse manifesti. Multo quippe' labore et su-
Chrisli carnes : neque occasionem illis tribliat, ut se dore, et digno cullu in Scripluris fructus spiritus in-
feffiordeant provOcantem ne ab invicem cousuman- yenitur; Unde arbitror, Paulum diligenter et caute
ttir. Oportet ergo spiritu ambulanlem, et spiritu de Scripturse sensibus dixisse carnalibus : Manifcsta
Scripturariim verba sectantem, non perficere desi- aiilem sunt opera chrnis (Galat, v, 19). De spirituali-
, derium carnis earum. Si autem hoc qiiod dicilur : btis vero non ut ibi posuisse, manifestus esl fructus
Spititu ambulate, et desiderium carnis non perficietis, spiritus; sedita.: Fruclus aulem Spiritus, esl chati-
simpliciler intclligimiis (ut pleriqtie arbilrantur) con- tas, gaudium, pux, et reliqua (lbid., 22). Quod si
tfa aigumerilum et liypolhesin toiius Epislolse, in relieiis typis, ad veritatem Scripturav transeamus et
lisecsubito Paulus erumpet; 495 stalim quippe se- spirilum, statim hobis prima chariias pandittir, et
qiiitur ; Si autem spiritu ducimini, non estis sub Lege. ad gaudium inde gradientes, pervenimus ad pacem,
Et cum hucusque aliqua ex parte sibi sermo cohav- per quam consequimur patientiam. Quis autem non
reat, 'rursum sisimplicem inielligenliam sequamur, ad miseralionem et bonitatem erudiatur, cum etiam
ad inordinata repente preecepta nos transfert, de ea quavquibusdam trisiia putanlur in Lege supplicia
earrie et spirilu disserens, id est: Manifesta autem dico et praelia, el eiversioiies gentium, et commina-
snnt opera carnis illa et illa. Et econtrario -.Fructiis B
J tiones ad populos per prophetas, magis remedia in-
autem spiritus, est charilas, et reliqua. Sed neque in tellexerit esse, quam posnas? Non enim in seternum
his consequentiam desperare debemus ; quia opera irascetur Dominus (Isai. tvn). Cum heec ergo nobis
carnis divinorum voliiminum historia continet; non aperta fuerint, ralipnabiliorem habebiraus fidem, ct
valde eos j'uvans qui sic eam intelligunt; nt scripta cofrectoS mores leihperanlia comiiabilur, quam con-
est. Quis enim non docebitur servire luxurioe, et for- tiriehlia c sequetur et castitas : et post hsec omnia
nicationem habere prb nihilo : cuin Judara ad roere- incipiet esse Lex pro nobis. » Hucusque Origenes.
iriceffi legerit ihgredierilem (Gen. xxvm) ; et patriar- Quibtis nos possunius addere, ul dicamus de servi-
chas habuisse multas pariter uxores? Quomodo hon tiitb legali ad Evangelii lihertatem vocatos (quibus
ad idololairiam provocabitur, qui sanguinem tauro- superins dicitur : State, el nolite ttirsumjugo servi-
rum, et cavteras Levitici viclimas non pliis quam tv.iis hwrcre) etiam nunc rooncri, ut leve Clirisii ju-
quod in litiera sonat, putaverit indicare? Quod au- guffi et delectabilia; Evangelii prxcepla sectanles,
tem inimicitias, in aperto positus Scripturse senho nequaqiian) puleiil sibi licere , ut hac ipsa liberiate
doceat, el ex boc Ioco probalur-: Ft7io Rabylonis vivendi, in occasionfecarriis utantur: scilicet ut juxta
ihisera, beatus qui reifibuet libi relributionem luam, earriem yivant, juxla carnem circumcidantur ; sed
qudm retribuisti nobis. BealUs qui teriebit, elallideli Cspiritu ffiagis stent, spirilu pravputium carnis abscin-
parvhlos litos ad pelram (Ps. cxxxvi, 8, 9). Et ex dant, et ad spiritus altiora lendenles, biiinilitatcm
illo : Iri maluiino inietficiebam oinnes peccatores terrm lilterse dereliriquantj Potest autem et aliter intelligi.
(Ps. c, 8), et caetera his sirailia : de conlentionibus Discat quispiaffi : ;Si Jcessavi, o Paule, esse sub Lege,
videllcet, seraulatione, ira, rixiS, dissensionibus. Ad ct de servilule 497 liberlalem vocaius sum : ergo
quse (sia non aliius aliquid SeniiamuS) provocant nos debieo ifa vivere 'ut! eonvenit libertati, nec aliqui-
hiagis historise exempla, quaffi prohibeni, Hsereses bus| prseceptis feneri, sed quodcutiique piacuerit,
quoqtie tnagis de carnali Scriplufoe intelligeniia , et voluntas suggesserit, hoc facei'6 implere, sectari.
quani dfe bpere Carnis hostrae, ut plurimi oeslimririt, Ad qriod respoiidit Apostolus : Vocalos quidem nos
subsfiterurit. Necnon invidiam et ebrietates per Le- esse in spirittis libertatem : sed ita, ut libertas ipsa
gislilteram discimus. Inebriatur Noe post diluvium; canii non serviat. ISiecputemus quia nobis omnia
(t palriarcliae apiid fratrem Joseph iri jEgypto (Geri. licfent, omnia expfedire : quin potius qnia servi Le-
ix et xl.in). Sed et comessationes in Regnbrum libro gis esse cessaviffius, jfacii liberi, magis per charita-
scriplse sunt; salianle David et concrepanie lympaniS tem nobis invicem serviamus, ut laciniossc Legis
coraffi Arca leStiimenti Dei (I Reg. vi), el his siml- pfoecepta, unb dilecljonis capitulo cnncludantur.
lia. Quocrilur quomodo ad veneficia, et ad maleflcas " (Yers. ii,.) Sed pei charilalem serviieinvicem, om-
artes, simplex Scfipturse divinoe sermb qui dicitiir nis eriim tex inuno sermone iriiptelur: Diliges proxi-
caro, *>. nos provofeet: nisi ad ejusdem Scrijituroe spi- mumiuiim sicut ieipsttm. Qtii cum esset liber ex bm-
ritum transcendamus. Puto Iioc significare, decies nibus, omnium se prppter charitatem servum fecit,
Danielem, et treS puferos, ffiagis, incaritatpribus, et ul plures lucrifaeeret; (I Cor. xm), recie horiatur et
Gazarenis 496 athue Chaldavissapientiofes rfepfer- csetferoS,ul per charitatem sibi serviant: quse hon
tos, et Moysen omni sapientia el dOctrina ^lgypiio- quaerit quod suiim est, sed quod proximi. Qui enim
rum eruditum. Multorum ergo malorum occasio esl, vull fieri primus, erit|omnium servus (Marc, x, 44);
si quis ih Scripiiirse carrie permaneat. Quse qui fecfe-. uiqubmodo Salvalorjiii forma Dei constitutus, non
rint, regnum Dei non consequentur. ;Quamobrem spi- rapinam arbitratus est csse se oequalem Deo, sed
ritiirii Scripturoe fructusque quseramus, qtti non di-' seipsum' i: " exinanivit, fofniam servi accipiens,•'et ha-
... ':"" ''
: I" - •
a Contrario sensu unus Palatin.
absque negandi proc decies, habet, rficteos.
pa.fticuia,; si altius aiiguiU. Antea; legebatur, continentiam; legunt noslri
h Idein ms., caro ejus nos provocel. Mox mss. iin recto.
quoque ; j
 &m COMMENTARIORUMJN EPiSTOLAM AD GALATAS LIB. III. CAP. V. 410
bilu invenlus ut homo, humiliavit semetipsum, fa- A diabolo expugnatur in nobis, ne Deum pura mente
ctus obediens usque ad mortem, mortem autem cru- videamus. Quando enim sedens loquor contra fra-
cis (Pltilip. n): ita et nos qusecumque ante sub Legis trem meum, et contra filium a matris mese pono
necessitate facere videbamur, nunc sciamus, nobis scandalum (Ps. XLIX,20), quando aliena torqueor
liberis, magis per charitatem esse facienda. Tantum felicitate, et alterius bonum, meum ivialum facio,
autem bonum est charilas, ut omnis lex in illa reca- nonne hoc quod sequiiur, in me expletur : Si invi-
pituletur. Enumerat el in alio loco Aposlolus chari- cem mordelis el comedilis, videle ne ab invicem con-
tatis bona, dicens : Non zelatur, non agit perpetam sumamini? Charitaiis *>rara possessio est. Quis vult
(l Cor. XIII,7, 8). Mullisque in medio replicatis, in ipse anathema esse a Chrislo jvro fratribus suis,
fine concludit: Otnnia sperat, omnia sustinel, chari- Apostolum sequens? Quis 499 cum lngenlibus lu-
tas nitmquam excidit. Et Salvalor in Evangelio, hoc gens, cum gaudeniibusgaudens, alieno vulnerevul-
signum sui, ait, esse discipuli, si [Al. ut] diligal jiro- neraiur? Quis fratris niorte periniitnr? Omnes ma-
xiinum (Matlh. xxn). Quod quidem puto non solum gis amatores nostri, quam amaiores Dei sumus. Vidc
hominibus, sed etiam angelis convenire. Aliis verbis quanlum bonum sit cbarilatis. Si ita marlyrium fe-
idipsum dicilur : Quw vobis fieti non vultis, aliis ne cerimus, ul nostras velimus ab hominibus reliquias
feeerilis, el qum vullis ul vobis faciant homines, hmc 6 honorari : si opinionem vulgi sectantes, inlrepidi
eadem et vos eis facile simiiiter (Ibid., vn, 12). Nolo sanguinem fuderimus, etsubstaniiam nostram usque
adulterari uxorem meam, nolo subslanliam diripi, ad mendicilatem propriam dederimus, huic [Al.
nolo me falso opprimi testimonio, et ut cuncla brevi hinc] operi non lam prsemium quam poana debetur :
sermone comprebendam, indigne fero aliquid mihi et jverfidise magis lormenta sunt, quam corona vi-
fieri quod injusium esl. Haeceadem si 498 Per cha- ctorise.
ritalem in meoperantem, vel fecero alteri, vel vo- (Vers. 15.) Quod si invicem mordetis, et comedilis,
luero, lex omnis implela est. Nec difficile est docere videle ne ab invicem consumamini. Polest hoe el sim-
quomodo universa prsecepta, non occides, non adul- pliciter accipi, nedclrahamus invicem, ne maledicto
terabis, non furaberis, non falsum testimouiuili di- nos puiemus ulcisci, ne cOulristali conlristare
ces, el coeterabis similia, una charitatis observatione cupiamus, et similes bestiarum, mordere pariier et
teneantur. Hoc ostendere arduuin esi, quomodo ho- remorderi , ut post morsus sequatnr inlerilus
slioe quoque, quse in Levitico sunt prseceptse, et ci- atqtie consumptio. Melius aulem est, ne conlra
borum vel abstinenlia, vel permissio, cum alia mun- rationem ei totius Epistolse consequentiam, subito
da, alia dicantur immunda, solemnitalum quoque in exlraordinaria proecepla, Paulus erumpat, hoc
jugis perannos recursus, inuno charitatis prseceplo *-"Ita Intelligere, ut ad circumcisionem observalio-
recapilulentur. Nisi forie quis illo se transferat, ul nemque Legis cuncla referamus. Si vos, inqiiit, con-
alfirmet Legem spirilualem esse, et imaginibus et turbant alii, vos autem conturbamini. Si tolam Scri-
exemplaribus nos ccelestium deservisse, antequam pturam veterem legentes, sic intelligitis ut scripla
verus Ponlifex adveniret: qui postquam semel sei- est : Oculum pto oculo : dentem pro dente (Deut. xix,
psum offerens victimam, suo sanguine nos redemit, 21), et ira desiderat ultionem, ullio vero imponil
omnis illa priscse Legis varielas, el difficultas, in dolorem : quod Lex non solum non prohibct, verum
ipsius super bomines dilectione compleia est. lniari- etiarn proccipil, justitiam in lalione resiiluens, se-
tum quippe Pater amavit niundtim, ul Filium suum quiiur, ulet nudalus nudet, elvulneralusrevuliieret,
charissimum, et unigenitum daret pro nobis. Ei au- et f comestus remordeat, et quae videtur justitia
tem qui semel spirilu vivens, opera carnis morlifi- esse, comsuraplio sit, non tinum vindicans, sed
cavit, et a Salvaiore dilectus, nequaqiiam servus, ulrumque consumens.
sed amicus vocalur, non est ulira Lex posiia, qu;e (Yers. 16.) Dtco autem : Spiritu ambulate, el desi-
inipiis et peccatoribus, et non subjeclis et nefariis derium carnis non perficietis. Et hoc 500 secundiun
constitula esl. Al nunc cum omnia quse difficiliora superiora dupliciter accipiendum, ut dicamus eos
sunl, ve! modica ex parte faciamus, boc solum non "* quis|)iriiu opera carnisnjortificaverint ei seminaverit
facimus, quod et faclu facilius est, et absque quo inspiritu,utdespirilumelantvitamoeternam,quoties-
cassa suntuniversa quse facimus. Jejunii corpus sen- cumquevoluplatemcarnis senserintlilillare, non per-
lit injuriam : vigilise carnem maceranl : eleemosy- ficere desiderium ejus (quod quidem si expleium
noclabore quseruntur: sanguis in Martyrio, quamvis fuerit, blandiri videtur ad lempus), sed spiritu refre-
ardeat fides, tamen sine dolore et limore non fun- nare, et secundum senleniiam Hislorici (Sallust.) a,
ditur. Hsecomnia sunt qui faciant : sola charitas si- Animi imperio, corporis servilio magis viverC. Nec
nc labore est. Et quia sola cor mundum efficii, a nonetillud,quiaLexsj)iritualisest(i{oro. vn),etnonc
a Martian. legerat, fralris mei, pro, matris mem, rupte autem anle tres versus,
justitiam intali oneie
disscntientibus mss. et sacro, quem alludit Hierony- instiluens, pro, in talione tesliluens.
musiextu. d Idem ms.. cum negandi particula, blandire non
h Codex Palatinus sub asserentis nota, Chatitas videlur. Est porro Salustii, quam laudat, senlentia
eara (sec. man. rara) possessioest ei, quivult ipse ana- Animi imperio, corporis servilio magis ulendum.
thema esse, elc. c Duo mss. non qttia in manifesto Judmus, sed quia
c Rectius Palat. ms. et conrosus remotdeal. Cor- in occullo, et citeumcisionem cordis in spiritn, non
M S. EUSEBIl HIERQHYMI 412
qui in maiiilesio Judseus, sed qui inoocullo, et clr- 4 festips fiai, aliquod spmamus exemjiium : Caro,
cumcisio cordis in spiritu, non Jittera, eos ambulare lerra, anima, atirum , spiriius, ignis vocenlur.
spirilu, et caniis desiderium non perficere dicimns, Qtiaindiu aurumfuerit in terra, perdit vocabulum
quj .spiritu.iljjer egrjediunliir jEgypium, et spiritua- snum, et a terra cui conimixtum est, appellalur,
leriJ bscanj potumque de spiriluali haurinnt pelra, CIIIIJvero separatuin ab humo, auri et speciem et
qui non judicantur in cibo, aut in potti, aut in parte nomen acceperit,iaurum quidem dicitur,sed necdum
diei fesii, aul ueomenioe et sabbati, sed ambuiant in probafum, Si autem per ignem excoetum fuerit et
omnibus spiritualiier, non perficientes carneae legis, pu.rgatum, tunc auri splendorem, et ornatus sui
litlerseve desidcrium, sed fructus raetentes intelli- accipil digijjtatem, Iia et anima inter hnmitm et
gentjoe spirilualis. Teriia quoque mierpreinlio a quir ignem, boc est, iuler carnem spirilumque consi-
busdaiu in hoc loco dicta esl, sed quoe non multum slens, qiiando se fradiderit cariii, caro dicilur ;
discrepet a secunda, ul desiderium carnis in hisas- qnatido spiritui, spiritus appellatur. b Quod si pro-
serant esse qui parvuli in Chritto sinit: iler autem prio credideril cogitatui, el absque gralia Spiritus
sjviritus in perfeeiis viris, etesse seiisum : In gravir saneti inyehire se seslimayerit veritatem, quasi au-
late spiritus, id est, iu itiuere viri ambulate per-* rum sordidum, animalis hominis appellatione si-
fecti, et non facietis desideria parvulorum. B gnatur [Al. signabitur]. Potest Jocus iste sic melius
(Vers. 17.) Caro enim concupiscit atlvetsus spirir exjvlanari, et quasi una series corpusque fieri, se
/Mffl,spifilus autcm adversns ctttnem. Hmc enim sibi invicem neciens,isibique non discrepans. Fraires,
htvicem adversqnlur, M non quwaimqne vuliis, illa de se.ryiiute Legis yocaii estis in Evangelii liberla-
faciaiis, Caro proesenlibus deleciatur el brevibus : lem. Verum obsecro vos, ne libertate pro licentia
spiritus perpetuis et futuris. Inter hoc jurgium me- abutamini, el putetis vobis cuncla expedire quoe li-
dia * aijima constitit, habeiis quideni in sua pp- cent : detisque oceasionem 502 C8rn' atque luxu-
testaie bonuni et malum, yelle et jiolle, sed non r'(ie. Qiiin potiqs discite qupd Ijbertas hsec major sit
babens hoe ipsum velle ac nolle perpetuunj;: 501 servitus, ut qnod; anie Lex ab invitis extorquebat
quia fieri. potest, ut cum carni consei.serit, et obsequium, nunc per charilatem vobis invicem ser*
opera ejus feeerit, .rursum per; peeniieiiiiam se vialis, Siquidetti oinneillud Legis onus, et niiiltipli-
reinordens, spiritui eopulelur, et opera ejus effi- cia pravceptii, nori tam exclusa sunt jver Eyangelii
ciat. Hoc est ergo quod ait : Hwc enhn sibi invicem graliam, quam unp chariiatis sennone breviaia, ut
qdvqrsantuf,i<ieil, caro et spirilus ; utnoii quwcum- djjigainus proximjiim sicut nosmeiipsos. Qui enim
qu,evultis,iilq fqciqlis. Non quo proprium nfibis fu- diligit proximum, ilotam legero implet (Matth. xxn),
lerit arbitrinm, quo velcarni, vel spiriiui assentia- G bbna ei iribuens, inala non infereus. c Quod si ces-
mur„: sed quia qupd faejmus, non est nostrpmpro- set djleciio, et noh sit ebaritas, per quam jex uni-
prie, st3dopus ipsiim yel carni.yelspiritui depuiatur versa ceffipletur, publicuiij quoddaiii inier homines
[Al, deputetur], Grandis lahoris et disputationis est latrociiiium erit, ut conlra se invicem defurenies
nimise, ostensjs carnis operibus. ci spjriliis, niodia [Al. deferenfes], sfeqne niordeutes, coiisunjaniur ab
aliqua reperire, quoenec ad carnem videaniur perli- inyiceffi. Yos auiem fratres, propterea secunduni
ner.e, nec ad spiriium. Carnales dicjmur, quaiido, spiritualero legera jdebeiis vjvere, ne desideria qttse
totos nos yoluplatibiis danjijSi Spirituales, qiiando carnis sunt, perfieiatis. Caro enim frjgus limet, as-
Spiritiim sanclum prseviuni seqiiimuj-, id est, cum pernatur faineni ,| .alienualur vigiliis, libidinibus
ipso sapimus iiislruenie, ipso docemiir auclore. Ani- exardescil, moIlia|qusDque et jucunda desiderat. E
liiales reor esse pliilosophos, qui proprips cogitafus conira spiritus.eaiquse carui coniraria sunt, ef quoe
putant esse sapientiam, de quibus recte dicitur: illain debililare qjueant, expetit. Et ila fit, ut non
Aniinalisautem liomo non recipit [AI, percipif] eaquw ideo qujasub servStute Legis esse cessastis, puleiis
sutil spirilus, Stultitiq quippe est ei. Quod ul manj* esse vos liberos : sed sciatis magis naturoe vos lege
'' -i :.-.: i
Ititera, Eos itqque qnibulare spifitu el caruis deside-,J) lib. ii de Genesi ad lil. cap. 12, laudari possii, ubi
tium* tibri perficere jubei, qui spiriiiialUer, eic. ahiniam taffiquam In medio posiiam noijniimquain a
Origeiiiana senlentia hoec fest, animaffi mediam civrnead vitiadeprihii.nonnumquom a spiriiu ad vir-
esse qiiodammodo; spiritnm inler et carnem : Cum tutem erigi, scribit. Plures vero qnam qtii possint
dicpM.r,inquit jlle iib. i, in Epistolam ad Rpmanosi, indicari iu ejus^Opferibusloci suut, in ,|uibus spiri-
quiq carq concnpiscit adversus spirilum, spifilus aii- ttltj) carnis adversijrium pro animtc principali plane
lein ddVersiiscariiem, hiedid pfoctii dubio poniiur arii- juxta Origfeiieiri iiitellexii. Ex qiio Jniniffi inagis est,
ma,quw vel desideriis spiritus acquiescat vel dd ittr* qiiod Pelagiiiiiisffiii banc senlentiam accuset Jansc-
nis; concHpiscentiqshiclinelnr. His paria in plerisque niiis, omninmque omnino Pelagianorum, quotum scri-
ejus lijbris iiiveiiire esf : ne.c prolecto .diibitandiim, pia videre poluil,pj'opriam dical, cum Iiiculeuleradeo
quih ab illo, ad cujus sfe irallaiibisem cohluiisse rion nedriffi Hiefonyiho prbbelUf, sed ei Augtislino, cu-
diffitetur. Ilieroiiynius dpciripaiii hanc hauserit. Af jussumma cpnira i los haerelicos senlenlia alqtie au-
cefthm qubque est, ih hbniiffi'.sicciju pbsse parleffi, ctbriias:fii!t.
et (jueijvspiriiuni dicnhl, fexebriimmet sfensuhucio- "°Duo mss.: Quando se ptoprio tradiderit cogita-
ruffi pfp aiiiffiefe«^OVJXM, siyfe,5j)i;Mi«j>(iiij dehfefe iui,etc r !....• .,
inielligi: plijresque a.lihjiPairfes pcciirrere. quj Iioc j<?In falaiin. njss.: Quqsisi cessetdilectio : secun-
sensii siipferibrerii jiriimse quMI ptftrfeffi spifilus ap- da manu : quasi sic' essel dileciio.
pelUtibrie dohehlo iUiius; pro ^cunciis Augusljnus,
 /,15 COMMENTARIORUMIN EPISTOLAM AD GALATAS LID. JII. CAP. V. 414
relincri, quia uon staiim si lex non impcrat, el na- A rse, ad altitudinem spiritus provocarenl. Nam et
tura eessayit, ne voluntatem scilicet vestram, opera Paulus qui Judseis Judseus factus est, et omnibus
subsequantur, sed frequenter ea facere compellami- omnia, ul omnes lucrifaceret (1 Cor. ix): non dixit,
ni, repugnanle earne adversus spiriium, quae faccre facius sub Lege, sed, factus quasi sub Lege, ut
non vullis. Ex quo, fraires, obsecro, ut non delis ostenderel se non veriiatemLegis, sed siinilitudinem
liberlatem veslram in occasionem carnis, sed magis custodisse. Videmur nobis solvisse proposiiam quse-
spiruui serviatis, ul incipiaiis ea facere quae vullis, stiouem. Sed quid faciemus de illo Pauli capitulo
et nihil debere legi, id esl, non esse sub carne. 504 dicenlis : Ctim autem venil plenitudo temporis,
*
Quia liberiaiem legis abolilse (unc vere in Evan- misil Deus filium suum, faclum est muliere, factum
gelio babere poterilis, cum vos nequaquam caro sub Lege, ul eosqui subLege eranl,redimeret(Supru)1
compulerit faeere quav non vultis, sed spiritui ser-r Si enini Christus sub Lege fuii, et nou quasi sub
vientes, doctierilis vos|non esse sub Lege. Et quia Lege, tota ill.i superior disputatio vacua fiet. Yerum
supra secundum duplicem inlelligenliam hunc locum et bsec oppositio de suo solvetur Ioco. Qui enim
coeperamus exponere, reddenda sunt quse bmisimus. propterea factus sub Lege esi, ut eos qui erant sub
Caro concupiscit adversus spiriium, id est, historia Lege, redimeret, utique cum esset liber a Lege,
el Scripturse carneus intelleclus, contra ailegoriara B Legi se subdidit voluntate : et muito erat Paulo li-
et spirilualem doclrinam repugnal. Spii iltis aulcm berioi', qui non sub Lege, sed quasi sub Lege se
adyersus carnem, id est, sublimiora dejeclis, eeterna fuisse teslalus est. Et quomodo in ccenum et bara-
brevibus, umbra1 veritas refragalur. 503 El car- tlirum mortis propier nos descendii, qui orabamus
neus SeripUiraj seusus, qui adimpleri [At. quia dicehles : Quis me liberabit de corpore morlis hujus
impleri] non potest (nec enini valemus omnia quse (Rom. VH,14)? ita etexmuliere nasci voluit, etesse
scripta suni facere) osiendil nos non in nosira po- sub Lege, ut eos qui nati erant dc muliere, et sub
silos poleslale Legis explendav, cum eliam si veli- Lege, salvaret. Et eerte non est natus de muliere,
nvusliiteram sequi, impossibilitas non admiilai. id est, de nupta,sed de virgine. Verum abusive
(Vers. 18.) Quod si spirilu ducimini, non eslis sub virgo mulier appellala esl, propter eos qui illam
Lege. Spirititm non eum, de quo Aposiolus in alio fuisse viiginem iiesciebant. Ut ilaque propter illos,
. loco loquilur : Ipse Spirilus testiinonium perhibet qui sanctam Mariain arbitrabantur b maritum habe-
spiritui nostro, quod sumus filii Dei (Rom. vin, 10), re, muliei' pro virgine posila est : sic jiropter eos
id est, non spiritum hominis qui in ipso est, sed Spi- qui sestimabanl Christum esse sub Lege, nescienles
rilum sanctum sigjiificai: quem sequemes, efficimur quia faclus esset bis qui erant sub Lege, quasi sub
sjiirituales, el snb Lege esse desistimus. Noiaudum P Lege, dicilur et ipse facius esse sub Lege.
ei-go quod hic spiritus non cum &pBpa(iirticulo), et (Vers. 19-21.) Manifesla autem ~sunl opera carnis,
cum additamento aliquo, sicul in cseteris legimus, quw sunt, fornicatio, immunditia, luxiiriq, idolorum
spiriium mansueludinis, el spiritum fidei: scd sim- servitus, veneficia, inimiciliw, conlentiones, iemuiaito-
pliciler Spiritus appeliatur : quse quidem mintiliae nes, irm, rixw, dissensiones, hwrcses, invidiai, ebrie-*
magis jn Grseco, quam in nostra lingua observalse tales, contessaiiones, elhis similia, qum prwdico vobis
(qui upOpupenitus iion habemus) videluraliquid ha- sicut el prwdixi : qnqniam quiltwc agunl, regnum Dei
bere monienli. Quseriiur in boc loco, si quicumque- tion possidebttnt : Superius cum exponeremus de
spiritu ducilur, non est sub Lcge, uirum Moses et carne et spirilu, triplicem iiilelligeniiam dixeramus:
prophetav, vel spirilu acti sirii, el sub Lege vixerint, vel eos esse carneos, qui parvuli et Corporei, in
quod Apostolus negat; aut babenles spirilum, sub Ghrislo solidum cibuni, et perfeciav oeiatis alimenta
Lege non fuerint, quod Apostolus hic affirmat : aut capere non possenl s vel earnales eos esse, qui more
quod est lerlium, sub Lege vivenies, spiritum nori Judaico historiam tanluni sequerenlur et liiieram :
babuerint, quod dfe lantis yiris nefas est credcre, aut cerle, juxla simpliccm sensum, in hominis fi-
Ad quod nos breviter respondebinius; Non idem esse ctionecariienisjjirilumque subsislere, et juxta divei*-
sub Lege esse, el esse quasi sub Lege : quomodo ijj silatenisubslantioe, vclopera carnis esse; vel spirittis.
non idipsum est, in similitudine carnis peccati, et Nunc ergo quav bic carnis opera nomiuantur, forni-
in carne esse peccaii, Nec idein sonat verus serpens. catio videlicet, immunditia, luxuria, et caetera quoe
ei avreisiniilitudo serpenlis, quem Moyses iu eremo sequunlur, inngis mibi yidenlur ad simplicem carnis
«uspendit (Num. xxi). Sic igilur el saneios proplic- 505 et spiritus intelligentiam, qiiam ad carncm
las, et Moysen, ambulantes spiritu, et spirilu viveu- Legis, el parvulos in Christo referri, licet in eo lo-
tes,'non sub Lege, sed quasi sub Lege vixisse, ul co, ubi supra de decimo Origenis Slromaie verbum
ipsi viderenlur quidem esse subLege; sed eos qui transtulinius ad verbum, quid eliam de bls senliri
sub Lege erant lucrifacerent, et ab bumilitate liite- possit, d expressum sit. Quod aulem ait: Manifcsta
a Idem mss., libertatem carnis abolilw.
h Verbum habere duo mss. nesciunt, et ronymus, in Lalinis codicibnsin hoc eatalogo vUiorum
pro mari- scriplam tefetri.
tum, legunt maritatam; concinnius maritam Iegas. d Pro verbis, expressum sit, noslri mss, habent,
f~Interserunt duo mss. ifnpudicitia, quara vocem exchtpto prasumpsi; hatid scio num verius.
in (jne subuexte expositionis teslatur ipsemel Hie-
415 S. EUSEBII HlERONYMl 416
atitem sunl opera eamis, vel omnibus ea nota esse A Quantum enim iii nobis est, nullius esse debemus
demonsirat : quia per se pateant mala esse et fu- inimici, sed cum omnibus habere pacem. Quod si
gienda, imantum ut etiam hi qui ea faciunt, cu- loquentes veritatem, aliquos meremur inimicos :
piant occultare quod faciunt. Vel certe his lantum non tam nos inimici eorum sumus, quam illi inimici
manifesta, qui in Chritso crediderinl. Pluriini quippe sunl veritaiis. Nam quod et in Genesi dicitur ad
geiniliuiu in suis ignominiis gloriantur, et putant si Abraham : Inimicus eto inimicis tuis : et advetsabor
expleverint voluptatem, quamdam se turpitiidinuni adversantibus libi, sicul supra intelligendum, non
yictoriam consecutos. Sed et illud eleganier, quod tam Abraham illis ininiicnm fuisse, quam illos Ab-
in came opera posuit, el iructus in spiriiu : quia ' rahoc virluiibus et religioni, per quam, calcatis ido-
viiiain semeiipsa finiuniur et pereunt, virtuiesfru- lis, cognitum venferabatur Deum. Illud quoque quod
gibus pullulant et redundant. Nec pulemus animse populo prsecipiiuf Israel, ul odio sempiterno, et in
nulluin esse opus, si vitia carni, yinules spirilui posteros transmissa discordia, inimici sint Madia-
depulentur. Quia anima ( ul supra diximus) in quo- neis (Num. xxxi), quasi his dicitur, qui sub pseda-
dam mediiullio posita, vel carni jungitur, et dicitur gogo erant, et in alioloco merebaniur audire : Odio
de ea : Non permanebit spirilus meus in hominibus habebis inimicum luum (Maith. v, 45). Autcerlenon
istis, quia carnes sunl (Gen. vi, 3); vel spirilui copu- B lam personarura, quam morum est facia dissensio :
lalur, et in sjnriius vpcabulum transit. Quienimad- ut quomodo Deusinliliier inter serpenlcm et mulie'
Iiwret Domino, ttnus spiritus est (1 Cor. \i, 17 ). Pri- rem inimicitias posuit, ne amicilise eorum inuliles
miim ilaque carnis optts, est fornicatio. Manifesta essent homini, per quas projectus est de paradiso :
in exordio posuit, ne de mediis ambigamus. Omnc ita et in Israelitis, el Madianeis vita magis dissimilis,
enim quodcumque fecerit homo, extra corpusesl: qnam gens una damnata est. Septimum locum inler
qui autem fornicatur, in corptis suum peccat. Et non carnis opera, conleniio possidet, quodam qnasi sa-
sumus nostri: empti enim sumus pretio, glorificemus cralo, et effiinenti 507 inier vitia numero colloca-
et portemus Deum in corpore nostro. In eo fomi- la. Servum autem Domini non oporiet tixati, sed esse
cafor inajoris esl criminis: quia tollit membra Chri- mansuelum ad omnes, doctorem, longanimem, cum
s.ti, el facit ea membra merelricis. Erunt quippe mansiteliidine emdientem, etiam eos gui econlra dispu-
duo in carne una. Qui non est fidelis, nec credit'in iant (II Tim. n, 24, 25). Post contentionem, oclava
Christo, sua memhra facit mcmbra meretricis : qui succedit avmulaiio; qttae Graeco sermone ?ij).oj'signi-
crcdit etfornicalur, Christi membra. facit membra ficantius el noliusiappellatur. Quo quidem malo, ne-
merelricis. Econtrario inlidelis in fornicalione sua scio quis nostrum|careat. Zelaii sunt enim, et pa-
utrum violet, an oedificet templum idolo, nescio. G Q Iriarchae Joseph fratrem suum : et Maria, et Aaron
Per vitia quippe. vel maxime doemones colunlur. propheies Dei ei sacerdos, contra Moysen taii pas-
Hoc unumscio : quodqui posi fidem Christi forni- sinne decepti sunt( Genes. xxxvn, 2Vtim.xn ): in-
catur, violat templum Dei. Secundum opus carnis, tantum ut illii de qiia Scriplura narraverat, dicens :
imriiunditia nuncupalur, et eam comes luxuria sc- Tollens atilem Maria prOpheleslympanum (Exod. xv.
quitur. Quomodo enim in veteri Lcge de nefandisi 20),h et caelera, postea extra castra projecta, leproe
criminibus, quav in occullo 506-fiunt,- et ea nomi- vilio sordidata sit, et poeniientiam longiorem septem
nare turpissimum est ( ne et dicenfis os et aures> dicrum seiiafatione signaverit (Num. xnj.iradeinde
audienliiim polluerentur) generaliter Scripiura com- succedit, quaRJusiitiam Dei noh operatur (Jacob. i),
~
plexa esl, dicens : Verecundos, vcl reverentes facile et species est furoris. Inler iracundiam aulem el
filios lsrael ab omniimmunditia:( Levil. xv, 51) : sie: iram, hoc interesl:: quod iracundus semper irasci-
in boc loco caeteras extraordinarias voluplates, ip- tur : iraius pro tempore concitatur. Et nescio quis
sarum quoque opera nupliarum, si non verecunde,, pbssit regnum Dei!possidere : cum is qui irascitur,
et cum lionestate, quasi sub oculis Dei fiant, nlt separetur a regno:( Maiih. v ). Rixse quoque quas
lantum liberis serviaturj immunditiam et luxuriam) aliud Grseci significantes, ZpSdus vocanl (siquidem
nominavit. Quarium, in catalpgo operum carnis,, D Jj rixa puxyjidicitur) riregno Dei prohibent. Est autem
idololatria locutn lenet. Qui enim semel seluxurise ) ipiQria,, cum quis gemper ad contradicendum para-
voluplaliqne permiseril, non respicit Creatorem.. tus, siomacho delectatur alieno : et muliebri jurgio
Alias autem omnis idololalria, festiviiale, gula, ven- contendit, et provocat contendentem. Hoec alio no-
tre, ei his quse infra ventrem sunt, delectaluf. Ktt mine ajjud Graecosi yt^ovEizio:appellatuf. Necnon ct
ne forsiian veneficia, el inaleficae artes non vide- disscnsiones opera carnis sunt : cum quis nequa-
rentiir in novo prohibitse Tcslamento, ipsse quoqueu quam perfecius, eodem sensu, et eadem senteftlia
iiiter carnis opera nominanlur. Quia sorpe magiciss dicit : Ego sum Pduli, el ego Apollo, el cgo Cepliw,
ariibus, et amare miseris eyeiiit etamari. Inimicitiai) elego Christi (l-Cori i, 12).' Sed et domorum inler se
quoque, quoe post yeneficia ponitur, quem habeatt hoec eadem dissensio reperilur : mariti videlicet ad
realiim, a manifesti criminis subjeciio declarat. uxorem, patris ad filium, fratris ad fratrem, con-

* Penes "Victgrium, manifesto crimini subjecta de- i»Unus Palaliri., et citharam, pro et cwtera. Mox
ctarat. quoque vocem separatione ignorat..
417 COMMENTARIORUM IN EPISTOLAM AD GALATAS LIB. III. CAP. V. 41*
servi ad conservum, mililis ad contubernalem, arti- A polest
] accidere; ex quoetde sancto dicilur: Vinum
ficis ad ejusdem operis artificem. Nonnumquam eve- et t siceram non bibel (Luc. i, 1S). Sicera inlerpretatur
nit, ut et in exposilionibus Scripturarum orialur ebrietas.
< Et ne quis vinum non bibens, aliud sibi pu-
dissensio: e quibus lisereses quoque quse nunc in taret l bibendum , exclusa ">causaiio est; duin omnc
carnis opere ponuntur, ebulliunt. Si enim sapienlia iquod inebriare polest, cum vino pariier auferlur.
carnis inimica est Deo (Rom. vm) (inimica autem lQuintadecima, quse et exlrema inler carnis opera,
suni orania dogmata falsitatis Deo repugnantia) con- icommessalio est. Manducavit quippe populus et bibit,
sequenter el hoereses inimicoe Deo, ad carnis opera el i sutrexerunl ludere (Exod. xxxn, C). Semper ebrie-
referunlur. Aipso-iraulem Groece, ab electione 508 ' juncta luxuria est. Pulchre quidam non ignobi-
tati
diciiur : quod sciiicet eam sihi unusquisque eligat 1lisoralor, cum ebrium de somno describeret exci-
disciplinam, quam pntat esse meliorem. Quicum- italum, ait : t Nec dormire excitaius, nec vigilare
i
que igilur alilcr Scripturam inlelligit, quam sensus ebrius polerat.i Qua senteniia expressit, quodam-
Spiritus sancti flagilal, quo conscripla fest: licet de modo
i nee mortuum eum fuisse nec vivum. Longum
Ecclesia non recesserit, lamen hoereiicus appellari erat i universa carnis opera replicare, et catalogum
potesi, etdecarnis operibus est, eligens quav pejora facere viiiorum. Uno igilur omnia sermone conclu-
sunl. Uoeresessequitur invidia, quam non putemus B sit : dicens, et Itis similia. Quoeulinam tam facile vi-
idem esse quod zelum. Quia zelus et in bonam par- tare i possemus, quam facile intelligimus. Prmdico,
tem accipi potest, cum quis nitilur ea quse meliora inquit, vobis sicut prwdixi: quoniam qui talia agunl,
sunl, oemulari.Invidia vero aliena felicitaie torque- iregnum Dei non consequenlur. Ubi ante praedixeral:
tur, et in duplicem scindilur passionem : cum aut Non regnel, inquit, peccatttm in morlali veSlrocor-
ipseesl aliquid in eo, iu quo alium esse non vult: pore, ad obediendum desideiiis ejus (Rom. vi, 12).
aut alium esse videns meliorem, dolet se ei non Peccatum omnes istas species habet, in quibus nunc
esse consimilem. Pulchre qnidam de neotericis, discriminandis plus forsitan quam oportuit, immo-
Grsecumversum transfereus, elegiaco metro de in- rali sumus. Ergo in anima, in qua peccatum regna-
vidia lusit, dicens : verit, non polest Dei regnare regnum. Qum enim
Jusliusinvidianilii!est: quseprolinusipsum parlicipatio jusliliw et iniquitati ? quw communicalio
Aucloremrodit, excrucialque animum. luci ad tenebras? qtti consensus Christo et Belial
Scripsil et bealus Cyprianus Iibrum de Zelo el Li- (II Cor. vi, 14, 15). Et pulamus nos regnum Dei
vore valde oplimum : quem qui legerit, non dubi- consequi, si a fornicatione, idololairia , et venefi-
tabit annumerare operibus carnis invidiam. Inter' ciis immunes simus. Ecce inimiciiise, conlenlio, ira,
invidnm auiem et invidiosum hoc interesl : quodi G rixa , dissensio , ebrietas quoque , ct csetera qusc
invidus feliciori a invidet. Invidiosus aulem is est, parva arbiiramur, excludunt nos a regno Dei. Nec
qui ab alio palitur invidiam. Quarlumdecimum lo- refert c uno quis a beatiltidine excludaiur, an plu-
cum inler camis opera ebrietas lenet. Ebriosii ribus, cum omnia simililer excludanl. In Latinis co-
quippe regnum Dei non possidebunt. Et Dominus> dicibus, adullerium quoque, el impudicilii), el d bo-
ad discipulos : Cavete, ait, ne forte graventur cordai micidia , 510 '" '10Ccatalogo vitiorum scripia re-
vestra ht viuo etcrapula (Luc. xxi, 54). Vino hominii feruntur. Sed sciendum non plus quam quindecim
sensus cvertiiur : pedes corruunt: mens vacillal: : camis opera nominaia, de quibus ei dissernimus.
libido succendilur : Unde Aposlolus clamitat: El vi- (Vers. 22.) Ftuclus atttem spititus, est chatitas,
num in quo est luxuria ( Ephes. v, 18). Habet unus- gaudium, pux, longanimitas, benignilas, bonilas, fidcs,
quisque suse sentenliae polestatem. Ego Apostolumi» mansuctudo, conlineniia, adversus hujusmodi non est
sequor: in vino esse luxuriam, in vino ebrielatem. Lex. El quse alia inler fructus spiritus debuit tenere
Ebrietaiem autem et luxuriam inler carnis operaa primalum , nisi chariias, sine qua virtutes cavlerou
numerari, nec ille potest negare qui eisdem passio-- non reputantur esse virtutcs, et ex qua nascunlur
nibus vinciiur. El licet me quidam in eo libro, quemii universa quoe bona sunl ? Siquidem el in Lege, el in
de servanda virginilate scripsi, reprehendendum pu-i- J»
D Evangelio ipsa obtinet principatum : Diliges Domt-
tenl: quod dixerim adolescenlulas ila vinum de- num Deitm tuum ex loto corde tuo, et ex tola anima
bere fugere ut venenum : non me senientiae poe- - lua , el ex lola virlute tua: et diliges proximum luttm
nilebit. Opus quippe ibi magis vini, quam Dei a no-<- sicut teipsum (Deut. vi, 5; Malt. xxn, 57). Quantis
bis creatura damnala est : et licentiam tulimuss bonis referla sit charitas, et supra breviter per-
509 virgini proprio selalis calore ferventi, ne subb strinximus, et nunc vel parum dixisse sufficiat;
occasione parum bibendi, plus biberet et periret.:. quod dilectio non quseritquse sua sunt, red qu% aliena
Alioquin sciebamus, et in Chrisli sanguinem vinum n (1 Cor. xin). Et quamvis suo quis vilio inimicussit
consecrari: et Timotheo vinum ut biberet, impera-i- diligenti, et iranquillitalem ejus ad odiorum fluclus
lum. Ebrietas autem tam ex vino quam ex coeieris is conciiare nitatur: tamen numquam i!le (urbatur:
bibendi generibus, quse vario modo conficiunlur,~, numquam creaturam Dei odio dignam sestimat. Cha-

, a Idem ms., feliciora invidet, pro feliciori. e Idem ms., nec refert, si unus quis.
h Palat. ms., exclusa caulio est. d Duo mss. tacent et homicidia.
 «$I9 S. EUSEBII HtERONYMI i i$0
rilas enim operit mnltiludinem peccaloruni (1 Peir. A y.«?.poQvy.i«.-j possumus inlerprelari. Huic contrariii
iv, 8). Illud quoque quod a Salvalore dicilur; A^on est pusillanimitaf, de qua scribilur: c Pusillani-
pqtesl atbot bona fruclus afferre malos : neque qtbor »«.««vehenienler insipiens: qui vero paliens est, etuni-
mqla , fruclus afferte bonos (Malt. vn , 18), non lani yersa sustenlal, vir sapiens (Ecclu vn). El cum ZT,I-
de hominibus, quam de fructibus carnis el spiritus, tikon niultum snpiens appe"aiur, ut iu Proverbiis
arbitror pronuntiatum : quia nec spiritus umquam quoque scriplutn fest: Longanimus vir, niulius inpm-
potcst ea vilia , quse in carnis operibus numerata dentia (Prov. xi\, %.%).Renigniias etiam sive suavi-
sunl, facere; nec fearohis frnclibus qui oriuninr ex las , quia apud Graecos yrpntrtbtni utriimqne sonat,
spiritu redundare. Potesi auiem fleri per negligen- virtus csi leiiis, Ljlanda, tranquilla, et omnium bo-
tiam possidentis, ut spiriius qui versalur in homiue, norum apta consonio, invilans ad familiaritatem
fructus non babeal suos: et econtrario caro operi- sui, dulcis alJoquio , moribus temperata. Denique
bus suis morlificatis , peccare desislaf. Non lamen el hanc Sloici ila definiunt: Benignitas est virlus
illq usqiie procedunt, ut el neglecta arbor spirilus, sponle ad-bene faeiendum 512 exposila. Nonmul-
opera carnis afferal, et arbor carnis exculta, frucius tum bonitas a beijijjiiitate diversa est: quia el ipsa
germinet spirittiales. In secundo spirilualium fru- ad benefaciendum videlur exposita. Sed in eo differl,
ctuum loco, gaudium posilum est: quod Sioipi quo- B quia polesl boniias esse trislior , el fronle severis
que qui disiingtiunt inler verba subiilius , a aliud moribus irrugala , bene quidem facere cl proestare
quid esse sesiimant quam lalitiam. Gaudium quippe, quod posciiur : npn tamen suavis csse consortio, et
esse , aiunt elalionem aniini super bis quse digna sua cunctos invilijre dulcedine. Hanc quoque secla-
suni exsuliantis: Laeiiliam vero effrenatam animi tores Zenonis iia deliniunt: Bonitas est virtus quae
elaiionem, 51.1 quaemodum nesci.it, el in hisquo- prodest: sive , yirlus ex qua orilur uiiliias: aul,
que quse vitio sint niixla, iaeletur. Alii e regione yirtus propler seinelipsam : autaffectus qui fons sil
gaudii voiuptalem ponutit: non lianc quoecorpus ad litilitatum.
libidineni conciiat, titillat sensus, dulci blandilur Inlef irijctus spirilus, seplimuiu et sacratiorem
affectu; sed aliutn lniic bp.o)'jvp.oii,
quse sine modera- Ibcum fides possidel, quse eliam alibi intcr tres po-
tione , et ullo decore Iselitice, in risu exalfat yocem uilur : spes , fides, charitas. Nec mirum si spes in
Suam. Quodsi veruni est, et eorum inter verbafdi- hoc catalogo Jionmreratur: cum 5n fide sil quod
slinclio non fallit et fallitur, cohsideremus ne forsi- spsratur: el ita eam Aposfolus ad Hebravosscribens
tan idcirco sil dictum: AToriestgqudere impiis, dicil definial: Est autem fidessperandarum substaniia re-
Dominus (Isai. LVII,21). Simul autem et illud notan- rum, argumentum necdutn apparmlhan (Hebr, xi, 1).
duni, quod post dilectionem, gaudium seqivilur. Qtii G Siquidem id quodisperamus esse venlunim, et nec-
enim diligil qttempiam, senvper in ejus felicitaie lse- dum est in proesenii, fide possidemus, sperantesnos
talu.r. Et si eum viderit aliquo errore deceplum, et tenere quod credimus. Quoerilur quoqucquoniodo
peccatorum lubrico concidisse, dolebil quidem , cl iides in charilate sit posila. Qui diligil, •lumquain
eruere festinabil: sed non polerit gaudium mutare se Isedi ecslimai: numquam aliud nisi quod diligit
trisiiiia , sciens hnllam rationabiliuni creaiurarum d et diligilur, suspicalur. Cuni auiem dileclio pro-
apud Deum perire perpeiuo. Tertius fruclus spiri- cul abfuerit, et fides pariter abscedii. Post fidera
lus, est pax, a qua Salomon quoque qui in typo Cliri- mansuetudo numeralur, quse adversa esl irae, rixiSj
sti proecessit, nomen accepit. El de Ecclesia Psalmi- dissensionibus : el numquam ad sui contraria pro-
sta canit: Fqctus esl in pace locus ejus (Ps. LXXV, 2). vpcalur, vere de bpna spiriius arbore, bonos fiuclus
Et inter oclo Evangelii i>benedictiones seribilur: egerminans. Per banc famulus Dei Moyses , lesii-
Reati pacifici: qtioniamftlii Dei vocabuntnr (Malt.\, 9). monium Scripturoe meruitaccipere, dicentis: Moyses
In primo etiam graduum psalmq cantaiur : Cmn his mansitelus eret, pliisquam omneshomines stiper terram
qui oderunl pacem, eram pacificus (Ps. cxix, 6). Nec (Num. xii, 5). Suj)er lerram, inquit. Supereos euim
pufemus pacem lanttim in eo esse quavrendam , si qui facie ad faciem Deum videbanl, esse non pofe-
cuni alib non jurgemur: sed tunc pax Chrisii, hoc D rat: quia multa saepecompelliinur per carnis facere
est, lieeredilas noslra nobiscum est, si iranquilla infirinitalein. De David qtioqtie, licet multi de Do-
mens nullis passionibus perturbetur. Post pacem se- mino nostro sesfimentprophetaium, quod nos etiam
qiiituriongaiiimitas, sivepalientia: quia utroquemodo npn negamus,, Spiritus sanctus in lypo venturi ca-
'•* Coriferendusdcero , qui e Stoicofum ore lo- quesecuttis Maffianavus,fescribuni, Beatiludiries. —-
quitufiib. ivQuaest. Tusculan. idemque inler gau- .Erasmi.ina;edilioTeiinet'lectionemiqiioruiBdaiiianss.
dium., ac Isetiiiam.discrinien .ponit. Lactaniius quo- vetustiorum codiciim , nemjve, hiler ooto Evmigelii
que lib. vi Divin.Tnsiiiul cap. II: Lmiiiia , inquit, benedicliones scribilur. Quaeleclio opiima dici potest,
niliii est quam profusiiin gaudium. Vide, si lubet, et qui Evangelii beatiludiiies siint benediciiones a Cbri-
Gaelium;Rhodiginuni lib. v,>cap. 55; Ciceronis Jocus, sto Domiiio dicise pacificis, lugeniibus e"lcoeteris in
cum ratione animus. movetur placide, qlqiteconstan- nctoiiario numero positis. MAUT.
'< Piurium numefo nostri mss., Pusillanimes vehe^
ler, lum illud gautiitim diciinr^ ciim quiem el inaniter
et efl'iisemhrius exsuital, lumilldtwiiiid, gesiiensvel tnenler
d insipientes.
nimia dici polesl. Fortasse rectius verba , el diligitur , noslri mss.
*>Ita et nostri mss.-oimies, elJFlabbani exemplar, non habent.
s5t vcwres vulgati libri praferunt. Viclorius, eum-
451 fCOMMENTARlORUMIN EPISTOUM At> GAUTAS LIB. III. CAP. V. 422
nit: Memenlo, Domine, David, el omnis mansuetudi-; A.pisceniiis. Caro quippfeCliristi nou principalilor, ct
nis ejns (Ps.cv, 1). Clijusffiansueludo adversusSaul, pfoprie Filius Dei esi, Sed Jesus Chrisius, qui cum
Absalon, elSemei, vel maxime claruit (1 Reg. xxiv: esset in priucipio apud Patfem, Verbum Deus caro
II Rey>xv)? Cuffi alius eiiffi veltet occiderfe: alitis factiis est, et seipsum exinanivit, forinam servi
res novaS ffiolims, fraudare impcrio nitereiur: aecipiens, iil crucifigeret carnem, el despoliaret
513 alius lapides in eiim jariehs, et pulverem vfen- priucipaiiis et poiesfates, trinmphans de els in ligno
tilans, clamaret fetdicerel: Egredete, egrederc, vir (Philip. n), ut compleretnf illtid Apostoli: Quod eniiri
iniqne (Ibid., xvi, 7). Exlrenia contiiienlia in frii- morlttus est, peccalo,mbrtwus csl seinel(Rbm. vi, 10).
ctibus spirittis collocatur. Quam non soltim in casli- Igiiur si corpora nosira membfa sunt Christi, con-
tale debemus aoeipcre, scd etiam in cibo ct polu, ih sfequehtferfet caro hosiracaroChristi feSl,quam cru*
ira qttoque el vexatione ffientis, el detrahendi libi- cifigihius j inoriificanies per eam siiper terraiii,
dine. Inter modestiaffi aulem et coniineniiaiii hoc fbrhieatibnerir, immuhditiaffi, jvassionem, deside-
inierest, quod raodeslia in viris perfectis est, consu- riism maluti), et avafiliahi : et de nobis in lande
matoeque virtutis, dc quibus Salvator ait: Reati mi- minfeponitnr, qui Chrisli Jesu carneni crucifixeiMiiJl
tes, qitoniam ipsi possidebunt lerram (Matth. v, 4). CiiffiVitiis et cnnciipisceivliis, et semjier ffiorlifica-
Et de seipso: Discile a me, quoniam mitis sinn, et /IM*}g lioneiij Jesu circumlerimus iii corpore nosiro, ut ct
milis, elmanSuetus corde (Matth. xi, 29). Cohtinen- viia ejus manifestetur iu carne noslra. Non modici
tia vero in via quidem virtutis esi, sed necdum per- auteffi laborisest, sicin pncseiJti ssecnlo vivere, ul
venit ad calcem : quia cupiditates adlmc inejtisqui jam Huiic vita Jesu inanifestetur in carne nosira. lla
se continei, cogitatione nascuniur, ei menlis pol- enini vivificabunlur et rabrtalia corjiora nostra per
luunt ptincipale, Jicet non superenl, nec ad opus inhabiiantem in nobis spiritum.UbiLalinus imerpres
perlraliantcogitanlem. Non solum autem in deside- vilia posUit, in Gravco noMp-ata, id esl, passiones
riis et cupidiiate , continentia necessaria est, sed leguntur. El quia jiassio potestet dolorem, ei coete-
etiam in tribus reliquis perlurbalionibus, dolore sci- ras necessitates significare corpnsculi, caute Apo-
Jicel, loelitiaei timore. Adversns hujusmodi frucius siolus iiitulil desideria : ut nou nalbram corporis
spirilus, non est Lex. Juslo quippe Lexnonestpo- videretur in spiriiualibns viris negare, sed vitia. Et
sila: iniquis attlem et non subjeclis, impiis et peccalo- hoc ila admonitnm sit, si Vulgatam ediiioirenj sc-
tibus(\ Thn. l, 9). Lex mihi dicil: Nonadullerabis: quimur, legentes : Qui autem sunl Christi cutncm
non occides, non (alsum teslimoniiimdices: non frau- h crncifixeriint cum viliis el coiicupisceniiis : ut iion
dabis: non dcsiderabis aliena: non perjurabis : non caraem Ghrisli, sed suam eos crucifixisse dicamus.
furaberis (Exod. xx, 12 seqq.) : si hoecomnia, fruclu (2 Pefie obliius suni inlerpreiationis secundav. Predi-
iti me spirilus charilale regnanle, non facio, supcr- xeram enim omnia quoesequuulur ad Legem , el ad
flua mibi sunl proeceplaLegis. Denique et sajiienies circumcisionem esse referenda. Sensus itaque iste
muudi de philosopbia sic opinaii sunt, ul quod leges csl :In quibus eslfructus spiritus,charitas,g'audium,
publicoe facere homines necessitate compellunt, hoc et reliqua, bi corpoream Sciipluroe inielligeniiam ,
illa persuadeat lieri volunlate. quse nunc caro Gbristi appellatur, crucifixeruirt cum
(Vers. 24.) Qui aulem siini Chrisli, carnem crucifixe- 515 passionibus ejus el deslderiis, quoegcnerant
runl cuiiiviiiiset concitpiscenliis.Origeiieshunc locum parvulis atque Iactenlibus fomenta viiioruni. Cruci-
superioribus neclens, ita legit: Adversas liujtismodi fixilc Cbristi carnem, qui non juxia carnem hislorioe
non esl Lex, qui a Christi carnem crucifixerunt cttm mililat, sedspirilum allegoriae sequilur proevjantem.
viliisel concitpiscentiis: ul non sicul in Lalino sonat, (Yers. 2S.) Si d spiritu vivhnus, spiriluet ambti-
eos qui Chrisli sunt, carnem suam dicat crucifixisse lemus. Utamur hoc lestiffionio adversum eos qui
cum viliis el cnncupiseenliis; sed Chrisii carnem nolunt Scripturas spiritualiter intelligcre. Quis est
ab bis cum vitiis et concupisceniiis crucifixam. Et aulem qui vivit spiritu, nisi absconditus homo no-
quoerit quomodo in his qui frttclus spirilus habeant, sler, quiel juxta carnem inlerdum solel vivere ? Sed
et adversum quos Lex esse cessavit , cruclfixio D cum spirilu vixerit, spiritu ambulat.Cum in carne
carnis Dominicoeponatur in laude, cum ad Hebi^os voluerit ambulare, vivens niortuus esl. Yir jver-
iu viiuperaiione sil positum : Rursuni crucifigenlesin fectus in Christo, semper vivit in spiritu : spiritui
semelipsisFiliumDei, et ostenlui~^\i%habenies(Ilebr. obedit, nuraquam vivitin carne. Et conira : Qui se
Vi,6). Pro rutsus crucifigentes, ffielius nntim verbuiii toium carni dederit, et passionibus depularit, num-
cOnjpositum in Grseco est, «vKo-Tau/soOvTef, quod nos quam vivit in spiritu. Inter bos medii suni, quos nec
interprelari possumns, recrucifigentes. Primum efgo spiritiiales possumus appeilarc, nee «:irncos; s«d
nolandnm quod aiiud sil craeifigere, aliud recrticifi- qui inier virtules fet vitia flticiiiantes',''iiiihc ad me-
gere. Deiude qtiia tuiii idipsuffi sit rfecrueifigeie Filium liora reirahuntur, et spirilus sunt; nunc earjijs Iu-
Dei, e'l crucifigere caruem Clnisii cum vil-iisel concu- brico supplanlantur, et caro sunt,
a Unus Palatin. Christi iiomen bie taeet.
h Yuigaiialiilibri, carnem sttam cr-ucifixermtt',etc. _dPalalin ms. cum Victorio, si vivhnus spiritu,
~ Duo mss. el spiritui cbtemperemus. Vtamur, elc. Qtiibus ei sub-
Rabbanus, Crucifixit lalem Chrisli liexa magis consonat exposifib,
carnem.
£23 S. EUSEBII HIERONYMI 424
(Vers. 26.) Non efficiamur inanis gloriw cupidi, A fingenda sunt nomina : quia bic dictum est : Non
invicem provocantes, invicem invidentes. Unuin ver- : efficiamur inanis, vel vacuw gloriw cupidi: nos eos
bum apud Graecos xsvoSoilot,trium verborum cir- asseramus plenoe glorioe esse cupidos, qui gloriam
cuitu interpres Latinus expressit. Quanlas auiem Dei desiderantj et laudem virlute condignam, et
habeal definiiiones, el signifieantias gloria, et phi- | aspeclum diviniiis aliquid oslendenlem. Unde et in
losophorum iniiumerabiles libri, et Ciceronis duo !plerisque locis. iNostri mqjestalem pro gloria trans-
yolumina, quse de gloria scripsil, inditio sunt. tuleruut. Jam dudum cupio in verba prorumpere,
Verum nos qnia non verborum elymologias, sed sed teneor limore dicendi. Dicam lamen, nectacebo
Scriplurae sensuni disserere conamur, iia hune lo- passionem meaffi, passionem pene communem , non
cum cum superioribus copulabimus : Si a spirilu de diviliis, non de polenlia, non de pulchriiudine,
vivimus, spirilui obteniperemus, nequaquam per clcorporum veriuslate; hoec enim manifesle inter
Legem, sed per charitatem nobis invicem servientes. carnis opera c hominantnr. Eleemotyna si ob Jau-
Non debemus de Scriplurarum interpretalione cqn- dem fial, inanislest gloria : longa oratio, pallor ex
tendere et dicere : Circumcisio melior est : non, jejunio sequens. Non mea.sunt verba, sed Salvatoris
sed prseputium. Contemnenda bisloria, et allegoria in Evangelio pertonantis (Maltli. vi). Ipsa quoqueca-
sequenda immo allegoria vana esl et umbratica, et Blstilas 517 ln matrimonio , viduilale , virginibus ,
nuiliS veritatis fixa radicibus. Unde evenit, ut invi- soepeplausum qubvrithumaiium: etquoddudum limeo
cem nascantur invidise. Excludere enim, ait, vos dicere, sed dicehdum est, mariyrium ipsum, si ideo
volimt, utillos cemulemini: non lam veritalem Legis ;fiat ut admiratiohi et laudi babeamur a fratribus,
:"!
volentes docere, quatn vincere. Ne autem penitus frustrasanguis effusus esl. Loqualur Apostolus, lo-
verbum gloriae prselermittamus intactum, suas phi- quatur electionis vas : Silradidero corpus meum, ul
losophis ineplias reliuquenles, de 516 Scripturis glorier, charitalein aulem nonhabeam, nihiimihipro-
aliqua retraclemus. Opinionem vulgi, el laudem 'dest (I Cbr. xm,!3). Illi qui dixerat: Scio hominem
liominum favore qusesilam, glorioe nomen sonat, in CliHsto, anie annos qualnordecim , sive in corpote,
ubi dicilur : Omnia aulem faciuni, ul ab honiinibus nescio, sine exlta corpus, nescio, Deus scit, raplum
glorificentiit (Matt. xxm, S). Et alibi : Quomodo usque ad lertium \cwltim(II Cor. xn, 2). Et posl mo-
potestis credere, gloriam ab invicem qumrentes (Joan. dicum : Rdptus in parudisum, audivil arcana verba,
v, 44)? Porro in bonam paftem in eodem loco : Et quw non licet lioniini loqui: illi, inquamqui plusom-
gloriam ab eo qui solus esl, non qumrentes. Ex quo iiibus laboravit ,jne magniludo revelationnm extol-
inteiligimus idem verbum, nunc virtulem significare, lerel eum, datuslesl stinmlus carnis ejus , angelus
nunc viiium. Si abhominibusquserogloriam, vitium C«Satanse, qui eumjcolapkizaret, ui non lollerelur. El
esi:si a Deo, virtus est, quietad veram nos gloriam cerle ter Donvinuni rogavit ut discederel ab eo : sed
cobortaiur. dicens: JEosautemquime glorificant, glori- diclum est ei : Sufficit tibi gratia mea : virlns enim
ficabo. Signilical el aliud in Scripturis divinis gloria, in infirmitate perficitur. Quid tam Dei opus esi, quam
cumaugustius aliqnid, etdivinius hominum seproebet Scripturas legerej, in Ecclesia proedicare, s.icerdo-
obtuiibus. Visa est in tabemaculo gloria Domini, et fium cupere, ante altare Domini minislrare ? Sed
iii templo quod a Salomone construclum esl, gloria et hsec, nisi aliquis onini diligentia custodierit cor
erat (I Reg. viii), et in facie Moysi, quandb ncsciebat siium, de cupidilate laudis oriunlur. Videas pleros-
quod glorificalus esset vullus ejus (Exod,, xt), de que (quod etiam tullius aii) libros suos de contem-
et dicere : Nos nenda inseribere, d et causa glorice, proprii
quavultusgloria, pulo Apostoltim gioria
aiitem omnes revelata facie gloriam Domini contem- hominis litulos pricnotare. Intei^pretamurSeripturas:
plantes , in eamdem imaginem iransformamur a gloria ssepe vertimus slylum : qutc digna leclione snnl,
in gloriam, sicut a Dei spiritu (II Cor. m, 18). Et ipse scribimus ; et nisi Christi causa fiani, sed memori.e
Salvator, splendor glorioe et figura substanlioe Dei in posieros, et fafnse in populos, loius labor irriius
diclus cst (Uebr. i). Yidii et Slephanus gloriam Dei, iiet: et erimus qhasi lympanum sonans, el o.ymba-
et Jesuffi stantem a dextris ejus (Act. vn). Ut autem " lum concrepans (jl Cor. xni). Videas plerosqne de
etnos nobis fingendorum nominum liceiitiam prsesu- Scripluris inler seicontendere : e alhleticiim c seam-
mamus, rebus quippe novis (ut ait *•quitlam) nova ffia Dei faeere serjnonem : invicem provocant, etsi
a Pehes Yictorium, Si a spirilu iittiimus. TTTW Grseco verbo; quod est fodio, accepit. Satisque
h Scilicet, queffi et paulo superihs laudal, Cicero luculenter ipse llieronymus alibi, libro coutra
lib. i Academicar. Quaest. cx Aitici ad Varroiieiri Jonnnfem Jerosolymit. Cur lu, inquit, omissis super
.persona;: Atft enim, inquit, ttora sunt rerum novarum quibus pugna est, de scammale el loco certaminis egte-
facienda noriBna, aut ex aliis transferenda, elc. diens, elc. Passini vero latius pro ipso certamine
c Aliter duo mss. numeranlur. sumitur , ut et nosler hoc ipso in loco , et Terlul-
d Iri Palaiin. ms., el proplet glbriam nominis sui Tianus lib. ad Martyres : Epistates vestet Chtistus Je-
iilulos prwnolare. sus, qui vos spitilit uitxil, et ad hoc scamma perduxit.
6 Vitiose leclum csi bactenus, scomma , pro quo S. quoque Ambrosius lib. i Oflicior., cap. 16 : Quid
scqthma ad mss, fidem , ipso cpgente recto sensu, epulari gestis, aiileguam studium solvaiur? adhuc po-
resiituimus. Erat atlileticum scamma locus, fossa, pulus spectat, adhuc aihletm in scammate sunl. Idera
sive linea circumscriptus, quem ulira, proelergredi jib. de Elia et Jej'unio cap. 5 : ln scainmale si quis
certantes in eo alblelee non poteranl. Nomen acx«- te manu levat. Et icap. 21 : Progressus in scammc^
428 COMMENTAUIORUMIN EPlSTOLAM AD GALATAS LIB, III. CAP. VI. 45(5
victi fuerinl, invident: inanisquippe glorioe cupidi A j calo prseventi fuerint, non virgam adliibet, sed spi-
Suni. Seio in Lalinis codicibus in co lesiimonio quod rituin raaiisuetudinis ? Verum ibi ad eos diciiur, qni
supra 518 pusuimus : Si tradidero corpus meum ut post peceatum non seulieines errorem suum, nole-
glorier, B ardeam habere pro glorier ; sed ob simili- bant majoribus suis subdi, el poeniieiitia corrigi.
ludinem verbi, qua apud Grsecos, ardeam, et glorier, Ubi vero peccator inlelligens vulnus suum , Iradit
id est, Y.wjOritropiv.i
et -/.«U^CO^KI,una litieioe parte medico se curandum, ibi non esi virga necessariii,
disiiiignittir , apud nosiros error inolevit. Sed el sed spiritus lenitaiis. Sed el illud forie quscraiur,
apud ipsos Graecos exemplaria sunt diversa. quod si proplerea insiruere quis debeat peccalorem
(Caj). VI. — Vers. I.) Fratres, el si prmoccupaltis in spiriiu leniiatis : qui.i considerel se, ne ct ipse
ftierit honio in aliquo delicto, vos qui spirituales eslis, tentetur ; ergo justus, qui de sua certus est mentc,
inslruite hujusmodi in spirilu mansucludittis : consi- qui scii non posse se labi, c non debet instruere
derans leipsum, »e et tu tenteris. Sciens Paulus ejtts peccalorem in spiriiu leniiatis ? Ad quod dicemus,
Dei se esse cultorem, qui nollet^morlem peccatoris, eiiamsi vicerit jusius, sciens quanto labore supera-
sed poBiiitentiatn( Ezech. xvin, xxxui): et excepta verit, magis peccanii veniam largielur. Nani et Sal-
Triniialo, omnein crealuram, iicet non peccet, ta- vaior propterea lentatus esl, juxta omnia nobis simi-
men posse peccare : enm quoque qui spirilualis est, B ] liler absque peccato : ui possit compati, et condo-
coliortatur sui limore ne peccet, manum porrigere lere infinnitatibus nostris, suod doctus exemplo,
corruenli. El pulchre proeoccupalum in delicto, ho- quam difficilis sil in carne victoria. Si quis virgo ad
mincm vocal, qui mori possit : ex ipso nomine fra- seneciam usque permanserit ; ignoscat ci qui ado-
gililatem condilionis osiendens ; ut dignus sit venia, lesceniise e quondam calore decepius est, sciens
qui velut homo errore deceplus, et mersus in vora- qnaniis difficuliaiihus illamtransieritoeiaiem.Siquis
gitiem, seijisum sine auxilio, el adjulore erigere non pro Clirisii iiominis confessione criuialus;, alium in
possit. Spirituali autem non addilur bomo : sed lormentis viderit denegare, compalialur vulncribus
qtiasi Deo proccipilur, ut liomiuem proeoccupatum negaioris, et non tam illum victum, quam sc vicisse,
in dclicto instruat: sive ( ut melius babetur in niirelur. Caulelam quoque scribentis aitenditc,quia
Cracn) perliciat in spiritu Jenilatis. Qui autem per- non dixorit: Considerans le, ne tu cadas; sed, ne et tu
licitur, non ei desunl universa, sed aliqua. Denique lenlcris. Vineiquippe vel vincere , nonnumquam in
h si non pecealis pluribus , sed vilio
aliquo prscoc- nostra esl potestale : 520 cseierum tenlari, in po-
Ciipalus erravit: lenitalis spiritum et mansueludinis testaie lentaulis est. Si enim Sulvator tcntaius est,
in corrcciione peccanlis spirilualis adhibeat, ne ri- qnis polest esse securus iuientalum se vitse hujus
gidus, ne iratuset Irisiis corrigere cupiat errantem; G I maria iransire ? Qui pulant Paulum jtixta humili-
sed provocei eum, spondens salulem; veniam repro- latem, et uon vere dixisse; Ei si tmperitus sermone,
miitens : Chrisli testimonium proferal: quod gravi non lamen scientia, delendant hujus Joci consequen-
b'gis et peccaiorum onere depressos , ad jugum liam. Debuit quippe sccundum ordinem dicere :
suura suave, et leve invitet onus : ut discant, quia Vos, qui spirituales estis, insttuite httjusmodiin spirilu
buinilis sit et miiis, et mansuetus corde (Mallh. xi), lenitalis, considerantesvosinelipsos, ne etvostenlemini;
et iiiveiiiant requiem animabus suis. Uiamur boc et non plurali infepre numerum singularem. He-
lestimonio adversum hoerelicos: quidiversarum 519 broens igitur ex Hebrseis , et qui esset in vernaculo
fiugenies fabulas naturarum, aiunt spiritualem, ho- sermoiiedbciis^imus, profundos sensus aliena lingua
nam esse arborem, et numquam malos afferre fru- exprimere non valebat : nec curabat magnopere de
c:us. Ecce Aposlolus, cnjus et ipsi auctoritatem se- verbis, cum sensuin haberet in tuto. Hoecsecundum
qnutntir, diciteos qui spiriiuales sunt, posse peccare, simplicem intelligeiitiam. Coeieritm , ui et secundoe
si per alliliidincm cordis sui iitfleiiliir et corruant. expositionis ordinem proseqiiamur, locus isie de
Qnod ct nos quoque falemur; et ^otxouj (tettenos), Epistola; ad Romanos fine pandendus est. Ibi
sp'rilualcs fieri, si ad meliora revenaniur. Opponi enim ctim similiter de escis et observalionibusscri-
nobis pntesLilluil IJuod ad C.orintliios scribitur : Quitl D1 beret Jtid.eorum, et eos qni Legis juxta lilieram
vullis ? In virya veniam ad vos, an in charilate, el spi- proecepta contemiiereni, firnios aique perfectos : il-
rilumanmetadinis (ICnr. IV,21)? Si enim ibi ad peccii- lns veri),quiadliuc aniiqnaconsueiudine ducebantnr,
lores, no.v in spirilu mansueiudinis, sed in virga infirmos parvulosque narraret, et viderel jurgium
venire se dicil: quomodo hic bis qui in aliquo pec- esse inter spirituales et carneos : admonuit spiri-

necesie esl ul excipias pulverem. Et rursiim: Luclalor i>Ex pridom vulgaiis , si, voculam , qu.im Mnrt.
in scammate, etc, ut alios prseieream ecclesiasticos prsetermisii, suffecimus, et quse subsequunlur (ino
ir-ictaiorcs. seusti jiinxiimis.
" Hanc, quae Hi^ronymo probatur lectio, glorier, c Palaiin. ms., non posse labi, non instrttet pecca-
pro urdenm, vixin uno alierove exemplari invenire lorent.
d Idem ms. cum Cisterciensi altero , suo docens
csl. putaGraeco cx Vechellii cdiiione, el Copto : pro-
balam vero cuipiam seu velerum , seu recentiorum exetnplo.
•~Antea erat, quodam: nobis hocc melior visa
iiiierprctum, ne vix quidemGrseci xKvSjjo-uuat,Lntini ms,
ardeam, pari consensu Paires, Pauliiiianique codices est Jeclio. ;
legmU, '
PATUOL. XXVI, ik
 «7 8- EUSEBII HIERONYMI ! 4*8
tuales ne contemnerent carneos , el ait : Infirmum A , non superbire), neque spetare in incerto diviliarum,
aulem in fide assumite, non in disceplationibus cogita- sed in Deo qui prwstat omnia abunde ad fruendum ,*
lionum. Alius enim ctedil mandacare omnia : qui au- bene agere, divileSesse in operibus bonis, facile tti-
ieminfirmus est, olus » manducel. Is qui manducat, bnere, communicqre, thesaurizare sibi fundamenlum
non manducanlem nonspernat : et qui.non manducat, bonum in futuruin,, ul apprehendatU veram vilam (I
mqnducantem non judicet, Deusenim t7fam assumpsit. Tini. vi, 1 seqq.). Qui veratn vilam appreliendil h,
fu quis es qui judices alienum tervuin ? Suo domino eum videlicet qui iloquiiur : Ego sum viia (Joan. xiy,
tlat, aut cadil, Stqbit autem: potensest enhnDeus sta- 6), implevit legem Chrisli, quse lettdil ad viiain.
luereillum(Roin.%\\,i,seqq.). Etmulta in medio su- (Vers. 5.) 522 ^am si quis existimat se esss
per hocsensu disserens, adjecif infine: Noli propter qliquidicum ni/n7;sil, seipsum seducit. Si quis non
escam deslruere opus Dei. Et ilerum : Debemus aulem vult onera aliena portare, ei immisericors suo tan-
nos firmiores, imbecillitates htfirmorum sustimre, et tum opere et virtute contenlus est, non quoerens
non nobis placere. Ur.usquisque vestrum proximo suo quse aliena sunt, ised quav sua, hoc esi, sui lamuni
placeat ad bonam wdificaiionem (Rom, xv,l, 2). amator, e.t.non-efiam D.ei, ij)Se se sedueit. Duplici-
(Vers. 2.) Ailer alierius qnera portale, et sic adim- ler auleni legi ppleif alque dislingui : Vel, si quis
plebitis legem Christi. Quia peccatum onus sit, et B existimal esse se a^iquid, cum sil nihil: aut iia : Si
Psalmisla testalur dicens : Iniquiiales mem elevatw quis exislhnat se esse aliqttid, ul postea infeiamns,
sunl super caput meum,quasi onus grave gravalm ^«tu sil nihil, se \ipse seducit. Et magis in Grseco
suntsuper me (Psal. xxxvu,5), EtZaciiarias,in specie quam in Laiino resonat isla dislantia. Prioris di-
521 mulieris, vidit super lalentum plumbi sedere stinctionis bic serisus est: Qui se aliquid existimat
iniquitatem (Zach. v). Uoc onus Salvator pro nobis feise, et nihil est^ ipse se decipil. Secundus sensus
tulit, suo nos exemplo docens quid facere debere- altior est, el qqi nobis magis placet: Sl quis exisli-
mus. Ipse quippe iniquiiates noslras portat, el pro mat se esse aliquid, in eo quod se putat esse ali-
nobis dolet (Isqi, un), el e.os qui peccatorum ac qiiid, et non ex clfemeiiiia in proximum; sed ex suo
Legis onere sunt depressi, ad leve onus virtutis in- opere et labore se judicat, sua tantum virlule crn-
vitat, dicens : Jugum tneum suqve est, et onus meum l.entus, isie ex bac ipsa arrogaulia niliil fit, et ijiso
leve (Matlh. xi, 50). Qui igitttr fratris non desperat se decipit: quod ntelius in Groecodicilur ^SVKTOTK,
saluiem, sed manum porrjgit deprecanii, et quan- hbcest, mentem suam deeipit : pro quo Latinus
luui in se est, flet ciiffi flente, infirmus est cum in- posuit Interpres, se ipse setlu.cit. Mentem aulem
firmo, suaque judicat aliena peccata, iste per cha- suam decipit, qui Be pulal esse sapienlem, et sc-
ritalem adimplet legem Chrisii. Quoe Christi lex G cundum Isaiam, sipiens in se esi, el in conspeclu
esl? Hoc est mandatum meum, ul diligatis invicem suo intelligeiis (Isai. v). Ad circumcisionem et
(Joqn. xiU, 34.); Quoe lex Filii Dei est? Diligite alter- . Legem, ila loci hujus connectitur intelleclus: Qui
uirum, sicut el ego dilexi vos. Quomodo Dei Filius sniriiualis esl, et fnisericordiam in proximum non
nps dilexit? Mujor hac dilectione non est, quam ut habet, conteiiinens humilem, quia ipse sublimior
quisanimam suamponat pro amicis suis (Joan.w, est, ipse se decipit, neseiens hanc spirilus esse le-
13). Qui clemeiiliam non habet, iiec indulus est gem, qt nos invjcein diligamus.
viscera misericordioe et lacrymarum,- quajnvis spi- (Vers. /t.) Opus autein situm ptobel unusquisque :
rilualis sit, non adimplebit legem Clirisli. Sed et eisic inseinetipsa tqnlum gloriam liabebil, et non in
Jiuhc Jocum cum supeiioribus copulemus. Duplicem all&to. Sensus isie est: Tu qui leaestimas spiritua-
enijnsequiffiur intelligenliam. Si qujs infirmus in lera, et de alterius. 1?infirmitate robustior es, non
fide esl, et,adbuc lacle nutritur infantise, nec po- debes imbecillitaiem jacentis, sed tuani forlitudi-
tesf lam cifo a legali observafione ad spiritualia nem considerare. Neque eniiu si alius perfecle non
«acrameivta iransire ; vos qui robustiores eslis, ejus pofesl ad Cliristianisnium a Judaisino transire, id-
onera porlale : ne per scienliam vestram fraler p.cr- circo lu perfecius es Christianus : sed si le propria
eat, pro qtio Christus est morluus. Portat qtioqtie B - conscientia non reriiordet, habes iu temeiipso gio-
fralris necessilatem, quj gravatum pauperem oncre riani et non in altero. Athieta non ideo fortis csi,
egestalis adjuvat, et facit sibi amicos de iniquo quia vicit infirmuni,: el Janguida adversarii mem-
mammona (Luc. xvi), quem posl resurreciionem bra supefavit : sed Si robusius cst, el in sua fortilu-
Cbrislus affatur : Veitite ad .tne, benedicii Pairis dine, non in infirmit.ate alterius gloriatur. 523 *'•-
mei: possidele prwparalum vobis regnum a constilu- telligi poiest et aliter : Qui couscientiam habct
tione mundi. Esurivi enhn, et dedisiis mihi mandu- opefis boni, et seipsum considerans, opus suum
care;: sitivi, el dedistis mihi bibete (Matth. xxv, M, non repreliendit, nbu debel de hoeapud aliumglo-
35). Juxla hunc sensum eliam in alia Epistola Pau- riari, et laudem suam foras fundere, el , communi-
!
lus' Tlmolheuivi docehs, addidit : Divitibus hujtis care cum cunciis, et ex boniinum quoerere fayore
twculi prmcipe non sublime sapere (pro eoquodesi, jactantiam : sed in: semeiipso liabeal gloriam, ct
» Rescribit Victprius ex Vulgaii
inlerpretis le- inierserunt.
clione manducai. -«.Contrari.Q sensri unus Palalin. ms., de alleriui
k Alleruin, apprehendit, hic duo e noslris msi.
firmitate. . .
m COMMENTARIORUMIN EPISTOLAM AD GALATAS LIB. III. CAP. VI. m
dicat : Milit autem abstt gloriari, nisi in cruce Do- Aascenderanl,
A: sed adhuc humilius incedobani, et
mini noslri Jcsu Chrisli, per quem iitihi mundus cru- sibi i addi poscebiint lidem, dixerit : Si ergo vos cum
cifixus est, el ego mundo. Qui gloriam quavrit ab al- mali t silis, scitis bona daia dare ftliis vestris : quanlo
lero. huic nec mundus crucifixus est, nec crucilixus imagis Pttler vestcr cwlesiis dabil bona petenlibus se
est ipsecum Chrisio. Recepit quippe, quodquseie- (
(Matih. vii, 11)! Ego puto et Job, cum ad uxorem,
bat ab hnminibus, mercedcm suam. <
quasi unam de insipientibus mulieribus loquerelur,
(Vers. 5.) Unusquisque enim onus suum portabil. 1respeciu ejus, qure iia puiabat, de corporalibus di-
Videtttr superioribus couiraire, ubi ail: Aller alle- viliis loculum : Si bona accephnus de munu Doiniui
riusonera portale : si enim ontis suum unusquisque (Job. ii, 10): et rursum de angustiis et pressuris.
portabit, aller allerius onera portare non poterit. iet leniatione, quse victoriara afferanl: Quare malum.
Sed videndum, quod ibi praeceperit ut peccanles iu non suslineamus? Cum utique raala et bona non in
hac viia nos invicem sustenlemus, et in proesenlii divitiis et pressuris, sed iu virtutibtJs ponantur et
sseculo atierutrum auxilio simus : bic aulem de Do- viiiis, ut juslus loquiiur in psalmo : Quis est homo
mini dicat [Al. dicebal] in nos judicio, quod non ex; qui vttlt vitam, cttpit videte dies bonosl Proltibe lin~
nlierius peccaio et comparalione deterioris; scdI guam tuam amalo, et c labia tua ne loquanlur dolum.
juxla noslrum opus, aul peccalores ab eo judice- B Deciuia a mulo, el fac bonttm (Ps. xxxm, 15 seqq., et
inur, aut sancii, recipiente unoquoque secundumi xxxvi, 27). Proprie malum dicitur, quod vilandum
opus sutim. Obscure licet docemur per hanc sen- est: bonum, quod facere debemus. Dives quoque iile
lenliolam, novum dogma quod latilat: dum in proe- in Evangelio, qui rnali el boni scientiam non itahe-
senti s-.eculosumus, sive orationibus, sive consiiiis,, bat, recte agrorum uberlaiem bona atbitrabatjr,
iuvicem posse nos coadjuvari. Cuni autem ante tri- dicens : Anima, habes bona posiia in annos multos :
bunal Chrisli venerimtis, nou Job, non Daniel, nec; quiesce, comede, bibe, et Imtare (Luc. xu, 19). Et
Noe rogare posse pro quoquiim, sed unumquenique3 alius qui jaeebat in purpura, et dciiciis affltiehat,
porlare a optts suuni (Ezech. xiv). audit apnd iuferos ab Abraham : Recepisli bona in
(Yers. 6.) Coinmiinicel autem is qui calechizalurr vita tua (Lttc. xvi, 25). Illud quoque attendeinlura
verbttm, ei qui se catechizal in omnibus bonis. Mar- 525 ne "*)rleet 'loc P°ssit intelligi, dari disci: uli»
cion hunc Ioeum ita inierpreiains est, ut puiarett mandatum, ut eis qui seinstruunt, verbum cnnimu-
fideles, et calechumenos simul orare debere, ett nicent, obsequanlur, dociles, faeilesqne se praijwiut.
niagistrum convmunicare in oratione discipulis; illoj In bis tamen quse bona sunl, quse spiritualia, ei i.oti
vel mimme elattts, quod sequatur, tn omnibus bonis. baeretica, vel Judaica pravitate perversa.
Cum utique si ("e oratione sernvo fuisset, non de-- G C (Vers. 7.) Nolileerrare, Deusnon irridetur :
qtm
b
bucrii ei prsecipi qui catecbizalur, sed ei qui see enim seminaverit homo, liwc el metet. Proavideii'; spi-
catechizat, id est, non discipulo, sed magistro. riiu, eos qui docentur, et debent magisiris snmpuis
Deinde eiiam caelera quae seqtiuntur, cum ejus ex- etvitae neeessaria minisirare, posse obtendere pau-
positione non congruiint : Quw seminaverit homo,, pertalem, et dicere : Ager meus Iioc anno aruit sic*
Itwc et metel. Et : Bonum aulem facienies, non defi- - citate :.^vineam grando contrivit: redditus qui cs.«e
cia : «s : lempore enim suo metemus, non deficienles. :. poluerunt [Al. poterunt], tribula rapuerunt: non
524 Sensus itaque iste esi: Quia superius spiri- babeo unde tribuam quod juhetur, adj'ecit: Noliie
tualibus prseceperat, ut eos qtti prseoccupati fuerantt ertate, Deus tion irridetnr. Scii, inquit, corda vestra,
in aliquo deliclo, inslruereai in spiiilu Ieniialis, elil non ignoral facullaies. Exctisatio verisimilis homi-
alter allerius onera porlarent, adimplentes legemu nem potesl ulcumque placare, Deum non polest
Chrisli: nunc econtrario bis qui adbuc itnbeeillio-- faliere. Et simul cohorlaiur ad id quod pracepium
res, et discipuli, et curnales erant, pnccipil, ui quo-i- esl exltibendum, semen noininans, ne puietperdi-
modo ipsi a magislris spirilualia meiuni : sic ma- i- lum, quod multiplicato finore recepturus est. Ad
gisiris carnalia prwbeant : qui lotos se diviu;» eru- Corinlliios quoque rationem daii et accepli, simiii
dilioni et studio iradentcs, vitee hujus necessariiss D " docuit exemplo : Qui parce
semhiat, parce et metet :
indigeant; et fiat illud qtiod de manna scriptum esl: : el i;ut seminal in benedictione, de benedictione et tne*
Qui tnuftum, tton abundavit; el qui modicum, nonn let. Unusquique sicttl propositum habet in corde, non
minoravii (II Cor. vm, 15). Bona aulem in praesenti Li ex tristitia, aut necessilale: hiltirem enim dalorem di-
Ioco juxta vulgi consuetudinein, moremque commu-- ligit Deus (I Cor. ix, 6, 7).
nem, victum et vestitum, et cselera quse homines:s (Vers. 8.) Quoniam qui seminal in carne sua, de
inter bona numerant, appellavit. Habentes enim vi- l- carne et ntelet corrvptionem. Qui aulem seminat in
ctum el veslilum, his conlenii sumus (1 Tim. vi, 8).). spirilu, de spirilu melet vitam wiernam. Omne quod
Nec mirum si Paulus ea quse erant corpori neccs- i- loquiraur, agimus, cogilamus, iu duobus seminalur
saria boni appellatione signavit : cum eliam Salva- j- agris, carne et spiritu. Si bona sunl, quse de manu,
tor nosler ad eos qui uecduin ad virlulum culinen :n ore, corde promuntur, seminata in spiriiu, vitce
a Reponimus ad mss. fidem, conciiiniori ulique te cent, fortasse rectius.
sensu, opus, pro quo lectum autea, onus. c Iidem mss., el os luum nt loquatur dolum,
* Hic, se, voculam Palatin. et Cislerc. nvss. ta- a-
 i«i S. EUSEBII HIERONYMI !. 452
ffiternse friiclibus fedundabunt. Si mala, ab agro •o A
Abpna seminal, nqn in stio quippiam, sed in Dei
carnis excepta, corruptionis uobis segelem pullula-i- spirilu seminat, de quo et vitam est messurus sctcr-
bjiiit. Aliter: Qui legem carnaliier inielligit, repro-i- nam.
nvissiones qttoque carnales, et qusc in prsesenti ti (Vers. 9.) Ronum autent facientes, non deficiamus :
soocnlo corrumpuntuf, exspeelat. Qui autem 526 6 temporeenim stio nielemus, non deficienles'.Cohortatur
spirilualis auditor cst, seininal in spirilu, ei de spi-
i- eps ad studium perseveraniioe, qui iu bac vita mcr-
ritu meiet viiam sempilernam. Simul notemus a ser-f- cedem boni pperis exspectanl, nescienles quia sictit
liionis consequeniiam, et cam cum superioribusis in seniine aliud s.Viionis,aliud messis est lempus :
copulemus : hominem vocari in spiritu seminaniem,), sic et in pravseuli vita, seinenlem esce opera (quse
qui quando coeperil vilam metere scmpiternam, ho- )- vei in spirilu, vel in carne meianlur), niessem vero
mo foflasse essedesistit. b Cassianus, qui puiativamJI ful,urum judiciuni, el pro qualitate vel diversitale
Chrisli carnem introducens, omnem conjunctionemji seffieniis, diversas hos facere messuras, centesimum
masculi ad feminam immundam arbilratur, Encra-t- elsexagesimum, ettricesimum fruclum, quam se-
tilarutn vel acerrimus hseresiarches, lali adversumn gelem nfemo potestimetere deficiens. Qni enim per-
nos sub ojgcasione proeseniis leslimonii Usus esl ar-•- severaverMiisquein jinem, hic salvus crii (Malt. x, 22).
gninento : Si quis serainat in carne, de carne nieiet 3t.BB Sicut ei in alio locb pr;ccipitur: Esto non deficiens
corriijitionein : in carne autem seminat, qui mulieriri (Isai. v). Quale estjautem, ui cum peccalores quo-
jungitur : ergo et is qui uxoreulitur, et seminat inn tidie in malis operibus augeauiur, nos in bono opere
cafne ejus, de carne metel corrupiionem. Respon- lassemur?
debitur ei, priroum non dixisse Paulum, qui seniinattt (Vers. 10.) Ergojdum tetnpus liabcntus, operemur
in carne; sed, in carne sua. Nemo autem seciim ijvse e bonum ad omnes, mqxime autem atl domeslicos fitlei.
concumbit, et in sua cavne seminai. Deinde ut ob-i- Tempus semenlis, uldiximus, tempus e^tproc<ens,
servationem lianc quam annoiavimus, in carne sua,:, et yila quam currimus. In bac licct iiobh»quod vo-
ex abundanii ei concedamus, addendum est eoss lumus seminare; chm ista vita transierii, op.ura;:di
quoque, qui comedant el bibant, el dormiant et ali- teihpus anferfur. Uiide et Salvator ait: Opcramini
quid faciant ob refrigerium corporis, juxia illumj dum dies est: veniet itox, quan.do jam nultus poierit
seminare in carne, et de ea melere eorrupiionem. opetari (Joan. ix, &.) Orius est nobis Dei sermo, sol
Quod si ad boc confugerit, ut dicat eos qui, siveB. verus, etcongregaiavbuntbesiiavrccedentcsin cubilia
bibant, sive manducent, sive dormiant, in nominee sua : procedamus ut bomines ad opus nostrum, el
laraen Domini omnia cum ratiorie perficiant, noni usque ad vesperam laborerous, sicui mysiice caiir
in carne seminare, sed in spiriiu; ei nos ci similiterr C talur in psalmo : Posuisti tenebras, et facia est itox.
respondebimus, eos quoqne qui Dei primam senten- ln ipsa pertransibunt beslim silvm, catuli leonum ru-
liam sequaniur cum ralione lacienles: Cresciie ett gienles, til tapiant, el quwranta Deo escam sibi. Vrtits
muliipitcamini, et replele lerram (Genes. i, 22), nont est sql, el congregqld sunl, et in cubilibus suis dor-
in carne, sed in spiritu seminare. Syllogismus itaque'. mierunt. ^Egredielurliqmo ad opus suum, el ad opeta-
cjus futilis et eaducus, sophismate primum decipitt tiotiemsuamusque advesperam(P$.cut, 20 seqq.). Sive
audientem. Cselerum diligcnter inspectus, facile» oegroiamus, sive sani jsumus, humiles, vel poienles,
s"o!vilur: Neque enim possumus dicere, Abraham,, paupfereis, diviies, ighobiles, honorati, esurienles,
Isaac et Jacob, et alios sanctos viros, qui de repro- 528 s've yescenies, omnia in nomine Domini ciiin
nvissione nali sunt, ipsum quoque Domini proecur- paiientia et oequanimiiaie faciamus, et implebiiur in
sorem, 527 quiain carne natus est, decorruptionis i nobis illud quod scriptum est : Diliyentibus autem
germine pulfulasse, illud pariter observnndum, quodI Dominum, omnia cooperaniur in boiium. Ira ip-a et
qiii seminat in cariie, cum addilamenlo suoe carniss libidb, et injuria quav desiderat ullionein, si nie
jionilur : qui"aulem seminat in spirim, non diciturr refrenem : si propier Deum taceam : si per singulos
jn spiritu c suo, sed simpliciter in spirilu. Qui eniml D commotionis aculeosi et inccniiva vitiorum, Dei

B Aliter, acverius forlasse, Palatin. mss., Simui! El vfero, iili fecimus

, reponendum , Cassianus,
vo'.andus ordo sermonis, ct cum superioribus, copulan- omnium qtiot vidimus,' codicum mss. in hac lectione
dus, quod homo vocaVdt iw spiriiuseminans, quiai conscnsiis perstiadct. Ipsceiiaui coniextus, ei quam
quando cwperit, etc.
h Yulgati .Hieronyyius imjiugiial; ejus cvincii lwreseos bisio-
hacienus libri, Talianum, hic pro Cas- ria; qui enim pttlalivqm Chrisli carnem iniroduxl,
siano obirudunt: quin Martianseus refragari suorum sive qui primus ementituin Domino corpus afiinxii,
aiictoritali exemplarium non dubitavit, impressae: non Taiianus, sed Juljiiis Cassianus fuii, qui adeo
leclionis proejudicio deceptus, et cum laudatiabeo i diciiur S. Clementi Alexandrino lib. m Siromaium,
codiccs Cluniacensis ae Regius Cnssianum jiroefer- fiie So-xmsugi\ir.pyja-j, Docelarum princeps. Quin cl
reiu : Error, inquit, bic est exscriptorum veierum, , librnm, ex qub snhniexa argiiiiicnta llierbnymns
qnibusnoiior fuit Cassianus, quam Talianiis. Immoi confulat, facile exisiimo eum ipsnm, quem modo
eral eolligendiini pei.ittts eeoinrnrio. Juliiis enimi iaudaius Cleiiieus Alexandr. a Cassiano iniinor.ii
Cassianus ex nefaria Valeniiuianoruin colluvic ferme lucubratum,
I ab eoque jnscriptum, ixnpl I^ZOKTE'»; V
ignolio.r Taliano est, ctiiiiqne absoluie l,ie liierony- 1irspl sAvoujyaff. ;
nius Encratitas persiiingal, noiissinium Taiiani, « Uniis i!alalin. ms.j non dicilur, in spiriiu, sed
ejus secloeprincipis noinen jiroclive fuit sciolis ama- simpliciter, spiritu : nori ita beiie. Et mox? non in
jiuensibtis pro Cassiano perquam simili comminisci. istio tjuopipiam, pfo, quippiam.
433 COMMENTARIORUMIN EPISTOLAM AD GAIATAS LIB. III. C\P. VI. m
desuper me videntis recorder, liunt mibi occasio, A litteras reproesentat. Et ne aliqua suppositoe Epislo-
triumpborum. Ne dicamus in largiendo : llle est lae suspicio nasceretur, ab boe loco usque ad finem,
amicus, hunc nescio : hic debel acci|iere, iste con- manu sua ipse perscripsit, ostendens superiora ab
lemni. Imiiemur Palrem nosirum, qui solcm suum alio exarala. Quod autem sub nomine ejus a Msis
oriri facit super bonos et malos, etpluit super juslos docioribus Epistoloe milterentur, ad Thessalonicen-
et injusios (Matt. v). Fons bonitatis omnibus palet. ses quoque demonslrat scribens : Rogamus autem
Servus el liber, plebeius et rex, dives et pauper, ex vos, fratres, per adventum Domini nostri Jesu Christi,
eo similiter bibuni. Lucerna cum accensa fuerit in et nostrw congregationis in ipsum, ut non ciio movea-
donio, omntbus lucet eeqtialiier. Quod si in cunctos mhti a veslro sensu, nec terreamini, neqne per spiritum,
indilferenter liberaliiaiis freua laxantur, quanio neque per sermonem, neqtte per Episiolam tamquam
inagis in domeslicos fidei, et in Clirislianos, qui per nos missam, quasi inslet dies Domini, ne quis vos
ciimdcm h.ibent Palrem, ejusque magistri appella- seducat ullo tnodo (II Thess. n, 1 seqq.). Et ut (otam
tioue censeiilur! Videtur autem mibi locus isie Episiolam quam miiiebai, suspicione eruerei falsila-
posse et superioribus cohoerere, ut domeslicos fidei, tis, manu sua in fine subscripsit, dicens : Salutaiio
magistros nominet, quibus supra omniaquae puian- mea manu Pauli, quod esl signum iti omni Epistola :
tur bona, ab audilnnbus suis jusserat ministrari. 1B ita e scribo : Graiia Doinini noslri Jesu Christi cum
Dreve est vitae isiius curriculum. IIoc ipsum quod omnibtts vobis (II Thess. in, 17, 18). Ad Colossenses
loquor, quod dicio, quod a scribo, quod emendo, eiiam quas dictaverat litleras, manu sua similiier
quod relrgo, de tempore meo milii aut crescil, aut subnotavit : Salulalio mea manu Pauli .: Memores
dcperit. Titus, lilius Vespasiani, qui in uliionera estote vinculorum meotum. El ubicunique sciebat fal-
Duiuinici sanguinis, subversis Jerosolymis, Roniam sosadesse doclores, qui possent per Apostoli aucio-
victor ingressus est, tantoe dicilur fuisse bonitaiis, ritatem nova dogmata scminare, Epislolam manu
ut cum qnadam nocle b sero recordareiur, in coena, propria subscribebat. Deniqneetad Corintbios scri-
quod niliil boni die illa fecissct, dixerit aniicis : bcns, in quibus erant schismaia et hoereses, tinoquo-
Ilodie diem perdidi. Nos putamus non perire nobis que 530dicente:Eijo sum Pauli, ct ego Apollo, ego
boram, diem, momenta, tempus, oetatcs, cum otio- autem Cephw (l Cor. l, 12), ejiisiolam suam talianno-
.'um verbum loquimur, pro quo reddiluri sumus talione signavit: Salutalio mea manu Pauli: Si quia
ntiionein in die judicii (Malt. xn)? Quod si hoc ille non amat Dominum Jesum Clirislttm, analhema sit,
sine Lege, sine Evangelio, sine Salvaioris, et aposlo- maranatha, et csetera. Propter hocigitur volens om-
1iriiin doctrina, naturaliter et dixit, et fecit : quid nem occasionem falsis aufcrre docioribns, qui eS
nos oportet facere, in qudrum condemnationem C < Galatas a verilate
Evangelii depravarant, finem epik
babiit et Juno nniviras, et Vesla virgines, et aliu stolac manus suse annotatione complevil, dicei!(?-?
idola continenles? Beatus Joannes evangelisla cum Videte qualibus litteris scripsi vobis; non quod grandes
Epliesi morareiur usque c ad ullimam 529 sene- litterse fuerini (;hoc quippe in Grseco sonal7ru)i-/.oi,ff),
ciuiein,etvix inierdiscipulorummanusad ecclesiatn sed quod suoe manus essent eis nota vesiigia, utdum
deferrelur, nec posset in plura voeem verha con- linerarum apices recognoscunl, ipsum se putarent
lexere, t.iliil aliud per singulas solebat proferre videre, qui scripserai. In hoc loco vir apprime no-
collectas, nisihoc: Filioli, diltgitealterutrum.Tan- stris lemporibus feruditus, miror quomodorem ri-
dem discipuli et fratres qtti aderanl, taedio affecii, diculam locuius sit. Paulus, inquil, Hebrseus erat, ct
quod eadem semper audireni, dixcrunt : Magisier, Grsecas lilteras nesciebat. Et quia necessitas expeie-
quare semper hoc loqueris? Qui respondit dignam bal, ut manu sua epistolam subscriberet, conlra
Joarine sentenliam : Quia pravceptum Domini est, cousuetudiucui curvos tramiies litierarum, \ix ma-
etsi solum fiat, sufficit. Hoc propier prsesens Apo- guis apicibus expriinebal : eiiam in boc suse ad Ga-
sloli mandatnm: Operemur bonum ad omnes:maxime laias indicia chariiatis osiendens, quod propler illos
autem ad domesiicosfidei. id quoque quod non poierai, facere conarelur. Gran-
(Vers. II.) Videte qualibus lilteris scripsi vobismea 1* dibus ergo Puulus liiteris scrijisit epistolam, quia
inanti. Sli qui circuracidi Galatas volebani, dissemi- seiisus erai grandis in litleris, el spirilu Dei vivi,
naverant aliaPaulum facere, alia pracdicare, etdsuo non atraraento, nec calamo fuerat exaratus. Quod
opere destruere sennonem, quod qui Legem asse- autem apposuit, mea manu, opera intelligamus iu
reret abol.lam, ipse invenirelur in Lege. Hanc opi- manibus. Qtiam ob causam crcbro ct in propbeiis
nioncro, quia non poierat Paulus apud omnes prse- scribilur : Sermo Dei qui fttclus eslin manti Jeremiw,
sens ipse subvertere (prohibebatur quippe vinculis, sive Aggwi, ut per hanc quoque simililudineni iu.
quoe ob Christi manyrium sustinebat), seipsum per manu Pauli sciamus faclum Dei esse sermonem.
a Idem ras., quod scribilur, quod emendo, quod Paulo pnst m?s. suffragio reslituimus, tn plura vo-
lego. cetn verba contexere, pro quo erai, vocum verba, ctc.
h Vocem, sero, mss. noslri non agnoscuul. Mox 11Rescribit Yictorius, et suum opere deslruere, etc.
legunl, Amici; hodie diem perdidi. 6 Palatin. nis., ila subscribo.
quoque
c Anniini sciliecl agebal nonagesimuiii quartum, f Qiiamquam hnc ferme Clirysostomus sentiat ,
juxla Epiphanii raiiones lib. i, cap. 12. Cunler el quod llieron. impugnai, illuui tamcn hic deuota.ri,
nosirum liieronynium lib. de Virislilusiribus, caji.9. noii puto.
 m S. EUSEBII HIERONYMI i m
.:..'.. .:
tJrandes Pauliis liueras nori Sbluffi fuiVcad Galatas;; A canil canlicuffi hovtiffi, et accipit nomen nbvum scri-
sed etiam hodie scribii ad cuhctbs- et quaftivis parvi ptiini 532 'n calculb, quod nemo novit nis! qui ac-
sint apices quibtJs pjuj, Ejiistblse conscribtnittir, la- ceperitillud. Qusefitur qubmodo nuhcPahlus dicat:.
nien magnse sunt liliersf, quia in lilteris ffiagiius est Milii aiileni absit gloriati, nisi in ctuce Dbmininostri
sensus. Jesit Christi, cilffi ffi alio lofeo de aliis glorietur, ut
. (Vers. 12.) Quicumque volunl placere in carne, hi ibi <~aii : Per vesif,am gioiiatn, quam habeo in Christo
cogurit vbs tircumcidi: ianium ui criicis Christi pef- Jesu (I Cor. xv, 31). Et ilerum : Libenler gloriabor
seciiiiOnema ribripatiantur. Superius bslciiditfeiijub in infitiiiitdiibus meis, ut inliabilel in mevirtus Chrisli
Ibco sua siibscripSeiit mariu : riiinc qtiid scripsefii, (II Coi. xlr, 9). £t iri-alio loco : Ronum autem mihi
rcjiiieaf. CaiuS CaeSar, ol Octaviaiiiis Aiignslus, et esi magis riioti, qubrit ut glorittm meam quis evacuel
Tiberiits siiccesSor Aiigusti, leges prbibulgavcraht;' (\\Cor. ix, 1S), et csetera quav in huhc modum scripla
iit Judai qui erant iii loio Rohvani imperii orbe di- sunt, Sfedseieodtihi qnod onvnisilla glorialio ad cru-
spRrsi, jjroprio rim viverenl, et patriis cseremobiis cem relala, gloiia b ittK sit: ei quidquid dignum in -
deservireiit. Quicumque 531 'gitur circufficisus virliilibuS perpfetiaiiir, boc fieri ob Domini passio-
'
crat, lieet in Cliristuni credfefeij qliasi JtidseUSJiabe- nfem.
baliir a Genlibhs. Qui vefo absque Circumcisione se E (Vers. 15.) Neqtie enim chctimeisio aliquid est, ne-
nou esse Judoeum prsepuiio proefferebal,jjfersfeculib- qtte prwpuiium, sed\nova creatura. Quomodo lidelis et
niLnts lara Gentilium, quaiu Judaebrurrii lifebat ob- inlidelis, cum iinus! sit per subsiantiam, in duos di-
noxius. Has igittir pefsecuiibnfes hi qui Galatas dfe- viditur juxia irilelligenlise diversitalem, Aposiolo
pbivaveranl declinarfe cupientes, circurhcisionem diceiile : Exspolianles vos veierein hominem cutn ope-
jirb defensione discipulis persuadebatit quain riuhfe ribus ejtts, et inditeiites novum, qui renovalitr in cogni-
Apostolus confidemiaffi in carrifevocat, quodscilicet lionem jtixta hriagiitem Creatoris (Coloss. in, 9,10) :
lam Gentibus [Al. Geniilibus], qubsiimfebaut, quaffi sic el mundus cniii secundiiiii siibslanliam unus sil,
Judaeis, qui volebarit placerfe, circumcisionem in seeundum serisiira alius atque alius efficiiur. Pecca-
persecutione proponerent; Nam hec Judsei pfersequi tori, mhndus veius; est: Sabcto, novus. Cum enim
eos poterant, nec Gentiles, quos videbant [Al. vble- saiicto iiiundus fueVit crucifixus, uequaquam est ei
bant] et proselytos circumcidefe, et ipsosLegis proe- circiimcisio et prseputium : non Judbeus, neque Gen-
cepta servare. tilis : sed nova crfeaitura,in qiiarii transfiguralur cor-
Neque enim qui h circumcisi sunl, hi Legem eusto- phs hjihiilifaiis hbstrse, cOnforme corporis glorise
diuiii, sed volunt vos circumcidi, ut in carne vestra Christi: Vetfefa quippfe tfahsieriihi, fecce facta sunt
glorientut. Pfoplfef infirmitatem, iiiquit, carnis, Lex C omriia riova (II GoH v). Et qufehiodo alia est gloria
impleri non potfest. Unde et Judoci pfsecepla magis sdHs, alia Siinae,alisj stellariiffi : Stella quippe aslella
hominun) et doclfinaS, qriaffi Dei mandata custb- differt in giotia : sic'et resufrectio morluorum (I Cor.
dihnt, neque corporalem facientes Legem, inipossi- xv, 41, 12); Dfe qua fet Danifel pari voce concordal,
bile quippe est : neque spiritualem, quani hbn in- dicfehs : Plurinii doftnierilium de terrw pulvere sur-
telligunt. Unde hoc est omne quod student, qiibd girit: hi in viiath'wtermxni, et hi in opprobtium et in
agunt, quod iiiluntur, ui apud Judaeos de vesiroe confusioneriiwietnarii(Dan. xii, 2); el : lntelligenles
carnis injuria glorientur, et jactileni suo Genies ffia- fuigeburil siciit splendor firrnairienii. El de jusis :
gisterio circumcisas. Hoc autem totuin faciunl, ut Mrilti sichi stellwin sempiternum. Nequeeniffi in solfe
Judais placeant, ct expugnatse Legis invidia coii- et luiia, firiiiameiiib et stellis, Circumfeisioaliquid
quiescal. vsletj aui jiisepuiiuii): sfedfeknova condilio sine his
(Vers. 14.) Mihi aulem absil glotiati, nisi in ctttce pariibhs cbrjibf nffi, quse possunt secari. Iia igitur et
Dqmini noslti Jesu Christi, per quem mihi muridus cru- nOs qni diligimus Deum, et proeparala sunt nobis
cifixus est, et ego mundo. Solus polesl iri criiee Cbristi quae nec oeiiliis vidit, nec auris audivit, necin cor
gloriari, qui tollit eam, et sequitur Salvalbrem, qui honiitiis ascenderunt (I Cdr. n), cum de 533 Cl)r"
crhcifixitcarneni suaffi cum vitiis etcOnciipisLentiis, D pore humiliialis trahsforniati fuerimus in corpus glo-
qiii morfuus est raundo, et honconteffiplatureaquae rise!Dbiriirii Jesu Chrisii, illhd habebimus corpus
videniur, sed (juae non videntur : videns ffiiinduiri qubd iiefeJudaVus!prissil incidere, Jiee cum prseputio
crucifixtim, et transeuntem figuram ejus. Cfucifigi- cusfodireGentilis. Nloriquod aliud jnxia subslaniiam
tur auleni jusio inundus ille, de quo Salvator ait : sit: sed quod jUxta igloriam Sil diverstim. Oporlct
. Ego vici' mutidum (Joan. xvi, 53). Et : Noliie diligete enim mortale Itocinduereinimortalitatem, et torrupli-
mundum. Et: Nori accepistis spiritum e mundo. XDui vurii liec inebffuplibrie vesiiri (I Cbr. xv, 55). Huic
ciucifixus esl miindus, huic inundus et mbrtiinsesi: qUid Simiife et beatiis evahgelisla Jonnnes sentiens
.el jam ei venil mttndi consurnmatio, et dignus effe- estlocutus : Charissimi, rtunc Dei filii sitmiis : et nec-
elus novo coelo, et nova terra, et novo TestahVeiilo, dutri manifestum est quid futuri simus. Scimus quia si
a Negandi particulam, quam tamen et Greecus
tttpvp-ivoi prseferuiiti
probat textus, nostri hic ignoranl mss. c Pro ait verbo i qiiod mss. nostri omnes prseffr-
*>Nostri mss.,^utch'(;Mmcic/Mn/t(r;variantelGr3eca
runt, aiitea legebatur quasi sacri (extus p;<rti-
axemplaria, quorum alia fttpitty.-jop.twi, alia tttpt- eiila, ita.
«37 COMMENTARIORUMIN EPISTOLAM AD GALATAS LIB. III. CAP. VI. 458
manifestatiim fuerit, similes ei erimus : quia videbimus,A veritati, quoerit quid respondeat, fet quibtis tiilahtbf
eitm sicut ipse esl (I Joan. m, 2). Quia ergo necdum conlra, sciat se respohsione non dignum, qui ma-
manifestatum [Al. manifeslum] est illud corjmsglo- gis conlendere paraiusest, quam doceri.
rise Jesu Christi, quod et vestigia clavorum post re- Ego aulem sttgmala Domini Jesu in corpore meo
surrectionem habuit, et clausis januis estingressuffi • porto. Qui posl adventum Christi in carne circunvci-
nos qui jam nunc in baptismate Christo conresur- ditur, non portat siigmata Domini Jesu ; sed liabel
reximus, in novtira renaii bominem, nec circumci- gloriam in confusione sua. Qui vero in plagis supra
sioni, nec proeputio serviamus : sed quod futurisu- modum, in carceribus frequenter, ler virgis csesus
liiiis, jam nunc nos esse credamus. est, semel lapidaius esl, et ceeiera quse in caialogo
(Vers. 16.) Et quicuntque hanc regulam sequunlur, scripta sunt gloriandi, hic sligmaia Domini Jesu in
pax super illos, et misericordia, el super Israel Dei. corpore suo porlal. Forle el is qui macerat corpus
Ad normam omnia diriguntur; et ulrum prava re- suum, et subjicit servituii , ne aliis pfaedicans
ciave sint,cum regula apposita fuerit, arguuntur. Ita ipse reprobus inveniatur, porlat sligmata Doraini
et doctriha Dei qusedam quasi norma sermonis est, Jesu in corpore ssio (I Cor. ix). Loetabanlur et apo-
quoeinter justa judicat et injusta : quam qiii secutus stoli quod digni fuerant pro nomine Jesu eontume-
fueril, habebit pacem in semelipso quse sitperal om-' B liam pali (Act. v).
nem sensnm ; el post pacem, misericordiam quoe (Yers. 18.) Gralia Domini noslri Jesu Chrisli, cum
prsecipua est in Dei Israel. Dei vero Israel dietus est, spirilu veslro, fralres, Amen. Non dissensio, non Le-
ad distinctionem ejus qui Dei Israel esse cessavit. gis servitus, non lixa, non jurgium, sed gralia Do-
Dicuntenim se esse Judoeos, etnon sunt; sed men- mini Jesu Chrisii sil cum spiriiu vesiro.Neqitaquara
tiuntur, cum sint de synagoga Satanse. Nec mireris, cumcarne, neqnaquam cum anima ; sive quia spiri-
si ad imitaiionem spirilualis Israel, carnalis sit luales facii, caro et anima esse desistis, sive quod
Israel,qui nec paeem habeat nec misericordiam ; de in principali eiiam ea,quseminora sunt, comprehen-
quo et ad Corinlhios scribitur: Videte Israel secun- datvtur. Anima enim ei caro subjecta sunt spiritui.
dum carnem (I Cor. x, 18) ; cum ad imiiationem De quo et Eeclesiastes loquilur : Spiriius reverietut
quoque Dei et Dnmini, multi sint dii. et muliido- ad eum qtti dedit illum (Eccl. xn, 7). Et Patilus iri
mini, sivein ccelo, sive in lerra. Pulcbre autera unb alio loco: Ipse spirilus tesiimonium perhibet spiritui
sermone, ut epistolam juxta propositum argumen- nostro (Rom. vm, 16). Hsec autem gralia Domini
tum finiret, Israel Dei vocavit; quo scilicet omnia Jesu non cum omnibus CFt, sed cum his qui fratres
quoe snpra dicta sunt; non exlra causam ; sed ex ab aposlolo merentur 535 vocari, fralres fideles,
causa disputata doceantur. G fratresque germani, quod AMEN verbum significat
(Vers. 17.) De cwlero nemo ntilii molestus sit. Non Hebrseum. Amen enimSeptuaginfa interpretes, fiat;
quasi defecerit in doeendo; sed qno et agricbla lnmc Aquila, Symmacbus, ct Tlieodotio, fideliter, sivfe,
habeal a laborem, si quae 534 plantaverit virgulta vere, inlerpretati sunt Et quomodo in veteri Testa-
siccentur ; et pastor sbliicitudinem, si pecora quae mento quadam jurandi cqnsuetudine Deus sua verba
congregaverat dissipata lanienlur. Melius ergo in confirniat, dieens : Vivo ego, dicil Dominus (Num.
Groncolegitur, De cmtero laboresmihi nemoexhibeat; xiv, 2S) : per sanctos quoque juratiir : Vivit anima
nernrsiim scilicet in vobis necessitatem babeam la- tua ; ita et Salvator noster in Evangeiio per ver-
borandi. Laborem procsiat magisiro, qtti aliter et bum 536 Amen, vera es?e quse loquitur, osten-
vivit et sentit, qnam magister et docuit etfecit. Po- dit. Quod autem Araen consensum significetaudien-
lest et conlcntioi.iem enrum , si qui eontradicere tis, et sit signaculum veritatis, adCorinthios quoque
deinceps voluerint, proevenire, quod etiam ad Co- prima nos docel, in qua Paulus ait: Cwtetum si be-
rinlhios in velando mnlieris capite, ct masciili non nedixeris spiritu, quis supplel locum idiotw ? Quo-
velando, post mrilta complexus est, dicens : Si modo dicel amen super tua benediclione : quoniam
quis aulem videtut cbntentiosus esse : nos lalem con- quidem nescit quid dicas (I Cor. xtv, 16) ? Ex quo
suetudhiem non habemus, neqne Ecclesia Dei (I Cot. D osleudit non posse idioten respondere verum esse
xi, 16) : hocest, nos diximus quce nobis bonesla vi- quod dicitur, nisi iniellexerit qupd b docetur.
debanlur et justa ; si quis autem nolens acquiescere
* Duo mss., hunc Itabeal dolorem. h Iidem mss., quod dicitut, pro doceturt
459 S. EUSEBII 1JIER0NYMI m

S. EUSEBII
HIERONYMI,
STRIDONENSIS PRESBYTERI,

COMMENTARIOMJM
IN

EPISTOLAM A» EPHESIOS

LIBRl TRES. I

|Jr*lagtt^

537*538 Si quidquam est, Paula el Eustocbium, A unicuin viduitatis excmplar, nefacile malcdicisetin-
quodinhacvitas.ipienternvirumlciieat,elinier pres- vidis opusctila mea tradalis : neque delis sanctum
surasct turbinesmundi oequoanimo manere persua- canibus, et margaritas mittatis ante porcos (Malth.
d.cat, id esse vel primum reor, mediialionem ct VII).Qui cum bona imiiari non queant, quod solum
scientiiim Scriplurarum. Cum eiiiin a eoclcris ani- facere possunt, invident: etin eo se docios erudi-
mantibus hoc vc! maximc dlfleramus, quod jationale tosque arbitranlur, si de aliis detralmnt. Qiiibus ob-
animal sumus ei loqui possumus : ratio autem omnis seerorespondealis, nt ligant ipsi siylum, iria ut di-
et sermo divinis libris conlineatur, per quos ct ciiur verba conjungant, sudent paululum, experian-
Deum discimus, et quare creali sumus non iguora- lursemetipsos, et ex labore propriodiscanl ignoscere
mus : miror quosdam exsiitisse, qui aut ipsi se iucr- laborantibus. Scitis enim et ipsoe quod ad boe me
tioe el somno dantes, nolint quse proeelara sunl di- explanaiionum opns, inviium et retraetaniem com-
scere : aut cseieros, qui id studii liabeni, repreben- puleriiis. Non quo ab adolescentia, aul legere um-
dendos putent, Quibus cum possim disiriclius re- quam, aiitdoctosvirbs ea qusc nesciebam inlerrogarc
spondere, et breviler eos vel offensbs dimiliere, vel cessaverim, et meipsum tintum, ul plerique, ba-
placatos, mullo esse melitts Scripluras legere, quam buerim niogislrum. Denique nuper ob banc vel
augendis et cumulandis opibus inbiare : illud dicam, " maxiine causum Alexandiiam perrexi, ut vidercm
quod vcl apud iniqnissimum juJicem obiineam, pln- Didymum, et ab eo in Scripluris omnibus quse hahe-
cere niihi oiium meum, ei solitudineivi omni celebri- bam dubia sciscitarer. Sed cuiii aliud sil proprios
tale jucundiorem videri. Et quomodo ego non repre- libros componere, verbi graiia, de avarilia, el dc
bendo, rion damno quod faciunt: ila illos incplias fide, de virginilaie, !de viduis, et super unaquaque
meas niilii debere concedere. Parumeloqucns smn, materia tesiiiiioniis Scripturarum hinc iude quoesitis
quid od te? diserliorcm lege. Non digne Groeca in eloquentiam jungei'e sseeularem, el-pene in coniinii-
Latinum transfero : aut Grsecos lege (si ejusdem nibuslocis pompaticum jaciare sermonem : aliud in
linguoe habes scieniiam); autsi tanliim Laiinus es, sensum propbela; et apostoli ingredi, intelligere cur
noli de graluilo munere judicare, ei, ut yuigare pro- scripserini, qua senljentiam suam roiione firmave-
verbium est: Eqni dcntes inspicere donali. Numquid rint, quid Iiabeant.in veteri Lege proprium ldumoei,
te manu conserla in jns trnlio, quia nosira non scri- ' Moabitoe,Ammonilse, Tyrii, Philisiiiin, iEgyplii, et
bas [Forte legas]? Me imperitior quisque leclurus Assyrii; quid rursum in novo Teslamenio tiomani,
est : luarforsiian dicia si scripseris, Tbllius admira- Corinthii, Galaise, 1'hilippenses, Thessalonicenscs,
bitur. Numquid aut Tertullianus beaium M.iriyrem Hebroei, GcJossenses, et quam nunc ad Epliesios
" Episiolam liabemus in manibus. Necesse csl enim,
Cyprianum, aui Cypiianus L-.ictaniium, aul Lactan-
tius Hilarium delerrnil a scrilvendo? Taceo de cx'e- ut jnxta diversiiates locorum el temporum, el homi-
ris minulalibus, qui mecuin in libris suis garriunt. niini, quibus scriptse sunt, diversas el causas, et ar-
Nisi ct parva fuerint, magna eminere non possunt. gumeiila, et origines babeant. Et quomodo beatus
Primum non dicilur, nisi secundum sequaiur et ler- Joaniics in Apocalypsi sua ad sepiem scribens Ec-
tium. Ad summa non scandimus, nisi p.er 5SS~ clesias, in uiiaquaque earum specialia, vcl viiia re-
540 ma gradiamur. Quamobrem obsecro tam vos prehendii, vel virtutes probal : ita et sancius apo-
quaein prsesenliarum esti», quam sanclara Marcellam, sioltis Paulus persingulasEcclesias vulneribus mede-
441 COMMENTARIORUM1N EPISTOLAM AD EPIIESIOS PROLOGUS. 4'$
turiilatif, nec ad instar imperiti medici unocollyrio A lem sciatis eos qui in Epheso crediderant, dacmo»
omnium oculosvull ctirarc. Ei quia jatn sid Galaias, niacis pr.-rstigiis et magioe fuisse artibus obligalos ,
orantibtts vobis, anle paucos dies quid nobis vide- in eisdem Aposiolorum Actibus replicaiur, et dici-
retur, expressimus : nnncad Ephesios transeiindum lur: Plurimi quoque eorum qui curiosa gesserant, com-
esi, mediam Apostoli epislolam, ut ordine ita el portanles libros, combussetunlcoram omnibus, el com-
sensibus. Mediaui autem dico, non quo primas se- putaventnt prelium eorum, el invenerttnt argenii quin-
quens, exlremis major sit; sed quoinodo cor anima- quaginta mitlia : sic potenter verbum Domini crescebat,
lis in medio est: ut cx hoc intelligalis quanlis diffi- el conforlabatur (Act. xix, 19). Haecidcirco universa
cultaiibus, et quam profundis quavslionibus involuta replicavimus, ut oslenderemusquareAposlolus in liac
sit. Scribebat ad Ephesios Dianam colenlcs non vel polissimum Epislola obscuros sensus et igno:a
lianc venalricem, quee arcuin tenet, atque suc- soeculis sacramenta congesserit : et de sanciarnm
cincla esl, a sed jllam mullimammiam quam contrariarumque virlulum docuerit polcstale : qui
Graici 7roM;»aoTovvocant, ut scilicet ex ipsa sint dseinones, quid valeant, quid ante fuerinl, et
541*542 quoque effigie, mentireniur omniuin quomodo post adventum Chrisli stint diruli alque
eam bestiarum etviventium esse nulricem. Scribebat destructi. De quibus ail: iVon est nobis pugna adver-
aulem ad melropolim Asiav civitatem, in qua iia ido- B sum carnem el sanguinem, sed adversum principatus el
lolatria, et qttod semper idololatriam sequiiur , ar- potestates : adversus reclores tenebrarum istarum : ad-
tium b magicarum proesiigiseviguerani, ulDenielrius versum spiritualia nequitim in cmleslibus ( Ephes. vi,
diceret, et magnw dew lemplitm Dianm in nihilwn re- 12). El in alio loco : Petmanebo aulem Ephesi usque
pulabiiur -, destruelur quoque magnitudo ejus , quam ad Penlecosten. Ostiutn enim mihi apetlum est ntagnum,
cuncla Asia et uuiversus orbis colit (Act. xix, 27). et efficax; sed adversarii mulli (I Cor. xvi, 8, 9). Per
Deuique tricnnio ibi Apostolus moratus est, nocle cl mansit auiern Ephesi usque ad Pentecosten, tempus
die Dei Evangelium prsedicans, ut, idololatriai aree loeiiiioeatque victoiise, quo non flccliniusgenua, nee
destrucia, facile minorum urbiuin templa caperen- curvainur iu terram : sed cum Domino resuigenies
tttr. Hoc ipsum Scriptura refcri (|iioinodo Paulus ad ad coeioruin alta susiollimur. Et perniansii : quia
Epliesios sermocinetur, dicetts : Quapropter vigilate, apcrium ei eral oslium, el non osiium modicum ,
recordanles quia triennio nocte ac die non cessavi cum sed niagnum, ut vinclo forii atque superato, domuni
lucrymis monere unumquemque tesirutn : el nunc com- ejus invaderei, spoliaret, everieret, etcaptivam du-
mendo vos Deo , el verbo yraliw ejus , qui polens est cerei captiviiaiem (Mauh. xn) : qui salelliium suo-
mdificare et dare vobis Itwredilaiemin sanciificaiis om- rum agminibus 543'544 congregalis, lota contra
liibus (Act. xx, 51, 32). Indigebant eniin comtiieu» G Ajiosiolum acie dimicavit, ct viclus esl. Qni siut
daiione Apostoli ad Deum, quos lanto leinpore d;«- aulein Ephesii, et binc vel iuaxime comprobalur,
monum error lenuerat, et sciebanl esse spiriluales quod sicut Joannes mysieriiim nativiialis antiquse
aliquas polesiaies, et in extis alque angui iis et divi- Domini relaiurus, in pectus ejus recuhuii, eldepti-
iiiiiionibus quaindam similiiudinem (livimlalis agno- rissimo foiite hausil rivuliimdoctrinarum (Jotin. xin
veranl. Uude rursum ad eos loquiiur : Propter quod et xxi) : ila et hi iu abeunlis Pauli collum ruciites
contestor vos in die hac, quia mundus sum ego a san- (Aclor. 20), osculis aique couiplexibus suis indica-
gttine omiiium. Non enim sublraxi qtto minus aniiun- verunt uniim se cura eo scieuiioe bahere tbesaurura,
liarem vobis omnem voluniaiem Dei. El in alio [ Al. et magislri desideriuin lacryniisconteslalisunt. Illud
codeiii] ioco : Quomodo nihil sublraxerim eorum quw quoque in pncfaiione cominoneo, ut sciatis c Orige-
vobis proderanl, quiu annuntiarem, et docerem publice nem tria volumina in hanc Episudaiii conscri|isisse,
el domejtice (Ibid., 20). Legerat in Ezechiele (Ibid., qtieni et nos ex parte secuti snmus. Apollinarium
20, 27), quod speeulator qui populo hostium non etiatii ct Didyninin quosdam comirenlariolos edi-
pravdixisset adventum, sanguis civium exigereiur de disse, e quibus licei pauca decerpsimus, ei noiumlla,
manibus ejus , ct propterea omnem se volunlatcin qusenobis videbanlur, adjecimus, sive sulitraximhs,
Dei , el universa quoe illis uiilia furent annuuiiasse D ut siudiosus slatim in principio leclor agnoscat boc
memoravit, ut liber es^et a sanguine eoriim. Ut au- opus, vel alienuni esse, vel nostruin.
a Sciunt hoe cerlissime, qui veierum Etbnicorum Ceres exslructa. Nobis lametsi multu occurrant ad
legerunl scripia, sive in aniiquis liiiitiinis ac staiuis viiiiiicandiim AuctoreiVilioslruni certi>sima Yeierutn
jiiaiidiio.iim iliud siiuiifacruiii Dinue Epliesi, a qua testiiiioni:i, satis aliunde fuerit luculeniissinium
sibi uibe et nouieii a-civii, veneratiimi babinim, isiuil Apuliiii lib. ii Milesiaiuin opposuisse : Phwbi
etiainmim speciat. Niliilo.Miciushanc vulgo uotissi- sororem (profecto nnn Orercm, >ed Diauam) parlu
mam historiam conalus cst Peirus Faber aeri dispu- fwarum medelis lenieniibus recreato , populos edu-
laiione, hocque Hierouyini lesiimonium lacessens, care, ptmclarisque delubris Ephesi venerari.
convcllere, pernegans Dianam muliimaniiiiiam, quaj h lo.-igue iliud exemplum esi, quo scribilur Acl.
a venatrice alle succiucta dislingiiereiur, uinquam xix, 19, (juos una die magicos lihros Uammis Paulus
exslitisse; sed pro ea Cererem mantmnsam, Veicrcs Ephesi tradiilerat, quini|u:igiiiin inillium denariorum
ap;iellasse. Qttod ut cvincal, locum Miiiueii Felicis pccmiia coiiiput.uo jireiio consiitisse.
solliciiai, imino aperlissinie conuinpit. Cnin eiiim c Triuin horum scripioriini Oniiciiis, Apollinarii,
scntisissel ille : Diana interim est alie succinciu vena- et-Didymi commeiitarii in banc Episiolam jamdiu
liix, et Eplmsia mautniis muliis, et verubns exsiructn, olim ijnercidcruiit.
Jegi vult Faber : Vmulrix Epltesia, et iiiammiswutiis
. #45 |S. EUSEiJH UIERONYMl I [Ml
^—^——-^^*—-—"-^ ---—-..
— -- . '. . n. !. _ __ _ _

LIBER PRIMITSI

(Cap. I.—Yers. 1.) Pdultts apostolus Jesu Christi, A ex eo quod non eijat, in id quod est [Al. erat] a Deo
pervolunthtem Dei. Si per procposilio miiiisterium esse proliciens, nbn datori gratiam relcrat; sed sui
ejtis per quem rCs agiuir, bstendii, videlnr mibi in inerili et virtutis oestimet quod subsistai, statim quod
illaffi sehtehiiam sehsus iste congruere : Nento venit est esse deslruitur, et incipit non esse
qttod luerat.
ttdme-, nisi Patermeus aliraxeril eum ad me (John. Alii vero sfffipliciter, non ad eos qui sint [Al. suui],
vi, M ). Alque iia fiet, ut et illud qUod iii Joanhis sed qui Ephesi sancii et fideles siut, scriptum arbi-
Evangelio legitur : Omttia per illiimfacia sunl (Joan. trantur.
I, 3); baud dubiuih quin per Filium, non pravjudicet Et fidelibus in Cltrisio Jesu. Quoniam sanciificala
DOmino rioslro Jesu Chrisio, qiinsi ex eo mihbr sit, est mulier infidelfs in fratre fideli, et vir infidelis
qtibd Patris obteinperei voluhlati: quombdo et hunC sanclificalus est iri inbliere fideli (1 Cor. vn, 14). El
non prsejudicat Patri, quod per voluhtatem illius sunt vasa quoque sancta, et mutse pectides quoe Deo
Paulus apostolus JesuGhristi siL Alii verb ita locum mactaniur in templo (A'tim. iv et xxxi): proplerea
istuffi inielligunt. utPaulurtj apostbluiri Jesu Christi, eos qtios sanctos dixerat, vocavit et fideles : quia
per vbluntatein Dei. qui sil Chrislus, ostendi pritent: fides ex meiitis prppriae descendit arbilrio : sancti-
ut sleut Siipieiitia et Verbum, et virtusDci.et veritas ficalio vero exsanctificantisinlerdum, absquevolun-
elresurreciio, et via dicitor : ila eliam voluntas ap- B lateiiostra, Suthilnur largilaie.Quod antem ait, fi-
pelletur. Nbnriulli iiihil referre exisiimant, utrum delibus iii Christo Jesu, et hoc ad disiinclionem dili-
per voltiritaleffi Dei; an ex Dei dixerii voluritate : geniissimse obseryatiOnis est posilum. Sunt quippe
quia bis proepoSitionibus Apbsiolus iiidifTerenter uta- plures fideles ; sed.non in Christo Jesu. Si quisred-
tur : et idipSum significare , per. vbluntatem Dei, daf depositiiffi; si qnis <~commendata non abneget,
qubd si dixiSsetj ex Voluniate Dei. fidelem se amiciim exhibeat : animam ffiagis quam
Sdnciis omriibtisqui silnt a Epliesi. 545 Quidani .fidem paratus sit d! prodere, quod de noiinullis phi-
curiosius qjjamhecesseest, ptitant exeo quodMoysi losophis legimiis (et ne illi satis gloriarentur, Alhe-
dictum sil: Htec dices filiis Isfael: Qui esl, misit me hiensis nieretrix perpelravil), iste quidemfidelis esl:
(Exod. iii ,ii); etiaffi eos qui Epliesi sunt sancti ef sed non est fidelis in Chrisio Jesu.
fldbles, essetitise vocabulo nuncupaios. Ut quoinodb (Vers. 2.) Giaiid vobisel pax a Deo Paire noslro ,
a sancto sancli, a jusio justi, a "•sapicnie sapientes: ei DomhiOJesit Cliristo. Sive ambo ad iilrumque,
ita ab eo qui est, hi qui sunt appellentur , ei jttxta lioe esi, et gratia et546 Pax>ta,n a(*Deuffi Pairem,
eunideni Aposlolum elegisse Deuffiea quoenon erant, quam ad Doihinumriosiruni Jesum Cbrislum: sive ad
lildestrheret ea quoe erant. Ipsani elianJ Scripluram singulos referendasiintsihgula, utgraliaad Deum Pa-
quie in testimonium adducta esf, ita edisserunt: ut IC trem,paxverorereraiur fldChristiim.Siquidemstatim
deStruclioiiem eorum quse eraiit, ex consequenlibus sequiiur : In latidein gloriw graliw suw : in qtta glori-
ihtetligamus ; Ul ribn, inquit. giotieiur omnis Caroin ficavit nOsin dileclo; ut gratia Palris in eb sil, quod
cphspecttt Dei (lCbf. i, 29). Si eniirt, aiunl, quispiam Filium pro saluie nostra dignatus est mittere : Pax
* Ex iiiferiori tnto cohtexiu liqriet, Hierbnymum qubdammodo hatnrii sancios eos dici ab Aposiolo ,
cUm Jianc sibi proponerel explieandani Episloloe ad quos Kpistola dala est: ad ejus insiar effiitiExod.
Paulinifi epigraphen , nomen proeiermisisse Ephesi. ni, 14 : Egosttm quisum, quo.dquidem jocose potius
Neque ex eo tanlum dico , qnod scitum vulgo cst, quam graviter pronhntiari videatur. Scd qnando in
nomiiilla exstitisse velera exeniplaria; cutri Groeca bac versamur disputalione , et illud obiler Tertul-
luiii Latina, quse non appoherent civitaiis tmmen : liani lesiiinohium, cjontendeniis a Mareiotie litulum
qnemadmodttm et alia, quoe non Epltesi prseferrent, Epistol.e inlerpolatum , ac Laodicrm siihstilutiim ,
sed Laodicew. Moveor autem ex eo potissinium, quod pro; Ephesi. Ecclesiic quidem , inquit lib. v contra
staiirii ex subnexa expositjone nolat S. Pater, quos- Maiicioh! cap. 17 : Veritale Epislolam islam ad Ephe-
dam hinc ( nempe quod nuiluin adderetur Ecclesia? sios hdbemus emissnfn, iton aa Laodicenos ; sed Mat-
siye urbis npmen)curtostus putasseeos qui Ephesi sunl cioii ei tiiulum aliquqndo inlerpolare gestiit, quasi et
sancti, et fideles, essevnimvocabulo nuncupaios. Alii in isto diligenlissimus explorator. Denique videri pro-
veto simplicitet, non ad eos qui sinl , sed qui Ephesi.]D piores ad fidem recehliorum inferpretum coujectu-
sancti et fideles sint, scriptum qrbifreiitur. Etenim s"i ras.;, qui iianc Epislolam opinantur encyclicarum
iiVproppnenda epigraphe , addebaiur Ephesi; jam more ad plures datam Asioeminoris Ecclesias; quare
nihil ferat isias recitare sententias, ,ne yerbo quidem ejus ad quam mittebattir , nomen ab Apostolo prav-
causaia Kvt'iypa.fmvarietaic aiil sllenlio : et taffien lerniisstim, ad huncfere modum : Sanelisqui sunl...
ambse cnm referuntur, uipote (jiiavprse cseieris loci ei ftdelibus in Christo, etc.
expiicaiiqni conferanij suo quoequeargiiiiiento ihdi- h iResiituimus, a sapiente, ad ffiss. veterumque
cat, yocem Ephesi in archeiypo desiderari. Caeterum edilorum fidem, seriemque conlextus, cum antea
nec omittamde priori sentenlia, notari absHieronymo esset, a sapieniia.
Basilium, qui libro n adversus Eunomium vetustis- c Hic quoque mss. prseferunt, commendata, pro
siffios libros laudat, qui absque addilo, ii> 'Eyeo-w, quo iantea legebatur, commodata.
legereht toZs ayiois rotf ouo-t, xat jrto-Totf, atque d Duo rass., paraius sil ponere.
adeo tSiaJovrar , sive per propriam dignilatem , et
m COMMENTARIORUMIN EPISTOLAM AD EPHESIOS LID. I. CAP. I. U9
vero Filii in eo, quod per ipsum Patri reconciliaU jA.dicti : sive certe, quod omnis benediciio spiriliialis
sumus, et destructo medio pariete, inimicilias in in Cliristo, Iicet in lerra sil, tamen de ccelesiibus
carne sua evacuans, feceril utrumque tinum. compuietur. Renedixil nos, inqnit, in omni benedi-
(Vers. 3.) Renedictus Deuset Pater Domini nostri clione spiriluali in cwlestibus in Chrislo : in sermone
Jesn Chtisti, qui benedixit nos in omni benediclione Dei, et sapienlia, el veritate, canterisque virlutibiis.
spiriluali in cwlcslibus, in Christo. Quoraodo secun- Dupliciter autem legendum : Bencdiclus Deus et Pa-
dum subsianliam atque naiuram Deus bonus, nos ter Domini nostri Jesu Chrisli; ui sit henediclus
communione sui effecit bonos, et loquilur ad Israel: Deus, qui universorum condiior esl, et Imcusque
Saitcti eslole, quoniam ego sanclus sum (Levit. xx, 7) : disiinctio; deinceps inferatur : qui esl el Pater Do-
ila ipse benedicttis nos praesiel esse benediclos. Dat mini ttoslri Jesu Chtisti, vel ila : ul Deus et Paier, ad
quippe legislator bcuediciiones, et benedictio Do- Dominum nostrum, in commune referaiur. Renedi-
niini super caput jusii (Prov. x) : cujus benediclio- tus Deus ejus qui assumpius est homihis , el Pater
nis cognonieiilum liabeiBarucft, qui in lingua nostra, cjus, qui in principio apud Deum fuit Deus Verbum.
benediciiitnsonat. Benedixil auiem nos, non in una Non quo alius assitmptns liomo, et alius sit sermis
benedictione, sed in cunetis. Non <|uo onines omnia qui assumpserit; sed quo unus atque idem prb va-
consequamur, sed dum singiili, vel singulas, vel plu- R rielaiecausarum.nuncsublimis, nunc humilis, prai-
res habemus ex omnibus, omnes a per singulas pos- dicetur.
sideamus. Et non in lerrenis benedielionibtis, sed (Vers. 4.) Sicui elegit nos in ipso ante conslilutib-
in spiritualiuus. Sunt quippe lerrenoe benedictiones, nem munili : ut essemus sancli et hnniacttlati cotam
babere quempiam liberos, alfiuei-e opibus, honore el ipso. Pro b conslitiitione mundi, in Groecoscripium
sanitale gaudere : quse terrena benediciio usqtie ad babet, c Tzpb/.v.taSolii; y.6o-p.ov; non idipsum aulem
irrationabilia jumenia descendit. Dicluut est qnippe /.ato-.Solvi, quod consliiuiio sonat. Unde el nos propter
de illis : Renedixit eis Dominus, el dixit: Crescite et paupertaiem linguoe, el rerutn noviialem , 548 e'
mtdliplicamini (Gen. i, 22). Spirituales vero benedi- sicul quidam ait, quod sit Grsecorum el sermo latior
ctiones incoelestihus suni: quia terra lienediclionem ctliitgua felicior, conabimur rion lam verbum Irans-
non capit spirilualem. Siquidem el benediciiones ferre de verbo, quod impossibile esl, quam vim
illoe quse in Leviiico Dei pnccepla servanlibus pro- verbi quodatn explicare circuiiu. KKTKSOW proprie
inittutitur (Levit. xxvi) : veibi causa, externis Gen- dicitnr , cum qui deorsum jacilur , et in inferiorem
tibus fenerare, plena esse horrea frumenlis, bene- locum iniiliturde sublimi, vel cttm aliqua res sumit
diclos esse in urbibus (Deut. xxvm) , benediclos in exordium. Unde el hi qui avdium fulurarum prima
agris, et cavlera his siinilia, iu prophelis non vide- C jaciunl fiindamenta /.w.ta.SzS),v/ha.i, id esl, deorsum
bimus [Al. videmus] expleia, bominibns, qui in me- iiiitiafundamenloriim jecissedicuntur. Volens itaque
loiis et in caprinis pellibus 547 erravcruiit : in Paulus ostcndere quod Deus universa sit macbina-
egesiale, in anguslia, in deseitis moniibus, in spe- lus ex nihilo, non condiiionem, non cteattifam alque
luueis et cavernis pelrarum, perseculorunf impetus facturam, sed XKTKSOMV , id est, initium fundamenli
diclinanics (Ilebr. xi). Spiritualiier ergo accipienda ad eum relulit : ut non jnxl.i Manicbwum , et cocte-
suntomni.i, et spiriuialia, non in terrenis locis, sed ras hiereses (quoe factorem el nialerjam pomint)
in coelesiibus exspectanda. Quod vero ait: Renedixit aliquid [Al. aliud] unde creaiuroe factae sinl, ante-
nos in or,ni benedictionespirituali in cwleslibus, quasi cesseril creauiras: sed omnia ex nibilo substiterinl.
jam in praueriio factum sit, et non in fuluro pro- Quod autem eleclos nos, ul essemus sancti et imma-
missum, idest, benedixit, et non benediclurus est, culati coram ipso, hoc est, Deo, anle fabricam
quoerilur qttomodo adhitc in terra nos posilos, cos- mtindi tesiaitts est, ad prsescientiam Dei periinel;
lesti benediciione benedixerit. Sive igilur quoil eon- ctii omnia futura jam facta sunt, el anleqnam fiant
versatio noslra in ccelis esl, el non stimus de mundo universa suni nota. Sicut et Paulus ipse pradesti-
isto; sed deposita imogine choici, portanms iniagi- aaiur in utero malris suav, et Jeremias iu vulva
nem superccelestis : et in carne non vivimus, sed in " saticlificatur (Jerem. i), eligitur, roboratur, et in lypo
spiritu : et iliesaurizamus nobis in coelis ubi et cor Chrisli prophela genlibus miltitur. Alius d vero qui
babemus, dicimur nunc ccelesli benedictione bene- Deum jiisluui conatur oslendere, quod non ex prifi-
BCirterciensis ms., onnies vel singulas possidemits. ri> numero vigesimo lertio ad alterius finein usque,
h Hieronymus cum favoris in Origenem purgare leclores consulant, ipsique dijudicent, auctores su-
suFpicionem yoluii, hosce cumprimis Commenlarios nins.
in Pauli episiolam ad Epberios, uipole quibus pro- c Ex hoc loco intelligiiiiiis quantum sibi tribuerint
baii sua possei fides, Rufino calumniaiili opposuil. Erasmus et Marianus in ediiione Grsecarum leciio-
Hic avide oceasione arrepta, et quaerens in scirpo num : neque vero ex codicibus Hieronymianis, sed
nodum, hosinet libros iniquissima diligeniia expen- ex proprio ingenio hic omiliunl prseposiliontim npb,
d:t, inque Origeniani sensus inyidiain perverse tra- adduntque articulum TOO,qui non legitur in Graco
bit. faclo ab his verbis accusandi iniiio. Nos qua-dam conlexlu S. Pauli, neque in exemplaribus manuscri-
subinde pro S. Dociore contra Aiiuileiensem pres- ptisd hujttsce commeniarii S. ilieronymi. MART.
byterum auiniadvertemus; sed quando ipsa raiionum Jluuc aliom, cujus hic dissimulal nomen, Orige-
momenta ob oculos ponere per nolarum angusiias nem esse non diffiiemr S. Patcr in Apologia comra
non licet, ut ipsos invcclivarum Rufini Iibros, a prio- Rufinum ; seque ita, quod nomcn ejus lacueril, excu-
447 S. EUSEBII HIERONYMI i Ul
jndicio scientioe suse, sed ex merito electorum unuin- i\. Reo Epbesii sunt, et falsum est Iioc quod dicilnr:
quemque eligat, dicii, ante visibiles creatnras, coe- Noiijustificabitut in conspectu tuo omnis vivens. Aut
liim, lerram, maria et omnia quoe inlra ea [Al. in si nemo jiistificaiur 550 in conspectu Dei, fal.-um
eis] sunt, fuisse alias iuvisibiles creaiuras, in quihus esl quod prxcessil, saneios et immactilalos esse in
et animas, qu,e ob quasdara eausas, soli Deo nolas, conspeciu Dei, ajdquod bifariam est respondendum.
dejeclie sinl deorsum in vallem islain lacrymarum, Nonenim ail Paiilus: Elegiinosanie constiimionem
i.n locum alfllctionis et peregrinalionis nostroe, in nnindi, cum essemus sancii et inimnculati; sed, ele-
qup sanctus consiilnius orabat ut ad sedein prisli- git nos ut essemus sancti et imm.iculaii, boc esl, qui
nam reverleretur, dicens : lleu milii, quia incolatus sancti et imniacujaii ante non fuimus, ut poslea es-
meus prolongatus est ! habitavi cum habiianlibus [Al. semus. Quod el de peccaloribus ad melioraconversis
habilaiionibus] Cedar, multum pereyrinala esl anima dicipotest, et sfabit illa scnientia : Non jusiifica-
mea (Ps. cxix, 5). Ei in alio loco : Miser ego homo : bitiiriu conspeclu luo omnisvivens, id esl, in lota vila
quis me liberabitde corpore morlis hujus ? Et: Meliusest sua, in oiniii quo in miindo isto convcrsalits [Al.
549 twerli, el esse cum Christo- Etalibi: Aniequam yersatus ] est temporc. Qtiidein ita intellecitira , et
humiliarer ego peccavi(Ps. cxvm, 07). ei caviera his adversum eum fajeit, qui antequam miindns fieret,
sitnilia. Itaqne prihsquam animoe, inquiiini, prscci- B animas dicil eleclasesfe proplersanclilalem el nul-
pilarentur in a miinduii), et mundus ex aninialius lum viiium peccauvrnm. Non enim, ut anie jam dixi-
[ Al. animalibus ] fierei cum habiiatricibus suis, in mus, eligiinlur Piiulus, et qui ei similes sunt, quia
infiihum ipse dejecius, elegit Paulum Deus ei ei si- erantsancii el immaculaii; scd eligunlur et prrede-
miles coram se, qui erant sancli et inmiaculaii. siinanlur, ut iu conseqiicnli viia per opera aique
Nemo auiem ebgilur nisi de pluribus : et ubi sunt virtutes sancti et immaculati fiani. Deinde et sic
aliqui viliores, ibi eleciio perpciratttr. Quomodo au- sentiendum est, quia non dixerit : Nonjustificabilur
tem in Babylonia captiviiate , quando a Nabuchodo- in conspeclu tuo qttispiam vivens; sed , omnis vivcns,
nosor in Chaldieam abductus esipopulus, missi stinl id est, non jusiificabunlur omnes : jusiificalHmlur
proplietee Ezecliiel, Daniel, tres pueri, Aggasus, Zi- vero aliqni.
cbarias, non quo el ipsi ineruerint capiiviiaiem, sed i (Vers. 5.) In chnritate prwdeiliuans nos in cdo-
iit esscnl in sulatio caplivorum : ila el in illa deje- plionem filiorum per Jesnm Christumin ipsnm. Dupli-
ciione niundi eos, qui antequam mundus fierei, citer legendum , u|t charilas vel cum superioribus,
electi erant a Deo, missos esse in erudiiionem et vel inferioribus copulelur. Cnm superioribus ita :
magisterium aiiimarum peceatriciura, ut ad pr*di- ul esscmus sancli et immactilali coram ipso in chari-
caiionem eoruiu reverlereniur ad eura locum unde G iale', et posiea sequatur:prwdestinans nos in itdoptio-
corruerant: et boc esse quodaMoyse in octogesimo nem filiorum per Jestim Clirislum in ipsum [Al. ipso].
nono psalmo dicaltir : Domihe, refugium factus es Cuin inferioribus auiem sic : in charitaie prwdesii-
nobis in generatione el generalionem: antequam mon- nuns nos in adoplionem filiorum per Jesum Christttm
tes firmarentut, el fierel lerra, el orbis terrarum in ipsum. Differeniiam vero Grseci sermonis h T.po-
(PsctL LXXXIX, 1). Quod scilicet aniequam muiidus ooto-Kjet bpio-Ohto; Laiinus sermo lion explicai.
fiereti et uuiversa geneiaiio principium sumeret, Superior quippe sermo ad eos referlur, qui aniea
saiiciis suis Deus refugium fuerit. Quod autein aii, noi) fueruni, el priusquam fierent, de liis cgiiatum
«f essemussancli et immaculali cotamipso, inter san- est, et posiea substiterunt. Inferior vero de co quem
cluin ct imniacul.iium hoc in erest, quod sancius el nulla cogilatio, voluntas nulla prsccessil, sed semper
iminaculatus qtioque inteliigi pnlesi, immaculatus fuii, et numquam ut esscl, accepil cxordittm. Unde
vero noii slaiini et sanctns. P.irvuli quippe immacu- recte nrinc de his qui cum ante non essent, postca
lati suul, quia inlegro corpore iiullum fccere pecca- subsiilerunt, dicitur npoopicBhte?.De Filio vero, boc
tum : ettamen non sancti, qtiia sanciiias voluntalc est, de Domino nqslro Jesti Cliri^to, in alio ioco
et studio comparaiur. El quod immaciilaius dici po- scripium esl bpio-Bhiot;,quiaseinper cum Palre luit,
te-l ille qui peccata non fecit, sanclus autem is qtti D 551 ct numquain Cum ut essel, voluntas paterna
virtiitibus pleuus sit, juxta illud quod in quodam pnecessil. Ex quo colligitur semper Palrem, sempcr
psalmo scribilur : Qui ambulat sine macula, et opera- iuisse Filiutn, et in quibus a;lernitas coivqualis esl,
tur jusii&am (Psal. xiv, 2). El in Canlico caniico- eamdem esse nalurain. Ncc non eliam hoc iuferei:-
ruii.i.: Toia speciosa es, proxima mea, et ntacula non dum, quod cum prai~desiinetrios, sive pravfiniat [Al.
esl in te (Canl. lv, 7). Quseriiur quomodo sanclus deliuial] Deus, in adoplionein filiorum per Jesuin
quis et immaculalus sit coram Deo, cum propheta Christum : tamen non ante lilii csse possumus [Al.
leSletui', dicens : Non jusliftcabitur in conspeclu tuo possimus], nisi Filii ejus Jesti Christi fidem cl in-
omnis vivens. Aut enim sancli el immaculaii coram - telligeniiam recipiamus. Et ille quidem natura Filius

sat : Qnia Commeniatoris offichun e$t, muliorum "Cistercieiisis ras., prmcipitarenlur in profundum.
sentenlias pontre, el hoc me faclurum ht prwfulione Porro conrerendus Rulimis lib. landato, num. 26.
bl lileiil IIIF. npotipto-OivtO';
el bpiaOivto;, fcrme
promiscram, et:am Oriyenis absqtie invidia vomiiiis
ejns Explanaiionem posui, dicens : Alitts vero qui rcci:iis, :
jjeumjuilttm conaiur ostcndere, eic.
 449 COMMENTARIORUMIN EPISTOLAM AD EPHESIOS LIB. I. CAP. I. 450
est : nos vero adoplione. Ille numquam Fiiius non A veritale, jusiiiia, pace, rcdempiione, cavtorisquc vir-
fuit : nos anlcquam essemus, pra?destinaii sutnus, tulibus, nulluin bonuin inlell gi potest. Nec pttian-
et lunc spiriiiiitiiidopiionis accepiinus,quaiido crcdi- dum quod in Latinis codicibns babelur scripium
dimtis in Filium Dei. esse, in diieclo filio suo, sed simpliciier, in dileclo;
Secuttdum placilum volunlalis suw. Verbum sOSo- ei si quidem esset additum, dilecio Dei, vel dilecto
v.tav, quod Lalinus " sermo inlerprclalus est, placi- Palris, esset simplex inlclligcniia, el oninium opi-
/u»i,'apud Graecos compositum est e\ duobus inte- nione vulgaia, quod Dominus nosler Jesus Christus
gris, «ir6 TOOEV, v.alTOOAomv, a bene, et a placilo, diligereiur a Paire; sed non magnum aliquid pro-
quod nos possumus dicere beneplaciium, quia non prielati Filii concederemus, cum sic Filitts diiigere-
slaiim omne qnod placuii, el bene placere potest; tur, ut coetera. Diciiur qnippe ad Deum [.4/. eum] :
sed ibi lantum jOSoxtahoc est, beneplacitum dicitur, Diligis omnin, ei nihil abjicis eorum quw fecisti: Ne-
ubi qnod placuil, reete placiltiiii comprobaiur. Ilunc que enim odio quid habens condidisti (Sip. xi, 25 ).
atiiem sermnnem de HebraicoRESON(p3J"i), Sepiua- Aul si cssct opposilum, in qua gratificavit nos in di-
giutu interpreies translulerunt, rehus novis,nova lecto prw omnibtts, universus scrupulus fuisset abla-
verba fingenlcs. linadunt ilaque in boc loco occa- lus, quia ei pairiarclias el prophelas, el onines san-
sionetii, qui anie conditioneni mundi, animas ptiiaul B cios viros sciinus a Deo fuisse dilectos. Ntinc vero in
Cnm angclis et cseieris virtuium nominibtts in cos- eo quod ahsolute loiulus est, dicens : in dilecto, ila
lesti Jeriisalem fuisse versalas, quod nec h beuepla- inilii inielligendum videtur, ut subaudiatur, ab om-
cilnm Dei, necin laudemglorioe ejus, ei graliav pos- nibus. Si enim Christus, ul ssepe jam diximus, .«a-
sit inlelligi, alios nudos, barbaros, servos, debiles ; pienlia est, jusliiia , pax , gaudium, conlinentia, et
alios divites, Romanos, liberos, sanos : iguobiles, celera, ha*c viriultim vocabula eliam hi qtti sequi
vel nobiles in diversa orbis parle generari, nisi -ueipieunt diligunt,el nullus lani confcssi sccleris
causav praicesserint, quiLusex merilis hsrc anima- esl, ul non sapieniiam et jusiiiiam ainare se dical,
rum unoqti.Tque soriila sii. Et illud quod ad Roma- Qiiomodo el de subslnniia Dei omniuin hominum
r.os scripliim se qtiidnm puiant nosse, ncc noruiil : consenlii opinio, quod divinasit, el nullius sensu fa-
An non Itabel potesiatem figulus de eadem massa fa- cile coinprehendaiur, errat vero unusquisque, duin
cere aliud vas in honorem, aliud in conliimeliam lalein, vel lalem eam putat : iia et Cbrislum, secun-
(Ront. ix, 21)? ad euiiidem sensuni relerunt : ut dum 5K3 '*! II"°J diversas virlules sonat, onihes
quomodo vita hona, sive mala, laboriosa, vel facilis, diliguut, licel plureslaclis non possini probarequod
frusira in isio mundo agitur, nisi credamus Dci fu- diiigiint. Isie est dilccltis qucm scstiuio et in Isaia
tnruui judicium esse ; ita et divcrsilas in hoc muiido 'C bignificari : Canlabo dilcclo canticum dilecti vinem
nisccntiunj jusiitiam Dei arguat, nisi animarum me- mew (IsUi. v, 1); et: Vinea facla est dilecto; el in
rita pracesserint. Si enim, inquiunt, ba-c noii ita vigesjijto octiivo psalmo : Conleret Domitius cedros
nccipiinus, nec beneplaciium 552 voluntatis Dei Libani, et commintiei eas, ul vitulum Libani, et dile-
erii, uec in laudem glorise et graiise ejus °, alios clus sicut filitts unicornium (Psal. xxvm, 6).
elegisse aute constiiuiionem mundi, ut essent sancli (Yers. 7.) In quo habemus redemplioncm per san-
el immaculati, et baberent adoptionem per Jesum guinem ipsius, remissionem peccalorum. Ille redimitur
Christutn : alios-uliimse condiiioni, et poenis perpe- qni capii vus esl, el in hostitim veniens polesiatem liber
tuis desiinasse. esse desivit: iia el nos quidam dicunt in hoc miindo
(Vers. 6.) In laudem glorim gralim suw, in qua gra- csse captivos, cisub principibtts et potestatibus jugo
lificavii nos in dileclo. Quse laus, inquiunt, glorise serviiutis leneri, nec anie vincias c.iienis explicare
gratioe Dei esl, alios gralificare in Cbrisio, alios manus, et oculos sursum atiollere, nisi redemplor
avlernis protparare stippliciis : amare Jaeob, ante- adyeneril. Sed qnis isie, aiunt, lamus el lalis, qui
quam oriatttr ex ulero; odisse F.sati pritisquam digna possit prelio suo lotum orbem redimere ? Jesus
udio perpcirarel, nisi cau-iv proceesserinl qu;e jusii- Cbristus Filius Dci propriuui sanpuinem dedit, el
tiam Dei probent? Omnis ergo graiia qtiain conse- D J nos de serviiuie eripicns libcrlate donavit. Et revera
quimurin gloriam, el laudcm ejus qui nos justilicavit si hisloriis gentilitim credimus , quod Codrus, et
[Al. gnitificavit] in dilecto, hoc est, in Domino no- Curtius, el Decii d Mures pestilentias urbiurn, et fa-
slro, et Salvatorecompletur:qui.i absque snpientia, mcs, et bella suis iuorlibus rejiresserinl, quanto
a Vorulam, sermo, qua; deerat, nosiri intcrse- alioquin erndili viri. Codrns ilaqiie, rex Atlienion-
rtint mss. sium, pro palrioe salole.cerlissimte se morii nhjecia-
h Verim li»gerit, t:cc secundum
beueplacilum Dei, vit. Respoiisum. eitini acceperant Peloponenses , iia
Rn'iTiiis |:b. u, niim 27 et seq., qucm videsis. demum si^ imperaturns, si hoslium regein m.n occi-
'• Addit idem Riifinus bicverbnm, dissent. Fefcllit ergo eos habitu ineiidici, eosque iu
d Ex-criptores anlii|ui nescierunt referelttr.
Decins fuisse suam necem per jiirgia provocando, a millo coaniltis,
rogn tniiiatiis Miircs (ut P. Decius Mus apud Valer. fecil fidem oracuio. Unde Virgilius ccloga quihiii hac
Maxim lili. I de Somniis, cap. 7): ideo sepaiatim le- habet:
gunt .'Ittrcs inler clades quas Decii et alii snis mor- Si quos anl Phyllidisignes ,
itbus repre-scrint. Huuc errorum, nec Erasmus, nec Aul Alconis liabcs Iaudcs, iul jtirgia Co:Jri.
Marianus Viclorius castigavit in sua ediiione, sed de Curtius vero, pramoinine Marcus, is est adolesccns
jiiemeiidalis inemeudaia seripserunt ambo, quamvis Ryiiiaiuis nobilis, qui se, pro salute patrjx', diis Ma-
151 S. EUSEBII filERONBII 452
magis hoc in Dei Pilio possibile "udicandum est, Jkshil (Joan. xyn,;21). Has divitias graliarum ille in
qtiod eruorc stio, non urbem unam, sed lotum par- se non fiicit vaciias, qui qu.iiiimn v.il.t bmnana fra-
garitorbeii)! Dupliciter vero saiiguis Cbrisii, et earo gililas , iiitilur, laboial, :iiqsio coutendil, et cum
intelligitur, vel * spirilualis illa atque divina, de qtta Apostolo loquiuir: Gratia ejus in me tion fuilc vacua
ipse dixit: Caro mea vere esl cibus, el sanguis nieus (I Cor. 15). Qui vero beneficii magnitudinem non
vere est poius (Joan. vi, 56); el: JVtsimanducaverUts recordans, ad ^deteripra delabitur, in isio dives
carnemmeam, et sanguhiem meum biberilis, non habe- gratia Dei , et opulenla largitio pauperiate te-
bitis viiam wteriiam (Ibid., 54); vel caro e' sanguis, iiualnr.
quse crucifixa est, et qui militisb effusus est lancea. (Vers, 9.) In qiitni sapientia et prudentia notnm no-
Juxla hanc divisionem ei in sanciis cjus diyersiias bis faciens myslefium voluniatis sum. Sapienliam et
sanguinis el carnis accipilur, ut alia sil caro quse.vi- ])rudentiai|j esse diversas, Sioici quoque opinantur,
sura est salutare Dei : alia caro el sanguis quse re- dicenles: c Sapipniia estrerum divinarum bumana-
gntim Dei non queantpossidere.Conseqiienter auiem runique cpgniiip ; prudeniia vero taiiium iiiorta-
post redemptionem sanguinis Christi, 554 reniis- lium. > Jtixia baftc divisionem possumus sapientiani
sionem accepisse scribimur peceaiorum : quia nisi inyisibilium , et visibilium accipere; prudeiitiam
redempti fuerimus, fruslra nobis peccala donaniu:. Rlvero tantum visibilium. Qnseiitur itaqtie quomodo
,Nec anie veniain accipere possunins delictorum , et pobis Deus, in qmnl sapienlia, et prudeniia nolum
servi esse cessamus, nisi pretium pronobis cruenlus 555 feceril niysteritim voluntatis suav. El quidem
quondain yiclpr acceperit. priiiiuin simpliciter aecipitiidum, quod inysierium
(Vers. 8.) Secundum divhias graiiw ejus qua [Al. yoluniaiis ejus, redemptio nosira sii, per sanguinem
quw] abundavit in nobis. Qui intelligit hoc quod di- Filii ipsius., e.l rjeniissio peccalorum, secundum di-
clum esl: Gtatia eslis salyaii,et jtonexoperibus {Epltes. vitias gratioe ejtis qua [Al. ijuse] abundayii in nobis.
n), et quinquagiiita el quingentorum denariorum in Quod scilicet nos in Domini passione credentes
Eyangelio debitorera (Luc.vii): quod qui plus diinit- :((juoeesi sliiliiiianon credeniibus) sapienliam possi-
titur, plus diligat: iste potest scire quod secundum deaniusalque jiritdentiam. Deinde(|iiod pcrScriptu-
diyitias suas Dei gratia abundaril in nobis: maxime ras suas nobis nola feeeril universa mysteria : quo-
in Ecclesia de gentibus congregala, quse aliena fuit inJQdpprimuiijcceluin , et terram macliinatus sit, et
a lestamenlo et promissionibus Israel, ciijus delieto iomriia quse inlra ea sunt, feceril, ordinarit atquo
iios salulem consecuti sumus. Ann.on est magnittido distinxerit: ul plhsmatus honvo, et usque nd passio-
graiiarum in Paujo, et in cseieris sanctis, de quibus nem Chrisii niundus impietus sit, quomodo ex visi-
dicitur: Nescitistjuoniam Angelosjudicabimus (I Cor. Q bilibus ea quse suiit invisibilia cognoscantur. Ad ex-
j, 3)?,etin alio |oco : In queni desideranlangeli con- iremum, quod eiiam ea quav in lerra sunt, sapicniia
tiderare (I Petr. l, 12): et rursum : Pater, da ut quo- indigeant aique prudentia. Quotus enim quisnue
modoego, et lu unttm sumus, sic el ipsi ht nobis unuin nostrum scit quidlsit illud quod aves in aera suspen-

nibus devovit. Nam cum terra in medio foro ingenli iium Sqmnilici belli induclq est Appio Claudio , etc.
biaiu desedissel, lesponsumque esset, non coitiitam Porrq absque cognomento Muriuni notissinii trcs
labem, nisi quisquaiu ex primoespeciei adolescehii- sunt ih Roffian.ihistoria Decii, pater, filius, el nepos,
bus sese in hiaiuin dejecissei,; Curtius accepiam a qui ad non dubiani morlem cucurrerunt, ut ait Cicero
patria yiiam, eidem iiiipenderc non clubiiayit. Con- l Tuscul. dispulat. num. 57 : Cum Lalinis decerlans
scenso igilur equo, siiiemora in biatuiri proecipitemse paler Decius, cuni Helruscis filius, cum Pyrro nepos.
projiicit. Liv. lib. vi. Tres Curtii se pro saluie reipn- Codri Atlieniensitiiii regis , et Curlii Romani equitis
blicoedevoverunt.Duoruni lan.ium.nieminitValeriiis. l|isioi'ii» ncmineiii latent.
I'ib. v de Pielaie erga Palriam, c.ip. 4, cjus scilicet ," ° Divinam hic el spiriiualein carncm Chrisii vi c.it
qui coiisuiatum in familiam suam priihus intulii, et Hierotiythus, qiiiajin sacramenlo Ettcliaristise divina
lilius ejustlem consulis, (jui patris exemplum seciitus yirtute' cousecraltir ; spirilualis ct invisibilis exisiit
est. De ulroqueValeriusMaxinius loco citato : liaque iii eo; ac tleniqiJa invisibiliier et spirilualiter sub
dignosci atduum esl, ultum Romanq civilas utilius .O specievisibili siiinilurel mandticatur. Quaiiivisaiiiem
habuerit Decios duces, an amiseril. Quoniam vitq hjs oninibtis modis sil divina caro el spiritualis: vera
eorum ne vincereiur cbstitil, mots: fecit rit vmccret. lameh ac subslantialis esi jttxta comparaimncm
Decii lamen tres fuei'unt, paler, filius el nepos, Ci- quam consequenter inslittiit idem Ilieronyinus , de
cero i Tusculan. : Nam cum Laiinis decerians pater diversitale sanguiiiis et carnis in bomiiieChrisiiaiio.
Decius,cum Helruscis filius, eliam cum Pyrrho nepos, MAIIT.— Atque lioc rursus notatum anle nos Mar-
se hostium lelis objecissent; elc. MART.— Notaium tianseo , spirilualem abs Hieronymo carnem dici,
et MarlianavoDeciis hoc fuisse cognomen Mures, ve- quod in Eucliaiistise sacramenlo spiritualis, aique
teresqiie adeo peccare editiones, quse separaiim le- irivisibilis sit, diviha taiiien el vera caro, ut e\ ipso
gunt JWures, iuterque eas nuiiieraiil clades, qttas e conlexiu liquel.
Deciis sua unus represseiit morte. Nos ad verissi- h Mque bene unus Cislerciensis nis., et qum mili-
mam leciionem assereudam quajdam laiidahimus An- tis effossa est lancea.
liquorum tesiiniunia. Cicero Pbilippiba XIII, n. 15 : c Nbianda lcctioicodicis Cisterciensis, parva, pro
Est eliam ibi Decius ab iilis, ul opinor, Muribus De- vacua: nam et scimus velustiora Latiiiav inlerprela-
ciis, elc. Levius lib. vm: Creuverecoss: T. Manlium libhis exemplaria prsetulisse olitn , parca, ex quo
Torqualum m, et P. Decium Murem. Tnm lib. x: Ambrosiastei', paupera, legisse dicitur, el paupet
Coss. novi Q. Fabius Maximus ni, P. Decius Mtts. Grsecus quoque variat texius in aliquot libris,iu qui;
DeiiHimFroniinuS de Aquseductibus : Appiu M. Va- biis est 7rTwx»)» P"-0' «ev»i.
itrio MaximQ, P. Decio fiurt cost. «nno xxi,post ini-
453 COMMENTARIORUMIN EPISTOLAM AD EPHESIOS LIB. I. CAP. I. 45|
dai,pUces in fluetibtis, a nec non hominum grcssus A non usi siiit translalores, cum istiusmodi licentia,
promoveal, el rabicm incitel besiiarum ? Sed qui di- dialectica el philotophia sicul in Grocco habenlur,
ligens lector est, slaiim nobis illtid ojiponei: Si ex assumpise siut. Nam et oratoies in epilogis, vcl anie
parte cognoscil Paulus, et ex parie prophetai, el [Al. inler | epilogos , in finc causarum propler me-
nunc yidet per speculum in affiigmaie (l Cor. xm), moriamjudicumeleoruin quiaudieie ucgolia, ctecor-
quomodo vel ipsi, vel Ephesiis, in omni sapienlia al- daiionem, id est, «vazsfa).Ktwtrtvsolent facere, ul quoe
que prudentia Dei my4erium revelatum esl ? Hac prius latius dispuiarani, hrevi postea sermone com-
ilaque uecessitate compelliniur mtiiare ordinem le- prehendanl, el unusquisque recordari eorum incipiat
ciionis, el facere : Secundum plactlunt voluulatis suw, quoe audivit. Sensus itaque in pravsenti loco isle est:
in luudem glorimgtaliw luw, in qua gratificavit nos in Omnis dispensatio quoe et ante mundum, et postea
ditecto ; in quo habemus redcmptionem per sanguinem esse coepil in niuiido, lam invisibilium quam visibi-
ipsitts, remissionempeccalorum, secundum divilias gra - litim creatiirarum, adveiilumDei 557 ^ilii pollicc-
liw ejus, qua abundabit in nobis in omni sapienlia el baiur. Quod Adam qui de paradiso ejecius esl, per
prudenlia, ul cum hucusque dbtinxerimus, quo sci- Salvalorem revocandus erat (Genes. ni). Quod in fa-
licet, omni sqpieniia et prudeniia, ad superiora jun- bricatione turris, lingnarum uniias scissa est (Gen.
gantur, deinceps inferamus : nolum faciens nobis B xi), in Aciibus apostolorum portendebal dona lin-
mysterium volunlatis suw secundum pluciliim suum. guarum (Aclot. n). Quod Isaac in lypo Domini, cru-
Polesl auiem et bac manente sententia, quod ex cem suam ipse portavit (Genes. m). Quod Samson
parte videanl, et ex parte prophetent, nunc in oinni sanclara comam nulriens, Dalilse pauperis dilexit
sapiemia et prudeniia, dici revelatum eis esse my- amplexus, et omnia cordis sui secreta confessus est
sterium. Non qtto ipsiVn oiniii sapientia et prudeniia (Judic. xvi), Salvatoris el Ecclesise ex Gentibus vere
mysterium didicerint, sed Deus in omni sajiientia pauperisei egenoeinysleriura significabal(Joan.xix).
sua atque prudentia, juxia quod consequi poteranl, In cruce ilaque Dominj, et in passione ejus recapi-
eis mysterium revelaveril. lulata sunl omnia, id est, universa in hac «vaxsya-
556 Secundum placilum suum quod propostiil in laiiio-ei suppulata. Quod ut manifesiius fiat, quoti-
eo in dhpetisaiione plenitudinis temporum. Supra di- dianoe consuetudiuis aliquod ponamus exemplnm.
xerat, secundum placilum volunlatis suw; ntiiic, se- Verbi causa: Viginli denarios erogavi, rursum quin-
cundum placitum suum , voluntate b detracta. Ibi que, etaliosquindecim; iriginlaqiioqueel lerdecies,
Trooopio-fiov, id est, prwdestinalionem ht adoplionem per diversa tempora dedi. Havc si in unum voluero
filiorum per JesUm Christum posuit: liic vero npbOt- suppulare, cenlenarii mihi numeri summa sucere-
«jtv, id est, proposilionem. Inter proedestinaiionem C scit, el in uno nuniero liabehoomnia quoe ante dc-
autem, et propositum, hi qui solent inter verba dis- scripsi. Sic iiaijue universa hiysteria et oinnis dis-
cutere, hoc asserunt ialeresse, quod jiroedestinatio pensatio vetustalis non solum quav in terris, sed
alicujus rei multo anie in menie cjus qui destinet etiam quse in coelis gesta est, in Christi passione
quid fuiurum sil, prsefiguret: Proposilum autem, completur. Cum enim semel mibi Chrisius passus
cumjam vicina sit machinatio, et pcne cogitationem fuerii, et sepultus, et resurrexit, et ad Patrero victor
sequatur effeetus. Qttod vero ait, proposuil in eo, ad ascenderit: non necesse liabeo veterem numerum ,
mysierinm referendum est: siquidem snpra dixe- quia in uno omnia teneo. Diligenter atlendite, quod
rat: ut notum faceret nobis myslerium volunlalis sum, non solum omnes historise Scripiurarum, quas in
quod mysterium dispensatio esi plenitudinis lempo- lcrra gestas Spiritas sanctus enumeral: sed etiam
rtim,uisiatuio temporeomtiiacompleaniur.QuoiPodo iu coelestibus quoe nobis ocultse suiil, in Chrisii
enim bseres quamdiu parvulus esi, licet ipsitis bona reeapitulata passione leneanlur.
sini, lamen necdum ei del-eiur boereditas (Galai. iv): (Vers. 11.) In quo el sorle vocatisumus: prmdcsti-
ita et niyslerium quod proedestinatum fueral a Deo nati secundum proposilum ejus qui universa operalttr
in adoptionem filiorum ejus, anle non poluit dispeit- secundwn consilium volunlatis suw. Verbum hseredi-
sari, nisi suo vcniret lempore. De quo et alibi num<- D tatis et soriis, per quas in Chtisti partem veniums,
ro singulari Paulus ait : Ut aulem venit pleniludo oslendit nos de alia poieslaie ad aliam iransmi-
lemporis, misil Deus Filium suum (Ibid., iv, &) : qui grasse : el sccundum illud quod in Deuleronomio
antevenire uon poiuil, nisi inyslerium leinporis ini- scriptum est : Quando dividebat Aliissimus
genlcs,
plereiur. citm disseminatet filios Adatri (Deut. xxin, 8), de an-
(Vers. 10.) Recapilulttre omnia in Chrislo, quw in gelorum dilionead parlem Domini esse iranslatos.
ccclis, el quw in terra [Al. addil stm(|, in ipso. Pro Et illi qtiidem aliena, et sibi vel commissa vel usur-
recapiiulare iu Lalinis codicibus scriptum est, inslau- pata tenuerunt. Iste vero recepit sua : ei.ascendens
tare [Al. testautate]. Et miror cur ipso verbo Grseco in altum captivam duxit
captivilatem (Ps. LXVII),id
» Perplacult isilioecnostrorum codd. alque rum et Latinos nonnullos Palres legisse constat liic
imprimis
Cisteraensium leciio, necnon, pro quo erat in vulga- loci,
tis anlea libris incotnmodo seusti, non necel. recapitulare, quod Hieronymo magis arridei
h In uno Cislerciensi, voluntate desttucia. juxla Groecum lextttm : dico Terlullianum lib. v,'
~ contra cap. 17; el S. Irenoei interpretem
Malim rescribi cum ex oraiionis proposiio, lum iib. i, Marcionem,
ex Groecoevocis significatu, recapUultitionem. Cseie- cap, 1.
 4p S. Ei StBil HIERONVMi j 45t1
esi, eos qui anle capti fticrant In perditionem, ipse A et nunc (;x parle jvidemus expleri, quia alia sit mer-
cepit iid viiam, ut redueeret 558 i" excelsum ; et ccs ejiis, qni voluntate serjualur Deuni, alia qui ne-
qtiiidainmoiio est capia eapiivitas, dum |ier secun- cessiiaie. Verumlomen sive per occ^sioiicin, sive
dam capiivitatem qui prius capii fuerant, liberan- jier veritaieffi, tantum Chrisius iiniiunlielur: dum-
tur. ConsideraiidUiii quod et bic npoopia-y.bget modo seiai, el s|)brans, el anie sperans, quod pro
irpbdso-i;,id est, prwdeslinalio et ptoposilitm, siinnl diversitale spei diveivasint prsemia recepluri.
posita sint, juxla quse operatur oiiinia Deus secun- (Vers. 13.) In quo el vos audiio verbo veritatis
ihim consilium voluntatis suoe. Non quo oiniiia quoe Evnngelii salutis vestrw, in quo el credenles signati
iu niiindo fianl, Dei volunlaie et cOnsilio peragan- eslis Spiritu sanctq promissionis. In quo : liaud dtl-
tur : alioquin et mala Deo poteriint imputari; sed bium qnin in Cbristo. Inler caeteros qui audierunl,
quo uuiversa quav facii, consilio faciat et volunlate, vhs quoque, Ephesii, verbum veritatis audistis,
qnod scilicct et ratione plena sint et potesiate fa- Evaugelium salniis veslrse, cui credentes, signaii
cientis. Noshominespleraque volumus faccre cousi- esiis spirilu reproffiissionis sancio. Videtur aniem
lio : sed nequaquam voluntatem sequitur effeetus. juxla ordinein leclionis non stare sententia, nec ei
Illi autehi nullus resisierc poiest, quiu omnia quoe quod pravlatum esl • In. quo ei vos audito veibo veri-
vbliierit, faciat. Vult antem ea queecumque sunt B tatis Evangelii salUlis veslrm, reddilum aliquid quod
plena ralionis alque consilii, vnlt salvari omues, et sequatur, quia staiimsecundo ponitur, JJI quo, quod
iu agniiioneiu veritatis venirc (1 Tiwi.ii). Sed, quia qnia superfluum esl, snblatum e medio potest lex-
ntilltis absqne propria volunlate salvaiur (liberi ttini reddere leciioni.i Hoc aulem patiebatur
r Paulus
eniin arbiirii stimus), vttlt nos booum velle, ut cum de nimio amore Chrisii, ut eum semper quem dili-
yoluerinius, velit in iiobis ei ipsc suum impiere gebat, eiiam supeiflue et exlraordinarie nominaret.
coiisilium. Qhod potestabsque nobis in omnibus Epislolis ejus
(Vei'S. 12.) Ut simus in laudem gloriw ejus, qui Jecior diligens invenire. Unde el nnnc secundo po-
ante speravimus in Chtisio. Si, spertivimus, lanliim siliun, itt quo ordinem deprehendiiur lurbasse sen-
[Al. ante] dixisset, in Christo, et non proemisissel, leniise, el anteriorem propositionem reliquisse pen-
ante speravimus, quod Graece dicitur TtpowlKc/.htttj, denlem. Neque verp parya laus Ephesiorum esl, non
essit iijiinifesiior scnsus, eos qtii speraverunt in proedicationeffi, sed verbumverilalis atidisse. Siqui-
Christo, sorte vocalos esse [A/..et esse] et prscdesii- dem itiierpriBdicaiibnem elverbum veritalismultam
natos secundum propasilum ejus, qui universa ope- essedistanliam,etinaliaEpisiolalegimus:JSit)firfrHfn,
raittr juxia consilimn volunlatis suoe. Nunc vero inqiiit, tneum et prwdicatio mea, non in petsuasibilibus
praq.ositionis adje.ctio ", ad illam nos infelligenliain C sapienlim verbis, sed in oslensione spiritus et virlulis
trahii, de qua superius dispuiavimus, eX|ioneiiies (I tor. xi, 14). Quxramus 560 diligentius, ubi
boc quod scripluni esl: Qtti benedixit nos in omni alibi scripiiim sit, rjuod verbum quis audieril veri-
benediciione spirituali, in cwlestibus in Christo, sicul laiis, ut ex collatioiie eorum possit perspicue Pauli
elcgit nos in ipso anle constitutionem mundi, ul esse- sensus aperiri: ubi quoque Evangelium nominatum
muS sancti et iinmacitlati coram ipso : quod scilicet sii, sive cum additamento, sive absolute. Verbi
sieuljam non benedixerit omni benedictione spiri- gralia cum additamento, Evangelium meum (Rom.
luali in coelesiibus, et elegerit ante consiituiionem xvi, 25), et Evangeiium JKSUChrisli (II Cor. n, 11),
iiiiindi: ila etiaih nunc sperasse smte dicamur in ei Evttngeliiimwterrium(Apoc. xiv, 6); vel quod nunc
('.hristo, ex eo tempore quo elecli cl pravdesiinaii, dieilur ad Ephesios, Evangeliutn salulis veslrw.
cl bcnedicli sumus in ccelestibus. Alius vero hoc Absoluie vero, ut cum loquitur de Luca, Ctyus laus
dogma non suslinens, quod ante fueriinus etspera- in Evangelio per omnes Ecclesias (II Cor. vm, 18).
verimus in ChriSlo, quam in isto eorpore degere: Signaiur autem qui audierit yerbum verilatis, et
muS, illo inlelligenliam transferet [Al. iransfert], ul crediderit in eo, spijrim repromissionis sancto. Quia
dicai: In adventu Domini Salvatoris, 559 quando Jivulti siint qui audieruni, el increduli peinjancntes,
in nomine ejus ontne genu flectelnr coelesiiiim, ter- D neqii.iquam sighaculura sancli Sjiirilus consccnti
resirinm el infernornm, et omnis linguaconfilebiiur, snni. Dicimr etad principem Tyri, Tu es signaculum
quia Dominus Jesus Christus in gloria esl Dei Palris similiiudinis Dei (Ezec. xxvm, 12). Signaculum au-
(Philipp. ni), cum ei fuerinl universa subjeela, alios leni Dei est, ul quoiiiodo prinius bomo conditus est
voluntale, aliosnecessilnie siibjiciendos, ei eos qui ad imaginem et sinjilitudinem Dei: sic iu secunda
anle proeseniiam majestatis ejus speraverint in eum, regeneralioiie qiiicifmque Spiritum sanclum fuerit
fuluros esse iu laudem gloria? cjns. et vocari consecutus, signetur ab eo, ei figuram condiloris
1 «jm),trtv.oTaf: eos vero qui reperti Itierint necessi- accjpiai. Qttserendum eiiam ubi alibi scripium sit,
t.ite credeules, eo temporc quo necdiabolus, el ari- spiiiltts repromissionis sancius : vel quid significel.
gcli ejus poierunl negare regnanlem, esse speran- Ego eniui xsiimoquiji sicut Spititus sanclus saiictnm
tes : sed noii in laudem glorise ejus. Quod qiiidcth fiieit eiirn cui fucrii iinfusus : ct spirilus sapienlioe,
" Riilinus, qnem conferas, Jib. I, nnm: 29, 50, et li:s jiie similia rectius ferme legii.
seq. Iiic iuierserit, id est, ante. Paulo quoque post, b ip,Gislercicns. nvs., Trjsoij^wowf.
^enedixerat, ei elegetat, pro bencdixerit, ct elegerit, i
437 COMMENTARIORUM IN EPISTOLAMAD EPHESIOS LIB. I. CAP. II. 458
sapienlem : el intelligenlioe, inlelligentem : et con- A promissionis sanetus, qui est arrhabo liseredilatis
silii, caulum aique consultum : et fortitudinis, for- nostrse, idcirco nunc sanctis dalur, ut redimanlur
tem : et scientise, scientem : et pielalis, pium : et et copulentur Deo in laudem gloriee ipsius. Non
timoris, timidum, Deique limore trepidantem: ila quod Deus laude alicujus indigeat,sed quo laus Dei
et spiritus repromissionis, vel spiritus Dei, sponso- laudatoribus prosit, cl dum per singula opera ma-
rem el Deum facit eum in quo habitaverit. Quo- jestatem ipsius magnitudinemque cognoscunt, ad
modo econtrarioimmundusspiritus immundum facit, laudandum eum miraculo stuporis erumpani.
etspurcam sibi domum prseparat spurcus habilator: (Vers. 15 seqq.) 562 Ptopterea el ego audiens
fornicationis quoque spiritus efficit scorlatores, de fidem vestram in Domino Jesu, et in oinnessanclos,
quibus et prophela loquiiur: Spiritu fornicaiionis non cessogralias agenspro vobis, memnriamveslri fa-
seducti sutit (Oseeiv, 12) : et nequam spirilus, ne- ciens in orationibus meis : ul Detts Domini nostri
quam facit bomines alque perversos : et ° davnio- Jesu Christi, Paler gloriw, det vobis spirilum sapien-
niacus, dsemones : qualisque fuerit liquor, qui novse tim et tevelalionis in agnitioneejtts, illuminatos ocu-
lesise infusus est, talem diu testa et odorem retinet, los cotdis veslri. Licet verbi ad verbuni expressa
et saporem. translaiio possil Apostolum diligenli excusare lc-
(Vers. 14.) Qui esl pignus hwreditatis nostrw in B 1 clori, quod videatur omnis sententioe scaiere con-
redemptionem adoplionis, in laudem gloriw ipsius. textus, el soloecismus fieri, lamen el in Groecovi-
Pignus Lalinas interpres pro atrhabone posuit. Non lium sonat. Unde et nos Gi'secispoiius calumniato-
idipsum autera arrhabo, quod pignus sonat. Ar- ribus respondentes, conabimur ita juxla sensum
rhabo enim fulurse empiioni quasi quoddara temperare :ordinem lectionis, ut dicamus Audiens
561 lestimonium, et obligamentum datur. Pignus. fidem vestram in DominoJesu, et in omnessanctos
vero, boc est, hixvpa-j, pro mutua pecunia opponi- ejus : vidensque differeniiam fidei veslrse in Dpmi-
lur: ut cum illa reddita fueril, reddenti debilum, num, et in omnes sanctos ejus, non cesso gralias
pignus a creditore reddatur. Rursuni in eo ubi ait: . agere, et inemoriam vestri facere in oratiouibus
In redemptionem adoptionis, non habet in Groeco , meis; ut Doffiini noslri Jesu Christi Deus, Pater
vtoSio-tov,b sed nepvKoi-no-iv,quam nos acquisitionem, autem glorise, det vobis spiritum sapientioe et reve-
sive possessionem,possumus dicere : nec tamen vim, lationis. Quod aulem sequitur : illuminalos oculos
scrmonis expressimus. Multa euim verba sunt, quse; cotdisvestti, itaperhyperbaion reddipotest :Propter-
nec de Groecoiu Latinum transferri valent, nec de, ea et ego audiens fidem vestram in Doinino Jesu in
Ilebraico in Grsecum: et reciproce nec de Laiino, agniiione ejus, illuminalos oculos cordis veslri, ct in
in Gravcnni,nec de Grsecoin Hebroeum. Quicumque, 'G omnes sanclos, non cesso, graiias agens pro vobis,
igitur non tantum Spiriltim sanctum, sed Spiritum, meraoriam vestri facere in oraiionibus meis, ut Deus
sanctum repromissiouis acceperit, simul conseque- Domini nostri Jesu Cbrisli Paler c glorioe del vobis
lur, et arrhabonem hseredilalis, quse hoereditasvitat spiritum sapientise, et revelaliouis in agnilionem ; ut
perpetua est. Et quomodo ex arrliabone aestimalurf sciatis qust!sit spes vocalionis vesiree, elc. Porro
qualis empiio fulura sii, et quse possessio : verbii Deus Doinini nostri Jesu Christi, Pater auteni glo-
causa , exdecemsolidis, centum solidorum villa, ett rise' ita intelligendus, ut quomodo Domiuus noster
ex cenium solidis mille solidorum possessio; ita exs Jesus Chrisius ipse est sermo, sapientia, veritas,
varielale arrhabonis, hseredilaiis, quoqueposlea se- pax, justitia, fortitudo, ipse sit eiiamgloria, secun-
cuturoc magniludo cognoscitur. Quamvis autenr(i- dum illud quod alibi dicilur : Apparebit gloria Dei
sanctus sit aliquis atque perfectus, et oraniura judi- (Levit. ix, 23): etin omni pene veleri Lcge, scripiuni
cio bealiludine dignus putelur : tamen ad fuluramn est super labernaculiiiu lestimonii visam esse glo-
hsereditatem ntinc arrhabonem est Spiritus conse-.. riam Dei (Num. ix). Et Psalniisla canit : Exsurge,
culus. Si autem arrbabo lanius, quanta erit ipsaa glotia mea, exsurge(Ps. cvu, 5).Quse gloria illumi-
possessio? Quomodo autem arrhabo qui nobis iri-i- nans suo fulgore muiidum, templum sibi de virgi-
buitur, non estextra nos; sed intra nos est: sic ett D nali utero fabricata est. Cujus templi Pater glorioe
ipsa bseredilas, boc est regnum Dei quod intra noss efficilur Deus. Et ubi Christus gloria est, ibi lantuin
est, in nobis versaiur inlrinsecus. Quse enim po-i- Pater dicitttr : ubi Jesus, ibi Deus ejus, absque ad-
test esse major hsereditas, quam coniemplari et vi-i- ditamenlo aliquo nominatur. 563 *slc igUur Deus
dere sensu pulcbriiudinem Sapientise, et Verbi, etil assumpli liominis, Pater vero gloriav, sapieniioe, ve-
Verilaiis, ei Luminis, ei ipsius ineffabilem, etmagni-i- ritaiis, dat credentibus in Fiiium suum spiritum
iicam Dei considerare naturam, oraniuraque quse R sapienlioe, et revelationis, ut sapientes fiant, et re-
[Al. qui]ad simililudinem Dei condita [Al. condili]H velata facie gloriam Domini cotiiempleiiiur. Quse
sunt, substaniiam conlueri? Iste autem spiritusre-:- sapientia el revelatio cum eos sapientes fecerini, et
* Regius ms. codex, ei dwmoniacos, dmmon;qua- i- lestantur : Claremontanus, Sangermancnsis , Am-
lisque, etc., quse Iectio non potest penitus repro-i- brosiaster, Hieronymiaster, aliique.
bari. MJLRT. c Duo Cistercienses mss. gtalim, pro glotiw proe-
h Veterem Latinam interpretationem ita ha-t- ferunt.
buisse, nonnulli eiiamnum codices, auctoresquee
PATROL.XXVI. 15
m S. EUSEBII HlERQNtMI 460
mysleria illis occulta aperuerint : siatim sequitnr A et.: Tu es pars iiwredilalis pim et calicis mei
ut babeant illuminatos oculos cordis. Ex verbis (Psal. xy, 5). Non ergo parvi studii est, ul sciamus
proesentibus approbatur secundum exterioris mem- spem v.ocationis, et diviiias glorise boereditatis Dei
bra Jiominis, efiani interioris ligminis membra dici. in sanclls ; ea quippeindigemiJsadhaesccqgnqscenda
Ecce enim manifesie cordis oculos appellavii, quos yirlute, qua etiam in Filio suo D.eususus est susci-
absqtie sensu et mente intelligere npn possumus. lando : quem suscilavit non semel, sed senjpcr a
Huic et illud Psalmislav convenit : ltlumina oculos mortuis, et fe.cit leum in mortuis liberum, nulla
meos, neuinquam obdormiamin morte (Ps.. xn, i). Et mortis conlagione: maculalum. Quolidie Chrislus
alibi : Sapientes octtii in capile ejus (Eccles. u, 14). resurgit ex mbrtuis : quotidie in poeiiiieiilibus susei-
Si eriim simpliciter oculos cariiis aecipimus, uiique talur. Non quo nori liabuerit etiani secundum car-
non solum sapieniis, sed eiiam insipieniis oculiin nem pptestaiem animav suse ponendse, et ileiuni
capite ejus sunt. Capul itaque sapientis, sens,ns ac- resumeridoeejus (nemo quippe loilileam, nisi ponat
cipiiur : quia alio verbp mens, et animus, et prin- illam a semeiipso)!, sed quo juxta dispei.isaii.onem
cipale cordis appellatur. Quod vero ait, in agnitione carnis et filii, homo et Filius a Deo et Pairp susci-
ejiis, id est, a i7riyvwo-ei
auToO,quidam sic intelligunt, taliis esse dicaiur.
ut iiiler yvwctv et ImyvMo-iv,Iioc esi, inler nolionemB (Vers. 21.) El sedere eum faciens qd dexleram
e.t agnitibnem, illud iiitersit : qtiod nptib eorum sit suam in cwleslibus,\super omnem principqtum., et pg-
quse ante non scivimus, et ea postea scire eoepimus. teslalem, el virlutem, el dominalionem, el qinne np-
Agnilio vero eorum qtioe prius scientes deinceps tnen quod nominatur non so(ut)i in hec swculo, sed
scire desivimus, eorumque p.ostea recordamur, et eliqm in ftituro. Per buinanam sin,iilitu.dinem, Dei
priorem quamdara vilam in coeleslibus suspicantur, potentiam demonslravit : non quo solitim ponalu.r,
postquam in corpora ista dejecti ei obliti Dei Pa- et Deus Pater in eo sedeat, secumque Filium lia-
tris, nunc eum jier revelationem cogno.vimus, se- beat residentem ; 'sed quo nos aliter judicanlem
cundum illud : Reminisceniur et converlentur ad alque j"egnantem, nisi per noslra verba iiuelligere
Domhntm omitcs fines tertm (Ps. xxi,.28), et csetera ne.queamus. Ad hoc pertine.l, el illud quod in cen-
bis similia replicanles [Al. replicanlur]. lesimo 565 nono psalmo scriptum est: Dixit Do-
(Vers. 18 seqq.) Ut sciatis quw sil spes vqcqlionis minus Domihomeo: sede a dexlris meis, donec ponam
ejus, et quw divitiw gloriw hwreditatis ejus in sanclis, inimicosluos scabeilum pedum luormn (Psal. cix, 1).
et qum sublhnis niagniiudo virtulis ejus in nos qui Si enim juxta regiiantis habilum Filitts ad Pairis
credimus [Al. ctedidimus] secundutn operationem po- dexteram sedei, nccesse est ut juxta eamdem simi-
lentiw virtutis ejus, quam operalus est in Christo, C liliidinem majoi sii ab eo qui in loeva parie conser
suscitans illum a inortuis. Ciii se.m.el, juxla oratio- derit. Quod ut sciainus aliter inlelligi quam liilera
nem Pauli, datus fuerit spiritus sapientioe el reye- resonat", idem psainius in coiisequentibus d.oce.l,
lationis, ut apertis oculis cordis aspiciat, iste sciet dicens : TMes sacefdos in mlernuinsecundtimordinem
quse reposita sunt vocatis, et quoe speranda sanctis Melchisedec : Dominus a dexlris tuis. Quqmodq
Dei, quse abundaiiter, e\ large his qui hsereditatem enini cum Filius Patris ad dextrani sedeat, rursum
ipsius suslinent, est daturus. Ad quam noiiiiam Pater a dextris ejus esse perhibetur? Aut qua ra-
magnitiido 564 virlulis Dei est neeessaria in his tioneMerra scabellhm esl pcdum ejus, et ccelura
qui juxta simililudinem Pauli, credenles. yocaniur, ihronus ipsius, ctinj et lerram secnijdum Isaiam
perquam operatus est Deus in Chrislo Jesu, quem pugiilo cpnlinere dicatur, et coelum palmse ex.teii-
a morluis resusciiavit. Dupliciter aulenVinlelligenda sione metiri (lsaii \L)1 Non enim pqlest jntra id
liavreditas : sive quod jirimogenitus om.nis creaturae esse quod ab eodeffi contineiur: nec in inanu inclu-
lisereditas sit animse Domini noslri Jesu Chrisli, h et suin lenere, a quo iijjse juxla sedenlis liabitum cir-
ejus qui ex corpore et anima assumplus est hominis, cumdetur. Sicut ergo jiroximum esse Deo, ve!
nosque cum hsereditate aninise havreditemus Deurn ab eo procul recedere, non secundum. locoi*um
"Verbum : sive quod in Christo Iiseredilas nostra ]D spatia, sediuxlamerila sentieiiduin est, quod sancti
sit, Patris et Filii, el Sjiirilus sancti una divinUa.s; juxta eum sirit : peccatores vero, de quibus ait
ut quomodo vocalur hsereditas domorum aique vil- prophela dieens: Ecce qui 'elonganl se a le, peribunt
larum ea ipsa qiise ab hoeredibus possidentur : sic (Ps. LXXII,27), ab omni ejus vicinia suhmoveanlui':
ipse Deus haereditas credentium sit atque sancio- sic et in dextiis veJ in sinistris Dei esse, accipien-
rum. Scriptum est et in veleri Testamento : Filiis dum est: quod sancli a dexiiis ejtts sint: peccatores
aulem Levi nbn dabitishwredilatem in medio fralritm vero a sinistris, Salvaiore quoque idjpsum itv
tuorum : quia ego pars eorum (Num. xvm, 20); et Evangelio comjirobari.te, cum oyes a dextris, bse-
alibi.•: Dominus hwredilas eorum est (Deut. xvm, 2); dos esse ffiemorel ;a sinisiris (Maiih. xxv). Sed et
etsanctus qui extra Deuro nihil babere senovit, au- ipsum verbum sedere, regni significal poteslalern,
dacter loquitur : JParsmea Domhitts (Ps. LXXII,26); per quam beneficiym eis Deus iribuit, super quibus

a. Iidejn mss. dii^lpaoa, a.bsque, ad.di.toa0.To0. b Rursum mss. CislercR-nses, et in

ejus, qui, elcf
Goiifer'.'Rhfinum lib. i, cap. S8.
461 COMMENTARIORUMIN EPISTOLA.MAD EPIIESIOS LIB. I. CAP. II. m
sedere dignatur: quod scilicet regat eos, et in curru A. A'crem dissolvendi, si coiisensu liominum levemur
suo babeal, et ad nulura proprium vaga prius, et in reges, tanias habemus ministrorum diversitates
libera colla convenat. Post boec quavritur, 566 et muililudines, quantas faeilius possumus sentire,
quomodo id quod sequilur, possil intelligi, sttper quam dicere : Verbi causa : qnqd d Prsefectus in
omnem principatuin, et potestatem, el virtulem, el parte civili, judices, provincias, ei ordinem suum
dominationem, el omne nomen quod nominatur-,non babeat: rursum mililia, in tot comiies, duces, tri-
soluni in hoc swculoxsed etiam in fuluro. Et quidem bunos, et multiplicem scindatur exercilum ; et pu-
de dexlris ac sinistris, et de sessione jam diclum tamus Deum, Domhium Dominorum et regem re-
e?t. Nunc quaTeridum ubi Apostolus bsec quatuor gnanlium, simplici lantum ministerio conlenlum?
nomina, principqtum, loquor, el poteslatem, virlulem, (Vers. 22, 25.) El oinnia subjecit pedibus ejus, ei
et dominaiionem, scripla rcperit, et in medium untle ipsutn dedil caput e super omnia Ecclesiw, quw est
prolulerit. Neque enim fas esl eum qui divina le- corpus ipsius : pteniludo ejus qui omnia in omnibus
ctione fuerat inslructus, aliquid loculum piitare adimpleluf: Huic videlur illud esse contrarium,
quod in sanctis voluminibus non habelur. Arbiiror quod alibi scribilttr : Necdum enim ei videmus omnia
itaque illum aut de tradilionibus Hebroeprum ea subjecla. Sed el illud : Oportet enim illiim regnare,
quoe secreta sunl, in rnedium protulisse: atit certe B . dottec ponat omnes inimicossub pedibus ejus (T Cor.
quoe quasi juxia historiam a seripla sunt, cum in- xv, 25). Si enim necdura ei subjecia sunt omnia,
telligeret Icgem esse spiriiualem, sensisse, subli- el oportet eum regnare, donecei suhjiciantur omnia:
mius, et quod de regibus alque principibus, ducibus quomodo nunc sub pedibus ejus Deus universa
quoque, tribtinis. et cenlurionibus , in Numeris, el subjecil? Maxime cum et in alio loco Paulus ipse
in Regnorum libris refertur, imaginem aliortim lestetnr : Cum aulem ei subjecta fuetitu omnia, lun
prineipum regnumque cognoyisse : qnod scilicet in el ipse Filius subjicielur ei qui sibi subjecit omnia: u.
coelestibus sint principalus, sint potestaies, sint sit Detts oinnia in omnibtts (I Cor. xv, 28j? Ergo aut
dominaiiones aique virluies, et cavlera ministerio- secundum prsescientiam [Al. pravsentiamj id quod
rum vocabttla; quoe nec nos possumus nominare, fulurum esi, qrasi jam faclum esse comraemoial,
nec ipsum Paulum, puto, ut iu gravi cor|)uscuIo jtixta sensitm quem supra exjiosuimus, ubi ait: Re-
constilutum, enumerare valuisse. Si aulem sunt nedixit nos in omnibenedictionespirituali in cwleslibus
principatus, et poteslales, el virtutes, et domi- in Christo. Aut cerle si de proeteriio senliendum
nationes, necesse est ut et subjectos babeani, et esl: sic debemus accipere, quod eijam ea quoe non
limenles se, el servientes sihi, et eos b qui sua sunt ei volunlate subjecta, natur.-r;conditione deser-
forliludine roborenlur. Qtiae distributioues officio- *G viant: verbi causa, deemone-, Judavi alque Geniiles.
rum non soltim in prsesenlianim, sed etiam in Non enim serviunt Christo, nec subjecli sunt pedi-
fuiuro savculo erunl:ul per singulos jvrofeclus, et bus ejus, et lameiiquia ab eo in bonaffi partem creali
bonores, el ascensiones , c eiiam el descensiones, sunt, subdili sunl poleslaii ejus inviii, (amelsi ad-
vei crescat aliquis, vei decrescnl, elsub alia atqiie versum eum repugnenl liberi arbiirii voluniate. In
alia potestate, virlute, principam, et dominatione bunc sensum et illud quod sequitur coaptatur: El
567 ua1, ^os li°muncu!i cito in cinerem, el pul- ipsum dedit capul super omnia Ecclesiw, quw 568
8 Facem hsec pra-lulit Groiio Hieronymi conj'e- etiamnum angeli aspirent, et bene agendo ad infe-
ctura,tit isfhavcdignitatum nominaad inslar eartim, riora devolvantur, et alii, aliiqne vel ppjesJaii, vel
quoe in Perssruqv aulg primas qb.iineb.anl, fuisse prinpjpatui subjicianttir, ftitprasq.ne.efiam liujus-
excogitaia, perquani erudiie docu.erit. Equjdem ef n)pdi permulationes ih icteriiunv, tantum inira na-
nunjerus sepieffi angelorum, qui prseeipua cum di- Jurse angeiicoe fines : idque hntirii Origenis inter et
gnitale stanl cor-amDeo< optiine cum 'seplem mi- Hieronyihi doclrinam inleresse, quod ille ad homi-
jjisiris, qui r.egi Persidis a>iabant, eumnue videre, nuni quoque ac dseinonuni nalii.ram deliibi ppsse
alloqui, et cqns,!ilereprp lubiiii poteraiit: pec dfj- angelos sit opingius. Nullani eponirarjp gradus
biuiri est, Scripiuram iis passim, quse ad Hebroeo- vicissiludiiiem iiiier ipsnsmet angelospoi.il Hiero-
rum concepluni, mentemque propiofa erant, ipsam nymiis, ut laudatse coniextum Apologioe, uhi suam
se conuvrmare. latius seiitentiani explicat, attendeiili consl.bbit; sed
h Penes Rqlipjjqj, qui asija fortHudine, CLC.Vi»'D yariqs iaiuum ilfps gradus, ,irchang.eli, prlncip.atus,
desis librum Inyeetivarum n, num. 37. etc., ifa vel pro merilis ac viriiiiibus
c Voculam eliam, quoe nescio qttid momenii su- potest.ilum,
angelis vult assignatos, vel ipsos inler se angelos
peraddit, nostri ac Rufini codices' supplenl. Quod diversa ali officio, cui deptitantnr, eliamnumposse
hsec vero senteniia Origenianain dociriinun redole- sorliri nomina.
ret, iia se ab Aquileiensis presbyieri reprebensio- d Oiuis Cisterciensis, quod prmfeclos in paxle ci-
nibus aecensuris luelur S. Paier lib. i Apologioen. vili, judices per provincias, etc.
25: Sin aufem pulal, idcirco nte Ovigenemsequi, quia B ldein pressius ad Groecun),subjecii sub pedibus,
ptofeclus el honores, el ascensiones, el descensiones, viiita%rj \mb TOUS- izb§at. Mox quod sttper omnejotEc-
incremenia el imniinulionesin exposilione mea postti' ciesiam, pro super oinnitt Ecclesiw, Vulg^us. inler'
tcial tnulluminleressede angeiis^ et setaphim, ei che- pres prseferat, minus probaltir, (liceinug<|.qeadeo
\rubimdicere, dwmonesel homines fieri, qttod affirmal cum ad eum locnij) devenerimus in Hiermiymiaiia
Origenes: et ipsos inler se angelos diversa officiornm versiqne, non viderj hanc parlicjiiam S. Doctoris
genefa esse sortitos, quod 'lcclcsiw non repugnat. judicio recognjiani : quam(|<iamnon ignoramus in
Igilur nec probe intellecta mensS. Putris Ilnelio iino alterove Groeco ms. legi naa.a->tm 'Ex-4-wia-Ji
fuerit, qui mm poiat non difliteri, ut ad sujveriora
 m S. EUSEBII HIERONYMl . I 461
est corpus ipsius. Quomodo enim caput plurima sibi A pars borainum meiitiatur. Scribil, et alibi Aposto-
babei membra subjecta, e quibus sunl nonnulla lus : Docenles omnem hominem(Coloss.m, 16). Et
vitiosa et debilia: ita et Dominus nosler JesusChri- rursum, coinmonentes omnem Itominem: non quud
slus cum sit caput Ecclesioe, habet meinbra eos omiies bomines docueril: quanti enim sunlqui usque
onines qui in Ecclesia congregantur, tam sanclos hodie nec docirinam Aposloli audiere, nec nomen ;
videlicet quam peccaiores: sed sanctos voluntate, scd quod eos omnesldoceat et admoneat, qui in Ec-
peccalores vero sibi necess-itate subjeclos. Aique clesiasmil, el cupiunt scirequav Deisunl. Sequitur:
iia Jit, ut eliain inimici snbjecti sint pedibus ejus. Plenitudo ejiisquiomniain omnibus adimplelur. Quod
Quapropter in eo quod ait, omnia, videtnr facere quidem sic accipiendum, quemadmodum et illud :
qusestionem. Nam illud quod dictum esl : Sede a Tunc subjicielur ei qui sibi subjecit omnia, ttl sit Deus
dexiris meis, donec ponam inimicos tuos sub pedibus oinnia in omnibus (I Cor. xv, 28). Nune enim Deus
atuis(Ps. cix, 1). Et alibi: Opottet enim eum regnare, per partes in singtilis est, in alio justitia, inalio
donec ponat omnesinimicossub pedibus ejus (I Cor. castilas, in alio temperantia, jn alio sapientia, in
xv, 25): non magnopere quseril interprelem, ut ea alio fortitudo : et difficile est etiam in sanciis viris
quoe inimica sunt, cum fuerint snperaia, subjician- atque perfeciis omnes pariter esse virtutes.Cum au-
ttir pedibus ejus, et in victoris transeanl poteslaiem. B lem in finem rerum, et consummatione mundi, ei
Cur aulera omnia, id esi, angeli, tbroni, domina- fuerint universa subjecta, adimplebitur omniainom-
liones, poiestaies, et virtutes cseteroe, quse num- nibus : til jnxia id quod Deus est cunctis viriuiibus
quam fuerunl contrariav Deo,ejus pedibus subjician- plenus, omnia in omnibus adimplealur, et sinl uui-
lur, videlur obscurum. Potest itaque responderi, versi babenies omnia, quseanle singula singuli pos-
quod absque peccato nullus sit, el sidera ipsa non sidebanl. Sed et hoc quod ait : Et ipsum dedil caput
sint munda coram Deo, omnisque creatura paveal super omnia Ecclesimqumeslcorpusipsius: plenitudo
Creatoris advenium (Job. xv). Unde et crux Salva- ejtts qui omnia in omnibus adimpletur, non solum ho-
loris non sblum ea quoein lerra, sed etiam b quoein miuum, sed etiam a.angelorun>cunctarumque virlu-
coslis erant pnrgasse perhibetur. Alius vero, omnia, lum, et ratiouabiliura creaiurarum Ecclesia intelligi
non ad universitatem, sed ad ea lantnm refert, de potest. Nec non ei lioc: Qui omnia in omnibus adim-
quibus disputatum esl: c vel hoc niodo.omnis civitas pletur, nequaquam iia utresonat, accipiendum ; non
conclamavit, non quo aliquis lacens in nrbe non enim ail: Qui omnia in omnibus adimplet; sed, qui
fuerii, sed ex parie maxima etiam ea quse minora oninia in omnibus 570 adimplelur. Siquidem aliud
sunl appell.iniur. Et ijise Paulus apostolus : Omnes, est implere, aliud impleri ; quia in altero ageniis,
inquil, sua quwrunt, non ca qum sitnt Dei (Philipp. C in altero paiientis est verbum. Sicut ergo adimple-
n, 21) : et: Omnes me dereliquerunt. Non quod Ti- lur imperator, si quoiidie ejus augealur exercitns,
molhieus el cseleri discipnli, qui illo lempore quo et fiant novse provincise, et populorummuliiiudolsuc-
Episioloe scribftbanttir, cum eo erant, illum relique- crescat: iia el Dominus noster Jesus Christus in eo
rinl; sed idcireo, quia a pluribus sit dcserlus, quod sibi crednnt omiiia, et per dies singulosad fidera
ab omnibus, id est, a raaxima parte desertum se ejus veuiunt, ipse adimplelur in omnibus: sic lamen ut
esse conquerilur. Simile huic quid et in psalmo oninia adimpleatur inomnibus, id esl,ul qni in eura
sonat: Omnes decliiiaverunt, simul inutiles factisunl:' credunt,cunclis virtulibuspleni sint, etjuxtaEvange-
533VCH estquifaciai bonuin,non est usque ad unum lium faciant eura prpficere oelaie, sapienlia et gralia,
(Ps. xin, 5). Si enim omnes d-eclinaverunt : ergo non solum apud Deum, sed el apud horaines (Ltic.n).
declinavit et ipse qrii loquilur. Et alibi : Ego dixiin (Cap. II. — Vers. 1 seqq.) Et voscum esselismor-
excessumentismem, omnis homo mendax (Ps. cxv, 2). ttii deliclis, el peccatisvestris,in quibus aliquando am-
Aui enim verum est lioc quod dixii, aut lalsum. Si bulastis, secundum swculummundi hujus, secundnm
omnis homo meiidax est, ergo mendax esl et ipse prhtcipem potestatisaeris, spiritus qui ttunc operalur in
qui loquiiur. Si aulemmendaxeslelipse quiloquiinr, D filiis diffidentiw,in guibus et nos omnesconversatisu-
lie boc quidem qubd ait verumesl, omnem hominem mus aliquando in desideriiscatnis nosttm, facientesvo-
esse mendacein. Porro si vera sententia est, omnis lunlates carnis et e cogitationum,et eramus natura fi-
sic accipiendi sunt, ut supra diximus, quod niagiia tii irw, sicut etcwleti. Deus aulemqui divesesl in mi-

n Dtio Cistcrcienses mss., sub pedibus ejus. loco ipse se luculentius explicat S. Paler.
h Paria liis replicnt inferius cap. n, vers. 24, et P Nosiri ms?..,-tiejhttthoc modo.
lfb. ii, cap. jn.vers. 10, denique et cap. IV. Scilicel d Hinc iiertim Rpfinus Origenismi Hieronymum
jn eam eoncedii ubiqiic senieniiam, Cbristi crncem aceusatlil). n, nnm. 54.
noii folum riobis, sed et angelis siiiiernisque esRteris f Vicmrius rescribit mentium, pro cogitationum,
virtutibns profuisse. Nunimlla et nos aiiigimns hac qupd illud ex snbnexa expnsiiione coliigeret abs
sujier re :«dOrigenis homiliam 25, ubi satisille ab- fllcrniiymo leclum|, quamqiiam et Vulgata edilio,
surde pronuntiai, angelos, nonsecu^quani boniines, Groecumqueverlmm Stavotwvrefragenlur. H;rc eum
Christi inorle ad saluiem indiguisse. Verum non movftre cumprimis.S. lnierpretis verba : Facienies,
iisque adeo exaggcrat Hieronyiinis, ejusque con- satis inquiens, non viianivoluntaiem catnis, sed plures, el
commodo sensu expmii mens poiest, qiiidqiiid ttoiisoltim voluntateincafttis, sed eiiam mentium, pro
Ira obganniai lUilinus lih. i, n. 58. Nos heec laiius quo in Lalhiis codicibushabeiur cdgitatioiium. Inter
edisseremus pauio posl ad cap. i, vers. 10, quo peccaiutn autem catnis el ntenliumhoc esse puto, quod
465 COMMENTARIORUM 1N EPISTOLAMAD EPHESIOS LIB. 1. CAP. II. 46K
seticordia, proplet multamcharitalein suamquadilexit A usquc ad terminum suum volvatur, et transeat: vel
nos rt cum essemus mortui peccaiis,convivificavilnos certe mundus alio nomine appe.lletur princeps aeris
Christo. Antequam de singulis verborum sensilius hujus, qui nuiic operatur in filiis diflid^nliae? Scri-
disputemus, videtur nobis ita leclionis ordo redden- ' bittir el ad Galatas. Ut erual nos de prwsenli swculo
dus : Et vos cum morlui esseiis deliclis et peccatis nequam (Galat.i, 4). E( iu hac eadem Episiola : Re-
vestris, convivificavil Christo Deus, qui dives est in dhneuies lempus, quoniam dies malisunt (Infra, v,
misericordia propler mullam charitatem suam qua 16j. Et dies Jacob modicidicunlur el pessimi (Gen.
dilexitnos : a el cura essemus moriui delictis, in XLVII),sive quod lemjius vitoeistius per quod clausi
quibus aliquando ambulavimus, secundttm sseculura lenemur in ssrculo, grave sit el laboriosum, sive
mundi bnjus, secundnm principem potestatis aeris, quod ipse Salanas d mundi hujus, tit supra diximus,
spiritus qui nunc operatur in filiis diffideiitioe,in et soectili vocabulo nunciipetur. De quo statim in
quibus el nos omnes conversaii sumus aliquando in seqiientibus : Secundttm572 )>fhtcipetn,inquit, po-
desideriis carnis nostroe, facientes voluntates carnis lestatis aeris, spirilus qui nunc operatur in filiis diffi-
et mentium,et eramus naiura filiiinc, convivificavit deniiw. Princeps cjuippe aeris, ei spiritus potestatis,
nos Christo, b ut a.irb zotvoO, subaudialur qnasi bis qui in aere islo est, diabolus inlelligilur, qui nunc
dictunv, et nos convivificavilClttisto. Conjunciionem B operalur in filiis diflidentioe.In his enim qui Domino
verocausalem in eo loco in quo ait: Dettsautetn 571 creduni, non potest operari. De quo ei infra ait:
qui dives est in misericotdia, arbitramur aut ab in- Non est nobis pugna adversus carnem el sanguinem,
doctis scriploribus addiiam, et vitiunv inolevisse sed adversumprhtcipalus et potestates, adversus recto-
paulatim, aul ab ipso Paulo, qui erat imperitus ser- res lenebrarumislarum, adversus spiritualia nequiliw
mone, et non scientia,superflue usurpatam (II Cor. in cwleslibus. Non quo diabolus, et salellites ejus,
xi). Manifeste atitem raors animse dicitur esse pec- quiper mundum istum vagantes, peccata hominibus
catura, ex eo quod ait: Et vos cum esselismortui de- insinuant, in coelo versari qneanl, dequo ob sna
liclis el peccalisveslris, juxta illud qtioque quod in merila corruerunt; sed coelum diciiur, e aer isle,
Ezecbiele scriptum est : Anima quw peccaverit ipsa qui supra nos est, juxta illud Salvatoris eloquium :
morielttt (Ezech. LVIII,&). Et quia delicla quse Grse- Considerate volatilia cmli (Matt. vi. 26), ei csetera.
ee ttapaittap.ata nuncupanlur, juxta ejusdem linguoe Manifeslumquippeest, quod volalilia non percoelum
elymologiam proprie verbum esl Scripturarum (li- volitenl, sed per aerem. Sequitur : In quibusei nos
cel delicla zlytj.pD.iairectius transferantur ) quseri- omnesconversatisumus aliquando in desideriis carnis
mus quid significeni, quove distenl a peceatis, id nostrw, facienles voluntales catttis el meniium. Quod
est, quid intersit inter itapa/Ktijp.a.ta, et ay.aptiv.g.C ail, in quibtts, ad delicta referendum esl. Superius
Aiunt enim quod itapaTvtap.at'/.,quasi inilia pecca- eniin quia duo pariier posuerat: Et vos cum esselis
torum sint, cum cogilatio tacila subrepit, et ex ali- mortui delictis el peccalisvestris, el ad peccaia retu-
qua parle connivenlibus [ Al. coiiibeniibus J nobis, lerat dicens: inquibus aliquando ambulasiis : ad de-
necdum tamen nos impulit ad ruinam. Unde et in licta veronihil lale videbaiur secutum quod sensum
ociavo decimo psalmo (Vers. 15 ) scribitur : Deticta, posset explere : nunc ait: in quibus deliclis, el nos
hoe esl, itapaiTtiip.ixta,quis inlelligit ? quia scilicet, ontnes conversali sumus : simnlque ne in eo quod
difficile sitradices, etinilia intelligere peccatorum. dixeral, el peccalis vestris in quibus aliquando ambu-
Peccalum vero esse, cum quid opere consummalurai laslis, se per su|ierbiam a peccaio videreiur excipere
pervenit ad finem. Quavrinnis qttoqueqtiid sit, ini adjunxit, in qvibus et nos omnes conversatisuntus.
quibusaliquando ambulastissecundum swculummun- Qui autem conversatum esse se dicit, de pr.Tteritis
dihttjus, uirumnam et aliud sseculum sii, quod non delictis, et non de proesentibus cnnfitetur. Cnnver-
perlineat ad mundura isium, sed ad mundos alios,. sati sumus, inqttit, aliquando, non in uno desiderio,
de quibus et Clemens in Ejiistola sua scribit : Ocea- sed in desideriis carnis nostrse. Caro quippe deside-
ntts, < et mititdiqui trans ipsum sunt? An nnus istev rat adversusspitilnm, el spiriius adversuscatnem (Ga-
mundussit, qui ab iuiiio soeculiquofaclusesi Adami D E lat. v, 17). Facienles non unam voluntaiem carnis,
carnis peccatum est impudicilia, atque luxuria, et eaa ol p.tt axitbvY.ba-p.01.
Quainqtiamab Origene videtur
qttw per ministcrium ejus in libidinibiis explenlur: surap^is-e Hieron.; nam et hsecipsa sentenlia lib. n
mentium vcro delictuin ad dcgmala periinel conlrariaa nspi 'kpx&v cap. 5, semel atque ilerum tota recita-
veritaii, el hwreticam praviialem. Nobis ab*que mss.:. tur, Oceatiusinltansnieabilis esthominibus, ethimundi
sttlfragio nihil Iicere duximus, tnaxime cum una,., qui posi ivsum sunl. Porro dcitur Ongenes binc in-
qiiic in Grseco variat, lectio codicis abs JoanneGre- ferre voluisse quod GrsecidvtLyJovat:dicunt, etLatini
gorio laudati, scilicet. E7ri0uf«wv,loiiginsinulioablu-L- antichtones, vulgo antipodas vocaiil. Quan ohrem a
dat. Pauhtpost Cisterciens. inss. nimiam chariialem n Phoiio reprehendiiur cod. 126. Veieres enim pleri-
prseferuni, pro muliam, etc. que omnes, ni notum est, ex Lactantio, Augusiino,
a Interserunt Cisterciens. mss. hic verba, misertusis aliistjue, negabanl existere anlipodas. S. vero Cie-
esl noslri. mens non plures mundos, sed remoias ac prius in~
h lidem mss.uf, vocula pravtermissa, legunt, sub- i- cognitas mundi partes ultra Oceanum designarefor-
audiiur : moxque duas alias voculas, et itos, omit- i- tasse voluit.
tuni. d Alii libri, in mundi hujus, elc.
c Integrius in Groecobabet S. Clementis Episi. i,[, e Itt Cisterciens. ms., aetium quisupra, elc.
ad Corintb. n. 20 : 'QxEavora.v6p6moic atttpa-jtot;y.al
'.t
4G7 S. EUSEBH HlERONVMl '; 408
sed iilures : et non solum voluntates carnis, sed J SkDci provocans, Scriptura dicente : Et apposita esl ira
ctiam ineiitium,pfo qiio in Latinis codicibus babe- Dei snccendiin l.srael, el htcilavil David dicens(IIReg.
tur, cogilaiionuni: Inter peccaiuin aiilem earnis, el xxiv, 1.), iram Domipi-,diabolum significare putent:
meniium lioc essepulo: quodcarnis peccatuni, esl im- etenim juxia Groecoe linguoe proprieiatem non dixit
pudieiVia aique luxuria , et ea quoe minisierium genjjre feminino, ira Dei ^Eyoora,hoc est, qamdiceret,
ejus 573 i" iibidinibus explentur. Mentiiim vero sed ira Dei liyuv, idesi, gwtdicetel; genere mascu-
de.lieiiim ad dogmata perfinet conlrarih veritati et lino: mitlit siquidem Dominus iram el furoremsuum
boereiicaivipravitalein , iia nl possiintis dicerejhe- per angelos pessimos. Deus ergo qui dives est in mi-
rosijue iionrclicorum ( qitamquahv hoc raruin sii) vo- sericordia, et dives propter chariiatem suam qua di-
luniaies menliiini facere, et noii volunlales earnis , lexit hbininum genus, et chariiatem non simplicem,
et.muitos coiiira ecclesiasticos, carnis et non men- sed| niijltanjj cum psseinus uiorlui propler delicta
tiiini iacere vbluntales, et esse piures qui et carnis, nostra, vivificavit nos, et non solum vivificavit ( pa-
el ffienliuin pariter faciabi, volunlates. Jloccaulem rum quippe boc erat, bonilaii et magnitudini ejus),
diximus, non quoet hoerelici carnis noii faciant vo- sed vivificavit cuiii Ghrislo Jesu, unam atque eam-
lnntates ( plura qiiippe apud ebs corpbris sunt vitia ' deninobis tribuens yitam babere cumChristo. Qui-
quam apild nosirbs) sed ul, exemplo posito, iacilius B dam pro eo (juod nurie exposnimus: Ei eramus naiura
qtiod yolebhnms possit inielligi. Et eramus, inquit, filiiirw, ritonaturq, prorsus,s\\eomnino, quiaverbum
natura fiiii irw sictit'et cwieri. Respohdeant iiaeretici tfiaii, ambiguum esl, iranslulerunl. Quod elsi sic
qui diversasnatiiras esse conteiidunt, quomodoPau- sonet, juxta ea qusejdiximus, expuiienduni esl.
lus, queii) uiique spiritualis naturse esse non dubium Gratia salvali estis.Si non siini dignav passiones
esi, fiierit natura filius iroe, sicul et coeleri qui adbuc Jiujus temporis ad fiituram gloriam qttse revelabitur
ih erroresuntposiii. Nos" vero (iiciiuusesseprihiuiu in nobis (ifoiH. vm )i,gralia magissumusquam opere
omnes 'homines nattira iilios iroe, vel prppier corpuS salvaii. Nihil enim possumus Domino relribuere pro
liiimiiiiiiiiS corj)hsi|ue morliSj et qubd ab aijolescen- omiiibus quse reiribuif nobis.
tia nletis hoihinum appb.siia sii ad maiiiiaui ( Genes. (Vers. 6.) Et coexcitavit, sinmlque fecit sedere in
viii)": iihue ei Salbmbi) aii :N:briest.justus in tetra qiii cwlesiibusin Ciiristo\Jesu. Supra dixeral, quod sus-
faciai bonuin, ei rioripeccei( Eicl. vVi,'21). Vel qubd citaveril Deus Chrisium a mortuis, et sedere fecerit
e*xeo lempbre quo possuriius liabere iiotiiiam Dei, ad dextram suam in coalestibus supcr omnem ptin-
et ad puberiiiem veriimiis, onines , ahl bpdre, aut cijialum, et poiestatetn, el virtutem, et dominatio-
iihgiia, auicogVtatlorie pecceiriUs. Erauius igitur ria- neffi, et omue iioriien quod nominatur non soltim
tura iilii IraVsicui e't casieri, et birines Saiicii, qui ab C in hocsseculo, sed etiara in futuro-.Nunc veroaddidit:
ira sahghiiie Chrisii redeffipti siiiit. Siehan Paulus quiael rios suscilavetil cum eo, et sedere fecefti in cw-
qui jiTxta iustitiain quav hi Lege fuit. irrcprehensibi- tsstibus ad dexlram suam: Quoerilur efgo, qUomodo
liie.f esicbhversatus, hiciiseiiatura iuisse iiliuin ir«, Deus qui nos salvos; fecft et suscilavit, siniul 575
ciir tiiheaiiius , eilaiii retfb sanctb§ viros iilios irse fecerit sedere cum Chrisio? Et quidem qui simplicius
tiasse iesiaii ? J)e quiijus bmhibus vere dici pussit; est responsurus, libc asserit, quod -juxla procscieu-
CatJi auiejiiiiehifmatiiiaitim, peccalumrevixit, ipsi vefb uam Dei, id quod frilurum esl, quasifaclumfissejam
iridfiki sUrii. Eiliris aiiteih irae sic accipieiiduiii, ut dijcerit. Et quia mos isie sit Seriplurarum, ut ihibr-
filiris pesfdiilbiiis, iilius iuiquiiaiis, tllias uioriis. Non dum futura tempore proe.lerito declinentur : Verbi
qub aliqiia irii, ijVhfs, Iriiqhiias ei pefdiiib subsisiat causa , de cruce Dpmini ; Foderunt manus meas el
iii iiaihra Sha, i^tiSefliios Iiabeai; sed qbo filii dicahttir pedes (Ps. sxi, 17 ).|Et alibi do passione ejus : Quasi
ejus f'ei quSiojVefeiuif ih siiigulls : sicut fiiii appel- ovisad victimaindactus est (Isai. un, 7 ). Et adluic
laiiihif geheHhaV,qiii geh&hiise ighibus cOhshiiiehdi de Injuriisflagelloriiin :Livore e/its nos sanati sumus
siiiil; AlihsirsBfiiitjssihvbcaibspufai, iii filiosdiabbli. (lbid,, S). Elalibi ( Al. ibidem ] : Ab iniquilaiibus
DiiiiioitVseiiiifi peMilib eSi, et Ira, et iiibrs. tievbrdvii popuiimei ductuscst\inmorlem(Ibid., 8; sec. LXX):
riidfs irivaieiiehs'(tsiii. Lii, sec. LXX) JEt:.^ovtsstnius ** Jloc auiem ideo,- ue iquia fulura semper incerta sunl;
[Al. jtCDiSstbig] (I Cdr. xv) ihitniieMs' aesirueiuf tiiors bominum spes flucluet et vacillet, ea quoe Deus fu-
(I.Gpr xv,26):et adipsum diaboluni:Perdiiio574 luracogiiovit (apudiquelii hifail ambigulim€Sl) qriasi
facitts es ( Eiech: xxvni, secs LXX ). Factus^ in- jaih' facta ineiiihtahiiif : ul qiiii. prseierita secuhduin
quitj propHa.VblBhtate-, noh ab iitillb s'ic clealus. pliiibsbpiios quoqhe, fieri intecla non possunt, qui
Qhoiiibtib igiiiif hiors dicilur, ex eb qiibd ihvidia audierini, quasi jam facta hubeaiit quav futufa sinit.
diaboli mors ihtroivit in orbem terrarum ( SSSIJ. n)j Alius vefb qrii resurfetiibhem, et fegfniih Clirisli
et per illum sunt niofiiii qui ahle Webaiit; et-pef- spifiiiiaiiief inielligit, hoh deliberavit dicere$ jam
difib,fqiii)d{)ei83t qubsfcuniqiie dfeceperit: sicei ira sanctos sedere, et regnare cum Ghrisirr: quomodo
dicitur propter eam quam exercet advei'sum lioni)» eiviiiiiiequaquShi iiiCafhe sahfctusesi, cufii vivat in
lieifcferitatem: Sunl qui illhd in R«pOfdift iibrlS ; carne, et habet coiiyersaiionem in coelestibus, ciiin
qiiahdb Daviu niiiiiferayll phhuiuhi ferael, ifam ih se" gradialur in lerraj et caro esse desistens-, ttjius
fl Adito Rofinum Sib.Inveclivar.
i,- iitimi S8.
 4G9 COMMENTAIUORUM IN EPlgTtiLKi AD EPHESIOS LIB. I. CAP. II. 470
vertatur iii spifituin : ita euih iii coelesiibiis "sedere& siirius ineriib' BbsiFo,sed gratia ejiis saivati, et hiajb-
cum Chfislo : fegriurii qriippeDei iritfcinbs fesi(Luc: risbdhiiailsiiidieihlhsiipl-bpeccaidrilJus.mjigis quaffi
xvii, 2l); ei ribi fiierit titesaurhs ribstef , ibi efU et pro jttsiis tobri: Pfo bbribeiiiriXfbrsiiah quis diidedlin-
cor nosirum^JliaH/t. vi,21); firuiiqVieet slabiiesse 1 terire; e"tdiithfus 5!?^ iiobis sil, qu:h nec bciilus vi-
demus cum Christo, sapienlia, Vefbb, jufitilia, vefita- dii,hecaiifis ahdivit.iiec in cbf hbiiiiriis ascehtteriirit
le. Potest atiiem et hoc dici, iit qubniodo arrhaboiiem (I Cof. n). Qiiai bmiiiaei parle jaih dedefit iii Cliristo
Spirilus sancli accepimiis, riecdum lolam ejris pieVii1 Jbsu : quia liulluni absqiib Christo bontimdici potest.
tudinem coiiseciiti : sic et sedere rios cViii)Chrisib (Vers. 8, 9.) Gfdtia[eiitmesiis sa/«i facti per fidem,
aitjue regiiare, iiecduhi perfectani sessibrieth iii eoe- el hoc non ex iiobis: Dei enirii donum est, non ex ope-
lestibus obtihenies. ribiis, ut rieqhis glorietUi. IderJ, iiiquit; abundariies
(Yefs. 7.) Ut bstenderelin swciilihtsupervenieiltibus divitiaS graiiee suse, ih bbhiiatb iii superventufis sav-
abundanlcs dititias gralia? suw in bohitdvesuper iibs culis bsterisuruS esl, quia gialia salvi facti eslis per
in Christb Jesii. Quatiia sit betibficii riiagTiitudb; ei fiderti, noh per opera. Ei liseCipsa fides iibh est ex
quam mulliplex gralia qua iios Dohiinus de seeculi vobis, sed ex eb ijui vocavit vos; Hoc auteffi ideo, he
istius peflurbationibus liberatos sedere fecit, et ie- fdrsilan hobis cogiiaiio oeculta Subreperet : si ber
gnare cum Chrislb, hiric vel maxime eomprbbauif, B opefa hbstfa salvaii ilbn suffius, certe vel pef fideffi
quod 576 ln futuris savculisnon uiib, sed oihnibuS salvati sumiis : ei alib gbriefe iibslrubi bsl qii'0'tisoil-
suamcuiictisfaiionabilibusCfeaturis super iiososieii- vaiiiur. Addidit iiaqtie et dixit, fidfeniqubqhb ipsam
surus est gloriaffi; silasque divitias hionstfaiurus. hbli hdStfse voltiiitatis esse; Sbd Dei ihuherisi Nbh
Quod nbs qui quondam lege teiiebaniur iriferni, el qUodlibefum homini tbllaiiif arbitfiuffi, et sebrihdiiih
proptef vitiaaiijue peccata; iii djjefibus cafnis, ita illud Apostbli ad Rbilianbsi ribri sit chffbnlis rieque
eramus et siippliciis destinaii: rihhc iri Christb re^ volentis; sed ihiserehiis Dei (Bbi7i.ix);verhiii qubd
gnemus sedeaiuusque cum eo. Sbdeamlis autehi nbri afbiirii ipsa libeftaS Deum bafjeai auciereiil; et ad
in humili quocumque locb, sed supbr omnetri priiici- illius behefieium cuilcta referafituf, ctihi eiiam bo-
patuffi, etpolestalem.et virtutehi, ei ddiiiiitationem, niiffi nbs velle ipse pertttiseril. Hoc aulerii tolum
el binue noriien; quod nomihalUf non Sblum in lioc propterea, ne quis gloribthr a semetipso, et nou a
soeculb, sed etiaffi in fuiiirb. Si enim ClifislUSsusci- Deo se esse salvaluffi.
tattis a moftuis sedel a'd dextram Dei in cceleslibus ( Vers. 10. ) Ipsius enim sumus factttrai creali
sujira oihriem priiiciivalum, et pbteslateriij 61 virtii- in Christo Jesu iri opeiibus boitis, qtw, prmparavit
tem, a et coetei-a: ei nos sfedeiniisregriamUsqtiectiiii Deus, ul in iliis ambidemus.Reddidit causas, quai'e
Cliristb : hecesse est ul super his *>quoe sedet ille; G gratia salvali sutaus per ftilem; et boc ipsum non ex
sedeamus. Sed qui diligeris lectbf 6st, slatim requifit nobis; sed ex muttere Deis dieens : Ipsius enitn fa±
et dicit: Qitid ergo, major homo aiigelis el cuneiis clura sutrausjuoc efel,-qnb'dvivinius,- quod spifamus,-
in coelo potesiatibiiS? Qitod quia periculosturi esl fe- quod intelligimuS ; et cfedere possuinus; ipsius estj
spondere : priiicipalhs et polestates, et virluies; et quia ipse couditor nosier est. El diligenler observaj
dominationeSi et bihhe nbmeh qiiod nominatuf flbn quia non dixeril; ipsius figuratio sumus alque plas-
soluni in hoc sseculo, sed etianl iri futitrb ( ffiaxiih'" iftaiib : sed, ipsius fdctufa sumus. Plasmaiib quippe
quia oiiuiia Ghrisii subjecta sunt pedibus) non ad origiiiem de lerree Iiiho trahit : factura vero jtixla
boriam parlbtn, sed ad contrariaffi referei: ut dicat simililudineffi et imagineln Dei sumpsil exordium;
eas esse angelos iefugas, et principem inrindi istius, Quod in centesimo quoque octavo decimo |)salmo si-
et Luciferum qui mane oriebaiuf, siiper quibus sancii iriul pbsitum diversa significat; Muiihsiiiw fecerunt
cum Chrislo in fine sessuri snhl, iliis qubquec tri- me, et plasritaveruni nie (Psal. xvni, 73), Fafctura
buenles beneficium, quinuuc infrenl ci male liberlate primum locum lenel : deinde plasffiaiioi Et quia
sua abutentes |)assim vagantur [ A/. vageniur]; et creationis, et cohditiohis noniei) ad magna semper
per proeCipiliacorruuiilfA/. eorriiant]; peccatorum, solet opera copulari; verbi causa : illa ufbs con-
Cuiriauteih tales babuerint sessores, juxla sedentium D dita eslj et ab initio creatiis est mundus, 578 et
voluiilatein incipient gubernafi. Alins vero bofcquod unusquisque sanctofum per varia dognnila atque
ail: «' ostenderetin swculissupervenientibusabundan^- virlutes, in semetipso nmndus esl totus : pfopterea
les divitiasgraliw siiwin bonitate supra nos, in Chlislo nunc creati in Cbristo dicimur, el creati in operibus
Jesil; ad illam iiileiligenliani transfefet; quod non bonis sive quse ipsi lecithus, vel faeturi suhius', sive

* lnfegfiUSlegit Rufinus, el shper bmiie iibnien ;
quod nominatumest, non solum in hoc swculo, sed et
infuluro, elnossedebimns,regnabhnusquecum Cluisto,
elc. Confer. lib. n, num. 55 et seqq.
li Iterum paiilb aliief RiifiiiuS, super liis, el sitpef
qttwsedet ille; elc. Pbrro qiiem Iiib S. Doctor diligen-
teni leeiofem vocat, Origeneut esse iibn diffiletuf :
queinadmodum et eum, de quo inferiiis subdit: Alittsi
veio hobqtwdait, elc. Apblliiiariuin prodit exstilisse :
Nos, iuquit lib. i conira Ruiiiuiin, tripliceiti 'expbsl-
tioneiii pbsuiinub : iri pfirrid, quid iiobis vitletMhf : iii
secuhda, quid Origenes opfionetet: hi tertiu, tjfifd
ApoUinariussimpliciter explanaret : ubi et quod Ori-
geueni dixit diligeuteni lectorem pluri.lius excusat.
c Legit pre^bytbr ,iii ftiie, swciifi ses-
AijiiileiieiisVis,
siifl s&iil: illis qubqueiribuehte (iil est Clihsto ) b'e-
nefitiiiht, qui niihcinfrehi, et ihaie liberiale sua dbd-
1'eiiijes,etc. EquiSeivipro htfteiti, qtise tafheh pfiii
Riilihi leciibhe plafcet, legi hialim in feCtb, iiifrenis.
u
471 S. EUSEBII HIERONYMI | 472
in-aliis creaturis, ad quse nostra conversatio trans- Avere
. Israeliles, in quo dolus non est (Joan. i, 47).
ferenda est, ut quse prseparavit Deus, in illis ambu- Alii qui nec carne nec spiriiu circumcisi sunl.qualis
lemus,- spe magna jam nobis data, dum in bis ambu- fuil Nabuchodonosor! el Pbarao, el hodie Rarbara-
laluri sumus, quae Deus magnopere prseparavit. Et rum et Romanarum genlium multitudo, quae non
quia semel adnomen creaturse venimiis, et Sapienlia credunt in Deum. Tertii, qui tanlum in carne sun.t
in Proverbiis Salomonis dicit se creatam initium circumcisi, et spirilum incircumcisum habeu t, ad quos
"viarumDei(P)'oi).viii),multiqueiimore, ne Christum propliela dicit : Circumcidimini Deo vestto, et nolile
creaturam dicere compellanlur, totum Chrisli my- circumcidete catnenuprwptilii veslri (Jerem. iv, 4). Et
sierium negant, uldicant, non Chrislumin hacsa- alibi: Omnesgenlesincitcumcisi[Al. incitcumcisa] car-
pientia, sed mundisapienliam significari: nos libere ne : domus vero Israel incircumcisi sunt corde (Jc-
proclamamus, non esse periculum eum dicere crea- rem. lx, 26), Extremi de qtiibus nunc dicilur: Quia
luram, quem vermem, et horainem, et erucifixum, aliquando vos geniesin catne , qui dicebamini prwpu-
et maledictionem, tola spei noslroe fiducia profite- tium ab eaquwdicitur circumcisioincarne manu facla,
mur : niaxime cura ex duobus versiculis quoe jvroe- qualis hodieuniversa esliurba credentium, et toius
cedunt,ipsa sapientia promittat se essedicturam quoe e geniibus mundus est plenus. Ad dislinctionem igi-
postsseculasunt(PfOD.xxii). CumautemsseciilaChri- £ lur spirilualium genlium Judavorum, Ejiliesii genies
stus fecerit, et quoe deinceps loquitur, ea sint quse vocahtur in carne,quia secundum spirilum lsraelilse
post seecula dicturum se esse promiserit, ad incar- sunt. Nam et in alio loco carneum lsraelem Scri-
natipnis mysteritim, non ad naturam Dei referenda ptura commemoranS ait: Videle lstael secundumcat-
stini quse sequuntur: licet in Hebroeiscodicibusnoii tiem (l Cot. x): quia in spirilu non erallsrael. Pul-
habeatur:n Dominuscreavitmeinitium viarum suarum: chre autem etiam yerba moderatus est: qui diceba-
sed, Dominits possedit nie. Inler possessionem au- mirii prwpulium. Dicebamini, inquil, prseputium,
lem, el creationem multa distantia est:quia qui possi- ° nec eratis, ab ea quse dicitur circumcisio in carne
detur, is ulique estalque subsislit, et h est proprius, manu facla. Non quo sit circumcisio, sed quo ipsa
qui possidetur. Creatorvero ille qui non erat ante- si.bi hocnomeii assumat, etsilvereeircumcisiomanu
quam fierel : aut cerle de eo quod erat, transferlur facta, non spiriiu. Simul et illud esl attendendum
in aliud, sicut el nos nunc creati dicimur in Chrisio quod nos quos sine Cbrislo alienalos quondam a
Jesu. Creati uiique, non quia ante hon fuimus, sed coriversalione 580 Israel esse memoravit, etpere-
creati in operibus bonis. Quod David quoque in grinos a promissionibus et Testamenlo Dei: nunc
psalmo quinquagesimo deprecalur, dicens : Cor postquam in Christum credidimus , sicut repromis-
mundttin creain me, Deus (Psal. L, 11). Etcerle mun- G sibnes el lesiamenla ejus accejiinius, ila conversa-
dum cor anle peccatum babuerat, quando de eo Do- lionem quoque hajjere dicamur Israel : quomodo
minns loquebatur : Inveni David filium Jesse secun- conversatio universa legalis explelur in nobis, quia
dum cor meum (Act. xm, 22) : sed ut ibi creatio videlicet lexspiritualis est, el magis circumcidamur,
instaurationem sonat: ita el in nobis et in Christo et sabbalizemus d in spiritu, spirituales victimas of-
per singula opera et profectus, creatura atque con- fefentes : illorum tbmplo allarique destructis : nos
ditio accipi potesl: ul quotidie in credenlibus, 579 Deo frucluum noslrorum decimas ofieramus : nos
quia varie secundum merita diversa montes dicun- immolemus agnum immaculatum, et accincti Ium-
tur, et valles, et colles, atque campestria, Christus bos, expediti Pascha comedamus. Sicut enim cir-
creatus, natusetconditus sit. cumcisio dicitur in carne manu facta : ila ad dislin-
. (Vers. 12.) Propter quod memores estole, quia ali- ctionem ejus intelligitur alia esse circumcisio , qnoe
quandovos gentes in carne, qui dicebamini prwpuliuin, non sit [Al. sicul], ut diximus, manu facla, sed spi-
ab ea quw appellalur circumcisioin carne manu facta: rilu. Quodautem ait: Spem non habentes, et sineDeo
quoniam eralis illo tempore sine Chrisio, alienati a in mundo : non qup plures deos, anlequam in Chri-
conversalioneIsrael, el peregrini testamentorum pro- sttim crederent, Ephesii non habuerint, atque ve-
missionis [Al. repromissionis], spem non habentes, et " nerali sinl; sed qup quiabsqueDeovero sit, nullum
sine Deo in mundo. Gentes Ephesios in carne vo- depm habeat. Et significanter additum est, sineDeo
cans, ostendit in spiritu esse non gentes: sicut econ- in mundo. Habebantquippe Deum, quemeos babilu-
irario Judoeiin spiriiu gentessunt, et in carne Israc- ros Deus ante cognoverat, et apud preescientiani Dei
liloe. Quadrifariam igitttr Judsei dividunlur et genies. noh erant sine Deo, sed in mundo erant absque Deo.
Alii sunt in carne circumcisi, et in spiritu , qttalis (Vers. 15,14.) Nttnc autem in Christo Jesu vos qui
fuit Moyses et Aaron, Apostoli et Nalhanael, cujus aliquando eratis longe, facli estis prope in sanguine
occultum Judaismum Dominus intuens ait: Ecce Christi; ipse esl enim pax nostra. Deus ubique est,

a In Commeniariis in lsaioe xxvi, 13 : Et de sa-
pientia legimus,qumjuxta Hebraicum loquitur in Pro-
verbiis : Deus possedit me initium viarum suarura,
licet quwdamexemplaria mate pro possessione habeant
creaturam. Paria his habet et in Commentar. in Mi-
chese cap. iv, etiiiepist. 140, adCyprianum num.6.
Vide qusead hsec nos loca observavimus.
»>Alii libri, eiquiest proprius, possidelur.
c Duo Cislercienses mss., el eratis ab ea, elc, id
est,d aberalis, eic.
Iidem mss., sabbalhemus nos hi spiritu, viclimas
deserentes.
 475 COMMENTARIORUMIN EPISTOLMl AD EPIIESIOS LIB. I. CAP. II. 474
et totus ubique est, a quo quis polesl separari, cum A tur, in semetipso : propier Gravci pronominis h am-
in eo sint omuia? et ipse per prophetam Ioquatur : biguiiaiein : iv KOTW euim, et in semetipso, et in ea,
Ego Deus appropinquans, et non de longe (Jer. xxm, id est, cruceintelligi potest, quia crux, id est, OTOU-
25). El Psalraisla teslalur : Si ascendero in cwlum, o6f, juxta Groecos generis masculini est. Lex quo-
a lu illic es : si descendero in infernum , ades que mandatorum subversa est in dogmatibus : post-
(Ps. cxxxviu, 8). Cum igitur in eo sint omnia, pro- quam circumcisio, et sabbatif»mus,qui reliclus est
cul lamen esse ab impiis dicitur juxla illud : longe populo Dei, el Pascha, et Pentecosle, et non appa-
est Dominus ab intpiis (Prov. xv, 29). lste a quo rere 582 'n conspectu Dei vacuum, sunt allius
impii longe sunt, vicinus est sanctis. Denique cum inlellecla quam resonant, et ab occidente littera re-
et abEpliesiis esset procul, in sangnine Jesu prope cedentes, ccepimusvivificantemspiriium sequi. Quod
eis factusest. Eldiligeniius inluendum, quodabsque autem ait: Veitiensevangelizavilpacem vobisqui longe,
cruore Dnmini Jesu, nemo appropinquet Deo, quia hoc est, gentilvtis, el pacem his qui prope, hoc est,
ipse est pax nostra, dicens : pacemmeamdo vobis : Judseis, videtur mihi de Isaia aliis [Al. his] verbis
pacem meamrelinquo vobis (Joan, xiv, 27). Quomodo lestimonium prolulisse, et Scrijilurse senleniia abu-
enim sapientia sapientes facit, et jusliiia juslos, et sum quasi sua. Scriptum est quippe iu eo : Viasejus
sanclificatio sanctos, et vita vivenies : sic e.t ipse pax B vidi, el sanavi eum, et consolalussum eum, el dedi ei
nos facitesse pacalos, uldicamus : 581cu" 1 '* qui consolalionem veram: pacem super pacem liis qui longe
odeiitnipacem, erampacificus (Psal. cxix, 7). Si autem eranl, et qui prope (Isai. LVII,18). c El hoec quidem
Christus credeniium pax esl, quicumque sine pace juxla Vulgatam interpretationem dicta sint. Csete-
esi, consequenler non liabet Christum. rum qui illud Aposioli legil, de Cbrislo memoranlis :
(Vers. 15 seqq.) Qui fecit utraqite unum, el me- Pacetn faciens per sanguinem crucis suw, Itis qum in
diitm parietem maceriw solvens inimicitiam in carne terta etanl, et Itis quw in cwtis, el cseiera quse in eo-
sua, legem mandalorum in dogmatibus evacuans : ul dem dicuntur loco, non putabil nos, qui juxta spiri-
duo conderelin seipso in unum novum hominem, fa- lum Israel vocamur fuisse longe : et Judseos, qui
ciens pacem, ul reconciliatet ultumque in uno corpo- tanlummodo Israel nuncupeniur in carne, fuisse
re Deo, per crucem intetficiens inhniciliam in ea, el prope. Et hanc totara intelligenliam ad angelos vir-
veniensevangelizavilpacem vobis qui longe eralis, et tuiesque coelesles, et ad animas temperabit huma-
pacem Itisqui prope; quoniam per ipsum habemusac- nas : quod Chrisiiis in suo sanguine lerrena et coe-
cessnm itletque in uno spirilu ad Patrem. lsie est lestia copularit, quse inter se antea dissidebant : et
medius paries et maceria, quoe uirumque a se po- bonus pastor morbidam ad nionles revectans ovem,
pulum dividebat. Dequoet inGenesi in partugemi- G fecerit esse cum cseteris; drachmamque quse perie-
noruni, obsletrix loquilur : Utquid propter te ditttpla rat, drachmis quoe salvse fuerant copulaverit (Lac.
estsepis (Gen. xxxvm, 29)? Poslquam ergo sapien- xv), et mandata legalia ad illa relraxerit dogmata,
tiam carnis quoe est inimica Deo (Rom. vin), in sua ad quorum typum et imaginemMoyses quse essenlin
Salvalor carne destruxit, et prsecepta Legalia.evan- tabernaculo fabricanda, coiispexil(Ea:orf. xx).Alque
gelicis dogmaiibus commutavii, ui de Judseo alque ita fieri, ut crux Doinini non solum terree, sed et
gentili unum populum faceret Chrislianum, evange- d coelo profuerit; non solum hominibus, sed et an-
lizans nobis qui longe eramus, et reliquiis Judsco- gelis: et omnis creatura Domini sui cruore purgata
rum, qui de Israel per apostolos crediderunt, pacem sit. Qttod aulem ail : Ut dtto conderel in semetipsoin
atque concordiam : tunc accessiinus per ipsum ad unum novuin liominem, et quod magis videlur supe-
Deum, el unum in spiriiu PairCm nos habere cogno- riori de Judseis atque genlilibus sensui convenire :
vimus : completumque est illud quod in Evangelio sic suoe intelligeniiav coapiabat, ut dicat honiine.m
Dominus loquebatur, dicens : Et fiet unus paslot et jtixla imagiuem ei similiiudinem Dei faclum, eam-
tinus grex (Joan. x, 16); et iterum : Et alias oves dempost reconciliaiionem formam recepturum,quam
habeo qttm non sunl de ovili isto, nos significans ex et nunc angeli Iiabenl, et ipse perdiderit. Novum
genlibus congregandos. Inimicilia autem qusc in 1) auiem borainem esse dicit, 583 1U' quotidie reno-
Salvaloris carne destructa est, etiam per crucem valur, et habilalurus est in novo mundo, quando
est interfecta. Scriptum est enim : ul reconciliaret erit coeluninovum et lerra nova (Isai, LSV), el bibi-
ulrumque in uno corpore Deo, per crucem inlerficiens lurusestcalicem Jesu novunvin regno Dei^illar.xiv),
inimicitiam in ea. Non ut in Latinis codicibus habe- el cantaiurus canlicum noviim (Psal. xxxn,5 el
a Rursum Cislerciensesmss., Si ascendero in cw- perquam similem locum esl Episl. ad Coloss. n, 15,
lum, ac si descendero in infernum, lu illic es. explananl ad verbn, palam Iriumphatts illos in setnet-
h Scilicet si ipsam «Orw vocem aspires, perinde ipso, pro quo Iv *ju).w,in ligno, id est, cruce, proe-
eril atque EfuxuTw, o-eavta, ia-ota,in semelipso. Econ- ferunt Origenes, Priinasius, aliique, quibus opposila
trario, quod Hieronymus niavult, si cum leni spiritu magis ~ proliaiur sentenlia.
scribas OOTM, referas ad o-tavpa vocem, sonabiique Omnem (ere subnexam hujusce versiculi expo-
in ea, id est, cruce. Totam iiaque prouominis ambi- sitionem invidiose traducit Rufinus, quem videsis
guitatem neglectse grammaiicorum regulse pepere- lib.d i, niim. 58.
runt. Coeiera Hieroiiymianae sententioe calculum Recnle qtiae paulo superius cap. i, vers. 53, hac
addunt GrseciPatres haud pauci: de nomine Chry- super sententia diximus.
soslomus, Theodorilus, Theophylactus, aliique, ubi
475 %: EUSEBII HIERONYMI ! 476
xcvii), c't velefis et ribvt Testaiiiehti Ifectibhe gaiU j~ *tet acco!ee;sed cives sahctofhm et domeslici Dei
debit: Illud qtibqiib quoa alilii scritSitiif I Ecbe facio sujverifedifibatisUhi ftihdaihehtb aposibldrutii fetpfo-
novu qtiw nanc brieii'tur (Istii. XLiil, 19); sic sentieb, plietiirum; ipsbsriffiihbahgulafi lapide Clirislb Jesii:
ut pfiiVcipiuffiirihoVatibriisiii prdeseiiti sseculd fieri in qub btonis avdificatib cbmpaginaia, Crescit iri
existimet. CseVfefumperfectarii consummaiariiqufe lemjilum sanctuitl in Dbmihb : in quo et Ephesii
hovitalelii, necdum ih islo puiei Socculbposse cbrii- coofedificarituriii labernaculiii)) Dei ih spifith; unus
pleri. Et qdombdb Hiiric pef speculiini videriihs ih e^tDeus, iiiiius avdifictiiibhisfel teffijili, qubd sriper-
aviiiginaiei lunc aiUeiii iaeie ail facieai (I Cof. ini) : aidificaluhi esl lundShvehlo apostblorhm et pfbphe-
sicel insiaurationfehi hovi libminis lutVc pletife pef' laruffi. Qiibd si UliiVersa sedificatio compaginata;
fectfeqtie compleiidaih, ciun ecelfesiia terfeiiaque crescii in templulri Saiictuih iii Dbhiiho, omhi iabo-
fuerint copulata, et in unb ispiritu, et Sfeiisueadejh- re liilfenduffi est^ ul fiairius illi lapideS, de qUibtls
que seittfentia, accessefimus a'd Pairerri; Nescib scriptutn fesi: Lapides saficli volvitnltir super tetfani
qiiid laie el ihalia Epistbla (si quis tairieh feahi fe- (Zrich: iSj 16). Et cunv fuefiffius vivi lapides, ex
cijiii) pfudeiiiibus quibusqufe lectofibus Pahlus siib- oirihi pafle dolali, Iseves [Al. leves]; pbliti htillahi'
iridicat, dicfehs : Hi oriiries iesiiritbiiiuih uccipteriics babeiites scabfediiiem, sedificeriiuf in temjjlum, et
fidei; non reluierMt ''rbriimiohem, Deb pro nobis B' J fi-affiushabiiaculririj Deb. Gondaturque in nobis arca
tfte/tiiisquitl pfbVidiiiVe: Ul n'o'habsque iibbis cohstihi- tesiaritefiti "cdsibs Legis Doinihi, et Chferubim, scien-
mdrerilur (Hebf. xi; 59, 40); Pfopieffea fet liriivefsa tim riVuitiltido;et iutdfibra pbctbfis iibstfi iri riovuffi
crealhra congeiniscit nbbiscuhi, qui ih iabefhaculb vbcabiiliiffi tfaiiScaiit : dicahiufqhe bABih("1'3");
istb ingeffiiscirtius, ei ebndblot; qtii &tiiribre Dei iii quod nos oractifum, sive resporisuin pbssitiiius appel-
ulerosoncepiffiuS et 'dtileiuuSjet proesiolaffihf [At. lafe-etutcbiiteiitibsiiis vefbumexpririihffiuse verbo,
pfoestblSluf] ffevelaiibrieiiifilibfuiii Dei ":ulde vaiil- ),«).ViTripibv, id est, ibcuibriUintlicere : ui ctnh Apo-
late "sefvitulis, ctii huiic subjecta esH libefetur, et stblb efUihpanius iii vbceffi : -Ah'cxperiineniuihqtim-
fiat uiius piistbf et iiiius grex : fet Ofaiib Dbmirii riiis ejiis qui in riie IdquiVutChiisius (I Cbr. xni, 5)?
coffiplealuf difcehlis: Fidivdliihlas lua siciti iii cwloet Pbfcst nuleffi oiiiiiis ifedificaiib stipef fundairiehtum
iri ierra(Maii>. vi; 10). aposiolbfhm {jfbpheiariiiivqiiecbiislfilbla, hbn SbJuni
(Vfefs. 19seqqi) Ergb jam nbh estis peregfitii el rios, sfed et coeleSles a sigiiififcare virtutfes, ht uui-
accblm : sed ciies sdhcldrnin, el dbriiesliciOel, sttpef- versi pafiier liaht habilaciilhih Dei ih spifilu : in-
wdi/icdli supcf furiddmerituiridpbsibtbtuih 'ci ptbpheiu-, cohgruuiii qhippe esse niuiits ex hbffiihibus ifedilica-
tuiii, ipsb suriimd aiigiiiafi lapide Clifisid ~Jeitt:Iii 'qnd libiibm coffipaclahi atqiie cbhcbrdehv cresceie ih
biriiiiswdificaiib cbmpagiriatd, crescil fii iWipViiinidii- C ihiiipliin) Sahcluffi in Dbhiihb; fiefiqiie habiiaciiluiii
ciiiin in Dbihhio. Iri qub elvos coaidificdinihiiri Tiabiid- Dei iii spifitu; aiigelbs aulfeni et beatas quasque
cidurii Dei, iri spirtiu. Ad id qtiud supfii dixbfat : virtuteS, q"uavih ccelesiibus Deb 585 serviuni, db'
.
pefegriiii lesidniehibfiiih ei repibims'siblii's, hffiic' re- liUc fhlieilUle aliehats texisiimari. Suliinihs autfeffi
spbhdet: ergb faiii noii eiirs pcregiihi et ucColw.Et i)d angularis lapis, qtii' pupUluin tilrumque coiltiiifeat
illtid qudd pfoeraisef;\t,afie)idii a corivetsuiioheIsraei, (Sivejuxlal sfecuhdam iiilerpretatiohem crjelfesiiajun-
mbdb fedil: Estis vives sanciotuth, -et WbihesiiciDei. giil atque terfena) Clifislus est Doinifius hosief, la^
IJic ibcus adyefshs ebs vel inaxiirie faiiU, ijiii diveif- piS Iprsecisiis tte ihonle Siiife manibUS, de qub el
sas iiathfas niiuntuf intfbducere. Qubiiibdb ehiiii Psallnista tfestaiiif, dicens : Lapideriiqutm teptobave-
pefegfiiii facti siiiit cives sancibftiiii, ci qfibmbaS ftihl mdificaiives;hib fdclus esl ih capui diigitlii A Db-
dohiesiifciDei fiiefunt584qiioHdiini alibiiiii eSrivef^ mhVbfaciMih 'est islitd (Ps. Cxvii; 22). Repfobatus
satibhe Israel', si iion poiesl vfelJh infelius, vfeiitt pe"* qhipjie esf a Piiurisoeisi qui videbaiiitir 586 Legis
jus iialufa mutari? QuOdahteiri Sequitiir ': ffltiificdii liabere notitiam, Deiqhe lemplhm legalilihs xdiliciifh
supet ftindaihehium apostoiofUiriel prbpMtafivti, riid- inandalis : et assum^tus a Deb iii ahgulafehv lapi-
giS pfinri qiiaffi secuiiriaviniefpfetaiibni cOiivetiit', dfehij ut duo^ parieteS ipse medius crjiiiiiierei: et
in qiia supefiiis dixerairihs-; aiile passibheiii fclifisti " per IHiiiJiuiefque ])bpultis ad Deuiii hahefet iicceS-
vicihiihi Jsfabl; eiGenles luisse de lbrhjeVUiitiesti- sUlli. Iste angiilafis lapis, iioii trfedeniibus lapis of-
moriio et cbiitfa Marciohem csetefosqUe Vetef^ lioe- ferisibiiis fest, et petfa searidali: Supef queffi qiii
reticos, qtii aliuin Legis, alium Evarigellllifavdicaiit1 ceciderit; qdaSsabiluf; supfcf queui vfefo ijise cof-
Deuih, uti posshiiihsi Si eifim iiefjuaquafii peffegfiriii rneril, cblhihihiiet euiii [Mc. xx).'
a DiloiCislfefcieiiSesmss., cwlesibsriidgitiftcafevifltttes.

MMER BE€UWbm,

Secundum orationibus veslrisiO Pauiaet Eusfo' Romaiii munuscula tfausmissufi; Nori quod litec di-
cbium, ad Ephesios aggredimur iibrum: nova quoque ghelur legefe "dhclbfura $eiialusj el "jil)li6l.heci8ve-
 U" COMMIi.NTAlUORUM IN EPISTOLAM AD EPHESIOS LIB. II. CAP. III. m
lerum ascribere: sed quod sancla Marcella idipsum jA pnedicaiio compleatur-. Licet quidam alium sensum
fieti per fepistolas flagilel. Cujttsegb quoliescurijque in hoc h introducant, quod Pattlus proedeslinafus, et
studiorum, iugenii, laboris, recordor, toties me sancliiicalusexuleromatris suoe, ad prsedicalionem
damno inerliav, qui in monasterii solitudine consti- geiitium anlequam nasceretur, postea vincula carnis
lutiis, el iilud prsesepe contra videns, in quo va- acceperit. Puto aulein quod et vitibsa in hoc loco
gientenvparvulum fesliniadoraverepastores (Luc. n); elocuiio sit. Pro eo enini quod debuit dicere : luijus
id facefe non possum, quod mulier nobilis inler stre- rei graiia, ego Paulus vincius Jesu Chrisii pro vobis
pentem familiam, et |;rocurationem domus explet geniibus, cognovi mysteriunjj.sicut el prsescripsi in
operis succisivis. Qua propler et illam et vos, et si modico, prbut polestis legentes inlelligere, ait :
quis forle lecturi suut, in comiiiuneprecor, ut sciatis hujus rei gratia ego Paulus vinctus secundum reve-
nie non cogiiatum diti limalumque proferre sermo- lationem, cognitum faclum est milii inysteritim, et
nem : sed ad revelauda mystefia Scripluraruin, uti reiiqua. Si vero quis potest etiam juxta serinonis et
verbis pene de trivio, et interdum per singulos dies eloquii conlextum docere, Apostolnm fuisse perfe-
usque ad numerum milie versuum pervenire, ut ctuin,elih arlis grainmaiicse viiia noii.incurrisse, ille
ccepla in Aposloltim explanalio, ipsius Pauli, cujus jioiius auscullandus est, Nos quoiieseunique c soloc-
Episloiasconamurexponere,ora[io!iibusC'impleatiir. R cismos, aut tale quid annolavimus, noh Apostolum
pulsamus, ut malivoli crimihaniur, sed magis Apo-
(Cap. III. — Vers. 1 seqq.) Hujus rei gratia, egq stoii assertores sumus, qubd Ilebrseus ex Hebroeis,
Paulits vinclus Jesu Chrisli pro vobis genlibus : s* absque rhetorici nilore sermbnis, et verhorum com-
lameh audistis dispensationcm graliw Dei, quw data positione, et eioquii venusiaie, numquam ad iidem
esl niihi in vobis. Quoniam secundum revelationem Cbrisli lotum mundum transducere valuisset, nisi
cognituinfaclum est niihi mysteriuiri, sicul prwscripsi evangelizasset eum nori in sapientia verbi, sed in
inmodico; proui poleslis leyentes intelligere sensttm virtule Dei. Nam et ipse ad Corinlhios ail: Et ego
meumiri myslerioChristi. Quantum ad consequenliam curn venissemad vos, fralres, veni non in eminentia
sermonis lexlumque eloquii pertinei, ad id quod verbi aul sapiettliw588 annuntians vobisteslimonium
prasmisil: Htijus rei yrdtia, eyo Paulus vinclusJesu Dei (i Cor. n, 1). Elrursum : Et verbum meum, et
Christi pro vobisgentibus, diligentissimc perquirenles, prcedicaliomca, non in suasoriis sapienlim verbis, sed
nihil ijitod ei reddiderit, poluimus inveuire. Neque in ostensionespirilus el virlutis, ul fides vestra non sil
enim dixil, hujus rei gfatia ego Paulus hoc vcl hoc in sapienlia hominum, sed in virlule Dri (Ibid., i et S)i
feci, vei illud ei illud docui: sed suspensa manente Isle igitur qui soloecismos in verbis facil, qni non
sententia, iransgressus ad alia est. Nisi forie igho- C potest hyperbaton rcddere, sententiamque conclu-
scenles ei, quod et ipse confessus esl dicens : El si dere, audacler sibi vindicai sapientiain, et dicit :
imperitus sermone, non tamen scienlia (I Cor. xi, 6)> QuoiiintMsecundum reveiaiionem cognitum est mihi
setisuum magis in eo qtieeramus ordinem, quam ver- myslerium, sicul prwscripsi in modico. Vere eniin si
borum. Qui sic reddi poiest : bujus rei gratia, ego quis stiperiora Itujus epistolse conietnpletur, videbit
Pauius vincius Cbrisii Jesu, et vinctus pro vobis qui ei revelata mysleria, quorum parlem quamdara mo-
estis ex genlibus, cognovi mysteriutn, ul vobis dicam suo sermoneperslrinxit: non tam toium qttod
quoque iilud traderem : sicul in hac eadem Epislola noverai proferens, quam osiendeus ex modico quid
ante pauluium 587 sum loculus. Debeiis autem laceret. Proul poiestis; inquit, legenles inte-lligere
audire dispensationem gratiav Dei, quecdala esi niihi sensum meum, sive sapienliam iu myslerio Christi,
in vobis qui eslis ex gentibus, pro quibus et vinclus Hoc est illud quod in pravfalione diximus : nuJlam
sttni Jesu Christi. Vinctum autem Jesu Christi Pau- Epistolarum Pauli lanta habere mysleria, tam re-
lum esse pro gentibus, potest et de niartyrio intel- conditis sensibus involulam, quos et Aposlolus
ligi: quod Romoeiu vincuia conjectus, IiancEpislo- nosse se glorialur, el nobis indicatos breviter os-
lam miseril eo tempore quo ad Pbilenionem, et ad tendii, utattenlius quse sunt scripla, relegamus.
Colossenses, et ad Philippenses in alio loco scriplas '.D (Vers. 5 seqq.) Et [Al. quod] aliis generationibiis
esse moustravimus. Vel cerle a quia in pluribus non fuit nolnm filiis hominum, sicut nunc revelalum
locis lectum esl, vineulum animse corpus hoc dici, esl sanctis ejus apostolis et ptophelis in Spitititi esse
. quo quasi clausa teneatur in carcere : dicimus pro- gentes cohmtedes, et concorpotales , el comparlicipes
pterea Paulum corporis nexibuscoerceri, necreverli promissionis in Christo per Evangeliunii cujus faclus
ei esse cum Christo, ut perfecta in genies per eum sitm minislet secundum donum gralim Dei, quw data

a Quasi Origenianse sentehtise teneat manifeste nisi ita repereris ctimen fatebor.
reum S. Doclqrem, Rafinus boc loco exsultat lih. h Penes Rufinum, in hoc loco inlroducat.
1, riiirii. 40. Verum quod illi repbnit S. Palfer lib. c Conferenda epistola 120 ad Hedibiaffi, qUsest.
l Apologise, totum eludit advefsarii impelunij ubi 11, etqusfe stibsequiiur ad AJgasiaffi quoest; 10, et
suam cuique reddit auclori doctrinam : El iu hoc, paulo superius Conimenlarii ad Galatas iv; 24. Re-
inquit, ut supra triplicem exposiiionem pbsui. In ferendus liuc quoque esl Clirysostoriius liomil. 5 in
prihid, quid niiiti videteittr: iri 'seciihda,qtitd Origdifes I ad Gbf.; thbbdofitus dfe cufandis Grsecofuiii
assererel: in terlia, quid Apotlinaritis contra illius affectihus serm. 8, elc.
vadens.dogmttisentiret. Lege Gtwcos Commentarios,et
 479 S. EUSEBHHIERONYMI ! 480
est mihi juxta operationem virlutis- ejus. Mysterium ,A x, 24). Hoccutique yidere el audire cupiebanl, quse
Christi quod ex parle supra Apostolus exsecutus fuiura cognoverant; Quod si nesciebant venlura,
est, qiiomodo aliis gfenerationibus fuerit ignolum, quomodo desiderare polerant, qnavpeniius ignora-
plenius reiractandum videtur : utrumne Abraham, bant? Legimusin Regnorum libris, Dominum 590
Jacob et Moyses, Isaias, et coeleri prophetse illud igno- Salomoni in somnip pollicenlem aique dicenlem :
raverint, an non? A qnibus esse prsediclum adven- Pro eo quod peliisti q me verbum istud, ct non petiisli
tum Cbrisli et vocalionem Genlium, Scriptura com- tibi dies multos, nec poslulasti divitias, nec animas
meffiorat. Abraham quippe vidit diem ejus, et lav- inimicorum tuorum, sed pelisli ut intelligeres, el att-
tatus est (Joan. viu, 56), et dicitur ei: Renediceitltir dires judicium : cccejeci'' verbum luum, et dedi libi
in semine tuo omnes gentes (Gen. xxii, 18). Et corlprudens el sapieris sicut lu [ Al. tui] non fuit ante
Jacob de eo qui oriundus esset ex Juda prophe- te, el post te non surget similis tibi (II Reg. m, 11,
lice loquitur : Et ipse erit exspectatio geitlhtm 12). Et quoraodo quidam putant apostolis Chrisli
(Ibid. XLIX,10). Moyses quoque majores divitias revplatum esse mysterium, quod ignotum fuerit
jEgypti ihesauris, opprobrium Cliristi arbitra- Salomoni, cum apbstolis omnibus sapienliorem
tus est. 589 El Isaias : Ecce, inquit, virgo in fuisse Salomonem, et relro patriarchis vox divina
'
utero concipiet, el parie' (Isai, vn, 14). Et alibi: B pollicita sil? qui dese quoque ipse loquitur confi-
Efitvitga Jesse, et qui surget ad regnandum gentibus: deiiter : Deus docuit me sapientiam, el htlelleciiim
_in ipso gentes sperabunt(Idem, xi, 10). Et ne longum sanctorum cognovi(Sap. vn, 21). Necnon et David
fiat, pauca de Psalmis dixisse snfficiat : Et adora- de scienlia occulfi njysterii gloriatur, dicens : In-
btttil iri conspeciu ejus omnes familiw genlium (Psal. certu et occulta sapieritiwtuw manifestasli tnihi (Psal,
xxi, 28). Et iterum : Omnes genles servient ei (Psal. L, 8). Etad eum qui sibi de sapientia supplaudebat,
xvn, 11). Etadhuc manifeslius de populo Israel, Deus lotjuitur per prophetam : Numquid tu sapien-
et de Domino Salvatore: Visita vineam islam, et tior es Dauiele (Ezech. xxvni, 5). Aut ille igitur de
perficeeamqtiam planiavit dexiera tua, el super filium qtto jam supra disseruimus, tenendus est sensus,
quem confirmasli iibi (Psal. LXXIX,15, 16). Cujus ita patriarchas el prophelas, ut nunc apostolis re-
eiiam corporis dispensatio in consequeniibns indi- velainm est, Chrisiiiignorasse myslerium, quia aliud
caiur : Fiat manus tua super virmn dexlerw luw, et sit tenere quid manibus, aliud fulurum in spirilu
super filium hominis quem confirmasti tibi (Ibid.,iS). pravvidere. Aut dicehdum, quomodo non sunt si-
Aut igilur juxta Monlanum, palriarcbas etpropheias miles facies faciebus, sic nec corda esse cordibus;
in ecstasi locuios accipiendum, et nescisse quav fet,juxia ApostolumJ diversa esse charismata, nlium
dixerint: aut si hoc impium est (sj)irilus quippe G babercproplieiiam, alium genera linguarum, alium
projVheiarum prophetis subjectus est) jnlellexerunt donacurationnm, alium opiiulationes et guberna-
uliquequav locuii suni. Et si inieliexerimt, quserilur liones, illum esse sapieniem, bunc fidelem, isium
quomodo ntinc Paulus dicat, quod aliis generalio- pollere scieniia secrelbrum, illum simplici tantum
liibusnon fuitnotum, fuisse Chrisii aposiolis reve- fide esse coiiientum (lCor. xn). Neque euim
laiuni. Aut igiiur illud est respondenduin , quod omnes in exempIumSalomonisdenaiuris besliarum
cauie Paulus signanterque leslaius sit, filiis homi- et volucrum, et heiibarum similiier sunt locnti, ut
nhm ignolum fuisse mysteriura, non filiis Dei, ad dispuiareni a cedro Libani, usque ad hyssopum,
quos loquitur : Ego dixi ; dii estis, et filii Excelsi quav exiit per pai'ietem. Eeonlrario Salomon non
omnes~(Psal.LXXXI, 6). Quodscilicet hi qui spirilum ita forsiian viderit, :tit Moyses omnes species vicli-
adoplionis acceperini, de quibus palriarchse, et marimi, et cullurav Dei; nee ei facie ad faeiera sit
pfopbetse fuerint, Dei scierint sacramenlum. Aul si loctttus Dominus, nec vasorum lantam vel habuerit,
hoc hon recipitur, et nimium violentum et coacium vel iniellexerit supelleeiilem, quorum typum illi in
videtur, illuc sermo transibit, ul dicat non definite monle Dominus ostendit (111Reg. iv ; Exod. xxxiu,
et generaliler dixisse Paulum aliis geiierationibus xxv). Et quomodo jiairiarcbav, et prophetoe habue-
ighotuni fuisse omnino Domini sacramenlum : sed D ruiii aliqua quse apqstolos non habuisse credendum
sic quomodo nunc revelaium est sanciis ejus et est: sic econtrafio pro ojvporluniiate lemporis, et
apostolis, nescisse patriarchas veteres, etprophetas. pro Evangelii preedicalione, habuerunfapostoli ma-
Aliud est enim in spiritu vcnlura cognoscere, aliud gis nolum mysieriuffi Chrisii. Quod scierunt quidem
ea cernere opere complela. Unde et Joannes pro- et ;sancti antiquiiusyiri, sed non ita ut apostoli,
pterea major prophetis omnibus dicitur ( Luc. vn) : quibus jirsedicandi necessiias incumbebat. 591
quia qtiein coeleri prophelaverunt, ipse conspexerit, Quod est aulem hoc mysterium, qnod, sictit nunc,
ei digilo demonslrarit, dicens : Ecce Agnus Dei: aliis generaiionibusi non fuit revelatum ? Utique il-
ecce qui tollit pcccata mwidi (Joan. i, 29). Juxta lud quod sequilur,i esse genles cohwredes, concor-
quem sensum et illud exponi potest: Mulii pro- porales, el comparticipes promissionisin Christo Jesu
helm etjusli cupieriint videre quwvidelis, el non vi- per Evangelitim, cujus factus esl Paulus minister,
derunt, et audire quw audilis, el non audierunt (Luc. secunduni donum gfatioe Dei, quse data est ei juxta
a Penes Victorium, secundttm verbum. Cavterum vide quoe paulb inferitis ad versic. 10 observamus.
481 COMMENTARIORUM 1N EPISTOLAM AD EPIIESJOS LIB. II. CAP. III. 482
operationem virtutis ejus. Scio appositionem con- *"* A per Scripturas propheticas, ct adventum Christi non
junclionis ejtis, per quam dicitur, cohwreies, cl valeat revelari. Sciant igilurqui prophetas non in
concotporales, et comparticipes, indecoram facere in telligunt, nec scire desiderant, asserentes se tantum
Lalino sermone senleniiam. Sed quia ita habelur in Evangelio esse contentos, Christi nescire niyste-
Grseco, ei singuli sermones, syllabse, apices, puncla, rium, quod temporibus selernis gentibus cunclis
in divinisScripturis plena sunl sensibus, propterea fuerit ignoratum.
magis volumus in compositione structuraque ver- (Vers. 8, 9.) Mihiinfimo omnium sanctorum dala
borum, quam inielligeniia periclitari. Genies igiiur est gtalia hwc, in genlibus evungelizate investigabiles
cobseredes sunt lsraeli, sive quod melius arbiira- divilias Cltristi, el illumiiiare a omnes quw sit dispen-
mur, Chrislo cohseredes sunt, ut haarediias nostra satio mysterii abscondilia swculisin Deo qui universa
Deus sit, et cohavredes Chrisli. Quod etin alio loco> creavit. Non puto apostolum Paulum cum menlis
scripium est. Hwredes Dei, cohwredesautem Christii suavconcoiulasse secreto, ut vere omnibus [ Al. ex
(Rom. VIII, 17).Nonquod aliqua inler nos pos- omnibus] Sanctis inlimum esse se dixerit : verbi
sessio dividatur; sed quod ipse Dominus sit havre- causa, his quierant in Epheso, qui in Coriniho,
dilas nostra atque possessio. Dominus quippe, ait,i q>iiin Thessalonica, vel qui in loto orbe credide-
hwreditasvestra est (Deut. xvm, 2); et alibi : Do- B rant. Quod cum humilitatis indicium sil, se omnibus
tniHMSpars mea, el hwredilas mea ( Psal. xv, 5). Sanclis infimura dicere, mendacii est reatus, aliud
Concorporales autem illud significat, ut quemad- in pectore clausum babere, aliud in lingua proffiere.
modiiin in uno corpore plura sunt inembra : verbii Reperiendum ergo est argumentum, quo et Paulus
causa, oculi, manus, aures, pedes, venler, el genua:: vere omnibus sanctis [Al. omnium sanciorum] in-
et cum in uno sint corpore, babeant differenlias> fimus fuerit, el lamen de apostolica non ceciderit
suas, et pro se inviceiu loclenlur, et doleant: sie li- dignilate. Loquilur Dominus in Evangelio ad dis-
cet diversas habeant gralias, bi qui in Christo cre- cipulos : Quivullin vobis major esse, fiat omnium
didere, in uno lamen sint Ecclesiav corpore con- minor, et qui vult esse ptimus, sit omnium novissimus
globaii. El in superioribus quidem duobus verbis,, ( Malih. xx, 26, 27). Quod Paulus opere complebat,
id est, in eo quod ait, cohmredeset concorporales, , dicens : Pulo enim quia Deusuos apostolosnovissimos
poterat in uno corpore diversum aliquid suspicari. osiendit,quasimorti deslinatos(I Cor. iv, 9). Omnibus
Ex eo autem quod addidit: et comparticipesprotnis- igilurqui sepropterChrisluminfirmosessecupiebant,
sionis in Christo Jesu, omnis penitus diversiias ani- apostblus Paulus infirmior erat, et idcirco major.
puiata est. Ubi eniui una comparticipatio est, uni-- 593 Oinnibusenim , inquit, illis plus laboravi, nou
versa communia sunt. Pulchre etiam addidii, perr ** autem ego , sed gratia Dei, quw mecuiii est. Propler
Evangelittm,cujus factus sum minisler secundum do- quam bumiliiatem dum bmnium sanctoruni est infi-
numgraliwquw data est mihijuxla operalionem vir- mus, data est ei graiia havein genlibus, ut evange-
lutis ejus: ut Dei graliam, non suum meritum de- lizaret ininvestigabiles divilias Chrisii, et doceret
monslraret. Sciebat se namque persecutorem fuisse,, dispensaiionem mysterii absconditi a socculis in
et Cliristi Ecclesiam devastasse, ex qua humilitaie,, Deo, qui universa creavit. Si ininvestigabiles diviiise
arrogaiilioopeniluscrinven excludilur. Super qua non- Chrisli sunt, quomodo evangelizaniur in populo ?
nulli ettm reprehendendum putant: quia sibi dixeritt Si abscondilum est asseculis mysteriumin Deo, qua
myslerium revelatum, quod patriarchis et propbetiss ratione per Paulum profertur in gentes? 3ed inin-
fuerit 592 ignotum. Numquam enim humiliialiss vesligabiles et absconditum dupliciler sentiendum.
discipulus, verbis arroganlise intumesceret, Evan- Quod ininvestigabiles aute diviiiav fuerint, et nunc
gelium cujus minister esi, non sui meriti dicenss posi Domini apertse sint passionem. Aut cerle quoe
fuisse, sed gratise Dei. Qui volutit prophetas non Ui- natura sua homini ininvestigabiles erant, boe, Deo
tellexisse quod dixerint, et [Al. sedl quasi in ecslasii revelante, sunl cognilav.Quia aliud esl ad secrelum
loeutos, cum proesenli testimonio, illud quoquee n curiositate propria pervenire, quod postquam in-
quod ad Romanos in plerisque codicibus invenitur,, venlum fueril, desinit esse ininvesligabile. Alind
ad confirmationem sui dogmatis trahunt, legenies : propria diligenlia illud nequaquam posse compre-
Ei aulem qui potesl vos roborare juxta Evangelium « bendere, sed pergratiam coguoscereDei, quod cum
meum, el prwdicalionemJesu Chrisli secundum reve- scieris, et cseieris quoque ostenderis, nibilominus
lationemmysteriilemporibusmternis tacili, manifeslalii ininvestigabile perseverat, dum libi quanlum in le
aulem nunc per Scriptutas prophelicas, el advenlum u est, fuit antequam osienderetur occullum. Diviiias
Domini nostri Jesu Christi, et reliqua. Quibus bre-- Chrisii ininvestigabiles, ad ipsnm quoque Chrislum
viier respondendum est, temporibus prseieritis ta-- loquens Psalmista leslalur, dicens : Quam infiniia
cituin Chrisli fuisse myslerium, non apud eos quili muliiludo bonilatis luw, quam abscondisii limenlibus
illud futurum pollicebantur, sed apud universass te (Ps. xxx, 20). Hse bonitatis ejus diviiise ab omni-
gentes quibtis postea manifestatum est. Et parilerr bus reiro soeculis absconditavfuerunl in Deo , qui
annotandum, quod sacramenlum fidei nostroe, nisi;i creator est omnium. Ubi sunt Marcion et Valeniinus,
a Tacent alii libri vocem, omnes," quav in mss.
aliquot Gravcis desideratur.
 485 S. EUSEBIj HIERONYMI iU
et omnes hoerclici, qui altcrujYimimdi, id esl, visi- A fulvida vesihnenlqejus ex Rosot, sic [ Al. hic ] fotnto-
bilium.et alterumasseruntinyisibilium conditorem? susin stolacandida (Isai. ixra, 1 ). Et in alio loco :
Hunc justum esse dicenfes, illum nescio qqera senv- Qtiis est iste rex gloriw? f>omin{isvirtutum ipse esl rex
per ignoi.uni : tanlum bqm.im, quj Pater Ghrjsti si.i. gloriw (Psal. xxin, 10). Non putemus igitur in
ECce Deus, in quo mysferium Chrjsli ah. omiiilnis Ecclesia esse simplicem fidem , sed muliiplicem et
relro sseculis a abscondilum fnit, Grealqr esse miiliifariam esse sapienliam,ul non solum varia sit,
omnium. pravdicaliir. Ex quo psiendiuir idepj esse sedmulla varietate distineia.Respicis cunasCteisti:
Deqs no.viet yeleris Testamen.li, Polesl aiitem. my- vide pariter et coeliiiij. Vagientem in proesepe intue-
sterium a sueculisahscondiiuni etaHlev 594ih'eil 'igi, risinfaiileii): sed apgelos simul auscultalaudanies.
quod ipsa i.Uiid.sseculij )"gi)orayeriiit, !>oce.st, pmjies Herodes persequilnr, 6ed adorant Magi (Malth, n ).
spivjtiiales, ef raiiqnabiles creaturae quav in sopeiijjs IgnoranfPharisoei, sed stella demonslrat. Baptizalur
fuerunt. Sseculuni quijipe freqiteijler prp hisquse in a servo: sed vox desuper Dei inioimntis audiinr
sseculo versaqtur, accipitur, Sjcut Paulus ad Galatas ( Matt. ni). Aquis njergitur: sod columba descendit,
lpqujtur dicens : Ut eriperel nos de prmseiiti swculo immo Spirilus in eoluroba (Ibid., 16). Ad paBsionem
nequqm ( Gqlal. i, 4 ). El in alio Jocp : Ut. oslenderet venit, et pati liniet j, vult fransire calicem, el Pe-
in venluris swculis(Ephes. n, 7), pro ep quod est, his B truffi quia calicem limebal, acfeusat. Quid hac stul-
ppinibiisqiiavip.sijpeyyeiijentjbiissfeculisfntura eranl. litia prudenlius , yarielato disiinctius , sapientia
(Vers. 10, 11,) Ut h.ii.iqicsceretnunc principalibus obscurius, quam fecit Deus in Christo Jesu Domino
§l pqteslaiibns in cceiest\buspet Ecclesimn muitiplex nostro ? Licet euim a plerisque secundum ordinem
sqpienliq Dei secuiidmii proposilum swcitlarum, quam juncturamque sermbnis, et Ecclesia facta intelligi
fecii h« Chfislq Jes\i Domino nostrq, Jijxfa donum possit ,'et itpb6smg,\id est, proposilio quam nos ge-
gratise Dei, quse daia est Appstola, ul evangelizaret nere neutrali in Laiino sermone propositum habe-
Jninvesiigal)ile§ divitiasjChrisii, et doceret in gen- mtis expressam s lainen sapientia magis in Christo
tibus. mysteriuni quod a sseculis.fuerat ignoratum: facta potesi resonafe quani caelera. Faluum quippe
idcircp idipsupi s.acranienfmvjei est reyelatum, ut Dei sapienlius est hominibus (I Cor. i, 25).Quod si in
iion sohinj gentibus, sed l>et pripcipatibus et poie^ Christo secunduramysiicos intelleclusdiciturfaciasa-
Sialihus per Eccle§'ranimaiJifes.tafiere.tmiilliplex sa pieniia (Eccli. xxiv ), intelligam Ariani frusirase de
pientia De.i, qusejuxta jjrpposilum velerum savculo- illo leslimoniogloriafi, in quosopientia ininitio viarum
rum olim destinata, njine epnsummata videlurin Dei crealam se et genilam loquiturei fundaiam. Et
Cbristo, Sj autem priricip.alibus et potestatibus ip utiquejnxla illos crfeaia esl, nata esse non poluit. Si
ccplis, quaj sanctas minislrasque D.eiaccipere debe^ G aui.em nala est,quomodo et fundata dicitur el creata?
mus (licet, qpidanj pxincipem aeris isiius el angelos (Vers. 12.) In qito habemus fiduciam, et accessum
ejus.iiJterprelenl.ur), ignotafuit mulliplex sapienlia iii confidentia per fidem ejits. Nihil nobis ita poiesl ad
ppi, quavnunceispcr Ecclesianirevelala est, quanio Dehm pravbere fiduciam , et conscieniise puriiatem,
magis palriarchis et pr-oplvetisignola fuit, quos stir de qua dicilur : Si conscientianos non reprehenderit,
pra; non igno.rasse mysterium Christi, sed iia ut cohfidcnliam habemus ad Deum (I Joan. ni, 21), nisi
apqstolos, nescis.se mpii.stravimus? Multiplex quijvpe sermo, veritas, sapientia, justitia, quoeomnia inlel-
sapjeiitja Dei, quse sermone. Gravco,izolviroiY.ilos,et liguniur in CliristoJ Qno.modo igiiur boecnobis tri-
pt ita dipam, t;iu/'i/arfa,-appellalur, per Ecclesiam Dei buunt fiducianv ad Deitm: sic et accessum, utnosler
nunc et prineipatib.u.s ei poteslalibus. reyelala est. ad eum sensus accedat, ei diligentius coiitemplelur,
Qiiani olim Deus fvtiu.ramin. sna mente decreverai, ei aliquid sibi deejus majeslaie assumat et vindicet,
et n.une esse perfeciam ex eo qupd vjdemus, agnos- et qnasi de radiis solis, calorem quemdam splendo=
ciinus, Qrux ifaque Cbrisli nori.sojum nobis, sed et r«inqueluminisn)ulueiuret dicat: Signatum csi59G
5 angelis cuiiciisque iti coelo.virtulibus profuit, et n\>e- super nosliimen vitlius tuj, Domine (Ps. iv, 7). Ma-
rtiit sacranventum qqod antea resciebant, Denique gnum est ergo, non Isoliminos habere fiduciam, sed
ad cceluin 595 eura eorpore Pe«nj revertentem mU D etiam babere eam in eonfidenlia. Nec lantum habere
rantur, et dicunt: Quis est.iste qui ascend\i. de Edom, accessum, sed ut ipse firniior sit accessus, babere
' i t '
R DuQms.s. epMtecJutw,prq flfescon«!i'(t«;j, rasse ;: praveipue vero conversianis gentium ad
b Nimirum ex yetustiorum ali.qiiotEcclesia? Pih Clirissli.(ideni, cunjapiea jgnovarfept, Sfeslih coriimq-
truffi sensu loquilur, quibus, ul prideffi Jluetius diOrem accipisenshm Hieroriymi havcpossunt verba,
aniniadvertit, Jocus isle Aposioli iri causa fuii, ut siquidemeruditosperEcclesiam angelosqusisi rerum
crederew, pleraque Dei mys.ieria apgelbs.p.er EccleT le^ies et con&ciosi non quasi discipulos, asserere
siamd.idicisse : npn ea qtiiden.j, quopdiyhiie natpris vidcatur, fn i-.upet al) Origeiiis plajci^Q,q^qd inipu-
heeessariq insiint (illa siquidem cognoyere, cum gViavimusadhohrii. ejus 25,Jure nverito.quje dissenr
sehiel iilis coniuendi Dei facuilas concessa esi), sed tif. Pugnai fenimverocum Scripturse sacrse lestimo-
quav libere Deus ei forinsecus operalur. Nyssepus hiis puVareprius lipminibus quam angolis rcvclatum
hpniil, JJin Cant, cqgnoyisse eps pej Ecciesjam in-r Iuearnaiionis mxsleri.uro.;qija.ffiquaiiibQno.fUffi,quoe
carnailoh.is, redeinptipiiis, crueis, ei liioriis Glirisii ex eo cohseqhi debehant, u,t es( eopversipnis gen^.
niysieria hocfet. Chrysostbnius pveelerea liquido de- illos lium ad fidem, ffefe "nuiiam cognilionerii habiiisse
clarat, angelos rerum silvi antea occullnriim, el liceat opinari i idque genus ea esse , in quibus
ignotarum notiiiain ex ipsoapostolornm ore compa- per Chrisii morleni profeeerini.
485 COMMENTARIORUM 1N EPiSTQLA^ AD EPIIESIOS LIB. II. CAP. III.i 486
illinjj iii confidenfia, cujus fiduei;e alquc accgssus , A
i recle PauJiis pro cis pq.luerai deprccari, no defice-
piincipium et origo , fides in Christo. est. Qui igilur renf alque lassescereiii : iiunc vero ridiculmn csl,
omnia raiiope et ordine facit, isie credil inCbrislum Paulo in trijjiilalionibus posito, rogare eum, ne
scrmonem atqu.e ratiojiein : qviis.apipntiampoluerit Ephesi jii stio labore de-flcjant.Sed et ad hanc quavr
comprehendere, credi( in Chrjsiuivvsap.ieu.liam: qui lliunciilaui d,issolvendam, illud.sumelur exemplum :
inlelleseril veritatem, cred.itinC.hris.lum veritateiij: TentatioMepi,vesifum in. caj-nemea non sptevisiis, ne-
qui juste vixerit, credit in eum juslilianj, Nec optjs que abjecistis. Oslenditur siquidein ipbocdicto, quod
esl plura dicere, cura freqitenler niihi lvecessitAS in ca.fneP^uli aiiis sii naia tenta.iio, Considcremus
incubuerit de Cbristo simijitcr- disserendi. toiiusimnndi Jipniit.ie.s(et quid iii co.min.une.db pni-
(Vers. 15. ) Propter quod peto, ne deficiatis in jiihus loqupr, eos qui jii Ciirist.um pu.ta,niurcredere,
tribulalionibus nieis pro vqbis , quw est gloria veslra, discuiiamus), et.videbiujus.hac ftos yel niaxime quav-
Id quod nunc Lalinus transla.ior expres.si.t, ne defir siip.netenta5'!, quarcs.incus, yi.ri.set Deaseryieiitibus,
ciatis, ppiestjuxla Graecisermpnis am.biguilalem et niulta adversa eyeniant, ^t confri,isceleraii, invpii,
i.la Iegi, ne deficiam. Ct sit sensus : Propter ouorf parricidoe florcanl^ yigeant, sjiii d.iviles et pplchU's.
pelo , ne deficiam in tribu(ationibus n\eis.pto, vobis, Qiiorujp verba sub.sua iiersopa David exprin.iens ail:
ejc. Itoc esl ergo quod. Apostolus rogat, el a P.omino B Quani (IOJ.IUS, D.em (sraei reciis coraV,Mei vevo pcue
magnopere d.eprecalur, ne deficiat iiv pressuris. gjiijs. ntqli swttl pedes; pene e[f,ui\ svn.l.gpessv,s mei, Quo-
Yidebat quippe. s.e de Jeriisalein usqtie ad Illyricitin niam.wmuialus stim sjjpcr iitiqu.is,pacem peccalqrum
Evangeliuiu priedicasse, is.se Romam, ad Jlispaivias, videus (P«. LXXII,f seqq.), et reliqua, Supcr quoc in-
vcl perrexisse, vel ire disp.onere ( Rom, xv ). Tolus fcr( : Egq. aulein d{xi; ergo,sine cflKsgjustiftcavi cor
niundus ad doctrinam ipsius de poieslale prjn.ci.pis meVfhfn et 'fll'!'inler hinoqenlesm.anusmeqs, el facltts
tollebatur : desereb.autur idola, et eul.toribus tompla sym flay.ellatus to,ta die. Non. iiiique nhru.m esl, si
deserta sqttalore et sordibu.s replebantur. Ob quam pluriljus Paujo aiigqstiis in Ejih.eso, c.l iu Asia coar-
causani omnis exercitus doem.o.num, omnis lurba ciato, Epbesi leutijbaiilur, el habcbaiit nccessarium
ijiimicamm. fortiiudinum, contra ipsuui faclo cuneo oraiioumu ejus auxiliuin, ne cleficeven,tin presstiris
dimicabat, utper iribulationes et an.gus.iias, Evatir ejus, QiiQdauletn iii Epb.eso.ct in Asia fuerit Apo-
geliura Christi desineret prsedicare, et lassus ali- slolus. piura |ierp,es,su.s, sfripiuiij est quidem ct in
quando requ.iescerel. Iloc est ila.quequod ait: Peto, Aclihus. appsiqlQrum,: 598 sea hiagis de i.jvsius
ne deficiamin tribulaiionibus mcis prq vq,bis,Totura Paul.iEpistulis diseiinus, in quibus ait ; Sijuxtalw-
enim quod patior, quod tribulor , quod coarctor, tiiiiiemttd besiifl.spugnavi hi Ephesq , quid mihi pro -
veslrav salutis est causa, dum yobjs Evangelium C d.est, si inprtui. non tesur.gunt(I Cor. xv, 52)? Et in
annuniiare desidero : quvviribulationes meav,vestra secu.nda,ad Corintli.Ios : Nolo vos ignorare, frqlres,
est gloria. Porro quasi imperilus locuius est, ut de tfibnlajjo/te nostra., qumfaclq esl in Asj,a: qit.iasu-
plurali iribulaiiiinum numero , gloriam subjungerel per tnodum, super viylutem aggtavaii sunius, itq ut
singtilarenv, et d.iceret : In tribiilalioniby.sme~s pro desverarewus eliam vivere : sed ijjsi in nobisinetipsis
vobis , qttw est glopa vestrq., prp, eo quod est, quw resp.onsupim.ottis hg.buhnus,,ut non coiifid.qiiies. esse-
siinl iribuialiones gloria vestra : nisi forle quis mus in nobis, sed itx D.eqqui siiscitqt,mortuqs, qui de
altius el |ier liyperbato.ii, vel ad fiduciam, yel ad Jtiiibus morlibus liberavit nqsKet libei;ql.;spgf.qmiisqu-
accessum, vel ad fidem lioc exislim.ct esse re('§- letn, quia et libetatittus sit (II Coj;,i, 8. sef/(?,),Quan-
rendum , ei dical, in quo. babemus liduciam , tuni putas eum iribulationum pondus urgebat, ut di-
597 eiaccessum, eifidem.'Quee fiduci(a,accessusei ceret : qui de lanlis, el lalibus w.orlibttsliberwvit,nqs ?
fides, vestra est gloria. Sed magis. supferior seclan-: Recte igiiur petit, ne deftciat fides EpSiesiprum in
dus esl seusus. Potest auiem secpndiiiii.iif qu.od La-, pressuris suis alque aiigus.iiis, qtias proplerea pati-
tinus expressit : Propler quod peio, ne deficialis in tur, quia Ephesiis Evan.gel.ium; pravdicabai. Quoequi-
Iribulalionibus,nteis pro vobis, qum est gloria vestra, d,em pressurse ap.ud.incredu.los poense s.uiit, apud h-
illud exponi quod pro Ephesiis pelat, ne in pressu- D deles gloria atque victoria, qnia vicisse, esl adversa-
ris apostoli lossescant atque deficianl. Siquidem et ea riis. in angusiiis non cessisse.
quoe sequunlur, huie sensni niagis cqngruunt : Prqr (Vers. 14.) Propterea curvogenua m.eq,qd,.Pbifetn
pterea cur.vogenua mea ad Palpeiii Dnmininoslri Jesu f. D,omiiiinostri Jesn Christi, ex. qup omnis paiernita»
Christi, ut del vobis secundum divilias gloriw sum in cwlis, el in lerra noinhialur. Quomodo,in superio-
virlule confortari. Necessariam qtiippe habebant for- ribusdemonstraluui esl, ad,clfi.giemcor.por.a.Jra.m.l.u-
tiludinem, ne iii. tribulalipijibtis v.ineeiientuf. Dicat niinuin esse oculos spirituales : sic nuncintelligen-
aliquis : Si fuissent Ephesi in angusliis constiiuii, dum, alia esse exleripris lipn.iiiiisgenua, alia inlerio-
a Vicwrius, cxptjngit verba, Domini nostri Jiesu
plicitet; ad Palrenv leyendum, ul Dei Palris notrien
Christi, qiiod in suluiexa exposUioae ea novisse Hie-. non Domhto nosiro Jesu Christo; sed omnibusc-rettiu-
ronymus iioii videaiup. Pocro, inquii, quod.sequiiur,; ris ralionaiibus coaplclur-.Eqtiidr>mcl velercsmss.
ad^Palretli, qx qtio oinni.s.pa.ternit:is io coeJis ei \n. Hbri Griiici HUIJC- sujqjetunt; qui- verba, TOOK.vpio\>-
tefris riohiiijsj.tur,n.qti ttt in Latinis codicibus,addiimi y>p.5>v'fuo-ov Xpto-ToO,hon agnosettni, diiscque it-ein
est, ad Patrein Domini nos,iri Jesu Cliristi; sed.siuu. Versiones antiquav,^Etbiopica el Gopia.
 481 S. EUSEBIl HIERONYMI ! 488
ris. Etenim illud quod dicitur in Isaia : ConfbriamihiA coapletur. Quavrendumergo quomodo ex Deo Patre
maniis dimissw, et genua dissolula(Isai. xxxv, 5). E.l omnis paternitas in coeliset in terra sit nominala. Et
inalioloco ipse Aposlolus : Ul in nbwine, inquit, simul anlequam aliquid reiracletur, notandum, quod
Jesu, omne genu flectatur, cwlestium, terreslriuin, et non dixerii, ex quo omnis palernitas in cwlis el in
iiifernormri (Phitip. n, 10), non ad genua corporis, terra nata est, vel creata; sed, ex quo omnis palerni-
sed ad subjectionem meiitis el inclinationem animoc, lasin cwlis el in. lerranominatur. Aliud est enim ap.
cordisque obsequium peninel, terrav se cosequanlis, pellationem paternilatis mereri, aliud nalurav babere
ut Psalmisla quoquecanit. d\cens:Adliw$ilpavimenlu consoriium, paierniiaiem quav in Gravco itatpia, in
anima mec (Ps. cxvni, 23). Res enim spiritualis et 600 Hebravo MESPHATH (nn52>0), id est, cogna-
incorporea anima, rei corporali pavimento quomodo iio, vel familia diciiur, legimus et in Numeris :
potuit adhserere ? Esto quippe in nomine Jesu fle- Tollite, inquii, suminam omnis synayoywIsrael, juxla
ct.int genuterreslria:numquidet angelos cselerasque coynationeset populbs, secundumdomos paternilaluni,
virtutes, quee in coeleslibus perseverant, possumus juxla numerum nominumeorutn (Num. i, 2). Et post
affirmare speciem habere corpoream, ut in nomine paululum (Vers. 1G) : flt snnt elecli synagogwprinci-
ejus fleclani genu ? vel apud inferos animas vinculis pes tribuum, juxta palernitales suas duces Israel. Et
corporis liberatas, genu quod non habent, esseflexu- B rursum de iribu Levi : Et locutus est Dominus ad
ras? Quomodo 599 ig'tur quicunique.subjectusesi Moysenin deserlo Sina', dicens: Numera filios Levi,
Salvaiori, flectere ei genu dicilur : sic qui peccati secundumdomos paternitatum suarum, secundum po-
servus est,- et babet spiritura servitutis iterum in li- pulos eorum , secundum cognationeseorum: omne ma-
more, genu scrlbitur flexisse peccato. Derelinquit sculinum a menseurio et supta, considerate eos (Num.
mihi, ait Dominus,seplemmt//iautrorum, quinoncur- III,115). Heecde populo Israel, et de sacerdotali ac
vaverunl genua anie Baul (III Reg. xix, 18), idolo Levitica iribu. Cseierum mecura ipse pertracians,
scilicel atque peccato. Qui fornicator est, et per lu- ubi de genlibus ft paiernitalum vocabulum legerim,
panaria scortaqne discurrit, libidini fleciit genu liunc interim aliud hon invenio, nisi vicesimi primi
suum. Qui furiosus, flexo adorat iram genu. Qui psalmi testimoniura, in quo scriplum est : Et ado-
mammonam suspicit, et Deus ejus est venier, flectit rabunl in conspectuiejus omnespalrim gentium (Psal.
genua avariliavatque luxuriav.Et quid me necesse est xxi, 50); et h vicesimi octavi: AfferteDoniinopattiw
singiila peragrare? Tolies diabolo flectimus genu, geniium:affetleDomino filios arielum(Psal.xxvm, 1).
quotiescumque peccamus. Hsec autem spiritualiter Quomodo ergo Debs essenlise suee nomen alque
exponentes, non slatim juxla lilteram orandi consue- p subslantioe, eiiam cseteris imperiit elemenlis, ut ipsa
ludinein tollimiis, qua Deum genu posito sfippliciier qubque esse dicantur, non quo secundum natnram
adoramus, el fixo iu terram poplite, magis quod ab sint (fuil enim lempus quandouniversa non fuerunt,
eo poscimus, impetramus. Legimus enim et Paultim cl rursum , si voluerii, in nihilum reverteniur) sed
in littore sic orasse, et geniculaliones iu oralione ut esse dicanlur, Iiabeni Dei bonitaie donalum : sic
prseceplas (Act. xxvn). Sed sicut illud sedificatsim- et palernitatis noraen ex semetipso largitus esi oin-
plices : sic veram geniculatione.m esse docemus in nibus. Quod ut manifesiius fiat, Scripiurarum tesii-
animo; quia multi corporale flecienles genu, animoe, mbnium proferam [Al. proferanl]. Loquilurin Exodo
nequaquam poplilem curvaverunt. Et conlra, alii- Dominus : Ego sutri qui sum (Exod. m, li); et:
erecio Deum corpore deprecanies , raagis se animo Hmc dices filiis Israel : Qui est, misit nie ad vos.
eurvaverunt. Porro quod sequitur, ad Paltem ex quo Numquidsolus Deuseral, et cavtera non eraul? Uti-
bmnis paternitas in cwlis, el hi tetra nominalur, nOn que angeli, coelum, terra, vel maria, et ipse Moyses,
lit in Latinis codicibus additum est, ad Pairent Do- cui Dominus loquebatur, el lsrael, et ^Egypiii, ad
mininositi Jesu Chrisli, sed simpliciter, ad Palrem, quos, etconlraqubsprinc.eps et adversarius mille-
legendum, ut Dei Patris nomen , non Domiuo nostro batur, et erant. Etquomodo nonien commune sub-
Jesu Christo, sed omnibus crealuris raiionabilibus D . slaniiav, sibi proprjum vindical Deus? illa, utdixi-
i
a Scripseral vero perquam eruditeipsemet Hiero- vicesimioclavi, etc, licet ex hoccontextu falsus depi e-
nymuslib.-adversus Helvidiuin iium. II: Cognatione lieiidaturHieronymjus, quijisalmum xxviiicuranona-
fratres vocanlur, qui sunt de una familia, id est, pa- gesimoquiniopromlscue accepil etrecitavit.MART.—
tria, quas Latini palernitates interpteiantur, cum ex Cistercienses mss. vigesimiseptimi habent; sed nequc
vna radice tr.ulta generis lurba dijfunditur. Ad quem hoc bene ; neque enim aut in vigesimo sepiimo ,
locum nos Terinllianiim laudavimus, qtti eam vocem aut, quod impressa lectio pravferl, oclavo ulla
patria servavit Poeraate quarlo adversus Marcionem: de paii'ia est raenfio. Et manifesio liquet versicu-
lum istum : Afferie Dontinopairiw geiilium, etc, no-
Ad quem se curvaregenu plane omnefatelur, nagesimi quinti Psalini esse, queraadmodum, re ip-
Ex quo omnisYatria in covlo
terraque voeatur. sa cogenie, Erasmus rescribere non dubiiavit. Vi-
ctbrius econlrario inaluil ea verba, et in vigesimooc-
~~.Hunc locum diverso modo depravatum invenio lavo, una cura illoPsalmi versu expungere, quae sihi
apud Erasmum el Marianum. Erasmus de suo addi- visa sunt ab iniperiio aliquo immixla. Nobis Eras-
dil. Etin nonageshnoquinto; muiavitque, el in vice- miana restitutio nbn displicet: illudque manifesium
simo oclavo: Marianus vero addilionem Erasnii reti- phlamus mendum, iion Hiei'ouyini, sed scribarum in
nuit, delens.ef in vicesimooctavo. Nos ad lidem om- numericis notis passim errantium; nibil lainen ira-
iiium exemplarium manuscriplorum reslituimus, el mutamus contra mss. fidem.
4S9 COMMENTARIORUM IN EPJSTOLAM AD EPHESIOS LH5. II. CAP. III. 480
inus, causa : quia coetera ut sinl, Dei stimpsere bene- jA et: Filia, fides tua te salvam fecit (Matt. lx, 22);
ficio. Deus vero qui semper esl, nec habet aliunde et: Filiolimei, adhucmodicum vobiscumsum (Joan.
principium, 601 et ipse sui origo est, suavque xtii, 15); el per Spirilum sanctum, jusli quiquc
causa subslanliav, non potest intelligi aliunde ha- adoptanlur in filios. Valentinus sseculorum suorum
bere quod substitit. Nam et in igne aliud est calidum, n probolas atquc conjugia, ex boc vel maxime loco
aliud calefactum. Ignis absque calore intelligi non confirmandaspulat: nequaquam inlelligens.utsupra
potest. Caviera quse ex igne calefiunt, calorem illius diximus, ad similitudinem Dei Patris, et in coelo,
mutuantur, et paulatim si ignis abscesseril, calore et in terra, palernitales uon Jieri, sed appeJlari.
tenuaio, redeunt in naturara suam, et nequaquam (Vers. 16 seqq.) Ut del vobis, secunduni divitius
calida nuncupanliir. Juxta lmnc sensnm et in Evan- glotiw suw, vittule confotlati per spirilum ejits in in-
gelio dicilur ad eum qui Salvatorem non quasi Dei terioretn hominem : habilare Chrislum per fidein in
Filium, sed quasi magislrum bonum putabat: Quid cordibus veslris: in charilale radicati el ftindati: ttl
me appellas bonum? nemo est bonus, nisi ttnus Deus possilis comprehendere cum omnibus sttnctis qum sil
(Lnc. xvin, 19). Et cerle lerram bonam legimus laliludo, et longitudo, el profundum, el altiludo :
(Luc. vin), et hominem (Matl. xn), et paslorern Scireetiam supereminentemscientiwcliaritatcm Christi,
bonum (Joan. x); sed nemo juxia naturara bontis, B uf tmpfeomtni in omni plenitudine [Al. omnem pleni-
nisi solus Deus. Coetera utdicaniur bona, bonitate tudinem] Dei. Propterea, inquit, curvo genua mca
illius consequunlur. Sicut ergo solus bonus, bonos ad Palrem, ad cujus similitndinem omnis in coelo et
facit, ct solus immorlalis, immorlalitalem Iribuit, in terra paternitas nominatur, deprecans enin alque
elsolusverus,verilaiis nomen imperlil: iia et solus obsecrans, ut tribual vobis virtuiem gloriae suav, id
Paler, quia Creator esl omniura, et universorum est, majeslatis suav babere consortiuni: vosque ro-
causa subsianiioe, prsestat cavteris utpalres esse di- boret atque confirmet per Spiriium sanclutn : quia
canlur. De terrenis coelestia contemplemur: Adam nulla fortiiudo absque Spiritu sanclo esl: Roboret
queni primum plasmavii Deus, et Creator ipsius, et autera atque confirmet in interiorem lioiiiiiiem. Non
Pater fuit, certe Deo Pairi scit se debere quod sub- enim corporis vires, sed animavquoerimiis: nec ex-
stiiii. Rursum hi qui geniti sunt ex Adam, patrem teriorem, sed interiorem borainem cupimus robo-
illuni inlelligunt, ex quo orti sunt. Unde el in rari: ut postquam babitaverit Cbrislus in inleriorc
Evangelio secundumLucam, cum pauIatimaCliriSlo liomine, in ipsius inieriori Jiominis habitct princi-
David, et Abrabam retrorsum essel generalio sup- pali, id est, in cordibus noslris : ncquaqiiam per
putala, ad extremum Scriptura ail.: Filii Seth, filii cuncta ejus membra discurrens, sed in raiionabili
Adam, fitii Dti (Luc. in, 38); ut palernitalis in C ejus habilans : el in eo domicilinm, sedemquc suam
terra vocabulum, a Deo primum orium esse mon- ponens. 603 **oc nil,em toium per fidem fiet, si
stfaret. Quavrilur vero quam ob causam, et in ccelis credamus in eum. Qnamobrem ait: Habilare Chri-
ab eo omnis paiernitas appelletur. Quomodo nos, stum per fidem in cordibus veslris. Habitaiio aulem
qui non sumus de genere Abrabam , si fidem illius ista quee per exordium fidei fabricalur, radices ei.
habuerimus, filii vocamur Abraham: palriarchas fundameulum incharilatehabet:uiquonianiDei agri-
quoque et proplietas (si tamen nos ab eis peccaia cultura stiraus, Dei sedificalio(I Cor. m), omnia in
non separent) nostros patres dicimus : iia puto el chariiale succrescant alque avdificentur.Cum aiilctn
angelos, cavierasque virtutes babere principes sui radicali et fundati in charitatc (Ephes. m), in inic-
generis in coelesiibus, quos palres gaudeanl appel- riore homine babitare Chrislum toia meniis Jiducia
lare. Archangelus enim, nisi angelornm dici non noverimus : tunc incipiemus ctim coeieris sanclis
polest, el dominaiio, et principatus, ct potesias, eliam ad illa nos lendere : ut sagaci aninio compre-
602 nis' inferiores subjeclos habeanl, non vocan- hendamus quse sit l.itiltido, et longiiudo, profiin-
tur. Potest ergo et hoc dici, ex eo quod Deus Paler diim, el altitudo: et non solum hoc, sed eiiaui
Domini nostri Jesu Chrisli juxta substantiam Pater supereminenlem scienlioe charilulem Chrisii scirc
est, etunigeniiusnonesiadoptioneFilius, sednatura: *' cupiemus; ut postquam hsec omiiia„fuerint in nobis
cavtersequoque creaturav pateriiitatis nomen adop- ordiue el ratione complela, lunc implenmur b in
lione meruerunt. Quidquid stutem de Patre el Filio omnibus plenitndine Dei. Latitudinem ct longiiudi-
dicimus, hoc sciamus dictum esse de S|>irilu sanclo. nem, profundum el altitudinem , -dc corporalibtts
Nam et Salvator nosler Patrem csse se novit, di- ante discamus , ut per ea ad spiritttalia transire va-
cens: Fili, dimiituntur libi peccata (Marc. n, 5); leannis. Verbi graiia, sit laiiludo coeli islius et
' a
Supino errore liaclenus olitinuit, swculorum S. Doclor: Dicit Candidus (Valenliniauav hscrcseos
suorum parabolas, jiro quo nos, probolas, eiiam abs- defensor) Filium de Patris esse snbstaniia, trran<,
que mss. suffragio, rei cogenie veriiale, restiluimus. ht eo quod ttpoSolnv, id est, prolaiionem asserit.
Erat enimvero Valeniiniana itpoSol-A,idem alque Vide qua) ibi annotamus, ne eadem bic recoquere
productio,cuiiiscilicetconsiiiuio Pleromaie, jEones longum sii.
h Maluit Victorius, in oinnein pleiiitudinem, ut
pro sua i|iiisqne volunlaie, quod sibi eiat proeslan-
tius, conferebat ad novum iiroducendum fetum. in,Vulgala et Gncco : aut, in omni ptenitudine, ui
Mulia nos ea de voce congessimtis ad lib. n Apolog. infra.
Hieronymianse conlra Rufinum, num. 19, ubi ait
VATUOL. XXVI. 10
 491 S. EUSEBII HIERONYMI 495
terfoe, id est; lotius muiidi, ab Oriehte uSqite add A etiam in futuro : ul qui nunc pleniiS eSSe ccepit in -
Occideiitem: longitudo, a Meridie ad Sepieiilfionem: studib per lectioiiem, poslea perfeclius inipleatur
pfofuhduhii in abyssis, el ih inferho : allitudb, quav B Deo, qui est plenitudo omnium , se Complenlei
siipra coelestia sublimatur, Sed quoriiama plerisquee (Vers. 20, 21.) lEt autem qui potcst super omnia
i. facere abundaniius qttam petinius ciul hilelligimus,
juxia Ecclesiaslen (Cajj.I), coeliiffiafiirinaiur roirini-
duffii et in spherse modum volvi. Nulla autein rb- secuiidttmvirlutem quwoperaturiiinobis,ipsegloriain
tuhdilas, lalitudinem ellongiludiheffi Iiabet, alliiu-\- Ecclesia, el in Chtislo Jesu, in oinnibus generalionibus
dinem quoque et profundum; sed ex universiS par- [Als omnesgeneraiiones] swculi swcitlorum,Ameit.Ad
tibus coavqiialisest, necessiiate compellimur, altitu- id quod supra dixerat: Propterea curvo genua meaad
dinem, angelos intelligere superasqne [Al. super- 605 Patrem : c%quo oiiinis paternitas in cwliset in
rasque] virtutes. Profundurii vero inferos, et quse e tefra nominatur : iil det vobis secundum divilias sttas
infra eos suht. Loiigitudinem aulem et lalitudinem,, virtute confortari, ci reliqua, nunc infert: JEiauteiti
media qiiav inter superos ihferOsqtie consislunl, Etl rjui potest supet omnia facere abundanlius quam peli-
quis cbnsequens estj aut stiperis aliquem, autinferiss musi attl intelligimusi hoc osiendens, se quidem juxta
esse vicinum , qusecumque incipiunt ad raeliorai imbecillitalem honlinisposlulasse, quav eisconduci-
proficere, et ad cceleslia, et ad alta consurgere,, B bilia videbanlur : cavlerum quantiira ad rei ipsius
longitudo appellentur. Quav vero infefiori pariii perlinet verilaienij plus Deum valere tribuere, quam
proximasurit, e.t ad vilia delabuntur, his laiiiudihiss rogatur, et spes nosiras vinci effectibus : quia seciin-
nomen impositura sit. Lata quippe el spatiosa via,, dum id quod oportet orare, nescimus, et ssepe con-
quw ducil ad moriem (Matt. vn, 15); Havcuniversa,, tra nos petimus, oesiimantesesse pro nobis. Quanto
et in cruce Domini noslri Jesu Gliristi intelligii eiiini melius erai fornicalori oegroiare, el debilitate
queunt. Ascendens quippe in allum, captivam duxill lorqueri, quam Chrisii teuiplum facere membra me-
capliviiaiem (Ps. LXVII,19); et descehdil in infe- retricis? potfensest ergo Deus, non solum super id
riofa 604 terrse. Et posl altitudiheffi fetprofuiidurh,. quod pelimus, sed etiam super id quod intelligimus,
iii oinneih terrani exiit prsfedicatioferucis. Atque itai Ifibuerei Evenit ihlerduffi, ui seiisum noslrum non
et aliitudihem, et profunduni, et lorigiludineln, ell exprimamus in vocem, ei menlem verba non expli-
lalituditieffi tehbt, Nfeciiiiroii) si cfux Chfisii ttrii-- cfeiit, taciloque cogitatu gemitibus iijenarrabilibus,
versa possideal, cUm etiam si quis Crucilixus fueritt ut ipse Aposiolus aitj nescio quid, quod dicere noh
cum Chfisto , eaffidfeffihabeat potestateffi; Sciett possumus, depfecemur. Pravstahil igitur super qtiam
quipjifepfimuni latiiudiiiem ab inferibribusiticijiienSj, peliinus, aut intelllgimus, secundum eom virlulcm
et minora cognoscens. Deinde lohgiludihem, feos sCG quse operaiur in nbbis : ut quomodojiunc hon jusla
qui iii terra posiii, ad sublimia etalia festinant; ffierilum nosirtim,; sed supra vota dal nobis aliqua,
Post boec pfofunduffi^ adversarias conlrariasque> qua nec peiere ausi fuimus; nec si pelissemuSi avsii-
virtutes, quav conlra rios in hoe mundo belluhii mavimus nos hvereri: ita el eavlera tribuat, quoenec
gerunt. Et ad exlremiim altiiudinem : quia postquami mens potesl cogitarc, nec lingua proferre. Ipsi ita-
nolitiarii earuffi habehies, fecerimus nobis eas e§sfe > queDeo silgloria : primum-in Ecclesia quoeest pura,
sub pedibus : tuiic mferebimur ad alta et excelsai nonhabehs inaculam neque rugam, clquse propler-
coriscendere. Ne3 pulandttm in boc fineni laborisi ea gloriaffi Dei i'ecipere fpolest, quia corpus est
nosiri esse, ui radicali el ftuidaii in cbarilale, pos- Cbrisii. Deinde ih!Clirisio Jesu, quia in corp:ire as-
siinus coniprehetidere feUiiibmnibussanclis, quavsitt sumpli hominis, cujus sunt universa membra cre-
lalitudo, fet loiigiiudo et profundum, etaltitudo, nisi\ dentiiim, omnis divinilas inhabilet corporaliter.
eiiam omni sludio hosse cupiamus, eminentem scien- QUavquidem gloria non in pravsens lanlum tempus
tiav charitaleffi Christi, ut noh siffiplexciiaritas, sed[ exiendilur, et fuluris savculisterminatur; sed in om-
supereiniiiehs iiota sit nobis : nec iste sit lermiiihs. nes generationes, bt savculumsoeculorttm, ineffabili
babere notitiaffi supefemineiitis charitiitis Clnisti, oelernilale permanet, crescii, augetur.
nisi addamus fef aliud, ut supei*eihinehteincbarita- D ^ 606 (Cap. IV. — Vers. 1.) Obsecro itaque vos
tem scienlioe consequamur. Ex quo animiidveiten- 'ego vinctus in Domino, ul digne ambuletis vocalione
dum, quia graudem et immeiisain Ghfislus scieniise 'qua vocali estis. Poiest et in Chrisli vincuiis, et in
babfeat chariiatem, id esi, ebrtini qui sfescire dfeai- 'carcere pro ffiarlyfio conslilutus boecscfibeie : me-
derant, qui in lege ejus niedilantur difeac hoete, ' autem esi, si vinclum Domini [Al. addil nosiri ]
lius
qui verba vertunl iri ojiera, et quod bre meditanluf, in ] Christi charitaie dicamus. Cujus rei et Clemens
consummani nvanu. Qtii auiem lalis est, ut dignus ad Corinihios " lesiis est scribens : Vinculumclia-
'
sit per scieniiaffi siiahi liabeVfeCiiristi Supereibineii- ritatis Dei quis poierit enarrare (1 Cor-.xni,)'/ El in
teffi chafitaiem, illfeiiihil debet ajiud proeter scien- priffio
1 Reghorum librb legitnus : Factiim est posi
tiara cogitaiCi Alque ita implebitur in bmiii plfehi- verba ' hwc, colligala esl anima Jorialhw cum anima
tudine Dei: nou solum in pravsenii sseculo, sed Ddviii J (I Reg. xiiii, 1). Et prophela 'de apostolis :
" NiiiJirum Epislola i, nuin. 49, tbv ife t
chaiilaiis Dei qitis potest enarrare ?
SEo-ftov
tkyanvf TOO0eoO ti; ovvatai ifyyrttraeQat, vinculum
 m COMMENTARIORUMIN EPISTOLAM AD EPHESIOS LIB. II. CAP. IV. 494
Posl te, inquil, sequeniut vinciis fetrb manibus (Ps. A ; que sttljjeeio; ef hsec sit ejus prima lisefedilas, in
cvi). Qui eiiim Christum diligunt, sequtihtur etiffi Carne non carnaliter Vivere. Nonnulli rugaia frontc,
cbafitatis vinculis coiligali.. Est et alia exposiiio, demisso supefcilio, verbisque truliiiatis, auclorita-
qusc feeijiienda sii, necne, erit in poiesiate lectoris: lem sibi doetorura, et judicunl vliidicant. Non quo
Yincultim ithimoe, cofpus boc dici, cl qtiia Paulus ipsi digiittm aliquid arfogahliii hbvefint : sfed quo
Ob mihisterhiffi Evangelii corpus hoc acceperit, con- siniplices quosque fiatrum, sui quoedSrii videaiit
seqiienier Christi vinclus sit appellatus. Corpus hoc comparatione hescife,
vitjciiliim diCt, ei feosqui in eorpore vincii suiit, viii- Sufferenies invicem in chariiate. Si qUis iiitelligit
cios teffae appeilari, Jeremias quoqtie in a seeuhdo quid sit, sufferenies invicein in chatitaie, iiori puiabif
alpliabetO festatur, dicens : Ul humiliarel sttb pedibus ih Sahctos viros lioc Convenirferiisndaliim : vefuth
stiis omhesvinciostefrm (Thteit. itj, 54). Et alihi hoc iii eos qui Sllnt iii virtuiUm iniliis Cohstitati. SahCli
ipsuffi leginius es Clifisli pei'sona, dicentis : His qui quippe non habebunl [ Al. babent ] quod intfer se
erant ih vincidis, exile, el qni in tenebris, revelamini invicem suffei*am: sed lii qtii quasi homihes aliqua
(Isai. xtix, 9). Potest qtiidem vinculumliic peeeaii, adhuc passione stipcrahtijf. Nec hiirhm si Epbesi
el leiiebras ignorantise, adventu el pravdicatione lisec audiaut, cutn in muitiiudinfe cfedfehiiUih siilt
Chrisii pfbplieta osifehdere dissoiuias. Sed et supe- 18 j aliqui qui adhuc inviceni sufferre se deljeahl. Hoc
ribr sehSus h.ibet locum : quod vinculuffi, corptis ipsum mihi videtuf sigiiifiearfefet illud qiiod ad Ga-
sil, et tenebrav, terrena hsec habiialio, ttbi sunl re- liitas scribitur : AlierutrUMoneftt i<eslfdpoftate(Ga-
clbres teiiebrafuni, ei mohtes teiiebfosi, ad quos lat. vi, 2). Posstiiniis ergb uifumque teslimoniiim
pedes pfohibemur offehdere. Quod aulem ait: 17« et alitef inferpretari i ril vel altefutruni bhera pbf -
digne ambulelis vocalione qua vocati estis. Digiie \ti- tate, vel sufferre invicem in eli-iritate, fet feoSconi-
caiione ::mbulare credendus esl, qui ingrediiur pef plere diciiiintS, qui divites siinl, et inOpiaffi jiaupfe-
eutii qui dicit: Ego sittii via (Joan. Xiv, 6, el Isai. fuiii sublevant. Si quis *gfotanti fratfi proebet bb-
xxx), 61 nbii declinat, neque ad dexiram, nequead sequium, suffeftetim iii tbafitaie. Si quisiij tbelibaiu
sliiistfani, averlit pedem suiim ab omnt via mala bcatam iransigfeiisviCam, aiium qtit et tixofein habet
(PfOD. !*'), coffipleturquc in eo : A Domhio gretsits et liberos, et seijvsuin vix polfest paseere, adjiivferii,
libriiinisdifiguiitur (Ps. xxxvi, 22). ct nicumqufe potcst, fufefil cohsolaius, aiienlim onus
(Yefs. 2.) Cuiii omni humililate et mamuetudine, pbftasse 608 laudabitur. Est qui mairem vel sb-
cum pdiieiitia. Qiii lerram fetcihefeiii esse se riovii, rofem viduam cernens egeslate Uibesfeeffe,non po-
et posl paululum ih pulverehi dissolvendiim, num- tfisl adjuvafe : huie Si qnis pbfrexefii manuiii, su-
quaffi supefbia 607 elfevabiiuf. Ei qui Dei setefrii-' G stiniiit eum iii charilafe. SiVe auieih Sujifefibreni
tate pefspecfa, brfeve et pene ad ptthcti instar btt- Sfehsuhi, sive'pbsteribffeiii teqtiamur : hec j.fectan-
niafisbvilse spatiuin cogilaril, anife oculos suos Sem- lem iratrem, nec inoperii cniisblfltur, qui hoh habet
pef habebii iitleriium, et efil humilis atqtte dejecius. cbaritafem, etcontehiiiii veriia AposIbH cominbiich-
Gbituptibile eiiim cotpus aggtaval aniniam, et letre- lis : Debemitsaulein iibs, qui fortiores Sujniis, infirnn-
num hoe iabefnacuiuin, seitsiim opptimii mulia cutaii- tates iinbeciliiontm portafe, el itbii nobisineiipsispid-
leiii (Sap. Ix, 15). Propler qhod cum omtii humili- cere (Rbiii. XV,1).
lafe dieanius : Dbmine, iwii est exallatum cor meiim, (Vers. 5, 4.) SoiUcili ServdfSUnitiitetiiSpiritns iri
UeqUeetttti suitl ociiti mei ( Ps. cxxx, 1). Oninis au- vinculb pacis. Unum cotptts, ei untis spirilus, sicut ei
teffi iiumilitas, non lam in serffibne, qiiam. in mente vocali estis in und spe VocdtibnisVesirte. Epiifesiis qui
esi, tit huffiiles rios esse coiiscientia, noveril, mim- jatn iiiiilaleni Spifitas sanfeti fiierantcbiiseculi, fecte
quaffi hos veiscirfe, vel iuteiligere, vel esse aliquid dicitur : solliciti setvani Unilutein spiritus in iiincuio
avstiffifeihus.Mansuetudo qitoque illa est, quse riulla pacis. Qui cnim quid IiSbef, SefVandi illi SolliCiludb
passioiie lurbatiif : et specialitef ifa el fuforfe non pfsecipittir. Qni auieffi non habet, sludium illi ut ha-
fuiiipitiif. Qtiani qui habufefit, beatiiudiiietn, quav bere val6.it, impefatur. Hie JoCusvfel maxiffie ad-
Doiriini TOce promissa esi, cohsequeiuf * ul possi- ® ' vfefsum hsereiicos faclt, qui, psciS viiJctilb disSipaio
dfeatteffSm, id est, iffipefet cofpbri suo, dominelur- atijue coffupto, pniant se teufefe spifiihS uhiiaifeffi :
a Pro secundo Marianus posuil terlio, quia men- est. Porro ex quatuor alphabetis, quibus Lamenta-
iem S. ilieronyffii nequaqiiam assecutus esl : hic liones Jeremise constant, ijiso llieronymo teste, Duo
©niinsantftis Dbctor in Jeremise LaiDeiitaiioiiibns ' pfima quasi Saphico meito icfiplasunl, quin ires vef-
diio lantuiu agnoscit alphabeia, jvroplerdupliceinspe- siculbS, qui sibi comieiti saiif, el nb ttna laniuin tittera
ciem melri et liiterarum diversam connexionem. In incipiunt, Ileroici comma coneludit. Ei, Qiiartum al-
primo iiaque, secundo ei quario cajiite Tlireiioruni, phabelum simile est ptimo etsecundo : unde havc Irii
idem, ac siihjhex esl alpliabeium viginti duabus lit- pro uno lanfiitiv bic liabet. tarliuih vero, qubd trime--
tefis, inelroque quasi Sapliico compbsiiuni; itv ter- tfb icriptitm est, el a leriiis litterisi sed iisdeni teinos
Uo auiem capitulb aliud est alphabetum, quasi iri- incipii versus, liic ,pro secundo alphabeto, sive pro
melro carmine scripmm, tres babens versus sub eo, quod est ab aliis diveisnni, rectissime accipii.
uuaquaque litteraHebraica ter posila connexos. Vide Hoc auleni a lertio Threnorum capito exordium su -
annotationes uosiras in Lanientaiioiiibus Jereniiav. mit : quse fraudi res fuii Viciorio, ui adeo ierlium
MXST.*—Ita ei nosiri, posl MarlianoeUm,codices. Id- liic laud.iri alpliabeWjii exisiimarii : sicqtie fcmerc
que omnium veriSsime : secundum eiUm alphabclum iii textu rescriperit.
illud Hieronyuiiis appellat, quod ah altero diversiim
m S. EUSEBII HIERONYMI - 496
cum unilas spiritus in pacis vinculo conservelur. A ohmes,etin omiiibiis. Quomodoaliaest fides a baptis-
Quando enim noii idipsum omnes loquimur, et alius niale, Deoet Domino:sicbapiisma, DominuselDeus,
dicil : Ego sum Pauli, ego Apollo, ego Cepitw(I Cor. alia sunt a tribus singulis, quoe pariler nominantur.
1, 12), dividiniusspiritus uniiatem, eleam in partes Uoe autem dicoproplerSabellium, qui eumdernDeum
ac membra discerpimus. Nec slalim aliquis illud Patrem arbitratur etFilium, confundilque personas,
opponat: Quoinodo ergo diversav s-unl gr.itiae, et va- duui eamdem divinilalem in uiroque deprehendit.
ria charismaia, cuin uniias cusiodienda sit spiritus? Eece raanifestissime unus Dominus Filius, el unus
Sunt qnidem varise donationes, sed in eodem spi- Deus Pater vocantur. Quud ad Corinthios quoque
riiu : et diversa minisleria, sed idera Domintis : et plenius seripium est: Sed nobis uttus Deus Pater, ex
muliiplices operationes, sed ipsc Deus qui operatur qiio omnia, et unusDominus nostei-JesusChrislus, per
omnia in omnibus (I Cor. xn, 4 seqq.). Quod auiem quem omnia , et nbs per ipsum (I Cor. vni, 6 ). Sicut
ait: Unuin corpus, et unus spiritus, vel simpliciter enim 610 Deo Patri non adirait Filius ne Dominus
unum corpus Christi inieiligiiur, quse esi Ecclesia, sit, cumDi)minus solusipse dicaiur; ilaet Filio non
vel certe quod ex Virgine est dignatus assuraere : aufert Pater ul Dehs sit, quia Pater Deus lanium-
ne illum quidem puteni toties corporaium, qiioties modo norainalur. Legimus et in alio loco : Et scitote
jn veleri apparuit Teslamehto. Etunns Spiritns san- B quoniain Dominusipse est Deut (Ps.xcix, 2); el alibi:
ctus : unus quippe largitor, el sanctificator est om- Dpminus Deus tuus , Deus unus esl (Deul. vi, &). Si
liiuffi. Yel certe unuin corpus, ad vitam referiur et eriim, ut existimant Ariani, Deus Paler solus est
opera quie Grocce dicunuir n:pay.tiy.b;fiiog: ei nnus Deus, eadem consequentia, soluserilDominusJesus
spiritus, ad scienliam etcoutemplatioiiem, quoepro- Clirislus, etnec Patererii Dominus, necFilius Deus.
prie versatur in corde, et ab illis appellatur 6sopia. Sed absit, ut non sil, vel in dominalione deitas, vel
Cum ergo membrum quis fuerit Ecclesise, nec ab uno in deiiaie dominatio. Uniis cst Dominus, etunusest
ejus spiritu separaius, consennenter eritin una spe Deus, qnia Pairiset Filii dominatio, una divinilas
vocationis. Quaeritur qtiomodo uiia spes vocationis est. Propierea etfides una dicitur, quia similiter in
sit: cum apud Patrem divers;» 609 sint mansiones. Patrem, etin Filium, et in Spiritum sanctum credi-
1
Adquod, unamspem vbcalionis, regnum ccelorum, miis. El bapiisma unum, eodcm enim modo, et in
quasi a unam domum Dei Patris esse dicemus [Al, P.itrem, etin Filiuni, el inSpiriium sanciuffi baptiza-
dicimus], el in una domo varias mansiones. Alia mur. Ei ler mergimur, ut Triniiaiis unum appareat
enim gloria solis, alia luvw, alia stellarum (I Cor. xv, sacrameutum. Efiion baplizamur in nominibus Pa-
41). Autcerte illud subiilius indicatur, quod in fine tris, et Filii, et Spiritus sancii, sed in uno nomine,
et consummatione rerum in pristinum siatum resii- C quod inielligilurDeus. Et mirorqua consequenlia in
liichda sinl oinnia, quando otnnes untim corpus" 1 ef- uho vocabulo, eodjem opere, et eodem sacramento,
ficiemur, et in virum perlectum reformabimur : et natiiravdiversitatem, Arius, Macedonius, et Euno-
oratio.pro nobis Salvatoris implelnlur ; Pater, da, mitis suspiceniur (concordante in impietate discor-
ul quomodo ego el lu unum sumus, sic el isti in nobis dia) etcreaturse in 'Filio, el Rpiritu sancto ccenosum
vnuin sittl (Joan. xvn, 21). Non ignoro in eo quod fontem tenenles, diversos havreseos rivulos duxerinl.
nunc exposui : solliciti servare unuaiem spiritus in Unum bapiisma, et| contra Valentinum facit, qui duo
vincuto pacis, Spiritum a plerisque non sanctum ac- baplismaiaesseconlendit,eleonlraomneshoereticos:
cipi, sed affeciura mentis atque senleutiam, jnxta ut sciam non habere se baptismata, sed in una Chri-
qusm omnium eredenlium erat anima et cor unum stiEcclesia fontem esse vitalem. Potestunum bapiis-
(Actor. iv). Et ab Ajioslolo virgini pravcipitur : Ut: ma el ila dici, qubd licel ler bapiizemur, propler
sit sancla et corpore elspiritu (ICor. vn, 34): carnisi myslerium Trinitaiis : tamen unum baptisma repu-
videlicet opere, et nieniis affeclu. Sed et generalis i tetur. Unurn quoqiie baplismaesl inaqua, in spiritu,
explanatio ad specialem interpretalionem trabi po- et in igne. El de quo Dominus loquitur: Raptisma
lesl, quod servet unilatem spirilus in vinculo pacis,, liabeo bapthari (Liic. xn, 50); et alibi: Raplismale
qui noii rapiatur omni venio docirinav, neque in mo-T)nteo
I baplizabimini\(Marc. x, 39). Diversitas autem
rem slulti quasi luna muletur (Eccli. xxvn), nunc: prsepositionumin ijuibus dicilur : UnusDeus, elPa-
di.iboloservieus,nuncDeo.Ilabeaivero unum corpus3 ter oninium, qui sttper omnes, et per omnes, et in ont-
Jjoriorum operuii), etsemper cariiem suam Deo lem- tiibus, diversani irilelligeniiam sapil. Super omnes
plum exhibeat. Et unum spiritum : eadem semperr ehim esi Deus Poter , quia aucioreslomnium. Per
tjentiens : in. tina spe vocationis, ut nequaquam dee omnesjFilins, quiii cuncia transcurrit, vadilqueper
repromissionibus ambigens, in resurreciione el re- omnia. In omnibus 611 Spirims sanctus, quia nihil
slitulione oiivuium, solida mente confidal. absque eo est. Nec vero jraiandum, unum Deum, et
(Vers.5, 6.) UnusDominus, unafides, unumbaplis-- Patrem omniuiii esse communiter, ut scilicet ad ir-
tna, unus DeusetPateromnium, quisuper omnes,el perr ralionabilia jumenta, nomeu Palris possit apiari;
» Nihil dubitavimus ad Rufini lectionem hic re-:- b HicqhoqueRhiinumpravlegentem secuiisumus:
seribere, quasi unam domitm , ipso sic exigente con-
i- antea non satis Irecie , in insianti lectuni, ejfici-
le\'tii, pru quo antea auast unutn bonum legebaiur,:, mur .... reforniumur ..... implelur. \id. lib. I
minus cohserente ceetetis sensu. Invectivar. num. j&i.
497 COMMENTARIOHUM L\ EPISTOLAM AD EPHESIOS LIB. II. CAP. IV. 498
sed quomodo si in decem hominibus, quinqne filiis, A esse donala , lcslimonium de sexagesimo septimo
et quinque servis, pariier diceremus: horumdecem, psalmo assumpsit, ut sciamus illas esse manubias
unus est dominus , etunus est paler : non ulique liominibus distribulas, quas Christus viclor emeruit.
omnium palrem, necdominum omiiiumvocaremus : Ascendens quippe in allum, captivam duxit capiivi-
sic et in eo quod ait: UnusDeus et Paler omnium, taiem. Nos (jui nunc in Christo credimusde gcntibus
aliorum Pater, aliorum Deus accipiendtim est. Tale congregati, cum essemus crealura Dei, a diabolo
quid de creaturis , et de Deo etiam Zeno cum suis: capli sumus, et ejus satellitibus dislributi. Venit igi-
Sioicis suspicatur. Quem secutus Virgilius ait tur Dominus nosicr Jesus Christus secundum Eze-
(/Eneid. vi): chielem (Cap. ix et xn), vasa secum caplivitatis ap-
Deum namqueire per omnes portans, et operlo capiie, ne ab adversariis
Terrasque tractusque marls, etc.;' cognosceretur, pravdicavit his qui capii erant remis-
et: sionem , cl qtii lenebanlur in viculis , solutionem,
Principio coelumacterras, camposqueliquentes, et nosde caienisbosliiim, et de compedibus libera-
T.ucentemqueglobumlunse, Tilaniaque aslra,
Sjiirilus intus alit, lotamque infusaper arlus vit, sicut illam inEvangelio mulierem, dequa ipse
Mensagitat molem,et magnose corpore roiscel. commemoral: Ilanc autem filiam Abraham , quam
Qtiidam hocquod estscrijilum: Super omncs, et per B ligavil Salanas jam decem el ocib annis, non oportuit
omnes, el in omnibus, ad Palrem, el Filium, ei Spiri- solvi de vinculo hoc ht die sabbali (Luc xm, 16) ? Li-
tum sanclum sic seslimant esse referendum, ut sttper beratosqtie nos, el per uovam captivitaiem de capti-
omnia Pater sil, quia auctor est oniuium: per omncs, vilate veteri eruios , secum dttxit in coeltim: et bis
Filius, quia per Filium creata suni omnia : in omni- ipsis quos de inimieorum m.inu victor eripuit, di-
bus, Spirilus sanclus , ipse enim credentibus datur, versagratiarumdonalargitusesi.Et eleganterhicpo-
et lemplum stiuius Spiritussancti: el Pater el Filius snit, dedildonain hoininibtts,cuni in Psalterioscriptum
liabitnnt in nobis. sit: accepildonain hominibus(Psal. LXVII,19).Verutn
(Vers. 7.) Unicuiqttcaittem noslrum data esl yratia ibi, quia necdum factum erat, sed futurum promitleba-
secundum mensuram donalionis Christi. Licet Deus tur, propterea dicilur,accepisse. Hicvero cum Aposlo-
Pater stiper omnia sil, et per omnes, elin omnibtis: lus 613 scribii, quia jam dederai, et in universo
lameii gratiajtixiamcnsuram credentibusdalur. Non orbe Ecclesiav fundatse erant: idcirco non accepisse
quodad mensuram spiritum, etgratiam tribuatDeus sciibiiur, sed dedisse. Alii hunc locum iia edisserunt,
(magnificentiav eniui ejus non est finis), sed quod quod ob id Dominus nosler Jesus Christus ad coelos
juxia mensuram vasculorum , infundat liquorem, viclor aseenderil, ut inde angelos cavterasque virlu-
tantum muneris Iargiens, quaniuinpoleslillecui do- G tes ad custodiara Ecclesiarum suaruin mittcret. Et
natur, accipere. Nec enim ad mensurara dat Deus dum indignus sii loeus iste terrenus, subliinium po-
spiriiiim : aut polest habere mensuranj, quod avqua- testatum habere pravsentiam, quodainmodo illavsus-
liter ubique diffusum est. Quod ut manifesiius fiat, tinueriut capliviiatem. Ideoeuim (iiiquiunl) ascen-
iniperfecium licet et non implens siinilitiidinem, la- dit in altum, ut caplivans capiiviiatem, dona bomi-
men per quod possil intelligi quod dicitur sumamus nibus largireiur. lloc atttem totum ideo Aposiolus
exemplutn. Mare certe inimeiisum est, et capacitas replicat, ttl quia superius dixerat: Sufferenles invicem
ejus Deo soli 612 "ola '• ex '10Cs' <iuisYe'h multis in charilule, solliciii servare uniiatem spirilus in vin-
bominibus secundura id quod geslare queuiil, Ira- culo pacis, doccrei in diversis charismaiibus Eccle-
dere, necesseesl ut ad mensuram unicuique tribuai, siara esse concordem, et uon slatira schismalura et
el parles ejus meusuram recijiiant, cujus a solidum dissensionuin occasionem dari, quia secundura men-
immensurabileest. Iia et Spiritus sancius innnensus- suram donaiionis Chrisli unusquUque nosirum ac-
quidem est,etnullo fine concludilur : tamen unicui- cepisset doua : non eadem, sed in ununi corpus, et
que dalur secunduni quod expedit. Et simul noian- in unum spirilum omnes vocalos esse, id est, ui sicut
dum, quod liavceadem gratia, quse nunc attribuia i unus Domiiius est, et uiia fides, et iinum bapiisnia,
perhiheiur, secuiidum mensuram donaiionis Ghristii -D D et unus Deus Paler : ita ei nos in charitaie idipsum
data sit nobis. siinus, in pacis vinculo servantes spiritus uuiialem.
(Vers. 8.) Ptopter quod dicit: Ascendenshi allum,, (Vers. 9.) Quod auiem ascendil, quid est, nisi quia
captivam duxit caplivitatem, dedit dona ht hominibus. el descendit in inferiora terrw? Qui ascendisse nunc
Quia supra dixerat: Unicuiqtte aulem nostrum dalai dicitur, prnpterea ascendit, quia ante descenderat.
esl gralia secundummensuram donaiionis Christi, utt Hoc enim sonal: Quod autem ascendit, quid est, nisi
coiifirmaiel havcipsa dona, quse post paululum quo- quia et descendil. Requirendum itaque super eo quod
que enumeral, dicens: El ipse dedilquosdam quideinJ alibi scriptum est: Nemo ascendit incmlum, nisi qui
apostolos,quosdamautemprophelas, aliosevangelislas,, de cwlo descendit, Filius hominis (Joan. m, 13), quo-
alios pastores et magistros, et reliqua , a Salvalorev modo ascenderit anie descendens ? Quando enim hsec
a Ita legii codex. iiis. Regius: ila quoque primaa lium : quo sensu, ipsi viderint Erasmus et Marianus
manu scriplnni erat in pervettisloCUiniaeensi exem- editores : MART.— Cum pridem vulgaiis Cisler-
plari : sed recenlior manus mtitavii solidum in so-i- cienses mss. solium. Martianavusin aliis libris, so-
lum, Editi nec solidum, nec solum reiinent; scd so- lum, inveniti
499 S, EI5SE0H HIERONSMI 1,00
Joqpebaiui1, posl tlesceiisiojiam ifeceelis, seqjiondam A prima episMda ad Coiimbios, Deus Paier dedisse
ad ebelos ascendi&se monstrobai, Necnon et illiid narralur: Aiws enim, ait, pasuit Peus in Eccksia:
pariier letraetajjdunj, quoroodo ipsa descensio et ptimo aposlolos; secundo prophetas, leriio doctores:
aseensio senjLieijdasii. Ulruijinajri se.cundum corpus ddnde mttuies, el dona sanilatum, opilulaliones, gu-
Jocaljier, an supra corpus sjjiriiualiier, vel certe bernaliones, genera liiujuarum (I Cor. xu, 28). Quod
iilroqu.fi mpdo. Inferiora autcm lerra», infernus aeei- Sabellius non iiiieljligens, Patrem confundit eiFilium,
pitur ad (jnem Dominus noster S.iJvatorquedescen- diiffleaindein operationem esse non putat diversorum.
dii, nt sanclorum aniimis, qnu>.ibi lenclMJiilurinciu- JSl simul nolandum, (juod hie apostolos, propiietas,
sai; seciim ad coelos victor abiiucerei. Unde el poit evangelistas, pastores, el magislrosdedisse Clirislus:
resijrreclioncm ejus, pkirinia corpora justorum in ibi vero eosdem Psiier posuisse memoreiur. Posuit
saiicii) eiviiaieyisa sunt (Matth. xxyij), Qtind aitlem itaque sive dedit Pafer et Filius, primo apostolos,
iiiferinis in inferiori parte lerrav sii, ei Psalmisia seeundo propiieias : non illos qui futura vaticinen-
tes(;!lur, diceijs : Aperla esl terra, el devoraril Da- lur, quales i.iiyeleri leginius TfeSiameitto: sed qui
?/»/!, 614 & operuit super congregaiionem Abiron itilideles et imjieritos arguant alque dijudicenl. Tales
(Ps. 103, 17). Ei ipsum in Niimerorum libro (Cap. quippe prophetas novi Tesiainenti in aiia episiola
Ifi) pJenitts expj.eamr. Alio qnoque loco legimus: fl ejjse definit (II Cot. xi). Teriio Evangelisias, quorum
Veniqt mors sttper eos, el descendant in infernum vi- speciosi pedes Suui ad amiuniiandain pacem (Rom.
venles (Ps. j,iv. 16). X|), Nec vero putahdum, quod sicui in superioribus
( Vers. 10 ) Qui descendil, ipseeslqui ascendit su- liiibus, alios dixil esse aposlolos, alios pj^oplietas,
pra omnes eeelos, ttl impieret onmia. Numquid corpo- aiios Evangelistas c ita et in pasloribus et magisiris,
riilUer (imnes ccelos, ct «niversas stiblimitates, et officia diversa posnerit. Non eiiim ait: alios auiem
coelorum ciiculos, quos phiJosopbi sphoeras vocam, pastores, et alios magistros, sed alios |iasiores et
transiens aique transceydens, sletii in SIHJJIJJO coeli niagisiros : ut qui pastor est, esse debeat et magi-
fonilco,ct «tipso verbo ular, apside? An cerle omnia sibi': nec in Ecclesiis quamvis sanclus sit, jiastoris
corporalia conlemneas atque despiciens, ei acterua sibi Jiomen itssuinere, nisi possit docere quos pascit.
conlemplans , super cnelos, id esl, Super invisibilia Vfelcerte nliierj ul unus atqtte idem proeses Eccle-
stelisse credendiis est ? qnod ego meiius pulo. De- sioe, sit paslor et idoclor; pasior ovium : magisier
scendil ergo in inferiora lerrae, fet a^cendil soper hominum. Homines quippe ct jumcnia salvos faeies,
omnes covlosFilius Dei, ut non tanUrm legem pro- Dbmine (Psal. xx?cv, 7). Arbitror hodie quoque in
jihetasqiiecoinpleret; sed et ulias quasdam oceultas Ecclesiis, qtiemadffiodum propbeia el evangelistu ,
C pastor quoqne iiiveiiiiur ei docior : ita posse el apo-
dis|)ensationes, quas soltis ipse novit cum Patre.
Neque cnim scire possumus, quomodo et ajigelis, et siolum reperiri, iri quo ajiostolatus signa el indicia
bis qui in inferno erant, sangriis Cbristi jirofuerit, compleautur; et e jregione esse |iluriinos tain foris,
et lameii quin proftterit nescire non possumiis. quam intos, tara iu Ecclesia, (juara iu ha-resilius ,
Desceiidtt quoque ad inferos, et ascendil ad coelos, qui pseudoajvosioli sint, et pseudopropheioe, el pseu-
ut iinplerel cos qai ih illis regioiiimis erani, secun- doevangeiistae, et pseudopasiores, ei pseudomagisiri.
dum id qnod se capei'e poterant. Ex qup sciendum, Et de iiseresibus qtiidem nulla dubitatio est quin
quod antequain Ghrisius descenderet et ascendeiei, seeundum falsain fidero, ialsa unjyersa possideant.
vacua fuerint omnia, et jjlenituditie iliius indigueriuf. In Ecclesiis auteih nouiie vobis videniur falsi esse
Hic loctis adversnm Ebiouem, ei Pholimun, vel maxi- paslores, qui noii pascuni oves cum disciplina, sed
ine facit. Si enim ipse est aseeudens in ccelos, qui quasi mercenarii iiequaquam greais salutem cogitani,
de coeiisanle descenderal, quoniodo Dominus noster quod erravit, non o.onverienies, et quod periit, non
JesusChrisiusnon ante Mariam est, sed post Mariam? qii^rentes; sed tantumniodo de ovibus lac el lanam,
Neonon et conlra <sos,qui duos filios insauo errore 616c:'Dos videlicet el vesiimenia capiantes. Nec vero
coiifmgunt: Filium videlicei Dei, el filium hominis. absqueordinein hoecpiitemus Ajvostolum subiio pro-
Ecpe jiic apertissiroeriicilui', quod ipsesii ascendens ^ rupisse; verum quiaj pravaiiseratesse Deum super om-
atque descendens. Nec slatim isla dicenies, loeum nia el per omnia, et in omnibus, «t nnicuique sancto-
alteri haeresi dajjjus, quav dimidiaiam Clirisii asserit rjurn datamgraliamjsecunduffi inensnram donalionis
dispensalioiie.mi sed sic unuro et Dei et bominis Christi: nunc addit;alios aposlolos, alios propbetas,
FiJium confitemur : iie dispensationem assumpti bo- alips evangelislas, ajios pastores et magisfros esse in
miiiis, qna salyati sumus, ex parte credentes, in Ecclesia disiributosj qui necessarii sini ad perfectio-
parle truncemus, nem, insirtictionemque sanclorum in opus minisierii,
(Vfirs-11,1.2.) Etipsededit quosdamquidemapo- in sedificationem corporis Cbrisli: qoia ctiwi corpus
slolos: quosdam nuiem prophetas: aiios vero Evange- Domini Ecclesia sit, et Ecclesia de vivis lapidibus
listgs,' qlios nuleni pastores et magisltos ad inslntctio- construattir: liiquos supra mcmoravimus in Ecclesia
netn sanclorum, in opus minislerii, in wdificaiionem consiiiutos, id babeht operis, ut secundum dispen-
corporis Chrisii. El ex hoc loco manifestissime com- sationem et officia sSbi crediia, Ecclesiam Ciirisli,
prdJvatur, Pati-js et Fi.lii una clivinilas.Siqiiidem hoc id fest, cprpus ejus avdificenl. Si qnis igilur non oedw
quod nunc Ghristus tribuisse 615 deseribitur, in flcal Ecclesiam Ghrisli, hec plebem sibi sub]eciam
SOI COMSJENTARIORUMIN EPISTOLAM AD EPHESiOS LIB II. CAP. IV. 502
inslruit (ul ile subjeclo populo, Christi Ecciegia cou- A juxia buniililaiem , non solum paryulum Aposlojus
siruatur),iste necapostolus, nec prophela, neceyan- se esse dixerit, sed flucluajjtem , et omiji doctrina-
gelisia, nec paslor, itec njagister est appellandus. ruin flatu in diversa raplalum , in lallacia hoininum,
(Vers. ISseqq.) Donecoccurramusomnesinunilate in nequilia, ad circumvenlionem erioris. Qui aiir
fidei el agnilionis filii Dei, in virum perfeclum, in men- temvulthaec eum non de humililale, seddeconT
suram ailalis plenitudinis Chrisli. Ul ultra non simus scienlia protulisse, dicil: Paulus apostolus, homo
parvuli fluctuantes, el circumlali omni venlo doctrium, erat acuti et acris ingenii, et quiad primos quosque
in fallacia liominum et astutia, ad circumoentionem dispulantium conatus, sagaci mente quse erant infe-
erroris. Verilaiemaulem facienles in cliarilate, augea- renda, praenosceret. Videbatigitur sa;pe ex utraque
mus in ipso omnia qui esl capul Chrislus. Quaerendum parte sic dici, et tam verisimilia iu rebus contrariis
quosomnes dixeritoceurrere inunitate fldei: Utruuj'? asseri, ut ambigere facerent audientem : idcirco ut
nam omnes uomines, an omnes sanctos, an certe homo , et adhuc in fragiji corpusculo constitiiltis,
omues qui rationis capaces sunt? Yidetur aulem mihi ciicumlerebatur quidem omni yento doelrinai, 618
<le omnibus hominibus dicere, quia multi venti do- sed non elidebatur iu saxa, nec navis ejus gurgitibus
ctrinarum sunt: et flatu eorum lluclibus concitatis, jmplebatur : stabat quippe ii) puppi gubernaculuin
iiuc atque illuc Iiomines ineerio cursu, et vario fe- B lenens, et spumanles ha^rescos fluctus, fidei securi^
runtur errore. Unde omni studio Iaborandum, pri- late frangebat. Non tameu intrepidus et securus,
mum in fldei occurrere uiiitate: deinde in eadem nee quietus et placidus, prospiciebal venlos blnc
uniiale, habere nguiiionem Filji Dei, Quorum cum inde perflantes, elsollicita aure captabat, vipcebai-
fueritsecura possessio, parvuli esse cessantes, elmen- que contraria: sud non eral illi secura victoi ia,
suram interioris hominis recipientes (quse mensura Quia igiiur adversariorum verba , atque rationes,
Iilenitudinis, meusura Christiest), peifecli viri voca; quibus verilatem everlere nitebantur, videbat non
buium sorliemnr: ita lamen ut [A/, lacel utjad consum- facile posse superari, et oinni calliditate plenas,
maiam aetaiem plenitudiiiis Cbristi, omuis creden- dialeclicte quoque, immp diaboli arte cojitextas,
tium lurba perveniat, et nequaquam in dogmalibus sperabal Dei auxilium , ut omnem deliberationem
Quctuans, ad instar parvulorum gurgite iiifidejitaiis de menie sua propelleret, et certseatque delixa; abs-
feraiur incerto, dum venti biiic inde perflantes, lja> que ulla molestia crederel veritati, fil augeret eam
reticorum 617 videlicel, sive sapienlium saiculi, in dilectioue CJirisli: quem sciebal et sui el loiius
diversie f.ompugnanlesque ratioues, naufragium au- Ecclesice corporis caput. Sciendum qaod bic locus
dienlibus aui inferunl, aut minantur: dum alii abs- in Grseco manifeslior sit, duni antem in Laiinuin e
que volimtaie fallaciue, ea lamen quse falsa sunt, G verbo transfertnr ad yerbum, sensus sermonibus
pwedicnnt: alii vero omni calliditale erroris laqueos involuti, obscurum fecere [Al, facere] quod dicitur.
compojienles, nos decipere et vincere feslinant. (Vers. 16.) Ex quo (otum corpus compactum, et
Cum autem occurrerinl aiqije pervenerint sanclj in conglutiiiatum per omnem juncturam subijiinistrfilio-
mensuram supradicli viri, lunc intelligenles cbari- nis secundum operalionem in mensuram unmsgujus-
latem Cbristi, augebunl in eo omnia quse accepe- que membri augmenlum corporis facit in fEdificationem
ranl semina yerjtatis, hobeutes corporis Ecclesise sui in cliaritaie. Jn fine rerum, eum Deum facie vi-
eaput Dominum Jesum. Quia vero ait; Dl uiira non dere coeperimus ad faciem , et in mensuram perve-
simus parvuli fluctuanles, et reliqua, se quoque flu- neriinus setatis pieiiiliidinis Cbristi (de cujus plcij.i-
ctuantem et parvuiumesse coiilesians.reiraclandum ludine a nnnc omnes accepiinus (Joan. i), ila ut
videtur, ulrumnelisec secundum liumilitatemloeulus Chrislus non ex parlc sit, sed totus in nobis : et
sit; ancerte ex parte videns,eiex partecognosceiis, relictis jnitiis parvuloruni , creverimus in eiim vi-
intellexerit quantum a perfecta absit scienlia , et in rum, de quo Proph,ela djcit: Ecce vir, Oriensnomen
vera eonseientiae suaeyerba proruperit. Si quis jgi- illi (Zach. vi, 12), Et Joannes Baptista commemo-
iur vull eum heec secundum liunjilitatem locutum, ral (Joan. j, 50): Posl me venil [Al. veniel] yh qui
illo nleiur exemplo : Quando eram parvulus , loque- .Q aute me faclus est, quoniam ante me erul),- Wnc in pc-
bur ut panulus, cogitabam ut parvulus, tapiebam ut cursu uijius fidei, el jinius agnjtionis Filii pej,quem
panulus. Quando vero factus sum vir, evacuavi ea nunc pro varielate mentium, non ijna iiec eadem
qum erant parvuli (lCor. xiii, II). Alius vero ad fide et agnilione cognoscimiis, tolum corpus, quod
ista respondeat, comparaiione multoium , in seta- prir.s dissipatum fueral, et in diversa laceratum, in
tem perfecti viri Apostolum pei venisse : ad ea vero suam conipagem juncturamque redigetur : ita ut
qme reposita saiielis sunt, adliuc parvuluni nuncu- una siibniiiiistraiio eadernqiie operalio, el unius
pari. Siquidem onines| aposioios qui jn Clirisjp setatis consuinmala perfectio, lolpm crescere faciat
credant, parvulos propheta commemoral, dicens : corpus aequaliter, et omnia membra juxta mensu-
Ecce ego el parvuli quos dedil milii De.us(Isai. vm, ram suam incrementum seiatis aceipiant. Hsec au-
18). Post hsec atteniius disserenduni, ne forle vere lem tota sedificatio, per quam 6J9 Eccjesise per
a Yerius nos omnes, Rulinus legcrit, ubi et sub-
suggillat iib. i, num. 41, quem videsis.
nexam expositionem omnem perquam invidiose
 503 S^ EUSEBII HIERONYMI I 504
partes corpus augetur, mutua in se cbaritate com- A . bnm, quibusdam cjuasi sentibus, oralionissensus et
plebilur. Totas rationabiles creaturas sub unius ra- germina suffocantiir.
tidhabilis animalis inielligamus exemplo, et quod- (Vers. 17 seqq.)! Hoc ergo dico, el contestor in Do-
cumque de hujus membris dixerimus et partibus, mino , ut non amplius ambulelis , sicul et genles am-
hoc sciamus esse referendum ad unamquamque ra- bulant in vanilate sensus sui, obscurali menle, abalie-
lionabilem crealuram. Putemus hoc animal ita per nati a via Dei propler ignorantiam, qum esl in iltis,
arliis , venas , carnesque laceratum , ul nec os ossi propter cmcitatem cordis eorum. Qui desperantes, se-
iirereal, nec nervusjungatur ad nervum : separatim melipsos tradideruut impudicitim in operatione im-
oculi jaceaut, seorsum nares, manus alium locum munditiceomnis in avarilia. Hoc ergo, ait, dico vobis,
leneant, alio projecti sinl pedes, et reliqua membra o Ephesii, vosque bonleslor, ut quia occursuri estis
in hunc modum inler se dispersa sint, eldivisa. in mensuram cetatis pleniiudinis Chiisli, non ambu-
Finge aliquem venire tantae scienlise medicum, qui lelis sicut ambulant gentes, quse idolis servientes,
juxia fabulas elhnicorum , jEsculapiiiin possit imi- et sensu et inente abutunlur in prava. Quse cum
tari, et" in novam figuram novumque nomen, Vir- ideo acceperint animain et intellectum, ut cogno-
bium suscitare : liic necesse babebit unumquodque scerenl Deum, abalienali sunt a via ejus (quam aliam
membrum suo loco restituere , et compagem copu- B absque Christo noh novimus) et in sui cordis am-
lare compagi, et quodam glulino partibus reslilutis, biilant csecilate. Atque utinam peccasse sufficeret,
unum corpus efficere. IIuc usque nobis una simili- et vel sero agerent pceniludinem , damnarenlque
ludo processeril: nunc in eamdem similitudinem ad vitia in quibus jugiter inhiarunt, esset remedium
id quod intelligi volumus, aliud irahaiur exemplum. Tesipiscere post errorein. Nunc vero desperanles,
Parvulus crescat, et occullo sevo, in perfeetam ado^ se, et in ritum irrationabiliuin bestiarum, coeno vo-
lescal selalem: suum manus augmenlum habebit, raginique mergenles, tradiderunl impudicilise atque
sua pedes senlient incrementa : veiiier dum nesci- luxuri* , operantes quidquid corpus voluit, mens
inus, impletur : humeri, dum fallunlur oculi, djla- desideravit, libido suggessit. Et cum nihil omnino
tanlur : et omnia membra per partes juxia mensu- praetermiserint quodimmundum sit, lioclolum fecere
ram suam sic crescunl ut tamen non sibi, sed cor- in avaritia, dum mimquam luxuriando satiantur, nec
pori videantur augeri. Ita b igilur et in restituiione 621 eorum lenninum babet voluplas. Aut cerle
omnium , quando eorpus totius Ecclesiae nunc di- ultra concessam viri ad feminam conjuuclionem, ad
spersum atque laceratum , verus medicus Chrislus majora conscendunt, masculi in masculos turpitudi-
Jesus sanaturus advenerit, unusquisque secundum nem opcranles, et; mercedem erroris sui in semet-
mensuram fidei, et agnitionis Filii Dei (quem ideo G ipsis reeipientes. Yanilas sensus, et mentis obscu-
aghoscere dicilur, quia prius noverat, et posiea ritas , bifariam dividiiur, in saeculi hujus negolia,
nosse desivit) suum recipiel locum, et incipiet id et in sapienliam saecularem : quando aut in his quse
esse quod fuerat. Ita tamen utnon juxta « aliam miindi Iiujus siini, et ciio transeunt, detinemur, aut
liseresim, omnes in una selate sint posili, id est: non profutura cognoscimus. Nonne vobis videtur in
omnes in angelos reformentur : sed unumquodque vanitate sensus ei obscuritate mentis ingredi, qui
liienibrum juxla mensuram et officium suum perfe- diebus ac noclibusiin dialectica arte torquetur : qui
ctum sit: 620 verui gralia , ut angelus refuga id physicus perscrulator oculos trans ccelum levat, et
esse incipiat quod creatus est: el liomo, qui de pa- ultra prOfundum terrarum et abyssi quoddam iuane
radiso ftierat ejecins, ad culluram iteiuin paradisi demergii [Al, demjergitur], qui iambum struit, qui
resiituatur. Isia autem universa sic fieht, ut invicem tantam melrorum isilvam in suo sludiosus corde
iriler se charilate junganiur : et dum congaudet distinguit et congerit: et (ut alteram partem trans-
niembrum membro, et in allerius provectione lseta- eam) qui divilias per fas ct nefas quserit : qui adu-
tiir, Christi corpus, Ecclesia primitivOrum habitet latiir regibus, hsereditaies captit alienas, et opes
in ccelesli Jerusalem, quam in alio loco Apostolus congregat, quas in momenlo cui sit relicturus, igno-
mairem sanclorum vocal (Calat. tv). Idcirco (ul su- **rat? Quod aulem ait, qui desperantes semetipsos, id
hsec apud nos obscuriora sunl, quia esl, «7r»V/)]K6Tef iapToy?, mulio aliud in Grseco si-
' pra diximus)
tuxKfopixus dicunlur in GraecO.Et omnis metapho- gmficat quam in Lalino : desperanles quippe «wijX-
ra,, si de alia in aliam linguam transferalur ad ver • yuxoTEjnominantur; Kirrilyw-brssautem hi sunt, qui

* Idem Rplinus, el novam figuram, novumque ho-
minem Virbium, etc. Videsis quse ibi annotamus sub
prioris libri fmem.
i> Non siio hic se loqui sensn, sed ex Adamantii
persona, Hieronymus significat in Apologise lib. i,
num. 26, ubi de hoc Pauli loco : Latissimam, in-
qiiil, Origenis expositionem el eosdem sensus pei di-
versa verba volventem brevi sermone constrinximus,
nihil exemplis, el asstrtionibusillius auferentes. Cum-
que pervenissemusad finem, hme subjecimus : Jgitur
eiin retlitutionem omnium, ctc.
e Hoc satis aburide erat ad purgandam in Hiero-
nymo Origenismi suspicionem, quod baecomnia ex
lisereticorum profecta ingenio pronunliet. Ita enim-
vero ipse reponit Riifino : Quando dico : Iia tamen,
ul iion jiixta aliam liseresim omnes in una setale sint
posili, ostendoet eaj de quibns disputo, esse limretica.
el ab alia hmresi discrepare. Qum sunt ergo dnm hm-
reies? Una, gum dicit omnes raiionabiles crealuras in
angelos reformari: qllera , qum asseril unumquodque
in restitutione niUndiid fore quod conditum esl, etc.
quse consuluisse juvabit.
 COMMENTARIORUMIN EPISTOLAM AD EPHESIOS LIB. H. CAP. IV. 506
50S
autem non ita didicislis Chrislum;
poslquam peccaverint, non dolent: qui nequaquam A (Vers. 20.) Vos
seniientes ruinam suam, feruntur in pronum, et si tamenillum audislis el in illo docti eslis. Si omues
lamquam bestise ferrum videntes, in mortem ruurit. qui Clirislum audire videniur, audirent, numquam
Pone mihi duos in uno vilio deprehensos : alternm ad Epliesios, et certe illos quibus sacramenta Chri-
qui intelligat, plangalque quod fecit : alterum qui sti revelarat Apostolus diceret : Si tamen illum au-
delectetur in scelere, et non solum non doleat, verum distis. Discere aulem Christum, idipsum esl, quod
etiam glorietur, et putet se quamdam turpitudinum nosse virtutem : et audite illum, non differt ab eo
palmam et victoriam consecutum : nonne libi vide- si diceret, audire sapientiam, 623 justitiam, forli-
tur ille dolere, et Iiic penitusnon dolere? Exprima- tudinem, temperantiam, et csetera quibus Christus
mus, sipossimus, verbum de verbo, etdicamus o\un\- vocatur. Si qnis ergo Chrislum audivit et didicif,
'/«XOTEJ, indolentes, sive, indolorios. Nam et qnidam non ambulabit in vanitaie sensus sui : nec obscura-
a philosopliorum «v«fyijo-t«v,id esl, indoloriam prse- tus menle gradietur : neque erit abalienaius a vita
dicavit. Hi qui naiuras varias introducuiit, sciant Dei : habebit etiam scieniiam, ignoratione discussa,
propierea gentes in vanitaie sensus obscuraiis men- et immisso tenebris lumine, omnis de ocnlis cordis
tibus ambulare : quia ignnranlioe se et csecitati de- ejus csecitas auferetur. Quod cum habuerit, non se
derint. Nemo enim imperiius appellatur et csecus, B tradet impudicitise : (nec opei'abiiur omnem immun-
nisi is qui cognoscere potest et videre. Nec dicimus ditiam in avarilia, concessos fines praetergrediens
csecum esse lapidem, et brutum animal ignorare : nupliarum. Si autem aliquando conligerit ut aliqua
quia non ab eo quseriiur, nec ejus naturse esi, ut passione superelur, dolebit super vulnere suo, et
cognoscat et videat. Sin autem in natura gentium conscienlise lormenia patietur : quia liberam fron-
. fuil, ut Dei 622 vilam intelhgerent et viderent: lem, et purilatem immaculat»-. mentis amiserit. Di-
non clioicorum etspiriiualium nalura varia, sed vo- scamus igitur Christum, et audiamus illum ; si quis
luntas. Dixeramus supra operationem immunditioe est qui potest dicere : An experimentum qumrilis ejus
omnis in avaritia, non ad avaritiam, ut sonat sim- qui in me toquitur Clirislus (I Cor. xiit, 3) ? Curramus
pliciier, perlinere; sedad libidincmatque luxuriam. ad eum diebus ac noctibus , ad os ejus et ad elo-
Debemus hunc sensum allerius loei testiinonio com- quium pendeamus. Cliristus nobis loquilur : Spiritus
probare. In prima ad Thessalonicenses Epistola sancti sunt verba quse promit. Siatuit enim Deus
scribitur : Hmc est enim volunias Dei, sanclificaiio in Ecclesia primum apostolos, secundo prophetas,
vestra, ut ubstineatis vos a fornicatione: ul sciat unus- tertio doclores. Sed nec illud est desperandnm, quod
quisque vestrum suum vas possidere in sanclificaiione aliquando ipse in mentibus noslris Cbrislus loqua-
el honore : non in libidine desiderii, sicut et genles, G lur, el per semetipsum nosdoceat, et organum oris
qum non noverunt Deum : ut ne quis supergrediatur, non quserat alieni : tantum non simus subdili pec-
el circumscribalin negolio fralrem suum : quoniam vin- calo; nec corpus nostrum delicla possideant, et in-
dex esl Dominus de his omnibus: sicut et prmdiximus gredietur in illud sapieiilia.
vobis, et tesUficaii sumus. Non enim vocavil nos Deus (Vers. 21.) Sicut est veritas in Jesu. Vocabultim,
in immunditia, sed in sanclificatione (I Thess. iv, 5 Jesus, inlerdum eum lioniinem significal, qui a Deo
el seqq.). Diligenler observa, quia ad caslitalem nos Verbo est assumptns ex Virgine, juxia illud : Voca-
provocans, et volens uxoribus lanluin esse conten- bis nomen ejus Jesus : ipse enim salvabit populum a
tos, dixeril: Ne quis supergrediatur, el circumscribat peccalis ejus (Luc. i, 51). Kl alibi: Jesus ergo faliga-
in negotio fratrem suum, id est, ne suain con- tusdevia (Joan. iv, 6), et reliqua. Inlerdum vero
jugem derelinquens , alterius polluere quserat Deum Verbum : Nobis enim uiius Dominus Jesus
uxorem. Ubi uos habemus, el circumscribat in Chrislus per qucm omnia. Si quando ergo dicit Je-
negolio fralrem suum, in Grseco legitur, v.v.inlzo- sus : Ego sum via, el veritas (Joan. xiv, 6), juxta id
vs/.TEtvsv TW TrpaypMTiTOV«Ss^yovauroO. nXsovegtK dicit quod Filius Dei esl. Cum aulem scribil Paulus :
autem avaritia nuncupalur, quam nos possumus, Eicut estveritasinJesu , deiemplo corporisloquitur,
vim verbi Iransferentes, sic iu prsesenti loco cxpri- D in quo habitat Verbuin Deus. Verbum enim caro
mere : ul ne quis supergrcdiatur, et avarus fraudet in faclum esl, et habitavil in nobis (Joan. i, 14). Nisi
nrgolio fralrem suum. Qusc eniin consequenlia est, forle utrumque de Deo Verbo inielligendum, quod<
vel in illo capitulo quod nunc ad exemplum vocavi- quomodo habitel in eo vita, el ipse sit viia : Sicut
mus, vel in hoc quod principaliter ad Ephesios e«- enim habet Pater vitam in semelipso : ila et Filio de .-
namur exponere, inter impudiciliam et immmidi- ait habere vitamin semetipso(Joan. v, 26). Sic et ve-
tiam, castitalem quoque et affectum conjugalem, ritasdicatur Filius, et ipsa in eo habitare monstre-
extraordinarie repente avaritiam nominari ? Non tur. Haec auiem dicimus, non Jcsum a Christo se-
vobis moleslum sit, si diu in obscurioribus immore- paranles : 624 nec rursnm Deum Verbum ab eo
mur : causati enim in principio sumus, inter omnes quem assumpsii, liominem alierum esse dicenles :
Pauli Epistolas, hanc vel maxime et verbis, et sen- sed secundum intelligenlias effecliium vel locorum,
sibus involiitam. illum quem unum essecredimus Filium hominis et Fi-
a Dionysii cognomento Melalhemeni, fuit ante sen-
cap. i ad Galat.
ientia, dolorem non esse matum. Hieron. supr. in
 m 5, EUSEBIIHIERQNTMI i m
lium Pfij, etanteyirgipen), etpostvij-gjiiemflliumatque A Ira, inlerjorjs hoijjinis corrupjio, exlerioris est jp'-
aritiinnuiicupaiites.Poiestauiei.n einliierintelligi.Sic- sjaiiratio. ^sjimel ajjqujs simplicjjer Paulum Joquj;
ufest vcritas inJesu. Jn nullo.pairjsrebarum, jn nujjp Sj quis jemplum ;Dej cofrumpit, corrjimpej illuro
proplietartiiij, jnnujlo apostolprum verjtas fuit, nisiiij Deijs ; Templum erijmDei sanclum esl, quod estis vos,
solo Jgfu- Al.iieninj ex parte cogiiosccbant, et ex jiarie Sed forte et ibi aliqujd laiiiai, quod apud nos vide?
prophctabani, etper specultjm jn amigtJiale videbant ttp aJjscondiJum. ;Si teniplnm Dei nos sumus, se^
(ICp/.xiii),In solo Jesu verilasDejappariiit, quae lo- cundum id quod scrjbitur ; Templum enim Dei san*
quiljjreonfjdeiiter: Ego sum verUas(Joan, xiy, 6) rquae cium esf quod estis pps.(I Qor, IIJ, 17) : el ajius esl qui
credeiuibpsin.sejuxla analogiam fidej trjjjjiit Nberia- corrujnjiit tejnpljjfij Dei, aliud qtiod corrumpitujv
lem, Qui eniin eognoscjt yerilalem, a yerjjale liber- Quaereijdum quis ^it jlje qoi jemplum corrumpat
taiedpnatur, El ipsa veritas proplerea (prmaiji geryj pei, Sj ijiyeneris ibostes Jerusaleni, cprrui.npeiite.s
assurripsit,etl)ujniliavii se.facta ojjediens PaJiJjjsque ajqne yiolanles tehiplum ex lapidibus exstructum :
ad mortem (Philip, JJ) ; utservnm redderet Jiberum, yidebis parifer omnem corrumppntem, ei violantem
Ubienjm spiritus Dej esj, ibj ljberias, Si volumus lemplup) Dei, queii) corruropet el yjolabjt Deus,
fprijiam Jiberi in Jesp, faciemque cogposcere verj* ulcjsAens coriupjipi.iem templi sui. Yerunitamen et
tatis, fjscendamus cum eo ip mnnteiji, vjjieajpiis :}) lejnpjum quod se praebuit (vivens quidem esi atque
eum trarisfjgurauim : ubjel yestimenta ejus, id est, sensiJiile) jiisidijs icprrumpentis, luet poejjiis, per
SqripiiiraB quae de eo aniiunilaijt, immulantur : ej ligc Jpsiim quod coniipj.um atiiue violatuiii, spjriluni
Moyses quoque et Elias, id est, Lex et PrpjilieJip VJT iiicorruiijipjjis ainisjt,
dentur in gloria (Malth, xvn), Quanidiij Dominus fqrT (Vers, 25 , _%&,),lienpvantini putein spiritu sensus
niam servj iion mutaj, ijecascendii in mpjjtem, Lex jn vestri : et induite novum hpminem, qui pecundum
sordibus, PrppJielae ip squalore yejsanlur. Cuni jl|e Deum creatus est,, jn justjtw et sanctitate veriiaiis,
ad syperipra cpnscenderjj, e.t vesl,iiite>itasna voJuer Nec jn.sensi.i renovamur absquespirilu, jjec in spir
rjt iniinutjire, jiitelleetusque de servp fijerjj clarns ljtu absfjue .sensu ; sed renpYjimur coiijuncie in spi-
Ct liber : tuur? Moysi qupque et Eljje, ej Japjes, et i'ifii62G scnsus jipstri : uj, quompdo psallimus spi-
yesiiniema jiiiuaniur. rijp, psalJijnus et sensu, pramus spiriiu , orajijus et
. (Vers, 22,) Deponerevos secundum priprem eonver* sejisjj : sic in spjrilu gensus noslri i'enpyemur : ut
satioitem veteremhominem, qm cormmpHW'juxfa de, cum sensus miindtjs fuerit alque purgatus, et ab
sidena ejroris, Quia vjdetur juxla prdijiejj), lexjpm- ojnjjj niajcula soj^idoe cpiicrejjonis alie.ijiis : lunc e.i
quo sermonis scaiere seiilenija, sje legendjjm e.sj : jungajjj.r ej spjriius;, ej. ita quojjani iiiter se Pjiitajis
VosaHlein non ita didicisiis Qhristum {sj tamen illum 0 gjujjjio cppulentur ,; ul nequaquajn simp)e>:spirilus,
aiidistis, el in illo docti esiis) (jepgmre vgs mmiitm spd spjrjlus sensuSiesse dicatnr. Ciini aulem renor
priorein cpnversafionemyetcrem liamii\eni, qui cprrum? yal,j fu@r>n).us in spiiitu , qui nostri sensus est spirj^
pilur juxla desideria erroris : $\cut es( verijas ip fesfi; jps; jupc j.ndu8njjjr;npyum Jjoinineni, qijj secjijjdujn
ut fjt sensus : Quoinodo est vgri.tas i.n Jesu, sic crjt Deumcjealjjs esl. Qnod qoidcj)} aliis yerjiis idipsujii
Cl jn vobjs qui didicistis Chrisiuin, q),ngd.isMsiihjm'; puio esse, qopd i;i) alj*) locp dicitur : Jndujte vgs
Ct dpcii estis deponere secnnduni pjijorenj conver- Clifislum Jesum (i\o\n. xjji, 14), Jsie jjuippe cst
sajioneiji yeterem Jiojninem, qu.icprruiiip.iiur juxja ppyus ho.inp, quo uniyersi credejnes debrmus indui
dijsi.deriii,erro.ris,Veierematileip Iiipinijiejijjqiiejnprajir aique yesiiri. .Qui.djejjjmja honjiiie qui a Salyalorp
cipitdepoij.enduin, jijveieraliiiJi a fljajiija arbilrpi' apr iipslro :is.s.ui)jpiusest, non jipvum fuit? Cosiceplus,
peljari Jste enini 625 £ecuijdun) priojem conyersii- jjatjyjtas, partus, infajjiia, doctrjna, vjta, yirlutes :
tiojionret desiderjaerroris, scfflper,e!Taii§,et jjiopere , ei |ad extreiiipni, crux et passio , exspolianjtjs jn
corrupiionjs ljejluajis, corrumpitur .alqiieyioj.atur. Et; ea pi jjj.cipatps, et| jcp.ntrarias fortilmljnes oste»!ui
quia jn desjderiis inde.sinepter versajur errorjs, ej,, habejjjjs : res.urrecl!p quoque ej. a§cepsus a,d cqelui)!.
numquMI cessat a viJio , nequ;iquam cprruplus iji- Hic .ergo yerc fircaliis est jn jusiijiia ej sanclitate ve-
cjlur , sedegrreinpi : quod persil)gu.lps4ips, hprag, JP rjiajjs; qgia peus yerus, Dei yej-jFilius fujt, et lota
puncia iiiqpe mppienta. corriimpjtjir, injercjpjtur, jji jjjlp rejigio atqiie justiija Pei yeritaje completa
y.iojal.ur,Sermo yeiM)Dei qui ideo jplerflcit, jjt yjvj^ cst- Qui jgjjur cpjiyersaijojjem ijlips injilari pptest,
ficet jnorluum, et -yjvificaijis pomfjjuin r^quiraj, gj ijiijyersas ii) se lexprimere yirtpjes, et s|t nian-
quejj) anie iiiterjtunj pes.cjebat, npn cprrjjiijpit, sgd[ sueliis, sjcjjl jfuijtjjle jnajispelus et liijmilis coi-tie,
iiiteificjt yelerem Jjoinjnem .; Ego enim ecpidg, ait, ej ponaj, .aniiiiani suapi pr.Q amicis, iit jjle posujt
et egp pipificp {D.eut,XXXJI, 59) ; et s Cum infer/icer prii pyijjps suis ; yej-beraius np.ij rc.spoijdeai: malc-
ret illgsj tunc qumrebant eum (P.sf txxyn , .54). Nec> .dicius ijon r,enialedicat, sed vhical in l.umiiilate st:-
putemjis hocquod nunc ait: Qm c$mwpi(w smm- perbjajn : iste indnfB^ esl jioyujn hpminem , et di-
dum flesideria erforis, illj esse poi)ti;ariiin} qijpd jnj cej'C .cjjm Apos.jpl.opplesl: Vivouutemjam non ego,
alio loco scriptum e?t : Et' pi exleHo) ngsfer liQpio ) vivil verg in me Christus (Gqlat. n, 10). Et : Jmilq-
figrrumpilur'• seil is guijnlerkr e?l.., ren,ovgiy,rdeflies Jor^s mei estote , skul etegoChristi(l.Cor.\i,i).
in diem (\l Cor. iv , 16) : quia corruplio exlerioris5 Pofest quoque verba Joannis assumere : Qui dicit se
hpminis, inlerioris hominis reuovatio cst: el con- inJJhristo credere , ttebet sicul ille mnbulav\t, ei ipse
 609 COMMENTARIORUM 1N EPISTOLAM AD EPHESIOS LIB. II. CAP. IV. 510
ambulare (I Joan. n, 0). Quod autem ail : Qui se- A unusquisque mystica quoeque atque secrela, et ea
cundum Deum crealus est, non " idipsum sonat in quae Dei veritate sunt plena, loquatur cum proxi-
Lalino sermone quod Graeco. Crcatio quippe apud mo suo, el dies diei eruetet verbum , et nox nocli
nos, generatio , vel nativitas dicilur : apud Grsecos indicel scieuliam (Psal. xviu). hoc est, clara quae-
vero sub nomine creationis, vorbum faclwm et con- que et Iucentia his iudicet, qui merenlur audire :
ditionis accipimr. Et quod aptid nos conditio , lioc Vos estis lumen mundi (Matl. v, 11), Porro tene-
apud Graicos creaiio sonat. Unde et hseresis 627 brosa etinvoluta, et omni sacramenlorum nocle ve-
nalivitalein Christi calumnians , Salomonisusurpst lata , his referat, qui et ipsi nox , lenebrae , vel ca-
exemplum : Dominus creavit me inilium viarum sua- ligo sunt, de quibus dicilur : El caligo sub pedibus
rum (Prov. vin , 22). Considerandum igilur , quia ejus (Ps. xvn, 10) : haud dubium quin Dei. Nam el
crealio aique condiiio numquani nisi in magiiis ope- in monie Sina Moyses ingredilur in turbinem et
ribus nominenlur. Verbi causa, muiidus creattis est: caliginem , ubi erat Deus (Exod. xix), et de ipso
urbs condiia esl : domus vero quamvis magna sit, Deo scriptuni est : Posuit lenebras lalibutum suum
ndificata polios dicilur , quam condita , vel treaia. (Ps. xvii, 12). Loqtiaiur ilaque veriiatem alquc my*
In magnis enim operibus atque facturis, verbum sterium uniisquisque cum proximo suo , et iion det
creaiionis assumitur. Ex quo animaiiveriendum is- B sanclum canibus, neque millat margaritas suas ante
lum novum hominem , qui juxta Deum in Christo porcos (Matlk. vu) •• sed quicumque oleum Iiabue-
crealus est, magnum Dei opus esse, et eminere rint verilatis, illos in llialamum sponsi ct penum
ultra cseteras creaiuras : cum sic condilus esse di- regis indticat. Porro quod ait : Loquimini veruatem
catur, ut mundus, et initium viarum Dei, el in unusquisque cum proximo suo , sciamus de Zacharia
exordio elementorum omnium sit creatus. • propheta sumptuin (Zach. vni, 16).
(Vers. 25.) Propter quod deponentes mendacium, (Vcrs. 26.) Irascimini, et nolite peccare. De quarto
loquimini verilalem unusquisque cum proximo suo : psalmo hoc usurpatum, nulli dubium esi, el videtur
quoniam sumus alterulrum membra Non simpliciter, illi esse contrarium quod alibi dicilur : Nunc autem
ut quidam putantb, nec moraliler Aposloltis prse- deponile el vosomnesiram , et indignalionem , el iiio»
cepit, mendacio derelicto, cum proximis veritatem litiam , et blasphemiam, et turpem sermonemex ore
loqtiendam. Alioqui si tanltim cum proximis loqtii- veslro (Coloss. m, 8). Sed et simpliciter iniellectum
mur veritaiem , quicumque non fueiii proximus , nocet, dum putantur irae frena laxata. Duplex au-
debet audire mendacium. Quod quidem et in Lege tem non soluin apud nos , verum eiiam apud pliilo-
prseceptum esl: Nou adulterabis uxorem proximi tui sophos irae noiiieii accipitur. Vel cum injuria laces-
(Exod. xs , 17). Si proximus tantuinpropinquus vel C siti, naluralibus siiinulis conciiamur : vel cum, re-
amicus accipitur , adulteria in alienos jure permii- quiesceiiteiiiipelu, etfurore restincto , potesl nifins
lil : sed proximum vocat omnem Iioniiiicm , qui ex haberc judieium , el niliilominus super eo qui pu-
eodem nobiscum parenle generatus est. Quod qui- tatur laesisse , desiderat allioiieni. Arbilror itaque
dem et parabola illa significat, de Jerusalem Jericho de priori ira iiunc diclum, et nobis qtiasi Iiominibus
bominis descendentis, qui incidit in lairones : et esse coneessum , ut ad indignne alicojus rei faciem
sacerdole et Levita praetereuntibtis , a Samarilano moveamur, tranquilliiatemque mentis , veltil lenis
curatus est, et ad stabuiarium revectus (Luc. x). qiisedam aura conturbet : nequaquam tameu e in
Affirmat autem post haec Doniinus eum esse proxi- tumcnies gurgites furoris impetu sublevemur. Fir-
mum , qui illi misericordiam feeeril, volens oslen- uiianus nosler librnm de Ira Dei docto pariicr et
dere onmes homines, omnibns esse proximos. El eloquenti sermone conscripsil, quetn qui legeril,
hoc quidem sic inlelleclum sedificai audientes. Cae- puto ei ad iroe intellectum 629 sal's abundeque
terum id quod sequitur : Quoniam sumus alterutrum posse snfOcere.
membra, magis videtur mihi significare mysterium , Sol non gccidat super iracundiam veslram. Si sim-
et de his dicere, qui nobis fide et viriute sunt proxi- pliciter hunc solem intelligimus, qui oculis carnis
mi. Membraquippe alterulrum non sunt, nisi fideles 5D aspicitur, peccamus, quando irascimur, el occi-
fidelium , et Christiani Christianorum , et perfecti , denle sole, iracundia perseverat. Non peccamus
eorum qui sunt plense, consummataeque virlutis. autem, quando (verbi gratia) a prima hora usque
Propter quod Paulus ipse perfecius , in 628 EPis- ad undecimam irascentes, faeimus qnod indignalio,
tola alia loquebatur : Sapientiam autem loquimur furor, ira suggesserinl. Quo sensti nihil mihi vide-
inler perfeclos (I Cor. n, 6). Ergo hoc jubet, ut tur absurdius, quasi non queat quispiam ab orlu
a Huc referendus S. Augustinus lib. i contr.
Quidquidubique
Advers.Leg. et Prophet., cap. 23, qui tanienfaclum Gignitmateries,hoc, donante, creatur.
te
aeque atque creatum in ipsis Scripturis dici asserit
de rebus indifferenter , sive quae ex materia aliqua, b Ilic et paulo inferius recolendus Rufini liber u,
sive ex nulla prodierunl. Ex etlinicis nimis mulii num. 2. Ad
laudandi essent. Virg. iEneid. x : cujus lectionem levia qticedam subinde
emendamus in Hieronynii lextu.
SilricolaeFaunoDryope quem Nymphacrearat. c Correximus post Victoriuin ad fidem mss. codd.
in tumenles gurgites, pro quo viliosc relinuit Mar*
Et Claudiauus, i de Raptu ; lianaeus, inlumentis gurgitis j etc=
8". S. EUSEBII HIERONVMI 512
solis usque ad occasum, in tanta scelera debac- A serat, nisi iii
conyivio Salvatoris (Joan, xm). Quia
chari, quanla lota vita sua non possit lacrymis tuiic vel maxime ih poteslatem ei damur, quando
expiare? Aut non inagis ira locum in die habeat, nec humaiiitaie, nec clementia, nec mansuetudine
cum ulique nox requies sit furoris, et succedente ejus vincimur, qnem odimus indigne. Huic quod
somno, eliam si irascimur, in diem iracundiam nunc praecepit, neque locum delis diabolo, illud de
differamus. Quia igiiur verus sol, sicul occiditsu- Ecclesiastico comparalur : Si spirilus potestatem
per malos propheias, juxia illud quod scriptum habentis ascenderil super lc, locum tuum ne dederis
esl: a Occidil sol super prophelas vestros meridie ei (Eccli. x, 4). Ille superbus ellemerarius vult as-
(Amosviu, 9) : ita eliam super omnes occidit pec- cendere, vult subire : sed eliam si le oppressum pu-
catores, nequaquam eis orlussui lumen indulgens: taveril, et se extul|erit, lu ne dederis locum. Po-
praecipil nnnc AposJolus, ne talia faciamus furore leslas quippe diaboli, non in temeritale illiusatque
superali, per quse nobis sol occidat, et principale jaciantia, sed in lua est voluntale.
cordis, tenebris involvatur. Quidam puiant sic ac- (Vers. 28.) Qui furabatur, jam non furetur : ma-
cipiendum lioc esse simpliciter, quomodo et illud gis aulem laborel, operando manibus suis quod bonum
qtiarti psalmi, unde idipsum sumplum videiur: Quw esl : ut habeat conmunicare ei qui indigel. Quia lii
dicilis in cordibus vestris, et in cubilibus vestris com- B qui in viise isiius negoiiis conversantur, propler
pwngimini(Psal. iv, S), id est, quaecumque in die, alimenla et usus necessarios cogunttir aliqua vel
vel opere, vel sermone, vel cogitatione peccatis, emere, vel yendere| ellucra de negoiiationeseciari:
haec succedenle pcenitentia purgate per noclem : et et difficile est eliam eos qui a csoteris passionibus
ira sil brevis, nec in diem craslinum differatur. liberati sunl, fornicaiionevidelicet, idololatria, adul-
(Vers. 27.) Neque locum detis diabolo. Diabolus terio, elhomicidio,:631 'loc v' 1'0 non leneri. Pro-
Graecum verbum est, quod Laiine dicitur crimina- pterea nunc Ephesios monel, ne sub occasione
ior : Iingua vero Hebrsea Satan appellaiur, id est, emolumenli, furti crinien incurrant. Furlum nomi-
adversarius, sive conlrarius: et ab Aposlolo Be- nans, omne quod alierius damno quaeriiui'. Justum
lial (II Cor. vi), & hoc est, absque jugo quod de autem esse, ui mainbus suis unusquisque operans,
collo suo Dei abjecerit scrvituiem : quem Aquila et yictum labore cqnquirens, impcrliat non haben-
apostatam iranstulil. Et sciendum ubicumque in ve- libus. Neque vero ait: Magis autem laboret, operan-
leri Lege filii pestilentim scribaniur, sicui ibi : Filii do inanibus suis, quod bonum esl, ut non Sndigeal,
autem Heli, filii pesiilentim (1Reg. n), ibi in Hebrai- et habeat vicmm, et niilli molestiam exhibeat: sed,
cis voluminibus Belial, hoc est, diabolum pro pes- Laboret, inquit, manibus suis quod bonum esl, ut
tilentia nominari : licel plurimi 630 Pro Belial G habeatunde communicet indigeniibus. Qui igiiur ad
corruple in Aposlolo c Beliar legant. Nolite ilaque, hoc tanlum laborat, ut ipse non egeat, el a coeteris
aii, dare locum diabolo, qui, lamquam leo rugiens, conirahit manum : quanivis applaudal sibi, tamen
quacrii adiium per quem possil irrumpere. Quomodo Apostoli proocepluininon fecit. Potesl aulem et al-
enim Paier et Filius stant ante ostium, et pulsant, lius inlelligi : qui furabatur, jam non furelur, et re-
iil. introcant, et coenent ctim eo qui se receperit liqua : propter illudquod scriplum est de pseudo-
(Apoc. iu) : iia et adversarius semper in nos est proplielis : Qui furantur sennones unusquisque a
paralus irrumpere, el ctnn locum dederimus, ingre- proximo suo (Jerem. xxiu, '30). Et in Evangelio :
diiur. Solet autem, anlequam venial, qusedam ja- Oinues qui venerunt qnte me, fures fuerunl el lalrones
cula praemittere, et praecursorem adventus sui fa- (Joan. x, 8). Et ad Rotnanos : Qui prmdicas non fu-
cere cogilaiionem : hanc si nos in corde nostro su - randum, furaris {Rom. u, 21) : quod furia prohi-
sceplam nu.irierim.iis inlrinsecus, et cresceretfeceri- beainur facere spirilualia. Neque enim boc quod
mus, ciim in nobis prolem suam aticlam videril, et sequitur: magis aulem laborel, operando manibus
ipse audebit inlrare. Denique in Judce Iscariotcor, suis quod bonum est, ad vitae hujus necessaria digne
primam jecit sagiltam , ut traderel, Salvatorem, referri polest: ut bouum dicatur quodcumque pe-
quam si exceptam iile miserabilis non fovisset, D rilurnni est, et ad maminonam iniquitaiis perlinet.
numquain post inlinctum panem in paropside, in- Quanivis enim juslus labor opes babeat absque ter-
trasset in illum Satanas. Simulqiie el hoc diligenter giversatione qiiaesilsis, satis babebit si non dicanlur
atiendile, quod non invenerit diabolus locum in- malum : caeterum bonum non valenl appellari. Igi-
iroeundi in Judam, cujus peclus jam ante percus- tur bonum operatur,, qui declinat a malo, et facit

a Maluil Victorius, occidet, ex ipso Amosi textu.
\ Aliis placet satis eoiitentiose, sine ascensu, quod
est, infiinm conditionis, et nihili, et neqiwm inter-
pretarj. Commodius vero Hieronymus byhz, Be-
tijahul deduxit a Viy, sive Sj?, el iba, quarum
vocnm aliera jugum sonat, altera negandi est parli-
cuja. Haec profecto cl apud Hebraeos obtinet eiy-
mologia : et rabbi Salomon filius Bejial exponit,
qui D^n^ S"!np"l3®, jugnm excussertint cwli. Cou-
cinit et Aquilse inlerpreiatio Knoo-zaTng,quam Jau-
dat S. Paier : et Suidas, Bilixp, TJ 'E§/>K£MVOMV^ TOV
«7rOO"T«T)3V
Svj^Ot.
c Correximus Jiic,.Betiar, pro qtio vitiose Betian
legebaiur. Passim Bpiiar apud veteres scriptores,
inaxime Graecosinvenire est : Belian nullibi et nus-
quam. Vadem babeto ipsum. Ilieronymum Libro
Nominum ex H ad Corinlli. : Beliar, cmca angustia,
sive!cmcum lumen, vel filius pravaricalionis; sed rec*
tiusj Belial dicitur.
515 COMMENTARIORCM1N EPISTOLAM AD EPHESIOS LIR. III. CAP. IV, 514
bonum, etoperatur in agro animae suae, ut spirilua-/ \ cii (Matth. xn). Et etiam si non lacdamus, non la-
libus panibus impleatur, et possit commodare esu- men sedificemus, mali verbi nobis luenda sit poena.
rienii, et necessitatem suslinenti, dans in tempore (Vers. 50.) Et nolite contristare Spiritum sanctum
cibaria conservis suis : si aulem talis est qui ope- Dei, hi quo signali eslis in die redemptionis. Moeror
ralur bonum : ergo el is qui furatur, consequenter sancti Spiritus sic inlelligeridus, quomodo ira Dei et
verba furatur et dogmata, de furlo vivens, de furto soninus, et caeter.sein bufnanam simiJiludinem pas-
sibi cervicalia consuens, et Scripturarum pannos siones. Non quo contrisietur Spiritus, et ullam per-
liinc inde colligens, ut possit ttinicam facere con- turbationem divinilas seniiat : sed quo ex verbis
scissam, quse deursum est non desursum. Tunica nostris, Dei discamus affectus, quod moereatquo-
enim Ecclesise, hoc est, corpus Cbrisii, desuper liescumque peccamus, et defleal peccaiores. Nam
conlexla esl, et nulla ex parte consutilis, qu* ne et Salvaior in corpore consiituius, flevit Jerusalem
ab inimicis quidem scindi polest. (Luc. xix), et omne hominum genus in prophela de-
632 (Vers. 29.) Omnissermo malus de ore vestro ploral, dicens : Heu mihi, anima, quia periit rever-
non procedal. Sed si quis bonus, ad mdificationem 'tcns [Al. reverens] a terra. El qui corrigal, inter ho- .
opporlunilalis, ut det gratiam audientibus. Bonus ser- mines non est : onmes in sanguine judicantur (Mich.
mo est ad sedificationem opportnnitatis, dans gra- JB vn). El in Ezecbiele opera quondam sanctsc civila-
tiam audientibtis, qui docel virlules sequendas, vilia tis enumerans, ait : In emnibus istis contrislabas me
fugienda. Malus, qtii ad peccala provocal, et pronos (Ezech. xx). Signati aulem sumus Spiriiu Dei
magis incilat ad rninam. Pro eo nulem quod nos sancto, ut et spiritus noster el anima imprimanlur
posuimus, ad mdificationemopporlnnitatis, boc est signaculo Dei, et illam recipiamus imagiuem et si-
quod dicitur Grsece, Tvkxpdas in Latinis codicibus militudinem a ad quam in exordio conditi sumus,
propter euplioniam muiavit inierpres, et posuit, Hoc signaculum sancti Spiritus, juxla eloquium
ad wdificalionemfidei. Quotiescumque ex sermone Salvaloris, Deo imprimenle, signalur. Hunc enim,
noslro aliquis profieit, et juxta opportunitatem lo- ait, signavit Paler Deus (Joan. vi, 27). Signalurergo
ci, temporis et personse sedificat audientes, bonus de aPalre, Spiritu sancto, omnis quiexeo quod cre-
ore nosiro sermo processil. Quolies vero loquimur, didit Deo, signavit, quia verus est Deus. Qui idcirco
aut non in lempore, aut imporluno loco, aut non ut signatur, ut servet signacnlum et oslendat illud in
convenit audientibus, tolies sermo malus proccdit die redemptionis, purum alque sincerum , et nulla
de ore nostro, ad destructionem eorum qui audiunt. ex parie muiilalum , el ob id numerari cum his va-
Consideremus itaque quid loquamur, quia pro omni leal qui redempii sunt.'
otioso verbo, reddituri sumus rationem in dic judi- C
a Seniire videlur ipsum fuisse Dei Spiritum, qtiod lus Defens. Fid. Nicsen. § 21, qui el stat a Rufini
vilse spiraculum proloplasto Deus inspiravit. Non- partibus.
nullos ejus sententise Palres laudat Georgius Bul-

LIBER TERTIUS.

633-634 Salis abundeque, o Paula et Euslo-
chium, de argumento Epistolae Pauli ad Ephesios,
in primi libri prsefaiione disserui : et sparsim ubi-
cumque occasio dala est, licet breviier, oslendi
quod heatus Apostolus ad nullarn Ecclesiarum tam n
mystice scripserit et abscondita sseculis revelayerit
sacramenla. Nunc ergo quoniam oratiohum veslra-
rum et sancloe Marcellae fultus auxilio, tertium, id
est extremum, in eamdem Epistolam dicto librum,
justum mihi videlur, ut nominis quoque ipsius ely-
mologiam cum sensu quem supra exposui,congruere
* Id genus hsec esl, qua Ephesus, volunlas,si\e consi-
Hujusmodietymologias nominum Grsecorum mu-
luatus est Hieronymus abOrigene, qui Lexiconlle-
braicornm nominum condidit e novo Tesiamenlo,
quique satis absurde Graeca et Lalina qtiasi cssenl
Hebrseainterpretari voluit. Consule librum Hebraeo-
rum Nominum lomo III. MART.—Ineo scilicet No-
minum libro, qui vulgo obtiuebat, et Laiine ab ipso
explicatus Hierdnymo est. Nec tamen, nt saepe dixi-
mus, hinc recle quis colligat, eas ipsimet probari
etymologias, quarum et nonnullas expresse respuit.
doceam.n Ephesus in Latinam linguam inlerprela-
tur, votuntas, sive consilium meum in ea, vel cerle
anima mea in ca. Volunlas et consilium, el anima
Dei in eo est, qui polest dicere : Ipse enim mihi de-
dit noliliam omnium (Eccl. i, et I Jaan. v), el cum
incerta el occulta sapientiseDei,illi fuerint revelala,
leslimonium consequetur loquentis : Inveni David
de Belhleein filium Jesse, virum secundmn car meum,
qui faciet [Al. faciat] gmnesvoluntates meas (Acl. xm,
22). Istiusinodi virum el Osee propheta significal,
dicens : Quis sapiens et inlelliget [Al. intelligit et
tiummeuminea interpretaiur. Notatum quippe et no-
bis ad laudamm Nominum librum, exGrseco com-
modius derivari hanc vocem posse : ac videri, ul
Heraclides iradit, sic dictam, quod eam terram
Amazonilius Hercules permiserii: "Etpso-m Graee,
permissionem sonareomnes sciunl.Paiisanias lib.vn,
ab Epbeso, quem Caystri fluminis filium luisse fa-
bulantur., nomen accepisse, auclor est.
 giS 5. EtJSEBlI HIERONYMI I Sitf
agnoscii]'hmc,prudens et agnoscet ista (Ose. xiv, 10)? A Aposioliis seniieiis, et omni ctislodia servans cof
, Porro ut scialis mullam essedisiantiam iusli simpli- suum (quippe qui ejus non igriorarel aslutias), post
CiSjjuslique sapientisj qualem in i-esurreclione hibr- victoriam quidem, sed rionincruentam vietoriam lo-
luofum singuli gloriam conseqiiantur allendite. Ei quebalur : Noiienim volumus vos iqnoraie, frdlres-,
multi dormieiitium de limo lerrm exsurgent ': lii in w = de tribulalione noilra quoz facla esl nobis iii Asia:
tam mternam ^ el hi in opprobrium el confusionem quoniam supru modum gravuti sttinits, toipra virtuhm;
mlernam Et inteUigenles fulgebunt sicut splendor fir- itq nl tmderet nosletiam vivere (IlCor, i, 8). Qupd
manwili, et exjustis multi sicut stellm in mternum aiitem per Tychicum Episiola niiililiir, valde ejus-
(Dan. xa, 2). Fulgebunt, iiiquit, iusti sieut siellsein dem Epistolae coiigruii sacranieiuis (I Thess, iv). De'
leleTnum: el iiilelligerites, id esl» habenles scien- quilmsel honi psalmi litulus praenolatiif, pro arca-'
liam Scripturarumi sicut splendor eoelL Non quo nis fdii. Tychicus jeniin * silens interpretalur i nOri
doclus vir juslus quoque esse non debeal : sed quo projiciens margariias anie porcos i fiec dans saii=>
qui justus est, nisi fuerit eiudituSj tam procul sit a cturn canibus : et libere ad Deitm ioquehs. hl eorde
sapiente juslos quam est siellarutri fulgor a luniine mkg absCoiidieloquia tua, ut noii peccehi tibi (Ps.
firinnmenti. Qnod si quis mcdilatioiie taniiiin legis cxvni, 11).
instf uelus, vilam suam negligit, tieque audei dicere: B :.
A mqndatis iuis inleiiexi^ proptered ad omnia man- (Yers, 51;) Omnis amaritudo ^ ct furot $ el ifa, ci
data lua dirigebar (Ps* cxviti^ 10), iste quasi aifa* clqmor, el blaspheniia auferatur a vobiscum oMfiitiiti'
menttim soiianSi el cymbalum tinniens, ci iiifatna- litia. Amaritudo contraria est dulcedini: iiiide afiiali
tuin sal'j in stercore conculeandus est (I Cor. xiii^ vulgo appellaritnr, et dulees. De qua et Jeremias lo-
Marc, ix, et Luc. xiv). Si autem detur oplio singu- quituf, diceiis : Et amaritudo tua rtsceiidil supef me
Jorum (seposito eo'qui habet sapientiam atque justi- (Jerem. xv, 17). Fufor vero iiicijiieiis ira csl, et fe'i'-
tiam), niagis ego velim rnsiicilatem jiistain , quarii vcscens in animo iijdigifatio. Ira allieta est (ciijus
doctam malitiam. Qnia in altero 635636 l'cel airiariiudo etfuror species suni) quse ftiiOrc fesiiii-
miuorj tamcn gloria est, stellarum Csse; lumini co- cto desideral ullionem, et eum quCiii nfictiisse piilal,
sequalem : in allero juxia scientise profectuiri, ma- vult Isedere. Quae quklem licel in Dco socpe dicari^
jora supplicia sunt. Potentes palientur lormenla (Sapi lufj secunduiii \Ua\i : Domine, ne in furore tub «f=
VI, 7); et: Servus qui scieril votuntatem Domini sui\ guas me, neque in \ira lutt CorripiUsme (Ps. vl, l)s
elnon fecerit eam, vapulabil muliis (Luc. xu s 47). nqn suiit periurbatioiies sriiriii compuiaiidic siciit iii
H;ec idcirco, ut docerem quare aniffiam et coftsiliiiiii; nobis : quia inillo liiodefatael ofdiiiaiasiiiit oiriiiia.
et yolunlatem Dei, Ephesiorum vocabulum sonet: r etjpcena qiia peccaiores eoif igiiiituf, hostfis v6cibus,
qui, artium magicarum praesligiis derelictis, erroris appellalur. Nos verb si irascimur, perturbamur, cl,
zclum ad verilalis sludium traristulerunt. Ob quo- fufdfe fapli, nosiri esse desinimus. Unde a nobis
rum salutcm lanlo Paulus sudore pugnavii, ui ad oinnis amariiudo, e|t furoiv ei ira penilus auferenda
Corinthios scriberet : Si secundum homineni ad be- suiil. Nam ad illud; Evangelii : Quicumque irascilur
siias pugnavi Ephesi: quid milii prodesl si mortui non fralri suq sine causii, reus eril judicio (Matl. y, 12),
resurgunt (I Cgr. xv, 52)? Quse sunt isise bestise? frtistra est additutn, b sine causa, quia neccum causa
Nempe illse de quiJ)us Psalmisla pretatUr dicefis : nobis irasci conccditur, manifesiissiine Aposiolo
Ne tradasbestiis animam confitentemtibi (Psal. LXXIHJ nunc dicente : Atiiiriliido. el furor et ira tollatur a
13). Et in alio loco : Increpa feras palqmi (Psal. vobis: 637 Et Iricesimo sexto psalmo universam
iiXvijj 51). AdversariuS eniin rioster diabolus, larii- cdriiriiolioneiii aniriii geriefaliter aufefeifie : Quiesce
quarn leo fugiefts cifetiil (\ Petf. v, 8). Qui cuiri ab ira, et dimitle furorein. Si eriiih ira desiderat ul-
eefrieret priricipem Asioe cifiialeri) ad doctfiiiaiii tibriein : oiririis aiiieifl iiJiio repenctcfe ciipit ei riia-
Pauli de fauciblis' suis eripi, iotis satelliium suortini ium a quo se hesaffi, piiiai, el Chf isliarius non debet
agihiriibiis cdrigregaliSj euin (ij>[5fiftiereiiiieJialur, et, 'f. niajum pfb liiaib feddefe; sed viiicefe iii bono riia-
irhproJyese extoJleris, voiebat quasi aquila poriei^e lum-(I Petf. iii, et Rom. xii, 19). El : Mihi vindi-
super iUiiiri nidiiii) sliurn (IsdL kiv , Prov.n). Qitod ctam, et igb tetfibuqm , dicit Dominus (Deiil. xxxii,
—a Rursum e,x eo,- qui vulgo obiinebat, Nominum meh liceat laudaiisiibi teslimoniis, Clirysoslomum
iiliro, ubiTu^ixjf..tjiyfiv.j quod eljpse interpretauis lioijail. lo\ in Mallliseum, et 6, de laudibusPauli,
est S..Paler, fychicus, iacens. Cseieriirit riemo, opi auciofeiii Opefis liiiperfecii tiofriii. I et Apophiheg-
iiO!'y Graecum hoc, ijffh Hebraicuhl esse riomCii, «t iriataPatfuin apiid Cotelefiuin twfif-.I, aliOsqtie. Gas^-
sonare in Latino, fortunatum, ignorat. Frustra adeo siaijus lil). vin, capj 20, satis luculenter coniendit
"est Victofius, qui illairi ex Hebr'aico fafiis ipsimet superllub liabefi in |'quibssdaih bxeiriplafibiig
1 addi-
HiCfOriyiiibprbljari etyiiitilogiaiii, ex eo cpnatur tufti, sihe caUsa, vullqtie, ab liis udjtcium, qui im-
detitafe, qiiod est Mebfaice 'fln© : ijUia Ps. x. pulandam irdni pfo'$usth tausis miniiiiCpiiaveriuii,
ftnDj ZSiila, sive' iitceiiti: 61Jftb xxxvni, viscera si- cumulique nvilUs qudmtibeidisqiie tdtioiie tbmttittus,
griificet :*atque iii baiie facefe scnteiiliarii, quodfj^ sme, cdusa dical se iimsci. CaelefiJrii si sefiteritiarii
Cfuslis dMUcire hofet' LCvitic. iiy, et I Pafal. 29 , tahium^ddo^Wp^fiies^tttriVehilillar^Jiids-ioraihplaci-
qriod est Ezecliieiis xiit, iiiiife. tis, quibiis Cahories Ethiiici peries MMiiibfiidempeif-
'.i) Nofj opus feBtfecoquefe qttae de hoCCeaddita- mittunt ifasci, ^lSj ial ky, ob rem grandem sive
mento disputavjftiiis taih iri epiit. 13, ad Castdriharii, maghi momenti. i
quam paulo superius in Maltbaji caput v. Addereta-
517 COMMENTARIORUMIN EPiSTOLAM AD EPHESIOS LIB. III. CAP. V. SIS
55) : omnis qui irascitur, peceal : Ira quippe viri: A etiafri nostro sludio Comparanius, et liaberc iios
justitiam Dci non operalur (Jacob. i, 20). Post ama- facimus, quas Deus iiobis ilonavit in Cliristo. Alius
ritudinem, furorem eliratn, recte clamor quoque et vero hoc quod ait, donantes Vobismelipsis,siinplicilef
blasphemia proliibentur ih nobis. Quia qui semei accipiet, ut quomodo supra dititur : Estole aulem
fuerit furore superatus, neeesse est ut prosilial in inviccnisuaves : sic et ntinc dicatur, doiianies vvbis-
clamorem , el lurbide fremens , bnc aiqiie iliuc iri metipsk : pro eo quod est, donanles vobis iiivicefti:
nioduin folii ventiletur, etdical: Orerum iiiiqiiilas! UJ qtiiiiiiodo Deus unbis ih Clifislo hostra peccata
o injusla judicia Dei! el cailera quse solent loqiii, donavit : sic etiam nos eis qni in nos peccaverihl,
qtii per indigriationis furoreni mentis judicium pef- dimittafnus. Et ad proliahdum quod tlimissio jiecca-
diderunl. PorrO blasplieniia noii soltifti aperla est, lofuni in Scriplufis dohatio hiincupeiur, illud sUiiiCt
et de ira niscilur: sed el absque ifa, Sedata itiente^ exemplitfii quod in Luca scribilur, iibi uni cietlilori
profertiir : si aiit de mundi isiius quispiam guberiia- alius debebat quingcntos denarios, et alinsqiiiiiqtia.
tione causeltir, et dical: Illud sic esse rioii debuii, ginta (Luc vit), quos ulfisqtie cOncesserit, et ad
hoc Vero esse sic debuil: aut cefte in Ecclesia con- imerfOgatioiiCiii Salvaloris ille qui intefrogaliis
stilulus, el cfedens in Deum, labatiir in dogmatibtis uiernt, fespondefil, majorein graliam illum habeie
quae ignorare nou liciluin est: alitef de Patfe, et IB cui pltis donatum sit. Dicitur ef ift Oraiioiie Boftii-
Filio, et Spiritu sancto seniiens, qUam rei ipsiusve* hica : Dimiite nobis debila nostra, skut et iws dhnit-
ritas habel: non iia credeus in festirffeclioiie iflor- timus debitoribus nouris (Mnii. Vi, 12). Deus autem
tuorum, ut Scripturoe doceril; vel cerie alienae ittvi- hobis doriavii in Ciifisfo, iioii exffa posilus, sed
dens sapientioe, eum male sentire commcmOrei, qui liabifans ifi eo: qniii Pater in Filio, et FiliUs iii
calbolica) fidei est, el nirsum haireticum pro adula- Patre; Nec staiim iile iit qno donalur, ttiinor esl ab
tione qua sibi obseqttltur, catholicum esse coiilc- cO qUi iil se donat: quia et ApostOlus639 difit :
slans : qui dicit dulce amarum , et amafuhi dulce. El ego Si quid donavi vobis, in facie Chrisii el Dei
Undeomni stutli > legendae nobis Scripturae sunt, el (II Cof. it, 10).
in Iege Domiiii mediiandum die ac nocie : ut pro- Estoie ergo imiUito:es D;i, sicut filii cliarissimi.
bati tfapezit*, sciamiis quis nuiiimus pfObussit, Qui iiitelligit qUomodo dictiim Sil: Estote perfecli,
quis adulter. Porro amafitudineiti , furoretn, iram, sieut el Pdter vesler'ca}leslisperfectusest (Maii. V,18),
claniorem, alqne blasplieriiiam sic tollamus a nobis, iste sciet tjuomodo et iiiiiic dicatnr * Estote iinila-
ut cum omni malitia auferaniuf. Malitia autem vel tofes Dei (I Cor. iv, 10); El Corinlliifs quiden) Scri-
coniraria vifluti intelligenda esl, qnairi alio nomine beiis ait ; Imitatores mei estole, skut el ego Chfisti
vitium nominamus : vel malignilas, et nequitia , quae ]£, (I Gor. ti, 1); Non eniffl potcralil slatiiri imiiatores
in tergiversaiione et eallidilate seiititiir. CllriSii fieii; sed grande illis Cral, si iiiiitntores
(Cap. V.— Vers. 1.) Esioie autetn invicem benigui, posseiil ifiiitatoris existere, Epbesiis vcro quasi bis
misericordes : donaiitet vcbismetipsis, sicUlel Deus in quos jam mysieria lanta docueral, iion ait, linita-
Christo donavil vobis. Supra amaritudini cotitrafiam tores mei eslote, iiecs iinitatores Christi; sed, imi-
dulcedinem dixeramus, qtiaiil iitiiic ApostOlus alio latores Dei. Non quod niinus sit imiiatoreiii Christi
verbo xpno-zot»IT«,itl esl, suavildtem niagis, 638 esse* qiiam Dei (Deus qnippe Cliristus est), sed qUod
qnam bcnignitatemvocavit : prsceipiens. iit omiii aliud sit securidtim hominem imiiari, aliud secun-
amariludine, et furore, ira, clairiofe, et blasplie- dum Deum. Nam etsi Chrisliitn' secunduni carftem
mia, et motii lurbido, cum quadam frofitis ausle- antea noveramus ; nunc jam rieqiiaquairi cuni novi-
riiate damriatis, clemenles simus, et blandi : el ad mus secunduni carneiii. Loquitur et ipse Salvaior,
famiiiarilatem nosifam ultro homines invitemus, ut humilitatem dispensalioriis Ostendens : Qumcumque
nullus ad rios forinidet accedefe : qlia) familiaritas viderit Palrem facientem, hmc eadim Filius facit si-
maxime cx misericordia Coinpafaiur. Nec Slatirii miliier (Joatu y, 19). Non quo aliud ccelUinet aliam
prsestaiites aliis, ipsi quod dediriius, habere desi- terram Paler fecerii, et ad similiiudiiietn eorum,
stimus : sequituf enim : Donantes vobisineiipsis : " aliud coslum et alia tefra5 et elenienla a Cliristo
quia quod beiie in alium fil, magis ei feponituf qui facta siht csetera ; sed quo qiisecUinqiie operetur
praestltil, quam Cui daiuiii csi. Qiii iiiisereliir pau- Pater, haec eadgiii et Filius operetur. Iii quo aiifeili
peris, ipse sniurabilur : ei qui dat ei, Dco fcnerat. similes Deo possumus fiefi, supra testaius est^ di-
Vel certe ita accipiendum, quod in eo quod suaves et cens : Donanles vobis, sicut et Deus in Chrislo do-
misericordes sumus, et perturbationibus qnse nos navit vobis. Non enim puto quodin caHeris qiioque
iiiquietabant rcliclis, ad maiisiieludinem -, tempe- qusecunique Deus feeit, homo Deum possit imiiari ;
rantiamque transivimus, ipsis riobis dalum sit et scd verbi causa, ut quoriiodo ille cleiiieiis Csl, ct
donatum, dum de malis in bonos verlimurj et lisec piuit super bbnos et malos, ei reliqua : siC eiiam
ipsa dohamus nobis, quse Deus Pater donavit in nos boniiatem noslram super omnes hbriilnes effun-
Chrisio. Si enim , omissis viliis, viriutes seqiiimur : damus. Quod cum fecerimus, erimus filii [Ah Sicut
omnes autem virtuteSj sapienlia, verilas, juslilia, filiij dilecti, sive ipsius Patili, sivfi, qiiod iheiius puto,
mansuetudo , et eaHera ad Clifistiiiri inleUeeiii refe- Dei.
runtitr : cum has vitliltes habuefimus, ipsas iiobis (Vers. 2<)Eilambulate in chitritale, sicut et Cliristu*
 S19 S. EUSEBII HIERONYMI B20
dilexil nos, el tradidil semetipsum prg ngbis obla- Acirciiitu, qiii verbis jubcnfis obtemperent, et in
tionem, et hosliam Deo in odorem suaviialis. Qui pro diversa mittanlur officia (Isai. vi). Sed quia se-
aliorum salute usque ad sanguinem conira peCca- qiiilur stultiloquium scurrililas : magis stulli-
tum dimicai, ita ul et animam suam iradai pro lbqnium ad faluas et ineptas fabulas tranferen-
eis : iste ambulat in charitate , imiians Cbrislum, •duni. Inter siultiloquium aulem et scurrililalem
qui nos inianium dilexit, ut crucem pro salufe 0111- 641 'l0C iuterbst, quod stulliloquiuni nihil in
nium suslineret. Quomodo enim ille se tradidit pro sosapiens et cordb hominis dignum habei. Scurrili-
nobis : sic el iste pro quibus potest libentcr occum- las vero de prudenii menle descendil, et consulto
bens, imitabitiir eum qui oblationem et hosiiam appetit quaedam vel urbana verba, vel riistica, vel
640 '" odorem suavilalis se Pairi tradidil, et fiet liirpia, vel facela,iquam nos joculariiaiem alio verbo
eliiim ipse oblalio et liostia Dei in odorem suavi- possumus appellafe, ut risum moveat audienlibus.
taiis. Verum ei liaeca sanctis viris penilus propellenda,
(Vers. 3, 4.) Fornicatio auiem el omnis immunditia, qtiibus magis conVenit fiere alque lugere, ul in He-
aul avarilia , nec nomineturin vobis, sicul dccel san- braico quoque Evangelio legimus, Domimim ad di-
clos : et turpitudo , el slulliloquium, aut scurrilitas, scipulos loquenlem : Et numquam, inquit, twli sitis ,
qum ad rem non perlinenl: sed magis actio gratiarum. JBriisicum fratrem vesirum videritis in charilate. Vide-
Nisi philosopborum quidam Cynicus exsliiissel, qui lur hncusque nihil extra propositum et exlra con-
doceret omnem liiillationemcarnis,et fluxum semi- sequenliam, lexlumqtie ordinis inlulisse. Verum hoc
nis ex qualicumque altrilu tacluque venientem , in quod sequiiur, ef iri firie posilum est : Sed magis
tempore non viiandum, et iionnulli sapienles saeculi graliarum aclio, quserat aliquis, et dicat quid sibi
in banc turpem et erubescendam haeresim consen- velit post fornicationem proliibitam, et iniinundi
sissent: numquam sanctus Apostolus scribens ad tiam, etlasciviam,;etlurpiiudinem, el stuliiloquium,
Ephesios, ad foniicationem eliam omnem immun- et scurrililatem, aclio gratiarum. Si enim semel ei
ditiam copulasset, el ad immunditiam junxisset ava- liberum fuil ponere quamctimque virtutem, potuil
riliam : non bancqua pecuniam cupimus congregare, dicere, sed magis; justitia, veriias, dileciio. Quo-
sed illam de qua supra diximus : ne supergrediatur, modo aulem hoc inconsequens est : ita eliam illa
et avarus fraudet in negotig fratrem suum. Quod scili- inconsequenlia esse potuissent, el eadcm licentia
cet insaliabilis et inexpletus, per omnia turpitudi- ordinem non haberent. Forsitan igiltir gratiarum
num genera, lasciviseque discurrat. SicuJ decet, in- actio in hoc loconon isia est nominaia : juxta quam
quit, sanctos. Ex quo sanclus non potest appellari, gratias agimus Deo, sed juxta quam grati sive gra-
quicumque exlra fornicationem in aliqua immundi- ^ liosi, et falsi apuil homines appellamur. Stultilo-
tia et avaritia voluptatum, quse se delectaverint, quiumenim et scurram non decet esse Clirisiianum.
inveiiitur. Si quis autem arbiiralur avaritiam non Deeet autem sermpnem ejus sale esse condilnm, ut
in illo sensu accipiendam esse quo diximus, reddat gfatiam apud audienies babeat. El quia non est con-
causas, quare inter fornicalionem, el immundiliam, suetudinis, nisi inier docios quosque apud Graecos
et turpiludinem, el sluliiloquium, et scurrilitatem, sd/apioTtKv, ad disiinclionem Eucharisiiae dicere,
mediam avariiiam extraordinarie posueril. Porro hdc est, graliosumiesse, etagere gratias : proplerea
stulliloquium esse existimo non solum eorum qni puto Apostolum quasi Hebraeum ex Hebrseis, verbo
aliqua narrant turpia, ut risum moveant, et falui- nsnm esse vulgato, et sensum suum alterius signifi-
tate simulata magis illudant eis, quibus placere de- calione verbi explicare voluisse : maxime cum apud
siderant :sed eliam eorum qui sapienies sseculi pu- Hebraeosa gratiosus el gratias agens, uno, ut aiunt,
taulur, et -de rebus physicis dispulantes, dicunt se sermone dicatur. Unde et in Proverbiis pulo ila
arenas liltorum , guitas Oceani, et ccelorum spa- scriplum : yuvijh zu%i/.pio-:osEyeipsta.vSpi 642 SO^KV,
tium , lerroeque punclum liquido comprebcndisse. niulier grata suscital viro gloriam (Prov. xi, 16), pro
Est et in Ecclesia stultiloquium. Si quis coelum eo quod est, gratiosa : videremur vim facere Scrip-
putet fornicis more curvatum, isaise, quem non .tursc, et gratias agentem mulierem, pro gratiosa
infelligit, sermone deceptus : solium quoque in audacler accipere, nisi et cseteraeediliones nostrac
coelis posiium, et super eo sedere Deiim, et in opinioni congruerent. Aquila enim elTheodolio, ei
ritum imperaloris et judicis, angelos stare in Syuimachus <•ita iposuerunt, yvva %&pnoe,id est,
>ffi hhonen, vel lian hhannun, gratiosum sonat id est, quod non gratam sonet, sive , agentem gra-
apud llebraeos; gratias agentem quoque significabat, tias; sed proprie graliosam, quod ex sacri cnntexius
ul ipsi testes erant lemppre Hieronymi dicentis, se.iie, tum veterum lnterpreium, Aquilae, Theodo-
uno, ut aiunt, sermone dicdtur. MART. libnis, et Symmachi auctoritate confirmai. Nos
i>Mnriianseus ex Cluniacensi, utaii, codice re- anliquani leciionem posiliminio revocavimus. —Ita
scribii sux«/3wro£,quam vocem Grsecia ignorat uni- legii codex ms. Cl|iniacensis ; sic qunque legendum
versa. Hallucinaius autem in eo est, quod puiaril docet lotus Hierbnymi contextus. Putahat enim
Ilieronyinuni aliier ac vulgo habetur, in Proverbio- IJieronymus alitef legendum iu Proverbiis, qiiam
rum Graeco exeniplari legisse ; aui cerie aliier le- vulgo legeretur, id est, non yvvh eu^Kpto-Tor,mntier
gendum consliiuere : cum econtrario, germana le- gralias agens : sed ywn evxv-pvxos, mulier graliosa,
nihii inimulaia, id unum urgeat
ctioiie zvyJ/.pia-Tos- venusto aspeclu alque decora. MART.
S. Pater, quod peculiari significatione donanda sii, o Lectionem hujusmodi corruperunt Erasm. et
521 COMMENTARIORUM IN EPISTOLAM AD EPHE&OS LIB. III. CAP. V. M$
inulier gratiosa, et non Eu^a/storof, quad ad aciio- A nefas ni Iiabere desiderat, et pierio saccuio dcleclalur,
nem pertinet graiiaruin. is idnlolatres in eo est, quia sculpturam ipsitu
iste
(Vers. 5.) Hoc autemscilote, quia omnis'fgmicator nummi n colit, et idola in eis csclata vencratur. Ut
aul immundus, aut avarus, quod esl idglis serviens, voracium vi deus venter est, iia cupidoruin quoquo
non habet hmrediiatem in regno Chrisli et Dei. No- jusiissime jt pecunia deus dici polest: maxime cum in
landuiii quod scx vitiis supra prohibitis, fornicatione, alio al loco aposlolus cupidilatem idololatfiam vocet.
immundiiin, avarilia, turpiludine, stulliloquio, scur- Ad A Iioecvidendum quid sentire voluerit, dicens :
rilitate, nunc taniuni tria posuerit, fornicationem, In /, regno Chrisli et Dei (I Cor. x) : uirumiiam aliud
iinmiinditiiini, avariliam : quibus qui fuerit ob- rregnum Cliristi sit, et amid Dei : an idem regnum
noxins, haerediiatem in regno Cliristi et Dei Iiabere sil s Pairis el Filii. Et siquidem dixissel, in regno
non possit. Si enim ita siultiloquus et scurra nlienii Filii F et Palris, per Filium veiiiremns ad Patrein :
essenl a rcgno Dei, quomodo tres quos specialiier et e licet esset diversitas personarum, tameh esset
separavii, viderctur sententia esse crudelis, noni rregnantium una majestas : tunc vero cum dixerit,
iguoscere imbecillitati fragililalis humanae : cumi Jn 1 regno Christi et Dei, ipsum Deum, et Christum in-
eliam per joc.um nos dicta damnarent. Qui enim ini ttelligamus, quia et cum tradiderit regnum Deo et
sermone non labitur perfectus est (Jacob. nt, 2). Ne-- B Patri, I non erit Pater oninia iu omnibus, sed Deut
que vero ista dicentes, loeum stultiloquio et scurri- (
omnia in omnibus. Ubi aulcm Deus est, tam Pater
liiati damus, dum non excluduntur a regno, sed1 < quam Filius inielligi potest. Porro quod de Patre et
quomodo apud Palrem diversae sunl mansiones, ett de ' Filio dicimus, hoc idem et de Spirilu sancto
s
slella a siella differi in gloria (Joan. xiv; I Cor. xv): : sentiamus.
sic et resurreclio moriuorum : quamvis aliquis a1 (Vers. 6.) Nemo vos decipiat inanibus verbis : pro-
furnicatione, immunditia, atque lascivia alienus sit: : pler 1 hmc enim venit ira Dei in filios diffidenlim.Verba
tamcn si stultiloquus et scurra fuerit, non lenebitt < quae decipitmi alque supplantant, inania sunt el va-
eum locum quem possessurus crat, si hsnc vitia nonn cua. < Qtiaevcro 644 «dificant auditores, plena, cu-
babcret. Respondeat quis : Eslo stuliiloquium et:t mulata, i conferta. Quia igitur sunt plcrique ft qui
scnrriiilas non eumdem habeat reatum, quem forni-i- > dicunl, non fuiura pro peccatis essesupplicia, nec
'
caiio, immunditia et avaritia : numqiiid non et tur- extrinseciis adhibenda tormcnta : sed ipsum pecca-
'
piiudinem cum tribus superioribus debuit nominare?? ltiiii, et conscientiam delicli esse pro prcna, dum
Ad quod dicemlum, lurpitudinem hic siguificare e vermis in cortle non morilur, et in animo ignis ac-
absconditain cogitationem, cum inflammatur scnsuss cendiiur, in similitudinem febris quae non tor-
nosler ad libidinem, el carnis titillaiiunibus animaa C quet [Al. torqueaij extrinsecus scgrotantem,sed cor-
ignita succenditur, el nihilomiuus Dei timore et men- i. poraipsacorripienspunii,sinecruciaiuiimforinsecus
lis judicio refrenatur. Denique eliam supra absquee adhibitione quod possidet. Has itaque pcrsuasiones
lurpitudiiic, tria pariier appellavit, dicens : 643 j ct decipulas fraudulentas, verba inania appellavit et
Fornicatio autem et omnis immunditia et avaritia, nec ,c vacua, qusc videntur florem quemdam babere ser-
nominelur in vobis: el deinceps turpitudo cum siul- l_ monum, et blandiri peccantibus; sed dum fiduciam
tiloqnio cl scurrilitate numerata est. Et quomodo |0 tribuunt, magis cos feruntad aelerna supplicia. Quia
siuliiloquium et scurriliias : sic et ista turpiiudo |0 de nulla re sic irascilur Deus : quomodo si peccator
non penlit, nec in perpetuum excludit a regno. Quia ia superbiat, et erecius ac rigidus non flectatur in
vero in superioribus ex eo quod alibi legeramus, ;: flelum, nec niisericordiam poslulel pro deliclo.
Ke supergrediatur, el avurus fraudel in negolio fra- i- Propler hmc enim venitira Dei super filios diffiden-
Irem suum (I Thcss. iv, 6), dixeramus avariliam |iro ro lim, sive, insuasibililalis : «nvQriaenim magis a sua-
ailulierio posilam : quaenmus id quod nunc dicitur, r, sione quam a fiducia e diverso intelligi polcst. Insua-
a, sibilitatis auiein, sive diffidentia*, filii sic dicunlur,
aut avarus, quod est idolis serviens, utruoi cuni illa,
aii cuin vulgata inlerpretaiione consenlial. Inveui- i- quomodo filii pcrditionis, ct filii fomicationis, et
mus in locis plurimis proplieta.iutnidololatriam, for-1'
r-^ filii morlis, el filii gehennae, et cseiera his similia,
nicaiioncm appellaiam. Fornicabantur, inqnit, post jsl quaein variis Seripturaruiii locis invenire perfacile
idola sua ( Ose. lv, 12). Et: spirilu fornicalionis se-
;e- est.
ducti sniit. Poiest ilaque fornicalio et super idolo- o- (Vers. 7.) Nolile ergo effici comparticipes eorum.
lalria inlelligi. Sin vero avarus ille accipilur, qui jui Paniccps sive comparticcps fil diffideutiae filiorum,
pecuniam ulcumque conquirens, nummos per fas et qui in fomicaiione, cl in immundiUa, el avaritia,

Marian. qui non Gr.Tcomrn interprelum posuere ;re " Faeile Origenistas impugnat, qui hocce delirium
verba, yuv» yjtpvzo;, mulier gratim, sive pulchriiudi-
di- ex ipso Aiianiantiolib.il de Principiis, cap. 2,didice-
uis; seil suas voces confictas, yuvi? x.apoTih$;
—
alibi
ibi rint. Proditum id qunque ab Orosio in Comment. ad
s:i-piu.sf.iclum observaviinus. MART. Orusiiis ta- la- S. Angiisiiniiiii, ubi Origenistas inter alia, ait, soli-
men, ei qu»*enin praecessil TWVLXX Romana edi- di- tos jaelare in vulgus : Ignem mlernum, quo peccatoret
lio cum Scholiis iegere apud Synunachuin, yuvij LIVIJ pimiantur, no» e%seigne.n verum, dicenles dictum esse
uycfiri, <|iii*.fortasse ex alter.i Symm.ichi editimie,
le, igiiem proprim conscienlimpunitionem : ac si peccato-
quod et Minif.iuconiiis ob^erv.it, lectio derivatur. ur. rum animas post purgationem conscientimin unitatem
Victoriusecontrario legit.yuvij ^«/>o7rof. corporis Chritti redituras.
PATROL. XXVJ. 17
523 S. EUSEBH HIERONYMI j «H
propter quae venit ira Dei super fjlios diffideniise, A stus isi.equi venii, filius sit, bonum tautummodoesse
reperiiur. Et parliceps quidem eorum est, ab eo Deum) hoc testimonium proferamus. Siquidemfru-
quod parlicipalur, el communionein habet maloruni ctus l.ucis, non soliiin est in bonitate; seii in juslitia
operum : comparticeps vero ei appellalur, qui cum et in vcritale. Ubi ilaque bonitas est, ibi et jtistitia:
aliis est paniceps : el ii.i comparticipi intelligiluret ubi justiiia , ibi consequenler et verilas. Apud bo-
particeps, In participi vero non slaiim lenelur et nu.m ergo Christi Palrem, ut ipsi quoque fatenlur,
comparticeps. Diligenter observa verbum compar- esf veritas et bonitas. Ubi auiem bonitas et verilas,
licipis atque participis. Puto enim in Scripturis par- apud ipsum, et noii apud alium, ul nunc Aposlolus
licipem in bonam partem, cpmparticipem in nialani docet, jusiitia est. Intelligal qnoque Marcion ipsum
seniper accipi. Yerbi grali.a : Propter quod unxit te Clirisium, bonitaiem, verilalem , et justiliam nun-
DeusDeus tuus, oleo exsullaixonisprm parlicipibus iuis cupari. Boniiaiem iii eo quod non secuudum opera,
(Ps, XLIV,8); et in alio loco : Participes enim sed seciindum niisiericordiam det graliam creden-
Chrisli facli sumus : si tamen principium substantim tibus in se. Jusiitiam in eo , dum imicnique reiri-
usque ad 645 finemfirmumlenuerimus (Heb. in, 14). buit quod meretur. Porro veritatem, dnm ipse solus
Porro jipn memini alibj me legisse, excepto prsesenti causas creaturaruni oronium , rerumque cognoscii.
loco, coniparticipem•' et tamen manifeslum esl hic B (Vers, 10.) Probantes quid sil beneplacitum Deo.
non in bpna parte, sed in coniraria positum. Omnia facienda cum consilio , ut cauti atque solli-
(Vers. 8.) Eratis enim aliquandg tenebrm : nunc citi, ea lanium quae scimus Deo placere, facianius :
dutem luxinDgming.&i possibile est verti in lucem in morem prudeiitissimi trapezilae, qui sculptum nu-
tenebras non est secundum quosdam hsereticos na- misma non solum oculo, sed ei pondere, et tinnilu
tura quav pereat, et recipere nequeat salutem. In- probai. Quia vero in. hoc loco coniexlus eloquii vi-
terrogemus efgo eos qui illa confinguni: uirumnam detur esse turbaiusi, et tota scatere senientia, sic
omnes impii tenebrae sint, necne : de quibus qui- ordini sernio reddendus esl: Noliie ergo fieri com-
dam cum propler maliliam tenebrse vocarentur, ad participes eorum, probanies-quid sit beueplacitum
meliofa cohversi, jiunc liix appellantur in Domino. Dep : elsi enim eraijs aliquando tenebrae , nunc au-
Sicut autem justi sunt lumen mundi, sic impii con- tem )ux estis in Domino : quasi filii lucis ambulate,
sequenter tenebrse vocabuiilur; et justi quidem ifuctus luminis ostendentes in omni buniiale, et
ciim sint lumen, videbunt lumen in lumine; injusli jusiitia, el veriiate. |
autem cum sint lenebrse, populu.s sunt sedens in (Vers. 11.) El nolile communicare operibus infru-
tenebfis, el nihil videns. Quorum differenliam inler cluosis tenebrarum. Et adGalatas nomen Irticlus, in
se atque distantiam, ex fructibus iutelligimus. Om- spiriiu, operis vero posuit in carne, dicens : Mani-
nis eftim qui operatur malum, odit luceni, el non fesla autem sunt operd carnis, qum sunl fgrnicalio
venieris ad lucem , tenebrosus est, et filius noctis (Galat. v, 19), et reliqua. Fructus vero spiritus est
atque. lenebrarum. Qui vero operatur verilatem, et charitds, gaudium., pqx'(Jbid., 22), et csetera. Porro
iri Iticem venit, lux est, el filius lucis el diei (Jgan. in prseseiitianim, opera tenebrarum infrucluosa ap-
iii,,2.0, 21). Lucentes autem sive tenebrosi, de cor- pellavit ; quibus quii ea fecerint, communione so-
dis vel lumine , vel tenebiis cognosciintur. Super cjanlur.
liaec qusefes, ne forte ob distiuctionem eorijni qui Magis autcm et arguile. Inter caetera mandata,
lux sunt; sed non suul lux in Domino, de justis di- etiam peccantes posse argnere , maximse libertatis
catur : nuncautem lux in Domino. Decenter quoque est. Sed hoc ille polest facere qni non meretnr au-
Epbesiis, qui ad scicniiae summam conscenderani, di.re : Hypocrita, ejice primum trabem de oculo luo ,
scribitur qiiod sint lux in Domino. Neque vero tene- el tunc poleris ejicere festucam de oculo fratris tui
bfae ipsa; veftuiitur in lucem ; aut lux iii tcnebras (Luc vi, 42). Quampbrem et prophela:, nulla ip.4
cohViiiutatur ; sed hi qui ab eo quod sunt, nomen peccalorum sorde polluti, nec cauteriatam baben-
qubque vel virtutis meruere, vel viiii: si conversi T. tes 647 conscientiam , polerant caeteros argueie
fuerinl de alio in aliud, bp.avip.wghis rebusa quibus deliiiquentes, Ex quOianimadvertendumeum arguere
possidentur, vel tenebrarum , vel lucis yocabulum posse, qui ipse non redargualur in semetipso.
soriientur. (Vers. 12.) Quveenim occulte fiunt ab eis, lurpe est
Ul filii lucis ambulate. Si Deus luxest, et tene- el dicere. Non mihi videtur sermonis stare contex-
bfoe ih eo nbri sunt, fiiii Dei, filii iucis sunt. Necnon tus, ul id quod nunc dicilur : Qum enim occulte fiunt
si Christus Iux yera est, filii quoque ejus ad qtios ab eis, ex superioribus pendeat, et sciri possil ad
joquitur, diceris : Filioli mei, adhuc modicum vobis- quos potissimuni referendum sit, nisi forte allius
cum sum (Joan. XIII, 53), filii verae lucis sunt. Ex reddatur hyperbaton ^ et ad filios diffidentiae copu-
quo cplligitur eosdem filios esse Dei Palris, qui letur, ut isonare pOssit, quae.enim occulle fiuni a
sunt fiiiiCbrisii Jesu. fiiiis diffideritiae, turpe est et dicere, quae sunt for-
'
(Vefs. §.) Ffuciiis enim tucis est in otnhi bonitate nicatio et im.munditia e.t avariiia omnis.
et jusiiiiq el veritale. Adversus Mareionem (qui jus- (Vers. 15.) Omniaautem argula u•luce mdnifes-
tum Deum a bono separat, et putai Crealofem esse timiur : omne enim quod manifestalur, lux est. Om-
itistum; 646 alium vero hejcip queni, cujus Chri- nia, liaud dubium quin ea quac occulte fiunt a lilii»
m COMMENTARIORUM lN EPISTOLA^ AD EPHESIOS LIB. 1H. CAP. V. 526
diffidenlise: hsec enim a Iuce arguta manifestanmr, A peccaverii,
pe ipsa morielur (Ezech. xvni, 4). Spiritus
Lux ausem argnit ea quoe prius erant lenebrae , et at autem morlem nuniquam omnino legimus. Christus
postea facta sunt lumen in Domino : ut ex eo qupd er ergo lux vera orielur ei qui surrexit de somno, et
corripinntur, mutentur in melius, et mulata mani- ex e> morluis fuerit suscilatus. Scio me audisse quem-
fcsteniur in publico, et publicaia sint lumen , quia dam d; de hoc loco in Ecclesia dispulantem , qui in
omne quod nianifestalur, lux est. lli
Ihealralemiraculilm, numquam ante visam formam
(Vers. 14.) Propter quod dicit: Surge qui dormis , pnpulo pi exhibuit, ut placeret, Testiinonitim hoc ,
el exsurge a mortuis , et illuminabit le Christus (sive, iu inquiens : ad Adam diuitur in loco Calvariac sepul-
orielur iibi Christus). Quoniam opera tenebrarum a ti tum, ubi crucifixus est Dominus. Qui Calvarise id-
luce argula manifeslanlur in lucem, his quae argulai, circo ci appellatus est, quod ibi antiqui hominis esset
fuerant iransmulatis, dicilur dormientibus et mor- conditum ci caput: illo ergo lempore quo crucilixus
tuis , eo quod opera fecere lenebrarum : Surge quii. Dominus J) , super ejus pendebat b sepulcrum , hfec
dormis , et exsurge a mortuis. Quaerat aliquis , quis- prophetia
p compleia 649 est dicens : Surge, Adam,
nam sil iste qui dicat : Surge qui dormis, et exsurge' qui q; dormis, el exsurge a mgrluis : et non ut legimus
amortuis; aul cujus lcstimonio Apostolus sil ab- l; lizifot,\io-uo-oxXpto-To;, id est, orielur tibi Chrisius ;
usiis ? El quidem qui simplici responsione contenluss B sed s c im-^caio-et,id est, conitngel ie Christus. Quia
esl, •*dicet in reconditis eum prnphelis, et his quae v
) videlicet tactu sanguinis ipsius , et corporis depen-
voc.iiilur apocrypiia haeclecia in medium protulisse1 dentis, d vivificetnr atque consurgat: et tunc typum
(siculiu aliis quoque locis illum fecisse manifesLum i quoque
q illum veritate compleri, quando Elisseus
esi), i)0:i quod apocrypha comprobaret; sed quo ell morluus n mortuum suscitavit (IV Reg. xni). Haec
Arati, et Epimeuidis , et Mcnandri versibus 648 \ iitrnm u vera sint, necne, lectoris arbilrio derelinquo.
sit abusus ad ea quae voluerat in lempore compro- Certe ( lunc in populo dicia placuerunt, et quodam
handa. Nec lamen Arati, et Epimenidis, el Menan- plausu p ac tripudio snnt excepta. Unum quod scio ,
dri, lota quoe scripsere, suni sancla , quia eos veree 1loquor, cuni loci istius interpretalione atque con-
aliquid dixisse lesialus esl. Alius vero quasi itpoa-u- textu t sensus isle non convenil.
7ro7rou«v Spiritus sancti Aposlolus figuraverit, ad ex- (Vers. 15.) Videte ergo quomodo caule ambuletis :
horiationem poenitentiaehsec dicta meinorabit. Ego o noiir ut insipienles, sed ut sapientes. Recte Epbesiis
certe secundum pauperlalulam meam , omnes edi- i- cdicitur, ut caute ambulent, qui babebanl, exercilatos
tiones veterum Scripturarum, ipsaque Hebraeorum n sensus
i ad discernendum b.onum ei malum, et pro-
volumina diligenler eveiitilans, numquam hoc scri-i- bantes ] omnia, id quod siatueranl, bonum esse reti-
plum reperi. Nisi forte et boc dicamus : quomodo o C nebant.
i Qui auteni videl quomodo ambulel, et quam
olim prnphetaein concione populi loquebantur. Hmc 'c caute
< figat gradnm, ne forte ad lapidem offendal pe-
dicit Dominus. I'.l : Quoniam Dominus loculus est : dem < suum, et dicit : Lucema pedibus meis verbum
ita et Apostolum Spirilu sancto plenum, repente in in ;luum, Domine (Ps. csvm, 105), utique sapiens est.
verba quaein se Christus loquebalur, erupisse alque ie Non ] enim puto iStwrav quempiam, etsi velit ambu-
dixisse : Hmc dicit Dominus. Necnon et illud esi st lare caute, posse boc implere prseceptum : quia sa-
disserendum , quomodo uni aique eidem dicatur ir pienlibus et nou insipieutibus imperatum esl. Ex quo
quasi vivcnti, Surge qui dormis : et quasi morlup,), intelligimus et praecepla moralia (quaepleriqne ma-
Exsurge a moriuis. lgiiur quia et spiritus est homi- ;i- nifesta arbitrantur, ex.co quod in oclavo-deeimo
nis, quem semper in bonam parlem scriplum me- e- psalmo (Vers. 9) dicitur : MandatumDominilucidum
minimus, et anima cujus el jnfirmitates et mortes es illuminans oculos) indigere prndenli, et circumspecta
legimus peccatorum, id quod ntinc dicitur, Surge qui ui exposilione : quia lucidum illud pr;eceplum, eorum
dormis , referaiur ad spirittim : et quod sequitur, ir, illuminat oculos, qui.insipienlia derelicta, sapienlise
Exsurge a mortuis, animsecoaptetur. Animaenitn qum im studiis se manciparint.
a Niinirum ex Apocrypho Elise laudari bocce tes- )s- D prolata islbsec ad Adamuni verba : Surge, qui dor-
limonium opinattis est S. Epiphanius hseres. 42, 2, mis, etc. Caeterum ei S. Airibrosius in Coniment.
pag.572. Georaius vero Syncellus in Chronographia, ia, in hanc Epist. et Augusiinus in psalm. ni leguiit,
pag. 121, iv. TOU'uptp.iov XeyopAvav ex et conlingent le, quam lectionem Hieronynius probat.
K7rox/5uoa<av,
apocryphis Jeremim ascripiis. liiconlrario in autlien-:n- Erasmus , quem Victorius sequitur in Grspcoex in-
ticis libris illud invenire se possealii puiant. S. Tho-
10- genio fecerunt, ifoc^iexai,pro IT:V^V.VO-ZI. Clirysosto-
mas ex illo dedticit Isaiae loco cap. LX: Surge, itlu lu mus homil. 18 , iu liunc locum : Ot piv yao-i, «s.cd
minare , Jerusalem, quia venil lumen luum. Alii ma- la- STZL^ICVUEI; TOUXftprToO, I ol 5Epafftv, «ilmfKuo-Etcrot0
luntlsaise quidem, sed cap. xxvi, 19, alludi verbaa : Xpioroj, Jfta^ov SETOUTO zaxi.Alii quidamdicunl, et
Vivent morlui lui : inierfecti mei resurgenl.... Quia
uia laiiges Cbrislum :'ofit vero dicunt, et illuminabii te
ros lucis , rgs tuus ; aut deuiqne illa is, 2 : Populus,
us, Cliristus : et magis ila est.
qni ambutabalin lenebris, vidit lucem mqgnam; habi- ibi- «. Quis credidissel nullam fere vocem repcriri
laniibus in regione umbrm morlis lux orla esl eis. Grsecam recitaiam ab Hieronymo, quam non Eras-
Adito loci ejus inlerpretes. el post eum Marianus depravarit? Pro voce
h Vidimus et supra, hunc nescio quem notari abs mus, igitur invtya-t/o-u, editores illi conlia fideni inaiiuscri-
Hieronymo in Cap. Matlhsei xxvu, 33. Ac sane cura. ura. plorum Codicum posuerunt yerbnm ifi.^z-zai. De
ad creandum vnlgo miraculum excogitata opiuatio uio eadem vero exposiiione supra' loquebaiur Hicrony-»
ea sit Adam in Calvarise loco sepuhum , ubi cruci- tci- mus incap. XXVII Mailb. MiRT.
fixus est Christus: lum id plane paradoxum, ab ipso pso
 627 S. EUSEBH HIERONYMI ! 52«
< (Vers. 16.) Redimentcs lenipus, quoniam dies rhali ili A mansuetudinem , 651 VerecunuMam, castitatcm.
*u»f.Quisapiensest,elidcircocaute iil Qui Vino, habel insipieritiam, furorem, procaciia-
ambujat,fediiftil
tempus. Tempusautem redimit, qnia dies mali sunt. lt. lem, libidinem. Hoc quippe sestimo uno verbo signi-
Qtiando in bono opere tempus consumimus, emimus us ficare liixuriam. Quod si quidam intelligerent, nuni-
illud, etpropriumfacimus quod malitia hominum ven- n- quam me lemerilatis el haereseos arguissent, quod
ditum fuerai. Nemoautehi vitae hujus quaerens neces- is- ° in virginiiale servanda dixerim vinum adolescen-
saria, et dediviiiis et solliciludinibus",quas Evangeliumm lulis declinandum , et non millendum super flam-
spinas nuncupat (Marc. iv, et Luc.mi), cpgiiahs, potest ;st mamoleum, nec naluralem carnis ardorem fomentis
sibiiempusredimere.Redimentesautemtempus, quOd Sd voluptatis augendum. Potest autem viiium, in quo
in diebus malis est, quodammodo immulamus illudI:: esl luxiiria, el illud jaccipi, de quo in cantico Moysi
et dies malos in bonos vertimus,. et facimus illos non sii dicitur : Furgf dracdnum vinum egrum, el furgr aspi-
prscsentis sseculi, sed fuiuri. Potest et aliter locus iis > dum insanabilis (DeUt. xxxn, 55) : quod omnes qui
iste edisseri: 650 0 vos Ephesii, quibus de somno 10 saeciili islius cogiiatione sunt cbrii, bibunt et insa-
sseculi istius exsurgenlibus sol justitise orlus esl :sl niuht, et vomunl, et prsecipiles corrtiunt. Etjuxta
Christus, caute ambulate alque prudenter : et abjecta ia Lapitliafum , Cenlaurorumqiie fabulam, in mutuum
insipientia, lenete sapientiam, per quam possiiis non in B ferurilnr
1 exiiium. Hu!icvino illud vinum conlrarium
cum varietale temporum commuiari; sed diversila- a- est i quod Domiuus se inobiscum in regno suo bibilu-
tem temporum vobisunum tempus efficere. Et quia ia ruiri i esse promillil (Marc. xiv). Frequenier annota-
sunt plurimae persecutiones (in principio qnippe ie 'vimus, nomeri spiritus absque addiiamento, in ho-
fidei propemodum quotidie vexabanlur Ecclesitc), ), nam i positum partem ;: quod quidem eliam nuncob-
unum tenele cursum, ei hoc scitote servandum, utn servandui!) s videiur.
non in morem stulti, quasi luna mutemini; sed qubd d (Vjers. 19.) Loqnehtes vobismetipsisin psalmis , el
semel ccepistis, firma mente teneatis : ne videlicel si si 'hymhis, el canlicis spirilualibus, cantantes et psallentes
persecutorem judicem videritis, et vos cum judicis is in » cbrdibus vestris Domino. Qui se abstinuerit ab
voluntate mutemini. Rurstito si alius dogmatis ve-i- ebrietaie t vini, in quo jest luxuria, et pro hoc spiriiu
stri laudator advenerit, vos fateamini Chfistianos; ; fuerit I impleius, iste omnia polesl accipere spiritua-
sed quod esiis, omni lenipore reservate. Aliqnoddee *liter, psalmos, hynin;os, el cantica. Quid auiem in-
Sciiplurispoiiamus exemplum, ul quod dicimus ma- i- tersii
l inter psalmum el hymnuin et canticum, in
nifestius fiat. Joseph unum habebat propositum,t I
Psalieiio plenissime discimus. Nunc auiem breviicr
placere Deo. Hoc nulla A>arielatetemporis immuta- 'liymnos esse diceiidum, qui forliiudinem el majesia-
tum est: nec fralrum invidia, nec condilione servi-C i-C fem' prsedicant Dei, et ejusdem semper, vel b^nefi-
tulis, hec setatis illecebris, riec domirisc repfomjssis,lf' ccia, vel facta iriiraiitur. Quod omnes psalmi conii-
nec sqtialore carceris, nec poslea iumoie Mgyplme nent, " quibus Ai-LELuiA, vel praeposilum, vel subje-
potestatis : sed semper urius fuit, et varieiateri), utit ciuiri c est, psalnii auteni proprie ad etbicum locum
diximus, temporum sibi redimens, malos dies venitit pertinent, P ut per organum rorporis, quid f.iciendum,
jn borios. Hoc idem et de Job seniienduni est, quodd et e quid viiaridum sit, noverimus. Qui vero de snpe-
per variatentamenta vexalus, nec divitiis, nec dam- rioriJius r disputal, et concentum mundi omniumque
nis, nec orbitate, nec vuluere,nec exprobraiionee ccreaiurarum ordinem aique concordiam subtilis dis-
amicorum, nec solitudine, nec postea bonorum om- putalbr P edisserit, isle spirituale cauiicum cauit. Vel
riium resiituiionemutatiis est. Redemerat enim sibiii certe c (ut propter simpliciores manifestius quod vo-
tempus, et dies malos feceral bonos. h
Inimis, eloquamur)psaimnsad corpiis:caniicum re-
(Vers. 17.) Propter quod nolile efficiimprudentes : fertur f< ad mentem. Et; canere igitur et psallere, ct
sed. intelligite qum sit volunlas Deu Quia tempuss laudafe h 652 ^om'nu,t 1 magis aniroo quam voce de-
malum est, et, sicutsupra diximus, redimenduin, appe-i- bemus. b Hoc est qnippfcquod dicittir : Canlanies et
lenda ante sapienlia est, ut per illam intelligere va- psallenles p in cofdibus viestris Domino. Audianl hsec
leanius quse sit yoluntas Dei. Non enim possumuss D D.aadolescentuli: audiant hi quibus psallendi in eccle-
cauie anibiilare, nisi prjus inlellecta voluntale Dei. sia s officium est, Deo non voce, sed corde cantan-
In omni ergo opere primum considerandum quidI dum d :i nec in Iragoedorum modum guiiur el fauces
velit Deus : et habilo judicio, id poslea facienduro,, dulci d mcdicamine"col.liniendas, ut in ecclesia thea-
quod illi placere fuerit coniprobaHim. , irales
li inoduli aiidianluriel caniica, sed in tiniore, in
(Vers. 18.) Et nolite inebriqri vino, in quo esl luxu-- oopere, in scieniia Scripiurarum. Quanivis sil aliqujs
ria : sedimpleqmini spirilu. Quomodo non pbssumuss . ut u sdlent illi,appellare r.av.bfMvo;,si bona opera Jia-
duobus dbminis servire, Deo et mammonae (Matth. bbuerit^ dulcis apud Deiim cantor est. Sic cantct ser-
vi): sic non possumus spiritu impleri pariter,et vino. yus y Christi, ut nbn yox; caneniis, sed Veiba placeant
Qui enim spiriiu impletur, habel prudentia)n, ett quoe q Jeguntiir : ut spirltus maJus qui eral in Saule

o Seilicel in libello.sive epistola 22 de Virgini- pro venenb : hcec qdversus

pi adolescentiamprima arma
tate servanda, ad num. 8 : Hoc i ' '
Eustochiumj primumF sunl
si dmmonum, elc.
.,'
mqneo, hoe gbtestor, ut sponsa Chrisii vinum fugiat
S29 COMMENT\RIORUM IN EPISTOLAM AD EPHESIOS LIB. III. CAP. V: 530
(I lieg. xvi), ejiciatur ab his qui similiter ab eo pos- A.
j Si fractus illabatnr orbis,
sidentur, et non inlroducatur in eos qui de Dei domo Iinpavidumferientruinae.
» scenam feeere populorum. Qui autem, stcui diximus, gratias agil Deo et Patri,
(Vers. 20.) Gratias agenles tempef pro omnibus, in in medialore Dei et hominumreferateasChfisto Jesu:
nomine Domini noslri Jesu Christi Deo et Palri. Iluic quia nisi per illum accedere nonvalemus ad Patrem.
quid simile et in Epistola ad Thessalonicenses prima (Vers. 21.) Subjecli invicem in timore Christi. Au-
scriplum est : Semper gaudete, sine intermissione diant hsec episcojii, audiant presbyteri, audiat omnis
orate, in omnibus gratias agile (I Thess. v, 16, 17), ordo doctorum : subjectis suis se esse subjectos, et
Quod praeeptum ille solus custodire potest, qui imitentiir dicentem Apostolum : Cum enim essemtiber
provideniia Dei novil etiam quinque passeres, qni ex omnibus, omnibus meipsum servum feci, ul omnes
vcnduntur dipondio, gubernari : qiiorum iiiius non lucrifacerem (I Cor. ix, 19). El in alio loco : Per
cadit iu laqueum sine Patris volumate (Luc. xu). charitatem servile invkcm (Galat. v, 13). Unde ct ipso
Quod auiem ait: Gralias agenles, et semper, el pro eadem charitate omnibus genlium servivit Ecclesiis.
omnibus, dupliciter iuluenduni, ut et in omni leiii- Salvator quoque formam servi accepit, ut serviret
pore, et pro omnibus quae nobis accidunt, Deo gra- discipulis suis, et pedes eorum lavil (Joan. xm). Hoc
lias refcramus : ut non tantum pro his quse bona j> ] interest inter Gentium principes et Chrisiianorum,
pulamus, sed eiiam quae nos coarctant, et conira quod illi dominanlur subdilis, nos servimus, et in
nostram veniunt voltuitatem , in Dei prseconium eo majores sumus, si minimi omnium fuerimus. Sed
mens hrla prorumpat, et dicamus : Nudus exivi de et lioc quod ait : In limore Christi, sic accipiendum,
utcro malris mem, nudus et redeam : sicut placuil ut ipsa subjectio non propter hominum gloriam ,
Domino, ita factum esl : sil nomen Domini benedi- 654 se<j propter timorem Chrisii fiai, dum illuiii
ctum (Job i, 21). Hsec actio gratiarum apud pru- limcmus offendere. Alius vero sic iuterpretabiiur :
dentcs viros, et generaliter etspecialiler observalur. subjecti invicem in timore Christi: nt hanc senten-
Generaliler, ut gralias agamus Deo, quod nobis sol liam generalem in consequentibus dividi dicat atque
oriiur, dies currii, nox mutatur in requiem, splen- parliri: Mulieresviris snis subdilmsinl; et: Filii, obe-
dore lunas lenebra: temperantur, et ortu occasuque dile parentibus; et : Servi, gbedile dgminis caritalibus
slcllarum tempora muiantur, el redeunt: quod nobis cum timoreet tremore : ut non solum uxor viro, et filii
serviunt pluviae, lerra parturil, elementa famulan- parenlibus , et servi dominis; sed eliam viri mulie-
lur :quod lantae animalium varielates, vel ad veben- ribus, juxla officiumquod prseeeptum est : et patres
dum, vel ad opcraiidum, velad vescendum, vel ad filiis, ne illos ad iracundiam provocent: et domin
legnieii, vel ad 653 exemplum, vel ad miraculum < Q servis, ul remiltant minas, el praebeant his quae ha-
datae sunt : et ad exlremiim, qnod naii sumus, quod bent necessaria, invicem sint subjecti : et hoc ex
subsislintiis, quod in mundo quasi in quadam domo Christi timore faciant : ut quomodo servis suis fuit
potentissinii patrisfamilias procurationem gerimus, ille subjectus : sic et hi qui niajores videntur, stib-
et totum quidquid in mundo est, nostri causa intel- jicianlur minoribus suis reddendo officia quaejuben-
ligimus procreatum. Specialitcr vero, quando in Dei tur. Possumus hic timorem et pro evla.Seia, id est,
beneficiis quse nobts accedunl, graiulamur. Sed boc reverentia accipere, quae magis yicina est cbaritali.
ei geiuilis facit, et Judseus, et publicanus, et elhni- Nequaqnam enim convenit Ephesiis, ut limore quid
cus. Christianorum propria virtus est, etiam in bis faciant, et non dilectione Christi.
quae advcrsa putantur, referre graiias Creatori. Si (Ver-;. 22, 23.) Mulieres viris suis subdilm sint sic-
domus corruerit, si amantissima uxor et filii vel ul Domino : quoniam vir caput esl mulieris, sicul et
capiiviiatc, vel veneno, velnaufragio intercepti sint, Christus capul Ecclesim. Hoc quod in Latinis exein-
si diriiias proscriptione perdidimus, si sanitatem in- plaribus additum esi, subdiim sint, in Graecis codici-
numerabilcs morbi, ei semper exspectanda miseris bus non habetur : siquidem ad superiora referlur,
podagrae debiliias fregeriu Qui sibi sanctiores viden- ct subauditur : Subjecli invicemin limore Christi, ut
lur, solent Deo referre gratias quod de periculis, vel DI K7r6XOJVOU resonet suiijectse, et mutieres viris suis sic-
dc miseriis liberati sunt. Sed juxla Aposlolum haec- ut Domino. Sed hoc magis in Grseco infijigitiir,
virfus cst maxima, ut in ipsis periculis alque mise- quam in Lalino. Quomodo ilaque Cbrislo ." '^jecla
riis, Deo graiise referanlur, et semper dicamus: Be- esl Ecclesia : sic subjecia sit uxor viro suo. (Juem
nedictus Deus, minora me scio sustinere quam mc- cuim liabel principatum el subjectionem Christus
et Ecclcsia, huic eidem ordini marilus el uxor asirin-
reor : haec ad mea peccata parva sunt : niliil mihi
gitur. Sed videndum, ut quomodo in Chrisio, et in
dignuiii reddiiur. Hic animus Christiani est, hic cru- Ecclesia sancta conjunclio est : ita et in viro et in
cem suam tollens, sequilur Salvalorem, quem nec muliere sancta sit
copula. Sicut autem non omnis
orbiias, nec damna debililanl. Quem, ul Flaccus iu congregaiio hserelicorum Chrisli Ecclesia dici po-
lyrico carmine ait: test, nec caput eorum Christus est: sic non omne
a Veius Iioecdamnataque licet a Pntrilius cnnsue- Dei scenam faciunt
populorum convenieniinm ad '
tuilo vigeljhodie in ecclesiis jiioMris, ubij audiunttir mulcendas auies vocibus el modulis tragusiiurum ,
theatrales moduli et dulcia cautxa, qnae de domo qnos vulgo iOpcra voc;nl.
S3J S. EUSEBll HIERONYMI 532
matriinonium quod hon viro siio secundum ChrTsfiAaut A \ Ephesli iibertate. Vm, inquit Salvator, praigiian-
praecepta conjungitur, file coiijugium appellari po- ilibus, et laclahtibus ih die itla (Liic. xxxi, 25), hoc
test, sed magis adulleriiim. Alias antem subjicitur < esi, judicii, quse iiiique pfoprie opera nupiiarum
uxor vifo ut domino : qiiia ad ipsuni conveisio ejus; surit. i Unde omrii labore niteiidum , ut magis Ephe-
est, et ipse illius doniinabitur (Gen. in). Nam et Sarai sibs ; quain Corinthibs semulemur : nec dejirehenda-
dominum vocabai Abraham (Geh. xvui). Quaespon- niiir i quasi in diluvio ementes, et vendenles, nuben-
tanea serviius, qiianto magis fuerit voluntate sub-: fes et matrinioriio cbpulati; sed accinciis lumbis lu-
jecta, lanto esse incipit coaequaiis : qumimmo, pb-•'. > cernas teneamus in manibus (Matth. xxiv).
sequiis suis in sefviiutem 655 redigere domin.ni- (iVefs.25 seqq.) Viri, diligiieuxores vestras, sicut et
tem. Qiiidam hunc lociim secundiim anagogen iia> Chrisltis dilexil Ecclesiam, et semetipsumtradidit pro
interpretaiiliir, ui dicant uxorerii in corpore, viriim) ea:, ut edm sahctificdret : mundans [kl. additur eani]
accipi in aiiinio. Et sicut Chrisio subjecta estEcCle- lavdcro aquw ihverbb, ul exhiberet ipse sibi gloriosam
sia : ita corpora siibjici debere sensui, et in unnml Ecctesiam, hon liabeniem maculam, autrugam, aut
spiritum redigi , si Domino fueiinl copulata. Quii dliquid ejusmodi, scd ul sit sancta et immaCulata.
enim adliwrel Dohtino, unus'spiriius esi (l Cor. vi, 17). Quamvis sui invicein maritus et conjux amore te-
Ipse est Salvaior corporis. Qubniam propinquiorr B neantiir (qii.ilis illa Uxor hiemoratur Hasdrtibalis,
atque inferior esi a substaniia Chrisfi natura Eccle- quae, capto viro, in palriae se jecit incendium, et cae-
siae, proptefea earii cofpus Christi neslimo nomiria- lerae qiia3viris moriuis supervivere iiolucrunt) num-
lam : cujiis corporis Salvalbf est Clifisiiis Jesus, id1 quam iaiheri dileclioiiem iilam vir sapieiis dilectioni
est, Verbum , sapientia, cieieraeque virtutes in qui-- Cbrisfi et Eccicsise coniparabil. Sanctus igitur hic
bus iiilelligilur Filius Dei. Qusefe chfiosiiis, sicubii intelligehdus est anibf, quo et haac dilexii uxorem
in divinis volumiriibus potueris ihveiYireyvocabulum !i suahi Rebeccam(Genes.xxiv), quae interprelatur pa-
carnis pro Ecclesia posiium. Si quidemhuhc nequa- tiehlia : ct de lefra Mesopoiamiie, quoesaecuii hujus
quam caro, sed corpus Chrisli appellatur Ecclesia. ex omrii parte fiuctibus cingilur, ih terram eam re-
Porro manifestum quod quidquid caro est, conse- promissibnis induxit, ui consolaretur pro mortema-
quenter et corpnS sit : rion autein quidquid corpus,, tris sua5. Interilum quippe Synagogse, conjunctione
lioc consequenter et caro. Ecclesiae tempefavit. ilsta dicentes occasionem haere-
(Vers. 24.) Sed ut [Al. sicuf] Ecclesia subjecla est* ticis damtis qbi bmiies omniiio niipiias repudiandas
Chrislo : ilaet mulieresviris suis in omnibus. Ecclesiaa piitaut : et lioc vel hiaxime utuntur lestimonio. Qui-
Clnisti gloriosa es.t, non habeusmaculam rieque ru- bus brevibus [Al. breviier] fespoiidendum, passio-
gam, aut quid isliusmodi. Qui ergopeccator est, ett C nes liic ...
ei ihimuiiiaiiiam,
.... i ......et
luxuriam ab Ajiosiolo
aliqua sorde niacuiaius, de Ecclesia Christi non po- mler marnum et uxofem vetan , non sanctam con-
test appellari, tiec Chrisio subjectus dici. Possibilee junclioiiem : alioqnin si coujugium omnino probibe-
aulem est, ut quomodo Ecclesia qiise prius riigam(i bal, quid ilCcesse fiiit dicere, Uxoresvestrds : cum
liabuerat et maciilam, in juveniutem et munditiama poiuerit dicere : Vifi, diligite mulieres, vel uxores.
postea restiltila est, ita et peccator currat ad medi- Vesirdteiiirti proprie imatrilnoniiimsonat. Etrursuni
cum (quiarion Iiabenl opus saiii itiedico<(Luc.V), sedI in sequentibus : el viri debeiit diligere uxoressuas,
uiaJe habentes) et curentur vulriera ipsiiis, et fiat dee sicUtsua corpora : et adlmc maiiifesiius : Qui uxo-
Ecclesia quae corpiis est Christi. Satis quoijue ele-'- rent suain diligil, seiftsum diligit : Nemo enim um-
ganter, el cauie ad Ephesios loqiiens ait. Ut Eccle- quamsuam carhem o'dil; sed liutrii et fovel eam :
sia subjecla esl Christo : ita et iixores vifis suis. Siii qnia secuiiduii)edicluiii Lbgis anliquae, ct instaura-
enim ita uxor subjicienda viro est, ul Clnisio Eccle-i- tioiiem iEvaiigelii,657 maritus et uxor una caro
sia, inter virum et uxorem erit sanCla corijiinclio, ', efficiuntur. Liberorum ergo, ul diximus, in matri-
et numquain corporis servienl passionibus. Quodsisi monioopera cohcessa sunt. Vbluplates autem quae
nobis aliquis illud quod ad CorinthiOs sCribitur op- '- de nierelricUm capiiintur ampleXibus, in uxore dam-
posuerit : virum uxori debituni feddere, et uxorem nD-D nalse. Hoc legens omnis vir, et uxor intelligant, sibi
viro (I Cor. vn), animadvertat magnam iriier Corih- i- post coricepiumvmagis ofatiorii quam connubio ser-
thios ei. Ephesiosesse distantiam. Illis qtiasiparvu- viendum. Et quod in animalibus et bestiis ipso na-
lis atque laclentibus scribitur, in quibus erant dis- luraejure proescriptuiriesl, ut praeghantes ad partum
sensiones et schismata, et audiebatuf fornicatioo usque non coeani, hpc iu liominibus sciant arbitrio
qnalis ne inter genles quidem : ei propierea eis is derelictum, utmerces esset ex [Al. ea] abstinemia
conceditur, ul post oralioliem ad itlipsum redeani,!> voluplatum. Quia;yerb secundum tropologiam, viros
ne tententur a Satana : licet etibi in consequenti- animas, et uxores corpora dixeramus, sic diligat
bus, nori jtixta voluntatem, sed juxta 656 o-vy/.tt- ;_ anima carnem [Al. corptis], quomodo Cbristus Ec-
7«@ao-i.v se eis dicat ignoscere. Ephesii vefo, apud•1 clesiiim, ul semetipsain tradat pro salute ipsius, el
quos fecit trienniuin, et omniaeis Chrisli aperuitit eam sanclificet verbo doctrinae, ut exhibeat sibi eam
sacramenta, aliter erudiunlur : et habet unusquis->- non habentem maculam aut rugam aliqnam velusta-
que arbitrii liberam potestatera, vel Cbrinthios se-- tis : maxime cum sciat illam in resurreclione salvan-
flui,vel Ephesios: ct salvari aut servitule Cofihlhii,U dam, et visuram esse saluiare Dei. Talis vir caput
535 COMMENTARIOPJJMIN EPISTOLAM AD EPHESIOS LIB. III. CAP. V. 534
habet Christum : et cum propter salutem carnis se <A.itaque ad tropicam ihlelligentiahi serriio rbfefatiir,
humilians, factusfueritcumiixoresuaunacaro, retra- et dicamus, quod illam carnem quae Visura siisaJii-
hit eam ad spiritum, etDomino copulatus, caro esse tare Dei, anima diligat, el nulriat et foveat, eam
desistit. Pulclire quoque maeulam aut rugam, qnia disciplinis erudiens, et coalesli saginans pane, et
de conjugio loquebalur, de exemplo mulierum ad Chrisii sanguine irrigans, ut refecla ei riitida pdssit
decorem traxit Ecclesise. Sicut enim solent in mu- libero cursu virum sequi, et nulla debiiiiate, et pori-
lierum corporibus vel sordere nsevi, vel ruga con- dere [Al. ntillo debilitatis pondere] praegravari. Piil-
chre etiam in similitudinem Christi nulrientis, et fo-
Irahi, vel lenligo variari : et boc est omnc studium
venlis Ecclesiam, et dicentis ad Jerusalem : Quoties
femiuarum, ut quod foedare videlur absterganl, et volui congregare filios luos sicut gallina congregat pul-
exhibeani maritis corporum venustalem:ita et ani- los suos snb alas, et noluisli? animse quoque fovent
mae omni pecealorum sorde purgandae sunt, ut ruga corpora sua, ut corrnptivum hoc induat incorrupiio-
vcteris hominis a juventa tendalur , et renovetur in nem, et alarum levitale suspensum, 659 >'naerem
novum hominem de die in diem. facilius elevetur. Foveamus igilur et viri uxbres, et
(Yers. 28.) Ita et viri debenl diligere uxores suas animse nostra corpora, utet uxores in Viros, eicor-
siculsua corpora. Et in Genesi ex persona loquentis '.B pora redigantur in animas. Et nequaquahi sit sexuum
Adam scriplum est: Hoc nunc os ex ossibus meis, et ulla diversiias : sed quomodo apud arigelbs.rion est
caro excarne mea (Gen. n, 23). Et idipsum in Evan- vir et mulier:ita etnos, qui similes angelis futufisu-
gelio, Domino postea dicente, firmatur : Qui creavit mus, jam nunc incipiamus esse quod nobis in 'ccB'-
ab iniiio, masculum et feminam fecit eos, et dixil: lestibus repromissum est.
Propter hoc relinquet homopalrem et matrem, el adhm- (Vers. 50.) Quoniam membra sumus corporis ejus,
rebit uxori sum, ei erunt duo in carne una (Marc. xix, ex carne ejus, et ex ossibus ejus. Quia membra stimtis
4, 5). Cum igiiur vir et uxor una caro sinl: 658ila corporis Christi, et Christus nutrit et fovel Eccle-
uxoribus ut nostris corporibus providendum. Nemo siam : ideo et nos nutrimus, ei fovemus carnem no-
aulem corpus suum turpiier amat, aul semetipsum sirait), quam nemo umquam otlio habuit. Membra
propter coitum diligit; sed quasi vasculum animoe aulem sumus corporis Cbristi: non secundum nalu-
suse fovet corpus et nutrit, ne fracto vase, id quod ram divinilaiis seiernse, sed juxla id quod hominem
conlinebatur, effluat, el erumpat. Nec non etjuxta est dignaius assumere. Quamquam el homo ipsequi
Iilteram, quamdiu mulierparluiservit et liberis, hanc assumpius est, habeat naiuram nostrorum corporum,
habet ad virum differeniiam, quam corpus ad ani- sed non babeat originem. Nos enim ex liumano se-
mam. Sin autem Christo magis voluerit servire quam '" mine coagulamur : iile de Spiritu sancto nalus esl.
sseculo, mulier esse cessabit, et diceiur vir, quia Poiest auiem el aliler dici: Quoniam corpus Christi
omnes in perfecium virum cupimus occurrere. Quod Ecclesise esl, et Ecclesia de cunclis credentibus cori-
si ad tropologiam et haec referimus, amabimus no- gregatur, Paulus et Epbesii membra sunt corporis,
strnm corpus, et corporis sensus, vilioris quidem id est, Ecclesia Christi.
conditionis ab animo, sed per quos ad mentem bo- (Vers. 51.) Propler hoc relinquel homo pdtrem el
narum artium, et virtuium transeant disciplinse. malrem, et erunt duo in carne ima. Quod frequenier
(Vers. 29.) Qtxi uxorem suam diligit, seipsum di- annotavimus, aposlolos et evangelistas non eisdem
ligit: nemo enim umquam carnem suam odio habuil, verbis usos esse, Testamenti veteris exemplis, qui-
sed nuirit et fovel eam, sicut el Chrisius Ecclesiam. bus in propriis voluminibus continentur, hoc et hic
Quantum ad simplicem inielligentiam pertinet.sancta probamus: siquidem leslimonium islud ita in Ge-
iniervirum et uxorem chariiate prsceepta, nuiicju- nesi scriplum est : Prdpter hoc relinquet honio pa-
bemnr ut nutriamus, el foveamus conjuges, ut scili- trem suum et malrem suam, et adhmrebit uxori sum, et
cet eis viclum alqtie vestiium, et ea qu;c sunt neces- erunt duo in carne una (Gen. n, 24). Nunc aulein Apo-
saria praebeamus. Sed b opponi nobis polesi, quod stolus pro eo quod ibi habeiur, fvszsvToOTou,:idest,
non sit verasenleniia diccnlis Aposioli: Nemo enim " propter hoc, posuit «VT£TOUTOU, quod Laline aliis
umquam carnem suatn odit, cum rnorbo regio labo- verbis dici non polest: deinde pro patre suo et ma-
ranies, et piysi, et cancere, el disiillaiionibus, mor- tresua, pronomina abstulit, et patrem tantum posuit
lem vitse praeferant, et sua oderint corpora. c Magis el malrem: et quod iu medio dieitur, el adhmrebit

» lla legit codex manuscriptns Regius quem se-
cuti suiinis. Cliiiii.icensis perveluslus hanc retinet
Iectionem : Ut ruga veteris hominis in venustate ten-
dalur. Unde fluxerit in ediliones Erasmi et Mariani,
injuvenlute
—
tendalur, neqiiaqiiam possum conjicere.
MART. Manianaeus, iuventa, ex Regio qnodam
ms. reposuit, sicque omnino reiineudum conlendil,
antiquis edilionibus, quae prseferebant, in juventuie,
repudiatis. Nos, juventa, rescripsimus, sic exigente
contextu : nec erit, opinor, qui non statim intelligat,
quod lemere Martianaeus locum hunc depravarit.
b Hanc ab Origene proponi quaestionem, fatetur
Hieronymus Apologiaelib. i, num. 50, ac se ex ejus
persona tacito nomine, haec dicere.
o Haec"vero probare mavult: Statim, inquit, quia
ipse sentirem adjunxi: Magis itaque ad tropicam in-
lelligcnliam referatur. Quatido dico, Tropicam, doceo
verum non esse quod dicitur; sed allegorim nubilo
figuratum. Ponamus lamen ipsa verba, qum in Origentt.
libro terlio conlinenlur : Dicamus quod itlam carnem,
qum wisurastJ, etc, ad firiem usque"sectionis.
853 S. EUSEBH HIERONYMI S36
uxori tua, hic penitus prsetermisit, et tanlum quod.AS A Spio quia locus iste ineifabilibus plenns sit sacramen-
sequebatur hoc diclum, superiorihuS copulavit, et ttis, et divinum cor quoerat interpreiis. Ego aulem
posuit, et erunl duo in carne una. Hoc autein toium tpro pusillitaie sensus mei, in Chrisio inierim illud,
nunc idcireo observavimus, ut etiam in caeteris locis, et £ in Ecclesia intejligendnm pulo : non quo aliquid
sicubi tesiimonia qnasi de prophelis, et de veleri ,- Clirisio et Eeclesia majus sit; sed quod lolum quod
Tesfamento ab apostolis usurpata sunt, et in nostris
de Adam et de Eva dicitur, in Clirislo el in Ecciesia
codicibus jion habentur, neqiiaquam siafrm ad apo-
interprelaii posse,, difficile sit.
crypborum ineptias, et 660 delirainenta curramus,
sed sciamus scripia quidem ca esse in veteri Testa- (Vcrs. 35). Verumlamen et vos singuli unusquisque
menlo, sed non ita ab apostolis edita, et sensum, suam -< uxoremsicut se diligat. yEstimet aliquis eam-
magis usurpalum : nec facile nisi a studiosis posse» dein < intcr marituni et uxorem juberi ab Aposlolo
<
ubi scripia sini, inveniri. Igilpr ad exhorlationcm! charilaiem, quae in proximum praecepta esl : sic
mului affeclus inier uxorem et virum, Adam et Evae> enim < scripium est: Diliges proximum tuum sicut te-
sumpsit exemplum. Ut quomodo costa lollitur de» •ipsiim (Levil. xix, 18), el nune diciiur : Unusquisque
Adara, et sedificatur in conjugem : et ipsa rursumi suam uxorem sicut Ise diligat. Ergo eadem in proxi-
conjux in unam viri carnem redigilur : quia quii B mum ' et in uxorem chariias erit. Quod si proximus,
uxorem diligit, seipsuro diligit : sic et nos nostrass juxia j interprelaiiohem Salvaloris, omnis homo est
amemus uxores. Idipsum autem per allegoriam ini 1homihi: nulla ergo eril inter uxorcm ct qnorumli-
Chrislo interpretatur, elin Ecclesia : ut Adam Cliri- bel 1 hominum dileciionem differentia chariiatis, quod
stum, et Eva praeligurarei Ecclesiam. Faclns estt dicere i valde absurdum est. In proximo cnim simili-
enim novissimus Adam in spiritum vivificantemi) 'ttido ponitur, IIt sic eum diligas sicut te, ct cupias
(1 Cor. xv). Et quomodo de Adam et uxore ejuss < esse salvatum. In uXore aulem comparaiionis adver-
omne hominum nascitur geuus: sic de Christo ett bijim, sicut, non simililudinem, sed approbalioncm
Ecclesia omnis credentium miilijtiido gencrala est. et confirnialionein.cum quoilanipondere sonal. Quo-
Quse unum Ecclesise corpus elTecta, rursum in laieree modo dicimus de viro : quasi vir fccit, et de Salva-
Chrisli ponilur, et costoe locum replel, et unum virii tore scriplum est :; Vidimus gloriam ejus, qunsi glo-
corpus efficitur, ipso Domino id in Evangelio poslu- riam unigeniti (Joan. i, 14). Non quo ipse Salvalor
lanie : Paler, da, utquomodo cgg el lu unumsumus: gloriam habuerit ad comparationem allerius uni-
sic el ipsi in nobis unum sinl (Joan. xvn, 21). Inler-'- geniti: ipse est eriim unigenitus. Et iinigenilus si
rogemus Marcionem qua consequentia locum istum n et aller fuerit, unigenilus non poiest appellari.
qui.de veleri usurpatus esl Insirumenlo, in Chrislumn C U»de alterius unigeniti non indigebat cxemplo :
ct in Ecclesiam interpretari queat, cum juxia illum n sed quasi unigeiiilum, hoc est, ut semetip-
Scriplura vetus omnino non perlineat ad Chri- sum decebat glorinm habere, possedit. Hoc idem
slum. et septuagesimi secundi psalmi, jnxtn Graecosta-
(Vers. 52.) Sacramentum hoc magnum esl, egoau-:- men, exordium sbliat: <a?iyuSbs 6 @tb; ru 'lapaxik
tem dico, in Chrisio ei in Ecclesia. Non, ut plerique ie Totj EuSio-i T^ v.apZia,quod a noslris transl.itum est:
existimant, omnis historia quse de Adani et de Evaa Quam banus Deus Israel rcctiscorde (Psal. LXXII,1)!
in Genesi; scripia est, ad Chrisium et ad Ecclesiam n Alioquin juxia GracCos£>;, id est, sicui, simililudi-
facile referri potest, sed tantummodo quod in prae- J- nem niagis videtuf, quani firmitatem siguificarc
senti loco ponitur, id est -.Propler hoc relinquet hoino
10 662 diclorum, si non ut confirmaiionem aiidieris,
patrem suum et matrem suam, et adharebit uxori sum, E, sed quasi [Al. lacet ;quasi] exemplum. Simul et hoc
et erunt duo in came una. Primus enim .homo, et attendendum, quodlvirdiligcre jiihetur uxorcm, niu-
primusvates Adam, hoc de Chrisio el Ecclesia pro- 3- lier vero timere virjim. Congruit enim viro dileciio,
plietavit: quod reliquerit Dominus noster aique Sal- I- mulieri timor: servo vero non solum metus, scd el
vator Patrem suum Deum, et matrem suam cce- 3- tremor jungitur. Unde el in consequenlibus ail : Ser-
"
lestem Jerusalem, el veneril ad lcrras proplersuumm D vi,, obedite dominis carnalibus cum limore el tremore.
corpus Ecclesiam, et de suo eam lalere fabricatus is Mulier autem ul limeat virum. Si in Deum roelus
sit, et propler illam Verbum caro factum sil. F.t quia
ia propter limorem supplicii, non sinit eum qui meiuit
non omnia sequalia sacramenia sunt, sed est aliud id esse perfecium ; qnanto magis imperfecia erit mu-
sacramentum majus, elaliud minus : pmpierea nunc ic lier, non solum Deum, sed eliam virum meluens ?
dicit: Sacramenlum hoc magnum esl: simulqne hu- i- Propler quod requirendiim, an carnaliter nxor inlel-
militalisejus indicinm est infereniis : Egoaulem dico:o ligenda sii, et uxoristimor: cnm frequenter mullo
661 inChristo et in Ecclesia. Gregorius Nazianze- e- melioresinaritis iiiveiiiaiitur uxores ct eis imperenl,
hus, vir valde eloqiiens, el in Scripluris apprime ie et domum reganl, et educenl liberos, et familiacte-
erudiius, cum de hoc mecum iraciarct loco, solebat at neanl disciplinam : illis luxuriantibus el per scorta
dicerc: Vide qnanium istius capituli sacramentum u ciirrentibiis. Hae virps suos ulrum regnare debean',
i- an limere, lecioris arbitrio derelinquo. Quoilsi jux-
sit, ut Apostolus in Christp illud, et in Ecclesia irj-
terpfctans, non se itaasserat, ut tcstimonii postula- i-' ta allegoriam, ul supra diximus, uxor in corpore ac-
bat dignitas, expressisse: sed quodaramodo dixerit: : cipilur, vir in aninio1,nihil iucongruum est thnere
557 COMMENTARIORUMIN EPISTOLAM AD EPHESIOS LIB. III. CAP. VI. £38
eam ul ancillam virum, in secundo gratlu ct in vi- A sublus terratn : non adorabis ea, cl non inimglabis il-
liori subslanlia consliiutam. Animi qnippe, ut ail lis: Ego enim sum Dominus Deus tuus, Deus xelote?,
Crispus, imperio, corporis servitio magis utimur. qui reddo peccaia palrumin filios usque ad teriiam et
Qui vero simplicem inielligentiam mulieris sequiiur quartam generalionem, his qui me oderunl, et facio
et mariti, duas significanlias in verbo limoris csse misericordiam in millia his qui diligunt me, et cuslo-
monslrabit. El dicet una dc qua Joanncs ait : Qui diitnt mandaia mea (Exod. iv, 5). Observa enim quod
timet, pmnam habel, et qui limet, non est perfeclus (I verba siut sprmsionis : Faciens misericordiam in mil-
Joan. iv, 18). Juxia quam et servispirilum servitu- lia lits qui diiignm me, ei custodiunt mandala mea,
lis habent in limore, qucm exigunlur a Domino di- Forsitao ergo quia Decalogns exeunti de jEgypto
ccnie ad eos : El si paler sum ego, ubi esl gtoria populo, prima Lex data e t, unumqmidquc manda-
mea: et si dominus sum ego, ubi esl timor meus (Ma- tiim Decalogi, priinum 664 manditum est appel-
lach. i,6)? Alteram vero quae apud philosojdios no- landum, ad comparationem eorum prseceplorum,
minatur tbluStw, etapud nos, licet non plenesonet, quae poslea in Lege conscripta sunl. Qui vero expo-
reremitmdici polest. Scilquoque el propheles per- sitionem superioiem tenere conabiiur, in eo quod
fectorum limorem, quem qui funuerit, pcrfeclus est, dislinxerat, quod est mandalum primum in reproti.is-
in tricesimo tertio psalmo dicens : Non est inopia li- B signe, dicet separaiim esse inaiidaiiim : Hgnora pa-
mentibus eum (Psal. xxxm, 9). Polest igitur uxori trem tuum et matrem tuam : et postea rcpr<..missio-
simpliciier iniellectae bic imperari melus, ut tiineat, nem suo loco positatn, ut sis longmmt super terram,
lioc est, revereatur virum suum. quam Dominus Deus tuus dabil iibi. ln liuc vero man-
(Cap. VI.'— Vers. 1.) Filii, obeditc parenlibns dato, id esl:.Von facies iibiidolum, neque omnctnti-
vestrisin Domino:lwc enim est juslum. Hongra pa- mUiiudinem, non seorsum, sed sub uno tcxtn aique
tretn tuum et malrem tuam (quad est mandatum pri- sermnne, non lam promissionem dalam, qnam scn-
mum in promissione) ul bene sil tibi, et longmvussis teniiam in laudes Dei esse finitam, f.icicmis misc-
super lerram. Ambigue dicium, utrum in D inino ricordiam in millia his qui euni diligunt, ei cuslc-
parentibus 663 SU1S!''' debeanl obedire, an cerle diunl mandata ejus. Rursum is qiii lota Decalogi
parentibus suis filii obediant in Domino. Qiod u- mandata, priinum maniiaium esse coiitendil, repro-
trumque faciendum, ut ei bis parenlibns qui nos in missionem in qua scriptnm esl : ul sis longmvus
Domino genuere, qualis fuit Paulus el apo-toli, obe- snper lerratn, quam Dominus Deusiuus dabiitibi, uon
diamus et ea faciamus quaecumque prseceperinl, et solum ad eos pertincrc iiionstrabii, qui pareniibus
parentibus noslris, de qnibns secunduni caruem nati obsequanlur : sed eliam ad a'ia iniiumerabilia prse-
sumus, ohtemperemus in Dnmino, impleiiteseaqtise C cepta; et necesse habebit cuncla replicare mandata,
nnn sunt Domini conlraria volnntali. Simulque et in quibus merces hscc et prsemitim promiitiinlur,
haerelicos coarclabimus, nolentes velns Testamen- ut sint longaevi super terram, quam Dominus Deus
tum esse Dei boni, cujus filius Christus sit. Qua ra- suus dederil eis. A quo diversus ille exigere debebit
tione Aposlolus Chrisii, boni Dei filii, Scripiur.i interpres, ut doceat anie hoc mandatum, illa quae
Creatoris utatur, et obedientiam filiorum de veleri ab eo prolala sunt, scripta esse mandata. Quod si
Lese praesnmai. Qund Jesiiinonium de Exoilo sum- non potuerit appiobare, fruslra et in aliis prsecep-
|itum, ila ibi contexiiur : Honora pairem tuum et ma- lis banc repromissionem adjunclam esse memora-
trem luam , ul bene sit tibi, et sis longmvussttpcr ler- hit. Post hirc reiraciandum, pro honore patris et
rom, quatn Dominus Deus tuus dabit libi (Exod. xx, matris, non Judaicumelcarnale esse proinissuni, ut
12) : dequo niinc ultima verbasublraxii, quod man- longaevi sint filii super lerram, quam DomiuusDeus
daium in Decalogo quintutn est. Uude quaTemlum SIIIISdederit eis. Multos enim fuisse crcdcndum, qui
quare nunc dixerit, quod est mandalum primtim: et pareniibus obsequentes cilo mortui sint, et in pa-
cum primum mandaium sit : fVonerunt tibi dii alii rentes impii usque ad exlren^atn venerint seneciu-
tem. Re^piindeiinleiiim Judaei et similes Judseorum,
prmler me. Quamobrem nonnulli ita legunt, quod est D
mandatum primum in promissione : qnasi quatuor alia si viiae islius longituilo est in repromissis, et tliu in
corpnre permanere felicitas est, quid sibi vnlt illnd
mandata, quse ante dieta sunt, non habeant promis- in Psalmis : Heu
mihi, quia incotatus mcus prolon-
siones, et in hoc solo pnllicitalio feralnr adjuncia , gatus esi! habiiavi cum habilanlibus Cedar (Ps.
nt bene sil libi, el sis longmvussuper lerram quam Do-
cxix, 7). Et hoc Salomonis in Ecclesiasie : Lau-
minus Deus luus dabil tibi. Sed videntur mihi non davi ego a omnes morluos qui olim morttii sunt,
observasse subiilius, ct in secundo maudato repro- sttper viventes qui vivunt usque in prmsens :
missionem esse sociatam. Ait eniin : Non facies tibi 685 el iuelior est super hos duos, qui necdum nalus
idolum, nequeomnemsimilitudinein egrum qum in cce- cst, et non vidil omite opus malum quod factnm est
lo sursum, et qum in terra deorsum, et quce in aquis sub sole (Ecclcs. iv, 2, 5); cl post paululum : Si
a Voculam, omties, ipsemel
Hieronymus minime re, quntl in Vaiicano ejus versionis cxcmplari sit.
novit in Goinmentariis iu luiiic librutn, nhi se la- Fraudi aulem ftierit Aquila*versio, qni ciitii y.axo-
mcn Septuaginta iiiierpretum cniisiicuiiliiii niagis ?i?).o)?Hebrrum anicuUim rii, Gr;efe reddcrel eru»
coaptavit. Factum quoque videlur scribaruiu erro- rcfuderii, ul in Ale-
adeoque, o-Ovxov; Tefivvjx.oTc.f,
SS9 S. EUSEBH HlERONYMl _ 540
'genueril vir cenium **,et annos ptures vixerit, el mulii A tum, 666 pai"vuIosfilios atque iaclentes ad iracun-
fuerint dies aniwrum ejus, et ahiiha illius repleaiur diam provocare, aut certe jam adolescentibus el
bonis, eisepullufanon sit ei: dixi melius est snper maiurioris aetatis, ea imperare quae gravia sunt.
eum dbortivum, quia in vanitdte Vetiit, el ih tenebris Sicul igitur in filiis obsequium, et subjectionis mer-
nbmen ejus operietur : el quidem sdlcm non vidit ces esl demonstrala : ita parenlibus moderalum ju-
(Ibid.,6), et caetera. Si enim laudarilur super vivos betur imperium, iit non quasi servis, sed quasi filiis
morlui (et juxta qiiosdari)qui, anlequarh in corpora praeesse se noverinl. Nec hoc praecepti fine couten-
isfa descendant, aniiiias degcre iri ceclestibus afbi- ijis est; sed et illud adjunxil: Educate if/os,tn disci-
trahtur, melior esse dicifur duobus, qui necduri) plina el correpiioneDomini. Quam correplionem nos
natus esl, et omriis istavilaientaiib est; eiseciindo legimus, melius in Grtcco diciiur vou6E<ri«, qux ad-
Job : "Morsviri '[Al. viro\ requies (Jobwx, 15) : et tnonitionemmagisiel erudiiionem quam austerilalem
juxta eumdein ;et Jereniiarii, Maledicta est dies in sonat. Legant episcopi atque presbyleri, qui filios
qiia nascimur {Jerehi. xx, 44), qubmpdb nriric fe- suos ssecularibus liiteris erudiuiit, el faciunl co-
'prbmittilur horiofahfibus paircni et riialrem quod mcedias legere b, jet mimorum turpia scripta can-
lohgaevi sint super terraih, quam Dominus Deus lare, de Ecclesiasticis forsitan sumplibus erudilos:
suus dederit eis? Quaefeiida est efgo terra, quam B et quod in corbpnam pro peccato virgo vel vidua,
Dbminus teprbmiltit et tribuit his qui spirituaJeih yel totam snbslantiam snam effundens quilibet pau-
jEgyplum reliqueriht, et cum bmni patientia, riia- per obtulerat, hoc c kalendariam strenam, et Sa-
giia ei lerribilia vitae istius deserta transieriril, el turnalitiam sporlulam et Minervale miinus Gram-
viceriht regbs ihagiios, qrios percuiit Dominus : et maticus, el Oralor, aut in sumptus domesticos, aut
trarisierinl in judaearii quae lacte et nielle fluit, el in templi stipes, aut in sordida scorla converlit.
sub Jesu duce, Jerlcho corfuente, arque vastala Eli sacerdos ipse Sancius 1'uit, sed quia filios suos
Hai, quac interpretafur, dbruptum, Jerusalein vene- non erudivit in omni
disciplina et correptione, su-
f int, et sedificetiir eis templum sub Salomone rege
pinus cecidil, et morluus est (I Reg. n). Non enim
pacifico (i/bs. vi, 8), et possideanl terram, quaeman- pbieratad priora exlendi, sed reirorsum ruit, et
suefis est praeparata : Beali quippe mites : quoniam a insanabili lapsus in lergUm, ad Sodo-
opisihbioiio
ipsi possidebunt terram (Matth. v, 4), quse vere est mam chiri Lot iixore respexit. Et certe cofripuerai
terra viventium, Psalmista quoqne dicente : Credo
filios siibs, clicens : Quare facitis verba hmc qum ego
videre bona Domini in regione viventium(Ps. xxvf,
audio de vobis tnala ab omni popttlo? Nolile, filii
15). Hujus vitae longiludinem et sapientia habet in mei: qugniam non est bona.fdma, quam ego audio de
manu dextera, in siiiislra tenens divitias et glo- vobis
(i
^ (I Reg. n, 23, 24). De istiusmodi palribus et
riam. Isaias Iacry.ma.biliyoce causatur, dicens : Et filii
(VerS.4.) 'Eipatres hotiie dd iracundiam provocare' alienigenarum nati,suiit eis (Jsai. u). Quod si hoc
filitisveslios : Sed educdicillos in disciptina eicoti- Ephesiis laicis, el plerisque, ut in populosolet, vilse
'vcfsaiioneDomihi.Peccatuih filiofurii est non obedire hujus negotiis occupatis, praecepit, ut iilios suos
paTeritibus,etqUiapbterahipareniesan erudiant in omni disciplina, et admonitione Domini:
"pefvefsuin, adjunxif, in\Domino.Peccatum veroparen- quid de sacerdotibus testimandum est, de quorum
sandfino ?est Codice, Vaticaiii cxscriptor pfo o-uv i Saturrii et Miriefvsb. Tiberius imperafor prohibuit
Touf, quas yoces -'niliil esse arbiiratus est, fecerit edicto slrenarum commereium, ne ullra kalendas
0-vp.rtayToi.;,indeqiie deriyatajinterprelatioiies Lati- Januarias exercerentur. Vide Sueton. in Tiberio.
iise, dnihes. CscterUm hec Hebrieus, nec Vulgaius> MART. . -. ,.
ihierpreshalvent. Noturi), kalendarium strenain illud esse muniis,
-4a Sunplet Victorius, filios: quod boni oininis gratia iniiio dabaiur anni. Sue-
1 Aliter legit olim Ab.Blardusin Tbeologiae Chri- tonius in Caio,-cap.i42 : Edixit strenas inetmte anno
stiana) libris, el amorum lurpia scripta, etc, pro et[ se'recept.iii'ttm, stetitque inveslibulo mdium kalendis
mihiorum, etc. Jaiiuarii, ad caplandas stipes. Hi-jusiiiotli et Saiur-
,:' « Ilunc lociim non satis intelligenies Erasmus ell nalilia erat sportula, quae lamen ad Decembrcm
Marianus diverse depravant; Erasmus addendo prae- iriensem pertinebat: Minervale autem proprie illud
positioneni in ainte kaleitdqriumstrenam, et Maria- eratiiiiiniis, qurid niagistiis discipuli persolvebanl.
nns mnlando, ant in iempli stipes: legil eriirh. dul: T\ r, Pro eo quod mox seqiiitur, a«I in <<?mp/i stipes, et
in sumptiis domesticos, tethpli slipes. Mss. codices; Marlianaeusde idolorum lemplis explicat, Victorius
relineni puram lectionem quain nos edidimiis, cu- raltis de templis diCi ChrisJianorum, voculis, attt
jus bic esi sensus : Legant isiaepiscopi et jiresby- in, suhlaiis, coinmodius sane, si mss. snffr.igaren-
teri qui ifiiibssuiis ile ecclesiasiicis suinplibus for- tur, locum restituit, nt sensus essei, pre*.hyteris
sitan eiudiios irSdiiiit gfamrnaiicis genlilibus, let templi sfipes dave grammaiieis eilmicis, qui aul in
vjdeanl ne quod virgo vidua, vel: panper obljilj.t, sumptus doniesiicos; ant in sordida scofta conver-
jjoc granimaticus et orat")' accipiens pro kalendaria terent.
Sireria, et Saturnaiitia sponula, etc, converiat ini <JIn epist. 147 ad Sahinianum, ubi hanc voco.m
Sunipliis domesticos aul in lieoinin suorum lemplii nosprirtium restiluiiiius : fleii dum nimivm esl lenis
stipes, et denique in sordida scorta. Kalendnriai in fiiios, offendil Deum; tanlumque abesl, ul ie valeal
porro sirena, aui Saturnalitia sponiila, sicut el Mi- episcopi iiii justitiq liberare, ttt limendutnsit, ne pro-
nervale munus, aniiquiius miinera erant daia prae- pterte de soliosuo corrucns, ij-nwBotbvv>,percatwsana-
ceptoribus, in kalendis Januarii, et in feslis diebus5 biti. Vide quai uos"ibi annoiaviiiius.
§41 COMMENTARIORUM IN EPISTOLAM AB EPHESIOS LIB. III. CAP. VI. &'&
ordine ad Timolheum scribit, dicens : 667 FMos A spiritus diversa noh Imperet. Hbc est ehiih qubtl
habenlem in obsequio, cum omni lionestate (1 Tim. ait: Non ad oculum servientes, ut homiriibus placen-
III, i). Et idipsum ad Titum inculcat et repetit: les, sed ul servi Christi, facienies voluntatem Dei.
Filios habenlem fideles : non \n accusalione luxurim, Sed et ipsam Odelilalem non coaciam serVus ha-
aiit non subditos (Tit. i, 6, 7) : el quasi vilia filio- beat, sed spontaneam et ex animo : sic serviens
rum parenlibus iraputentur, conjunclionem causa- domino suo sicut Chrisio, a quo recepturiis est fi-
lem inlerserens, ail ; Oportet enim episcopum sine delis praemium servilutis, non minus quam si liber
crimine esse, tamquam Dei dispensalorem (I Tim. m). volunlate servisset. Simul et hoc notandum, quod
Non est ergo sine crimine episcopus, cujus filius obedienliae filiorum atque ServorUm diversa sub-
iion fueril subdilus, et in accusalione luxuriae. junxerit. Ad filios enim dicit : Obedite parentibus
(Vers. 5, seqq.) Servi, obedile dominis camalibus, vestris in Domino : ad servos' vero, Obedile ddminis
cum timore et tremore, et simplicitale cordis vestri, carnulibus cum timore el tremore. iJt sicut iriier ser-
sicut Christo : non ad oculum servienles, quasi omni- vum et uxorem habet nielus diversiialeni ': ita et
bus placentes : sed ut servi Christi, facienles volunta' inter filios et servos obedieriiia'discreparet. 'Et pul-
lctn Dei ex anitno : cum fidelitale servientes sicul chre imperans servis ut obediant dbminis, adjecit,
Doniino, et non hominibus: scientes quod unusquisque B quasi Christo : et iierum, «J servi Chrisii, facienih
qued fecerit boni, hoc recipiel a Domino, sive servus, . voluntatem Dei: ut scilicCtrion audiat sefVus carria-
sive liber. Propheta loquente ad Jerusalem : Qtiatis lem dominum, si conlrafia Deo prsecepiis voliierit
lu limuisti ab homine morlali, et a fitio hominis (Jsai. imperare. Quomodo autem ad Corinihios secuhdum
Li)? et Pelro in Epislola sua : Timorem eorum ne lempus rescripserat (I Cor. vu), ne per occasibriem
limeatis : sed Dominutn Jesum Chrislum sanclificale fidei in Chrisium inler mariios, el uxores divortia
in cordibus vestris (1 Petr. m, 14, 13) : et Salvatore fierent, si e duobus unus credere voluisset: ila ad
eadem concinenle : Noliie limere eos qui possunl Epliesios et ad Colossenses, quia plurimi inter ini-
occidere corpus, et plus non habent quod vobis fa- tia fidei pulabanl Gentiles dominos conlemnendos,
cianl : sed timete eum qui polest el animam el cor- nunc coiidiiionum moderate praecepta consiituit:
pus occidere in geheitnam (Matth. x, 28) : Salomone ut et servitia non videatuf contra domirios conci-
quoque paria lestaute . Fili, honora Dominum, et tare : et rursum nequaquam dominos doceat au-
confortaberis: prmter illum aulem ne limeas alium diendos, si viiiosa et nefanda prsecipiant.
(Prov. VII): videtur Apostolus diversa pwcipere (Vers. 9.) Et domini, eadem [acite ad illos, remit-
ut servi cum timore et tremore obediant doiuinis lenles mittas : scienles quia el ipsorum, el vester Do-
carnalibus, et uxor [Al. uxori] ut tiineal virum. At-,'"-<miiius est in cmlis, et personarum non est acceptio
que qui simpiicius respondebit, hsec dicet : non apud eum. Quaenam sunt bsec qiiae ssefvis sh-
perfectis servis et eis qtii sapientiae secrela cogno- perips imperavit, ut diceret dominis eadem >fa-
verinl ha?c praecepla constituli, sed bis qtii princi- cienda quaeservis? Pulo iila quae dixeral, in sim-
pia habebant fidei, et docirinis humilioribus indi- plicitate cordis, et, facientes voluntalem Dei : et,
gebani. Aiius ver.> asscrat cum qui non habeal ex animo : et, cum fideliiate sive beiievolenlia in
spiritum servitutis ileruni in tiniore, nequaquam sffvos,, quia sSvot« utrumque sonare potest.
huic subjaeere sententiae, ul cum titnore el tremore 669 Unusquisqne enim quod fecerit boni, hoc re-
obediat dominis carnalibus, hoc idem el de uxore cipiet a Domino, sive famulus servierit, sicut di-
diciurus, quae jubelur ut tinieat virum. Pori'0 ter- ctum est, sive liber dominalus fuerit, ut oportet :
tius in hoc qnoque loco, sicut in muliere, timorem ut non sit lerriidlis, non promptus ad * verhera -:
pro reverenlia diclum putabit : sed arctabitur ex stiens quia et ipse habeat Dominum in coelis, apud
eo quod addiius est liniori tremor. Potest enim quem . non est acceptio personarum, et qui solus
uxori reverentia convenire, ut reverens timeal vi- lantum judicet voluntaies, et juxla eas deteriori
rum. Ubi autem tremor est, melus non sonabit praeferai meliorem, cligens facta, non liomines.
revereniiam, sed limorem. Necessario itaque in D (Vers. 10.) De cmtero coufortamini in Domino,:et_
seryis additum esi, ut post timorem Domini ha- inpolenlia virtuiis ejus. Scio in Grseco pro virtute,
beaot et lreinoreni, et ad disihiclionem Domini fcrtimdinem positam,, id es.t, hx^ '• fluia virlus
spiritualis, nunc carnalis668 dominus appellaiur : apud eos apsTijappellaliir. Sed hsec apud nos con-
ila ut servo qniciimque crediderit in Deum, el nec- suetudo est Scripiurarum, ul indifferenter.jtrxuv et
dum ad scienliae summam pervenerit, non indecens apernv, virlulem nominent : maxime quia fortiiudo
sit tlomino servire carnali cum timore et tremore, corporis virttis animi exisiimalur. Quamquam et
in simplicitate cordis sui, etsicei servire fideliter apud philosophos inier quaiuor virtutes fortitudo
ut Christo. Non ad oeulum serviens, ut hi faciunt sii posita ; quam ulique animi, et non corporis esse
qui hominibus placere desiderant, sed ut necessita- manifeslum est. Quod igiiur ait: Conforlamini in
tem in voltiniaiem vertat, et faciat de serviinle Donitno, el in polentia virtutis ejus, lolum sentilur in
mercedem : maxime cum doininus carnis a Domino Chrislo, ut in omnibus virluiibus quae super eo in-

a Viliose penes Martiauajum, promplus ad vetba.

5J3 S. EUSEBII HIERONYMI 544
lelligunlur, qui crediderint conforleniur. Et pru- }Axime oppngnare urbium Joca quae parum monila
deiiier post specialia mandala, quid viris et uxori- stint, ut cum per illa irruperint, facile munita ca-
bus, paiiibus cl filiis, domi.njs et.servis observan- piantur ; ila el diabolus per ea quae palere'videi,
duiii sit, nuncgeneialiter omnibus in comiuune prse- aut certe non fifmilef clausa, quasrit irrumpere, et
cipii, ul in Donino et in ejus poicntia confoi-iati, ad ipsam arcem cordis et animse pervcnire. Et quid
pracpnrent se adversum diabolum, de quo in conse- me necesse est dc pluribus ejus insidiis dicere, cum
qiicnlibus scribit. ex his et cseierai versuliarum ejus species cogno-
(Vers. i l.) Induile omnia arina Dei, ut possi- scantur ? Diabolus autem, nomen Grsccum cst, quod
lis slare conlra vefsutias diaboli. Ex; his quae in- inierpreialur1* crttntnotor. Juxtallebraci verosermo-
fra legjmtis, el his qnsc in, Scjipluris oninibus nis proprielatem, quia et tribus Zabulon
quamdam
de Doiiiino Salvatore dicutiiur, maiiife-lissirne similitudinem hujus vocabuli habei, id
ZKTK/JUWV,
comprobatur, omnia arma Dei quibus nunc in- est, deorsuin fiuens dici pntest, quod scilicel paula-
dui jubemur [Al. jubetur J , intelligi Salvato- lim de virtute ad vitiuin iluxerit, et de ccelestibus ad
rem ; ul iiniim alque idem sjt djxisse, Iinluile vos terrena corrueritJ
omnia arnia Dei; quasi dixeril, Induiie Dominum Quoniam ngn est nobis coiluctatio adversus 671
Jesum Christum. Si enim ciiigiilum veriias esi, et ]rj sanguihem et carnem;sed adversus principitus, adocr-
lorica justitia est: S-ilvator autem el veriias, et ju- sus potestates, adversus mundi reclores tenebrarum
stiiia npminatur, nulli dobiniii quin ipse cl cingu- harum , adoersus spiriiualia neqttilim in ccelesti-
luin sii el lorica. ltaque juxia haec, ipse erit et bus. Non pufo Paulum scribentem ad Corinlhios di-
praeparatio Evangelii pacis, et sculum fidei, et ga- cere poluisse : Non est vobis colluclatio adversus
lea salutaris, et gladjus spiriius, qiiod est verbum carnem et sanguinem, quibus ait : Tenlatio vos non
Dei, et vivens sermo et efficax, et acuius super om- opprehendat nisi humana, Fidelis auletn Deus, qui
nem gladinm ex uiraque parte aculum. Quaeauicm nott permittel [Al. permitlit] vos ientari supra id quod
alia anna Dei possumus exisiimare, quibus induCn- polesiis (1 Cor. x, 15). Exivtimo quippe adversas
dus est qui babct adversum diaholi diuiicare versu- carneni et sanguiiicm esse certamina, qusc ibi len-
lias excepta v.in-ii.e,quae Chrisius est. 670 a "I1IIC laliones appellanlur liumaiiac, qiiaudo caro concu-
enim qui juxia otiinia quae super co inielliguniur, liisciiadversusspiriium.et provocat nos facereopera
fuerit inilnius potens erit contra universas insidias sua, fornicalionem, immunditiam, luxnriam, idolola-
diaboli repugnare, et sccundiim id quitlem quod ve- triam, iiiimiciiias, contentiones, aemtilaiiiines. iras,
rjtate praerinctus est, non facile ad falsitatis do- rixas, dissensiones, haereses, insidias, ebrieialcs,
ginala deducetur. Juxta hoc vero quod loricam in- C ( comessationes (GaiaJ.v),et reliqua his similia. Porro
duius est jusliliae, iriiquilatis jacnlis non pnierit nonesl hnmanateriiiilio, necndvcrsuscarnem et snn-
perforari. Nec non ctim calciatus fuerit calciamen- guinem pngna, quandoaut ipseSatanas transfigura-
tis pulcherrimis in pr.Tparaiione Evangelii pacis, tiis in Angelum Jucis, persiiadere nititur, nt eum
quasi is qui praeparavil in fine opera siia, et idcirco Angelum lucis arbiiremiir, aiit aliquid horum simile
pacis homo factus est, ncc bellicum aliquid, et lu- facil, in omni virlute, signis et porlentis mendaci-
mUlinosum agit, nec ciim his qui iniprseparati sunt, biis, in omni deeeptione iniquiiaiis. Nam cum ali-
condcmnabitur. Iiifidelitas qubqtie, qUaeinimica est quem illaquearit inimicus ul recipiat se, el loqua-
fidei•, ubi scutum est fidei , nihil valehit. Caput tur in eo, hmc ditilDotninus, non quasi caro et san-
etiam et priiicipale cordis, et anitiiaein quo seusus guis eum decipit, aut quasi liumana lcnlalio, sed
omnes locali sunl, salutis galea circumdalum non quasi principaius et potestas, rector tenebrarum et
non de-
quassabiiur. Ad exiremum quasi virbellator et for- nequilia spiritualis (Ephes. iv).Qnamobrem
el si spirilus potestatem
fiSjOinnes seclas conirarias veriiali concidel, inter- mus locum diabolo, sed
habentis ascenderit super nos, juxia quod scriptum
ficie!,juguhbil,gladiums['iritiis, id esi,yerbnmDei,
manu lenens. Yolens ergo apostolus multimodadia- est, locum non deirius ei. Dicat quispiam hoc quod
toli ingeuia ostendere, quibus nos capere nitatur D ait : Non eslnobis colluctatio adversus sanguinemet
et
[Al. riiliturj, per ea loca in quibus non oiniii custo- carnem, sed adversum principaius polestates (Eccl.
dia servemus cor nostrum, ^sToSiia?ejus, id est, x, 4), et caelera quaeseqnunlur, ideo dici, uldocea-
adinveiitiones vel versutias nominavil. Si enim ab- mur, neea quidem quae nobis ministrari vilia pnta-
stinueriiiiiis nos a corporum voluptale, parum cau- mus ex carne, carnis esse vel sanguinis, sed a qut-
tos in avaritia capit. Quod si etavaritiam cum vo- busdam siiirilualibus nequitiis suggeri. Sunt enim
lupiate Contcmniuius, per luxuriam irrepit, et facit quidam daeiriones amoribus et amatoriis canticis
nobis ventrem esse deum, et per hanc etiam illa servientes, ut Propbeta quoque commemorat diccns:
quae foriia esse viflebaniur, expiignat. Et quomodo Spiritu fornicalionis672 seducti sunl (Ose. iv, 22).
soienl sapientcs exercimum principes, ca vel ma- Nam et barbara qiisedam iioniina eorum esse dicun-

* Ilefimi corrnpte apml Mariianxum, Hic eiinn, noiL b. Diximus ct alilii, juxia jEoIicam jimnuntia-
pro, Huncenim, id esl, Ctiriuum. lioneui Zabulum a Veteribus dici pro Diabt-lo.
h Vide quae hoc de nomine observamus col. 629,
$45 COMMENTARIORUM IN EPISTOLAM AD EPflESIOS LlB. 1H. CAP. VI. Ui
lur, ul snepe confessi sunt hi qnos verc vu'gus ma- A 673 causa, David adversum Goliam , el filiorum
leficos vocai, el incanlaliones, ct prcces, et colores Jsrael conlra alienigcnas, el ca;leras gcntes, scripla
varii, et divcrsa vcl melaliorum genera, vel cibo- sunt in Lege, et Jesu, el libro Jiidieuin , et Regno-
rum, ad quae invorati assistcre daemones, el infeli- rum, ct Pariilipomenon , allius intellexisse Aposto-
ces animas capere memorantur. Alii vero iracun- lum (I Reg. xvn) ; et spirituale bellum sensissede'
dias, et furores, et bella commiitere : alii prseesse carneo, quo piiguanics vicli sint, sive superarinl, ef
inimiciliis, et iuier homines odia conciiare. Quia sairapas quidem uniuscujusqu s loci , supcrnarum
vult crjjo, aiunt, Apostolus uos docere : non ex ua- fuisse indicia [Al. judiciajpoleslaium : rcges auiem
lura corporis, et de maleria camis ct sanguinis, geotiiim singularum , imagincs eorum qui nunc re-
lisecvitiorum genera procreari, sed insiiuciu dsemo- ctores mundi, tenebrarnmque dicuiiinr : malos vcro
num; proplerea ait : Non esl nobis colluclatio ad- lioinines spiriiuales nequilias in ccelesiibns demon-
versus sanguinem el carnem, sed adversus principatus strasse. Etvidetur nobis Apostoius aliis verbis hsec
el poteslaies, et reliqua. ldeo auteni nunc corum qui dicere : 0 Epbesii, quaede prseliis Israelis adversum
magicis iofelices artibus serviunt, et farere ista nationes legilis, videutur qnidem camem sonare vel '
peihihentur, iu medium excmpla protiiliinus, sanguinem, verbi gratia, jEgyptiorum, ldumwbrum,
ut retundamus eorum opinionem, qui putant B Aminonilaruni, Moabilarum, etgeniiunicscieraruro:
omnia vilia esse carnis et sanguiuis, et nullaiii sed si vere vultis scire, cognoscite quia illa universa
habere dsemones potestaiem, ut nos iucilenl ad figuraliter coniingebanl illis (I Cor. x). Scripia sunt
peccatiim. Talem luciationem * et Jacob |iuia- autem propter nos, in quos fines saeculorum decur-
mus fuisse, quod scilicel non adversnm carnem et reruni, ul iutelligamus exillis, non esse nobis pu-
saiigniiiem contenderil (Genes. xxxi), qoanrio re- gnam adversum earnein el sauguinem, scd adversus
niausit iolus, et lnctabaiur cuin eo Iiomo, adjuvaus spiriluales quasdamclinvisibilespoteslalcs.advefeus
eiim, et corroborans adversum alium, sudore nimio reclores earum lenebrarum , quse hnic uniudo incu-
dimicanlem. Et simul vide , ne forte ridiculi sint bant, et errorem liominibus incredulilalisoffendunl,
qui arbilranlur in ritum luclaiilium , tota Jacob no- ct advcrsum spiritualia nequiiisc, quse habiiant in
cte luctaium. Quid enini grande, si, ut il!i aiunt, coeleslibus: non quo daemones in ccelcstibus com-
luctansautsuperarit, am vicius sit? Sed juxia ra- morentur, sed quo supra uos aer, hoc nomen acce-
lion diilein et convenientem patriarchae luctam , la- perii. Umle et aves quaevolilant per aerem, volncres
lem illi ciilluclalionem fuisse credendum esi, qualeni coeliessedicnnlur. Nainet in alio locode daemonibus
liihabenlqui possent dicere: Nonest nobis colluctatio quod in aere isto vagenlur, Apostolus ait : ln quibus
adversuscarnemet sanguinem. Non ueces :e est totum C ambnlastis aliquandg jttxla stvculummundi istius, se-
liuncliieiilliiisexciileiesacraineiiliiiii,cuininsiioloco, cundttm 674 pTincipempoleslalis aeris spiriius, qui
si vixero, plenius disserendum sit. Qiiieriuius autem nttnc operutur in filiosdiffidenlim (Ephes. u, 2). Hax
(ConsuleQumstionesHebraicasin Genesim)ubi in veleri atitem omnium b doclorum opinio esi, quod aer isie
Testamento Paulus haec legerit, autqna atictorilate qui coeltiiu et lerram medius dividens, inane appel-
quae minime scripta sunt, puhlicarit. Et coiijiciwms laiur, pleuus sil conliariis fortiludinihus. Post hsec
ex his qusede praeliis el singulari cerlamine, verbi retractanduin, a quo principatus, et potestates, et

a Cave ne ex hoc lnco asseras cum imperito clarins aperil : Princeps quippe aeris el spirilus po-
Scriplore nupero Hieronymuni sensisse Jacoh lu- tcslalis, qui in aere islo esl, diabolus inteltigilur : qui
claium fuisse cum daeinone, et vide Quacsliones nunc operaltir in filiis diffidenlim.In his enim, qui
Hebraicas in Genesim, ubi de luctatione illa plenius Dotnino credunt, non polesl oncrari. f)e quo ei iulfa
disseru.t saiictus Doclor. MART.—Anctorest Proco- ail: Nonest nobis pugna adversttscarnem et saugui-
pius ad huuc Genesis Iociim, persuasum baliuis-e nem ; sed advcrsus priucipaius ci polesta'es. adversus
Veieres nonnullos, dsemonem exsiitisse, qui sub reciores leitebrarum islnrum , advcrsus spiritualia ne-
Esau figura ac spoliis cutn Jacobo luctatiis esi. nj. quitim in ccelcslibus.Non quo diubvlus el suielliles
Qtiam senlenliani cum PX llieronymo pmhari bie; ejtts, qui per mundttmistum vagantcspeccala Iwmini-
loci nuperus tiescio ipiis Sciipior exisiiinant, ini- bus iiisiimnnl, in cmlovcrsari queanl : de quo vb sua
periiiae accusaiur a Manian.-ro, ab eoqne plus satisi meitta corruerunt : sed cwlutn dicilur aer isie, qui su-
vapu'at. Et lamen si modo Hicionyini <'xpendendai pra nos est, ju.rta iilud Sa'vatoris eloqnium: Conside-
mens est, ilium alium sudore nnnio dimicanlem,, rate votalitia cmli, ct cmtcra. Quamvis auiem da>nio-
loius conlexius quasi dseinoiiem re|ira*sentat, <|uem ) nes aliqui, cx iuferno ad lenlamlos hmnincs pgrcssi,
conlra hotno adjuvans eum el corroborans, Angelus5 verseiuur in ai-re ( qni icnebrosiis et caligine pleuus
ex toto oraiionis sensu imelligiiur, qui tulerii. Ja- :iil hoc ipsum illis dcbeiur), habcni tamcn secum,
cobo laboranti suppetias. Qtiin eiiam si ex alioruml quocumqne perrexerint, iulCrni pcenas : quippe cum
sententiis pulanda res sit, proxime ad eain exposi- inferuus ob sua demeriia proprius eoriim locus , et
tionem plerique accedunt : el cum primis Rabbini,, carcer sit : Sicul et bonis angelis nou diiniiiiiitur
qiii angelum ipsiusmet Esau ciini Jacobo liictatuinii gloria, propicrea qnod iu miiiisieriuiu etauxiliuni e
fuisse dieuiit : et Origeues, qui lib. 111mpi b.px,wT>v ccelo atl nos miliaiilur : siquidem scriptum esi : An-
cum angelo qnitlcm Jacobiim luciatum pulai, queiut geli eorum semper videnl faciem Patris mei, qui in
lamen non adversarium expertus sii; sed econlra- cmlis est. Hoc aulem eveniet usqne ad diem judicii.
rio adjiitorem habuerit comra dsemonem, a quoo Post illtid enim trmpus lam bnni angcli onmes in
petebaiur. Huic pressius scnteuliae inliacretS. Pater. ccelo, quam ciincti mali in inferno in perpetuum
b Victorius ait, vagari daemones per hunc aerem,i, erunl. Et hoc inoilo exponendiis est divus Hierony-
ad teniaiidoshominesjsupra quoquecap, jihis verbiss nius,qiiaiJdoalibisubjudiciidiem,daenioi)esexaerQ
 '
Sf* S. EUSEBII HIERONTMI 54?
reclores tenebrarum mundi, et spiritualia neqiiilisc A veteri, nec in nbvo Testamento, y.oe-poxpinopa;,id
iii ccelestibus, ul hoc sinl, acceperintpoleslatem.' Et est mundi reclores, umquam legerinms : qnod nomen
qtiidein dicat alius, appslaiam diabolum sntcllilibus idcirco Paulus aposiolus finxit: quia necesse habe-
suisdiyersa pfficia commisisse, et nonessc liarum bal ad Ephesiosidispuians, rebus novis et invisibi-
distribuiionuiii auclorem Peum. Cui potesl illud di- libus nova nomina coaptare. Adhuc propier hoc
ligens lector ppppnere, el qnomodo scriplum esl: tpiod ait «i cmleslibvs, quia videiur ambiguum, di-
Npn esl enim potestas, nisi a Deo ( Rom. xm, i )? cendum, subaudiri posse illud ad omnia, ut sil sen-
Qnod si de honiinibus dicilur, quanlo magis de bis sus : Non est nobis colluclatio adversus poteslates
qui sunt subtilioris meliorisqiie nalurse ? Nec statim in ccelestibus, et reclorcs lenebrarum istarum in
qui boe sential, blaspheniia3 cuin criirie.nincurrere : jcoelestibus, el spiriiualia neqnitiae in ccelestibus; et
quiaunusquisque jtixta snam voluntaiem diversanii- a noii tantum, adversttm spiriiualia nequiiim in cmle-
nisleria sprtilus, sjt. Quomodo en.im iii urbibus eos stibus, Maxime si ihlelligimus (uljam "supra exposi-
qui aliquid commisere flagriii.., yldemus vel: bestias jium est) quomodo ccelesiia nominenlur propler vo-
alere, vel secare marmora, yel lirandare spurcitias lucrcs cceli, e't quod iii usu dicitur, pluviam venire
cioacafum., yel pfaeesse gladialoribus, el fundendo de cnelo : non qiio pluyia e cielo veniat. Pbilosophi
rborum sanguini destinari : iia et daejnones ex pro- B tiiiippe aiunt, non amplins, quain duobus millibus
prii arbitrii libertate, insidiarum, fraudum, scele- passuum a terfa distare nubes, ex quibus fundanlur
fum, atque perjurii, et reliquam yitiorum prnviii- pluvise, et imberlirroret. Juxta quem sensum cata-
ciam esse sortitps, ul-sint reclores.tenebrarum, quia ractae quoque cosli in diluvio apertae esse feruntur.
esse lucis principes nQl.uer.unt. Hi ergo rectores Yerumtamen quanto quis pejor fueril, lanto vicinior
mnndi atque lenebrarum, cum advefsum aliquem ferit terrae locis, let pinguiori stibstanliae. Siqnidem
coliuclantes supplantaverint eum, fecerintque cor- et lerra, et circumdatus nobis 676 aer habent pin-
ruere, sialim illum suo mundo. et suis teuebiis qui- guedinem snani :Aiunt quidam ct animas corporibus
bus principantuf, annectunt, Ob quam causam fortius liheralas, si atlbnuaiaR fuerint in pfaesenti vita, et
laboranduni, ul qui seniel audivimus : Ego etegi vgs lima, ul ila dicam, «o-ziSo-sw? atquevirlutum, in sub-
de islp. mundg : jamngnesti? 675 &e ,5(0 niundo : (ile cof pus allrilai, non habilaiuras in pinguioribus
si enint esseiis, demundp, mundus quod suum essel, locis : sedDeo, qui incorporeus esj, vicinas fore. Si
atnqrel (J.oan. xy, 19), non redeannis ad mundmii, vero tales fuerinl; de quibus dici possil; Filii homi-
nec subjiciamur ei : sed crtfciligatur nobjs mundus, hum,usquequo gravi, sive pingui corde (Ps.iv, 3),
efrios ei,,utrector lucis, Jesus proprio mundo nos secundum craSsiluditiis suae pondus ad infima de-
copuiet, et sub Pafris esse faciat ditione, erutos de C tiahi, et pihguedine pra*gravari. Post hoc ei illud
spirilualisiiequitiae potestale,el decceloeorum quod pariier dissefenduii), an hac lerra et aere aliquis
traiisilui-um est, ncc Dei sedes appellari polesi. Im- pinguior locus sit, qui a plerisque appellatur Infer-
piiim qulppe est,ut spiritualia nequitiaa iu ccelestibus, nus, in quO lii' qui dicuiitur inferi, commorentur.
eum coeium tenere credantur, de quo loquilur Deus: Quinam vero istijsiht, et quam vel cognationem, vel
Cpihtmmihi ihrqnus esl (Isai, JLXVI, 1). Itaque qni in- diversitaierii habeant,ad eos quispiritualia oequiiiae
lelligit quaiita/iirislo mujidp, nobis et praeseiitibtis, in cosleslibus appiellantur, non est praesentis temporis
et absentibus fiani : dum ea videre non possumus, disputare. Reliquum est, uiquid inier colluctationem
sive propter corpus huipililaiis nostrae lioc fragile carnis et sanguinis, etinlcr reciores tenebrarum is-
atque ter!',enum,quo anima involvltur,sive quia ear- tarum, etspirilualia neqniliaeiii cceleslibiissitjn duo-
nalibus oculis subtilibf natiifa noii paiidifur : hicvi- busapud Apostoliiui niaiiifestiusdlscamusagmiiiibus.
debii quae sint lenebrae qiiae ab ApostOlonuuc dican- Quando cnim vult bumajias leniaiiones, bocest, col-
tu.f : quod scijicet arit lota vita ista terrena, tenebrse luctationein carnis elsariguinis indicare, despiciens
nUnciipenlur (liix quippe lucet ih letiebris, el lenc- eas aique coiileinriens loqoilur : Quis nos separabit a
bfae: eaiii npn comprelienderunt ( Joan. i, S), atit chariiaie Dei: trtpulalio, an angustia, an perseculio,
aniiiiae iumen ef sensus, lerrenum corpus, et corpus an fames et nudilks, el periculum, et gladius ? Jvx'a
moftis, et humilitatis obumbrel, operiatet obcaeCet. qUodscriptum est (Ps. XLIII,22): Propler le motiifi-
Sciariius aiilein quod, exceplo praesenli loco, nec in camuftgladie,repulati sumus ut gves oecisioni». Sed

in ihferhuni (ad perpeluani scilicer riiansipnem) de-
trudendbs assiifil: siciit yerissiiiie, doctissiniequei
hoc ipsuin iii Aiigustinb inierpfetatur catholicse ve-
ritatis asseflor, eiortlibdoxa; fidei acerriinus pro-
pugiiatof lliyus Thpiiias in prjma parle Summa; q,
6i, aft: 4, et alil)i rijultis in locis : praeier quqd re-
ceptuni penes tlp blbgiis est, iisque"ail iljuiii diem,
pbejiamvluain acciilbiiiilem vocanl, ob inala, qiiae
quolidic opeiraiifuf, tlaeriioiiibusaugeri : ui satisiioc
ipsum bojisiafe potest ex eodem D. Thoma, sup.cr
quarium librum Senteiiliarum dist. fcOet aliis in
locis; fluiic auiem prajcipuuriirExclesise dociorem,
Pii V pontificis opt. max. mandato, illustfiss. card.
Vincentius Jusiinjanus, divi Doriiinici ordinis pri-
mas, et eiudilissiiiius simul, ac numquam satis lau-
datus F. Tliomas! Marriqucs, sacri Palatii magister
(qui in resiiiuenitlo Hierouyino prinius me iinpulit,
ei saepe operis pbndere fiitiscentem sublevavit, ani-
maviique), onjhi !ex parte emendatissimum, integre
Roinae impressniii , riiagna catliolicorum omuium
uiiliiate, nuper Christi Ecclesise reddiderunt.
." Quae subsequuntiir verba : Ei non tantum, ad-
versum spiritualia nequitim in codestibus', in Vict.
ediiione desuiit. i
S49 COMMENTARIORUM IN EPISTOLAM AD EPHESIOS LIB. III. CAP. VI. S50
in his omnibus superamus, propler eum qui dilexil nos t',\ trom pedes meos (Psal. xxxix, 5). Tertia quoqiie a
(Rotn. vin, 53, 56). Quaudo vero docere nos vu!i dc quibusdaiu inierpretatio subinduciiur, dicenlibus :
adversariis polestaiibus, el rectoribus tenebrarum, non omne adversum diabolum prailium morte liniri;
et spirilualibus nequiiitc iu ccelesiibus, ab alio quasi sed cum de isto saeculoexieriinus, tunc nobis fonius
capite sumit exordium , et dicit : Certus sum enim, et apertius, prsesenlibus contra praesentes futiirum
quia nequemors, neqtte vila, neque angeli, neque prin- esse certamen : et sic illudijuod paulo aiite posui-
cipatus, neque prmsentia, neque fuluru, neque forti- mus, exponent, neque praesentia, 678 neque fu-
tudo, neque alliiudo , neque profundum , neque alia lura : ul futura hsec dicant esse, quae post viiain
qumlibel creatura poleril nos separare a charilale Dei, istam sint inetinda certamina. Necnon el illud : Quq-
qum esl in ChristoJesu Dominonosiro. Prclixius for- propter conlendimus, sivein prmsenli, sive in futurg,
sitan quam lector voluerit, de boc capituio disputa- placere illi (II Cor. v, 9), ut praesens lempus, hanc
lutn sil: scd , quaeso, det veniam difficultati ipsius vitam, futurum,posimoriemsignificari puient. H.oc
loci el persouse Ephesioruin, qui posl arles magicas quoijue quod nunc diciiur : Et omnia operaii, slare,
scire debuerant, a quibus fuissent aliquando de- ad eumdem sensum referent : quasi non possit ali-
cepti. quis omnia in praesenti vita operari, sed ex parte quid
(Vers. 13.) Ideosumile omniaarma Dei, utpossitis ]B faciat : sicutex parte videat, etex parle prophetet:
resislere in die malo : et universa operati, slare. Diem et lunc perlecte stare valeat, cum uniyefsa fuerit
malam , aut praesens tempus ostendit, de quo operatus. Alius verosimplicius hsec exponit dicens,
supra dixeral : Redimenies tempus, quia dies mali Ephesios ad futuras tentationes, et persecutiones
677 sunt> propter angusliam et vitae hujus labo- quaseis Pnulus apostolus post hanc epistoiam prp-
res, quia non absque sudore et certamine perveni- phetico videbat spiritu provenire, cohortari et mo-
mus ad palmam: aut cerle consuminalionis atque iicri, ut omnia faciant, per qusepossinl in fide stafe
judicii, quando diabolus, inimicus elvindex, in sua Evangelii, nec in persecuiione corruere. Diem autem
nos cupiet parle retinere, de qua iiberabitur, qui in- malam, proprie de quadragesimo oclavopsalmo ar-
telligit super egenum et pauperem : In die enim mala bitramur esse nunc sumplam.
liberabileum Dominus (Ps. XL, 1). HaeCest dies, de (Vers. H.) State ergo succincli lutnbos veslros in
qua et in alio loco scriplum est: Ecce venil, dies veritate, Quod juxia membra carnis et corporis, oin-
irm Domini (Isai. xm, 9); et alibi : Dies enim Do- nia membra animaein Scripturis voceniur, nulli du-
miniinsavabitis veniel, furoriselirm (Isai. xxu, 6); el bium est, de quibtis unum putoesse nunc inembrum,
rursum : Vmdesiderantibus diem Domini: Ul quid lumbos, quos ut accingamus veritate, pfa*cipitnr.
vobis dies Domini ? el hmc est lenebrm, et non lux. C ( Scriptum estquoque in Evangelio v.ata Aovv.av.Sint
Quemadijiodiiwst fugiat homoa facie leonis, el incur- lumbi vestri prmcincii, et lucernm ardenles in manibus
rat in ursutn : et iniroeal in domum suam, et reclinet veslris (JAIC.XII, 55). Quia igitur lnmbi in genera-
manus suas super parietem : el mordeat eutn coluber. tione semper accipiunluretsemine, secundum illud:
Nonne tenebrmdies Domini, non lux: et caligo non De fructu lumbi lui ponam super ihronuni tuum (Ps.
habens splendorem (Amos v, 18)? Quomodo enim non cxxxi, 11). Et alibi: Adhucin lutnbis erat Levipatris
roala est haecdies,quaetenebris etcaligine involvitur? sui Abraliam, quando obviavil ei Melchisedec (Hebr.
De qua Joel qtioque prophela commemorat dicens : VIII,10), videlur nobis accinxisse lumbos suos, qui
Caniteluba in Sion : prmdicaie in tnonie sancto meo: nequaquam uxoridebitum reddit, nccservillibidini:
el confundantur omnes qui habiianl terram ; quoniam sed imilalur ingeniium Deum, generaiionis riegoiiis
adest dies Domini: quia prope esl dies lenebrarum el noo ministrans. Hoc idem, reor, et illud signilicare
turbittis, dies nebulm et', caligittis(Joel. n, i). El So- quod Joanneszonam pelliceam liabebat circa lumbos
plionias de eadem die loquitur dicens : Prope est dies suos (Maah. m), ei non erat de immundis, qui
Domini magna, prope el veloxnimis, Vox diei Domini propter fluxum seminis extra castra projecli, cnm
amara, el dura, el fortis : dies irm, dies illa, dies an- arca Domini habilare non possunt (Levit. xin): nec
gustim el necessilatis(Soph. l, 14 et seqq.), et reliqua. D ex his de quibus in Numeris scribilur : Sint vesti-
Posl quaeinferl: Et afjligam homines, el ambulabunt menta ejtts dissuta (Num. vm). Qui autem Chrislo
ut cmci: quia Domittopeccaverunt(Apoc. xn). Ul igi- accinclus esi veritate, hscc vestimenta in altum col-
tur possit quis in hac die diabolo resistere : quia ipsc ligii, etsursum trahit: etnudorum laicrum foedila-
est accusator fralrum nostrorum, assumat omnia tem balteo spirituali vclat, stringit, el includii, et
arma Dei (hocenimsonat7ravow),ta, non ut in Laiino paratus ad prselium est, et opera habet lucentia,
simpliciter arma translata sunt), etomnibus telis ar- quae lucemse dicuntur ardentes.
misque succinctus, de quibus in sequentibns expli- 679 & induli loricam juslitim. Sicnt diiticile yul-
calur, scial lunc se stare posse, si universa fuerit neraiur, in his vel maxime locis qnae vitam tencnt,
opsratus, ut plenus cunctis virtulibus, stabilem figat qui confertam bamis, et ferreis iuvicem cirCuIis sc
gradum, et non moveaiur de acie, sitque ex his de lenentem loricam virtulis induius est: iia qrii est
qtiibus Dominus ait : Sunt quidam de hic stanlibus circumdalus mulliplici veste juslitiae, nec ad simili-
(Matlh. xvi, 28);etinalioloco : Elenim fide statis ludinem cervi in jecur accipiel sagitlam, nec in de-
(II Cor.i,22); et Psalmisla: Statuit, inquif, supra pe- sideria corruet et furores, sed erit mundo corde,
 $551 ; S.-EUSEBIl iHfcRO-MVMl. !" M&
habens arffieem linjus lorica? Dcum, qtii unietiique A irum, loquctur intrcpidus : In bominO confido : quc-
sanclornm omiiia arnia fabricatur, et nun sinil eum modo dicilis aniittm mem: Transmigra in monlem sicut
a jaculo volante per dicm, ct a sagitiis ardcnlibus passer? Quoniam eccepeccatoresinlenderunldrcum, pa-
percuti pariter ei exiiri. . ;rave!unlsagiltassuasinpliaretris,utsag'tllentinobscuro
(Vers. 15.) Et calciati pedes , in prmparalione rfctos corde {Pwl\ x, 1, 2).Cum ergo, inquit, con-
Evangelii pncis. Diligeniius observate, quod vinu- fidem in Domino , qua riiilii daiis ralione coiisilium,
tem qiianid.im animse appellaver.il pedes, quibus ut non stem adversiini inimicorum impetus , el ja-
ingrediiiiur in bo qiii dicit : Ego sum via (Joan. xiv, cula quse contra jme in jharetris prajiararunt, vo-
6), et quos nos oportel calciare pncparaiione Evan- lentcs non solum iue, sed eliani omnes reclos [Al.
gelii pacis. Iii hortmi calciameiilorum figurain , et feclo] corde percutere? Ecce slo siipei petrani, et
jllii Ciiiciamenta in Exodo praicesserunt, qnse ha- ijoii transinigrO ih montes tenebricosos: et omnia
bere Paseba yescentibiis imperatur et his, qui ad tela hostiiim repulsa, in ipsos qui diriguni, conver-
faciendiim iler paraii sunt. Sic enim aii, mandvca- lunlur.
bitis illud : lumbi veslri accinci;, el calciqmenia reslra (Vers. 17.) El galeam salulis accipite. Proptcr
in pedibus vesiris, el baeuliveslri in manibusvestris: et hanc galeam salularis , omnes in capite noslro sen-
comedetisilludcum feslinaiione:PazchaesienimDomini B sus inlcgri persevbrant: etmaxime oculi , de quibtis
(Exod. xii, 11). Sigiium siquidein pr;cparalionis est, iji Eeclesiaste Salpinon ait : Sapieniis oculi in ca-
ciini fesiinatione, et caliiafis pedibus comedere: ut, pile ejus (Eccles. \n, 14). Sciebat enim quod esset
c.irroboraii pascbali cibo, laiam et horribilem possint viri caput, et qupnam isti ociili in viii capite collo-
eremum periransire, Qui ergo adliuc ambulat, cal- Cati. Si enim capnt viri Christus est , et oculi sa-
cietur : qui yero, jam Jorilane triinsniisso, lerra:n pieiiiis in capite ejus sunl : sequitur ul omnis no-
reproinissionis iiilrayit, nudel petlem. Selvc, ait,-• ster sensus , jnens, cogiiaiin, sermo, consilium (si
cnlciamenium de pedibus luis : locus enim inqug tu tiinien sapientes fuerimus) in Cbristo sinl. In Chri-
stas, terra sancla est (Exod. m, B). Si quis non est sto atitem Verbo,|lumine, justiiia, veritate, cunciis-
Jesiis Nave (Cap. v), mc Apostolus, calciet pedes tjije virttitibus.
snos in pf:eparatione Evangelii pacis. Si quis antem (Vers. 18, 19.)|EJ gladium spirilus, qnod estver-
. Apost-ilus est, et inier duodecim numcrari potest, butn Dei. Per omneni oralionem et obsecraiionem,
iti-quaquam tollat in via calciiimentum suuni, nec: orantes in gmni tempore in spiriln : et in ipso yigi-
ad scorpioncs, el colubros declinandos calcanenm Iwtles in gmni in\lantia et prece, 681 Pr0 omnibus
legat; sedjam consummatus aique pcrfecius , stet sanctis et pro me. 0ei sermo de Spiritu sancto fluit :
iu terfa siuicia, et vivat in Clirislo , el sequatur - CQiilrarius vero de lerra loquitur, et inde sumit
; Agnum quocumque vadil. -Quanriiiirumimn-m ad exordium. Qui enini de lerra est, de lerra loquilur.
disliiictioiiem Evangelii nlierius, nunc dixerit, pa- Qui de cmlo venii, super omnesesl : Et quod vidit et
ci» Evaiigeliinii? Au cerle proprium sit hoc Evange- audivit hoc teslatur (Joan. ni, 31). Porro sermo Dei,
lii, ulpacis Evangelium nominelur? Qui igilur ha-'. gladius spiritus c|si, de quo nunc Paulus ait : Gla-
betpaceni, calciaius est Chrisii Eyangelio : et cumi:: dius spiritus, quod{est verbum Dei (Hebr. IV). Vivens .
calciaiiis fuerit, jirieparaius est: et pra-paraius noni quippe sernio Deiiet efficax, et acutus super omnem
se pufel esse ijerfeclum : sed ad hoc prseparetur, , giadiuin ancipiieih, et peneirans usque ad arlus
ut pergat, clpergens vcniat ad fiiiei]). animse, et ossium, et metlullarum. Qui spiritus prse-
680 (Yers. 16.) Super omnia accipietttes sculumi cidit et dividit, inullum prnficiens pcr oralionem,
fidci, in qud possilisoinniajqcuia maligniignilaexslin- et obsecrationem jeorum, qui in omni lempoie Do-
gncre. Qiiasi dixeril: In oinui opere portate clypeumi minum deprecanljir in spirit», juxia illud : Ouibo
iiilei, ut |*ossilis leeti atque nuiniii e.xcipere vcnicn- , spiiln, oraboet mente (I Cor. xiv, 15).Et in hoc profi-
tes sagiiiasj et hiic aique illuc ar.ie.eas. bellica de- ciens, utper vigilias, et instautem jirecem Aposlo-
ciinare. lla:c est fides sujier qua ei Abraham postt liis in Dei vprbo docirinaque diieiur. Et haec omnis
iniilta opera ati!ue viriHies vix potuii promereri, titt V opulehiia ad aliorum proliciat saluiem, ul eis quo-
de eo Scriptufa, diceret : Credidit aulem Abrahnmt que ipsis prosit, qtii pro eo obsecrant. Simulque Apo-
Deo, el re.puiatitm esi illi ad jusiuiani (Gen. xv, 8). stoli bumiliias adjniranda, peteniis Ephe^ios, ui pro
Persjjiciia sunl aulcm jacula nialigiii, qu;e vuli mit- sc faciant obsccraiioiies. Ail quippc : In omni in-
lere in corda iiuslra per cogifaiioiies pessimas : des siantia, et preCe pro oninibus sanclis et pro me. Ut
quibus iinum jecil iii cor Juda*, ui traderet S.dvato- scorsum sancioruin, et seorsutn sui faceret mentio-
reni. liaque ne principium quidem habefe puter.itt nem. . i
inimicus animae viiliierandsc, si tennerimus scuiuiiil (Vers. 20 .) Ut mihi detur sermo in aperlione orit
fiiiei : in quo noij solum veiiienliaiela Iranguntur,, mei, in confidentiq notum facere mgsterium Evangelii,
sed cfiam telprum ipse ignis exstinguilur, de quo ctt p>o quo.legdiione fungor in catena : iia ul in ipso au-
propheta complorat dicens : Omnes adulierantes,, dcam ut oportet me loqui. Hoc quod nunc ail: Jn aper-
qnasi eiibqnus ccrdu eorum (Ose. vu, i). Qui lnmcc lione oris mei; et aiibi: Os meumad vos aperlvm est, o
umboiiejn fldei jnanu. foiii tenucrit, ei confisus in0 Cofinthii (II Cor. |vi, 11); et: Aperiens os suum, dgce-
Domino, scicrit se a vetiieutibijs ja.culis esse secu- bal discipulos suos diceus (Mqlth. v, 2); et; Ot meutn
555 COMMENTARIORUMIN EPISTOLAM AD TITUM LIBER. PROLOGUS. 554
aperui et altraxi spiritum (Psal. cxvm, 15); et : Aimperii, Ai de earcere et de vinculis triumphantem.
"*
Aperiam in parabglis os meum (Psat. LXXVII,2), et Vel certe ob id Tycbicum roissum esse, ut vitain et
cselera his siinilia, sic accipiendum quasi dixerit: <
conversationem Pauli, quam 683 ignorabant, an-
aperianlur thesauri, et abscondila a sseculis sacra- i
nunliaret eis, et quasi quoddam exemplar vivendi
menta pandanlur, ut Spiritus sanctus introeal ad ea daret < discentibus gesia Apostoli alque virtutes, et
proferenda quae latiiant. Nam quod htijus testimonii, <
eum imilari volentibtis. Nec parva esse potcrat con-
id est, ut detur mihi sermoin apertione oris mei, iste sit; solatio
i semulari cupienlium, quse Apostolum egisse
intellectus, sequentia probant. JH coufidentia, inquit, <
cognoveranl.
nolutn facere myslerium Evangelii. Nequaquam in pa- (Vers. 25.) Pax fralribtts, el charitas cum fide, ti
raboliset proverbiis: sicut et prophela*, etipseDomi- Deo Patre el Domino Jesu Chrislo. Si quab alia dona
nus adhuc consfuulus in corpore loquebatur dicens: i
sunt quae tribuunlur a Deo Patre, et Domino Jesu
Venilhora quando nequaquamvobisin proverbiisloquar, 1Chrislo, inler hsec pax non minimum possidet lo~
sedconfidenterdePatreannuntiabovobis(Joan. xvi,25). icum, quae superal oninem sensum, el custodit corda
Hunc coufideiuisc sermonem, solus polerit 682 0B" 'iniellcclusque sanclorum, serenilas qusedam alque
'
tinere, qui non habuerit cor se repreliendens : Sii i(ranquilliias animsc quiescentis, et universam tem-
enim cor nostrum nos non reprehenderit, confidentiami B pestatem et lurbinem perturbationiim fugans. Huic
habemus ad Deum, el quodcumquepetierimus, accipie- similis i est chariias cum fide, quam et ipsam simul
mus ab eo (l Joan. m). Rarus iiaque est qui in con-- Deus 1 Pater donat et Filius, ut diligamus Deum de
fidentia nolum faciat mysterium Evangelii : quiai loto i corde, et proximos sicut nosmelipsos, et pro
rarus est qui confidenliam habeal ad Deum. Quiss inimicis nostris precemur. Ilauc pacem el charita-
enim gloriabilur caslum se habere cor : aut quis slabitt tem, quam credenlibus Aposlolns imprecatur, hi
dicens mundumse esse a peccalis (Prov. xx, 9). Postt tantum habenl, quifratrumnoinincmerenlurvocari.
haec quid sit hoc quod ait : Pro quo legalione fungor Pax quippe fratribus, et charilas cum ftde ct pace.
in calena, ut notum videlicet facerem mysleriumi Igftur el charilalem el fidem sie Paier pncstat ut
Evangelii, breviler perstringendum. Et quidem quii Filius : et baeresis obmutescit, quac non vult eadem
simpliciier inlelligit, dicet propter lestimoniumi Filium posse quae Patrem.
Christi eum de carcere, et de catenis haec Romoc> (Vers. 24.) Gratia cum omttibus qui diligunt, Do-
posituin scripia misisse. Alius a vero propler corpus5 minum Jesum Chrislum in incorruptione. Ameit. Non-
humililalis, et catenam islam qua circumdamur, ett nulli hoc ita interpretati sunl, ul 684 eum pularenl
necduin scimus secundura quod oportet nos scire, ett diligere Dominum nostrum Jesum Christum, qui ab
perspeculum videmus in senigmate,.isia eum dixisse5 C ^* operibus corruplionis alienus sit, opera corrupiionis
conlendet, et tunc vere posse in confidentia Evange- in coilu sentientes. Unde et consuetudo et senno
lii, aperire mysteria, cum calenam deposuerit, et dei vulgaris incorruplos, virginesvocat, eosque qui coi-
carcere liber exierit: nisi forteet in vinculis absque3 tum nesciant feminarum. Corruptos vero eos, qui
•rinculis computandus est, qui conversationem habett istiusmodi degnstaverint voluptalem. Illud quoque
iu crelis, et de quo dici polest: Vos autem non estiss testimonium coaptantes : Si quis templum Dei cor-
in carne, sed in spiritu: si latnen spirilns Dei habiial.1 rumpit, corrumpel illum Deus (I Cor. iu, 17). Sed
in vobis (Rom, vm, 9). nescio an hoc valeant explanare quod scribitur ;
(Vers. 21, 22.) Ut autem scialis el vos qum circa mee Unusquisque proprium habel donum a Deo: alius qui-
sint, quid agam, omnia nola vobis faciel Tycliicus di- detn sic, et alius sic (Ibid. vn, 7). Videamus igilur nc
ii forle melius sil omne peccalum corrupiioneiu aniiusc
leclus fraler, el fidelis minister in Domino : quetn misi
ad vos inhocipsum, ul cognoscatisqumcirca nossunt,, inlelligere, et eos qui a peccaio liberi suni, ineor-
et consolelur corda vestra. Dupliciter accipite : Vel 1 ruptos vocari : ili ut diligentes Doiuinuin Jesuin
ideo Tychicum missum Ephesum, ut nunliaret eiss Chrislum.inincorrupiionesiiii, dum peccali vinculis
vincula apostoli Pauli nota facia csse in omni proe- non lenenlur, et cum eis est gratia Dei. Simul<;i;c
lorio, et eatenam illius ad fidem Evangelii profe-!- U " arbilror ad distiiiclionem eorum qui diligunt Domi-
cisse, eo tcmpore quo et ad Colosscnses scripsit di-i- num Jesum Christum, sed non in incorruptiunu nuuc
cens : Qum circa me sunl, omitia nola vobis faciet tf posiluni, eos graiiam babere Chrisii, qui diligam
Tychicus fraier dilectus, el minister, el conservus in n eum in incorriiplione. Quanti cnini diliguni Doini-
Domino: quem misi advos ob hoc ipsum, ut cognoscatis fs num, parati exsjlia, parali mariyria, paraii iuopiaui,
qum circa nos sunl: et consolelur corda veslra cu.n n et oiiinia pro eo coniumeliaruui genera sustinere, et
Onetimo charissimo el fideli fratre, qui est ex vobis, s, nihilominus carnis passione supeiaulur: sed his non
qui omnia qum hic aguntur, nola faciel vobis (Coloss. s. imprecatur Aposlolus graiiam ; quia gratia Doiiiini
iv, 7 seqq.). Grandis euim cousolalio erat, audire•e est cum omnibus qui diligunl eum in incorru-
Paulum Romae in domina urbium, et inarce Romani ii plione.

a Hunc esse Origenem, nemo non intelliget, qui li
in ejus scriptis taniisper versatus sit. Quamobrem m
frustra est Rufinus, qui lib. i Inveclivar. iium. 40,
),
PATHOL. XXVI.
haec qnasi Hieronymi propria calumniaiur.
b Relinuil Martianieus, Si qua alietta dona, clc.
Leviora mox casiigamus.
1S
 555 S. EUSEBH IHERONVMI S56
i " "" '"' i.«
g-a^aaacBgaBBggi"- i "i ii i gaaagggaaga
;.!

S. EUSEBII HIERONYfM,
STRIDONENSIS PRESBYTERI,

COMMENTARIORUM

IN EPISTOLAM AD TITUM

LIBER UNUS.

685686 Ijicet non sint digni fide, qui fidem A ipsi non erubescuiu falsa simulare. Sed ° Tatianus
primam irritam fecerunt, Marcionem loquor el Ba- Encralitarum patriarches, quietipse nonnullas Pauli
silidem, el omnes hsereticos qui vetus lanianl Testa- epistolas repudiavit, hanc vel maxime, hoc est, ad
meiiium : tamcn eos aliq.ua ex parie ferremus, si Titum, Apostoli pronunliandam credidil; parvipen-
saltem in novo continerent manus suas : et non au- dens Marcionis el' aliorum, qui cum eo in hac parle
derent Christi (ut ipsi jaclilant) boni Dei Filii, vel consenliuct, assertionem. Scribit igiiur AposloltiSj
evangelistas violare, vel apostolos. Nunc vero cum o Paula et Eusiochium, de Nicopoli quae in Actiaco
el Evangelia ejus dissipaverint, et apostolorum iittore sita, nunc' possessionis •> vesirae pars vel
epislolas, non Aposlolorum Cbristi fecerint esse, maxima est; el scribit 687'688 a^ Titum disei-
sed proprias, miror quomodo sibi Christianofum pulum suum, et in Cbristo filium quem Cretse re-
nomen audeanl vindicare. TJt euim de caeleris liquerat ad. Ecclesias instrtiendas : prsecepilque ei,
EpistOlis taceam, de qoibus qtiidquid conirarium ul cum e duobus Artemas, seu Tyebicus Cretam
suo dogmati viderant, eraserunt, nonnullas inle- fuerit appulsus, ipse Nicopolim venial. Jusium
gras repudiandas crediderunt : ad Timolheum vi- ' quippe [Al. quiaj erai, ul ille qui dixerat, solliciludo
delicet Wramque, ad Hebrseos, et ad Tilum, quam mea omnium Ecclesiarum : et qui Evangelium Christi
nunc conamur exponere. Et siquidcm redderent, 'n usque adlllyricum de Jerosolymis proficiseens, fuii-
causas, cur eas Aposioli non pularent, leniaremus daverat, non palerelur et suiet Titi absentia Creten-
aliquid respondere, et forsitan salisfacere lectori. ses esse deserlos ;; a quibus primum idololalriar;se-
Nunc vero cum hscrelica aucloriiale proniiiiiieiit mina pullularunl : sed mitterel eis pro se et Tito
ctdicant: Illa epislola Pauli est, Itaec.non est;.ea Arieman, vel Tyebicum, quorum doctrina et sola-
auctorilate refelli se pro veritaie intelligant, qua tio coiifovereulur.
a Recole qusc paulo superius in cap. 6 ad Galat. quod posl Hieronymum erudili passim seriplores
de Taliano disimus. sentiunt, debere liic intelligi, ultro persuadeor. Ve*-
b Equidem non Tbraciae Nicopolin in Macedoniae rum quod hsec possessionisPaulie et Eustochii pars
iinibus,quod Gracci scriptorea plerique auiumant; esset vel maxima, baud scio, quibus vclerum tesii-
sed Nicopolin Epiri urbem secus Ambraciae sinum, moniis aliis confirmem.

WCIPIT LIBER.

(Cap. I.—Vers. l.)'Paulus servus Dei: Apostotus, G adoplionis [Al. addit fitiorum], in quo clamamus
autem Jesu Chrisli. In Epislola ad Romanos ita Abba, Paier (Rom. VIII,28), verum nobilis sefvitns,
exorsus est : Patdus servus Jesu Christi vocalus de qua et David ad Deum loquiiur : Ego servits
Apostolus. In hac auiem servum se Dei dicit : luus, filius ancillm lum (Psal. cxv, 16). El beata
Apostolum vpro Jesn Chrisii. Si eiiiin Paler el Fi- Maria ad Angelnm : Ecceancilla Domini, fiat mihi
lius unum sunt, el qui credideril in Filium, credit secundum [Al. jitxta] verbunituunt (Luc. l, 38). Hanc
ctin Patrem : seivilus quoque indifferenter apostoli serviiutem liabuit et Moyses, de quo Dominus ad
Pauli, vel ad Patrem esl referenda, vel ad Filium. Jesum filium Nave : Moyscs, inquit, famulus meus
Hasc autem servilus non cst illa de qua ipse Aposto- moriuus esl (Jos. i, 2). Et in>alioloco : Momms cst
lus ait: Nec enim accepistis spifitum servilulisiterum Moyses famnlus Ddmini in lerra Moab per verbum
in timore [Al. timorem], sed accepistis spirilum Domini (Dettt. xxxiv, 8). Absil quippe uf spiiilum
mi COMMENTARIORM1N EPISTOLAM AD TITUM LIBER. CAP. I. 558
servitutis Moysen et Mariam in limore, el non in di- A rredempiionis : Christusquippe facttts est nobisa Deo
lectione Dei habuissc credamus. Nec mirum quam- JPalre, sapieniia, justilia, sanclificatio, et re-
vis sanclos bomines, tamen Dei servos nobiliter «demptioh (I Cor. i, 50).
appellari, cum per Isaiam propbelam Paier loqua- (Vers. 2seqq.) Secundum fidem eleclorumDei, et
tur ad Filium : Magnum tibi est vocari le puerum tcognilignem veritatis, qum esl juxta pietalem in spe
meum (Isai. XLIX,0), quod Graecedicilur : a yiya coi viimmiernm
i : quam promisil non mendax Deus anie
io-Tt.TOOvlifiwai <re7rKiS«p\ov.Puer auleill, JlOCCSl, swcula4 wlerna : manifestavit aulem temparibus suis
r.ais quia potcst, secundum Graecos, et famulum etI verbum i suum in prmdicatigiie,quai credita esl mihi se-
ftlium significare, in Hebraeoqusesivimus, et inveni- cundum< imperiuin Salvatoris nostri Dei. Tito charis-
nius non filiuni meum scripium esse, sed servtimi simo fitio juxla commtmem fidem: Gratia et pax a
Hieam, id est, ABDI('T2>). Unde et Abdias propbeiai Deo j Palre, el Jesu Christo Salvalore noslro. Qui noti
qui inlerpretaiur servus Domini, ex famulaiu Deii juxta j humilitatem, ut pleriqne seslimant, sed vere
iiomen acccpil. Si moveat quempiam, DomimimSal- dixcrat: < Et siimperilussermone, nontamenscienlia,
valorem, qui universilalis est conditor, servuni Dcii Hebrseusex Hebrseis juxla legem Pharisseus, pro-
dici; non movebilur, si ipsum ad apostolos audiett fuudos sensus Gncco sermone non explicat, etquod
loquentem : Qui voluerilinter vos esse major, sil om-• R <
Rcogilal, in verba vix promil. Juxla oidiiiein igittir
wiin» servus; et: Filius hominis venil, iion ut tni- ;sensuuui, et lexlum rerum potius, quam verborum,
uislrarelur sibi, sed ut ministraret (Mallh. xx, 27,, de < singulis ut scripla sunt, disseraiiius. Secundum
28) : quod ne docere laiilum verbis videretur,, fidem, inquil, eleclorum Dei, c refer ad superiora,
monslravii exemplo. Assumplo quippe linleo, ac- quod inlulit: Paulus servus Dei : Aposlolus auiem
cinxit se, et aqua pelvim replens, discipulorum pe- Jesu Christi secundumfidetn eleclorum Dei, id Cs4,
des lavil (Joati. xiu). Non esl itaque impium crederee eorum qui non lanlum vocali snni, sed ci elecii.
eum qui formam seTvi assumpserat, liaecfecisse qua:e Electorum quoque ipsorum inagna divcrsilas est
servi sunt, ut palernae voluntaii servisse dicatur,, pro varieiateopertim , sensuum alque termunuui.
cum servis suis ipse servierit. Haccautem servitus,, Nec statim qui electus Dei cst, vel jttxla eleciionoin
charitalis esl, per quaiu nobis invicem servire prce- possidet fidcm, vel juxta (idem habei scieuliam vc-
cipimur. Ei ipse Aposlolus cum essei liber ex oni- ritalis. Unde et Salvator ad Jutkeos qui iu cuni
nibus, omnium se servum fccit (1 Cor. ix). Et in alio[) credideranl, est locutus : Si permaiiserilis in verbo
loco : Vester, inquil, servus propler Christum. Servuss meo, cognoscelis veritatem, el veritas liberabil vos
Dei illc esl, qui non esl servus peccati. Omnis eniin n (Joan. vm, 51, 52). Et evangelisia lesiatur, quod
qui facit peceatum,servusest peccnti (Joan., yni, 54).I. C baeccredeniibus quidem dixcril, sed nescicutibus
Aposlolus igitur, qui peccati non fuit servus, rectee veritatem, quam consequi possent, si in serinono
DeiPalris vocalur servus et Cbrisli, Porro quod ait:: ipsius permaiiereiit, el Jiberi effecti, servi cs^e de-
Apgstglus autem Jesu Christi, tale mibi videiur,, sinerent. Quaeritur quare ad id qnod ait: secundum
quale si dixisset, pracfectus prsetorio Augusti Caesa- i- fidemelectorum Dei el cognitionemveritaiis, junxe-
ris, magisterexercitus Tiberii imperaloris. UtenimII rit, quwju.rta pielatemest : uirumnain sil aliqua ve-
judices sseculiliujns quo nobiliores esse videanlur,•, ritas qiia; non in pietale sit posiia, et nunc ad di-
ex regibus quibus serviunl, et ex dignitale qua in- i- siinclionem illius iiiferalur cognitio veritalis, qnw
lumescunt, vocabula sortiuntur : ita et Apostolum n juxta pielalem esi. Est plane veriias, quse non habel
grandem inler Chrisiianos sibi vindicans diguita- i- pietatem. 690 Si quis Grammaticam artom nove-
lenij apostolum [Al. apostolorum] se Christi liiuloo rii, vel dialeclicam, ul rationcm recle loquendi lia-
pramotavit, m ex ipsa lecluros nomiuis auctoritate ,e beat, ct iuter falsa et vera dijudicet. Geometria
terreret : indicans omiies qui 689 in Christo cre- :- quoque et ariibmetica et musica habent in sua
derent, deberesibi essestibjectos. Necnon quod jiaulo o scientia veritatem; sed non est scienlia illa [Al.
ante scriplum posuinius ad Romanos : Servus Jesu ;U addil scientia] pielatis. Scientia pietalis est nosse
Cltristi, iion differl ab eo si dixisset, servus sapien- D Legem, intelligere prophetas , Evangelio credere,
i-*D
tise, servus justilia?., servus sanctificationis, servus
is apostolos non ignorare. Et econtrario mulii sunt

a Ita legunt omnes mss. codices, Ctuniacenses, s, Al ncmo, opinor, non videt, et rcs clamat ipsa,
sancli Mariini a Campis, et Patrum Augusiiniano- a- quam ipse longiiisa veri specieonini abeiret. Dixis-
rum apud Toiosates. Hinc ergo conlexius Grsecus is set legendutn uiio verbo, TOOTO, hoc: satis obviani
resliiuendus et iu Bibliis, ubi deest TO; et in ediiis
is conjeciuram, codiium ipsa lectio comniodo sensu
Erasmi et Mariani, in quibus abesl TOO.MART. T. suggorebat; alioquin alteruni aut TOO,ani TOredun-
Legeraiu veteres editores, Erasmus et Viciorius, s, dare, perspicmim esi. Facile, quo<l to legendum
piya <rotECTITOvXrfiwai,pro quo in Grseco esi ar- r- ibi sit pro TOO,siudiosus nonuemoad libri oram au-
chelypo, TOUvlrtBwai, bona utrinque leclione ac iic notaiil : posimodum scriba iinperilus illud qi.oque
sensu. Mariian. vero suurum aliquot codicum er- ir- in lextum importarit post T<S.
rore deceptus, uiramque voculam, TOOet T6 hic lic i>Addunl C.islercieuses mss., et Fitius hominis
simul intrusil, coiileiidiique quod rei caput cst, st, non venit ul ministraretur ei, sed nl.minisiraret.
ipsum Giaecum textum ex Uaca se reposilaieciione ne c Antea legcbalur, refert. Id genus levia passim
restituendum, el in Bibliis, iuquit. ubi dcesl TO,el castigauius.
iu edilis Erasnii et Mariani, iu quibus abest, TOO. sO.
 559 S. EUSEB11IHERONYMI §60
qui liabent pietatis veram cogiiitionem : sed non A lorum fnisse credendtim est, quibus semper cum
siatim el cseierarum artium elearuin, de quibus Filio ct Spiritu sancto fuerit Paler : et ul ila di-
supra menlionem fecimus, veritatem. Haec igilur cam, unum tempusDei, eslomnistelernitas : immo
veritas, cujus cognilio juxia pietatem est, in spe vi- innumerabilia tempora sunt, cum infiniius sitipse
t:Bseternaeposiia est : quia stntim ei qui se cogno- qui anie tempora orime lempus excedit. Sed b mille
veril, prscmium tribuit immorlalitatis. Absque pie- necdum nostri orbis implentur anni : et quantas
tale vero notiiia verilalis delectat ad praesens: prius seternitates, quania lempora, quantas saeculo-
sed seternitatem non habet preemiorum, quam pro- rum origines fuisseiarbilrandum esl, in quibus an-
rouit noii mendax Deus ante saecula aelerna: et geli, throni, dominationes, caeteraequevirluiesser-
manifesiavit eain temporibus suis in Christo Jesu. vieriul Deo : el absque temporum vicibus aique
Cui autem promisil anie, ei postea fecit esse per- mensnris, Deo jnbehte, substiterinl! Ante lisecita-
spicuaii), nisi sapientise suae, quae erat semper cum que omnia tempora , quai nec sermo eloqui, nec
Palre, cum laitareiur orbe perfeclo , et gauderet. mens coniprehendere, nec cogilatio lacita audet at-
snper filiis Iiominuiii, elrepromisit eos quicumque lingere, promisil Dpus Paler sapientiae suaeverbum
in illa crediiuri essent, habituros esse vitain seier- suum, et ipsam sapientiam suam , et vitam eorum
nam? Antequam orbis jaceret fundamenla , ante- B quiciediluri erant,mundo esseventuram. Diligenler
quani maria diffunderei, monies statueret, ccelum .aiteiidile lexium et ordinem Ieciionis : quoniam
suspenderet, icrram dejecia mole solidaret, lucc vita oeterna quain non mendax Deus anie ssecula
repromisit Dens , in qno mendacium non esi. Non seterna promisit, non alia sit nbsqtio verbo Dei.
quia possitmentiri, et nolii iu falsiiatis verba pro- Manifeslavii enim, inquit, temporibus suis verbum
rumpere : sed qiiia qui pater sit veritaiis, nulluin suum : Ergo quain promiserat vilam seieruam, ipsa
in se habei inendacium, secundum illud : Fial au- esl Verbuin snum ,i qnod in principio 692 erat
ttm Deus verax : otnnis autem homo mendax (Rom. apiid Palreni: et Deus erat Verbum, et Verbum
III, -i). Propterea autem non mendax Deus ilicilur : caro factuni esi, el liabilavit in nobis (Joan. i).
etenim [Al. et] cum jurejurando quaulam in pro- Quod antem Verbum Dei, boc esl, Cbrislus ipse sit
phetis polliceiur, ut nos securiores effecti, magis vita, in alio loco1testatur dicens ; Ego sum vila
spereni.us futura esse qu;c praedicta sunl, et lota (Joan. xiv, 6). Vitaivero non brevis, non aliquibus
meole credentes, ad consequenda ea quae ventura circumscripta temporibns; sed perpelua, sed seter-
sunl, praeparemur. na : quoemanifesiaia est in novissimis sseculis , in
Non ab re videlur breviter perslringere, cur Deus prandicationequaecredita esl Paulo doctori gentium,
solus verax, et omnis bomo mendax, Apostoli voce 'C et magistro : ut annuntiaretur in mundo, et homi-
dicatur. Et nisi fallor, qoomodo solus habere dici- nibus noia fieret, juxta imperium Salvaloris Dei,
tur ihimorialiiaiein, cum et angelos et multas ratio- qui nos salvos esse voluit, id quod pollicilus fuerat
nabiles fecerit crealuras, quibus dederit immonali- implendo. Scribit aulem Apostolus Tilo charissimo
tatem : ila et solus diciiur esse 691 verax : non filio, quod Graece dicilur, yvvxrtwziv.va: et Lalino
quod et caeteri, non immortales , ei veritatis sint sermone non poiesf explicari: -jvha-iosenim boc po-
amatores, sed quod illes-olus nalnraliter sit, et im- tius sonat, cum qujs fidelis et proprius, el (ut ita di-"
mortalis, et verus. Caeieri vero immortalitaiem et cam) legiiiiiiussive germanus absque comparatione
veriiaiem ex largitione illius consequantur, et aliud alterius appellalur. Ex quo inlelligimiis fuisse et in
sil verum esse, a quid habere per semet : aliud in filiis Pauli plurimam differenliam, quod alios habe-
poteslate donantis esse quod habeas. Sed nec hoc ret yvna-iov;,id est; germanissimos, sibique conjuit-
siieniio proetereundum pulo, qnomodo non mendax ctos, et de vero matrimonio, ac de libera procrea-
Deus, ante seterna ssecula, oelernam spoponderit vi- tos : alios vero quasi ex ancilla et ex Agar, qui non
tam : ex quo juxla hisloriam Geneseos factus est • possunt haeredilaiem accipere cum liberaefilio Isaac.
iniindus, et per vices noclium ac dierum, mensium Sermo quippeet sapientia, el doclrina qua Titus
pariler etannorum, lemporaconstiluia sunt. In hoc 'D Cliristi Ecclesias ihstruebat, efficiebant cum pro-
curricnloet rolamuiidi,temporal:ibiinlur et veniunt, prium Apostoli (ilium, et ab omni aliorum consortio
ct autfulura suut, aut fuerunt. Undc quidam pbi- separatum. Videamus post haec quod sequiiur : Se-
losophoruni nou putant esse tempus praesens : sed cundutn communem.fidem, utrumnam omnium qui
aul praelerilum, aut futurnm ; quia omne quod lo- in Cbrisio credebaht, communem dixerit fidem : an
quimur, agimus, cogitamtis, aut duni fil, praeleril, communem, suam tanlum el Tiii? Quod quidem
nui si nonduui facium esi, exspectamus. Ante hoec mibi melius yideiur apostoli Pauli et Titi fidem
jgitur muudi tempora, ailernitaiem quamdam saecu- fuisse communem, quani omnium credentium ; in
a Cistercienses mss., elaliud sil verum esse, quod ccetus niimerum implerentrPIacuit haec et Terlul-
habeas : aliud, etc. liano senteiiiia, nonoullisque aliis anliquis; yerum
h Pariabis, sive ex propria, siveex aliornm sen- et limge pluriuin Ecclesiae Pairum auctoriiate inva-
tcntia jiroferl S. Doctor cpist. 18, ad Damasum, luit opposiium tiogma, et melioribus nititur argu-
n. 7, exslilisse nempe angelos autequam mundus menlis, augelos cum ccelo, lerra ac luce, jirima die
isie conderetur, quin etiani et lapsos anlea : hoini- inundi conditos.
nesque postmodum ea crealos de causa , ut beati
561 COMMENTARIORUM IN EPISTOLAM AD TITUM LIBER. CAP. I. 502
quibus pro varietale menliuin , fides quoque com- Ajectio, qua scribilur imtiiopQiio-ri, non idipsum sonat
munis essenon poterat, sed diversa. Ad extremum quod SiopBiian,id est, corrigeres : sed ul ita dicam,
praefatio Epistolae, et salulalio prsefalionis Aposloli supercorrigeres : ul scilicet ea quae a me correcta
ad Titum, tali fine completur : Gratia et pax a Deo sunt, 694 el necdum ad plenam veri lineam sunt
Patreet Chrislo Jesu Salvatorenoslro. Sive quod et retracia [Al. relractaia], a le corrigantur, el nor-
gratia, et pax, lam aDeo Patre sit quam a Clirislo mam oequalitatis accipiant.
Jesu, et ulrumque ab ulroqne dalum possit intel- El [Al. Ut] consiiiuas per civilates presbyleros ,
ligi : sive qiiod gralia ad Patrem , et pax referatur sicut ego libi disposui. Audianl episeopi qui habent
ad Filium. Non absque scrupulo iranseundnm est, consiiiuendi presbyieros perurbes singulas potesta-
quod quibusdam Apostolus 693 imprecalusest, ul tem, siib quali lege Ecclesiiisticseconstiiuiionis ordo
eis graiia et pax multiplicareniur : nunc vero ad leneatiir : nec putent apostoli verba esse, sed
Tiium pax et gratia, sine multiplicaiione sint po- Cbrisli, qui ad discipulos ait : Qtti vos spernit, me
sitse. Noe vir justus, et naufrago orbe solus servatus spernit : qui autem me spernit, spernit eum qui me
non dicilur plures gratias, sed unam graiiam inve- misil (Luc. x, 16). Sic ci qui vos audit, me audil:qui
nisse in couspectu Dei. Et Moyses ad Dominum : autem me audit, audil eum qui me misit. Ex quo
Si inveni, inquit, graiiam apud te (Exod. xxxtu, 15). B manilesium esl, eos qui, Apostoli lege coniempta,
Et sicubi alibi in persona sanctorum graiia posita Ecclesiaslicum gradum non nierito voluerint alicui
est, quaere et invenies [Al. reperies], non eos gra- deferre, sed gratia, conlra Chrislum facere, qui
lias invenisse, sed gratiam. Mercalor ille de Evan- qualis in Ecclesia presbyler constituendus sit, per
gelio qui plures habuii roargaritas , ad exiremum Aposloliiin suuni in sequenlibus exseculus est.
unam pretiosam reperit, quam de multis margari- Mnyses amicus Dei, cui faeie ad faciem Deus locutus
tis solam emii (Malth. xin). Perfectoruni quippe est e.->t(Deut. v el xxxi), poiuii utique successores prin-
uuam margaritam, et unum thesaurum , omnibus cipams, filios suos facere, et posteris propriam re-
margaritis et totius subsianlise suse emerecommer- linquere dignitatcm; sed extraneus de alia tribu
cio : incipientium vero et adhuc in iiinere posito- eligitur Jesus, ut sciremus priucipaium in populos
rum, nedum unam et solam, sed plures habere iion sanguiui deferendum esse, sed viite. At nunc
jnargaritas. ceruimiis plurimos hanc rem benefieium facere,aut
(Vers. 5.) Hujus rei gratia reliqui te Cretm, ul ea non quserant eos, qui possunt Ecclesiae plus pro-
qum deeranl corrigeres. Apostolicse dignilatis est Ec- desse, in Eccle^iocerigere columnas : sed quos vel
clesiae jacere fundamentum, quod nemo potesljjjpo- ipsi amani, vel quorum snnl obsequiis deliniti : vel
nere, nisi arcbiteeius. Fundamenlum autem non esl G pro quibus majorum quispiam rogaverit, et, ut dete-
aliud prmter ChristumJesum (I Cor. m, il). Qui in- riora taceam, qui ul clerici fierent, muneribus im-
feriores artilices suni, hi possunl &'dessuper funda- peirarunt. Diligenler Apostoli verba atiendamus di-
menla construere. Paulus itaque ut sapiens arcbi- centis : Ut constituas per civilales presbyleros, sicut
teclus, et hoc omni labore coniendens, ne in prae- ego tibi disposni. Qni qualis presbyler debeai ordi-
paraiis gloriaretur, sed ubi iiecduni Christus fuerat nari, in consequentibus disserens, hoc aii : Si quis
annuntiaius, postquam dura Creiensium ad fidem esl sine crimine, unius uxoris vir, et caetera, postea
Cbristi corda mollierat, et tam sermone quam si- intulit : Oporlet enim episcopum sine crimine esse,
gnis edomuerat, et edocuerat eos non vernaculum lamquumDei dispensatorem. Idem est ergo prcsbyier
Jovem, sed in Deum Patrem et in Christum cre- qui et episcnpus, et antequam diaboli instinclu,
dere, reliquilTilum discipiilum Crelae, ul nidimenia studia in religione fierenl, et dicerelur in populis :
nascentis Ecclesiaeconfirmarel, et si quid videbatur Ego sum Pauli, ego Apollo, ego autem Cephm(I Cor.
deesse, corrigerel, ipse pergens ad alias naliones, i, 12), communi preshyterorum consilio, Ecclesise
ul rursum in eis Cbrisii jaceret fundamentum. Quod giibernalianlnr. Postquam vero unusquisqne eos
autem ait : ut ea qum deeranl, corrigeres, ostendil quos baptizaveral suos putabat esse, non Christi, in
necdiim eosad plenam venisse scienliam verilatis : "-*lolo orbe decrelum est, ut h unus de presbyteris
et licet ab Apostolo correcti fuerint, lamen adliuc 695 electus superponerctur cseteris, ad quem
indigere correctionc. Omne autem quod corrigitur, omnis Ecclesiai cura periinerel, et schismatum se-
imperfeclumesi. Nam et in Gracco praepositionisad- mina lollerentur. Putet [Al. putat] aliquis non
a Codicem ms. S. Marlini a Campis et alios se- exemplari ms. Augustinianornm Tolos. legimus,
cuti sttmus. Apud Erasinum corrupie leginius : Qui viurimos honorem beneftcium(acere, etc. MART.—
possunt Ecclesim ptus prodesse, el in Ecclesia erigere Victorius, quem Marlianseus casligat, locuin liunc
columnas.Mariauus pejorem ex decreto Graliani lec- ex Graliano iia refixii : Non quceranteos in Ecclesim
tionein in llieronymum invexit, dicens : Al nvnc coiumnas erigere,quos plus cognoscanlEcclesim prod-
cernimus plurimos hanc rem beneficium facere : ul esse, elc. Paulo post Aposloli verba, nosiri mss.
non qumranl eos in Ecclesia colutnnas eriyere, quos Apostoli prmceptum legtint.
plus cognoscant Ecclesim prodesse : sed quos, elc. i>Cistetcienses mss., ut tunc de presbyteris, etc.
Certe non conlulil edilionescumcodicibus mss., sed Videepist. 146, »d Evangelum, et qnac ad cam ob-.
hic Gratianum habuil pro Hieronynto. Erj?o qui servamus de Hieronymi sententia de Episcoporum
plus pussunt Ecclesiae prodesse, sunt ejusdem Ec- supra presbylcros dignitate.
clesise co^umna*,ut hic mohet S. Hieronymus. In
565 S. EUSEBH lilERONVMI S64
Scriplurarum, sed noslraiu osse sententiam, episco- J,i eoiantum tempoie <)iioordinandus esi, sine ullo sit
pum et presbyierum utjuin esse, el aJiud jetatis, crimine, cl prseterilas niacnlas nova conversalione
aliud essenomen officii ; relegat Apostoli ad Plvlip- diluerit : sed ex eo; lempore quo in Cluisto re-
*
peiises verba dieentis Paulus el Timothwm servi nauis est, nuila pepcaii conscientia remordealur.
Jesu Chrisli, a omnibus sanclis in Christo Jesu, qui Quomodo enim potest prseses Ecclesioeauferre ma-
sunt Philippis, cum [Al. ei] cpiscopis et diaconis, lum de medio ejus, qui in delicto simili eonuerit?
gratiavobis et pax{Philipp. i, 1, 2), et reliqtia. Plii- Aul qua liberlale corripere peccantem, cum laci-
lippi una cst urbs Maccdonioe,ct certe in una ejvi- lus sibi ipse respondeat, eadem admisisse quae cor-
tate plures, ut *>uuncupaniur, cpiscopi csse non po- ripit? liaque qui episcopaiumdesiderat, bonum opus
Jeraiii. Sed quia eosdem cpiscopos illo lenipore desiderat. Opus, inqiiit, non honorem, non gloriam.
quns el presbyteros appellabant : propierea indiffe- Oportel autem illum et testimoniuni habere bonnm ab
renter deepiscopis quasi de presbyleris esl locutus.. his qui foris snnt, ul non in opprobrium incidat, et in
Adliue hoc alicui videatur ainbiguum, nisi altero laqueum diaboli. Qubd aiitem ait, unitts uxoris vir,
lestimonio comprobetur. In Actibus apostolorum sic intelligere dcbemus : ut non omnem monoga-
scripniin cst, quod cum venisset Ajioslolus Milelum, mum digamo puteniiis esse meliorem; sed quo is
miscrit Ephcsuin, et vociiveril presbyleros Eccle- ]B possit ad monogamjam el conlincntiam cohortari,
sise ejusdem, quibus postea intercoclera sit locutns : qtii sui excmplum proeferatin doecndo. Esto quippe
Attendiie vobis, el omni gregi, in quo vos Spirilus aliquem adolescenlulum conjugem perdidisse, et
sanclus posuil episcopos pascere Ecclesiam Domini, carnis nccessiiate superaium, accepi?se uxorem se-
quam dcquuivtl per sanguinem suum (Act. xx, 28). Et cundam, quam ei ipsam stalim amisei-it, et deinceps
hic diligentius observate, quomodo unius civitalis vixeril continenter ; alium vero usque ad sencctam
Epbesi presbyieros vocans, posleaeosdein episcopos babuisse roatrimonium, et uxoris usuni, tit plerique
dixerit. Si quis vult recipereeam Episiobm, quae existimanl feliciiatem, numquam a carnis opere
sub nomine Pauli ad Hebroeos scripla est, el ibi cessasse : quis vobis e duobus videtur csse melior,
neqtialiter inter pjures Lcclesiae cura diyidilur. Sir pudicitior, continentior? Ulique ille qui c infelix
qnidem ad plebem scribit: Parete principibus vestris, eiian) in secundo matrimonio fuil, el postea pudice,
ei subjecti eslole : ipsi enim suntqui vigiianl proani* et sancte conversatns est, el non is qui ab uxoris
mabusveslris, quasi rationem reddentes,ne suspirantes amplexu iiec senili eit sep.arains a-iate. Non sibi
hoc faciant : siquidem hoc iiiite vobis est (Hebr. ergo applaudaj, quieumque quasi niqnogamus eligW
xm, 17). Et Pelrus, qui ex fidei firmitaie nomen lur,, quod omni digamo sit nielior, cum in eo
accepit, in Epistola sua Joquijur dicens : I>resby-> C magis sit elecla felicitas, quam >vo!unlas. Quidam
teros ergo in vobis obsecro compresbtjlcr, ei tesiis 697 de !10cI°CP fla seniiuni : Judaica;, inquiunl,
Chrislipassionum, qui et ejus gloriwqtue in futuro re- coijsuctudinis Juit, vel binas uxores babere, vel
velanda esl, socius sum, pascite emn qtii in vobisest, plnres : quod eliani in veteri Lege de Abraham et
gregem Domini, ngnquqsi cum necessitate, sed volun- Jacob legimus : elbocnunc volunlesse pr^ceptum,
tarie (I Petr. v, 1, 2). Hoecproplerea, nt oslejider neijs qui episcopusjeiigendus cst, uno lempore tluas
remus apud veteres eosdem fuisse presbyteros quos pariter liabcat uxores. Multisuperstiliosius &magis
el episcopos : paulalira verp ut dissehsionum plau- quam verius, eiiam eos qui cum Genliles fuerint, et
taria evejlereniur, ad uintni omiiem soilieiiudinein unam uxorcm liabuerint, qua amissa, post bapti-
esse deialam. Sicut ergo presbyteri seiuni se .ex smum Christi, alieram duxerint, putanliii saeerdo-
Eeclesjae consuetudine ci qui sibi prseposiius fuerjt, lio non legendos : Cumuiique, si lioc obscrvandiim
esse subjcctoss: ila epjscopi noyeriiu 696 se ma- sil, illi magis ab episcopalu arceri debeanl, qui va-
gis coosuetudine, quam dispositionis DominjcfEvc- gani per meretricesante exercentes libiiiinem, unain
ritale, presbyteris esse majores, e{ in cojnjpjjjie riegeneraii uxorem acceperint:
1
ei mullo detestabilius
dehere Ecclesiajn regere, imjiantes Moysen , quj sit fornicatum esse cum pluribus, quam digamum
cum Jiaberet in potestate solum prseesse populo'.Dreperiri; quia in alio infelicilas mairimouii est, in
Israel, septuaginta elegit, eumqnibus populumju- a)io ad peccandiim prona lascivia. Montanus et qui
;d.icarel(iV«m. xi). Videamus igilnr qualis presbyler, Noyaji sehisma sectantur, nomen sibi munditioeprae-
sive episcopus ordinainliis sit. sumpsere: pulaiilqiie secunda matrimonia ab Eccle-
(Vers. 6.) Si quis esl sine crimine, unius uxoris sise ccmmunione prohi))enda : cum Aposlolus de
vir, filips habeits fideles, non in aecusatione luxurim, episcopis et presbyteris hoc prjecipiens, nlique in
aut ngq $ubd.ites, Priftium ilaque-sine crimine sit : coejefis relaxarit: non qufid Jiorietur ad seeunda
quod puto alio verbo ad Timotbeum irreprehensir matrimonia'; sed qiiod necessilui c.irnis indulgeat.
bilem nominatum (I Tim. ui) : non quod [Al. qno] Scripsit et Terlulliarius de Monoganiia librum lioe-

? Verba, omnihus mnctis in Chrkto Jew, mss.
^ostri omiittjnt. Rursujn vero mpijejnjjs, uj quse in
Epist. ad Eyapgelum annotala sijnl, lecjor Jmq
referat.
b Reclius duo mss., ul nunc puiantur e.piscopi.
P lidem mss., </«ifelixetiam, etc, falso.
f Huc rcferenda tota sd Oceanum epistola in no-
stra recensione 69, ubi opinationis suse argnmcnla
exgerit S. pater. Vjde quae ei nos in priori ad eain
epjslolam annoiatione observamus.
 165 COMMENTARIORUM IN EPiSTOLAil AD TITUM LIBER. CAP. I. 568
relieum: qucm Apostolo conlraire, nemo qui Apo- A benl: quanto magis unusquisquc se considerans, et
Stolum legerit, ignorabit. Et qnidem esse sine crj- sciens, quia potentes potenter lormenta patientur
mine episcopum, sivepresbyterum, etunam uxorem (Sap. vi), relrahel [Al. retrahit] se ab Jioc uon lam
habere, in nostra est potestate. Cseterum illud quod bonore quam onere : el aliorum locum, qui magis
sequilur : Habere filios fideles, non in aecusatione digni suni, non ambiet occupare! Ad exlremum boc
luxurim, ac non subdiios, exlra nosiram esl volunta- dicendum est in Scripturis per filios \qyurp.ovs,699
tem. Esto quippe, parentes bene instituisse liberos id est, cogitaliones; per filias vero, Tzpa^zi;,id est,
suos, et a parva oetate semper Dominicis erudisse opera inlelligi, et eum nunc proecipi debere Episco-
prseceptis : bi si postea se luxuriae dederint, et su- piim fieri, qui et cogitationes, et opera in sua babeat
perati vitiis, libidini frena permiserinl, nuroquid potestate, el vere credat in Christo, et nulla subre-
cnlpa ad parenies redundabit, et sanctitaiem patris pentium vitiorum labemaculelur.
filii peccala maculabunl? Si quis bene erudivii filios (Vers. 7.) Oportel enim episcopumsine crimine esse,
suos, in Iiis puto fuisse et Isaac, qui utique Esau fi- tamquam Dei dispensalorem: non prolervum, non ira-
lium suum bene instituisse credendus est. Verum cundum, non vinolenlum,non percussorem, non turpis
Esau fornicarius, et profanus, pro una esca vendi- lucri appetitorem.Qi\azriiv,rergo iuler dispensatores,
dit primogenita sua (Gen. xv). Samuel quoque qui j$ ut fidelisquis inveniatur :et non comedens elbibeijs
talis fuit, ut invocaret Dominum, et Dominus exau- cum ebriosis, perculiat servos et ancillas; sed in-
diret [Al. exaudisset] eum, et in tempore messis certum Dei exspectet adventum, et det conservis in
pluviam liyemis impclrarei, habuit filios qui decli- iempore cibaria. Inler villicum aulcm et familiam
naverunl 69S Post ayaritiam , et accipiebant mu- haecsola disiantia est quod conservus prseposiius est
nera, el lam iniqui judicesexsiiterunt, ut populus conservis suis. Sciat itaque episcopus et presbyter,
nequaquam ferens, regem sibi in siinililiidinem cse- sibi populum conservum esse, non servum. Caetera
terarum gentium poslularet(I lieg. xij), Ergo si quaesequunlur, in nobis posita sunt: Nott protervum,
eleclio sacerdotum fieret, el lsaac propter Esau, et id est, non tuinenlemet placenlem sibi quod episco-
Samuel propler filios suos, indigni sacerdotio puta- pus sit, sed quasi bonum villicum, id requirentem,
rentur. Et cum peccata pareolum filiis non impu- quod pluribus prosit. Non iiacHHt/Mm.Iracundusest,
tenlur, nequaquam jam illa vigente senteniia, pa- qui semper irascilur, et ad levejn responsionis au-
rentes uvam acerbam comederunl, el denles filiorum ram atque peccati,quasi a vento folium coromoveiur.
obstupuerunt(Ezech. xvm, 2), filiorum vitiap3repii- Et revera nibil est fcedius prseceptore furioso, qui
bus praejudicabuiit? Prinium ilaque dicendum est, cuiii debeat esse inansuetus (el secundum illud qtiod
quod tam sanctum nomen sil sacerdolii, ut nob|s iC scriptum est (ITim. n); Servum autem Domini non
etiam ea quaeexira nos sunj posila, reputentur, non oportet rixari; sed hutnilem esse ad omnes, doctorem,
quo propter vitia nostra episcopi non fiamus : sed palienlem, in mansueludine erudienlem eos qui cgnlra
qnod propter filiorom inconlinenliam ab hoc gradu veniuni), ille e diverso torvo vullu, trementibus la-
arcendi simus. Qua eriim libertate possumus alienos biis, rugala fronle, effrenatis conviciis, facie inter
filios corripere, et docere quae recla sunl: cum nobis pallnrem ruboremque variala, clamore persirepat :
statim possit qui fueril correptus ingerere ; Apte elerrantes non lam ad bonum retrahal, quam ad
doce filios luos? Aul qua fronte exiraneum eorripio malum sua ssevilia prsecipitet; indeest quod et Sa-
fomicaniem, cum mibi conscieuiia mea ipsa respon- lomon ait: Ira perdit etiam sapientes (Prov. xxi);
deai: Exhaereda ergo fornjcantem Jilium : abjice fi- Et: Ira viri justiiiant Dei nan operalur (Jacob. j, 20).
lios luos vitiis servientes? Cum aulem nequam filius Neque vero qui aliquando irascilur, iracundus est:
in una tecum a convenial domo, tu audes ab allerius sed ille dicitur iracundus, qui crebro liac passione
oculo fesiucam deirahere, in luo trabem non videns superatur. Prohibel quoque episcopum esse vinolen-
(Mailh. vn et Luc. vi)? Non ilaque justus polluitur tum, de quo ad Timotheum scribitur: Non multo
ex filiorum vitiis: sed libertas ab Apostolo Ecclc- vinodeditum (I Tim. m, 8). Quale est auiem episco-
sise principi reservaiur : quod [Al. nlj lalis fial qui *" pum videre vinolentum, ut sensu occupalo, vel
non limeat propter viiia liherorum extraneos repre- exaliet risum conlra gravilatis decorem, et labiis
liendere. Deinde eiiam illud est inferendum adver- dissoliitis cachinnet: vel si paululum trisiis cujus-
snm eos qui de episcopatu intumescuni, et putant se dam 700 re' lueril recordaliis, inier pocula in sin-
non dispensatjonem Christi, sed imperiiim consecu- gultus prorumpal et lacrymas. Longum est ire per
tos : quia hon siatim omnibus bis meliores si»t, singula, el insanias quas ebrielas suggeril, explicare.
quicunjqiie episcopi non fuerjnl onlinaii: et ex eo Videas alios pocula in lela vertentes, scyplium in
quod elecli sunt, ipsj se magis existiment compro- faciem jacere convivse: alios scissis vestibus in vul-
batos : sed intelligant proplera quosdanj a sacerdo- nera aliena proruere : aiios clamare : alios dormi-
tio remotos, quia eos vitia hberornm impedierint. Si lare : qui plus biberit, forlior compulalur : accusa-
aulem peccata filiorum justum ab episcopatu prohi- tionis occasio est, adjuratum per regem, frequentius
a Erasmus Jegit, communicat. Mariano magis pla- nostrimss.
proeferunt, convival; olim erat, eommu-
cel convival.In nonnullis mss. legi, in tina tecum nicat.
domovivat. MART.—Quod et magis Victorio placuit,
367 S. EUSEBII HIERONVMI 368
non bibisse. Vomunl ut bibant, bibuni ut vomant. jA caslum, juslum, sanctum, canlinentem, sive abstinen-
Digestio ventris, el gutlur, uno occupamur officio. lem, obtinenlemeum qui secundum doctrinam etl, fi-
Hoc nunc dixisse suliiciat, quod secundum Aposlo delem sermonem, ut potens sit consolari in doctrina
lum, in vino luxuria est. Et ubicumque saturitas at- sana, el contradicentesarguere. Ante omnia hospita-
que ebrietas fuerint, ibi libido dominetur. Specta litas futtiro episcopo idenunliatur. Si enim omnes
" ventrem et genilalia, pro qualilate viliorum ordo illud de Evangelio audire desiderant :
Hospes fui,
membrorum. Numquam ego ebrium castum putabo, el suscepisiis me (Matt. xxv, 55) : quanlo magis
qui et si vino consopitus dorniierit, lamen potuil episcopus, cujus domiis omnium commune esse de-
peccare per vinum. Miramur autem Apostolum in bel hospitium! Laicus enim unum aut duos, aut
episcopis sive presbyteris damnasse vinolentiam, paucosrecipiens, implebit [Al. implevii] hospitali-
cum in vetere quoque lege proeceptum sit, sacerdo- laiis officium. Episcopus nisi omnes rcceperil, in-
tes cum ingrediuntur templum ministrare Deo, vi- humanus est. Sed vereor ne, quoinodo regina Ausiri
num omnino uon bibere (Levit. x) : et Nazarseum veniens a finibus terroe audire sapientiam Salomonis
quamdiu sanctam comam nutriat, et nihil contami- (Matl. x)i), judicatura est liomines lemporis sui: et
naium, nihil mortale conspiciat, et a vinoabslinere, viriNinivitse, acia poenilenlia ad prsedicationemJo-
et ab uva passa, et a b dilutiori quae solet ex vina- B'. noe,condemnabunt eos qui majorem Joua Salvatorem
ceis fieri, potione, omnique sicera, quse mentem ab audire conteropserunl : sic plurimi in populis epi-
integra sanitale perverlit (Num. vi). Dicat quisque scoposjudiceiitjSubirahentes se ah ecelesiasiicogra-
quod volet : ego loquor conscientiain meam : scio du, et ea quoe episcopo c non conveniunt exer-
mihi absiinenliam, el nocuisse inlermissam, et pro- centes; dequibus puto et JoannemadCaiumscribere:
fuisse repetiiam. Post vinolentiam autem hoc praeci- Charissime, fideliterfqcisquodcumqueoperaris in fra-
pit, ne percussor sit: quod quidem et simpliciter in- tribus, et hoc peregrihis, qui lestimoniumdederunt di-
tellectum oedifical audienlem, nefacile manum por- leclibni tum cgram Ecclesia : qnos oplime facis, si
rigat ad csedendum : ne iu os allerius verberandum pmmiseris Deo digne :pro nomineenim Domini 702
insanuserumpat. Melius aulemest, ut non percus- exierunt, nihil accipienies a geitlitibus (III Jgan. 5
sorem illum dicamus esse, qui mansuetus et patiens, seqq.). Et vere sanclo Spiritu in se loquenle, quod
scit in tempore quid loquendum sit, quidve tacen- fuluruin erat in Ecclesiis, jam liinc reprehendit di-
dum : nec sermone inulili, conscienliam percutit cens : Scripsi eliam Eccclesim: sed qui primatus age-
infirmorum. Non enim Apostolus ecclesioe principem re cupit egrum, Digtrephes[Al. Digprepes], non reci-
formans, velat csse pugilem et pancratiaslen [nay- pit rigs. Propterea cum venero, admonebo ejus opera,
v.partaarb), id est, alhletam] (quod eliam in plebeio C qum facit malis verbisdetrahens de nobis : el non suf-
etquocumqttegeiililisifuerit,reprehenditur),sedlioe ftcit ei quod ipse non recipil fratres, sed el volenles
ul dixi: ne conlumeliosus et garrulus perdat eum, prohibet, et de Ecclesia ejicit. Vere nunc est cernere
701 quem poluil modeslia et lenitale corrigere. quod1 prsediclum est,;in plerisqueurbibus, episcopos,
Turpis quoque lucri appetitus ab eo qui episcopus sive presbyleros, si laicos viderint hospitales, aina-
fulurus esl, esse debet alienus. Suni enim niulti do- tores bonorum ; invidere, fremere, excommunicare,
centes quoenon oportel, lurpis lucri gratia : qui lo- de Ecclesia expellere, quasi non iiceat facere quod
tas domos subvertunt, et putant quseslum esse pie- episcopus non faciat : et lales esse laicos, damna-
lalem. Melior aulem est, juxia Salomonem, modica lio sacerdotum sil [Al. est]. Graves ilaque eos ha-
accepliocumjustitia, quam multa genimina [Al. ger- beni, el quasi cervifcibnssuis imposilos, ut a bono
minata] cum iniquilate (Prgv. xvi, 8) : et magis eli- abducant opere, variis persecutionibus inquietant.
gendum in pauperlatc nomen bonum, quam in divi- Sit autem episcopusel pudicus,quem Graecio-ufpova
tiis noinen pessimum. Episcopus qui iniitator Apo- vocant: et Latinus interpres verbi ambiguiiate de
stoli esse cupit, habens victum el veslitum, his lan- ceplus, pro pudico, prudeniem translulit. Si aulem
lnm debet esse contenlus (I Tim. vi). Qui altario ser- laicis imperalur, ul propter orationem abslineant se
"
vierint, de aliario vivanl (I Cor. ix). Vivant, inquit, ab uxoriiin coilu : qbid de e|)iscopo sentiendum est,
non divites fiant. Unde el aes nobis excutilur de zo- qui quoiidie pro siiis populique peccatis, illibaias
na : el una tantum lunica induimur (Mail. x et Deo oblaiurus est victimas? relegamus Regum [Al.
Marc. vi): nec de crastino cogitamus. Turpis lucri Regnorum] libros, et inveniemus sacerdolem Abi-
appetitio est, plusquam de proesenlibus cogilare. melech de panibus propositionis noluisse prius dare
Hucusque quid non debeal habere episcopus sive David et pueris ejusj nisi interrogarel, ulrum mundi
presbyler,iAposioIi sermone procceptum est : nurtc esseni pueri a muliere : non uiiquealiena, sed con
econirario quid habere debeat, explicatur. juge (I Reg. xi). Et nisi eos audisset ab heri et nu-
(Vers. 8, 9.) Sed hospitalem, bohorum amaiorem, diusiertius vacasse ab opere conjugali, nequaquam
« Hoecdelibarit S. Paler ex Terlulliani libro de h Victorius emeudare dum vult, locum hunc de-
Jejuniis contra Psychicos initio : Specta corpus, et praval, legens, et a delicaliori, etc.
una regio esl, denique pro disposilione membrorum, c Negandi particula in uno alterove Cisterciens.
ordo vitiorum. Prigr venter et stalim cmlera saginm ms. desideratur.
isubstructalascivia est, per edacitatemfallacitas transil.
 S69 COMMENTARIORUM1N EPISTOLAM AD TITUM LIBER. 2AP. I. S70
panes quos prius negaverat, concessisset. a Tanlum A sus cos facit, qui inertise se, et olio, el somno dan-
inieresi inler proposilionis panes et corpus Christi, tes, pntant peccatum esse, si scripiuras legerint:
quanlum inter umbram et corpora, inler imaginem et eos qui in Lege Domini meditaiitur die ac nocle,
et veritulem, inler exemplaria fiiiurorum et ea ipsa qnasi garrulos inutilesqne contemnunt: non animad-
quae per exemplaria pra-ligurabantur. Quomodo ita- verlenles Apostolum post catalogum conversationis
que mansuetudo, patientia, sobrietas, moderatio, episcopi, etiam doclrinam similiter prsecepisse.
abstineulia lucri, hospitalitas quoque el benignilas, (Vers. 10, 11.) Sunt enim mulii et non subdili, va-
proecipue esse debent in episcopo, et inler cunctos niloqui, et menlium decepiores : maxime qui de cir-
laicos eminentia : sic et caslitas propria et (ut ita cumcisionesunl, quibus oportel silentium indici: qui
dixerim) pudicilia sacerdotalis, ut non solum ab universas subvertunt domos, docentes quw non oporlet,
opere se irnmundo abstineai, sed etiam a jactu ocu- turpis lucii gratia. Qni Ecclesioe fulurus est princeps
li el cogilationis errore, mens Christi corpus con- habeal eloquenliam cum vilse integritate sociatam,
feetura sit libera. Justus quoque et sanctus episco- ne opera absque sermone sint lacila, el dicta faclis
pus 703 esse debel, ut justitiam in populis quibus deficientibus erubescant : maxime cum sint non
proeest, exerceat, reiidens unicuique quod meretur: pauci, sed plures : nec subditi, sed prolervi, qui
nec accipiai personani iu judicio. Inler laici autem B non curent illud Psalmistae dicere : Nonne subjecta
el episcopi justiliam hoc inierest, quod laicus polest est Deo anima mea (Ps. LXI, 1)? Sed bouam [Al.
apparere justus in paucis, episcopus vero in tot exer- bonarum] mentium sementem, qusc naturaliter ha-
cere juslitiam h poiest, quoletsuhditos habet. San- bet notitiam Dei, inani persuasione pervertant. Hoc
clus autem quod Grsece OVMK dicilur, magis id signi- quippe mihi Paulus videtur sensisse, cum dicil fpe-
ficat, cum ipsa sanclilas esl mixta pielali, et ad vK7r«T«t:noi) ut simpliciler Latinus interpres tran-
Deum refertur. Quem enim nos sancium, Graeci slulit, deceplores, sed menlium deceptores. Et quidem
«ytovvocant : queni autem illi 6'<rtov,nos pium in sineScripturarum auciorilategarrulilas non haberet
Deum possumus appellare. Sit quoque episcopus et fitlem, nisi viderentur perversam docirinam etiam
absiinens: non tantum (ut quidam pulanl)a libidine divinis lestimoniis roborare. ili sunt de circumci-
et ab uxoris amplexu, sed ab omnibus animi per- sione Judsei, qui liinc temporis nascenlem Christi
turbatiouibus: nead iracundiam concitetur:ne illum Ecclcsiam subvertere nitebantur, et iniroducere
tristitia dejiciat : ne terror exagitet, ne Isetitia im- pracepta legalia : de quibus et ad Romanos, et ad
moderata sustollat. Abstinentia aulem in fructibus Galatas plenius Paulus exseqiiitur. Et nos ante pau-
spiriius ab Apostolo numerata est. Et si exigitur cos menses, tria volumina in Ejiisiolse ad Galatas
ab omnibus, quanto magis ab cpiscppo, qui patiens u explanatione diclavimus. Tales homines Doctor Ec-
el mansuetus debet vitia ferre peccDiitium : conso- clesise, cui animoc populorumcreditae suut, Scriplu-
lari pusillanime=: sustcnlare infirmos : nulli malum rarum debel ratione superare, et siienlium illis les-
pro malo reddere; sed vincerc in bono malum. Ad limonium pondere imponere : qui non unam, aut
exiremum obiineateum qui secundum doctrinam est paucas domos, sed universas cum dominis familiis-
fidelem sermonem, ut quomodosermoDei fidelisest, que subverlunl, docentes de ciborum differenliis,
etomni acceptione dignus ; sic et ille talem se prse- de sabbati jam olim aboliiione, de circumcisionis
beat, ul omne quod lonuilur, fide dignum existime- injuria : atque utinam hoc ipsum zelo fidei facerent,
tur, et verba ipsius sint regula veritatis. Potens ex parte aliqua posset ignosci, dicente Aposlolo :
quoque sit eos qui saeculiislius turbinibus exagilan- Confueor, zeiumDei habent, sed non secundum scien-
lur, consolari, et per sanam doclrinam infirma pron- tiain (Rom. x, 2). Yerum quia Deus <estvenler ipso-
cepla destruere. Sana aulein docirina dicitur, ad rum, lurpislticrigralia voluui propriosfacerediscipu-
disliiictionem languidoe iiifirmseqiie docirinoe. Talis Ios,705 ul quasi inagistri a seciatoribus suisalantur.
quoque sit, ui coutradicentes arguat haereticos siye Possumus aulem et aliter interpreiari hoc quod di-
Judseos, et ssectili istius sapientes. Et superiora . clum est, turpis lucri gratia : ut pulemus Apo-
quidem quse in episcopi virtutibus jiosuit, ad vitam stolum communi verbo usum, quo omnes haerelict
perlinent. Hoc vero quod ail: Ut poiens sil consolari cum perversa doceni, se homiuum solent asserere
in doctrina sana : et coiilradicentes arguere, releren- lucratores : cum non Iucruin sii, sed perditio, ani- §
dum esl ad scientiam. Quia si episcopi lantuin sit rnas interficere deceptorum. Conlra, qni erraniem
sancta vila, sibi polest prodesse sic vivens. Porro fralrem suum juxta Evangelium corripuerit, si fue-
si doclrina et sermone fuerii eruditus, poiestc se rit ille conversus, lucraius esteum. Qtiod enim ma-
coeterosque instruere : et non solum inslruere, et jus lucrum potesi e.sse, aut quid pretiosius, quam
docere suos : sed et adversarios repercuiere : qui si humanam animam quis lucretur? Omnis igilur
nisi refutaii fuerint aique convicti, facile queunl doclor Eeclesioe, qui a.d fitleni Chrisli recla ralione
simplicium corda 704 pervertere..Hic locus adver- persuadet, honesius lucrator cst. Et omnis hsereti-
a Fortasse rectins in vetustiori Cisterciensi codi- h Duo mss. debet, pro, potest: idemque mox
ce, quantutn interest inter propositignis punes et cor- ayios, pro oatos.
pus Christi? qum differentia inter umbram, etc, sub «'•lidem mss. polesl cmterosquoque instruere.
iiilerregandi nota;
 571 S. EUSEBil HIERONVMl -572
cus, qiiiqitibusdam proestigjis Iiomines falijt et fal- A reperiri; quem in b proesenliarum sive illudens
Jilur, loqiiilur quoe JIOJIoporJel, lurpis lucrj graiia, [Al. alludens] proplietam vocavil, quod scilicet
(Vers, 12 seqqf) Dixit quidnm ex illis propriut lales Ghrisliani , lales babere mereantur propli^-
conim propheia : Cretenses seinper mendaces, titalm las ::quomodo et prpplieloe erant Baa!, et pro-:
bestim,ventres pigri. TestinwniumIwc verum esl: ob jihetse confusionis, et alii offensionum ; et quos-
quam causam increpa Ulosa acriter, ul sani tint in fidc, cumque viiiosos propbeias Scriplura commemo-
non qtiemientes Judaieis fabulis, et mandaiis homi- rat: sive vcre, quia de Oraculis scripserit aique
num aversamium se a veritate. Qnantum ad lexlum rcsjioiisis, quae et jpsa fulura praenuntienl, et ea
sermoiiis, et ad continenliam loci pertinel, hoc qoae venlura sunl inplto ante prsedicani. Deniqtte
quod ajl ; Dixit quidam ex illis proprius eorum prg- i])se liher, Oracnlorum titulo proenotaiur : quem
pheia, videlur ad eos referri, de quibus superius est quia videbalur diviniini aliquid repromittere, prop-
lorjulus: maxime qui de circtmtcisione sttnt; qngs lerea Aposloluui arbitror inspexisse, ui videret quid
oportel refrenari, qni universas donws subvertu.nl,do- genliljum divinatio pollicereltir : ct in tempore
cettles quw non oporlel lurpis lucrigralia, utsequa- aiiusum esse versjculo, scribentem ad Tilum qtii
lur : dixit quidam ex illis proprius eorum propltela. erat Cretoe : ut falsos Crelensium doclores propiio
Qiiia vero in nullo propbelarum qui apud Jtidaeajii l^ iiisulae c doclore convijjcerel. Hoc aulem Paulus
yaticinaii sutit, hic hexameler versiculiis reperitur, 11011soluni in hoc lpco, sed eiiam in aliis fecisse
videtur niihi dupliciler Irgendum, ut hoc quod ait : depi'ehenditur. Jn Actjbus quippe aposlolonim, cum
Dixil quidqm ex illis proprius eorum prophela, cum coiicionarejur ad populum, et in Areopago, qnos est
supcrioribus copuleiur, liujus rei gratia reliqui le. curia Alheniepsium, dispularet, inter cseiera ait :
Cretm, ut ea quw deerant, corrigcrcs, et sequaiur : Sicul et quidam de vestris poelis dixerunt: Ipsius enim
dixit quidam ex illis proprius eorum Propheta, id est, ct genus sumus (Act. xvuj, qtiod hemisiicliium in
Crelensiuin. Sed quia mnlta in roedio suut, el boc Pboeiiomenis Arali Ipgilur : quem Cicero in Lali-
abstirduni videtur, el forte nemo recipiat : propter- i.um jsermonem iransilulit; et Germanicus Cocsar, et
ea cum superioribus, qnae magis vicina sunt, aliier miper Avienuss el niulti, quos enumerare p.erlon-
aplaiidiim est, ul legamus : Sunt enim mulii et 706 gum esi. Ad Corjnthios quoque (I Cor. xv, 55), fqui
non subditi, vaniloqui, et mentium deceplores, maxiine ct ipsi Aitica lacundia expoliti; et prop'er locorum
quiem qui de chcumcisigne suni; quos mnltos et non 707 viciniain Atheniensiuin sapore conditi sunl,
subditos, yaniliiquo?, et menlium deceplores, cum de Menandri comcedia versum sumpsil iambicum ;
hjs qui de circumcisione sunt, oportei refrenari, qui CorrHHipuiJJmores bonos colloquia mala Nec mi-
iiniversas donxis subvertunt, doeenlos quse non C rum si pvo opportunitatc lemporis, gentilium poe-
oponet turpis lucri gr;itia : di\ii qnidam ex illis laruiri versibns abm-jtur : cum etiam de inscrip-
proprius eorum Propbela : ut id quodail, proprius tione aroe aliqua coinniutans, ad Athenienses loculus
corum Prophela, non spccialiier ad Jndacos, et eos sit: periransiens eniitii,inqnil, el conlemplans cullu-
maxime qui de circumcisione snni, sed ad jnulios rqs vestraa, inveri el qram in qua superscriplnm est ;
referatur, qui non subdiii suni, et yaniloqiii, etmen- lgnoto Deg, Quod iiaque igtwranles cotitis, hoc egg
lium deceptores, qui ulique quia in Crelu erant, annuntio vobis. Insciipiin autem aroenon iiacraj, ut
Cretenses fuisse credendi sunt. Diciiur auiem iste d Panlus asseruii, ignoto Deo, sed ila : Diis Asimet
yersiculus in Epimcnidis Crclehsis poej.-e oruculis Europm, et Africm: diis ignotis ei peregrinis. Verum
a Cislerciens. mss. graviter, pro acriler, longius a nibus agitarnnt, quo» adire salius lectori fuerit.
Graeco, aTtorbpias. Quae tamen Viclorio in liunc locum annolata sunt,
h Epimenidis laudari ali Aposlolo sententiam, ni- ne dolcat quis proetermissa, apponani:Clemens, in-
hil esl dubiuui. Quod vero Iradit S, Pater, ex eo qnit,: Alexandrinjjs primo Slromatum libro, scribit
fortasse iifoplietam eum appellari, quia de Oraculis Pauljim iambo tragico uii, tlum dicit, Qddpovoa
scripserii, versiisque ille ex eo petaiur libro, qui r\ n'C9»)%/uj<TT«:6i/t>i«£
YMVM. In enmdem sensum iambum
Oraculgrum tiiulo prmiwtatiir, utcumque probani et esse" ex Menandri comoetlia, sumptiim Hierou.
Socrates m, 115,et Nicephorus x, 26, Forlasse etiam scribil. Constat siiiiiliier ex Arali Plicoiiomenis
Luciaui Scholiasies tom. i snb iiiitium ; 6 'jE7rt.ft.Evt-sunipium, quod Act.xvn similiter Paiilus usurpai,
Sw?Kpn; hvXp)oau.ol6yog,ovv.aiTb, Kpire; a.d fyevo-za.i, dnm ait : Sicut et quidam veslrorum poctarmn dixe-
# Ibytov. Epimenicles CretensisVates eral, cujus et itla ruhl: Ipsius enim elgenus sumus : TOUyap v.ai yho;
senienita eti, Crelenses senlper mendaces. GaHerum iap.iv, inqiiit, Aratns. Illud au:cm , Kp-nxzs«sl -^EO-
qiii divinandi Jaiidem Epimenidi tribnerinl, occur- c-zcf.i,v.av.aOypia,yao-zip^ apyai : quiul esi L-itine_:
runl ex Antiquis multi : Plalo de Legilius lib. 11; Creienses semper inendaces, niala? bestiw, venlrcs pi-
Arisioieles Rhetor. ljb. vi, cap. 17; Plularclius in gri .-iEpimenitlis poetioeesse, a Callimaclio quoque
Solone, Laenius lib. 1, aliique. Epinieuidem celef tisurpaium erndile Hierojiymus scribii. Aram autem,
brem poetain epicum, nalione. Cretensem, dicil et «yvba-zc,) Giw, boc est,! Ignoio Deo, ab Atlieoiensibus
Apuleius lib. n Fioridor.; et cum mira mulia, licet erectain, non solum ex Aclis Aposiolorum, verum
filbulis jhimixta, de ipso tradereniur a concivibus eiiam cx DiogeneLacrtio in vila Epimenidis diserte
suis, ut lestantnr Laerlius el Cjeoro lib. 1de Divin. apparet. Diogenis aulem vcrba siinl boec : Unde el
veluti propheta futiirorum prsescins est habitus. Atheniensescum aliquando peste laborareni, responso
c Duo Cisterciens. mss., proprio insulm auctore a Pyihia accepto, urbem expiari oporiere, Niciam
intererat. Niceraii filium navi misere, Epimenidemqueex Crela
d Hanc de vera Ailieniensi inscriptiunc quoestio- ad.ocarunt. Profeclus aulem Oiympiade 27, htstravii
nem reccnliorcs crtlici luculenlissimis disserlaiio- urbem, pesiemque compescuitItoc modo : Sumpsit oves
$"> COMMENTARIORUM IN EPISTOLAM AD TITUM LIBER. CAP. I. 574
qtiia P.iuJus non pluribus diis indigebat ignotis, sed <A lus Judas in Epistola sua lestimonium posuil, in-
uno tantum ignoto Deo, singulari vcrbo usus esl : ter Ecclesise Seripturas recipere; et mulla alia quae
ut doceret illum suum esse Deum, quem Athenien- aposlolus Paulus de reconditis est locutus. Pos-
ses in aroctitulo prsenolassent: et recte eum scientes sutnus 709 enim hoc argumenlo dicere: quia apud
colere deberenl, qtiem ignorautes vcnerabantur, et Ailienienses iguotum Deum colere se dixit, quem
nescjre non poterant. Hoc autem Paulus faciebat ilii in ara anuolaveraui, debere Paulum et caetera,
raro, et ul loci politis quam oslenlalionis opporlu- qiiae in ara scripta fuerant, sequi, et ea quoe Atbe-
nitas exigebat, in morem apiutn, quie de diversis nicnses faciebant, facerc: quia cum Athenieusibus
floribus solentmella componere, ei favorumcellulas in cultura ignoti Dei ex parle consenserat. Absil ut
coaplare. Sunlqui pulent hunc versum de aCa!lim;t- argumeiiium et scholaslicam eleganliam in calum*
clio Cyrenensi poeia sumplum, et aliqua ex parte niatn traliam. Ncmo est tam sicarius, el lam parri-
nonerrant, Siquidem et ipse in Iaudibus Jovis ad- cida, tam veneficus, qui non aliquid boni aliquando
versusCretenses scriptitans, qui sepulcrum cjus se fecerit. Ergo si unumbonum illiusvidens probavero,
ostendere gloriabaniur, aii : Crelenses semper men-. et in cseteris mihi incumbel necessilas, qu.-c mala
daces : qui el sepulcrum ejus sacrilega mentc fabricati fuerint npprobandi? Si inimicus advcrsus nos jur-
sunt, Verum, ul supra diximus, intezcr versus de B gelur et clamitei, nonne inter verba simultatis et
Epj.menidepoeta ab Apostolo sumplns est; et ejus rixie aliquid loquetur verilatis? quod et a nobis
CaUimachus in suo poemale est ustis exordio. Sive quoque advcrsus quos loquitur, non tisquequaque
vulgare proverbium, quo Cretcnses fallaces appella- reprehendilur. Jtaque et Callimachus et Epimenides,
bantur, sjne furto 708 alicni nperis in metrum re- non ideo vera dixerunt, Jovem deum esse, et reliqua
tulit. Pulant quidam Apostolum reprehendendum, qu;e. in eorum carmiiiibus continentur, quia Crei.
quod imprudeuter lapsus sil; et [Al. utj dum falsos tenses fallacos sunl; sed in eo taniummodo verum
doctores arguit, illnm versiculjim comprobarit : locuti sunt, quia ingenilum Crelensiuni vitium ex-
quod proplerea Cretenses dicniitur [Al. dicuni] esse pressere mendncii : qui quia fallaces sunl, non sla-
fallaces, qood Jovis sepulcrmn inaiio con^trtixe- lim el vertim non aliquando dixeront. Nee enim
rint: Si cnjii), inquiunt Epimenides sive CaJliina» Jupiter deus idcirco non esset, si Crctenses vera lo-
ciius, propterea Creienses fallaces, ct malas bestias qtierenliir; sed tamen illis tacentibus, qui morinus
arguunl, et venlres pigros, quod divina non sentiaui; erat, dei vocabulum non habercl. Di-nique ut scia-
et Jovem, qui regnei in ecelo, in sua insula fingant mus Aposlolum non fortuito, el ul libet transilorie
sepultum : et lioe quod illi dixerunt, esse vcrum (ut illi arl.iitranlur), sed consiilerate el circumspecie,
Apostojj senteniia comprobatur :sequitur Jovemnon ;C ct ex oiiini parte se protegenicm adversus Cretenses
mortuum esse, sed vivum. Imperite igittir PauJus loculiiin : Testimonium, inquil, hoc verutn est; noii
idololatriae deslrucmr, dum adversus pcrversos do» lotinn carnicn, de quo testimoniuni suniptuin, non
ctores agit, deos quos impugnabat, asseruit. Qnibus unitersum optis: sed tantiim hoc testimoiiium, bic
breviler respondenduni est, sicul in eo quod ait: versiculus qno mendaces vocantur. El ulique qui in
Corrumpunt mores bonoscolloquia prava [Al. mala]. una taiiliim poematis parle consensit, coetera confu-
Et in illo. Ipsius enim et genus sumus, non siatiin lasse credendns est. Quomodo auleni vel Cretenses
lolam Menandri comoediam, el Arali librum proba- mendaccs, et stulti Galaise, vel dura cervice Israel,
vii; sed opporlunilatc versiculi abusus est: ita et vel unaquoequcprovincia proprio viiio denotelur, in
iu prsesenti loco non totum opus Callimachi, sive EpislolaPauli ad Galatas disseruimus. Etqtiia nihil
Epimenidjs, quorum alter laudes Jovis canit, altcr amplius est quod hie possimus afferre, illo conlenli
de Oraculis scriptitat, per unum veisicnlum confir.- sumus. Quamobrem increpa, ait, illos aeriter : meu-
mavil: sed Creienees lauiuiji niendaces vilio genlis daces quippe sunl, el malse bestioe, etvenires pigri:
• incjtepavit : non ob illam opinionem, qua sunt ar-
qui falsa persuadent, qui ferarum ritu sanguinem
gnti a poeljs, sed ob iiigenitain meuiiendi facilila- siliunt deceptorum ; et nou cum silentio operantes,
lem, de proprjo eos genlis auctore coufutans. Qui'D suum panem manducant: quorum deus 710 vcnter
autem pulant lotum iibrum debere sequi eum qni esl, et gloria in confijsione eorum : et increpa, ut
libri parti; usus sit, videntur niihi et apocryplium sani sint in fide. De qua fidei sanitate ei in conse-
Enoclii [Al. apocryphorum Euoc], de quo aposlo- quenlibus loquitur : Senes sobrios esse, honcstos,

nigro et candido vellere, duxilque iu Areopagum;
alque inde quo vellent, abire permisil : his qui illas
sequcbanturmandans, ubicumqite illm accubuissenl,
singulus mqclarent peculiari cuipiam Deo : atque in
hunc modum quievit lues. Ex eo jam hodieque p°r
Allieniensiumpagos, aras sine nomine inveniri ceiltim
est, in ejtts, qum lutn facla esi, expiaiionis memoriam.
Non lanien proplerea falsum esse, quod Hieronymus
prodit. dicenduin : Aram scilicet erectam liiisse ciini
litc iiiscriplioue : Diis Asim, el Europm, et Afriem :
Dih ignotis, cl psregrinis. Constat quippe ex eo
ignotis, ei peregrinis, diis aras stalulas, alteram-
que inscriptionem alieram exponere potius^ quam
destrnere, prsesertim eum ex multis aris, quas aiul-
las fnisse conslat ex Diogene, tina primo, altera se-
eundo modo inscribi potueril.
11Ul aliquosde noroine appellem, Chrysoslumus
et Tbeoilorilus; sed ipsius Epimenidis carmen a!-
lusisse Callimachum, niliil est dubium. Jovi scpul-
criun Cretsesuoadbue superslitisse tempore lcstatur
S.Cyprianus lib. de Idolorum vanilate : Anlrunt Jo-
vis inCrtiavisilur, el sepulcrutn ejus ostendilur; loli-
demque verbis Minucius Felix : Adhuc anirumJovh
visilur, et scpulcrum cjm ostendiiur.
S7S S. EUSERII HlERONYMl 676
pudicos, sanos in fide, et charitale, el palientia: ad jA.mundis, his videlicet qui in Christo credunl, et
quam fidei similitudinem, doclrinse quoque sanilas sciunt omnem creaturam bonam esse: et nibil abji-
appellatur. Erit, ail [Al. enim], tempus quando sanm cicndum quod cum gfaiiarum actione percipitur.
doctrinm non acquiescenl.Sunt etsermones sanitalis, Coinquinatis autem et iiiftdelibusnihil mundum : quia
dequibusad Timolheum in prima Epislola loquilur : polluta est eorum et mens, etconscieniia: proplerea
Si quis aliter docet, et non acquiescil sanis sermonibus etiam quse munda suiii per naturam, eis immunda
Domini nostri Jesu Chrisli, el qum secundum pietalem fiunt. Non quod vel mundum sitaliquid, vel immun-
est doctrinw (I Tim. vi, 3). Et in secunda : Exem- dum : sed pro qualitate vesceniium, et mnndum
plum habens sanorum verborum qum a me audisli mundis, et immundum contaminaiis fiat. Alioquin
(II Tim. i, 15). Qui hanc habent fidei et doclrinee infideJes quosque atjue pollutos, eliam panis bene-
sanitalem atque verbormn, non a aitendent Judaicis dictionis, et calix Dominicns non juvat; quia qui
fabulis el maiidalis hominum ayersautium se a vc- indigne comederit de pane illo, et de calice biberit,
rilaie. Acquiescamus paulisper Judseis, et enrum, jndiciiin) sibi manducat el bibit (I Cor. xi). Adventu
qui apud eos sapientes vocaniur, palienier inejitias Christi purgata snnt omnia. Qaae ille mundavit, nos
audiamus; et lunc intelligemus quoe sunt [A/. sint] communicare non possumus. Sed considerandum
Judaicaefabulae sine aucloriiate Scripiurae, sine ulla '.B ne ista traclanles, occasionem illi baeresi demus,
asseriione rationis, animalia quoedam el fabulosa quae jtixta Apocalypsim (Cap. n), et ipsum quoque
fingentium, de quibus Isaias prophelavit, dicens : aposlolum Paulum scfibentem ad Corinlhios, pulat
Populus hic labiis me honorai, cor aulem eorutn longe de idolothytis esse vescendum : quia omnia munda
est a me. Sine causa aulem me coluiii: docenles doc- sunt mundis (I Cor. vm). Nunc enim Apostolo non
trinas el mandata hominum (Isai. xxix, 13). Quod fuit propositum de hisjquse immolantur dsemonibus
lesliinoiiium Salvalor in Evangelio comprobans, ar- disputare : sed advefsus Jndoeos, qui secundum
guit eos Legi Dei mandata Iiominum praetulisse. Legis abolitas discipliniim, quaedam muuda, qusedam
Dcui quippe ail: Honora patrem el ntairem: llli vero arbilrabaiHur immunda. Nonenim, inquit, posswnws
tr&diderunt: Quia quicumque dixeril palri el malri : mensm Domini paiiicipare, el mensmdmmoniorum:
munus quodcumque est ex me, tibi proderit, et non ho- nec valemus simul bibere calicem Domini, et calicetn
norificabit palrem suum el malrem (Matth. xv,5seqq.). dwmoniorum(I Cor. n, 20, 21). In nobis ilaque est
Si quis posl adventum Cbrisli conciditur, et non comedere vel muiida, vel immunda. Si enim mundi
circuincidiiur : Judaicis servil fabulis el mandatis sumus, munda nobisest creatura. Si aulcm im-
liominum aversantium veritalem [Ai. verilate]. Non mundi et infideles, fiunt nobis universa communia :
cnim qui in manifeslo Judoeus est, sed qui in oc- G sive per iuliabitantem in cordibus nosiris hseresim,
culio : et ciicumcisio cordis in spirilu, non liuera. 712 sive Per conscienliam dclictorum. Porro si
Si quis Pascha agit, non in azyniis sinceritatis et conscieniia noslra nos non reprehenderit, et habue-
veritatis : ut exterminel ex anima sua.oinne vetus rimus fiduciam pielatis ad Dominum; orabimus
fermentuni malitise et nequitise: isle atlendii fa- spiritii, orabimus et menle : psallemus spiritu, psal-
bnlas, ct umbras sequilur, veritale neglecta. Si quis lemus el mente ([ Cor. xiv) : ei procul erimus ab
nori resurgens cum Christo, nec qiiaerens ea quse his, de quibus nunc scribilur : Pollula esl eorum et
sursum sunt, sed quae deorsum, dicit: Ne teligeris, mens et conscieniia.
ne guslaveris, ne iracluveris qum sunt in corruptione, (Vers. 16.) Confitenlur se nosse Deum,faclis autem
ipso usu seciiiidurii prsecepta et doctrinashoniiiium, negaiil: exsecrabiles, et inobedientes, el ad omne opus
isie sequiiur juslitias non bonas, et praicepta non bonum reprobi. Ili quornm polluia esi, et mens, et
bona. Ubi autem est veritas, et Jex 711 sPi" conscientia, Deum se nosse confilentur, factis au-
ritualis, ubi juslilicationes bonae, et praecepta suut lem negant secnndum illud quod in Isaia dicilur:
optima : quoe qui iecerit, vivet in eis. Populus hic labiis me honorat, cor aulem eorum longe
(Vers. 15.) Omnia munda mundis, coinquinalisuu- " est a me (Isai. xxix, 15). Quomodo igilur labiis qui
tem et infidelibus nihil mundum : sed pollula esl honorat, etcorde procul recedit: ita Deunrsermone
eomm et mens, el conscientia. Quia superius dixerat: quis conlitens, operibus negat. Negans autem ope-
Sutit enim mulli et non subdili, vaniloqui, et decep- ribus Deum, confessione simulata recte exsecra-
lores, maxime qui de circumcisione sunt, et de his bilis et profanus esl : et nulla verilatis raiione per-
qui ab eis decepti fueraut, consequenler addiderat: suasus, inobediens et: incredulus appellalur. Unde
Increpa illos acriter, ut sani sint in fide, non inteii- evenit ut adomne orju? bonum reprobus sit: quod
denles Judaicis fabulis et mandatis hominum aver- scilicel, etiam ea quse nalurali bonitate superaius
santinm verilalem. El quomodo ad Galatas el ad Ro- foi-te bona fecerit, non sinl boua, duin meulis per-
manos plenissime dispulatur, pulabanl inier cibos versitate sunt reproba. Exislimant quidam in eo
esse distanliam, cum aliqui mundi, aliqui videren- lanlum Deum negari, si in perseculione quis a Gen-
tur immundi, proplerca nunc infert: Om-iia munda tilibuscomprehensus.lse reuueril Christianum [Al.

a Hiulco penes Martianaeum sensu, non atlendentes. Mox Cisterciense? ross., et mendaciis hominum, elc.
pro mandatis: falso.
877 COMMENTARIORUM1N EPISTOLAM AD TITUM LIBER. CAP. II. &78
addit esse]. Sed ccce Apostolus omnibus quse per-. A lium in Clirislo, et tliscipulum suiim docet, ut ea lo-
versa sunt factis, Deum asserit denegari. Chrislus quatur quae sanoc doctrinse conveniant : quia tuiic
sapienlia est, juslitia, veritas, sanctiias, fortitudo. doctrinse sit sanitas, cum doctoris doctrina pariter,
Negatur per insipientiam sapientia, per iniquitatem et vila consentiant.
jusliiia, per mendacium veritas, per turpitudiuem Vers. 2.) Senes sobrios esse, honestos, pudicos, sa-
sanctilas, per inibecillilatem ariimi fortitudo. El nos in ftde, et chariiate, el patienlia. Generaliter Tito
quotiescumque vincimur vitiis atque peccatis, lolies anle proecipiens quid ipse loqui deberet ad cuncios,
Deum negamus. Ut [At. Et] econtrario, quoties in eo quod ait : Tu vero loquere qum decet sanam
bene quid agimus, Deum confitemur. Nec arbitran- doclrinam : nunc per singulas species a quid unam-
dum esl in die judicii illos tantum a Dei Filio dene- quamque setatem deceat, exponit. 714 Primum se-
gandos, qui in marlyrio Christum denegarunl: sed nibus viris convenientia, deinde anus quid deceat,
per omnia opera, sermones, cogitationes, Christus, tertio quoe adolescenlibus apta sint, lam maribus vi-
vel negatus negai, vel confessus confiietur. De bac delicet, quam feminis : licel in proecepto mulierum
pulo confessione et discipulis praecepit, dicens : Eri- vetularum de adolescentibus feminis mandata subjc-
lis mihi iesles in Jerusalem, et in omni Judma el Sa- cerit : ut non latn ipse doceretadolescenlulas, quam
maria, et usque ad exlremum terrm (Act. i, 8), ul in JB quid a vettilis docerenlur, exponeret. Extremo dc
omniuus bonis operibus alque sermonibus, niens servis, e.tper singulas seiates, et condiliones, sicde-
Christum ipsi dedita conliteatur. Est et quaedam center prsecepta cousiituil, ut sermo ejos vitoe mo-
laudanda negatio, de qua et ipse Apostolus ait: Ut rumque sit regula. Senes igitur sobrios esse *>,sive
abnegantesiinpielalein cl smcularia desideria, caste, vigilantcs, quia vnf/lioi apud Grsecos ulrumque so-
et jusle, el pie vivamus in prwsenli swculo : exspec- nat: bonestos, ut oeiatis gravitatem morum gravilas
tanies beatam 713 spetn et advenlum Salvaloris deeoret : pudicos, ne in aliena aetate Iuxurient, ne
nostri Dei (Tit. n, 12). Quam uegaiionem qui nega- jam frigido ad libidinem sanguine, exemplo sint ado-
verit, et sequi voluerit Salvalorem loquenlem : lescentibus ad ruinam. Sanos in fide, de qua fidei
Quictimquevolueril [Al. vuli] venire ad mc, abneget sanitate supra diximus. Sanos autem non taiiium in
semeiipsum(Luc. IX, 25), exuius veterem Itonrinem fide, verum et in cbaritale, el in patieniia, ut cum
cum operibus ejus, et indutus novum, sequeiur primam fidei habuerint sanitatem, audianl a Salva-
Deum suum. Quomodo autem se quis abneget. con- tore : Fides lua te salvum fecil (Marc. x, 52). Et
lemplandum est. Pndicus fornicatorem, quod prius alibi : Neque enim in Israel lanlum fidem inveni
fuerai, negat : sapiens imprudenlem, justus injus- (Mallh. viu, 10). El propter eamdem fidei sanitalem
tum, forlis infirmum. Et ul in commune de omnibus 'G flani filii Abrahoe, de quo scripluin est: Credidit
loquar, lolies negamus nos, qnoiies priora vitia Abraham Deo, el repulalum esl illi ad justitiam (Gc-
calcantes, desinimus esse quod fuimus, elincipimus nes. xv, 8). Et Abacuc de hac fidei sanilale comme-
esse quod ante non fuimus. morans ait : Juslus aulem ex fide mea vivil [Al. vi-
(Cap. II.—Vers. 1.) Tuvero loquere qum decet sa- vet] (Abac. n, 3). Relege ad Hebrseos Epislolam
nam doclrinam. Aliud est sanam doctrinam loqui, Pauli apostoli (sive cujuscumque alierius eam esse
aliud ea quse sanaeconveniunt docere doclrinse : qui putas, quia jam inter Ecclesiasticas°estrecepta), to-
in altero simplex lantum inslitutio est : in altero tum illum catalogum fidei enumera, in quo scriplum
cum eo quod docens, vitae quoquecorrectioest. Qui est : Fide majus sacrificium Abel a Cain obtulit Dco
enim solverilunumde mandalis islis minimis, el docue- (Hebr. xi, i seqq.). Et : Enoch translatus est, ne vi-
rit sic homines, minimusvocabitur in regno cmlorum deret mortem; et Noe de his quse necdum videbat,
(Matih. v, 19): Domino proecipiente discipulis, non Deocredcns fabricatus esl arcam, et Abraham in tcr-
solum in medilatione Scripturarum eos laborarede- ram quam nesciebat, egressus est. Et ne videretur
bere, ul qua; scripta sunt, replicent, et condanl in Scriptura nullum mulieribus fidei exemplum dare,
memoria) tbesauro : sed prius facianl quse praecepta in eadem Epislola scribiiur, quia et Sara acceperit
sunt. Quicumqueverofeceril et docuerit, ille vocabilur" virtutem ad recipiendnm semen, alieno jam aetalis
magnus in regno ccetorum.Nisi enim supergressa fue- suse lempore, quia fidelem eum qui repromiserat,
rit nostra justiiia Scribarum jusiitiam et Pharisseo- arbiirata esl. Laudatur ibi fides Jsaac, et Jacob, Jo-
rum, non possumusingredi regna ccelorum (Matth. v). seph, Moysi quoque et Rahab, caclerorum, quos me-
Qui supra Moysicalhedram sedcntes, dicunt et nou lius polest scire, qui ipsam Epistolam legerit. Quo-
faciunt, et alligant onera importabilia, quse cervici- modo est igitur fidei 715 sanilas : ita eadem sani-
bus hominum imponunt, et ipsi minimo digiio nolunt tas el iu charilate est. Quis autcm sanitalem possi-
ea contingere. Hoc igilur nunc Aposiolus Titum fi- det charitatis, nisi ille qui primum Deum dilexeril
a Mss., ad unamquamque mlatem quw deceat, etc. Ecclesim episcopi, qtiem, aiunt, ipsi adjunclum, sen-
h Addit Victorius, prwcipit. lenlias Pauli proprio ordinasse et ornasse sermone.
c Aliter yidealur sensisse in Calalogo ad cap. S : Vel cerle, quia Paulus scribebalad Hcbrwgs, el prgp-
Epistola quw fertur ad Hebrwos, non ejus (Pauli) ter invidiamsui apud eos nominislilulum in principio
credilitr propler slyli sermonisque dissonanliam , sed salutaiionis •atnputaverit. Confer quaead eum locum
vel Barnabm, juxia Terlullianum, vel Lucm Evange- nobis annotata sunt, ul plerosque alios nunc omil-
listw, juxla quosdam, vel Clementis Romanw postea lainus.
 '
hft ' S. EUSEBII IHERONVMI §80
cx tota anima sua, et ex loto corde suo, et ex idtis,Aesliii
fidej qtii s:tnus in charitale, saiius quoque sit
viribus suis? Deinde Christi pracceptum audiens in in patientia : et
patientia, qute maxime in teniatio-
:
proximum Diliges proximum ttium sicul teipsum iiibus compfobaluf': qiiia hihil pfodest habuisse qux
(Mallh. v), diviserit cliaritatem : qui.i in his duobus Snpra ehutiiefayinius j ilisi omneS divifisc ei iiierci-
mandatis pendet omnis Lex et Prophetse. Qui habct 1
liioiiia, quibus onusta navis est, iii lempestate ser-
sanitatem ehariiaiiSj non odmulaiur,non inflatur, non veiilufj et
perilanribiis liiuc inde veiilis,absqueirau-
agit perperam , non inbonesle, non ad iracundiam fragib eaj quse beiie parla sunt, libefentur. Qui
concilalur, non cogilatmalum, non gaudet [Al. con- eiiiin persevetdveril
itsque in finem, hic salvus crit
gaudet] super iniquitate, congaudel autem veritati, (Maith, xxiv, 15).
omnia sustjneti omuia credil, omnia sperat, omnia
prsestolatur (1 Cor. xni). Et quia chariias numquam (Vers. 5 S6qq.) Anus simililerin habiiu sanclo, non
hon viiio mulio servienies; bene docenles,
excidit, qui in charilatis esi sanilate, numquam et hiceiilrices,
ut ad cdslilaiem etudidnt adolescentulas, ul ameiiivi-
ipse corruit. Siquidem nec tribulatio eum, nec au-
ros suos, ui ameni ftlios : pudicas , caslas, liabeiitcs
gustia, nec fames, nec perseculio, nec nuditas, nec
domus behignas, subdkas viris suis, ul
periculum, necgladius separare poterit a sanitale _ vetbum.diligentiam,
Dei non blaspliemelur.Tametsi apostolus Pe-
cbaritatis, quam habuerit in Christo Jesu. Quid de trus
gladio et caeieris minonbus loquar, quae 11011 pfoecepefif, «t viri uxoribus suis iamquam in-
possunt firmiofi vnsdilo honofem iribuant, noii lamen arbi-
e.mn dividere, qui sanitatis possidet ebaritalem :
cpm nec inors, nec vita, nec angeli, nec principa- frandum esl, quod uxor, quaecorporis vasculum lia-
tus, nec prsesentia, nec futura, nee forliludo, ncc bet infirmum, siaiim el oninia infirmior s'il. Unile
nunc praecipiiur eis, ul in ipsisquoque illud Apostoli
alliludo, nec profundum, nec alia quaelibet crealura
in infirmilaie perficitur (II Cor.
possii separare eum qui habet cbaritaiein saniiatis in compleaiur : Virius
Clirislo Jesu ? Si intellecia est a nobis sanitas chari- xii, 9), el tliciiur, ut etomnia Jiaiieant, quae senibus
lalis, de Scripluris aliquod sumamusexemplum, eo- vifis suht prseeepia cpmmuniier, in eo scilicet quod
rum qui in infiriiiiiate sunt charitalis. Ait Salvator ail: Anns similiter, boc est, ita nl viri sems, in om-
de extremis lemporibus : Quia cum inulliplicata ftteril nibus honestse, solifiae, pudicic, sanse iii fide, el
et palientia. el jiro sexu suo boc habeant
iniquilas, refrigescel cltarilas multorum (Matth. xxiv). charitaie,
Calida quippe esi charitas in bis qui fervent inspi- propriiim, ut .s.intin babitu sancto, sive ut melius
ritu : frigens aulem et glacialis et gelida in liis qui legiiur iii Gra>eo,h v.a?ao-Thp.a?ikpoTzpzT:us, ut ipse
flatus Aqniloni8 durissimos suscepere. Ab Aqnilone quoque carum incessiis ctmoius, vullus, sermo, si-
enim exardescenl mala sv.per omnes inhabitanles ter- n lentium, quamdam decoris sacri proeferant digniia-
ram (Jefem. i, 14). Dehoc frigore cbaritatis el Am- tem. Et quia hoq genus muliercularni)) esse solet
mon in sorore sua Thamar obriguerat (II Reg. xm). garrulum, juxia iilud : Simul antem el otiosm discunl
TimCndum ergo ne forte et nos liac infirmiiatechari- circunure domos : noiisolum autem oliosw, sed etver-
tatis aliquando superemur. Nohnumquam enim eve- bosw, ei curiosw, loquetttesqum non oporiel (l Tim.
nitj ut primum a nobisin virgincm, sive in quamli- v, 15) : proplerea eas vtilt esse non incentrices ,
betreminam sit sanctadilectio : el cum mollitamens id est, iion accusatrices, non tales quae ut aliis
de aliis detraliani. Aut cerie quia ipsae
fueritinaffectus, paulatim sanitas charilatis languore placeant,
adolesconiiam jam transgress.-e suiii, de ado-
pallescat, et infirmari incipial, el ad extremam mor- 717
tem diligentem ferat.Unde et Apostolus caute etpru- lesceutularum oetaiibus dispuieni, et dicant: llla sic
denler Timotbeo proecipil, ut exliortelur adolescen- ornattir, illa sic coihitur, sic illa procedit: amat
tulas inoroni castiiale (I Tim.y). Omnis aulem casli- illuni, anjaiur ab illo: cum eiiam si hoccvera sint,
tas in carne et spirilu et anima esi : ne scandalizetur non lam apud cseteros debeant acCusare, quam
716ocUms'> neinpulclifiiudiiie vultus feminoehae- ipsam secrete Chrisli charitaie corripere, et magis
renles pendeamus [Al. impcndeamus]: no blanda nos docere ne faciat, quam in publico aceusare quod fe-
a
audire verba delectet : ne ad simulatos sermones J) ccrit. Solent hae selates, quia corporis frixere luxu-
mens prius dura marcescat. Caveant ergo, ut dixi- ria [Al. luxuriaii)] (licel sint plurimoe, quae nec ca-
mus, tam juvenes quam senes, tam adolescenlulse nos suos erubescant, et ante gregem nepotum tre-
quam vetuloe,eiomnidiligenliacuslodiantcor suum: menles virgunculse componantur), b vino se dedere
ne per sanitalem dilectionis, morbus cliarjtalis in- pro libidine; et cum inter pocula sibi prudenies visB
troeat, et per amorem sanctum, fial non sancla di- fuerint et facundae, hiorum quasi ausieriiatem assu»
lectio, quae illos p.ertrahal ad gehennani. Qui sanus mere, loquenles hocquod sibi videnlur esse, ci non
" Editi anle Iios Lbri hullum iiabeiit sensum in * Mariian. ut voculam hic interserit, qua inlrusa
liaC pericope; ibi etfiffi lcgitUf bOCiiiodo: Sbient lotus depefft Hiefoiiymiaiioeiseritenliaftlepof cl vis.
hwmiates, quia iofpdfis ftixere titxurium (licet sint Jocose scilicet alqup tip<i>viv.o>s S. Paler trementes
plurimw, qttw nec cahOstuos eiubescaiit, et anlegte- virgunculas appellat ntuls illas, qiiaefugas aniles po-
gem nepotum , trementes iitgunCUlwconiponuntiir), liuiit, ac duin se coiiiponnnt quasi adOlesCentulae,
vtiio se iiedere , Clc nos auctoritate exempiafiiuii pfoeoctatetremenies suht. Hujusmodi feminasiisdem
manuscfiptorum stSiistiiriac verba festituere cura- plane vefbis ridet epist. 38 , de aEgrolatione Bie-
Viinus. MART. sillae ad Mafcellaiii rjuut. 3: qumdettiqueanteitepo-
S8i COMMENTARIORUMIN EPISlOLAM AD TJTUM LIBER. CAP. II. &8|
recordanles iliud quod fuernnt. Et a vini ergo nimio A . conversio tua; el ipse itii dominabilur (Geii. lii, 10).
polu anus prohibeanlur, quoniam quod in adolescen- Ih quo safictse Seriptttroe coiisideranda prudtniia
libus libido , hoc in senibus ebrietas est. Aul quo- csl: qnia non viio IIOGDoininus sil loculus , et di-
modo potesl docere anus adolesccutulas castiialem, xerit: Dominaberis uxofi lum; sed ipsi mirliefi. ut
cumsi ebrietaietn vetulae mulieris adolesceiitala fue- illi pramiom relinquefel obseqiielsBi dum iii'pote-
rit imitata, pudica esse non possit? Signanler autem slate ejus esi, si Dei velit obedife pfocceplis, seftire
a cxpressit: Non vino multo servienles. Servitus viro et marito esse subjecia, ut quodammodo esset
enim quaedam est et extrema conditio, vino seiisus libera servitus, et dilcctione pleita, ideo serviens est
hominis occupari, et hou suum esse, sed vini. Qoia viroj dum eum meiurt offendere. Efenim noi) est
igiiur docuit quales prinio anus debef ciil esse , et cfeatus vir propter tnulierem , sed miilier prOptef
post illa quoe cum senibus viris habenl Commiinia, virnmv El Cum caput mulieris vir sit, cspul aiitcm
etiam propria earum exposuit, ul hOnesto et sanclo viri Chfistus : quaeciimque 7l9 uxor non siibjici-
habitu, et omni decore sinf plenoe: hec accusatrices, tiif VirOsu'0 , lioc est capiti suO, ejusdeni cfimiifis
nec aliis detrahentes , nec vino sensibus ocCUpalis. fea est, cnjus et vif Si nbft snbjieiatur Christo capiti
Nuncconsequenier doctrinoe eis frena pernutlit, ut SUOsVerbnm antem Domini blasphemaluf: vel dtffti
cum (ales fuefint, docendi Iiabeanl libertatem , ut' B contemiiitur Dei prima senlcriiia-, ct pro iiihilodu.
scilicet doceant ea quse bona suut. Licei enim in ciiur: vele Ghristi infamatuf Evangeiium, duiircoi)-
alio Ioco dixeril; Docere auteni mulieribus ttoii per- ira iegem fidemque ifaturfc, e.i qaa» Christiana esi,
milto (l Tim. n, 12), sic inteiligendum est, ut in vi- et ex Dei lege subjetsta ( tfiro iniperare desidefai.
ros sit illis doctrina sublala. CneterunTadoiescenlu- cum eiiam gentiles feminse viris snis scrviant eoni-'
lasdoceant, quasi filias suas. Priinuffi castiialem : mufii lege naiuroe.
quia adversus Iionc magis in oelate fiorenli pugriat (Vers 6 seqq.)' Juvenes similiter exhgriare , utpu*
inimicus, et virtus rjus omnis conlra femiuas inum- dici sint iu omnibus : leipsum exetiiplumprmbtiis bo*
bilico 718 vcniiis e<i: dcinde ul aineni vifos suos, nortmi opetum, iit doctrina, iniittegTiliite ct castilate,
diligant filios. Quse docirina est amare viros; Ctitii in serhione sanff.el rrreprehensrbili: ni qui ex ad-
Iioc non in eloquio docentis, sed in Corde amantis verso est, teveteatut, nihil habctisde nobis diceremttVu
sit consliluliim? Vult eas amare viros suos caste : Sicut in eo quod supra proeeeperal, diceiis :•Anus
ynlt inler virum et nvulierem esse pudicam dileciio- sii)ii/fi<jfi«/iafriiM5aii<:lo,similitudinemanuum dixer.i-
nem, ut cum pudore, el vcreeundia, et quasi iieccs- musf ad senes esserc.ferendam : ita nunc in eo quod
silaie sexus, reddat potius debiium viro quam ipsa inliilit: Juvenes simililer hortare, tu pudici sint, si-
exigat ab eo, et opera liberoruin anle oculos Dei et C miiitudiriem juvenum ad anriSj et per anus ad scncs
angelorum perpetrare se credat: b ita nec illa eru- arbitromiir aplandam: utsenum habeant sobfieiatem,
bescet etiam secretum cubile, et nociis teiiebras, et et honesli sint et pudici, et sani iw fide, el Charitate,
clausum cubiculum snum , cum omnia palere Dei clpatientia. Anwumautem in habitus sanctitale [At.
oculis cogitarit. Filiosautem itadiligurit, sieosin Dei habitusanctitaiem], ul non sini accusalores, neii vtao
erudiant discipliua. Gaeterum iroile eos coniristare muJto seivienies,bene docentes, et caetera. Propriuni
docendo quoe bona sunt, ct libertalem iribuere pec- aulem adolescentulorum hoc posuil, utpudici sint in
candi [Al. peccaii], non est amare filios, sed orfisse. omnibus, tam scilicet mente, quam corpore: lam
Erudiantur quoqne adolesceiitulse, ut domus ha- opere, quam cogilalione, ut nwlla sit in adoleseente
beant diligenliam. Et quia poterat evenire, ul dili- suspicio turpitudinis. El licet quidam f de Latinis
gentia donius cum austeritaie regcretur, et per lioc ita exisiiment legendum : Juvenes siinUiier hortare ul
Apostoli praeceplum, matrona severior fieret in ser- pudici sint, el poslea inferanf, in omnibus leipsum
vulos: ideo copulavit, benignas: ut lunc se crede- formam prmbens bonorum operum: tanien sciamus,
ret marili bene domum regere, si <=cum benignilate Mi-omnibus , ad superiora esse referenduin j id est,
impcret servulis, non in terrore. Necnou et subdi- hortare ut pudici sint in omnibus. Sciendurii quoque
tas viris suis: ne forte diviliis et nobilitate perflatoe estquod contineuiianon solum hi carnis opere et
Dei senlenti-e non meminerint, per quaro subjectse animi concupisceiitia; sed in omnibus rebus nCGeS-
sunt viris. Ail quippe ad mulicrem : Advirum& iuum saria sit: ne honores indebitos appetamus: ne ac-
lum gregetn trementes virgunculm componunlur, elc. ^' per affirmaiionem legi debere autument, in hunc
a Duo mss. Signanter aulem et expresse ait: Non modum : Ita illa erubescel eiiam secrelum cubile. Rbc
vino, elc. esl, si Deum ante oculoS semper babebit, efubescet
b In eiiiHone Erasmiana legimus : ita ne Ula eru- etiam in secreto cubili aliquid inJienesinm ,. ac im^
bescat eliam, etc. quod Marianus casligal mulans pudicum agere.
eriibescet, in erubescat. Ilu m illa erubescai eliam se- <=Fortasse verius in uno Cisterciensl ins , si hoc
cretum cubile, elc. MART.— Nostri mss. ita adver- benignitale impetrarel a servulis, non ierrore.
bium non agnoscurst, legtintque absolule, ne illa eru- d'VocuIam , luum, duo e nostris mss. igjiorant,
bescet, ctc, Olim erai, ita neilla erubescel: pro quo quoe sacri lamen est texlus.
Viclorius substiiuit,, erubescai. Ifoc est, inquit, ita 0 Siipplet Viclorius, vel cum Cltrisii infamatur,, etc.
liberis procreamiis lioneslu ac pudice operam navel, f Hic quoque vcrba , de Lalinis, duo e iiostris
ul ne iu ipso quidem cubili lurpe aliquid agai, pro- mss. nicsciuiil: cseteruni ipsalioilienumobiinci s-in-
plereav^ illud ei'tibescat. Quamvis sint qui magis lenliic dislinctio, quam respuil S. Paler.
S83 S. EUSEBII HIERONYMI ] 584
cendamur avarilia: ne ulla passione superemur. A cst ille , et sanetse conversationis, probisque mori-
Teipsttm, inquit, formam prmbens bonorum operum. bus , nisi esseti haerelicus. Nemo est enim tam im-
Nihil prodest aliquem exercitatum esse in dicendo, moderaioe impudenliae , ut solis radios possil accu-
el ad loquendum trivisse linguam, nisi plus exemplo sare lenebrosos, et claruui lumen caligine noclis
docuerit, quam verbo. Denique qui impudicus esi, offnndere. Unde et Apostolus hsec eadem praecavens
720 quainvis diserlus sit, si ad casiilalem audien- ait: Ul « auferam occasionem his qui votunl occasio-
tes cohortelur, sermo ejns infirmus est, et auclori- hem (II Cor. xi, ;12). Potesl aulem is qui ex adverso
tatem non habet cohoriandi. Et econlrario quam • est, etdiabolus iiilelligi, qui accusalorest frairum no-
vis sitrusticanus el lardus ad loquendum, si castus strorum, ut Joannes Evangelista proedicat: qui cum
fuerit,exemplosuo bomiiies potest ad vitoesiniililu- niliil habuerit rnali quod nobis objicial, erubescil,
dinem impellere. Quod autem ait, in incorruplione, et criminator non poteril criminari. Diabolusautem
sicaccipiendum, quod incorruplio proprie virginila- in Laiina lingua: criminatorem sonat.
tem sonel. Deni.que qui virgin.es sunt, vulgo ir.cor- (Vers. 9, 10. ) Servi dominis suis subdiii sinl in
rupti appellari solent; et qui virgines esse desierinl, otnnibus : sint pfacentes, non conlradicenles, non fu-
corrupti nominanlur; el dicirous, ilja quoe fuit olini rantes; "
sed omnetn fidem osiendenies bonam, ul doclri-
yirgo, corrupla est. Unde et Titum exisiimo, prius- B jjam Salvatoris i noslri Dei ornent in gmnibus. Quo-
quam carnis opere occuparelur, Evangelio creden- niam Dominns et Salvator noster, qui in Evangelio
tem aceepisse baptisma , et virginem permansisse, ait : Venite ad »nc, gtnnes qui laboratis el onerati eslis,
et minc ab Apostolo, ut in incorruptione formam ei egg reficiam vds (Matlh. xi, 28), nullam condiiio-
sui prsebeat commoneri: quam quidem incorruplio- iiem, setatem, sextun, a beaiitudiue arbitratur alie-
nem a in Timolbeo non videmus. Nam cum ei dice- num : proplerea nniic Apostolus ei servis pnccepta
ret: Nemo adolescentiam luam contemnat; sed forma consiituit, scilicet ut parti Ecclesiae membrisque
esto fidelium [Al. filiorum] insermone, in conversa- eorporis Christi. Et quomodo superius senes, anus,
tione, in charitate, in fide, incaslilaie (I Tim. iv, 12), ;adolescenlulas, juvenes, quid Tiius erudire deberel
de incorruptione lacuil, et lantum posuil castitatem. edocuil: ila nuhc servis apla praecepla censiiiuil.
Caslilas autem et in coelibalu absque virginilate in- Primum ut subdiii sint dominis suis in omnibus. In
telligi polest. Nisi forle castiiatem accipiamus in his autem omnibiis, quae non sunl coutraria Deo : ul
mente, incorruptionem vero in corpore, juxta illud si dominus ea jubet quae non sunt adversa Scriplu-
quod alibi in virginis definilionc scribitur: Ut sil san- ris sanclis, subjiciatur servus domino. Sin vero con-
cla corpore el spiritu (I Cor. vn). Et ipse nunc conse- traria prsecipit, magisobedial spirilus, quam corpo-
quenier adjunxil: in doctrina, in inccrruptigne, inpu- C ris domino. Diligenler allendite quomodo congrua
dicilia, Possemus [Al. possumus] etpudiciiiam, b et personis praecepta decernat. Servi, inquit, dominis
incorruptionemeiiamindoctrinoeiiitegriialeiiJierpre- suis subdili sintin omnibus (Ephes. vi,5). Inalio loco
lari: nisi quod specialiler sequitur, sermone sano et ir- dispulans de filiis, ail:FiJit,ofcedi/eparenlibus {Coloss.
reprehensibili, proprium haberet super doclrinaeinsli- m,20).FiIios quippe decelpareniibus obedire : servos
tutione proeceplum. Quod aulem ait, sermone irre- vero imperanti domiiioessesubjeclos.Necillud ptile-
prehensibili, non quod ullus tantae facundiae et pru- mus 722 esso contrarium, quod in alia Epistola :
deniise sit, ut a nemine reprehendatur (reprehen- Mulieres, ait, subjeclm sitti viris (Ephes. v, 2i; Co-
duntur quippe et apostoli et evangelistae ab hsereti- loss. ni, 18), et in hac subjectas viris suis asseruil
cis et gentibus), sed quod nihil dignum repreiien- uxores, quasi eodem verbo et in servis, et in uxori-
sione dicat autlaciat, Jicet adversarii sitit ad repre- bus usus sit, (Jubdammodo enim marilus uxoris est
hendendum parati. Et quia sunt multi non subditi, dominus. Ipse, inquit, dominabitur lui (Genes. m,
vauiloqui etmentium deceptores, qui oderunl in por- 16). Erat etSalyator subjectus parentibus suis (Luc.
tis arguentem, el sermonem sanctum abominanlur, in), sed cum adhuc d duodecim esset aiinorum, el
propterea exemplum nos in omnibus proebeanius in nihil differret a servo, Dominus omnium : nrcdum
doclrina, in integrilate, 721 *n pudiciiia, in ser- D enim ad perfectam viri selatem quse posset haeredila-
mone sano et irreprehensibili: ul adversarii vitic et lem capere, pervenerat. Sed el alibi deeo scripium
doctrinae noslrae sanitate perterriii, non audeant ac- est : Quia cum subjecta ei fuerint omnia, tunc ipse
cusare, hoc est, niliil verisjmile in accusatione con- ftlius subjicietur ei qui sibi subjecit omnia, ut sil Deus
fingere. Et revera usque hodie videmus nonnullos omnia in omnibus (I Cor. xv, 28). Subjicientur autem
in Ecclesiis (quamqnam haec rara avis sii) tanlae ei omnia, cum dixerit, Dominus Domino meo, secle a
graviiatis continemiseque esse, ut etiam ab adversa- dextris meis, donecponam inimicos tuos scabellum pe-'
riis habeant testimonium , et dicatur, vir magnus dM*B!Monmi(Ps.cix,l).lnsubjectisservisDomii)ussub-

a Hunc tamen ipsum Timotheum inter virgincs
censent Epistola interpolala S. Ignatii adPbiladel-
phenos, et Antiochus monachus homil. 112, ut ta-
ceam illud, iv ayveia, I Tim. iv, 12, sive in castilale,
de vifginitate interpretari Theophylaciuin,OEcume-
uium atque alios.
b Rescribit Viclorius, et pudicilim incorriipiionem
etiam in doclrinm integrilate, etc.
» Contrario falsoque sensu legit Marlianseus, ut
offeram occasioiiem: qui ei falso land-.it, I Cor. vn,
'11. :
d Prscferunl duo e noslris mss., undecim»
KJK COMMENTARIORUMVft EPisfriLAMTAb TITCM LIBER. CAP. II. §86

Etquomodo pro nobis dicitur esse maledic- A

\ siiit complacentcs conditioni suse: ut non ferant as-
jicitur. non fu-
tum, cum non sit maledictum, sed vera benedictio: pere servilutem, non coniradicant dominis,
oslen-
!ta pro nobis, vel subjecius scribilur, vel non sub- rentur, et post ba3Cin omnibus fidem bonam
si aut subditi fuerimus Deo, aut non subditi. dant, ut doclrinam Salvatoris Dei nostri ornent in
jectus:
hunc locum ila Servi dominis suis omnibus. Si enim apud carnales dominos in mimmo
Quidam legunl:
subditi stnf, etpostquam huc usque distinxerint, in- fideles fuerint, incipient eis apud Deum majora
inomnibus cum in Grseco alius sit commitli. Ornat aulem doclrinam Domini, qui ea
Ferunt, placeant:
ordo leciionis, id est, servi dominissuis subdili sintin quse conditioni suo3apta sunt, facit. Et e diverso
omnibus; ut sequatur, tbapiarws ehai : quodnos li- confundit eam, qui non est subjectus in omnibus,
cet non plene, tamencx parte aliqua inlerpretari pos- cui conditio sua displicet, qui contradictor atque
sumus, ut complaceantsibi: ne videlicet super con- Jraudalor in nullo fidem bonam ostendit. Quomodo
ditione sua videatur eis Dei iniqua sentenlia. Sed enim potest [Al. poleril] fidelis esse in substanlia
Mem exbibere non po-
«quomodo pauper juxta mensuram suam salvari po- Dei, qui carnali doml-vO
lesl; el mulier in sexus infirmitate a regno Dei non tuit?
cxcluditur, et omnis condilio secundum ordinem 724 (Vers. J2 seqq.) llluxii
«^
ila et servi com- ]
B Salvaloris omnibus ^Zl
suum beatiiudinem capere potest: hominibus erudiens u."S> .,.
placeant sibi quod servi sint: et non idcirco puient f/anles impielalein el smcularia desideria, pu^
Deo se servire non posse, quia subjecli sint homini- juste, et pie vivamus in hac smcuio : exspeclanlcs fcea-*
bus; sed in eo magisplacere voluntali Dei, si et do- iam spem, el adventum glorim magni Dei, el Salvalo-
miiiis suis subditi fuerint in omnibus, et compla- ris noslri Jesu Christi : qui dedit semelipsumpro no-
cuerinl sibi in condiiione sua; el quod deinceps bis, ut nos redimeret ab omni iniquitaie, et mundaret
Apostolus prsecipit exsequanlur, ut non sint con- sibi populum egregium, mmulatorem bonorum operum.
iradicentes, non furantes. Vel maximum ser- Post calalogum doctrinaead Tituin, quidsenes, quid
vorum viiium est, dominis contradicere, et cum anus, quid adolescenlulas et juvenes, quid ad extre-
'
aliquid jusserint, secum mussitare. Itjaque Ti- mum servos erudire deberet, recte nunc intulit. //-
tum commonet, ut per doctrinam sanam abhis luxil enimgraliaDeiSalvatoris omnibushominibus. Non
qui Christiani servi sunt, isliusmodi auferat passio- est enim aliqua differentia Jiberi et servi, Groeciet
nem. Si enim qttae dominus 723 imperat necesse barbari, circumcisi, et habenlis prseputium, mulie-
liabet servus implere : ctir hoc ipsum non cum bona ris et viri : sed cuncti in Christo unum sumus, uni-
faciat volunlate; sed et dominum oftendat, aetta- versi ad Dei regnum vocamur, omnes, post offen-
men faciat quod jubelur : maxime cum et Deus ad G ( sam Patri nostro b reconciliandi sunius; non pcr
fiquam contradiclionis offensus sit ? Et in alio loco merita nostra, sed per graliam Salvaloris : vel quod
de murmtirante populo ioquatur : Desinal a me mur- Dei Patris vivens et subsistens gratia ipse sit Chri-
muratio egrum, el iwn morienlur (Num. xiv). Post slus : vel quod Christi Dei Salvatoris haec sit
• gra-
conlradiclionem et aliud servorum viiium doctrina tia et non noslro meriio salvati simus, sccundum
Christi corrigat, ne fures sinl. Fur aulem non solum illud quodin alio loco dicilur : Pro nihilo salvabis
iri majoribus, sed eliam in minoribus judicatur. Non eos (Psal. LV,8). Quse gralia omnibus liominibus
enim id quod furio ablaium est, sed mens furanlis ideo illuxil, ut erudiret nosabnegantes
impietatem
attenditur. Quomodo in fornicaiione et adulterio, et ssecularia desideria, pudice, etjusle et pievivere
non idcirco diversa sit fornicatio aul adullerium, si in hocsaeculo. Quid sil autem abnegare impietatem,
pulchra, vel dives, deformis aut pauper, merelrix etsoecularia desideria, exeoquod supra exposuimus,
vel adultera sit : sed qualiscumque illa fuerit, una Deumconfitenlursenosse, factisaulem negant,
intelligi
est fornicatio, vel adulterium. Ita et in furlo, quan- posseconfido, etperconlraria dissertacontraria. Sae-
lumcumque servus abstulerit, furti crimen incurrit. cularia ergo desideria sunt, quae a mundiisliusprin-
Unde et in Moysi lege fures nonnumquam septu- cipe suggerunlur : et cum sint saeculi, cum sseculi
plum, nonnumquam quadruplum reddere compel-1D hujus nube periranseunt. Nos autem cum pudice et
lunlur, et inlerdum oblruncatur, inlerdum vendilur jusle, nec
corpore scilicet, nec mente peccantes,
fur ipse pro furlo, de quibus nuper vobis in Leviti-
vixcrimus in Christo, pie quoque vivemus in hoc
coexposuisse me memini. Si autem hoc prohibelur :
in servo, quanto magis in libero : ne aut judex ra- soeculo quoe pielas exspectat bealam spem, et ad-
ventum glorioe magni f)ei, et Salvaloris nostri Jesu
piat, aut miles non conientus stipendiis suis aliena
devastet ? Pulchre quidam vir apprime gravis, cum Christi. Sicul enim impielas magni Dei reformidat
ei cnjusdam judicis laudaretur inlegrilas, etdiceret adventum, ila secura de opere suo, et de fide illum
de eo ille quilaudabat.Non estfur : respondit, Opti- pietas prsestolatur. Ubi est serpens Arius? ubrEu-
mum servum faceret, si nec fugitivus esset: intan-. nomius coluber? Magnus Deus Jesus Christus, Sal-
tum furli suspicio ab omni libero debet esse aliena. vator dicilur, non primogenitus omnis creaturse,
Sint iiaque servi subditi dominis suis in omnibus,, nonVerbum Dei et sapieniia; sed JesusChrisius:

e Ila mss. Anlea erat, el tandem b Unus Cisterc, ms., reconciliali sumus.
faciat, etc.
fATROL. AA.V1, jy
 "
88? "S. EUSEBlI BlERONVMl %88
Israel in possessjone sibt (Ps. cxxxiv, S, 4; : pro eo
quMvoeabiilaasslimptiiiominissunt.Nequevefoaliuni !\
\n Gnrco scriptumest, sls
Jcsum Christum-725 aliuniVerbum dicimus, ut nova quOd est, inpgssessione,
hooresiscalumniatur :;sed eumdem etante soecula, et •Kepwvavy.ap.bii, qiiod quidem 72S Aqnila et quinia
el ante ct : iinmo Editip, ikTzepiovaiovexpressehud. Septtiaginta vefo
post soecula, munduro, poslMariani
Deum Salvatorem ei.Tbebdbtio, ^epiovaiaap.bv transferenles , eommti-
cx Maria, niagnum appellamus iaiioiiem syllabae fecere, non sensos. Syinmaclius
nostrum Jesuin Ghrislum, qui dedit-semetipsum pro
' ab igitur pfo : eo:";:qtiod
'.:',;;,' 1
esl
' ' in Groeco
' ' in He-
7rsptouo-tov,
noiris, ut: pretibso sanguiiie ;suo nos rbdimerci
brseo, "* SG0LLAt(n7*iD), expressit e%aiprzov,id est,
oriini iiiiquitale^etmuridafetsibi popultlm mpwvaiov egregium,-ve\pfmcipuum: pro quo verbo in alio vo-
(ila qiiippe babetuf "in Gi^fcCo) etboiipruiii operiim luiriine Latino bisermone utens, peculiaretn interpre-
face.ret emulatorein. Saepe mecum considefans quid tatus esi. Recte jgitur Christus Jesus, magnusDeus
sibi vellet yerbuin ixepiovaiov,et asapientibussseculi riosler atque Salvalor, redemil >iossanguine suo, ut
liujns interrogans si forte allciibi legisserit,num- sibi.Chrislianumpopulum peculiarem faceret, qui pe-
quam invenire potui qui mihi quid signiGcar.et, ex- ciiliails tunc esse jiosset, si bbnorum operum semu-
poneret. Quamobrem compulsus sum ad vetiis in- lator exisierel. I Unde et illud quod in Evangelio
slruineiHum recurrere , uride arbilrabar et Aposto- B secundurn Lalinbs jnlerpretes sciiptum est : Panem
lum^umpsisse.quod dixefat. Heliroeus eiiim ex He- riosirum quotidianum da nobis hodie (Matth. vi, 11),
braeis, et secundum Iegem Pliarisoeus, utique id po- melius in Graecp habelur panem nostrutn ExiovaM,
-nebal ih Epistola sua, quod in yeleri Testamento id est, prmcipuiiiii, egrcgium, peculiarem, eum vide-
legisse se noverat. In Deuteronomio itaque reperi : licetqui de coelbdescendens, aii, : Ego sumpanisqui
Quoniam populus sanclus lu Domino Deo tuo, el iri te de cwlo descendi\{Joan. vi, 5 ). Absil quippe ut nqs,
complacuit Domino Deo tuo ; ut esses ei in populum qui in crastinuiri cogitare pi'ohibemur, dVpane isto
neptovaiov, ex gmnibus poputis qui sunt iuper faciem qui post pauiiiliim concoguendus et abjicieridus est
lerrm (Deut. vn, 6). Et in cerilesimo triCesimo quarto iii secessiiin^ in prece Douiinica rogare jubeamur.
Psalmo, ubi nos habemus, Psullite nomini ejus, quo- Nec muliumdiflertinter emovaiovet trept.avaiov:praj-
niam suave esl: quoniam Jacob elegit sibi Domiitus, positio enim laiitummodo est mutata, non yerbum.

* In aliquot mss. codicibus legimus hic sogolq, teniia S. Docl.oris resiitui. Jampridem consljtutum
vel sogolla -.- ih linoatitem puleherriirio et antiquo est aiiiriio, nojijde alio sermone hic esse, quam de
jnyeni scriptum regula, pro segulq. Veleres porro veiefi Graeco inteiprete Syminacho, qtiem iiiiiversiis
iiidifferenter aecipiebani 0 .e.tou ; siye u, el gu; unde contexius loqiiiipr.illiidautem dnximus investigan-
sogoia pro segu"ta,'iiisegolla pro .segullq. Sitniliter ^
J duni, qijale illud essel aliud voluinen, in quo ille
Sodoina pro Sedoitia, lil alibi diximus'. MAW. — inierpreiando, Lalina, ut Hieronymus ait, voceusus
.Mss. Sogolla, quemadmoduhi et in Mallhsei cap. vi essef. Et Cum praetef laiidaiahactenus exehipla ' non
et iylajaciii;eiii liaberi sub fiiiem diximus.Mariianifius alibiyox SGOLLA. occurreret, quam Ecclesiaslis
tairiefi, qui Sgolla legerat iatidaiis locis, hic Secjula cap. ,ii, 8, bunc jpsum esse Liorum, ciijus S- Doclor
iiialuii ex uno riis. iu qurt tairien scripium efat vi- dissimuiat nopien, pro cerlp habuimus. Porro ubi
-tiose regula. Porro ex hoc Hieroiiymi tesiiriionio iiiiellexiiriiis (dOcueruht verb nos RoirinnseT5VLXX
siippleniias iii Ilexaplis sunj. quiiitse edilionis, Theo- ediiionis Schplia,' sive aniiotala a Flaminio antiqua-
cJbiioiiis ac Syiiimaclii inlerpretatioiies, quse iijip.e- ruin yersioiiiim jfraginenta) eo in loco redditum a
fum eoruin cbriciiiiialoreiii Cl. MohlfaUcojiiuiii la- Syiniiiacho Kev.opha,pecuiia, stalim elviiiujn, quod
tuerunt. iri Hieroiiyiiii iectione subolueiat, et qui reslituide-
b Qux liacleims oljiinu.it in libris omnibus lectio, beret gerinafiissimus seiisiis, in meritem venit. Sci-
'peculiurem, vix tiictu esi, quas fixejit, erudjfjssimis licet:<sj prp pecu^iarem (quam vocem a Grseco scri-
iViteipreiibus eViices.'AliIVqbbsiritef laiidaiidus cuin- jVtoreullo usurpatani, neuio sibi persuadeat) rescri-
pfimis Uoilyus iii veterum Scfi|)liirae itiiefpfeiatib- bas itev.Qvkix,arit si mavis peculia, Latinis, ut libet,
jjum Histpria, pag. 587, exinde colligunt, luisse ali- litiefis. Pecultuhi Laiiiia vox est, cujus tam lale pa-
S;'riptufse. li.bfiujna Symniacho
qiiid , slve aiiquep)Alii tel significatus, ,ul bona quajcunique sunt, pairimb-
felitie feipli&vtuii). ecbiitrarid iftjid, quqd ait S. niiini, ppes, ceiijsns, laciiltates, fprtunaSi supellecti-
Paler, Latino sermone u!ehs', jieriride accipiiiiit, a6 les, pfiEtiia, bisqtie amplius sonet. In Gfsccouliane
si dixisset, La<i_nusinierpres, deque yeieri Vulgato vox illi -Bqtie'respohdeai; nisi si T<Xxprip.aza, aut
trarisiaiibre iriiellexisset. Fabricius, ut nuperuni D,za vTzkpyjtvia:,baud scio. Facile igiiur" e Latio per-
queihpiam scripiorem hic qiioque rioriiiiiem, in"iiauc vasit|Gnt!ciatii3 arreptaqiie ab bujus linguae scripto-
inavuli. coricedeie se,nt,eotiain lomd II Bibliotheeae ribus fuit, aiqub in vernacujam temiinaiiqnem in-
(fjriccse, pag. 559. Uiraque autem exposilio quam fiexa : qiieiiiadiriodum et afecentioiibiis gfarnnia-
lbnge o.fide, aiijue oiniii vefi speCie distet, non mui- lieis adqrjiata lexica reproesentant, izev.ov).i.ov,
ovaia.
lis jiUto deDionstranduiii: quis eniin sibi in auiriiuiri Placuit.ei Syinniacljo Ecclesiasticis locum iinerpre-
iiiducat, au.t nesciiiii) plane Laiini sefrnpnis bpmi- Jaluro, ubi pbst |argeiituiri, et aurum, sibi ait ijle
hein, geiite et feiigioiie Saniarilanun), postea Ju- congregasse D'5^0"nSrbl, substantias regum : quod
dseum, denique Ebionitam , Laiitii aliquid ftiisse cuiii reddidiss'eiilLXXitE/3tovi<7t«<Vftouf i?«t7t)i<ov,
ipse
?
comnientaium auj qjiaj" inaiiis est mpiaaoloiyia, ad rem magis, HebraeoqiiesehSui pressius Tcev.ovlia
verboruirique improprielas, Laj,inp sermqiie uten- \<3uajliorjverlji. Hoc iiiijiirum estj quod liic de Sym-
-tem, appeliafi ab liiefohyiribVuigaiie' ifaiislaiibhls iriacJid Hieroriynius uptal, hacque una de causa euni
auclorem? Verum illa relenta lectione, qub landem ait Laiiiio usiitnjesse sertiioiie : quod Laiinae origj-
commodo sensu explic:'s, vix ijiyenjes. Dicatn igi- nis vocem usiirparit. Eam profecto si repbsiieris
tiir, qua e.go ratioiie iociim eiiiaculufi yelim, Iribus- lectionein, et rei veritas, el sensus perspicuitas op-?
que detractis litterulis, quas Latinonim scribarum time coiisutbiint!.
jmperitia subjuiixerit, perspicue possil ac vere sen-
S89 COMMENfARIORUM1N EPISTOLAM AD TITUM LIBER. CAP. III. 680
Quidam h.tovaiov existimant in oraiione Dominica iA lwminem(Galal. i, I). Exislimannis ilaquc v.axt/.fpa-
panem dicttim, quod super omnes OUO-IK? sit, boc v/iaiv ad coiitemplum proprie peninere, vel cum
est, supbr universas subslantias. 727 O.uods'rac- quis inlcr cculcnm lamiiiasque 'dislcnlus, cuntemnit
cipitur, non riiullum ab eo sensu diflcfl quem c\po- dolorcm, el nec judieis comminalionerii, ncc cir-
suimus'. Qiiidquiti enini egregium est et praecipuum, cumstantis populi frernitum pertimescil : sed pro
extia omiiia est, et super omnia. confessione martyrii, universa supplicia contemnit
(Vers. 15.) Hmc loquere ei exhortare, el inarepa et despicil. Econtrario aulem est el malus contem-
cum omni imperio. Tria posuil, loquere, exhoriare, el ptus, de quo et Abacuc, Spiritusancio in se loquen-
increpa. Et quidem in eo quod ait, loquere, ad do- te, testatur : Videle coiilemptores : et inspicite a et
ctrinain videtur esse referendum. Quod vcro intulii, admiramini mirabilia, et disperdimini (Abac. i; 5).
exhoriare, id est, vapav.alet, aliud qdoddam in Gricco Juxla quod ad Timolheum quoque sCriptum dixi-
significat quam in Lalino : Kapkvl-iiaigquippe magis mus : Nemo adolescentiam tudm conlemnat ( 1 Tim.
cotisolationem quam «x/iorJattonein sonat. Hoc ver- IV, 12 ), id est, Nolo te lalem exhibeas ut possis ab
bum et superius de adolescenlibus est locutus : Ju- aliquo merilo contemni. iiepifpbvnai; aulem illud so-
venes simililer consolare, pudicos esse in omnibus. De nat, sicut Sloici tamen asserunt, qui distinguunt in-
qtio nos in suo loco ita iil in Latino legitur, quasi B J ter verba subliliter, cum qui confidens sibi, se alio
exhortare scriplum esse, expressimus. Consolatur esse meliorem, despicit etiin quein inferiorem putai,
igitur audienlerii, qui dicit : Rogamus pro Chrisio, ei super, id cst, pltis sapiens, humiliorem existimat
recoiiciliaiiiiiiiDeo (I Cor. v, 20), et seipsum humi- dignuin esse contempiu. Tale quid intumescens su-
Jiat et subjicit, ul Iucrifaciat quem consolatur. Quod perbise vanitate, et cixlum ipsum, solemque despi-
verp lertium esl, increpa, cbnsolationi milii vide- ciens apud Grsecos b quidam dixisse deludilur :
lur esse conlrarium, ut quicumque consolaiionem 'Aepo8a?£> v.ai TtepifpavSJTOV-n>.iov
, qnod nos Laline
conlcnipseiii, incrcp^lione sit digntis, et niere.iiur possumus dicere, Scando per aerem, et pluris tne novi
auilire : Obliti esiis conSolalionis, quw vobis ul fdiis esse quam soletn. iiepifpbvnaig ergo, quoc nunc atl
loquiiur. Ad Timoiheum quoque alteram consolatio- Titum pouilur, illuiri sensuni babel : Nemo eoium
nein, et increpaliouem alteram legimus, diceole qui ih Ecclesiis sunt, le segniier agente sic vivat, ut
Appstolo : insla opportttne, imporiune, argue,incre- se putet esse meliorem. Qualis enim oedificatio crit
pa, cgnsgtqre (II Tim. iv, 2). Et ibi quidem incre- discipuli, si se inlelligat mogistro esse majorcm ?
patio anie assumituf, et poslea consolatione severi- Unde non solum episcopi, presbyieri et diaconi de-
(as lemperaiur. ilic verb anle vult discipulos con- benl magnopere providere ul cunctum populum tui
solari, et si non profecerint consolando, lunc cor- C I prsesideht, conversatione c et sermone praecedant :
ripi, et corripi cum omni imperio. Sic enim intelli- verum el inferior gradus, exorcistoe, leclores, xdi-
|o hoc quod dicium est: Increpa cum omni imperio, lui, et omnes omnino qui domui Dei serviunl. Quia
ut specialiter ad iiicrepationem, et non ad duo su- veJiementer Ecclesiam Christi 720 destruit, mc-
r
periora in comftiune i*eferatur. Neque enim convenit llores laicos esse quam clericos.
dicere, consolare cum omni imperio, ct loquere cum (Cap. III.— Vers. !,?..) Admone illos principibtts
oihni ihiperio, sed lantummodo, increpa cum omni el potestalibus subditos esse, obedire : ad omne opus
iniperio. bonum paraios esse : neminem blaspltetnare, non lili-
Ne"ib le contemnal. Existimet aliquis hoc ipsum gosos esse : essc modeslos, omnein ostendentes man-
nunc ad Tiiuin scribi quod ad Timotlieum dietum sueiudinein ad omnes homines. Talc quid et ad Roma-
est : Nenio adolescentiam luain conlemnal (I Tim. tv, nos scribilur : Omnis anima potestaiibus superioribus
lij. Nos vero juxta Grseci sermonis differentiam, subdila sii. Non est enim paleslas uisi a Deo (Rom.
aiirid putamus significare Kepifpoveira, quod hic scri- xtii, 1). Quod quidem prseceplum, et liic, et ibi pro-
bitur, ei aliud x«T«f/5ov£iT<a, quod ad Timotheum di- plerea piilo ediliim, quia Jtidsc Galilaei per iliud
eiuii) est, 728iet praepositiones nepi, vel v.ata, sen- lempus dogma adhub vigebat, el habebat plurimos
sum facere divprsum. Quod autem non fortuilo, et D i sectatores, cujus et in Aclibus Apostolorum fu mcn-
ut libet, Paulus apostolus, non solum nominibus et tio, Scriplura referente : Ante Iws enim dies surrexit
verbis, verum etiam praepositionibus divcrsis ntatur Tlieodas, dicens, quemdam se esse magnum : cui ap-
pro varielate causarum, perspicuum fieri polerit ex posiii sunt viri quasi tria millia (Actor. v, 50); et,
eo quod ait: Mulier eniin ex viro, vir vero per mulie- posl hunc surrexil in diebus cetuus Judas Galilmus :
fem (II Cor. xi, !2). El alibi: Quia ex eo et per eutn qui inter csetera hoc quasi probabile proferebal ex
el in ipso suiit omnia (Rom. xi, 56). Nec non et il- Lcge, nullum debere Dominum nisi solum Deum
itid, Pditlus itposlolus hon ab hominibus, neque per vocari : et eos qui ad lemplum decimas defciTent,
" Deerant penesMartianseum verba, et admiramini, e Victorius, conversatione, sermone ac
scien-ia, re-
quae cum in aliis libris, iurn oraecipue in ea sunt, sliliiit ad leciionem Graiiani viu, q, l, cap. Quatis :
qua Hieronymus utitur TWVLXX versione, v.ai Qav- subditque ibi ultra ^Edituos, quos custo.les ieilinm
p.v.aateQavp.i,aia,etc. Gratianus yocat, iiientionem quoque (ieri tie acoly-
b Strepsiades
apfid Aristophahem in Nt»*>,Seena thts. Hcie verosatisahunde eraj, jil'ihterpolijj'um"n
ultima. Gratiano textuiu S. Patris inlelligerot. "'""'
 S9i S. EUSEBli HJ.ERONYM'1 \ 592
Csesari tribula non reddere. Quoe Iiseresis intantum A tribus in mente Garizin conslilutse sint, ul benedi-
creverat, ut etiam Pliarisoeorum ct multam partem cerent populo, eliqusc in niontc altero, ul malcdicc-
populi coniurbaret : ita ut ad Dominum quoqiie reut. Ruben, qui maculaveral thorum parenlis, et
nostrum referrelur haec quoestio : Licet Cmsaridari Zabulon novissimus lilius Lioe, et ancillarum liberi,
tribulum, an non (Mat. xxn, 17)? Quibus Dominus in monte Ebal [Al. Eliel] ponuntiir, ut maledicant
prudenter, cauteque respondens ait: Reddite qua eis qui maledictione sunt digni (Deut. xxvn). Lon-
sunt Cmsaris, Catsari: et qum sunt Dei, Deo (Ibid., gIIm est si nunc enumerem quomodo Jacob, qui ad
21). Cui responsioni Paulus apostolus congruens, benedictionem vocaveral filios (Geues. XLIX,I), di-
docet principatibus et potestatibus credenles debere cens : ulbenedicam vobis, poslea quasi in benedi-
csse subjectos. 'Apxai quippc quse legunlur in Groe- ctione consociet, maledictus furor eorum, quia pro-
co, magis principatus quam principes sonant : et cax : et ipse Dominus loquatur in Genesi: Maledi-
ipsarh significanl poteslatem, non eos qui in pole- cta terra in opetibus tuis (Gen. m, 17). Hocnunc
slate sunt homines. Sed quia dixeral, Admoneiltos, tantum dixisse sufficiat, quod blasphcmare Chrisli
principatibus el poteslatibus subditos esse: poieralhis discipulos non oporlet : nec quod addilur, esse liti-
qui lormenta formidant, occasio ad negandum dari: yiosos. 731 Si c.nim sumus filii pacis, el volumus
jnxta Aposloli dictum se assererent principatibus et B super nos pacem requiescere, et accessimus ad Je-
polestalibus esse subjectos, el facere quod juJjerent; rusalem ccelesiem, quae expace nomen accepit,cum
propterea subjecit: Obedire ad omne opus bonum, Si Iiis qui oderunt pacem, habeamus pacem : et quan-
bonum est quod praecipit imperator et praeses, ju- ttiin in nobis esl cum omnibus hominibus pacali
bentis obsequere voluntali. Sin vero malum, et simus : non soluiri cum modeslis, sed eliam cum
contra Deum sapit: responde ei illud de Actibus rixosis; quia nulla virlus esl ferre mansuetos : lo-
aposlolorttm : Obedire oportet Deo magis quam ho- cumque demus irae, omnem ostcndentes mansuelu-
minibus (Acl. v, 29). Hoc ipsum el de servis inlelli- dinem ad omnes homines : non quod vanae glorise
gamus apud dominos, et de uxoribus apud viros, et desiderio nos esse mansuelos omnibus liominibus
defiliis apud parenles, quod in illis tantum debeant oslendere dcbeamus : sed dum omnes ferimus, et
dominis, viris, parenlibus csse 730 subjecli, quse iiijuriae viccm non rependimus, ipsa opera noliora
contra Dei mandata non a veniunt. Quod vero sequi- universis fiant. Pblest aliquis ob jactanliam et opi-
tur : Paralos esse, dupliciter legendum, ut vel sub- nionem vulgi auramque popularem simulare apud
aiidiatur, ad omne opus bonum paralos esse : vel quosdam mansueludinem, et fingere bonitatem. Sed
cerle cum superioribus copulato hoc quod ait, obe- ubi non est vera et genuina et solida mansueludo,
dire ad omne opus bonum, et hucusque finito, quasi ^ nescio an eum esse mansuetum possit omnibus per-
aliud proprium et speciale prseceplum sit, paratos siiaderi.
e.sse,juxta illud quod in Levitico scriplum est :Hir- (Vers. 3 seqq.) Fuimus enim aliquando et nos
cumqui emittitur maledicta populi sustinenlem, Iradi in stulli, inobedienles, erranles, servienles deiideriis et
manus hominis parati (Levit. xvi, 21). Si quis ergo voluplatibus variis, in malitia el in invidia agentes,
paratus est, ul KKor:o}maiovteneat, et educalfAi. gdigsi, odientes atterulrum. Cum autem bgititat et
deducat] illtim in deserlum, el ibi eum disperdat, et humanitas illuxit Salvatgris woslri Dei : non ex ope-
quantum in se est, sorte maledictionis exterminel, ribus jusliiim, qttw fecimus nos; sed secundum mise-
is cum obedierit, omni operi bono eliam paratus ricordiam suam sqlvavil nos, per tavacrum regencra-
erit. Potest aulem et aliler accipi, paratos esse: ut tignis et rengvatignis Sphitus sancti, quem effudil su-
omnia qusecumque cvenire possunt, sibi in animo per nos opulenter per Jesum Christum Salvalorem
bpraefigureiit : et cum acciderint, nihil quasi novum nostruni, «' justificali illius gratia, hmredes efficia-
sustineant, sed eis praeparata sint omnia. Neminem mur secundum spem viimmternm. Quoeralaliquisquo-
quoque, blasphemare, non simpliciter accipilur. Nec modo Paulus fuerit stultus, incredulus, errans, et
enim ait, neminem hominem blasphemare :sed ab- serviens variis desideriis et voluptatibus in malitia,
solule, neminem : non angeluni, non aliquam crea- " et in invidia, odibsus, et odiens, anlequam Salva-
turam Dei. Omnia quippe qnae a Deo facia sunt, toris nostri bonijas atque clemeniia per lavacrum
valde bona sunt. Quando Michael archattgelus cum secundse regeneraiionis eum salvum faceret: nou
diabolo disputabat de Moysi corpore, non fuit ausus ex justiiisc operibus quse feceral, sed ex misericor-
inferre judicium blasphemim, sed dixil, imperet libi dia stia, effuso abjindanler et large super apostolos
Deus (Jud. lx). Si igitur Michael non fuit ausus dia- alqlie credcnles per Jesum Christiiin Spirilu sancto:
bolo, et certe malediclione dignissimo, judicium ul haereditalem graliae conseculi, spem vitse in per-
inferre blasphemise : quanlo magis nos ab omni petuum possiderent. Et certe legimus eum secun-
maledicto puri esse debenius? Merebatur diabolus dum jusiiliam quae in Lege est sine querela fuisse
maledictum : sed per archangeli os blaspbemia cxi- circumcisum octava die (Philipp. m, 5): Hebroeum
re non debuit. Relege veteres libros, et vide quse ex Hebroeis, secundum Legem Pharisscum, de tri-
* Cisterciens. niss., b Alii editi, in animo prwfigermt.
nonfuerant, etmox, dupliciter
inleliigendum, pro legendum.
S9S COMMENTARIORUM1N EPISTOLAM ADTITUM LIBER. CAP. 111. S94
bu Benjamin, eruditum ad pedes Gamalielis, et ab .khominibus. Hocquodait, fidelis sermo, ad superiora
infantia sacris Litteris inslilutum (Actor. xxn). Ad jungendum est, in quibus praemiserat, uf justiftcali
quod respondelur, 732 Judaeos qui ante adventum ipsius gralia, hmredes efftciamur secundum spem vilce
Salvatoris et passionem ejus, et resurreclionem iu mtemm. Dignus enim fide super liaeredilate Dei ser-
Lege versati sunt, licet non plenam, attamen aliqua mo, et super spe vitae selern*)?..Unde oportel de liis
ex parle habuisse justitiam : sicut Simeon quoque et non dubium, non limenlem et ipsum credere, et ut
Anna prophelissain teroplo Dei serviens est reperta. credant coeteri, confirmare, non solum autem boc,
Poslquam vero populus conclamavil, Crucifige,cru- sed el hoc eum cseleris his, qui voluerint credere ,
cifigeeum; non habemus regem nisi Cmsarem(Joan. confirmandum est: quapropter ait: et de his volo le
xix, 15)': et : Sanguis ejus supernos, el super filios confirmare. Qui autem ista vere esse crediderint, nc-
nostros (Mat. xxv, 27), et ablatum est ab eis regutim cesse estcuram habeantbonorum operum, perquae
Dei, et tradilum genti facienti fructus ejus : ex eo haeredilas Dei, et spes vitse prseparatur sctemse. Et
tempore qui in Christum non crediiiit, fuit stultus, pulchre ut majorem fidem faceret, non dixit, qui
errabundus, incredulus, et serviens variis volupia- credunt hominibus, sed qui credunt Deo. Necesse
tibus. Au non nobis [Al. vobis] videtur Paulus fuisse est enim, ut curam bonorum operum habeant, quae
stullus, quando liabebat zelum Dei, sed non secun- B adimpleta , et omni studio perpetrata , sunt bona
dum scientiam; el persequebalur Ecclesiam : et utiliaque credentibus.
lapidaniium Slephanum vestimenta servabat? cum (Vers. 9.) Slullas aulem qumstiones,et genealogias,
in tanlum odii contra Salvatorem instigalus exarse- et cgntenlignes,et pugnas qum veniunt ex Lege, devila :
rit, ut litteras a sacerdolibus acciperet, pcrgens Sunt quippe inutiles et vanm. Quia multiplices et di-
Damascum ad eos qtii in Christum crediderant vin- versoe sunt qusestiones, propterea Salomon de his
ciendos? Aut ullas poterat habere viriules sine vir- qui quaerunt Deum, loculus est, dicens : Recte aulcm
tute Dei Cbristi Jesu, aut sesluanlem fiainmam re- qumrenleseum, invenerunl pacem (Prov. vni, 55). Qui
stinguere voluptalum, cum non essel templuro Dei ? igilur Deum non recte quoerunt, pacem invenire non
Quse autem major potest esse malitia et invidia, possunt. Plurima exempla sunt quaerentium non recte
quam contra absentes epislolas sumere, et ubique Deum. Judoei prave quaeruntDeum, speranles se eum
Cbristi vastare discipulos; nolleipsum salvuin fieri: invenire possesineChrislo. Hseretici,vano sermonum
et caleris qui salvi esse poterant, invidere : odisse Strepitu concrepantes, quaerunt quem invenire non
Cbristianos et consequenter ab omnibus odium possunt. Philosophi quoque et barbari de Deo varia
promereri?Quisaulem majorerror, et in obedientia, sentientes, qusesierunt Deum. Sed quia non recle
et vecordia, quam postquam respiravit dies, et prse-' "
qusesierunl, fueruiil eorum faluoe quacstiones , pu-
terierunt umbrae, Legera abolitam velle servare, et tanlium Deum liumanis sensibus posse comprehendi.
dicere : Ne attrectaveris, ne contigeris, ne guslaverit, Ab his igitur Paulus nos revocat quseslionibus. Csc-
et apparente solidocibo etvirili, infantiae lacie cu- terum ad sapienles, el quaeScriplurarum auclori-
pere» potari? Diligentiusatlendamus, et inveniemus tate 734 s,'nt fulise, magis cohortatur elprovocat,
in praesenti capilulo manifestissimam Triniiaiem. non nescius Salvatoris, in quibus ait:
prseceptorum
Benignitas quippe atque clementia Salvatoris nostri Qumrile el invenietis, pulsate el aperietur vobis, pelite
Dei, noii alterius quam Dei Patris, per lavacrum el dabitur vobis. Omnis enim qui qumrit tmienti [ Al.
regenerationis, et renovationem Spiritus sancli, im-eiiief],et qui pelitaccipit [Al.accipiel], et quipulsat
quem eJTuditsuper nos abunde per Jesum Chrisium aperietur ei ( Luc. xi, ) ; modo non sit corpus no-
Salvatorern nostrum, b justificavit nos in vilam strum subdilum peccatis, et ingredietur in nos sa-
aeiernam. Salus credentium, mysterium Trinitatis Exerceatur sensus , mens quoiidie divina
pienlia.
est. Alii bunc locum ita inlelligunl, ut non de Paulo lectione pascatur : et quacsliones nostrse stultse non
et apostolis, sed sub aposlolorum persona, dc aliis erunt et
qusestiones. Quod autem aii : Genealogias
diclum pnteut: ut quomodo sub persona sua, et contentiones et rixas , qttm veniunt ex Lege , devita ,
Apollo, et Cephoede dissensione et schismale, quod J proprie pulsat Judseos, qui in eo se jactant et putant
arguebat in Corinthiis 733 est locuius : iia ctiam Legis babere notitiam , si nomina leneant singulo-
in prassenti loco, se et aposlolos nominans, omnes rum :
quse quia barbara snnt, el etymologias eorum
qui in Chrislo crediderant, quales fuerint ante re- non novimus, plerumque corrupte proferuntur a no-
generalionem lavacri vitalis, oslenderil. Simul au- bis. Et si forte erraverimus [Al. erravimus] in ac-
tem et humilitas ejus est admiranda, quod qui om-
cenlu, in extensione et brevilale syllabse, vel brevia
nem humilitaiem [Al. utilitaiem] solent irridere
jusiiiiamqueLegis producentes, vel producta breviantes,
quasi quisquilias et purgamenta conlempsit, recie se nos imperitioe, maxime in aspiraiionibus et quibus-
sine Chrisio viiiis omnibus servisse memorarit. dam cum rasura gulse litteris proferendis.Hoc autein
(Vers. 8.) Fidelis sermo, et de his volole confirmare evenit quod LXX interpreies, per quos in Grsecum
[Al. affirmare], ut curam habeanl bonis operibus prm- sermonem Lex divina translaia est, specialiter KCTH
esse qui credunt in Domino. Hmc bona sunt, et utilia litleram et M.N,et coeteras isliusmodi (quia curo du-

* Viliose h Olim, vivificavit: conlradicentibtu ms s.

penes Mariianoeunilegebilur, pottari.
 S93 S. EUSEBH fllEHONYMI 596
plici aspiratioiife iri Grsecam linguam iransferre non A peryertisset qu.asi ex. jidylis el praculo deferejiat
poterahi) aliis liiteris addiiis expresseruiit. Verbi quasdam, ut sibi videbatur, solutiones, ciim magis
causa, ut Rdltet^ Rdcheldicefent: etleriho, Jerichq; 4ebuerit justiliam el misericordiam, et dilectionem
et Hebrgh, Chebron: et Seot, Segor : in aliis vero Dej quaerere, etposl illa, si forte occurrissel, de
ebs conaliis iste dlficit [Al. defecit]. Nam nos et noftiinibus et numeris disputare. Satis forsilan de
Grscci iinairi tantum litteram s, habemus , illi vero Hebrosorum supercilio et plusquam necesse fuerjt
ifes, SAMECH; SADE,et SIN: quai diversos sonos pos- dixerimus : sed occasio nobis dala est, de gcncalo-
sideht. Isadc et Sioii pef SADEscribilur: Israel per giis et conteniipne et rixis , quse ex Lege veniunt,
swj et tariieh hoft sbiiat hoc quod scribiiur; Sebn, disserendi. Dialectici, quorum Aristoteles princeps
rex Airiorihsebfurii; per SAJIECH lillefarh et prohiin- est, solent arguriieutationum retia lendere, et va-
iiatui*et scfibitiir. Si igiiiir a hobis ba?cnomiutim el gam rjietoricae ljberiatem 730 in syllogismoruin
linguoe idiomaia; ui videliect barbara, noii iia fuerint spineia concludere. Hi ergo qui in eo totos dies et
expressa ; ut exprimuiilur, ab Hebrseis, solent ca- nocles terunt, ut vel iiiierrogent, vej respondeant,
chiriiiiim atibllere, et jurare se.penilus neseire quod yel dent propositioiiem ,,vel accipiant, assumant ,
dicimUs. Unde et nobis euroefuil omnes yelens JLegis confirmcntj atque concludant, quosdam contentiosqs
libfos, quos vir doclus Adamaniius in Hexapla di- B:yocant,,.qui. ut libel, non falioiie, sed stoniacho dis-
gesserat, de Caesariensi biblioiheca descr iptos,, ex putenl liligantiuni. Si igilur illi jioc faciunt, quorum
ipsis auiheniicis emendare, inquibus et ipsa Bebrsea rproprie ars cpiiteniio esi, quid debet facere Cjirj-
propriis surit characterilius verbadescripja; elGroeeis stiantjs nisi oinnino fugere contentionem.? Rixaequo-
lilteris tramite expressavicinq. Aquila etiam etSym- que legales penitus respuendoe sunl, et Judoebrurii
machus, Septuaginta quogue et Tlieodotib suuni or- stuiiilise reiinquendse. Sunl enim iiiuliies et vansc,
dinem tenent, NpnnulJi 735 vero libri et maxihie quse taiitum specjem sciejilise habent: eseterum nec
lii qui apud Hebroepsyersu composiii surit, tres aiias diceniibus, nec audientjbus prqsunl. Quid enim mjhi
ediliones additas habent: quani quintam, et sextarii, prpdest scire qubt annos yixerii Mathusaiem, quolo
et septiniam translaiionem vocant: aucioritalem sine setatis suie anno Salojnon sortilus sit cqnjugem, rie
nomiiiibus irilerpretum consecutas. HsecAiiiimbriale forsitan Roboani undecimq selatis illius anho nalus
illud ingeniiin) suo nobis labore dohavit, lit hoh ma- esse credalur "? et mulla istiusmodi, quse aut
l i :-: <•. .::'; {* :;' . diffi-:
gnopere perlimescamus snpercilium Judaeoruiii, sb- cile est invenire propter ljhrorum varielalem , et
luiis labiis, et obtorta iingua, et slridenie saliva, et (dum paulatim de inemendatis inementiaia scribun-
.!:-,. :-..: ,,; ;:':r i!','ii: '.. .:'; :r, . . :;,,>
rasa fauce gaudenlium. Est el illis aiia bccasib sil- ::f''-'. tur) errores inolitos : aut etiam si invenirenius ma-
perbise, qupniam sicut iips quiLatini suhius', Laiiha C gnq studio el labore , nihij profutura cqghovimiis.
nomina et origines de iingua hbstra halieriiia [Al. Freqiienier accidit ut habeanius pughas Legis, nbn
lrahenlia ], faciiius rneinorise tradimus : ita illi a ob desjderium verilatis ; sed bb jactantiani glorioe,
parva seiale, verpacula sui sermbriis vbcabula perii- dum aputi eos qui audiuni, dqcii voluriius aesiimai*!:
lissimis [JLj,.perilissiniis] sehsil)us iriibiberiini: [A't. aul certe ex hoc rumusculo iijrpia seclaniur iucra :
Imbuerunl[et ab exprdio Adahi usque adexifemtlrii Quid enim prodesl spumanlibus labiis , ei lairatu
Zorobabe), omniujn generatiohes ila memoriier ve- gafrire canum : cum simpiex et moderata responsio
lociterque percurriint, ut eps siiiirii, putes refefre aut possit te placare si vera est., aut si falsa, h leiii-
nomen. Hoc nosqui aul alias lilieras didiciiriiis, aut ier et placabiliter emehdari ?
cerle sero cr.edidimus ih Clirisluni, aui etiam si iii- (Vers. 10, dl.j Hmreticum hominempost unairi et
fanles sumus Ecclesisemanclpati',iriagisScriptiihiriim aileram cofrepiignem devtla : sciens qugd subversus
sensum quam verjia seclhmur : Si fbrie iibii ita \Al. est ejustnodi, et delinquit qui est a semeiipsodamnd-
lacej ila] noyimus, putant se ih noiriihibusrefefehiiis, tus. Nomen hsereseos, et ih Epislola ad Corimhios
etin supputationeannorum,et ip rtepolibus el abrie- ponitur : Oportet emm et hmreses in nobis esse, ui
potibus, avis, prqavis, et atnviis, dbctiores. Afidivl probali quique manifesti fiant (ICor. xj, 19.). Et
'
ego quenidam de Hebrseis, qui seRbmas iri Christum 0 ad Galaias .ijiier carnis opera numeratur : Mani-
credidisse simulabat, de geriealbgiis Doniihi rioslfi fesla aulem sun( qpera cqrnh : guw sunt fornicaiio,
Jesu Cbristi, qua>scripta siiiil in Maliiiseo;et Luca immundiiia , litxuria , idololalria , veneficia, ini-
facere qusesliqnem; quod videiicet a Salohioue usqiie micitim, cbhletiiiones, mmulaliones, irm , rixm ,
ad Jqseph , nec nuniero sibi, hec vocaliuiofum se- disseniiones, hmreses, iniidim, ebrieiales, comessatid-
qualitate conseiitiant : qiij ciini corda simjiiiciiiih ries, et cmtera itis similia , qucc prmdico vobissiciit
*»trsestat ipsurii Hexapldrum specimen, ex margine CodicisBarberinii ad Osee Xi, 1, hic in Jecloris gra-
liam ascribere;
'Hebf.. , - Idem.jlr-BCi.litt....^, | ..Aqu., ;i ^ Sym. .1 LXX. . ... Jheodpt...,..,
j.-ib^tt?^ 1"ff3,^3. 3Jt. VE/J.Ip-pavi}. 'Ort iratf 'lapaJril*GTI -Kalg^iapa-hlfQTiv-nKios^apail^Oriv^Kto^iafiarik
.'""jJDD "inin^lj oviaSviov p.ijj.iJ.i-v.t/.ihyl/.iriiaaavibv v.ainya.K-np.ivog,e\ v.ai eya -tiyanriaav.airiyaKriaaautov,
• 'ib. Tit^^ipap'ai]j.v.apuOtfji/M.v.ai unb AtyujrToyAlyvKtovv.£yl-tiTdi Kvxbv,.v.aiet idyv- iv.ahtacr.vibv pioy
iv.aleaa TOVvibv vib; p.ov. Tvfo^ v.evXnxai vib; s| AiyvKxov.
p.ov. p.ov.
Porro ulii in aliquot libris, quintani quoque et sextam, ac demtim septimam ediliones adjunxii, suo quseque
ordiiieTJieodolioneiri coiisequebaritur. i> Duo mss. leniter ate, et placabiliter.
S97 COMMENTARIORUMIN EPISTOLAM, AD. TITUM LIBER. CAP. III. 598
|737 pTmdixi: quoniam gui limc qgunt, regnum Dei A damnalus ; quia fornicalor, adnlter,. homicida , et
non possidebuni(Gal. v, 19 seqq.). In quibus diligenter coeteravilia, per sacerdotes de kcclesia propellun-
est observandum, quod quomodo cseiera vitia, quae tm*. Hoeretici auiem in semetipsos sentenliam ferunt,
inter carnis opera numerata sunt, excluduni rios suo arbitrio de Ecclesia recedentes : quse recessio
[Al. excluduntur] a regno Dei : ita etiam nobis hoe- proprioe conscienliee videlur esse damnatio. c Inter
resesauferant regnum Dei; et non interest quomodo hseresim et schisma lioc esse arbilraniur, quod hae-
quis, dum tantum excludatur a reguo. Quod auteni resis perversum dogiria habeat : schisuia propler
magis niirum sit etiam illud de Aclibus apostolorum episcopalem dissensionem ab Ecclesia separetur :
yideturesserelegendum, fidem nostram in Chrisium, quod quidcm in principio aliqua ex parle ihtelligi
et Ecclesiasticam disciplinam , jam tunc a perver- potest. Coeterum liullum schisiua non sibi aliquam
sis hominibus hseresim nuncupatam. Nos enim, in- confingit liseresim', utrecte ab Edclesia recessisse
quiunt Judsei ad apostolumPaulum, nec lilteras a ie videalur.
accepimus de Judma [Al. de te... a Judma], uec ve- (Vers. 12.) Cum ivisero ad le Artemdn, aul Tychi-
niens quis de fratribus annunliavil nobis, aul locutus cum, festina venire dd me Nicopolim, ibi eriim stalui
esi aliquis dele in malutn. Petimus aulem, ut audiamus hiemare. Legimus in exordio isiins Episloloe: Hujus
q te quid sentias : de hmresi enim isla noium esi nobis, B rei graiia reliqui ie Crelm, ut ea qum deerant corriyas:
quia ubique ei contradicitur (Act. xxviu, 21, 22). Et et coiisiituas "perciviiales presbyteros, sicut ego tibi
licet nomen h-ereseos Mileii non dicatur, a Paulo disposui. lit quia Crelenses nuper credideraut, re-
tamen -opera nominantur, loquente ad presbyteros cedenlePaulo, etadaliasEcclesias transeunte, nori
Ecclesioe : Ego scio quoniam venient post abscessum dimiitereriiur orphani : sed iiaberent apbsiolicum
meum lupi graves in vos, non parcentes gregi: et ex virum, qui ea quse videbaritur deesse, corrigeret.
vobis ipsis consurgent viri loquentes perversa, ul abdu- Quia ergo post fundamenlum aiiarum Ecclesiaruni
cant discipulos post se (Act. xx, 29, 50). Hsec in riecessarius erat Titus, qui sedificium supersjrueret,
transitu dicta sint, ulii et alibj hoeresis appelletur. scribit ei, ut cum Arteman vel tycliicum , unum
Nunc ipsum nomen yidelur plenissiriie vetitiiaiidum. scilicet eduobus qui secum fuerant, Creiarii misisset;
Haeresis Graece ab electione dicitur, quod scilicet impleturus [Al. impIeturum]iocumejus: ipseNicopo-
unusquisque id sibi eligat quod ei melius esse videa- lim [! veniret, ibi se: hiematurum
. - ' csse
-rt''coniestans.
.. Ex
. quo,
lur. Philosophi quoque Stoici, Peripaletici, Acade- paternos Pauli inCretenses probanius [Al. probemus]
mici, Epicurei, illius vel illius hoereseos appellanlur, affectus. Necessarium habet Tituni in Evangelii mi-
Superfluum est ire per singula, et Marcionem, Va- nisterium : tamen non eum antead se vult vehire,
Jenlinum, Apellem, Ehionem, Montanum, et Mani- G nisi in locuni ejus Artemas, vel tychicus successor
chseum cum suis enumerare dogmatibus : cum per- adyenerit. Nicopolis ipsa est, quse ob victoriam Au-
facile sit unicuiqpe cognoscere quibus singuli du- gusti, quod ibi Antonium Cleopatramque superarit,
cantur erroribus. Arius et Eunomius, et nqvse auctor nomen accepit.
hoereseos, utinam tam noti non essent, iriinus forsi- (Vers. 13.) 739 Zenam legis doctorerii, et Apollo
lan plurimosdecepissent! Hsereticum igituriiqminem spllicite prmmilte, ul nihil illis desit. Isle est Apoilo
posl unam correplienem , sive ut in Grsecb melius dequo et ad .Corinthios scribilur : Vnv.squis.queve-
habeiur, vou6E<7tav, devita : vouGsctKautem commo- strum dicii : Ego sum Pauli, ego autem Apolio, ego
nitiotiem magis et doctfinatn absque ihcrepaiione vero Cephw (I Cor. i, 12). Fuit autem vir Alexan-
signilicat. Legitur in Lalinis codicibus (quod verurij drinus ex Judscis , valde ejqquens et perfectus ih
Papa qiioque a Albanasius approbabat): Post unam el Lege, episcopus Coriuthiorum : quem propler dis-
alteram correptionem; qupd scilicet non sufficiat sensiones, quse in Qpri.n.lboerant, ad vicinam insu-
tantum semel eum cnrripi, vei comrhoneri qui altquo lam Cretam cum Zena legis doclore putaudum est
sit depravatus errore : sed et secunda sil ei 738M- traiisfretasse; et Pauli Epistola dissensionibus quse
hibendadoctrina.ut inore dtiqrum autlriumteslium Corintlii ortoe fuerant lemperatis,rursum Corinlbum
stet omne verbum. Qtiare auiem pbst primam et se-; [) reverlisse. Zieiiam ve*;o legis doctorem, de alio
cuudam correptionem devitandus sit, reddit causas Seripturse loco quis fuerit, non possumus dicere,
dicens : quod saiuersus est ejusmodi, el peccat h cum nisi hoc tantum, quod et ipse aposlolicus vir id
sit a semetipso dainnalus. Qui epim sembl bisque pperis quqd Apollo exejcebat liabuerit : Cljristi Ec-
correptus, autlito errore suo» iionvult corrigi; errare clesias d exstruendi. Prsecipit itaqueTito, ut quo-
existimat corrigentem : et econtrario se ad ppgnas niajn de Creta ad Groeciam navigaturi erant, non
et jurgia verborum parans, eum vult lucrifacere, a ebs faciat sitarciis indigere, sed babere ea quse ad
quo docetur. Propterea vero a semetipso dicituresse viaticum necessaria siint.
a Quin et sola nunc obtinet in plerisque onihihtis etthbx sevaxel, pro, separelur: deniqne addit vocem,
exemplaribus et apud veieres scriptores, lectio. divef^im, ibi, inlelligi polesldiversum. Rabbanus, qui
b Qui linnc ex Hieronymo loruni laudat llabbanus ui diximus, hiinc diligeniissime descripsit lncum, sic
inepistola adljiiiciiiaruni Reineiisejn a|>jj.d,§,j,'inond. iiabet : Schisma propler e.piseopalemdissensionemMb
tom. I, legit hic, CILIII
sit in semeiipso depravaius. Ecctesid separet. Qttotl quideiit iu principio ila esse
c Victorius ad lectionein Graliani cap. Inter. 2-i, aliqua ex parte inlelligi poiesl.
d Nostri inss., Christi Ecclesias inslruendi.
qu.5, ilemqueex mss. codd. repouitliic, arbilramur:
 899 S. EUSEBH HIERONYMI 6C0
(Vers. 14.) Discant autem et nostri bonis operibus Anibus qui secum brant diceret salulari : vel cerle
prmessein necessariis usibus, ul non infrucluosi sinl. proprie in Titum , quod talis esset, ut amorem eo-
Supra dixerat: Zenam Legis doctorem el Apollo sol- rum qui cum Paulo erantomnium mereretur. Magna
. licile prmmille, ul nihil illis desii. Quia ergo poterat vero laus Titi per Paulum ab omnibus salutari.
suboriri occulta responsio, ut non tam Titus quam Salula eos qui nos amant in fide. Si omnis qui airiat,
quicumque Epistolse lector hoc diceret : et unde amaret in fide, et non essent alii qui absque fide di-
Tito, ut viaticum non babentibus largiretur , solvit ligerent, numquam Paulus ad amorem, fidem appo-
hauc quscslionem , el quasi nihil sibi opponatur eli- suissel, dicens : Salula eas qui nes amanl in fidc.
dit, dicendo : Discant aulem et noslri bonis operibus Amant quippe cl malres filios, ita ut niortem pro
prwesse in necessariis usibus, ul non infructuosi sint. eis oppetere sint paralse; sed non amant in fide : et
Kostros suos vocat qui in Chrislo crediderant: qui uxores maritos qiiibus frequentissime commoriun-
quia Chrisli erant, recte et Pauli et Titi appellari tur; sed amor ille non fidei est. Sola sanctorum di-
merebantur. Habes, inquit, in discipulos potesla- leclio in fide diligit: intantum ut etiam si ille qui
lem; doce eos non esse iufructuosos : sed evangeli- diligitur infidelis sit : lamen sanctus in fide euni
slis et apostolicis.viris,qui bonis operibus serviuut, diligat, secundum illud : a Omnia veslra in fide fianl
ministrare : et minislrare, non in quibuscumque B (I Car. xvi, 14). Et alibi : Diliigileinimicos veslros
caiisis, sed in necessariis usibus : Habentes quippe (Luc. vi, 5S). Diligit sanclus inimicos suos, et ideo.
victum el vestimentum [Al. veslilum], his contenli si- in fide diligil : quia credit in eum qui pollicitus est
mus (I Ti»i. vi, 8) : et qui altario serviunt, de al- se pro explelionejmandati relribulurum esse nier-
lario vivant: et qui parlicipes spiritualium n.oslro- cedem.
rumfaclisunl, debeut nobissua participare carnalia. GftrJiaDomini hqstri cum omnibus vgbis. Sciendum
Et ne forsitan vel epistolam Pauli,vel prseceptum quod in Groecis Codicibusita scriptum est : Cralia
Tili facile contemnerenl, infructuosos vocat, qui- cum omnibus vgbis : ut nec Dgmini, ntciwsiri, in
cumque evangelisiis non minislraverint. Dicit et libris feratur authenlicis. In commune itaque sanctis
Salomon in Proverbiis : Fructus vero eleemosyna alque credentibus, Tito et coeteris qui cum eo erant,
(Prov. m, 12). Et ipse Patilus prinium spirilus fru- imprecatur graliam. Et quomodo Isaac pairiarcha
ctum cbarilalem vocat (Galat, v). Charitas autein in benedixit filium $uum Jacob (Gen. xxvu), et ipse
jommunicatione et in ministerio 740 vel maxime duodepim PatriarChas (Ibid., 29): Apostoli quoque
^omprobatur. Ul non, inquit, infructuosi sinl. Omnis ingredientes donium dicebant : Pax huic dgmui
enim arbor qumnon facit fructum bonuin, excidelur, et (Mat. x, 12). Et si digna erat domus, requiescebat
in ignem millelur (Mat. v, 10). Hoc auiem dico : iG pax eorum super eam : si vero exhibebat se indt-
quia qui parceseminat, parce et metel. Aposiolicis gnam, reverlebatur ad eos qui eam ftterant impre-
viris el Evangelizaloribus Christi in necessariis usi- cati. Ita et nunc ih flije Epistoloc susc Apostolus gra-
bus nolle tribuere, sterilitalis seipsum est condem- liam credentibus jmprecatur : quse cum voto habe-
nare. bat effectum, et erat in poiesiate credentium, si
(Vers. 15.) Salutant te qui mecum sunt omnes. talem se benedictus, qualem benedicens proebere
Vel splita consuetudine usus est, ut Tilum ab om- voluisset.
* Victor. addit : Slate in
fide, et, tum ad sensum, rescrihit, Oinniavestraincharilatefiant,rsro, in fide.
utsenlit,ipsiusHieronymi,qui loquiturdecharilate, Mss autem nostrilomnes
; iinprcssam lectionem pro-
ctadfidem Vulgat. edit. cum GrseCse,tum Latin-e, bant.

S. EUSEBII HIERONYMI
STRIDONENSIS PRESBYTERI

COMMENTARIORtJM
IN

EPISTOLAM AD PHILEMONEM

LLBERUNUS. \

PROLOGUS. '
. '&.>''
.,
p |
a
741-742QU 1nolunt inlerEpislolasPauli eamre- D per Apostolum,necomnia, Christoinse loquente, di-
ciperequseadPhilemonemscribitur, aiunt.non sem- xisse : quia nec humana imbecillitas unum tenorem
a Haud cui rationes isla* facere visoe sunt pro illis, qui ve/
intelligo, quid iu meniem Victorio venerit
 601 COMMENTARIORUMIN EPIST. AD PHILEMONEMPROLOGUS. 602
sancti Spiritus ferre poluisset : nec hnjus corpuseuli \. non putandas: aut si istse recipiuntur, recipiendam
neccssitates [Al. necessitas] sub proesenlia Domini esse etad Philemonem, ex prsejudicio similium rc-
semper complerentur : velut disponere prandium, ceptarum. Valde autem eos et simpliciter errare, si
cibum capere, esurire, salurari, ingesla digerere, pulent cibum emere, hospitium prseparare, vesli-
exbausta complere; taceo decseteris, quoeexquisite meniaconquirere, esse peccatum, et asserere b fu-
et coacle [Al. coacia] replicant: ut aflirment fuisse gari Spiritmn sanclum, si corpusculi paulisper ne-
aliquod terapus in quo Paulus dicere non auderet : cessitatibus serviamus. Nolite, inquilApostolus, con-
Vivo, jam non ego, vivil vero in me Chrislus ( Gulat. tristare Spiritum sanctum, in quo signati eslh in die
II, 20); et illud : An experimentum qumrilis ejus qui redemptionis (Ephes.iv, 30).Quibus operibusSpiritus
inme loquitur Christus (II Cor. xm, 5) ? Quale, in- sanctus contristelur propheia commemorat, mullis
quiunt, experimenlum Cliristi est, audire : Penulam in ordine vitiis peccalisque digestis, ad exlremum
quam reliqui Troade apud Carpum, venienstecum af- inferens : In omnibus islis contristabas me. Alioqui
fer (II Tim. rv, 15). Et illud ad Galatas : Otinam et calicem aquoe frigidse porrigere, pcdes lavare, im-
excidanlur quivos conturbanl (Gal. v, 12). Et in hac molare vitulum, prandiumprseparare,peccalum sil:
ipsa Epislola : Simul auiem el pmpara milti hospi- cum sciamus ex his rebus in Dei quosdam filios
tium. Hocautem nonsolum apostolis, sed prophelis B ; adoptari? Non est hujus temporis ad omnia respon-
quoque simililer accidisse : unde ssepius scriptum dere: quia nec omnia, quse illi proponere solenl, iu-
feratur : Factum esl verbttm Domini ad Ezechiel tulimus. Quodsi non pulanteorum esseparva quorum
(Exech. xxn),sive ad quemlibetalium prophetarum: et magna sunt, alterum milii Condiiorem, juxta Va-
quia post expletum vaticinium, rursum insemet re- leniinum, Marcionem eiApellen, formica?, vermium,
vertens, homo communis fieret e prophela; et ex- culicum, locuslarum : alterum cceli, terrse, maris,
cepto Domino nostro Jesu Christo in nullo sancium ct angelortim debent inlroducere. Anpotiusejusdem
Spiritum permansisse [A/. remansissej.Quodsignum poienlise est, ingenium quod in majoribus exercue-
el Joannes Baptista acceperat, ut super quem vidis- ris, eiiam in minoribus non negare? Et quoniain
set Spirilum sanctum descendentem et maneniem in Marcionis fecimus menlionem, Pauliesse Epistolam
eo, ipsum esse cognoscerel(Joan. l). Ex quo osten- adPhilemonemsaliem Marcione «auctore duceaniur,
dit [Al. ostenditur] 743 " 744 super multos qui- Qui cum cajteras Epislolas ejusdem vel non suscepe-
dem descendere Spiriium sanctum; sed proprium rit, vel quoedam iu liis mulaverit alque corroserit,
hoc essc Salvaloris insigne, quia permaneat iu eo. in hanc solam manus non est ausus millere : quia
His et cseleris istiusmodi, volunt aut Epislolam non sua illam brevilas defendehat. Sed mihi videnlur,
esse Pauli, quse ad Philemonem scribilur : auleliam C ( dtim epislolam siroplicitatis arguunt, suam imperi-
si Pauli sit, nihil hahere quod sedificare nos possit; tiam prodere, non intelligentesquid insingulis ser-
el a plerisque veteribus repudiatam, dum commcn- monibus virtutis ac sapientioe lateat. Quse, oranli-
dandi tantum scribalur officio, non docendi. At bus vobis, et ipso nobis sancto Spiritu suggerente,
econtrario qui germanoe aucloritalis eam essedefen- quo scripla sunt, suis locis explanare conabimur.
dunt, dicuut numquam in toto orbe a cunctis Eccle- Si autem brevitas habetur conlempiui, conlemna-
siis fuisse susceptam, nisi Pauli apostolicrederetur: tur Abdias, Naum, Sophonias,etalii duodecim pro-
ct bac lege ne secundam quidem ad Timotheum, et phelarum [ Al. prophetae ], 745 - 746 >n quibus
ad Galataseos debere suscipere, de quibus et tt ipse tam mira et tam grandia sunt quse feruntur, ut ne-
humanoeimbecillitatis exempla protuleril : Penulam scias uirum brevilatem sermonum in illis admuari
quam reliqui Troade apud Carpum, veniens tecum af- debeas, an magnitudinem sensuum. Quod si intelli*
fer; et: Otinam excidantur qui vos conturbant. Inve- gerentlii, qui Epistolam ad Philemonem repudiant,
niri plurima et ad Romanos, et ad cscteras Eccle- numquam brevilatem despiecreiit:quse prolacinio-
sias maximeque ad Corinthios remissius el quoti- sis Legisoneribus, evangelico decore conscripta est,
diano pene sermone dictata, in quibus Apostolus dum breviatum eonsummatumque sermonem facit
loqnatur : Cmterisautemegodicg, twn Dominus. Quas ID Dominus super (erram. Sed jan*.ipsa Aposloli verba
el ipsas quia aliquid tale babent, aut Pauli epistolas ponenda sunt, quse ita incipiunt.

lent hancEpistolamrecipere utPauliEpistolam, non becilliiatis exempla protulerunt.

pro illis qui contrarium asserebant. Illud vero non
ferendum, quod exhacprseconcepia opinioneJextura
S. Patris in contrarium sensum mutarit, legeritque
ex corruptis codicibus, Qui volunl inter Epistolas,
elc, pro nolunl. Clamatres ipsa, totusque contextus
eorum hic proponi argumenta, qui hanc Epistolam
repudiarent: idque eo certius est, quodeadem plane
et apud Chrysostomum, et apud Theophylaeium
causentur, bi qui hujus germanitatem scriptionis
impugnaut.
a Marlianseuspost Erasmum, u ipsi humanm im-
h Penes Martianseum, assererea se refugari. Vo-
culas a se Victor. expnngit. Sed ipsam Rabbanus
proepositionem in verbo refugari ignorat. Perspi-
cuum nempe est, ex repelito verbo, asserere, voces
illas temere fuisse inlrusas.
° Terlullianus, lib. v contraMarcionem,cap. ulti-
mo : Soli huic Epistolm brevitassua profuil, ul falsa-
rias manus Marcianis evaderel. El ab ipsis tamon
Marcionilis hanc ipsam peniius vitiatam dolet Epi-
phanius contra Hoeres. lib. i, cap. 41, nuin, 9.
603 S. EUSEBII HIERONYMI 601

tmiPlT MBER,

(Vers.l seqq(.) Pduliis vihciusGlirisii Jesu, elTi- j ^iiiaris; Legiiiius iheis; quod sanctus Spirilus Antio-
motheus frater, Philemdm diieclo it cobpefatdri hb- cliioe dixerit : Separale mihi Ratnabam ei Sautuiti,
stro, etApphimsbfdriietAfeliippo cohihiiiiloriihbsltb^ in opus ad quod ussumpsi eos. Tiinc jejundnles et
ei Ecclekimqumin doinb tuci est\ gralid vobis et pax dtantes , imponenlesque eis ritdnus, dimiseruht illtis
a Deo<Patrenbslro, et Domitto* nosiroJesu Christb. (Actcr. xiii, 5 seqq.). Qui cum Seleuciam Syriflede-
PraspOsterd ofdine atque perveJSo, in Epistolas scendissen[,etriavigantes Salaminam Cypri,quaenunc
Pauli dictari a riie vobis placuit. Naro cum id cre- Constantia diciiur!, pefvenissent, haberenlque se-
bro; o Paula et Euslocliium , peieretis rit facerem ; ciim ih miriisteriq Joannerii ( proptei*queiri posiea
et ego ribiiixe rie facerem fecusarera i saileiri par- sedificatoriiim Ecdlesiae jurgiuiii cbricitatuiia esl) et
vam i et quaeyobis ut ntimero versiiuru', ila serisu oriini irisula peragfata, Papiium usque venissent, in-
quoque et ordine videbattii*extfcma; tit dissercrehi veriefuht queindaiii magum [ Ai. magnuin ] pseudo-
coegistis. Rerii itaque priiicipii iii fine teiitabo, ei . proplieiam nomirie Baf Jesu , cum proconsule Ser-
quod alius ih exofdiOi; statim Aposloli qoserefei; gio Paiilo vifo pfiidente. Qui acciiis Barnaba et
quare, aut qtio tenipore ; vel quo cogiioihinaiite, e Saulo [Ai. Parilb],! desidefabot Dei serhidhfim ab eis
Saulo Paiili noiheii accepefit; hoc ego ntinc facere audife. Resistehte; itaqlie inago [ Al. iriagno ], et a
compellor : neb mu quideii), ut dicilur ; aiite liarie B fiiJefecta Sei'giuih |depravante,SaM/Ms(aiiScriplura)
diem in ettm facere ausus. Neque vero putahdiim qiii et Paulus, tepletus Spitilii sancta, ititUensin eum
estl ut a simplicibribusLatihis legilur, Sautuhi ante dixil : O plene emrii doio, el bmhi fallucia, 'fili "dia-
dictum esse* et non Saul: quia et de tribu Benja- bbli, itiimice oinnisjustitim, rign desihis subvertete vias
min erat, in qua.hoc nomen familiarius habebatuf. Domini rectas ? Einunc ecce manus Doinini super le,
Siqiiiderti etille Satil, rex Jiidsese, persecutor David, eieris cmcus',hon viderissolem usque ad tempus.Coh-
de tribu Benjamin fuit. Quod aulem Sauhis a iiobis feslimque cecidit in eurri caligo et lenebrm,el citcuiens
dicitur; non riiirufti est Hebroearibmina ad similitil- qumrebat qiii ei mdnus ddrei. Tunc prOcohsul,ciim vi-
diiiem GroecOrumet Romanoriim casuuin declinari, disset factum, credidit, adihirans sttpet doclrina Dg-
ut sicut pfb Joseph, Josephus :: pro;Jacob; Jacobus i niini. Ei cuhi d Pdplidnavigasseht Paulus, et qui cum
iiapro Saulquoque, Saulus in riostra lingua acser- eo erdiiv, ienefunl Pergeii Pdmphyliw. Diligenler at-
mohe dicatur. Quseriturigituf; cur, aut quo jiiberite, teride, quod liiii pfiihuiri nomeri Pauli accepefit. Ut
velahiiquum ridmenamisefit, velhovum sumpscrit. eniiri Scipib, subjecta 747' Africa, Arricatii sibi no-
Ut ex Abrairi, Abraliam diceretur, Dei jussione per- irienassumjisit: et Metellus, Greta iiisula subjugaia,
feclum est (GenYxvii, etc.) :utex Sarai, Sarse vo* iljsigiie Cretici siioe faiiiilioe repof lavit: et Impera-
cabuliinifieret; seque Dei ihiperiuni fuit. Et ut ad G tbf es riunc usquel Roriiani es subjeciis gentibus,
liovuro IftStrumejiluhi veniatii; ut SiriiOh, Petfi rib- Adiabenici, Partliib), Sarmatici nuncupahluf : ita et
meh accipefei (Mafe. iti): et filii Zebedsei, < BANE Saulus ad pradicatioheiii geiitiuin missus \ a primo
J»KEH (py-iSsiK hoeesir^» toiiilrui vocarenlur, D6- Ecclesise spblio prpcorisule Sergio Paulo ; victofise
jriini nostfi Jesti Ghrisli voce pf secepiuriiest (Ibideih)". Stisetrophoea retulSi, erexitque vexillum , ut Paiilus
Quare autem e Saulo Pauliis dictus sit:, riiilla Scfi- dicefetiir e Saiilo. Si auteiri et iritefprelalio nominis
ptura nieriiorat. Audacter itaque faciairi; sed forle qiiaefitur, PaniUs'\\i HebrbeO, mifabUefn soriat. Re-
vere de Actibus Apostblofum suspicjones m<3asaflif- vefa iriiriiiri; ut ppst S««i'; qui iiiierpfetatiir;a expe-r

¥:^AaVliinni,, ,nqstro4 nec Groecus arclielypus, nec |P.Ita l,egunt:,pluresi,mss. ,epdJGes,,.,unus b

,retirie|
fnss. hpsiri agnoscurit.. j,(.; ^ . .- . .,,:, (, ..... lipnieii JBoaniertjics 1, quod riiagis ad Grsectim
;i>In riiss; cptlicibiis scriptuirn pfo syllaba riih fe- fibavepyis',et Syiiiicum &in ^"2,beriaireg(iesc- qtiarii
pefii nemttiiMiiiquidcm;•.vel neWbium quidem. Unns adBebraBuin beitetiem, sivefcttntireem', accedit. Haec
S. Marlini a Cariipi.sreliuel,?U..J"ij»).i.Marianus.:legit lamen,:reiineiida, ijeetip; quia Hierniiymiis bpc|qco
muth: sed nielior est syliaba tiw sola sine litteris Hebraice lbquilur. MART.— Uutis mss. queniadmo-
additis. Dicii enim Hieronymus, ne mu quidem ante dum et Rabbaniis,,|jBoa»ertjes legunt, sicque rescri-
hancdiem iiiPaulum ex Saliid faeefe ausus suriind bijt Vietof. Hebl*Sie'is;litietis';©i.i5i; qiibd est Grsece
est, honausus sum Tiiussiiare slve mtissare, quare pdavepyig : vuliqueSyfiace nOiiieribiC euerri) nori
Paulus dicttis sjti quiantea Saiilus vdcabaiur. Jlliis- Hebfaice. Nps: alibi soepe ex Hiefonymi seiitefttia
tdfe poffotliclum tjU^d.inlutihoii aiiipliiis tjuamjiO, D de recta hujusce iiorbinis proriuriliaiibiie' tliximus.
Mmdicurit. Pilto aiiteni HieiOhymum sumpsisse h;cc . Vide lib. NomiriUiiide Joanhe; libi BqriefMm, iii-^
ex Varrone dicenle : </u<irf-nim»iitti)i isl, neqiie iit qiiit, filii lohitfui, auod corruple podhergcs-usus ob-
ciii*i|j jfiuifqceie tiudei Vide liK vi de LihgvLat. tihuili Et itv Comriientar. ih Danieleni i,r 7 : Filii
MAftTr-^—Quidanv iiJS?iium h6bis;curii Marlianoeo Zebedmi appeiltiii simt filii ionilrui, qitbd h0ii\ :til
iiispei-li; -iie muiu';'.i. Coririple, iil iiiilluS tluliito. pleriqiie.pulciiii,; Bqanerges, sed emehdjitiUseo legiiur,
Dixiinus de mu";Gfaec. (iu, iiitefjeciioiie; ad eiijsip- Reiiemliiim. Qiiainqnaib noi) diffiteiriiir Syris leiii-
lam ~\$, ad Anioiiiiini iiionaciium, libiHieronyinus, pore il'^-| signifieasse tonitru, quod etiainiium Ara-
Tu ne mu cpiidem facere dignaris. Lucilius : bica radix cbiifirinat.
a Pro expetitus ,1 quod mss. noslri et Rabbanus
i; Ncclaudareliominem, nequemufacere umquam.
 605 COMMENTARIORUMIN EPIST. AD PHILEMONEMLIBER. §<$
tilus, eo quod ad vexanduni Ecclesiam, fuisset a dia- A perlator ejusdem sermonis fuit. Denique ait: Quce
bolo postulatus, de perseculere yas rieret electionis. circa me sunt, grnhia vgbis iioia faciel Tychtcus ' •*'cha-
.';'...::;: . * et mtntstet '-.: .-::':" !i'i ,. ''' '-: '' 1"
W^'
PIus forte quam oportult, sed necessarie disputatiiiji rtsstihus fraler, fidehs, et conservusm l/.o-
est. Qiiod autem sequitur,, vinclus Jesu Chtisti, iri triino quem misi ad vos, dd hgc ul ccigngscatqum ctr-
(•- vas sunt,
nulla Epistola hoc coghbmine usus est, licel iri cor- ca el
' corisbtetur cotda . vesira,
' ' curri Oriesifno
t,j, ei -.: -i; \ esi vobis ''i-l-, ''
"' i''u
pore Episiolarum , ad Ephesibs videlicet et Philip- churissimg, fideli fratre, qut ex (Ibtd'.', T\
penses, et Coiossenses, esse se in viriculis pro con- Sj. Si auiCiri rhilemoii, acl qrieiri hiec epistbla scri-
fessione tesietur. Majoris autem mihi videlur su- bilur, Oiiesimi dominiis est, iiririio frater esse coepit
percilii, virictum se Jesri Christi dicere, quam Apo- ln Doiriino, iet ad Colossenses refertiif qiiocl Onesi-
stolum. Gloriabanlur quippe apostoIi.quoddignifueT hiiis ex eis sit: ratib rios ipsa ei brdo deducji, qudu
rant pro nomine Jesu Christi coiilumeliam paii ei Philemon Cblosseiisis slt, ei eo tempbre' cbriirini-
(Act. v, 41); sed necessaria auctorilas vinculorum. riem ad omnerii Ecclesiarii Onesiriius epistolarii tii-
Hogaturus pro Onesimo, talis rogare debuit, qui lerit, quo pnvalas et sui conin>endati*jeesad Domi-
posset impetrare quod posceret. FeJix nimirum qui iium lilteras sumpsciat. Estetaliud indiciiiiri, qubti
rion in sapieatia, non in divitiis, non in eloquentia iii hac eadem epistola et Archippiis nbnihialur : citj
el polenlia saeculari, sed in Christi passionibus glo- B liiccumPhilemonescribitur: Dhtie,inquit. Arcfiippq,
rialur. Tali el ad Gajala» Epistolam sermoiie con- vide friinisterium quod accepisti d [AI. m] vbmino, ut
cludens: fle cmtero, ait, nentomihi molestus sit : ego illtid impleas. Quod est miiiisterium qiiod Archij[)^u's
enim sliginala Doinini nostri Jesu Chrisli in corpgre accep)i'- i a Domino? Ad Pliiiehfiohemlegimus :•;:E'thAr-
. i' • :',- -<; ii'l '"'ii::.'* Ci
tneo porlo (Galal. vi). Non omnis autem qui yinclus chippg commiliioni nosifo, et Ecclestm in
qum .qqniq
est vinclus est Chrisii; sedquicumque pro Cbrisli iua est. Ex quo puto aut b episcppum eiiiri friisse
nomine et pro ejus confessione vincitur, ille vere Cqlossensis Ecciesise, giii adinorietur, sliidiose et
vinetus dicilur Jesu Christi, et sangnis etiiisus is diligenterproeesse, 740"^ Evarigelii pratiicatoreni,
taiitum martyrem facjl, qiii pro Chrisli nomjne fpn- ,':-,-i>,.
Autsi ita non ,,"" esl,IIilludmiliiimproesc.ntiaruriisufficil,
. t;\ ::t \' •, <! (iftltlOK' ;'
diiur. Scribil igilur ad Philemonem Romse vinclus quod et Philemon et Archippus, el Onesimus ipse
in carcerc, quo lempore mihi videnlur ad Pliilippen- qui li.Jteras perferebat, frierint Coibiseiises, et eo^
ses, Colossenses, et Ephesios Epistolse esse dictalse. dem tempore qualuor (ut aiite dixinius) Epistolse
Ad Pliilippenses illa ex causa : priinuni quod cum scriptse sunt. Ad Epliesios vero illarn bb causam,
solo timotlieo scrihit, quod et in hac Epislola fa- quod pro Chrislo et hic vinctum se esse dicat, et
cii. Deliiiicquod vincula sua manifesla dicil facta pro eadem quse ad Colossenses jusserat, in Iiujus quo-
Cliristo 748 '" oroni proetorio, Quid sit autem proc- G que Epistolse fine prsecipial, ul uxores subjjcianjur
iorium , in ipsius Epistolse fine significat, Salutant yiris, et viri uxores diligant, ut filii obediant pa-
yos omncs sqncti, maxime aulem qui de Cmsarisdotno renlibus, ut patres non provocent ad jracundiam
tunt. A Csesare missus in carccrem, nolior familioe lilios suos, ul servi obediant dominis cariiajibus, iit
ejus factus, persecutoris domum, Christi fecit Ec- (lomini, reliclis minis, ea servis quae justa smit,
clesiam. Deinde ait: Quidqm autem ex contenligiie proebeant : et ad extreiiium Epistojam suam hoc
Christum annuntianl, non sincere existimantes pr.es- iine concludat: Quid acjam, iiotum vobis fqciel Ty-
suram se susetiare vinculis meis (Plrilip. i, 17). •chicuscharissimus fraier, et fidelis minislef in D.onii-
Porro et ada,Colosserises priiijiipium sirnile. Paur no ; quem misi ad yos in fwc ipswitj Ul.cogiipscaiis
lus AposlolusJesu Chrisli per voluntatem Dei, et Ti- qum circa me sunl, et consoletur corda vestra. Tycbir
moiheus fraler. Et in consequenlilius : Cujus faclus cus autem is est,qui el adColossenses cuin Qnesiirio
tum ego Pautus minister, qui nunc gaudeoin passio- miltitur, et eq temppre Qnesinium habuil comileiri,
nibus pro vobit: et adimpieo ea qum desunt passio^ qup Onesimus ad Phijemoncm litteias perferebat.
tium Christiin cqrne mea prq corpqre ejus, quod est , Et Timatheus frqler. In aliis epistoiis Spsthenes et
Ecclesia (Cgl. i, 2, 23, 24). Et in fine : Salutatig Sijyanus, interdum el Timolheus fraterJA/, .tqcet
mea manu Pauli, memoresestole vinculorum meorutn '.Bfrater] assumilur.. In guatupr tantuni Tiniptlieiis,
(Col. iy, 18). Hocideo, ut sciamus has quoque Epi- quia vel eodem tempqre, vel praesente Ti.motheo
slolasde carcere el injer vincula fuisse dictatas. Ij: coeierisque, dictalse^.sint. Quod egq dupliqi, ex causa
lud aulem proprie habetad Colossenses, quod iilem factum puto; ut el Epistola
majorem haberet iiiictp-
Onesimus, qui nunc Philemoni commendatur, etiajn rilalem, quse non ab uuo scribebalur: el qtiia jiulla
subslituurit, minus fecle regerat Maftianseus; repc- b lisdem pfbpembdiiiri Verbis Pseudd^AtnliiosiiiS
titus. Vadem ipsum habelo Hieronymum in Jib. No* argumehlalur : aliis -episcopuih quidcm Arcbippurri
minum de Actibus apnslolornm : Saul, expetitus, fuisse, non lamen Colpssariim, sed Laqdiqpoe/fjin
sivepetitio. Consonat Hebraicum , Vi^tii, de quo ibi Phrygia, persuasuiii fjjii, guod niirius esl yerbsimi-
diximus.
* Ex eo le. Aticiof vefb Cbmitient. iii Paiili Episiblas siib
.etiam paulo post argumentatur, qund Hieronymi nomifte , quos exbibebit pdstfemus To-
idem :id ulrnsqtie fecerit ponilor lilterarum Onesi- mus : Uic, inquii, diaconus eral. De qug ad Cglgs-
mus. Veruiii postTbeodoiitum interpreies plerique sensesait: Dicite Archippo : Vide ministerium, quod
onmes aliquanlo post dalain arbilraiitur ad.Colost a(\ct'pi.sti,,ut.illud inipjeas, Propius ad ijdeni ;e,st<um
j-iinses. Episiolam, cttm scilicct Romam secundo epjscopi Col.ossis.gessisse yices, pro Epaphra, cuin
Onesimus rediisset. hic Romse esset apud S. Pauluni.
 607 S. EUSEBII HIERONYMI «nR
amtulatio erat Inter aposlolos, si quid forie Paulo A A sermocinafi. Gratias ago Deg meg semper a, el tnenig-
dictanle, alii spiritus suggessisset, absque ullatri- riam lui faciens. Hunc autem morein scribendi in
slitia addebal Paulus in litieris quaS;dictabat. Secun- rionnullis epistolis ejus invenire poleritis : quod
dum id quod ipse Corinllriis prsecepi), ut si alio pro- cum plures, et ad plures 75J in praefaiione po-
pheiante, alii fuerit revelatum, laceat iUe qui prius rianiur, postea pef lolumcorpns Epislolae, unus dis-
proplietabat (I Cor. xrv). Ita ipse quoque prseceptum pulans inducatur. lllud quod ad Galatas scribcns
suum bpere compleba^, et propter pauca quse alio Apostolus ait : in Chrisli fide niliil referre, gentilis.
addiderat suggerente^ut suani, ita alterius quoque sit aliquis, an Judteus : vir, an mulier: servus, an
epislolam prsescribebat. Philemgni, inquit, dilectg. liber {Galal. in, 28) : eliam in hoc loco perspicuum
Non habetur in Grseco i>yattnp.iva,quod dikctus di- fit. Inier duos quippe viros ei apostolicos, inter coo-
• citur, sed
«ytwnjTM,id est, diligibili. Iti(er|dilectum peratorem Pauli, et commiruonem ejus, medium
autem et diligibilem, hoc inlerest, quod dilectus ap- Ajipliioenomen inseritur : ul lali [At. lalis] cx ulro-
pellari potest et ille qui dileclionem non merelur. que latere fulta eomilalu , non videatur ordinem
Diligibilis vero is lantum qui roerito diligitur. Dcui- sexus habere, sed meriti. Quod autem ait, GYoi/a
que et inimicos nostros diligere prsecipimur, qui vgbh el pax a Deg Palre iwstrg, et Domino Jesu
siint 75Q dilecli, sed non , diligibiles. Amamus 1B Christo, adhuc a duobus ad plures scribitur , et in
qiiippc lllos, non quia amari merenlur, sed quia omnibus pene Epistolis b sequale principium est, ut
proecipitur eos odio non habendos. Illud vero quod gialiam eis et pacem a Dco Palre el Chrislo Domino
in quadragesimi quarti Psalmi litulo prsenotamr, imprecelur. Ex quo ostendiiur unam Fiiii Patrisque
prodilecto, melins habet in Graeco, pro dUigibili : esse naturam, curii id potest Filhis prseslarc quod
qui locns manifestissime de Christo inielligilnr. Li- Pater, et dicitur id Pater prsestare quod Filius. Gra-
cet enim Judaei iDiniA(n'TT), hoc est; amalum Dei, tia autem est, qua nullo mcrilo nec opere salvamur.
Salomonem dici puient, quod ei a Deo sit ob sapien- Pax, qua reconciliati Deo per Christum sumus ut
tiam nomen impositum (II Reg. xu) : tamen amatus ibi : Obsecrantus pro Chrhto, recgnciliamini Deo
Dei quis magis dici potest, nisi is de quo in Evan- Cor. l
(II v, 20).
gelio Pater loquilur: Hic esl Filius meus dilectus, (Vers. 4 seqq.) Gratim ago Deo tneo semper, me-
in quomihibene complacui, hunc audile (Luc. ix, 50) mbriam lui faciens in gralighibut meis, audiens chtiri-
Deniqtte el in Isaia ila scriptnm liabet : Cantabo talem luam, et fiderit quqm habes in Domino Jesu, et
dilecto canlicum diligibilh vinea) mem. Vinea facta oripies sanclos ejus: ut cgmmunicatio fidei tum evidens
esl dilecto (Isai. v, 1). El hoc cirCumcisio dc populo fiat in agnitione omnh boni, quod in c vobis cst in
Judaico accipiendui)) pulans, impegit iri lapidem of- C ' Chrisio. Il.-ecjamiipn ut Paulus etTimotheus, Phile-
fensionis, et petram scandali: non recogiians vineam nioni et coeteris; sed ulsolus Paulus, ad solum Phi-
quae de jEgypto translata est, esse domum Israel, et lemonem loquiiur : Gratiat, inquiens, ago Deo meo
Christum hic dici vel diligibilem, vel dileclum : dtini teinper [Al. addit ei] menwriam tui faciens in oratio-
et ipse diligi merelur a sanctis , et sancti eum dili- nibus meis. Ambigue vero diclum, utrum gratias
giint, offerenles ei magis charitaiem, quam nlla agai Deo suo semper, an memoriam ejus faciat in
[At. alia] charitatis proemia postulantes. Scribunt orationibus suis semper. Et utrumque intclligi po-
igitur Paulus et Tbinioiheus, Philemoni charissimb test. Qui enirii prtecipit aliis , ut in omnibus gratias
et cooperatori : qui idco charissimus dictus cst, agant DeO, nullis arigustiis poterit coarctari, ut gra-
quod in eodem Christi opere verseiur. Apphioe[Al. lias semper Deo ipse non referat. Si aulem pro
Appise] quoque sorori, non liabenti in se falsoeali- sarictis, et melioribiis quibusque Paulus semper ora-
quid, et licta*germanitaiis : et Archippo comroiii- bat (sanctus autem et Philemon est, tanlam habens
toni, qiiem arbilror cum Paulo et Thimotbeo contra in se fidem et charilalem, ul non solum auditu ei,
adversarios pro Chrisli nomine dimicantem exstitisse sed etiam opere noscerelur) ct pro Philemone sem-
vicforem, etpropterea nunccommilitonem dici, qubd per orasse Paulum,:credibile est: quo scilicel liiies
in eodem certamine belloque superaverit. Scribilur 'D et c.haritas quatn habebat in Christo, el in omnes
etiam Ecclesise quse in domo ejus esi. Verum hoc 752"sanctos ejus ,' per eommunicationem fidci, et
ambiguuin, utrum Ecclesise quoe in domo Archippi opefationem agnitionis in omni bono, Christi mise-
sit: anei quoe in domo Philemonis. Sed mibi vide- ricordia servaretui*; etdecharitatequidemqti.ini
tur non ad Archippi, sed ad Philemonis feferendujn i habebat in Chrislo Jesu, et in oriines sanctos ejus,
esse personam, cui ipsa quoque epistola deputaiur. non difficilis interpretatio est: qua posl Deum dili-
Nam licet Paulus et Thimotheus pariier scribant adl gere jubemus et proximos. Nunc hoc quseritur, quo-
Philemonem, Appiam , Archippum, et Ecclesiam: : modo eamdem fidem in Cbristo Jesu habere quis
tarnen in sequeritibus approbatuf Paulurii tanium-- possit, et iri sanctos ejus; a7r6 xotvoOenim resonat
mbdo ad Philemonem scribere, et unum cum uno) charitatem quam habes in Domino Jesu, et in omnes

° Addunt nostri mss. pro vobis, quas nesciunt vo- sim castigantur.
ces Groccuspariter textus, atqne Latinus interpies. •<?Cistercienses niss., in nobh. Variat et Grsecus
b Vitiose Martian, qualt: levia id genus alia pas- textus, vp.lvet «•*«.
609 COMMENTARIORUMIN EPIST. AD PHILEMONEMLIBER.I 610
sanctos ejus : et a fidem, quam liabes in Domino IA cujus corporis omnes membra siimus. Qui dicil, in-
Jesu, ct in omnes sanctos ejus. Ad expositionem quit, justum injustum, el injustuin juslum, abomitta-
lnijus Joci de Exodo sumamus exemplum : Credidit bilis w.erqueapud Deum esl (Prov. vn, 15) : simili-
populus Deo et Moysi servo ejus (Exod. xix). Una ter qui sanctum dicit esse uon sanctum, et rursum
atque eadem credulitas in Moysen referlur, et in non sancium , asserit sanclum , abominabilis aptid
Deum : ut populus qui credebat in Dominum, seque Dcum esi. Omnes credentes, secundum Apostolum,
credidisse dicalur [Al. scribatur] in servum. Hoc Christi corpus efficiunlur [Al. efficimur] (I Cor. vi).
auicm non solum in Moyse, sed in omnibus sanclis Qui in Christi corpore errat et laliitur, asserens
ejusest; ulquicumque credidil Deo, aliter ejusfidem roembrum ejus vel sanctum esse, cum non sit: vel
recipere non queat, nisi credat et in sanctos ejus. non sanctum esse, cum sanctum sil, vide quali cri-
Non est enim in Deum perfecta dilectio et fides, quse mine obnoxius fiat: Vm, ait Isaias, qui dicunl dulce
in ministros ejus odio et infidelitaie lenualur. Quod amarum, el amarum dulce: pohenles tenebras lucem,
auiemdico, lale est: credidit [Al. credil] quispiam et lucem tenebras (Isat. v, 20). Dulce, puto csse san-
in conditorem Deum : non potest crcdere, nisi prius ctimoniam : amarum, qtiod sanctimonise contrarium
crediderit, de sanclis ejus vera esse quse scripia est; ;eqtic lux sanctimonia inlelligi potest, tenebroe
Eiint : Adam a Deo plasmatum, Evam ex cosla illius, B 1 conirarise sanctitati. Quis pulas e nobis probandis
et latere fabricaiam, Enoch translalum, Noe nau- numismatibus callidus trapczila, non errabil in dis-
frago solum orbe servatum: quodprimus Abraham crelione sanctorum ? Qui cum in Deum vel in san-
de terra sua, et cognatione jussus exire, circumci- ctos ejus sequalem charitalem habuerit, et fidem,
sionem quam in signum fuluroe prolis acceperat, ipsius fidei communicationem debet habere non dis-
posteris dereliquil : quod Isaac oblatus viclima sit, parem : ut sicut credit et diligit, ita dilectionem
et pro illo aries immolatus , coronatusque sentibus, suam et fidem opere consumat. Unde ait : Evidens
passionem Domini deformarit : quod Moyses et fiat in agnilione omnh boni; sive ut in Grseco mc-
Aaron decem plagis jEgyptum afflixe.rinl: quod ad lius habetur, efficax; 754 zwpyut enim proprie
voccm Jesu filii Nave precesque steterit sol in Ga- trarisferri potest, efficax, sive operatrix : ut non so-
baon, et Iuna in valle Ailon. Longum est b universa luni fideni nobis, et charitatem in Deum, et in san-
Judicurii gesta percurrere : el lotam Samson fabu- cios ejus sufficere posse credamus; sed id quod cre-
lam, ad veri solis (boc quippe nomen ejns sonat) dimus [Al. credilur], opere compleatur. Potest au-
trahere sacramentum. Ad Regum [Al. Regnorum] lem accidere, ut quis habeat fidem, ei eam opere
Iibros veniain quando in tempore messis, obse- consummet : verum simpliciter et nude, non ha-
cranle Samuele, pluvise de coelo, el flumina rcpenle C * bens agnitionem nec scientiam ejus, juxta illud
manarunt : et David unctus in regem est : et Na- Apostoli : ConfiieorzelttmDei habent, sed non secun-
than 753 et Gad prophetaverunt mysteria ; cum dum scientiam (Rom. x, 2). Sunt hodie plerique
Elias igneo raplus estcnrru, et Elisscus spirilu du- simplicium, qui faciunl opera justitiae, et non ha-
plici morluus mortuum susciiavit. Hsec et coetera bent eorum quse ipsi operantur scienliam. Unde ad-
quse de sanctis scripta sunl, nisi quis universa cre- didit : Ot commutticatio fidei tuw operatrix fiat in
dideril, in Deum sanclorum credere non valebit: agnitione otnnis botti. Quantis gradihus d quantisque
ncc adduci ad fidem veteris Teslamenti, nisi quse- saltibus, apostolicus in altiora sermo se lendit? Ha-
cumqucdepatriarcliisetproplielis, et aliis insigni- bet quispiam charilatem et fidem in Deum et in san-
bus viris narrat hisloria, c comprobarit: utex fide ctos ejus : sed fursilan non oequali eam in omnes
Legis, ad fidem veniat Evangelii, et justilia Dei in lance communicel. Communicet forsitan in cunctos,
eo rcvelelur ex fide iti fidem, sicut scriplum est: sed opere non expleat: e volunlate impleat aliquis
Juslus autemex fide vivit (Abac. n). Proecipitur et in et opere, sed gestorum suofum perfectam habere
alio loco : Sancti cstote, quoniam ego sanclus sum, non polest notionem. Sit talis quoque qui et opus
dicii Dominus Deus vester (Levil. xix, 2). Eadem habeat etscienliam, sed non omnis agnilionem ha-
sanctitas servis debelur et Domino : el sanctificans " bel boni; multa enim juste, mansuele, studioseque
qnipps ct sanctificali ex uno omnes. Non putemus perpetrans, impar est suis in aliqua parte virtutibus.
levem Philemonis pra?diculionem, si eamdem fidem Au non talis Philemon ? Ilabel quippe cotnmunica-
habeal in sanctos quam et in Deum. Qui credit lioneii) operatricis fidei, et charilatis in agnitione
Deum sauctum esse, utique non errat. Quod si quis; omnis boni. Qusecum in apostolis sit, iion eam pu-
homiiiem qui sanclus non est, sanctum csse credi- temus ob id tantum esse perfectam , si in illis sit:
derit, el Dei eum junxerit societati, Christum violat,, sed in eo f lolam esse, quia Christi est, ut quidquid
« Suffecimushic ad ms. Cisterciensis vetnsiioris; i>Pro universa, quam vocem rectissime mss. no-
aucioritaiem duos versus consequentes, et fidem, slri substituunt, antea legebatur, diversa.
quam habes in DominoJesu, ei in omnes sanclosejus, c Apud Victorium, vera comprobarit.
quiet necessarii quidem integritati senteuiioe sunt, , d Cistercienses mss. quantisque progressibus in al-
etearumdemrecursu vocum, quibus et proxime su- tiora sermo, elc.
perior sensns terininalur, amanuensis oculos, tanii • Duo mss. voluntatetn impleat aliquh, elc.
saepe obvio lapsu. putandi sunt elfugisse. Rabbanusi f Idem mss., in eo tutam etse, etc.
quoque in suo olim cxeroplari legit.
 feil ' S. EUSEBII HIERONYMI 612
boni, ct in Pliiiemorie jijudaliir, el dc apristolortirii A njinistefium iiisi Evangelii Christi Jcsu ?) jam noi|
exemplo suiiiitiir : inde boriuin sit, qtiia do fopte' tjiiasia domino, sed quasi a cbnservri, ef coevangc-
Ch.risji dueatiif. iisla,
*.'''. ignoscereiur
P'"V i ei,
' qui
' <iservus
- : esselt Chfisiisimi-
>:'• ."U ,' '. '••
.'>.,>'''
'( Vefs. 7.)' Gaiidiiimeitim - 'U,..:- ' etS litcr cl niinislef.
: :;>::',:fi..:.^.'Ki1<i . .Ui.^HV!inagnum
- '- °;''---:' habuimus,
tn * sanctorum
consolaUonem til cliaftlate
tBI'*(.''.;>;./,':>. tua, qutavtscera
.-:itfrf<!•<'.•"
>:'::":>£;- ..::!::;- .'." "."-:•;( (Vers'. 10, seqq.) Obsecto le de ineo filig , queni
requteverunt^per te, fra(er, Plenius lnculcat e( edp- gehni iri 756 vinculis, Onesimg, qui libi <4iqutitid6
cei, quare dixeril: GraliVisqgg Deo uiep, semper me- iriulilis fuit; nunc auictit et tibi , eiritihi uiilis est :
riioriamiui
jfitc- in
1;VI: fi.i :i: 'faciens ?;;.-- !.iiu^:'.\i: meh.
bratioriibus y ?,•':;"; si-
Dignum :; queht feiriisitibi. Ifu-autem ilium, icl esi meavhcera,
quidem eral agere gfalias Deo super charitale Phi- suscipe, quem egg vgluerarit mecitmdetiriere, ui pra ie
lemojiis, qui internum cortlis afiecium , et prpfun- miiii miriisltdret i» vittculis Evangelii. Voiens impe-
dps a.nimi saiietorutn reces$us suscipiendo rcfece- tfare quod postulat, jam nori proservo Phijemonis,
rat. Ej iiop idioma aposiolicum esl; ut semper vi- sed pro filio suo se asseril deprecari; el de illo fi-
scera ypcet, yoiens pjenain ineniis ostendere chari- lio quem genuerjt in vinculis Evangelii, hpc est,
lafein. .Unjje gaudens ciijn gaijjlentibus, et cum jiis quoepro Christi Evangelio sustinebat: quicurii ante
qui reqtiieyerant, se refecmm ess§ credeijs : 755 inuti|is doinino sub laiittinifiieril(neceniin sefvus fur
hajSet ljetit"iam non trhnsjtorjam e{ ievcni, el quoe B atque fugitivus alJeri nocuit, nisi dominq suo) nunc
fprjuito jppssij.acpidsre; sed magiiain, et prput eraf ecpntrafio uiililaijs coq)pcnsatibne, qiia ipsj doiiiino
in Pliilenione chafitas, eminenlem : qtiam augebat e.t Paiilo uiilis est,' cseiefisqiie per Paujum , plus
consolaiio
-;[> super
.;<::•/!".>... .;S;i!)"'i".chariiate
Pliiicmonis
*;f-• Tf?.- ,-*»!••?..,.'••'-"cliariiaiis rijerefur, quani odil aiite mefiiefat. Unde
;'.;. •f;'!l'*.descendens,
piena a Palre misericprdiaruin, et Deo tplius con.sq- ait: Qifi iibi aliquqndo inutilis fiiti. Tib), jriquit, soli;
jalipnis. ribh coeteris: ntiiic auJeni el riiilii, et tibi liliiis. Uti-
| Yers. 8, 1).) Prqpter[tjuod multqm fiduciam lia- lis dohiiho ip eo, quia pbssel ei Paulo servire pfp do-
bens in Chrhlo Jesu, inipcrandi iibi guod prodest prq- mirio siib; Paiilo yero in eo uiilis: quia illo ih carcere,
piet cliqriiqtem : ihqgis dbsecrq,cunisis iqlis, ul Pau- yiiiciilisque deterito , posset ei iri Evangelio iriini-
lus senex: nttnc quleni et yinctus Jesu Chrisii. Multis sirarc. Simul atiiem admiraiiduiri de iiiagnaiiiiiiitale
in Phiiemonem la.udibus aiiic jjrsejnissis, cum res la- Apbsioii, et in Christum menie ferverilis. Tenetur
Uss.it, prb qiia fogatus bst, qiiae et 'pr-fisianli sit iii carcefe, viriculis stringitur , squalpre cprporis ,
utilis et roganlj, pblcral Paulus niagis imBerare , ;criaroru)ri;separaiione," poeiialibiislenebris coafcla-
quaiii pelere, Et hoc ex fiducia illa yeniebat, qupd fuf, et non seniit injiirjain, rion dolore cruciaiur,
,oui tanta ob Ciirisluni opera perpetrarat, ujique ijii)il novif aliud, nisi tjj»Christi Evangelio cpgiiare.
ilnpar"'siiiiii c*tei;is esse ripn ppterai. Sed yiilj.ma- C Sciebat sCrviirii,sbiebai ^ilivuin, sciebat aiiqiiarido
.gijj petefg quam jubere, grandi peieiiiU auctoritate raptorem ad Chrisii fideiri esse cphvefsum. firaiidis
ppoposita; per, quam ei Apostplus obsecrat, et se- labbris est Jaiem jiominem iii eo perseyerare quod
jiex ef; yinclus Jcsti Chfisji, T.otunj aiiieni pro quo ccepit. idcirco filiriinsuuri*,' et filium yincuiorum, et
roRat, illud est : Oiiesimus serviis Pliilemonis, fu- iriinistruni Evangelii in yrncuiis eoiistiluti, iricuJcat,
gam fufto cujrifilans qusedani rei dsornesticfle compj- ac repiicat, ul Philemoii ijie prudenter et dispensa-
Jai'at,: f hinc pergens ad Ilaham, nejn proximb fa- torie lantum in pfselaiiorij!Iaudatus, non auderet ne-
cjjj.us ppsset apprebeiidi, pecuniam doniini per Ju- gare, nesuis laudjbus yideretur indignus. Quod au-
xuriam prpdegerat. Hoc ne quis puiet teriiere, et ut tem ait: Tii quieiri iilum, id est, mea viscera suscipe,
filict a nobjs ficlum , in sequenjibus discat. Niim- hbc est, quod paulo ante dixi: viscera significare
quiiiii enjm Paulus dicerel : $i quid nocutl libi aut internum cordis affectum, et plenam ex aniino vo-
Uebct, itocihihi imputa: Ego Paulns scrijisi manu mea, luntatem , cum tbtum quidquid jn npbis est, stisci-
egg reddqm. Kec sponsor. rei fieret Sblaioe, nisi esset pjfur a rogalo. Alias aulem omnes liberi viscera
id quod
i::- Jn:.jt ablatura fueral::, dissipalum.
''ini>:;,<;...... i ; * ..,,,;:; Hic v>::. cum suiiJ parentum.
;;; igitur
oj) cpnfessjoriein Chfisti, Paujus R^onitcesset in car- (Vers. 14.) Sine consilioautetn luo nihil volui fa-
<;efe, credidit in Christjim : et ab eo baptjzaiiis, di-'.D cere : ui non quasi ex necesstlatebonum tuttm esscf,
,^na poenitienljamacuias yitse prioris ajjstefsit: Itri- sed vqlurilariiim,- Hoc quod a plerisque quaerilur,
Janium ut is apostblus convQriioiiis ejus tcstisfieret, et see[)issimeretraciatuf : quare Deus honiinem fa-
_jjui qupndam Petrum increpayera!, noij reclo pede cieris, ribn eum boiiuiii rectuinque condiderii, de
jri Eyangeiii yef jtafe gradienteni {jjlala^. n). Qn*?n- 757 praeseiili loco sblvi potest. Si eriim Deus yo-
:iVumigifur ad pecjialjim et ad facinus pertinet, quo juiitarje, el non ex necessiiate bbnus esi, debuil ho-
doiiiinum laeserat, veniairi non meretur; quantum minem faciens, ad suam imagiriem et similiiudi-
vero ad Aposlolj tcstimonium, qui scil eum plene riem facere, hpc.es!, ut etipse ypjunlarie, et noii ex
converstiniv gfandi pondere premitur^ qtii rogatur, necessitaie bonus csset. Qui autem asserunl ila cum
ut qui e seryb fugiiiyo ajqiie raptqre, mijijstef Apo- debuisse iiefi, ut frialum recipere rion pbssetj hoc
stoli iacius erat. (Quod aulem aliud iiabeat Apostplus dicunl: talis debuil fieri qtii necessitate bonus esset,

" Mss. Anlea "Mc ; emendant; qu«madmodum el Petrus Peiilus in lib. Miscc^l.Quoestl. conjectrat repo-
pendum. ;':''' ""~:-~'"'' "; '"''' •'"'<"
613 COMMENTARIORUMIN EPIST. AD PHILEMONEMLIBER. 614
el non voluntate. Quod si talis fuisset effectus, qui }<\.ler, el non toto [Al. lolum] fixp gradu: ut si nori
bonum non volnnlate, sed neccssilate perficeret, posuissei' forsitan, oroiiibiis sefvis fugiendum esset^
non esset Deo similis: qui ideo bpnus est, qnia vult, ut apostolici fiererii. Qtiod atttem, ad /tbraffl,jiinxil,
non quia cogitur. Ex quo manifestum est, rem ebs libram pro tempore debeirius accipere. Ad Conipa-
intier se postulare contrariam. Nain ex eo quod di- rationem enim selernitatis, omne tempus breve cst.
cunt, Debuit homo Deo similis fieri, illud petunt, ut JJl miefnutriillurii reciperes. Nuiius eterrius 'dbriiiniii
liberi fieret arbilrii, sicut Deus ipse est. Ex eo au- servi sui: potestas quippe ejiis, et utf iusqtie coq-
teiri quod iriferurit [Xl. injertur], talis debuit fieri, dilio, morte finitur. ipneslftiusVerp qui exfideChri-
qiii maluin recipere non posset; dum neeessiiateiri sti factus oelernus esi','aeierri'o Philemorii, quia iri
ei borii ijnportant, illud volunt, ul homo Deo similis Cbristum et ipse credidefat, spiritu liberiaiis ac-
rion fieret. Poluit iiaque el aposlolusPaulus absque ceptb, jam non servus, sed fraler cceplt esse de
volunlate Philemoiiis , Oriesimum sibi in ministe- servo, fraier cliarissimiis, frater seterhiis : jeternb
rium relinere. Sed si hoc sine volunlate Pliilemoriis el ipsi Apostolo dominoque suo, cui Oiiesimum ut
fecisset: bbnum quidem eral, sed non voluutarium. carriis anie cbhdilio : iia poslea spiriius copulat. E|:
Qiibd aulerii 11011 erat voluntarium, alio genere ar- tunc qiiidem quando erat ei sulijectus in cafrie, noii
guebatur nori esse boiium. Nihil quippe bonum dici IB erat ei junclus in Dbmino; niinc auieiri ei et ift
poiesl, riisi qubd ullroneum est. Ex qrio Apostbli carnejuncius est, et iri Domino. Ex quo iriielligi-
consideranda prudeniia est: qui idcirco fugitivurii riius|servum qui crediderit Cliristo,' dupiici dpmiiiij
servum reniittii ad dominum, ul prosit dbmiuo stio': suo lege constritigi, ut ei ef carnis necessitale jun-
qui pfodesse non poteral, si domino teneretur ab- gatur ad lempus, et in oelermim spirilu copuletiir.
sente. Superioj* ergo qrioeslio ita solvitur : Potuit (Vers. 17.) Si ergo hubes me sdciuni, suscipe illuhi
feeus iibmiiiem sine volunlate ejus facere bonuni. sicui me. h Pbilemon Paulum soeiuni habere cupie-
Porro si hoc fecisset, non erai bouum volunlariurii, bat, et in Chrislum crederih, tales utique volebat
sed necessilalis. Quod autem riecessitale bonurii habere profectus, ut Patilo similis lieret, etei 7i5!9
iest, nori estbonum, et aliogenere malum arguitur. conimunicaret in viuculis. Cprisiderenius ergo qiian-
Igilur proprib arbitrio nos relinquens, magis ad tum bic laudetur Oiiesimus, quantum pfofecisse di-
Suam iniaginem et similiiudinem fecit. Siriiilcm au- cafnr : cuni ita recipieridus sit ut Apbstolus ei sic
tem Deb esse ahsoiule bonuni esl. ejtis doiiiinus ut Panlj debeaf desiderare coiisof-
(Vers. 15, 16.) Forsitan enim ideo dhcessil ad ho- liurn. Breviter q'uod'dicit lale est': sV irie vis liabere
ram aie, uimternum illumreciperes. Jam non sicttl •cbiisoriem, babeib ei Onesimum', queiri egb cbnsbf-
servum, sed plus tefvo, fratrem charhsitnum, maxime{G tem, et filium meum, el yiscera mea llabeo : qjiem
niihi": quanto magis autem tibi, el in carne, el in Do- si rion susceperis, riec habefe yolueris, et ipse in-
tnino. Nonnumqiiam malum occasio fit bouorum, leliigis quod me habereiion pbssis!
et honiiuum prava consilia Deus vertit ad rectum. (Vers. 18.) Si duiemaliquid nocuil tibi, aul debet,
Quod dico manifesiius exemplo fiet. Joseph fralres, hoc mihi imputa. Iniilalor Dominisui', el Clirislum
sui 758 ?oii Slimulis incitali, lsmaelitis viginli in se loquenlem habens, ea jtixta vires suasdebet
» aureisvendiderunt (Geii. xxxvn). Hoc initium et facere qtia* Cliristus. Si eriim ille iiififmitales no-
palri, et frairibus, et omni jEgypto bonorum om- siraspoftavit, et plagas nbsirasdoiuit,']uste Apb-
iiitini fuit. Denique ipse poslea ad fratres: Vos, in- stolus pro Onesimb se opponit', et spbndet tjiiseille
qmi,cbgUasiisdememaia: et Deus cogilavil de me bona debebat.Ut autem supra diximus, fbtuni illud est.
(Geh. xLv, 8). Simile quid et in Onesimo possumus quod ablalum furlo, et per liixufiam perditum, rion
iniefligere, quod niala principia occasiones fuerint polerat absolvi: quod Philemon grandi prefio peri-
rei bbriaa.Sienim domintim non fugisset, numquairi sabat [Al. conjperisabai] duinproservb fugitivo, et
venissef Rpmam ubi erat Paulus vinctus in carcere. pecunia perdiia, et fralfeni ciiarissimurii, elTratrein
Si Paulum in vinculis non vidisset, non recepisset reciperet. seternum, ei per eum
•!,• sibi
: Apbstoluni face-
• ' -.".
, ',• ;• "i|::S;". :
fidem in Christum. Si Christi nqn habuisset fiderii, D:ret debilorem.
numquam Parili effectus filius, in bpus Evangelii (Vers. 19.) Ego Paulus scripsi manu meq, Ego red-
miiteietur. Ex qub paulalim , et per gradus snos, dahi, ut non dicam tibi, quia et ipsuin temihi debes.
reciprocante senteritia, jdeo minister Evangelii est Quod dicit tale est : Qiibd Onesimiis fufio rapiiif,
fa"ClusOnesimtis, quia fugit a domino. Pulchre au- ego me spondeoreddiliirUm : cujris sponsibriis, Epi-
tem addens, forsitan, senlentiam temperavii.' Oc- sioia hocc et manus ICsiis est propria : quam nori
culia sunl quippe jiidicia Dei, et lemerarium est solito riiore dictavi, sed niea riiaijii ipse cbriscfipsi.
quasi de cerio pronuniiare qubd dubium est. Forsi- Credeigitiir mibi pro Oiiesiriio polljceiiti. IIoc au-
tan, inquit, ideo discessit: caute, limide, trepidan- tem dico quasi ad exifaneurii loquens. Coelerurrisl

a Legit hoc lpco secunduin interpretes LXX, qui
proriginti arijeiifeis,posuerunt dureos viginii. De qup
yidesis ipsiim Hieroriymuni in cap. xxvi Malthsei.
MABT.-^Nolatum yerpipsimet S. Doctori supefiiis
in Conimentar. in Mklth;, cap. xxvi, quod Joseph
non, ul mulli pulqnt, juxla LXX intetptetei (qjji-
buscum lamen hic iacii)'vi<jin(t dureis veiiditus esi;
sed juxia Hebraicam yerilateni viginli qrgenleis.
b
yitiosejehes ^iiianxrim, Pfiilimqrieiiii
 ... ,,. r ^g
*S1S ;.,.;.;;. ^,,,.. .S,EUSJEBII;HIEIIQMMI j
ad jus meujn redeam, propter sermonem Christi, A:(Ps. CXVIII,108)': plusque faciens quam proeceplnm
quem tibi evangelizavi, et Christianus effeclus es, est, vincat eos qui tantummodo imperata fccerunt,
im*'sum mihi debes, Quod si lu meus es, et tua om- et jubeniur dicere : Servi inuliles sumus, quod dc-
nfa mea sunt: Onesimus quoque, qui tuus est, riieus buimus facere, 761 fecimus(lMC. xvn, 10). Virgini-
esl, Poleram igitur co uti ut meo; sed voluntali tas quoqueproplereamajori prsemio coronalur: guia
tjioe relinqiio, ut mercedem habeas ignoscendo. proeceptum Domini nbn habet, et ultra imperata se,
(Vcrs. 20.) Ita, frater, ega te fruar in Dpmino. iendit.
Prbprieiatem Grsecam Laiinus sermo **non expli- (Vers. 22.) Sithul autem et prmpara mihi hospilium.
cat. Quod en.im ait, val, «5t%s: val quoddam quasi Non puto tam diyitem fuisse Apostolum, et lariiis
adyerbium biandientis est. No.s autein interprelan- sarcinis occupatum, utc prseparato egeret hospilio,
tes, ita, fraler, aquatius et dilulius nescio quid ma- et non una contcntus ccllula, breves corporis sui spa-
gis aliud qiiam id quotl est scriplum, soriamus. Sic- tio sedes, amplissimas existimaret: sed ut dum eum
ut enim ANNA.(nSN).illud Hebraicum, proquo fre- exspectat [Al. spectat] Philemon ad se esse venlu-
quenler 760 Septuaginia inlerpretes S>Svjtranstli- rum, magis faciat quod rogalus esl. Si autem hoc
ierunt, in liijgua siia significat deprecantis affeclum: non dispensatorie, sed vere quis existimat impera-
unde noniitimquam Symmachus prp ANNA,Slopc*, B lum, ut sibi hospitium prseparet, apostolo magis
hpc est, obsecro, transtulit: iia et nos eamdem in quaiii PauJo hospilium prseparandum est. Venlurus
Gr.xca lingua vim patimur, quam Grseci suslinent ad novam Civitalem , prsedicalurus Crucifixum , et
in llebroea. Quod autem ait: Ego te fruar in Domino, inaudila dogmatsi delalurus, sciebat ad se plurimof
aliud nmlto intelligitur quam putatur. Apostolus concursiiros; et hecesse erat primum, ut domus in
non fruitur nisi eo qui multas in se habet concinen- Celebri esset ufbis loco, ad quam facile convenire-
tesque vjrlutes, et toium quod b Chrislus dicjtur lur. Deinde, ut ab omni importunitate vacua : ut
pro varietate causarum : sapientiam videlicet, ju- ampla, qua? plurimos caperet audientium ; ne proxi-
slitiam, conlinenliarii, mansijetudinem, temperan- ma speclaculorum locis : ne lurpi vicinia detestabi-
ilam, castifatem : has irnprecatur Philemoni : ut lis : postremo ul in plano potius esset sita quam in
cum his abundaverit, ipse eo perfruens implealur. coenaculo. Quam;ob causameum existimo eliamRo-
Et ne pules illam fruitionem di.ci, qua nos soepe no- mse in conduclo | mansisse biennium [Al. biennio].
sfri inter nos prtesentia delectamur, addidit, in Do- Nec parva, nl reor, erat mansio, ad quam Judseorum
mino: ut ex eo quod Domini nomen adjunctum est, turboe quotidie confluebant.
intelligerelur, et alia esse fruitio, qua quis absque Sperg enim per oraliones veslras donari me vobh.
Doinino perfruatur. G Filium Patri, Deiis rogalus indulget, et frater ssepe
Refice vhcera tnea in Chrhto. Sicut ipse frui yult- ffalris oraiione sefvatur. Apostolus autem totius Ec-
Philemone in Domino : ila viscera sua Onesimum, clesise precibus cpncedilur, ob eorum qui eum au-
quem et superius eodem npmine appellavit, refici dituri sunt utilitaitem. Et hoc donum, non laro in
yuil per Philemonem , et ambigue diclum : utrum eum dicilur esse jqui defertur [Al. differlur] a mar-
yisccra Pauli in Christo Oneshnus sit: an viscera lyrio ad marlyfiuin prseparatus, qiiam in eos ad quos
Pauli Oiiesimus per Philemonem in Chrislo refi- Aposlolus millitur. Quod autem crebro Paulusin car-
cienda sirii. Si superius accipere volueris, recte cere fuerit, el de.vincnlis liberalus sit, ipse in alio
Pauli in Christo viscera dicenlur Onesimus, quem loco dicit: In carceribus frequenter (II Cor. xi), de
in vinculis Christo genuit. Si posterius: in Christo quibus nonnumquam Domini auxilio, crebro ipsis
l-eficiendiis esl Onesjmus a Philenione, dum ejus in persecutorjbus njhil dignum in eo morte inyenien-
CUrislo sermonibus erudilur. tibus dimitiebatur. Necdum enim super nomine
'
(Vers. 21.) Confidens de obedientia tua scripsi tibi: Christiano senatrisconsulla proecesserant: necdum
scicns qubniatn. super id quod dico (acies. Qui prsesu- Chrislianum sanguinem Neronis gladius dedicarat.
iriit de eo quem rogaiurus esi, ipsa quodammodo Sed pro lioviiale ^raedicationis, sive a Judseis invi-
proesiimplione praejudicat, ne ei negare liceat quod f) denlibus, sive ab Jiis qui sua videbanl idola destrui,
rogaiur. Porrp si scil ille qui poslulal plusrjtiam ro- ad furorem popujis concitatis, missi in carcerem,
gayit, fogatum esse fulurtim : ideo minofa pelii, ut rursuui impeiu et furore deposito, 762 laxaban-
liabeal rogatus voluntariam, e.t majorem proestalione lur. Et hoc ita esse ul dicimus, Apostolorum Acta
iiiercedem. Sl auleni Philemon hsec ad hominis teslanlur, in qujbiis et Felix loquitur ad Agrippam :
prjeceptum facit : quanto magis faciet ob, dilectio- potuisse dimilti Paulum, si non appellasset Coesa-
liem Dei? Unde merito Aposloli voce .laudatur: rfem (Act. xxv). Et quia nullam invenerit causam
quod mandaia ejus opere prseyertat, et possit di- praeter qusesliones quasdam de religione propria, et
.cetf.Volmtariq.orhmei complaceqnt tibi , Domine de quodam Jesu, quem Paulus vivera prsedicabal.
•' i
* Negandi particulain, quam temere Martian, nbn una cgnlenlus cellula, breve corporh sui spaliutn,
;proclermisit, nostri riiss. veleresque editi libri siiffi- wdes amplissimas existimqret. Impressam leciionem
•ciuiii. resliluit jampriderii Viciorius, explicalque iia, ut
i> Maluii Jdem Martian., quqdChristidicilur. etiani brevissitnasjet^angustissimas oedes, exisiima-
s: Ollm erai, w de pteepardndo agerel hotpitio, el ret Apbstolus amplissinias sui corporis spalio.
fei7 COMMENTARIOnUMIS EPISf. AJ) MllLEAlONEM LIBER. 618
Ex quo ahimadvertimus, et a cseteris judicibus si- j Ji qui sunt nobiles in apostolis, qui ei ahle me fueruhl in
mililer eos poluisse dimilti, id agente Domino, ut C/uisfo Jesu (Rom. xvi, 7). IJsec de Epaplna. Cscte-
loto orbe nova praedicaliodissemiiiarelur. runi cooperaiores Evangelii cl vincnlorum suonim,
(Vcrs.23,24.) Salulat leEpaphras concaptivusmeus cum ad Philemonem epistolam scriberet, Marcum
inChristgJesu: Marcus, Arhtarchus, Demas, Lucasco- ponit, quem pulo Evangelii condilorem, et Aristar-
operatores mei. Id quod in princip;o dicebamus, quo- clium cujus supra fecimus ineiiiionem, et Demam,
niamadColossensesEpislolaeodemjn tempore, etper de quo in alio loco queritur ; Demas me dereiiquit,
eumdcm esset scripla bajulum litterarum, quo ad ditigens prwsens swculum, el abiit Thessalonicam. Et
Pbilemonem quoque scriptum est, eliam eorum qui Lucam medicum, qui Evangelium el Actus Aposto-
salutanics iuducunltir nominadocent. Nam ct in ipsa lorum Ecclesiis derelinquens, quomodo Aposloli de
ila sciibilur : Salutal vos Arhtarchus concaptivus piscaloribus piscium, piscaiorcs homiiinm facii sunt
meus, et Marcus, consobrinus Barnabm, et Epapbras, (Matili. iv) : ita de medico corporum, in medicum
qui ex vobis servus Chrisli (Coloss. iv, 10, 12); et est versus animarum, de quo et in alio loco : Misi,
paulo iiiferius : Salulal vos Lucas medicus eharhsi- inqiiil, cum illo fratrem, cujtis laus est in Evangelio
mus. el Demas; et dicile Archippo : Vide ministerium ptt• omnes Ecclesias (II Cor. vm, 18) : cujus liber
quod accephli in Domino, ul illud impteas (Ibict., 14, ;B quotiescumque legiiur in Ecclesiis, lolics ejus me-
1*!);et: Memores eslole vinculorum meorum (Ibid., dicina non cessat.
18). Si auiem ex eo aliquis non puiat pariier scri- (Vers. 2S.) Graiia Domini nostri Jesu Chrhti cum
ptas, quod ad Colossenses pauca siut nomiua quse spirku veslro. Sicut a meliore jiarte hominis capite,
Jiic non lcrantur ascripta : scial non omnes omnibus nuineralur populus lsracl, dicciile Scriplura, se-
aut amieos esse, aut noios, et aliud esse privatam Ciindum capiia 764 eorum (Ar«m.i, 2) : ita in toto
ad uiiuni hcminem, aliud publicam ad universam quidem homine, et in omni parlesanclorum, graiia
Eccle-iam cpistulam Deri. Salulat te, inquil, Epa- cst Doniini Jesu Christi. Sed a majori et meliori
phras concaptivusmeusin Chrislo Jesu. Quis sit Epa- parle, id est, spiritu, per syiiecdochen de lolo ho-
plir.is concaptivus Pauli, talem fabulam accepimus :. ! iuinc dicitur ; Graiia Domini nostri Jesu Christi cum
Aiunt parcntes apostoli Pauli de Gyscalis regione spiriu vesiro. Cum aulem in spirilu gratia fuerit,
ftiisse Juilsese; et eos, cum tola provincia, Romana toium facit hominem spirilualem : ul et caro spiri-
vastarelur manu, et dispergercntur in orbem [Al. tui serviat, et anima non vincatnr a carne et redacta
orbe] Judoei,in Tharsiim urbein Cilieise fuisse trans- siinul in stibslantiam spiritualem, adhoerealDomino;
lalos : parenlum condiiionem adolescentnlum Pau- qula qni adhserel Domino, unus spiritus est (II Cor.
lum secutum. Et sic posse slare illud quod de se C vi) Interpretalur aulem secundum Judoeos [Al, Ile-
ipse leslatur : Hebrmi sunt, el ego: Israetitm sunt, et biaeos] Paulus, adtnirabilh. Timolheus, beneftcus.
ego : semen Abrahm sunt, et ego (II Cor. xi, 22). Et Philemon, mire donalus, sive os panis, ab ore, nori
lursum alibi: Hebrwus ex Hebrmh (Philip. m, 5) : ab osse. Apphia, continens, aul liberlas. Archippus,
et caeiera quoe illum Judaeum magis indicant quam longitudo operh. Onesimus, respondens. Epaphras,
Tharsenscm. Quod si ila est, possnmus et Epaphram [rugifer, et videns, sive succrescens, Marcus, sublimit
illo tempore caplum suspicari, quo captus est Pau- mandaio. Arisiarchus, mons operis ampliorh. Demat,
lus : et cum parcntibus suis in Colossis urbe Asise silens. Lucas, ipse consurgens. Quse si nomina juxta
collocatum, Christi posieareciperesermonem. 763 inlerprelationem suam voluerilis intelligere, non est
Unde ad Colos^enses, ut supra diximus, scribiiur : difficile adrairabilem aique beneficum proecipue ad
Salutal vos Epaphras qui esl ex vobis, servus Chrisli, eum scribere, cui universa concessa sint b viiia et
semper sollicilus pro vobis in oralionibus (Cotost. lv, os ejus paieat ad cceleslem panem. Deinde ad conti-
12). Hoc si se ita habeat, et Aristarcbus qui con- ncntem, etliberam, etad longiiudiiiem operistqnod
caplivus ejus in a eadem Epislola dicilur, ad eam- nuraquani a sancio labore (leb-i^iat. Scribere aulem
dcm intelligentiam deducetur : nisi forle recondilum - pro eo qui respondeal tesiimmiio suo, nec non ei
aliquid, et sacratum, ut quidam putanl, in verbo D [A/. euin], cui specialiter Episiola dedicatur, saluiari
caplivitaiis ostendiiur [Al. ostendil], qnod capti pa- ab uherlate crcscente. Et eum [Al. eo] qui factus sit
ri er ei vincli, in vallem hanc adducti [Al. deducl] per iiiandala sublimior, illoque qui per majora opera
sinl lacrytnarum. Quod si neulrum recipilur, ex eo in montem usque succreverit, ab eo quoqtie qui po-
quod hic addiium est in Chrhto Jesu, possumus su- siiit cuslodiam ori suo, et ostium nitinitum labiis
f picari eadem eum Romse pro Christo vincula susli- suis : qui idcirco forsilan siluit, quia ad modicum
nuisse quae Paulum : et ut vinctuni Chrisii, iia ca- Apostolum dereliquerat. Et ad extremum ab eo qui
piivum quoque ejus potnisse dici. Autcerteita, quod per se ipse consurgens quotidie augealur, proces-
nobilis et ipse sil in apostnlis, ut Andronicus ct Ju- susque habeat: dum ejus Evangelio orbis impletur,
Jia, de qtiibus ad Romanos scribiiur: Saluiaie An- et loties crescit, quoties audilus etlectus sedificat.
tlrcnicum, el Juliam cognatos, et concaplivosweos,

" Ilunc qunqne leciun Origeniani dogmalis accusal 1 Duo Cislcrciens. mss, concessqtinl virmre xitit(
Ruliijus, quem viilesis Invectivarmu lib. i, n. 40,
PATROL. XXVI. 20
 «II APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUM S. HIERQNYMI. .&<*

APPENDIX

AD TOMUM SEPTIMUM i

OPERUM S. EUSEBII HIERONYMI,

COMPLECTENS

COMMENTARIOS IN JOB ET BREVIARIUM IN PSALMOS.

COMMENTARII IN LIBRCM JOB.

Commentariosin Job, quos edilor Veronensis commeatarih in majoresprpphetas, tomi quinli ampliandi causa,
subjunxerat, not, ne iomus notler juitatn mensuram excederel, huc, ordinem Biblicum atiunde secuti, transtu-
litnui.
PROLOGUS.

Job, quidri/<sHs,ver*ma<jfl«siriterpretatur, figuram \ culalores cjus. Eliphaz euim in Latino, * Dei mei
Christi portavit. Amici vero ejus figuram hseretico- aurum sonat. Baldad, prmcipuus, velusta [Al veluslas]
irum lenent, qui, sub nomine Chiisti,. Chrisium secreta. Sppbar; speculalor, vel buccina. Hi enim
blasphemaiit et impugnant; Heliu vero, et fiaalam elati pro eo quod per nalurae bonum, aliqua sapien-
[Al. Baldad], typum proeferunl philosophoruni, ler proedjcabant, apud se jactitantes severiiatem,
quia fbrh, id esl, extra fidem positi, iiisidiainur cuita asserlores sint mendacii: quia de Chrislo, non
Ecclesise Dei. Isti enim preliosa nomina sibi impu- ut diviiiilati ejus^,sed ut ipsorum impietati competit,
Jttunt, quasi ipsi sint aurum Dei, vel proecipui spe- sic loquuniiir.
* Lege omnino, magnus, et vid. lib. Nominum Baldad, vetuslas sbla. Sophar speculm dissipaiio, vel
«pl. 121, etc. tpeculalorem dissipans, sive speculaioremvidebo.
k In eodem lexico Nom., Eliphaz, Dei conlemplus.

INCIPIUNT EDISSERI CAPITULA.

CAPUT I. B lur egnsiliatrix. Sed e.t Elchana, qui interpretalur

Tir *r«J i» terra Hux, nomine Job. Et erat vir itle possessioDei, paler sanctissimi Samuelis Proplieioe,
iimplex et reclus ac timens Deum , el recedens a malo. vir un.us apiiellatur : non enim per diversa mobilis
Naiiquesuniei septem fHii,ettresfilim. El fuitposses- atque instabilis ferebalur, sed flrmus atque incon-
sio ejus teptem millia ovium, et iria millia camelorum: cussus persislens, virunus erat: et idcirco ionionte
quingenta quoque juga boum , et quingentm asinw Ephraim fruclifero morabaiur. In alta scilicel con-
acfamilia multa nimh. Eratque vir ille magnus inter teniplatioue virtutum, ut a nullis subjaceniibtis et
emnes Otientales. Elibant' fitii ejus, el faciebaht con- circuinla[raniil)us|vitiorumagitaiionibus, menlis <jus
viviaper domos, unusquisque in die suo. El miitenles sublimitasdejicerelur, velunitasscinderetur. Proi.ide
vocubanl tres sOtOres siia$,ut comcderenl et biberent bic vir magnus alque egregius Job, in terra Huz ha-
tutncis. Cumquein orbem iransissent dies convivii, bitasse perliibetijr, quse consiliairix inlerprelatur.
mittebaladegsJob, etsanctificabatillosyconsuryeiisque Non enim terra carnis ejus, aniimim ipsius supera-
diluculg, etc. Huz etBuz (ilii fuerunt Nachor frairis bal, sedimperantis animi consilio cuncta faciebal:
Abrahse, flliiMelchocsororis Saroe.de cujus stirpe Job unde etipse ail : Pepigi fmdus cutn ocuiis meis, ut
descendit.KohsiCutquidamfalso suspicanlur, dege- twn cggitaremquidem de virgine. Hoc ergo consilium
nereeumfuisse E$a\x(Hier.Quesl. ;ittGen.).Nam Eli- Q et pactum pondajn sibi invicem inierunt,;liomo ejus
phsz riascitur tie AdauxOreEsau.ef regnayit IhTIie- interior et exterioi*: ut lerra, id est, caro ejns, obe-
man.undeetiamThemanites dictus est.Tlieman,Idu- dicndo fieret consiliatrix spiritui, ne in eadomina-
msea, SeirDaroma,Zebora,regio IuitEsau. Habilavit rettir iniquilas. Et quia yir, juxta divinum teslimo-
%utemJob vir.magnus in lerra Huz, quoeinlerjirela- nium, siroplex erait, habitans in domo: quatuor hif
m COMMENTARH1N UffiRUM JOB. CAP. I. 622
pollebat virluiihUf, prudenlia, Juslitia, fortiiudiue, A 'venieniium nslcmlil. Jn bubus, qui mund.t auimalia
tcinperaiilia. *
stint, Judaeornm plebem. In asinis vero imniundum
Offerebalholocausta per siugulos. Dicebat enim : pecns, ] genlium ptipitlum deinonstravii. Undelsaias
Ne forte peocaverinlfilii mei, et maledixerint Deo in ait : : Cognoiit bos possessorem suum, etasinus prm-
cordibus suis, Sic faciebai Job cunctis diebus. Qua- isepe domiiii sui: scilicet quod nativitalcm Cbiisli
dam autetn uie cum venissenl ftlii Dei ut asshlerent incarneet i Judoei ex parie, et genies agnoverint:
coram Domino: ajfuit in 'er eos etiatn Satan. Cui dixit etiii < pra*sepi altaris Domiiii, quasi munda aniiuaiia
Deininus : Unde venis? Qui respondens, ait : Cireum- per \ Gaplismum acecsserint: forte ad hoc respicit
ivi lerram, el perambulavi eam. Dixilque Dominus ad illud i Evangelii : Jugum enim meum suave est, el onus
eum : Numquidconsiderasli servum meum Job, ouod meum i leve. In jugo, Judoeos:in asino, ad qiiem ontis
non sil ei similis in terra : honw simplex, el reclus, ac magis pertinet, gentes, ui supra diximus significavit.
imens Deum etrecedensa malo ? Cuirespondens Snian, Magnus dicitur Cbrislus iuter omnes Orienlales, fe-
ait: Nutnquid fruslraJob timetDeum? Nonne luval- <
cundum illud : Vnxit te Deus tuus oleo twiiiiw prm
lasti eum ac domum ejus unhersumque substanlicim consorlibusiuh. Numerus vero aniuialium iu sepiem
jus per circuniitum? Operibus manuum ejus bene- et irihus millibus, aique in i;uingeutis saciatus esl.
dixisti, et possessioejus crevit in tcrra. Sed extencleB Naui sepiem, juxla aucloritaieni Scripturarum, |)le-
paululum manum luam, el tange cuncta qum possidet, nitudinem quanidam sacri niysterii signilicant: ut
nisi in faciem benedixeriltibi. Dixil ergo Dominus adl ibi, seplem spiritus , sepiem cantlelabra, seplem
Satan : Ecce universa qum Imbet, in manu tua sunl: Ecclesioe. In iribus vero millibus: aiiima el corpus
amum in eum ne extendasmanum tuam. Egressusquei et spiriius, vel trifnrmis dtictiinse scientia, in Scri-
sl Salan a facie Domini. Cum autem quadctmdie filiii pturis sanctis, sive sacrameiituui beaiocTriniiatis
t filim ejus came/.erent el biberent vinum in donwi potest inteiligi : pro e<> quod ouiiiis niultitudo cre-
fralris sui primocjeniii,nunlius venil ad Job qui diceret: dentium, trium dierum viaui ambuians, ad perfetlo-
ovesarabanl, et asinw pascebanlitrjuxla egs, et irrue- iiem -setci-nilatisdcsiderat pervenire. Quingenti vero
uhl Sabmi lulerunlque omnia, et pueros percusserunl[ qui de quinque consurgunt quinquiplicali quitiqn.-i-
ladio: el evasi ego solus, ul nuutiaremlibi. Cumqus3 ginta quinque faciunt, peraclis liibiicoe oelatis lia-
dliuc ille loquerelur, venil altcr, et dixit: Ignis Deii gililaiibus, iu virum perfeclum Iioiuiiieii) transissc
ccidil e cmlo el tactas oves puerosque consumpsit : ett significant; el per decies quiuos quinquagiina per-
ffugi solus, ut nuiitiarein libi. Sed adhuc illo tgquenle,, veniiiiil, ila per decies quinquagenos ad quingeiit s
enil alitts, el dixit : Chaldwi fecerunt tres lurmas, ell asceiidunt. Situililcr Ecclesiam toiam, quoe coluin-
iivaserunt camelos, ei tulerunl eos ; necnon pueross G I* nam el firmamenluni verilatis Cbristi figurat:in qua
ercusserunt gladio, et ego (ugi solus ul nuntiaremi sciisus nostri, vel purificalioneiii, vel reinissioiieiu
ibi. Adhuc lcqiiebalur itle,et ecce alius inlravil, elt peccalorum accipiuul : quia in islo nuuiero non so-
ixit : Filih luh et filiabus vescentibus, el bibenlibuss lumTemissio peccaloruni, sed etiam advenlus saucli
'inuin in domo fratris sui primogenili, repenle venluss Spiritus declaraiur. Filii vero Dei: vel angeli, vel
vehemeitsirruit a regione deserii, el concussit quaiuorr sancti intelligendi sunt, qui dono graiiai Spiritus
angulot doinus, quw corruens oppressit liberos tuos,, sancti Filii Dei vocantur. Inter bos eigo diabolus
et mortui suni, el effugi ego solus, ut nunliarem tibi. astare dicilur : quia ex permissione Dei plerumque
Pro filiis suis, quos iia regebat, ui non lam proi sanctos audet lentare. Mirantla filiorum Job lam
praesenlibus criminibus, quam pro occultis in corde3 frateriia concordia I Sed quia Job lypuiu Chiistum
peccatis, qu:e hominum quomie fugere notiliam pos- poriaie osteiidiiuus : hos inferius per figuram septem
sunt, divinain clememiani assiduissacrificiis exora- graiias Ecclesisc esse dieimus, qui spiriiuali funguiw
ret. Privilegium vero offerendi piinioiieniiis , vcl1 tur sacrameiilorum convivio, Legcm, Prophetiani,
iiiaxime rcgibus debebatur:pro excellentia videlicett et Evangelia : quasi tres sorores secum habentes,
sapienliae, vel nobilitale generis. Et quia lypuini divinorum eloquiorum iiiielligentiae dapibussaiu-
Christi Jnb ferre diximus, videamus nunc quid lerrai & rantur. In ruina vero domus, quse oppressit filios
iluz in Chrisio signilicet. Terram lianc , assumpiuini Job; aniiquoruin principuin, regnoruin persecutio-
veiuin humiaein cx Maria inielligimus, quae ideo,, nem, vCl saeviliam conlra Ecclesiam ostendit. Qui
Jiiio Dei assumcnte eam, consiliairix dicitur, quodI verosolu-; permansiluiiiuiiliaret, rarilaleniipsorum
per divinitatem assumeuiis habilanl in ea ihesaurii perseculorufn iiidicat. Sabaei interprelanlur captivi :
divime sa|iienlise et scienlioe absconditi ; quam sibii el Ghaldoeiquasi dwmonia : hi nempe caplivi dsemo-
ita indissolubili connexione conjunxit, ut ipse inii num impugnanl Ecclesiam : hi non solum ubi pos-
Trinitate unus sit filius Dei. Septem vero filii, sepii- i- snrit, abigunt greges dominicos, verum etiam eos
formem Spiritus sancli gratiam; el tres Jilise, legemn igiie suo, quem cceli esse mentiuntur, hseresibus,
et propheiiam, et Evangelium nobis videnlur signi- i- vel super^titionis pravilate coustimunt. Proeseiitioe
ficare. Oves plebem Christi, propter innocenliatii , eliam regum venii violeniissiini similhudine violeii-
quoe in baptismo soi'des peccatorum deposueritit, ,. Vd\ quatiior Evangeliis velut augulis confirmatam,
nominat. In camelis vero, geniiuin pravitatem, cum m Christi dumiim conculiunl; ut prsedicii septem filii,
oneribus .criminum ct toriuosis sensibus ad Christum a et tres filia pariter, cum ipsa domo inlereant, T~-
 625 APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUM S. fiiERONYMl. d?4
Tunc surtexil jgb, et scidit vesiimenta sua; et tgnsg' A } iur ejus, impugnando Ecclesiaffl Stiam. Quod autei
capilc, cgrruens in terrum, adaravit el dixit : Nudus5 videntes plagam ejus, sciderunt vestimenla, ct nii
egressus sum de uterg matris mem, ct nudus tevetlaf,r'< seriitit puiverem snper caput suum : illos hscreiicc
illuc. Dominus dedit, Dgminus abslulil :sicul Dcming' significal, qui Chrislum in gloria coelesli Deui
ptacuit, ita faclum est: sit nomett Domini benediclum.• credunt: iiicarnationein et passionem non credunt
Surrexitad tolerantiam patienlise. Nani et Job, id• sed opprobriis et humiliaiione ejus offensi, in bla
est Christus, ad pacem dandam Ecclesise surrexit, > sphemiam erumpentes, fidem scindunl, aique
ut geslum significet vindicloe. Vestimenta vero sci- corporis unitate disceduni. Et pulvercm miltenie
dit: fideles ab inftdelibus separavit. Procidit in ler- super capita sua, terreno et morluo sensu, cord
ram, cum se de forma Dei usque ad formam servi1 sua operiunt alque obruunt. Omni eliam lempor
exinanivit. Nudus egressus est de ulero malris suoe, vitse suse, quae in seplem diebus ac noctihus con
nulla videlicet sorde peccali originalis aspersus. Ex tinelur ; indignum os suum conlessione divina
persona hominis ait: Doininutdedit,et Dominus abs- niuta infidelitatis improbitaie condemnant, et ob
tulit. Dedit Paler bonos in lucreditatem, et malos a struetur os loqtientium iniqua.
regno Filii sui seclusit.
In omnibus hh non pcccavit Job labih suis, neque\E B CAPUT III.
stultum quid contra Deum tocutus est. Hoc ait: quia
stulle loqui non-potuit sapientia Patris : neque pec- Pbsl hwc apetuil Job os suum, et maledixil diei stto
catum commiltcre immaculatus Agnus. el locutus esl ; Peteat dies in qua natussum, et no.
in qua dicluni est; Conceptus esl homo. Dies ill.
CAPCT II. verlatUT-in tehebras. Post lisec, sicut ait scriplo
Faclum est aulem cum quadam dievenissenl filii Imjus liistoriec, quem Moysem esse tradit opinio
Dei, et starent coram Domino : venhsel quoque Satan aperuit Job os suum, et maledixit diei suo dicens
inler eos, et staret in conspeclu ejus, ut diceret Domi- Pereat dies iri qua natus sum, e.l nox in qua dhiun
nus ad Satan : Unde venis ? Qui respondens ail: Cir- est: Conceptusest homo. Job qtii lypum habuit Sal-
cumiviterram, et perambulavi eam. El ail Dominus ad vatoris in se, Ijumani generis monalilaiem deflevit
Salan : Numquid cgnsiderasti servum meum Jgb : quse propter peccatum ex Dei justa senteutia, iinmiii:
quod ngn sit ei similis in lerra : vir simplex et reclus, inflicta est. Pereat dies in qua nalus sum : redeat jiei
ac timensDeum, etrecedens amalo, el adhucreiinens Christum immorlaliias, quam Adam rcatu proavari-
innocentiam? Tu autem commgvisti me adversus eum, calionis amisij, et abeat mors a me, quain alic
tit affligerem eum fruslra, Cui respondens Salan ait.* C Q delinquente cohtraxi. Et Jeremias: Maledicta diet h
Pellem pro pelle, et cuncta quw habel homo dabil pro qua natus sutn. Unde nulli dubium est, quod bi
anima sua : alioquin mitte manum luam, et tange os omnes prsevarlcaiionem Adaedeleslentur. Spirilua-
ejus et carnem, et lunc videbh quod in faciem benedicat liter crgo dies cum sua nocte, diabolus et mortalitas
libi. Dixit ergo Dominus ad Salan : Ecce in manu tua pnssunt inlelligi: non quia dies sit, scd qiiia ftierit
esi: verumtatnen animam, illius serva. Egressus est quando permanebai cum Deo, a quo rccedens factus
igitur Salan a facie Domini ; el percussil Job ulcere est nox, vel quia impiis ac percaioribus, iu liac
pessimo a planla pedis usque ad vertkem ejus ; qui prosperilate et felicilate gaudenlibus, dies esse vi-
testa sanicm radebal, sedens in sterquilinio. Dixil dealur. Untle dicitur :
autem illi uxor sua : Adhuc tu permanes in siinpliciiale Auferelur ab impih lux sua. Non requiral eum Deus
tua? benedic Deo, el morere. Qui ait ad illam : Quasi desuper. Hoc est, ne iiat ejus memoria anle Deum
ttnti de slullis mulieribus iocula es. Si bona suscepimus in boiuim. |
de manu Domini, mala quate non sustineamus ?In El non illusttetur Inmine. Recognitionis Dei, vel
omnibus his non peccavit Job labiis suis. Igitur au- pcenileiitioe. [ ;
dientes tres amici Job gmne malum qtwd accidhset ei, Obscurent euin tenebrm et vmbra mortis. Tenebroe,
venerunt singuli de tgcg suo, Etiphaz Themaniles,etJ)T peccala sunletiinvidia.
Baldad Suiles, et Sophar Naamaihitcs. Condixerant ! Occttpet eum , caligo, et involvutur amaritudine. Id
enini ul pariler venientesvisilarenl eum, et eonsotaren- esl, cseciias cordis.
iur. Cumque elevassentprocul ociilossuos,noncogno- Noctem illam lencbrosus turbo possideal. Quia ad
verunt eum. Non quod Deus ignpret; sed ut nos do- amariludiiiem prtivocat Deum, sicut et cscleri satel-
ceat quid responderit Satan, qui inlerprelatur qd- liies ejus : furore irae Dei appreheusus, circumdetur
versarius. omnibus malis; et involvalur. Noclem itlam tene-
Et exclamanles ploravernnt : scissisque vesiibus brosus luibo pgssideat : id est, diabolusj qui diem
sparserunt pulvercm super caput suum in cwlum. Et felicitatis liomini abslulit, et noclem inquieise viue
sederunt cum eo in terra seplein diebus, et seplem no- turbulentus invexit.
clibus, el nemo loquebalur ei verbum. Videbani ettim ':'; Non compuieiur in diebus antii. Annus Christus
dolorem esse vehementem.Nam et omnes hserelici inleiligilur, qui in se cuncta revolvit et continet.
Chrisii ainicos se csse dicuni; cnjus se sanguinc re- Inliujus crgo diebns anni, non coniputeiur di.ibolus;
jiertiplos. glqjjajjttii', £,1 posijiiudiuii Jnjjtiici elfjcivjjii ; ;id tfst, iiwijctpyriijintiniero non cpnjungatur»
BIS COMMENTARIIIN LIBRUM JOB. CAP. III. 620
Nee nunteretur in mensibus. Menses hoc loct Asunt philosoplii, et alii sapientes hujtis mundi, ful-
ianctos apostolos recte intelligimus, qui, ul ligns gorem bnni ingenii, splendoremque eloquii.
paradisi, spirituales Eeclesiae afferunt Iruclus, Ibi itnpii cessaverunl a tumultu. Procnl dubio in
ibi
Sit nox illa soliiaria, ttcc laude digna. Apostolorum inferno. Et sicut Sep'uaginta transtiilerunt,
icilicet pra*dicaiioiie, ubi dies salulis aguoscitur, impii depostterunt furorem suum, id esl, lyphus et
ijuam Abiaham vidit, et Isetaius esl. superbia, cnm soeviiia in hoc sseculo gloriantiumr
Iiuiniliata est in inferno.
Maledicant ei qui maledicunt diei: qui parali sunl
Et ibi requieverunt fessi robore. Sicut alia babet
mscilure Leviallian. Sancii uliijue diei praivarica-
maledicunt: translaiio : ibi requieverunl fatigali corpore : ab
licmis moriis suse cum delc^tatione qui
non sei viendo vitiis, snsciianl conlra se draconem, oppressione utique et miseria, labore etiam istius
mundi liberati.
Oitissiiiiiini scilicet lioslem.
Et quondam vincti pariler sine molestia. yincientes
Oblenebrentur slellm culigine ejus. Peccatores
et quondam vinctos in inferno dicit pariter habilare,
in
cilicet, qui nocte, sscculi diviliis et honore lucere
sinc Jamen et moleslia vinculalorum : non
e putant, coecitatis caligine tenebreutur, et merito ita ul injuria
islic ubi prseter pcenas, captivitate vel servi-
uo, Evangelii lumen non videant. B lute dura, diversis etiam aliis calamitatibus, homines
Exspeclel lucem, el non videal. Nec nox prsevarica- obligantur, dominalu el injustilia iniquorum.
ionis et morlis, in qua diabolus regnum lenet, JVonaudierunl vocemexacloris. Jussa imperautium
olest lumen Rcdemploris Chrisli cognoscere; neque vel inique exigentium, non verentur.
lli qui in ea nascuntur, uisi eam per baptismum Parvus et magnus ibi sunt, el servus el liber a domino
cnati deslruxerint. suo. Quare misero dala est lux, et vila hh in amaritu-
Nec orlum surgenlh aurorm. Resurrectionem dine animmsunt ? Qui exspectant mortem, et non venil,
lirisli significavit :unde, iiipsaImo,vigiliamatutina quasi effodienles thesaurum : gaudentque vehemenier
icitur. cum invenerinl seputcrum. Cum sit ergo, ul video,
Quia non conclusit oslia venlris qui portavit tne : in iuferno oequalitas personartim, et uullus dc alle-
ec abslulit mala ab oculh ejus. Quare non in vulva rius dominatione lormidal: cur mihi misero data
tortuus sum? Quare egressus ex utcro non stalim est lux ista, et vita similis eis qui in amaritudinc
erii: Cur exceplus yenibus? Cur lactalus uberibus? aiiimoe suse sunt, cum meliora siut inlerorum er-
ub persona sua, humani generis plangil miserias: gastula, quam istius mundi miserabilis viia crucia-
uarc ilerum moriturus, mala islius vjise patialur : tibus pleua : ubi prse angustiis homines niortem
uare mortalem ipsa mors iion exstinxerit in " quserunt, etmagno desiderio, ut veniat.exspectant.
tero? Exemplum egregium adhibuit, dicens : Quasi effo-
Nunc enim donniens siterem, et somno tneo requie- dieiiiestliesauriim, quia nimirum utiquegratulanlur,
cercm cum regibus et consulibus terrm, qui mdificant cum optatam sibi invenerint sepulturam.
ibi solitudines : aul cum principibus qui possident Viro cujus abscondita esl viia; et circumdedit eum
urum, et replent domos tuat argento. Principes, et Deus tencbrh. De se dicit : Sic itaque incedebam ir
eges, et consules, et si in inferno squalores tarta- maudaiis Dei, credens-quod mihi fruclus justiiioo
eos patiunlur: nunc tamen in corporibus suis tor- mese responderet; sed absconditum est meriluin
nenta non sentiunt. Horum mortem niihi vcnire vitse meoe, et pro hoc pcenarum lenebris circum-
ac condiiione voluissem. dalus sum : ila ul illud bonum mihi subtractum
Aul sicut abortivum abscondilum non subsisterem, sit, ct hoc malum appositum. Quod aulem poenas
tel qui concepti non viderunt lucem. Variis modis et tenebrariiin lioniiiie diserit, audi quid sequitur :
xemplis dicit, quod poenas isias in quibus erat, non Anlequam comedam suspiro, et quasi inundantes
•buerai pati. Quare non in vulva mortuus sum ? aquw, sic rugilus meus. Inter coeleros crucialus, etiain
*t deinceps ait: Nunc autem dormiens silerem, et banc ei diabolus infirmilalein inflixerat, quam in-
oiuno me i requiescerem cum regibus et consulibus. " lirmitatem medici bolimiodes appeilant, quae infir-
orle cxemplum contra eos est, qui dicunt uon mitas lalem babere dicittir pcenam, ut anle cibtun
e>urrerturos, nisi qui juxia ordinem nati fuerinl. lorqueatur oegrotus, el sint ei post cibum indesi-
i eniin concepii moriuntur in utero, necesse est, neules dolores. Unde dicit: Quasi inundantes aquce
uia vivi fiierint: et quidquid nioritur, haud dubie sicut rugilus meus.
uia resurget. Ila quod in membrisfuit el vixil, et
Quia tiinor quein timebam evenit mihi. Timeham
atura minus dederit: hoc resurreclioue iu integrum enim loedere Deum, et ille offensus, iiom
peccando
eparabitur : sic enim humani generis insiauralio
n melius lotum reddet, quod nalura fraudavcrat. justilioe suse in nie exerceai. Sed quid profuit cavisso
icit etiam aborliva, quoe in nalrira humana dege- a peccatis, quandoquidem ut reus omnium peccato-
lerata sunt, a poenis esse aliena, qui sibi solitudines rum discrucior? Sequitur :
agis quam domus sedilicant. Habitatenim diabolus E( quod verebctraccidit. Aliis verbis ipsum repe-
in civitatibus desolatis, et in domihus desertis. Non tit, quod snperius dixerat. Pro confirmalione dicti
habenles hos}iiein Deum, et possideut auruui, ut solenl in Srripturis talia iterari. Non arroganter
 ea-7 APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUM S. HIEROMMI. 0Sg
hsec dicit, ut faeiat: Deo ipjuriam, sed: cpnscieniioe:A leonh dhsipali sunl. Pgrro ad mt dictuin est verl/um
inerito libere loquitur. absconditum. In tigri velocitatem ejus ad spoliandos
Nonne dhsimulavi? Nnn reddendo: retribueiitibus homines, prsedamque ex eis capiendam describit,
niihi mala. cnj.us etiam catulj similes ejus dissipati snnt et inte-
Nenne silvi? Ui noti delinq.uerein jn lingua mca,: rempti. In alia editione pro ligri, myrmicoleon, jd
posui ori meo custodiam.. est, formica, et leo, quem nosverius diabolum dixe-
Nonne quievi? Sciens cum surrexil. in judicio Deus.,: rinlus: qui quando proedam agii, de Sanclis tamquam
quod salvos facturiissit oinijes roarisuetqs terroe. de hiajbribu.s rebus, ut leo babendus est: quando
Ei venit super me indigtiatio. Intlignuiionem. lioc. yero miiiima quserit auferre, formica dicendus est.
loco plagarum molero dicit, quam refert super sg- Et qriia sicut formica grana de area, ila ille cogita-
cecidisse, cujus pondere et doloribus se gemit ohrn- libnes bonas siufert de cordibus bominum.
i|im ; ctim ipse esset, ut superitjs ait, jnorbis ca«ti- El quasi furiive suscepit auris mea verias susurri
galus; quas pqenas in conseqtienlibus, sagittas diei.:-, ejus. In horrore visionis noclurnm, quando solet sopor
*.icu!ail: SagiltwDominiinmesunl: qucixumindigiiatiQ: occupare Iwmines, pavor lenuii tne, el tremor, et omnid
ebibit spiritum mcum •*sive,, ul alia. translatio habet, ossa mea perterriia sunt. Ei cum spiritus me prasente
ebibit mnguinetn msum. Et prnprie sagiitse. verines :B i Iransirel, inhofnierunl pili cnrnis mem. Sielit quidam,
possunt intelligj, quia ab eis indesineutibus siiipulis cujus non cocjtioscebamvulluin, imago coram oculis
puiigebatur: sicut ipse Jol» ait • Ei qui, coniederunt, tueis, et voceniquasi aurm lenhaudivi. Numquid ho-
non dormiunt. Quos diabolus, ad cpmedendum, eujn mo Dei comparatione juslificabitur: aut facigre suo
acriores faciebai, et illi qu.asi indignanles etirascen- pniior erit vir? ld est, laienter ad anrem cordis mei,
tes iia carnem ejtis morsibus fodieljaiit, ui velut sa^ virtus senteniioe velut quodam spiramine penetravit.
gktoe viscerum interiora penetrarent. Exp|icit. ubi Ecce qui seryiunl einon sunl slabiles, et in angelh
Job maledixit diem naiivitatis suse.. suhreperit prqvitaiem. Quanto magis hiqui habitant
domos luieas. Dicilur quidem diabolo, qui quondain
CAPUTn.
sancius aiigelus fuit,.. quod in yeritate non steterit,
Respondens autem Etipltqx Thetnaniles, dixit: Si et ab ilja subliiniiate arigeliea propria voluniaie de-
caperimus loqui libi, fqrsiian tnolesle accipies. Sed ciderit: scd tamen nou est coniinuo generale : ut
conceplutn sermonem tenere quis poterit? Concepta sicut insilloy iija, et in. omnibus>angelis inveniatur
ergo verba edit in.injuriam.audjenti.s, et dicil ila : pravitas,.qiise icst pe.ccalum. Omnis eniiu natura,
Ecce docuisti multos. Id es.t, quaniplurimos spler- fine dubio ereata, capax peecati esl: nt apparuit in
tia tu.fi, el boni.tate ab erroribus revocasli. |C;angelode i]iii diixi:: qui.a in venilate non stetit:
Et manus lassas rgbgratii,. Vacillantes cgnfirmave- tamen per donjim et graiiam c.reaioris sui, ita in
runt sermoues tui, et cjenua tremenlia cbnfbrlasli, Nunc amqrem ciiaritalis illius transieruni, ui jam nec ve-
auiein vettit super te plaga, et defecisti: tetigit te, et linl peccare, nec possint,
conturbalus es. Vbi csllimor luus,, forliiudo iua, pq- Qui lerrenum habent, fundantentum,, consumentur
tientia lua,, el perfeclio viarum luarum? Ista ergo in, velul a linect. Sj doniirs. Iptese sunt
corpora nostra :
sanctum Job cuin irrisione dicuritur: ei isiu.m habeiit fuudameniuin domorum nostrarum, vilam hane lem-
sensum : si h,x>cfecisses quse dixi, numquam in hsec po.rariam esse,credeiidumest, quasubtracta, domus
tam mila ad exeniplum moi-talium incidisses, quij» lutese rnujitjn morlem.
Deum reruni omniuin conditorem honum sciinus et De mane usque ad vesperam, succidentur , et quia
justiim. nullns inie!ligit,.hi qiernum perib.uni. Qui auUm reli-
Recordure, obsecrole : qnis enim umquam innocens qui ftie.ri.al,qufereiiiur ex eis: nijorientur, et non in
periil, aul quando recii deleti suni? Quin potius vidi sapienliq.lnjino die, lolain yitam honiinum mo;:-
eos qui operantur iniquiiateiti, et seminant dolores, et sirayij, quae in mundo vernat. In parvillis florel, in
melunt eos, flante Deo, perisse, et spiritu irw ejtts esse juyenj.bus convalescit, et roboraiur matura setate :
consumptos. Ergo ignoras Abel iu principio innocen- IDin senioribus, tamquarniii frtjclibus, et postrenium
tem ot,ei-nm, el Abiahain pairiarcham propter uxo- in dccrepita senectute conlicitur, quam hic
vespe-
rem stiam fuisse periclitatum : et haec non discer- ram appellayit.j Unde es.i illud in psalmo: Mane
neris, generaliter das senteniiam, ut Cum alii liomi- sicut herba tratiseat, ej, reliqua: deei,djt in morle ,
nurn flagcllentur a Domino, ut emendenlur, alii ut induraiur in cadaverei
probentur, tle quibus iste est: cur huic velut reo CARUT y,.
pcenam exprobras? Quin pmiits eos qui operabanttir
jniquitatem, flante Deo, perisse: id est, ui judicis Vbca efgb si tst qui tibi respondeai, el ad atiquem
sentenlia velut vento vehementissimo sublatosa spe sanclorum conyertere.Virum sluitum interficil iracun-
•elernoe viloe. dia, et parvulum occidilinvidia. ligo vidi slultum firma
Rugilus leonis, et vox lemnw,, el dentes cqtulorum, •radice, et maladiwi pulchriludini ejus slatim. Lohge
leonum conlrili sunl, In rugilu Iesenseet voce, sseyj- fient filii ejus a S.alute,et conterentur inporta, et iton
tiam deproedantis voluit signifieare. eril qui efuat. SlHltum dicit, qui de suis meritis glc-
fi§r,s fet¥,v P-Juxtoa\ion haberet vtevtw, et catuli riatur. Seilhic piilchrftudihem, nomine falsas felici-
<529 COMMENTARII 1N LIBRUM JOB. CAP. V. 65*
talis appellal: quae maledicenda est, et exsecranda jV.gladium peccatum dicat, dimicans contra animam,
est, quia eam sequitur interilus sempiternus. hominis, ut eam sibi acquiescenlem prosterna.l,*.
Cujus messemfamelicus comedel, et ipsum rapiet Quod peccatum gladii noinine dicitur per prophe-
armatus, ei bibent silienies diviiias ejus. Nihil in terra tam, ut ait: Speculator si videril gladium venienlem,
sine causa sit, et de humo non egredietur dolor. Sitien- A flagello lingum absconderh, et non limebis cala*.
tes, famelici, el armati: diabolus et sui possunt mitaiem cum venerit. Si copversus fueris ad Deunr,
intelligi, qui potestatem accipiunt a Deo, ut vastent interiora lua, gladii verborum, per linguam jaculali
iniquos : vel sitientes hominum morlem, omne sei- non penetrant, et calamitales, vel mala quse a Deo
licet bonnm naturae, et quod nomine divitiarum irrogantur peccatoribus, non limebis.
dictum est, ab eis velut hauslum poculum absorbe- In vastilate et fame ridebis. Ridebis, dixit, pro
lur: vel liomines iniqui, qui premunt subjectos. exsultabit, atque gaudebis, el isetus eris, cum alioj*
Homo nascilur ad laborem, et avis ad votaium. vidcris fame affici, sive prsesenti, sive etiam inlel-
Qicimobrem ego deprecabor Dotninum, et ad Deum lectuali.
ponum eloquiutn meum. Id est, labor hominem monet Et beslias terrm non formidabh. Hsec segfjma ex-
[Al. manet], ut abomnibusviiiiscastigatus incedal. tremaque tribulalio. Bestise terrse, ppssunt et isla
Qui facit magna et inscrutabilia, et mirabilia absque B animantia quoe sunt sine ralione in.telligi, quibuj
nunve.ro.Qui dat pluviam super faciem terrm, et irri- ad devorandum homines dantur in polestatem, qt
gal atjuis universa. Qui ponil hutniles in sublime, el homines mali, bestise appellantur, mores habente.g.,
mmrentes erigit sospitale. Ut in Filio Dei homo Cliri- similes moribus besliarum, contra quas pugnassese
Slus sit Deus, et per eum Ecclesia. Ephesi dicit Apostolus. Non formidabis ergo, inqujt,
Qui dissipai cogilalionesmalignorum, ne possit im- hoc malum, cum correptusa Domino, viam emen-
plere manus eorum quod ceperant. Judoeorum videli- dationis intraveris.
cet, qui Christum putaverunt exslinguere, et nomen Sed cum lapidibus regionum paclum tuum. Lapides
ejus delere de lerra. Vel in mariyribus persecuto- per meiaphoram, homines dixit stabiles ct quietos,
rum Ecclesioeadversantium dissipavit cogitatioues, qui sunl utiqtie justi et sancti: bi namque in modum
sicut Herodis in Petro. Et aliter : Non implent ma- lapidtim firmi in Deo siinl, per regiones varias con-
nus eorum quo volunt, quia alii eorum liberanlur stiluli. Cum his iiaque habebis pacium solidaa cha-
ad lempus: alii vero per januam mortis inlroducunlur ritalis, ut ab eis numquam te tribulatio possjt avel-
ad vitam, et islos, etiilos salvabit Deus. Illos aperte lere.
liberando, hos occulte coronando. Et bestiwterrm pacificw erunl tibi. Honi.in.es,videli^
'
Qui apprehendit sapientes in astutia eorum, et con- •**cet quondam feri, et mali, in innocenlia, ut oves
tilium pravorum dhsipal. Philosopbos scilicel, vel effecti; nomen lamen prislinum retinentes, sicuf di).
Judoeos doctrina apostolica convincens, el ad nihi- Matihaio evangelisla dicilur : Matthmus publicanus.
Ium errores eorum redigens. Et scies quod pacem habeal labernaculum luum,.Ab
Per diem incurrent tenebras. Dies erat in Judoeis, istis oinnibus quibus velut ab hostibiis expugnatur
de regno, sacerdotio, lege, unius etiam Dei religione taberiiaciilum, vel babitalio, sive domus corporis tuL
gloriantibus : sed non credentes in Christo, tcnebras Ei visiiuns speciem luatn non peccabis. Hoc dicit:
perlidise inciderunt. Hominis tui speciem, o Job, ut divina visitalione
Et quusi in nocle sic palpabnnl in meridie. Utique dignam exhibeas peto : ac habitalionis, et habiianlis,
prosperilatis suae, qua; cum solilo circa felices soe- nomine, totuni integrum hominem signavit.'
culi hujus splendore vanae glorite amplius fuerit, El scies quoniam mulliplex. erit semen tuum, et
qua se longa securiiate muuitos putabant eam usque progenies ttta quasi herba terrm. Spirilualiler de om-
ad setatis SU;Bvesperam possessuros : in tribtilatione nibus sanclis dictum sentire possumus, quod filios
subita, quoe noctis nomine dicia est, stupore nimio, in operibus bonis habeant. Isti lales filii cogilalionum
in angustiis coarctati, mortis etiam limore perculsi, " semine concepti pariunlur in opera, et sancli hujus
palpare diciintur, pertliti utiquc consilio, quid face- generationis nmliitudine gloriantur: quoniam talibus
rent ignorantes. magis quam carnalibus Filiis Deo placere voluerunt.
Porro salvwn faciet egenum a gladio oris eorum, et Potuit ergo Eliphaz, quasi consilium dans Job, ita
de manu violenii pauperem. Christum a blasphemiis dicere : Si eonversus ad Deum fueris, ita ut te tuo-
Judtrorum : quia lingua eorum gladius acultis luil, rum operum aniiqiioruin pceniieat, cordis tui virtu-
diceudo, Crucifige eum. tibus, velut seminibus abundabis. De quibus opera
Et erit egeno spes: inicjuitas autem contrahet os bona, lamquam sanctitatis filios poteris procreare :
suum. Beatus homo qui corripilur a Uomino. Increpa- ita ut progenies operum tuorum mullitudini herba-
tionem ergo Domini tte reprobes: quia ipse vulnerat, ruin virescentium comparetur, quarum radices , si
el medetur: percniit, et manus ejus sanabunt. In sex spe intus babeas in corde defixas , terra tua flores
tribulaiionibus liberabil te, et in septima non tangel te cum fruclibus germinabit.
malum. In fame eruet te de mgrte. Resurrectionis Ingredierh in abundantia sepulcrum, sicut inferlur
Christi virtutem ostendit. acervus tritici in tempore suo. Consummalis annis
El in bello de manu gladii. Sed videamus, ne forte provectse selalis, plenusque dierum in tumultim po»
m APPELNDIXAD 10.MU.MSEPTIMUM S. HIERONYMI. 632,
situs requiesces, ut in tempore justi judicii Dei, a Ai,morlem
j ? Animw enim eturienti etiam atnata dulcia
sordibus pcccatorum minimis ct levibus purgatus ['esse videntur. Sicut enim nemo mortiferum aliquod
iriveniaris : velut triticum quod coacorvatur in comedit, ut vitae suaeinimicus sit: ita ego peccatum
aream. contingere perliniescebam.
' Ecce hoc ut
invesligavimus, ila est, quod auditum Qum prius tiqlebul tattgere anima tnea : nunc prm
triente pertracta. Hoc dicil, quoecumque a me libi angustia cibi mei sunl. Iloc est, verbis nunc jiastor
dicta sunt, diligenler invesligala vera noveris , quoe asperis, et amaris, quae rnibi immensitas pcenalis
ipse ad eriiendationem tuam debes corde per- extorquet. Hsec enim limebam meo orc depromere,
cipere. quando in sanciitale et justiiia cum pace quicte vi-
CAPUT YI. vebam. Sed et prsetereundum non est, quia hoc
Respondens aulemJob dixit; Vlinam appeuderenlur quoque inter coeteras poenas passus sit Job, ut eliam
peccata tnea quibus iram merui, et catamitas, quam cibi ei fetidi viderenlur : sicut esl odor leonis , fe-
patior, in statera iquasi arena maris hmc gravior ap- ralis utique, et nimium horridus : qui odor cum de
pareret. Vnde et verba mea dolore sunt plena. Dicilis ejusvisceribuserumperei, escse suoeei id sapiebani,
me peccatis meis facientibus ista pali : propler quod quod suarum spirabant interna febrium, Quod ipse
velim, ul peccala contra calainilaiem banc quam B.ostendit ubi dicit : Inieriora mea efferhuerunt
patior peiisarerttur, el illico videretis,quia hsec ipsa absque ulla requie : id est, jam decocla sunt et pu-
calamitas velut arena maris, supra liorum pecca- trelacta.
lorum merita ponderaret. Quh det ut veniai petiiio mea, et quod exspectg,
Quia sagilim Domini in me sunt, quarutn indignatio tribual mihi Deut? Hsecmilii silconsolatio, ut fincm
ebibit spitilum meum, el tertores Dotninimilitanl con- poen-B, vel cruciaiuum mcorum, remedia morlis
trame. Hic potest videri, quod superius sagittarum obtineam.
nomine vermes dixeril : a qnibus tum indesinenter Et qui cmpit [ ipse me conteral. Solvat manuin
puhgebilur, nee loqui permiticbalur: non quod ver- suam el succidat me; el hcvcmihi sil consolalio, «I
mes laleui sensum babuerint, ut hoc judicio face- affligens me dolore, no» parcat: nec coniradicatn
rcnt, sed permissu Dei, a potestaie adversaria, ut serinoiiibus sanciis? Qum est enim forlitudo mea ut
acrinres essent, etiam ipsis inolibus agebant: sicut suslineam : aut quis finh meus ul palienler agam ?
Iocustoe, muscse ct rauoe in jEgypto. Quod aulem Hanc igitur mortcm potestaii divinoe Joh solvi cxo-
dixit: Terrores Doniini mili>ant conlra me, potest ptat, ut ab ea dccidens cadat in banc lemporariam
ipsediabolus cum suisinlelligi: qui adhibitis crucia- mortein, quatenus prsesentes pcenas possil evadcre:
tibus, ut csederel Job, et ul innocenliam sanctita- iG cum velut arbor de bac vila succisus fuerit.
teirique amitlerel, insuper lerroribus miuabatur : Nec fortiludo lapidum, fortiludo mea:nec caro mea
qiiod eliam multi persecutores, minisiri diaholi, mnea est. Caro niea corrumpilur sanie ac pmre-
sanciis roariyribus facere voluerunt. Obsedcrunt iu dine vtiluerum :;quia non esl in me lalis forli-
gyro labernaculum ineum. Ecce hic manifeste osten- titudo, velut lapidum, nt dolores non sentiam.
dit, quod velut liostes iniinicique diaboli, et sui Ecce non esl auxilium mihi in me, el necessarii
acriier mililarenl: hi enim nialigni spirittis, divcrso quoque mei recesserunt a me. Tam ex sua , quam cx
modo accipiunt potestaicm : ad aliorum quidem pcisona Clirisli, jprophela hocdicit.
dainnatioiicm, aliorum yero emendationem, alinrum Qui lollil ab inimico suo misericordiam, timorem
aulem probationem : qui de suis moribus vd mini- Doinitii dereliuquil. Fralres tnei prmterierunt me : si-
sierio, mali, sive lerrores, vel eiiam l.itrones nun- cttt torrens qui rapiim transit in convullibus. Miseri-
ctipaiilur. Oinnia dedit in manibus eorum, id est, cordia est, ad miseriaseorum qui tribulaiitur, com-
procdonum. Omnia utique quoe habuit, sive lilios paiiendo iucerore cordis deflecli : hanc vos dum
meos, sive subsiantiam : sicut et meipsum dedil amico non impendilis, limorem Doniini dere-
Deus in manibus diaboii, sive suorum satellilum. liuqtiilis.
'<
Numquid rugiel onager cum habuerit herbam : aut D Qui liment pruinam, irruet super eos nix. Tempore
niugiet bot cum ante prwscpe plenum sleterit? Sicut quo fuerinl dissipa:i, peribunt. Timebam peccala
enim illa cum vel abumlant pabulis , nullam quasi eliam minima perpetrare, ne pro eis Dei in me ullio
querelarum vocem emitlunt, ul pabuli inopiam pro- desoevirel : et ecce nunc iia punior , lamquam sce-
leslenlur : simili modo, iuquieiis, et ego si pacem lera immania commiserim.
et quieiem potius quam bellum haberem in inembris, Et ut incaluerint,solventur delocosuo. Ubi ferverj
el in anima mea, nullum sermonem amaium asjie-
rrimve proferrem. cceperal nomen ejus in populis, in glorioe suoe loco
velut nix cum calore dissol-
Aut poleril comedi insuhum, quod non cst sale con- non comparuit,
ditum. Quomodo ratio non sinil naiuralis , ut quid- viiur.
Involulm sunt semilmgressuttm eorum: ambulabunt
quam insulsum comedi possit : ita ego nihil insul-
suin, niliil suillum contra Deum,nihil quod non fidei invacuum, et peribunt. Semilas virlutes auimi dixii,
sale condilum esset, opcratus sum. in quibus ulDeo placeret, omni sludio gradiebalur:
Aitt polest aliquh gustnre, quqd guslatum affert lias semiias malis.quoe pat.iebatur involutas atque
 633 COMMENTARIIIN LIBRUM JOB. CAP. VII. C34
implicitas esse dic.t, dum bonis vitae suse,supplicio- A rnm perlinebat dolorem, ut sanies qnae de putrcdine
rum admisceienlur mala. ferveniimn vulneruin defluebat, sordibus iufusapiil-
Cattsideralc semiiasTheinan : ilinera Sabba, el ex- veris, cuiem ejus exsiccaret, alque contraherct.
speciaie paulisper. Confusi sunl, quia speravi. Vcne- Nec aspiciel me visus hominh. ln ea enim pace, et
runt quoque usqueadme, etpudore cooperii sunt. Id gloria , diviiiis, et honore , ubi antea fui, jam non
csl, intueiiiini ad haccloca qua; dixi , el ipso silen- sum ab htiminibus videndus.
tio cognoscclis vera csse quae dixi. Respicilead vias Oculi tui in me, et non subshtam. Sicul consumitur
divertorum rcgnorum : per quns ad me omiiium nubes, el pertransit : sic qui descendit ad inferos non
gcntium frequentioeconfluebant, et videbitis eas ra- ascendet: nec revertetur ultra in domum suam. Quia
ritate, immo solitudine liominum desolaias. oculi lui quasi iracundia pleni, in me idcirco sunt
Nunc venislh, et tnodovidentes plagam tneam lime- intendentes: ut pl.igas graviores inimici inei ac-
lis. Numquid dixi : Afferte tnihi, et de substaniiave- cumulcnt.
slra donate mihi: vel liberaie tne de manu Iwsiis, et de Neque cognoscet eum ampliut locus ejus. Qua-
manu rebuslgrumeruileme? Dgcete me, el ego tacebo, propter, et ego non parcum ori meo : loquar in tribula-
et si quid forle ignoravi, inslruite me. Quare detraxi- tione spiritus mei, confabulabor cum amaritttdine tini-
slis sermonibits verilath , cum e vobh nutlus sit qui B ntm mem. Numquid mare cgosum, aut cetus, quia cir-
possil arguere me? Ad increpaudum lantutn cloquia cnmdedhti me cnrcere? Si dixero, consolabiiut mele-
concinnatis, el in venium verba proferlis. H"cdicil, clulus meus, et relevabor loquens tnecum. Id est, pri-
qiiod etipsiamici sui, exemplo ejus, ruinam sibi si- stina mundi islius conversalio, non eril in humine
mileni formidarent. Nonne quievi, iionrie dissiinu- commutato.
lavi, patienliam videlicel aut vindictam malorum? In slraiu meo terrebis me per somnia, et per vhiones
Nonne silui, silemio cohibens linguam meam, ul horrore concuties. Hoc a Deo Job se pati dicebat,
non respondcrem exprobrantibus mihi mala : vel nc quod a daemonibus patiebaiur : qui ad ista facieuda
in toto mihi nominareturiniquiias. His ergo vcriialis a Deo acceperaut poteslaiem , qui ei lorvis vultibiis
sermonihus detraxislis, quaudo quidem me in liis et miiiacibus siue dubio apparebaut in somnis: stri-
non soluin fallacem, verum eiiam iu aliis rehns cri- dentes eiiam denlibus. et ad devoraudiim eum quasi
minosum judicastis : cum veslrum nullus ita nnui- ora apcrientes, ut insolitie visionis horrore excutere-
dus sit a peccato, ut quemquam posset libera con- lur in Iecto, et exspergefactus somnn aufugeret quo
scientia increpare. solent dolorcs nimii mitigari, el succederent juges
Super pupillum ittuilis, el subverlerenilimitii ami- vigilioc, ut indesincniibus crucialibus lorqueretur.
cum veslrum. Verutr.tamen quod cozphtis, explele. 'C Sive vulnera quae vigilans oculis suis videbal quoli-
Prmbeie autem, et videle an mentiar. Desolatum sciii- die, piitrisque sanies, vermiiimque muliiludo discur-
cet a paientibus et amicis. rentium per vulneruni foveas, in somnis ei a dsemo-
Respundele,obsecro,absque conlenlione,el loquenles riibus demoiisirabanlur.
id quod jusium est, judicale. El non inveniclis in lin- Quamobrem elegil suspendium anima mea, et
gua mea itiiquilatem : nec in [aucibus meh stultilia per- moiiem oasamea Satitis est, inquil,et peccato niiilto
tonabit. Non sil contradiceudi studitim, quod con- lolerabilius, si victus cruciatibus, de morle mea
teutioiiis generat morbum : ct ita demmn aiiimosi- cogitein, quam tuoe majestaii irrogem blasphe-
tatis caligine nou perturhaii, polerilis iu me et vos mian).
quod jiisiuin est judicare. Desperavi. Nequaquam ultra ]am vivtim. Desperavi,
loquendo hscc, quaj dicere non dcbueiam. Pro hoc
CAPUT VII.
itaque verbo, quo se lapsum in peccatum deplorat,
Militia esl vila hominis sttper terrcim, et sicut dics paenitenliam illico profilelur dicens :
mercenarii, dies ejus. Dimicans conlra invisibiles ad- Parce tnihi, Domine: nihil enim sunl dies mei. Quid
versarios. esl homo, quia magnificaseum : aut quid apponis erga
Sicul cervusdesiderat umbrain, elsicut mercenarius 1Deinn cor luum? Visilas eum dtluculo, eisubito probas
jirtrsto/tiJit)'finemoperh sui: sic et ego habui menses iltum. Tamquam si diceret: in boc tempore pceni-
vacuos, el noctes laboriosas enumeravi mihi. Si dor- tentem suscipe, ct obsecranti pro hoc deliclo eslo
miero, dicam quando consurgam?el rursum exspectabo placibilis.
visperam, et replebor doloribus usque ad lenebras. In- Vsqutquo non parcis mihi. Id est, ab istis poenis
dula esl caro mea putredine. Similiter, et ego mc mihi insiantibus iion desistis.
consequi arbitrabar, sed pro umbra refrigerii in- Nec dimitth meut gluiiam salivam meam? Inler
curri sestus poenirum, et pro mercede mei operis , csetera mala dolorum et cruciaiuum,
syuanchim lia-
vacuus dimissus sum. buisse se perhibet, qua tumore saucius hominis ha-
Et sordibus pttlveris culis mea aruit, el conlracta litus intercludilur, elsoepequasi laqueo
strangulatus
est. Dies mei velocius transiertcni quam a texente lela exsiinguilur.
sitccidilur, et consumpii sunt absque ttlta spe. Me- Peccavi. Quid faciam libi, o cuslos honiinum? Pec-
meitlo , quia ventus esl vila mea : el non revertelur cavi in his qure dixi
supcrius, quae me dicere non
oculusmeus ui videat bona. Hoc etiam ad tormento- decebat : quid possum facere libi, qui juslus es 1
 638 APPENIife A!l) TOMUMS#T!MUffi Si HIEkoNYMI. 636
Qitare nieposuisli tbriirarium libi? Dedisti milii An-ituroe,
1 tamquani divitias cum mereiricibus, id est,
copiam J*espoiidehdi, ui dicerem tibi: Jusio homini yoluptaiibus vivendo, prodigus dissipasset, pceni-
noh coriveriiiint poenoe,quae pdtius peccatoribus ir- teftti occidiiur vitulus, Christus : annulus quoque
rogantur : dum homo haecdico Deo:'Creatura crea- fidei, qua cuncla proniissa certa impressione signan-
lori, plasina figulo. tur, in nianii ei tribtiitur : et gressuum suorum ac-
Et factussum miliimetipst gfavis. Qiifa servus Do- cepit munimenta', ut super serpentes et scorpios
mino meo lam qiierula voce respontiere non debui. securus incedat:! stoia etiam selerna immorlalitotis
Cur nbiitolih peecaiUm'meum, eiquare non aufers donaiur.
ihiquitaiem iheaiii? Ecce nuhc ih pulvere' dormitim :" ; Interroga enim\generationem prislinam, el diligen-
Id est, anfers dblores meos, pei*quos quieranr hae- ier investiga palrhmmemoriam, Heslerni quippesur
teriusjustus, nuric peccarecompellor? mus, etignorantus :quoniain sicut uiitbradies noslri
Et si tnane me qumsieris, non subtistam. Pbst is- sunl super ferrum,: ipsi docebunt te,- Loquentur libi,
tius saeculi nocieiri, iti illiris fiilurisoecriU principio, H de Cordesuo profereuieloqitia. Hoc esldicere, quia
qiiando erit felix resurreclio beaforum': cum requi- nos hesterni sumus, interroga auiiquos? et jnvenies;
sitiis fuero,riort iftveniai*: quia non ita dignus ero, aiios in diluvio, alios in Sodoma, sive in diversis-
qui sariciitalis riierito subsistani arite faclem tiiarii1.1BJocis pro peccatis jsuis diversas accepisse senientias.
Qiiod si abhinC peecator abiero, cui lu aiite prbpi^ Numquid virerC polest scirpus absque humgre,aut.
tiatus non fueris: postea ante conspecluin, ubi srini crescere carecium\ sine aqua.. Hoc est dicere : sicut
cseterrsancti, ampiius rion ero. scirpus vel carectum sine aqua vivere non polest:
ila lu sitie foiiietifo atque huinore justiii.e, nequa-
CAPUT VIII. quam permanere in prislina felicitate poluisli.
RespbhdensiutemRaldad Suites, dixit: Vsquequo Cum adhucsil' itp flore, nec carpatur tnanu, anle
loqiietis lalid, et spiritus ritultiplex serinonh orh tui? dmnesherbas at.escit : sic vimomnium qui obliviscun-,
Offeiisus est Baldad in sermoiiibus; sancti Job. Pri- lur Deum. Dicit sanctum Job, velul herbse similitu-
murii quia temere lbcutus fuissel ad Deum : deinde, dine floruisse : qrii: antequam ad maiiirilatem fun-
qubd diceret quod iri regno fuisset coeteris regibus daloe glorioe pervejniret, in lanta mala prsecipitatus
proepollentior, et quod lianc plagam innocens pale- sit, ne in lempQre suo, quasi in plenitudine dierum
retur et notat eiuri ipse Baldad, quod quasi non consummato compleloque florcnlissimo regno,, ma-
libera' menteet sbbria loqueretur, sed neseio quo nu potestatis D,ei,i in qua oinnia regna consislunt,,
spiritu pbtius agereiur. auferetur a saeculo. Ergo quia non ita egjsii,. ut in
Numquid Deus supplahiat judiciiim, aul omnipotens {Cpace, completo lempore tuo conferreris in.sepulcrum
subveftiiqUbdjuitunt est ? Hoc dicit, quiii juslilia Dei tuum : idcirco ante omneslierbasyid est;. anteomnes
pateris quoe mereris. peccatores, qui herbarum vocabulo soepe dicuntur,
Eliamsi filii lui peccaverunt ei', et ditnisit cos in ma- solis ardore siccaiuses :id' est,. cum jnfidelibus tri-
nuiniquitMh sum".tu tamen si diluciiio consurrexerh bulationibus corde; cessisti.. Quod autem aii, ante
adDetim, etomnipotehtem fueris depreecttiis: si niun- lierbas omnes arescif: quisquisbominum multarum est
duset reetusineesserh, staiiih' evigilabit adle; etpec- iniquitatum, sicutlu es, prse pondere criminum, ante
catumredUel hdbitaCuluntjustitim tum : ihtantum ut incipit poenas luere quam cseleri peccalores.
si priora tua fuerinl parva, el novhsima lua mullipli- El $pes hypocritfB peribit. Hypocritoe simulantis
centiiffnimis. Si»filii8,inqiiit, tui facientcs iiiala, di- sanctimoniam vitse : hic autem secuudum Dei, sicut
missi sunt a DeO; ut potesias qua* propter iniquita- ipseait, testimonium, simplexfuit, rectus, et inno-
tem eorum in eos dala:est, interimendi eos haberet cens : Si ambulavi.in vanilate.
effectum, tibi in riullo nocere poterit: si lamen ipse Non ei piacebit fecordia sua, et sicul tela aranea-
adliiic jaeens in stultilioe'Caecitate, diluculo in agni- rum fiducia ejus. Grandis reyera veeordia est, el
lionem divinie justiiiae consurrexeris, et pro tuis amenlia, ficte, et simulate agere ante Deum :quod
erroribus et 1deliciis 1Oeiim, qui oiriiiia poiest conce-1D eis iri! iirosperum hoti procedet, cuni ille scrntalor
dere,-fueris deprecatus. Qiii quasi dormire videba- sit cordis et reuis. Tales in Evangeliis arguuntur :
lur, non audiendo te videlicetv neevidendo: cotife- qui sunt orriati deforis quasi specie sanclitatis, et
stim evigilabit ad le, et ad proppararidam felicilatemi infiis peccatiputredine pleni simt, ut sepulcra mor-
tuaminslabit. Inlantiiin utsi prioratua fuerintparva, tuorum; :
novissima lua nniltiplicentiii- nimis. Si ergo ad Deum Innitelur super domum suam, et non siabit. Con-
conversus: fueris, inVjtiii,ab iniqiiliaiibus, propter fidendo in seipso, !et confirmando carnem brachii
quas: niiiic poeijaspaieris, et persalisfactionemeum sni : Stare rion-'poierit: sed magis cadei; superhia.
pro meriiis tiiis libi Valdeiraluiii reconciliare vo- Quia omnis caro fertum est.
lueris:; lantam ejus praiiam coniirtuo |i(issidebis, ut' Fulciel eam, et fion cousurget. Conatur propriis
ad comparationem novissimorum bonorum tuoruin, vifibus se erigerC, bed nequaijiiam coiisurgere po-
quse libi subito poierit compensare, priora satis terit: quia tionesi Dominus fortiiudo ejus. In quem
parva, et minima depuleniiir. Quos peccatores filius incumbeiites firmissime coniinentiir.
jlle juhiorin Evangelio figoravifj qui; cuin bonum: ]Hnmc)ciusvicleiuianlequam veniat sol. Felieil-jtciij
 «37 COMiiJENTARIlW LIBRUM JOB. CAP..IX.. , P&
prosperantis homi.nis dicit : qui cum oestii tribula- A Qui oderunt le, iitduentur confutiojie, Cnm uliqtie
tionis percussiis ftterit, adversilalibus frangilur, et lalis fueris, qualem dixi superius, qui oderunt te,
omnis viror prisiinse ejus lsetitioe, consnmpius tri- merito conrundenlur.
siitia exsiccatnr. Et tabernaculum impiorum non subshlet. De Job
Et in ortu suo germen ejus egredietur. In principio, quidam hoc dicii, sed fallilur. Nam manifestum est
iiiquit, felicilatis suae peccalor prospere agere vide- tabernaculum impiorum peritiirum in seternum : id
tiir, sed non permanebit, virenlis herbae similis : est, diabolum, et minislros ejus, vel eliam proesens
lisec esl repentina jiicunditas, sicut in psalmo : Cum sicculum.
exorti fuerinl peccalores ul fenum, et qpparuerint: CAPUT IX.
id est, velul herboe in virorem loelilioe jiroeseniis Et respondens Job, ail : Vere scig qugd ilq sit, ei
emerserinl : mox advcnienle caumate peribunl. Ju- qnod iion justificetur homo composilus Deo. Si vgtue-
slus vero non ita ui fenuni florebit : cui, ul dixi, rit contendere cvm eo, non polerit respondere ei unum
peccalorum gloria comparalur : setl sicut palma flo- pro mille. Sapiens corde esi, et foriis robore. Noli
rebii, inquii propheia. Quoe ita iu profundum est ergo de me ita existimare quod ego saltem cogitare
radieibns stabilita, ut nec tempestaiem metuat, nec Imc audeain, cum sciam quia crealuraCreatori suo
solis ardorem formidet. El cum sub sacrato numero B in iinllo possit penilus comparari.
ad cenium usque nodos perveneril, quibus altiludo Quis reslititei, et pacem habuil? Qnis contra Deiim
ejus solide continetnr : lunc fructiis afferet duieissi- agens non sibi bellum irse ejus commovit, sicut Da-
liios charitatis, in summo scilicet perfectionis fasti- thon etcseteri?
gio, quo se per incrementa virtuttim, quasi per plu- Qui iranslulil montes, el nescierunl hi quos subvertii
rimorum quasdam oeiates annorum ascendisse glo- in furore suo. Qui ccmniovellefram de loco suo. Me-
riatur. laphoricws monles homines, sive angeli iiitelligeiidi
Super ace.rvumpelrarnm raclices ejus densabuntur, suiil: quorum elatio meniis iiilanlum intumuit, ut
et inter lapides connnorabilur. Quoniain railices ejus excelsis moniibus comparenlur.
in terra bona solidaln-, utfrucius paiientioeafferrenl, Et columumejus conculiunlur. Coluinnas boc loco
non figenlur, sed super aeervnm magis petrarum proslabiiitaie lerroe inlelligamus : quam Deus super
c-iarctabiiniur, non babendo illic viia- hiiinorem : semetipsam immobilissima mole fuiidavit.
moriturus utique ptius ariditate siccahitur. Qui prmcipit soli, et non oritur, et stellas claudit
Et inler tnpides comnwrabilur. Metaphorictas : la- quasi sub signacuto. Qui extendil cmlossolus, el gra-
pides, iulideles, et duri cordis hoc loco possunt in- ditur super fluctus maris. Per vicissitudines diei et
telligi : inler quos quisqim peccator commorabitor C-noctis; dispositione Dei gubernauiis oinnia quotidie
viUe simililudine coocq':alis, qui Deiim ut siolioa fieri "ua videmus.
melalla non sentinnt. Aut certe lapides peccata no- Qur facit urclurum, et oriona , el liyadas, el inte-
minavit. Unde prophcta ait : Tolliie lapides de via : riora Avslri. In his stellarum signis, quse su .t iri
id est, de via sanctoe conversalionis nufcrie peccata. lirmamenlo coeli pene omnibus slellis i)Otiora,totam
Si absorbueril eum de loco suo, negabil eum, ct di- niilitiam astroruui dicit ad regimen Dei periinere,
cet : Noii nuvi te. Ciiin <lehac vita ad loca squalitia quoe magna el mirabilia lioniincs ignorant. Uiide.
inlerorum transferendus absorplus fueril ; indigims ipse Doinirius ait : Nnmqnid nosli ordiriem coeli,
utique conspeclui Oeiesse negabiiur.Lorus bominis, ei jionis ralioneiii ipsius? Iiem moraliter : Qiii com-
dici potest qualitas conversationis;' ubi vel vii.e movct terram de loco suo. Mouiincm Deus de loco
genere, vel mente consistit : id est, disciplina, vel vitae prioris commovit, et delectabiles cogitaliones,
gralia quain accepit, aut clegit seciari. sed noxios, quibus quasi columnis incubans ac re-
Hmc est enim twiiiia viw ejus : Ironicws dicitur : quicscens in eis sustineliatur, concussit, et infir-
lioccest loetiiia via: ejus : velul si diceret: Sic in mavit, ut eum a<l sanctitaleni Vitsc commuiaret.
bonis operibus, Deoque placenlibus ambulovit dum Qui praecipit soli, et non orilur. Peccatoribus cordis
viverel : ul ad oernninas perpeiuo perveniret. 10 coeciiaie percussis, non sol orilur justitiae Christns,
Vl rursum de terra alii germinenlnr. Facil utique sive stellariim : id est, Sanclorum merita , ijuibus
Deus, ul justus judex, dum Judoeos incredulos a alii ab aliis dislabnnt in claritate : quidum bic la-
promissionibus quae in Christo sr.nt, propter perfi- tenl, quasi claudiintnr sub signaculOi Qbi extendit'
diam exclusit, et gentes propter obedieniiaiu-iiiiro- ccelos suos. Aposiolos, et coeieros sanctos, coelos-
misii. Sive in loeo Judoe Matlhiam constituens, j'usla effectos ubique piadicatione diffundii : sive eis
judicia sua declaravit. Seripturas, quse ccelorum nomine plernmque signi-
Dens»011projiciei simpticem, nec porriget manum ficantur, revelando eorum cordihns patefacit": sicut
tnaligiih. Id tlicil: non juvat ut faveatur operantibns ait: Quoniam videbo cmlos opera digilorum luorum.
iniquilatem, et lamen porrigel maiium pietalis susp, Egredieiur super flnctus maris. Super sasculi uiique
•itpeccaiores ad pcenitentiam convenat. istius homines inquietos, elatos, et turbidos : ut ad
Donec impleatur risu o. luum, el labia tua jubilo. mansueiudinem, et placabilitatem tumore deposilo
In risu, loetitiam cordls intellige. In jubilo, vocem conculcenlur. Qui facit arclurum , id est, primos
exsultanlis adverte. in resurrectione Ecclesia»: ul sint gloriosi, spleq-
659 APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUM S. HIERONYMl fllft
denies velut meridies, calore charitatis Dei accensi, A ;ipsum ignorabil anima mea, el twdebit me vtlm mcce.
el lidei lumine illustrati. Vnum esl quod lociilus sum, el innocenlem, el in pium
Qui facil magna, el iiicomprehemibilia,et mirabilia: ipse cgnsumil. Plagis oinnihus aique infirmitatibus
qitorum non est nuinerits. Magnum est quod facil 'circumdala aique obses^a , replela fellis alque blas-
Dens, ul vas fr.igile hominein morli olmoxium per phemioe, el ainaritudine anima nica. Ila ut durtiin
Chrisium in spem bi-atse resurrectionis constiltial. verbuin. et aspenim os nieiini dicere compellatur,
El interiora Ausiri. Ubi candelabium cum Iucernis, et tsedebit me vitoe mese. Ego lamen hoc solum
si-ptiformis spiritus gralioe videlicel, et iulelligeiiiioe novi, qiiod malis viioe proescntis punior.
reluceutibiis, collocaiur. Si flagellat, occidtit semcl: et non de pwnis inno-
Si venerit ad me, non videbo eum : si abierit, non < ceniiutn rideat. Diire liic salis locuius tst conlra
intcltigam. Si tepenle inlerrogel, quis respondebit ei? Deum. In tolo quidem libro boc, iiullus locus est
Vel quh dicere polesl, C«r iia facis? Deus, cujut irm asperior isto, et allero superius posito, ubi ait:
nemo rethiete potest. PIus dicit, quod vcnieniis Dei iQuamobrem elegit suspetidiiim anima mea, el mor-
praesentia sii, quaiulo liomini innotescit, ct quando leiti ossa mea : de qtiibus sermonihus rc.-poudil ad
occulitur, quasi abeumis absentia iudicatur. Deum in fine libri: uiium locuius sum, quod uti-
Et sub quo curvantur qui porlanl grbem. Quantus B naiu non dixissem, ei alterum quihus ulira nil:il
ergo sum ego, ul respondeam ei, et loquar verbismeh addam. Tota allercalio Job cum amicis liic csl,
cum eo ? Qui etiam si habuero quippiam justum, non quod ille se juslum, IIII eum impium pronunlia-
respgndebg, sed meuni judicem deprecabor. Porlantcs bant.
orbem, sancti recle intelliguntnr : qui gloriam mc- Terra data est in manus impii. Caro Chrisli in po-
ritnrum suortun, magni, et potentes suut apud tesfatem Herodis, sive Pilati: vel ipse Job in poie-
Dcuni. Hi ergo cordis liumilitale ad inicrrenienduni stalem diaboli.
pro peccaloribus in conspeclu ejus sunl incurvati. Vullum judicium ejus operil. Qued si non ille csl,
Iia sancti portanl mundum, diim eum ne rual ac iquh ergg est? Diestnei velociores fuerunt cursore :
pereat, oralioiium forliludiiie sustiuenl. Columuae fugeruni, el non viderunlbonum. Peiiransiernul quad
coeli iiitreiiiiscunt, ac pavent ad niiiiii» ejus. Apo- uttves
; poma portanie?: sicut aquila volans ad escam.
sloli, propheloo, omnesqiie aposlolici viri, sancti Yulium hoc loco ineiilis judicium, quod Dei justo
qtipque, et cseteri fiJeles iiitelligcndj sunl: de qui- judkio est opeiliiin, appellat. Escaecanda corda sa-
bus est Petrus, Jacobus, el Ji-annes, qui videbanlur telliltiniimpiidiaboli: quosislbic judicesnominavit,
esse ciilumiiae: sive sancti anle Deum incurvali, et .• ,ut sanclum Job crudelitate acrius cruciarent.
procidenles adorant, qui porlant orbein, idest,C C Cum dixero : Nequaquutn ita toquar. Nequaquam
toiuin iiomiiiem suum : quem docli minorem mun- ila ait, hoc est, quando compellenle cruciatu, as-
duni appellant: perfeciioni Crucis impoiuinl, et ne pera contra Deuin lpquor, et dura : eodem puncto
per muiidi v.anitales cogitationibus solvatur ac de- resipiscens definio, nie Deo ita loqui non opar-
flectal, intra se eum conslringendo per Dei gratiam tere.
regunl, et continent. Commttto[aciem meam, et dolore totquegt. Verebar
El cnm invocantem me exaudierit, non credo quod omnia opera mea: sciens quod non parceret delin-
audieril vocem meam. Qui me eiiam inculpabili slu- quenii: si autem el sic impius sum, quare fruslra la-
diiitem yiiae, impiignintium permiitit injurioe. boravi? Id est, proe doloris nimietate coutraho alque
Exaiidiius est in hnc, ut Dei bona iiieiealur. Non se conirislor, et in ipso deiinilionis meoe momento,
ailtet» °'r-:£i<\-2i credil, eo quod mala patialur : subjiis ac repentinisidolorum aculcis iia vexoraique
m lurbine enim conteret tne, et mulliplicabit vul- discrucior, ui rursum amaritudinis el feliis verba
nera tnea etiam sine cqusa. Turbo diabolus potcst depromam.
inlelligi, qui velut turbo incubuit in Job, ut eum Si lolus fuero quqsi aquh nivh, et fulserinl velut
vasiaret. mundissimm IJWHUS inew : tamen sordibus inlinges
Non concedit requiescere spiritttm meum. Asthma- ^" me.ln ahluiione ergo aquarum nivis, candor menlis
ticon se dicebat cffectum : inlirmilas enim est, quoc oslendiiur, et in manii, munditia fructustianclorum
in piilmonibiis generaiur. Obstruiiniur adiius quidain operum demoiislratnjr. El recle polcst nivi baiilismus
piilinoiuim, qtios Grocci poros appellant, et ita con- coniparari. In pluvia ergo, et imbre alfluente sermo-
stringtiniur atque concluduntur in pulinonibus, ul nem doclrinoe legislator voluil indieare. In rore vero
dicunl medici, nt reddere,-sive recipere spirilum, et in nive, sensum cum illuminatione sui interiora
pnlmones coangustali nou suflieiaul, niroio eiiami viscerum penetranlem.
dulore cnm feslinaio suspirio repeiitur, el concisusi Et abominabantur me veslimenia mea. Neyuc enim
flains emiiiiliir. viro, qui similh tnei est, respondebo : nee qui mecum
Et iniplet tne amariiudinibus. Si fortiludo qvwrilur,, injudicio ex mquo possii audiri. Tantum enim malo-
robubtissimus est. Si wquitas jtidicii, neino attdel p.o) runi mihi illalnm esi: ut squalore vulncris, et pu-
me lesiimonium dicere. Si justificare tne voluero, oss tretlinis, si dlci potest, etiaui qu;e insensibilia sunt
tneum condenmubil tne. Si ianocenlem oslendero,, d.tesientnr.
pravum me comprobabit. Eiiam si timplex fuero, hocc Non est qui utrumque valeat arguere : Id cst, quis
841 COMMENTARHIN LIBRUM JOB. CAP. XI. Ui
est qui Detim potest injnsliiioc, quasi iniquum ar- jAexisiimo, quia ejulanic co, et rugienlc, quasi lesli-
guere; nisi lenieratiiis el blasphemus ? qtiis polest monium Deo tormciita reddebant.
velut in rcum iniquiliiis cum cxiensionc manus darc Elmiiltiplicasli iram luam adversum me, el pmnw
senteniiani? Job vero juxla Dei tcsiinionium , quo mililant in me. Quare de vtilva eduxkli me, qui uli-
fueral collaudalus, eo quod innocens cssei, sibi nam consumpius essem, ne ocului me vidcrel. Fuhsem,
conscius vere dixit, quod non esset ullus eortini, qunsi non essem de ulero translctlus ad tumuluin.
cum quibus allercahatur, qui eum recte possii ar- Numquid non paucilas dierutn meorum finietur brevi?
guere : quia ille judicare alterum juslissime audet, Potest ira Dei diabolus imelligi : cujtis ministerio
cujus rea conscienlia de his quse in alierum judicat, Job acerbos dolores patiebalur. Pcense aulem iu se
non tenctur. roiliiantes dicumur : quia per quemdam malorum
Et ponere manum suam in ambobus. Auferat a me ordinem succedentes, officium commissse sibi crude-
Virgamsuam, el pavor ejus non me terreat, Loquar, et lilatis exercent.
non timebo eum : Nec enim possum metuens respon- Dimille ergo me, ut plangam paululum dolorem
dere. Securus, inquit, et constanler tunc poiero menm. Id est, rcquiem ab islis cruciaiibus miiii
respondere, si hsec duo amovcat a me. poteniiee concedo, ut plangam aliquamulum dolorem poena-
vidclicet suse magniludinem , et horum crucialuum B ; runi niearum queni in corpore meo sustineo, sive
pcenas. quem fulurum in inferno perhorresco.
CAPUT X.
Antequam vadam, e: non revertat ad lettam lene-
Tmdelanimam meam vitmmem: dimillam adversum brosam, el operlam morlh caligine : terram miserim,
me eloquium meum. Loquar in amariludine animai et lenebrarnm : ubi timbra morlh, el nullus ordo, sed
niem, dicam Deo: Noli me condemnare. Indica mihi, sempiternus horror inhabilans. Quod lerram infero-
cur me ita jttdices? Numquid bonum libi videlur, si rum descripseril, nulli duhium est; nullus ordo ibi
catumnierh me, el opprimas me opus ntanuum tuarum, cst vitoe : lenebrosa est, ut dixi, proculdtibio velut
ei consitium impiorum adjuves ? Numquid oculi carnei carcer, in quem peccatores et impii qui iuceni odio
libi sunt: aut sicul videt homo, el lu videbis? Num- Iiabuerunt, ut tcnebiarum filii, contrudeniur. Quoe
quid sicut diet hominh dies iui, el anni iui sicut hu- terra caliginc moriis operta est : ut clausi in nocte
mana sunl tempora : ut qitwras iniquilalem meam, el a:terna, nullnm | ociiitenikc liimen aliquando aspi-
peccatum meum tcruterh ? El scias quia nihil impium ciant. Ubi est miseris umhra mortis, qusc in lioc
feccrim : cum sit nemo qui de manu lua possil eruere. loco poen;e intelligendoe sunt : quia sicul uml-roc
Manuttum, Domine, (ecerunt me, et plasmaveruiit corporuiii noti sunt Ionge a corporibus, quse faciuut
tre tolttm in circuilu, et sic repente ptmcipilas me ? |C uinbras : ila pcenoe non longe a morie sunt, quoe
Memenlo, quwso, quod sicut lututn [ecerh me, et in iiiferuiit mortem. Non reverlar ad hanc morlalita-
pulveremreducet me. Nonne sicut lac tnulshii me, et lem, ubi tanta mala patior. Spirilus divinus, qui cst
sicut caseum mecoagulasti? Pdle, el carttibits veslisti in naribus iuc s Quia eum dolorum augustiis anhe-
me : ossibus et nervis cgmpeghti me. Qund autem lantem, consolationiim roliore uigrbat. Qnis mihi
dicit, totnm se iu circuitu factum, contra hoereticos tribuai ut iu inferno protegas me, et abscoiidns do-
locutus esl, qui dicunl aniiiiain ab aliu Deo laclam, nec periranseat ira lua, el consiituas mihi tempus
et corpus ab aliero plasmatum. in quo rccorderis mei ? Ftiror ira- Dei perlran-iit,
Viiam el misericardiam iribuhii mihi, et vhiiaiio quem Adam puccando promeruit, quando chirogra-
tua cusigdivil spiritum meum. Licel hmcceles in cgrde plium in moriein filiorum ejus conscripliim, Clnisti
ttw : tamen scig quia universorum meminerh. Si pec- delevit adveiiltis. Nemini ergo de sanctis mjrum vi-
cavi, et ad horam perpechti tnihi, cur ub iniquitale deatur, qui advenlu Duiuiui suiit absoluti ab inferis,
mca mundum me esse non paterh ? El si impius fuero, cl resurrectionis Christi exemplo iu spe beatoe re-
vmmihi est, el si justus. Ipsa anima est vila hic ap- surrectioiiis suse sunl cousiituti.
pellaia, non vita aniinie : quia possunl el actus
animoc vita uuncupari. D CAPLT XI.
Non tcvabo caput, saturalus affliclione el mheria. Respondens aulem Sopliar Naamalhites dixit :
Et propter superbiam. Id est, contracius dolore et Numquid qui mulla loquitur, non audiet : aut vir
tormentis viseerum : caput ad ima depositum ele- verbosusjuslificabilur ? Veluti si dixissel : Numquid
vare nnn possum, sive conlusione et moerore re- potest vir verbosus admiralioni haberi, aut prirco-
plelus. nio laudis efferri : cum sil ostensione nimiae vcr-
Qussi Uccnamcapies me. Huic ergo bcstia?, ail Job, bosiiatis odiosus? sed potius audire debet quae me-
as i nilas me limiiincin humilem el abjecium. rctur: ne, vauitaie elaius, solum se exislimef sa-
Reversutque mirabiliier me crucias. Deum diccbat piciitein.
' Tibi soli tacebunl
fvdic rcverti, quando cum auliquis novas poenas, el homines, et cum cmteros irrise-
reeenliores in suo corpore senliebat mirabililer. ris, a nullo confutuberis? Non sunt hxc amicortim
Inslauras lesies tuos conlra me. Hoc dicit, quia solatia, sed hostium lela. Ila ut nunc dicamus de
casligaiioues, cl pcana*nolroo, lestes sutit divinse vobis : Filii hominum dentet eorum, arma et ta-
itjsiitiae, Sive cru.eia.ius,illius, id,cjrco tjit tos lestcs. fitm%
 fc*$ APPENDlX AD TOMUMSEPTIMUM S. IlIERpN¥MI. 644
" Dixtt eiihn : Purus cst seriiib
ineus, etmundus suin $A perpetiiUni timorjsm incurrersi, Sopho.r Iiprtatur
inconspectu luo. Non ita dixit, quod puius esset et cuiii, dicens : Si hiec feceris, quoe snpra diximus,
mundiis : id est, quod cogiiationibus et verbis aiite eris siabilis. lloc Sane sciendum, quia est comiiioiio
Deinri ihimaculatus exisleret; sed dixil, Niliil iui - iii qua peccator pernianeiis in facinoribus suis,
pium feci. arite Jacieiu non consistit. Facies Ina lamquam aqua
Atque ulinam Deus loquerelur iecuht, ei aperirel la- "pura, el spoliaberis sorde, ci nou limebis. Qui est
bid-iua libi. Dixit quali jiidicio Job debuerit eomlem- sjncerse el purifidatoe menfis, et iuundus ab omni
riari; Ih loquendo eniin vOCeniDei, cujus soriuin sbrde, jiertiniei vilia : tjuibus velul exuviis exspo-
aures suscipiunt, ut arbitror, voluii ihdicare. ln liatus, tariiqiiaiii e1 tenebris etluctus fulgebit. Homo
aperiehdis vero labiis, vocis iiiieliigeniiam deihon- laciem meiuis suas candoiis puritate pra-ferens ra-
stravit. diiuiteiri libpuJijii)sigriificat Judoeoium, qui Chrisluui
Vt ostenderel libi secrela sapienliw, et quod thulti- paireiil quoda^iiiinotlo siium occidit.
: Miseriw
pleX esset lex ejus. Gordis ejus abdita, et reinoia cfuoquc'obliviscerh, et quasi aquarum qum
juilicia* in quibus multiplex et imperscrutabilis esi, prwieHeiiht, twn [recordaberis. Jn transitu itaque
cognosceres. aqiiaruin, Sopliar: hoc vult imelligere; quod tam
Et intelligeres quod niulio minora exigarh ab eo,\ B ciio possint discedere ab eb doiores, si lamen Job se
quam merelur iniquilas lucti IIoC est, plura pati do- emendare voluerii;; queinadmodiiiii aquoe intra HIQ-
bes:torinent;i; quani le susiinere priklairias* nientum ad loca ' alia diljbuutur, et ita omuino
, Foriilan vestigia Dei comprehehdes, et usque' ud absiergi ab eo posse plagoe hujus miseriaro : ut
perfecium omiiipotenleni reperies. Vestigia Dei iila prbrsits teniii meiiiorta recordetur ejus, quasi quse
sunt, quando digiiatioiie sui liumiiiibus innotescii. hpii Tueril. |
Et ideo iiinc euni vesiigamus, quandb' se nobis ali- El quasi 'mefidiatius fulgbr cottsurget tibi ad vespe-
quantulum nianifestare digiiatut*. Hoec sunt ergo tam: Et cum leconsumplum putaveris, orieris ut Lu-
vesligia Dei, cum eum incoiiipreliensibilem inteilexe- cifer. Spiillualiier sic inleliigi polest: constirget
ris, el ^credideris; lihi ad vCsperaiii, W esi, in coiisuiiiniatioiie labo-
Excelsior cmlb est, et quid facies ? Profundior in- rtiih Jiialoriiiii liioi tuii, cousi-laiio sol jusiifiae tibi
ferno, el unde cognosces? Longior terrm mensura Cbristiis adveiiiet : sive post mortem resurgeus in
ejus elialigr tnari. Si subvcrterit omnia, vet in ununi gioriarh. Iteni aiiiei', eiiam in lioc iuteritu tuo quo
coatctaverit : quh contradicet ei? velquis dicere ei qiinlidle iania putredine coniabescis, et defluis, ut
polest : Cur ila facis ? Crediinus quod ubique esl jain omnino consumpiuri) te arbitreris : si feceris,
Deus, d inlra eam oinnia qua* ab eo creala sunt - qu.e jaiii dixi, ex nihilo omnino peniiusque con-
coiitineniur. siimpto, repehie orieiis utLucifer; qui per occulias
Ipse eniin n0i<ithoiiiihum itahilutem, et videns ini- cursus sui liietas polutn ;circuieus , pbst biennium
quiiatem nonne eonsideral •?-IpSe enini novit opera in ipsius auroroe riililo dicitur apparere. Ita erga et
iiiiquoruii), et videns ihjusta iioij negligil; quia ini- tibi post riocterii,: el teiiebras deusiores diuiinoe
qubs et iinpibs viiiflitMi ieiitatioiiis Ibiius : feiciilpasi tUas cogubveris, poterit
Vitvanusiii siipi!fbium'erigitur, et iamquam pid- eveuire.
luih ghugri seiivennnhaium putat. Dicit eum pulio Ei habebh fiduciam proposila iibi spe, el defossui
onagri simllem,,effrerio scilicet aiiiiiiali el vago : eo seCurusdormies. Requiesces, ct non eril qui te exter-
quoditaexsistiiftet de se Job; qui ad liullriiri debeat reai. Et depreccibuniur fticicm tuam plurimi. Habebis
pertiiiere. liaiic fidiici.aiii, iit ilefosstis in nioiie, certusque de
Tu auiem fifmasli cgr tuum, el expahdisti adeuin rcsunectioiie effeciiis, secufus donnias, requicsc;:s
manus tiids. Firmasli cor tuutri, ait: non ut satisfa- iniiufernu, in spc eerloe spei consiilulus, el non crit
ceres Deo perpceniteiiliam, ut aiiferretplagam lianc iliic ullus toiior advcrsarius inimicus, qui le exter-
pessimam in tuis cainibus ssevieiilcni. Expaudisti reat, et libi poeiias infernales infligal., sed polius qni-
ad euin manus luas : id est, falsa openim meriia, ® i crimque sunl, ])rec^s libi supplices fnndent, ut eis
orc yaniloquo dilatasli : quia muliis locis, noniine tartarei crucialus llii oialioiiibiis leinpcrentur.
manuiim, opera designanlur. Oculi autein impiprum defieienl, et effugium peribit
Si iniquilalem quw esi in manu lua, abstuleiis a ab eis, et spes illqrUm abominalio animw. Id est, cx-
ie, etrion manserit iii tabernaculo luo injusiiiia. Cuin spcclalio boniinuniiinipioium boc fine concliideiur :
exprobraiioiie aiguit Job, dicens ; Si iniquiias qtise ul iii.tempore alieilse gloria?, ipsi non absolulione,
est in rivanu operis lui, et injusiilia in tabernaculo sed abohiiiialioiic (jigni inveiiianlur.
cordis iui lion manseril.
lCAPUT XII.
Tunc levare poteris fciciemtuam absque macul.a, et
eiis tlqbiiis, et non limebis. Sanc.tain videficel possi- Respondens auleiii Job, dixit : Ergo vos estis toli
dens conscieniiaii) , et liberam ad deprecanduin homiiies, elvobiscum morielur sapienlia? Etmilti ett
beuiri erigen.s facieni tuam. Cain e.nini frairicida in Cof sicut et vobis !: nec inferior vestri sum. Quis
amico
terra Naid habitavit, id est, inslabiiis facius est. Ne eliim hmc qucenbsiis ignorat? Qui derideiur ab
invocdbit Deum, ei exaudiet «um. <P*i
ergo et Job hujusmodi suppliciuin, super morle sita sub sicui ego,
64S COMMENTARHIN LIBRUM JOB. CAP. XII. 646
tideiur enitn justi simplicitas. iloc esl dicere, quid A inferni, et diabolum habentem potestatem mortis,
vos lanium dieilis sapientes, ct pulatis quod post regnodominatioiiisdeposuil. DesiruxitDeusChrislus
vos nullus erit sapiens ? igitur moriem, dum ipsam ut in ea mori dignaretur,
Lampas contempla apud cogllaiiones divitum pa- suscepit, et dum in cruce destruxit corpus peccati,
rataad lempus slatutum. Abundant iabernacula prw- •veterem bominem nostrum jllic inierficientem pere-
donum, et audacter provocanl Deum, cuin ipse dede- niit : ut viam nobis in oeternum restituerei.Sic iia-
ril omnia in manus eorum. Lampadem se coulem- que destruxit morlem, etiliuminavil vitam : pcrse-
ptam a divitibus dicit : utique superbos eos deno- quentium Ecclesiam destruxil consilia, molientium
tans, eo quod despicerent cuni afflictum cruciatibus, ut nomen ejus effoderent de sub coelo,Judoei scili-
el despectioue propiuquoruni; qui laineii niagnu: cet et gentes. Destruxit doginala, et diyersos erro-
fidei, et bonorum operum olco intrinsecus (ulgebat. res hoerelicorum ab Ecclesia : indissolubili reclae
Sive etiam lampas contempta a divitibus, Chrisim fidei sedificio : de quibus Salomon : Civitalesforiium
a Judoeis, qui surgens a mortuis splendore graiite ascendit sapiens, et deslruxil munitionesejus. Destruxit
suse iiluroinavit uiiiversuin mundiim. Divites veio el oiiiiieiti cullum idoloruin.
ideo Judsei dicti sunl, quia acceperunt eloquia Dei. Si incluserit hominein, nullus esl qui aperial.
iVi»iiruminlerroga juntenla, el docebunl te, ei vo- B.Inelusil Deus Noe in diluvio : Lol in Segor :
latilia cwli, et hldicabuni tibi. Loquere lerrm, el Jonain in ventre celi : Jeremiam el Barucb ne
respondebit tibi, el narrabunl pisces tnaris. Quis invenireutur. lucludil , el illos de quibus dici-
ignoral quod omnia liwc manus Domini feceril ? In lur : Immillel angelum suum in circuilu limen--
cujus manu anima omnh vivenlh, et spiritus universm iium eum, ei eripiet eos. Sive sub sententia mor-
earnh hominis. Nonne auris verba dijudicat, et fauces tisjudicio Dei positum hominem quis potest revo-
comedenlh saporem? In anliquis esl sapienlia, et in care? Iuclusus est Pliarao in mediis aquis : inclusi
mullo tempore prudentia. Apud ipsum esl sapientia, sunt Dathan el Abiron vivi in inferno : populus Is-
et forliludo, el ipse habet consilium, el inlelligeiiiiam. rael in eremo per quadraginta, annos inclusus est.
Quod omnia ad Dei providentiam ct gubernationein lncludit Deus hominem tribulalionibus excoquen-
pertineant, etiam quoe irratiouabilia atque iusensi- dum : aut cerie correptionibus flagellaiulum pecca-
bilia sunt, quadam ratione veritalis interrogaia res- torem cingil ut eniendet. Quis esl qui copiam dc-
pondeni. Secundum myslicum iiitellectum possunt clinandi veluti qiiemdam aditum aperial, ul evatlal:
lio.niiies inconditi, et irrationabiles moribus, ju- sicul ipse Job, qui ait: Conclusil me Deus apud iui-
menta intelligi. Yolatilia vero inielligumur dsenio- quum, el mauibus iinpiorum tradidit me. Poiest
nes, sive leves, et elati liomines ac superbt: aut C homo hoc loco diabolus intelligi :,qui cum inclusus
cerle astroiogi. Terra voluptuosi bomines, ct car- fuerilin inferno, nec se ipse liberavit, qui seconlia
nales, qui lerrena sapiuni. Pisces, philosopbi, et Deum furiissimum deteslabiliter arbitralur.
eorum similes, qui de rebus iimndi, el ejus qualita- Si continuerit aquas, oinnia siccabunlur, el si emi-
tibus.inquireiidis niiitii sunt. Aliter : Jumenta, equi seriteas, subvertent terram. Quod factum sub Noe,
boni sunt, quse animalia iu hserediiale Domini ba- secundum Scriplurarum fidem , minime dubitamus.
bilabum : quibus pluvia volunlaria Evangelii ab iu- Modovero spiritualiler aquae doctrinarum in Jud;co-
credulis segregala est. Voiucres vero sunl qui sursum rum populis conlinentur, utsint eis legis flumina in
corda habenl, et coelesiia concupiscunt; vel qui desertum, et exiius aquarum iu sitiin : et habeant
obviam Christo in aere ex moriuis iluri sunt : caro ul ista; aquoe terrenas cupidiiales alque luxurias,
sanciorum rectissime inleiligiliir, qua* rrgnante Dt)" et disperdaniur ac demoliantur, in lerra Ecclesi-e
mino, exsullahii. Pisces vero qui inier fluclus munili rationabilis relicta imagine terreni hominis, in spi-
istius tempestalesque nalanies, tuta sibi loca scler- rilualem viiain sc convertendo profkiant.
niiaiis et quieia prospiciunt. Yel illi pisces iuteili- Apud ipsum est fortitudo, el sapienlia. Hoc est,
gendi suiit,qui per aqiiam vitam accipiunt; qui Filius cum Patre, et Spirilus sanctus.
coiife.-tini de fonle baplismi migraul ad Chrisluni, D Ipse novii, et decipientem, et eum qui decipilur.
sive ad Deum, ut alii dicunt. Noverat Balaani, Acliab, jEnam falsum surrecluruin
Si destruxeril, nemo esi qui mdificel. Manifestum prophelam : JEnam novit, sed per hoecmeritum po-
esi quidquid sapienlia; suoe judicio dissipare volne- puli peccatoris ostendit: ut in perditionem ejus falsa
rii, ac destruere : nemo potcrit fortitudini illius vaticinaiido denuntiet.el hi qui noliinl audire Dcum
veiut potens resistere. Sicui. destruxit lurrem, ct et prophetas vera dlcentes, pseudopropheiarum lal-
regna miiliarum genliuni, vel etiam Jerusalein, ubi sis valiciiiaiionibus illudanlur. Filii quoque Israel,
proecepta ipsa legalia lamquam lapides scripti suu!, siculin libro Judicum legimus, oequissimo Dci judi-
sub proesentia graiioe suoe dissolvenda esse proeiiuii. ciodecepti siint. Et cum juxta causa propter uxo-
liavit. Sic iiaque, et secundum Job prophetationem, rem Levitis coulra Benjaminilas congregati fuissent,
paries inimicitiaruin, lex utique prseceplorum, per ul scelus adulterii puniretur: in ipsis prius est sa-
Christum destrucia esl; utduos conderet in seme- crilegii crimen vindicatum, quia prius ipsi emendari
lipso in unum uovum hominem pacem facieus. debuerant: vel cerle eos, qui idola in injuriam Dei
Destruxit alque reseravit Deus Chrisius claustra adorabant, interimere : quibus majus fiiitfrairiB.ii*,*
~Ul APPENDlX Al) TOMUM SEPThMUMS. lliEUONYMl. . 0*8
juria quam Dci, el oh id prius iu illis vindicatum A Commutans labium veracium, el doclrinam senuiit
est. Novit aulcin Dominus et deeipicniem et dece- auferens. Effuhdil despectionem super ptincipes, ct
piuin per privscienliam, quod eliam de Abel, el Cain, cos qui opprcssifueranl rclevat. Cum propler peccaia
ct Dalila, et Samson, qui gratiam Spirilus sancii in remotis |*romissionibus, seternae gebeniioc flammas
sepiem eriiiibus mysiice possidebat, inielligi poiest. adoptatis dare coinpellitur.
Noveral utique h;ec omnia Deus aritequam fii-reni, Qui revelal pfofunda de tenebrh, el producit in lu-
proescius fuiuroruni; sed permisit ut liomo, qui li- ccm umbram morlis. Qui mulliplicai genles, el perdit
bcro utebaiiir arbitrio, proecepto Dei inubediens, eas, el subversas in integrum resliluit. Qui iminulat
insiipe:-, et Deum posse se fieri credcns, per jusii- cor principum populi lerrw , el decipit eos, utfruslra
tiatn Dei pcenam inobedienlise dignissime suslincret. incedanl per inyium. Palpabunt quasi in lenebris, et
lli omnes typiim Christi habueruni. In Samson vcro non in luce, et errare eos faciel quasi ebrios. Umhra
qui lconem tenuit et occidit, et in orc moriui leonis mortis ipse diabolus est: qui non proie-jit hnmines,
favnm mellis invenit : significatum csl, qttod in su- sed premil in morlem : hic producilur in lticem,
perbis, in quorum ore puior fuerat blaspbemioe, qtiando ab aniiria fideli scparalur.
csset postmodum dulcedo laudis et gratioe Dei. Et
CAPUT XIII.
ul ille Samson sitiens de molari dente asini, ihvo-
c.i'0 Deo, aquain eduxii ul biberet: iia etChrisius Ecce omnia hmcvidit ocultis meus, el audivil auris
tle iminundo et duro gentium populo fide creden- mea, et intellexi tingula. Secundum scieniiamveslram,
lium tamquam refrigerii popuio saturatus est. et ego novi ; nec inferior veslri sum. Sed lamen ad
M ixilla quoque 'ejustleni asini de ctijus molari aquoe Omnipotentem tgquar, et disputare cum Deo cupio :
copiosoe effluxerant, occidit inillc viros. In maxillis, prius vos ostendeiis fabricalores mendacii, cl cultores
etdeniibus, oris eloqniuin inlelligilur. Docirina igi- perversorum dogmatum. Alque ulinain lacerelh, ut
lur eoriim, qui ex gentibus crcdiderunl, perfecto putaremini esse sapienles. Audile ergo correctiones
quodam nuinero linilur. Sainsoii vero liostes suos meas, et judiciuin lnbiorum megrum ntlentlile. Num-
atque adversarios tribus moiiis inierfecit, et occidit: quid Deus indiget veslrg mendacio : ut prg illo loqua-
dtim alii non ciedeudo pereunt: alii vero credendo mini dolos? Nutriquid fciciemejtts accipitis, ei pro Deo
fidei, inoriuntiir peccato. Opus hoc roaxillse clevatio judicare nilimini? Aul pktcebil ei quem celare nihil
appcllaMr. ltai*iiiiiiiloctriiia,etpra-dicaiio Evangelii potest? Aut decipietur, ui hoino, vestrh fraudulenlih?
iirigiiificata est super oninem terram, ut cam omnes Doli erani in iliis, quia sub vcrbis consolaloriis ini-
genies iibique elevalam mirentur. In illis ergo vulpi- mico cumcordelpulsabant.
bus liguratum esl : ul per dolosos et sanoe lidei iui-1C Ipse vos arguel, quoniam in abscondilo faciem ejtts
micos, quoruni principattis in caudis esl, pars post accipith. Slatim ul se commoverit, turbabit vos, et ter-
ttrguin rclieia, parscirca fiuctus Chrislo adversan- ror ejus irrttet super vos. Memoria vestra comparabi-
liiini vaslareiur. tur cineri, et redjgentur in lutum cervicetvestrm. Ta-
Adducit consiliarios in slultum finem, el jttdices in cele paulhper, ul loquar quodcumque mihi ment sug-
sluporem. Ut fecit cuntra iEgyiitiorum magos, qui gesseril. Ut a Deo arguamini, digni e?lis : absconditc,
dicebant Pharaoni, regem Chaldoeoruin non esse id cst, quasi eo ignoranle, personam ejus in vobis
ve-ilurum ad vaslandam ^Egypium, sive ipstnn Na- ad me damiiandiim suscipitis: tamquain eum laiere
biicliodunosor iu aincniiaiii vertens, vel Balthasar possit abquid, utita ei subrepere veliiis.
liniiirecoiicntiens. Qttore lacero carnes measdenlibus meis. Torquenli-
Bidteiim regum dissolvit, el prmcingit fune rencs bus cum nimiis cruciatibus, inainis vel labia sua den-
eorum. Iu balteo regnaniis gloria iiiieHigiiur : in tibns lacerabai.
fnne, igiioiiiinii regno depositi : sicut Sedechise , ct El animam meam porlo in manibus meis. Etiom si
Manasse coiiligil, Deo jubente. Sive pnpulum Ju- occideril me : inipso sperabo. Verumtamen vias meas
docorum, qui per infidelilatem siiain, a Chrisii rcgno in conspectu ejus arguam, el ipse eril salvalor meus.
distinclus est. Sed el nunc renati iii Christo reges, ]D Non euim veniel in conspeclu ejus omnis hypocrila.
siint omnes in adoptionem filiorum seterni regis vo- Andite sermonem meum, et wnigmata percipiteauri-
caii. Vereab iila bonoris sublimitaie meriio distin- bus vestrh. Si fuero judicatus, scio quod justus inve-
guuntur, quicumque ea quoe poenitentia: finibus niar. Quh Cslqvi judtcelur mecum? Vvniat. Quare la-
dignasunt, perpetrarunt. Sicut ail propheta : Pro cens coitsuihmor? Duo tanlum ne facias mihi, el tuuc
zoiia reste cingerh. a facie lua tion abscondar. Manuutn tuam longe fac a
Ducit tacerdoles inglorios. Ut filiosHeli, vel plures me , et fonnido tua me noii lerreal. Vocame, et ego
alios ejusdem gentis. respondebotibi: aut certe loqucir, el lu responde mihi.
Et oplimates supplantat. Non dolo supplaniat Quniiias habeb iniquilaies ei peccala. Ipsam vilam
Deus, in qtio non est iniqniias, sed hoc modo dicitur siiain, quoesoletianimtevocabulodici, portare se aitin
supplantare , dum injtistuin -imovet, et iniquiim : et mauibussuis: iioccstjam uuncin tormentisdeficieiiie
in locum qoem tenere videiur qui.-que indignus, bo- auima et exeiinle, velut efferendam porto in manibus.
l)iim lioininein, etjustum suustiiu.il, ul pavid inlo- Scelera mea, ei delicla mea oslende mihi. Ut sciic
vumSauJis, •'.'• possiiii, qtiam ol) causairi jt» mc crucias.
6i9 COMMENTAIUI IN LIBRUM JOB. CAP. XIV. 050
Cur faciem tvam abscondh, et arbitraris me inimi- Ai Cuiiclis diebus quibus nunc milito : exspectodonec ve-
cum luum? Conlra folium quod veitto rapilur, oslen- nial immutalio inea. Si fieri potest aii, ul aqmu sa-
dh potentiam luam, el stipulam siccain persequerh. lutarium praeceptoruin Dei, de sanclarum Sc.riptu-
Scribis enim contra me amaritudines, et consumereme rarum mari desinant recederc, cui perenni abun-
vh peccalis adolescenlimmew. Posuhli in nervo pedem dantia non deficiunt : et si potesl fieri ut fluvius
tneum, et observasli omnes semilas tneas, el vestigia sacri baptismalis, quadam inopia divinoemisericor-
pedum meorum considerasli. Qui quasi putredo consu- dise exsiccetur, et non plenus sit gratia Dei, sancti
mendus sum, el quasi veslimenlum quod comedilur a quoque Spiritus donis non redundel : iia poterit
tinea. Dum ila puniri rne permiilis, quem velul ini- iieri, ut homo cttin mortuus fuerit, non resurgal.
micum existimas, dolet mihi eo quod ipse optime Vocabis me, et ecjo respondebo libi. Operi mii-
noveris, quia illi poiius qui tibi rcsiileril, 110- nuiim luarum porriges dexteram. Vocabunliir oinncs
ceatur. morlui in novissimo sseculorum, et in voce arciiau-
CAPUT XIV. gcli, alque iu tuba Dei de tumulis cxcitabuniur :
Homo nalus esl de tnuliere, brevi vivens lemporc : respondebuntque tiniversi hoc modo cum ad verbuiu
repleltir muliis miseriis. Qui quasi flos egreditur, el majeslatis ejus atque polentioe, cineres ac favillse
conleritur, et fugil velut umbra, el numquam in eodem \8 humanorum corporum vivificabunlur, et exsurgent
slatu permanet. ln flore hoc loco fragililatem humani ex mortuis incorrupli.
generis intelligamus, non fragranlem odoris pul- Tu quidem gressus tneos dittumerasli: sed parcc
chritudinem, etdecorera. peccaiis meh. Cogitaiiones et opera juventuiis iweoe.
El dignum ducis super hujuscemodi aperire oculos Signasli quasi in sacculo delicla mea, sed curasti
tuos, el adducere eum tecum in judicium. Quis potest iniqnitatem tneam. Saccus, significativo nomine,
[acere mtindum de immundoconceptumsemine? Nonne qnasi lola massa peccatrix generationis Adoedictus
lu qui soltts es? Breves dies hominh sunl, numerus videri potest: in quo, quasi sub signaculo imaginis
mensium ejus apud te est. Consliluhit lerminos ejus, ejus, genuit Adam ad imaginem, ct simililudinem
qiti prmleriri non polerunt. Hoc est digmiiu ducis, ut suam, tolam sobolem illius in ipso proevaricatricein
propter humanum genus, Unigenitum tuuni hominem effectam : quam per iniilla soecula Dens clausani le-
uasci velis. Sive aliler: me quoque permittis fabu- nuil sub peccato, et tamen in novissimis sa^culo-
lari tecum, el evolvere miserias meas. rum lemporibus, vulnera delietorum sua rcdemp-
Recede ergopaululum ab eo, ul quiescal, donec op- lione curavit. Si atilem de seinetipso Job hoc dixisse
tala venial, el sicut mercenarii dies ejus. Hoc est, videiur, ut arbiiror, isie esl inlellecius : Si qua
amove a me flagellum luum, neque me diulius per- '" igitur, ait, ad Deum per lotuna soeculum viloe nieoe
mittas lalitcr tenlari. peccata commisi, in unum omnia per diversa lem-
Lignutn habet spem. Si prmchum fuerit, rursum vi- porum spatia congregasii, ut secundum rigorem
rescit, et rami ejus pullulanl. Si senuerit in lerra radix justilioe lu;e pro cnnclis simul mihi relribueres.
ejus, et in pulvere emorluus fueril truncus illitts, ad Mons cadens defluit, el saxum iransferiitr de loco
odorem aqumgerminabil, el faciet comain, quasi cum siw. Lapides excavant aquw, et alluviotie paulcitim
primum plantaium est. Rationabile lignum creden- ierta consumitur, et homines ergo similiier perdes.
dum esl, de quo dicilur : Esl enim arbori spes. Hoc Montem ergo istum diabolum, sive supcrbue hoini-
ilaque lignHm proucisum fuit per inobedientiam : nem seniire debemus, qui coutra Deum, ut mons
quando hahitabat in medio liguorum paradisi, prius- elatione menlis lumescit, et iia se crigendo, cadit
quam Dei senleutia moreretur, a quo in baptismate in preeceps, ut defluat, el solutus in pulverem ad
vetustas praecidilur, ul in Jesu Chrisii novi bomiuis nihiliim deducitur. Saxo vero illos assimilari puto,
vila, per resurreciionem lidei reviviscat, et rami ejus qui cum in naturae bono debuerant tamquain lapi-
virlulibus pullulenl : id esl, opera ejus sancte vi- des soli siniili fortiludine permaiiere, cominutati
vendo proficianl. suiil voluniate propria in slolidilaiem quauidam ac
Homoverocum nwrluus fuetit, el nudalus alque duriliam cordis, cl ideo detestaiionis suoe habita-
consumplus: ubi qumso esl? Homo aulem non ha- culo quod se habere quasi de suis meriiis proesu-
bens spem inChrisio, sicut gentes quse ignorant niebanl, dejiciendi sunl ad digua sibi luca. Aquai
Deum, cum mortuus fuerit, non renalus per baplis- autem istae quoe semper inferiora pctuiu, per quas
mum, vita etiam destilulus ac prsesenti delectatione eiiam quoiulam venil inleriius, adversarias siguifi-
nudalus, sine dubio sententiam oeternsedamnatio- cant potestates, elprocellas ac turbines muudi. llaj
nis excipiet. ergo aquse, inquam, eos homines qui sibi fortissimi
Quomodo si tecedanl aqum de mari, et fluvius va- ac solidi sunt de se prsesumentes , et confidentes in
cuefactus arescat: sic hoino cttm dormieril, non re- virluie sua, unde, el Japidibus comparantur, inde-
surgel. Donec alteratur cmlum, non evigilabit: nec siuenti lapsu atterunt. Terram vero illos esse exi-
consurgel de somno suo. Quis mihi hoc litbuat, ul in slimo, qui tentaiiones, et peiicula non aulerenles,
inferno prolegas me, el abscondas me, donec pertrans- se dimillunt labelactari. Homines ergo similiter
eal furor tuus : et coiistiiuas mihi tempus , in quo re- perdes : id est, sanctos tuos, qtti imagiuein tuam
cotderismei? Putasne moriuus homo rursum vivel? in se cuslodiunt.
PATROL. XXVI. 21
 651 APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUM S. HIERONYMI. 653
Roborasti eutn paululum, ul in perpeluum Irans- A qimd hujusm.odi ventrem dolore rcpleverit, id est,
iret. Hoc est, in vita ista non permisisli sanctos ea cogilet qutei animam ejus discrucient, vel uude
tuos leniationibus superarL dolores corporis inerilo patiatur.
Immulabis faciem ejus, el emittes eiun. Id est, cum Arguhverbiseum quinon esl mqttalh tibi, el lo-
mortale hoc iirinjortalilatem induerit, et incorrup- querh quod libinon eXpedit. Quem ita dicendo, veJ-
tionem. Sive aliler, faciem animam intelligimus, ut rebellem Depque conlrarium nolat. Ob lioc for-
quae cum naturalem receperit serenilatem, con- silan, quia in praecedeiiti sermone dixerit Job ad
templatur gloriam divinoe majestaiis, quoe cum cor- Deum iitler csetera : Et arbitraris me inimicum
pore suo simul fuerit gratulata : nulla perturba- tuum.
tione cujuslibet vilii sauciabitur. Quaitlum in \ le esl, evacuasii liinorem; et lulisii
Sive nobiles fuetinl filii ejus, sive.ignobiles, twn preces coram Deo, Tam elalus, inquit, effectus es,
inielligel. Hoc est, non filii carnis, sed filii mentis : ut limore divino omnino sisvacuus, et Deum jam
id est, opera virtulum. Non intelligunt ergo sancti nec depreeari digneris : propler quod ait: et tulisti
in Iiac vita antejudicii diem, quales pro certo filios preces coram Deo, id est, quasi libi non necessa-
liabeanl: utrum Deo placentes, an non plaeentes. rias a te abstulisli.
Roborasti eum paulnlum , ut in perpeiuum traiis- B Docuii eitim iitiquitas tua os tuum : et imilaris lin
irel, secundum formam scrvi quam assumpsit. IJ;ec guam blaspliemantimn. Malum igitur meniis tuoe, oa
Chrislo Deo non aptari posse arbitror. Nam cum ex luum didicit loqui, et idcirco imilator et discipulus
ea parte qua homo est, inlirmaretur proximus jtas- es illorum, qui linguam ad biaspbemandum Deum
sioni, evangelisla ail: Apparuit uuiem qngelus Do- semper habent paratam.
iiiiiti de cmlo eonfortans eum. Hic ergo ad breve tem- Cgndemnabil te os luum, et non ego, el labia tua
pus adiiiinistraia redemplione nostra in perpetuuin respondebunl tibi.ld est, merila sermonum luorum
illtid sseculum ccelos penetrans transivit. immula- recipies.
bis faciem ejus : hoc est, cum totus bomo in Deum Numquid primiis homo tu ncttus es, el anie omnes
transiil : salva lamen ulriusque subsiantiee pro- colles fonnalus? Ergo anteqtiani generatio huuiana,
prietaie in unilate personce. ' extsteret, esse cbepisti.donans libi plurimum, quod
Aitumen caro ejus dum vivet, dolebil, el animq il- prse cseteris hojninibus sapias; ubi sermone sub*
UUssuper semeiipso lugebit. Iia. veram carnem Sal- sannatorio poiuij primum Adam dixisse : quem uti-
vator noster assumpsit, ulpoluerit dolorcm sentire. que sapieniissinium a Deo novimus factum. Ita
Vcl, anima ejus doluil., cum oit,.: Tristis est anima ergo in sanctum Job invehkur, ut diceret: num-
niea usque ad mortem. Sive Ecclesia, quoe caro ejus G quid lu ame patrem iiumani generis, el antecoudi-
est, dolet cum pressuris premitur soeculi : quia ipsa tionem angelorum essecoepisti?
Ecclesia filia esl in eo, quj per fidem baptismi jni- Numquid consilium Dei audhti, et inferior le eril
tialiir in Christo. Et rursum matcr est, ctim ille qui ejus sajjieiitia? Snbinde nimium, et jactantem aj*guit
membris Chrisii incorporatus esl, suscip.il ministe- vero Deo placenlem, et vehemeiiter increpat, di-
rium baplizandi. cens : quod non solum nosse pulet Dei consilium :
CAPUT XV. verum eliajn, et inferior sit illo ejus sapicntia. Ap-
Respondens aulem Elipltaz Tliemaniles dixit: paret ergo plentim livore animum, exprobraJionum
Nutnquid sapiens respondebit, quasi in venlum lo- jacula in bominem justum sin.e causa dirigere, ul
quens. Hoc sensn videtur cepisse : quisquam ne sa- conviciis obrueret innocenlem.
piens, el disciplinse philosopbicse studiosus, ita fu- Qtdd nosti quod ignorenw.s? Quid inlelligis quod
rore rapilur, alque insania possidetur, nl pine ullo nesciamus ? Plurimum : plane in primis ipsunt
timoris Dei vel religionis inluilu , sic loquattir, u.t Deum magis noyerat, deiude revelanda in Cbrislo
aurse flalui simile sil, venloque quod Iiquilur. Ob niysteria spiritupervidebat.
hoc igitur Elipbaz sanclum Job veluti spiritu super- El senes, ei anliqui sunt in nobis multo veiusliores
bioe venloque tiniidum redarguere ausus est. B quam paires lui. Senes, et antiqui nobiscum positi,
Et implebit ardore slomachum suum. Nomineardo- qui jam ipsa lon-Joevitateplurimum eruditionis atrjue
ris, exanbelantem felle Iracundite animtim ejus vo- scientiae consecuti sunl: nihil teniere contra Deum,
luit indicare, qui advcrsum Deum iamquam coseqtta- ut tu facis, dicere proesunipserunt.
lem sibi irasci prasumpserit. Alia interpreiatio ila Numquid grande est, ul consolelur te Deus? Sed
habet: El hnplebit dolore ventrem suum. Ventrem verba iita prava Jibc prohibent. Manifestum nec gi ande
capacem quemdam sinum aninue dicluni intelliga- est omnipotenti, nec difficile misericordioe Dei, ho-
mus : quia queijiadmodum receplaculum aliquod minem consolari : ul invocaniem exaudiai, et a
cst corporis quo visce.rum viiaJia contineiitjir, et presstira tribulafionis eripial; sed lu blasphemias
hoc vcnlris pomine appellamus : ita virtutem quam- ruciando, exacerbas magis Deum in poenam luam,
dam exercilationibus animrc capabilem illa transla- q,uem poleras humililale, et satisfactioiie placare.
lione per "demutationem nominis di.xil, quse eo Quid le elevut cor tuum, ct quasi magna cogilans,
liiodo cogitationibus repleatur, quo venlcr bominjs iutonilgs liabes oculos? Quid tumet conlra Deum spi-
scis repletur. Increpatur ergo Job ab Elipliaz, rilus liius, ul proferas de gre tuo hujuscemodi sermo-
6bi COMMENTARHIN LIBRUM JOB. CAP, XV, 66'i
nes? Quid est hotno, ei ut immaculatus t>i(, ul juslus A malo : novil enim secujjdum jusfum judicium Dei,
appareal nalus de muliere? Ecce inter sanclos ejus quse impiis rctributio sit separata.
nemoimmulabilis, et cmlinon sunt tnundi in conspectu Arou credii quod reverli possii ,</<?
lenebrh ad lucem.
ejus: quanto ntacjis abominabilh, el inulilis honw, Frustra crrore decepius, qjiod aliquo pretio redi-
qui bibit quastaquam iniquitatem? Cor, oculi, spirU mendus sit. Hic impjtis in profundum peccatorum
tus, lotam hominis animam significant, sed in corde deveniens, vitam se posse conseqijj desperavit. Et
hominis sopieiiliam cognoscamtis. lu ocuJJs, pers- idcirco non credit quod reverji possit ad pcenite-iliaj
pieuilatem iiitelligenliae. Iu spiritu vern illius ani- Jucem de lenebris peccatoruin, Hujus autem diffi-
ma; niotum , quo cogitationibus incessabiliter agir dentise tjausam enarrat, dicens:
lur ad qusecumque facieuda. In elevatione ergo Circumspcctans undique gladium. I<jest, fiinc inde:
cordis, et attouitis oculis, tumore etism spiritus : sive prsestolaiis inortem. Diximus, diabmlum in es^
superbum valde conlra Deum, ct inflalum uimium cam dalum spiriluum immundorum , quia ejus ma-
sanctum Job Elipliaz amicus ejus exprobrat. Iilis litia vivunl: vultures vero homines peecalores , et
eteiiim sermonibus offensus fuerat, quos bealus Job inniiuiidi inlelligtiiiiur.Cum ergo hiconversi fuerint,
ad Deum superius narravit. Si judicatus fuero, scio tunc inimicum devorantem se, versa vice habebunt
quodjustus inveniar, ei eontra islo sermone lo- B in escain, quia ipse esidraco qui datus est a Deo in
quilur : Quid est homo ul immaculatus appareat? escam populis iElJiiopnm, qui quoudatn propler ni-
Oflendam libi, audi me, qued vidi natrabo tibi. gredinein peciaiorum ^lJiiopes, nnuc auteni per
Expertam rem ioqttor, quam cognovisse, et vidisse fidem lux facti in Domijio. Hunc jjupium sive draco-
me noveris. nem consumunt ac dcvorant: diun omue corpus ejus,
Sapientes confiientur, et twn abscondunl paires qui suiit utique peccatores, per fidem iutromiUuiii
suos. Ita vuli eum diversis modis aique exeniplis, iu corpiis, id est, in Ecciesjaiiw: .«ecjifidinu hoc.,
quasi ad poeniientiam coarctare atqtie constriiiger?, quod diciuji) esl petro; Surge, ocnde, et mandifea,
ul confiteaiur plagatn illam pceuarum quam sustine- Hiiic etiatn AloysesfiJios JsraeJ viJulujncoiiimiiHiium
bai ob meriln sustinere. Yel ila : 11011defendendo bibere compuJit, ut sjcut ab eo fueraiU aljsorpji ii-
seipsos, suosque patres similes sui, vel quos imi- errore : ita ilji in corpore populi Dei rejjclo erroro
tando parenies babere coeperunt; peccatu sua sive transircijt.
parentum non cooperiuut, uec abscpndunt. Sive Cum se moveril ad quwrendum puiiem, itovil quod
non celant palres suos, id est, seniores , vcl sacer- paraius sii in inanu ejus tetubrfirum dfes- Moisusani-
doles suos, quibus peccata salubre est coufiteri. niorjim est incboatio cogilaljonis. Cum ergo Iric
Quibus solis dala esi lerra, ct non (ransibil alienus C recordalus fuerit, reus sjbj j-eiypcj- male conscius,
per eos. Frequenter Deus propter peecala tradit ler- qtiemadmodun) possjj vivere : jijiijl ei occujril aliud
ram iniquorum aliis gentibus. De conyersalioiiis igL- qmm leinpus ijlud judicii Dyj Jionvbile, quo jMEjias
lur iiitroitu, el ingressu Sophar ad Job loquitur: In perpeiuas irrogandaH expaveseii.
amaritudine sua vadent et venient super eum liorrj- Terrebit eutn tribulalip, tl imijsislia yaltaba euut,
biles, idesl, quasi iracuudia feliium commoti, el ve- sicttl regem qui prmparulur ad prwliuffl, AjJtequain
neno iiividisein amaritudinein furoremque conversi: dies proediclu.sa.dyetiiat, malo formidinis cruciabi-
circate, inquil, jugiter morabuntur. Sive moraJiler. lur: presspris quoque, el angustiis sepfus jjjjdiquc
Sapientes illi in Cbrisiosuui, et in sseculo sluiti, qui coarclabitur, veluti rex profecttirus ad proeliurn.
satisfaclione posiiiteiitia;, peccaia sua vel errores SuJ) nomine regis Jmpitiiu boniiuem, sive diabolum
bsereseos convertendo se ad Deum fiddiiler confi- signilicari existimo , qui conlra Deum belia quo-
tentur, et auclores velcriminum suoruai, vel dogma- tidie,blaspl*emias coiitentioiiesque, sivepugiws parat
tum manilestanl, ut terram corporis sui soli possi- yj.tiorum.
deatit: id est, non ei vitja, vel liostiles nequWoe Tetendil eniiji ddvfirsus Deum mqtmm suam, et
idomineutur. Alicnusque per eum 11011 lrans.eat, id eontra omnipotenlem roboraius est. I.n elajione, sive
•esi, diabolus in eum non habeatpoiestalem.Qui tvere.P expansione manus , resistetitem Deo demonslrni,
alienus dicendus esi, quia se a D.eo, el iangelorom quemque jneniiselian) Umridoeconlumacja rpbuslum
consonio fecit alienum. djcil.
Cunctisdiebus suis imphts superbit, el imments mi- Cucurril adversus eum ereclo collo, Abruptam ac
tiprutn ineerius est lymnnidis e§us, In personam qui- praecipitem superbi iudicat nientem : qnia conlra
deni Job hoec Eliphaz videtui* iuvehere, quae usqtie Deum possessus insanus in audacia resisleudo, nou
ad ealcem sermonis iiujus perduxii. Ego vejH)exj.s- lenlis gressibus processit.
limo quod afilaius spirilu prophetioe, cuncta boec jti Ei pingui cervice armciiusesi. Pinguedinem uonii-
quemlibel inipium, sive in ipsum diabolum, vel ejus nando cervicis , superabundanlem, et quasi niiuiuiii
socios dixeril. efflueuteiii superbiam iiidicavil.^ueinadmoduai pio-
SoiiiJjis lerrorh semper in aurijbus illius, Sicut pheta ait, cum de cadem homiinjm superbia loqui-
^Egyptii passi stmt. tur, idicens: Prottivit <quasiex adipe iniqmlas porum,
El cum pax sii, iUe semper insidiazsuspicatur* Per- hoc lesiimoniuju -novaeditio jap.ejiiius dj.ci',: Psoccs-
severat iiftpius iiii scelere seuiper de conscifntiiu $enW « pinguedme &culi#gmm: id esi, ^eu$us sive
 655 APPENDIX AD TOMUM SEPTIMUM S. HIERONYMI. 656
cogilationes nimium superborum, in blaspliemiam A kimus de tenebris infidelitalis. Homo hic impius ad
proruperunt. Jumen poenitentise venire detreetat.
Operuil faciem ejus crassitudo. Facies plerumque Ramos ejus arefaciet flamma. In ramis, operum
Ipsa mens animae intelligitur, ul ait Apostolus : Nos malorum fructus intelligamus, sicut Salomon ail:
atilem revelata facie gloriam Domini speculamur. Hanc Fructus impiorum peccala. Hos vero velut ligna, fe-
diabolus sive impius homo sanciitate seu bumilitate, num, stipulam gebennse ignis absumet.
serenam non habet, sive perspicuam, sed crassitu- El qtiferelur spiritu oris sui ab eo. Quia ergo furor
dine opertam superbiae, quse cseco corde sit, el ob- contra Deum animus ejus est, quo eiiam etblasphe-
tuso. Alia editio .* Operuil faciem ejus tamquam in mias in eum spirare non desinit: oris sui, ait, judi-
adipe suo; tamquam diceret: superbia videlicet alra, cio condemnatur.j Secundum antiquam ergo edilio-
auctor omnium vitiorum : non tenui, et perlucida nem in stirpe siye fronde , originem vitse impii
humililatis virlute yelut prelioso amiclu se veslivit, significari exislimo, quam Spiritus Deisentenlia ju-
sed de seipsa fecit ei quodammodo derisum, etves- dicii, ut incubans ventus percutit: ut velut arbor
timentum obscurum, quo superbiain crassa csecitate arefaclus impius illico moriatur, et ita omnisflos
cordis obtunderet. lionoris ejus cl glprioe defluat.
Et de lateribus ejus arvina dependet. Possunt latera B Non recedel frustra errore deceptus , quod aliquo
ejus, ministri sive sodales inlelligi, qui ejus similes pretio redimendus sil. Hoc igitur ait, pulal fortassis
exsiiterunt. Non absurde eliam aures intelliguntur, diabolus, et homo impius cordis duriiia in impietale
quse utique in audientia impinguantur: unde nimia persistCns, quod Deus ei pro suis merilis non retri-
surditas contumacibus generalur, secunduin illud : buat : dum Deus nequaquam ei parcit, et si verbis
Incrassatum est cor populi hujus. Alia editio : Fecit hoc potentibus atjque compositis ut obtineat depre-
capiiapulutn supet femora.Videiur mihi iste versiculus cetur, cum jam secundum Dei juslum judicium,
sensum hujuscemodi continere, quod in hoc impio sempiternis addictus sit cruciatibus.
Increpelur, quia frenum disciplinse, quo ad virtutes Antequam dies ejus impleantur, peribit. Tunc dies
retineri poterat, habere noluerit, sed ad quamdam uniuscuj'usque imjileri dicitur, cum bonorum homi-
se polius dissolutionem, deposilo animi rigore, de- num acmalorum retributio venerit. Hic ergo homo,
jecerit, ul quasi loro laxalo ad voluptalem, et luxu- sive diabolus, anie perspicuse sententioe diein, quam
riao) deducerelur. ejs Doininus in jutjlicio dalurus est: prsesciil in prse-
Habitavit in civilalibus desolath, el in domibusde- destinatione [Al. prsescilus peribit: sicut in, etc.].
seriis, qum in lumulos sunt redaclm. Habitationem Et manus ejus arescent. Nullum uiique boni operis
ergo bestiarum, et avium immundarum spirilus im- IC fructum in se babens.
mundosdicil: qui habitant in hominibus, quos Deus Lmdetur quasi vinea in primo flore bottus ejus, et
deseruit. Hic enim habilat in hominibus dCrelictis a quasi oliva projiciens florem suum. In botro nulli du-
Deo : et ob hoc sepulcra facli sunt mortuorum. Et bium , quod frucius operis intelligatur prsedictus.
sipeccata in Scripturis mortui aliquando dicunlur, Igitur florem gaudii lemporalis , ad maluritatem
iiecessario peccatores, et impii tumuli sunt mortuo- fructus perpelui perducere non valebit, eo quod in
l*um.Igitur in civitaiibus, potest generale nomen esse spe ipsa mendacisglorise, calido vento superbioe dis-
oinnium peccatorum in domibus vero speciale unius- sipabitur. Sive frigore charitatis Dei, velut a pruina
cujusque peccatoris, el impii. 1-edelur, sicut eodem- sensu in sequentibns arbitror
iVoii dilabilur, nec perseverabitsubstaniia ejus.Sab- dictum.Et quasi oliva projiciens florem suum.OIiva
slantia hic non rerum divitise inlelligendse sunt, sed eriim in Scripturisjdivinis, et vinea, aliquando homo
peccata: de quibris ait sanclus Spiritus in Apoca- tantum: sjgnificatur: aliquando populus seu bonus,
lypsi Joannis. Cecidit, cecidit Babylon civitas magna, scu malus. Quod autem dixit, vastabitur, sive ever-
et facta est liabitaculumdmmohiotutn, et cuslodia omnis tetur, ita inlelligendum, sicut in Apocalypsi habe-
spiritus immundi. Quod autem ait, non ditabitur: tur: Qui fecerit mqndala Domini, non Imdetur morle
boc dixisse mi.hi videlur, non longum leinpus erit, D secunda. Vinea ergo, et oliva, plebs Judseorum po-
quo vita ejus ift diviiiis facinorum decrassetur, test inlelligj:
Ilsecj igitur vinea perdet, sive amittet
cum eliam collecta viliorum ej'us substantia non erit fructum sanclitalis alque justitise, quiClirislum pri-
mum florem.et optimum sanctorum omnium in agro
permansura.
Nec miitei in lerram radicem suqm. M est, quia legis habere noluit. Ipse enim dicit: Ego flos campi.
arbor evulsa sit moriturus : ideo in terra S^d ul infidelis atjjue incredula, neilli fides Cbristi
tamquam
flagraret, projecit ieum a semetipsa: et dum projicit
viventium stabilitatem setemam sive eorum consor- extra vlneam, et a se excutit velut florem , ipsa a
tium non habebil: eo quod hic prius spem vel radi-
patriarcbarum radice evulsa est, et Cbristo fructu
cem fideiribn prsemisit: auram etiam salulis, ut sub salutis excussa.
npstroe
unibra vival refrigerii, non habebit. Congregatio enith hypocrilm slerilh. Raplorem, et
Nonrecedet de tenebrh. Alii dixerunl, Non effugiel violentum simulatorem sanclum Job his sermonibus
tenebras: id est, poenas selernas subiit, et tenebras denolat, et dicit quod, el ei non proderunl divitise
non evadet. Non recedet attlem de tenebris: inlelli- ex iniquilaie collectae: ita enim adversum Job, et in
 6S7 COMMENTARIIIN LIBRUM JOB, CAP. XVI. 058
primo sermone locutus est, ubi etiam leoni et lesense A Et suscitalur fatsiloquus adversus faciem meam,
leonumque catulo et tigri comparavit. SedDeo ma- contradicens mihi. Collegil furorem suum in me. Hit
gis credendum est, qui eum laudans non simulato autipsum Eliphaz falsiloquum dicit, quia exprobrat
rem effecium dixtt, sed innocentem et siniplicen sancto Job, qund hsec ob peccatorum merita susti-
proedicavit. Quod autem ait Elipliaz. neret, aut diabolum, qni eum dixerat peccatorem.
Et ignis devorabit tabernacula eorum, qui munert Aliter, falsiloquus, Judas vel populus Juda-orum
libenler accipiunt. In sancium Job cadere non potest intelligendi sunt, qui contra Chrislum falsum dede-
Quia ipse, ut j'am dixi, secundum Dei testimoniutr runt lestimonium.
de seipso ita locuttts est: et si in manibus meis ad- El comminans mihi infremuit contra me dentibus
hsesit macula, cum de muneribus Joquerelur. Ignen suh. Ore amicorum contra sanctum Job dispntan-
vero nominando, gehennam pulo signifieavit, quis tium, diabolus minabatnr :sive Judoei infremuerunt
tabernacula, id est, corpora iniquorum sunt consu- contra Salvalorem. Alia editio : Sagittm piratarum
menda. De hoc igne et Sopliar in consequentibus super me ceciderunt. Pirat;e istidiaboli suntminislri,
ait: Devorabit eum , id est, impium ignis qui nor sive homines, sive doemones : qui tunc piralse in
succendilur. Scripluris vocantur, quando soeculum istud mare
Concepil dolorem , el peperit iniquilalem , el uterm B appellatur. Sagiitse vero doloresvel cruciatus intel-
ejus prmparat dolos. David quoque poslmodum de ligendi, quos patiebaiur, ul ab eis transfossus blas-
hujusmodi ita dixit: Ecce parturiil injustitiam, con- phemia morerelur. Et ilademumaurum atque argen-
cepil dolorem, peperil iniquilalem. Dolor ergo est tum sapienlioe ejus, el scientise, vestes qtioque pre-
injustitia, et iniquitas. Hoc ergo impius peperit quod liosas virlutum, spei aique fidei in Deum, auferent
conceperat, ettamen uterus cordis ejus dolos prae- ab eo, etgrandi preiio comparala monilia.
parare non desinit. Quos tunc edit, quando opera in Hoslh meus terribilibus oculis me intuitus est. In
factiim procedunt. In conceplu itaque iniqua cogi- oculis lerribilibus animum sauciantis in se descri-
tatio intelligitur, sicut in partu effectus malse cogi- bit invisibilis inimici, qui sive per visiones nociur-
lationis agnoscilur. Adversum Job hsec universa nas, sive per amicorum vultum terribilem, minas
Eliphaz locutus est; sed jam superius diximus, quod intenderel: sicquedum Job amici ejussancto nefanda
subminislratione propheiise per personam Job, dia- responderunt, nulibusque etiam cum irrisione de-
bolo vel cuilibet homini irapio dicla hoec vi- lerrent, de Christo intelligendum.
deri possunt, sicut et alia quee amici ejus Ioculi Aperuerunt super me ora sua, et exprobrantes pn-
sunt. cusserunl maxillam meam, satiati sttnt pmnis meis.
CAPUT XVI. J Igitur in maxilla, generis est nobilitas, sive honor'
Respondens aulem Job , dixit : Audivi frequenler quidam manifestus. Et sicut alii dixerunt, acriter
talia Consolatores onerosi omnes vos eslis. Numquid est percussus in genis, intantum ut ab honore, et
habebunl finem verba venlosa, aut aliquid tibi moles- nobilitate, et diviliis fieret alienus, quando maxillam
tum esl si loquaris?Poleram et ego similia vestriloqui, fidei suae collidendam diabolo fortiter prsebuit,
Atque uiinam esset anitna veslra pro anima mea! Si quam ille perturbare csedendo conatus est, quasi
vos, inquit, haec quse sustineo pateremini : non iia quamdam januam divinse confessionis effringens,
circa vos agerem, utvos erga me agere non ces- sive cum falsum lestimonium contra Christum dixe-
satis. runt, sive illud, Crucifige eum.
Consolarer et ego vos sermonibus, el moveremcapul Conclusit me Deus apud iniquum, et manibusimpio-
meum super vos. Roborarem vosore meo, et moverem rum meiradidit. Id esi, diabolo et angelis ej'us. Sive
labia mea, quasi parcens vobis. Blandimento utiqne de Christo inlelligendum, quando iraditus est in
sermonum meorum vos potius cohortarer : mentes manibus Judseorum.
etiam veslras trihulationibus acerbis exasperatas, Ego ille quondam opulenlus repente contritus sum.
ne in lapsum blasphemise caderenl, levi sermone Tenuil cervicemmeam, confregil me, et posuil me sibi
et placido suslinerem. ' <jMasiin signum. Id esi, de divile faclus pauper : vel
Sed quid agam ? Si locutus fuero, non quiescet dolor Christus, de Deo homo nalus.
meus, etsi lacuero, non recedet a me. ldest,sive Circumdedii me lanceis suis : convulneravil lumbos
loquar ista nunc vobis, sive eliam taceam : hoc meos. Non pepercit, et effudil in terra vhcera mea.
solum me nosse confiteor, quod incessabili dolore Lancese hoeloco nominatoe,dolorumcompnnctiones,
discrucior. quas Job paliebalur, significatiterinlelligunlur : sive
Nunc aulem oppressil me dolor meus, et in niliilum de Chrisio blasphemise, quas passus est a Judseis,
redacti sunt omnes artus mei. Hoc eliam de Cbristo intelligendse sunt. Job vero non solum deforis loto
intelligendum est. corpore computruerat, verum etiam putoris sanie
Rugm tnem lestimonium dicunl contra me. Con- liquescebat: ita utipse Job diceret, halitum meum
tractiocutis quam, exsiccante eadem sanie, patior, exhorruit uxor mea. Omnia circa lumhos ejus pu-
quodammodo manifestatione sui dat adversum me truerunt. Sive de Cbristo intelligendum, convulne-
testimonium, et quasi loquiiur, quantos dolores sive ravit lumbos meos. Quia Judoei usque ad hoc per-
cruciatussustineam. secuti sunt apostolos, qui quasi de lumbis doctrinse
«39 APPE-NDIX AD TOMUM SEPTIMUM S. HIERQNYMI. CGO
surc nati fiterant : nteos vtiliVereinfidelilatis Cliris-. A . Terra, ne.opefiiis sanguinem meum, neque invcniat
tum ncgando sauciaretit: dtim Petfits dicii, ncseio in telocum Iqtendi clamor niens. Tolum hocestqnod
homimm. El teriuit eervicem meam, sive ul olii dicit, ne innoecntis, et bene sibi eonscii inerilum
dixeriiiil, tenenscpmam meam divellil; Priiiride nunc lateat : prsesertjm cum insontem se mala tsnta pas-
inteUigamus quo furoie diaholus nc' virlule istum sum referat. Sanguinis vero nomine, "*.ise istius
virum commdverit atque cofieusserit, sive confre- pr.Tsenii.s siatum dicere voluit. Hoc aiileui Ioco cla-
gerit, ut eti.im coninfii capillortirii ejus bimnl oppre- morem posiluni, ipsani sanclitatem ejus contra
hensani, sil conalus evellere. Sive de Christo ita pcenas illius recfamanlem : quse iniquis merito infe-
intelligendum : tempore passionis ex sno permissu runtur ad viiidipiam, j'ustis aulem ad probalionem,
tenuit adverSariuSj el usque ad -m.ortis dormiiatior Aliquando etiani in Scripturis clarnor affectus animi
nem inclinavii,- qiiem jam verberibns, ei affixione inleiitiis ad Deum osienditur, vel etiam clamor
clavorum confregeratj et signum salutis in conira- iniqujiatispopuli, qui exspeciabatur ut facerel uvas,
riam parlem posueruntj cl fecit spinas. Necomnis iniquitas clamor dicitur,
Conscidit me vttlnere super vulnus.: irruit in me sed illa quoe publice fil.
qnasi cjigas. Duro languoribus rpeis alqjie vulneribus Ecce enirn in 'caslo leslis meus, et conscius mem in
adtltirtltii* plagce innumerabile*, dividor lotus reso- B exce/sis. Qt.iia Deus de eo leslimoniuin perhibuil.
lutiis alque comminuors ila utniillum in me roeiii- Verbosiamici'fiiei. Qui verba nou ad Deum perli-
brorum residuum sit, quod aliqiiit sojiditale subsis- nentia Ipqu.ilur,' yerbosus vocatur -. qui vero verba
t.at. De Chrislo etiam sic intelligendtim : Cum Jtidas Dei JoquiUir, verbosus non polest judieavi.
lelbali apostasi.e vulhere pereriiptus est, non peper- Ad Deitmstillal oculus mens. Cum lacrymis inlei'-
cif.in laflta namque soeviiia debaoeliaius est, ut pejlat Deum.
scelus qmid mente conceperat, etiam ore publicsrel: Atque utinatn isic judicarelur vir cum Dco : quor
velsupervulnei*acrucisclavoriimvulneraaddiderunl. modo judicaiur filius hominis cum coilegu suo. Hoc
Saccum consui super cniem nwmn, el operiii cinere dicit : Ul'nam njihi esset copia cum bomine dispu-
carnem tneatn, Quod siiiiilitor diclum, ad humilia- landi, ut.me iimocentem probore pnssem. Deum
tionem regni ejus perlinefe mibi videtur. Cornu aiitcm meurti nolo jnlrare niecum in judicium, qui
auiem, regniim in Scripturis vocatui*: juxta iilud, et scrutans cortja, et renes Deus est : eujns judi-
Exaliqbit cornu Christi suu Christus vero ipsam cittm falli omniii;0 non poiesl : neque ipse consuevit
gentem de qita oriundus erat, saecum appellavit. diseuti a quoquam.
Cinere vero operuit priiicipes JudoRorujn, cum ab Ecce enim brhves anni Irumeunt, el semilam per
cis regnum pro negationjs sacrilegio iranslulit ad G quamnonrevertnf, ambulo. Ita credebal,quod nec ad
gentes. inortale corpiis sjiium, nec ad lormenla corporis sui
Faciesmea inlumuil a fletu, etpalpebrw mew cali- esset iterum reversurus. ' CAPUT XVII.
gaverunt. Fletus sivelacrymoejii hojnine <iedolo-
ribiiSj sive de trislitia generaiitur; sed lacryrnse Spiritus mettsdttenuabitur, et dies mei breviabuntur,
aliquand» per ge.iias cum silentio defluunt: fletus Hoc dicit, quod in breviiate vitje snse, spiritus ejus
yero ctiin habeant lacrymas, non sine yoce, et com- sensini aiteiiuaiijs defecerii.
motione corporis daiitiir :,quem fletum Job se iia- Etsoluinmihi superesl sepulcrum, Quia morsest
buisse testatur, qui ei de iErumnis animse, pcenarum finis omnium torriientorum.
quoque cruciatibus nascebattir, llpm aliier : Pro- Non peccavi, el in amaritudinibtts nwratur octtlns
phctseyfacies Dei inlelliguntur eo quod sciant futura : meus. Vertim esf, quod Deo placims non pcccavi,
qui cum perditionem impiorum coiilemplareniur iji Et licet possit hiic loeus ita intelligi, quod in Deo
spiritu,gemitibus conlinuis eos flevisse inlelligamus. quidem non peccaverii, et lamen quasi in ipso pec-
Oculi eliam caligaveruntChristi, dum martyres sive caverit, poeiias biasplicinaiitium patiatur, Et forte
Banctiinieniationibus liiubantes conlurbati snnt : quoniam a Deo in pnesenli laudalur, non pecca-
sedgratia Dei liberati in Iumine permanseiunt. verat : sed in prseterilis adolescentioe temporibus
Hmcpassus sum absqueiniqidtate manus mem, cum peccasse non negot.
haberem mundctsqd Deum preces, Nullus sanclortim Libera rite, etpone tne juxta te, et cujitsvh manus
ita mundas atque immaculatas, absque omni vel pugnet conitame.\Suh sculo igitur protectionis Dei
minima labe cogitalionis preces ad Deum habet, ut latere optat: quo munilus atque defensus, soevien-?
mediaior Deit et homiiuuji bomo Jesus Christus, lem hostem non fimeat.
qui peccalupi n.on fecit, nec dolus ipvenlus cst in Gor eornni longe fecisii a disciplina : proplerea non
pre ejusi Quasutique preees atque oraliones sectin- exaltabiintttr. Quia ad Deum hocc loquitur Job : de
dum honiinem, quemassumpsit, ad Peum Jjabere diabolo utiqne, t*t|sateUitibusejusprsecesserunt peq-
credendum est: cnm seeundum divinitalem suaro cata : qtiippe. pro quibus pffinam obdurationis acce-
cuni Palre ipse exaudiat. Sive sancti, qni pro nom.iue perunt. Causa igifur de quibus loquimur, qua elon-
ejus;passi sunt sine iniquitale rebellionis vel cri- gali sunt, ut non appreliendereut disciplinain , quia
miuis alicujus a perseculoribus occisi: quantum ad exajtalionem Jjonoenaturoe suoe debitam, volunlaie
illos perseculores, gratis morti tradiii sunt propria perdideruht.
 6CI COMMENTARII1N LIBRUM JOB. CAP. XVIII. 662
Prmdam pollicelur sociis, el oculi fttiorum ejus Av tionumque stimulis,sicut ait, indesinenti tempore
deftcieni. Posuil nie quasi in proverbium vutgi, el agebatur, ct idcirco poenas inferorum , jam se patt
exempiumsum corameh. Sooii sive filii diaboli, iidem clamabal. Aut forte separaiio illa qua ab hominibus
sunt ministri ejus : sed socii dicuntur propter eon- factusest alienus extra civitatem, sedens in ster-
tubernium conspirationis adversus Denm. Filii prop- quilinio, tenebrse dictse suni, qnialucem humaniso-
ter imilationem ipsius diaboli. His igitur dsemonibus latii non haherent.
beatum Job in pnsdam daudum, pater eorum, et Pulredini dixi, pater meus es: tnatet mea el soror
rebellionis caput diabolus proiuiltebat, dum eum mea vermibus.Tam longo, inqnit, tempore computre-
per tantos dolores ad blasphemiam imjielleiidum, sco, ut ipsam pulredinem , et vcrmes nascentes in
et a Deo ob hoc relinquendum esse credebat: sive ej'us sanie parentes appellem : ac per hoc qucmad-
quaudo eum omni gloria domus, et filiorum spo- modum quispiam mortalium sine parentibus non
Jiavit. potesl existere : iia el ego factus sum , quasi sine
Caligavil ad indignalionem oculus meus, et mem- putredine, et vermibus esse rton possem. Qui iia in
bra mea quasi in nihilum redacta sunt. Juxta illud carne mea velut in nalura sua sunl: (amquam si
Evangelii : Lucerna corporis tui, esl oculus tuus. ex eis ipse subsisterem. Cum illi in me de carnis
Hunc igitur oculum Job sibi caligasse conquerilur Bi meae sanie polius generentur, non ego ex illis. Ubi
illa indignatione, qua ipsum sanclitatis suoemerita magis mortalilatem per peccatum faclam significa-
conservabant : eo quod bona conscienlia , pcenas vit : cui inest corruplio , et corruptioni putredo.
patereiur indebitas. Patrem vero appellavit ipsum ortum humani gene-
Stupebuni jusii super hoc. Admirantes de justis ris in Adam, qui corruptione factus est putrescibi-
Deijudiciis, quomodo juslus, el sinecrimine pcenis lis. Matrem vero naturam humanam dixit, corru-
affligatur. ptione vitiatam. Sororem vero omnem posleritaiem
El innocens conlra hypocritam suscitabiiur. Hypo- Adse dixit, quse de corruptione morlaliiatis, velut
crita est ipse diabolus, qui cum sit tenebrarum, id desanie pulredinis nascilur : quod et Baldad dixit:
cst, delicli invenlor, ipserecedendo averolumine, Ilomo putredo, et filius liominis vermis.
esl lenebrosus effecuis. Quasi lucifer posuit in coelo Vbi est ergo nunc prmslolatio meu , et patientiam
sedemsuam, et transfiguravit se in angelum lucis. tnetim quis considerat?QuoA ait, el palienliam meam
Aut certe unumquemque amicorum suorum Job quis consideral? aperte forlem se in illis cruciatihus
hypocriiam dixit : quia sub verbis consolaioriis manifcstat : pro quibus quasi querilur, quod ad
doloseis dolose loquebanlur. relribulionem tanli laboris sui non potuerit per-
Et lenebitjuslus viam suam, et mundh manibus ad**-'- venire.
det forlitudinem. In quas profecto virlutes se magis In profundissimum infernum descendent omnia
crescere manifestat. mea. Alii dixerunt, Omnia bona tnea. Bona sua di-
Igittir omnes vos convertimini, et venite: et ngn in- cit ad inferos desceusura , quod est anima mea :
vettiamin vobis ulluiiisapiettiem. Convertimini, ail, vel ipse pro illis sum descensurus. Vere non credi-
a pravilate sententise, qua me condemnare summo mus de justiiia, quod tanius ac talis vir pro sanclis
sludio non desislitis. Venite : sermo invitaiitis est operibus suis frusirari potuerit. Quod aulem ail :
ad melioris vilse profecuim : quod est, o vos hypo- Putasne saltem ibi eril requies mihi ? Istud esl: si
crilee, el non veri, nec fideles amici, ad agnitionem in hae vita poenas paiior infernorum, putasne in lo-
veritalis accedite, quam vos habere minime nove- cis pcenarum erit aliqua requies milii ? Hoc autem
rilis. gravalus miseriis loquilur, polius qnam victus diffi-
Dies meitransierunt. Dies hi prseteritse felicitatis dentia : quia aliis locis ail ad Doininum : Scio quia
possunt inleiligi, in quibus pollens virlutibus vive- in inferno prolegas me : donec pertranseat furor
bat beatus Job. Hos igitur dies a se non sine ge- luus.
mitu loquilur proeterisse , quando mullis miseriis CAPUT XVIII.
circumdalus esl, et plaga intolerabili dolorem pa- -1 Respondens autem Baldad Suiles, dixit: Vsque ad
tiebatur. quem finem verba jactabis ? inlellige prius, et sic ta-
Cogilaliones mem dhsipatm sunl, lorquentes cor qnamur. Id esl, quis finis erit hujus verbositalis,
meum. Noctemverlerunt in diem , et rursum posl te- quasi non sii sincerus : vel solus Job a Baldad ver-
nebras spero lucem. Cuni in unius jugiter contem- bosus arguitur. vel quasi spiritu nescio quo insti-
plationis intentione positus essem , et cogitationes galus Ioqui non desinat.
meas haberem semper intentas ad Deum : plagoe Quare repulali sumus ul jumenta, et sarduimus co-
hujtis supervenientis mihi miserioe, easdem cogita- ram te? Hoc dicit, quod lamquam bri.ila animantia
liones meas a sua unica soliditale in me video dis- eos sanctus Job despexerit, ei viiissimos et indi-
sipatas, et ob hoc excruciainr cor meum : eo quod gnissimos colloquio existimaverit : et iia iracundia
earum dilaeeratione torqueiur, videns me mala sim- possessos, ut phrenesim pati viderenliir.
plicitati mese inconveuientia suslinere. Quid perdis animam meam in furote tuo? Lo-
Si suslinuero, infcrnus domus mea est, et in iene- quendo contra divinam jusiitiam , furoris amenlia
bris stravi leclulum meum. Poenis corporis cogila- concitatus, animse liise necesse esl inferasmortem.
665 APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUMS. IHERONYMI.* 664
Nttmquid propter le derelinquelur terra, et trcmsfe-.A quia verbum quod procedit de ore Dei, accipere
renlur rupes de loco suo? Tamquam si diceret: non ineretur. Et idcirco stib nomine costarum,
numquid propler te mundus ad rectorem suum non thoracis munimenta significantur : quibus se velut
pertinebit : ut si quos peccalores invenerit, sicut quadam obduratione consiruxit, ut eum cibus divini
et teipsum, non puniat. Terrse vero et rtipium no- eloquii non adeat. Sive etiam impiorum plagam de-
mine metaphoricos universa mullitudo populorum, scribit.
et excelsi qtiique iiiundi el superbi, ac polentes , Devoret pulchritudinemculis ejus, et consumalbra-
possiini inlelligi. Possunt rupes, et aiiiniae bomi- chia illius primqgenilamors. Pulchriludinem culis ,
nuin, ui.tcrra, caro buroana intelligi. Sed et angeli id est, ornamenta virlutum, et brachia , fortitudi-
proptcr celsitudinem naturoe suaa emineutemque nem regni ejus, confecit diabolus : qui ideo jirimo-
honoreni, rupes dici possunt. genila mors appellatus est : quia per ipsum primum
Nonne lux iw.pii exslinguelttr : nec splendebit intravit mors in orbem terrarum , et ipse est suoe
flamma ignh ejus? Luce felieilaiem pra-senlem mortis inventor.
quam sancius Job gloriosus agebat, significavii, sic- Avellalur de labernaculo suo fiducia ejus, el catcet
ut et Salomon ait: Lumen vero impiorum^exstingue- super eumquasirexinteritus. Hunc igilur interitum
lur. Hancigitur exstinctam dixit : quando Job desti- B diabolum esse dixit, qui est rex super onines filios
ttitus est omni felicitale praesenti. Quod aulem ait: superbiae : sed super sanctum Job, ut eum proster-
Nec splendebit flamma ignis ejus : id est, non redi- neret, calcare non potuit.
bil ad prisiinam felicitatem. Habitent in tabernaculo illius socii ejus , qui non
Lux obtenebrescetin tabernaculo illius, el lucerna est. Socii, sodales, sive lilii, ut supra dictum est,
qum super eum esl, exslinguelur. Non solurn , inquit, ministri diaboli snnt: qui hoc Ioco non esse dici-
proesenlem felicitatem amittet, sed etiam lux re- lur, et cum sit naturse suoe proprielate subsistens,
cordationis Dei, quse erat in tabernaculo cordis ejtis tamen non est, ut dixi : quia prscvaricalione factus
oblenebrabitur, nt ei Deus scilicet in memoriam non est alienus a Deo.
ascendat, etpro merito lucerna proteciionis divinoe, Aspergaiur in iabernaculo ejus sulphur. Ut fumum
quse super eum 1'uerat, exsiingnetur. hic sentiai gehennarum.
Arctabuntuf gressus virtulh ejut , el prmcipilabit Deorsumrudices ejus siccenlur: sttrsum autem at-
eum consilium suum. Ut superbus confidens in vir- teratur tnessis ejus. Messis opera possunt intelligi,
tute sua recte incedere arbitratur, concludelur tri- qnse fpras alque in publicum ex inleriorihus crum-
bulalionum angustiis, et pressuris, ut inde omnino pentia, de fidei!radice consurgunl. Aliler : Deor-
exire non possit. G sum radices ejus siccenlur, id esl, opera, quse in
Immisit enim ih rele pedes suos, et in maculis ejus hoc soeculoperpetravit, inveniantur mortua , mor-
ambulat. Relis nomine atque macularum ejus, ine- luisque ariditate similia. Sursum autem atleratur
vitabile malum significalur : quod volens quisque messis ejus ; in futuro utique mercedem laboris sui
exuere, ipso conamine impeditur, alque implicatur minime consequalur.
ut corrual. Meinoriaillius pereal de terra. Id est, nihil memo-
Tenebilur ptanla illius laqueo , el exardescit conlra ria sua dignum operetur : vei etiam memoria ej'us
etttn silh. Laqueus hic ipse diabolus non absurde pereat de lerra viveniium.
sentitur,.qui ad supplantandunr calcaneum , pecca- Et non celebrelur ngmen ejus in plaleh. In platea
tores observat, el ipse nihilominus sitis nomine ap- sedebant reges, inter quos optat eum famam justi-
pellatur : eo quod velut in aliquo bono sestuans si- lise non mereri. Plaiese virtules intelligunlur : in
tiat hominis mortem. quibus sapienlia fiducialiter agit, et circumit civiia-
Absconditaest in terra pedica ejus, et decipula il- tern Dei Jerusalem : in qua saeramentis divinis at-
tius super semiiam. Lalet illum quibus insidiis per- qne mysleriis lalum est Scriplurarum mandatum.
ditussive in semelipso pedicam, qua proepedil pe- Vehementer igilur in his plaieis ludent senes, et
des suos, habet absconditam : id esl, obligaiionem D anus, et infantes.
peccati, el in saevitia conversalionis suse , qua se Expellet eum de luce in tenebras, et de urbe transfe-
recte putat incedere, erroris islius Iatet decipula. teletim. De hac ulique luce temporaria mitlelur in
Vndique terrebunt eum formidines, el involvent pe- oelernas tenebras inferorum : sive etiam de parte
des ejus. Sive dolores. Superbus scilicet terrore sortis sanciorum retrudendus in tenebras lormen-
venturoe calamitatis semper terrebitur. Possunt torum.
etiam formidines, hoc loco non affecliones cordis Nan erit semen ejus, neque progenies in populo
intelligi: sed ipsi potius ministri diaboli. Ili igilur suo. Hoc dicit, quod posteritatem indignam memo-
mtiltis modis terrere sanctum Job, ut eis cederet, ria geniissuse, vel palrioo derelinquat; secundum
instiierunt. illud psalmistae : Generaiio rectorum benedicetur.
Attenuetur fame robur ejus, el inedia invadal coslas Talem igitur generalionem in populo suo noluit
illius. Potest fames el ipse diabolus inlelligi : qui procreare : unde in hac genie spiriluali gloriare-
hujusmodi famem patitnr, qua numquam de necibus tur, et patria.
hominum saturetur. Sive et ipse famem patilur ; Nec ullm reliquiw in regionibus ejus. Manifestum
 663 COMMENTARIIIN LIBRUM JOB. CAP. XIX. 666
est, quod sanclo Job nih»! remanserit. Spiritualitei A Destruxit tne undique, et pereo, et quasi evulsmar-
autem sic intelligendum: nullas reliquias generalio- boriabstulit spemmeam. Domo, regno, familia, filiis
nis siioe habebit impius in futuro. amicis, sanitate corporismei destitulus suni: ita hi;
In die ejus sliipebuut nouissimt. Id est, in lempore omnibus ablalis, perire roe video cujus etiam spei
damriationis ejus. vitse mese velul arbor ablata est.
Iralus est contra me furor ejut, et sic me habui
Elprimosinvadellwrror. Id est, infimi el proceres
terrebuntur: quod est, reges potentesetmogni. Sivt quasi hoslem suum. Ftiror Dei hoc loco potest diabo-
novissimi et primi, homines et angeli: sancli quo- lusipse inlelligi, qui bealum Jobdiversis modis, k
que et peccatores non absurde inlelliguntur. est, blaspheroiis, et carnis ejus crucialibiis insecta-
Hwc sunt ergo tabernacula iniqui, el iste locus ejut batur.
qui ignorat Deuin. Enarranlis maledictionis senten- Sitnul venerunl latrones ejus, el fecerunt sibi viam
tiam videiur dare, etdicit, ubi hnjusmodi superbus, per me. Furor Dei, diabolus est; latrones vero mi-
scilicet, impiusque habitaturus sil: sed Job iniquus nistri ejus sunt: hoc est quod ait, et fecerunt sibi
non est, quem rectum et innocentem Deus appellat. viam per me: quando eum , vel faculiatibus nuindi,
vel sanitale corporis spoliaverunt. Unde pulchre
CAPUT XIX. B dicluro est:
Respondens autem Job, dixit: Vsquequo affligith Et gbsederunl in gtjro tabernaculum tneum. Fratres
animam meam, etaileriihme sermonibus? Manifestum meos longe fecit a me, el noti mei quasialieni recesse-
est, quia responsionihus amicorum suorum atlrilus runt a me. Dereliquerunl me propinqui mei, et qui me
sit, et affliclus sive fatigatus sit, et destruclus. ngveranl ablili sunl mei. Inquilini dgmus ntem, el an-
En decies confunditis tne, et non erubescilh, oppri- cillm tnew sicut aliettum habuerunt me, et quasi pere-
menlesme. Diesdecem, pro lolo tempore nominavit. grinus fui in gculh eorum. Servum meum vocavi, el
Sed quomodo in brevi numero, in Apocalypsi ma- nonrespondil: ore prgprig deprecabar illum. Id est,
j'or numerus temporis intelltgitur : ita et in hac ea- foris insidiali sunt. Sive circumdederunt in gyro la-
dem summa tiumeri minijs signiflcalur , ut hoc bernaculum ejus: hoc est, in corpore ejus lormenta
solido numero, et perfeclo manenle, pro diversilalc posuerunt. Animam vero inclinare ad peccalum non
locorum in Scripturis divinis, nunc majorem nume- potuerunt.
rum, nunc minorem significari noveriiuus. Halitummeum exhorrttit uxor mea.Ita totus intriri-
Nempeet si ignoravi, tnecumerit ignorautia mea. At secus putrui, inquit, ut halitus fetorem nec uxor
vos contrameerigimini, et arguith me opprobriis meh. mea sustinere potueril: ubi potuit fieri, quod apo-
Putalis me, inquit, ignorare Deum, sicul el dicitis. • stema habuerit in visceribus, quod lolum ventris
Numquid amicos decet insultare oppressis, a quibus ejus sinum tenuerit, et inde loquendo odorem feti-
magis tribulanles solaiia proeslolantur ? Non esthoc dum de purulentia profundi vulneris expuerit.
opus amicorum fidelium, sed est potius subsanna- Et orabamfiliosuleri mei. Stulti quoque despiciebant
tio irridentium. me. InScriptnris divinis, filiiappellanturetiam pro-
Sallem nttnc intelligite: quia Deus non wquojudicio nepotes, etilli qui longiore scrie nati suni. Proinde
afflixerilme, el flagetlh suis me cinxerit. Ecce clamabo, quando filios nteri sui dixit, in se quasi ad fontem,
vim patiens, el nemo audiet. Vociferabor, et non est eladoriginemposleritalissuse respexit: unde ei co-
quijudkel. Illedicebat se iniquesustinere moleslias gnationum familise veluli rivuli manaverunt. Poiuit et
tormenlorum: illi vero uipoteiniqnum pati suo nie- illosuleri sui filios dicere, quos doctrina sapienlioe
rito lnquebanlur. Et putanl quod in hoc articulo suoe, tamquam semine de ulero cordis sui formave-
istius sensus erraverit, et ideo poslmodum dicat ad rat, habens in se per gratiam Dei formam gratia-,
Deum : Insipienter loculus sum, et quse ultra mo- et disciplinam naturalis legis in veritate.
dum excederenl scientiam meam. Et cnm ab eis recessissem, delrahebant mihi. Abo-
Seinitammeamcircumsepsit, eltransire non possttm. minatisuntmequondamconsiliariimei,elquemmaxime
Qua rectus utique atque illibatus proficiscebar ad . \diligebam, aversalusest me. Hoc fortevult inlelligi,
gloriam meriiorummeorum. Hancigiiurignominiam se in eorum oblivionem venisse , et ab eorum affe-
passionis hnjus circumsepsit atque interclusit, ut ad ctibus et cordibus recessisse.
illam gloriam pervenire iion possim. Pelli mece, consumplh carnibus , adhwsil os meum.
Et in calle tneo tenebras posui. Id est, in tramite: Ad tantam aridilatem caro ejus devenerat, ut nihil
lioc est, casligatse vise mese, qua velut per arctum et in eo humoris remanserit, et ob hocagglulinata quo-
angustum certa spe ad jusium retributorem perge- dammodo fuerit pellis ejus ossibus suis : hanc infir-
iam , tenebras in eo miserise hujus, el calamitatis mitalem marasmon dicunt medici.
nveni. El derelicla sunt tantummodotabia circa dentes tneot.
Spoliavit me gloria mea, et abslutit coronam de ca- Ad hoc enim diabolus, consumptis carnibus sancti
tiie meo. Gloria me regni privavit: fidei quoque fi- Job, labia ejusintegra dereliquit, ut baberet posilus
iuciam abstulit: quam de ipso apice mentis mese, in lormentis , quibus posset facile blasphemare :
jui est naturse rationalis caput, velut honoris coro- quasi cordis blasphemia non sit: pro qua ipse Job
lam detraxit. sicut pro caeteris peccatis holocausta Dco pro filiis
667 APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUM S. HIERONYMI. 068
suis d:e seplimo offerebat. Sed ideodiabolus lingiian) _,A Et scilole esse judieium. Quo judicio jusli judicis
reservavit, ut intelligere possei, si Job, ob cordis Dei potero de sjibsannatorilnis judicari.
simplicitatem, blaspbemlam proferrel in labiis. i- CAPUT XX.
Miseremini mei, miseremini mei, saltem vos atnici
niei: quiu manus Domini tetigit j»e. Manum ergo Do- Respoiidensautem Sophar Naamalhiles, dixit: ld-
mini appellavil ijisani plagam quain paiiebatur, quse circo cogitationes memvarimsuccedunl sibi, el mensin
facta est D.ominipoteftale. Tetigitt pro afilixit, in- diversarapiiur.iUeo, inquit, sestuo, el cogilalione
telligendum est. coniurbor: quia dicis le haec mala sine causa a Deo
- Quare pcrsequimini me sicui Dens, el carnibus meis iudice susiiner^, cum de Deo nihil sinislrum debeat
saiuramini? Fecii Deus circa ine in judicio, cui soli suSpicari. |
licet omnia in opere suo : vos quafe proesumilissicnl Doctrittam qua im arguis audiam, el spiritus intelli-
Deus, uialfligaiis innoxinni: quod ipsi lartium pro genliw mem resppndebii ptihi. Audiam quidem le in-
dispensatione sua competii, atit quasi di*;pehsaiione crepanlem ac redarguentem me : quia forie in do-
vestra indigeal Dens ? loribus posijum objurgare non debcam : mibi de
: Quhtnihi tribuat, ut scribaniur sermonesmei? Quh Deo , quod esf justissimum respontlere convenit:
tnihi del, ut exarenlurin libro siylo ferreo, el plumbi |j quia non posses ab eo ila puniri, nisi esscs malorum
lamina, vel celle scutpantur in silice ? Quoniam a conscius, et liiitltorum criminum reus.
nullo homine potuii jnvenire solatium , converiit se Hoc scio aprincipio, ex quo posilus esl liomo sttpcr
ad Deum , et resurreclionem fuluram propbelat in ' leiTiim: quod laus impiorum brevissil,et gaudium
spirilu, ubi pro lii* liialis proeroium sil rcceplurus, Itypocriim ad instar puncli. Jam nunc ccepit iti san-
eihoecduris insculpia lapidibus optat inscribi, ut ctuni Job riialedictis invehi: qtiem elimpium apcrte
sermones prophetise in setates srecitlorum prolixio^ asserit, et hypocrilam, eo quod simulaverit seju-
res pcrmaneant. stum, et nunc inDeuiii rebellis exsiiierit.
Scio enim quod tedemptormeus vivit, cl in novhsimo Si ascendcril iisque aclcmlumsitperbia ejus, el caput
die de terra surrecturns sutn. Et rursuni circumdabor cjus nubes tetigerii. Manifesla et certa liyperbole,
pellemea, ct in carne mea videbo Deum. Hoc igilur lininineiii elatuni nimis, et tumidum dicit.
clypeo Ecclesia , qnoe Iocarnalionem Unigenili Dei Qttasi slerquiliniumin fine perdetur, el qtti cum vi-
veramconfiielur, et resurrectionem mortuorum ve- deranl, tjicent u\bi est ? Cui sterquilinio assimilatus
rissime credit futuram, se munit, et protegitj et es per omnia, et! ipse tenuncconsjiicis pntrefactuni.
inimicos suosconvjncil, alquedebellat. Ubi suiililli Et qui quoiidam videraht le regnantem in gloria,
qui dicuni, nos in resurreclione alia corpora ha-, Q: ouiic inquiunt insnllanti voce : Ubi est ille sapien-
bituros ? audiant istum virnm ; ore Dei laudalum, tissimus liomiiium, el potentissimus regum ?
diceniem: Velut somniumavolansnoninveiiielur: transiel sicnt
Quem visurus sum ego ipse. Ego ipse Job , qui vhio nocturna^ Manifestiimestsiculait: Defeeil veltil
in stcrcore jaceo, et loius vulnerum sanie com- somnium surgeiiiis.
pulresco : ego, inquam Job , jam corrupluSj atque Oculttsqui etttrividerat, non videbil: necjuetiltra in-
yulneribus dissolulus, in hac carne morlaji, incor- luebilureum locits suus. Id est, honorimpii non po-
rupta resurrectione fuiura glorificatusvideboDeum: leril reparari.
et tit expriineret ipsius sui corporis instaurationem, Filii ejus atletenlur egestate. Sive ergo carnales
idcirco ail:. filii ej'us, sive opera quoe aliquando filiorum nomi-
. Et oculi mei conspecturi sunt, el nonalius. Repesiia ne appellantur , sive illi qui eum tamqnam pairem
eslhmcspes mea insinumeo.Consnmmalasunloninia fuerint imitali, per Dei senicntiam ad nihil redigen-
in sinumeo. lur, quod jam inlfiliis luis, carnalibus operibus quo-
Quare ergo tmnc dicilis: persequamtir eum? Ulquid que luis ex parte vides esse completum.
nunc agitis, ila ut tamquam vanum , nibilque cre- El inaiius illius reddenl ei dolorcm sunnt. Hoc enim
dentem velut Deum non limeam ;.siyp quia religiono Djoperalus est unjie maluni vindictoe, opcrauie Dei
divina siro alieuus, persequi veliiis, aculeatis mc justitia, recipere mererelur.
vestris perfodiendo sermonibus. Ossa ejtis implebunlur viiiis adolescentimejus. I'oc
Et rudicein veibi iuveniamus contra eum, Videlis ail, quod a juveiilule sua, ex qua graviora pcceala
ergo, quia mecum non ut veri amici fideliter agilis: commillere coeperit : in eisilem peceatis suis usque
sed ut dolosi de meis sermonibus. mihi laqueoscon- in seneclam permanserit: pro quibus nuhiquam vo-
cinnatis: qiiaiidoqiiidem de ipsis verbismeisoccasio- lueril pcenitere. Et idcirco sequitur.
nem, velul quamdam radicem reprehensionis inve- El cutiieo iti prilvere dormieiti. ld e.-t, post morleni
njre cupilis........ viliorum quse est iu anima : sive usque ad mortem ,
Fugite ergo a facie gladii: quonium ulior iniquita^ quoe lit per resoHiiionem corporis bujus. Ossa ergo
tum gladius est. Hoc ditit: si recesserills ab impres- hoc loco ipsam sciieciutein non est absurdum imel-
sione mea, gladium justoc «enteiilise Dei poleritis lexisse: quibus veternositas annovum, et durities se-
evadere? Gladius est enim linguaregis, et non car- nii jam procmalura significeliir. Sive ossa ejus iin-
naljs, ut Salomon dicil. plebuntur vitiis adolescentioe, etc. Siqmeigiiur vii--
 CG". COMMENTARHIN LlflRUM JOB. CAP. XX. 670
ttites sunlanimi in impio horaine nalurales, ab ado- A esi, quia gehenna qiucdam perpelua incorruplio, et
lescentia ejusvitiis ejus inolescunl, et resolvuntur, oeterna perseverantia tormentorum est.
aul defluiinl, ut nihilineis solidum,ei forte nianeal: Juxta multilttdinem adinveniionum suarum, sic et
quia jam eisdcm viliis taraquam carnibus fluidis vi- suslinebit : quoniam confringens nudavit pauperh do-
delicet rebus operiuntur, et oblcguntur : ubi rnagis mum : rapuit, et non cedificaviieam. Juxta illud qiiod
deberent virtuies, velut ossa solida, et firmissima, projilieta dicit ad Deum : quoniam lu rcddes uni-
lamquam carnes fluidas et solulas vilia reslringere, cuique secundum opera sua.
conlinere, et regere, el ideoin earnis ejus pulvere ,Nec est saiiatus venter ejus. Veutrem hic appella-
dormiant : quia repugnanlibus viiiis atque vincenti- lum puto quodtlam receptaculum animaa, ubi cogi-
bus , rigorem bonae suse nalura: amiltent. laliones ejns quasi escse ciborum reeonditoe Coftli-
Cum enim dulce fuerit in ore ejus malum : abscon- nenlur, quem inexplicabilem dieit.
^clelillud sub lingua sua. Dulcia mala sunt impie, Et cuth habuerit quw concupieral, possidere tton
blasphemia et coetera oris peccala. Abscondet sub poterit. Qttemadmodum, et tu ipse, qui justoDeijli-
Jingua sua, dicens : ubi est ei laboret dolor, et de- • dicio omne patriirioiiium perdidisli.
f -ndet atque celabit, ut ait Scriplura : Qui conlegil Non remantit de cibo ejus, et proplerea nihil perma-
iiiiqtiitatem suam, non prosperabitur. B nebit de bonis ejus. Inhumaiiitalis ei notam inurit, eo
, Parcet illi, etnon deteitnquel illud. Ll est, palpat, quod de abundantia mensoe suse ntilli peregrino, vel
lovel, et nutrit malum suum, et delectans se iu illo, hospili refeclionem proebuerit : sed fallilur Sophar :
niimquam poenitel, ut ab eo disceilat. quia sanclus Job dicit : Si comedi buccellam meam
Elcelabilin gutluresuo, lllud dicere mihi videtur, solus. Non remanebit de cibis ejus, quia non fiore-
quod semper sit ad blasphemandum paraius, et non bunl bona sua.
prius saltem per aliquam moram cogilat quid didu- Cum satialus fuerit, arclabitur, mstuobit, et omnis
rus est: quia jam paratam habelblasphemiam, quam dolor irruel supcr eum. Cum tliviiiis scilicet, el rerum
cum maledictione cordis effundat. omiiium abundanlia refertus fuerit, subitus ei inie-
Panis ejus in utero illius vertelur in fel aspiclum in- ritus veniel : coarclatus miseria irruenleatque con-
trinsecus. Panis scilicet tota viia hujusmodi hominis, clusus, calamitatum cladibus oesluabit.
est tleleclalio peccaiorum, dulcedo illecebrarum, el Vtincimimpleatur venter ejus, ut emittat in eutn
suavilas, qnse amara illi, et monifera postmodum iram furoris sui. Qtiamdam copacitatem , vel sinum
erii. Quod aulem dixit in ventre ejus, hoc ait, quod spaiiosum venirem animse superius intelleximus.
etiam in corde suo pro iniquitatilius suis, amaros Iloc ergo dicit, quia janr cogitalionibus iniquissimis
dolores, acerbos et nimios conscientia torquenlc C plenus esl, usque ad sunimum oris sui blaspbemia
pntiatur. cumuletur : sive iram furoris ipsius diaboli animum
Oiviiias quas dcvoravit evomet, et de venlre illius nnn absurde seniimus, per quem probantur sancli.
exlrahet eas Deus. Caput ctspidum surgel, el occidel Et pluat super illum bellum suutn. Bellum proe
eiirn tingua vipcrm. Quod itiique ei violenter rapuit, mullttudine sua, pissunt intelligi adversarise po-
et invasit, merito ei Deus pcenas illaiis criminibus Jeslales. Isloe igitur belium Den infertinl, quandi)
cjus rcddidil : el ita exlorquebilur ab iniquo quod sanctos ejus opjKigiiant. Quod autem ait : Pluat
injuste abstulerat. Angelus vero i!le qui cenlum oc- super euiti abiinde, in eum calamilatis miseriani
toginta quinque m)lliaoccidit, videtur bontis angelus precatur effundi : sive hoinO impius qui bellum blas-
fuisse : quia angeli messores sunt : zizania ignibus phemise infert Deo, recipiet opus suum.
eeternisexurenda. Fugiet arma fetrea, el irrucl in arcum mreum. Tam-
Non videat rivutgs fluminis, torrcntis tnellh, el quam si diceret: Quando putaverii se leviores cala-
butyri. Amcenitalem sive delicias paradisi , affluen- mitates posse fugere, in alrociores incurret. Sive
liam quoque ej'us his nominibns significari noveri- aliter : Si socios el ministros diaboli fugiat, iftcurret
mus : et reges bi qui non adversarii erant veritati, in ipsum principem tenebrarum, et cum sinl illi re-
quod ipsi sinl illi impelus fluminis, qui Iselificantci- belles in malliia, forles, el duricordes tamqnam
vitatem,non absurde intelligitur, tnananle scilicet arma ferrea, in pejorcmtamenauctorem totius mali,
de foule, sive de flumine Scripturaruai : sive eosdem velut in arcunt oeneum impinget: quem puto ideo
apostolos hos impetus reele sentiinus, exeuntes de hoc loco arcum nominatum : quia vcl niaxime in in-
fonte Evangelii ad irrigandas terras steriles populo- sidiis, et dolo homines inopinanles inierimere non
rum : quos etiam torrentes propter velociter effusam desinil. Arcu enim iuopinaniibus plerumque tela ja-
super omnem doclrinameorum,inteUigeredebemiis: ciuntur. El non Iibcrabilur de manu gladii. Hoc di-
non evadet diabolus morlem perpetuam.
quse doclrina divina , melli propter eloqitiorum Dei cit : quia
Gladius deductus, el egrediens de vagina suti, ct
dnlcedinem, et butyro propler simplicero, el inno-
in amarilitdine sua. Quia diximus arcitnl,
centem eumdem cibum doctrinse verissime compa- fulgurtms
trauslaio nomine, diabolum posse inlelligi: qui dum
raiur: qui eliam in psalmo liancdulcedinem impium inobedientia
transgreditur icrminos, et in superbia
non dicit habjlurum, elalus melas sancise hutnililatis transcendit :.qnasi
• Luel quw
fecit gmnia : nec tatnen consumetur. Illtid devaginabeatseliabitaiionisjiip-o judicio Dei eductus
671 APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUMS. HIERONYMI. 672
atque expiilsus est. Sive eductum devagina,paratum J\. mones tneos, el agite pmnilentiam. Sustinete me, ut et
semper ad interimendum fugientem se, significatum ego loquctr,et 'post mea, si videbitur, verba ridele. Post
esse noverimus. Vulnerabit eum sagilta senea. JEs lanla convicia non est commotus, ut acerbe respon-
diulinum est: huic meiallo diabolus comparalur, eo derel: quin poiius deprecanseos alloquilur, et ait,
tojuodad interimendum humquam deficiat, nec sene-. ut aiidieniianl proebeaut sermonibus ejus, quibus
ctute aliqua consuroalur, qui etiaro fulgural, hoc est percepiis el cognitis, noverint se super lanta oris
transfigurat se in angelum lucis. stii amaritudine poenilere debere.
Vadent, et venient super eum hgrribiles. Id est, Numquid cbntra hominem disputalio mea est : ttt
socii ej'us. merito twn debeam conlrhiari ? Primum' mihi illud
Omnes tenebrmabscondilwsunl in octtlis ejus. Te- est oneri, et vaide moleslum, atque horrilrile : quia
nehroe in hoc loco intelligcndse sunt peccata, sive ea non cum homine, sed cum Deo mibi causa loquendi
qusecommissa ab impio sunt, sive commitlenda sunt est : eui castiiicatam juslitiam exhibebam,ul merce-
in corde ej'us, et affeclu, el cogitalionibus latenl: dem huj'us operis repensaret : Ecce nunc lamqnam
quie ideo in secrctis menlis ejus abscondiia dicunlur reus criminum omnibus affligor miseriis. Hic dicit
esse, quia illisfavet, eisque plurimum deleclatur. se tristari, quia scit Deum nihil injusie operari.
Devgrabii eum ignh qui nan succenditur. Iiunc B Attendite me, et obstnpescile,el superponite digitum
ignem non absurdeinleliigimus esse gehennam, qui oriveslro. Quod sit istud secretum, ut Deus bonus,
non maieriisquibtisdam, et pabuiis vivil, utardeat, et juslus erga riie laliter operelur : proeserlini cum
sed per seipsum ut crealus est vigens, cuncta quoeei ejus testimonium de mebonum habeam.
injecta fuerint concremat. Ergo iste ignis devorabit El ego quando recgrdatus fuero, periimesco : et
impium qui tamquam rationabilis ita eum glutiel concuiit carnem meam tremor. Cum enim plagam
atque absorbebil, ut in eo setemis cruciatibus tor- hanc cogilo, cjuam juslevivens suslineo : Deique
quealur. judicium, qui neminem insontem affligit, recordor,
Affligetur relictus in tabernaculg sug. 01) impiela- niraium perlimesco lioc ipsum optime scio, nullus
lem videlicel suam iniquus derelinquetur a Deo, ut patitur malumaliquod, nisi ipse permiserit. Nemini
in tabernaculo corporis sui poenis perpetuis cru- infert malum, jiisi inferre ei ipse justissimuiii judi-
cietur. carii. Sed hsec Job contigeruni, ut appareret foris
Revelabunl cmli iniquitalem ejus, et lerra cansurgel liominibus quod intrinsecus erat anle Deum.
adversum eum. In lestimonium utique erunt angeli, Quare ergo itripii vivunt, sublevati sunt, confortali-
et sancti homines, ut noverint quod pcenas jusiis- que divitiis? Semen eorum permanet coram.eis : pro-
sime patialur. G pinquorum ttirbq et nepolum in conspeclu eorum. Do-
Aperlum eril gertnen dgmus illius. In judicio Dei, mus eorum securw sunt, et pacalai : et non esl xirga
quando iinpius condemnandus est, non solum omnes Dei super iilos. Bos eorum concepit, et non aboriivil:
cogitaiiones cordis ej'us : verum etiam principia in- vacca peperil, et non est privala fctu suo. Egrediunittr
terfectarum cogitationum, Deo pandendasunt,alque quasi grcges parvuli eorum, et infantes eorum exsul-
clarius luce manifestantla. lant lusibus. Tenenl lympanum el cilharam, el gau-
Detraheturindie furorh Dei. In die judicii milletur dent ad sonilum organi. Ducunt in bonis dies suos :
in tenebras exleriores. Potuit et dies impia fuisse et in piinclo ad infcrna descendunt. Qui dixerant Deo:
Job, quando plaga percussus est, etconclusit elocu- recede a hobis, el scienlinm Diarttuiluarum nolumus.
tionem suam, ut diceret : Quis. est gmnipotens, ul serviamus ei? Et quid twbis
Hwc esl pars hominis impii a J9eo?Hic quasi ex prgdest, si oraverimusillum? El alius ita dixil: Qttare
abrupto ostendit, quod in sanclum Job universa hajc impiorum prosperaiur vita? Et alius dixit: Quare non
dixerii. Quod autem sequilur : respich ad iniqua agentes? Respoudeie mihi, obse-
El hmreditas verbgrum ejus a Domino. Id est, ope- cro : Si ego impius, et immemor bonorum operum
rum rclributio : alii iia verlerunt, Et hwreditasvcr- seeundum jnsiiliam, sicut vos aftirmatis, hoecpalior:
borum ejusab episcopo,quiaquemadmodum Dominus D quare impii vivunt, et sublevati sunt, confortalique
a dominationererum omnium scitur : ila episcopus divitiis? Hoc^ergo, inquam, obsecro, respondete :
eo quod supcrintendal in omnem crealuram, veris- Numquid vos, qui Deum conira me jusiuni defendi-
sime dicitur. Non enim Deuspertnrbata mentecora- tis in hoc loco, injuslum notatis : ut in me iniquus
motusque puniturus est peccatores, cum sit incom- ultor sit, et in niei similibus clemens. Hortim igilur
mulabilis, siculail ad Moysen : Ego sum qui sum, de quibus nunc joquitur, finis et interilus erit mors
non solum sempiiernus, verum etiam seternaliter seterna, et perdilio inferorum.
milis. Deinde isla de Deo anlhropopalhos dici inlel- Verumlmnen quia non sunl in manu eorum bona
ligamus, non proprie secundum incoiivertibilem sua : consiliumimpiorum longesit a tnc. Quia pro liac
substanliam ejus, sed translaiis nominibus passibilis gloria sua, et lemporario flore , perpetua ignominia
creaturoe ad creaturam non conditam, nec creatam, coram angelis iiiduenlur.
sed potius omnium condilricem. Quotiens lucerna impiorttm exslingueiur, el super-
CAPUT XXI. veniet eis inundatio, et dolores dividet furoth sui.
Respondensautem Job, dixit: Audite, qttmso. ser- Ernnt sicnl palem anle faciem venli, et sicut favilla
I;75 COMMENTAIUI1N LlBRUM JOB. CAP. XXI. 674
quam iurbo dispergii. Lux vero justi semper: quia in Xrum? A r« Jnterrogate qitemlibelde viatoribus, et hwc ca-
hac noctc sseculi, luccrna fidei nullo vento tenlatio- dem de itlum intelligere cognosceth. Quia ergo de me ita
nis exslinguiiur, et iliic ad gloriam sempitei ui lumi- sentiiis se , quod damnalionis mesenuuc lempus adve-
nis proeparatur. Lumen vero peccatoris intra breve nerit: ne noii ita est, quod defiuisse vos arbilramini:
tempus vileeexstinguilur : quoniam transiturus est quia qr haec Dei castigalio temporalis, non est seierna
sicut umbra. Non erit, et veniet impiis, sicut Job damnatio. di
ait, inundatio : id est, abundantia torroenlorum. Quia in diem perditionis scrvalur tnalus, et ad diem
Quibusque dolores dividit furoris sui. Procul dubio furoris fu ducetur. Qui et ad diem furoris Dei ducendus
Deus dolores dividit, dixit, pro hoc quod poenas es est, ut excipiat seiiientiam mortis seternoe. Sancli
unicuique relribuet ut merelur. ei
enim omnes recle viatores esse dicunlur, quia ut
Deusservabilfilih illius dolorempairis, et cum ted- ej expediii, et alacres prsetereundo sseculum, virili
ideril, tunc sciet. Diabolo serval supplicium gehen- animo ai colcant terram suam, festinanter proficiscen-
aruiri, ut cum eo illi quos sibi exemplo malitioe: tes te ad beatam patriam, mundi hujus iter laboriosum
suoe filios fecit, pariter punianlur : quod Deo red- conficiuut. ci Hi crgo qui ascendunlad populum pere-
enle, pater eorum diabolus tunc sciet, idest, limc: grinum, gi sive succinctum, fidei uliquecingulo, con-
enliet : quaiido cum filiis poenas patielur selernas., B tra ti dissolutionem viliorum lumbos menlis acciu-
Videbunt oculi ejns inlerfectionem suam. Sive ne-- gunt. g
em suam, utalii dixerunt. Duplex enim lormentumi Quis itrguei cotam eos vias ejus, et qumfecit, quis
st, videre poenasquas sustineas. r<
reddel illi? Videlur mibi, quod Job proprie de dia-
El de furore omnipotenih bibel. Ipse est calix au- bolo b dixerit: licet et generaliter de omnibus pecca-
eus Domini in manu Babylonis. li
loribus possit inielligi. Quis hominum eum potest
Quid enim ad eum perlinet de domo sua post se ? aarguere propler viam ejus pollutissimam, per quam
l si numerus tnensium ejus dimidietur. De eodemi lolum ti mundum ingredi fecit : aut reddere ei qtise
iabolo dicil, de quo Salomon aii: Impius cutn ve- creatura c poteril quod merelur, nisi illesolus agnus
lerit in profundum malorum suorutn, et criminum , IDei, qui peccatum non fecit, nec dolus inventus est
desperatione contemnit. Jam enim novit se cum suis,i, in i ore ejus.
qui sunt domus, et regnum ejus, perpetuo esse dam- i- Ipse adsepulcra ducelur. Ad mortem videlicet tor-
nanduni: quia nulla est ejus voluntas agendse pceni- menlorum i ; quam ipse hominibus initilit in Adam, et
tentise. iipse ad inferos ducendus, ul illic perpetuo puniatur.
Numquid Deutn docebil quhpiam scientiatn : qui d Ei in congerie mortuorum vigilabil. Et licet dam-
xcelsos judicat? Qui enim de excelsis alque subli- C)
i-Cnandus ad pcenas ducendus sit: sed lamen morte
mibus poteslatibus angelorum habet jusium judi- i- hominum
1 gaudens, ad intuendum eorumdem mor-
cium : quemadmodum a quoquam doceri poteril, ul nl tuorum1 congeriem, omni alacrilatis inslaniia, in eo-
in his quoe supra diximus, possit ejtts judicium re- 3- rum i interitu vigilabit: vel cerle semper vivel in
prehendi ? morlem.
Isle ntorilurrobuslus,et sanus, divesel felix : viscera
ra Dulcis fuit glaries Cocyti. Cocytum inferorum flu-
ejus plena sunt adipe, el medullis ossa illius irrigan- n- vium esse dicunt. Nos autem in Scripluris divinis
lur. Alius vero moriiur in amaritudine animm sum im eumdem fluvium, torrentem, puteum, caminum,
absque ulits opibus, et lamen sintul in pulvere dor- r- ignem -elernum, Iacum, siagnum, Iegimus cl gehen-
mienl, et vermesoperient eos. Beatorum in hoc mun- n- nam.Glarearum vero nomine ipsa officia tartarorum,
do, et infelicium in hac vria, communem dicit essc sc mini&lrosquoque poenarum infernalium vinctos tor-
condiiionem : Viscera, sive intesiina ejus, ut alii lii meniorum locis existimo significari, et diclum est
dixeruni, plena adipe, et medullis ossa illius irri- ri- quasi per ironiam, eo quod desiderent illum, atque
gantur. Alius vero morilur in amariludine animse ise exoplent habitatores inferorum, ut puniai, et de ej'us
absque ullis opibus : et tamen simul in pulvere dor- )r- interitu saturentur. Vel cerle dulcis fuit morli : quia
mient, et vermes operient eos. In hac igitur conti- ti- D lam innumeros ei populos acquisivit.
nentia sermonis hujus iste sensus est: quod in hoc IOC Et pgst se gmnemhominem trahet. Qui imitatione
mundo jusii, etpeccatores indifferenter vivant: sed ied exemplumejus sequuntur : sive post se omnem ho-
hsec diversitas coraniulanda sil in futuro : sicut in minem trahit, secundum prsevaricationem humani
illo divile faclum est, et in Lazaro paupere. generis in Adam.
Ccrte novi cogitalionesvesiras, el sententias contraira El anle se innumerabiles. Quod deceperit, et eos
me iniquas. Ergo rccte definio, inquit, quod perspi- pi- sccuturus prsemiltit ad poenas.
cilis : quia una sit in hoc sseculo, et peccatori mo- ao- Quomodoigitur consolaminime frustra, cum respon-
riendi conditio, et sanclo. Qui tamen poslea disjun- in- sio vestra tepugnare ostensa sit verilati? In hoc vcrsi-
gendi, ut ad prsemium mutenlur justi : peccatores res culo omnem altercationem dispulationis suse conclu-
vCro ad suppliciumrapianlur. Vos vero in insontem em sit: amicos suos, quod sine causa conlra eum de
iniquam daiis senlenliam. prsedicta ratione decertent, convincit: cum illi dif-
El dicithenim. Insultantesmihi, meque irridentes. tes. fidunt impios, et peccatores in hoc mundo puniri,
Vbi esl domus principh, \et ubi tabernacula impio-no- inter quos et ipsum condemnanl; ille convincit eos,
m APPENDlX AD TOMDM SEPTIMUM S. HIERONYMI. 67fl
iu jJL.Iendendofiosla malis hominlbus ; virlutem spei ea
quod vel maxiilie iii sseculo gJorienUir, qui s.unt
damnalionis judicium deducendi, rum, qua ad te respiciebanl, comminuisti, dum eo
passus es opprimi.
CAPUT XXII.
Propterea circmndalus es laqueis , el conlttrbat l
Respondens autem Eliphaz Themaniles, dixil formido subiia. Hoc dicebal Elipbaz, quod ipse liea
Numquid Deo polest coivparari homo, eliam cum per- {us Joh malse conscietilioc formidine lurbaretur, c
Job ist;
feclm fueril scieniim?\n sjiggillationem igitu.r .eadem formitline sibi subito veniente, osquequaqu
dicimlur : qui sibi omnino arroget haec sc propri: consiernatus iconsilium paiientue perdiderit contr
cordis sui sapientja loqui. adversa.
Quid progleslDeo, si juslus fueris, aut qntd ei con- At pulabas telenebias nonvhurum, elimpeluequa
fers, siimniaculaia fuerit vita tua? Nemo justitj; rum inundaniium non oppressum iri. In tanta securi
sua, et saneiiiate Deum fecil melioreiii, quonian Jale ijiiquitaiibus jiotens agebas, ul bsec mala mcri
omnis boui fons atque origo, nullius bono egei, sc iorum tuorum reciproca tibi venire uon credideris
cundum prophetam qui ajt; Qugmam bonorum meo- Quibus lenebjis miserite uliquc, et caiamitatis, lam
tutn non eges. .quam impeiu iaquaruiu itmndantium repenJe depres
Numquid tjmens arguel ie, el veniel.iecuni in judi- B sus es, ul obscuraio corde non videas, quod reclui
cium ? Numquid causa limoris Dei hsec esl, ut liniea essepaiienlin jjerdocet. Muitis modis in Seripturis di
te Deus ? forie ipse potens aliquaudo efficiarjs, e yjjiis, tenebrai apnellaniur, peecata, ignoranlia, siv
coaequalis faclus jpseresislasei? Quoe risorie ppiius tribulatio, vel etiam obscuriias divinomm volumi
et subsannantis sensu dieunlur. aum, nomiiie Jenebrarum pouitur.
El.non propier maliliam lumn piurhnam, el infini An cogilas quod Deus excelsior ccelosii, el supe
tas iniquilales tuas? Nonlioc tiinejis arguit le.inqiiit, slellatiiin verUccm su-blimelur?Et dicis : Quid enh
gravis plagse hujus correptionibus;: sedpropler oni' novii Deus? Et quasi per ealiginem judicat, Primuii
iiia mala tua, quibus suidium cpmmodabas. Quis ergo EJiphazsancium Jobcriiuiiiaiur, quod in Deur
ergO princjpale inalum, id esi, malitja Job pluriman: asserat ignoraniiam cadere, et inulta sini in creatu
habcai, unde coeleramala quasi inbotro depeiideant:; rifi suisquae ricsciat. Deinde quod judickm ejus a
subjungit, et narral ea quasj per species singtilas, firniel iaceririm esse et dubium. Et idcitco pc
ila dicens. caliginem, id.est, quasi verisimile quidjudicai.
Abstidisti enim pignus fralrum luorum sine causq. Nubes ialibidum cjus : nec noslra considerat, et cir
Hoc dicit, quod yjojenter, et hostili morealiena ra- c.acardines cmli pira;ubulat. idcireo auiein lisec om
pueril, vel pignora injuste extorserit : siye per spe- € jiia quasi ex isensibus baati Job esse confiiigil: u
ciemjustitioe per calumniam exspoliaveril: etproe- euni non solum blaspbemum, verum eiiani quo
gravaturcrimen, qtiaudd djcijur, quodne.c sanguini ignorantem djcat Deuro, Jocisque eum asserat con
suo pepercerit. litieri ;quod juijque grande sacriJegium estsentir-
Et nudos spoliasti vestibus. Quid vestitis feceris, de Deo.
hic apparel: apud quem nec nudus a rapipis luis Nmmquidsemitamswculorum cusiodhe cupis, quan
immunis Invenlus esl. calcaveritnl viri iniqui? Custodire eupis, pro obser
Aquatn lasso tton dedhti, Maiufestum esl. vare dixjt : bpcest, «iumquid actus, ct viiani per
Et esurienti snbiraxisii panein- Grave esl no.n de- dilatn ctuiseqtii concupiscis eorum, qui in -iiluvio, c
disse, gravius subtraxisse. Grande ergo peccaium, Sodomis, et eremo peiieruiii, vel eornm qui nm
liospiialilatem in necessitaie po.sitis non proebere. crcduni Dcum Jiuroana curare.
Aperte.autem Elij)haz nieiiiiliim scimus, ciim iiile- Qui sublqiisuni ante iempus sintm. Ut Dalhau e
rjus legamus quanla bona Job fueritoperatus. Abiron ;: vel ijliquisubiiajmorieperieruni.
In forlitjidine brachii lui ppssidebas terram, .et pp- Et fluvius siibveiiil fundamenlmn eoritm. Imnia
tcntissimus obiinebasfiain. Arguit jiihilominus enm nenie -inse ii;a Dei, ianiquam fluvii impelus, siabj
tainquam superbum,, et tyrannum, qui non juslitia B.Jitas prjesentis vita* e.oruin «;ubversa.est: sive quas
et xquitate regni siii populos regerct: .sed trucujen- fluvijis sjiperri'«iiien4epressura, fundainenlumc-ir
tis moribus lamquam virtute brjjchii3 duro eos ser- porii.m eorura ideniiiJiium esl, ut viloe eorjim parie
vitulis onere.suljjugaret, e.l nulljispropter iriiperiujn tescoriuerent.
suum durissimum, nisi conditioni ,siisc subditus yi- Qui dicebahf Deo : recede a nobh. Propler aposla
yeret. siam ergo dairinaii sunt. At non lalis est Job, qui di
Viduas dimhhtivacuus, Qui eas desli.iulas, et Jri- cit, eliamsi occiilat me, in ipsum sperabo.
bulalionibus affectas algue li.umil.ia.tas, ad subve- Et qtiasi nihil possil facere omnipotens mstimaban
.nienduhi audire iiol.uisii,: iinamq.uamqiie earu.m ya-
cum iile jmplessel domoseorutn bgnh, No.nli
cuam dimisisli : .qji.ando id quod a ,te p.osjulabai, eum,
non poluit impeir,ar.e. miierji.nl ergojimpij, ne propier peccatum offensan
E.tlacertos pupillorum cpmminuisli. .Si guid virjuin Dei, et bona quse ipse prsestilei'.at, vjndicjam SJipplJ
habuerunt,,unde susieijtari.possen.i, J,ulisii, el eo- ciorum incuivrerent.
rtjm aiijmas yitse despera.iione fregisti, vej non de- <Qm>mm'seitlentiu ptoctd sit a me. Ct sanciun
677 COMMENTARHIN LlBRUM JOB. CAP. XXIII. 678
blasphematorum in numero ponit, queiu iia ut eos- A ltaphoricos Eiiphaz aii saiictum Job dieit: quod si in
detii detcstaiur. s
saxo fortiludinis bonse conscieniioeluse positus fue-
Videbunt jusli, et Imlabunlur. Sive ut. alii di- rris, sensus diyiuoe sapienliaa libi velul torrens au-
i
xerunt, ridebunt: de abjeclione infitlelis populi lo- reusabondabil.
quitur. Eriique Omnipotens contra hostes tuos. Cuni fece-
Et innocenssubsanitabit eos. Quomodo hoc et de iris, joquit, volunlatem ejus, habebis eum dcfenso-
sanctis ejus non potest dici ? quando vident pecca- rera i tui.
lores justo Dei judiciocondcmnari : videbunl et lse- Et argenlum coacervabkur libi. Dixirous iiurum
labunttir. Placet enim illis Dei jtistitia, sicutelipsi j sensu accipi, et argeniuui pi*oeloquio juslifica-
pro
Deo. Sed Eliplmz cum hic foriassis recte dixerit, i
lionis. Ergo et mandaia Dei atque judicia, ipsa sunt
male opinatus est, ut beatum Job impiis, et pecca- diviua i eloqisia. Cum ergo coiiversus, in bis fueris
toribus comparet. i
mcditatione assidua commoratus, iutelligeutias di-
Nonne succisa est ereclio eorum? Superbia uti- versorum sensuum disserendo, multiplex el copiose
que illorum et contumacia , supradietis |)oenarum ;abundans eloquium coacervabilur iibi.
exemplis succisa est, et pcrpetuae perditioni tra- Tunc super Omnipotentetn dcliciis afflues. Deiiciis
dila. B ;ulique spiriiualibus supraaictis jepleberis, cutupe-
El teliquias eorum devoravil ignh ? Reliquias ctiam litioiies
I cordis luigratia sancii Spiritus videris, ei in
dixit, exlrema qineqiie peccaminum in die judiciii gaudio i menti.s tuse senseris adimpleri.
punienda : quia in hoc sseculo, niiila pcena gravissi- El elevabisad Detun facicm tuam. Liberam fronicni
mos peeeatores ita ut digni suni damnai. Sivercli- ad deprecanduni Deum aUolles : sive jani non rcani,
quias po.-teriiatem malorum homimim inielligeres jieque incurvaiain deorsum mala coiiseicniia, eriges
possumus : qu;c imitando eos tamquam patres eo- adDeum animam tuam.
rum reliquioe appellentur. Sive in bonam paricm Ilogabis eum, et exaudicl le, el vola lua rtddes.
ponuntur : seciiudum illud : Quoniam cogilatio ho- Peccaioiem te non ftolest exaudirc, nisi eum jirius
minis confilcbiiur tibi; el reliquim cogitalionis diemi pro peccaiiti tuis dcprecatus fuerjs.
festum agenl libi, ut cogilatio hominis ad confcssio- Decernesrem, et veniet HbL Rem dmntaxat jusiam,
nem periineal peccalorum : reliquioc vero sunl ip-- saticiam, aiqtie huuestam quam a Deo petieris, ob-
sius confessionis oeterna remuneratio : qua induliiss iinebis.
sibi peccatis, velut in dic feslo spirituali lsetiliai Et in vih splendebit lumen. Yise iuoe actus (ui bo-
perfrualur. Possunl rcliqnine et novissima intelligi : ni erunt, ct iuuien libi eril Dei notilia, Deique visi-
juxla illud, Reliquim hnpiorum peribunt. €C tatio, atque protectio, quo actus viaruin tuaruin
Acquiesceigiiurei, etltabelo pucem,etperhmc habe- correcii illuminenlur : ne forte per errorem wsci-
bis fructus oplimos. Horiatur sanctum Job, utse jamii iioe in momes tenebrosos offendas.
cogitet emendare, et dat consilium uon quoerenti,, Qui ettiin humiiiaius fucrit, eriiin gloria, ei qtttin-
ut per patieutiam convertatur ad Deum. Eliiapost t eliuaveril oculos suos, ipse satvabitur. El Dominus in
bellum instanlis sibi horribilis plagoe, posset baJ)e- Evangelio: Qui sehumUial,exallabiiur.
re incolumilatis pacem. Salvabitur inngceits , salvabilur auteni munditia
Suscipe ex ore illius legem, et pone sermones ejuss manuum suctrum. Id esi, graiia bonorum operum,
incorde tuo. Sive dicium : id esl, audi quoeproecepit, ., vel nitore. Aniiqui ila dixerunl : Enie hitmcentem,
et conserva. el salvaberh munditia manmitn luarum : ubi reiri-
Si reversttsfueris ad Omnipotentem,mdificaberis.Si >i butionem videtur sonare, quod aii, erue innocen-
te factorum tuorum pceniteat, eedificaberis : id esl,•, leni : ul salvari possis innocenlia wanuum tua-
quoiidie vallatus divina custodia munieris. Dissimu- l_ rum.
lamibus agere pceuitenliam, boc exemplum egre-' , CAPUT XXIII.
gium proponendum est: necessaria enim bsec cohor-
tatio est, qua possunt peccatores gloriam perditainn D Respondens auiein Job, ail : Nuttc quoqtte in ama-
reparare. riiudine esl serma meus, cl manus plagce mew aggra-
El longe facies miquiialein a labcrnaculo luo. Si 5i vata est super gcmilum memn. Reliclis infidelibus
le emendarj volueris aique corrigere, tibi ascri- i- amicis, qui me calatniwtis liujus niiserjam jiusie
bet Deus, quod louge facias a le iniquitatem tuam :; pali definiiini, ct addunl amariludini nieoe, iolum
cum eam a te potius ipseelonget. Sive ipscdiabolusis me ad Deum converlam , et dicam ei pro con-
iniquiUs dieitur : lioc esl, qui lc iu potestatem ac- > scieniise meoefiducia quse sequunlur:
cipit, elongabitur. Quis ntihi tribual ul cognoscam, el iiiveniatnillum,
Dabil pro lerrasilicem,et prosilice iorrentesaureos.
s. et veniam usque ad soliurn ejus? Inlelleciuise*cogiio-
Hoc dicil :quod si propitiatio eum Dei in praeceplis is scere Deuni dixil : invenjre quoque eum operilius
ejus firmissimis stabilierit, non terrenis rebus, el bonis, el veuire usque ad soMum ejus, et futuri
caruis voluplatibus operam dabit : scd magis ad for- r- scicntia, el cogilaiione judicii proficiendo accedere
titudinem virtutum proficiet, per quam jio^sit ad af- f- usque ad ipsam contemplalioneji) diviua*ppjestaiis :
flueiiiesccelestium divitias pervenire : hoc cilim me-
e- quatn ulique mundi corde videijunt. Quod cor, niui-
679 APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUM S. HIERONYMI. 680
: - : ]
iis caslificalionibus morum, sanctus liic Job purifi- A:
A serias, lenebras appcllavit, quas velut ruinas subito
calum se dicit habuisse. imminenles, «ibi dicere voiuit, eis lamen insislenti-
Ponom corain eojudicium. Judicium, inquil, justi- bus sibi, ait, jdesperatioue non perii: nec faciem
tise Uise ponam in ctmspectu Dei mei, secundum meniis mese infidelilas excsecavit, vel negatio
illud : Ab ipsojudmi ejus wquitdtem requiram. Ta- : Dei. i
men priusquam sit ejus in me finitiva sentenlia, CAPUT XXIV.
i ....
multas ei proferam increpationes , quia cum ejus
noverim singularein juslitiani, quare justus patior Ab Omnipoieiite non sunl abscgndita lempora; qtd
tormenia, quse iniquis impiisque potius debentur. j autem ngverunl eum, igngranl dies illius. Illi vero qui
Hoc ergo quod sequilur, ail: sentiunt, el iiitelliguiit Deum, dies oetemitatis ejus
Et os meum replebo increpalionibus : ut sciam ver- ignbranl. In qua seiernitate nec tempora, nec dies,
ba qum mihi respondeat, el inlelligam quid loquatur qui in temporibus sunt, inveniunlur, ubi unus seter-
mihi. ld est, justi doloris quereUs. nus est dies. Sive aliler : Omnia novit quse nunc lo-
Nolo mulla fortitudine contendat mecum: nectna- quor, vel p.ilior.
gnitudinh sum mole me premat. ProponaPwquitatems j Alii iermings transluieruiit, diripuerunl greges, el
contta me, el perveniet ad victoriam judicium meum. B paverunt eos. Id est, transtulerunt greges, et come-
In mole majestatis ejus, horripilationem inielliga- derunt. Manifestum est secundum litteram. Videa-
mus, nori aliquid corporeum : quia Deus spirilus> mus nunc secundum myslicum intelleclum quid si-
est. Certus sum, inquit, quia istas afllictionum mi- gnificet. Terminos transferenies : id esl, statuta
serias, ipso utique judicanle, patebit me nUllo pec-- | Ecclesioe convellentes, haerelicos esse significavil,
catorum merilo sustinere; hinc ait: Perveniet adl qui noviiate dpctrinse perversse, evangelicse legis,
vicloriam judicium meum. ct apostolorunvterminos proefiiiiJos exceduut, el ita
Si ad orientem iero, non apparet: si ad occidenlem,, deceptoria persuasione diripiunt greges dominicos :
non intelligam eum : si ad sinhtram, quid agam ? Noni id est, populosjcredentes in Chrislum.
apptehendam eum. Si me vettam ad dexleram : noni Asinum pupiUgrum abegerunt, et abslulerunt pro
videbo illum. Ipse vero scit viam meam, el probabil me . pignore bovem viduw. Snbverterunt pauperum viam,
quasi aurum quod per ignem trahsit. Duni partesmun- et bppresserunt pariter mansuetgs terrw. Pupilli
di euumerai, dicit eum habiiare ubique tolum ;sibii quidem sunt leneri, vel infantes in fide, vel qui
tameu oninino esse invisibilem confitelur, eo quod1 Deum Patrem ;non liabent, ut ab eo contra ad-
non subjaceat ejus divinitas oblulibus crealurae. versarios defendanlur. Qnorum animum, velut jti-
Deum vero omnein viam conversalionis ejus ail, quiai"" C mentum forle fic necessarium, ad Deum in se per
optime noverat. fidem portandum, baeretici prsedonum more ab eis
Vestigia ejus secutus est pes meus : viatri ejus cus-• I abigunt, dum ejos fallaciis suis, virtute animi spo-
todivi, et twn declinavi ex ea. A mandaiis labiorumt liant sive gentilem sensum, immundi ulique ani-
ejusnon recessi, et in sinu meo non abscondi verba o-- malis hpmine d|ictum, ab eis quidem auferunt, dum
rtn ejus. Hoc est, quod custodiri voluit, custo- subprselexlu verse religionis, eos in perfidiam du-
divi. cunl. Yiduoe eliam iilae sunl animoe, quae virum,
Ipse enim solus est, etnemoaveiierepoteslcogitalio- - Deum suum, el Dominum amiserunt: a quibus hoc-
nem ejus, et anima ejus quodcumque voluil hbc fecit. rctici pro pignore perfidise, utique confessionis, pcr
Hoc est, quia inscrutabilia suni judicia ejus, et in- quam falsis eprum adinventionibus initiantur, et
vesiigabiles vise ejus. debitores eorum cfficiuntur, sanctarum virluluni
Cumque expteverit in tne volunlatem suam, et alict a roundiiiam, et iililia aninii opera auferre conantur.
multa similia prwsto sunt ei. Cum jam me quibus vo-- Pauperes quoqiie in hoc loco illi inielligendi sutit,
luil tormentis affecerit, et alia adhiic quania volue-- ; qui testimoftio fidei destituti sunt. Aliisunt diviies iu
rit mihi infligere poierit, quem insensibilia sicul sen- fide: horum reljgionis viam, qua ad Deum redire po-
sibilia contremiscunl. i' terant, suis erroribus haerelici subvcrterunt. Man-
-*f
Etidcirco afacie ejus turbatus sttm. Menle seilicet:t suelos aiitem hie illos esse senliamus, qui constan-
sentiens, et ex parte intelligens. tiam inimicis suis non habent resistendi, et propter
Et considerans eum thhore sotltcilor. Jd est, horri-i- ignaviam aninii sui facile seducuniur. Hi ergo mul-
pilatione majestatem illius pertimesco. lis errorum dogmatibus, et diversis errorum super-
DeusmoUivit cbr mCum, etbmriipotens coniurbavit it stitionibus opprimuniur. In bonam vero partemvi-
me. Cor resoliilum a pavore niroio, et timore, bocc duoc sunii qui se morlificant cum viiiis : pauperes,
loco dicium noverimus, non quod a duriliaincredu-i- apostoli sunl. De islo numero hseretici auferre co-
litalisad fidem suscipiendammollilum sit, cumma-i- iianlttr : dum pauperes sanctorum aliquos persua-
gis ipse Job per fidem fortis in Deum lnanseril. Un- i- ! dent,velriiansuetoscircuniveiiiuni, quieis resis'ere
desequitur : Omnipotensconlurbavit me ; hoc quodd non possunl, sed et.patienter pro simplicitate au-
supra. diunt : 1111vero eos nitunlurexstinguere.
Non enim perii prgpter imminentes tenebras, tiec fa-!- Alii quasi gnagri in desertgjegrediunlur ad ',.gpus
eiemmeam gperuilcaligo. Ipsas calamitalis susc mi-i- suum, vigilantesque ad prmdatn prwpqrant panem
 681 COMMENTARIlIN LIBRUM JOB. CAP. XXIV. 682
liberis. Violenli sunt, qui publice rapiunt.Proedones A 'cularibussitiunt. Hoc malum est magnum, el iniquis-
et latrunculi sunt, qui de occuliis ad opera sua ssimum, ut sub labore, et fruclu aliorum alii re-
exeunt, utique non Dei. (quiescant, et inebrieutur vino eorum qui, eollectis
Agrum non suum demetunt, et vineam ejus quem vi vindemiis *i suis, sitiunt. Inler acervos eorum meri-
oppresserunt, vindemiant. Ager, sive vinea, uniuscu- diati ( suiit qui, calcatis lorcularibus, siiiunl. Sublatis
jusque hominis quidam modus vitse est, quoeab uno- iigilur spicis, per figuram intra se divini noininis no-
quoque coliiur, quando sordes et quidam frutices tiliam 1 continentibus, quando ex eis hi qui habebant
viliorum mundantur, vel etiam exslirpantur. Quia eas i plena cogilatione, solidum cibum conficerent :
ergo hujus culturoe diligentia minime prodest , seductores : violenti inter bona eorum opera quasi
quando oinne bonum nalurse non ad fidem refer- inter i acervos gloriantes requiescunt, sibique tri-
lur: quia justus ex fide vhir, prscdicli idolorum cul- buuiit. Si quis genlilium virtules seculus fuerit na-
lores opprimenles Ddelium, quamvis honesle vi- turales, de quibus lamquam seminibus, in se ope-
veniium, corda eos velut quadam ratione seduclionis rum acervos constiluat : ipsi lamen seducti, calcata
in errorem mducunt: dum quasi agrum eorum, sive virtutum vindemia, et expressa, sitiunt: quia veri-
vineam, dissipando fruges eorum, violenter abri- tatispoculum apud eos, a quibusin er.rore abstracli
piunt. B sunt, non invenerunt.
Nudos eliam ditnillu.nlhomines, indumenta tollentes. De civilalibus fecerunl viros gemere. Non solum,
Dura eos operibus bonis exspoliant. inquit, illos qui sine munimine habitant spoliant, et
Qttibus non esl operimenlum in frigore. Illos ulique dominatu duroe superstitionis affligunt: verum eliam
exspoliant, qui chariiatis Dei non habent veslimen- et eos qui civilales meniium suarum botiis moribus
tum, et idcirco in infideliiale algent: quiaspirilus ; munilas inbabilant, pugnandoerrorum arieiibussub-
fervenlis lunica indui non merentur. ruunt. Quod et multis philosophis contigisse mani-
Quos imbres monlium rigant. Hos ergo per mise- festum est: qui cum magni et clari circa corporum
riam destitulos domibus suis dicit : quandoquidemi suorum fuerinl continentiam, cum gemitu tamen et
. eosmontiumcavernis, etumbraculisoperiet,etquanta i labore nimio ad veritatis notiliam pervenire non
sit eis in ipsis montibus necessitas commorandi,, potuerunt.
describit. Quos imbres montium rigant, id est, aquisi El anima vulneralorum clamavit, et Deus inullum
de ipsis roontibus copiose fluentibus muudanlur. abire non patitur. Deus vocem implorantium inullam
Quos imbres montiiim rigant. Non imbribus cceli ri- abire non patitur, quin ultionem lribuat de errori-
gantur, sed montium extollentium se adversumi bus : utdum ad veritalem saucii peccatorum vulne-
scientiam Dei, quse de ccelo tst. "**•ribus convertuntur, convicla falsitas puniatur. Punit
Et non habentes velamen, amplexanlur lapides. enim, quando enrum qui seducli fuerant conversio-
Manifesiius alii dixerunt: Qui cum tegmen non ha- nem destituil. Quod autem ait : Anima vulneralo-
beant petra adoperiunlur. El non habentes velamen,, rum : pro consensu ad Deum clamantium inielli-
amplexaniur iapides. Hoc est, sine veslimeiilo vir- gamus. Vaslatorum autem tribulaiio usque ad ge-
tutum peccalis suis, et erroribus delectanlur. mitum civitatem habitantium perveniebat.Vulnerati
Vim fecetunt deprwdantespupillgs. Ubi inlelligitur vero non solum intelligendi sunt: quorum corpora
*
quid habenlibus fecerinl, quandoquidem facullate ab aliis transfodiunlur, verum otiam illi quorum
tenuissimis non fuerunl miserti. Vim fecerunt de-- animse hostium timore nimio, velut gladio feriun-
proedanles pupillos. IIIos eliam qui notiliam ali- tur.
quam secundum naturse bonum habent, quam de- Ipsi fuerunt rebelles lumini, nescierunl vias ejus :
fendere non polerant; fragili animo et puerilii nec reversi sunt per semilas ejus. Doemones, Iisere-
viventes : suasionibus pravis, vim inlerentes prse- lici, philosophi, sive etiam omnes impii inielligendi
dati sunt. sunt, qui conlra doctrinam Dei venire coiiantur,
Et vulgum pauperem spoliaverint. Multiludinemi quia maiidatum vitse lux est, quia in naiura lumen,
quoque populi vilem aclibus, et inscitia pauperera :: lumen est quod per se est : tenebra* vero coecitas
si quid foitassis habebat juslilhe, aut etiam iuno- cordis. Et proiude si csecitas cordis, lenebroe siuit,
ceniise naiuraiis, dum in majus erroris sui malumi recte exleriores lenebroe, pcense intelliguntur. Ul-
pertrahunt, proedictis bonis spoliaverunt. iniqui de peccatorum suorum lenebris, ad tormen-
Nttdh et incedenlibusabsque veslilu, el esurienlibuss torum lenebras projicinntur : sic intus ct lbris Dei
lulerunl spicas. Nudis fide, Deique custodia destilu- sentenlia consummata coram angelis Dei, induuiiiiir
tis, vestimenta quoque spei, et charitatis divinoe,, sicut diploide conftisione sua.Onagros veru quicom-
cselerarumqne vinutum excubias non habeniibus,, morantur in deserto : paganos quosque errore gen-
quibus animse exornanlur : eliam spicas, in quibuss tiliiaiis, qui in deserlo verse religionis suni, intelli-
divinam noiiliam adoperlam habeni, abstulerunt : gere possumus, eo quod j'tigo,certse religionis non
ne esurientes scicnliam Dei, quandoque retecto ve- contineantur. Hi igilur egredinntur ad opus sunm.
lamine, possenl ipsam nudam veritatem lamquamn Egredi namque dicuntur, qnando affectiis sttos per
panem alimonioevitalis accipere. doctrinas pravas in eos quos seducunt ostendunl. Ita
Inler acervoseoium meridiaii sunt, qui calcalh tor- enim omni solertia depradantur vagas errore ani-
PATROL. XXVI. 22
 683 APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUM S. HIERONYMI. 684
ni.is ut ipsimultitudini perditso posteritatis suso,velutt A intenebris quasi in luceambulant.Si quispiam dispu-
alimenlum panis lethalis docirinse, pertinaciam dere- tatorexstiterit, quiconlraeos luccm manifestoeverita-
linquanl. tisenarret, convicli arbitranturse incurrisseumbram
Mane primo consurgel homhida : interficit egenumi morlis, et hihilominus in stuliitise suoe tenebris, velr
ei pauperem. Iterum mane dictum est, pro eo quodI ul in luce sapientioe gloriautur. Polest et diabolus
publice, et clara luce malum commitlitur, ut sit> homicida, fur, et aduller inlelligi : quia ad deci-
quasi gloria facinus operantibus, et secunduni Sodo- piendum homiriem faclus est homieida , ut ait Do-
milaruhi exemplum, peccatum suum non abscon- minus : Ille homicida fuit ab iniiig. Divinitatem
derunt, sed prsedicaverunl. Poluil et de iniquis j'udi- quiiqiie sibi per superbiara arrogando, quara proc-
cibus hoc dixisse, qui ad hoc malurius surgunt, ut1 sumptione animi sui lentavit invadere , velut fur
causam egeni, et pauperis muneribus corrupli proo- inveiitus est, qui aliena conatur auferre. Qui etiam
varicenlur. Sive aliier : Hic igitur bomicida, recte' virgiftalem illam, et castam dilectionem Dei amisit,
lioereticus qaisque senlitur, cx eorum numero quii dum adulterinos conatus conlra Dei sui, el Domini
animas hominum noxiis, et lethalibus sensibus in- amorem faciens, propria voluntate qusesivit, Hic
terficiunt. Quod auiem dicit, mane primo consur- igilur mane primo , id esl, circa ipsam nalivilatem
*
gil: illud csl: quia cum hi qui cum niiper lide ini- B protoplasli liominis , ad seducendum eum per cjus
liati sunt, matutinum habeant, id est, quasi princi- mulierem consiirrexil, et eum Jamquam egentem
pium sanctam religionem : sive ipsi maluiinum consilio, el pauperem, qui experientia minus caulus
effecti sint, cum de tenebris et filiis noclis facti sunl esset, deceptione insidiosae persuasionis occidil.
in Domiito filii Dei; hi perfidise suse venenum pro- Noctem vero peccali ipse sibi operatus est: quando
pihare festinant, ut cos decipiant. Slve aliler : Ma- ad diviniialem invadendam , velul fur irrepere vo-
ne, Chrislus intelligendus est, ad cujus rcsurrec- luerat, dicens *.Snper sidera cwli ponam ihronum
lionem hsereses in Ecclesia esse cceperunt. meum, el ero shnilis Attissimo : et exinde cum suis,
Per noctem ve.roerit quasi fur. Omnes sensus Jisc- quos cceli sidera appellavit, nox ci lenebroe , prin-
reticorum, nocti et lenebris comparaudi sunl, quia cepjque tenebrarum est appellatus. Et recte , qnia-
lumen non habenl veriiatis. Ipsi eliam sunt adulteri, Domini lumen amiseral. Hicj'am in peccaiorum suo-
quia eloquia Dei casla adtilierina inlerjiretaiione rum tenebris constituius , vultum malaeconscieniise
corrumpunt. Noclem vero ideo diciam pulo, quia suseobdurationeoperuit, poenilentiam non aciurus:
pncvaricatores negotiorum secreiumqtioddam quasi et idcirco divino lumine privatus , studet alque ob-
tempus noclurnum, requirunt, quando munera pro servat, ut ea quoe tenebris, et caligine sunt digua
causis prsevaricatis accipiunl. C comuiiitai. Unde in his operibus viiam agens, fodiet
Oculus adtdteri observat caliginem, dicens, Non me sibi domos habiiationura in inferis, cum illis suis
videbil oculus, et operiet vulluth suum. Sive ut alii roinistris, cum qtiibus se adversus Deiun , et crea-
dixerunt .* Et latibulum facici posuit. Id est, cordis torem erigere lentavil. Hi ergo ministri ejus, cum
ejus ocultts, oblivione excsecatus esi, ul in ejus me- adbuc beali essent in illa oeierua felicitate , in die
moriam non ascenderet,quia oranium cogiialionum, illo ulique sempiterno, qui non habet initinm neque
et operuin humanorum malorum Deus est inspeclor finem, in hoc sacrilegium lyrannidis snnt cuni suo
et cognitor. principe colloculi, et putaveruut, quod Dcus qui est
Perfodit in tenebris domos , sicut in die con- lux vera , sajuens el inleliigibilis , hoc malum con-
dixerant sibi , et ignoraverunl lucem. Manifestum lumacioceorum impuiiitum reliuquerel, ut non eos
est, quod per diem lianc rapinam sua cogitationc de illa beala atque gloriosa sede dejiceret. Et hanc
disponunt , anlequam ad ipsas facinorum lene- pulo dixit, ignoraverunt lucem : quod existimave-
bras ve.nianl. Perfudit in tenebris domos , sicut runl Deum lioceis minime facturum, propter quod
in die condixeranl sibi. Unusquisque hscrelicus in excsecalis menlibus, seternaies lenebrae facti sunl:
I>ravilate doclrinoe consistens, non dulci ct suavi qui et poteslates dicti sunt teiiebrarum : id esl, ho-
serraone Evangelii, sicut imber placidus, et sicut D mintim peccatorum. Et hinc esl quod cum nomen
ros cum silentio in animas descendit fidelium; sed Dei audierim, coniremiscunt : quod vocabulo au-
aspero polius, el ad vulrierandum peracuto donios roroe significari pulamus. Cogitatio ergo ejus, id est,
perfodit animorum. Hoc enimvelutin diecondixe- diaboli, usque ad sermonem lantum pervenire po-
runlsibi hsereiici, ut omnes mortales jaculisdoctrinse tuit, non etiam ad effectum : non enim regnavil il-
noxioe perfoderent, quando in Ecclesia adhuc, hoc lic , el sic dejectus est slatim , ubi voce promp.-it
est, in die veritatispositi hoereses facereoondixerunt. quod cogilaveral, et deorsum procceps actus est,
Si subilo apparuerit aurora : arbiiraniur umbram Unde consequeiis vidit, ul machinamenta cordis sui,
morth., et sic in lenebrh quasi in lucc ambulanl. Mox quibus contra Deum moliebalur , ad persuadeudum
ut justitioesibi, el hynesiaiis aliundelumencceperit cseteris angelis sil locutus, cl ita conseniientibus
apparere,etingeiiconscieniioesusemalum:jainpoenas multis , una quodammodo conspiratio fieretconlra
moriis seoestimaiitsusiinere: quia juslitiael sanctilas, Deum , ut si itla videretur. Hlud tamen imniohiliter
ul ait Scriplura divina, odiosa estiniquo. Si subilo tenendum , nullo modo in silenlio agi mililioc coe-
apparueritaurora, arbilranlur umbram mortis,et sic ieslis officia , cum legamus angelicas polestates,
 C8S COMMENTARJIIN LIRRUM JOB. CAP. XXIV. f'88
ante sedem Domini in Iaudeni glorise ejus indefessis A , Oblivhcalur ejus mhericordia. Id est, qui 11011
vocibus personare, neque ullomodoAposioIusdixis- solum misericors, sed el misericordia dicitur : quia
sel: Si linguis homimtm loquar el dngelorum, nisi sic misericors a misericordia, et ideo quasi protolypon
essent, et angelorum linguoe sicul bominum : nomen, majus est, quam deductio nuncupata. Qui-
quamvis angelicoe dissimiles sint bumanis. Est ergo cumque ergo sanctorum potest dici misericors, ve-
aliquod atqtie ipsum valde magnum super diversitate rax, et justus : ncmo lamen eortim recte dicitur
Jinguarum inler lerrigenas , el minisleria supcrna misericordia , et veritas, el juslilia.
discrimen. Supcr qua re nos canonicus liber novi Dutcedo illius vermes. Per antiphrasim diclum ,
Testamenii, qui aposlolica coniinet gesia, sufli- quod est, scatens vermibns moriatur. Et in Evan-
cienter instruxit. gelio : Vermis eorum non morietur. Talis igilur dul-
Levis est super faciem aqum. Quia non sunl de cedo erit iniqnis , et odientibus Dcum.
Ecclesia niagna , id est, populo gravi et sancto, qui Non sil in recordatione. Id est, ad veniam mise-
granis fecundi el optimi trilici comparaiur, et qui ricordioe non perveniat, quod diabolo, et suis hoe-
in borreo oolernariiin niansitmum condendus csl, reticis et impiis fuiurum , de Scripturis sanctis ita
velullevis palea nibilque ponderis habens, quod ad didicimus.
proegravandos virtulum pertiuct fructus , aqusp.ele- B Sed conleralur quasi lignum infrucluosum. Secun-
menlo supernatabil : ut auroc-flatu tenui rapiatur. dum illnd : Omnis arbor qum non facit fruclum bo-
Sive aliter : Aquseisloe hominum amantium hoc soe- num,excidelur, elinignemmillelur. Yel lignum, pec-
culum habent figuiain : eo quod semperad inferiora calum intelligamus quod per lignum accidii : per
sint proclives , mulium secum limi trahentes, qui quod lignum diabolus addidil ad cumulum criminis,
in chaos infeiorum , lurbido pondere depoualur. quod adversum Deum rebellis exstilerit, ut el ho-
Maledicta sit pars ejus in lerra. Qui euim in lerra niinem pnccipiiaret in mortem : unde jam el in
sanclorum , quse est viventium leria , non fuerit , oeternum intcriluij) condemnatus est : propier quod
maledictus eril: sive niaiedicla sit parsejusin terra, ipse diabolus lignum insanabile, el infructuosuiu
-id est, in massa generis humani. polest dici : quia numquam erit pcenitentise motli-
Nec ambitlel per vium vhwarum. Id est, ita male- caiione sanandus. De ligno auteni vilae , id esl cruce,
dicla sit ejus conversatio in terra hac, ut plebes Dei vel de Cbristo dicitur : Secundum dies ligni, erunt
sive animas sanctas , quoe sicut vineoepiense frticli- dies popuii mei.
hus fructiferoe sunt, non imitetur : ncque per ipsas Pavit enitn sierilem. Id est, ntilrivit et fovii ani-
ambulet. Has enim vineas doctores lamquam cultores, _ mas steriles, et iufructtiosas virlutibus.
doclrinis velul ligonibus colunt, ut vinum operuin El qum non parit. Easquoque animas assensionis
bonorum vindemient, quod iu fide, id esl, torculari suoe delectationibus pavit, qusecum possinl de utcro
Ecclesise pondere tribulalionis cxprcssum, flagrans cordis bona parlurire, noluerunt, sicul de hujus-
per gratiam Chrisli, odore suavissimo cum viriuie modi ait David : Noluit intelligere, ui bene acjerel.
meritorum in apothecas domorum ccelesliiim recon- Et vidum bene non fecil. Yiduam , aniinaii) sancli-
datur. talis viribus desiiiulam, quse Deum virum habuerat,
Ad nimium calorem Iranseal ab aquis nivium. Quasi cum exhoitatione noluit consnlari , ut id ageret,
duas gehennas sanclus Job diccre mibi videtur, quemadmodum posset reverli ad virum suum prio-
ignis et frigoris , per quas diabolus, hserelictis , et rem.
homo impius commutetur. Forle in ipsa gehenna Delraxii forles in fortiludine sua. Alii dixerunl. Et
lalis sensuum crticiatus fiet illis, (|ui inea torque- in ira cvertil infmnos: id est, forles alque virtutum
bunlur, ut nunc quasi ignem ardentem sentianl, viros proslravit et delraxit.
nunc nimium algoris inccndium, et poenalis com- Et cum steteril, iwn credet vitmsum. Dedit ei Deut
mulatio, nunc frigus senlientibiis. iiuuc calor sit, locum pcenitenliw, et ille abulilur eo in superbia :
ni quasi de loco ad locum transilus eesliment. Et oculi aulem ejus sunl in viis illius. Et cuni in pro-
furtassis inde Duminus ait in Evangelio : Mitlile •Dsperis sit, nec sic quoque mordente conscienlia pu-
eum ht lenebras exleriores : ibi eril fletus el slridor tat, quod eadem felicitate perpelue potialur , cum
denliutn. Ut hic stridor dentium de rigore frigoris hujusmodi perlinacis, el duri animi sil.credens
orialur. Ubi et similitudinem quamdam ex nostris qtiod in illa viia sua lam perdita stare possit.
corporibus possumusinvenire : in quibtisrufi abun- Elevalisunl ad modicum , et non subsistenl, et hw-
danlia, quod esl calidissimum , in typicis motihus miliabuntur sicul omnia, el auferenlur. Ad modicum
intolerabilis rigor prsecedit ignem febrium arden- autem dicitur, pro brevilale vitse proesentis, in qua
lissinium secuturum, ei dicuntur a medicis haec duo pro tempore exaltantur iniqtii. Auferenlur sicut om-
quse sibi coniraria dignoscuntur, ex una fellis ma- nia , id csl, sicnt illa quoecumque sunt partis ad-
leria in homine procreari. versae, sive cuni in fine sseculi ablata fuerini omnia
Et usque ad inferos peccaium illius, Peccatum im- lemporalia.
pii et iniqui tam magnuni esl, et tani grave, ul Et sicul summiiales spicarum conlerenlur. Quem-
eum deprimal ad iiifeiiniin tamquam pluntbum itii admodum enim sumiivilaies spicarum , res utique
aqua validissima. nJrnium Iragiles, lantafaciritate comimmnmiur, ut
6S7 . APPENDIX AD TOMUM SEPTIMUM S. HIERONYMI. «88
ad nihilum deducantur : iia et hi de quibus locu- A numquid imbecillh, el suslettlas brachium ejus qui
tus sum ut pulvis lenuissimus , sive ut favillse lanu- non est fotiis. Cui dedisli consilium ? Forsilan illi qui
go erunl aute faciem Dei, cum fuerint conlumelia non habet sapienliam, el prudentiam tuam ostendhli
conlusionis attriti. plurimain. Quem docere voluhli ? Nonne eum qui
Quod si non esl ita : quis me polesl arguere esse fecil spiramenlu\n? Videns Deo injuriam fieri, j'usta
tnentilum, el ponere ante Devm verba mea? Quis euim iiidignatione commoius, in ipso inilio sermonis sui
ex vobis arguere me poterit : quia non ita sit fulu- Baldad Suiten durioribus arguit verhis, eo quod ita
runi utdixi: meque falsitatis convincere, quiasse- loqueretur, lamquam si Deus infirmus ac nonhabens
ritis quod omnia in hoc lempore reddat Deus pec- ullam brachii forliludinem, ejus egerel auxilio. Ad-
catoribus qnse merentur, quod in meam polius s.ug- veriens igitur qtiia minor est participatio ad totuin :
gillationem de siudio conientionis iiigerilis. gutla stillae, perenni fonte: scintilla latens in ci-
CAPUTXXV. nere, igrii divinb, quo omnia concalescunt : lucerna
corporis , soli justitise : lesta, figulo : anima,
Respondens auletn Baidad Suites , dixit : Poteslas Deo
el lerror apud eum esl, qui facit concordiamin subli- : unde mirans Job loquitur, quare ausus fuerit,
mibus suh. Numquid est numerus miliium ejus ?.Con- uteum a quo illi est esse, docere voltieril.
vicius Raldad a beato Job dicente , in futuro magis ]j Ecce giganles gcmunl sub aquis, et qui habilanl
cum eis. Gigantes autem appellat Scriptura divina
Dei esse judicium , ad hsec se convenif ul diceret,
horaines superbos, rebelles elcontumaces. Diabolus
apud eum est poteslas el terror, id est, non j'am
exercel judicium , sed apud se repositum lenet ac quoque, etsui, proptersuperbiam translato nomine,
reservat in posterum. Ipse lamen facit perpetuoe pa- giganies nuncupanlur. Quod aulem ait, sub aquis
cis concordiam in sublimibus , id est, angelis , sive gigantes gemere: ita inquit velul si dixissel, sub
hominibus sanctis suis, cuslodiendo eos, ne per terra : id est, in inferioribus terroe : ubi inferi esse
uhdt* et ipsi inferi nominati sunt.
aliquem lapsum peccati inimicitias offenssc coelestis perhibentur,
incurrant. Aquse eiiim ejus naturae sunt, ut sine terra esse
Et super quem non surget lumenillius ? Ipse enim non possint. Ecce gigantes gemunt sub aquis. Qui
illuminat Omnem hominem venientem in hunc mun- gemitus utique de doloribus, et squalore larlarese
dum. habitaiionis eis hascebantur.
Nudus est infernus coram illo, et nullunt est operi-
Numquid juslificari potest homo comparaius Deo, mentum
aut apparefe ntundus nalus de mutiere ? Manifestum perditiohi. Hoc dicil, quod scientiam Dei ni-
hil latere possjt. El qtiod perditio, qui diabolus
esl, quod inopia respondendi, eadem qusedixerant,
frequentius repetant. Q nobis noii absurde senlilur, se non prsevaleat abom-
Ecce luna eliam non splendet, el slellw noh sunt nipotentia ejus abscondere.
mundm in conspeclu ejus. Sub nomine lunse, sive Qui extendit Aquilonem super vacuum, et appendil
terratn super nihUum. Hoc sic iutelligendum esl:
stellarum, angelos et supernas potestates inlelligere
sive quod lerra ex nihilo facta sit, sive nibil infra
possumus, qui ad comparaiioiiemdivinse reverenlise,
immundi et tenebrse possunt videri : ex eo ulique, terramsit, quo ferra sustineatur, cum ipsa universa
quoniam natura conditoecreaturoe, licet non peccent: suslineat, et ipsii iunumerabililer Dei vii lule libre-
tamen sunt : ut in aliis lur, quia in ipso sunt universa, et ab illo omnia
capacCs peccui apparuil
continentur. De:quo Aposlolus dicit: Poiians gmnia
angelis ejusdem naturse peccaulibus. Sed post eos
nullum angelorum peccasse , credendum est, quia virtutis sum verbg. Et quia aliquando in Scripturis per
omhe liberum suum arbitrium in solius Dei chari- figuram Aquilo jvenius, diabolus esse significalur :
talem verlerunl : sicque immobiles facii sunt, per- siquidem a Salomone Aquilo dttrus ventus dicitur :
sistenles in veriiate, iu qua prsedictus angelus cum nomine aulem dpxter vocatur. A suis quijipe dexler
suis stare noluit. Proinde angelorum voluntas per quidem dicitur, sed totus sinislri operis auctor est.
aniorem Dei facla est inconverlibilis , qusein Deo Hic igitur super vacuum dilalatur, id est, super fri-
est per naturam. Ideo illi soli incorrupto honor, et jj gidos fide atque|incredulos, quod est super inanes
vera religione, et vacuos; atque ut eis velutrex do-
gloria. Potestetde his eleroenlis dicere, quod ideo
immunda dicantur, quia non semper luceant, vel minetur, superextenditur. Rursum illi ipsi increduli,
!
qiiod corpora tantum illuminent, et non mentes , quos sanctus Job terroe noniine appellavit : super
sicut Deus , qui utrumque facere consuevit. diabolum, qui alDeo riibil faclus est, appendunlur,
ul incerii seinper sini, et imiientur caput suum
Qiianlo magh homo putredo, et filius hominis ver-
mis ? Si eniin angeli, inquit, et ccelorum etiam cor- membra, ut tanjquam capul quod nihil dictum est,
vacuum et nihilum appendantur.
pora ad comjvarationem Dei, immunda esse di- esse, super
cuntur.s quid pulas, homo existimandus est, cum Qui ligat aquas in nubibus suis , ut non erumpanl
Sit ipse pulredo : filius quoque hominis vermis, ex pariter deorsum} Per has nnbes in alliiudine ipsa
eadem utique nascens corruptione qua vermis? spatiosi aeris colliganlur aquse, sicut et alio loco de
:Peo ila legimus ; Ctibrans aquas de nubibus suis. Hoc
CAPUT XXVI. igiiur modo ligatse dicunlur, quoniam non simul ef-
, Ilespondens aulemJob, dixil: Cujus adjutot es? funduniur in terram, sicut in diluvio factum legi-
ftSQ COMMENTARII1N LIBRUM JOB. CAP. XXVI. 690
mus. Spiritualis autem iste est inlelleclus, ut nu-AAsunt, qui portant ac sustitienl diversarum persecu-
bes sanctos doctores interpretemur Ecclesise, qui tionum ingruentia sibi pericula. Elanimse hominum
aquas Evangelii portant populis effundendas, et aliquandocceli intelliguniur. Harum animarum quas
guhernandas a Spiriiu sancto deferunt : ul irri- per metaphoram ccelos diximus : columnoe sunt co-
gentur terroe populorum : et de hac ccelesli pluvia, gilaiiones suse : ipsis quippe anima suslinetur, et
virtulum fruges spirituali operatione mulliplicentur. regitur : et ne serugine peccati nutetac litubet, con-
Quas aquas de superna abuiidantia delluenles, ligat silii stabilitate firmatur. Quia hoc ssepius contingit
Deus in nubibus suis : ut uuicuique secundum capa- humanse fragiliiali, ut ubi caulio minor intuentium
cilatem cordis sui, lanlum doctrinse, lamquam est, impulsu peccali coluranse, id est, bonoe cogita-
aquam effundat, quanlum suscipientis possibilitas liones in parle allera defigantur. Et idcirco ireniunt
patitur : ne simul fortassis effusse, obsinl cordibus, ac pavent ad nuium minanlis Dei: suum horrendum
minusvalemibusabundantioremsusciperedoclrinam. judicium proedicantis. Non enira cogitationes animoe
Qui tenet vullum solii sui. Sentenliam judicii sui istse sunt proprioe, tamquam sibi natura inessenl,
reservatin posterum. Juslitise su-e, et pietatis sedem quse ulique in natura exislente sunt, et naturse exi-
in omni crealura sua, veritalis gloria resplen- stentis minisleriuin,sine quibus naluraratioiialis non
dentem Deus lenere dicitur, quod est manifestatio- B I est: quoniam ut dixi, ipsse per se non suni, sed
nem secretorum judiciorum suorum obvallare alque molus invisibiles sunt subsistenlis naturoe.
abscondere, ut Evangelium Christi in his qui per- In forliludine illius repente maria congregata suni.
eutn. Quod in principio Genesis factum legimus.
Et expandit super illud nebulam suam. Secundum Et prudenlia ejus percussit superbum. Cui dubium
illud quod Dominus ait discipulis in Evangelio : est, quin principaliler diabolus sit hic superbus :
Vobh datum est nosse mysterium regni cmlorum. qui liiric primum a Deo percussus est, quando eum
In obtectionem quoque divinse custodise suse, expan- de sedeilla c<elorum beata atque suhlimi deposuit,
dil super ipsumbonum nuntium Evangelii, in nubem de qua prophetaait : Tu hutniliasii sicut vulneratum
defensionis suse, ut nullus posset ei quamvis acer- superbum. Spirilualiter, recte mariahsec, Judoeorum,
riraus adversarius proevalere : de qua Apostolus ait: et nationum populos esse seniimus, qiiibus domi-
Palres nostri omnes sub nube fuerunt. naturum verum Salomonem, David propheta ita
Terminum circutndedit aquh : usque dum finiantur pronuniiat, dicens : Et dominabilur a mari usque ad
lux et tenebrm.Sub nomine aquarum XC/.TK UUVEXSOXW, mare. De mari enim, id esi, de gcnte Judaeorum
quod est a parte ad lotum , mundi finem inilii vide- coepit Evangelium Cbristi, quia de Siou exiit lex, et
tur dixisse, quia noctis ac diei vicissiludo proeieri- 'G pervenil ad mare genlium. Hucusque ergo hoecma-
tura sit. Sive de impiorum populis, vel de sanclo- ria populorum foriiludine ac virtute resurreelionis
rum iribulationibus, quse aquarum nomine in Scrip- Christi, apostolorum Evangelistaruraque minislerio
turisssepe dicunlur.Hoe igituraqusea Deo terroinum cselerorumque proedicia, repente in unum Ecclesiae
acceperunt, sive ut semper iniqui, et peccatores corpus congregata, alque in unam copulam fidei
sint, sive ut non sinat fidelis Deus tribulationes pati sunt Christi charitale connexa.
sanclos suos supra qusiii suslinere possunt. Hsec Spiritus ejus ornavit cmlos. Legimus in principio
ergo fient donec jirosperitas, et iniquitas transeat Geneseos, quarto die a Deo stellas positas esse in
impiorum, quse hoc Ioco lucis et tenebrarum nomine ccelo, aut in firmamento. Spiritu etiam sanclo, ra-
significaia sunt. tionabiles ccelos oruavil : quos apostolos, et apo-
Columnm cmli conlremiscunt, et pavent ad nuium> stolicos viros intelligimus :qui multis Scripturarum
ejus. Slabililalem ergo solummodo pennaneniem in! locis, coelorum nuticupalionem consequuntur, se-
natura angelorum, columnarum nomine seniiarnus, cundum illud propheloe : Operuit cmlos virtusejus, et
quia non solum immobiiiter in sanclitale perseve- prudenlia ejus percussit superbum. Christus Dei virtus,
'
rantes sunt: sed etiam oelernse beatiludinis gloriaL et Dei sapientia percussit superbum diabolum. Hi
speciosi. Nam de futura immobililale bominum , ita[ D ergo sancii, a Spiritu sancto ila distincli sunl gra-
ail Filius Dei: Qui vicerit, faciamillum columnamini tiarum donis, tamquam sidereisluminaribus.
templo Dei mei. Sed et ipsa Ecclesia, quse est san- Et obsletricante manu ejus, adductus est coluber
ctorum omnium congregatio, pro setema sibi in Do- tortuosus. Sancti ergo adornativerbo Dei, lamquam
mino stabiliiate, columna et fundamenlum diciturr semen populis sparguni. Unde a timore Doriiini in
veritatis. Potest et de sanclis angelis ita intelligi : ulero spiriium saluiis conceperunt, et ita manus, et
ut pro eharilaiis suoe ac dilectionis intuitu, columnoe> sapieulia Patris, Jesus Christus, animabus multiplici
dicantur, eo quod pro salutehominum curam gerant,, virtule fecundis, dignationesua a sancto Job astare
pro quibus sunl pio affectu solliciti, quod eis quasii perhibetur, ut parturientibus filios venturi saeculi,
ad pondus cogitationum accedere videtur. Et secun- obsequium qnoddam adhibeat suse pielatis, easque in
dum tropicos intellectus, coeli nomine significarii persecutionem doloribus posilas consolelur : mi-
Ecclesiam noverimus, in qua ccelorum mysteria ce- nislerio quoque suo invisibililer intrinsecus ope-
Jebrantur. Hujus itaque cteli, id est Ecclesise, co- rante, adjuvet parlurienles. Quia sine Hlo, nullus
Jumnse sunt apostoli, et cseteri qui gralia similili cos horiorum operum, quse filiorum nortiine superius
 691 APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUM S. HlERONYMI. 692
diximus, subsequelur effccliis. Ipso igiiur eharilntc A . jttsios vos esscjudicem. iluc el iliud perlinet quod de
misericordiae suoe, qua nos multum dilexii, per hoc Domino iirlsaiaiscribilur : Quiesce cib homine, cujus
'ministeriuii) observante, ct pielale ej'us obsletri- spiritus in naribus ejus, quia excelsus repuiatus est
cante, ut animse sanctse liujusmodi fetus edant, •ipse. Donec auletn adverbium, secundum hunc in-
educiiur ab eis, et de conlibus earum exeluditur tellectiim <|tiOde Salvalore nostro seriem intelligen-
ille, in quo nihil est recluin, coluber lorluosus. UMbujus texuinius, non ila ut sonai diclum existi-
Ecce hmc ex pitrte dicta sunt viarum ejus. Hoesunt memus, lamquain dixcril, Quoadusque est balilus
vioeDomini, de quibus ipse Salvalor per Salonionem vitns liujtis in riie : id est, anlequam moriar; sed
ait, cnm de stia nativitale proedixit: Dominus creavil donec, pro semper aique perpeiuo hoc loco dictum
me in principio viarutn suarum iii opera siia. Crcatus esse noverimusJ Sictil ail ipse Dominus ad populum
esl ergo ipse Dominus Jesus Chrisuis per Reum Pa- jier proplielani : Ego sum, ait Dominus, el donec se-
trem, ex Maria virgine , ad ostendendas et manife- nescatis ego sum. Non enira post senectutem homi-
standas msndatoriiro vias, a quibus opusDei, id est, num Detis non ferit, cum eisdem potius sene-cenii-
liomo aberraverat. bus, Deus perpetuo maneal. Ad illud aulem quod
El cumvix parvam stillam sermonis ejus audierimus. Psalmisla ait: Dixil Dominus Dontino meo, sede a
Parvani stillam, hominem assuinptum intelligamus, B dextris meis. Dbnec potiam inimicos tuos scabelhun
qni in psolmo Hermonim mons niodicus appellatur. pedum luorutn; quid dicimus? quod posteaquam ini-
Et in Daniele lapis excisus, el fasciciilus guttse in mici subjecii fuerint, Cbristus nnn sessurus sit ad
Cantico Canticorum. ,dcxteram Dei Piilris? el ubierii illud qnod ait an-
Quis polerit ionilrum magniludinh iltius inlueri? gelus : Et regni ejus non eril finh? Propier quod do-
Hoc dicil : si assumptio formic servi, pene ineffabi- nec, in lalibus locis, tit dixi, pro perpeiuo est in-
libus roysleriis conlinelur, etad comparationem as- lelligendum. NCc non et illud quo de Joseplr, et
sumeutis Dei stilla permodica est : quanlo magis beaio, Maria evaiigelisia a\l,Non cognoscebat donec
qnisque non poterit tonitrum magnitutlinis intueri: peperil filium. Qiijs enim estsuper venerandae bealse
id est, ipsam diviniialem , quse ideo lonilrui nomine Marioe virginitate ita blasphemus, ut hoc saltem
dicta est :-quia cum de excelso fama nominis ejus audeal cogitarej ut post Deum Salvatorem, filium
in Chrislo Jesu Filio suo terris insonuit, et homini- siuim, illa virum cognoverit? Proinde secundum
bus hoc fragore lerribili innotuit: nemo tamen eo- veritatem fidei c.Uliolicse, donec el bic sicut stipra
rum poterit lotam diviniiatis ejus magnitudinem iu- diclum esl, pro semper inlelligamus. Ait ergo Do-
telligeiilia contneri: id est, illud, In principio erat miiius Jesus, qiiia semper halisus diviniialis in me
Verbutn, et Verbuin erat apud Deum, et Deus erat .est, quia seeundum id quod liomo sum, et in Deo
Verbum. conditus sum e-t creatus : habeo in me spiritum
CAPUT XXVII. Palris mei, meufnque substanlialiier : sequitur ergo
Addidit quoque Job , assutnens parabolam suam, et ita diceus : Donec deficiam non recedam ab inno-
dixit : Vivit Deus, qui absiulit judiciutn meum, el om- centia mea. Quia crgo innoceiuiam non morum in-
nipolens qui ad amaritudinem adduxit animam meam. duslria acquisivij, sed in ea ut naius snm, ila sum
Dum eum innocentem jicenas iniqnorum pati per- justus, el innocqns.
roitiit : amariludiiiem quoque animoe ejus miseria Donec deficiam, non recedam ab innocenlia mea.
proesenli replevit. Yivit Deus qui abslulit judtcium Ego enim etiam si in his crucialibus moriar, non
meum. Secnndum formam servi quam assumpsil, jrecedam ab innocentia mea, quani vos quasi blas-
judicium voluhiatisliumanse: etexiiersona assumpti iphemnm in eis measseriiis perdidisse.
hominis dictum est : quo orans dicebal ad Pairem : Justificalionenimemn qttam cmpi lenere non dese-
Mi Paler, si possibile est, iranseal a tne calix isle. Et ram. Potuil hoc Salvator dicere, ul homo in Deum
ideo judicium meum dixit, quia in se humani gene- assumplus, cujus iniiium est secundum carnem ex
ris iiifiriiiitaleu), in veritate suscepti hominis de-.
^.jvirgine Maria : peccatum autem bominis, nec nas-
monstrabut. Et omnipoiens qui ad amariludinem icendo habuit, uec operando contraxit: et ideo solus
addusil aiiiiiiam meam. Amarum erat poculum mor- veraciter dicil :
tis, ad quod bibeodum Salvator noster adveueral: Neque enim reprehendit me cor mcum in omni vila
de ipsius namque calicis amaritudineerat, quod ait niea. Sicul itnpius, inimicus meus, el adversarius meus,
discipulis suis : Tristis esl anima mea usque ad mor- quasi iniquus. Hoc loco omnis vita, proesens vita in-
lem. Verbum aulem adduxil, secundum Apostoluin lelligenda est, qrio tempore hsec dicebai: lamquam
intejligendum esl: qui de Deo Patre ita ait : Qui si diceret : Totainunc conversaiio mea irreprehen-
proprio Filio suo non pepercii: sed pro nobis omnibus sibiiis esl. Non ehim reprebendii me cor meum in
tradidit illum, Nonenim nolens, traditus est in tnor- pmni vita mea : id est, male suadentibus, ut el vos
tem. Alio loco de Salvalore idem Apostolus dicit: facitis ad blasphemiam hortantibus uon consensi :
Qui se tradidil prg peccath nosiris. quod et uxor ul laeerem, suadebat. Non enim re-
Quia denec superest hatilus in me, el spiritus Dei prehendit me cor meum in omni vita mea. Sicut
in naribuspieh, non toquenlur labia meu iniquitatem: impius inimicus meus, et adversarius meus quasi
nec liiigua mea mediiabilur mmdacium. Absit a me iiiiquus. Non ehim voto maledicit, sed
propnetando
 693 GOMMENTARHIN LIBRUMJOB* CAP. XXYU, 694
proedicit, el secuuduni merilum loquitur hominum A quosque et claros viros, ul terram et lutum viles
peccatorum : proedicens quid uiitisquisquc perma- constiitiit, a quiluis etiam virtutcs, cl bona naturoe
nens in peccatis recepturus ab eo sit. Nunc ad eum velul vestimenta detraxii, et eorum aurum, quo di-
locum reyertamur: vitioementis sigiiificantur. Hi enim diviiiis ad iroa-
Quceesl enim spes hypocritm si avare rapial, et non ginem et simililudinera Creatoris sui pulchri facli
liberet Deus animam ejus ? Hypocrila, fictus in ami- fuerant, el composili: qui eas auferendo ab eis,ad
citia, vel dt-losus inielligilur. Quantam vos cupidila- summam eos indigenliam vilitalemque perduxit.IIis
lem.et quasi avarilioe sitim patimini, inquit, in inle- igilurrebus lniminescomparaiitur.itiAdam, utdisi,
ritu meo, ut me volis jatn in tartarum rapiatis? seducti a diabolo, quse in creatura mundi viliora
Super bac igittrr nefanda voluntate : quain spem videntur. Sed juslus Dominus, et Deus noster, au-
veniscante Deum habebitis, si non acquiescetis Deo, ferendo a diabolo prsedicla spolia caplivorum :
ut vos in hac vita eniendare curetis. ipsos quoque captivos liberans, quos inimicus in
Numquid Deus audiel clamorem ejus : cum veneril inlerilum prseparaverat, Ecclesiam sanclam sibi
super eutn angustia. In tempore itaque retribuliouis, exhibuit ex eis : mundans eamlavacro aquse in ver-
quando impio ventura estangustia, nullum erit re- bo, atqueeam sine macula, et ruga efficiens : id est,
inedium peccaloribus : quia preces eorum Dominus B puram a peccaio, et confessione fidei simplicem,
in die uliionis non suscipiel. pretioso induit vestimento. Argenlum eliam quo
Aut poterit in omnipotente deleclari, el invocare perspicui quique, ut jamloculus sum, et clari mundi
Dtum omni tempore? Is in Deo deleciari polerit, et hujus intelligunlur : innocens Agnus Dei, et inima-
iuvocareeum,qui sibi bene conscius recle prsesumit, culatusdividit, cum credenles in beatarn vilam et
et qui se lalem eshibuerii, ut quolibet tempore me- oelernam gloriam mittit, etincredulos in perdilio-
reatur audiri. nein mittit. Sive argentum clara et sjilendens elo-
Docebovos per manuin Dei qum omnipotenshabeat, quentia soecularis, a mundo per Chrisluni auferlur :
nec abscondam. Ecce vos omnes nosth, et quid sine ut credenlium facundia, nilenti et puro eloquio,
causa vana loquimini? Hwc est pars hominis impii ejus Evangelium vestiatur; quia qiiemadmodum
apttd Deum, el hcereditasviolentorum, quatn ab omni- animoe hominum virlutum vestibus induuiiiur : ita
potente suscipient. Illa dicit qua- habel Deus in manu et sensus dum prsedicatione Evangelizantium cnun-
ac potestate, et in secrciis judiciis suis. tianlur, quodammodo sermonibus vesiiunlur. JEdi-
Si mulliplicati fuerint filii ejus, in gladio erunt et ficavit sicut tinea domum suam, et sicul cuslos fecit
nepotesejus non saturabunlur pane. In filiis ei nepo- umbraculum. Ut tiuea consumit, et demolitur habi-
libus reliquam omnem posteritatem malse genera- G taculum suum: ita et diabolus domum perdiii populi
tionis signavit. Aliquando in Scrjpturis, non solum sui in inleritum ejus oedificat: qui habitaiionem sibi
carnali progenie : verum etiam morum similitudino lemporariam, et paulatim solubilem proeparavit,
filii appellaotur. possessurus selerna supplicia. Hic est ergo ille im-
Qni reliqui fuerinl ex eo, sepelientur in inlerilu, et pius hypocriia qui avare rapit. In non convertente
vidumillius non p/oraount.lloc significare mihi vide- nulla spes veniae erit, cum etian) super hsec, qua-
lur, quod per tempora ad summam egestatem, sive dam avariiia ssevienle rapial bomines ad interilum.
miseriam, proles impii Jiotninis, sive generatio de- Qui idcirco hypocrita dicitur : quia se transfigurat
ducenda sit, et viduse eorum prse nimio instanle in angelum lucis : cujus etiam clamorem seroe de-
sibimalo, flere non poleruiit. precationis noii est Domiuus audilurus: cum inlra
Si cgmportaverilquasi lerram argentutn, et sicut lu- posnarum angustias fueril coarctatus. In Deo qtioque
tum prmparaverit vcstinienta. Iosatiabilem cupidila- non erit ei de bono conscientisc aliqua delectalionis
lein ac voraginem quamdam inexplebilis huj'us impii fiducia : sed nec in laudem confessionis eum pote-
dicit. rit provocare, qui in similitudinem innumcrabilium
Prmparavit quidetn, sed jusius vesiittur illis, et ar- filiorum suoruni diviua senlentia Dei gladio ferielur.
gentum innocens dividet. El Salomon ait: Qui am- "Nepotes eliam, in quibus illi inlelliguntur qui ab
.plifical divilias suas cum v.surisabundanti: qui mise- illis seducimtur quos priusdiabolus ipse dcceperat:
reiur jianperum congregat eas. nepoies, inquam, ejus non saturabunlur pane visio-
jEdificavit sicut tinea domum suam, el sicul cuslgs jiis Dei, ulique famem inopiamque passuri. Quia
fecit umbraculum. His verbis hoc ail, quod homo omnes sancti contemplantes Deum, reficiendi ab eo
jmpius frustra laboraverit: qoandoquidem, vel cilo sunt, et pascendi : quo nunc angeli saturanlur. Re-
transeuntibus rebus, vel tineis demolientibus, stalus liquias quoque diaboli, extremam generationem ejus
iUius domus comparatur. Aliler : Si comporlaverit iiilelligere possumus, quoe similiier, ut ipse diabo-
qutsi terram argenlum, el sicul lulum prseparaverit lus, el filii ac nepotes ejus, cuni toto corpore po-
vesiimentum : proeparabil quidem, sed jttsius ves- puli sui in tnteritum sepelientur. llloe quoqueviduoe,
tietur illis, el argentum innocens dhidel. .<Edificavit id esl, aiiimse quas viliis suis, et illecebris volupta-
sicul tinea domum suam, et sicut custos fecit um- tum diabolus enervaverat, mollesque reddiderai, ut
braculum. Hic ergo jmpius, quem diabolum esse omuem fortitudinem, el virililatem amitlerent :
superius diximus, in proevaricatjone Adoe pretiosos nulla correctione ac satisfactione deflebunt, ul sal-
 695, APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUMS. HJERONYMI. 696
tem aliquandoresipiscant adDeum, quem tamquam A . numquam sit revocandus ad vitam, el illic ei poeni-
Virum amiserant, vitiis velut adulleris cohserendo. lentise locus non eril-
Dives cum dormierit, nihil secum auferet : apcriet Stringel super eum manus suas, et sibilabit super
oculos suos, el nihil inveniet. Muliis modis dives in- illum, intuens locum ejus. Alii dixeruni, Planget
telligilur in Scripiuris divinis. Est dives facultalibus tuper eum manibus suh, et trahel eum de loco suo.
terrenis : sed si coiifidil in ipsisdivitiis, cadet. Hic Nulibus quibusdam corporum humanorura , censu-
ergo dives cum in somno mortis fuerit, nihil de suis ram indignaniis Dei, et conira peecatorem divilem
facultaiibus secum feret: quoniam nudus venit nas- irascentis, hoc sermone describit : ubi et jam quasi
cendo : nudus reverliiur in lerram moriendo. Uie sibilans indicet quam atrox illi poenarum locus
in resurreciione aperiel oculos suos, et nullum me- reserveiur. Ad talem locum et Judas Iscariolh
ritum boni operis inveniet. Judseorum quoque po- abiit.
pulus, propter innumerabilia divina beneficia : pro- CAPUT XXVIII.
phelarum quoqne oracula, sive promissiones pluri- Habet argentum venarum suarum principia, et
nias, el Dei ipsius frequens alloquium, dives est attro locus est, in quo conflalur. Ferrum de terra
dictus. Unde eisdem Judseis aii Doriiinus in Evan- tollilur, el lapis,solulus calore, in ms verlitur. Yide-
gelio : Vm vubh divitibus. Superbi quoque non ha- B tur inihi quod per senigma el parabolam, sub luiruni
benies spiritus paupertaiem, diviies appellantur. nominibus metaljorum, mores hominum, el virlutes
Philosnphi eliam, habeules facundiam, et scieniiam animorum describat, minime ordinis observanliam,
mundialem, divites nuncupantur. Hi cum in die prophetarum more, cusiodiens. Argenli vero, et
resurrectionis fuerint suscilati, nihil remedii quo auri vocabulum , secundum auctorilatem Scriptu-
salventur invenient. Hserelicus etiam quisque dives rarum, verbi eloquium et sensus animi indicare
dici potest: quoniam multa immo omnia de sanctsc voluit. Hoec disserentes nos ila dicamus: Habel ar-
Ecclesise remuneralionibus se habere praesumit : genliim venarum suarura principia, et auro locus
remissionem peccatorum, signilicaiionem spiritus, cst in quo conflatur. Vense argenti : id est, initium
pignus etiam Dominici corporis, et hsereditatem cum eloquii ab animoe sensibus oritur : sensus vero au-
sauciis angelis regni ccelesiis. Hi ergo omnes sive reus, ralionis ac sapientise judicio fabricalur, etut
quia crucis scandalum paiimitur, sive prsesumptione sil optimus, ab igne divinoe examiuationis proba-
cordis sui, ut in errore ambulent, veritatis trami- tione conflatur. Fortiludo vero, quse ferri nomirie
tem reliquerunt. Sive quia obscuratum liabentes in- appelJaUuv est qua,lerram, id est, carnis nostroe
telleclum, proprium liberoe voluntatis arbilrium : in riialitiam in nobis tollimus : adversum eam contra
infideliiate perdurant. Vel quia abominabiles facii C nos militautem, et coiilra legem spirilus conver-
sunt: exaliantes cor suum posl somnium mortis, santem, rigore animi, et virtute repugnemus. La-
in resurrectione aperient oculos suos, et nihil in- pidis quoque nomine cordis figuratur durities, quse
venicnt. per calorem et fervorem lidei resoluta mollescit:
Apprehendet eum quasi aqum inopia : nocte oppri- ut primum possit in se verba scribeniis recipere.
met eutn lempestas. Subitam egeslalem proedictis di- Deinde velut in ses quod canorum est, merilo sanc-
vitibns, velut aquam superventuram significat, qui titatis proficiens, ad laudes et gralias Deo offeren-
miseria , et inopinala sibi angustia, quse tempestatis das, fidei soliditaie perveniet.
nomine dicia est, nocie, id est, repente dura ne- Tcmpus posuit lenebrh, et universorum finem ipse
sciunt opprimeniur : juxla illud Apostoli: Cum dixe- considerat. In Scripturis divinis, peccalorcs ho-
rint pax et securitas, tunc repenlinus eh superveniet mines, dsemones et ignoranlioe atque tribulaliones,
inlerilus. sive peccata, pro modo, et locis tenebroe iiuuctt-
Tollet eum ventus urens, el auferet, el velut lurbg panlur.
rapiel eum de loco suo. Venii nomine, sentenliam Lapidem quoque caliginh , el umbram mortis. Hunc
dixit, qua velut pulvis quisque eorum projicietur a lapidem metaphorice diabolum boc loco intelligere
facie terrse. Et ventus hic divinse sentenlioe urens D possumus : qui propter errores suos quibus totum
dicitur, eo quod ad gehennse uredinem ducit, sive mundum involverat, lapis caliginis dictus esl. Qui-
compellit. cutn fortis et potens sit, per naturam qua est a Deo
Emitttt super eum, el non parcet. Venlus utique condilus : confidens per superbiam in virluie sua ,
senteniioe Dei, sive ipse Deus per senlenliam jus- et non in Dominp, et Deo creatore suo, amiserit
titise suse, millet super eum pcenas : id est, meri- sapieniiae lumeii, conversus in slultiiiam et lenebras,
et idcirco lapis caliginis dici poiuil: secundum iilud,
tum facinorum suorum suscipiet. Non enim parcet, Stullus in lenebrh ambulat. Sicut ergo lapis caliginis
cum reddet ei secundum opera sua. diabolus nominaiur : iia et umbra mortis dicitur.
De manu ejus fugiens fugiet. Et non tenebitur, in-
Quoniam lii qui se ab eo defendi ac protegi pulant:
quit, manu Dei ut salvetur, de qua velut fngoemodo, aeternis ut ipse diabolus gehennae ignibus manci-
veioci lapsu in ruina decidet. Quod aulem ait, fu- pandi sunt.
giens fngiet, sive ut alii dixerunt, fttga fugiet: per- Dividit torrens a populo peregrinanle eos, qtios
euntem in pcrpeluum peccatorem significat , quia oblilus esl pes egentis hominis, et invios. Hoc dicit ;
697 COMMENTARHIN LIBRUM JOB. CAP. XXVHI. 698
invios, id est, errantes, et illos quos oblilus est pes A venis tamquam animarum seminibus, sensus magni
egenlis hominis, separabil torrens a populo pere- pretiosique nascantur.
grinanie, eo quod oblitus eorum sit gressus. Sive Semitam ignoravit avh. Exitus plurimos in eadem
prsesens conversatio egentis liominis pedis nomine regione muliitudo habitatorum fecerat, et ideo for-
sigiiificata est. Oblitus est dixit, pro eo quod prse- san dixit, qnod avibus prse freqnenti hominum copia
missus egens, non est Deum pro hujusmodi depre- semitas intuendi, vel facultas illic respondendi ince-
catus, cum taroen eleemosyna Deum preceiur, id dendive non fuerit.
est, ipsum opus bonum quod homo fecerit, quadam Nec intuitus est eam oculus vulturh. Quia tam con-
manifestatione sui loquatur ad Deum. Hoc ergo dicit densis frutetis, et coniiguis arhoribus consita eral :
sanclus Job, quod invios sine via veroe religionis ut eam aves desujier vobnles depascere non possent.
viventes, et qui misericordiam pauperibus, quod Semitam ignoravit avis : nec inluilus est eam bcu-
est Chrisli fratribus non fecerunt, lorrens ignis se- lus vulturis. Avem et vullurem, ipsum diabolum cum
paret, simul et a sanctorum consortio dividet. Sive suis possumus dicere, qui semitam spiritualis inlel-
hic egenus proprie Salvalor noster intelligilur, qui Jigenlioein Lege, et propheiis : hoc est, quoe in Ju-
propler nos egenus, et pauper faclus est cum dives dseam occulte prsedieebantur, nosse minime potue-
esset. In pede quoque ejus, dispensationem, vel B runt. Nec intueri aliquo vestigio scientioe valuerunt,
assumenlis hominem, vel mundum ingredienlis ad- a sseculis dispensationis futurse abscondita sacra-
verte. Undepropheta ait: Exisliinsalutem populi tui. roenta. De quibtis ait Apostolus : Dei sapientiani
Hi ergo qui dispensationem salutis suoe in Evangelio loquimur in mystetio, qum abscondita esl : quatn
non receperunt, oblivioni dali sunt, qui credereper nemo principum hujussmculi cogtwvit. Semitam igno-
duritiam proprise voluntatis noluerunt. Et idcirco ravit avis : ncc inluitus est eam ocultis vulluris.
invii dicti sunt, quia Christum, qui est via, non Possunl hic duo populi intelligi non absurde , id est,
receperurit. Judseorum et gentium. Carnalis ergo Judsea fidem
Terra de qua oriebalur panh, in loco suo, igni in Chrislo non habens : sed poiius Iegis operibus
subversa est. Diversas res et obscuras connectit, ut vivens, eumdem Christum pro nohis factum semi-
cum superioribus inferiora non haereant. Proinde tam sive viam, qua reditur ad patriam, ul incredula
mihi videlur, quia boc loco terram Sodomorum ignoravit: propter elationem suam, qua se putabat
describat, cuj'us abundantiam, et amcenitalcm cum legis operibus posse juslificari. Avis dicla est, levis
admiratione collaudet. Terra de qua oriebatur panis utique, et vaga : atque in ipsis operibus legis insla-
in loco suo, igni subversa est. Hsec terra potest et bilis. Vulturi vero genlium pipulus ideo assimilari
Judaea intelligi, in qua panis legis Dei, per doctri- ^ videlur : quoniam per errores mortuorum homiiium
nam prophetarum populis nascebatur, qua amore discurrebat, et rebus morluis pascebatur. Hi ergo
Dei per Ddem Christi carnalis legis intelligentia Chrisium legis Jitiera obleclum, et terram repro-
subversa est, et in rectos traraiies, el spirituales missionis per Chrisium futuram , opacitatis sigriili-
sensus constiluta, ut jam occidentem lilteram nnn cationum umbraculis non potuerunt omuino perspi-
sequatur. cere. Semitam ignoravit avis : nec iniuitus esl eam
Locus sapphiri lapides ejus , el glebm illius aurum. oculus vuliuris. Sub his nominibus, avis (At. auri)
Per metaphoram dicit, quod in Sodomis uberrima et vullnris, inimicos Ecclesise intelligamus, qui
iuerint omnia et oplima, quac etiam auro el pre- tenebris obscuraluin habenies intellectum, nescie-
tiosis lapidibus comparentur. Locus sapphiri lapides runt semitam vocationis ejus , qua ad Deum ambu-
ejus. Sic dicit ei Dominus per prophetam : Ecce ego lans per ftdem reveriitur. Quique diversis erroribus
sternam per ordinem lapides tuos, et fundabo te in mortuorum homiuum rapli, quasi volare arbilrandi
sapphirh, et reliqua. Hoc enim decore preliosorum sunt.
lapidum , id est, omnium Chrislo credentium per IVoncalcaverunteam filii institorum. Hoc ait, quod
DeumPairem, tune adornaia est Judsea, quando ita fuerit terra Sodomorum omnibus bonis referla :
gentium populus ei per fidem Christi est copulatus. **-ul nullius patrioe eguerit mercimoniis. Non calcave-
Locus sapphiri lapides ejus, et glebse illius aurum. runteam filii inslitorum. Iuslitores sive negoliatores
Lapides pretiosi, et aurum non in optima terra, sed prsedicli inlelliguntur. Nam uegolialores sunt mali
in remolis, et squalidis inveniri dicuntur. Igitur et superbi: quod etiam ad ipsum diabulum pertinel:
secundum hunc modum Judaea sterilis fide, et infe- qui superbiam delictum maxtmum adinvenit. Et
cunda virtuiibus, habuii in se hos lapides preiiosos : negotiator propter mullitudinem pcccatorum appel-
id est, patriarchas et prophetas, et omnem sancto- latus est, quse si\e ad se ipsum, sive ad perdendum
rum multitudinem. Locus sapphiri lapides ejus, et hominem exquisivit. Isti igiiur promissionis lerram
glebae ejuj aurum. Glebas sanctse terrse Ecclesioe, quse mansuetis , et corde hiimilibus reservatur, ut
sanclos ejus propter fecundilatem bonorum operum in ea habilent, calcare non polerunl, quia nec quasi
appellavit, quos eliam et propter gratiarum divi- incolae, per eam transeundi habebunt licentiam.
siones, glebas sanclus Spiritus voluit nuncupare : Item aliter : Hoec igitur Judoea , cui hic panis doc-
quo auri merito censerentur, in quarum occultis trinse ministrantibus proplielis, et sacerdotibus,
 699 APPENDJX AD TOMUMSEPTIMUM S. HIERONYMI. 700
pi-oebebalui*in loco suo : suo uiique, ei non. Dei; AHdiiatem
* suam,| et foriitudtnem, Gliristum secun-
id esl, in loco delectaiionis suse, ubi yoluptaiihus duin homineiu, :quem agsumpsii, silicem posse si-
aique illecebris eonflagrab.il, igne vitioruro suornm gnificari, qui etiam petra el lapis, prophetis et apo-
ardoiis subversa est sjcut dicjl Proplieia : Omnes stolis dictus est, Deus ergo Paier exlendiladsilicem
adulteranles, sicut clibanus corda eorum; et in psal- manum suam, ijl est, Filium suum : per quem uni-
nio de ea dicitur : Iitcensa igni el suffossa manu versa condidit ;iquenj eliam dextej*am, ei brachiuni
operis sui exstirpata omnino, et effossa est. Licct vocati ei ad suscipientluin honiinem misit, ut Apo»
possit ignisjsle etiam super ultione peccatorumin- stolus dixil; Deut Filium suum misit in similitudine
telligi, sicutdicit Apostolus : Terra quae spinas, et carnh peccati. Et idcirco in extensione manus, Dei
tribulos profert, reprobaesl, el malediclo proxi- Palris, etFilii ejus ad nos adventum significari no-
nia : cujus consummatio in combuslionem, De quo verimus, ac per eum sicul sequitur:
igne iroe ait David : Juvenes eorum comedit. ignh. Subvertit a radicibus montes, Quospermetaphoram
Non calcayerunt eam filii instiiorum. Filij instito- dsemoncs sive l)omines superbos esse recte senti-
rum , apostolorumdiscipuli, et aposiolici viri ijilel* mus : quia principatus, et potestates jialam trium-
ligendi sunt, qui geniibus Evangeljum proedicave- phavit in semetjpso.
riint. Hi igitur Judseam, terram videlicet infide» 1B| Inpeiris rivgs exeidit. Duris scilicet prsecordiis
liuro, ut ei annunliarent Eyajjgeiium, non calcave^ gentium, etnimia jnlideljtate constrictis : abundan-
runt. De quibus dichur in Actibus-apostolorum ; tiam gratiarumsuarum largitus esi, el velut rivos
Vobis oportuerat primum verbum Dei loqui, sed quia aqnoe fluentes, uberem copiain doctrinarum trihuit.
indignos vos judicasiis mlernw vilw, ecce conveiiimur IIoc ipsum dislribiiisse intejligitur, quod scidisse
ad gentes. Sic itaque factum esl istis Evangelizan- meinoratur, siciit ail Apostolus : Alii enim perspiri-
tibus verbum, ut mons Christus iu mare gentium lum datur sermo sapientiw, alii sermo scienlim. Alii
transjilamaretur. Unde ei in psalmo ait : Et itans* dixerunt: Ripas fluminum dhrupit : ut iilam doclri-
fereniur monles in cor marh: id esl, vel, propiiela,- nam spirilualemjLegis, ei prophetaruin dequalgaias
rum, vel evangelistarum oracula, ad credituros ail : Qui sililis, ile ad aquam, quse in una gente lam-
gentium populos transfereniur. Non calcayerunt quaiii iiilra qtiasdam anguslias defluebat, quoeetiam
eam filii institorum, Hj institores siye negojialores Mosaicselegis prseceptis, velut qnibusdam quast ri-
rejirobi sunt, et laudeindigni, qui peceata peccatis, parum obicibus plaudebatur. Huj'usceniodi disruptis
velut divitias sjbi cougreganl: de quibus ajt Apoca- obstaculis, quasji de alveo legis super omneni ler-
lypsis : Omnia ctara cl pinguia periertint a le. Hi ram Evangelio abundante diffudit. Aliter possumus
igilur negoiiatores circa divjtias peccatorum, non IC haiic lerram Ecclesiam dicere. Unde ajt propheta :
calcabunt Ecclesiam, id est, non liabjlabunt Jn ea ; Fluminibus scindetur terra. Scindi vero eam atque
quia sanclam eam, et immaculaiain Domiiius pos- disrumpi eo modp noverjmus, quando se ad susci-
sidebii. piendum yerbum Dei, capabilem prsebet, Hanc quo-
Nec perlransivit per cain lemna. Ob fre<]uenliam que quanidam adapen.ionem capaciiatis, quoe fit per
innumerabjlium populorum in Sodomis habiiantiiijn, iobedientiam lerrae raiionem habentis, eorumdem
bestioe per medium rcgionis illius trajisire non pote- ifluminum impeliis operantur.
rant. Nec pertransivil per ea)ii lesena, Leana polest Et omne pretiosum vidit ocutus ejus. Educlis igitur
diaboli doininalio sentiri, sive superbia Juda^ortim. rivis graliarum Dei, vidil Deus quam immensa, et
Quotlautem dicit, nonpertransiyit; hocail ; non re- innumerabilja pietatis suoe beneficia, Vidit autem
cessitaJudffa.sedibideminfidelisssuperbiapennajisit, riixit; eo quod anie conspectum ejus adimpletio
Aliler potest, el de Ecclesia jnteJligi, In illa utiqije sive ejTectus suse voluntatis, exstilerit in Ecclesia
gloria viriutum suarum in loco necessario redem- sua.
ptionis suse,. jn quo per fidem Stat, igne subversa Prgfunda, queque flnviorum scrulalus esl, el abs>
est ; iJJo utique igne, de quo jpse Dominus ait: •condita prqduxH jf« lucem, Hris igitur fluvjos nou ab»
J
Ignem ivefiimiltere in terram. IIoc igitur igne Eccle- Wsurde singulos libros veteris Insirijmejjti esse sen|i-
sia, id est, tei*i*asanctorum, amoris Dej desidejjo mus: iu quorum niagnis latibulis eranl Eeclesise sa»
flagrans, subveriiltir : uteam carnaJis concupiscen- icramenia, quee in lempora Salvaioris Detts Paier
tja non possideat. Hoc igiiur modo subyertilur, iit scrulatus sit ; ad jpipletioijem eorum omnia qius
inlerra carnis suae vjyens, carnisiii ea vitia morian- pi*sedictasnnl manifesiaiis. Siye quia fluviorum no-
lur, ut ait Apostolus :<Qni enim suni, Ghrhti, car- jnine, popujorum mulliludines aliquando iiitelligun-
nein suam cmcifixeruni cum vitih, el concuphcentih, tur : queniadmodum Naum propheta ait: Portw
Nec perlransivit per eain JeoBjja. Sive ko, ut ajij fluviomm upertm sunt: Profimda fluviorumhoeloco,
dixenini. Leo hie non absurde diabolus intelligitur, secreta conscieftii* hominuii! adverianius : quorum
qui per sanctae Ecclesise terrani transire non potuit, scruiator, el cognitor Deus est, qui in die judicii
eo quod gravjbus pcrsecuiioiiibus eam yiucere IJOJI producendo omnia sgcrela eordium, reddel unicui-
valueril, que secundum op!era sua,
Ad silicem e$lendil manuin suam. Videtur mihj Sqpientia yerg ribi invepitur, et quh est kcus in -
anctus Job aliud ocnigraa protulisse, et propler so-. telligeniim ? Quod hoc quasi inquirens ait, difflcilem
 70t COMMENTARH1N LIBRUM JOB. CAP. XXVIII. 702
rem.et qusevixinvenilur.voluit indicare,imrao quoe: A vasa auri, pretiosi quique, et clari intelliguritur :
nisi a Deo demonstrante, nec inveniri posset ab ho- qui in hoc sseculo nomine dignitatis, et divitiartim
mine, nec haberi. Quod et ip<e Job in subsequenli- gloria splendent : hi ulique non habentes verse reli-
bus declaravit, ita dicens : Et dixit homini, utiquei gionis timorem, pro nihilo habebuntur : eo qttod non
Deus : Eeeetimor Domini ipsa est sapienlia, et re- possunt velut pro merito glorise suse, ad commuta-
cedere a malo intelligentia. lionem sapieniioe singularis accedere.
Nescii homopretium ejus. Hoecdicendo, inocstima- Excelsa el eminentianon commemgrabunturin com-
Mlem esse sapientiam limoris Dei significavit. paratione ejus. Etiam si excelsa sint, el plurimum
Nec inveniiur in lerra suavilcr vivenlium. Hanc igi- eminenlia qusecumque in creaturis sunt: u.t sunt
tur sapientiam liinoris Dei non habet qui-quam, etiam angelicoepolestates, minima omnia, immo po-
nisi caruem suam crucifixerit cum viliis et concupis- tius indigna memoria crunt, in comparatione illius,
centiis, nisi vixerit ut Paulns aposiolus, el omnes qua3fecit omnem creaturam rationalem Deo placere,
sancti, intribulalionibus, perseculionibus.angusiiis, eique sancto amore conjungi. Etideo proeferlur illis
el presstiris. El ideo suaviter dicti sunt vivere illi, eminentibus excelsis limoris htijusinodi sapientia •
qui nullo jugo diseiplinse tenentur, el effrenes ac quia sine illa uihil sunl ante Detini, sicut ct ipse
proccipites in labem prorumpunl viliorum. B diabolus qui amisso timore divinse reverentioe, per-
Abyssusdicit, non est in tnc, el mare loquilur, non didit semetipsum.
est mecum. Abyssum hoc loco infernuiu intelliga- Trahitur autcm sapientia de occutth. IIscc igitur
mus, sicut dicit Aposlolus : Attf <juis descendit in aliunde non polest nisi de supernis assumi, sive de
abyssum? Et mare hoc saeculum, ut Psalmista ca- intimis cordis affectibus, doho sancti Spiritus trahi-
nente cognovimus : Hoc mare magnum et spaliosum. lur, ut propheta ail: Os meum aperui, et attraxi
Infernus ergo, et Iiic mundus sapienliam limoris spirilum , ut videlicet sapial homo Deum et limeat,
Dei se non habere lestanlur. Loca dicit loqui, pro ac recedere a malo inlelligal.
his qui in locis, vel mundi, vel inferorum sunt. Hic Nan admquabiiur ei lopazius de jEthiopia, nec lin-
de illis lo-juitur, qui carnali conversatione niundi ciurw mundhsimm ccmpgnentur? Diversis modis, et
illecebris possidentur : haec diclio prosopopoeia ap- diversis nominibus auri, ac supelleciilis preiiosse,
pellalur, ubi persona loquenlis cum Ioqui non pos- sanclus Job dieii, quod tinu.-r Domini non possit eis
sit, assumitisr, el quod conlinet, pro eo quod conti- ullo inodo comparari.
nelur. Conlinei quidem hic niuudus, vel infernus : Vnde ergo sapienlia venit, el quis esl locus intelti-
continelur auteni boino. Hanc"ergo sapienliam non gentiw. Interrogans requiril, et dicit : quod omnis
habet mare mundi islius, proeler solam Ecclesiam, C creatura vel maxiine sapientiam hanc ignorel.
quoe propler ssevieiitium fluctus inimicorum, insula Absconditaesl ab ocutis omnium vivenlium: volu-
dicitur inScripluris, quemaduiodum elnavicula per cres quoque cmli lalet. Viveniium mundo inielligen-
figuram in Evangelio naminatur. duni est, dequibus superius aii, cum dehac sapien-
Non dabilur aurutn obrizum pro ea : nec appende- tia loqueretur, nec invenitur in lerra suaviler vi-
iur argentum in commulatioite ejus. Hoc ail, quod ventium. Quod aulcm dixit, quia hccc sapienlia vo-
nulla res quamvis preiiosa sit, possit hnic sapienlioe lucres cceli laieret, superbi, et leves, sivequi alttim
comparari. Sive quia aurumiiiScripturis, vel argen- sapiunt, quod ad tumorem arrogantioe pertinet, in-
tum, tropicus seusus, el sermo intelligilur, hoc di- telligendi sunt, sive spiritusmali, qui scctmdum pa-
cil, sapientiam istam nullus pro merito seniirc pos- rabolam Evangelii, jactum semen bomiuicum juxta
set, aut eloqui. viam comedunt. Ilos igitur latere aitbonum timoris
Non confcretur tinclis Indim cotoribus, nec lapidi Dei.
sardoniclwpretioshsimo, vel sapphiro. Diversis rebus, Perdilio, et mers dixerunt, auribus ngstrh audivi-
preiiosis, hsec sapienlia divina praferlur. Hoc la- mus famam ejus. Potest ulroque hoc nomine diabo-
men sciendum, quod maxime iti meridiano climate lus dici, sive ille mors appellari potest, ul sui saiel-
hsec metalla pretiosa nascantur. Etquia in India •Dliies perdilio nuncupentur. Hi ergo dixeruut, quod
omnes idolorum cultores significanlur : in qua co- famam limoris Dei audierint: non enim negare pos-
lores, ut dixi, pretiosi, vel nascunlur, vel fiunt : id sunt, quia non audierint illam, cum in nalursc suoe
putoposseintelligi, quia in gentibus ubi limor veri bono indiiam perceperint : sed per inobedientise ma-
Deinon est, fucala et quodammodo terrena religio lum, eam habere noluerunt.
sit : quae sub prselexlunominis Deiin errorummen- Deus inlelligil viam ejus, et ipse ngvil locum illius.
dacio, diverso ac vario sermonum colore velul pi- Pro certo scil Deus, quod hoecsapienlia properel ad
ctura componitur, et quasi lapis preliosus eloquio locum utique quietis, et perpetuse pacis : ubi per
splendeat, sive nominefulgeat deitatis, et India sive hanc ipsam sapientiam timoris sui, super quieluui
etiam iEthiopia, nigredinem, vel tenebras peccalo- et huniilem , et trementem sermones suos requie-
rum significant: quse specialiter in idolorum ctiltu- sccre delectetur. Sive Deus inlelligit viam ejus,
ris liahenlur. quse prsedicatione Evangelii per omnes terras pro-
Non adwquabiiur ei aurum, vel vitrutn, nec commu- lata est. Unde et sequilur de Deo dicetis :
tabunturpro ea vasa auri. Aurum vcl viirum, cl etiani Ipse enim fines mundi inluetnr, et omnia quce sub
705 APPENDIX AD TOMMMSEPTIMUMS. HIERONYMI. 701
calo sunl respicit. Quis enim ambigit, Deum nosse A riam ria prislinse felicilatis, in qua aliquando, Domino
eiiam ea quse futura sunt?sed hic potius Deus co- prosperanie, pr degerat.
gnitor futurorum illud inspexit, quod postea dixit Quattdgsplendeballucerna ejus super capul meiiin.
ejus Apostolus : CIM»autem venil plenitudg temporis, Mtiltis Mi modis in Scripturis diviuis appellatur lucer-
mhit DeusFiliutn suum. Hoc igitur modo, advenlu na. na Hic vero pptiiit eam Job pro gloria lemporali
suo nos visilando, lines mundi intuitus est. In his, di
dixisse, quam aDeo acceperat, el quam in honoris
inquam, teniporibus nostris, in quos soeculoruni fi- potcntia, pc el divitiis possidebat.
nes devenernnt. Et ad tumen e'jus ambulabamin tenebris. Inter pec-
Qui fecit ventis pondus, et aquas appendit in men- cala ca utique, et ea quoe igiioraham, quasi inter
sura. Quando ponebat pluvih legem, et viam procellis aspera, as et obscura viise hujus, ad lumen virlti-
sonantibus. Manifestum est, quia omnis creatura in tu tttm, vel consolationis illius incedebam.
manu et virtute potentioe illius leneatur. Aliter : Sicnt fui in diebus adolescenlim tnew, et quando se-
Ipsas gralias Spiritus sancti, quasi in ipso initio per creloDeus
cr erat in labernaculo meo. Secretnm suum,
aposlolos accepit Ecclesia : quando facius est de meniem m suam ideo dicere voluii, quia illic lumul-
coelo sonitus tanquam advenientis spirilus vebe- ;lu tuosse viliorum lurbse minime perstrepebant.
memis.Venlos, sive spirilus Scriptura commemorat, R B Quando eral Omnipolensmecutn, el in circttmitutneo
quos Deus largiendo de arcanis secreiorum ccele- pueri V mei. Quando Deum habebat in labernaculo
Stium prolalurus hoininibus esl, secundum prophe- suo s' : virlules anle eum stare lamquam pueri perhi-
tam diceiitem : Quiproducit ventos de thesaurh suis. "beiilur, queeideo masculi appellantur, propler vigo-
Aliquando hse diversilaies gratiarum, Spirilus sanctii rem ri contra vitia resistendi : talibus ministris Job
censentur nomine, danlis has gratias, secundum, beatus b ambiebafur.
illud Apostoli : Spiritus prophelarum subjecli sunl( Quando lavabdm pedes meos butyro. Pedum voca-
propheth : qui etiam propter operationem, et effe- bulo D in Scripturis divinis , modus quidam humanse
ctum divinoesanclificationis suae, pondus habere di-. cconversationisplerumqueintelligendusest.Lavabam,
cuntur, ul secundum uniuscujusque vires praedica- . *' inquit, ab omni peccali macula actus meos, et cuin
tores verbi De.ialiis lac darenl, aliis solidum cibum(1 innocentia
^1 el simpliciiate versabar.
porrigerent, ubi dicerent, vel quibus dicercni. Indee Et pelra fundebat ntihi rivos olei. Juxta hunc sen-
ait propheia : Dabo vobis iinbrem matutinum et sero- sum s Moyses ail: Suxerunt merde pelra, et oleum de
tinum : hoc est, novum et velus Tesiamenlum. /
firmissima peira ]: secundum delectationem volen-
Tunc vidit illam, et enarravit, el prmparavit, et in-;. llium, ore sapiebat. Et cum petra illa Christum se-
vesligavit, el dixil homini. Id est, in Ecclesia sua,, C cundum < Apostolum figuraret, oleo tamen islo dona
Deus fuluram hauc sapientiam ante proevidit, quod d 'Spiritus sancti, sanctus Job largilcr sibi effusa vo-
tolus mundus limorem illius habiturus esset. I
luil demonstrare. Hic esl ergo oleum vivum, et ve-
Ecce timor Domini, ipsa est saphnlia, el recedere a rum, ' qui est Spiritus sanclus Palri et Filio consub-
malo, inteltigentia. Alter limor est, ne quisquamn stantialis. * Hoc ergo oleo.sanctus Job abundabat,
Deum offendat: alter vero si offenderit.Ille priorsan-i_ (quo et charilalisipinguedine replebaiur.
ctus, et laudabilis, iste alius non habens charilalemn Quando procedebamad porlam civiialis, et in plalca
sed posnam. Proinde de hoc prsedicabili timore dicit it parabam
j cathedram mihi. Manilestum est, quia Ju-
Psalmista : Timot Domini sanctus petmanens in sm- '
.;. daeorum judices Jn portis sedebanl, ut vindicarent
cultim smculi. De alio limore loquilur evangelista ^a populuni. I
Joannes in Episiola sua dicens : Timor non est in •m Videbant tne juvenes, el abscondebanlur, et senes
charitate, sed perfecla charitas foras miilil limorem. u. assuryenles stabant. Principes cessabanl loqui, et di-
Qni timor utique poenam habet, quia dileciionis js «jitutnsttperponebqnlori suo. Vocemsuam cohibebant
meritum non habet : dtices,: et lingua eorum gutturi suo adhcerebat.Reve-
non solum
CAPUT XXIX. _ renliam pii, et sancti limoris, quam ei
D omnis selas, veruin eiiam universse poiestates meiilo
Addidil quoque Jgbassumens parabglamsuam, et di- li- deferebant, his versiculisdemonslravii.
xit. Secundum superiorem regulam etiam istic intel- 3l- Aurh audiens beatificabattne, et oculusvidens testi-
ligenlise lineam ducimus, ut quando id quod sequi- ii- moiiium reddebat mihi, eo quod liberassem paupercm
tnr in Salvaiorem referri non convenerit, ad mem- n- vociferattiemj el pupiltum, cui nonessel adjuior. Tam
brorum illius compagem sensum expositionis cone- ie- sancta erat, ut ait, proesens conversatio ejus, quam
mur inflectere. Et recte id fieri polerit, ul quod ipse
ise laraa referebat. !
Dominus caput Ecclesiae suse in se recipere non on • Benediciio perituri svper me veniebal, el cor vidum
potesl, de ejus corpore, quod est Ecclesi», sen- n- consolatus sutn. Piipillus, pauper et viilua, omne ge-
tiatnr. nus humilium atque afflictorum significat, quorum
Quis mihi tribual, utsim juxla menses prisliiws, os, nulltim sanclus Job prseleriit, vel despexil.
secundumdies quibus Dens cnslgdiebalme ?Oplat ergo *go Justilia indutus sum, et' veslivilme siculveslimento,
sanctus Job atque desiderat, ut jam de illo squalore,re, et diademale judicio meo. Jusiitia, judicium reclum,
et cruciatibus liberetnr, reverlaturque^ad illam glo-lo- miscricordia, hsec eranl animoeillius indunienia.
70S rCOMMENTARII1N LIBRUM JOB. CAP. XXX. 706
Oculus fid cwco, et pes ctaudo. Affecius pietatis A a me pielatis iiebal studio.ut affecius amoris ac di-
ejus atque misericordiae in his sermonibus demon- lectionis le eorum mei admirationc proficerel.
straiur, sive eraut ignoranliee tenebris lumen prsebui Et lux vultus mei ngn cadebat in terram. Graiia re-
veritalis, et claudicanti in viis Domini, recie vise veremise,
v( quara in ej'us facie refulgentem contuc-
itincra demonstravi. h;
bantur, apud proedietos non pro nihilo habebatur.
Pater erampauperum,el causamquamnesciebam, di- Non N enim aliquid ejus nulibus Iruslra fieri exislima-
liyenthsime iitvesiigabum. Negotia causasque paupe- hbant, et idcirco quasi niagnum atque prsecipuum in
rum contra potentes suscipiendo, defensor eorum, se s< prsedicli suscipiebant, quicquid in serenitale vul-
faclus erat, et j'udex. Et idcirco ne aliqua adversan-. tus '' illius coiitemplabantur.
tium parte opprimerenlur, retectis eorum fraudi- Si voluissemire ad eos, sedebam primus. Cumquese-
bus, eas investigare dicebat. dderem, quasi rex circumstante exercitu, etam lamen
Coiilerebammolas iniqui, et deniibus illius aufere- tnmrentiumconsolator.
ti Diguationem suam et sanclam
bam prmdam. Hic velut rapacem besliam et violen- humilitatem h his sermonibus manifestat, qna ad in-
lam homiuem iniquum describit : de cujus oresub- - feriores fi suos, quasi ad amicos sibique cooequales
slantiam pauperum vi absiuleril. aabierii, et se in regni potentia, miseris et moerenti-
Dicebamque : In nidulo meo moriar, el sicut palmaj B bus 1 proebuisse.
muliiplicabodies. Nidus ej'us, exterior homo ejusin- CAPUT XXX.
lelligcndus esi, qui de feno carnis illius composiluss Nunc aulem deridenl me juniotes lentpore. Manifes-
a Deo fuerat, et conslrictus. Omnh enim cqro fenum. lum I esl.
In hoc igitnr nido semper se mori sub tesiificationee Quorum non dignabar palres ponere cum canibus
dicebat, dum viliis mundi, et ejus concupiscenliiss gregh & mei. Non hoc lypho superbise alque diviliarum
non vivebat, et ob hoc in resurrectione, velut palma,( j'aciantia
j lecerat,sed utilitate impiorum, el.deri-
multiplices dies et seternos habebit. <
dentium illum, quorum patres nec canibus quondam
Radix mea aperla est secus aquas, et ros morabitur,. 'ejus digni fuerint comparari.
iit messionemea. Spes mea, el fides quoe ex hac ex- Quorum viiius tnanuum mihi erat pro nihilo, el vila
spectaiiouemeasunt, patent ad divina cloquia, qua- 'ipsa pulabanlur indigni. Egestale el fame steriles. ld
rum consolatione, ne in infidelitate menlis meae vi- (est, ignominiee vilitate despecti.
ror arescat, infuudiiur. Qui rodebant in solitudine, squalenles calamilate,
Gloria mea semper innovabilur, et arcus nteus inn el ' mheria. El manducabanl herbas, et arborum corlices,
manu mea instaurabitur. Qui me audicbant, exspecla- ,_ et ' radix juniperorum eral cibus eorum. Qui de conval-
bant senlenliam , el intenti lacebant ad constlium |?, C
*" libus isla rupientes, cum singula reperissent, ad ea cum
meum. Gloria mea et cselera poiesl in virlutibusIS clamore ' currebant. Prse miseria et aviditale, hsec
cresceniis bonse conscientise fructus et novus sem- ,_ 'etiam quoe exlra cibum erant, vel hominum, vel fe-
per profectus iiilelligi. In arcu vero resislentis ac (C rarum, lanquam epulas ac delicias invadebant, hu-
repiignantis vigorem significari existimo , qui in jn mectas convalles proe nimia egeslaie sugentes.
iiianus sancti operis contra obvios quosque, et ho- [,. In deserth habilabant torrentium, et in cavernh
sliles vitiorum impeius proeparelur. Sicut ait Da- a_ ierrm, vel supet glaream. Qui inler hujuscemodi Iw-
vid in psalmo : El posuhii ut arcum mrettm bracbia jn tabaniur. Qtii etiam, ut ait, in locis sterilibus, et
tnea, quod esl, fecisti infatigabilem intenlionem bo- 0. inaquosis, sive dumibus, quasi repentia terree, in
norum operum meorum. foraminibus morabanlur : quus imbres montium
Verbh tneh addere nihil audebant, el super illos os r»Sant*
stillabat eloquiumtneutn. Quia jam auctoriias sapien- „. Et esse sttb senlibus delicias compuiabant. Si in
lise ubique fuerat divulgata: nemoquasidetreclans, s sestu suo, vilissimorum stirpium foliis legerenlur.
ad verba ejus quicquara addere prsesumebat, quin- n. Filii stultorum el ignobilium, el in tcrra penitttt
n- ngn parenles. Nunc in eorum canlicum versus sutn,
immo stillabal super eos eloquium illius : id est, sen-
sus inieriora viscerum penetrabat, ut eorum infusa sa ^•*'et factits sum eh in proverbium. Abominantur me, el
li. Ignge fugiunt a me, etfaciem meam conspuere twn
proecordiis, a tali magistro perfecti atque optimi di-
scipuli redderentur. veteniut. Obscuri, et memoria penitus indigni.
Exspectabantmesicutpluviam, el os suum aperiebantml Pharelram enim suam aperuit, el afflixil me, ei
quasi ad imbrem sergtinum. Pluvioe nomine, copio- frenttm posuit in os meutn. Pharetram existimo mul-
sam valde eruditionem suse scientise demonslrat, et liludinem plagarum, vel ipsum diabolum, vel po-
illius hoc loco intelligi oportere. Quam
lattdat auditores suos, quod dispulanle eo, cum m testatem
sicut Job ait, Deus aperuii, dum circa eum diabolus
grandi desiderio exspectaverint. suam exercuit potestatem, unde eum, et jaeulis
Si quando ridebam ad eos, non credebant. Tanta in-
n" tormentorum afflixit.
Insuper etiam frenum ei si-
quit, reverentia ethonore a proedictis habebar, ul lentii in ore ne loqueretur imposuit.
sapientiaameoe, et gravitati non posset indulgentisei** - Ad dexieram orienth calamitaies memillico sttr-
aliquid ac remissionis, quoe ad lemperamenlumma- ia- rexerunt. Id est, vel in ipso tempore feliciiatis,
gis morum pertinebant, congruerc. Et idcirco ipso iso quod giavisiimum probatur, cxorta* sunt, vel per-
 707 APPENPIX AD TOMUMSiPfiMUM S, HIERONYMI. 703
missu djvirise polestaiis impositee sunt. Ipse csl, Adomus iiiferioruin csl constituta, id est, mors ipsa,
enim oriens cx allo, jpse dextcra et virlus Altfs- non condilione |c*juscreata. Illuc ergo el me lan-
slmi. quam peccaioris Adoefilium, secundum juslam sen-
Pedes meos subverlerunl, et oppresserunt quqsi flu- tentiam abire vbJuisli.
ctibus semith sui, Id esi, cajamitates meae frequenli Verumtainen \noit ad consumplionem eoruht. Re-
repetiiione me afiligenles, velut fluclibus orancs conciliationem puuidi proplielal in Chrisio futuram,
vjas reclas conyersalionis njese subverleruni. duiii dicil homines non iu perpetuam con-iumpiio-
Dissipaverunl itinera mea, insidiaii sunt mihi, ei nero redigendos, sed aliquando ab iufeiis rcvo-
prmvaluerunt, et non fuit qui ferret auxilium. Jd est, candos.
itjnera nvea, quibus per vistni justitirc quolidianis Emittis manum luam: et si corruerinl, ipse salvabh.
prpfeclibiis incedebam, irjiiiiici mei coniurbave. Si post redemptionem, qua per fidem in Chrislo
rujit, in ijijuriiim meam exinsperato, velut ex in- salyamur, ilerujm per peccatum ruerint homines,
sidijs erumpenles, neganlibus mihi proximis mcis manu pietatis allcvanie, per pceniteniiam ipse sal-
consolaiionis atixilium. vabit.
Quqsi rupto muro, et aperiq jqnua irruerunt sttper Flebamiquondam supet eo, qui affliclus eral: et
me, et ad meas miserias devoluti sunt. Tam veloci, l& compaliebatur attima mea pauperi. Exspectabam bona,
inquil, impeiu prsedicta mala super me irrueruiit, el venerunl ntihi mala, prwslolabar iuceni, el erupe-
ut nuljp resistetjie obstacuJo, in me desuper vol- runl tenebrm, Factum est, ut pro bonorum exspe-
verenlur. Ctatione, qua miseros consolabar, niala nuncomnia
Redactus suni in nihilum, Abstulit quasi vetilus suslinerem, el pro luce pro^pcritaiis, tenebras in-
desiderium menm, el yelul nubes perlransiit saius mea. currerem tormeiiloriim.
Quo remuneratioiies luas pro mandaiorum luorum Inleriora mea efferbueiunt absque ulla requie :
ciisfodia prtcstojaliar, pariter cujn salule, quasi prwvenerunl me \ dies affliclionh. Ubi ait, quod eum
venti impelu, el quasi transvolanlis nubis [Al. no- dies afflictionis proeveneiinl, pttto qu-d tempus j'u-
bis] celeritate rapiiisii, quia abripi permisisii, dicii volueril iiidicare: quo proEvenlum se idcirco
Tunc autem in memeiipso mqrcescit gmma mea, et yidelur dlxisse,: quia cum sibi needmn venliirum
possident me dies affliclignis, Marcescjt, id est, a puiayerit: nbi eiiam niagpum dolorem gelieiinarum
yjgore siue jntenlionis dissojvjiur. signilicat, dum suas illis eomparat pcenas.
Ngcle gs meum perforalur dgloribus, et qui tne co^ Mmrens incedebam, siue furore consurgens, in
medunt, ngti dormiuni Mahifeslum est, quia vcrfnes turbq clamgbam. Tristis et affectus moestitia, quia
qiij carnes ejus comedebant, noctes ducebant per- iC pcense meritum pesciebani, el sine luroris iracundia,
vigiles. eram in spem aninii yiriule consurgens; quiaDeus
In multitudineeorum cgtisuniiiur veslimeiiiummeum, docuerat roe patietiliam, ut oequanimiier ferrem,
el quasi cqpilio lunicw succinxeruni me..ScateiUiuin publica satisfaelione vociferans, et exorans.
vermium muliiiudo, scmper se commovens, el per Frater fui draconum, el socius slrulhionum. Cru-
diversos vujnerum meorum sinus discurrens, ve- Ciatu poeiiarum affectus, dolores meos sibilis lem-
stem qjioque meam, dijm per me repere nou cessai, perabam : quemadmodum facere dicunlur dracones,
attriyit : queni totuni alque ex omiii parte circum- quando ab ciephanlis capiunlur : ut propheta ,ait;
dalum, et quasi in uiuim yulnus. redacium incessa- Fqciatn plancluih velut draconum: qucm faciunl ut
bilj esu haustuque disci uciat. dixi, quando ab elephaiitis interficiuniur. Etsocius
Comparalus sum luto, et assimilatus sum favillw strulhionum : fatuus factus sum et insipiens, ut
el eineri, A.d Summafti viliiatein perductum so dieit, struthio, avis slfiltissima, ut prsc dolore frustra me
qui vulneribus et sanie, sicut lulum computresceret, existiment laborasse.
et fceteret : exsiccantibus rui'sus camis ejus putre- Cntis mea denigraia esl super me, el ossa mea arue-
dinera, sordibus pulverjs. runt prw cautna'te. El lioc ad pcenarum ejus cumn-
Clqmo ad U, et tion exqudhnie ;sto, etnon respich «jlum pertijiebat; ut in slercore constitutus, per
me, In clamore intenlio est orantis ad Deum. In eo nitilia tempora, solis ardentissimos usque ad ossa
vero quod sjare se perlijbet, p.erseverahtiain se ad pateretur radios.
Deum habere indeclinabilem dixit. Fidutia justi- Versa est in luctum cithara tnea, el organum meutn
tiarum suarum ad Deum : lisec libere Job. sanctus in vocem flentium.. His rebus, dicit felicium dierum
loqujtur. . suorum atque priosperitatis lseliiiam, et jucutidila-
Mutalus es mthi in crudelem, et in dmilia mqnus tem in luctum esse conversam.
tu/madyersatis-mihi, Elevasti me, et quasi super ventum ITEM.
ponMselishti niewa/rfe, Piuin e( mjserjcordem Deum Ad Clifhli personam verlitux expositio.
esse dicit in prpspexis suis durum aique crudelem,
cum mantis duritiajn, el graves pcenas.sustinel et Quh mihi tribUat, ut sim juxla menses prhtiiiosj
alroces. etc. In assumjHoihomiiie Jesu Chrislo, id est, Adam
SMO.Jquia niorti Irq^es tne, ubi constilulq csl do- secuaclo, sive nokissimo; vox esl Adam proloplasti
ittui gtnni viiienli, Post ilelictum parentis, inquil, recolentis quid perdiderjt, etad quodbonum redire
709 fCQMMENTARtlIN LlfcftUM JOB. CAP. XXX. 710
cupiai. Amiseral quippe per inobedientias malum, Acti, j qui quotidie mente elevaniur ad ccelum, et
immortaliiatis bontim, paradisique delicias : hanc stanl in Domino, fide immobilis vitae.
sibi per Jesum Christum Dominum nosirum instau- Principes ccssabanl loqui, et digiium superponebanl
rari dcsideral. Suscipicndo namqne in se Dei Filius ori suo : vocem suam cohibebant duces, el lingua eo-
liominis liliuin, stiscepit jn eo el humani generis rum guliuri eorum adhmrebat. In adventu, inquit,
preces. meo oinniiim sanctorum meorum prophetia conclusa
Quando splendebal lucerna ejus super caput meum, cst, et signala, quod in Zacharise silenlio praefigu-
el ad lumen ejus ambulabum in tenebris. Gloriam ratum est. Clausa est quidem prophetia in mysierio
divinse gratise, nomine Jucernoe qua in paradiso flo- annuntiatorum, sed in sacramentorum mysteriis
ruerat, significavii. patefacta est. Principes et duces illius populi Ju-
Sicut fui in diebus adolescentiw tnem, quando se- dseorum fuerunt reges, sscerdoles et propticloe.
crelo Deus erat »'» tabernaculo meo. Adolescenliae Sive principes et duces, polenles quique muudi
nomine possunt primordia Adoe infelligi, vel ipsa istius atque eloqnenies possunt inlelligi, qui propler
felicitas : ubi aute peccalum, juvenili vigorc, sine mendacia scductionis, principatus in populis tenc-
ullo defectu oetatis seroper virens, quasi in dicbus .banl. Hi in adventu Chrisii conlicuerunt.
adolescentiae fuisse dicitur. 3
B Aitris audiens bealificabctt me. Gentium utiijtie
Quandg erat omnipotens mecum, el in circuilu nteo populus, ad quem Evangelium mcum, annunliatuin
pueri mei. Pueri Adam, viriutes ajiimoe inielligondoe prsedicatione pervenit. Qui pro redctnplione sua
sunl. Pueros atttem Cbrisli angclos, qui minislra- laudem deferens, bealificabat me gralias agendo.
verunt ei in diebus carnis ejus, vel apostolos, sive Et oculus videns, testimoniuin reddebat mihi. Po-
omnes sanctos non absurde sentimus. pnlus videlicet Judaeorum, cui per prophetas meos
Quando lavabam pedes meos buiyro, et petra fun- prscdictus lueram, in praesentia adveiilus mei testi-
debat tnihi rivos glei. Pedes igitur Salvatoris, preedi- monitim reddebat mihi.
calores veritaiis: qui in universo muudo aniiuutiaiit Eo qiwd tiberassem pauperem vociferantem, et pu-
Evangelium, intelligendi sunt : Hos igitur pedes pillum cui non erat adjuior. P.inper hic et pupillus,
suos Jesus Chrislus, Job noster, lacte sive butyro sanctorum populus est intelligeudus : qui propter
eluil atque abstersit, quando eos a tribulalioniim IiumiJitatem spiiilus coniribulati, pauperest dicius.
pressuris sinceros atque purissimos reddidil: docens Pupilltts vero idcirco dictus esl, quia paler eorum
eos per spiritum suum, simplicis innocenlise vitam. pro tempore absens est : qui ila loquilur: ATOH re-
Hoc igitur modo pedes annnntiantis pacem Evange- intquam vos grphangs.
lii mundabuntur. Ne coinquinali essenl camalis 'G * Benedictig pueri, sive ut alii dixertint, perittiri,
sapienlise luto : Petra, inquit, fundebat milii rivos super me veniebat, et cgr vidum ccnsolaius sum. Pu-
olei. Ergo petra Ecclesia, fundata super Chrislum pillus fidelis, et sanctus : -puer, propter recipro-
firmissimam petrarn, de se graliam Spiritus sancli, catam innoceutiam nuncupatus est. Perditus vero
velul rivos effundit : quod jn Pentecoste, et donio idem appellatus est, quia sanguine Domini acqui-
Cornelii, el in illis duodecim , sive in omijj Eccle- situs est.
si.i declaratuni est, et usque hodie declaralur. Justitia indutus sum, el vestivit me sicut diademate
Quandg procedebam ad portatn civitath, ei in plcitea judicio meo. Justitia ergo hsec pielalis niese, ait Do-
ponebanl caihedram mihi. "Velutrex ergo, et Dominus minus, vestivit me sicut vestimeiito. Et diademate
primus civitatis suoe Ecclesioe, ad portam ejusChri- judicio meo. Hoc, inquam, vesiiinenlo, in quo per
stus procedit; id est, sub lempore iniliorum ejus : Evangelium justitia patris revelatur : iii Ecclesia
quando ingressum parans ilicebat omnibus; Venile dicit se esse circumdaiuin : cujus flgiiram habuit
ad me onines qui laboratis, et onerati esiis. Calhcdra vestis ejus in monte clarificali.
autem eminens scientia Christi intelligenda est: Ocultts fui cmco, et pes claudo. Lumen, inquit,
platea autem civiiatis, vel quod publice prsedica- sum peccalori in vitiorum suorum lenebris ambu-
verit, vel secundum Psalmistoe sensum est intellj- D Iniiii, et in prseceptorum meorum semitis claudi-
genda: lalttm mandatum tuum nimis. Quod non so- canti faclus sum gressus. Unde ipse ait : Ego sum
Ium in iriplicem expositionem, sed eliam in «Jispu- yia.
latioTiemporrigitur. Paler eram pauperum, id est, humilium corde.
Videbanl me juvenes, et abscondebanlur, et senesi Et causam cum nesciebam, ditigenter investigabam.
assurgenles stabant. His seribit Joannes dicens , Uanc igitur causam peccaminum misericprdia pie-
Scribo vobis, juvenes, quia fortes eslis, el vicislis, talis me;e iiiduliurus, diligentissime perscrulabar,
ut radieem vulnerum curando perquirereni : ut
tnatignum. Hi per fidem Domini, Salvatorem videnl
in spiritu, el in lerra sui corporis absconduniur ; peccatorem, invesligante me, conlitenlem culpas
suas, ab omni peccalo crimiuis liberarem. Sive
reprimenles videlieet atque in se ptiguaiido vitia1 alitcr : Nescivil causas
peccaii Doroinus noster
cohibentes : morlificanies seroetipsos; a pecpfUis, et1 Jesus Chrislus :
quas ab eo Judoei quserebanl.
concupiscenliis mundi: liinc ait prophela: Ascendile' Conlerebam mglas iniqui, et de denlibus ejus aufe-
Vosin ierram. Senes vero filii consummali, elperfe- rebam ptwdam. Hunc iniquum diabolum csse rcete
711 APPENDIX AD TOMUM SEPTIMUM S. HlERONYMl. 712
senlimus, cujus dentcs ac molares sunt ad inleri- A Verbis meis hihil addere audebant. Statuta ulique
lnenduni ssevi ac truces animi rootus. De hujusmodi, el i decreta non convellentes Ecclesise: in qua fun-
inquit, denlibus vclut proedam capiivam humanum damentum < est veritatis, stahiliunt. Haeretici autem
genus abstraxit, de morlis ulique illud interitu libe- iet schismatici, proesumptione superbise, qua prse-
rando. Omues impii dentes sunt diaboli. Potest et stant : cseteris, yerbis Domini, inventa de corde suo
hoereticus quisque intelligi, in cuj'us dentibns do- alque supcrflua dogmata plenitudinis superponerc
clrina perspicua sentialur. In molaribus vero lateant moliunlur.
remota, et secreta, et nefanda roysieria. Et super illos stillabat eloquium meum. Seusim
Dicebamque : Innidulo meg moriar, el sicut palma ulique sermo doclrinse meae, diligenlia mea, dili-
multiplicabo dies. Nidus Domini Salvatoris, Ecclesia gentium me viscera penetrabat : in quo profectus
ejus potest intelligi. Hicigitur Dominus, in Ecclesia animorum quolidie in virtutibus intelligendus est.
quasi nidulo suo, quem sibi feno carnis humanse Ubi quasi a parva stilla principiorum, pervenitur
congessil, et in qua procreat ac fovet filios, mori ad vitam plenam perfectionis, tamquaro ad pluviam
dicitur, dum membra ejus, quorum ipse caput est, cordis, terramsuam copia saluranlem.
vitiis ac concupiscenliis hujus saeculi moriuntur. Exspectabanl me quasi pluviam, el os suum aperie-
Sequilur : Et sicut palma multiplicabo dies ejus. B bant quasi ad imbrem serotinunt. Omnes sancli an-
Igitur post humililatem Ecclesioe, quam in nidulo> tiqui, Salvalorem in carneventurum exspeclaverunt,
superius Domimis indicavit, gloriam altitudinis ejus- et omnes nunc pariter ad judicium venturum indu-
in palma arbore voluit ostendere : cuj'us radix as- bilanter exspectanl: ad cuj'us imbreni serotinum,
pera videtur in terra, unde etiam nidulus appel- Ld est, Evangelium, ora cordium suorum nunc si-
latur: sed comis pulchra sub ccelo, cum ex resur- lienles aperiunt; quia meliora sunt, ut Ecclesiastes
rectione fuerit glorificata, palmse celsiludinem ob- ait, novhsima sermonh, quam iniiium ejus.
tinebit, id est, virtutum suarum merita consequelur,• Si quando ridebam ad eos, non credebant. Id esl,
quse in palma siguificaiilur. Sive nidulus hic po- Judsei non credent mihi hilari pielale futurse beali-
pulus Judseorum polest intelligi. In hoc igilur nido,, tudinis loetiiiam, et oeternai gaudia promittenli : et
pati et mori pro nobis voluit, sicut ait Judseis : peccalores pro reatu conscientise suoe, vix credent
Moriar, et in eorum meniibus crucifigar : ubi se- misericordise niese, et sibi saluiem dari posse prac
cundum horoinem conversatus, et naius sijm, et ini magniiudine criminum desperabunl: cum ego con-
genlibus, ubi palma viclorise meae, crucisque vexil-- vertenlibus ad me majora quam spe possint caperc,
lum ereclum est, multiplicabo dies, dicens eis: : collalurus sum.
Ecce ego vobhcum sum omnibus diebus usque ad con--CC Et lux vnltus mei non cadebat in terram. Gratia,
summationemsmculi. inquit, proesenfise mese, qua mundo universo iu-
Radix mea aperta esl secus aquas, et ros morabiiur'' nolui, illustro corda fidelium, quia ego sum lux
in messibne mea. Iia erit in nationibus radix, id est,, mundi, et quidquid promisero cuslodientibus paclum
fides qua mihi placeri volui : ut omnes sancli iui meum, irritum non erit : sed tolum in tempore re-
procteritis placuerunt: ut pateal genlium aquis, id1 tributionis implebitur.
est, populus, ut in me scilicet credant, quibus uli- Si voluhsem ire ad eos, sedebam primus. Cutnque
que in retributione seterna, ros gratise, et muneriss sederem quasi rex circumstanle exercitu, eram tamen
erit me largiente profluus. Sive radix charitalis mescJ mwrenlium consolaior. Ita sentiendum esi, qui cum
atque dileetionis, quse fixa est in cordibus diligen- apud sancios suos magnus, et in excelsis babitet,
llum me: aperia est in eis ad aquas eloquiorumi qui et angeli plerumque dicunlur, et de quibus sc-
meoruin. cundum aliam editionem dicit: Erain quasi rex con-
' Gloria tnea
semper innovabitur. Hic gloriara, Ec- cinctus fortibus : compunctos lamen et conlrilos
clesiam intelligere possumus : Gloria quidem Patriss corde non despexit.
est Filius, cui dicit Pater : Exsutge, gloria tnea, ex- Nunc auiem derident me juniores tempore. Le-
™
surge. Sed aliter Ecclesia gloria est, quoej'uslificatai *' gimus in Evangelio, quemadmodum irrisus est, et
est per graliam. illusus.
Et arcus meus in manu mea instaurabiiur. Arcuma tQuorum non dignabar patres ponere cum canibus
liunc virlutem intelligere pnssumus, qna pro Ecclesiaa gregh mei. Ego canes in bonam pariem dictos exi-
sua usque ad Gnem sseculi pugnare non desiuit. stimo, qui gregem Domini a bestiis spiritualibus vi-
Qui me audiebant, exspecldbantsententiam, et in- gilahdo defenduht. Dequihus dicil propheta: Concs
tenti tacebant ad consilium meum. Quotidie clamatt muti, non valenies latrare. Judoeoruin quoque palres,
Clirislus per dispensaiores verbi sui, el obedientess qui sunt utique sacerdoles, principes, pastorali ab
ei, sententiam definitionis ejus exspectant. El in-- eis quippe ablala dignitaie, non posui, ait Dominus,
tenti tacebant ad consilium meum. IIoc verbo si- cum sanctis gregis oviura roeorum custodibus, ob
lentii, sanctorum significalur obedienlia, qui tardili malitiam infidelilatis suse : ne sacerdolio funganiur
sunt ad loquendum, veloces aulem ad faciendum : mihi, abjeci eos. Quod etiam in Evangelio dicit :
sive, quia in ipsa inijuisitione legis, sancti intenlii Aufereiur a vobis regnutn Dei, et reliqua. Ubi jam
esse dicuntur. incipit tollere panem filiorum, et mittere canibus,
715 COMMENTARIIIN LIRRUM JOB. CAP. XXX. 1U
sicul ad eum in Evangelio sub lypo Ecclesise dici- A non r erat, morabantur, sed etiam in cavernis terroe,
lur : Nam el calelli edunl de micis quce cadunl dei et C super glaream, per quam puto carnaliter legcm
mensa dominorum suorum. iintelligendam, ubi nihil pingue spirituali sensui ad-
Quorttm virtus manuuin erat mihi pro nihito. Hoec - rmiscetur, quo posset fecunditate uberlalis, per
virius manuum erat Judseorum, ut mandalis se- fidem I filios sanctilatis, matre gralia, procreare : et
niorum, elobservationibiis descrvirent. Sivein tero- obhocin ( cavernis terrseesse perhibenlur, lerrenis
pore passionis Domini, polest hic locus intelligi, itat videlicet
\ sensibus inhscrentes. De quibus flens dicit
ut virtus operum prsedictorum usque ad morteml 1Apostolus, inimicos cruchChrhli. Aliter: Torrentes
Salvaloris pervenerii. Vel ita intelligendum : cuml suni s peccatores, qui in hoc mare sseculi per deserta
ei viiam flerent finitam esse per crucem, triumpho) notitioe ) defluunt; hi ergo in caveruis sensuum com-
resurgentis ex morluis, ad nibilum conatuum pessi- imorantur, eorumque delectantur officiis adpeccan-
morum virtus redacia esi. i
dum : ipsi sunt fenestroe domus, per quas mors in-
El vita ipsa pulabanlur indigni, egestale el famee greditur.
{ Sive caverna serjientis esl peclus nosirum,
steriles. Yitiorum suorum et criminum lurpi eges- < quando in eo venenata consilia, etmorliferos aclus
latc effecti, et fame eloquiorum Dei facli sleiiles,, recondimus.
1 Ipsi vero similiter super glaream habi-
etinendiei, vita insuper proesenti indigni sunl babiii,, B 1tant, qui terram suam, nulla sermonum Dei dili-
sicui prophela ait ad Deum : Disperge illos in virlulee geniia colunl, ut accepta ubertate pinguedinis, pos-
tua. Unde nunc in medio nalionum sunt velut cap- sint fructus facere sanctitaiis.
tivi, vitam ducentes degenerem. Qui inter hujuscemodi tmlabanlur; et esse sub sen-
;( libus delicias cgmpulabant. Inler hsec mala quse sunt
Qui todebant in tolitudine, squalentes calamilale et
mheria, et mandebanl herbas, et arborum corlices, et :( dicta superius, ila exsultautes gaudio vivunt, tam-
radix juniperorum eral cibus illorum. Plerumque ubiji quam si quoererent virtules.
Deus non habital, id est, non colitur, solitudo sivee Filii stultarum, et ignobilium, et in terra penitus
cremus appellaiur : in qua secundum Apocalypsimn non parenles. Ita enim et de eorum patribus, pro-
mulier, id esl, corruplela sedere dicilur. Manderee pheta jam ante proedixerat: Generalio prava el pet-
cnim sive rodere, opus est dentium, quoniam voxx vetsa, populus slullus, et non sapiens, alienati a terra
ariiculaia denJibus et plectro linguoe efficitur, ideoo vivenlium.
his yerbis, doctrina prsediciorum significalur, qui ii Nunc in eorum canlicum versus sum eh, et factus
. populos tamquam herbas ei infructuosarum arbo-)- sum proverbium. Id est, in primo sermone, et in
rum radices mandendo atque rodendo, in errores-s eorum ore ego sum, ei ab eis delectatione oblrecta-
suos multiplices, velut in suum corpus irajiciunt.t. C tionis assumor.
Etcnim pasci se arbitranlur, si ab hominibus, quos is Abominanlur me, el fugiunt a me, el faciem meam
solet Scriptura arbores appellare, quidquid habent H spuere non verenlur. Faciem vero conspulam Do-
vitale subtraxerinl. Radicibus j'uniperorum nihilo- )- mini Salvatoris, ipsa passio ejus nobis in Evangelio
minus alunlur : arborum scilicet longasetale viven- i- manifesle demonslrat.
tium, et in quarum lignis mullo diutius ignis quam tn Pharelrain enim suam aperuit, el afflixit tne. Hic
in cseieris durat. Jsta sunt ligna, queearceuihinaap-)- pharetra, diabolus intelligi potesl. Et quoniam crc-
pcllanlur. Sub arborum harum vocabulo, magnos >s dimiis Salvatorem verum hominem assumpsisse:
quosque numine in populo Judaico inlelligere pos- 3- non absurdum esi, ut credamus quod et dolores cor-
sunius, quorum prsedicli doctores intima viscerum m poris volueril in passione sentire : secundum illuoi
depascuntur, furando ei prscdicalione legis prseter- r- prophetoe : Ipse infirmilates nosltas suscepit, el pro
ilsc, bonum graiise Chrisli. nobts dolet.
Qui de convallibushta rapienles, cum singula repe-e- Et frenum posuil in os meum. Illalas conlumelias
rhsenl, ad ea cum clamore currebant. De convallibus is palienlia demonstravit: sicut ipse Filius in psalmo
utique herbas, ut fures, quod alii translalores dixe-e- ait ad Patrem : Quoniam tu es paliemia mea, Do-
runt, el arborum cortices, rapiunt. Non enim eos -D
*sD))iin<*. Et in Evangelio, interrogatus Jesus non
quos herbas, cortices et radices arborum persenig-;- respondit.
matis similitudinem intelleximus , in excelsis locis is Ad dexteram grienlis calamiiales tnew, illicg sur-
atque similibus poiuerunt invenire : sed in r.onval- ,1- rexerunt. Id esl, de voluntate Patris, ad cujus dexie-
libus, humilibus scilicet locis, et i.n inferiora de-e- ram Filius sedet. Vel hoc ait, quod ad Filium Dei
pressis, ubi significati sunt carnales populi Judseo-o- etiam ad eam partem, qua impassibilis esl, contu-
rum: quorum intellectus in occidenlis liilerae sensu,a, melia passi hominis assumpti pcrvenerit, secundum
velut in inferioribus commoralur. Hinc eos pri-i- Aposiolum dicenlem : Si enim ccgngvissent, num-
mores eorum depopulanlur, dum cseci csecis duca- a- quam Deum majestath crucifionis.sent.Quoniam ipse
tum proebent. est dextera Patris, manus el brachium, per quem
In deserth habitabanl torrenlium, el in cavernh irs facta omnia gubernantur : et discipuli magis de
'a- dexlris illius erant, quem in lempore passionis de-
lerrat; vel super glaream, qui inler hujuscemodi tmta-
on reliquerunl. De quibus ait: Cgnsiderabam ad dexte-
banlur, et esse sub senlibus delicias compulabant. Non
Jantuni in desertis prsetlictorum, ubi cullura Dei ei ram, et non erat qui cggnosceretme.
PATROL. XXVI. 23
W APPENDiX AD TOMUMSEPTlMUMS. illERONYMI. ?W
Pedes nteos subverteruitl,.et.gpprcss.ernnt. Quasi A n)e.im onines ujtidique me velut exslraiigtilantes cir-
fluctibus semitis suis dispipaveruntiiinera mea. lnsi- cunidcderunt, et ut me proefocarent in morie, tam-
diali sunl mihi, el prmvqluerunt, cl non juil qui ferrel quam ora capilii, fortibus videlicet laqueis, falsoruni
auxiliuiii, quasi rupto tnuro, et aperla janva, et ad lcstimoriiorum <me cinxerunl, cl inira passionein
tneqs niiserias.devoluiisunl,.Pedes, liumana subsian- meam et cruccm, quasi intra tunicam me inclu-
tia, quain c.rucifixertint, jnlelligi potest, vel cerle serunt.
evaogelizandi officium. In, fluctibus, amaros Judseos Comparatus suin luto, el assimilatus favillm et ci-
erga pra-dieaiores Evarigelii, el inquictos esse de- neri. Pcr morlem quam volens suscepi, comparatus
monsirat. ; sum vilibus, et peccato obnoxiis, alque in Adam
. Dissipaveruntetiamilineramea. Prophetarum meo- Dei senlentia condeinnaiis, cum ipse peccator non
rum oraculis, advenius mei in canie.ijlis proesen- sim, neque ita jit omnes peccalores fuerim nalus.
tiani pollicebar, et in visionibus revelalionum saepe Clamo ad le, el non exaudh tne : slo, et hon respich
yeniebam ad eos. Hoec utique itinera mea inctedu- me. Iia et in vicesimo primo psalmo, in cruce cla-
ljtate alque impietatis suse scelere dissipaverunt. mavil ad Palrehi: Deus meus, el rcliqua : Et cla-
•Possunt.etiam pedes ejus, praedicalores vel aposloli mabo per diem, el non exaudies, et csetera. H;ec igi-
ejus inlelligi. Et-non luit qui ferret auxilium, quia B tur verba dicuntur ex persona Crucifixi: sicut et
-et ipsi discipuli, relictoeo, confugerunl. Quasirupio alia, quae jam dixi superius. Clatnabb, inquit, per
muro, et aperta janua irruerunt super me, et ad diem adte: id est, in rebus prosperis hujus vitae, ut
meas niiserias devoliiti suui, id est, per iiecem non mntenlur: nec exaudis, in verbis delictorum.
nteara ii) ruinam istiam lapsi sunt, ul quasi trucu- Clamabo et in nocte, id-est, iii adversis viire hujns
lentissiuii hostes et ferocissimi, irruplis civiiatum clamabo, ut prosperenlur, et similiter non exaudies.
munitionibus, domibusque effraclis, in necem meaju Neijue ho.c satis ad insipientiam mihi, sed polius ut
omnes pariter iirosilirent. Miserioe autem passiones sapiam quid claniare me velis : non verbis deliclo-
suiit, flagella, illusio, probra, alapse, sputa, cola- rum cx desiderib temporalis vitse, sed verbis con-
pbi, spinoe et ignominiacrucis. versionis ad te in vitani selernam.
Redactus sum in nihilum. Judoei despieientes eum, Mulatus es tnilii :n crudelein, et in durilia tnanus
pro nibilo babuerunt. tnat adversarh tiiihi. Duin Paier unico Filio non pe-
Abstulhti quasi venlum desideriummeum, elquasi percii; sed pro nobis omnibus iradidit illum : cru-
nubes periransiit salus mea.,Yentus prsesens hoec vita deliialis species'videbatur, quod erat pise dispensa-
potest inielligi, quse plerumque venti, sive spiritus lioiiis affeclus.
nomine appellanlur. Ex persona ergo veteris homi-:^ Elevasll tne, el quasi supcr vcnluth ponens, elishli
nis suscepii iji.Deo, homo Jesus Ghrislus lisec loqui- nte valide, Quodjest, elevastiin cruce, et non cre-
lur. Desiderium vero veteris hominis illud erat, ne dentibus Jndoeis, me allisisli.
vilam hanc. lemporalem amitferet, quod ipse Domi- Scio quia morii trades me: ubi constilula esl domtts
nus proximus jiassioni demonstrat, dicens ad Pa- omni viventi. Quia ante Domini resurreclionem,
trem.: Transeat a nie calix hte. Verum, inquit," non eliam justiin inferni partibus fuisse credunlur.
quod ego volo, sed quod tu. Verumtamenhbn ad consuniplionem eorum emillis
Nunc auletn in memetipso arescit anima tnea, et manum tuam, eisi corruerinl, ipse salvabh. Ad hoc
ppssident me dies afflictibnh. Dies afflictionis ej'us, uiique morli trades me, ut non consumanlur de*
dies sunt passionisl Inde ait Salvalor in Evangelio, biia poeha, qui divina sentenlia morli oelernoesunt
Tristis esl animarnea ttsque ad mortein. deputaii: sed potius mea,morte salventur. Quod au-
Nocie os meum perforalur doloribus, et qui tne co- tem dicit: Si corruerint, ipse salvabis: post graliam
medunt, non dormiunl. Nocte, quia yespere captus, baplisriii., reroedium salutis deliuqtienlibus, per pce-
per tolam noclem scribis, et pririeipibus sub inter- nileritiam -repromilU t.
-rogatione qusestionis audilus est. Vcl noctem tristi- _- Flebam quondam super eutn qui afflictus erat. Dua-
tioe, et passionis, ait Dominus ad aposlolos, qui; ^bus aulem de causis Salvalor Jerusaltm deflebat.
propter dilectionis, et charitatis mese forliiudiiiem Una est,- qua pro conversis flens, Patrcm orabat.
ossa dicuntur : aculeis doloris, timorisque com- Alia vero est, qua pro non credenlibus dolens fle-
puncli, usque od nogalionis noxam perforati suiil: bat : jirsevidens utique ut Deus ob incredulilaiis
id est, pcnetravil viriutem aniriii eorum tittibatio duriliam perdilionem eorum.
fidei, ut ad borain lenlalionis in charilalis soliditate El compaiiebcttur anima mea pauperi. Quomodo
iHitarenl. Illi verOj qui me usque ad raorlem perse- animse sanclsc iiv Scripturis pauperes appeJlanlur,
quendo videntur consumere, non dormiunt: id est, non habenles superbiaj spirilum, vel peccata tam-
otnni vigilanlia mentis insistunt, ut ad me devoran- quam mundi hujus divitias. Ila e contrario omnes
dum perveniant. peccatores pauperes nuncupanlur: eo quod super-
Ininullitudineeorumconsumilurveslimentummeum. bioe spiritu lumeant, et sint inopes sanctiiate: de
Convenieniibus in nnum Judseis, caro mea injuriis, quibus in psalmo canilur : Sedenles in teriebrh el in
clavis, cruce, morle confecta est. umbra morth : viqculh ligalos in mendicUateei ferro,
Et auasi capitig.tunicw cinxetmt me, In: necem Ad deflendos hujusmodi pauperes, uipole dives in
717 COMMENTARIIIN LlBRU.MJOB. CAP. XXXl fli
miseraiioriibtis Deus ex affectu misericordise iristi-, \ traxit. Unde ait Dominus per prophelam : Nocii as-
tiam sustiuebat. similavi tnalrem veslram.
Exspectabambona, et veneruntmiltimala. Exspecia- Et ossa mea aruerunl prm cqumaie. Ossa corporis
bam ergo per palicntiam, ut boiium conversionis Ecclesise, ciijus caput e<l Cljristus, saiicli quidcm
eorum gaudens, super correctos perciperem. Sed ojiines, sed praecjpue apostoli inlelligendj siiijt :
illi divitias bonitatis meoe, el loiiganimitalis per cori- quoium sanclitatis ro.bore alque v.jrtuie,, omnia
tumaciam contemnentes, Ihesaurizaveruttl sibi iratn membra infirmiora Ecclesioe sustinculur. Jlorum igi-
in dieirm, et revelationh justi judicii mei. Ilacc igilur turadeps pinguissimuschariialis nimio perseculio-
ma.Ia eorum ad conspeclum meum venlura sunt, ul nis oestu in passione Salvatoris exsestuavil, De qui-
reddam unicuique secuudum opera sua. .bus ipse Dominus in psalmo ; El ossameq sicut cre-
Prwslolabar lucem, et eruperunl tenebrm. Lucem in tnium aruerunt. Iiem in alio psalmo : Sicut aqua
eis lidei et sanctorum operum proeslolabar, et infi- effusus sum, et dhpersa sunt omnia gssantea ;,ul ita
dclitatis eorum ac vitiorum tenebroe prsevalueruiit. evangelisla : Et relicto Jesu, fugeruiti discipuli. Scd
' Interiora mea
efferbuerunl qbsque ulla requie. Sive rursum per confessionem nominis ejus cltaritate il-
quod dolore tactus, intrinsccus animus ejus sollici- lius uberrima impinguati suiit :.ut nul!q,ppslrood(im
tudine et anxielate ferbuerit, super eorum perdi- g quaiuolibel ferveiiti. cauniate. perseculionum, fulcs
tione : sive qtiod YerJio carne facto, et habitanle in Christi in eis, et bonuiii charitalis ai*esceret.
nomine Jesu Salvatore nostro, inleriora ejus, id est, Versa esl in luctum cilltqtq mea, et oxgqnum meut\i
animoe illius molus sine cessalione divino igne fer- in vocem flentium. In cithara et orgapo, lseiilia et
vebant. exsullatia iiitelligitur. Quam Chnsl.u.s se Jiabcre
Prwvenerunl me dies afflictionh. Dies affliclionis demonsirat, quando super salule credentium dele-
dies judicii erunt : in quibus prsedictam gentem ju- Clatur, sicut ipse in Eyangelio ajf, ubi parabolam
dicalurus s-um. Sed lamen imnc, el in hoc lempore eeuturo ovium ponil, de quibus unam. aitperisse, et
niniiis sceleribus suis prseveneruiit me, ut sccumlum irtvenla ea, ait : Amen dico vobis, quia plus gaudeblt
justum judicium meum reddam eis : sicul postcaac- super eatn, quant super cwteras nonaginta ngvem,
Cidil in passione, quando a Romanis Jerusalem fcm- Iteuiqu.e cum renufttiassciu ap.osluli Domiiio, qtiia
jduniquc siibversiim est. jn nomine ejus pltirimse sanitaies per eosdeiii factte
Mmrensincedebam:sine furore consurgens in iencbrh fuissenl, ait eyangelista : In illa hora exsullavii Jesus
clamabam.Sihe aliquo ulique iracundise furore erat: in spiritu. Hoec ergo musicorum nomina cordis si-
quoniam donare atque concedcre peccata eorum ad- giiifieant Ioetitiam, quaj super inlidelium obdura-
venerat; non punire. Ait etiam evangelisla : Stabal p lione, versa est in trisiitiam : sicut de eodent Do-
Jesus, et clamabat: Qui sitit venial ad me, el bibut. inino ajt evangelista : Et conlrislalus esl super duri-
Frater fui draconum, elsocius strulhionum. Judccos tiam cordh eorum. Ea vcro quse seqijuntur usquead
in Evangelio Dominus serpenles frequenier appellat finem paraboloc, (ju;e secuiidurn v.irt.tifernsancii Job
ei viperas : ita dicens : Serpenles, genhnina vipera- superius exposuimus, jam co.nfessi sumus non posse
rum. Et prophela ait : Ova aspidum ruperunt, cnm nossecundiim mysticos inlellectus disserere. Si auteni
malorum generatiouem muliiplicari viderct. Item : quis possit illa aliegoricae inlerpretationi ratiqnabili-
Furordraegnnm vinttm eorum, el fitrgr aspidum in- ler coaplare, asseiisuni prsebcreme faiebor.
sanabilis. Sed idcirco fratren; eorum se nuncnpavit; CAPUT XXp,
quoniam de eorum genere secundum carnem est
proCreatus : de quibus in psalmo ait : Socer faclUs Pepigi fmdus cunt ocidh iiteh, ut ne cogilarem qui-
sum [ralribus meh, eilwspes fiiih mairh tium. Et quia dem de virgine. Quani enim pdrlem haberet in me
secundum procsentem vilam, qua dum hic morlalis Deus desuper, el hmreditaleni oihhipotens de excelsh?
fuit, inter eos est conversalus, struthionum se so- Numquid iion perditio esi ihiquo, el alieiialio bpercni-
cium dixit, id est, in eadem gente sua cum slultis . libus injasliiiam ? Noitne ipse considercu vids ineas, et
et insipientibus liabitavit; sicul ipse Dominus in i cunctos gressus meos diiiumerat ? Ab hinc usque ai
Evangelio : Slulliet cwci. finem, justilias suas, vel maxime et miscricordias
Ctitis mea denigraia est super me. In cute, carnem atque virtutes enarral, quas usque ad quindecim
numeros digerit, velutvir perfectus, qni ascensus
suam, id est, Judteam gentem suam, unde Salvalor
carnom assumpsil, a parte lotum dixisse inlelligen- in corde suo disponens, per gradus qiiosdam pro-
feciuuin usque ad domum Dei ascendendo pervenit,
dus esl. Quod autcm super me aii, denigrala est cu-
Ego, in.quit, animo cum his obtutibus carnis mecs,
tis mea, ita est, velut si-iiceret, propter me, id cst, definivi ac sialui, ut nihii omnino turpe atquo ob-
iji persona inea, odio persecuiionuin et scelere bla- scenuin mihi intrinsecus uuiiiiarent, quod dcleeta-
sphcmiae, peccalorum eiiam infandorum criminibus, lione voluplasis, intra me iniquis cogitationibus vol-
telra ac h.igra effecta est caro genetis raei, el quasi verem. Senserat, credo, aliquando fortassis delecta-
^ihiopissacoloremnigredinis non amiltens, et eo tione carnem suam, el voluptatibus illeeebrarum
est iitfelicior, quod lianc nigredinein noctis et tene- liiiljari, et idcirco se contineiiijoe viriute pra:cinxe-
braram', non in stipeTficiecorpori*, sed in eorde con- rat, limens ocuiuiu Dei, cuiiiscrulaior cordi» sjt, e(
 lid -APPENDIX AD TOMCM SEPTI.MUMS. HIERONYMI. 7*1
oroiies vias cohversaiionis humanae, cunctosque A ctura sua cadal, el brachium meitm cnm suis ossibus
gressus actuum morlaliuin noverit. confringanlur. Semper enim quasi tumentes super tne
Si ambulavi in vanitate, ei festinavit in dalo pes fluclus limtii Deum, et pondus ejut ferre non polui.
tneut, appendat me in statera jusla, et sciat Deus sim- In humero, opera : in brachio, vinutis perseveran-
plicitalem meam. Sanclus Job cerlus de oequitatejus- tia; atque instantia bonorum operum accipi polest.
tilise Dei, se manifestari optat hominibus. Non enim Nisi ita est, inqiiit, irrili ante Deum inveniantur
aliquid ignorat Deus, ut examinando cognoscat: sed omnes labores mei.
sciat Deus, ila dixit beatus Job, ut scire alios faciat, Si pulavi aurum robur meum, et gbriao dixi, fiducia
secundum illud : Tenlal vos Deus Dominus, ut tciat mea. Si Imtatut tum super mulih divitih meis, et qttia
utrum diligath eum : id est, ut scire coeteros faciat. plurima reperil manus mea. Verse homo philosophiae,
Si declinavi gressus meos de via, et ti seculus est ocu- nullo vitio leuebatur, sicut nunc cupidilatis et ela-
tus meus cor meum, elsiin manibutmeh adhmsit ma- lionis contemptor forlissimus, aurum etiam pro
cula : seram, et alius comedat, el progenies mea era- nihilo se habuisse lestalur.
dicetur. Nihil mandatorum Dei, ait, prselerii : quia Si vidi solem cum [ulgeret, el lunam incedentem
nec cor meum acquiescens seculum est oculos meos, clare, el Iwlatum est in abscondila cor meum, el o$cu~
cum concupiscentise imagines ei offerrem, priusquam B latus tum manuin meam bre tneo, qum est iniquitas
pactum cum ipsis haberem, ne quid intrinsecus maxima, et negaiio contra Deum althsimum. Tanloe
turpe (ransmitterenl. Unde nee in operibus ma- virtules el tam prsecipnae nihil prosunt: quamvis
nuum mearum ulla peccati macula poluil adhserere, quisque in eisdem perpetrandis sit sapiens, magnus
et hoc ipsum cum quadam juramenti exsccralione et clarus : si errorum slullitia teneatur.Non solum,
confirmat. inquit, quorumcumque idolorum culluris, verum
nec horum piilchriludine ac specie magno*
Si deceptum est cor meum super muliere, et si ad ctiam,
allerius sit rum luininum delectalus sum ; nec quasi adorans ea
oslium amici mei insidialus ttim, tcotlum
inter eorum venerationein osculatus sum manum
et
axor mea, super illam incurventur alii. Hoc enim
nieam : nec ereauiram pro creatore veneralus sum,
nefas est, etiniquitas maxima : ignh est ad
usque per- in Epistdla ad Romanos sanclus Apostolus de-
dilionem devorans, et omnia etadicans genimina. Se- quod tesiatur.
cuiidum naturae bonum loquitur, quod in Tobia
Si gavisus sum "rf ruinatn ejus qui me oderal,
scriplum esl : Quod tibi non vis fieri, alii ne fece- exsultavi quod invenhset eum malum. Non enim dedi
ris. Proinde ail, nefanda res est, ei iniquilas raaxi- ad
ma : hsec funesta ac delestabiiia cogitare, vel fa- (" peccandum gutlur meum, ui expetcrem maledicent
vir- aiiimam ejus. Cuiri magnum sit, si dc inimicis suis
cere, ignis est incentivse libidinis, omnia bona
cum possit, non studeat ulcisci, quanto apud
tutum devorans, alque universa in homine saucta- quis,
Deum studiosius est de eorum ruina, nec in corde
rum rerum incrementa consumens.
I
Si conlempsi tubire judicium cum servo meo et an- deleetari
Sinon dixerunlviri labernaculimei, quisdel de car-
cilla mea, cum dhceptarent adversum me. Sive ut alii
nibus ejus, ut satufemur? Foris non mansit peregri-
dixerunt, apud me.
nut, ottium meum viatori paluit. Pro hospiialilalibus
Quid enim faciam cum sttrtexerit ad judicandutn ejus et virttile, qtia ei coeteri sancli Deo placuerunt,
Deus, cl cum quwsietit, quid respondebo illi? Num- odium servorum contraxerat.
quid non in utero fecil me, qui el illum operatut est, Si abscondi quasi homo peccatum meum, el celavi
et formavit tne in vulvaunus? Magna liumilitas sancti in sinu meo iniquitatein tneam. De his
peccatis tan-
viri hujus, et magna fuiuri judicii cogilatio. tiim, quse cogitaiionibus commitlunlur, hoc loco
.Si negavi quod volebanl, pauperibus, el oculos vi- mihi dixisse videtur : eo quod nec ipsa celare vo-
dum exspeciare feci. Manifeslum est. luerit, quandoquidem secreiorum suorum intima
Si comedi buccellam tneam solus, el non comedit manifestaverit liominibus, se consensione
mecum mi-1 iniqua cu-
pupillus exea, quia ab infantia mea crevit juslibet pcccali nori fuisse parlicipem.
seratio, et de uterg malris mem egressa est mecum. Si expavi ad mullitudinem nimiam, et detpcctio
Manifestum est. propinquorum ierruit me , et non tnagit tacui, nee
Si despexi prmtereuntem, qugd non habueril indu- egressus sum osliutn. Ad propinquorum suoruin per-
incntum; et absque operimento pauperem. Si non be- spnam despicientiUm eum, J.ocushic pertinet, qui ei
nedixerunt mihi latera ejus, et de velleribus ovium inter miserias caiamilalum posito, indesiuenter in-
mearum calefactus esl. Hoc dicto oslendit, quemad- jurias irrogabanl; conlra quos sibi jurganles posuit
modum opus misericordiee fieri debeat, id esi, ne cuslodiam ori suo.
aliis auferas, unde aliis recle dare le arbitreris. Quis mihi iribuaiaudilorem,ul desiderium meumau-
TJnde Salomon ail: Honora Deum de tuis justis labo- diat Omnipotens, el librum scribat ipse qui judicat, ut
ribus. Et Isaias : Ego Dominus diligo judicium, el iti humero meo porllemitlum, el circumdemillutn quasi
odio habeo rapinam in holocauslum. coronam mihi ? Per singulos qradus meos pronunliabo
Si levavi super pupitlum tnanutn meam, eiiam cum illum, el quasi principi offeram eum. Quem librum
videremhte in porla superioremfhumerut meusajun- sanclus Job demonstratiirus cseteris, jn humero suo,
?21 COMMENTARII1N LIBRUM JOB. CAP. XXXH. 'M
in loco videlicet cunclis conspicuo confert; eo quod A versis locis Scriptura Dei, secundum incrementa in
libro pro lahoris sui merilis velut corona glorioe co- eo divinoe gratise nominat. Unde quando Ram dici-
ronatus, persingulos gradus virtutum, siveprofec- lur, habeatur excelsus : quando vero Abram, pto-
luum suorum incrementa ante Demn recensendo, ficiens in virtutibus, pater excelsus sit. Item cum
pronunlial. fides ejus gentibus ad dominationem preeponitur,
Si adversum me terra mea ctamat, el cuin ipsa sulci Abraham, id est, pater multatum gentium appelletur.
ejut deflent. Si fruelus ejus comedi absque pecunia, el Hic igitur Heliu, sicut apparet, secundum bonum
animam agricolarum ejus afflixi: prg frumento oria- naturoe, homo justus videtur fuisse, qui et spiritum
iur mihi tribulus, et pro hordeo spina. Terra, caro habuit prophetise : sed pulo non eodem modo, vel
honrinis recle sentitur. Hanc dicit bealns Job sibi eadem gratia, ut sancti prophetse. Unde et ipse Do-
adversariam non fuisse, nccessario ulique : quoniam minus ad sanctum Job de eo locutus est: Quis est
bene sibi eam obedientem feceral circa ornamenta iste involvens sentenlias sermonibus imperilh? quod
virtulum. Cnjus eliam sulcos metaphoricos appellat, est, improperii verbis alque inordinaiis sermonibus
qui sive propler bonos mores exxolendos, sivc prop- sensus propheticus narratur : ubi non reprobat Do-
ter conlinendam aquam verbi Dei, infusam divinilus minus quod Heliu loquitur, sed quod prsepropere ab
terroe suoe, sulci ab eo dicii sunt: secundum illud B eo dicitur, hoc reprehendit. De hoc, inquam, Heliu,
Psalmisla*: Sulcos ejus inebrians, muUiplica genera- et sui similibus, et in principio libri hujus diximus,
tiones ejus. Agricolas autem islos terroe suse, beaius quod prophetise mysteriq usi sint etiam, qui exorbi-
Job sanctas cogilaliones, ut arbilror, dixit: quibus taverant a vera religione, quia et illis dedit Deus
vivus ager mentis suoestrenue colebattir. Quorum verbum suum, ut mysteria futura pronuntiarent ho-
agricolarum ideo anima una ab eo refertur, ut ad- minibus: ubi maxime fides et admiratio gentilium
verlamus unum eorumdem fuisse consensum. Non pendet, ut qui noslris nolunt credere propheti?,
est hoc in moribus sanctorura noiabile, sive re- credant soliero divinis el vatibus suis. Hunc itaque
prehensibile, quando seipsos laudant. Non enim ja- Heliu, qui est Balaam, figuram habere geniium dixi-
ctanlise vitio delinentur, ul in suis laudibus gloriam : mus, adversantium Chrislo, sicut et illos amicos
humanam requiranl: sed faciunt hoc veritatis in- beati Job, hsereticorura figuram. Quod autem ait, li -
tentione, qua anle Deum simpliciter ac sinceriler vi- nila sunt verba Job : possumus intelligere tamquam
vunt. dixerit, tirmissime stabilita sunt verba divina, et
CAPUT XXXII. irrita esse non possunt, quse usque ad oeternam pro-
Omherunl autem tres viri isti respondere Job, eo missionem fideliier credenies perducunt. Isti vero,
quod justut sibi videtelur. Cedeniibus adversariis, C qui juslum virum et sempiternum prsesumptione
Job posl mulla prophetise suse mysteria, el ipse finit adinveniorum dogmatum audent discutere, seterno
sermonem. Quod autem dictum est, omiserunt au- quandoque silentio conticescent. Quod autem Heliu
lem tres viri isti respondere Job, eo quod justus duobus nominibus vocitalur, non est mirum : fami-
sibi videretur : scriplor historisc liujus ex sensu liare est hoc Scripturoe divinse, ul Salomon Idida,
respoudentium dixit, eo quod justus sibi videretur, et cognalus Mosi dictus esl Jetro, et Raguel, et Pe-
non ex judicio suo : cum referret vel scriberet, trus Simon. Unde non parvam obscurilatem haec va-
quacin praeconium tanti viri stylo hsec suo postcrio- rielas nominum solet legentibus exhibere.
rum memorise commendabat. Iratus est autem adversum Job, eo quod juslum se
Et iratus indignalusque esl Heliu, filius Bara - esse dicerel coram Deo. Porro advetsum amicos ejus
chiel Buzites, de cognatione Ram. De progenie et indignatus est, ea quod non invenhsent responsionem
generatione Huz et Buz, filiorum Nacbor et Mel- rationabilem, sed tantummodo eandemnassent Jgb.
choe, sororis Sar-fi, uxoris Abraham , nascitur Igitur Heliu exspectavit Job loquentem : eo qttod se-
Job et Heliu. De Huz, Job nascilur, et deBuz, niores essent qui loquebanlur. Cum aulem vidissel quod
hic Heliu : unde et Buzites dicitur, qui fuit: tres respondere non poiuistent, iratus est vehemenler.
sicut hic scrihitur, filius Barachiel. Hunc igitur RespondensqueHeliu filius Barachiel, Buxites, dixit.
Heliu, doctissiuii Scripturarum dicunt ipsum esse> Yidelur mihi quod hsec prius gesla sunt, quse hic
Balaam hariolum, quem in Numerorum libro Ba- legimus, quam illa quse in Numeris de hoc ipso He-
lach, rex Moabiiarum , ad Israelein maledicendumi liu sive Balaam facta referuntur. Hic igitur Heliu
conduxeral: et hsec Scriptura refert, quod hic Ile- qui ait Job et amicos ejus se exspectasse loquentes,
liu, decognatione fuerat Ram, et hunc Ram, Abra- honoris ac reverentiaa causa ostendit se fecisse quod
ham esse inlelligamus : de cujus cognatione et fa- fecit: senioribus scilicet deferendo. Jam hic ipsius
milia Heliu fuerit procrealus. Hinc utique fratris suii Helin verba sunt, ita dicentis:
Nachor posteritas, procul dubio Abrabse cognatio» Junigr sum tempore, vos autem antiquiores: idcitco
erit : ubi qui hunc librum scribil, quem Hebrteii demisso capite, verilus sum indicare vobis meam sen-
Mosen aulumanl, in generationis Heliu nominibus,, tentiam.Sperabam enim quod mtasprolixiot loquereiur,
nobilitalsm nativiiatis ejus voluit demonslrare. etannorum mullitudodoceret sapientiam. Sed, ut video,
Quod autem in hoc libro Rain, quasi partito sivei spirilus est in hominibus, et inspiralio omnipotentis
diviso nomine, sanctus Abram dicitur : ita el.in di-.-. dat inlelligaiiiam, Non sunt longmvi.sapientes: nec
 ^5 APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUM S. HIERONYMI. 724
L. i
seneshileHiguntjudicium. Dicit Jioc sibi.magisvideris i jjj uisceptantium, velut cibos intra capacitatem sute ihe-
A
quia spiritu agaulur homines, quibijs-Deus omnipo- morise congregavbril.
iens sapieiiijoe suoe inspiraiipnem irjbuerit, quod inn - Non accipiampersonainviri, elDeum homini fwn
sugijla.lipncm proodictorum quasi ex obliquo dicit;i mquabg. Nescio ehim quanidiu siibsistam, et sic pbU
yeluli sibi solihoc sapjentioeJionum concessum sil;\ tnodicum lollatme factor meus. Justi jndicii mei, in-
Nolahdumqupd hic Ueliu, per quaipor loeutionesiij ijuitj senlentia hoec esf, ut nec liOBiini parcahi, vera
siciit textus leciionis docet, silriipsi succedii; perr diccndo : nec Deo injuriam faciam, ut ejim iiij'usie
quas singulas, vel priorum responsa, quasi erudt- aJiquid conteridam fecisse.
tius relraclare, veJ singula loca asperius a saneio"
Job dicla, corahi jpso deslruere eonalur. Nam post pAPUT XXXHI.
prsefiUjonem copiosaiji, in prima loeutjone sua, de6 | Atidi igituri Jgl?, etoquia mea, tl omnes setmones
saucti Job yerbjs bsec posuil,.jla inquiens:' Mmidus s nieos ausculta. Ecfe apcfui os tnennt-,loquatur lingiict
sum ego, e| absque delictoimmaculatus, et non es.tt ntea iti faucibus ineis. Siniplici cbrde ineo sermgnes
iniquitasinme,Quia querelas in me reperil.ideoflr^ r tnei, el seiilentiath labia mea puram Igquentur. A Do-
biiratus estme inijnicum sibi; Posuitifi riervo pedess mino ila despicilur Heliu, cum ait de eo, quis est
meosj et ciislodiyit omnes semitas roeas. In secundaa B isle? Indignum ehim erat atque proeposierum nt vir
Ipcuiibhe verba Job ila posiiit, dicens : Jlistus sumji magnus, Deoque jplacidus, etiam si uthomb in ali-
etDeus subvertit judicium menni.In judicando enimi quo deliquisset; &b ipso cbrriperettir, qui longe a
me, mendaciiiin esl * violenia sagiua mca absquei vera religioiie esset. Sed si movet forsitan quem-
ullo peccatOi Tertia locutio ejus ita babet-, eodemr piam, qjiia iste Heliu mulla de Salvatoris lemporibus
Heliu dicente adJob.'Dixit enim , non'iibi placett futiira prsedixit, quse ut prophetiam suscipiamus :
quod rectum est, id est, Deo dixitj ait, quid tjbi pro-s4 sciat quisquis estj queni lioc raovei, illa quse spiritu
dest, si ego peccavero? Quarta vero loculio Heliui Dei proedicta suht, suscipienda a nobis et credehda.'
continet quod pro Deo locutiiruSj operalione sua" i Haccvero quoeelatiohe cordis ab eo deproriipta suni;
Deum jusiiim probare dispona!-,quod usque in finemi reprobanda, qiionitim de propriis suis , rit diabolus
quarti htijus serrapnis sui iiiter propheiioe suse myr locutus esi, non ex Deo.
sieriaacerrime.etcumsummainsiahtiaprosequiluri , Spiritus Deifecit nie, et spiraculum Omnipotenth
etnondesistit,. '- vivificavit me. Ut^det auctoriiatem se audiendi, ita
Ideo dicam,audite me,ostendamvobhetiam ego.meanii Iocutus est, quando noh possll non recla et vera di-
sapieniitim. Exspectavi eiiim 'sermones Veslros; audivii cere, is qui Spirili) Dei factus sil, et Omnipoienlis
prudenliam veslram idbriet: dhceplaretnini sermonibus: kC spiraculo animalus : ubi Trinilalis Detim intelligere
a)esJris.Quoniam vesira hiihi jani facta est manifesta;" dbbemus. In Deo enim nominat Palrem : in omnipo-
Hoc ironicos iib eodicii non dubium estj et ideo tente'Filium, in ispirilu Spiritum sanctum. Trini-
quia superiits risorie prudentiam dixeral amicorum tatis enim Deus creiivit omnia; sed quando homi-
Job, sequiturid aperle dicens. - nem fecit,
propria et spefeialiquadam significatione
Et dohecpuldbmn vos dliquid dicere, Cbnsiderabami nbminum , per diversam operum iiiincnpatioiiem
Sed, uivideg; noh est quipossit arguere Jgb, et re*- se voiuit demonstrarej ita legislatore dicenle : Et
spondere ex vobis sermbhibus ejus. Ne forte dicalis, ciectvil Deus h6hiitiem,ad imaginem Dei creavit eum :
invenimus sapienliam, Deus prbjecit eum, nonhoiho. masculuin et femhiam febil eos, Itemque : Et fecil
Nihil' ibcutus est mihi,~et ego hon secundum sermo- Detis hominem de tiino terrm. El inspiravit in faciem
nes vestros respondebo illi. Exlimuerunt, nec rcsppn- ejus spifatiiliimviltej el faclus est hotho in ahiniam vi-
derhnt idtra.: abstuleruntque a se eloquium. Nullam, veniem: ubi ih faciente, et hispiranle, vel etiam be-
inquit, adversunl me Jbli llabuitdisputatibnem ; sed iiediceiite, siiie iilla discretione, vel dissonantia vo-
rieqiie ego illtim j quemadmodtim vos facitis, niale- luhltktis:,operaiaiil Trini.lalem senlire debemus.NOn
diclionibus vlclorum et opprobriis aggredior. enim referl aliquid, yel diversum intelligere facil •
fi
'Quoniam ighuf exspecldvi; ci nbh sunt igcuti : ste- ** verhum creavilj inspiravit el benedixil : uhi secun-
teruht;hec ullra responderunt^respoiiclebo et egopaf- diim naturae unitafem, una est voluntas opusque
tetii theam, ei gtteridam icieniiam iheami Proinde ct eohimurie.< i • •
egd, Heliu ait; pro' viribus meis resporidere ten- : iSi potes, responde tnihi, et adversus faciem meam
tabo, et ostendam vobismcamj et Jobpbritef seieii- consiste , : ecce el me\sicut el te fecil Deus, el de eodem
tiam quodex jaclanlia vanitatis-dicere eum satis ap<-' lulb , egg qnbque fgrrnatus sum. Verumlamen miracu-
! ; •••' '-'
parctjciim subjungjt: j
lurit meum non te tefreat, et eloquentia mea non sit tibi
Plenus sum eiiitn seniionibUsj et .coaretat spititws' < (jravh. ProlaiufUs yerba ejus, responsibnetn depo-
uteri niei. En vehter mem yuasi mustum absque spira- <
scit, tit sub biaiidimeiild quodam et consolalione
cv.lg, qmd lagunculas hovas dhrumpit. Loquar ei re- <
simulaia ininarumiterrorem incuteret, quo perlur-
spirabopaiiiuiiiiii: qperiam labia tnea, el respondebOi battis ] Job faeile hinlliloquio ipsius cederet.
Jjixla anagogeii ventrem suum, aut uteruin, K«TK- Dixisti ergo in auribus tneh, eivocetn verborum
jfpttftw ipsain memoriam sua>nidixit^ eo quod pene t
tuOrumaudivi: Muntius sum ego, et absque delielo im-
omiies sermones Job el amicorum ejus, aliquamdiu »maculalus, et non esf iniquitusitt tne. Quod ei*goHe-
nn mmmtkm\mUMmW^,tKP.ttM\. m
liu ait Job : Hoc est ergo in quo non es justificatiis, ;A buritiif. Apprbpinquabit cofriipiibhi aniina ejus, et
id est, accusare debueras te, non lautlare : non il- vita illius nioriiferh. Si fuerit pro eo ahgelus loquens
lud dicere : mtiridus siim, sine peccalo et irtimacu- uiiiirit de siiriitihus , ut "ahhuritielhominis mquilatem :
lalus : ihiquitas quoque nonest in me. Ilocest, in- bihefebitur ejus , el dicet: Libera euth, ut non de-
quam, in quo non es justificatus, quia jusiificaiio scenddt in corriiptibneni. Jhvehi in quo ei propilier.
per humiliiaiem acijuiritur. Laus vero elationis con- Sive rit alii dixerunt : Accessit usque ad tnortem ani-
demnaiionem meretur. Poluit quideni ut vir juslus ma ejus, el omnia ejus marcescere facit. Cum pef hsec
el de sanctis operibus suis sibi bene conscius, au- iiaque ebfreetiis hoirib atque Consuiriptus , mbfti et
denier aliqua quse vera sunt, Deo dicere : non potutt infefftalibus mmistfis appropiiiquaverit , si fuer.it
tamen hsec quae ei Heliu falso objicit, velut sacrile- qiiisjjiam sanciofuni, qrii nomen sancti angeli habere
gus loqui. Denique iUa, quse dixisse Job dicit, ila iriereatur : is pfo hujUsmodi, qu.i pfo peccatis suis
iuquieiis : ii Deb ili) tbffipiliif, potefit inipetrafe : si taftieri
Quia querelas in tne reperit; ideo avbitratus est the de roultis operibus bonis , quae opefafi debuefat,
inimicum sibi. Posuit ih netvo pedes meos : eustodivil sallehi uriuiri bonurti opusejus,qUod tamqtiahi saCri-
•pnmessemitas meas. Hoc est etgb in qtw non es justifi- fiteiuni pfo eb placabile offefat I3eo , valuerit iiive-
catus. Non legimus hsec Job dixisse, quse utique ex B hire. Exstudiet, inqiiit, et jiibebit, iii preedicliis ad
sensu ejus, quasi a sancto Job dicta, suis hic verbis cbrreptibhefti irifefribrlinl cruciatuuni nondescehdat,
composuii. Unde hunc polius non recte verba di- eri quod vir magniis qtiidam exstitcfit, cujus Jireees
•cere noverimus, quam eumdem sanclum Job dixisse Deiis ribh potuefit hon aiidife. Et aiigelus qiiilibet
ciedamus. Jflecoelb assisteiis ante facietri Dei, polest prb qtio-
Respondebo tibi, quia niajor stt Deus hbntine. Ad- libet peccatoiHei» fiagellis casiigatioritiiri pbsitb ih-'
versus eum cgntendis, quod iwn ad oinnia berba re- tercedere : ipsis enim est cura injuncla a Deo, vel
sponderil iibi. Semel loquilur Deus et secundo idipsiim niaxime, ut diversis JiominibiiS; vel nationibus, de-
non repetiu Per somnitim invhione hoclurna, quando fensionis sive custodise suse opem ferant. De qui.bus
irruil sopor super homines, et dormiuhl iti iectulo : Apostolus *.Nbnne ohines suiit adhiihisiratofii spiritus
ttinc aperit aUresvirorum, et erudiens eos , insltuii di- in minislerium missi: propter eos qui hmrediidiehi
sciplina, ul avertat hominemab his quwfecit, el iiberet capient saluiis ? Exeiiiplurii auteni fefum prseseri-
eum de sttperbia, eruehs animam ejus a corruplione, et tiiim, de quibus nunc lOquiriiiir, iii Scriptufis domi-
vilam illius, at non transeat iti gladium. Ab ipso prin- riicis rctinenius, ubi legiihus , in sOmnis bomines
cipio muiidi, et deinceps semper loculus est Deus fuisse Correptos , ut Nabiichodohbsof regem siiper-
hominibus, et semel nihilbminus loquitur, sed ubi C bissimuiri , et Labari, qui parehlis suj Jacob iriteri-
frequenter loqui dicitur Deusjvel lex ejus multiplex, liiin disponebat, et Abihielech fegeift , qrii sancti
vel prophelarum et mandatorum ejus diverSitas in- Abrahse dbmum cbritamiriare tenlabat, et uxbretn
dicatur. Ubi vero semel lbqui significalhr, stabilita Pilati, quse ait ad eum de Dbmino hostrO Jesu
ac definita ejus sentefttia deftiOhstratuf. Loqui enira Chrisio : Nihil tibi et juslo Uli : niuila eniih passa
Deum efficieritiseejus res ihtelligituf. Seiiiel loquituf sum per sbmniuth propier eum. El magi iri Evaft-
Deus, et secundo idipsiim noft repetit, id est, nori im- gelio in somhis admoniti, pef aliam viahi egre-
iiiutat Deus, hisi Jioc i|)suiri viloe nostrOeihutatio de- diiiniur. Fideles etiam viri a Deo in somnis instf uuii-
poposCferit: hoc loco de diibbus qiiibusdaili cofrep- tur, ut Jacob patriafcliii, et alios legirilus ihfirrrialos
lionum gradibiis Heliu diligenter enarrat, el dicit esse pfoptef peccala , de ojuibus ilium paralylictifti
quod eruditio divina, vel castigatio cifca liomihem, fiiisse discihius , Cui ait Dominus : Reitiitluniur iibi
ctin noclis visionibus fiat: ilemqtie in Iectiilo : uhde peccatd tiid. Legjmus et sahctos a?gros fuisse, ut
ait: Contabescere faciat libminem, donec ad vitae Trophimum et Epaphrodilum : qubs ulique velut
hujus exlrema perveriirit. Ef cum ab aliqtio sancto jusids tali castigalioiie examinatos credere debemiis:
pro eofuerit interventuni,ul fecitlsaias pfoEzechia hori itt jieCcatores infirmitatis verbere flagellalos.
**
rege, resiituatur pristinoe sanitati. Et ait ih subse- Sequituf:
quentibus, quod tribus vicibus hoec cifcii libmineni Consumpla_est cato ejus d supplicih: revettalut dd
operetur, id Cst, evidentef, et probabiliter, et cori- dies adblescentimsuw. Recepit, inquit, riiala pro nie-
firmalivo modo, vel proplef trinunieri perfectibiieni, filis suis, et supplicioruift atque poeiiafum mensu-
vel proptef trium testiurii veritatem. Quo genefe ralh : stifficiant hsec ei verbera castigalionis, qtiibus
etiam patienliam Dei,clementiamqrie sigriificat, quaj f^VocaluS est ad eiriehdaiionem : hunc iiidntge.nti.a
non slatim, sed per partes, el per vices castigat, et divinoe pietatis ad dies adblesceniise fevertatuf, id
arguit delinquentem : ubi ei nee prseceptis Vefilatis esi, sit iiefum sanus atque incolufnis.
judicium, nec inulilis remissio, nec iftj'uslilise impu- Deprecabiiur Deum, ei placabilis ei erii, et videbit
tatur iuiquiias. faciem ejtis in jubilo, et reddel liohiini justiliam suam.
Increpat quoque per doloretn in lecliilo, el oiiinia Qiiod intefim cordo fit, cum per Deum lionum con-
ossa ejtts tnarcescere fticil. Abominabilis ei fil in vita sticiiliae posskleatur. Vidcbit autem Dei facicm ,
sua panis, el animw illius cibus ahle desiderabilh. pfopitium sibi vultum illius sentiens, rcddilurus ci
Wabescelcato ejus, el ossa quw tecla fuerant, nuda- digna satisfactione juslitiain,
727 APPENDIX AD TOMUM SEPTIMUM S. HIERONYMI. 728
Respiciet homines,el dicel: Peccavi, et vere deliqui, A Quis est vir 0, est Job, qui bibit subsannatione.n
el ut eram dignus tton recepi. Magna res est, Dcnque iquasi aquam, qjii graditur cum operantibus iniquiia-
plurimum acceptabilis ut homo errores suos confueri tem, et ambulallcum viris impih? Cujus viscera tam-
rion erubescat: praesertim si pro eis se intelligaf quam aquse abundautia veneno hujus passionis im-
castigari, et ita se humiliet, ut quidquid castiga- plela sunt.
tionis sustinuerit, pro merilis suis parum se passum Dixit enim : Non placebil vir Deo, eliam si cucur-
pronuntiet. reril cum eo. Invidiose de eo sanctum Job locutum
Liberavit animam suam ne pergeret in interitum, ' fuisse mentitui*, quia beatum Job lam infeliciter
ted vivens lucem viderei. Ecce hmc omnia operatur sapuisse non credimus, sed nec alicubi eum hoc
Deus tribus vicibus per singulos, ut rcvocet animas dixisse ineminiinus.
earum a ccrrupligne, et illuminet luce vivenlium.Id ldeo, viri cgrdati, audite me : absit a Dea impietas,
est, agniiionis Dei lucem et immensa beneficia iilu- el ab Omnipolehle iniquiias. Opus enim hominh red-
minatus agnosceret. det ei, et juxta vias singulorum restituet eis. Vere
Atlende, Job, et audi me, el lace dumego loquor. enim Deus non condemnabit fruslra, nec omnipotens
Si autem habes, quid loquarh : responde mihi. Lo- subvertetjudicium. Quasi exposita impictate sancti
quere, voloenim le apparere juslum. Quod si non ha- B Job, el in mcdio audientium prol.ua in invidiam Job,
bes, audi me : tace, et docebote sapientiam. Quasi iiac quasi impia sit locutus.
ralione Heliu sanclum Job convicerit, ait illi : Audi. Quem ccnstiluit alium super lerram: aul quem po-
tne, id est, docenii te obediens esto, et prsebe con- suil super orbem quem fabricatus esl ? Id est, num-
sensum. Quod autem dicit, ut laceat : eloquenlem quid alium reclorem posuit, qui a creatoris justiiia
el tamquam minus eruditum, vel impatientem jubet discreparet. Ipse ergo quam potens condiior, tam
ut sileat. pius est moderator, quia opus suum agnoscit et
CAPUT XXXIV. diligit.
Si direxerit ad eum cer suum, spiritum Wius et
Pronunlians itaque Heliu, etiatn hmc locutus csf. fialum ad se ttahet. Deficiet omnh caro sitnul, el ho-
Quasi senteiitiam Hellu pronuntiare dicitur, et proc- nw in cinerem revertetur. Id est, mundi: nam si om-
sentesamicossanctiJobad audiendum se cohortatur. nia quse in eo quotidie geruntur, secundum regulara
Audite, sapientes, verba mea, el eruditi auscultate! juslitioe suae voiuerit inlueri, deficiet ac peribil; sed
me. Attrh enim verba prgbal, et gullur escas guslus: cum pictale potius gubernal ac sustinet. Nam si
dijudicat. Quemadmodum igitur, inquit, a faucibusi iniqnitatem observaverit, quis sustinebil? Spiiituni
ciborum sapor dignoscitur : et idcirco , ait Heliu :: C dixit aniniam, quse vivificat hominem , et (lalum ,
Judicium etigamustwbh, el inter ngs videamns quid( ipsam praesenlera vitam, quoecorporibus nnstris per
sit melius. Id est, prius discutiamus , anlequara bo- anhelilum ex hpc aere minislratur. Hsec ergo Heliu
minem condemnemus. dicil ad se trahere Deum , cum aufert hominibus
Quia dixit Jgb : justus sum. Non sermonem hunc! vitam, quam eis creando tribuerat. Possunt perspi-
Job dixit, sed dum viriutes jusiitiarum suarum notas> ritura prophetise hsec loca ita videri figurala, ut
fecit, justum proculdubio se esse monstravit, quemi nunc in Cbristo cpmpleanlur, quando dispensationc
et Dominus justum jam dixeral. Quod hic dieitur :: carnis assumplse, Pater euradem Filium stium, per
Et Deus subvertit judicium meum. In judicando> quem omnia fecit, ad hunc mundum ex suo eruc-
enim me, mendacium est, ei violenla sagitta mea abs- tatum corde direxit, ut spiritum.ejus et flaium ad
que utlo peccato. Similiter et hoc ipsum non legimus,, se traheret, id est, ut auferret ab eo, per humilita-
sed scriptum tenemus : Vivil Deus, qui abslulit judi- tem crucis, spiritum , id est, superbiam spiritus
cium meum. Subvertere aulem judicium, ad iniqui- mundialis : fiatum quoque tumeniis eloquii, quo
tatem respicit judicantis : abstulisse vero judicium, , anhelans gloriabalur in sermonibus suis. Sic quoque
id est, pro tempore dislulisse , ad dispeusalionemi homo in se represso lumore deficeret: ac revertens
justi judicis pertinet. Et mulliplicavil vulnera ntea^ i D in seipsum, cognosceret se terram esse el cine-
etiamsine causa. Proinde hoc loco asserente Heliu, rem : nbi secundum moralem intelligentiam, illud
hic esse sensus videtur, quod cura Jobila dixerit, , de psalmo sentimus : Et auferes spiritum egrum,
fefellit Deum judicium meum, non recte et vere ju- el deficieni, et in lerram suam cgnvertentur. Post-
dicavit, et ideo erga me mendacio agilur. Quoeau- ea ergo quam de virlule Dei et justiiia proedictis
tem locutus est Job, magis incaute, el proesumens: - loculus est, Heliu se rursum ad Job convertens ,
de justilia Dei dixisse credendns est. Proinde justei dicit:
ei et merito Deus ait : Ulique qui arguit Deum, Si habes ergg intelleclum, audi qugd dicitur el au-
debet respondere ei: inquibus ulique verbis Dei in- sculla vocem eloquiimei. Nttmquid qui nen amal judi-
crepatur. Hoc resonat, qtiod beatus Job non rectei ciutn, sanari potesl ? El quando tu eum qui justus esl,
aliqua sit locutus, sed qui optime noverat, quod bonai intantum condemnas ? Qui dicit regi, aposiala : qui
iu eo pluriiua essent, unde et illi placueral, concedit~. vocat duces impiqs. Manifestum est, inqnit, quia is
ea quse immoderalus eum loqui ii) summis angusliis: qui jusie et recte jndicare non diligit: neque sanare
dolor compulit. avitiis aiiimaniJnequecorrigere quemqtiam polest;
729 COMMENTARIIIN LIBRUM JOB. CAP. XXXIV.' 1Z<)
et quomodo lu sanalor es langtiorum nostrorum ,. A ad eum clamgrem egeni, et audiret vocem pauperum.
qui iniquitates nolare prsesumis ? Omnes enim peccalores et impii contra indilum sibi
Qui non accipil personas principum, nec cognovit bonum naturse agunt: sicut Aposlolus ait : Qui cum
tyrannum, dum disceptarel cgntra pauperem. Opus cggngvhsenl Deutn , non sicut Deum glorificaverunt.
enim manuum ejus sunt «nitiersi. Secundum myslicos Ubi autem cognoverunlDeum, nisi inspiralione et
iniellcctus, principes isti Judaeorum, Scribse et Pha- judicio meniis? Ubi ergo Deo gloriam suam habue-
rissei, et sacerdotes possunl intelligi: quos in Evan- runl conlemptui : ubi ab ea conlra suam conscien-
gelio increpat. Tyrannum vero eumdem populum tiam recesserunt, omnesqne vias mandatorum Dei,
Judoeorum , non ab re esse senliamus, qui contra quas suis cordibus habent ingenilas, nosse et intel-
coelum sanctorum Ecclesise, pauperem, humilem ligere delreclarunl, cum hominibus quoque ita im-
spiritu, contritum corde, rejiciendo hodie disceptat: pie el injusie egerunt, ul ad Deum pauperum op-
quod facere et lempore apostolorum )ion desinebat, pressorum clamor ascenderit. Sive Judseos impios
quando per omnes civilates conlra eos pugnas et alque incredulos percussil Dcus in loco videnlinm,
seditiones agebat. Hos igilur ut infideles et impios id est, in lege Mosaica : ubi prophelse, qui videnles
Dominus non cognoscel : quibusque etiam mani- dictisunt, inhabitant. In ipsa itaque spe legis, et
feste diclurus est: Non ngvi vos: dhcedite a me, mn- Jj promissorum compositione, lamquam in quodam
nes qui operaminiiniquitalem. Sequitur dicente Heliu videntium loco, juste percussi a Deo sunt: intanlum
de bis, de quibus dicit superius : ul oratio illius, qui propier nos pauperfactus estcum
Subito morientur, et in media nocle. Secundum esset dives, ascenderet ad Deum : Dhperge illos in
sensum Apostoli est, qui ait islud de filiis tenebra- virlule tua. Sive viventes sunt omnes, qui in Chrislo
rum. Cum enim dixerit pax et securitas, tunc repen- ex fide vivunl: in bac enim spe positi, mente con-
tinus eis superveniet interitus. Mediam vero noctem (emplanlur futuram beatitudinem. In hoc igiiur loco,
dictam ideo existimo, eo quod in profunda cordis uhi quasi fide slantes sunt, quidam sub fidei lmjus
coccitate posili, spirilualiier morianlur. vocabulo, habent speciem pietalis : virtulem aulem
'
Turbabunlur populi, et perlransibunl, et auferent ejus sunt abnegantes. Hi ipsi igitur, qui hseretici
violenlum absque manu. Oculi enim ejus super vias inlelliguntur, in loco Dei male stanles, a Deo per-
Iwminum: et omnesgressus eorum considerat. Secun- cutiuntur, aposlolis et Ecclesiarum doctoribus, id
dum Psalmistam : Cum videril, inquit, justus vht- est, pauperibus Cliristi contra eos resislenlibus et
dictam impiorum , exemplum videlicel peccatorum ad Deum clamanlibus.
hominum perlimescens, tnanus suas lavabil in san- '
Hoc _ Ipso enim concedente pacem, quh est qui condem-
guine peccatoris. igilur modo lurbabunlur po-
nei? Propheta ait ad populum : Orate pro vha Na-
puli, qua perlurbatione terram sensibilem legimus
conturbaiam : sicut prophela ait ad Deum : Com- buchodonosor, ulillius pace sit paxvobis. Sive jiacem
non
movhti lerram, et conturbasti eam : snna conlriliones Ecclesise, et quieiem ipse concedit, quando
adversus eam persecuiionum, sivc
ejut quia mola est. Sic enim quasi boni viatores ad surgunl haereticorum pugnse
futurum sseculum perlransibunt, uhi locus non erit quando lites, el scandala conquiescunt.
: aliier Nec non contra vitiorum bella, quielis et pacis si-
impio nullum habebit adjiitorium violenlns, leniium
vel ipse donat : quando deviclis eis , et velut
quo defendi erui a
possit pertrahentibus eum ad
acerrimis hostibus expugnatis, pax fit in homine
supplicium moriis.
Non sunt tenebrw, et non est umbra mgrlis : ul abs- sumraa virlulum. Quod autem ait:
condanlur ibi qui operantur iniquitatem. Sive ul alii Ex quo absconderit vultum, quis est qui contemple-
dixerunl in fine liujus versiculi, ut latilenl qui fa- tur eum ? Et super gentes , el super omnes homines,
ciunt iniquitatem. Quod utrumque secundum illud Hoc est, quod nisi ipse dignatus fuerit se homini re-
Psalmistse sensum est, ita dicentis: Qug ibg a spirilu velare : quis estqui possiteum suisviribus inlueri,
tuo, et a facie tua quo fugiam? vel perscrutando ad majestatem ejus accedere?
Neque enim ultra in hominis potestate est, ut veniat D Qui regnare facil Iwminem hypocritam propter pec-
ad Deum in judicium. Id esl, si habuerit in potesiate caictpopuli. Quod manifeste in Saule rege apparuit,
utveniat, potest habere ut non veniat. et sicut Dominus ait: Auferam de Jerusalem judicetn,
Conlerel mulios , et innumerabiles , et stare faciet et prophelam, et sapientem, et consiliarium : et dabo
alios pro eh. Ut de Heli sacerdote et Samuele, Saul pueros principes eorutn , et effeminali dominabuntur
et David, Judoeorum populo et genlium. eis. Et Nabuchodonosor justo judicio Dei, multa
Novil enimopera eorum, el idcirco inducet noctem, et regna , et plurimas nationes accepit. Potest, et
conlerenlur. Quasi impios percussit eos in loco viclen- diabolus homo iste intelligi, qui, perdita angelica
lium. Sub his quoque verbis Heliu significasse poluit dignitate, hominis nomen sortilus est: de quu Do-
ob merilasua Judscos nocte infidelitatis excsecandos, minus ait in Evangelio : Inimicus homg hoc fecit.
ulconteranturethumilientur, sicutpropheta et Apo- Uypocrita vero et simulalor ideo cst appellatus ,
slolus ait: Dedil illis Deus spirilum compunctionh, quoniam transfigural se in angelum lucis: cum ipse
Qui quasi de induslria recesserunl ab eo , el omnes potius auctor sit lenebrarum, id est, omnitini crimi-
vias ejus inlelligere noluerunt, ut pervenire facerent num et peccalorum invenlor.
t5i APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUM S. HIERONfMI. 752
Quiqergg ego Igculussnmqd Deum: tequoquenon A peccatorum tuofum ulcisci te volueriti numquid po-
prohibebol Quasi i.n judicio constilutum ; per-mjllil, teris ei conlraire?
eum interloqui,; ut si quid forle sibi est dicendum ,, Porro si juste egerh , quid donabh, attt qnid de
nontace.it. tnanu lua accipiet ? flinc David dicit, quoniam bono-
Si erravi, tu doceme. Si iniquitaiem igculus sum •,, rum nieorum non eges*
ultra twn addam. Id est, non Ioquar. Ilomini qui similh lui esl, nbcebit ihtpietas lua, et
. Numquid a te Deus expelit eatn, quia dhplicuit tibi?' filium hominh adjuvabit juslitia lua. Id esi* liomini
Tu mim cmphli lcqui^ et twn ego. Qugd si quid nosiii nocere polerit impietas tua , si male agejilem le
tnelius, loquere. Tu dixisti quod iniquus essel Deus : semulatus fuerit: quemadmodum filium hominis ju-
quiaaieiniquitalem, elinjustitiam yilan injusla cor->- stiiia (ua adjuvabit, si vias tuaSj cum recte incedis;
reptione exigeret, cui necesse esset injusle affliciumi imitetur^;
contra eum loqui injnsta, et ob hoc, iiiquit; displi- Propter midtitndihem caluiithialotum elamabunt j,
cuit tibi Deus dum ej'us jusiitiam, qtia te punit in- et ejulabunt propier vimbrachii tyraiinorum. Sub hac
sontem, non yis veram esse justitiani. qualitate dispulationis suse, Heliu sarictum Job ta-
Viri intelligentes toquanlur mihi, etvir sapicns ait- libus admiscel: eisqiie similem judicaij dum calutri-
diat nie. Heliu sanctum Job despicienSj conveflit se- B "
niatorcs et tyriahnos s iniquos homines nominat;
ad eos qui cominus assistebant, el ifa de beato Job} quorlim caluiiiniis, et potenlia j homos etfilius ho-
definite pronuntians, ait ad eos : minis oppressi ingemiscuht. Et modo spifitualitcr
Job qiitem siulte locutus est, et verba iltius non so- liuiic liominem, el filium homiuiSj poputum saliciiim
nanl disciplhiam, Manifestum est. non absurde sehiimuS , qui propter uhilateni toiius
Patermi. Quia ab ipso est homo crealus, et con^ corporis Eeclesioe, lumio iirius diciturj sicut Aposto-
jtlilus. Prpbeiur Job; inquit Heliu : non examihelurj> !lus ait, et secundiiih Psaliriistafti ftlius hoiriinh appel-
quod solet ad probalionem erudiiionis referri. latur j iia diceiiteni : Fiat mantis iiia super vitnm
Probelur Job. Id est, manifesletur : pfobatum sitt dexletm tuw, el super filium honiinis qtiein ebhfifmaslt
'
omnibus, cunctisque paieat, Job qualis sil: ante te' tibi. Potest hoc et de invisibilibus inimiCisdici: qui
probelur, inquam, Job. occuha jmpugnationeyiliorum, meiuihiis tlomiiiaii-
: Vsque ad finem. Ne desinas ab homitie iniquilatis.. tur : proptef qupd fideles ejulantes in oratioiie afl
I.dest, insit in eo jugiler plaga flagellihujus : neques Deum dicrini: Eripe me de inimich theh, Deus meusi
desinas infligere poenas operantibus iniqnilatem. Et non dixit. Qtiaiido utique affligCbaritpficdicvbs^
Qui addidil super peccata sua blasphemiam. Id est, , quos sibi per-inlquam dominatioriSiii; Ded pcfmit'
siiper hoc quod peccator est, sidditad cuiiiiiiuni jiec-- ^* tenle; subegerartt : ita ut hi stib lahla riecessitate
catorum, ut in blaspheinise Crimeh efumpat, pfopiefi" pressufafUm positi ejularent, et fclamaferilad Deuiti:
quod maia hoec criicialuurii susfihei. illi rion intendefunt animo, neqrie inlenderunt ih
Iniet nosihterim coiislringalur, ei iunt ad judicium»* coelurii, ul sapcrent qiiOd Deo condilbii Stio hoec
provocel setmonibus stiis Deuin. Coiideniiieluf ihtefi" omnia displicerent. Non dixit, inquani, apud seriiet-
i.ioi ihterim, ne ei riolris ih ihjustitiain fejiuleluf : ipsam lalia niullitudo iniquorrim sive daemonum.
"absque crimiiie hbstro erit, si postihoduiri Deuni prb- Vbi esl Deus latti fecii hie ? qiii dedit tarinina ih
vocare tentavefit. iwctei Hoc ait Heiiuj Giim ergb juslos et fecie vi-
! CAPUT XXXV. ventes a supra diclis Deus tribulafi pefmittat! con-
JtjiJto*Heliu hmcrursuhi locUiusesi: Numqtiid:w- :- solationem tameh eis in nocle tribiilatibhuhi corice-
"qttavidetur tibi lua COgildlig,ul diceres : justiot Deg o dit. Nox ehimipsa tribulatio inielligiiur, seciihduiri
sutri? Dixisti ehiin ': Nbn libi placel quod recluih esl,, illud Psaliiiistoe:\Probasti cof nieum el •tiisiiasittiie in
i)el quid libi ptoderit, si eijo ptccavetb? Fieri potesl,, hgcle; sicut et prosperilas aliqiiando dies diciiui*,
qriodde serriibhibus iibiasherius lociitusestadDeuift,i, quoniam qui iri prosperis est s quasi qiiadam FeliCi-
quam fofsitah debuit, aliqua inde hic Heliu descri-i- T tate illuminatui*. Unde ait iii psalnio :' Pet diem sbl
pserit, et yerborum suorum invidiose quasi seiisuss noii urel te, neqne luna per hgclem. Taiitairi,: inquit
illius dieere voluerit. HeliUj toleranliam jusli honiines a Deo aecipiririt, rit
Itaque ego respondebo sermonibus tuis, et atnichis eliam in nocte tribulationis, hymhOriimspifitualium
luis lecunti Pro eo quod non poluerunl ei rationa-i- caniicis delectentur. Canticurti ergo ad exsiiltationem
Jiiliiei*respondere. cordis^ vel maximc pertinet. Proinde haecexsnltUio
Suspice ad cmtum, el intuere ei, et cottlemplare •e de spe futuri gattdii nascitur in corde carieiiiium, et
teihera; quod allior le sil. Id est, cUite eequare prse-;- faciunt more viaiorumj quia ipsi ut viatores el f>er-
sumis? Hoc ait Heliu, qui Deum corporaliler Jocis is egrini transeunt per hunc mundumj qtii ut sddesii*-
contineri arbitrabatur : quod in exeelsis tantum at- t- natum sibi locum sine labore perveiiiant, caiiiieo
que iji sublimibus Deus Dominus commorclur. faligaiioneiii itineris coiisolantur ae Sliblevanli Et
Proindesi peccavcris,quid ei nocebis? El si iv.ulli-i- juxia mysijeos inlcllecius, iiocteiii, secfetuin quod-
pliculwfuerinl iniquilates iuw, quid facies conlra eum?i? dani ac diviiioe disputaiionis remoluh) silcniium iii-
Quod ita dixisse mihi videtur, non enim, te pecconle, e, telligainus, qiiod aliis sseculis, sicut AjiOstolusait:
Deo damui aliquid infertur : aril si -pro mullitudine.te. Ngn [uit revelaluin filiis hominiwi, Qute no* sil iri
 33 COMMENTARHIN LiRRUM JOR. CAP. XXXVI. 754
ualuor vigilias disiribula, ul a principio mundi us- A Nunc enhn non inferl fiirbtem suum : ilec id:chci'tiit
ue ad Christum Dominiihi nostfum hanc noctemi scelusvalde.Quoniam igilurslatuitdiem,inqiiojtidice't
icamus, ut sit prima vigilia noctis huj'us, ipsfeAdami de orbe terrarum, idcircd in boctempofe viiidictain
rimus, et paier lioininum : per cnj'us conditionemi j"ust'itioesuse non generaliter exercet. El hoc lotiim
vigilet animus humanus, ut credat creatorem om- ih expfobrationem sancti Job ioquitiir, quem veltii
"ium rerurii Deum. Secunda vero vigilia sittcihpore > reum criminum in lioc malum poenarum, Dei sen-
Toe, quo haufragium hiuhdi faetum sit, ul evigilentt tentia pro piifte cotideninat. Unde scribit, clii i*e-
omines, ne et ipsi inlereant. Terlia autem vigilia[ slent plurima, quse adhuc sit posthiodttm iecep-
ancti Abrahse lemporibus habealur, per quem co- turus.
noscat mundus, quemadmodum sit lidevivendum , Ergo Jbb frustra aperit os suttm, et absque siientid
t Deo placendiim. Quarla vero vigilia sit circa tem- verba multiplical. Juxta hacc convictiim sanctiim Job
ora prophetarum, qui auroroe et lumini diei appro- Heliii arbitfatur, el iiuadam verbofUin ratibne con-
iiiquantis vicihiores fuefunt, quique in ipsumi clusUhi.
hrisium proximum sibi diem peue electam nocteni CAPUT XXXVI.
idei oculis intertdebanl. In hac igilur nocle per sih- Addens quoqne Heliu hctc loculus cst: Sustine trie
ula tempora prsedictorum, sive prophetiis, sive B paululUmel indicabo tibi. Adhuc enim habeo qitod pro
ignificationibus, de Chfisld loeta gandioque plerta Deb loquar. Id est, pro jiislitia et caUsa Dei.
roenuiitiata sunt. Itemque ad illam comparalionem Repelam scientiam meatha principio, ei operatoreih
uturoe revelalionis filiorum Dei, ubi gloriam seiefni meum probabo juslum. Vcre ehim absqiie hiendacio
llius diei percepturi sunt, et in re ipsa bealitudi- sermonh tnei, et perfecta scientia probabilur tibi. El
em possessuri : nox est prsesens hoec vita, fciiifrii- ih hoc quarto sermohe stio, de singular! juslilia Do-
Uis sui iii futurum absconditi sunl, et ideo adhuC; mini, profundum nimiuih, el copioso scrmOiie prb-
ox est, quia noudum vides quod speras. Proinde iii sequiiur : ubi multa arcana in obscrifb saeranieri-
ac nocte exspcclationis, hymni el canlica Scriptu- lorum recondita, et longe remola hiysleria"dicei'e
arum dicla sunt nobis , donec discussa nocte fidei videtur.
d diem seternse mansionis perveniamus. Deiis potenles non abjicit, eum et ipse sis"potens.'
Qui docei ngs superjumenla terrw, et supcr volucres sed iion salval impios. HaSeest justilise ejus immen-
mlieruditiws. Docet in Commuiiibiis eruditura, sub- silas, et naturoc bonoc voluntas, tit nulli invideat,
ilioribus : docct nbn solum per naturse dona, sed quia nemo ei, quamvis poienssit, potest cosequari;
tiam per graiisemUiiefa. Seciindum Iropicum vero Etjudicium pauperibus tribuil. Jtixla jnstilioe:seqiii-
nlellectum, j'umeiua, homines carnales plerumque C lalis sttoe tehorem. Sanctos autem et iiinocentes vi^
ntelliguntur , qui gulse et vcntri , el luxurise dediti ros consuevit Seriptura divina pauperes appellare.
unt. Alii aulefti volatilibus eoiftparantur, sive pro- JVonauferet a justo oculos suos. lloc ait, et beatus
ler levilalera morum , sive propier superbiam, qua David': Oculi Domini super juslos, elc.
umenles quasi in altum elevaultir. Unde dicit Apo- Etreges in solio collocat in perpeiuum , el illic eri-
tolusi Noli allutit sapere. EtDominus ih Evangelio: gitniur. Hic reges non solum soecuil Iinjus, sed et
uia qUod est in hominibus allum, abohiinalio est Ecclesise reges et prsepositi intelligi possrint. Et se-
nle Deum. Nam in Grseco supeibus vmpvaims di- cnndum tropicos intelleclus, reges, sinimi horiiiniim
ilur, quod est super bppareiis , ttt elatam meritetn sunt, qui corporibus recte doriiinarilur, quibus iu
lominis, tumidamque siguificet. psalmodicitur: Et nunC,teges, intellicjiie; erudtihini,
lbi clamabunt et non exaudiet, propter superbiatn qui judicath terram. Ita hi reges eriguntiiraDed, ut
talorum. Quod dixil, ibi clamabunt, fortassis signi- sedeant cum priucipibus.
icare voluit loeum pceiiarufti, ubi non ex.tudiendi El si ftterinl in catenis, et vinciantur funibus PM^FYfS*.
unl peccatores, proptcr superbiam maloruni : sive peiicilis : indicabit eis opera eorum, et scelefa ediKm^' -i?
lt alii dixerunt, ab injufih malorum, qtiia mali bonis quia violenti fuerunl. Hi igitur in eatenis (omlWsM^yrA
'
tjustisinseclationis irijiirias irrogarenoridesinunt. videlicet jiidicis Dei, et pauperlalis fuftibuilc^li-f.. -j
Aron ergo fruslra audiel Deus, el oihnipolens cau- gantur : id est, opem divini aiixilii nori "<
habet^^^tl"
assingulorum ihtuebitur.-Hoc ait, quod peccalores poenis lemporalibus quasi vinculis astrihgeriftN^^S^
ersistenles in malis suis , non audiat Deus : quo- omnis rei bonse iiiopes elfefetipfo qualitate riierito-
iam sine causa ulique ad eum clanient, qui non me- r.um.
entur audiri. Revelabit quoque aurein eoruni, ut cbrripiat : el to-
Etiam cum dixerh, non considerat: judicare toram quetur, ul revertaitlur ab ihiquilale. Aufeni , iiiquitj
llo, etexspecta eum. Quando vides, Job, quia non cordis ad Obediendum sibi Deus pef castigatibnes
tatim Deus reddit peccatoribus quse merenlur, fioli et secretas inspiraliones aperiet.
iisillanimilate frangi, ut in blasjihemiam erunipas, Si audierint el observdvefint, complebuntclies suos
l dicas Deum injus.Urn, sive iniquuui: sed jiidieare in bono, el annos suos in gloria. iloc cst quod Salo-
tim eo debei, id cst, judiciis ejus conseinire, non riion iiit : Memoria jusli cnm laudibus.
onlra eum prscsumpluoso judicio luo in ej'us inju- Si aulem non audierinl : transibunl per gladium et
'ani prosilire. consumentur in sluliitia. Id est, si instruente Deo,
755 APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUM S. HIERONYMI. 73
l
qui docet hominem scientiam , audire A
contempse- supers me puleus os suum. Proinde noverimus quia
rini, pergladium, id est, perhanc mortalitaiem de 1loca infernalium ergastulorum , secundum fidem
hoc socculo prateribnnt, ul in siullitia, idest, in 'Scripturarum,, imer immensas abyssi aquas sint
illis locis, ubi sltilti depulabuntur, qui dicunl in constiluta
( : ab illis iuferi sedibus nullus homo me-
corde suo, ?ionest Deus, seternis cruciaiibus con- rilo i suo liberatus esl, nisi gratia Domini nosiri Jesu
sumanlur. <
Christi. Et non solum, inquit Heliu, a lartareis a»
Simulatoresetcallidiprovocanl iramDei, nequecla- gustiis { liberaberis , verum eliam in latissimo re
tnabunt cum vincti fuerinl. Ipsum sanctum Job aper- Ifrigerii nemore, velut in campis spaliosis liber in
tius in hoc videiur Heliu quasi ex obliquo percuiere, (
cedes.
quod el ipse quasi callide et nequiter ageret : virum Requies auiem mensm tuw eril plena pinguedine.
quoque egregium simularet. Quiqne etiam cum esset Amceniialera
J paradisi, ei jucunditatem, requicm no
vinctus plagsehujus compedibus, clamare ad Deum, minando i significavit. Immensam vero abundantia
et invocare eum, ul a Iaqueis poenalibus illigalus ab- *vitae beal;e, quse esset plena uberlaiis pinguedine
solveretur, minime curaret, quod ulique despera - ac : loci illius felicis referla deliciis, voluil demon
lione sive conlemptu facerel. De coeteris quoque strare i : ctijus terratn sanctam mansueli secuudu
peccaloribus similiter hoc ipsum potest intelligi, B irepromissionem Doraini possidebunt.
qui cum venerint in profundum malorum, contem- Causa tua quasi itnpii judicata esl, causam judi
nent : et de Judoeis, et de hoereticis, qui ficla dog- < ciumque recipies. Judicio Dei ut impius, el poana
mala quasi veritatis velamine operientes, in noctis rum j debilor reus invenlus es, et idcirco secundu
perfidia obstinato et oblurato corde persislunt. i
merilum causse luse, iudicium severissimum rece
Motielut in tempestate anima eorum, el vila eorum pisti. ] El ubi dictum esl, causam judiciumque reci
inter e/fetninalos. Vitiosos et viiia esse noverimus , pies, ] alii dixerunt, propler impietatem muneruin, qu.
quoe sicut de virtulibus animi nihil in se liabent ;accipiebant: ubi sub pluralitate locutionis , san
quietum , virile, el frugi, sed tolum lurbulentum ,, ctum • Job Heliu videlur ferire sermonibus.
remissum et fragile : ita necesse est ut velut lem- Non te erg&superet ira, ut aliquem opprimas ; ne
pcstate animam semper suis illecebris inquieleiu ,, multitudo donorum inclinet te. Docelur ab Heliu vi
portumque virlulum homiuem non sinantappreheu- patientioe et integritatis virtute forlissimus. Opti
dere, el fil istis talibus fluctibus, quod Salomon aii, , mus judex est, qui liis pessimis, iracundia ct cupi
ul jaceat anima tamquam in corde maris, et velutt dilate, duobus viiiis non tenetur : quibus hoc loc
gubernator in magna lempeslale. Yel aliter lem- ab Heliu sancfus vir correpius arguitur.
pestas advenlus ac jhdicium Dei est, de quo dicit, ini G C Deppne magpiludinem tuam absque tribulalionc , e
eircumitu ejus teinpestasvalida. omnesrobustos fortitudine. Id est, nec parvos nec ma
Eripiet de angustia sua pauperem. Pauperem Sal-• gnos lua injusla opprimas dominatione, vel omne
vatorem nosirum inielligimus, qui propter nos pau- motus depone foniludine superbise roboratus.
per factus est, qui in diebus camis suoe, preces ac* Ne protrahqs nactem, ut ascendant populi pro eh
supplicationes Palri oblulit, ut posset a morle sal- Jam sufficit hucusqueiii hac Qsecitatevixisse. Jara a
vum facere pauperem, sanclum populum Dei humi- lucem prudeniioe ac justilioe venire conlende : siv
lem spiritu. Vcl pauperem quemlihet justorumi noctein quam tibi ex diversis peccalis contcxuisti, u
eruet de angustia pressurarum, sicutetiam indiviniss inea velul in continuis ac jugibus et perpetuis le
Scripturis diverso modo legimus liberatos. nebris arabulares : jam quoeso, ail, neadhuc protra
Et revelabil in tribulatione aurem ejus. ld esl, for- has, et lamquam rcstem addendo peccata peccalis
tis sit unusquisqtie eorum in tribulalione, corrobo- in Jongum delecleris extendere : lumine ergocorre
ranie visitatione divina, quando a Deo homo tribu- plionis hujus jam finem talibus impone peccaiis
lari permitlitur, consolaiionem in aurecordis Do- nam protraciione hac iuemendabilis vita ma fiet
mini, illie audiendo percipiet. ut pro omnibus malis operibus tuis, populorum pre
Igilur salvabit te de ote angusto lalhsime, et nonii D " ces ascendant ab Deum : quos uiique itiiquissim
habcnte fuiidamenivm subter se. Hoc in loco inferno-. deprimebas, ihJerpellanlium contra te, suasqucmi
rum habilacula ab lleliu describuntur, quse immcnsaa serias sibi a te irrogaias, ante sedem divime justiti
capacitale sui, fundamentum iion habeant. Ad quo- deponentiura.
rum tamen fundamenta.in prophelis legimus, luci- Cavene declines ad iniquitalem: hanc enim cwpist
ferum qui mane oriebalur depositum : multiludiness sequi post mheriam. Hoc, inquit Heliu, ne in despc
quoqne regum, et populos innumerabiles gentium. rationem decljnes peto, et blasjihemise iniquitate
Ore autem angusto inferi ideo appellanlur, eo quod1 jam caveas, srid reverti festines ad Deum. Vide
amplum sit ad recipieudum, anguslum ad dimitten- enim te post hujus plagoe lusc horrendam miscriam,
dum quoniain morluos inira se teneant, et eos add ad interiium tuum, hanc impielalis sequi velle pcr-
vitam non palianlur exire. David quoque sanctus si-i- niciem, et voliintatera tuam, etcogilationem, ad ad-
militer ait ad Deum : Libera me ex gdientibus me, et ;t versarium miitere pusillanimiiaie dejectum.
de profundis aquarum. Non me demergal tempeslas is Ecce Deus excelsus in fortiludine sua, et nullus e,
aquw, neque absorbeat me profundum : neque urgeat U similh in leghlatoribus. Si polerit ei esse quispiam.
757 COMMENTARII1N LIBRUM JOR. CAP. XXXVI. 758
et potciiliaetvirtute similis, poteritetjusliliaatqiie ,A vel facta stuii, in revelaiione adventns Domini, obs-
sapienlia, Jegisque mulliplicalior.e, judiciis quoque curitate sui et profunditale mysieriorum, veluli
cjussimilis inveniri. Et ideo cognosce, ait, quia nul- clausa signa invenia sunt. Imbrium vero nomine,
lus a Deo, qui solus est et fortis et sapiens, injusie large effusam graliam Spirilus sancli esse noverimus,
poterit condemnari. sicut ait Apostolus, per lavacrum generaltonis et re-
Quis poterit scrutari vias ejus. Quis iilique, nisi im- twvatignis Spirilus sancli, quemeffudit in nos abunde
ius, superbus, sive sacrilegus, vias divinorum ope- per Jesum Christum.
um scruiari prasumat? quod nonlicet; et tamen Qui de nubibus fluunl, qum prmtexunt cuncla de-
uanlavis inteniione mentis perquirat, eas invenire super. Nubes scimus plerumque in Scripluris san-
on poterit. ctos appellari, sicut et manifesium esl quodam loco,
Aut qttis audet ei dicere : Operatus es iniquitalem? dicente Domino : Et nubibus mandabo, tie ptuant su'
uis ergo tam temerarius, etiniquus atque injusius, per eam pluviam : id est, vineam, quod est, super
iii hoc audeat loqui? Hsecomniain injuriam Job di- geiitem peccatricem Judseorum : verbis suis salutis
'iiniur. pluviam non effunderent. De talibus igitur nubibus,
Mcmentoquod ignores opus ejus, de qttg cecineruiil apostolis videlicet, et apostolicis viris, prsedicalori-
iri. Vel omne generale opus ejus, vel certe speciale B bus verilatis, illi imbres pluunl lalem pluviam, quoe
pus ejus. Supcr omnia enim magua, et mirabilia habeal in se similitudinem gurgilum, propter arcano-
pera ejus, est dispensationis Christi mysterium, rum cceleslium opacitatem : ubi congrue illud Davi-
Hotfgculusnon uidif, nec auris audivil, nec in cor ho- dicum dicitur : Tenebrosa aqua in nubibusaeth. Hse
liinis ascendit. Alii dixerunt: Memento, quia tnagna igitur nubes, inquam, per quas imbres gurgilum
int ejus opera, qum laudaverunt viri. De omnibus fltiuni in terram, prociexunt cuiicla desuper. Haben-
peribus Dei dicit, qusc sancti viri in honorem divi- tes enim intra se aquas Evangelii, ul flumina de ven-
aeveneraiionis mcrito laudavcrunl. tre eorum fluant aquoe vivse, de superioribus my-
Otnnes homines videnl eum, unusquisque intuetur sieriis, quasi quodam prseiexiu, et obscuriiate aqua-
irocul. Per nalurse bonum, nolilia creatoris inest rum, ohsiaculum carnalibus laciunl el lerrenis.!
ordibus hominum; ei quamvis aliquis lam parvus Si voluerit extendere nubes quasi tentgrium suutn,
il et frigidus, ul alienus csse sludeat a creatore suo et fulgurare luminesug, desuper cardines quoquemarh
eo, nullus tamen est qui se abscondit a calore ejus. operiet. Ita enim procdictas nubes exlendit, ul de eis
<i ideo unusquisque morlalium, licct de longe, sen- in omnem lerram exierit sonus eorum, et in fines
it et intelligit, dissimiliter quidem omnino, quia orbis terrse verba illorum : quemadmodum poslea
oii tamquamcorpiisautsiculqiiemcuroque spiritum ^ locutus est ad discipulos suos, id est, nubes suas, di-
realum, ita sentit esse Deum, sive inielligit, sed cens ; El eritis milii testes in Jerusalem, el Judma el
lio multo et ineffabili modo, quo Deus acie mentis Samaria, et usque ad ultimum tertm: per quas utique
sl inluendus : ubi in ipso obtutu cordis inlelligendo, nuhes sua fulgura prsedicationis resplenduerunt, et
idet homo quod supra ipsum esl illud divinum no- nominis Chrisli fama de ccelo velut lumen effulsit.
cn, quod coniemplari conalur. Maris etiam, mundi videlicel huj'us cardines occu-
Ecce Deus magnus vincensscienliam ngslram. Nu- pavit : sive cardines mundi possumus intelligere
lerus anngrum ejus inmstimabilh. Vincens scieiitiam principes, et capita gentium diversarum ; quorum
ostram magnitudine scientise suoeet altiiudine ju- erroribus ac pravis doctrinarum suasionibus mun-
iciorum suorum. dus in loco supersliiionis doemoniorumvelul in car-
Qui aufert stillas pluvim, el effundit imbres ad in- dine vertebalur.
lar gurgitum. Hanc ergo pluviam, legem Moysi in- Pet hmc enim judicat populos, et dal escas multis
lligamus, quse de coelo velut pluvia venit populo nwrtalibus. Istis enim rebus sacramenlorum proedi-
udscorum. Et pluvia dicta esl propter prseceptorum ctis, staluit Deus pielalis susejudicio universis pojm-
lultitudiuem, sicut el ipse Moyses de eadem gente lis misereri, et dare escas doctrinoe verbi sui, sive
udoeorum ait, dicens ; Exspecteiur sicttt pluvia elo- " mysleriorum cunctis morlalibus, secundum quod
uium tneum, Hujus igilur pluvise stillas de illa gcn- ipse ait : Ego sum panh vivus, qui de cmlo de-
abstulil Deus, ut cst vel de incarnotione vel pas- scendi.
ione, vel de resurrectione Chrisli, quse Judsei cre- In manibus abscondil lucem, et prmcipit ei ut rur-
ere excsecatocorde noluerunt, quoesunt parva qui- sus adveniat. Potestate jusli judicii sui, lumen noli-
em mandata legalia, ut ea ad Evangelii fidem trans- lisc suse abscondit a peccatoribus malum operanti-
rrel, sicut ait Apostolus : Verbum enim consum- bus, et venire eam ad illuminationem menlis proeci-
lans elbreviansin iniqttilaie,et reliqua. Et de his stil- pit; si Deum adjutorem ej'us quispiam fideliter quse-
s, parvisquegultis, tonanle Evangelio, proedicalio- reret.
isChristi imbres effusi sunt super terram. Et bi im- Annuntial de ea amicg stw, qiwd possessioejus sit,
res ad inslar gurgiium esse dicuulur : qui uiique el ad eain possit ascendere. Deus luce manifeslalionis
um in terram copiose descendant, profundilalem suoe fidelem sibi amicum in corde docet et insiruit.
. se et obscuritatem continent mysteriorum, quse Erudiens quoque annuiitiat ei, quod lux sive illa il-
Legc et proplictis per figuras et similitudines dicla luniinaiionisgraiia, sive divinorum cliarilas promis»
 m ApPE-NDiX Al) T0MU5I SEPTIMtJM S. ttlERONBH. Yll
.spriwi possessio ejus sit, ct adcanj, si disponalas-J 1 veniat usque in ccslum. Unde et tonabit eis Poniinu;
censioiics.iii corde suo^.qu.oijdic pro.ficiendo poiv.e- voce pr-xceptprum suorum, ut limeant a facie ejus,
nia|. • .,!, ,; Quo fragoie ibniirui simul agnosce, quia Deus ansc
;;/;. ... CApijT xxxyiL desiderium eqruin investigabilis sit et ijnmensus.
..Sv.pw-.lws £&$#>$&cgr- hteum. Sive, obstupuil. cof. Tonabii Dcus in voce stia mirabiliter, qui fecii mct
pieum, jit alii. dixeru.iiti .. .. - ;. :,,',-. gna et inscriilnbilia. Alii dixerunl ; Ibiiabit Deus.
Et emotum esl de loco suo. Prsediclis divinis my- Deus mirabiliier operalur, quando istud tonitruum
sleriis, et. Iuce cpgiiilionis Dei palefacla, quse nisi nominis sui, qno in lolo iriundo famoe ej'us notilia
amjcis Dei et fidelibusdcnionslraiur : perter.riliim crebrescit, in auribus facit anima? personare.
csi, inqujl, ,cor lneum Heliu, el zelo ignorantise ad Qui prwcipit nivi, ul descendal super terrani, ei
s^crajnentorujii cogiiilioneni translalum. hyemis pluviis";ctimbri fortiludinh sum.Nivem cando-
.,. .Audietaiiditfoiiem. in, lerrore vocis ejus, el sonum, rem gralise, quae per baptismum fidelibus Spirilus
cle^greillius p.rqce.denlem.Queniadmodum yull Deiis; saricti dona IrSbuitui*,superius diximus posse signi-
aiidite qupd djcit,; jla aiidile ; quoiiiani lerret vox; ficari, et exemjila illic teslimoniorum de Scripluris
ejus tanlis sacranieiiiis jpyslerioruih propvalida : so- mulla protuliiftus, de quibus el illud Davidicum, ubi
numque oris ejus, sive ul ajij dix.eruni, sirepiium, 1B ait.in psalmo : Nive dealbabuntur in Selmon, quotl
pari motjo audite. Ilic ergo spnus esl maxillarijin. est in umbra.' Hoc igiiur ait, quod coelestis, id esi.
Dei, qui forle idcirco spnus dicius est, .non-sim.plici-! Deus de cceloSveniens,reges quoque discreturus sit.
tersermo, ul ipojjedioiuia sur.dqs, el obduralo cordo el separaturus : sive in umbra sint dealbandi ; ubi
incredulos yox claiior percuteret, etiotos ad limcn- hoc inihi significare videlur, quia regeneralio velus-
dujt) Doiriinuiu c.pmmoyeret. lissimoriim hiominum in Chrislo,' pbumbranie Spi
Sujblerqmnescwlps.ipse cpttsi!d'erat,ellumen illius ritu sanctOi:eSset cfficienda. Hoecigilur gratia, nivis
sup.erjemiinQs t,ence, Quid.si'. Jioc mirum dc omni- noniine significata, ex prsecepto divinitatis descendii
potentia Dei, qiii ubiqua.est in ccelo, etin terra, in in lerram, qubd est, perJesum Chrislura venit at
mari, et jn ahyssis. ged yjtleamus s.ecunduni allegc- bomines, per quara velustas nostra inslaurareiur ii
rj.C.uminlelieciuin, quid sii qupd de Dep Heliu ail; njelius. Conlra banc gratiam Ciiristi, tribulalionei
JSubier pmn.es ccel.osc.oiisiderai, Sanclps viros; cce- persecutionum fuluras in pluviis hyemalibiisvolui
IpsSci'ipiu)*a divina apjicllareconsucvitj propter«Br indicare, et propter graves pressuras hyemales plu-
lesterni uljque, cpuyersjjii.oiiem, quibus ita dicilur : vias dixji: qiias tamen imber forliludinis Spiritu;
'cqmersqtip.veskq in cxlis,..e.st.pominus ergosubler saijeti essel siiperaiurus , quia eis dictum est: Not
lios ccelpsiconsidei;at,.ye.jjdujn ea quoe jjitra eos suiiiii'G enimvos eslis^ui loquimini, sedspirilus Patrh vestri
ajcaiio.J'Uftisc.i:utatui*inirpspicii, vel dum imbecilli- qui loquiiur iii vobis,
iatejii cprporum e.pr.ujn,,.quoe aniini imperlo crucis Qui in manu omnium hominum signat, ut noverin
yjriute subdiderinl, gubernat ac suslinel,. et contra singuli opera sua. In mahu, id est, in liberi arbilri
ca.rp.aiiuiii passionum hella corroborat. Secundum poleslate, secundum imaginem et simiiiiudinem Dei
liunc sensum est, quod timore c.oncpssus Propbeta, qua homo est a Deo conditus et creatus : babe
ait: Et.sublus me iitrbqia esi hqbitudo mea. Termini liaiic sapientiam veluti quodam signo divihse opera
quoijue, siye fi.nes,terrse ipsj sancij sunt, fiiiem ler^ Jionis impressam , ut juxta liberi arbilrii judiciun
renis passipftibus, et, cupiditatibus imponeiUes, eo n.oye.rit unnsquisque hominum opcra sua, sive u
gpji, po.p sint iii..inediQ:Babylojlis, nec sseculi hujus 1 alii dixeruntj infirinilalem suam noverit, id esl, ul
vitiis circumdentur, secuudum quod Pelrus ajvosto- vasa fragilia sp subita morte confringi.
lus oit; Qlitfstus.igiiur in oarne-passus,-reliquii riobis Ingredielur\ beslia latibulum suum, et in anlro sm
exenipljti.n,.cjuia,passiisesl in carne, desiil esse a pec- mojabilur. Bestiam islam, iuventorem malorum dia-
. catis, ut j.qui non Iwmhium.desiderih, sed voluntali bol.um non absurde sentimus, qui idcirco, et singu-
Dei, cfuodr.fliquumestin cqme, vivaltemporis: id est/ laris ferus dijcitur, quia proecedit, sive superat ma
fivens pt*otemporc, dusinentiJius in carne peceatis,' U litia ejus maliiiam omnium operantiuin iniquitatem
vejut iti iiiijjjus Ijabjtel carnis. In iiis fiiiibus posiial Hoec.igitur bcstia rationabilis ingredilur lalibulun
rcgina Saba, quse typum gerebal Ecclesioe, veri Salo- suum,! pecliis;:seilicet bumanum : quando ex per
monis nieruji, a.udire sa|ieiitiam. Tales igitur lermi- riiissu judicii Dci, poteslalem accipii hominibus do
nps peus hirriinc graiisesuse^atque.agnitioiiisillustrat. minandi, et in antrum ijuod suura fecit, sibi consti-
_:JPosi eutn rugiel sonitus. Sive ut alii dixerunl ;'fre- luit hahiiaiioiiem. Sive antrum vel etiam latibulun
mei vox. diaboli, onines peccatores intelligendi sunt : dur
Tonapil voce mqgnitudinh sttw, el non iiivestigctbilut, videlicel infideliiaie vel saxei, quos vitiis suis atqtu
cum audila fuerit vox ejus. Cum posilis in exlremo illecebris possidet, el in quorum Cordibus criminij
lerrse honiinibus, Deus in memoriam venerit, illico btisque reqniescit.
suppr iiifirmitaie mor.talita.tis suse, gementes ad Ab inierioripus egredietur lempeslas, et ab atciurt
eujri rugient, sicut propheta ail : Rugiebani a ge^ frigus.- Noh niiiii videtur quod de isiius mtlndi ploi
rijitu.cprdhmei; £1. lunc h.ic rugilus faciet soniluni gis, sive qualitatibus, vel etiam secretis ej'us moii-
jjj ^flfeclu.oraiionis, cla.niaBtium ad Deum, qui per- bris dixerit : setl, queriiadtriodum diximus aritrun
 m CQMMENTAIU!IN LIUB.UMJOB. CAP. XXXVH. m
sive Jalibulum dscmoniorum, esse liuraana proecoir A . ptus hpnio in Deum iiitelligi, sicitt propheta proe-
dia : ila Jioecinieriora cum ea ingressi fucrini, se- iiuntiavij, dicens ; Ecce descendit Deminus in nube
crela eorum el abdita inteliigamus consilia : un.de levi ht /Egyplum. Pey qjiein diviiia gratia, et do-
in hunc niundum persecuiionura lempeslates ven.ire clrina cceleslis, mundo effundenda prsenuniia]jatur.
Gi*ed.unlur,ut et peccatores conlerant, sicut M%y-- El pulcbre nubes levis dicitijr: siye quia ipse Salva-
plios, qiiibus venit immissio per angelos malos. Et tor peccatum non fecit Agnus Dei, sive quia virgo
saucti eadem lempesiale tribuli.lionum nimia con- Maiia, mater D.omini,non ex yirili semine aggcayata,
lurbentur, sicut quidam eorum ait : Gravali sutnus levis nubes est dicta.
supra virtutem, ila ui twderet nos eliam vivere : Fri- Et nubes spargunl lumen suutn. Quw lustranl cun->
gus quoquc ejus mfidelitatis immitlilur, ul a chari- cta per circuitum quocutnque eas volunlas gubernanlis
laie Dei, et calore fidei discedeiites, in algqrem ne- duxeril, ad omne quod prwcepil illis sttper faciem or-
gaiionis incurranl: quoe omnia immiltunl da-mones bis terrarum. Lumen utique Evangelii prsedicalio-
l!er mijiislerium, et sentenlias principum, ei infider num coruscalione mitlentes ;iumen Evajigelijspar-
li.um potesialunu Arcturus vero, quia in sinislra guni stipra corda credentium. Alii vero inlerpretes
mundi est constiiutus, adversariam partem signifi- dixerunt : El ipsa per circumilum veiiilttr in cjuber-
col : de cuj'u.s climale ventijs aquilo geli.dus spirat B nactilis, ad operanda omnia quw mandaveral eis, H@ec
contra meridiem. sunt igitur quoemandavit, et prsecepit coelcris nu-
. Fianle Deo concrescit;gelit, et rursum lalhsime fun- bibus suis diccns : Jje in universum mundum, prw-
duntur aqum. Quod hic dixit flante I).eo corjcrescere dicale Evangetium universm creaiurm. Proinde quasi
aquas, id est, glaciari, et concretas fieri, in psalmo venlo spiritu Dei, quo ut nubes agebaniur, prohibili
e contrario tlicjt : Elabil, inquil, spirilus ejus, el sunt ire Bithyniam, et de Judsea Roroam illis Irans-
fiu,entaquce: id est resolventur ac deflueni. Sed sive ire proeceplum , et ita sicut editio conliiiet, oibem
hicflante Deo, sive in psalmp, flabil spirilus ejvs, ju- uiiiversum I.ustranles circumierunt.
.benle Deo,, sive j'ubebit spiriius, inlelligere possu- Sive in una tribu, sive in lerra sua, sive in qtwcuni-!-
mus. Et quod bic dixit, coiicrescil gelu, hoc in que loco misericorcliw suw eas jusserit inveniri. lioc
psalmi supcriore versicujo ail : Emillii cnjslallum est quod ipse Dominus ajl in Evangelio ; Eriitstnihi
suum sicul frtista panis. Iia autcih byemali tempore testes itt Jerusalem, el Samaria, el usque qd u.llimum
fieri noviraus, ut flante, id esl, jubenle Dco, nimio terrm : ubi illud proccipue inluendum est, qupd ait;
frigore densenlur, vel etiani. concrescant aquoe, et Iii quocumque loco misericordise susejusserit inye-
ileruro temppre aeris resolvanlur. Secuudum my- niri : ubi per graliam Chrisli atque pie.laiis suse
stjcos vero intellectus in proeteritis generationibus, C misericordiam, significavit ad fidem reyocandos.
ob nierituni suum relinquente Deo genus ljumanum, Ausculla hwc, Job, sta, el considera mirabilia Dei.
flalu oris Dci, ct justilise cjii.s maiianle s.entenlia, Admo.net Heliu, ut sacramenta in Christo ct Ecclesia
duin rejuoyetur ab ignedivinp, omuis creatura con- adimplcnda, Job aure cordis diligenler ifttendat, et
er.ela esi larnquam gelu, et a vera Dei cogniiione, in ineiuis suse specula conslilulus, ubi eiiam vigi-
frigoris sui immensitate constricta. Ntinc vero per lantia conlueiidi docelur slare : considerel miracu-
gratiam Domini el Salvatoris nostri, sicut ail Petrus lorum Dei futura mysteria, quse pcr nubes raliona-
apostplus :. Tempor.qignarantimdespiciens Deus, rur- les operalurtis sit.
sum ab jllo algore obliyipnis alque durilia, quoesicut Numquid sch, quando prwcepit. Dcus pluviis, ut
.longi te,mpo.risgelu obduruerat, charitatis Dei igne osleiiderenl lucem nubium ejus? More propbeiarum
sqlyunltjr; aqijsc populorum, ut Huant et recurrant -pro factis. futura comraemora.i. Prsecipit igitiir Deus
ad.peum. pluviis evangelicis, ut nubiuni suarum Iucem,.id est,
Fruinefitum desidcrgt nubes. Hoe esl frumentum, saiicta opera sua doctores per infusipnem fldei de-
de quo Dominus in Eyangelio aiiper parabolam, di- monslrarenl : el hoec ad illu.miua.ndoshoiDines mi-
Colligile zizania iit fqsciculos ad comburendum, .sericordia cceleslis operatur.
ce.p,S)..:
.trilicum autem congretqfein hgrreum tneuin. Proinde •P Numquid nosti semilas nubiunitnagnas, et petfeclas
hoc viyum frumentum, doctpres quosque Ecclesise, scienlias? Hic du.m dicit pei*fectas.scientias, de i;a-
.qtij.velut nubes poil.ant,aquas Evangelii, audire de- tionalibus se nubfbus evidenter osicndii dicere , et
sidcra.t, sicut et ijlj qui erantde hoc frumento do- praedicatorum viis, et.subtilium sensuum semJlis. Dic
mjnico,, liabitante&AiJtipchisePisidioe,,rogabanlPau- niihi, quseso, si cognoscere potuisli qnoe seujila* in
lum. et Barnabam,, utloquereiitur ejs yerbum Dei, nubibus sunt magnoe el pertectoe scientise? Figura-
qu,pd feceruut aposloli suadentes permanere iu gra-r bai, hoec diceudo, aposlolicas nubes, quarum una
lia Dei. Gornclius qiioque ad Pelrum ail: Nunc ergo cilissima nubes ait ad Salyaloreni : Tu es Chtislus.
omnes nps in conspectu tup adsumus, audire oninia Fiitus Dei vivi, quse quqniam.suspeft.sa,a lerra, el
quwcumque libi prmcepla sunt a Domino. El Moyses jiroxima erat coelo, respondet.ei Dominus : Hpclibi
ail : Excipiat velui ptuvia eloquium tneum, el descen- non rcvelavil.caro, et sanguis, sed Pater-meus. Alius
danl sicutr.os verba mea. Uiide et Apostolus ait: Ego vero apostolus taniquam nubes plena aquis pcrlecloe
plantavi, Appllo rigavit, sed Deus.incremenlum dedit. scicniioe, a lonili uo Eyangelii copiosum. imbrem ef-
Hsee nubes, p,o,test,.et ips^Poni.inus, i.d,esi, assiim- fundit i.ta diceits, In principio erat Vetbum, etc, QUJJ
745 i/APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUM S. HIERONYMI. 744
validissimo tonilruo ubique resonante, ul>'omnem A cupantur. Heliti aulem si prophelise spiritum babuit,
terram ad fidem religionis tremore concuteret : seciindum huisc intelleclum quem diximus, poluit
alius in Judsea per iteratara nativitateni exorlus, vel- contemplatione mentis suoe hsec in Christo reve-
ut parva hubecula ita crevil, et flante spiriiu dila- landa cognoscere, et aliis modis, quibus videtur
tatus est, ul pluvias mysteriorum a sseculis secreto- ccelorum nunctipationem sensisse, licet boc ipsum
rum perfectoe scieniise, usque ad Illyricum spargeret, in irrisionem saricti Job dici non debuerit.
aliasque totius mundi regiones largis effusionibus Ostende nobh, quid dicamus illi. Nos quippe in-
jrrigaret. Et hinc est ut aliqui corum appellarenlur vglvimur tenebrh. Insultantis verbum est, et expro-
filii tonitrui, alius vero dicerelur filius suspendenlis brantis, ostendenobis, cum iJItid verbum dicat, sed
aquas. ad comparationem scientioe sub ignoraiiiise tencbris
Nonne vestimenta tua calida sunl, cum perflaia fue- commanent. Nam quomodo a sanclo Job discere in-
rit terra Auslrb ? Alii dixerunt, fna stola calida est. quirit, quem in verbis suis reprehendil et reprobat.
Hoc quidem veruui est, quod meridianus venlus sit Ostende, inqiiil, o Job, si aliquid amplius, et melius
calidus, quo flanle etiam veslimenta hominum, vel nosse te arbitraris, quoniara nos grandis iguorautiae
corporum, quse animarum vestimenta sunt, concale- atque inscieulise lenebris delineraiir. Certum est
scunl. Sed quia nubes, homines sanctos, veritas B ergo quod Heliu deridens Job atque subsannans
prophetioe nos inlelligere compulit ventum calidum hsec dicat.
a ineridie spirantem, ferventem lidem, vel gratiam Quh nartabit ei qum loquor ? Eliamsi loculus fueril
Spiritus sancii ardentem, et clarius illuminanlem Iwmg, devorabitur. Dixi tibi quidein, o Job, ut oslen-
iiitelligamus, vel ipsum Dominum nostrum, de quo deres mihi quid loqui possem : sed bscc ipsa qusede
legimus : Deut ab Auslro veniel , quo rationalera Deo dico, quis ei ansus est loqui ? Certe si locutus
terram perflanle, virtutes animi, quse sunl vesti- fuerit quispiairi , quod ei omnino non expedil, pro
menta inlerioris hominis, inardescunt, et ideo ve- hoc ipso peccato temeritatis et irrevereniioe devo-
slimenta appellantur, quoniam ipsi, qui eis utitur, rabitur, ut bic Heliu ail. Iia in psalmis legimus:
pulchram animam faciunt, et decoram. Et ob hoc Devorati sunl juxta petram judices eorum: ubi inlel-
hortalur Apostolus dicens : Fratres, induitevos sicut ligitur, peccaio diffideulise devoraios aique absor-
eleeti Dei, et dilecti, «iscera mhericordim, benignita- plos judices populi Israelis in eremo, qui non credi-
lem , humilitatem , nwdesliam, patientiam , eic. Et derunt quod jiossent de peira aquarum flumina
hoec igitur ab Heliu, sicut et alia, spirilu prophelioe virtute divinoe proraissionis educi.
diCunlur. Al nunc non videnl lucem. Subilo aer cogelur in
Tu forsitan cum eo fabritalus es emtos , qui so/i- C nubes, et venlus Iransiens fugabil eas. Ila infelicitate
dissimi, quasi mre fusi sunt. Hsec ab Heliu juxta lit- hujusmodi excsecaii sunt, ut fiant quemadmodum aer
teram in injuriam Job per ironiam dicuntur. Hsec quando crassescit in nubes, et ita in justo judicio
igilur prima fronte inlelleclus hujus dicta sint. Nunc Dei velut venti in impelu auferenlur, sicut impii,
vero secundum prophetioe spirituin, sensum mysti- quos dejicit venlus a facie lerrte. Alii dixerunt:
cum persequamur, ut ccelos Scripluras sanclas in- Omnibus aulem non est visibile lumen, quod fulgel in
telligamus, quse de coelo dalse sunt hominibus, nubibus, el spiriltis transit et fugabil eat. Hic mysti-
quarum perpetuitatem ex oeris solidilate voluil de- cum nescio quid locutus est, quod jam non omnibus
monstrare. Sed dicit quispiam : quomodo seternse resplendet illuminatio Evangelii. His ulique non
erunt Scriptursc divinsc, si mundus certo fine, Deo resplendel, quorimi sensus excoecavit Deus, ut non
dcnuntiante, est terminandus ? sic enira ait in Evan- videant lumeu Evangelii gloriscChrisli, qui est imago
gelio : CtB/timel terra transibunt. Verum est quidem, invisibilis Palris. Hicigitur spiritus justa sententioe
quod librorum pelliculse cum ipsis litleris abolendse Dei fugabit eos a ccetu beatorum, ut non videant lu-
sunt; sed quia subjungit Dominus, Verba vero mea men Evangelii glorioe Cbrisli.
non prmleribunl: procul dubio quod eisdem apicibus Ab Aquilone' aurum veniel, et a Deo formidolosa
pollicetur, erit seiernum. Hos igitur coelos, ait He- D laudatio. Audiyi querodain ita diceutem, quod sesta-
liu, in quibus est divinitalis secreta disposilio, tu tis tempore, sole in aquilone nascente, aurora ar-
forsitan cum Deo, velut simili pollens sapientia, fa- dentior ruiilai, ita ut ipse sol colorem aureum prse-
bricalus cs: quos Deus seternus ante mundi consti- feral : et inde Heliu loqui videatur aurum venire,
tutiouem proefinivit quandoque erunipere in corpora id est, mundo flammeam rotam solis oboriri, etsuper
Hlterarum, qui in illo oeternaliter erant, non jam hoc prseclarum sidus sit ad Deum hominibus formi-
existentes, sed ipsi soli prsescientise suse Iuce con- dolosa laudatio. Nos autem anrum sanclos intelligi-
spicui. Et ccelos, sanctos angelos non absurde sen- mus, qui secundum spirilualem sensum abaquilone
timus, qui propier coelorum habitationem, reclissime diabolo, sanguine Domini redimunlur. Hoe igilur
cceli dicunlur, et sunt veliit ses eeternilate solidati. modo venit ad Deum coetus sahc'orum cum tremore
De quihus Psalmista singulari nomine ait : Cmlum laudantium euni, ae sibi cum quadam formidine, in-
cwti Domino. Secundum tropicum intellectum coeli, credibile arbiiraniium, quod poiuerunt de hosie gra-
sancti omnes propter coelesiem cohversalionem et vissimo liberari. Quolidie quoque examinaiionibus,
rironter prsedicationem mandalorum ccelesiium nun- velut aurum flammis lenlationum excoclum, de for-
7iS COMMENTARIIIN LIBRUM JOB. CAP. XXXVIH. W
nace mtnidi istius eruuntur. Alii dixerunt, Ab aqui- jA rnihi, si habes intellicjentiam. Deo rcspondcre noti
lone nubes eoloris aurei, in his esl magna gloria el potuit: quasi boc modo loquilur ei Deus. Tu igitur,
hgncr omnipolentis : non inveniinus similituditiem vir- Job, qui circa uniim homuuculum injusle me arguis
ttttis ejus. Iia enim saticloshninines, qni stint nubcs operari: ubi eras cum ego munditm, quem ex nihilo
Dei, leniat frigor aquikmis, ut eos preliosos, et ignc feceram, gubernarem? et cum omnem creaturam
cbarilalis rutilos reddat. El idcirco magtia gloria moderatione justitioe regam, in le eram injuslitioe
Domini et honor omnipoleiilis esl. Non invenitur aliquid acturus? Hic Deus boc sermone sub anima-
alius similis virtutis ejus , qui tanta bona ex rebus lium, aviumque nominibiis, magnactvalde obscura,
contrariis speret. ct Ecclesise sacramenla contexit. Deus ergo secun-
Dicjne eum invenire nen possumus. Matjniisfortilu- dum myslicos intellectus in prsedesiinalioneaposto-
dine et judicio et justitia, elenarrari npn polest. Ideo los proecipuos sanctos Ecclesioe fundamenta consti-
litnebunl eum viri, e.inon aiiclebuntconlemplari omnes luit,-sicut ait apostolus : Supermdiftcali, inquil, s«-
gui sibividenlut esse sapienles. Quoniam, inqtiil, sic- per fundamenta aposlolorum et prophetarum. Sive, ut
ut forliiudine magnus et potens est Deus : ila judi- alii dixerunl, Vbi eras cum fundarein ierratn, id est,
cio et justitia verus est, et enarrari non potest. Id- cuni Ecclesiam de lerra humani generis congrega-
circo sicuti est, a creatura sua quoe adeo imhecillis B tam, virlute fidei stabilirem.
esl el infirma, non polesl inveuiri : propter quod Quh posuit mensurascjus, si nosli, vei quh telendit
niagui viri atque cordali hon prscsumenl scrulari in- super eam iineam ? Virlulem suam Deus, et potcn-
comprchcnsibilem , neque contemplari invisibilem liam mensurasque, et mundi condilionem describit,
conabuntur. Hoc autem tolum in sancli Job expro- super quem lineam boni rectique operis sui teten-
bralionem dicitur: qui dixerit se a Deo sine ullo derit. Aliler : mensuroe Ecclesioe sunl a solis ortu
iuiquitatis merito ilagellalum. Alii dixerunt : Qui usque ad occasuro : in qua adhuc mensurse intelligi
jusle judicat, non putas audire eum? propterea lime- possunt, sequalitas et plenitudo Trinitatis, cui Eccle-
bunl eum Iwinines, iimebunt quoque el sapientes : hoc sise dicilur per prophetam : In exortu ejus dilata lo-
inquiuiit, quia Deus j'uste judicat, apud quem non cum tabernaculi lui, et pelles tabernaculorum tuorum
est personarum acceptio. Omnes sapientes et idiotse, exlende, ne parcas, longos fac funiculos luos, el clavos
considerantes semetipsos, limebunl eum : scienles luos consolida, ad dexlram el shtislram peiulrabh :
quia secundiini modum juslitise suse ullor iniquita- semen enim luum gentes hmredilabil, etcivitates deser-
tum est : exaudiet enim iniqua palienles. tas inhabitabil. Super has igitur meiisuras locorum
omnium, universum mundum rectsc fidei letendii,
CAPUT XXXVIII. C ut esset omnibus in Chrislum credentibus labium
Respondens aulem Dominus Job de lurbine dixit. uimm : hsec ergo mysleria anle ssccula constituta,
Scrmone terribili et increpativo arguendus Job, Job quippe qui dum non esset, scire non potuit. Sive
responsum a Doniino accepil, hoc enim ipsum quod mensuras Ecclesiae, diversitates gratiaruni recte iri-
de lurbine dicitur, adterrorem periinel obj'urgalio- telligimus, quas Apostolus divisiones spiritus apjrel-
nis, quod essel, ul dixi, increpandus a Domino. lavit, qui ila cum de diversis graliis diceret,'ait :
Dixerat enim Job se jiistum inj'uste a Domino cas- Hwc autem omnia operatur umts atque idem spiriius,
tigatum : de (urbine ergo Dominus ait. dividens unicuiciue prout vttlt. Ilem ait: Vnicuique
Quis csl hie htvolvensseiitentias sermonibus iinpeti- aulem noslrum data est gratia secundunt mensuram
tis? Ilis verbis araovetur Heliu cum suisconfusis donalionh Christi. Per has igittlr gralias intentio est
atque permixtis dispulationibus contra Job : ubi coniemplaiionis, velut linea recte crederitiuni in
Dei verba videntur intelligi. El si lu, o Job, lo- Deo, sicut dicitur in Actlbus Apostolorum : Erai illis
quendo talia in me, delicla aliqua commisisti : iste cor unum el anhnauna inDeum.
quis est qui te audeat redarguere, prseserlim cum Super quo bases illius sotidalm sunt? Unde potuit
ad increpandum rion sit idoneus, qui velut melior craalura rationalis et sapiens ojnis Crealoris, aute-
objurgare te debeal? Amoto igilur Heliu de medio D quam esset ipsa, cognoscere, cum etiam nunc vix
cum imperiiis cjus sentenliis, converlit se Dominns possel aliqua ex operibusejus sensus allingere. Ali-
ad Job, el ait ei, ul ad increpationem ejus audiendam ter, super quo bases terroe Ecclesioe solide slabiliun-
se proepararet, dicens hoc modo : lur, nisi super Clirisium pelraro, qui est principiuni
Accingc sicul vir lumbos luos : interrogabo le, el fiiiidamenlornm ejus. Dases aulem Ecclesise sunt
responde inihi. Omnis igilur qui cum Deo est locu- sancii quique potentes el forles, a quibus eadem sus-
lurus, lumbos prius castilate jubetur accingere. I'o- linetur et regilur. Alii dixerunt: Sttper quo circuli
pulus etiam legem audiiurus, et pascha celebralurus ejus fixi sunt? ut intelligainus pondus roboris miindi
in eremo, lumbos mentis jubelur accingere, ne fluc- secundum illum sensum esse, quo Psalmista de boc
tiianles sinris carnalium Cogilalionum, gressum san- loqttitur, dicens : Etenim firmavit orbem terrm, qui
ctse conversalionis impetliant, vel super lumbos non commovebitur. Circuli enim rotundi figura bst,
nostros corporcos vesiiinenta proeciiigimus. Dicendo figuris cseteris pulchrior. Nam circulus ex omni
'
ergo : parte sibi est congruus et sequalis ; totusque per se-
Vbietas quahclopbnebam fundamenta terrm? Indica meiipsuniijolidus vadit, el iiiler oculorum aciem, per
PATROL. XXVI. '
24-
 -m APPENDlX AD TOMUMSEPTJMUM S. HJER0MMI. 748
suum infinilum habitum,;quja sjne ullp iine semper Asfaciem abyssi, tunc secundum fidem libri Geneseos,
insemelipsum recurrii, et -iiiexplicabiliier duciuir. proecepit Deus die tertio , ul o.mnes aquoe in locum
ilic igitursigriifieare milii videtur hominem in nullo unujrifiongregarentur. Qiiibusetiamterininurafiiiem-
isibi adversantem neque se ex: parie aliqua oppu- que inrposuit,, ne se foras Jimiies SUQS,ad operien-
sgnantem,iquales erunt in futuro b,eato,ssecul.o: tunc ,dam lerrara rijrsum effunderent. Yulvam de qua
sehlnvcatoinon concupiscet adversusspiritum, etspi- mare procederat xKTa^pritTTLY.a^ ipsara terram sub-
aatiis adversusfcarnem* Quamvis hujus pacis beati- jaceniem .possumus intelligere, ut de ea, el in ea
tudinem etiam in Jioc sseculo nonnulli sancti ex parie aquam «reatam a Deo e.sse credamus. Duas enim
iprsesenserint: non .quidem nullam ioterJoris exte- partes mundi niagnas, coelum et terrain, Deus ex ni-
sriorisque rs.ein .ipsis sentiendo discoriiam, sed hos- ,-bilo fecijt,-eUm.a earum demateriajnformi, cseteras
jtilem viiioriim .exercitjim resistentibus foriipres su- I autem ci;eaj,iira.sdisiiuctas sive formatas instiiuit,
fierando virliitibus, ut Helcana, pater :sancliJiamue- : inter quarum cfeaiioncm et,aquas credimus factas,
iliS:, yir unusidictus est. Sic iiaque Jptus rn.;S,eerit, .(j.uarum quideni condiiionem,, in principio Gene is
•sibjque conveniens,,.et ijnraobiliierin illa glpria ac :sci'iptam jion legimus; aliarum vero pene omiiiuiii
tsine fine cons|steiis.. Hi igiiur cir.cnli-figuratliper di- Xaclnra jn libris Domjnicis recenselur : licet et de
lectionis Dei copulam,, lignp <crucis alfixi suni, ef B ipso iiiari sanclus David dixerit, cum de bealo viro
: iinusquisijue eoxnm djciti: Cpnfido enim, :gmq neque loquerc:ur : Spes ejusin Domhw Deo ipsius, qui fecit
mots, nequevita^eVc.. , ; coeiutnei tefrqml mare et omnia qum in eis sunt. Hune
:Aut<7uisdemiiUrlapidePinngulgrem tejus?Jiic. Japis ergo niaris processum, eflusloneiii aquarum d.icere
angularis Ghristusviqui a Deo Paire ppsitus est in milii videlur, glul de occuliis venaruin lerrae finibus
. fundamento terrse.Dominicse,: ipse:est enijn non sp- [ .emanabat, -51qperiebal pmnem faciero terrae. Quod
Jum;fundamentalis,!sed et angul3i*is,,i,n,quoduo?po- jn dijuvio manifesiius factum legiinus, ubi dicitur:
El omnesjfontes abyssi magnm erupli sunl. Proinde
-frali, Judseprunvvidelicei ei Geniium, .contjneniur.
. JJe >quo el Psalmisia' ait.: -Lapis .(juemreprobaverinnt vujyam maris,! lerroe sinum diclum existimo, ut
•tedificanies.,Mc factus fSiin capul .anguli, JEi.Appsio- niare de eaderii progenituni nov.eiimus. Sed dicil
.lusait: JpsOfSummP an,gulafitaptd.e,Chrhto Jesu, in ' aliijriis ': Ego aguaruni moies coelo et lerrae dico
fiug.ginhh SITMCIUW co.mpqginaia.,erescii,itj.,templum csse congeriiias, et simul crealas. Denique de aquis
san.ctum.;Hunc igitur Pater dijnisit ,ij) terr.ara, ,ut jn quejiiadmodum et de terra fecil Deus, sive pro-
;Iuftdai,nei)tum,.pp.neretur. duxit cceieras creaturas. Si ergohoc; opinionem
.-,. Cum tne.lciudareriishnut asiramaluiina, eijubila- istam corifirmat, ut iileo et .iquse ex nihilo cre.Uae
rcnipmn.es filii Dei? .D.emissoitague in fundamerilis G dicantur, quia-e! de-ipsis Mia, et alia in ipsis
.Sioii lapideprelioso, qui ,est secundus homo de ccelo ju.ben,tefDeo qiiam.jilurj.nia^Lnimaiitiaprocesseruiil:
ccelesiisj laudayeruju,, inquji., niessini.ul astr.a maju- ,'de coeloquid .dicemus., quod.est pars mundi proe-
ljija, ,et injiibjlaru.nl pmiies filii Dei. Aslra ^etfjljjDei siaiij,ior, de.qup.iioii legijnus, quodsex.eo quasi in-
:arigeli,,iiitejligu,n,tur, qui: jji natiyiiale Salyatoris for.pii inaieria jiii(inid.pro.creauini ,sii. ;In qup eiiam,
exsultayerunl..Sicufail.aiigelus.adpastorss : Ecce iquod.ad maj'orep) .de.cpris ej'us periiiiel pulchriiudi-
0dngeliigvgbis,gaudium magitum, qiiianalus esl Sal- .iiera,, slelJas ac jdiyersos .aslrorijm globos Deus fecjt,
valpr„-,(jui .est Chmstus .Dgitiitius, in.civilale. David. ordinavii, et;Coriiposuil, E.tjuxja hanc assertionem,
.uejn.Eyangelisla,^ m.eliora .«rijnl,,maris el.terrse .elemenl.a, ,quam coe-
, tittidg, ,e.i cajtera. ldeo auiem angeli ,astra malutiua :lumj ciijus o.rnafum pulcber.rimuii) admjranles su-
.dicpntur.v.quiaiiitpr creaturasraiipiialespririij facti vspieinius : .quoniain ;proe.cellit ypl inaxim.e coeteras
iSUUtin diequi est^Jjrislus,!et,:filiiDeirsunt : non :CreaJ,uras.
sunl filii leneorarum, .sicufjlii qui ,de.eoruiii numero Cum ppneremnwbem .veslimenluniejns,, el caligine
...cpJJap.si s.uni, lacti noii sojjjjn filij lenebrarun), sed , illud quasi.pannhinfanti.m gbvgjverem..Cuni ergo, ait,
eiiani rectores tenebraru.m., id es),, hpminumipecca- magnum sit ^mare JaUludirie, -eliojjgilud.ine .et pro-
torui.n. Tunc vpce magna, stcpt supradiciuyi est,; Jfundo : .per.fpriiludijiein iamen potetuioe mesc illud
Jaudaverujil me pjnnes aiigeli m.eu .Qtiemad.modum : yeliilparyujil .elejnentujn, uube tamquam vestimento
,in,ijljus oyiculre, liumani.geriefis salute, la.udant.es ^contexi et.Caligine; modicis yidelicet, :el,yilibus:re-
Dcum -gavisi suut.itein asjra ..niatqiina pmnes fijios bus operui, qtise assimilantur pannis infanlioe. El
EcMesi» noji absurjie sehtimus, qui.per bapiisrijuin quia: mare supenus dixjmus quasi de yulya proce-
rep.as.cunjur .Cliristo , sicut ait Apo;si,olijsad Eccle- derfi», seryans iranslaljo.iiem nominis, ipsum mare
siajii .scribeos .: Qmhes vos ,eslh\fiiii..per fidein in yelul paryulum.procreatuni: tamquara pannis in-
Ghrhlo .ftsu..'Hi .e.rgppropter yigifiamm.alulinaui, in fanlise 4ji'fcaligiiie obvoluium, sive, ul al.iidixeru.iit,
qpa Dpminus resurrexit, asfra niatjjiiiia djcitntur , etjncbula bbvbiviJltud,.
y^ipro jiicipienie eis.grafi-e ,novo juiijipe, jindeet .CircMnidedi illud terimiih meh, ejtposui vecteniei
n^pph^jiinuneuDaniur-, ; • , ...i-,,..<,.--„. , gstia^., eidisci: Vsqm hucvenies et ngnprpcedesam-
Quiscgnglusil osiiis.mare,,gitqndo p:umrppbqfqv.ffsi \pfimt,MMC cpnfringesliipienlesfiuctus tups. Termini
^tmivff,p.fbfiedens, ^m in cpridijjone jjiundTaqjioe |isli, divlni sermones suiil, qui senlentia imm.obilj,
plmi.i,erii.,le.rram,.opcrirpt, et^^:fenebr?e,,esseptsuper jyejut;teriiilni defixi iiiieJljgi!p.lur,,hoc,ipsjim.',esl et
 749 XIQMMENTARHIN LIBRUM JOB. CAP. XXX^III. 7S0
illud quod sequilur, Deo dicente, posuj vectem et^A.qupque infidelitatjs obstruxj, ut q.uantaliljel teiupc-
ostia. Aliter, qujs conclusjt osjiismare? Sicculujn statum ac perseculionum yiolejitia, defixp.spbedien-
hoc Scripturoe divina? frequenter mare appelianl, tise limites. iraiiscendere cnmpellatur. Numqi.iam
ut .eliam sanelus David ait: Hot mqre magnum, et .charitatis meas circumsepta transiliat, cui dixi.:
spaiiosum manibus. Ilem: Qui dpseettflunt mare in Huc.usijue venies , et non pr,o,ce,desamplius, ct hic
navibus. EtAbacuc: Misisti in mare equos luos. Et cpnfringes tunieiues flijcijjs tup.s. lid est, siqujforle
Isaias : Qccidit cetunt qui in siiarj est. Proinde lioc cogjtaiipiium malarum jfljicius j,e iplra pclagus tui
mare prseceplis divipis, yelu/.quibus.daiii limiljbtis cprdis exagitant, yepiusqije yalidus pressiurarum te
sacrprum eipquiorum concludilur, ut de uie.ro cor- fu.ndiliis .commoyere jjertentat, d.e stalu ,qiipque
dis sui, ubi cogitationibus yelut ex semine, cijras tuo iu aridam siccitatpm, .velui jn arena; sleriles ipi-
aiqiie illecebrasinundiales voluplaium, dekclaliqne pellat. Hsec munimenla'lidej et cliariiatis inese caye
concipiebat, jam non in opus quasi parUiriendo :": ne >l : i-i. ,: ;et ila
transeas fiei, ut minaces
,' •Vi.'l,v,, >t-:li;^ Veiili
,,,,"! M insurgen-
s'.f;',•?:,.
eruraperet, seque effunderet m' diyersa faciiiora tes all.isi in petra validissinia dissolya.iilur.
perpelTanda; ,ei ideo cum vidisset prophela mun- Numquid post prium luutn prcccepisli jiiluculo, et
dum credeniem Deo, hoc bonum in se co>u'msiilise qstetidhli aurorm locum stium. Ilpc Ppi.njnus ,ait' ad
possidere , gratulans ail a.d Deum : Tuconfirinasii..JI Jqb, quod condilarum ac secreia.ritmreriim suarum
in viriute ttia mare. Mundum dico fidelem s.;]nelpe per gyrqs suos recurrenles ad ordinala foca, redirc
Ecclesisc pqpiiliim : qui roare specialiler dicitur, et ^quoijdie ipse disponat : ,ei idcirco Jql» arguiiur, qui
liabital in lioc mun.tlo. Et iste esl ille mundus fltle- Deum facloreiii ei aubernatorcm reruin (iiiihiuin
lium , de quo Dominus ait: Sic eiiiiti dilexil Deus -:;:. diceret nullo
.; ':. " moderamine
, :: : ,>: ,.s|-*:..'.:,\-'i,; -v-,,.n,•;•' .: ,et
ocquilaiis operaiiiin
hunc mundum, ut Filium suum unigenilum daret prg quasi ita djcens ait ei: Tu qui valde sapieiilcni te
eb. Est et mundus incredulorum, de quo similiter arbifraris , el qnasi cooequalis liicem rrieain fueris
Dominus ait ad discipulos suos : Si mundus vos odit: fabricatus, el de nieis jiidiciis dispiilare posse cre-
scitole quia priorem ine odio /labuit, eic. Sic ifaque dis : si elementa astroruni pnrceji.Uiiri iniplcant
duos mundos populorum in ho.c corppr.ili, elin ani- Creaioris, te fqrsilari djsponeiitc inysterii sui pcr-
niali mundo dicinms babitare, "qui et duo maria, seT ;T;;M.,; :,--, ,, cum
gurit cursura, isia priusquam
' ' ','' iu -'in ..;::::
Adani pcr
,:f ry;V:>)'.* :
cundum exempium superius positum, dici possunt, me existeres , siut creala. Aliter: Hoc dil.iculuin
ab hoe scilicet mari aquarum metaphoricos nomen Salvator noster est, qui ett spl jusiitipe appellalur.
accipientes, quia et domus bqna, sive mala, el.ci- Ipse calore Ddei ct spleridore "g.ratiscsnse, Ecclc-
vitas oplima , sivc pessima. Mare vero iropicos di- jSjam, munilum scilicet raiinnajem illuniinai. Igiiur
cuntur popttli fluctiiantes , qui in bae yita inquielo^p jiuinquid lu, Job, prrefcepistiIiuicdiluciiio, iiiorireiur
mpiu incerloque j'aclanlur. Cum .ponercm riubein de c&lo resplendeiis his qui sedehaiil iri icncfiris ct
vesliirienium ejus,' et caligine illudvelut paunis in- umbra.mortis iquemadmodiiniergout, Jqb,' pbsi ini-
fantioe obvolverem. Nubem omnia operientem Spi- liupi lutim proceipere non poluisii oeleriiis , ril uiun-
riium sanctum , creaitiris omnibus infusum ac su- do in errorum leiiebris constituto esset (liluculpm :
perfusum accipiamus, de quo ait : Spiritus Domini iia nec post morlis occasiiin eju.s, i;c--urreciioiiis ct
tuperferebaiur sitper aquds. Caligo autem quidquid locum glorise ejus iu dexira Patris sui osterideie
est irialie irans' jjiuijdiim : ubi leviias esi, Id est, poiujsti, quern posl mortem quam 'sporile suscepe-
relro defectus inlelligi pol.esti Moraliter a,ule.injiixla rai, a,d me iieriiiu revocavi. Sicul ipse Doriiinus Jc-
auctorilatem Scripiurse, nubes sunl unusquisque sus ail i;i Evangelio : Si etgb videtilh fiUunt Itominis
'
veritalis aununiiator. Hprum igiirir verbis coijsola- asceiidenleniubierat prius.'
toriis alque doctrina , rorandodesuper, ait Doiiii- El lenuhli concutiens exlrerita terrm, el excusshli
nus, muftdum fideiium ab sestu leniaiipuum proiexi, impios ex ea? Potcsl hsec terra Ecclesia inielligi:
eique umbram supra promissione ,'eierrise bealitu- •:; de cujus "•<• fundainentiit- iDnminus
X- ;' superlns
;•,: >!-.,.>$ ;'>..,':,.<= i ..'., dc
dixit,
diriis prsebui, hiic est, vestimeiitum pcr soinctos qua -'m -< extremis
> ,:'.,, id est,
terrse, :. ' m novissimo
,.. ,-,. ssecuio
:; ,. - > ..;,;,...
|):?,-
riieos minisiros Evangelii eisiiper mare populoruni>r excuiiendi sunt peccajoi*es; Ita ipse Doniinus ait:
expandi: ne"videlicct iiifideii cauihaie torreretur. Ecce mandabo , et concutiam in oinnibus gentibus do-
Quod etiam niare populorum iptra proedicationem fnum Israel, sicut conculiiur trilicum iii cribro. Deus
perfeciam Evarigelii posiium, propler morum in- .ergo qui secundum prophe,lam mensiis est aquas
faniiam in quibusdam.iactea doctrina, velui vilio- pugilIo,.et coelos palmo pojideravjt,, ei tribus digiti.i
ribus vestimenlis operitur, ep quod sacraiibra ftiy- terrarii appendii, ipse pro iriagniiudiiie utraque ma-
Sieria non valeant inttieri, quse sunt inteHigentise . nu lenens margiiies terrir, qua.si "criljru.mhuc alque
involuta caligine. Circumdedi illud lermiriis meis, illiic concutii', siye excutji taraquam yesiitiieritum,
et posui yeetem el ostia. Hucusque"vehies, et non rit impios velut paleas, el lolitiro excijllal a fni-
amplius , et hic confringes tumentes flu- rrienlo justorum. Prbinde hoec oriiiiia operantis iion
"prbeedes
ctus irios: Terniiriis, iriquit Dehs, maiidaiorurii meo- splum' forlitudo , yeium et justitia ciqinoiisirai, et
ruih, pisedictumihare intraunius fidei confessionem iiide esl, quod sanclo Job Doniinus ciim iiicrepatio •
congregavi aique conclusi, el ad coiidensandum se, ue loquitur : quare dixcrit innoceiiti s'ib'i"pcenam
foriissimuin illi veclem chariiatis opposul, oslia acerrilnse tenlaiionjs iiiatam. Secuiidmiiiiipraleni
m APPENBIX"AD TOMUM SEpflMUM S. IIIERONYMI. m
vcro eeiisuni iiilelligCniiac loci liujus, ut aesiimo fa- jiiy,oriehiur in teJ Et peecaia aliquando vestimenia
cilior exitus, ut terfaiii inierpreiemiir nalufarii liu- iiuncupantur, uit Zacharias propheia ait: EtJestts
mannm , quia ab litimo honio dictus est, el extrema erat indutus veiflimentis sordidis. Dixit angelus ad
sirit, saiiciorum vita, quia in carne positi, sirie car- eos qui stabani coram se, dicens : Auferte ve-timenla
jinlibtis illecebris vivuiit. Et ideo in estremis"lerrixj sordida ab eo : dixit ad eum: Ecce abstuli iniquitatem
dicuntur: deterreriis aclibus euntes, non iii medio luani. Supra dijtimus vestimenlum esse gloriam im-
tamqualh iii ijla Carne viveriies. Kftcc'igitur exire- morlalitaiis, cujus Iuce quoenumquam deficiel, lio-
ma, sive iines terrae in maiiu Domini sUnl, sicut ait mo est sclefnaiiier vestiendus. Alii interpreies iia
pfophela : Quiain tnanu ejus suiil omnes fines lerra: dixefunl : El lii sumens lerrm lulum, figurasli Iwmi-
quos hic ait fJbihihus se lenere atque concutere, ut nem , el famositm eum posuisti super lerram : id est,
tremant a facie ejus, sicul de eb prophela ail:" Qiii creaiuris omnibus praiemineniem. Dum hsec Domi-
respicitierrdmi ,et facit eajn tfemere. Et ita de terra niis hd Jbb Ibqiiilur, vehemcnter arguilur. Sccun-
eorum exciitit impibs, quos utique exsecrandos riio- dum aulem mysticos inleilectus,obumbranleSpirilu
res ihtelligimus viiiorum. Excutii crgb Doniinus a sanClo , BguratUs est homo Jesus Chrislus de terra
sanclis suis hujiis rirundi iiupios, quando eos ab illis Marise virginis. Hic igitur homo de Iulo carnis hu-
puiificatos constiluit "innocenles. De lalibus impiis''.B mana; assumpius est. Lutum hoc locp non propler
et peccalbribus prbpheta dicebat: Jiimaluiing , id vililatehi fiominis diclum noverimus, sed propler
"esi , iii coghilioiie sciehiia; Dei, fidei ih me liicerna ! ipsam maleriam, de qua sumplus estChrisius : ve-
nasceiite, interficiebamomnespeccatores ier'rai,'iii dis- luti Adam.in principio, qui de limo terrte plasmalus
perderem de civitaie Domini.":' qualibet ulique ahi- est. Et sicut ille per unum existil de sinu terra;:
roa sancta, omnes operantes iniquiiatem. Sive' in ita ei hic perhuum creaniem se, formalus esl in
liovissimo lenebit Deusmundum, qtiasi retim atl ju- utero matris. El ila famosus est super oninem ler-
diciuih suum, quoterhporcexlrema eliam leffarum, ram ; unde janl a solis ortu usque ad occasum lau-
coiisciehii» tfemore qualieimir, ubi minimos quos- detnr nomen Dpmini.
que in cxtremis lerrcc intelligere possumus, qui et Auferelur ab impiis lux sua, et brachium excelsum
ipsi justo judicio Dei, ut supetih ct impii (le lerra Qonfringelur. Lux impiorum est lmjus mundi gloria,
niansuelbruni excutiendi sunt. Beitti eniiri" mites, et felicilas, quse mundo praiiereunle iransibil, sic-
"gjiohiani ipsi possidebunl lcrram. ut et Salomoni ail : Lumen impiorum exstinguelur:
Restiluetur ullulum siijnaculum, e\ stabit sicui' ve- ct eorum yirlus et polenlia , qusc brachii nomine
stimenlum. Signaculum isiud, aiiima hbminis ihiel- dicta suht, illicb conterenlur.
ligitur, qusc ad imagmem Dei facia esi. Expressa C Numquldingressusesprofundummaris, el inno-
cst in ea similiiudo bonitaiis Dei, omhiumqiie viriu- vissimis abyssi deambulasti. Providenliam suam Deus
tum decus. Hoc 'igUur signaculum iniagihis Dei et qua cuiicla dispensat elregil, in his locis multo
similitudinis, per Adse peccalum aliriluiri Ifuerai, et cppiosoquesernione significai. Unde ait ad Job : Si
ohliueralum , et rursum perCliristum iterata im- potes iibique esse, et nosse omnia quae creata sunl:
piessione restituetur. (Juod sigiiaculum nunc qtii- -. el si abditos terraruni sinus jienelrare poluisli, si
dem per fidem , et baptismi graiiapi renbvatur, et eliani profuhda maris, et novissima ejus alque ex-
vila meliore, meiiti. insculpeinr. Sed in resurre- ; treriia abyssi pbrvagalus es. Ad increpationem ergo
ctibne toturn oihiiimodo reslaurabitur, quandp sicut i Jobista diciiiilur. Ubiaiii dixerunl : Numquid in-
iiuihani corporis lutum in incorrupiioiie reparaliiiiir, gressiis es, fontem maris ? initium atque originem,
iiaet anima cuni ep pariler yesiime.ulo immprtali- unde ipsum niajre, quasi de matrice, de mari Oceano
"tajiis, velut slola glorte yesiielur. Ut quemadmo- emanat, dicere yidetur, quod Oceani perenni cursu
duin ipsa gloria , et incorruplio inimorlalitalis, id ac recursu fieri novinius,,ferunlque hoc alque con-
est, Chrisius maiiet io setermmi: iiaetis qui ca in- ; firnianl^quod ilia immensa effusio maris Oceani,
dtiitis iuerit, gioriostis sine. fine pernianeat. pe quo.: ! per- gniuium. Jregioiium ac pro,vinciarum fluvios
vesiimenlo respiciens ad lulum carhis SUOD,Apo- : iliira uiio puiiclo lemporis fiat. At nos tamen sci-
stolus ait : Oportel corruptibiieliqc induere incorrup- mus omnium diernm ac noctium alternatis successi-
tionem , el morlale lioc induere immorlalitalem, Hoc bus, per horas ;viginti quatuor venire, alque unius
tamen diligenlius esi intuendum, quod in SCripturis . .Ijorse. sequinoctialis dodrante transmisso, tardius
diverso 'intellectu vestimenia dicuntur. Vestiraeii- J siiie
,iniermi5si|oiie, sivedie yenire , siye nocte, per
tiini ergo aliquando dicilur ipsuin corpus nosirum, i quinque soquinbciiales hpras refluilura , rcsiu vio-
'qiibanima veiuiamictu circ"unidai.ur: sicut propheta lenioque.jmpeiu, siye in opertis lanlum, siye retu-
ait ad animam peccatricem :, Operiet initjuiiat lua, ^ sis magnorum
(juoqueiluminum cursibus ad supe-
resiimenUmiiuum. llem , yestimenta sunt animoe riora conscendere, ac per septem ejusdem niensura^
vhtutes, quibus eadem anjma comp;oniiiir et, orna- iioras.cprsu paulo leniore diffluere, ,el inea lanlum
tui\ De quibus propheta ail adjiisliim jniserieordias quoe , qujnque horis fuerant suppl.ela.,, yacuare.
bpcranlein : Tunc erumpet malulinum lumen tuum, et Prointle incredibile vjderi potest, quod in eodem
vesiimenta lud cito orienlur: Et quoniam haec vesli- mari vejut. fons quidam lanlarum aquarum ebul-
hienta viva sunt, et rationabiiia, non (ient tibi, sed liat, de cujus profundilale et sufficiente abysso, de-
7S5 COMMENTARIIIN LIBRUM JOB. CAP. XXXYHl. 7oi
finito sibi lempore aquoe ilke in superfieie profun- A tes te timueruni : qui locus expositione non indiget,
danlur, et rursum recurrenles in eosdem profun- quin polius qubd obscure prius dictum est, aper-
dissimos sinus decidant: pr;ccipitesque discedanl, lissime declaravit. Velcerte in passione etin morte
et a Deo sibi consiiiuta lege perpetua, ab imis Domini, hocc qtioedicuntur, luce sunl clariora, qui
semper ebtiHiant alque iterum in ima decurrani, et claustra inferornm aperuit, et sanclorum iude ani-
inde forsilan dixerit Deus ad sanclum Job : Num- mas liberavil, leges tartari, exiens inferos, solvit,
quid iugressus es fontem maris? Qnoniam Deo soli sententiam mortis resurgens irritam fecit, princi-
nola sunt quoe creavit. Porro sccundum myslicos p.iluset potestates trementes, qui erant janitores et
inlelleelus hoc dixisse Deum puto, quod circa fincm ostia, transduxit fiducialiter, sive palam triumphans
saaculi pro redemplione hominis ad inferos esset ih semetipso. Secundum tropicam vero inlelligen-
descensurus, ubi pro potestaie descendentis deam- tiam, porloe morlis, sensus sunt nostri, quoe portoe
bulasse eum dixil: Quia impossibileerat, ul quasi luiie virtulibus clausae sunt, quoniam a vitiis obti-
reus peccati infernalibus vinculis teneretur. Ipse nenlur, et per eas mors peccati, ad arcem menlis
enim solus faclus esl, sicut homo. Ad praesens qui- ingredilur. Quse ostia lenebrosa ideo appellantur,
dem sine adjulorio, sed tamen inler mortuos liber. quia in lenebras peccatorum , sive cliam poenarum,
Quod aulem infernus in imo lerrarum sit, Jonas R aditum pandunt. Istaa ilaque porire, sive liaacoslia,
prophela, qui specialiter habuit figtiram Salvaloris, fiperiunlur hominibus ad salutem, cum evictis viliiis
in oratione sua quam in venlre piscis effudil, mani- lamquam hostibus suis cxpugnatis atque in fugam
fesle demonslral, quemque in infernum abyssiaquoe versis, sanclitatiseas virlutibus hominesaperuerint,
circumluant, el multis aliis locis Scriplurae de qua- pt audiant cum exhortatione sermonem propheloe
lilate inferorum loquuntnr. Possumus et moraliter dicenlis : Aperile milii portas juslitiw , ingressus in
luine locum iia sentire, ut quia mare per figurain, eas confitebor Domino. Sanclus enim homo ad possi-
hoc sseculum dici novimus : profunda ejus super dendum sanctilatis tesiimoniiim.ei virlutum moni-
omnes iniquos et peccatores, qui quantum illud di- lia, conservantis affectu,et congaudentis ingreditur,
ligunt, tamen in ejus obscurissim:im profundiiatem qtioniam ex parlicipalione thesauri communis, fit
dcmcrgtint, ut omnino non videanl lumen Evange- illis cor unum et anima una in Deum. Et ila in hoc
lii et glorioeChiisli. Novissima vero abyssi sint om- mundo velut in fornacis examinatione pariler posi-
nes impii et sacrilegi, qui in profundiores peccalo- ti : quasi ex uno ore benedicunl Dcum in omni
rum tenebras descendentes, lasciviarum nimio flttxu, tempore, etsemper laus ejus in ore eorum.
yelut aquarum niuliiludine deprimuntur : ad hos Numquid considerasti latiludinem terrm? Indica
Domiinis nosler neminem despiciens, omnesque sal- C milii, si nosti, omnia. Quis hominum nosse polerit,
vare cupiens, venire dignatus est, ut corda eonim quanta raagnitiidine distendatur, nisi ipse solus qui
infideliiate coacata, per gratiam suam illuminaret, omnia condidit? De quo propheta ail: Qui mensus
ct effecti lux in Domino, fierent lemplum ejus , ut esl aquas manu, et ccelumpalmo , el omnem terram
inambularet et inhnbitaret in eis , el esset eorum clausit pugillo. Item aliter : Numquid lu, Job, prse-
Dcus. .vidisti latitudinem terrse, id est, Ecclesiam fnturam,
Numquid apertai sunl libi portm mortis, el oslia te- qtiam per totum mundum, crescente ubique Evan-
nebrosa vidisli ? Nulla creatura est quamvis proepo- gelio, dilatavi. Indica ergo mihi si hoc sapere, sive
tcns et foriis, qnse Dei majeslali posset obsistere. aliquando inlelligere poluisli. Sive latitudinem sa-
Etideo quia per naluram seniiuni Crealorem, ce- pieniiac meoc, quam lerroe, domui roeaa , id est, Ec-
duiit divinoe poieniiae, qua ei omnino nequeuntcon- clesiaa tribui : numquid ut futura proevidens, oculo
traire. Unde aniiqui interprctes ita dixerunWiVHM- mentis accenso per temetipsum inspicere potuisti?
quid aperlmsunl tibi portm nwrlis? Ubi inlellexerunl, qusc sapientia dilalavit cor Salomonis, sicut arenam
quia hujusmodi porlai, quoe uiique meluuntur, non qurc est in littore maris , eique dedit prudentiam
sint insensibiles et inanimales , sed sint illi polius multam nimis, et qtioe in exilu canitur, et in latitu-
spiriius immundi, inimici nostri, adversarioe vide--^-P dine suarum fiducialiler agit, cujus mulliplices sen-
licei polestates, per quas generi humano inlroilus i sus, et latitudinedispulalionumditissimosjubet ea-
invcnliis est ad mortem. lpsoe sunt et ostia tene- demsapieniia in corde hominis describi Iripliciler.
brosa, quoriun animos malivolos, et oliscurilate in- Haec ergo verba possunt ex persona Patris super
vidiae plenos, Deus solus pcrspicit. Igilur quoniami sapientia, quse est Filius, disserta intelligi.
hi de quihus loquimur, lenebroe factoe sunl rece- Inqua via lux habitel, el lenebrarum quis locus sit,
dendo a vero lumine, et poiestates sunt lenebrarum ut ducas unumquodque ad lerminos suos , el intelligas
appellaloe, id est, principes hominum peccalorum, semitas domus ejus. In via sanctoa conversalionis ho-
et idcirco etiam ostia lenebrosa dicunlur, quoniami minis, lux virtulum habilal: lenebrarum vero, id
deceplione eorum, faclus est homini per peccalo- est, viliorum locus est homo peccator, vel ille Iocus
rum lenebras ingrcsstisad moriem.Ubi ergo diclum de quo dicit: Ite, maledicli, in ignim wternum, qui pa-
est, ostia lenebrosa vidisti, quid nos jam exposui- ralus est diabolo et angelis ejus. Nosii ergo, Job, dis-
mus, alii interpreleslocumipsum manifesiius trans- cernere uniuscnjusque meritum, et secundum justi-
tulerunt, ila dicentes : Aut ianitores inferni viden- tiam unumquemque horum ad lerminos prsefinitos
 rtH APPENDlX AD>TfiflilM SEPliMmrS. niERiONtMl. 75G
reiribiiiiohis perdiieeie, cbgiiaiiiViies.cbfdiufri ipsoVA ierbnbiiilo legihiiis, qiiaeIVbslibtissnisfeptigrianiibiis
rutri, ianiquam seniiias dbmorum suarufh iriieliigere el rebellaiiiibiis pratpafat, rii eis securiduin jusliiiaiii'
pbtiiisti. Iiehi.iii qiia via, sive lerfa , iit alii dixe- sUaihiituigiil (lebiias poeiias IfibhlaVibiiuift.ltehi ali-
ruint, luxi iiabiiet: liix fidei et coghiiioiiis habiiat tef : Niveni lihiiciii boiVainpafteih, nunc in contfa-
iiVcpnie cretfeijils, sivc iux. iri tefra, Chrislus iri riani dccipiiiihi iietidcifcb sub' hivis AVmiiiVe pfajfi-
Ecclesia. f ehelirartim' auteiif, iil esf, igVioraritiaa et giifatiith iioc 16'cocbrpiis adversafiafum p&testaluih'
iiiiidelitatis Jocus, esi cof irisipiniiiiirii aiijtie incre- colliguiil, quod acharilaie Dei Ibhge discesserit, id
dulbfuiii. Ei icieo"pcf qiiaslibet scmifas tendant est, Deuhi babiiariiein iii chelb feliquerit, lit juslb
libiii et iriVili,seciiiiduiri hicfjliirii ad doiiVumscieriia; judicio Dei projicefeiur in lefrarii. Hiijus aUiem ni-
corivefsaiibnis, justbei bbnb boifiiuo' ducehie, per- Vis cigfaiidiiVis, quasi in quahidam duiiiiarii suai'
veriiiiiit. naiiiroe bblita transierit, qfioisiquoedam secfeta, co-
Sciebasiuhc qiwd nascilurus esses, ei numefum giiatibnum scilicet machiiiaiiierifa , tliesauros Deus
dierum tubrum noieras? Qiiis liomirium novit aiite- votiiil hoihiriafe, s"cui propheta Ezecliiel de eoruni
quaih sit, quia futuriis' est, aalatisque siVoedies aft- priiieipe ait: Inmulliiudihe negolidlionis himimpleta
liosve coghbscii?Iierii ih Adam (ieceatbi, ei filius siirii iiileriord tiia imquitale. Hiijusceihbiii igituf uo-
nibiiis e.ifectiis'; quiuidb scire vel sapere potuisti, B iniiiiis cogitatibnum omiiiiim sblus cognitorperscni-
qViodsjiifiiii eV giatia bsipiishii hascitiirus eras de laibfque est. Hos; ihquaiii, ihesauros, qiii pef oeiiig-
viscefilras lrfatns Ecciesia;, el in oeiefhurii seciiri- maia hives ei gfaiidines hoiniiiaii sunt, ait Deus se
diihi libvissimaiii fesurreclibijemfepafandus, et hu- pfoej.)arasSeih ieriipus hostis" dichiqiie piigiiaa et
mefum dieiuni (uoriiin, qiii siiie (irie suiil, rihde beili. Et qiibniam ihsipiehti coide hiimiiuahi ad
ipse per iehielipsiifn coghoscere pbiuisti? Deiiih cohversuii' essent, dispeiisatiorie diviiia riia-
Numquia ingressus es tliesdufbs iiiiiis, aui lliesau- gistri pbehaiiiin effecli suht, ut alios Dei judicio ad
ros gfdridinisaspexisti, quw prmpardm iii leihpus lio- ehieriiiaiibiicih flagfis cbffepliohum casiigeht, alios
stis', ei hi dieiii' pughai el belii? PbVeiiiiam suairi •<i6ioseciihdum justaiiVsenteiiiiam l)ei puhiaiii, alibs
Dous, quaiii eiiam ih sbcrCtis creaiuriii suac iebiis duris ifibuiatiohibus affectos cohstituaiit clario-
atqueiJivisibilihUsiiabet, liis vefbis voiu.it deiiibVi- res; Sictil ei iri isio saricio Joi) maiiifesie bppa-
slrarfe, diCehs ad Jbb :! Nuihquiti iiigreisus es ihe- ruit, iii JEgyplHs qubque siihiliierdemdrisifaiuiii esl,
saiirbs hivis, aui iliesaufbs gfahdfiiis aspexis,ti ? quibus hbn vbiuhlaie Dei pugiiariiibtis, piagaa hof-
non eniin Ibca siiiii qiiiCdaiiiiii aliqiia jiarte liiundi rendoeiinihissae siint pef iihgeibs iualos. llehi, iiUni-
iihmerisa eajmCiiiite fpaiibsai ; quSe ihbles atqiie quid ingressus es iiiesaiirbs iiivis, el ciKtbfa. Pbiuit*
coiigefies ihiihiiafuiii iiiviiiiii liitia s'e iiabbaiii fj Doiriiriusde aVjvehtusub in cariie iioc iiixisse, quo
cbridiiiiS', ut hveritd bb lioc; (|iia»i "ioca ihesniuri ut ighis aVtefnuset ighis cceli, igiiisque divinus' per
appeilenuif cie qiiiihis bllni hic' cbhgiegiiiife sint qiiehi biiiiies creiiiuroe fatioiiabiles concalcscuiil,
species, qul qiiahUo DfeusVbTuerit pfbiefahiiif; 'seff' dighaius esi ad ierrani desceiidefe, qui velui au hi-
iia esl iiiiliiiSi iii iiiaiio Ibcb ipse DoiiiiuilsSiit: Ei veam fegiohem, fei frigidam miiiidi hnjus aitjuo iri-
species 'agri nieiiim esi': QiiKciihiqiie eiiihi voiueiit - star grandinis nimio infidclitalis frigore duiaiam,
faccffe, siiitiin Vbiuhliis ejus iii effeciuhi pfocetiii. Ei excliiiiiavit et dixit : Igneni veni miliefe iri lerram.
iilei) tliesaufi iVoihihaii;ribh "iiiaiiqiio iiiiiiilehsb, et Pibihiie iiujiiscehibdi huiiiaiibruin cofdiiiiii ihiisau-
cajiaci Jbbb; sed iii ejus vbluniiiie, ei dispbsiiibiiB ros, bbiiVione videlieel Dei sui frigidissiiribs, ingres-
surii cohstituii: siciii ih alio ibcb ail: ^r species surii se pfofiietur, hl, expulso peffidiai ffigbfe, di-
dgflmecum eil :apud qiiehi iiiiiii est iiiipefieciiiih; leciibiie bjus flagrafeht ct diccrcnt : Concaluil cor
quia libii est aiiiid 'cbgitarfe iilius,*aliud "faclre; seil meuhi intfa me,etfii hiediiatiohemedexardescii ignis.
pf biiiius iiij *qu:bdVbiiiefiti Ih liac cfgo secfbta cbf- Ut ad iiiteiligehiise igheni pfofectu (idei de siuitiiiaj
dis siii disjibsitibhe diviiia, ^tiiii esseiit isti iiiesaufi frigbre veriientbs dicefeiii: Nonhe cor noslrum ar-
liafuhi ferifm ciiih S'dlih!c'iusecbfpbfaliief hbh exi- deris erat m riobis, cum, illuniiiiatb corde atque ac-
stererii; «ilerfbgailif Joii>si iiiirafe jibtefii. Nenib I) cehfebciiaiiiatis fpnie, aperirel riobis Scripturas Je-
ehihi secfeihin llliiS diviiisi; majesiatik pbVest iidife, siis? Sic ilaijue itigiesstis hiUhdum ac visitans teiim,
siVe'cbghb"sc%re;,hisi Filius qtii est iii sinu Pairis; aspicit cbfda hioflaiiiirii, quse etiam ei ibesaufi ab
uhiiVsqueVi:iVhfoe'¥lqu'e subsfaVitioe.flsec brgV)pfaepa- ipso Doihiiib nuhcupaniur iri Evarigelib, iia diceiite :
rata dicunluf kD'eb\ 11iempus iibsiis, pugiioe e\ belii. BbhusVdmb de boiio ihesauro cordis suiprbfert boiia.
MiiliTsi^ifhVWbiiisi'C divefsis aiiis iii^ViViiefauilibus H;ec lgiltif Deiis facefe proeparavil; quse diiiiiius ,
judiciis suil Deul flagelliii; ei coffipii |'enus hiimai iiostis pugriaa et beili, iri iehipore uliipie prb nobis
num; *sicut'eiiam 2Egyptibs;^ubs fhlmihiMis iet gfiih'- riibfieiis ': libsieiii g>avem ac iriolestissinVum ini-
dine 'devastaviii Et %'eiieralitefaliisfebli^ ifiequchVdl micViiiidiaiibluVh iii liiiens triuriiphavit, et resur-
h&miiiVihicastigaiiohehi: ITbsiTii'tuniifiat ih'ciirsh, gehs a iiiofiois, iiiiJiidica fidei suae adVersafios ex-
leFrafumWbim!!^ pugriavii.
riisbppfimft'niife^iis'd^ Perquam viam spdrgiluf 1\ix, dividiiuf mslus stiper
inii^uinefii VefBefat1s, iveiehtis iWflrmTtatibiis,siveacii- ieffdm? Qiiis pbteril pfbprie scire hiofialiurii, quiB
a^iangu^ibiiiHqiie abre icbrfup% Uiiile 'Vii DeW- sii vta sblis/quahi bfcliriaiociifsu agil iii deitro cti-
757 COMMENTARHIN LIBRUM Jt)B. CAP. XXXVlII. 7S8
male cceli, spargentis Iuccm super terras aut quem- A seminis, secundum genus suuiii, sicnl ait iri psalmo:
admodumoestus per vices lemporum, sive perlora El fiorebit de civitate sicut fenum terrm, et multipli-
regionum omnium dividaliir, ut alibi plus eodem catis fructibus faceret sccundum parabolam Domini,
•
tempore ferveat, et ipse alibi lemperalo calore sen- aliud iricesinmm, aliud sexagesimum, aliud eente-
tiatur. Ileni, Per quam viam spargitur lux, dividitur simum fructum, el audiret cum exliortaiione se
aeslus super terram. Via est Evangelii pradicatio, consolanlem : Lmlare, sterilis, qumnon paris: erumpe
per quam lux fidei spargitur super corda credentium. el exclama, qumnon parturis, quiamulti filii deserlm,
Et pulchre spargitur, quia infidelilale mentes homi- magis quam ejus qum liabetvirum.
num aridae, uberiaie divinaa gratioe irrorantur, et Quis est pluvim pater, vel quis genuil stillds roris ?
ila dividitur aasius sancli Spiritus super terram Quis est hujus pltiviac, et hujus imbris Dorainici
fidelium.Sic, inquam, dividitur, cum unicuiquedatur auctor etcondiior, nisi Deus? Quam pluviam volun-
gratia secundum menstiram donationis Doniini nostri tariam segregavit haarediiati suse, sicut dicit Pater
Jesu Chrisli. Sive hocmodo dividitur, cum aliisari- ad Filium : Fiti, pete a me et dabo tibi gentes Itmre-
iiiintialio Chrisii odor vilse in vilam sit, aliis vero ditatem tuam, et possessionem terminos terrm, Ipse
odor moftis in mOitem. Sicergo dividitur ipsum bo- eliam Deus genuit stillas roris : hinc el prophela
num Evangelii,ut vilam aliis largiatur, aliismortem, B ait ad Deum : Ros enim qui a te est, sanitas est illis.
crimiue infidelitatis operelur. llemque via sanctse Proinde in fluvio, alfluentissimam affluitatem largi-
conversationis hominis, luxque timoris Dei, spargitur talemque divinoe gratise demonslravit. In rore autem
super omnem corporis teiram, ut fugiant ab eo le- eamdem gratiam, sensim insuescentem visceribus,
nebroe peccatorum et sestus ei tentationum, opitu- et medullas animoe penetrantem. Alii dixerunt, vel
lanie Dei gratia, lemperentur, ne exorto super se quis genuit glebas roris. Ilas igitur glebas unum
ardore solis,exoesiuei. Et sic itaque aestus dividitur, queniquesanctorum non absurdum erit iniellexisse,
cum eis non lotum simul iribulalionum pondus im- quaa sunl in agroEcclesioe : quibusque dicit Apofto-
ponitur, sicut ail Apostolus : Fidelis enim Deus, qui lus: Dei agricultura estis. lllic ergo istse glebse per
non palitur vos tenlari, etc. Et Salomon : Effugiet baplismum in Christo suntgenitse, sicul ail Aposio-
mstus, filius prudens, vento auleni corrumpilur in ltts : Creali in Chrislo Jesu in operibus bonis. Unde
messe filius iniquus. hoc rorecoelesti perfusi, pingues in sanctis fruelus,
Quis dedii veliemenlissimoimbri cursum, et viam etuberes exsiiterunt.
sonanlis tonitrui, ut ptueret super lerram absque ho- Decujus utero egressa esl glacies? Uteri nomine,
mine in deserto : ubi nullus mortalium commoralur, cordis secretum significasse milii videlur. Non enim
ul impleret inviam el deselalam , el produceret lierbas G probabiliierglaciem egressam deore Dei intelligere
virentes? Hic vehementissimus imber, Salvatoris est debemus, sed de illo nientis suaa secrelo, el inseru-
Evangelium, qui emisit eloquium suum terrae, ut tabili judicio, justam ac dislrictam manasse senten-
velociter curreret sermo ejus: hic, inquam, imber in liam. Egredi ergoglaciem dixii, pro egredienle ju-
monlibus Jerusalem, de imo lerrse in sublime sur- dicio, quo secundum suum meritum, qtiidam homi-
rexit. Quoniam de Sion exiet lex, ail propheta, et num perculiuntur plaga obduralionis, et corda
verbum Dominide Jerusalem; et elevalus a sanctis eortim durissimo atque insolubili quodam gelu , et
apostolicis nubibus, velul aqua effluens, copiose cur- frigidissimo constringunlur : ut non senliant ferven-
rit, aura sibi fianie Spiritus sancti, iu variis signis lis divinoecharilaliscalorem. De angelis aposlaticis,
alque virtutibus viam sibi fidei fecit in naiionibus, verissime dici poiest, ct specialiter de Judaais intel-
terrore nominis Dei alque miraculorum tonitruo ligendum est, quibusaquaeeloquiorum ccelestium gla-
prsecedenle. Alii dixerunl, prmparavil flumen om- ciatoesunt,utinfructus gentium gratioelargitate pro-
nium populorum. Elfluineii, inquam, Ecclesia; prae- fltierent: de quarum vocalione diclum est superiore
paruvit, ul pluvia copiosa et vnlida Spirilus sancti versiculo, et de quibus : Posuit deserlum in stagiia
inundaretur, sicut in ipso principio nascentis Eccle- aquarum, el lerras sine aqua in exitus aquarum, et in-
sise super apostolos sanctosque caeleros demonsira- ~ Itabitare fecitibi esurienles, id est, esnrientes jusli-
tum est. Qtiod autem in laudem iinbris evangelici tiam : Et seminaverunt agros, et ptantaverunt vineas,
diciiur, quod pluerit super terram inhabilabilem, et fecerunl fruclum nativitatis, et benedixit eos, et
quoc homiuem non haberet : non erit mirabile, si ut multiplicati sunt nimis. Qui ergo mente spiritualiter
sonat, tantiim intelligatur; sed in deserto, id est na- nunc ubique posilara contuelur Ecclesiam, videt
tionibtis, doclrinam Dominicaeproedicationis copiose lerramejus, quae fuit Deo aliquando deserla, nune
efludit. In deserlo, inquam, ubi nullus hominum praedictis omnibus spirilualibiis copiis abundare : sic
fuerat commoralus, id est, quoniam nuilus prophe- itaqne proedictas slillas roris de ccelo defluentes
tarum ad gentes a Deo crat missus, ui impleret in- suscepit Ecclesia, et secundum Judicum librum,
via el desolata, et produceret herbas virentes Evan- quod tempore Gedcon ducis factum legiinus, ros
gelii. Itnber terroe Ecclesioe, quoe fuerat desolata a unius oviciiloa geniisque modicoe, totam terrain
Deo, et pluvia charilatis Dei adipe replevit eani, al- Christo credentem, qui ros est, gratia benedictionis
que in pinguedine, ut ex uberlate bonorum coele- infudii, et impletum cst illud mysterium, quod Psal-
slium produceret acproferrei lierbas virentcs saiivi mista prsedixeraldicens: Sicut )os/fen)io)!.Hermon
 7K0: APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUM S. HIERONYMI. 7G0
utique mons, quiinlcrprctalur anathema, significal. Asinenii gyro pef sinistram plagam mnndi in se fcci
aliiiudine sua populuni Judaeorum.lllius ergoros, recurrere, ut toitus in se vadai semper et redeal :
gratioe videlicet et.benediciionis, descendit in mon- numquid lu poteris dissipare? De aslris cceli, sive
leni Sion. Sion namque mons excelsus virtulibus at- . signis et in aiiis locis Scripturoc Icgimus, sicui in
que sublimis Ecclesia csl. In quo consliiuta est spe- Jesu Nave el Judicum : Fuit, inqnit, lerminus
cula conlemplationis futura eredenlium: Unde el Amorrlimi ab ascensu scorpionis petru, et' superiora
ipsa viiMulumspecies Sion inlerpreiatur. Et.ui nos- loca. Ul igilur :Doniini verba secunduni inyslicos
semus proprinm. roris istius noinen, ait Psalmisla : inlellectus dicamus, coelum iuterpretemnr Eccle-
Quoniam illic quidem , scilicet in nionte Sion, man- siam, quam superius Domiuus lerroa vocabulo nun- .
davil Dominus benedictionem,et vitam usque in mler- cupavit, sed ibi, propter origincm suam terra est
num. Et sequilur dicente Domino : appcllata. Nunc vcro sublimata per Cbrisiiim in
Etgelu.de cailp quis genuil?\\oc igiluf modo dc gloriam : cocl.um;rcclissime inlelligilur. In hoc igi-
coelo obdurationis senteniia sacrilcgi fcrinniur, quod lur ccelo eliam j slcliae pleiades, et seplentrionis,
ulique inalum jusle eis a Deo diciiur procreari, til «nam in se sacrse inlerprelaiionis conlinenl for-
Pharaoni scilicet el Jtidseis, quos propicr infideliia- mani. Ipse eniin septenarius numerus septifonnis
tem suam, et riimiam obstinaiionem cordis, legimus B Spirilus gratias in se dcmonslral, quoe in hoc mi-
obduratos. Sequitur de liujusmodi, dicenle Domino: canl, ij-siqne graiiarum spiriius in codem firnia-
In similiiudinein lapidis aqum durantur. Nomine menlo coeli sunt; fulgenles. Isioe igitur slellaa pcr
aquarum , secundum Scripturarum auciorilatem, prophetam, septem oculi Domini appellanttir, quo-
populi intelligunlur : sicul Joannes aposlolus ail: rum oculorum gratias atqne virlulcs Isaias prophcia
. Aqum aulent populi sunt; el David ad Dominum : enumerat, ubi de Salvatoris nativitale valicinalur
Libera me, inquit, de aquis mullis, de manu filiorutn dicens : Ei requiesc.el super eum spirilus Dei: spiri-
alicnorum. De his ergo mihi dicere videtur, qui tus sapienlim, el inlellectus : spiritns consilii el virln-
nimio oblivionis Dei frigore obriguerunl, el inslar lis : spirilus scienlim el pietatis : replevil eum spiritus
lapidum, solidiel niniium duri effecli sunt. Deinile timoris Dei. Quiemadmoduni ergo quisquam non
ait: poluil indissociabilis luminis spirimalia astra con-
Et superficiesabyssi constriugitiir. In abysso, pro- jungere, ita omiiino fieri potesi, ul lioe slellae gra-
fiindissimam obsctirilalem mentis puto inlelligen- liarum,Ecclesiaihmeam circum lustranies, ab unius
dam, qu;n ita oblusione inlidelilatis nimise operia- coniiexione insplubili separenlur. Quod anlem alii
tur, el conslringatur quodam gelu impietaiis, ul dixerunl, aui inlellexisti nexus pleiadis : ad spiri-
saxosimilis fial, ita ul lali menie, non sit ad Deum lualem inielligeniiam erigit animum conluenlis, ul
ullus aditus iespirandi, secundum illud quod Apo- aliquid allegoricum laborel iuquirere.
stolus de Judsais lestimonium propbeticum assu- Numquid producis Luciferum in tempore suo, el
mens, loculus esi, dicens : Dedit illis Deus spiritum Vcspenm super filios lcrrcc consurgere facis? Siclla
compunclionis, oculosut non videant, et aures ut non est, quam Luciferum dicimus, slellis cseteris cla-
audiant nsque in hodiernum diem. In psalmo quoque rior, quam fermit cliam dociores Ecclcsiae, unam
centesimo quadragesimo seplimo, de gelu, vel gla- esse de illis qninqtie stellis, qnas planeias vocant,
cie et crystallo, secundum hunc sensum quem Do- qnia dissimilem aliarum siellaruni cursum habeant,
minum dixisse hic legimus, propheiam mysiice miilloque velociorem et inde planelae, id est, va-
locuium, manifestum est. Possumus hoec loca et gantes, sive errantes xlicantur, eo quod non cer-
simpliciler inlelligere, et gelu de coelo quis genuit? lum, sed muialiilem cursum habeant. llunc igitur
Coelum appellantesglaeialia montium,eiexcelbOrum Luciferum apparitiirum terris, post biennitim in
cacumina, el per immensum aerem, loca ccelo vi- Oriente auiumarit nasci. Aliam vero stellani, quam
einiora, vel magis proxima. Secunduin hanc ergo Yesperum appeliavit, eo quod circa diei vesperuni
consuetudinem Scripturarum, ipseDominusinquitin ,.. suo lamen lempore mundo monstrelur : hanc, in-
Evangelio, volatilia coeii. His secundum litlerain : quil Deus ad Jbb, super filios tcrrse consurgere
nune omissis, ea potius, quse sacrate a I)eo prsedi- facis ? Qui ergo inlelligis poienliam omnia guber-
cala sunt, intelligere et credere nos oporlet. nantis, et in le operantis agnosce jusiitiam. Hane
Numquid conjungcre valebis micuntes stellus pleia- stellam multi putunt Hesperum dici. Undeelltalia
des, aul gtjrum arcluri poteris dissipare? Nunc de Hesperia nominata sii, eoquod illic lempore suo
coali "ordine et astrorum circuitu loquitur ad Job. primum apparet. Spirilualiier autem verba sunl
Pleiades appellat stellas, qnoejunclaa, velut septem Patris de Filio suo Salvatore nostro dicentis sic :
esse monslrantur. His crgo Graaci, quod multae si- Nuinquid eduees Luciferum in tempore suo, et
mul essent, nonien ab ipsa multitudine posueruul: VesperUm super iilios terroe consurgere facis? Ubi
niwQvs vel xlfflo; enim multiiudo dicitur, et inde et adyenius Domini in carne venluri signilicatus
dcrivatum est, ut pleiades appellenlur. Ail ergo est, et resurreclio ejus ex niorluis figurata, ve-
Dominus ad Job : Numquid ut lise stelloe junctse, et nicnte plenitudine temporis. Ait autein :MisilDcns
simul sint, tua poteniia facere poluisli? Seplen- Filium suum faclum ex muliere, factum sub lege. In
rionis quoque sive arcturi circuitum, quem inde- lioc igitur tempofe suo educius esl a Deo Palre, ut
701 COMMENTARIIIN LIBRfJM JOB. CAP. XXXVIII. 7G2
terras inviserct, qui ideo Lucifcr nuncupatus esi, A moris, el .insiniiaiionis instinclu, ut obcdiendo sal-
quia veiiicns de sublimibus, tamquam post bicn- velur, obscrvare jtibel. Numquid lu, Job, aliquidsi-
nium, post legem et prophetas orlus esl, et super mile facere poluisii?
nos posilos in tenebiis, et umbra mortis, Iucem Numquid mitles fulgura, el ibunt, et revertenlia
nobis fidei ac lempcstivse cngniiionis exhibuit. Vc- dicenl tibi, Adsumus?ln his senrionibus Dei, adcsse
sper vero idem Filius hoininis appelialur, qui in virtuli ejus credendtim est quoecumque voluerit,
cruce lempore passionis occuliuit. De quo ait pro- cui etiam omnia insensibilia, quasi sensibilia sunt;
plieia populis credituris : Iler faciel ei qui ascendit sicut dicit propheta : A facie Domini commota csl
super Occasum, Dominus nomen illi. Qui ulique in lerra, a facie Dci Jacob. Reverli autem fulgura ideo
tcmpore occasus, quando ait ad Patreni : In manus appellantur, qnia isti miliuntur a Deo, ut proedica-
luas conunendospiritum menm, posuit tenebras, ct tione Evangelii niiinduin illuminenl, quihus Domi-
factoe sunt in corde infidelium Jtidaeorum. Ilunc nus ait : Vos estis lux mundi. Et ilerum : Posui le
ergo Deus Paler, ut pastorem magnum ovium exci- in lucem gentium, ul sis in salutem nsque ad ullimum
tavii. Hunc, inquam, Vespcrum, eo quod sacrifi- lerrm : et in fine sacculi revcrtenles cum fruclibus
ciuni vesperlinum in vespera sseculorum missus lrianiptilorum suorum venienl in exsultalione, et
obtulerii, filium homiuis super filios terroe consur- B diccnl : Quinque tulenta milii tradidisti : ccce alia
gere fecii: ulinam non sint caro, et lerra csca ser- quinque lucralus sum. Sive fulgura sunt inspirationes
pentis, neque filii noctis el tenebrarum, sed sint divinaa, quibus illuminantur corda sanclorum, ut
filii Luciferi, filii Dci. eis aceensis in amore charilalis Ciirisii confiagrent.
Numquid nosli ordinem cmli, et pones rationemejus Hscc aulem fulgura illuminaiionis Dei rcvertentur
in lerra ? Si numerum astrorum omnium polesl quis- ad Deum, qui ea ad desiderium sui cxcilandum
piam morlitlium nosse, potcst el miliiiac eorum emiserat, quando per eamdcm visitationem divinam
ordinem perscrutari. Nemo ergo hare proprie novit ardenti animo et ferventi opus suoe illuminaiionis
nisi solus ille qui condidit. Spirituali autem sensu effeccrunt.
iia intelligipotest: Numquid lu, Job, qnasi cogniior Quis posuil iit visceribus hominis sapienliam, vel
fuiurorum, jam nosti quo ordine in coelo Ecclesioe, quis dedit gallo inteUigentiam? Manifeslnm est
quam d!versseatque mulliplices gratiacspiritus mei, quod homo, quando ad imagincm el simililudiueni
vclut stellse refulgeanl, sive qua gloria, vel quo Dei factus est, sapienliam ralionis accepil, ul prsc-
ordine merilorum, ul siderum radiantium globi, staret coeleris animantibus, quoe ratione el prnden-
sancti in resurreclione fulgebunt? Ilunc Iqcum alii p tia c.arent. Quibus aulero bonis a Deo homo dona-
ita vertunl: Ut omnia qitm sub cmlo sunl, pariter lus sit: lcctorem ad eos transmilto qui de bono
fianl. Ubi lioc dicere videniur, quod volubilitate nalura', ejusque virtulibus plurima conscripserunt.
sive tcmporum, sive siellarum, per spaiia sibi s-uc- Gallo eliam gallinaceo Deus hujusmodi sensum
ccdenlia redcat el recurrat. Spiritnaliier autem ila dedil, ut emenso noctis lempore, quasi proxim;c
diclum existimandum est, quod dispensalio per lucis mcmor, eamdcm mundo canens anniinliet re-
Chrisium reconciliationis hiimanoe, usque in finem verientem. Secundum inlelligimtiam vero spiriiua-
soeculicrescal, ad noliiiam oronium nationum. sive lein ita sentiendiim esl : quoniam Christus Dci
qnia sancli ut ad calcem virlulum perveniant, qtio- est virlus Deiqtic sapieniia. Hunc Paler in visceri-
tidie morum sanctitaic proficiant, et ideo sub coelo, bus homiiiis posuit: sic enim Dei sapientia qui est
id est, sub obedientia Ecelesiasiicae disciplinse sunl Filius ejus, ait, cum eum Pelrus Filium Dei confcs-
consiiluti. siis luissel, dicens : Tu cs Chrisius Filius Dei vivi.
Nuniquid elevabis in nebnla vocemluam, et impelus Non tibi rcvelavit Itoc caro et sanguis, sed Paler
aquarum operiel te? Primo auditu hoc ita inlelligcn- mcus qui esl in cmlis. El Apostolus : GVroiaulem
dnni cst. Numquidhabes lantam poientiam, ut ad complacuil ei, qui me segregnvitex ulero matris mem,
imperium ac nutuin luum illico imbres infundenles _ et vocavil in gratia sua, ul revelarel Filium suum iu
el operientes de ccelo descendanl. Secundum allio- ine. Gallum vero puio csse unumquenique sanclo-
rem vcro inlelligentiam, voccm, inquii, elevo, ait rum, qui in nocte et tenebris hujus mundi, acci-
Dominus, quando hominibus clamo : Venile ad me piunl (idem, inielligeiitiam. et virtuiis constaiiliani
omnes qui laboralis et oncraliestis, et piciatis affectu, clamandi ad Dcum, ut inspircl jam dies permaneiis
pulso secrela mentis ipsorum : ubi esl velul nebula el amovcantur umbroc viise prsesenlis, cum urgcnli
caligo peecati, etnominismei valde obscura oblivio, el frequenti clamore precuin stiarum dicentes : Emitle
ul obcdienlibus voci me;e innumeris populis cir- lucem tuam, et veritatem inam. Quod el de proplie-
cunidaiu^, quasi impetu influenlibus aquis operiar, lis intelligere possumus, qui cenalim annuntiave-
qttibusque velul veslimenlo induar, ul in eis habi- runt diei ac solis advenlum. Ifoc in loco aliorum
lcm, sicut prophela ait : Sicut sponsa induil me mullo aliter interpretatio habet, qui iia dixertinl:
vestimento. Alii dixernnl : Vocabis nubem voce, ct Quis dcdit mulieribus texturm sapientiam, cl varicla-
in tremore aqum validm obediel tibi. Aqna valida ire- lum scientiam? Si scienliam varietatum, et lextrini
meiidum divinaa voluntaiis prseceplum est, quod opeiii sapicnliam a Deo solae mulieres acceperunt..
°Deus quemlibet sanctum voce, id esi, aflectu cla- dc quibus dicilur: Sed mnlieres docltc drderunt, qua
75 APPENDIX AD TOMUMiSEPtiMUM S" HIERONtMI. 764
i.. . . i
noferdiiiiiiOpUs idberiiacidi : de qtiaiibtis et Dofhi- A')«iw. Hujus igilur coeli concentnm, ait Dominus,
nus libc loco, quasi specialiter aii : Quis dedit niu- q*iis dorinire 1'aciet, id est, quis eril ille qui eos a
lieribus texturse sapientiain, ct vaTietiitum sCien- perpetnis laudibiis, quibus me benedicunt, sanctus,
liairi? Quomodo ih Exodo Beseleel et Olioliab sa- sanclus, sanctus Dominus, incessabiliter concinen-
cbfdotum et taberiiaciili vesliirierits vafio ac poly- tes, ul cessent,! et quasi obdormientes possit inhi-
miiario bpefe iexuerunt. Noveriiriiis efgo esse bere? Qtiis liarfabil coelorum rationem ? Et sancti
ariiriias Saiiclas, quae hoc opus efliciendi eiiam riunc ccelofum rioiiiiire Crcbro dicuniur, de quibus secun-
iii hisloria pef iriielligeftiiarii spifiliis accepefuril :' diiiii mysticos iiiielleclus propheta vaticinalur, di-
qriibris utique sicrit sciipiurii est: Dedit Deus sd* eens: Cmlieriurrdni gloriam Dei. Horum igiiurdona-
pieritiam el intelligentiani^ quidqiiid etiam fabre ad- tioiie', quashabieritsecundum Deigratiamdifferentes;
inveniri pbtest; dedit ihcorde eorum. Sic ilaqne quispoicfit vel ipsain fideiipsorumnarraieraiioneni?
repleti sunC spiritu sapienliae, et iritelligeniiae, et Qitando funddbatur pulvis in lerra, et glebm com-
sapiehtioe Vel scieniiae, el oiniii doctiiiia ad. excogi- pingebantur?' Puivis de quo Dominus ait, gentium
taridiini et ficiendum oinne opus, qnoiiiam taber- infidelitatem signai : pulvis utiqne aridus, el solutus
naculum illud legis, sanclae EccTesioe iniagiriem i fuiidafnento iniEcclesia apostolico admiscetur, ut
praefefebat. Dicamus de hac varietaie moriim, sive; B per fidem et colligationes, sive compagines chaiita-
irieritorum velut vesiem vero Salomoni ministran- lis, coiiglutinatip in Cliristo fcedere unionis el pacis,
liuiii,- qlibd pef figurain regtna Saba dixit Salomoni, in augmenluni Dei velul in terram solidam crescen-
euiii adniiralione laudans sapientiam ejus, et do- do proficiat. Un^e glebse agri Dominici, effeciae fru-
niiliri, cibos, habitacula, et servorum ordinem, giferse, in unum corpus Ecclesiae cliarilatis eopula
vestes eV miriistros, et holocausia, quse offerebant compinguntiir. |Cceloruni quoque appellaiione Seri-
iri doriio Domini cohtinenieri liaiic officiorum varie- pturae sahctaa rbctc dicuniur : eo quod desurstmi
tatem contexlam esse per diversas in toto mundo sint honiiiiibus jailributaa, sive quia ccelestia in se
Eeclesias, per quas aiibi conjugati, alibi coritinenr contineant sacramenia. Horuro igitur coalorum, id
teSj alibi virgiries : hi per eleemosynasr illi per est Scriptiiraruin ralionem, qnse de «nysterioiura
alienaiionerii oninium faculiaiuni: illi per, crucem» -, obscUritaiibus ojpacalae sunt, ei profnnda:, quis po-
et mortificationem lerrenarnm cupidiiatum, illi per tcrit animo.perscrutari, vel eloquio proferre , aut
scieniiam Scripturarum niuliiplicibus sancli ^piri-' quis eoium vatibinia cessare prsccipiet. -Antiqui in-
tus graiiis, velui diversis coloribus Chrisli corpus terpretes ita dixerunt : Quis cceli oryana in terranx
exoniant, sihique aeternae gloriae et imniorialitalis : declinavit ? id.esi, quis est qui ccelorum laudaniium
vcsliinerita confieiuni. Contexurit eliain perfecto in- " Deum cariius, hsque ad hominimi inclinavii noti-
teilectu fidem Triniiatis, velut spartuni triplex quod ; liain,. uti imit;ii|ionc laudis ejus, socii angelorum ef-
non ciio rUmpitur. Hujusmodi vestinienla istae spirU fici mereaiiiur. j
tuales mulieres operanlur, id esl,sivesancioe aniinae, Numquid capies lemnmprmdam, et attimam catulo-
sive Ecclesiaeperdiversii regionuin spatia constitulse. rum ejus implebis ? Ex his quoa per omnem textum
Qiiis enarrabit cwlorum rationem, et concenlumcmli sermonis luijus lenumerat, sex sunt quadrupedia, et
quis dormire faciet ? Ceriuin est, quia nullus ccelo- quatuor yolatilia. Et in lioc decalogi pcrfecto nu-
riiin riiiiorieni,veI slellarum cursiim poleritaut ser- mero videfi potpst quod oninem creaturam inlelligi
irione narrare, aut menle conciperc. Quod aulem volueril Deus, qu;e per eum ulpotc per atictorem re-
aii : Goiieenlum eoeli qnis dormire lacict ? niultis gitur. Decimus autcm numerusperfectusesi; quia per
Scripturarum locis laudare Dcum elementa dicun- ipsnni ileiando, omnis numerus in infinitum mtilti-
turv pro eo qnod in iljorum .disppsitione ac pulchri- pliciilur. Ergo jjuxla lilterae snperficiem, hoc ait:
tiidine Deus, ve! ab homiiiibus, vel ab angelis prai- Ego qui omnia jjusla dispensatione procuro, circa
dieetur. Id esl, qnis homincs in ejns laudibus vitam, te tantuin, o Job, videor injustus. Juxla spirilualera
exerceriles dorniire, id est, quiescere faciet ? Pro iniellectuin, leaeiia sive etiam leo, diabolns esi in-
hoc itaque bonore, qui ab Ecclesise congregalione ™
lelligendus, qui et in niultis locis Scripturarum pro-
persplyilur; quis alius quani ipse requieni dab,Hac pler saavitiam et forlitudinein ita nominatur. De
re.frigerium in sempiternum ? Dorfliitio enim aliqtian- hoc igilur Domhius aii, quod nemini noeerc possit,
do in Scriptiiris requies iiilelligitur, ul Isaias pro- nisi a Deo acceperit poiestaiem. Justo ergo judicio
piietaait, Justilia dormivitin ea \: id est, in Jerusa- cjus iradiinlur, quia ille omnino vires.non babet
lem aequitas justitiaa requievitj nunc autcm homici- dominandij nisi ipse permisorii. Numquid capies
doe. Et sanctus quidani, super qnem signatnm fue- leaanseprccdam,i.id est, sicul ego eam capere per-
rat liimen vullus Domini, ait in psaimo, Inpacein niittam. Puto autem hoc Ioco ideo c.atulos diclos,
idipsum dorttiiam, \et requiescam. Ilem in alid loco, quia leaenam nbminaverat, quos veneno maliliae
Si dormialis, inqnit, inter inedios cleros, id est, iriter suse; sive neqnitiae, velut lacle nutrieratad homiiies
sories duorum Teslainentorum requiescaiiss Elcori- per.imendos. De quorum morlibus, nequissinioruni
cehium cceli quis dormire faciel ? Sauctos angelos spirituum aniinse reficiuntur, et de his in psalino
inieliigairiuSj qui pro ipsa habltniione cceli ceslum ail 5 Caluli leqnum 1
rttgientes, ul rapianl et qumrani a
hicti suni per proplietam lioc niodo^ CbelumtceUDo- Deo escam sibi. Uis igitur ieouibus, ei draconibu*
 65 COMMfcNTARii1N L1B#UM JOB. CAP. XXXfX. 76CV
seas dafe Detis dicitrir : qiiando illos quos expe- A sefpehfem nbftiiiiari, quis auderet de Dbihirio ila
unt,- ih potesfatenr accipiunt. credere, riisi ipse in se serperitis .siniilitudirieni ver-
Quando cubaiilin ahtris suis (in silvis, alii dixe- bis propriis expiessisset, dicens :: Siciil Moyses
unl) et irispecubus insidiantur? Antra sive'spelrincse exalldvii serpeniem in deserto,- ita exallari oporlei
uni cbrda hbmirium iiiipibrum : iii his latibulis se- filiuinliomiriis: et discipulbs tales admoiiuil esse di-
ent.siveeiibaiitinirisidiis.utinierficiaiilinnocentem. ceris : Eslote astuti ut serpenles; Et seiperis, id esf,
Quis prwpafat cond escmri suam, qutthdo pulli ejits diaboluS riialedicius a Deo est, cri quod Evafti se-
lamarit ad Deum: vaganles, eo quod rion habeanl ci- duxil astuiia : el Christus maledicTris dicituf : quia
os ? Arbiifor quod et hic corvus adversariam par- roaledictus omnis qui pendet in ligno. Maledi-
em significet, Sicui et pulli eju^, ui quemadmodum ctuhi quippe iiominis in se suscipiendo, id est,
uperiiis lesenam, et catulos ejns intelleximus dia^ eairi quse ex sentenfi.i Dei venefat mofieni,- ut ma-
'blum, ellurbam pefditorum ejus, ita et hic cof- ledietum suspendit in ligno, et inde est qiiod pro
um euhidem eiim pullis ejtis intelliganius. Quod nobis Cliristus factus est maledictuin. Haec exenipla
rgo diciiiir vagantes, indicaiur hoc verbo, quod prolulinius, ut firmetur sensus supra prolatus : se-
uasi quamdam famis rabiem palianiur circa hbmi- quenlia videamus. Nunc igitur Chfislo cofvo figura-
iiim genus, ut perdilionem poftibnis ejus , vClut ci- B liler dicto, pater prseparal escam, cuin ei ex genti-
nni suinani, et ideo salagere videnLur omnl in- bus convocat crediiurosy sicut de eodem patie pro-
tarilia" donec ad effectuirivbtorum suorum perve^ pheta ail riicens : Qui suscilavit ab OHenle justum,
iant, sicut audiviiftus-Spiriiuiri sanctnm, per Salo- vocavit eum, ul sequeretur. Dabit in conspeclUejus
oherri dicerilem : Oculuni irridenteni palrem, et gentes, et reges obtiriebit. llis igittir ad fideffl vocatis,
onlumeliosumsenecluli iriatris, effodiant eum corvi de Doiiiinus Clirislus velut esca gaudio exsuliationis
ohvallibus, ei devoreni eum pulli aquilarum. Possu- reficitufi Hujus populi, id est, discipuli, et omnes
IUSet ita sentire, ut corvum, id est, diaboluni, et credentes clamant ad Deum in Oratione, panem sub-
innes sbcios ejus quondam palres habuerimus, ciiift siantialem quoiidie postulanies, et hoc ipsum vagan-
rrorihris eoruiri assimilafemUr et viiiis, et inde les facinnt, quia peregrini et hospiies sunl super
tiairi et pullofnro iioiniiie dicebamur. Sed relin- lerrani, ubisedem sibi firmam et siabilem non con-
uefttes eos, qubd el spmisii docettir, ul faciai : quai stiiiieruni.sed dicuntcum AposlolOj Inslabilessurrius.
sjsonsa nos sumns, cui dieitur : Audi, filia, el vide, ei Hi igitur habent qiiideni cibos Scriplurarum : qua-
'nclina aurem iuanii el obliviscere populum tuum, ei rtim consolatione pascuntur, sfed spei et fidei cibus
domum patris tui, et irivocantes nunc Doniiiittni, po- ea, iion alinionia fei proprie permanentis. El idcirco
lest fieri ut pfistino adliuc nomine appellcmur : G in hoc mundo vagari dicuntiir: donec ad immobilita-
sicui propheta aii, ubi de Deo loquitur : Qiii dat ju- teiri quamdam s;ccnli fuiuri perveiiiaiit.Nam el ad hunc
mehlisescamipsorum, et pullis corvorum invocanlibus iiilelleclum spiriiualem pertinet, quod corvi isii rore
eum. El reor quod ideo prisiino noriiine censeaniur, pasci dieuntur, sicut philologi se rcfcrunl indagasse.
ut noverimus quid fuimus; et quid nunc per Clirisli CAPUT XXXIX;
graliam siriiuSi El inde hoc ipsum magnum boiiuni Niimquid ntisti iempiis parlns ibicHmiri pelris, vel
iiiieliigentes, magis Deo gfatias refefanms, dicentes paiiuriehies cefiias observasli? Ibices ipsi sunt, qnos
cum Apostolo : Gratias Deo Patri, qui eruit nos de Grahci tfagelaplios Vocant, admixio nomine hirci et
potestate tenebrarum, el iratistuiit in regnum Filii cla- cefvi, eb qiiod necesse est, ut similft sibi aliquid hsee
rilatis sum. Mos aulem sahctae Scripiurse hujusmodi animalia habeant, et iihuin horum puto iri Canticis
esi, ut prislina culparum nouiiiia iii sahciis fre- canticOfuiii dalriiiiam vofeaii, quae aliquaridOj et ca-
qucnter recenseat, sicut beatus Isaias propheta ait prea-, secuftdtirii legem mactabaiituf. Et in Gaiilico
de Deo : Benedicenl me besiim dgri; et apnslolus canticorufti crebrb siftiul ponuntur, et ihurida appel-
Mailhoeusdirilur publicanus. Videatnus hunc lociini; lanltii', quoniani coniriia esseiii, el ruminarenl, iin-
siel inboiiarii partem exponere possimus, utisluin gulamque divideffeftl. Istius ibicis sunt et alia ani-
corviim, et Cbrisium intefpfeiemur. Sicut enim se- malia qliasi ejiisdem generis, ut est, corvorum, sicut
cunduh) Scripiurarumconsueiiidiriem, monterii dici- in Lege diciliir : Elomnes corvirit generis aves non
inus Dominum nostruni, et diabolum siniiliter ap^ rnahducabiiis. Haec ergo animalia, Vei ihaxime iri
pellamus : pelrarri qubque ac lapidem, afborem saxis hutfiuntur, et ih cavernis petrarum. Ibicutn
eliam, et gladium dicimUs : ila el corvum forlassis lerripus quarido pariunl nosii, ait Dominus ad Job :
dicefe possumhs. NaHi et spohsa Ecclesia; intercoei vel quando cervi» pariuriunt observasli? Quanla alia
tera proeeoiiia laudis de Chrislo, ita ail in Cantico suntiii Scripturis magis obscura alque ab hoiiiinum
canlicorum : Crines ejus ui abielis, nigri sicui torvus; noiitia Ionge remoia, de quibus aliqua in hoc libro
scd quando diabolo eorvi tionien aplaiuus, diciinns ip;e Dominus videtur dixisse, quam sunt quaa ad
eum nigriim cfiminibus alque tetrum, et qui iri lene- Job riunc loqriitiir ; quod enihi laboris est nosse
bris nequiliarura cominoretur. Qtiando vero eo no- leiripus cervarunij et ibicum parturienlium ? aut
minb Salvatorem significari dicimus, rnysteriOfuhi unde tam latebrosum est liinhanse holiiioe, «t possit
^rcanis eum in Scfipiufis "suisohseririssiriium esse tehipris liortim ahinialium parieniium pcnilus ignri-
seritirifus. Et cuni sciamus aiabolum in Scfipluris rare, prajsenim cum htec ipsa tanimalia pene ia
767 APPENDIX AD TOMUM SEPTIMUM S. HlEliONYMI. 7GS
medio liominum comniorenlur. Proinde, ne sit apud JA mas. Qiialibus jdolcns ex charitalis visceribus dicit:
qnosdam hic sermo Domini vilis, et forie ab eis su- Filioli mei, qiios iterum parturio, donec formeiur
pcrfluus existinietur, altius quod dixil intuendnm Chrisius in vob\s. ltem ait in Actibus aposloloruni,
est, ul dicamus in mysteriis sub nomine horum ani- ubi omnem fralernilalem colleclam alloquiiur : Vi-
nialium, prtefiguralos aposiolos et aposlolicos viros, gilale, piemorim retinentes, quoniam per Iriennium
et omnes prscdicalores ver.itaiis : qui in forlitudine nocle el die non cessavi cum lacrymis monere unum-
jidei et paticnlia, velut in pelris per spiritum im- quemquc veslrum. El ilerum ait : Ipsi scitis qiwliter
buentem eos, verbum Evangelii perfecte in se forma- vobiscum per omne tempus fuerim, serviens Domino.
tum parturiant, vel cum doloribus persecutionuni par- cum omni liumilitate el lacryniis. Iloec igittir idcirco
luriant. In petra parluriebalet ille qui dixit: Nam in dicta sunt, nt sciamus quoniam ad gemitus el rugi-
Cltrislo per Evangelinmego vos genui. Hoe igitur lem- tus perlineant iribulatio, anguslia, laciymae el do-
pus fulurum conslilui, el animas proadictorum, vclut lor conlinuiis cordis sanclorum. Aliter incurvanlur
cervas, quse de timore meo concipiunl, ul spiritum ad felum, et pariunt, et rugitus emillunl: ubi praa-
saluiispariant super lerram.tu forsitan,quasiobsle- dicatores veriialis verbum fidei coeperinl editione
tricantis officio, diligentissima solliciliidine obser- eloquii prxdicare, illico ah adversariis incurvaiilur,
vasii.dans eis os,'et sapieniiam de ulero mentis suoe, Bid 1 cst, cuslodiis carcerum huroiliantur alqueverbe-
miniis forlasse solidum, vel inlegrum verbum proe- ribus; sed quia nec in vinculis veibnm Dei esl alli-
dicationis , velut felum in hanc effunderenl lucem. ga:um : illic nihilominus id populis pariunt, quo ct
Dinumerasti menses conceplus eorum, et scisti lem- ipsi in Clirislo nascunlur : Sicul aii, ul diximus, in
pus parius earum? Vivum verbum Dei, et validum, regencratos, sanclus Apostolus : In Chrislo Jesu per
penctrans usque in divisionem animaa ac spiritus, Evangelhim.ego.vos genui: Deinceps ad Deum in ora-
compagtim quoque ac medullarum, in hoc spiriiuali tionibus rugittis depreealionum emiltunt, vel pro
conceptu profectus quosdam incrementorum, velut pcrseeuloribus suis Deum rogantes, vel perseveran-
per menses temporum in cordium sinibus operatur, liam fidelium, adjulorium divinse gratioe suppliciter
ul ipsis aposlolis primum apparuit, qui in inilio proc- implorantes. Aliler, rugilus emillunl, quia qui ad-
dicationis, quasi parvi, el modici visi sunt, scd jicit scieniiam,! adjicil dolorem : gemunt sancli co-
paulatim corroboranle eos spiriiu, verbum in eis gilanles quanta sunt pericula hujus vitse, vel quam
demnnslralum est, Usque ad mensuram plense gra- longe suiil a virtulibus quas requirun!..
liai pervenisse. Quod velut parlu edenles, toium Separanlur fdii earttm, et pergunt ad paslitm :
atqne perfecium ac plenum divitiis promissionibus egrediuntur, et non revertunlur ad eas. Parluri-
scribenles, diversis Ecclesiis edidenint. Hujusmodi' C tione apostolica, filii quos sancii iu Clirislo genue-
igilur conceptus, el partus lcmpora, qui hoc modo rint, sive a pristinis crroribus suis, sive etiam a
spirituali ntero cordis fiunt, uiide ct tu, Job, ait carnalibus operibus separantur : in quibus iinnc
Dominus, cognoscere poluisti ? quorunique tempoia erubescunl, ut ]am non sibi vivanl, sed Christo,
sunt in Evangelio praafinitionis meae consilio consti- qui pro eis morluus est, et resurrexit. Pcrgunl ad
tuia. Ubi ergo dictum est, ct scisii lempus panus pastum : id est, per scientiam profundioris inielli-
corum : alii dixerunt, cl dolores eorum solvisti. Do- genlise quoiidie excitali conversalimie proficiuut,
lores sunl insectationes et tribulationes, quaa proc- dicentcs, animalia sancta veri pasloris : Dominus
dicatoribus inferunlur, a qiiibns doloribus isli tunc regil me, el nihil mihi deerit: el coalera, quoe se-
absolvunlur, quando invilali ad requiem absolvunlur quuntur in psalmo eodem; sic, inquam, pergnnt
a corpore. Sive tunc absolvuntura doloribus persecu - saneti filii evahgelizanlium pacem, sicut jam dixi,
Lioniim, quando in spe posiii, pro malis proesenlibiis id esi, crescunl atque proficiunl. Ad istunr pasium
ad proinissionem selernoeremunerationis aspiciunt. Domini, el ad hanc alimoniam sanclarum anima-
. Incurvanlur ad fetnm, el parinnt : et rvgilus emil- rum, et ad lales delicias spirituales, egrediunlur
titnt. Doctrinam lacleam propinando incredulis et ulique ab infaiitia morum quotidie proficicnles, pro-
"
infirmis, sicui ait Aposlolus : Lac vobis potum dedi, ficiscenles viriutum merilo in virum perfeclum. Et
non escam : ab illa celsiludine sapienliaa ad humi- nonrevertunlur ad eas. Non reverlunlur, ut ilerum
liora proedicatores quodammodo hiimilianlur atcjue necesse sit eos doceri, qnoe sint elemenla exordii
descendnnl, utvir fial parvulus: et his qui sine lege sermonum Dei. Non revertiinlur ad ea quoe retro
sunl, lamquam el ipse sit sine lege. Et duro eos co- sunt, sed-ad ea quae in anle sunt se extendunt. Non
nantur iu Christo formare et parere, rugitus emit- revertunlur, ut quidam, quibus ail Aposiolus : Fi-
lunt, dum ab inimicis Chrisli supra modum ac su- lioli mei, quos nerum parturio donec Christus forme-
pra virlulem suani gravantur, ita ul locdeat eosi i tur in vobis : sed polius subeunt gradus ascensio-
cliam vivere. De qualibus eliam dicit Aposlolns : num, inambulant de virluiibus in virtuiem. Hujus-
Et nunc flens dico inimicos crucis Chrisli. Sive ex af- modi ergo filii non possunl audire, ni Galutoc, vo-
fectti charitalis hujusmodi rugitus emittunt, sicut cem increpaniis Aposloli : vellem esse apud vos, el
ail idem Apostolus : Tristilia milti esl magna et con- mulare vocem meam. Ilic ergo sermo Dei sub figura
tintius dolor cordi meo. Item ait : Ex mttlla Iribula- caprearum, et ibicum, describil apostolos, sieut jani
tione et anguslia cordis scripsi vobis per mulias lacry- dixi, ct apnsiolicos viros, atqne omnes doclores Ec-
700 COMHENTARHIN LIBRUM JOB. CAP. XXXIX. 7W
»'
clesiaa, pcr quorum doelrinani Ecclesia spiriluales A renles statttcre, jttstitim Dei non sitiit snbjecli. Quod
sibi filios gencrat. El unaquoeque anima de verbo a
autem ait, suam volenies statuere justiliam, non
Dei concipiens, parit filios bonorum operum, quse quia q lex ab ipsis sit constiluta, hoc ait, sed in
lamen cervoe sit similis, et ibici, ut in montibus li
lege quae. ex Deo esl stiam constiiuerant, quando
habiiel, et in peiris nulrial, veloxque sil, et alacris eamdem
e legem suis viribus se implere posse crede-
ad currendam viam Doroini. Serpentes quoque de i) bant, et idcirco secundum hunc sensum Judaeorum
lerra sua educat, etvivat. raulto lempore, audiens vincula v disrumpenda a Deo dicuniur, et projicicn-
prophetam : Adjicienlur libi aiini vita; lum. Talibus d
dum jugum ipsorum.
cervis sunt monles excelsi, quos Domini vox per- Cui dedil in solitudine domum. Justos destitutos in
iicit, el quorum pedes in coiisummatione perducel. ssoliludine, videlicet proteclione defensionis mese
Quis dimisit onagrum liberum, el vincula ejus quis Ibabiiare feci, sicul eiiam postmodum ore prophc-
solvii? In cerva et ibice superius figurani Ecclesioe lieo t lociitus sum dicens : Fiai habitalio eorum de-
esse monslravimus. Nunc vero onagti nomine, ar- sserta; et in tabernaculis eorum non sit qui inhabilet.
bilramur populum Judoaorum posse inlelligi, quem Solituclo i itaque faclus est populus ille, el eremus,
Deus ob incredulitatem ejus dimiserit, sicut ait : < quia ablata lege, prophetia, sacerdolio, sacrificio
El dimisit eos secuudum desideria cordis eorum. Quod B < quoque ac beneficiis divinis , gratise eliam pro-
in muliis aliis locis Scriplurarum Deus hoc futurum i
leclione privati ac destiluli sunt.
essc lesiatur. Cujusque vincula preecepla csse Iegaliai Et tabernacula ejus in lerra saisuginis. Ut sine ulla
non absurde sentimus. Nam eumdem conlumacemi sspe promissionis Dei sterilis viveret, el infructuo-
populum et rebellem, propheta ila objurgat, et in- sus i lerram salsuginis dicitur accepisse : ubi procler
crepat, dicens : Vacca lasciviens Israel, confregistii amarittidinem
i qua Deum provocaret ad iracundiam,
jugum, rupisti vincula. Hunc igitur quasi onagrum,, liibil i haberet. Sic namque alibi de Deo dicit pro-
inimundum videlieel animal ac effrene reliquit Do- pheia | : Posuisli flumina in deserlum, el exilus aqua-
minus, ut ab eo jugo imperii sui, quia semper re- rttm i in silim. Terram fructiferam in salsuginem a
stilit ohedire, a vinculis proeceptorum diaboli solve- imaliiia inhabilanliumin ea.
retur, et secundum Apostolum servus peccati, liber ContemnUmullitudinem civilaiis, clamorem exaclb-
esset justilioe; sic enim ipse Dominus de Judoeis aitt ris i non audit. Ecclesia est hoec civilatis, quoe constat
in psalmo : Disrumpantus vincula eorum, et proji- ex i muliiiudine innumerabilium populorum, de qua
ciamiis a nobis jugum ipsorum : ubi ipsa Trinitas3 Domintis ait: Non potcsl civitas abscondi in monte
Dei lioc dixisse videtur. Nam quemadmodum in Ge- posita. llanc igitur quisque Judseus despiciens, re-
nesi in factura hominis pluraliter dixit Deus : Facia-- "G spttendo conlemnit, clamorem eiiam c.ujuslibel evan-
«itis homiucmad imaginem et simililudinem noslram: gelizaniis verbum Dei, et exigentis obedientiam
ita ct hic locutus esl : Disrumpamus vincula eorum,, fidei, noii audit, id est, obcdire detreciat. Ob hoc
et projiciamus a nobis jugum ipsorum. Quem locumi igitur, iiicrassatum cst cor corum, et oculos suos
Acius apostolorum ita sebabere manifeste declarant: : clauseruni, ut non videanl oculis, et auribus non
ubi aposloli ad Deum elevaverunt vocem suam aiquee audiant, ct corde inielligant.
dixcrnnl: Domine, tu qui fecisti coelum el terram, , Circumspicit monles pascumsum,'cl virenlia qumque
marc, et omnia qusa in eis sunl, qui Spirilu sanctoo perquirit. Montes, superbos quosque doctorcs, scii-
per os palris nostri David pueri tui dixisli : Quaree bas videlicet, ct pharisaeos legis suoe, quasi suspi-
fremuerunt genles, el populi meditali sunt inania ? ciens, eisque honorem deferens, adulationis ambilu
Asliterunt reges terrm 'et principes convenerunl inii circumil: ab eis procul dubio, in quibus est doctrina
tiniim, adversus Dominum, el adversus Chrislum ejus.:. hominum , non recedens , in quibus etiam mon-
Obhoc igitur scelus quod in Chrislo Filio Dei com- libus nbi se pascua carnalis legis habere glorianlur,
missum est, ait Pater, qui in spiritu suo hoc fulu-i- virenlia queeque perquiril, quoe ad delicias ulique
rum prsediserat, dicens: Disrumpamus vincuta eorum, i, " carnis, et sabbala dclicata perlinent, el quoe velut
et projiciamus a nobis jugum ipsorum. Processitit " virescentis superficie legisiiistoriis, nullum fruclum
grande peccalum ac nefaudum, quo Salvatoremn habeantfigurarum.
crucifixerunt, ut inerito ab eis vincula proeceptorum
n Numquid volet rhinoceros servire libi, aul morabi-
Deidisrumperentur, el ila Iegis jugum projicerelur. lur ad prmsepe tuum? Sive, ut alii dixerunl: Num-
Quod aulem jugum, et vincula eorum dicta sunt,t, quid voiel monocerosservire tibi? Ex diversa editione
cum Dei fuerint potius qnam Judoeorum, quibus le- j- transferentium advertimus, quod.ipsum silrhino.ce-
gem ac prsecepta dederal mandalorum : hoc niaxime ie ros quod el monoceros, et Latine inlclligalur uni-
rcquirendum, quod ita diclum, quia Judsei legem tn cornis, sive super nares cornu habens. Sunt ergo
carnaliler inlelligentes, quam ex operibus se im- i- bujuscemodi feroe in solitudine Orieniis, et ab ho-
plere arbitrabantUr, quasi suam effeceranl, sicut it minibus nonnumquam videnlur, sive capiuntur. Hic
dicit Aposlolus : Israel vero sectans legemjuslilim,s, igitur monoceros, populi genlilis imaginem prsefi-
in legem jusliiim non pervenit. Quare ? Quia non ex ix gurat; cujus eliam superbia significalur in corroi:
fide, sed ex operibus. Ei ideo de eisdem sequitur,r, sicut qnibusdam peccatoribus, et superbis a Dco di-
diccns : Ignoranles enim Dei jusliliam, el suam qum-e- cjlur pcr prophetam : Dixi iniquis, Noti}e inique age-
 771 APPEiNDlXAD TOMUM§EPTJ'MjJM S. HIERONYAH. 572
' " . " '!'"'
,re; el dplinguentibus, nolile exallare cornu. Npljte .«a.-l A ,m psalpio :Aicensus in corde suo dispqsuit in vulle
?•'.A
lollere in allum cornu vesirum .: quia velernosq alquee fletus. Unde.et Isaias.cum increpalionepro|iheiatu-
antiqua iri his, quos Detts increpat, superbiafist. Se-i- rus, contra Jerusalen) pecca.tricein propjieiise spae
cunda.ni .aliam ediiipnem, in boc eodeni lpcopsalmili hujuscemodi litulum prsepos^uii,dicens : Onus vallh
leginius : Nolite exallare in excelsum cprnu vestrum,,, _i pisjqnis, Taliiini (igi.tur Via.lliumgiebas monocprps
loquentesin cervice veterL jn multis qupque alii.s s < coniminuil, qnando Iiu.inilia.ticorp.oris terrani edo-
Scripturarum, cornu nuncupalo,, legimus superbi.amn mat, i et suscipiendis cce.lestiiiroprrcceplprum seiiiinj-
nominari : licel et in bonam parlem cprnu sojealil Jbus ac reddendis friict;i,l)us.pra paral: quando cum
dici, ti.lesl illud : Exiqllubit cprnu,Chris,li,sui. Nam ett _j Apps,tolo:Casiigat cprptis suuj)), e.lin seryitu,iem re-
jpse Dpmin.us,Clirisius, propler singiilare imperiumn idjgit: ^quando,pniiieniiiebetudineni .pbstinalicorJis,
suum, al.iquandp el unic.oriiis .dicitur. Legimus quo- <
duramque slpjiditatcm a seau.ferrc cpniendii, quod
_<juecprnua.et regna dici, ut.i.n Daiiiele et Apocalypsi ;i )taroenefficereiiequ.aquam polerit, ait Dpniinus,vnisi
cp.i)linetur..Hic;monpcerps, qui.per.sa(pi.ei>tianiinun-- irectprem et guhernalprein suuni obedie.i.ilernie fu.e-
dialem t.umpre supe,rbioaerat.in-sublime:porr.eclus, , ,irii seculus, Uiide ait Dominus ad Jpb : aut confrin-
m.imqu.ld li.bi s.ubjicietur, aii Doininus ad jpb, ut perr jgfit glebas yallisimposl.te, sicut babemus in psalmo:
fidem iii sanctilaie et justiiia seryiens, pbedient.iaa aB ByAdlimsil animg mea post te. El prpphela jde bujus-
colla submittat, el niansueius effecius atque hiimilis,, m.pdi,: i Postte•.cimbulqbunf,inqxtil,vincti compedibus:
ad Dpminicum praesepe recurrat, acyerbis Dei.no- iubi ad.miralipne dignp.syidep tales pedes, qui quaulo
minisque assuinpti, sacris cibariis .saiurelur. Siye,, ini£igisconipedfti fuerin.l, ..tanlp ye]pcius siBe.offen-
riumquid siibjicielur, ut in Ecclesi.ae niese claus.troa isioneegrediunlur.
habitei, quod e.rit yiaiitibiis' stabuluin., atque huicc Numquid fiduciqni Jiqbebis in magna fprlitudine
ssecujo .renuntiantibus saluiare.perfugiuni : nbi sniri- tejus, et derelinpies ei labores luojs? Nmiiquid credes
tualium cibprum alimoniis, instiiutipnibus, et cce- ilfi, i quoniam sem.entem reddgt libi, el aream luam
le.slibus piiiguescat elpquiis, e.t ipipleatur in illp,, ccongregei? Ego Doininus noyi for.titiidinem charila-
quod erit per propheiam ppslea praedicendurn : tis i cjus, et palieiitiaeaclonganiiiiiiaiis, etidcircode-
Agnovh bos possessgrem suum,,el asinus proisepe.do- rreliqui ei ad iihilandum me oinnes labores dispen-
mini sui. ln monoceroie quipp.e hie noniinato, sicutt sationis s nrese, quos in me credendp inieli.igei, quia
in propheia per asinum, immundus etincircumcisus 3 pro f illo susiinui alapas, verbera ac sp.uia suscipiens,
"signilicat.us eslpopulus.bniriium nalioiiiim. c
eidem iaboravi : eique ad coelos revolans exempla
Numquidalligabis rhinocerbtaad arandumloro lub,, laborum 1 ac virtuluiii reliqui, cui quoe crcdidi atque
aulconfringel glebas vallium ppsl te. Lorum hoe locov iv ccommisi, opilujaule s.ihi gratia niea, reddat niulli-
dictam ipsaro charitatem Christi, quae est jnter pm- plex P semen, et in area Ecclesise roeaa gcrmen trice-
nes yirtutes prsecipua, intelligcre debemus, de quai ssinium, sexagesinium, centesiinumquefiuctificet, el
ad diiigentes atque anianles Deftni, ait Apostoliis ,, j! areani a tuaip cbngreget: sicut aposloli, et posl apo-
Cbpulati in cliariiate : cujus vinculis colligandos, stolos s multifecere doctorum.
proplieta olim praadixefat, diceiis ad Deuin : Labor Penna slruihionis, shnilis esl pennis herodii et ac-
/Egypli, et negoiialio /Elliiopim, et Sabuim viri subli- ccipitris. Herodibrum geiiera tria esscdicUhtur, unum
nies ad ie tfansibuni, el tui erunt, el post te qtribula- ,'"h horum album esse colore quiclam ferunl, aliud vero
buhl: vincti manicis pergerii.El.D&viilquemadftibdum quasi q gfnis quibusdam diversis coloribus variura,
cili.arilatisTiei vinciilis pef miiiistros verbi Dei vin- ieriiuiii
l< qnoque genus nigrum affirmanl, quod sll
ciehdi essent cfedenles, iia loquitur, dicens : Ad qi- hon h solurii velbx, et ssevum ad procdam : vcrum
iigdndos reges eorum in viriculis ferreis, Qiioriini vin- etiain e in cbilu impatientissimum, intantuin ut in
cujorum, nomihibus, cliaritatis Cliristi fortitudinem U
temporecoitus ex oculis ejus sanguis ebulliat. He-
voiuit dembhsirare, quae etiam fortis et potens in ri
rodius ih psalmo ceritesiino lerlio ita nominatur :
mariicis fefreis, ad amorem Domini constringil. Hic f> Herodii domus duxesl eorum, cum de lignis Domirii
ergo rhinoceros, id est, populus quondam incircuni-,-" P P proplieta tropicbsioquilur. In Deuteronondo quoque
Cisus, praEputioscilicet camalium voluplatum, el in- et el iii Levitico, ubi rie aves immundaiin cibuni su-
fidelitate immundus, hoc loro chafilatis Cliristi for- maulur m Moyses;prohibel, ethaac similiter ponitur.
tissiirio alligatus, ita ul nulla eum creatura separare A
Accipitrum etiaim aliquot sunt-formae, vel genera.
possil a Cliristo : cpnficit in corpore glebas conval- •His H ergo rapacissimis avibus, venatii et praeda vi-
iiuih., diiritiam scilicet peccatoruiii, el colil in cc-r- vi venlibus, ih pennis slruihio comparatur, sicutet
"pbre suoiefram Dbniinicarii, sccundum Aposiolum, alii al dixerunt : Struthio mixta, et alis herodionis. et
"qui aii': Non estis vestri. 'Et ideo hic specialiter Do- a< accipilris. Igituf struihionem secundum spirilualem
in
'ihin.i est terfa.iii quapriniilusfit omnium peccato- "inieliigentiam sehsusque divinos, Ecclesiani noh
f.hm qhasi vepriuiii spinaruriique purgat.o. Deiride al absufdesemiroiis, quaeperlavacrum regenerationis,
ijaratro cfu.cis, bt ferfo Dpmimcse passioriis, durifia et verburii munda in Ghristo effecta est, qui similerii
cbrdis aiterilur , el confringiinluf valliura glebse. quidem qi penriam habet pennis avium, quae carnibus
Vaiiiu.m:VVoihihe, humiiiaios pecbalis'hoinines, atquc vesciiniur-et
vc saiiguine; Sed illse reniigio alaruni in
ini ima deprcSsjosifei^riificarlexistimb, sicul habemus -lioc •ht aere velulih pelagb id agurit, ut tle coeieiis avi-
775 CGMMENTA.RIIJ.N tlBHUM JGB, CAP. %$ll%, 774
bus praedam capianl. Unde sub hac figura inimici Asuorum gloriam , et jncorruplionis beatitudinem
nostri spirituales intelligunlur. Slrjulhio vero longe sempilernam. Aliter, sed et si doluisset pro filiis
dissimili modo pennis suis utiiur .: eo quod eas ve- consecralis, frusira doluisset, quia non habebat ti-
lut per fidem, ,el speciem duoruro teslamenlorum mendi causas, quapdp eos npn perdidit, se.d acqui-
gubernaculis viyens habitantem exlendat, Hsec ayis, sivit.
ail Dominus ad Job : Privavit qnim eam Deus sapienlia, nec dedit Uli in-
Quando dereliquil qva sua in lerra, tu forsltan in lelligemiam, .Sapipnlia alque inlelligeniia mundi hu-
pukere calefacies ea? Ova sive filjos, ut in subse- jus privaia e.-.la Deo Ecclesia; nam el Apostolus hoc
fltienlibus dicilur, novam creatu.ram alqtie in Chri- fieri jiroecipit, dicens : Qui vull sapiens esse, slultus
Slo generatani, el caudidam proge.nicui sanctx Ec- futt, ut sit sapiens; quia sqpientia hujus mundi slulti-
clesioeintelligere deberous. Sed in oyis illos esse tia esl apud Deum,
Jioveri.uius, qui doctrina quofidisna, quasi fetus CumJempus [uerit, in altum alas erigit, deridet
quidam Eetiesioa matris iiuiriunlur., ut quandoque equumel .uscensoremgjus, Cum ingrucrit, ait, mole-
de initiorum /rugaliiaie, el uiipcrfecijone proceden- stior el n.iniium acerba afflictio peisequenlis, ibi
tes, .ad ulliniuni testa virttituin, veluli dislinciis.&t- roajor ad Dcuin ,de afflictioiie obsecrahtis affecius,
qne formalis membrorum compagibus, exislant, cuni <B.dum qtiodainniodo exciialur,, et liuinilialus erijgi.mr
ex lenebris viliorum hoc ,roodo facii fueriiu lux in inlentione vigilanlissima deprccandi in excelsiim ala-
Domino, iprofici.eiites.quoiidiead aita.lum morumijue cri nisu, fidem suam etspem, velut pennas in adju-
soliditalem. Audiant prophclam de ipsis dicenlem : lorio graiioc Dei fultas suffeit, el cuni lalitim slarum
Dies,formabuniur, et nemoiu eis,, idesl, .nullum in sustentata fuerit auxilio, gressns pr.ofectoejus yelocio •
cis vitiuni doniinabitur, quo impugnaiite vincantu.i'. res efficiunlur el conciti : ita u,t insequenles se de-
Filios vero iiiteliigamus jam solilo robustiores, fldc rideai inimicos, idest, equum et equii.em , quod est
ac viriutibus coinpositos, alcjue fornialos per jiicre- diabolum el hominem ministrum inimiej, qni in
nienta virlulu.m, lamquam per .apnorum serie.m jam perpelrandas contra Ecclesiam pcrsecuiioiics, sedet
de omni infirmiiate yitoe iiicornposilse.nihil liabenles. in quolibel equo suot, in corde videlicet hominis
Jii igitur.,.sicut ait Dominus., in terra ab Ecclesia.re- persequcniis.
linquunlur, quando pcrseculionem ab.impiis,et Numguid prm.bebisequo forliiudinem, aui circum-
lerrcna sapiemibus patiunlur. Relinquere euim eos dabis collo ejus hinnilum? Hunc eijuum adversariam
Ecclesia diciiur, dum adveKamibus non resis,tit: polesialem arbilror.posse inlelligi, qui sit pallidus,
.quos Dominus fervore fidehel paiienlia diirps,,a!qiie ut in Apocalypsi scribitur, qnein sequilur mors et
in iilo igne quem roisit in lerram,, el in pulverein .'-' infe.rus,. Et qui in Zacharia propliela dieiturrubeus,
fragilis parnis eor,uui fortissiinps facjt. morlibus videlicet bominum , et pruore respcrsus.
OMiviscilur guod pes coneulcel ca, aut.beslia agri Proinde dum permitlilur praeberiei a D.eo, dicilur
conierai. Obli.viscitur Ecelesia nalos suos, dum eis forlitudo, et circumdari coilo ejus hinnitus, ut per
pressurarum tnolestias, adversarip.s infeire ripn patientiam, et bonitatem Dei, thesaurizet sibi ifam
prohibei. IIp.c loco differenii.am puio.esse.tribplatip- ii) dieirna, et revelationis justi judicis Dei. Etidcirco
nuni propler illtid qpod dixit, pes.cpnculcel, eiilLud in collo ejus sigiiilicaiur.Uiunilus superbiaa, quo lu-
quod ail, el bestise agri conlerant. Et.hpc sit conlri- meat contra Deiini, et blasphemiam lo.qualur.
tipbestiar,u.in, quando aperle truces, ssevi et imma- Numquid suscitabis euriiguasi locp,slas? Morelocu-
nitate moruni prudelitale ;Sim.ile.sbesliarum. Chri- starum, adversarius noster dicilur suscitari, quando
slum coiifitentes usque ad atrocitaieni mortis a.ffli- de lpcissuis ad parliendas regionesi aigue vaslandas
gunt.,Pes vero concul.caiionis s,Uhujuscepiodi tribu- .praeire dicilur, sicut ail de Dbo psalriiista :D'ixit, et
latio, .quando opprobriis, et .nimio cpntemptu .venit locustq. Sed hanc suscitationem, inslanliaih ef-
iniquorum sancti usquequaquc humiliantur, yel.ut fici.endi operis esse arbilror. Cnd.e diciiuf ad Pha-
quadam .eonculcatione protriti. rapnem : In hoc ipsum te excilavi, ut ostendam iit le
DuraXurad filios sws, quasi non sint sui : frustrqi " virlutem meam, et annuntielur nonieii meum in uni-
laboravit, nullo timore.cogente. Proesenlibus filiorura versa terra.
suorum tribulationibus, Ecclesia dura et impia vi- Gleria narium ejus lerror. Sive ul-alii dixerun.t :
delur, quoniam non ingemiscit, et plangit angustias Gioriq peclora ejus audacia.'Vt inimicus in fugam
inleritumquenatorum. In cujus figuram, sancla ma- vertat advcrsarium suun), militem scilicet Christi,
tcr Machabaaorum super filiorum suorum cruciaii- ipso elia,m anhelitu ter.ret: hicest odor moriis, hic
bus exsultabat: videbat quippe in spiiilu, sicui el esl spiritus furibundus anbelans in hominis neccin,
hic sancta mater Ecelesia per lidem quolidi.e con- retrorsu.m respicit, quiilerum ad peccata cbnverti-
templalur, qiianiam gloriam in selernum parianl lur, sive tribulalionibus.cedit,' ut in Evangelio".pp-
pcenseprsasenies, professione veritatis accepi.se. Et minus per parabolam etiisserit.
ideo quod s.equilur, frustra laboravit, n.iillo timore Terratn ungula fodii. SivC, ut alii dixeruni: fo-
cogente, Ecclesiam sign.at, quoe filios suos ad teula- diensincgmpo luxurial, id est, carna.les.jioniines, ct
lioneni, etsscculihujus mclestias prseparai, sjierans terreha sapienles conculcat, et proteril, ct cum eos
utiquc a Deo pro liis malis tempprariis, filioruiu huniiliayerit, sihique subdiderit, 1'a'ci'teos eacbh-
 773 APPENDIX AD TOMUMSGPTIMUMS, IjiERONYMl. Yf6
tfiiioncccmlriios, qualis eslcontritio, et infelicitas, A pbelarum, el ppostolorum inerepalionem audire dc-
in-viis hominum impiorum. In hujuscemodi igiiur trectat, quibiis dicitur : Sicut tuba exalla vocem
latiludine viiiorum, velut in caropo luxuriahs, fodil tuam : sed magis sscviens, unde verus Pharao dicit:
ad subtrahenda hominibus fiindanienla virluluin, ut Persequens coinpreheiidam, departibor spolia , el cae-
in ruinani subducta solidilale procuir.banl. lera. In his locis de quibus diximus, alii translule-
Exsullat audacter. Gaudel superbus proesumplio- runt : Super ipsum enim gaudet arcus el gladius ,
nis audacia, quoadusque pcrniciose conlra homincs lancea, hasla,' el ircmore el iracundia everlit lerrmn :
pugnat. nec crcdil, dohec clanguerit buccina : ubi eumdeii]
ln occursum pergil armalis. Quse sinl arma san- sensum exislimo conlineri, secundum quem nosex-
cioruin contra spirilnalia nequilise, Aposlolus dili- posuimus. In arcu, et gladio, cL caeteris annis ini-
genter enarrat. Contra hos igitur hujusmodi armis mici, omnes adinvenliones ejus intelligendoe sunt.
indulus, in occursuro pergere diciiur, quando arcem quoain co gaudeanl cum his modis, quasi armis in-
mentis expugnare moliens, adversum niuriim virlu- lefficiuhi honiinem.
lum, arieles abjicit viliorum, et ad ieiilandum Do- Vbi audieril buccinam, dicil, vah! Procul odoralui
ininum,ausus iuit in occursum ejusvenire in eremo, bellum, exhortationem ducum, et ululatum excrcilus.
et per singulas civitales apostolis Chrisluiri prscdi- B Quarido audierit, inquil, adversarius nosler De
canlibus occurrebal, quaiido eis comhioiiones sedi- biicciriam, id est, unumquemque doclorem Ecciesist
lionum populi suscilabat, sicut etiam in Aeiibus: adhorlantem 'commiliiones suos, secundum pra;cej
aposlolorum iegimus. Unde el ad qiiosdam Paulus pium iniperiaie, atque diviuum , ul conlra adversa
ail: Oslium mihi aperlum cst magnum, el evideiis, rium suum slenl forles in proelio: stupenti aniroo e-
sed adversarii multi. El muliis aliis locis de hac ad- scrutabili, auribusquealioniiis, ait:Yah! lamquan
versanlium impugnaiione non tocet, quas diabolus si dicefel: Qiiid audio ? hac quisquam proasumit au
immillebat. dacia,utconira nie saltero cogitelbella consiiluere
Conlemnit pavorem, nec cedil gladio. Quod ad im- Ubi ergodicihmlesl, Vah! alii dixerunt Euge, quo
perium, el invocalionem Dei, diaboliis effugelur, secundum, ul consequentia loci fuerit, sive in bo
manifeslum est; sed si ad conlumaciam, eivoiunla-: rium, sive in!malum capilur, et in Psalterio : Con
lem iilius iniquissimam, ac procaciter impudentissi- fundantur ei revefeantur, qui dicunt mihi, Euge, euge
niam altendamus, inlrepidus non lerretur, non eru- Proiftde in hoe loco irridenlis animo, elsnbsaniianti
bescit etiamsi glaclio ferri Dei lerritus fuerit et fu- vultu, euge dicilur. Subtilis enim el vigilanlissimu
gatus, et reverlilur iiernm, riec corifutalus abscedit. iiiimicus, et nimium callidus, qui sollicitudinem per
Super ipsum sonabit pharelra, vibrabii hasla, et' G deiidi omneni lerram habet, cum senserit aliqu
clypeus. Cur habel pharetram iuiinicus? ut videlicet initia, sive signa quaadam in homine, quomodo ei
sedentes in ea Judoei, genlilcs, liocretici, in quibus ejusque vitiis resislendum sit, velul sagina , adver
siinl sagiitse nioriis, errorum scilicei lelhaiia dog-j santes sibi pijsevenire conlendit: ne sumpta conir
niala, sagiltent in obscuro recios corde. Habet ha- diabolum sanCtilalis armadefendaiit: neveneraiion
slam unde criminlbus coeterisqne viliis confodiat digni fiant, cum Rex oelernus adveneril. Ululatu
peccatpres, sagitias, sublilipres dolos, liastam, de- verb , sive sbiiitus, ut alii dixerunt, exercilus ver
Jicla Lrabalia alque mprlifera. Habet clypeiim, quo imperaioris ille esl, quando se invicem uno spiriln
malitiae pleniludine, tolum militum suortim occupal unaquejcharitale, el fide cohoriantes, conspiraiis ii
peclus, quo. ne ielis verborum Dei compunganiui', unum iimoris'Domini vifibus, alloquunlur, utdone
excutit ba, frusiratur,.expalmat: ex'quoequo trans- tianseat iriiqiiilas, sint perseverantes in proclio
figuraio in augeium lucis, splendoie quodani teifi- quia cliaritate regis sui infusa in se per Spirilun
biii, vibranl haslaet clypeus, et mendacii eloquiio s.tnctum, qui rdatus est eis, pro alteruiro sunl mcm
_ abruptoa hoereticorum resonant pravitates, el hic bra sollicita. ',
propler indesinenlem inlensionem usumque blan- Numquid suscilabis eitm quasi locuslas ? Qucm d
diendi vibrare dicuntur. ^^locoa.dlocuinilransilire feci,eide praesenli, scilice
Fervens ec fremens sorbcl terram. Feryens esl viliis mundi delectalione ad desiderium fultiri saaculi in
diabolus, inimicus sanclorum, el omnium criminura flahimavi, sic uliquc suscitalus esl de corpore infi
igne confiagrans, atque in hoiniuum ftirore invidioe delitalis, velul sol;, cum calor advenil. Has auien
fremens, utjam sorbeat illecebris peccaiorem, et inulaiiones non locoruro esse corporalium noveri
deyoratum in corpus perdiloa congregalionis suoe mus, nam affeclus sunl animorum.
transferat, quo corpore prophela djxitse forieabsor- Gloria nariiim ejus terror. Ul terreat peccatores
bendiim, nisi Dominus esset in ep : ita i.nquiens : odio habens quod sunl, ei dicens eis de Deo : Ni
Nisi Dominus esset in nobis, fqrle vivos absprbuissenl conversi fueriiis, gladium suum vibrabil, et caelera
nos. Hic ergo cpntrarius nosler ipse esi, cui Deus lo- de glorja narium ejus est, spiritus enim Dei est ii
cutus est, dicens; Terram manducabis omnibtts diebus naribus ejus , quod el sanctus Job dixit: Spiritu
viim lum. Etidcirco ipse et.so.cii cjus, ut ininiici Do- Dei est in nafibus meis. Hoc unguenlo, spirilu uti
niijii, terrapi lingent. que Dei, per.ftisa est Ecclesia, sicut scribii Joanne
Nec reputat lubai sonare clangorem. Id est, pro- aposlolus : EiA vos unctionem habetis a sanctb
777 COMMENTARIl1N LIBRUM JOB. CAP. XXXIX. 778
Proinde hic de quo loquimur, hoc loco debono fla- Aquenies, cujus in anteriora quotidie profectus est
grabat in interiore sensu hominis sui: in quo sensu sanctitaiis, sic enim apostolus magnus, et potens
secundura voluntatis arbitriura, aliis odormortis in equus Domini ail : Unum aulem quidem qum retro
morlem, aliis odor vitse in vitam, quoniam refuso sunt obliviscens, ad ea vero qum in anle sunt exlen-
super Christum, id est, a myro fidei a sancta Eccle- dens. Siveut brevius et manilestius dicam : Phare-
sia repletus est mundus: omnes fidelium populi, Lra hsec, Iocus est cordis, in quo sermonum Dei sa-'
eodem sacro chrismale uncli sunt. Propler quod et giltae conditae sunt, et reposiloe. Et signanler ait
ipsum unguenlum, quod anle Salvatoris nolitiam Dominus super ipsum, id est, equum sonare hanc
inlra alabastri vasi angustias lenebalur, pislici no- pharelram, quod esl super exteriorem hominem
men inditum erat,ulnoverimus credentium populos, ejus, pharetra cordis illius referta divinis eloquiis,
sicnl dixit, chrismale consecratos. Hacigitur gloria regnat, dum ut bellator Domini, et fortis in proelio,
odoris hujus, quasi terrore generationis perfundilur evangelizat verbum virtute multa.Super huncequum
sensus inlerior. nihilominus vibralur basta, et clypeus.Hasta est vi-
Terram ungula fodit. Exsullal audacler, et in oc- gilans animivirtus, sive constantia, quse inerepat
cursum pergii armalis. Quidquid in se potissimum peccalores, sive vilia in se conFodienda moriificat.
liabet ad substantise perseveranliam, eo uliquebono B, Clypeus vero scutum fidei est, in quo omnia lela ne-
virlutis terram scindit et commovel. Non enim pa- quissiroi ignea possit exstinguere. Et boecpropter in-
titur ut solum gradialur incultum, sed studet, ut desinentem usum bellandi, vibrare dicuntur, quse
ager fiat frugifer et opimus. Unde et ante Deum au- sint utique in exercitatione prseparata. Nam de ta-
dacler exsullat, ut audiat de se, sicut de cseleris libus armis fulgentibus ita dicilur : In tucem jacula
dici: Venientes autem venient in exsullalione, lolien- tua ibunt, in splendorem coruscationis annorum
tes manipulos suos. Itemque audiat, Serve bone, quia luorum.
super pauca fuisti fidelis, supra multa le constiluam. Fervens et fremens sorbel terram. Fervens fide in
In occursum pergit armalis, anlequatn telis vitio- spiritu, et fremens ut Salvator, qui quando in vitiis
rum, sive persecutionum a spiritualibus hostibus ob- morluum spirilualiler suscilat, fremit in spiritu. Ita
ruatur, in acie virtulum consistens, irruentes in se hic, inquam, fremet conlra inimieos suos, sive vi-
prsevenit ininiicos, ne aliquo ictu concupiscentioe, tia, sive etiam apertos persecutores : et ila sorbet
vel etiam diffidentise vulnerelur. Sic namque in oc- terram suam, dum eam de carnali conversatione
cursum pergil conlra hosies armis vitiorum, inse- in spiritualeni converlit. Sic itaque fremens, sibique
ctalionemque munitos. Secundum hunc sensum san- plurimum cum indignatione irascens, sorbeteani,
ctus David ait : Persequar inimicos meos, el compre- il sicut dixi, ut illam in spiritus sui affectationem
hendam eos, et caatera. transmitlat, ubi est ille abscondilus cordis bomo in
Contemnit pavorem, nec cedit gladio. Quantaslibet incorruptibilitale, quieti et modesti spirilus, qui est
ait minas cum grandi lerrore, ita ut cum pavorem in conspeclu Dei locuples.
incutere cupiunt inimici, loquatur : Dominus illu- Nec reputat lubm sonare clangorem. Tanla animi
minalio niea, et salus mea, quem limebo? Dominus de- virlute induitur, ul nullum terrorem adversariorum
fensor vitm mem: a nemine formidabo adversanlium, formidet, quando ad omnem sonitum inimicorum
dum appropiant super me nocenles, ut edant cames provocanlium sit paralus.
meas. Proinde quoniam in hac salute luminis Dei Ubi audierit buccinam, dicil, Euge. Procul odoralur
spero : Si consistant adversus me casira, non limebit bellum, exhortationem ducum, el ululatum exercilus.
cor meum. El si consurgat in me prmlium, non cedatn Qui cuni audierit alta voce Evangelium prsedicari,
gladio, quo mortem libenter pro Christo subire gaudet et exsultat, quod Euge significat. Omnium
exoplo. praapositorum de Scripturis Dominicis] fortissimo-
Super ipsum sonabit pharelra, vibrabit liasta et cly- rum virorum exempla profitentium, tolius quoque
peus. Super exteriorem et corporeum hominem, de Ecclesise congregalionem, quaaexercitus Dei dicitur,
quo ail proplieta : Et sublus me conturbata est hebe- D unanimem atque unius fidei sonum cum audierit,
ludo mea: quasi arcem animam credimus, ubi unus- dicit, euge, et lcelum cum exhortalione ducum,
quisque sanctorum, utpote in interiore homine suo etiam ululalum audit exercitus. Ululatus atitem hoc
tamquam intra pharetram habel sagitlas eloquiorum loeo ille significatus est, quando bellalores in acie
Dei, quas dmn ad cavendum profert, siye dum eas stanies pugnaluri, se invicem cohortantur. Sed di-
frequenti correptione, veluti tela pungenlia educit cit aliquis: Quemadmodum fieri potest, ut una ea-
in medium, percussurus ulique earum ictibus eos, demque res per Dguram ntinc in bonam par.tem,
qui merilo ad salutem debeant vulnerari. Super nunc in malam intelligatur, sicut hic nos fecimus,
ipsum, inquam, eloquiorum Dei resonat pharetra, ut hunc equum per allegpriam diximus, et in maluni
quod tamen in commotione sit ambulantis. Ubi in- et bonum posse senlire. Ad hoc respondeo, ubi sine
telligitur, quod is recte psallat et corripiat delin- epitasi aliquod nomen ponitur in Scripturis, ut puta,
11Viiiose haclenus obtinebat mirm fidei, pro quo in fine, ubi preiiosissimum fideimyrum nominat: et
nihil dubilavimus mgro, id est, unguento rescribere. quse ibi observamus.
Vid. Prolog. Hieron. in libros Samuel, et Malach.
PATROL. XXVI. 2S
 779 APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUM S. HIERONVMl. 780
roons lantum, et non additur ei ut dicamr monsSion Aroultum possit, sicut propheta ail: Et efd quasi
aul mons corrupius , non ab re exislimo, quir aquila super domum Dei. Prophetaa quoqne mullis
exposilio de eadem re in utramque partem si in locis Scriplurarum suarum eum superbissimum
libera. Ubi vero cum epitasi, ut leo de tribu Juda, aui notant, id est, diabolum : el inde esl quod eis ct
certe, sedet in insidiis sicul leo : ibi aut Chrislus, magnus dicilur, eo quod levelur lumcns super mon-
sine ulla cunelatione intelligitur, aut diabolus ad- tesaquilonis,etsuperasira cteli ponalsedem suam,
versarius nosler. Et si placet, demus aliquod exem- cupiens seexeequare Altissimo.
pluin, Ubi de arbore in Evangelio Dominus ait ad Et in arduis ponet nidum suum. In magnis qui-
diseipulos suos : Si habucritis quidem fidem sicul busque, et eminCntibus sacculi hujus, ac malis ho-
granum sinapis, dicetis huic arbori,Eradicare etlrans- minibus sedem sibi constituit, ut in eis velul durus
plantare in mari, et obediet vobis. Ubi quidam intel- dominus, et rex trux ac potenlissimus comiiio-
lexerunt, quia fides credentium eradieet inimicum, retur.
atque evellat de lerra Ecclesise, terra scilicet Ju- In petris manel, In excelsis videlicet duris, el in
dseae alque confessionis, et in mare populorum, ho- malitia fortibus manelet habitat.
minum videlicet impiorum transferat : et illi mali El in prmruplis silicibus commoralur. Proeruptse si-
spirilus in Evangelio hoc ipsum significare possunt, B lices intelliguntur blasphemi, qui sunt nimium du-
qui cum hominibus imraundis, el peccatoribus por- ris et indomitis cordibus, alque in ruinam suam in-
corum nomine indicatis, in mare prsecipilali sunt. clinato peccaloruni pondere dependenles.
Ubi vero camdem arborem Dominum significari vo- Atque inaccessis rupibus. Inaccessoe vero rupes
luerunl, ita interpreiati sunt, quod prsedicatione sunt homines porrecli in altum, nimia elalione cor-
apostolorum, qui gratiam Christi, et virlutem lidei dis sui, ad quorum superbiam, quse eis supra caele-
susceperunt, arhor Christus Dominus eradicetur quo- ros quasi singulare ad proprium malum sit, nullus
dammodo de illa genle Judseorum, in qna velut accedat.
Stirpe generis tenebalur, el transplantatur in mare Indecontemplalurescam. Perillos uliquequos super-
geniium, sicut ipse Dominus eisdem Judaeis locutus bia nimiuro elalos diximus, quos hscresiarchas, aul.Ju-
est, dicens : Auferetur a vobis regnum Dei, el dabilur dseos, sive sapientes saaculi, id est, pbilosopiios, in-
genli-facienii fruclum ejus. telligimus; pcrdiios quosque dum eos erroribus suis
Numquid per sapientiam luam plumescil accipiler, in laqueosin escani suam capil, secundumprophetam,
expandens alas suas ad austrum ? Consequens est ut qui eodem de diabolo iia aii : Escm ejus electm.
liuuc accipitrem in bonam parlem intelligamus, Et de longe octtli ejus prospiciunt. Sagacis valde
sanctuni scilicet, qui sapieniiam per cnnversionem G atque pervigilis adversarii nostri animum, ad in-
acceperit, ut prsedari el rapere jam cessel, camibus quirendas vires sanctorum dimicantium , nomine
eliam sseculariuro sensuum vivere desislat, et qui oculorum appellavit Deus. Qnod autem;ait, de longe,
veteris hominis exuvias in baptismo deposuerit, meniis ejus inluitus subtili inieniione prospicit, eo
plumeseens, quodammodo renovata sit sicutaquilae quod eliam in poslerum exercitaiae malitise sagaci
juventus ejus : maxime cum promissioneni habens suspicione prsevideat : non locoriim spatia intelli-
prasenlis vitse et fuiursc, quaa in alis significata genda sunt, sed initia dispositionis bumanaead rectc
est, ad austrum, unde calor fidci est, se verlerit, vivendum. Hoc, inquain, de louge prospicit, quod cst
unde Christum venisse cognovit : quod et propheia ab ipsis utique exordiis subtilis spirilus, et ad omnc
ita faciendum praedixerat dicens : Deus ab auslro malum nimium mobilis intuitus, ul illic anlequam
veniet, ct sancius de monie umbroso ei caligoso. Belh- conatus hominis sallem in aliquo roborentur, pul-
leem namque civilatem Dotnini respicientibus, Je- lulantia bona reprimat et exstingual, et interemp-
rusalem in meridie, quod esi in Auslro, posilam tum hominem faciat fetere peccato.
scimus. Et secundum tropicos inlelleclus bunc ca- Putli ejtts lambunt sanguinem, ej ubicumquecada-
lidum ventum , ul aromata gratiarum ferveant, ver fuerit, statim adesl. Pulli ejus suntfilii ejus , vel
1*
sponsus invital, dicens : Exsurge,.aquilo, ctveni, au- socii ejtis, qui in conspiraiione tyrannidis cum co
ster, perfla hortum nieum, el perfla aromala tnea. Ubi adversum Deum, moliii sunt iniquitolem. Hi igiiur
ergo dictum esl, expandens alas suas ad Auslrum, livore invidiae, sitienles sanguinem hominum lam-
alii dixerunt, expansis pennis immobilis, el respiciens bunt. Et quod ait, ubi fuerit cadaver. statim adest,
Austrum. lntentionem ergo perseverantise dicit ejus, alii dlxerunt, et ubi fuerit cadaver, staiim reperiuntur:
qui per calorcm fidei duorum Testamentorum gu- quod sive de auctore mali, sive de satellitibus ejus
bernaculis vivens, splendorem sclernsebealitudinis dicatur, ubi affuerit, illic peccatum illico gignilur,
contemplatur. quod in anima iia feteal, sicut vulnus in corpore.
Nwnquid ad prmceplum tuunt elevabitur aquila? Et adjecit Dominus, et locutus esl ad Job : Num-
Aliquando in bonam partem aquila dicitur, el pro quid qui contendil cum Deo, lam facile conquiescil?
ipso Deo, dicente Moyse: Sicul aquila proiegil nidum Utique qui arguil Deum, debet respondere ei. Toia
sunm, el super pullos suos confulil, ul superius dixi- altercaiio quae in superioribus libri hujtis contcxi-
mus. Hic vero a Deo poleslas adversaria aquila tu.r, in hoc loeo a Domino declaralur, cum ipse di-
dicitur, quse ex permissu Dei elaia in superbiam, cit: Numquid qui conlendit cum Deo. Unde appare
781 COMMENTARHIN LIBRUM JOB. CAP. XL. 7S2
quiaconiraDeum,quadam prsesumptionis audacia ex A eo eos in pulvere simul, et facieseorum demergeinfoveam:
fiducia bonseconscienliae sillocutus, non laraenblas- et ego confitebor quod salvare te possit dextera tua.
phemavit Deum,sieut quibusdam videlur. Ubi el si as- Ecce & Behemnlh, quem feci tecum, fenum quasi bos
perius aliqna dixit,ad idemrespiciens,ad quod Deus, comedel, co Hoc est dicere : Nuroquid poles hos ipsns
justus est : tenorem jiistitise Dei respiciens , locutus daamones,ds quorum tribulationibiis expugnaris, ^t
cst, nonad blasphemandum Deum, unde illum secun- cc conlereris, expugnare et dispergere? Nec si contra
dum justum judiciumejus requirendo, quasi cohsirin- Deuni D contendere deberes, si tibi esset forlitudo ut
git etdicit, ut pareat, vel eum injuslum deelaret. Quare D Deo est, et vox imperii tui hoc mundo terribilis
eum circa se juxla injuslitiam judicare senliat, cum insonaret: ir circumdares eliam tibi decorem oeterni-
eumoptime noveriljuslum.AcceptaigiturJobYatione ! lalis u , honoris quoque el sublimilatis esses gloria
aDeo, in his sermonibus quos loculus esi, quia omniai eexaltalus, et omnibus sanciitatis virtutibus tamquam
utique quse creassel, ipse gubernaret et regerel, ai si speciosis vestibus te munires, omnes nihilominus su-
quo eliam omnino nihil injustum fieret, eonvictus; perbos p juslo judicio luo, velulindignalionisiracundia
sicut hic aperte demonstratur, silebat : sed admo- & dissipares, et eos in locum suum, id est, in carcerem
nelur a Doniino atque compellilur, ul quia adversus3 inferorum ii delrudens, conlerercs, quin eliam a
eum contendit, euroque arguere conatur, ipse adi B ssanctorum lumine separatos, in pulverera simul
inlerrogala respondeal. Et ait scriplor libri hujus: : aabsconderes, sive, utalii dixerunt, retruderes eos sub
Respondens aitlcm Job Domino dixil: Qui leviler r terra
t : simul ct facies eornm, id est, aniinam cum
loculus sum, respondere quid possum? Beatus autem11 intellectibusi suis tamquain oculorum luminibus in
Jobagnoscens seleviter,etnon consummatelocntum, , foveam i inferni demergeres, id est, quam impossibile
dicit omnino se Deo respondere non posse. Proplerr < est, ul baec homo habeas, lam stullum est,ut quasi
quodcupiatse silentio cohibere, sicutait: ' sequali contra Deum loquaris, a quo hupiilite»
ex
Manum meam ponam super os meum. Unum locu- 'sperare roiserieordiam debes, ut ex ejus dextera, id
tus sum, quod ulinam non dixissem, el allerum, qui- !- est < virtuie, conlra eos, quos dixi snperbos, arrogan-
bus ullranon addam. Eo quod unum et aliud verbura m les impiosque salveris. Ecce hoc ipsum noyeris,
dixerit, pro quibus poluerit lscdere. Illa esse exisli- i- fortem diabolum, et potenlissimum inimicum tuum,
mo, sicut superius comprehendi, quae ita dixit: : quem obimmanissiraum trucis animi furorem, Be-
Elegit suspendiuro anima mea , et mortem ossa ;a hemoth nomine feralis bestiae nuncupavi, apud te
mea : et si flagellat, occidal semel, $t non de paenis is velut bovem, animal vidclicet mansuetum, fenuin
innocentum rideat. . comedere faciam, non cames uileonem. Quia carnes
CAPUT XL. C quando comeduntur, non fit sine viventis interitu.
Respondens auteni Dominus Job, de turbine dixit. }t. Circa le vero non iia est sicut jam dixi, cui jussione
Id esl, vel de increpalionis impetu, vel de perlurbali ili ^, imperii roei, hoc modo proecepi, dicens: Ecce in ma-
aeris ac nubiiun obscuro. nu lua est vivere , animain ejus serva. Behemolh
Accinge sicul vir lumbos tuos, inierrogabo le, el in-n- namquedoclores Ecclesise, qui Hebrseas lilleras con-
dica mihi. Sive ut alii dixerunt: nequaquanv,sed ac- c- tigerunt, in Latinum quasi plures interpretali sunt.
cinge sicut vir lumbosluos, elcsetera ; quod esl: Nolo lo Proinde inimicus diabolus cum tolo corpore satelli-
ut taceas, ait Deus, sicut ipse disponis, sed potius us lum sliorum hoc loco a Dep describitur. Quem pro-
loquere, etquod iulerrogo te, responde mihi. Quem- n- pter pluralitatemnominis ipsius, antiqui ila interpre-
admodum autem Deus liominibus loquatur, cum iui lati sunt : Sed ecce bestimquas feci apud te, fenum
sit ipse spiriius, multis significalionibus divinse no- o- sicut bos eduni, id est, et hoc poientia dexlerae meae
bis indicanL.litterse, ut Pater de nube ad Filium Io- lo- factumest, uf subslanliam tuam et faculiates, qnoe
quitur, et Moysi in flamma ignis, et Ezechiel. se- se- ob pretiosae mentis tuse divilias feno comparantur,
denli cum senioribus Israel, fit sermo Domini, et in potestatem acciperent devorandas. Ei ideo vilia
solus audiebal quoedicebanlur a Domino. quseque et temporalia tibi abstulil, quae feni nomine
Numquid irrilum facies judicium meum, el con- m- D " significaia sunt : non quse magna et grandia, id est,
demnabisme, ut juslificeris ? Quo sensu sanctus Job ob animoeornamenla, quibus le spoliatum blasphemiae
dixerit ea qusesupra conscripta sunl, in hoc loco ico ruina comprimeret, quali peccato tbtus hbmo a dia-
Dominus manifestat, Nara cuin increpatione, propter ler bolo devoratur. Ita ergo de eo dicit Deus.
hoc ipsum ab eo-arguitur, quia inejus injuriamel iel Forlitudo ejusin lumbisejus, et virlus illius in um-
suggillaiioneni se justificare voluerit, dutn eum ex bilico ventris ejus. In lumbis el Umbilicis, ventris
rit, volupias, vel carnis luxuria iutelligilur, quoe raem-
ipsis cruciatibus suis, quos sibi inique inflictos asseril,
justitiam injustiiiam vocal. bris genitalibus post primi hominis lapsum inserta
El si. habesbrachiumsicut Deus, et vocesimili tonas,<as, esl, ut supra modum legis naturalis illa membra,
eircumda libidecorem, et in subtime erigere, et esto :sfo elquando non vult homo, incentivis libidiiiis liiil-
gloriosus, et speciosis induere vestibus. Disperge su- lenlur : et iia voltiptaluni sectalores, diabolo for-
perbos in furore tuo, ei confunde eos, et respiciens iens titudinem propriis vitiis miuisirantes, de parte illius
cmnem arrogqntem.humilia.Respice cunctos superbos, )os, el consortes efliciuntur, ui sint raembra ejus, quorutu
et confundeeos, el conlereimpiosinlocosuo. Absconde nde tamquam corporis sui ipse est caput, *<
 783 APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUM S. HIERONYMI." 781
Cbnsltingit caudam suam quasi cedrus. Hoc mihii A viam mandatorum patris quasi opera ejus gradereiur,
di.cere videtur, quod nec in novissimis suis, quaa irii quod in principio prsedicalionis Evangelii denion-
cauda significantur, sit ad Deum reversurus, quodI stravit. Quod aulem Dominus ait: Qui fecil eum,
est, numquam pro lyrannide sua superbus et impius< applicabii gladium ejus, id est, qui fecit Behemoth,
poenitebil; sed exaltalus ut cedrus, voceDomini justei applicabit ei glad|um ipsius, id est, malo quo alios
judicantis esl confringendus, et comminuendus. interemil ipse punielur, sicut et de ejus similibus
Constringilur enim ligno durissimo comparatus: du- Spiritus sanctusin psalmo locutus esl:Gtadium eva-
ritia scilicet cordis:ne inlelligat, stullus efficitur; ginaverunl peccalores, et ; Gladius eorum inlrel in
et excsecalus, ne videat usque in finem. Sive con- cor eontm. Notanda lamen est in hoc loco commu-
stringit caudam suam ita sentitur : Propheta falla- tatio personarum. Nam et superius Dominus ait,
citer loquitur : mendacium cauda est secundum quod Behemoth besliam ipse fecerit, et nunc dicit
sanclorum prophetarum auctoritalem. Hos igilur quod alius eum creaverit, ita dicendo: Ipse esl prin-
Behemot lamquam inimicos, tamquam socios et cipium viarum Dei, qui fccit omnia: quod iia exponi
ministros suos in copulam unilaie sibi conspiratio- potest, quiaPater in Filio omnia fecit, sicutProphela
nis astringit, de quibus antiqui dixerunt interpreles, ait ad Deum : Omnia in sapienlia fecisli. Alii dixe-
erexit caudam suamulcypressum, ubielationem men- B j} runt : Ipse est initium figmenti Domini: quod illuda-
tis eorumin excelsum significaverunt, hancarborem tur ab angelis ejus, id est, sanclis. Ab his ergo
nominando, quse sub uno stipite, procero fasligio illuditur, quando per graliam sancli Spiritus, et
in altum porrigilur. meritum sanctitatis eis subditur, et invocatione no-
Nervi tcsticulorum ejus perplexi sunt. In nervis , minis Curisii ab obsessis corporibus effugatur. Ab
vincula qusedam fortissima ac illecebrosa volupla- eis ulique qui deponenles omnemmalitiara etomnem
lum quibus homines carnales implicat, dicere vide- dolum, et simulationem, secundum Isaiam, geniti
tur mihi, de quibus vitiis et prophela culpans bomi- infantes in Chrislo sunt, de quibus proplietavit euni
nes inter csetera ait, ita dicens : Declinanles aulem virlute graiise Christi conlra adversariuni eorum
ad obligaiiones: ubi simpliciter pene inexslinguibilem diabolum in spiritu providentise, dicens : Et delecta-
voluptatem in membris huroanis a propheta signifi- biturinfans ab ubere, super foramina aspidis, el in
cari pulo, cui voluptati caro nostra capiiva succum- cavernam reguli, qui ablactatus fuerit, manum suam
beret, nisi juxta Apostolum Dei gratia subveniret. mittet. EtDominus, eum de ejustoto corpore loque-
Ossa ejus velut fistulmmris, carlilago illius quasi la- reiur, ait ad eos, quos innocentes ct parvulos fecerat,
miim ferrem. His membrorum nominibus indicatur, dicens : Ecce dedit vobis poteslalem calcandi super
quod diabolus cum suis durus sit, rigidus, pertinax C G serpentes et scorpiones, et nihil vobis nocebunt.
el inflexibilis. In o&sibus namque et cartilagine, Huic montes herbas ferunt. Omnes bestim agri lu-
intus ei foris, in cogitaiione videlicet el opere, per- denl ibi, Hi monles in climate aquilonis constiluti
fecta ejus demonstratur malitia. Quod autem diclum sunt, ubi superbus diabolussedere sedicit, inquiens:
est, cartilago ejus quasi iaminse ferreaa, alii dixerunt, Ascendam super altitudinem nubium, ero similis Ai-
Spinm ejus ferrum est fusile : ut inlelligatur, quia lissimo. Quos monles, superbos quosque el nimium
numquam se diabolus per poeniteniiam Deo humi- elatos homines, ac lumorem cordis illius imitantes,
liaverit. non absurde sentimus. In his igilur habitans, tem-
Ipse est principium viarum Dei. Qui fecit eum , porariam jucundilatem, quse herbarum vocabuloap-
applicabit gladium ejus. Hoc in loco hic esse mihi pellata est, in eis depaseitur, et in malo virentis ac
videtur sensus, quod ad vias Dei ambulandas, et vigentis in eis voluptatis noxiae delectatur, in qui-
per obedientiam proecepta Dominica observanda, bus etiam montibus omnes bestioe agri ludunt. Be-
hic inler coeteras creaturas primus a Deo sit con- stioe islse socii sunt et ministri diaboli: de quibus
ditus, et inde diclum sit, ipse principium est viarum ait prophela, orans ad Deum: Ne tradas bestiisani-
Domini. Nam in Ezechiele propheta in capilc lapi- mam confitenlem libi. Ager vero hic mundus est, se-
dum ignitorum refertur, quod primus fueril omnium D cundum aucloritatem Domini, qua dicit in Evange-
angelorum,et corona in manu Doraini. Sive ita dici lio : Ager aulem est /MCJmundus. In lalibus igitur
potest, ut in illa seternitale sua Deus sempermanens, montibus, quiherbas Iuxurioe, non arbores frticti-
quasi egressus in facturam crcaturarum videtur, et feras ferunt, hoe beslise , adversarioe videlicet po-
lise sint vise ejus, ut invisibilia ex visibilibus appa- lestat.es, non habenles rigorem virtulum, luduntfluxu
rerent. Sive unaquaeque creatura via Dei est, per lasciviaque viliorum, et in omnibus eorum monlibus,
quam ad Dei itur cognitionem, dum cognila ab eo in sceleribus ac nefandis criminibus videlicet glo-
cognoscilur. Sive viae-Dei illse sunt, quando cuilibet riantur. Alii de hoc loco dixerunl: Ascenderunt in
creaiurse rationabili, Deus quasi ad eam veniens in- montem prmruptuth : fecit gaudium quadrupedibus in
notescit. Proinde hic Behemoih principium viarum tartaro. Montem praerupliuri ipsius superbise diabo-
Dei dicitur, eo quod primus factus, Dei. sui cogni- licse verticem significalum puto, in quem nimium se
tionem a quo conditus est aceepit. Dominus aulem exlulerit, ita ut de eo usque in ima caderent infero-
Christus in principio viarum Dei ereatus refertur, rum. Fecit ergo gaudium, id est, dedit consolatio-
ut a reconciliando mundum per sanguinem suum, nem, vel hisquisuperbiseejus consenlientes, deccelis
783 COMMENTARHIN LIBRUM JOB. CAP. XL. 786
ejecti sunl tariaris deputandi, vel his peccaloribus, A ipsum. tluic ergo fluvio, humano videlicet generi in
qui per eum in profunda inferi corruerunl, subquo^ ima atque inferiora, more fluminis defluentis, desi-
rum persona ad ipsum dsemonum principem ita ser- deria cupiditatum,deleclationis, prsesentisque amo-
mo propheticus loquitur: Et tu vulneraius es sicut ei: rem mUndi,ita insinuat.ut eum absorbere possit, et
nos, nostrisque similis faclus es. Detracta est ad infe- velut inferus deglutire ; sic namque humanum ge-
ros superbia tua, concidit cadaver tuum : fecit gau- nus prseceps in supradicta vilia defluet, ut possit ah
dium quadrupedibus, ut dictum est, id est, peccato- inimico facile devorari. Quod autem ait : Habet fi-
ribus, qui in lerraro proni seu vergenles in tartara, , duciam quod influal Jordanis in os ejus: Jordanis
coslum suspicere non possunt. fluvius , baptismi continet sacramentum ; dum in
Sub umbra dormkinsecrelocalami, in locis humen- ipso Cbrislus Dominus baptizaiur , nostrum ba-
tibus. Quod umbrse corporum sint, nemo dubitat; ; ptisma consecratum est. Cujus secundum mysiicos
sed umbra in Scripturis divinis aliquando requies, intelleclus, montes et colles, arieles, et agni ovium
et refrigerium inlelligilur , aliquando pcense. Undei exsullant a facie Dei Jacob, qui junior frater cre-
dicitur, umbra.mortis. Aliquando umbroa, peccata i dendo, seniorem fratrem incredulum supplantavit.
esse referuntur, quoe tamquam umbra corpori, itai De cujus Jordanis terra, id esi Ecclesia, propheta ex
morti vicina sint. In peccalis ergo diabolus habilat, , B persona credentis se dicit Dominum recordari. A
et requiescit in seereto cogitalionum , sive etiami Chrislo utique monle modico incipiens, qui pro-
luroborum : unde et loca humentia appellantur. Sives pter passionem modicus factus est, minoratus est ab
in secrelis, id est, in absconditis Dei, quse Deus uti- angelis, obediendo patri usque ad morlem. Hic ergo
que nonrequirit, el velui se indigna non visilat: dei Behemolh nimia elatus temeritale, fiduciam gerit,
quibus absconditis prophetaait ad Deum:De abscon- ut prsedictum Jordanem, sacramenta videlicet Ec-
ditis luis adimpletus esl venler eorum. Peccata ergo> clesise figurantem, ore suo hauriat, et vorandi cupi-
tamquam tenebraa absconduntur a lumine veritatis. dus, suo eum venlre concludat. Id esl, etiam eos
Sive, ul jam diximus, loco remoto cOrdis diabolus> quos sanguis Christi per aquam regenerationis,
habitat, quod cor vacuum timore Dei palet vanitalii quam Jordanis lypice porlendit, et ablutione Spiri-
et luxui, atque omnium illecebris vitiorum. Hsec enim1 lus sancti redemit, de illius potestate ac durissimo
umbra solem nesciens, el calami secrela signifi- dominatu quserit, ut rursus suos faciat, seu occulta
cant. Alii dixerunl: Sub bthnimodis arboribus dormit( suasione, seu oppugnatione manifesta.
secusjuncum, elcalamum, et caricem. Omnimodas> In oculis ejus quasi hamo capiet eum. Verba iiaec
arbores dicit, quaetamen omnes infructuosse sunt, Patris de Filio sunl secundum illam. allocutionem,
non habentes medullam eharilatis Dei, nec bonorumi C de qua superius diximus, ubi ait Pater de eo, cum
operum fruclus. ei de diabolo sermo esset: Ipse est principium yia-
Protegunlumbm umbram ejus. Peccala ejus superf rum Dei. Hunc igitur Behemoth, homo divirii nu-
omnium impiorum peecala, et impietates eminent,> minis carne horainis assumpli vestitus, in oculis
quas protectione quadam malitioe suse defendit, et' ejus capiet eum, inquit Paler de Filio, quod diabo-
contegit. Alii ita dixerunl: inumbranlur in eo arbo- lum esset eaplurus. In oculis, ait, id est in ipso in-
res magnm: ubi hoc roilii videlur dixisse, quod1 telligentiae lumine, ubi est visus sapientise, nalurse
quamvis maligni spiritus, vel horaines ministri dia- ralionabilis. Ibi, inquam, divina sapientia captus,
boli, superbia sint excelsi, tamen superet eos ma- dum per calliditalem suam alque versutiam non vi-
gnitudine delictorum diabolus, quia scele§lioris cri- det cujus carnem mors devorandam apprehen-
minis inventor est, quam imitator peccati. • dit. Secundum igitur hunc modum caplus est dia-
Circumdabunt eum salices lorrentis. Sive slirpes et' bolus.
virgultum, ut alii dixerunt. Mundus iste rnortaliss Et in sudibus perforabit nares ejus. Id est, furen-
propter velocem volubililalem suam, lorrentis no- tem sseviliam atque in sanctorum inleritum anhe-
mine appellaiur : sicut el propheta ait, cum de pas- lantem Chrislus Dominus nosler conteret et prolur-
sione Domini proplietaret: De lorrenle in via bibet.• *• babit: sanctos vero propter lignum crucis non ah-
Dispensatione namque illa qua ad nos venire digna- surde hic intelligendos pulo ; sic iiaque humiliat et
tus est, in cruce morlis calicem bibit. de quo dixitt confringit Dominus inimicum, omnemque impetum
ad Palrera : Si fieri polest, transeat a me calix iste. inyidiae ssevientis, dum eum per epsdem sanctos li-
Hujus ergo mundi hominibus, qui sunt sensibuss gno suse crucis retundil.
peccatorum et perfidia infidelitatis amarissimi tam- , Anexlrahere poleris Levialhan hamo?Gommutavit
quam folia, fructus bonorum operum meniien- figuram senigmalis, ut diabolum quem superius
les, diabolus circumdatur, qui etiam in collegas con- Behemoth translato nomine dixerat, eumdem nunc
sortiumque junguntur. Leviatban appellel; sed illic eum quasi bestiam di-
Ecce absorbebil ftuvium, et non mirabilur, et habet't cit, qnae terras inhabilet; hic vero ila illum nomi-
fiduciam quod inftuat Jordanis in os ejus. Multis inu nat, qni velut in aquis maris consistat. Unde et alii
locis Scripiurarum, fiuminis nomine genushuma- pro Levialhan draconem dixerunt. Unde videri po-
num significari noverimus, de quo et ipsa potestass test, quod horrendum nescio quid genus draconum
isdfersafte ait i Mm hl fltWiui, U ego fsci ttiemu-- 8it quod teviailian dicatufj cujus malitiffl atqtte po-*
7i,7 APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUMS. HlERONYMl. 788
tenliae congrue diabolus eoapteiur. Behemolh autem A. A Proindesecundunilianccxposiiionem idem sensus in
eo quod mnlii curo eo sinl appellatur. Nam Behe- Iiamoet sagenadignosciiur.Cuniergo dixisset Dominus
moth Latine, quasi plures sonare dicitur. Unde ipse ad Job, extrahcrepoteris Leviathan liamo?aitei :
intelligi potesi cum soeiis et ininislris,elrecte,quasi El fune ligabis linguam ejus ? Quemadinodum ex
dicatur, qui a Deo non sunt. Levialhan vero addila- pluribus pariicnlis snblegminis funis intexilur, ut
mentum quidam aiunl inlerpreiari. Quia ergo in veri- fiat vincnlura quo possint aliqua colligari; ita et
laienon stetii, ei excedens prsestimptionis modum diabolus de multitudine peccalorum suorum, quasi
addit sibi superbiam, quasi supra nalursebonum in de resticulorum partieulis, vincula sibi sacrilego-
tumorem el morbum elationis excedii. Proinde ad- rum velut ftine blasphemiis, et lingua illius col-
dilamenlum diclus est: vocab.ulum enim factuni de ligat , ut sit os obsiructum alque oppilatum lo-
criniine, operuit conditionem natur;c bonse, quam quenlis iniquitatem. Etin Proverbiis Salomonis, de
Deus bonus creaveral. Et lsaias propheta de eo va- siinilibus ejus scriptum est : Vinculis peccatorum
ticinatur dicens: In die illo, sive passionis Christi suorum unusquisque constringilur. El inde est quod
lempore, sive in adventu judicii ejus : In die ergo el Dominusin Evangelio pigrum et inuiiiem servum,
illo visilabii Dominus in glaclio suo duro el grandi, el; ligatis manibus el pedibus, miitendum dicit in le-
forti, super Levialhan serpentem veclem, el super Le- B nebras exteriores, id est, vinculis peccatorum suo-
viallian serpenlem torluosum, et occidel celum,qui i rum, qnaa operatus est,secundum divinum judicium
in mari est: secundum hoc ipsum est, quod aliusi ligalus miltitur in poenas ; quod et ipse Dominus in
propbeta siiriiliter ait ad Deum : Tu confregisti ins quodam loeo manifeslissime demonslravit, quamlo
viriute tua niafe. Tu confregtsti capul draconumi flagellum de Judseorum resticulis fecit , eopque
supcr aquas. Hic ipse diabblus tamquam caputt inde flagellans de lemplo ejecit.
cum suis inenibris describitur , et corpus ejus, elt • Numquid pones circulum in naribus ejus, aul ar-
sqiiamsa indissolubili copula cohjunclse narranlur. milla perforabis maxillam ejus ? Sive captaputum, ut
Hunc ergo Leviathan draconeiii lypicuhi, ait Domi- alii dixerunt. Et armilla perforabis : sive, ui alii
nus ad Job, ne in aquis gentium dominetur, lu for- dixerunt, forcipe pertundes labrtim ejus. Circuli ca-
sitan de$ niafi populorum exlfahere potes , quemi ptapuli. forcipiset armillae nominibus, inlelliguntur
hamo virluiis mese, ut supra dictum est, per fidenii sermones divinae potentise, quibus snperbus at-
credeiitiuM extrahere, et exsiccare disposui. Secun- que blaspliemus bumiliaius est a Deo etaiiritus.
dum hunc sensura esl illud quod et Domiuus ait ini Numquid muilipticabit ad te preces, aut loquelur
Evaugelio : Curii fortis armatus custodil atrium suum,, ^ libi mollia?Si\e ut alii dixeruul : Aut loquetur tibi
in pace suni ea quw possidei, et caetera. In primo au- Mande?Soli Deo, cujus creaturam se esse cognoscii,
tem adventu Christi facium est pcr gratiam redem- est subditus, atque !ei tantum quem ipsa conscientia
ptionis ejus, ui de socielate diaboli et dominationei pavet, animus ejus superbus addicilur.
populi eruerentur. In secundo vefo adventu ejus,, Nnmquid feriet lecumpaclum, et accipies eum ser-
omnis diaboli polestas csl auferenda, quandoquideroi vuiiisempiicrnum ? Licet sit rebellis et nimium lu-
inare, hoc est sa?culum, non erit, geuusque soeio- midus, cogitur lamen atque compellilur ipsins na-
rum illius de terra peribunt. Quando etiam qusere- turse bono, quod ei in lestimonium juslse damnalio-
tur delictum illius, et non invenielur, Doroino re- nisejus ex parie non perii, ut Dominum crealorem
gnante in seteriium, et in sseculum sseculi, absorpiai suum, saltem ut servus malus esse fateatur. Hoc est
niorte mortisque inventoribus in resurreclionis vi- paclum sive testamentum, quod ei curo Deo inire
cloria. Quod aulem iu hoclibioaiiDeus, quia hamo> praacepttimest. Unde et ipseDominus ait: Et accipies
exlrahet Levialhan, per aliuin proplieiam illud lo- eum servum senipilernum. Hocenim nulla voluntate
quitur , dicens : Expandam super le rele meuin in' animi facit, sed divinae potcslatis imperio, el ideo a
multiiudine populorum, et exlraham le in sagena mea. Deo servus dicitur seinpiternus, quia adopiioneni
Hauii vero etsagenoe differentiamhanc esse existimo> n fiiiorum Dei, sive primatum illum angelicaa dignita-
ut liamum ipsumisalvalorein Filiuni Dei, carne ve- tis, numquani sitrecepturus.
slitum intelligamus : sagenaautemdici potesl missai Numquid illudes ei quasi avi, aut ligabis eum an-
prsedicalio Evangelii, quse a solis orlu usque ad oc- cillis luis? ln tantum, ait Dominus , humiliabitur
casuin latissiino spatio sit expansa, sicut et pro- draconis istius forlittido, et otnnino pro niliiloerii;
pheta ait: Maynus Dotninus, et coeiera. Et deinceps> ut illudendus habeatur, et illudendus sanctis angelis
ail, dilalans exsullalionem universmterrm. Quse sa- deputetur, sicut et supra jam diclum esi. Quod au-
gena prsedicationis Christi, veteris TestamCnti fi- tem quasi avis illudi perbibelur, quasi res parva el
guris, et significalionum imaginibus muliisque ejus- minima ad potenliam Dei habeatur, avis nomiue vo-'
modi Scripturae testimoniis, veluti nodis illigatis esil luit deraonstrare; quodque alligandus ancillis dici-
solide foborata, quam ceti multi, el dracones Saevis- tur, illud est quod ipse Dominus in Evangelio ail
simi mundi istius impii et potentes scindefe et f um- ad discipulos suos : Ecce dedi vobis pqtestatem cal-
pere tentaveruiit, idque noii potuerunt efficere, quiai candi super serpenles el scorpiones, el super omnem
hrmum fundamenlutii Dei fecit, et eotivelli nequa- virlutem inimici, el niliil vobis nocebit. Sic itaque al-
quarii potesl. QuiasiDeus pro uobis.quis conlra nos?1 ligatur atque illuditur a sanctis animabus Dei, quos
 789 COMMENTARH1N LIBRUMJOB. CAP. XLI. 790
sunt ancillai Cbristi; dum abeis ipsi el ejus sociisis Acti
. sunt, el separari ab eo numquain, aut certe vix
imperatur, et de corporibus ab eo obsessis abire re possunt. De his ergo dicit Dominus sagenas im-
compellitur: cuique per universum mundum quoti- i- plendas esse.
die captiva auferlur caplivitas, quomodo et secun- i- Pones super eum mauum luam. Mementobelli; nec
dum Apocalypsim per mille annos alligatus dicitur, r, ultra addas loqui.Sic mihi videiur dixisse : Viclo per
quod a parte ad tolum inielligitur, secundum apo- 0- me adversario luo, pones super eum manum tuam,
slolum qui ail: Filioli, novissimahora est; ex tem- I- ut possis ei et lu illudere. Yel pones super eum
pore adventus Domini in carne nostra. ltaque alli- 1- manum tuam, quasi dixerit, si ejus polentise etvir-
gatus est: ne seducat Christi gratia ei redemplioue ie tutis le esse arbitraris, pones super eum manuni
salvandos. Alii dixerunl: Alligabis eum sicul passe- ?- tuam, quod est, si potes effice viriute potentiae luse,
rem infantulo, quod esl, ab infantulo teiiealnr proe-;- ut le contremiscat el paveat sicut et me cui soli
ceplo imperii mei, et velut ligatus in- potestatem ai hoc debet: sed quia id nequaquam facere potes, ut
tradetur. Hicest ille infans,dequo Isaias ait: Infansis tibi draco hic raagnus, et in malitia potens subjectus
ab uberein foramineaspidum manum miitet: qui in-i- sit; memeulo in hac tribulatione pcenar.umtuarum
fans propheta, quamvis sit centum annorum puer,?t conlra quam ferum el Lrucemhostem bellum habue-
i- B
per Clirisli graliaro morietur, id est, sanctus el in- J ris : sufficiat tibi adversum me verba aspera locu-
nocens ad Detira de hoc sseculo emigrabil. Hunee tum, ubi nosse te volui, quoniam hunc fortissimum
ergo infantem accipere debemus unumquemque san-i- inimicuui tuum superare ac vincere nequivisses,
clorum, qui de fonte, id esl de ulero matris Eccle-.- nisi ex praeceptoiroperii mei accepta in tua potestate
siae, tamquaro infans Deo renatus est , et praa- ;- jussus fuisset, et luam nihilomiiius animam cusio-
cepta Domini, velut lacieos cibos de ejus uberibuss diri a me. Igitur in dilionem illius ila dalus es , ut
sugit. non amplius le offligeret, quani vires tuse paterenlur.
Concident ettm amici, divident illum negoliatores. Ecce spes ejus frustrabilur eum , et videntibus cun-
Araici et negoliatores isti, sancti intelligendi sunt,, clis prwcipitabilur., Cum in conspectu angelorum
omnes etiaro veritatis prsedicatores: quibus Chri- sanclorum, el innumerabilis multiiudinis beatoruui
stus Filius Dei ait: Vos amici mei estis. Itemque dee hominum praacipitatusfueritin gehennam, ignenique
iisdein per parabolam dicit: Similc est regnum cmlo- aeternum, spem ejus, qua se fortem pulat evadere,
rum homini negoiialori, quarenli bonam margaritam,, horrendum et justum judicium eum fruslrabitur, et
et caetera. Qui regnum Dei, et seterusa vitae prse- cassa alque inania cogitans in irritura deducelur.
mium velut preliosissimam margaritam in venalibus
CAPUT XLI. •
proposuerunt mundo, ut unusquisque creditorum[cG
vendat qusecumque habueril, delectaiionem scilicett Non quasi crudelis suscilaboeum. Quis enim resi-
vilse praesenlis, his mercimoniis commutet et eroatt slere polest vuttui meo, et quis ante dedit tnilii ul red-.
eam. Igitur a supradiclis amicis, et negotialoribus > dam ei ? Onmia qum sub cmlosunt, mea suni. Hunc
corpus hujus draeonis conciditur alquedividitur, dumi igitur inimicumnon ui crudelis susciiat Deus, qui eum
per eosdem ad fidem Christi, perdiiorum ejus mul- quasi punire desiderat: vel quoscumque sanclorum
liludo quam plurima separatur.- Nam mulli de po- collocalione ejus elidere: cujus nalurse luculentse
tentibus ejus, et in malitia forlibus ab ejus consor- potius oelerna bonitascompetit: sed suscitare Deus
tio, veluti membra illius secernuntur, sicut el Aba- nunc Leviathan hoc modo dicitur, ut eum cseteris
cuc propheta ait ad Dominum ; Prwcidisli in siupore qualis sil manifesiet, quem velut Pharaonem longa
mentis capita potentium: et de quibus rursum ait ad impuniiale , diutius insultare permitlit. Hoc enim
Dominuin: Misisli in capita inimicorum morlem: justissimo judicio suo Deus fieri sinit: aut ad exer-
mortem utique viliorum , ut jaro non sibi vivant, citationem probationemque sanclorum , aut ad ini-
sed ei qui pro ipsis mortuus esi, et resurrexil. Haee quorum poenani. Quis enira resistere polestvulmi
capila inimicorum Dei, id esi, populorum iropiorum nieo? Ubihoc videlur dixisse; quod soloaspecluiraa-
principes, ipsi sunt hujus spiritualis draconis reges " jeslatis Dei, omnis crealura cedat et tremat. Quis
el nobiles , qui secundum translalionem nominum, ante dedil mihi ut reddam ei ? omnia quse sub coslo
el figuram Lropiallerius, alligandi a proedictis ami- sunl, mea sunt. Non enim, ait, a quoquam potestalem
cis et negoliatoribus esse dicuntur: sicul David accepi, quam aliquando forsiian non habuerim : ut
propheta ait: Ut alligent reges eorum in manicis, el ei quasi pro hoc beneficio gratias agam, aut aliquid
nobiles eorum in viuculis ferreis. Hi ergo reges et ei relribuiionis impendam. Secundum hunc sensum
nobiles, ipsi sunt et dracones, et niembra illius dra- et Apostolus loquiiur: Aut quis, inquit, dedit illi, et
conis, de quibus draconibus ait propbeta ad Deum : retribuetttr ei ? Ubi in his verbis Deus affuisse sem-
Tu confregisticapita draconum super aquas. per monslralur.
Numquid implebissagenaspelleejus, et gurguslium Non parcam ei verbis potentibus et ad deprecan-
pisciumcapileillius? Omncs qui consensioiie mali- dum composilis. Hoc fortassis de diabolo , de cu-
lioe et imitatione adhaerent diabolo, recte pelles jus verbis hic loquiiur , intelligere possumus:
ejus esse dicuntur. Quos ideo pellis nomine arbitror elsi sit rebellis in Deum, et conlumax, suum la-
dictos, eo quod indissociabili connexione ei conjua- men tremens sentiat creaiorem, et quamvis imme-
 791 APPENDIX AD TOMUM SEPTIMUM S. HIERONYMl. 792
mor conditioriis suse, tamen tamquam servus ne- A i de malorum oninium capile, venena sua commovet
quam, saltem coactus Dominum suum obsecrare si- ac producit. Oculi autem diaboli falsi prophelae in-
mulat. telligendi sunt, de qualibus sancius Isaias ait, cum
Quis revelabit faciem indumenli ejus. Hic indu- adpeccalorem populum loquerelur, dicens de Deo :
menlo velatam faciem diaboli Job dicit, quia se trans- Claudet oculos veslros: qui insligatione ab eo inspi-
ligurat in angelum lucis. Revelatur autcm facies a rati loquuntur, quaa vicina videntur lumini veritatis.
Domino, eum artes nequiiiarum illius deteguntur. Sicut palpebrae sunl diluculi, cum tamen nihil lu-
El in medium oris ejus quis intrabit ? Hic os dia- minis Dei possideant. Nam eliarasi videantur ini-
boli, indesinens blasphemia ejus potest intelligi, tium lucis in se ostendere, quoe eis hypocriseos fer-
quod obslruendum a Deo est atque oppilandum, cum mento exoritur, mendaciorum tamen tenebras specie
verbo Domini fuerit penelratum. Sive in medium veritatis obducunt.
oris ejus quis intrabit? potest ita seriiiri ut os dia- De ore ejus lampades procedunt sicul twdm ignis
boli, infernus intelligatur: ad quem Salvalor descen- accensw. Quemadraodum os Domini loeulum est, ita
dit, ul devoralos a diabolo homines liberaret. Etideo etomnes impii et sacrilegi, et blasphemi, os diaboli
quod futurum erat temporis, dixit: In medium oris recte dicuntur, ex quo toedaeignis accensac, sive, ut
ejus quis intrabit ? ] alii dixerunt, faculse ardenles procedunt, id est, ignis
B
Porlas vultus ejus quis aperiet ? Abditam et multo et poenaecausa suggeritur: etin Apocalypsi, ubi sub
secreto absconditam foriiludinem hypocriseos dia- equorum similitudine hi ministri diaboli describun-
boli, dicit Dominus se patefacturum: quara in pas- tur , ila de eis dicitur: De ore eorum exiit ignis el
sione et cruce sua aperte manifestavit, quando cum fumus, et sulphur : non perspicue quidem ita exeunt
principibus suis et potestatibus traduetus a Filio de ore eorum, sed verba blasphemi sunt ignis el fu-
Dei parum fiducialiter triumphat. mus, et sulphur, sicut ad eum Dominus per prophe-
Per gyrum dentium ejus formido. Voratorem et tam ait: Producam ignem de medio tui qui comedal tc.
insaliabilem hunc inimicum dicit, qui velut rapacis- De naribus ejus procedit fumus. Id est, superbia.
sima bestia , dentibus omnia consumat, et idcirco Sicut ollw sticcensm atque ferventis. Quia vapor
formido et timor in gyro dentium ejus, quia ad de- aut ipse se aut obtemperantes generet causas ignis
vorandum parali sunt. seterni. Superbioe spiritus jn anhelitu nariuro de-
Corpus illius quasi scuta fusilia, et compaclumsqua- monstratur , quibus aniriii sui lumorem exanhelare
mis se premenlibus. Una uni conjungitur, et ne spira- se gaudet, sed humiliari ac reprimi a Domino supe-
culum quidem inccMitper eas. Unde atleri adhmrebit, rius ila dicitur : Numquid pones circulum in naribtts,
ettenenles senequaquam separabuntur. Tres hi versus < G et artnilla perforabis niaxillam ejus ?
continui, suh diversorum sermonum repetitione, unum Hatilus ejus prunas ardere facit. ilic est fumus
idemque loquuntur. Corpus ergo diaboli, omnes con- ejus e naribus et ex anheliiu ejus, ut carbonibus
sortes ejus, et spiritus immundi intelligendi sun t, quos suis ignem sibi seternum, et fumandum subministret.
tanla consensione aique conspiratione Deus dicit illi Ita enim et similibus ejus Dominus ait: Ambulate in
adjunctos,ut indisSociabiliconnexionesint eidem co- lumineignis veslri, el inflammis quas succendislisvobis.
pulati, quos etiam sub allegoricadictione, squama- El flamma de ore ejus egredielur. Sive ut alii di-
rum nomine appellavit, quae ita densatse sint, et xerunt: Flamma vero de ore ejus globatur: ibi idem
stricte sibi ihvicem cohserenles, ut nullum illis sit sensus, quod est, pcenseblasphemiarum de ore dia-
spiraculum respirandi ad Deum, eo quod ab illa sui boli globatse egrediunlur.
connexionc , nequaquam ad sanitatem poanilentise In collo ejus morabitur fortitudo, et faciem ejus
relaxentur. Quod autem doemones impii minislri dia- prmcedit egestas. Colli nomine, id est cervicis , tu-
boli, scutis fusilibus comparanlur, hoc nomine morem arroganlise diaboli dicit. Cuique dicitur per
eorum significat Dominus, quod nimium pertinax et proplietam : Nervus ferreus cervix tua: in qua prin-
obstinate rebellans, et fortiter solida ac perennis sit cipalis peccati malum habilat. Hac igitur superbioa
eorum repugnalio contra Deum. Diabolum vetus edi- D ] fortitudine, et propbela verbis illius Ioquitur, di-
tio smaragdi lapidi assimilavit, qui natura asper cens, forliiudinem faciam, quem ob hoc Dominus in-
est, alia attritu loavificans , sed ipse asper esse non crepat et dicit ei: In sapientia tua fecisti libi forti-
desiriens, cuncta comminuit, diminutionemautem sui tudinem. Et ilerum ait ei: In negoliationibus tuis
n011sentiens. multiplicasti tibi forliiudinem. Itemque: Elevaium
Slernutatiofejus ut splendofjgnis, el oculi ejus ut est cor tuum in forlitudine lua. Quod vero ait: Fa-
palpebrm dilucuii. Sive utalii dixerunt: ln slernuta- ciem illius prsecedet egestas, hoc est quod ubi appro-
mento ejus illucescit sol, et oculi ejus ul speciesLuci- pinquaverit diabolus, iilico omnes sibi viioeatque
feri. Sternutatio sordes cerebri egerit, et vitia ex animae vires exhaurialur, ac substanlia consumalur.
inlerno concepta depurgat. Diabolus ergo, qui toius Mcmbra carnium ejus cohwrenlia sibi. Membra dia-
sordidus^et fetidus est, in hoc lumine se videtur boli sunt, quos supra in squama et scntis fusilibus
ostendere , cum transiigurans se in angelum lucis nominavit. Carnium aulem ejus mcmbra idcirco
maliiioe suae sordes in perniciem hominum cum de- sunt dicti, quoniam carnalibus ac flagitiosis aciibus
Jfectatione opefktuf et effundit, ei de invidia, itl.estj deditaj el veliu auetbri malorum cohajfeansi
 793 COMMENTARII1N LIBRUM JOB. CAP. XI. 794
Mittet contra emn fulmina, et ad locum alium non A securilatis suse gloriseque perpeluse ad laudem sui
ferenlur. Ordo dicenlis Dei hoc loco obscuratus vi- referal condiloris.
detur, ubi cum de diabolo dicat, subilo personam Cum apprehenderiteum gladius, subsistere nonpote-
commutet dicens: Mittet conlra eum fulmina, el ad ril, neque hasla, neque thorax. Alii vero manifestius
locum alium non ferentur. Credendum est, quod Lranslulerunt dicenles : Sioccurrerinl ei lancew,nihil
haec fulmina a Deo miltantur conlra diabolum, se- facienl ei: id est, nullis melallislerrorum ac incre-
cundum illuro sensum, ubi dicitur : Pluil Dominus paiionibus polerit emendari. In hasla aulem et thc-
a Domino. Quod ita bic diclum arbiiramur: fecit race possunt intelligi, qui justitise lorica induli,
Deus, quod locutus est Deus. Fulminatur autem a dexlera operibus sanctis armaii conanlur resistere.
Deo draco diabolus, quando igneis Dei eloquiis de Ipsumvero punire sive expugnare non valebunt,
sanctis nubibus increpatur, qusa ulique fulmina, in quia tam forlis et malus est, ut adversaniia contem-
locum missa alque directa, non frustra jacienlur, nat, et converti rainime velit. Proinde quidquid est
et ad locnm non fercntur, nec se ab eis diabolus glo- fortitudinis animorum in sanctis, ferri vocabulo ap-
riabitur impunitum. pellalur. Quidquid etiam virtutum est, ocris splen-
Cor ejus indurabitur tamquam lapis, el slringelur dore,veI perennitate censetur.
quasi malleatoris incus. Sive, ut alii dixerunt, et stat B Reputabit enimquasi paleas ferrum, et quasi lignum
sicul incusinfatigabilis. Cordiaboli durum et inflexi- putridum, ms. Tanta enim se virlule superbiseinduit,
bile esl, liebeludine quoque lapidis et rigore. Con- ut bsccomnia arma adversum se suscepta pro nihil
stringitur autera, sive stat sicut incus, quoenon pro- pendat, et ipse polius operetur opera, palearum
ducilur. Incus namque caeditur, sed non produciiur, acervis similia et lignis infrucluosis, et vetustis ca-
superjecta edomaf, immobilis autem ipsa consisiit: riequefaliscenlibus, quse igne inexslinguibili sunt
talis diabolus est. Fidelium enim increpalionibus urenda.
tundilur, prophetarum diclis caeditur, marlyrum vi- Non fugabit eum vir sagillarius. CuilibeLsancLorum
cloria eliditur, sed manens rigidus, durus, indomi- quamvis pharetram cordis sui, increpalionum ser-
tus, oeternis addictus esl pcenis. monibus tamquam telis compungenlibus plenam
Cum sublalus fuerit, limebunt angeli, el territipur- liabeat, ab eis tamen hic durus, et nimium ferreus
gabuniur. Hoc de primi sseculi temporibus dictum penelrari non poterit. Et ideo non senliens vulnera
accipi potest. Quantum sil malum superbiae,' jam compunclionum, ab hoc lali sagiltario non fugalur.
tunc angeli sancti scire poluerunt, quando praesuni- Alii vero ita dixerunt: Nonvulneral eum sagitta area.
ptor tyrannidis coeliarce dejeclus est: quando etiam Verbum Dei incorruplibile, et permanens sagitise
pro eo merito quo in veriiate, in qua ille non stete- C seneaecomparatur, quo numquam poluit diabolus ad
rat, steterunt: et in hoc beati facli esse credendi pcenitenliam vulnerari: secundum duritiam cordis
sunt, ut certissimi fierent nullius umquam peccati sui thesaurizat sibi iram indie irae, et revelaiionis
lapsum sibi esse meluendum. Igiturquoddictum est jusli judicii Dei.
quia sublato diabolo, timebunt angeli,et territi pur- In stipulam versi sunt ei lapides fundw. Funda po-
gabuntur, nonsicintelligendumest.quod ad cayen- testintelligi quicumque sanctorum, qui manu Domi-
dum peccatum superbise, emendatiores futuri sint, ni conlinentur. Per hos ergo sanctos suos, duros
territi tanlsa damnalionis exempio, cum utique per- sermones, forles eiasperos velut Iapides, hunc im-
spicnum sit minime eos bcatos fore, si studendum pium valide jaculatur, ut eisdem percussusdelho-
eis sit cura impensiore ne peccent. Peccatum enim norem Deo; sed ille cum singularis maliiioa sit, eos-
cavere, vel peccato resistere, ad pcfinaleshujus mun- dem sermones sibi converlit in stipulam, ut dum eos
di miseriaspertinet,jion adfuturi sseculi gloriara. pro nihil ducit, fianl ei velut stipula quae et fuman-
Hos autem arbitror inlelligendum homines, qui ad dos giobos larlarei ignis accendat. Quod alii eodem
consorlium pervenerint angelorum, utpote quasi sensu dixerunt : JEslimalapidesfundajaclalos utfe-
noviangeli, damnato diabolo, terriii purgabuntur: num.
videnles qualem quanlumque hoslem, et hujusce- ]D Quasi slipulam wslimabitmulleum.Verbum nihilo-
modi pcenas horrendae damnationis evaserunl. Pur- minus divinum, grave scilicet, et forle contundens
gabuntur aulem, id est, puriores Deo reddentur, eum, el atterens vastam duritiam impietalis ejus, ut
tanta divinibeneficii circa se consolatione perspe- a sanclorum insectatione tenuetur, pro stipula oe-
cla. Id eliam quod dictum est, lerriti, vel quod scri- sliraabil: roalitia namque obrulus non sentiet pon-
ptiim est, timebunt, non abhorret a sensu, ut ratio- dus tundenlis desuper, quoniam cor ejus factumest
nabilis videlicet crealura omne beneficium alque sicut lapis, et sicut incus indomabilis : quoe num-
onme judicium Creatoris sui, non cum pcenali, sed quam, licet supra modum tusa, producitur.
Et deridebit vibrantem hastam. Sive, ut alii dixe-
eum honorifico terrore mirelur. Et revera quoeraa-
runt, trementemsermonem.Validum cujuslibet sancti
jorpurificatio, sive purgatio.poterit esse ante Deum, ad se vigore animi ac virlute emissum, non solum
sicut angelici hominis, quam ut semper cum cxsul- non verebitur, verum etiam deridebit, vel etimdem
tatione (quia cui defertur pius est) et cumtremore sermonem, vel etiam jaculantem.Hoc totum de dia-
(qUiaeui deferwr Dsus esi) osi ne boiium eerlissimse bdlo Deus diversis modis BCslmilittidihibus ideo dH
 "95 APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUM S. HIERONYMI. 796
cit, ut demonslrel hominibus, quahiuih maiisit, elt A possessurus, nesciens a Domino Deo regi in ailer-
quam potens, et quam sit oinnino irrevocabilis. num, et in sseculum sseculi : perditis impiis gentibus
Subipso eruriiradii solis, et slernel sibiaurumquasii de lerra ejus, judieatos pupillos et humiles defensos
luium. Soljuslitioe Christus Deus est, in cujus pen-- ut non apponat ultra homo, id est, ipse
diabolus, ut
nis est sanitas. Hi igilur radii, id est, sanctiqui suntt se magnificet super terram.
filii lucis ejus,ab hoc principe tenebrarum, in prae- Post eum iucebil semiia. Jam tunc resipiscens
varicatione Adam, peccato illius delinentur obnoxii,? quseret reverli ad Deum, quando ei tempus pceniten-
dnm jam ledemptos per Cbristuriicapitalibus crimi- liae non erit. Et hanc puto conversionis
ejus semi-
nibus, suos facit sibique velut captivos et servoss lani dixeril, quoa obdurato corde et caecosera pce-
subdil, et subjugat. Possunt et ilii angeli, quos secumi nitentia illucescat: quando post acceptam ei minime
diabolus traxil: de quibus in Apoealypsi dicitnr : proderit.
El iraxil secum lerliam partem steUarum in lerrain .: JEstimabit abussum quasi senesceniem. Sive, ut alii
hi radii solis inlelligi, qui recedentes a Deo, verolu-- dixerunt, quasi deambulacrum. Abyssum diximus su_
mine, faclaesuni tenebroe, et principes tenebrarum. perius isluni mundurn, quera senescenlein et inve-
Hi ergo sub ipso sunt, qUibus diabolus estrex etdo- teralum, in peccatis utique permanentem diabolus
minus. Aurum vefo secundum bunc sensuni qiiemi B arbilratur, nesciens adventu Domini a peccalis ve-
diximus, ipsi sunt radii solis, quia subnomine auri,, ieribus liberandum.
preliosi quique et niali intelliguntur : hos sibi ster- Non est super terram potestas quw comparelur ei.
nit quasi hilUm, cum eossibisubditospeceatis, sor- Nulla creaiura est tantee potenliac, sive peccairix
didos et viles efficit. Dicuntur autem dracones in eiss crealura tanloa maliiiee, el ideo in utraque re nnllus
locis secretis, et lerrarum abditis sinibus, vel maxi- ei poterit comparari.
me commorari, ubi metallum auri sit. Et obhocsubi) Qui factus est, ut nullum timeret. Propria volun-
spiniuali irileiligenlia, puto hanc metnphoram con- tate liberi arbilriisui, in superbiam elalus factus est,
servatam, eo quod hic draco rufus, de auro bbno- id est, ita sui malilia depravatusest, ut nullum time-
rum quos dejecerat, sibi cubile sternat, quod estt ret,nec ipsum Dominura Deum creatorem suuin. Ti-
omnes spiriluales mundi bujus divitias, id esl, bo- met quidem ut malus servns, et prsevaricator; sed
norum hominum sanctitatem, justitiam cseterasque3 nonbabetin se dilectionis Dei limorem.
virtules, velutaurum sub se habebiljcumeos obdor- Omne sublimevidel. Iu sublime, inquit, alque in
mientes in fide in luluni immensum redegerit pec- excelsum erigilur, id est, usque ad ipsius inaestima-
catorum. bilis superbiae suae apieeni elevatur, ul blaspheinus
Fervescere facietquasiollaprofundummaris, etponett G ponat in coelo os suum, dicens: Ponam in cmto thro-
qucisi cum unguenta bulliunl. Mare hoc saeculum, se- num meum, et ero similis Altissimo.
cundum allegoricos inielleclus, essedidicimus, quodI Ipse es.t rex super universos filios superbim. Id est,
esl obscuritate sua, etnimia siuliitia; csecitate tene- caput et princeps oninlum snperborum, quem imi-
brosum, quod ita diabolus carnali acccndil concupi- tanles angeli, homines iuipii, et prsevaricalores, fa-
scenlia, ut ferveal ad amanda lerrena. Si autem inl cli sunlfilii superbioe ejus.
bonam partem Ungucnta inlellexefimus, ul gralias'
sanctorum ferventes hoc loco inlerpreleinur, a con- CAPUT XLII.
trario diabolus maris isiius habitator id agit, ul quo- Respondens autem Job Domino, dixil: Scio quia
niodo spiritualium graliarurii amore inSpiritu san- omnia poles. Id est, qui diabolum humilias, quomodo
cio fervescunl, itaad amorero mundiistius homiiies> vis, ei quando vis.
prsesentis vitse desiderio, quasi quibusdam succen- El nulla te latel cogitatio. ScrulaLorem cordis et re-
sionibus flammeis ardescant. Alii dixerunl, fervesce- nium lalere quis potcrit ? Unde apparet sanetum Job
re facil abyssum, ul vas mneumwstimat sicut deliclum,i ex his sermonibus, quos Deo pcenilens confitetur,
el tartarum abyssi sicut captivum. Hoc inlocoarbitror accusare cogitationes suas, quibus se meminit de
quod ita de diaboloDeusdixerit: quia de hoe mundo>D jusiitiae suse merilis sibi plurimum tribuisse, et Deo
quasi abyssi nomine dictus est ita diabolus : apud sei quasi rustico, notam iniquitatis objicere lentasse.
definiens arbitratus sit, quod in recordationem oin- Quis esl iste qui celat consilium absque scientia ? Id
ninonon veniat, quodde merooria divina deletussit. esi, nemo polest abscondere consilium a conscieniia
Cujus impiissimum sensum in nono propbela fecolitt lua. Jam in conseqnenlibus manifestissime errorem
dieens : Dia;i/enimin corde suo, Non requirel. item- suum demonstrat, et insipientiam confitetur, per
que : Dixit enim in corde suo, Oblitus est Deus, aver- quam ignorans ad Deum loquendi modum excesserit,
tit faciem sitam, ne videat in finem. Tarlarum quoquei ila dicens :
abyssi, id esl, infernum, in quo mundi islius pecca- Ideo tnsipienter locutus sum el qum rdlra modum
tores tenebuhtur inclusi: ille velulcaptivum sub du- exceduntscientiam meam. Audi, et ego loqiiar: inler-
rissima videlicet dominatione detrusum vinculisin- rogabo te, el responde mihi. Jam nunc deposila insi-
fernalibusdetinebal.Exsultansigitur, el Iselabundus> piehtia, atque abjecta slultitiae praasumplione, per
diabolus aesiiniiibal, qnod creaturam Dei sui omneml notitiam incfepationis divinaead emendationein cor-
utique inundura, veiul rex et Doniinus essct perpettto> reclus, et prscsentis castigationis purgatus examine,
'97 GOMMENTARIIIN LIBRUM JOB. GAP. XLII. 798
)eum niliilominus audet inlerrogare dicendo : Audi. A tiludo afi illum convenerit: qui cum a singulis parum
]lemenliam divinae indignatioiiis ostendit: el hoc accepefil, subito tantarum divitiarum factus sit do-
oqui videtur, quod illam plagam longe alio niodo minus. Poiuit hoc scriptor libri hujus, el per antici-
arca eum Deus operatus fuerit, quam ipse antea pationem dixisse, ut post lenlalionem illam per
udicaret, ethinc est, quod se a Deo doceri cupit: centum quadraginla annos vitae suae, benedicenle
ibique hoc ipsum dcposcit oslendi. Accepto ergo Doroino, cumulatas in duplum divitias possideret:
hb, sieut ex sermonibus ejus credendum est, divi- filioruni vero ejus duplicatum numerum non legi-
ise visitationis oraculo, ait ad Deum : mus. Unde arbitror quod cum ea quse omnino perie-
Auditu auris audivi te, nunc autem oculus meus vi- rant, illa ei in duplum fuerint restituta, etiara filii ei
let le. Post tentalionis probationem, proximior fac- viginti pro decem reddili sint. Hi enim ipsi decem
us divinae cognitioni, dicit se jam Deum videre, primi quos riiina domus labentis oppresserat, apud
uem ante. dum examinarelur, audisse se dixit. Au- Deum non putanlur exstincti. Propter scdificalionem
ire autem Deum, vel videre, qui est invisibilis, et itaque fidei nostrae , tantos ei filios a Deo redditos,
ncomprehensibilis, non islorum est oculorum , vel quantos amiserai, sentienduni est.utomni bonorum
tarum aurium, sed poiius menlis el cordis. Propler suorum substanlia in duplum sibi a Domino reddita,
uod beali sunt mundo corde homines, quo Deus B etiam filios in duplum habere se crederet: qui, ul-
idelur.' pote fidelissimus Dei servus, minime dubitare de-
Idcirco ipse me reprehendo, el ago pwnitenliam in beret eos , quos ad, Deum prsemiserat, non perisse.
avilla el cinere. Postquam autem locutus est Domims Sic ubi per lotum hunc Hbrum sanctum Job,figuram
erba hmc ad Job, dixil ad Eliphaz Themanilem: Ira- habuisse Salvatoris perspeximus, donante gralia
us est furor meusin te, el in duos amicos tuos: quo- ejus, ut nobis largiri dignatus est, exposuimus, et in
iamnon esiis loculicorammereelum,sicutservusmeus quibusdam locis , amicos ejus significari hserelicos
ob.Sumite ergovobis septemtauros ei arieles, et ite ad intelleximus, sicut etiam et illum Heliu genlilitatis
ervummeum Job, et offerle liolocauslum pro vobis. habuisse imaginem , disseruimus. Sed quia per
ob attlem servus meus orabit pro vobis. Faciem ejus Cbristum impiorum atque erranlium reconciliatio
uscipiam: ul non vobisimputetur stullilia. Neque enim est: Non esl enim aliud nomen sub cmlo,in quo oportet
ocuti eslis coram me reclum : sicul servus meus Job. salvos fieri: ideo exslincla nunc genlilitale alque
bierunl ergo Eliphaz Themanites, et Baldad Suiles, abolita,hseretici adChristum a DeoPatre niittuntur,
t Sophar Naamathites, el fecerunt sicul loculus fuerat ut per quem prius salvati fuerant, rursum lapsi per
ominus ad eos. Quem locum alii dixerunt; Ideo eumdem mediatorem Deo reconcilientur. ln holo-
tespeximemelipsum,el disiabui, el wstimavime terram G causio vero septem taurorum et arietum, orationum
( cinerem. Quod autem in injuriam saucli Job, atque eieemosynarum satisfaciio , superbise et irse
mici ejus non recte loculi fueriul, hic aperte, Do- emundalio plenaria , atque perfecia per laborem
lino eis imputante, monstratur : unde ipse ait ad alque i.nnocenliam poenitentia demoiislratur. Quod
os, quod peccalum illud exprobrationis eis remitti aulem ait:
lon possit, nisi beatus Job pro illis oraverit, et ho- Et suscepil Dominus faciem Job, Dominus cfuoque
ocaustum propiiiationis obtulerit. Ubi advenimus conversus est ad pwnitentiam Job, cum oraret ille pro
uod sacerdotis officio beaius Job functus fuerit. amicis suis; illud est quod ait Apostolus: Chrislus
nlelligatur hoc loco quod nulli expediat cum exsul- Jesus qui est in dextera Dei: qui etiam interpellat
atione , et convicio coargtiere in Dei castigatione, pro nobis, secundum Joannem aposiolum,advocalus
ctribulationum laboribus constitutum. Ait namque, noslerest, et propitiatio apud Patrem. Sic ilaque
uod Job ante pro eis sacrificium offerentem, faciem facies Salvaloris a Patre suscipilur, dum et ipse
jus ad exaudiendum libenter susceperit. Et addit exaudit, et exauditur.
ominus duplicia. In sequentibus quaerilur sensus Ei addidit Dominus omnia qumcumcjuefuerani Job,
jus, qui quemadmodtim fuerit duplicatus, libri hu- duplicia. Illa igitur addita sunt Christo Domino et
ns Scriplor diligenter enarrat. Fralres vero et so- D D Deo nostro , cum populo Israel per fidem ad-
ores, qui ad beatum Job post plagam castigationis dila est genlium multitudo, et addetur in regno.
jus convenerant, omhes cogiiationes , et familise Venerunt autem ad eum omnes fralres sui, el univer-
eneris ejus inlelligendse sunt. Universi eliam noti sw sorOres sum, et cuncti qui noveranl ettm prius, et
l amici ejus, qui regalem potenliam ejus singula- cotnederunt cum eo panem in domo ejus. Et moveruht
emque sapientiam prius noverant, venientes ad super eum caput, Quod ait, venerunt, hoc est per
ura comederum cum eo in convivio honoris ejus : fidem ei incorporati sunt, ut intra Ecclesiam in uno
quosigiiificattis est abeo oronium sordium squalor spiritu congregali essent merobra ejus omnes cre-
bslersus. In molu vero capitis , indicaiam conve- dentes i in eum. Fratres autem et sorores dicuniur,
ientium ad eum lsetitiam noverimus : quique mu- omnis illa cognatio Judsebfum populi: de quorum
eris gratia , Velut inopi, et penilus nihil habenti familia natus est Christns. Sive fraires et sbrofes
ederunt oves singulas, et inaures aureas singulas. geiiefaliter omnium nationum muliiludiries intelli-
1hac consolatione,'etsi parva et priornm bonoruni gere possumus : eo quod de massa humafti geheris
upiicatibne, animadverli potest, quod grahdis mul- carnem assumpsit, per quain sibi Cseierosfralres di-
 799 APPENDIX AD TOMUMSEPTiMUM S. IIIERONYMI. W
gnatus esl facere: de quibus ait ad Patrem: Narrabo A auream unani. Unusquisque per fidem ad Chrislun
nomen luum frulribus meis, el in medio Ecclesim lau- venientium, offert ei innocentiam suam , menlisqui
, dabo te. Et in Evangelio ait: Qui enim fecerit volun- obedientiam. Quia et Apostolus ex peecaloribui
tatem Dei, hic mihi et frater, et soror, et mdter est. sanctos effeclos, ita vivere docet, dicens: Obsecn
Et cuncti qui eum prius noverunt, venerant ad eum: vos, fratres , tit exkibeatis corpora vestra hosliam vi
ita et de eis seniiendura est, quia noverunl eum vam, sanctam, Deo placentem. Sic itaque venienle:
prius omnes saucii et prophetoe', qui eurn utique vi7 ad Christum , elficiuntur oves doroinicae, oves san
debanL in spiritu : quern etiam in carne venturum cise, oves illsa rationabiles, ascendentes de lavacro
annuntiabant, sicut ipse Dominus dicit: Multi pro- geminos felus habentes, cum per obedientiam man-
phetw et justi cupierunt videre qum vos vidislis, el non datorum Dei, renatae in Cbristo, innocentes el sim
videruni: et audire qum vos audistis,elnon audierunt. plices operarii fuerint et fideles.
Quem videbantaulem in spiriiu, prsesenliam adven- Dominus autem benedixit novissimisJob magis quan
tus ejus in carne videre desiderabant, sicut et san- principio ejus. Et facla sunt ei quatuordecim millit
ctus Abraham, de quo ait Dominus : Abraham concu- ovium, el sex millia camelorum, el mille juga boum
pivit videre diem meum: et vidil, et gavisus est. llaque et mille asinw. Principia Cliristi Dei, el Domini iio<
prsedicli sancli venerunl,quoniam habentes eumdem B I stri,Legis Moysi exordia essesignificanlur.Novissinii
spirilum fidei, prophetaverunt velut jusii ex fide vi- vero ejus Evangelium esse monstratur. Unde Eccle
ventes, et sacramentum incarnationis Chrisli futu- siasles ait: Meliora sunt novissima sermonis, quan
rum prsevidentes in spirilu, in ipsam fidem Chrisli inilium ejus. Proinde meliora sunt mysteria Evan
per eamdem pcenilentiam venerunt, id est, ex fide in gelii revelala in Christo, Legis significationibus e
fldem, ut essent sub Chrislo capite unum, et ipsi in figuris : meliora sacrificia cordium contritorum
corpore Ecclesise constituli: ubi, jam resurreciione quam holocausiomata pecudum. Melior manifeslalic
glorificalo Christo, et ex passionis conlumelia in ho- veriLatis in Evangelio , quam allegoriarUm ura-
norem pristinum restiluto, nunc in'dottio ejus, Eccle- bra in veteri Testamento. Sic itaque benedixi
sia, panem sacramentorum ejus comedunt omnes per Dominus novissimis Job magis quam principic
fidem venientes ad eum. Cum ipso autem panem ejus, ut in utroque populo, Judaeo.rum et gen
ideo comedere dicuntur, quja ipse dixit: Ecce ego lium, gratia abundaret: quos populos secundun
vobiscumsum omnibus diebus usque ad consummalio- morum qualitaies, quasi sub diversorum animaliun
nem swculi. Sive quia ipse eorumdem mysleriorum nominibus lisec Scriptura voluit appellare. Quan
est consecrator, in quibus et ipsum benedicentem et vero significalionem eadem animalium in se voca
consecraiitem accipimus : quia ipse dixit: Ego sum "* bula conlineant, in principio operis istius dixissi
panis vivus qui de cmlo descendit. Et verbum Scri- me memini. Duplicatum vero horum animalium nu
pturarum panis est Christi, quo in domo Salvaioris merum, propler utrumque populum puto, sive pro
Ecclesia, pascuntur, et exhorlalione eorum reficiun- pter abundantiorem gratiam Evangelii, utjamdixi
tur quondam fide inopes , qui in hoc sseculo cum mus, de qua Apnstolus ait: Sufficieniia nostra ex Da
essent alieni a Deo, famem sermonis divinipatieban- est : qui etidoneos nos fecit, et minislros hbvi Tesla
tur, et cuncli qui eum prius noverant, venerunt ad menli, non liilera, sed spiritu : littera enini occidil
eum, id est, qui eum noverant in terra, venire ad[ spirilus aulem tnvificat.
eum meruerunl in coelum. Et moverunt, inquit Scri- Et fuerunl ci septem filii et tres filiw. Qnod septeri
plura , super eo capul: exsultantes videlicet, quod filiosetti'esfiiiasrefcrturhabuisse,gratiarum septena
spiritualibus et sacris Chrisii conviviis effeeii essent; rius numerusindicatur,Legis,elProphetiae,etGraiiae
parlicipes : sicut Dominns ait in psalmo: Vola meat ut in principio bujus dixi. Quas paler earum morien
reddam coram vullu timenlium eum: edent pauperes,, fecitcohseredes fratrum suorum, id est, animas qua
el saturabunlur, et laudabunt Dominum, qui requirunt( per spirituro gratiarum in testamento divinarum Scri
eum. pturarum incorporat, eas utique promissionum sua
Et consolati sunt eum super omni malo quod intule-- rum facit esse participes.Earumquoque filiarumsi.
rat Dominus super eum. Salvatorem noslrum noni gnificanter nomina posita magnum in se continen
mediocriter consolatur, qui passionem ejns , quami sacramenlum.
pro redemptione mundi suseepit, cum gaudio credit,, Et vocavitnomen unius Diem, et nomensecundmCa
etfideliteroculisfideiconluelur; ipse enim lali con- sia, et nomen lerlim Cornu slibii. Non sunt autem in
solatione repletus est, qui cum vidissel turbam cre- ventm mulieres speciosw, sicut filim Job in univers
dentium, exsultavit in spiritu, sicut sancto evange- lerra. Dedilque eis paler suus hmreditalem inter fra
lista scribente didicimus. Inlulisse autem Filio suoo tres earum. Vixit autem Job posl ftagella limccenlut
Deum Patrem malum passionis et mortis, ila dicimuss quadraginta annis, el vidit filios suos,et filios filiorm
secundum Apostolum : Qui proprio Filio suo nonn suorum, usque ad quarlam generalionem : et mortuu
pepercit, sed pro nobis omnibus tradidit eum. Superr est senex, et plenus dierum. Dies ergo lex Dei esl
quod magnam sumimus consolationem, quod dabitt quse ad cognitionem veritalis, humanse ignoranti;
nobis bona sua, qui msia nostra suscepit, nociem illuminat. Casia sanetaa unetionis esl donura
Bt (ieMrmUii uiivstpiisqueet>#»ljimdni, U knMiii i dorntt giibif, eetofseteniiteime fivangeiiB!* mp\\
10! . ADMONITIOIN SUBSEQUENS BREVIARIUM IN PSALMOS. 802
icclesiseque divitiis coaptatnr, quoespiritualium re- A tendebatfuturam. In quorequievit spiritus sapien-
um liiesaurus est. Cornu vero ad insigne regiuni, tiae et inlellectus : spirilus consilii et virluiis : spiri-
tdignitatem Ecclesiae perlinet : sicut ait propheta: tus scienliae et pielalis : replevit eum spiritus timo-
Vxaliavitcornu Christi sui. Figuram ergo sanclus ris Dei, quod inlelligendum est, plenus dierum.
ob manifeste habuitSalvatoris; et in hpc quod ex Tandem relevatus longae explanationis onere, ve-
lilissimo egens et pauper factus est, ut nos locuple- lut deposito gravi fasce respirans, ad te, beatissime
aremur : circa corpusejus omnem poteslatem suam pater Vecteri, clausulam sermonis mei dirigo, pe-
liabolus exercuit: sed niliil profecil, sicut ipse Do- tens, ul si quid in hoc opere dignum probabili ve-
linus ait: Veniet enim princeps mundi et in me nihil ritale perspexeris, eliam cirea meam exiguitalerh
iveniel. Quemadmodum etiam beatus Job post dam- largissima Domini nosiri dona mireris : obsecro,
um filiorum infidelium ditatus in filiis est: ita et ne aut amico favore permulceas, aul benevola excu-
alvator post amissionem filiortim infidelium diiatus satione defendas. Quia nolo eminentiam judicii lui a
st in gentibus. Perroulta ergo sanctus Job Domini suoe dignitatis sublimitate dejicias : sed polius sic
ostri passionem quoque et patienliam figuravit, nu- Opusculum meum laudabile facias, dum incondita
ero filiorum, etfiliarum nonlinibus, sepiiformem ejus corrigendo relraclas, et perfecla emendatione
ratiam Spiritus sancti Legis, et Prophetarum atque B castigas.
vangelii in Salvalorem nostrum plenitudinem por-

ADMONITIO
IN SUBSEQUENSBREVIAMUMIN PSALMOS.

Recognitis demura omnibus in universam Scripturam genuinis magni Hieronymi commenlariis, huncde
dustria reliquum fecimus locum Breviario in Psalmos : quippe qui liber, lametsi perperam S. Patriaseri-
tur, est tamen e supposititiorum numero fetuum cseteris praeslanlior bmnibus, neque in ultimum a-
andari lomum, pro suidignitate patilur, aui in vulgatis hactenus editionibus in eumfejeclus esl locum.
uod quidem nou editorum modo anle nos omnium consilium fuit, sed ct summi ponlificis, ejusdemque
nctissimi Pii V fecit auctoritas, Yictorio teste, utstatim poslgenuina Hicronymi scripta, etantequam ad
iena ventum esset, istud superPsalmos volumenvelulidubitim locarelur. Nos etiam tametsi ea rationum
omenla,quaaillud abHieronymo abjudicant, pluris mullo facimus:sic tamen illialiquam subinde inesse Hie-
nymiani laboris partem huc illucque dispersam, quoe sua se propemodum luce prodat, senlimus. |Vulgo
tem Iisec obtinet, propiorque ad fidem sententia est, hujusce auctorem Breviarii vetustiorum se Patrum
nipilalorem esse, qui ut multa ab Origene, Hilario, Eusebio, multumque his recentiore Lugdunensi Eu-
lerio, quem laudat in psalmum decimum sextum, delibarit, ex Hieronymi tamen commentariis, vel qui
rierunt, in Psalmos a decimo usque ad decimum sextum, vel qui in alias suntparles Scripturse, ubi peregri-
i.sin Iocis multa subinde exponuntur Psalmorum commata, maximam partem descripserit, suoque Operi,
tque ingenio coaptarit. Quod ut minime diffitearis, potiora saltero proponenda sunt argumenla, quse pri-
MU Erasmus, tum Syxtus Senensis, lib. IV Bibliothccse Sanctae, Victorius item, et Marlianseus
upinius, ac Tillemonlius, ut alios prsetermiitam, excuderunt, quseque^ ad hsec fere capila redu<
nlur.
Primo, dictionis genus, et stylus, qui internoscendis auctoribus quasi Lydius est lapis, doctrinse item
ustus et saliva, tantum ab Hieronymiano distat, ut abunde satis sit Breviarium istud luslrasse
oculis, aut
ntisper illud cum veri Ilieronymi commenlariis conlendisse, ut statim intelligas mnllum illud infra S. Pa-
is ingenium esse. Etplane sit quidem in Hieronymiana lectione hospcs, qui non illud statim animadver-
t, contra S. Doctoris perpetuo retentam consueludinem bic sensum historioe, ipsiusque litlerse exposiiio-
m poslhaberi, tolumque esse auctorem in allegoriis tropologisque de Christo et Ecclesia : Hebraicam
ro erudilionem et Grsecam leviter adeo traclare, ul sicubi eam interponit, muluo potius ac verbote.rius
aliis accepisse, quam a semelipso, vel a fonle repetere videatur. Quin etiam observatum Martianseo, si-
ando ad Heb.rseunitexlum auctor hic provocat, nihil eumaliudeo nomine quam aut Groacam Aquiloe ver-
onem, aul Lalinam Hieronymiex Hebraeo denotare. Hincait psalm. V in Hebroeoesse ImSouXov,pro rfflH
Psalm. cxix «p.suSj^oij, siveKpsuSwKif.proD^Orn, quse utraque interpretatio est Aquilse :'quemadmodum
cumait, sela haberipro semper, quod ex Hieronyrai versione, non ex archelypo accepit. Denique ita mo-
s omnibus ab Hieronymi gustu auctor hic dissidet, ut et interduma semetipso diversus, non unum, sed
ures ejus consarcinatores fuisse operis indicio sit. Nempe aliquot psalmos bonis aliorum Palrum senten-
is non inerudiie sublectis, ad commenlaloris modum exponit: alios ad concionatoris inslar, homiletico di-
ndi genere ad populum, sive in fratrum conventu tractat; et quod maxime a S. Doctoris ingenio, viioe-
ue instiiuto abhorret, excurrit ssepe in allocutionum foimulas , sive auditores suos interpeilans, sive enar-<
m fAPPENDIX AD TOMUM SEPTIMUM S. HIERONYMI. 80
rationem stiam prece aliqua ad Deum fusa conchidens. Longiorem paulo psalmum centesimum oetaviu
decimum tribus edisseril homiliis : centesimum vefo undecimum, quod laliusexponendo persequi non po<
sil, horam causalur. His similia, quse nihil roinus quam Hieronymi in explicandis Scripturis morem redo
leant, tolo propemodum libro, ne singula nunc olidse replicemus, invenias.
j Secundo , nedutn aliena multa, sed et conlraria penitus Hieronymianis placila auctor propu
gnat. Id genus est illud cumprimis , quod cynomyiam psalmi civ interpretatur, caninam muscam
Hieronymus e contrario, epistola 104, ad Sunniam et Frelelam KoivoftuiKvlegi vult, redditque, otnn
muscarum genus, sive ad Aquilae sensum , qui TfKfifiizTov,interprelatus est , omnimodam mnscati
Psalmo insequenti cv Chami lerram, quam Hieronymus iEgyptum esse perquam erudite asserue
rat in Quoesi. Hebraic. in Genesim, hic pro ipsa accipit Palsc-slina, cui scilicel terrse, genlibus delelis, He
broci successerint: etquod in iisdem Quaesl.adGen. iv Iradit S. Doctor Naid, sive Nod, minime juxl
Grsecoruin Lalinorumque opinionem putandatu ,esse terram quam Cain incoluerit, hie.pro ipso habet prc
prii nominis loco. Yerus Hieroiiymus, epistola 140, ad Cyprianum psalmum octogesinium nonum Moyt
utpole auctori iribuit, quin et subsequentes, undecim qui non habent litutos, ejusdem esse Mosis contend
lib. i contra Rufinum, eamque sententiam, quani ipse ab Origene, hic ab Huillo acceperat, rursura cui
aliis in locis, lum praecipue procemio in Malacbiam probat. Ex adyerso Breviarii auclor in tot exposition
titulorum prolixa, eos quoque mavult Davidi Iribuere, satisque manifesto indicat tota illa incerti sensu
laciniosa dispuialione, eam se penitus ignorasse doctrinam. Alia his gemina tute ipse, leclor, invenias, i
modo laudatas ad Sunniam ae Fretelam, tum ad Cyprianum epistolas, duasque alias, alleram ad Marce
lam 54, alteram ad Principiam 65 quibus psalmos aliquot S. Pater exposuii, cum hoc conferas Tractatorc
Qusedam et nos inlerdum in nolis animadvertimus, ne te hie ubi cum numero pugnandum esset, longii
traheremus. lllveroqusepseudonymus auclor peccat, non dissimulainus : ila oegre feriums, iniquis eum ai
cusationibus aliquando premi. Martianaeus, exempli gratia, eum notat imperitise ea de causa, quod de Iscs
riolis nomine dixerii, dubium, an palrem significet, an villam ejus : quasi voces ipsas, pairem ejus, aui, villm
ejus, etymon putarit esse. At non hic sensus et mens ejus fuit; sed cuni vulgo receptam senieniiain proban
duabus vocibus U^N ef ni'"lp nomen componi, ut sonet hominem ex chariolh : incerlum hoc dixit, num a
tera pairis esset, an villae, sivecjus, in quanatus est, terrse appellatio. Necaltera aequior est accusatio a
psalnii cxv locum illum, Omnis homo mendax, ubi in Hebraico haberi notat auclor, Omnis homo, mendaciun
quod dicilur chazab. Marlianseus pro chazab in iis quibus usus est mss. invenit zecam : idque ab ips
scriptuni Iraclalore conlendit, ul tantse eum imperilise argual, quod postremam litteram vocis 2t3, chazat
confuderil cum prima subsequentis in Hebraieo exemplari rrfl, ma, et falsus procterea fuerit in 3 caph, pr
S belh accipienda: conflarit denique nullius signifieaiionis yoeabulum. Eniravero propius ad fidem es
falli mss. eos libros, culpamque omnem non in troclatorein conferendam, qui primitus recte scripserit, se
in amanpenses, qui ignotam sibi lectionem postmodum foede depravariut. Atque idipsum pulo, constab
ex eadem illa Martianaei argumentatione: nam si Hebraeas litteras in tantum auctor hic novcrat, ut archi
typum adire posset, ex eoque accipiens, utcumque falli : jam tol una in. vocula errores errare omnino no
potuit. Demus, illum caph properanti oculo accepisse pro belh: sed et primam 2 caph, vocis ejus lillerai
formalricem prselermisit: denique et teriiam mem O temere suffecit ex diciione alia. Hominem vero, quei
ut hujusce lapsus accuses, pro certo ponas Hebrsei codicis versanidi, perlegendique fuisse non nesciuh
tribus in litteris totidem hallucinalionibus aberrasse, par minime est credere. Igitur quando vulgati anle
libri optime babent chazab, haec est omnino retinenda leclio, sicque ipse putandus auctor scripsisse, non e
scribarum oscitantia in eam trahendus calumniam. Sciunt enim qui se mss. codieum studio dediderc
quam soepe, quibusque verborum monslris exoticas voces Latini amanuenses deformeni, ut si eorui
Standum sit Ddei, ne ipse quidem Hieronymus HebraiceaulGrcecescivisse videri possit.
Tertio, ad evincendam scriptionis fraudem ex ipsiusmet auctoris, verique Hieronymi de se teslimonii
argumenla derivantur: quairiquam, ul aperte quod sentio dicam, quae vulgo proferuntur,' infirmiora mil
sint visa. Vicloriuni illud prae caaleris movit, quod sub iriitium centesimi trigesimi secundi psalmi traditd
se auclor, Iratrem sibi esse saecularem, contra qnam prodilum de Hieronymo, cujus uuicuni fratrem Pauli
nianum satis adhuc juvenem,presbyterum S. Epiphanius jussii. Amovere autc-mdifficultaleni sic nilitur, i
dicat vel nondum fuisse presbylerura Paulinianum, cum baec Hieroiiymus scriberet, vel alium in soeculohs
buisse fratrem, quem ignoranius. Nibii veraei debuit negotii facessere locus ille plane allegoricus, ul
ipsum sseculum, Cui valedixerat, auctor vocat ssecularem fratrem. Ex ipsis hoe vcrbis liquel: Unum,'mqu\
fralrem dimisimus : et eccequantos invenimus! Fratef meus swcularis (quod de meo loqu%r,de, singulis loquo;
non tantummeamal, sed substaniiammeam. Martlanoeus alia se prolalurum feceperat lestiriiomia, quibv
tractatorem hunc degisse in jEgypto, ibique in monachorum convenlu Psalmos lectos, vel deeanlaic
exposuisse, ejusmet verbis eviriceret. Verum ubi ad eum venlum est locnm, satis habui lectorem amandai
ad psalmum CXLHI,in cujus suntquidem enarratione nonnulla, quse recentiorem Hieronymi setaiehomineir
quae vero ^Egypti incolam aut Palseslinse denotent nulla. Hinc illa nobis conjectura fere fit cseteris veros
sailior, quse capitur ex psalhio cxxxv, ubi se auclor monachum cgisse in Brilannia, tantum non manifesl
805 ADMONITIOIN SUBSEQUENS BREVIABIUMIN PSALMOS. 80C
prodit. Quippelianc slaiimnominal, ul exemplum e rrgione aliqua sumat, prubaium siellas pari ubique
fulgore radiorum apparere : idque est indicio, ab ea, ulipar erai.quam incolebat ipse suique audilorcs
lerra, ad reliquas illum mundi plagasargumentari. Stella, inquil, qv.wvidelur in Britannia, ubiquc el ipsa
apparel.Ne tamen, qui slatim occurrerit menti, Bedam huncpules esse ; sed alium polius per ea tempora,
septimovidelicelalqueoctavo'sa'Culo, Scoiorum abbatem, qui sane ingenli tunc numero erudilionis laude
floriierunt. Per ea, inquam, lempora, nam elcommentarii ejus ingenium, et mentio Lugdunensis Eucherii,
quimediosseculoquintoelaruit, sequiorem islam selatem clamant. Possim et laudare ex iis quempiam de
nomine, etcum primis S. Columbanum abbalcm Luxovieiisem, in Hibernia Scotorum insula nalum, cujus
in universum Psalterium commenlarios, cum adhuc junior esset, alque adeo priusquam c Britannia pro-
ficisceretur, elucubratos, Sigebenus, Anonymus Melicensis, Tiilhemius, atquealii celebrant. Verum de illo
erit dicendi locns panlo posl, ubi et inediti commentarii, quetn ex ejus Bobiensi mpnaslerio accepiniiis,
peciem exhibemus. Nunc quse ipsiusmet Hieronymi de se lestiinonia, isiud abeo opus abjudicant, pra;fe-
endasunt. Alqueillud luculenlissimum quod liabelin caput Isaisa LXIII, quem librum circa an.410, sub
itaasuse propemodum finem composuit, ubi cum de Psalmis oclavo alque octogesimo lertio seripo incidissel,
e illos faletur apertissiroe nondum exposuisse. In bonam, inquit, parlem scribunlur psalmi pro torcularibus,
ctavus, et oclogesimustertius: de quibus in suis locis, si vita comesfueril, Dominqprwbente, dicetur. Reliqumn
itoe ejus tempus decennio plusminusconcludilur: sicque vix potuit operi propbciaii supremam manum
mponere, utin Jeremiam, qui reliquus eral, commenlarios, morle inlercedenle, reliqueni imperfectos
ocvero palmariuro, quod cum ipsum Jeremiam exponeret, ad caput secundum simile quid pollicet.ur,
ore videlicet, ut plenius de Portis, quse in vicesimo lerlip psalmo merooranlur, suo locq disseral. Ilinc
nim compertum est quam qund maxime, non fuisseab Hieronymo illud operis coiidiium, cujus parles ali-
nas, easque non postremas, nec cerlis de causis antea praalermissas, nec aliquo inler se junctas ordine,
ub ipsum vitaeexiium tradit ipse, non nisi propositum habuisse animo elucubrare.
Nihilosecius alia non imbecilliora argumenla persuadent, quod initio proposuimus, ex veri saepe Hiero-
ymi pannis universum hocce Opnscomponi. Id scire per se quis poterit, si quae sparsim loca Psolmoruni
. Pater est interpretatus, quae maximam parlem in uniuscujusque tomi indice colliguntur, conferat cuni
reviarii locis, nolelque longas parodias, ac ssepe nedum senlenlias, sed et verba eadem deprehendat. Par
uoque fit opinari, iraclatus illos seplem in Psalmos a decitno usque ad decimum sextum, quos in suarum elu-
ubraiionum censurn recipit ipse in calalogo, jamdiu vero intercidisse, quod seorsum certaque germanitatis
ota dislincti non habeantur, exislimatum est, hic interjeclos: idque ipsum exornandis et in coeleros
salmos commentariis ansam studioso cnmpilatori pracbuisse. Quoe prseterea veteres ex Hieronyroo in
salmum bunc vel illum laudant, describuntque loca, sunlque illa totidem in Breviario hoc verbis concepta,
aud quidem lacile alia excipias ratione, quam si quibusdam assnmentis, quse revera e S. Doctoris calamo
rofecta suni, pseudepigraphum librum interpolari pro cerlo habeas. Laciniam ex nonagesimi terlii psalmi
narratione reciiat testis omnium Iocupletissimus, oetatique Hieronymi suppar S. Auguslinus in Commoni -
orio adForlunalianum, sive epist. 148, ccrlus adeode Hieronymiante scriptionis germanitate, ut hanc
raecipue tanli nominis auctorilatem conira adversarios urgeat. Ne mulla, inquil, commcmorando, majores
noras faciam, hoc unum S. Hieronymi interpono. Et mox, Cum ergo ille vir in Scripturis doclissimus psalmum
xponerel, ubi diclum est: Intelligileergo qui insipientes esiis in populo, et siulli aliquando sapile, qu;
lantavit aurem, non audiel, autqui finxitoculuro, non considerat: inler cmlera. Isie locus,inquii, adversus
eos maxime facit, qui Anthropomorphitw sunt: qui dicunt Deutn habere membra, qum etiam nos liabemus. Verb^
gratia, dicilur Deushabere oculos: Oculi Domini respiciunt omnia: manus quia fecit omnia. Et audivit, inquil,
dam sonum pedum Domini deambulantis in paradiso. Hwc simpliciler audiuni, et humanasimbeciliilaiesad
Dei magnificentiamreferunt. Ego autem dico quod Deus tolus oculusest: totus manus esi: toius pes esl. Totus
oculus esl, quia omnia videl. Tolus manus esl, quia omniq qperatur. Tolus pesesl, quia ubique esl. Qui plantavit
aurero, non audiet, et qui finxit oculos, non consideral. Non dixit\qui planlavil aurem, ergo ipse aurem,\non
liabel. Nondixit, ergo ipse oculos non habet. Seddixil: Qui planlavil aurem, non audiet, et qui finxit oculos,
non considerat. Membra lulit, efficienlias dedit. Hsecenimvero non alibi apud Hieronymum, quam in boc
jpso perperam illi ascriplo Breviario invenias: ubi ad eum psalmi nonagesimi tertii locum sic lolidem
descripta suntverbis,ut ab illo pfopemodum arcbelypo accepta videantur. Quee lamelsi nobis in generali
praefatione visa sunlnonex commentario. quopiam in psalmos, sed ex una aliqua S. Doctoris. epistola ex
iis quoeinterciderunt, desumpla : Hieronymiana lamen essenon dubiiavihius, Auguslino proeorum germa-
nitate fidejubenle. Porro alia sunl, quse Servatus Lupus in Collectaneo de tribus Quwstionibus ex hoc uipole
Ilieronymi Breviario laudat, ui esl illud in explanatione primi psalmi, quod suo loco expendemus : alia quae
S. Gregorius VII (hunc enim verum esse commentarii in psalmos poenitentialcs auclorem : non cui vulgo
tribuiiur, S. Gregorium Magnum, propior ad fidem sententja esO e psalmi. quinquogesimi versic.ulo 17
exposilione describii, acceptaque refert Hieronymo : quse quidem sin minus ad universi Operis, certe ad
earum, quas recilant sentenliaruri) yv»o-toTwT« aslruendam, plurimuin m.omenii habcnt, nolantque insupef
quam longo ab hinc sxculorum intervallo, pro Hieronymianis sint habita.
 807 APPENDIX AD TOMUM SEPTIMUM S. HIERONYMI. 808
Denique ut alia riiulta Hieronymi>veldogmala, vel etiam verba huic inesse Breviario sentiam, illud proc-
cipue facit, quod de se Irahii S. Pater, in fratrum conventu quotidianis se commentariolis Psalterium
edisseruisse. Aperlissima ejus bscc verba sunl lib. i conlra Rufinum, num. 19 : Itlud carpere dicitur (Rufi-
num) quod secundum psalmum interprelans, pro eo quod tegimus in Latino, apprehendiie disciplinam, et in
Hcbraico voluminescripium esl nescubar, dixerim in commentariolis meis Adorate filium. Et rursum omne
Psallerium in Romanum verleris sonnm, quasi immemor expositionis anliquw posuerim, Adoratepure : quod
uiique sibi «sseconlrarium, omnibiispatet. Qpam objeclionem, cum in sequcntibus perquam erudile, diluis-
set, lioecsubdit : Quid igilur peccavi, siverbum ambigiiutn diversa inlerprelaiione convcrli: el qui in commen-
tafwlis, ubi tiberlas est disserendi dixergm, Adorate filiura : in ipso corpore, ne violenlus viderer inlerpres, et
Judaicm calumniw locum darem, dixerim, Adorale pure, sive electe, etc. Quin igitur breviores quosdam
commentarios in Psalraos piofuderit S. Pater, nihil est dubium: quod euim eos in suorura calalogo Ope-
rum non recenseat, causas in generali praefalione aperuimus, eamque in primis quod orelenus fusi, non
scriplo fuerint ab eo consignali, nec jure adeo ih scriptionum censum venirenl. Jam lum vero de loquen-
lis ore fuisse ab aliquo audilorum ulcumque charlis exceptos , et in yulgus prolatos, probal illa Rufini ca-
villatio, atque ipse Hieronymianse responsionis conlextus. Apparet autem multis in locis notarios prope-
rantes de senlentiis magis, quas privata in cella recoquerent, quam de verbis fuisse sollicilos. Venit pro-
pterea rudis adhuc labor ille in aliorum manus, Hieronymi quidem nomine insignis, sed adeo hiulcus, im-
peritus, informis, ut licia magis condendo operi, quam opus ipsum viderenlur : et licere sibi sludiosus
quisque putaverit, assumentis aliis conflare atque aliis, et pro suo quisque capta centonem illum farcirc.
Iia persuasum est mihi, hacque una sententia existimo, varias posse doctorum Iiominum opiniones con-
ciliari, variseque expositionis, quoe in nonnullis doceat, in aliis dedeeeat Hieronymum, causam internosci.
Hsec enim vero una, eaque in primis digna, quse ab hujus libri editoribus expenderelur, est ratio, cur tot
exsienl, tamque diversa sub Hieronymi nomine ejus Breviarii exemplaria. Scilicet primum illud sancti Pa-
tris KUTOtrxeSiKo-ijiK ab ore edisserenlis temere exceplum, varie pro suo quisque ingenio et com-
modo interpolalores refuderunt, variisque temporibus in vulgus, el quasi sub diversis obstetricibus
prodiit.
Ut rem probe leneas, operse pretium nunc sit, nonnulla ex his quse in bibliolhecis.latent, nosque oculis
usurpavimus, vel cum tanti viderentur, aliqua eliam ex parle descripsimus, proferre in medium ; ceriis-
simo enim indicio cum dissident inter seinvicem, siniul et VOOEIK? accusant. Duo non ila pridcra typisin-
noluere aliquasaltem ex parle ad faciendum deauctore periculum. Primum Exposiiio Psalinorum inscri-
bitur, ex qua Marlianseus ea quae prsetermissa sibi visa sunt a Breviarii consarcinatore, in ejusdem calce
subtexuit. Excepil autem ex duobus mss. codicibus, quorum unum contulil descripsilque diligenier sodalis
ejus D. Franciscus Levacher e ms. monaslerii S. Petri de Pralellis, alterum ipse tractavit codicem Cor-
beiensem. Nos eleganlissimum in Arabrosiana biblioiheca, quse Mediolani est, alium offendimus, folio mi-
nori compaclum, ac numero dislinctum vigesimo supra cenlesimum, qui eamdem illam exposiiionem loti-
dem verbis, quanlum assequi conferendo licuit eam partem, quam Martianaeus vulgavit, noslro Hieronymo
ascriplam exhibet. Ante nos eum codicem vir iropense doclus excussit, illudque opus Floro Lugdunensi
diacono tribuendum censuit. Causam id asserendi proecipuam hane habuit, quod in codicis fine post enar-
rationes omnes, versus [quadraginla; duo de iDavide ascripli sint, quibus librum Psalmorum dedicat Flo-
rado abbati Florus supplex. Incipiunl :
Hoscilharista puer lyricis eoncentibushynmos
Edidit in laudes, o bone Curiste, tuas.
finiunt que his:
Jamque vale, Floriqne tui siue fine memento,
Ut valeat culpisipse carere suis.
El Flori quidem Lugdunensis versus eos esse, non imus inficias,' qui el eum novimus pangendis ejus-
modi in S. Scriplurse libros carminibus, mirifice delectatnm : etnominis inscriptionera anliquam certissi-
' mum «uSevTtajargumenturo tenemus. Vernm ipsam expositionem sive commentarios,
ncque ea decausa,
neque ullo alio modb eidem ascribi posse contendimus : quando ipsorum coniexlus versuum manifest
se prodit, in ipsiusmelPsalmorum libri commendalionem, recensionemque, minime vero in ejus exposi-
tionem elaboratum. Haud pigeat rem totam ex his discere, quos cum in regii Valis laudes excurissel;, auc
tor subnectit,
Jugibus idcircoprecibus, cantuquepereDni
Hasc,Pater, ex vestro personet ore lyra.
Quapriscicecinere senes, quos nmimaNili
Osiia, et alticrepihorruit unda sali.
Quamquesacer loDgicorruplamerroribusaevi
ReddiditanliquoHieronymusdecori.
Ingenio cujus pulchris inslfucta sagittis,
Stellarumrutilo [Sc. obelis e/asteriscis] tota nitore micat.
" Restiluit manustemulti sudorelaboris
Quassludiosa
priscis, rogilante, locis.]
SC9 IN SUBSEQUENS BREVIARIUM1N PSALMOS ADMONITIO, 810
Namqueperincultas errat dumlubrica palmas,
Dulcis et ambrosiolincta liquorelyra :
Perdiderat fulviradianliasigna metalli,
Texerat et furvofila canorasilu.
Sed tamen Hebraicarursus [Jtfs.versus]ralione poiita,
.Ac simulArgolicadenuo picta manu.
Mellifluasccelispargenstrans sideravoces,
Concrepatangelico carminasacrasono.
Hunccape correctumgratanti corde volumen,
Utque ita permaneat,da, Pater, oro, operam :
Nullusenim fructusconamiuanostra sequetur,
Erasis viliis, qui bona subdidimus:
Ni vigil atque sagax studio,Pater optime, vestro
Conservet scriptorquaemodorecta maneiit.

Nullam hic vides Florum a se adornatae expositionis mentionem facere, toium vero in eo esse, ut recens
emendali codicis industriam probet. Al nemo, opinor, sibi persuadeat fieri potuisse, si Psalmos quoque illo
commemario illusirasset, hac ul de re saltem verbo monere Flordaum abbalera suum praelermillerel.
Qiiin immo lanli operis rationem ac studium multis comniendassei, qui in novae recensionis, cjusque for-
lasseab alia slndiosa manu concinnataa laudes exaggerai. Quamquam et aliis argumentis perspicuum est
plane, atque evidens, Florum condendis in Psalmos commentariis nunquam manum admovisse : neque adeo
jusmodi laboris meminisseusqnani seu recenliores, qui vivorum doctrina illuslrium , ipsiusque opcrum
lori catalogos instruxeruni. Denique, ut et multa alia ob argumenti propinquitatem, ita et ejus diaconi
ersus comperluni nobis est adscitos aliunde, jnnciosque illi commeniario ab eo qui codicem compegit;
am et roeliore consilio eos alibi vidinuis in uno alieroque Vaiicano ms. Psalierio ipsi, Gallicanoeut vocant
ersionis, prsefigi. Non est ergo ejus auclor commenlarii Florus, sed sequior alius, quicumqne inndem
He fuerit, interpolator Breviarii in Psalmos, qui non eas modo enarrationes, quas et Marlianaius cudit,
ed plerasque omnes exinde acceptas in aliam aique aliam formam migrare jussit : ulque securius fidei
ectorum imponeret, Hieronymi personam induit. Nedum vero falsa siinl, sed et Hieronymiani nominis
prorsus indigna, quaa prssfaiionuin loco praemisit schedia. Priroa esl celebris illa ad Damasnm epislola,
egililterasapostolaltisveslri, poscenies ul secundum simplicilatem LXX interprelum canendum Psalmogra-
phum {in cod. canentesPsalmographiam) interpretari festinem, elc, a Marlio pridem vulgaia, tantisque sen-
tentiarum ac verborum monstris scatentia, ut mirari non desinam poluisse Henschenium, hominem csetera
doclum, pro germanis habere. Ejusdem fere sunl furfuris reliqua : Modus Psalterii. Psalierium in motlum,
elte litlerw formatiligni sonora concaviias, etc. Et quaa subduntur : Quia prophetis spirilus non semper eo-
um menlibus prmsto esl : quatenus cum hunc non habeant, se lunc cognoscanl ex Domino habere, cum habe-
rent. Succedit bis genuina S. D»ctoris praafaiio in Psalmos a se iterum ad Graecum exemplar cmendatos,
usa incipit, Psalterium Romm dudum positus emendaram, elc. Subsequitur ipsa, in cujus haec diximus gra-
tiam, Psalmorum prolixa expositio : 1. Psalmus David de Christo. Quidam putani istius psatmi clavem super
Christi Domini noslri personam esse referendam, ut bealus isle vir, secundum hominem Christus sil, eic,
uemadmodum et insuo codice reperit Martiansaus, nosque post eum in Breviarii calce excudemus. Post
Psalmos enarrantur et Canlica, tum Oiaio Dominica exponitur, ubi et panem supersubslaniialem pro quoti-
diano tractator legit. Symbolum quoque aposiolorum, et Fides caiholica S. Athanasii paucis explicaniur :
ique in illoquidem de Remissione peccatorum articulus relicelnr, quod Symboli longe antiquissimam seia-
lem notare viderelur (si quidem neque in iis comparei, quoaTerlullianus, Irenseus, vel Origenes recitanl)
nisi verius puiandum sit, scribarum oscitaniia in hac illum expositione prsetermissum. Post hoec. Explicit
Hteronymus super Psalterium : duoque hi versus adscripti :
Franciscimemoressint haecsua scriptalegentes,
Omnecuisubest fundere ssepepreces.

Csetera persequi, cum jam de Flori pooematio dixerimus, nihil interest.

Reverlamur ad Marlianseum. His quse diximus adjunxit ille et longam prwfationem de libro Psalmorum,
quam in tribus mss. exemplaribus canonis hebraicae verilatis invenit, et pridem cl. Coielerins in notis ad
tom.IHMonumeniorum Ecclesia; Grsecaeverissime pronuntiaverat, nec Hieronymi, nec Hieronymianiconsar-
cinatoris esse. Nihil vero dubium describi toiam ex argumentis Eusebii Ciesariensis-jn Psalmos, quas ille
TTroSto-sij.viicat^quamquamLaiiuus,q|.iisquis ille fuerit interpres, neutram linguam probe calluissevideatur.
Hujusquoque Prologi nos mulio emChdatius exemplar in Ambrosiana bibliotlieca invenimus, codice 1 6
olim S. Columbani de Bobio, exquo illum casligaliorem suo loco, utne quid desit, exhibemus.
Alteram Psalmorum interprelationem nuperi Anecdotorum collectores domini Edmundus Martene et
Ursinus Durand proferunt ex ms. Aquicinciensi, qui lamen liber non Hieronymum, sed Hilarium Picla-
viensem auclorem praefert. Ipsi etiam laudali editores quamdam ejus operis partem, qualuor scilicel tra-
ctatus in psalmos xv, xxxi, m, et CXLIX,quos primo edurit in lucem, Hilario adscribunt. Csetera non diffi-
tentur Hieronymiani excerptoris esse; arrepto enim, inquiuni, volumine Breviarii in Psalmos, quod
PATEOL. XXVI. 28
 $11 APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUM S. HiERONYML 812
Erasmus et Marianus Viciorius sancto doctori aliribuuht, iniegras charraliones illi altribulas referri, repe-
rimus. Nihil ego dicam quod falso Erasmum pro Bfeviafii asseriore hie laudaril : illud vero coiiteiiderim,
ita qualuor hosce iractatus Hilarium auclorem non habere, ul feliquos oinnes cerlo scimus mentiri Hiero-
nymum. Nulli non pateant ejus rei afgumehla ex ipsbfuiii leclione IracialUhm fepetenda, si cnm Hilarii
sermoiiibus conferantur. Salis vero sit, ut proposilum Leneani, atque oslendam* riihil esse aliud codicem
Aquicinciensem quani Hieronymiani breviatoris paulo 'diversum exefliplaf, illas quas proferunl pro eornm
tractatuum germanitale causas obiter expendisse. QualuOf, inquiunl, jslee enarraiiones, quas necdum vul-
gatas incodice illo reperimus, in edilis Hilarii pperibus desiqerantur. Ahiiriadveflinius prselerea in illis
Hilarii in scribendo meihodum observatam.. siyluni ejusi, Scripiuraeque versionem antiquissimam : nihilque
adeo incommodi visum est, si eas Hilario atlribUefeniuS. Secus haeCefat ihetirida ratio; colligerent enim
haud probe, si quatuor illsedumtaxat ab Hilariano commenlario excidissent : nam ut tanlum pauni adsuas,
quantuin sarciendse vesti bpus iuerii, hon adeo iit illud ejusdem ac reliqua veslis lexiurse ac iaiiae. Nuric
vero cum iririlto plures, sive iiiquihdeeim allbs psalmos exposiiioncs Hilarii desint, quoein eri lamen omnes
sunt coiiicefiuxe nimis arguunl ex eo defeciu, faciuhique sarie pfo hrbitrio, iiori ad codicis fidem, cum
liisce et cseteris fepudiatis bmnibus, illas atlsciscuht. Tota iila pseiidoriynii aucloris collectio est: et qul
gbfluirii IfaclaiUS in Hiiariana edilibne supel&hl, alj his qui 111hiic sunl fcolleclione, receduht imnianc quan-
tum. At, quas repudialit, riianifeslo cbiislat Hierohytiiiani cOhsarciiiatpris esse ex BreviariO, iii qub totidem
descriplaa sulit verbis ".hOhnullseetiarii eXiliis qusedam Coniinenl, Hilafii scvo alque iiigenio flOnconsen-
lariaia; ecOritrafio qUas fecipiUht quatuof, el ab tiis qiise iri vulgalo Breviafio habenttif, pfofsus alise sunt
acdivefsae, el a Piciaviensis episcopi slylb iiigenioque noii dissident. Niminini boc est ipsum, quod nos
nikgis inovet, ut eoriirariuni puiemus ex ipsbfummeliafgiiriiehlis colligendum. Naffl siopus omne reliquum
persorialus auctof coiisareinavii, cuf nOri et quatuor ipsos tfactatiis, Itaro longi operis sane perexiguam
parlehi ? Quisslbi ln animulii induCat, etim curii eseieia oriinia ex Vafiis Patriim segmentis collegerit, isios,
KUTOXS?»' descripsisse ex Hilaiio, hihilque immuialis senteriliis a«t yeibis, cehtoni siio adiexuisse. Erat
jgitltf iliierenduin hbc poliiis modo: Si honnUlliC ejus comftiehiariii pafies, qriod ab Hilarii lemporibus
nianifeslo abludaiil, iltt asciibi birintho nori possunt, Dtillccstihi quaeijrirehieriloqiie venianl in ejns scri-
piiohuri) censum. Alilef hoil qualuor lahlurii iiohiiHae, scd si rjuaehliai pfSelerCa sunt, quaa riihil ab Hilaril
aavb dissideaht, pro Hilariahis efrint Cohlintlb habehilae, eoqttepacto efiaih quas dubiuni"esi, num Picta-
vierisis episcopus aliqiiando fuderit, alienaj iiteubraiioiies.sUlficiClit. Quod aulem quaiuor illse penitus
diverSfc ab iis sihl, quas HicrOnyriiiani compiiatofis Breviariuhi eiibibei, fiiiiil pro Hilario facit. Sunt
enifnverb passim divefsa, ut dixiffliis, e]us iibfi exemplaria, Vdririfesoleriine esl ejuSmodi lucubrationum
symbblis, ul pfo sno quisque lubilu vel oraiiohem iiabitufris ad poplum, vel sibi conflalurus codicem
comiribiitariofiiiii ih Psalfnos, nbiinlillos traCtatus ex aliis aucloribns fieeerperel, allisque leslimoniis inler-
pbliaret. Fluxum adcO iic levc aliefuni rjuoqtie est afgnirieiilririiii slyio : iiaro etsi dai-enius ulcumque ab
Hilafianb riiiriitriuiiVabhorrefe, haud sane paucr alii traciatus suiii penes llieronymianUm consarcinatorem,
quos neirio libniiiiuiY)Hilaiio liibuai : tamen ab istorum qnatuor iivgeiiio aC fnelhodo he laium quidem
ungdem fbcbdarii. Neinpe rit alioruni PaLfuni ita ei Hilafii segnlerita riterque Iractalof cxpijavit :i)le Ori-
geiieth ih sua tfanstulit, hihilque liiifiini siCiibi iiuricillumque fedolearil.
Sed jam aliospefsequanVtif projwsili BreViarit varios inief se codices pefcetisefe. Fibfehiiaain biblioihcca
Medlcea Laufeliaha, pluteoxvin; hieriibraivaceustodex num.20, pfseribtaius, exbrdiiur a psalmo cemesimo
dbelttib iioho, deVenitque ad risquetteritesiiiHim qiiadragijsimuift quinitim satis anliquti maiiU, quamquani in
fine quiSadatttcxeSii velristale foiia rccehiiof suppleat. At Hieforiynii iqhideril
1 Fxpositionem super Psalmos
continere annotal vetus librarius ; qui vero codicerii prliiio descfipsit, boc utio donavit litolo : tbmmenia-
rius in Psaltnos David. Eadeiii in urbe in bibliolheca Patrum sancti Marci, duo peranliqua excmplaria appo-
nuist S. Doctoris nonihii: tamen allerunv, CvmrneiiiuiiaD. 'HiefohyMUii Psalmos : Alterum, Breviarium D.
Hicronymi inscribitur. Saepe audit Expositio Psalterii, bocque titulo p'assim occurrunt sequioris aavimss. e
quibus unum laudamus R. litlera et nuin. 42 pfsenotatum in Aiiibrosiana, qiiae Mediolani esl, bibliolhcca.
Invcnirc quoque csi aliquos bae una iiiscripiione, Hieronymi in Psalmos : talemque ibidem observamus
Itttera G nuinero insignimm uno supra trccerilesimum> Vidimiis et Romae nohnUllos, quos inier vctufciioris
ob selaLis prxrogativam roeniorandus caialogus in uno Paiaiiflo^Vaticano, qui numero vigesimo septimo
dCiiotalur,.prioribusque duabus pagellis nescio cujus anliquioris bibliothecae indicem librorum texit. In his,
sanctiHieronymisuperPsalleriitmaprinw psalmo usque in txxvi, ex Origene sumplum, in uno todkit Ei,'
m
Ejusdeirialii. -xxvi"<leg\ fort. ixxlv} usqite finem, Itetn Exposiiio Psqlmorum pmniieniMium inunocodice.
Descripsimus-quoqiie fivujtopostremi hujusce opcris ex quadraio, eoqrieproboe v-etustaiis ac notas Ihs. oiiiri
S. GolumiMni de BobiO, nu«c Ambrosiauo sub R iittera ac num -42i Tilultis «jus libri habfet : Intipiunt
PsaimhquosibVitmsIliewnymus ordinavit pro pmniientia esse canendos, Atquse tunc temporis variaab ediiis^
inediiisque-alijsiibris glosseitiata cxcerpsimus, non tanti muic v;idenlur -esse, ut Hieronymiani nominis slu-
dioso leolOB;<rfferamus.^Quiaetiam iri universufn^ si vcliirii quse innumera sunt, codicum inter se dissidia
siudiose «oftfer^ndo fcxponere, «ec facturus sira operae pretium, nec satis praestare ipsam reni possim ;
 813 IN SUBSEQUENS BREVIARHJMIN PSALMOS ADMONITIO. 814
certum quippe cst homiliis ejusmodisiM deeerpendis, conflandisque inhiassc olim tractatores Ecclesiasticos
magno numero.ut si quis speret posse, qtioJ quisque contulcrit, ceslimare, permde sit ac si mare exhauriro
velit.
Digna lamen visa res est, eaquc maximc ad eruditorum hnjus aevi ingenium, unum quom cseteris mnllo
praestaniiorcra omnibus, ac lolo ccelo a vulgatis diversum inveninius, diligentius expeiidere, ejusque aliquod
specimen, quando integrum opus buc refeire non licuil, Iectoribus darc. Esl igilur in toties Iaudata Am-
brosiana Mediolaui bibliotheca anliquissimus calamo exaratus liber, qui plane aliam ab his, quse haclenus
innoiuerunt, camque saue eieganliorcin, sub Hieronymi nomine Expositionero in Psaluios contineat : ui si
qua alia iulcrS. Patris opera locum non iinmeriio oblinere visa est, haaestipra caeteras eliam cum dignitate
stare possil. Codex sub C liltera uno supra trccciitesimus numero proanotalur, estqtic oblongae, ul vocaui,
in filio formac.Olim ad S. Columbani de Bobio inonasterium pertinuil, cx quo otnnium pretiosissima eo
impurlata sunt anliquitatis monimeuta. Cataclere descriptus est, ut vocare antiquariis placet, cursivo
vetuslioris formae, ct qui ad eam proxime accedat nolarum figuram, qoam in jEgyptiis papyris hodieinim
eernimus. Quamobrem et est saepe ieclu perquatn difficilis, ut nolis iuternoscendis mulia cxcrcitatione opus
sil : et iillcris inlerdum exesis vetustate, aciem oculoriim diffugil, ut satius non uuo in loeo duxcrimus,
pali lacunulas aliquol, quam ex ingenio supplere, si iieri id tuto non possel.
Prior charta, qua ad codicenv proalexendum librarius cst usus, Laiinis illa quidem lilieris tota descri-
bitur, iisque fere similibus reliquo codicis characieri, scd quam sonant linguam, cl. vir cui summa oninia
iribuo, ignotam dixit, aut velerem llliricam. Ego, sihoc ipsum lecloris intcresl scire, Hebraicam esse mo-
nuerim : sunteniin ejus rei indieio, quae possini, jilerisque aliis oblilleratis, pauca legi HebraiCaelermina-
lionis, et soni vocabula : cum primi-i wro istlucc, qusa ad vocem hiruzech apponilur od libri oram interpre-
talio, urbs forlitudims noslrw. lta niii.irum qiise vocem illnni eiinipoiiuni verba, liir, Hebr. *)»?,urbem : uz,
Hebr. yj, fortitudinem sonat : alfixum denique cli, licbr. 1, pronwncii est, tuum. Rescribeiiduii) igitur,
inquies, Latine erat, urbs fortitudinis tuw, uon nosirm, ul ilcbraeo responderet, quod noti diffiteor;' vcruui
ita senlio, non ejus vocis iu Latinum explicandaa gralia, sed ul paulisper diversam ab illa siguificarel esse
Latinorum leclionem, fuisse ab studioso aliquo notam apposiiam. Is vero quicumque fuerit, Origeuis
industriam est imilatus : quem enim iile Hebraeum texlum Groecislilteris sibi descripsit in Hexaplis, hic
Lalinis reposuit: nimirum uierque vernaculis. Forlasse etiam ilium Origenis apograplium, non Hebraeuni
archelypum Latine reproasenlavil: idque causae fuit, cur peculiares primigeniaelinguoa sbnos, el quibuS
scatet aspirationum modos, idque genus alia de Groecisnon usque adeo ad rem ft| lis elemenlis, ad Latina
minus forlassis commoda pcr vim detorta Scriplura ssapo non referat, et dare sine nienle sonum
videatur.
Sed haec obiter :jam ipsum describere commentarium perse<iuamiir. Dixinms Hieronymo tribui,. sic
enim praaiert codicis inscriptio, primaqtie ejus folia, quae vere Hieronymianas in Psalieiitinv praafationes
exhibent. Habet initiuni libri : Incipil* Proefatio Hieronymi * Psalmorum in Chrislo .' in iine : Explicil Pro-
logus S. Rieronymi. Prsefationes iilae ipsaa sunt, quas S. Doctor vel ad Paulam epistolarum vice dedit, vel
Psallerio ipsi ase primum cmendalo, tunv ex Hebrseo in Latinum converso prefixil. Nihilosecius, ut ne
quid dissimulemus, utroque illo inloco Hicronymi nomen noii ab illa quse codicem exaravitpriniitus manu,
sed abalia, lametsi et illa antiqua, ac suppari, alioque, ut videtur, alramento esladdiluin. Subsequiiur
deinde commentarius, ex quo primi et leriii, et maxima ex parte quarli psalmi enarrationes descfipsimus,
et ad faciendum de auclore periculum, exhibemus. Secundi inlogram expositioiiem amisimus, ejus pulo in-
curia, cui schedas nostras iradhliinus describendas; scd quando non nisi quoddam operis ejus specimen
damus, parum illa aut proposito nostro, aut lecloris studio jactura obfueril. Hoc puto ipsuni internoscendo
auclori satis erit eruditis viris, noque enim, si Ilieronymo tribuendum i-it, cx liis quoa baclcnus dispnia-
vimus, suspicari ullo pacto licct. Mihi, nisi audacior est conjectura, quam ut bonis usque adeo argumenlis
probeiur, ipsi placcret adscribi S. Columbano, quem supra laudavimus, primum Luxoriensi abbati in Bur-
gundia, deindeBnbiensi in lialia, ex cujus monaslerio in Mediolanerisem bihliothecam ipse imporlalusest
liber. Quse pauca in vulgus prodierunt ejus ingenii nvonimenia, pleraque eniro in biblioi|iecis, el proecipue
Floriacensi dicunlur latere, ejusdem aique hic conimenlarius salivoaet gustns videnlur esse: eadem eiiam
Scriptp.rarum expressio, quanlum c locoruro collationc aliquot datutn est inteltigerc. Constal vero cum
aliis auctoribus, lum praecipue ex Sigeberto, cap. 60, S. Columbaiiiiiii lanlo sapieniiw thesauro dilalum,
ttl adhuc adolescenslibrum Psalmorum elimato sermone scriberel : ex quo Triibemlus, cap. 2"25, Cum adhuc,
inquit, junior essel magnum siudium litteris sanclis impendit, adeo ul eleganii stylo scripserit, in tolum Psttl-
lerium coinmentariorum librum unum, Ad hoec ejus quoque temporis ratio, soeculi neuipc sexti, ad cujtis
usque finem S. abbas devenit, leslibus Fredegario in Chrnnico, et Aimonio, lib. HI de Ge.-lis Fiancorutii,
salis bene cum reliquis Scripiuroa ejus (ircurostantiis convenit: locus denique ex cuo prodit illud nempe
nionasterium, quod ipse S. Columbanus fundavit, diuque rexit, ad conjeciuram momenti pliirimum addit.
Nihilo lainen miuus non pro certis constitula bocc voluinus, sed verunv nucturero interuoscere, dociorum
homiuum, qui lucc lecturi sunl, judicio pertniilimus.
*iS APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUM S. HIERONYMI. 81«
PSALMUS PRIMUS. A apicem contulisse ? Talis ergo historioe usurpatio in-
Primiim psalmum quidaro in Joas regem dictum conveniens % ail probationcm esl, quod prsesenti
iesse voluerunt, qui a Joiada principe sacerdotum et psalmo non possit aplari, in quo beatus a David
nutrilus esi, elinlerfecta Albalia, in imperiura sub- pronuntiatur vir, de quo sermo est, omnis virtutis
rogalus : eo quod per omne tempus, in quo a ponli- perfectione conspicuus. In fine enim psalmi dicilur:
lice eruditus esl iniege Dei, in ea meditatus sitno- ldeo non resurgcnt impii in judicio, neque peccaiores,
ctibus ac diebus. Sed non audiendi sunt bi qui ad usque, peribit. Hpc dictum his convenit, qui possnnt
excludendam psalmorum veram expositionem, falsas etiam mori perfpcli, ei pro bono conversationis suaa
similitudines ab.historia petitas conantur inducere. apud Dominuni conlidentiam habere non minimam.
Quomodo enim beatum istum praenolare potuisset, Joas vero rex hec talis ostenditur historise leclione,
a (David) et ab omni errore, amore virlutis alienum, ut dignus beaiirudine comprobetur. Esi ergo mora-
cui (Begum)libri nullum testimonium h .... perhi- lis psalmus, qupd ex his h quae sequuntur apparel,
bent: in quibus ila dicitur ; Et fecit Joas recium ante in quibus de vitiorum appetitu et de erroris absli-
Dominum omnibus diebus, quibus illuminabat eum nenlia disputatiir, quod in Joas proprie non potest
Joiada poniifex;verumlamen ab excelsis non recessii: convenire. paryulus enim per illud tempus, in quo
adhuc populus sacrifictibalin excelsis. Dicendo itaque, Ba
\ Joiada pontifice nutriius est, uumqiiam aversari
omnibus diebus, quibus iiluminabal eum Joiada prin- mala judicio suo poterat, numquam in meditalione
ceps sacerdqtum, fecit reclum ante Dominum, indjcat Legis curam seclulam admovere, qui ad omne slu-
quod reliquis diebus, cessanie Joiadis magisierio, dium pro nutriehtis ducebatur arbitrio :s septimum
recesserit, id esl, quod primis iiistitutionibusminime quippe oelalis agenti annum honor et insigne regiaa
conveniret. c Referlur eliam iniisdem Regum libris, dignitaiis imppsitum. Duo i sunt itaque quse faciunt
quod Azaelem regem Syrise ab impugnatione Jeru- hominem ad beatitudinem pervenire, dogmat3 recla,
saleui Joas removeril oblatioive A,.... quae quidem et sentenlia : id| est, ut pie de Deo, et .... sentiat:
dona de templo sublata misit, quse prius ulique Deo etemendala formatio, priusquam honeste sancleque
tam ipse, quam reges Juda, id esi, majores obtule- vivat. Neulrum; ad perfeclionem valet genus : al-
rit, antequam aclum indicaret : his verbis (bonum terum vero aliefum suppleta comite; sed fides pri-
cnim nos ad agnitionem rei gestae testimonio lectio- muni obtincL locum. Sicut in corpore honorabilius
ni.s accedere.). Et ° accepit Joas rex Juda omnia san- caput, et reliqua membra censentur ad perfeciionem:
ciificata, qum sacrificavii Josaphal el Joram, el Ocho- tainen honiinis necessaria etiam reliquorum accessio,
zias palres el reges Juda, et sanciificata sua, el omne et compago membrorum : similiter et ad consumma-
aurum quod invenium est in ihesauris domus Dbmini, iG tionem vilae haec oporlel utraque concurrere, fidem
ei in domoregis, et misit Azahel regi Syrim. Huic ergo, scilicet, et vitani: ut fides eidem ad perfectum com-
qui lemplum Domini spoliavii, el omnia inlus po- prehcnsionls arciua alque difficilis, k cuslodia vero
sita dona conrasit, ac misitea viro alienigenoe, im- facilis. Vitse aritem ralio ad intelligendum prona,
pio alque sacrilego, f qui potest David beatitudinis 1 et quam oninirim inlelleclui tam in bonoruro
appe-
a Hic David nomen, moxquein eodem hoc versu experiatur. Nanjetpaulo posl, ubi perfecli rescripsi-
vocem Regum, evanescente codicis scriptura, ex in- mus, erat in ihsj. profectum.
geriio suffecimns : quae lameri, ne fucum lectori fa- ^Verba, qum sequuntur-, quse sunt in ms. ob ve-
tiat, uncinis inclusimus. tustalem obliileraia, de noslro suffecimus. Mox
b Supplendum videatur bonum, aut quid simile. quoque ex ingenio rescripsimus, de vitiorum appe-
Hic quoque codicis scripiuram assecuti non sumus. el de errvns abslinentia, pro quibus satis erat
« In ms. mendose legitur referenle, ul et Acrae- titu, mendose in archeiypo, devitiarum appetilum et de
lerit, pro Azaelem. errore abstinentta.
d Sciliceisa?ici!i^cafoi'!OHargeniiatqueauri, quara i 1 Corrupie ms. ducebat; lum
itaque videbalur proe-
vocem sacer textus infra laudandns sufficiet iv Reg. ferre pro quippe: reclius adhuc legeris, et cui sepli-
xii, 18. Tute lacunulain ea voce impleas. mum mlatis agenti annum, elc. Moxquoque et conjun-
e Pror-stabitlioc lestimonium cuni Vnlgaii leclione „ ctionem subsiiltiimus ad sensusintegriialem.
i Hic, sunt, iverbum suffecimus. Tenius abhoc
interpretis conlendisse : Tulit Joas rex omnia sancti- M versus siatim ijnilio, exesis in apographo lilteris,
ficata, qnm consecraverant Josaphai el Jora et Ahazias, unius lacunulam
patres ejus, reges Juda, el qumipseobluleral, eluniver- serie orationis verbi habet, quod facile tamen ex
sum argentum, quod inveniri potuil in ihesaufts templi; suppleas. Reliquus vero contextus
Donrini, et in palatio regis : misitque Azaeli regi Sy- gravioribus scatebat mendis. In voce priusquam uiliil
rice. Noster Groeco magis adbocret. niutavimus.iamelsi placereteo magis rescribere viim,
f Compendiariae eoe<|ue exoletoe ms. notaa vide- aul morum, aut quid siraile, addita ut particula. Al
jbanlur praaferre, quod profert David, etc, inepio' pro saneque, qubderalin ms.multo nihildubiiavimusrepo-
sensu. nere, sancteque. Insignius el fcedius snbse-
eral niendum, ubi enim nos fecimus,rVe«iram,
K Malim, approbal esse, quod, etc. Verum implexai quensscriptum erat 'dnobus verbis, nec non, nullo, aut
uimis, aiquehiulca h;cc tota est in ros. periodus adI sane conirariofac deridiculo sensu.
hunc moduin, ad probal, elc, est q. prmsenti psalmo1 k Quaeciamhihc verba
in beatus exciderint, quorum defectu
nonpossil aptari, quo David pronuntiatur vir, claudicat sensus. Nullo autem negoiio supplere ex
de quo sermo, atque omnis virtutis perfectione conspi- ingenio poteris.;
cuus. Nos tantum, ut" sensus conslaret, medicam 1 Pro duabns voculis, et quam, quod manifestum
roanum admovimus. Quod si nostra audacior «onje- esi mendum, recie utcuniqiie legeris uno verbo,
ctura videalur, iiabet hic lector quo suam industriam mqua, aul aque.
817 IN SUBSEQUENS BREVIARIUM1N PSALMOS ADMONITIO. 818
tilu,quam in malorumfuga=videalurexposita. Exhi- A opus movemur.... deinde subsistimus, ubi res coepit
biiio vero non operis parum, ac laboris, sed non- esse in manibus : ad sedendum vero convertimur,
b
numquam vitse merilo ad a fidem adilus aperit, et e negotio jam paralo. Hoc sanctus David ait, quod
diverso ad perfeclam cognilionem peccatis b obstruil; ille vere beatus sil, qui neque priniis quidem vesli-
nam veluli quibusdam tenebris conversationis cer- giis'impietatis cogitalionem adiit vel ingressus esi,
tum c intercludit, el purius impedit unam hanc par- neque affectum pravi operis.... reperit, neque ulla
lera maxime Scriptursa divinae Moysis excolere. Et rea irretitur malsa dilectionis illecebra, quse nomine
ideo etiam inprsesenti psalmoanie documenta disci- cathedrse, et sessionis oslendit, ut eorum consortio
plina moralis indicilur; nam abesse d a perfecta junge.retur, » sed aliorum siroplicitatem veneno
fide mnrum vitia, Aposlolo lesie, discamus, qui ait suse praviialis inficiunt. Hos enim pestilentes vocat,
ad Corinlhios : Non potui vobis loqui quasi spirituali- quorum esl plane morbosa conjunctio. Nam etiam
bus, sed quasi carnalibus, quasi parvulis in Christo: et pestilentiaa proprium est, ab uno in alterum tran-
subjungit: cum enim sint inler vos, elc, nonne carna- seundo, inficere multorum corpora atque vitiarc.
les esiis, el secundumhominem ambulatis, cum econ- Non abiil ergo dicendo, assensus cogilationum no-
trario Cornelius ad iidem sit.... tavit, quibus ad pravas suggestiones rapimur, el in
Itaque argumentum est praosentispsalmi Dominum B quibus libuerit implere i proprium. Qui vero ait,
deprecantis ad reserandum inlellectum, et accedere. non stelit, numquam in opere exiisse indicat, in
Et si necesse fueril pro consideraiione nosira, oc- quod cogilatio animum suggesserat, quod lamenim-
currenlium aliqua latins explicare, non obliviscemur plemus cum deleclat in aliis operibus gradum fi-
ejus, quam promisimus in praefalione, brevitalis. gere.... ac soepius restitare. Per catbedrse inses-
Hic maxime servabimus in proesenti psalmo, et in sionem ille signaiur, qui ila delcctatur, etrequiescit
reliquis omnibus, ul omnem iniellectum in summam in mala consuetudine, ut reliquis ejusderh siudiiho-
redigentes, strictim quod dicendum est explicemus: minibus sine ullo verecundiae misceatur assensu.
quoniam non nobis propositum est e lalius cuncia Qui vero impiorum consilia posuit, peccatorum
prosequi, sed summatim dictorum omnium sensus vero opera, salis ad uirumque respexit. Impietas
altingere, ul possit lecturis exposiiionis f prima fa- enim ad agitationem mentis pertinet, et molus non
cies relucere, illis relinquentes occasiones majoris recte animse sentientis: Peccatum vero in rem actio
intelligenlise, si voluerint aliquid addere, quaa ta- jam deducta. Tertium quod addidit k utrisque stib-
men a .proemissa inlerpretatione non discrepent; jecit, quam non solum hi pestilentes vocarenlur,
ista enim veri est inlellectus perceptio, ut per histo- qui male sentiendo corrumpunt reliquos, etsocie-
rioe fidem tenorem expositionis aptemus, et s con- " late sua perimunt: verum etiam illiqui labe con-
cinnenter ea quse dicenda sunl proferamus. sorlii bonum conversaiionis suse reclae infringunt;
Bealus vir, qui non abiit in consilio, usque, sedit. Quibus in totum non admisceri, esl sibi l .... op-
interdum Scriptura divina inter impium et peccato- time consulentis. Et ideo liunc qui per omnia de-
rem facit differenliam : iinpium vocaus Dei veri no- clinal a talibus beatum prsesentis psalmi lectio defi-
tiliam non habentem: peccatorem vero, honesli rec- nivil. Qui ita actus suos circumspicit, ut etiam m ab
tique tramitem non tenenlem : lamen ubi communi alienis mala sollicilatione declinet: et veretur, ne
vocabulo uiruinque significet, iu proesenti tamen alienis maculis candor suus purilasque fuscelur.
videtur facere distinclionem : quoniam vult, qui sit r Quoniam lendendo ad bealitudinem, non sufficit
sectator perfectionis exprimere, cui eiiam beatitu- recedere (anlum a malis: scilicet etiam bona facere
dinem credit rite competere, vel propier perfeciam necesse est. lnferius ait: Sed in lege Domini fuit vo-
de Deitate notitiam, vel propter sludia viloe roelioris. lunlas, usque, die, ac nocte. Non solum, inquit,
Quod vero ait, non abiil, non slelit, non sedit, animoe studet malorum consorlia declinare, verum assidua,
molus corporalibus signat indiciis; quoniam cum et jugi medilalione Iegis, discit, qualem se formare
aliquid molimur efficere, primum ad arripiendum conveniat. Et ut fructuosum hujusmodi, quod com-
a Hic quoque nonnihil impediia series oralionis '0 s Foriasse legendum est continenter.
est; sed multo impediiior, minusque sana ipsa sen- h Suspicor rescribendum, peraclo.
teniia videatur, si probsa merito vitae, Udem posse 1 Maliro qui reponi, pro sed.
qtiemiiiiimadipisci censuit. i Videiur mulio rectius legendum propositum. In
b Rescripsimus confidenier obstruit, pro quo vitiose subsequenti proxime versu adverbium, numquam,
apographo obslinuit. pro exesis in codice litieris substituimus. Leviora
c Supple legebatur
tratnitem.la reliquis, ul sensusutcumque alia taciti castigamus.
qusedam
k
consiarei, qui nullus plane erat in ms. reposuimus Ms. prseferre videbatur, utriusque : mox pro
purius, pro puritas, et unam, pro unum, denique uno quam, malim quod, aut quoniam: denique voca-
verbo fecimus excolere, pro quo erat duobus, ex co- rentur, pro vocaretur.
lore, saiissupino amiquarii lapsu. Haud scio, num 1 Supple pro vacuo spatio, hominis: aut animi,
pluris fuerit Augisestabulum pnrgare. aut™quid simile.
d Vitiose erat in apographo , abesse perfectm fi- Deerat in ms. ab praepositio.
dei. n Restituimus ex ingenio liic, Quoniam, et in fine
e Hic alteram negandi pariiculam induximus. tantum, pro quibus corrupie eral in apogra-
1 Erat in ms. viiiose, facie; et mox, relinquentibus, versus,
pho, quam, el lamen.
pro relinquentes.
 819 APPENDIX AD TOMUMSEPTJMUM S. JllteiiONYJH. 820
niendarc nitiiur pr.iboatstudium : inducil similitu.- ^ tiapi damnationis cxcipianl. IJi iu; forte ex cummuni
dincm, per quam possit, bonuro, et "beaium quem resurrectipnis iipmiiie communemx ocstimemus etiam
dicunt, horoinibus relucere. Et erit sicut lignumquod futuramexpiilsioncm esse ctinctorum, osiendii, quod
plantatum est secits decursus, usque, prosperabuntur. in eodem momcnio resurrectionis niagna fuitira sit
Sicut arbor, iftquit, cui yirere,,,, natura est, eiiam differentia, ut alius per illuni ad honorenv perdu-
1 loci, in quo planlata fueiit, vivificatur heneficio, calnr, alins iiiiitatur in pcenam. Erit enim pretiosa
ul aharidilalc aquis defcndsUur irrigui.s, atque ab aliis et remunbrabilis, aliis gravis, atque terribilis.
iiis mullis sit fructibus plena : quoa neqne acris, m Vel inler et inipium, et peccatorem fecit diffcren'
neque loci, neque iemporis injurias seniil. ld enim tiaro : et invpios quidem ail in judicium non resur-
)ndical,quod sequitur dicens : Ei omnia quwcumque gere, idest, ut^superius diximus, non in n commu-
faciet, prosperqbuntiir; onvnibus, lavn perpetuo vi; nicaliQiiem yeiiire peccatoiis : lios in consilio
.rore, quain pomorum numerositate, conspicua. Ila jusioruni, hoc:esl, ui nulla illis sit in juslorum
.seque ille erit clarus, qui se et a roalis abstinueril, remuneratipne; communio. Tradciitur ergo etiam
ci bonoruni siudiorum amore devinxerit, quero nec ipsi suppliciis, ;non quod per peccata excludunlur a
ulla peccalornm opera decipiant, et meditaiio con- piimis, ea sine dubio, quae KIIHIa primis diversa
tinua lcgis exnrnei, c ss, aeternae..., Non sicimpii, j^ facienlibtis. In: boc enim eril differcniia, ut impii
non sic, sed tamquam, tisque, a facie terrm. Supe- qnidem rosurgant non disculieudi, scd slutim !<<cis
rioribus dictis omnes ad virlulis sludhim provo- 0 suis deputandi: peccalores vero, ul nulla juslis
cavit : prnesenlibus deterret a yjtiis, et d epmpara- communioiie jtlngantur. Hoc ouiem manifeslius ex
tione pi.ilyer.isoslendit, quia tanla sit vililas impio- his, qusa^eiiuniiiur, osiendilur : Quoniam novil Do-
runv, c cl quani digni aliqi.io.oasiimaivlur assensu : minus viam jttstornm, id est, placilum sibi, et ac-
et ila inalis supervenieiilibus impellanlur facile, ac ceptum esse remnnerationis leslimonio perdocebit;
stare npii ppssinl, ut pulvis qui proa lcnuilate. sua ei iier impiorum peribil. Ideo enim non resurgtinl ad
ac levitale, ventorum flalibus Jiuc illucque disper- examiiiaiioneml impii, quia omniuro visa |-,erfecla
giiur,.., Ideonon f resurgant impii, iisqu.cjuslorum. Dei notilia continenluf: atque ab his nnila dilaiione
JJaec dicens, non resurrectione.inimpiis dencgat, qui 'resurrectionem eoruro conditin, et sors digna su-
utiquesi non resurgercnt, lucrificarcnt fnlura sup- scipiet.
.plicia, quoe quidem non aliterfc' non restituii in PSALMUS TERTIUS.
corpore suslinebunt,b Nam ita erit coniiuune aiiimoe Psalmus David, cum fugerel a facie Absalon ftlii sui.
.eorporisque suppliciuro, sicu.i fui.i pcccalorum com- J Absalon Judaiii autcrii, qtii inlerpretaltir, patris pax, si-
iimnis admissio »..,.... lale esi..,. pnsuerimus in G gnificat prbdilorcm, a cnjus facie David, id
est, Christns:, Deivirius,el Dei sapieniia velut
aperlis criminibus inoras ad inquiiendum nullas fugit, quamloillum, postqtiam diabolus in corejus
iidhibere, sed siatim coudernnatimiis ferre senlen- inlravit, occulio judicio deseruit.
liaiii: ila el impii ad poeiifimrcs-.urgen.tcsnqn illanv Pomine, qnidimulliplicali sunl. Vox Chrisli nd Pa -
i dilationem habebuni, qu;c solet judicii vi in quoes- Lrem pro pcrsecutoribtis suis, lioc esi, Judais : et
lionibiis admoveri: quos gravius manere supplieitim Ecclesia pro [ilfs. per] universis inimicis suis Do-
psalniQ hoc ipdicatiir k .... ad scelerattim senlen.tia rninum alioquitur. Hic antem Dominus Christus
in loeunv meriiis stiis debiium et ultiroum cOntru- cpnira se populos excitalos, qul ad eos venerat
dcntur exilium. Et ideo non dixit absolule, non rc- cansa salvaliohis, Dicendo, tribulanl me, ostendit
surgenl; sed addidit, injudicio : licei non resurgent niagnopere caecitatem illorumsedoluisse, qiii obsii-
ad exaniinatipnem, sed resurgent, ut slalini sentcn- nalis meniibus eum respuerunt. Mntti dicunt, \n
-
j
* Trajectione vitiosa laborare visus est ras, in quo
scriptoris raenliicontrarius. Pro nam, in codicescrip-
erat, quam bealum. tum erat non.rpro sicut, erat sed. Hisce amanuensium
b Hie quoque rton dnbiiavimus refigere loci, ceriissimis menclis textus laborabat.
pro quo ttis. conlfa gramniaticas fegulas prseferebat, 1 Elegarilissiiiiara expositioncm nitori pristino red-
locus. si quse exciderunl haec verba, aut his similia
* Ita compendinriis noiis hoc medio versu in co- . das,sufficias : sed late est, si judicem posuerimus, elc.
dice scriptum est: puta, salutis wtcrnw, qnod est -D i Miinifesto erfore ditectionem praeferl ms. pro di-
fortasse glossema ab ora codicis in textum temcre lationem : mox quoque, vis, pro vi.
imporiatum. k Supplendum videtur, sed statim seeleratorum
d Manifesto mendo legitur in apograpbo, pmpa- senieniia,'e\c.
\
rationem, proquosubstiluimus, comparatione. 1 In codice crat biulco sensu, wstimantes, et in
e Facile assenliar reseribonti, ut numqaam, pro subsequenti versu, cum
progworf. Paulo quoque post
incommoda codicis lectione, el quam : tum wsti- Vocetn differentia, magis quam ab exesis in ms. lit-
menlur, fiTomstimuhiur. loris.ex conlexluac serie oraiipnis excudimus.
f Notum, veteres aliqnot cum versioncs, cum tra- w Pro inter, vocula, corruple erat in nis. enim.
ciatores in instanti legisse, resurgant. Noster tamen '" Vix dictuesl, quibtis fcedaretur hic versus men-
non sibi usque adeo eslconsians, ul inox in fuluro dis, qu.c ex ingeriio casligare necesse fuil. Pro com-
non prseferat, resurgent. municalionem, erat in mss. excommunicaiionem: pec-
BReciius constabit sensus, si quam rescribas, pro catores, pro pecctitoris: et quod negolium majus fa-
«on particula. cessebat, absqueiulia distinctionis nota, hi, pro hos,
bIta locum ex ingenio refigerc, coegit orationis 0 lllud, suis, ab evanescentibus in codice lilteris
serics, eLsensus, qui antea auf nullus erat, aut plane conjeclairdo excudimus.
 82i BREVIARHJM 1N PSALMOS. PROLOGUS. 822
taiitum multi fuerunl, ut etiam de numero Judseo- .A salus ullalcnus ampulari; et ideo eralentes in eum
rum tradilor Judas illis fuerit aggregalus. Mulli di- benedictio sequilur sempilerna.
cunl: nam cum repeiitur [Ms. reperitur] saipius PSALMUS QUARTUS.
mulli, ostenditur sseva numerosilas impiorum. Non In finem in carminibus psalmus Pavid. Hic enim finis
est salus. Hoc ad illas voces perlinel Judseorum di- perfectionem significat, non consummatipnemp
Psalmus ad opus, canticurii vero refertur ad
cenlium : Alios salvos (ecit, se ipsum non potesl sal- scjentiam, vel laeliliam.
vum facere. Tu auiem, Pomine. Verbum caro factum, Cnm invocarem. Mater Ecclesia gratulatur exau-
hominis est suscepiio, et Ecclesioe; quapropter caro dilam se esse a Deo justiliae suse, a quo ei est omne
dicit gloriam suam, el exaltationem capitis, quam quod jnstum habel et recte, juslitife suae : quia
suscepit omnipotens Verbum : Vocemea. Hoc evan- sanctse Trinilalis unilatem et oninipolenliam confi-
gelica verba declarant, ubi ait Filius: Paler, clari- tetur. Quse se dilalatam esse dicit, quando confes-
fica Filium tuum, etc. El exaudivit de monle sancto sores fiiint, et martyres coronantur. Aliler : Ab
suo, id cst, de Divinitatis excellenlissima summilate, angusliis trisliliav in latitudinem gaudiorum me ad-
quando ait: El clarificavi, et iterttm clarificabo. Ego duxisti. Miserere mei. Pia mater miserendum esse
dormivi. Yenit ad secundam pariem, in qua dormi- dicebat sibi, si pro filiis audiretur ejus oratio. Filii
tionem etsoporationem passionis, et resurrectionem B hominum usquequo, etc. Merito sancla Ecclesia eos
Christi expriniit, de qua ipse dixit : Poteslalem diulius graves corde fnisse falelur, qui posl verita-
habeo ponendi animam meam, el polestaletn habeo lis prsedica.tionem adorare magis idola elegerunt
ilerum sumendi eam. Et ideo siirrexit, quia divina falsitatis, quaa sunt vanilas, et mendacium. Et
potenlia liumanam ejus natufam spscepit. Aliter ; merito (ale pomen susceperunl, quia conlra digni-
Dormivit Ecclesia per infidelilaiem; surrexil autem tatem vcritaiis erecli sunl. Et scitote: hoc est, cre-
per illuminationem fidci. DormivitChristusinmorte dite, quia Cbristum, qtiem Judsei crurifixertint,'
per passionem, resurrexit per gloriam resurrcc- Deus pater mirificavit in resurrectione, et ascen-
lionis. Non timebo millia. In passione enim Salva- sione. Et ipse Filius exaudivit Ecclesiam suam,
torismagnaeuin populi niultitudocircuindedit, quaro quocumque iu lempore clamaverunt ad eum : et mo-
minime limuit: quia post triduum se rcsurrcciurum rito, quia ipsa populis illuni ad mirificandum prac-
praescivit. Et caro ejus salva facta est. Ecclesia de dicavil. Irascimini. Prseteritis peccalis irasci deba-
Chrisio Domino suo, hoc est, corpus capili suo lo- tis, ut praesentem nequiiiam effugere possilis: aique
quitur. lllo enim resnrgente, ipsa salvata est. Quo- nolite ilerum facere maln. Compungimini,deferenies
niam tu percutsisti. Noti solum adversantes, id est, pravas cogilaliones vesiras. Antequam scelera per-
pcrseculores Salvatoris, verum etiam haaretici cse- G petrelis, quoe semper cordibus vestris involvitis.
cilate menlis perculiuntur, qui dentibus delraciionis CoiBnungwnini,adpoenitentiain videlicet, Idem vero,
corrodunt verha veritatis. Ita et Judaei quando dice- quod supra cor, hic cubile nominavit. Sacrificate:
bant *.Si rex Israel est, descendat de cruce, et credi- Hic altera res inchoat; in qua clementissima nvater
mus ei; inimici nominis Chrisii conftisione percussi docet, atque dicit: Sacrificate sacrificium justiliw :
sunt: ideoque coulriti sunt, quia confestim cogno- id est, recle vivite, et corda vestra divinilati munda
verunt eum resurrexisse in gloria. Pomini estsalus. scmper offerte, Ei sperate in Domino,ut vilam bonani
/Eterna enim vita inleriroi non potest, necSalvaloris spes felicior snbsequatur. Multi ideui, e(c, elc.
Hsec adspecimen polius operis capiendum, salis abundeque fuerint, nisi et lalius forlasse, quam pa,r
erat, descripta incuriosis hominibus videantur. Sed ut ad propositum redeam , coronidis loco , admonilio-
nem isiam uno adhuc exemplo concltidam, ex quo intelligas quara sil Breviarii auclor subleslse (idei, qui
et pro Augustino se venditarit aliquando, et ipsam Augustinianam psalmorum exposilionem pervaserit.
Noiatum hoc pridero Benedictinis ediioribus, in tribus mss. Valicano scilicel, et Begio, et Claromoniano
Patruro Dominicanorum, qui Augustini traciatus in Psalmos continent, enarrationem xiv psalmi ex Brc-
viarii auctore, vix paucis mutalis verbis, haberi, ac poni proxime anle alteram, quae vere Auguslini est.
Describitur vefo, ut penes falsum Hieronymum ab inilio : Opporlune qitartus decimuspsalmus leclus est, et
secundumordinem ita evenit, et caeiera ad finem usque, qui hac insuper subscriplione munitur : Explicil
"tractatus Aurelii Augustiniepiscopi de psalmo xiv. Sialiorum veterum, qui in Psalmos scripserunt, codices
manu exaratos in promptu haberemus, quin paria exempla apud eos occurrerent, nullus dubilo, aut enirn
omniuni anle se iractatorum scripta compilavit, aut cerle personas induit pseudonymus isle Breviarii auclor.

BREVIARIUM IN PSALMOS.

PROLOGUS.
Proxime cum Orjgenis Psalterium, quod Enchiri- tionibus annotaturo, jn commune iegeremus: simul
dion ille vocabat, slriclis et nccessariis interprc(a- uierquc deprehendimiis nQiinu.Uaeum, vel perstrin-
;S23 APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUMS. IHERONYMI. 824
xisse leviter, vel inlacla penitns reliquisse : de qui- j . digna arbiiror leciione, in htinc anguslum commen-
bus in alio opere latissime dispnlavil, quod scilicet tarioluin referam. Psalterium Graacum esl, et Laline
non putarel reni magnani brevi sernione concludere. organum dicitnr, qnod Hebraai NEBELvocant. Psal-
Igitur pro familiarilate quae.inler nos est, studiose mus dicitnr, eo quod a psaltcrio nomen accepit, vel
et sednle postulasti, ut quopcumquemihi digna me- pro psallendo. Quaroyis David omnes psalmos can-
moria videbanlur, signis quibusdani potius quam tassel, lamen oiiines psalmi in persona Cliristi per-
iiHerpretatioiiibus annotarein. El quod soleni hi fa- linent, et qui proatilulaii esse non videutur apud
cere, qui in brevi tabella terrarum el urbitim situs Hebravos, pro uno psalmo habentur. Nam per tilu-
pingunt, et lalissinias regiones in modico spatio co- luni intelligitur uniuscujusque psalmi iniellecius.
nantur ostendere : ita in Psalterii opcre latissinvo, Quid est litulus, nisi aclavis? Ut-iia dixerim, in
quasi praeleriens aliqua perstringerem, ui ex paucis domuro non ingrediiur nisi per clavem, ita el unius-
quse leiigisscm, inlelligantur elcactera quae omissa cujnsque psalmi iiitelleclusperclavem, hocest, per
suni, quani vim babeanl alque raiionein. Nnn quod liiulum intelligjiur, in cnjus persona cantatur, aut
.puiein a me possedici quae ille pra-teriil, sed quod in persona Christi, aut in persona Ecclesioa, aut i.i
ea quae in lomis vel bomiliis ipse disseruit, vel ego persona prophelae.
a Snmpla ex Origene comparatio est, quam ipse- faiionem allerius Expositionis Psalthorum, quam ili-
mel ab Hcbraeoquod:>mdidicisse se profiletnr. Pla- dem falso tribuiam Hieronymo subncciemus.
cuit et S. Ililario. Dicernus de ea nus postea ad Prse-

PSALMI INCIPIUNT EDISSERI.

PSALMUS PRIMUS. B Lignum autem cui vir beaius comparatur, sapien-

Bealus vir qui non abiil in consilio impiorum. Qui-
dam dicunt hunc psalmum, quasi praefaiionem esse
Spirilus sancli : elideo lilulum non babere. Alii in
eo qund primus sit, ordinis sni haberu priiicipium,
esse vilium etim priroum dicere, ante
el jr)iEovK(Tfiov
quem nullus sil. Aliier : Apud Hebracos, et primus
et secundus unus est psolmus, quod in apo.stolorum
-qiioque Aciibus comprobalur. Deniquequia a beati-
ludine cceperat, in beatitudine desinit, dicens : Beati
omnes qui confidunt in eum. Aliter : Beattis qtii non
cOgitavit, non fecit, non docuit mala. Aliter : Beatus
qui hon esl Judaeus, gentilis, haereiicus. Aliier :
Tertullianus , in libro de Spectaculis, asserit hunc
psalmum et de Josepli posse intelligi, qui corpus
Domini sepelivit, el de bis qui ad speclacula genliuro C
iion conveniunl. Et in via peccatoram non slelit.
Non dixit, et in via peccalorum non ambulavit : hoc
quippe impossibile est: quia nullusabsquepeccato,
nec si unius quidem horae fueril vila ejus. Nullum
sine peccato dicit : sed in via peccalorum non stetil :
hoc est, qui non perseveravit in delicto, sed per pce-
nitenliam ad meliora conversus esl. El in cathedra
pestilentiw non sedit. Pro pesiilentibus in Hebroao
delusores habel, quod scilicet omnes discipulos per-
versus doclor illudat. Uude Jeremias : Non sedi, ait,
tn consilio ludentium (Jerem. xv).
SedinLege Pomini volunlas ejus. Tribtis duo re-
lulit, utbabeat volunlalem, et voluntali jungat et
Stn dium. Et in lege ejus mediiabilur die ac nocie.
Meditatio legis est, non solum in legendis Seriplu- j)
ris, sed etiam in his quse scripia sunt faciendo.
Justus igitur, sive nianducet, sive bibat, sive dor-
roiat, in nomine Domini omnia faciens, roeditaiur
legem ejus die ac nocie.
El erit tumqtiam lignum quod plantatum est, etc.
Pro plantalum, transplantalum Aquila (ransiulit.
liam pulo, dequa ei Salomon loquilur, Lignum viim
esl his qui seqmthtur eam (Proverb. ui). Sapieniia au-
tem per Apostolum Christus Dei Filius declaralur.
Cltristum, ait, Dei virtutem, et Dei sapienliam (I Cor.
1), hoe esi, Christo Filio Dei conforrois utique fa-
ctns corpori gloriaa ejus. Quod fructum suum dabil
in lempore suo. Dabit enim fruclum non quocumque
lempore, sed praescripio : illo scilicet cum deviclis
potestaLibus principotibusque tradideril regnum
Deo Patri, conformaius clarilati corporis sui. Qtiod
aulenv se arborem Dominus dici voluit, ait : Aut
faciie arborem bbnam et fructum ejus bonum (Matth.
xn). Quod ligiium iia dixil : Si in viridi ligno hoc
faciunt, in arido quid fiet (Luc. xxm).
El foliumejus nondecidet. Yerba doctrinae quoa ad
salutem gentibus proficitiiit, juxla illud Apocalyp.is:
El folia ligni liujus ad sanilalem genlium. Et omnia
qumcumquefccerit, prosperabunlur (Apoc. xxil). Ju-
daeihunc psalmuni diclum esse exislimant de Josia :
quod solus inter profanos reges non abierit in consi-
lio impiorum, spd secutus sit legem Dei. Veruin
hoc quod modo Iectuin esl, et omnia qumcumquefa-
cict prosperabuntur, non solum de Josia, sed de nullo
sanctorumaccipi potest, nisi forte in futuro sseculo»
Melius igitur de eo intelligimus horoine, qui a Sal-
votore nostro assumpius est atque salvatus : non
quo alium assumpsisse, alium assumptum esse tesle-
niur; sed quo unus alque idem Filius Dei et filius
bominis, qui ante ssecula Verbum seni|ier fuil, ijise
poslea et carnem est dignaius assumere.
Noii sic impii, iton sic. Id quod secundo dicilur,
non sic, in Hebraeisvoluminibus non habetur : sed ne
in ipsis qtiidem LXX inlerpretibus. Naro in exemplis
Origenis in Caesafiensi bibliotheea legens, semel
LanLuniscriptum reperi. Inler impium et peccaiorcm
hoc interest, qui impius est, negat Deum : qui pecca-
 823 BREViARIUM IN PSALMOS. PSALM. II. 826
tor cst, confitelor cl peccat. Sicut justus vir compa- A quo ille quempiam derideat, sed quod nos derisu
ratur ligno : sic impitis comparatur pulveri. Qui jti- digna faciamus. Et Dominussubsannabit eos. Subsan-
sinsest, lignoparadisi coroparaiur: quiautemimpius nalio proprie rugaia fronie, et conlracto naso expri-
est, pulveri convparalur. milur. Absit ilaque boc nos de Deo corporaliier
Scd lamquam pulvis, quem projicii venlus a facie existimare, quod eliam in gravibus viris quidam re-
terrm. Pulvis licei de terra sit, lamcn desinil esse preliensione dignum arbitraniur.
lerra. Tam infelix erit impius, ut nec lerrenus qui- Tunc toquetur ad eos in ira sua. De ira Dei et
dem sit pulvis. Yidetur quidem habere lerroe sub- Lactnniius librum pulcberrimum scripsit, et ipse
-stantiam, sed habet suam substiuitianv : nihil habet Origenes creberrime dispuiat, non lam iram esse ,
solidum, sed quod habet, ad poenam habet. Huc il- quam necessariam correptionem, utpalris in filium,
lucque dispergilur, numquam in uno loco est, quo- medici in acgroluni, magistri in discipulum. lra au-
cumque ventns traxcrit, illuc ejus impctus dirigilur. tem patieniibus videri polest, non quod Deus emen-
Sic et impius, qui seinel Denro negaveril, quocum- del iratus. Et in furore suo conlurbabit eos. Sicut in
que illum aura diaboli traxerit, illuc errore perdu- Episiola ad Romanos : Revelalur , inquit, ira Dei
citur. (Rom. i), ut qui eam veiituram inlclligunt, studeant
ldeo non resurguni impii in judicio : Non quia non B devilare : ita et in prsesenti loco benigne, non ait,
a jam puniet: sed, lurbabii, ul absque ptenis qui turbalus
resurgant, sed quia in judicio non resurgant:
enim de his praejudicatum est. Neque peccaiores in est, corrigatur.
concilio juslorum. Si non resurgunt peccatores in Ego autem. Vox Christi. Constilutus sum rex, pro
concilio justorum, diversa esl peccalorum justo- parte carnis dicilur. Ab eo, Deo patre. Super Sion,
rumque resurreclio. id esl, super Ecclesiam. Sion, specula vitoa inter-
Quia cognoscitDominus viainjustorum. Nihil aliud pretalur. Montem sanctum ejus, mons est Ecclesia,
cognoscil Dominus, nisi quod notitia ejus dignum vel ipse Christus, ul illud : Et erit in novissimisdie-
est. Cognoscit quippe Dominus eos qui ejus sunt: et bus prmparalus mons domus Pomini in verlice mon-
siqui nescit, nescielur (Tim. n). Etad peccaiores di- tium. Prmdicans prmceptum Domini (Isa. n). Hoc est
citur : Discedile a me, operarii iniquilatis, non novi docirinam Evangelii.
vos (Luc. xin). Viam autem justorum illumpuio esse Dominus dixit ad me, filius meus es lu : ego hodie
qui loquitur : Ego sum via (Joan. xiv). De quo et genui le. Jesus Christus est heri et hodie, etin a>ter-
prophela dicit: Videte qumsit via bona. El iter impio- num. Recte autem ei qui nalus est in tempore, di-
rum peribil (Jerem. vi). Quam clemenler, non impii citur:
peribunt, sed impietas. C Postula ame, et dabo tibi genles fimreditatem luam.
PSALMUS II. Ac si dicat: Dum Judaei te noluerunt recipere: om-
Quare fremuerunl genies, el populi medilati sunt nes gentes tibi venient in hsercdilalem.
inania. Audacis eslhunc psalmum interpretari velle '
Reges eos in virga ferrea. In dura disciplina Roroa-
post Petrum : immo de eo sentire aliud quam in norum. Yel per virgam ferrearo, disciplina intolera-
Aclihus aposiolorum dixerit Pelrus. bilis : quia corda illorum lortuosa erant. Tamquam
Astileruni reges lerrm, ei principes convenerunt in vas figuli confringes eos. Vas figuli anlequam in
unum adversus Dominum el adversus Christum ejus. leslam fuerit obdtiratuin, si dissipetur, reformabile
Non solum Herodes rex, sed etiaui illi ueges adver- est. Lege Jereniiam (Jerem. xix). Si auiem scmel
sus Dominum consiilerunt, quorum regna ei in tesia fracta fnerii, neqnaqtiam in iniegrum com-
puucio lemporis diabolus osleiidit. pingi poiest. Yerum quoe apnd homines impossibilia
Dirumpumus vincula eorum, et projiciamus, clc. siinl, apud Denm suut possibilia. Figulus, Christus :
Qualuor prsecedentes versus vel angeli, vel piopheisc vas, homo, ut est illud : Sicut vas in tnanu figuli, sic
suntlocuii, mirantcs quare humana temeiiias ad- vos in manu mea, dicit Dominus (Ibid. xvui). Aliter :
versus Dei Filiunveoiisurrexerit. Aquinioaulemver- Coniiingittir in pcenUentiamhic, vel in die judicii in
siculo Dominus ipse respondii, coiiortans populum 0 igneni.
gentilium, et orones qui sibi ex Judseis credituri Nuncreges intelligile. Reges saeculi omnes vel re-
sunl, ut legalia vincula dissolvant, et gravc onus ges sancti apnsioli, intelligiie isia supradicta. Eru-
Legis abjiciant, quod non potuerunt portare palres dimini. Hoc esL, vosmelipsos, vel alios. Qui judica-
eorum, sed sequautur eum cujus jugum suave esl, tis lerram, sanctam Ecclcsiam.
et onus leve. Servite Dotnino in timore. Timore dixit, ut elatio-
Qui habitat incwlis irridebit eos. Perhumanae ser- nem eis tolleret: "quia reges eos appellaral. El ex-
mocinalionis exempla, affectus Dei discimus: non sultale ei. Ut eos iterum conlorlaret, ul illud : Gau-

a Dixirous a Servato Lupo, in Collectaneode tri-

btis quwsiionibus, laudari hunc Hieronymi locum iis
verbis : idem Doclor (Hieronymus) alio verbosensum
prmdeslinationisexpressil in explanationeprimi pnatmi:
Qui autem non credit, inquil, jam judicatus esl; jam
enim prmjudicatus ad pmnam est. Coufer nunc vcrum
Hieronymum, Dialogo conlra Pelagianos, nuin. 28 :
In primo, inqiiit, psalmo canilnr, quoniam non re-
siirguut impii in jiidicio. Jam enim in perditionem
sunt prmjudicati. Neque ppccatores in c.onsilio jusio-
riim ; aliud enim est gloriam pendere resurgendi, aliud
perire perpetuo.
827 - APPENDIX AD TOMUMSEPTIMIJM S, HIERONYMI. 828
dete et exsullate, cum iremore : ul cuni tremore es- jK rum contrivisti. Respondeant ergo amici solius hislo-
sent, id est, tremore corpnris, ettimore anima?.. rise, quoinodo Dens maxillnm percutiat, et confrin-
Apprehendite disciplhwm, ne,quando irtiscaiur Po- gat dentes peccitorum, pugilnm contra se more cer-
minus. Pro eo quod in Graecodicitur, Spi£,aa6sKUI- tantium. Dentes peccaiorum conlrivisti. Principes Ju-
Sw( : in llebrseo legilur NESCU BAR,quod inierpretari dseorum ; denles, vel hseretici doctores, vel verba
potest, adorale filium, Aperlissinia ilaque de Christo ipsorum.
prophetia, et.ordo pnccepii, Adorate Filium ; ne Domini est sdlus. Hoo est, non ab homine, sed a
forle irascalur Doniinus, hoc est, Pater. Eipereatis Deo. Ipse solus potest, et per ipsura a morle in vi-
deviajusla. Judseis qui .noliierunt. adorarc Filium, lara lransire. Ei super populum tnum, Hoc est, popu-
iralus esl Domiiius, el perierun! de via reclo.Via lunt Christianum. Benedictiolua. Populo credentium
justa, vel recta, Chrisius esi. In via sumus, quando beneiliclioneni infundit: transmiltens eis Spiritum
mandaia Dei impleinus, De via perimus, quando ab sanctuni, vcl iu futuro quando dicturus eril: Venile,
eis declinamus, bencdicli Palris mei, percipite regnum quod vobis pa-
Jnbrevi ira ejus. Hocest, in exitu unitiscujusque ralum esl ab erigine mundi (Mallh, xxv),
hominis. Vel brevi ira in die judicii, ut illud : Cum PSALMUS IV.
enim dixerinl hoinines, pax el sccuritas, lunc veniet eis " In finem in cttnhinibus, psalmus David. In finem, id
rcpentinus interitus (I Tliess, v). Beaii omnes qui con- esi, in Chris|o, Fiuis enim Legis Chrislus ad
fiduniin eum. No.n iu hoiiiinibns, ne:]ue in semelip- justitiam omiii credenli. In carminibus, hoc esl,-
in laudibus. Psalmus David, hoc est, laus Cliristi.
sis, sed in Deum. Iste psalmus, ut prsefali sumus,
in beatitudinem leniiiiiatur, unde superior incipit, Cuminvocaremexaudivit me Peus juslitim mece.In-
et ideo apndflebrseospro uno liabeniur. congruum est hpc de David accipere, ut qui in su-
PSALMUS III. periori psalmo propter occisionem Uriae pene est
interfeclus a filvo, uunc audeat dicere : Exaudivit
Psalmus David, quandofugit a facie Absalom filii sui.
tne Peus jusiitim mew. Totns itaqne psalmus ad
Istepsalmns postcrior est sequeniibiis pluiiniis ,
qui ad Saulis videntur historiam pcrtinere. Anle Christum, et per Cbristum ad justos referendus cst.
siquidem David a Saul est passus insidias, quam Horum simile quid etiam Jacob loculus est, dicens:
Absalom adyersus eum armacorriperet. Sed quia Exaudiet me cras mea (Genes. xxx).
proposiium ei crnl, ui non tanium rie se referret justilia
qnae-passus est, quam ut per exeniplum snj omnes In tribtdalionemea dilaiasli mihi. Miserere mei, et
liominesinslitueret, ideo priihis secunda praepo- exaudi oralionem meam, Liccl milii auxilium tuleris,
siiit, ut teniationum ordinem doceat. Siquidem et in tribulaiione mea dilatasli mihi; tamen ego
ante propier peccaia corripimur, et postea propler
yirlulem probamur. ln David yero teniiflionum Q misericordia iua semper indigeo.
ordo muiatus est. Sub Saul perseculione, innocens Ut quid diligitis vanilalem, et quwritis mendacium.
fuit: sub Absalom, manifeslissime criminis reus Diapsalma. Verbum SELA,LXXinterpreles, Symma-
tenetui , Uria interfecto. , Lege qtiiiiquogesinii chus et
psalmi titulum, ei intelliges euiu justa ordinem Theodotio, diapsalma transluleriint. Aquila
prioreni esse qnem lertium. vero, semper; et puto aut musici ciijiisdam soni esse
aut cerie perpetuiialem eorum quoe
Doniine, quid uiultiplicati sunt,qui Iribulant me, signaculum,
mulli exsurgunt advenum me. Potest hic psalmus et praedicta sunt, ihdicari, ui ubicumque SELA,hoc est,
ad David, et ad Christum, et per euro, ad omucs diapsalma, sive, semper apponilnr, ibi sciamus non
sanclos pertinere. tantum ad proesens tempus, verum ad aelernum, vel
Exaudivilme de montesanclosuo.Monlcm sancluni quoe seqtiuntur, yel quoe proecesserint, pertinere.
putp uiiigcniium esse Filiuro Dei, ad quem innovis- Quw dicitis in cordibus veslris, et in cubitibusveslris
simis diebus populi confluituri sunt, Isaia elMichaea cotnpungimini.Quoil in die cogilando peccatis, nocle
lacrvmas.
Jiocipspni vaiieinaniibus, Sed et de Ecclesia jntelli- exjiiaie per
gitur, quia non potesi ciyilas abscondi super roon- Sacriftcaie sacrificiumjustiliw, et sperale in Domi-
tcm posita. 110. Sacrificiuro Deo immolate jusiitiam, Et couse-
in Dpniino,
Ego dormivi, ei soporutus sitm, el exsurrexi, quia P iquenler sperabitis
Dominus suscepii me. Quasi somnus, inquit, ct locus Signatmn esl super nos lumen vullus lui, Domine.
In cujns facie lu.men Domini signalum esi, iste re-
ejus persecutio.
Diimini conlemplalur. Tale si-
Npn timebomiilia populi circumdaniis me. Et Da* velata facie gloriam
Ezcchielis
vid poiesl hoc de Absajom, el excrcitu ejus dicere : giiuin et in geniehtiuro froniibus in libro
notari Dominus praecepil (Ezech. ix).
ct Dominns de Judaais frementibus adversum se, et prophelae
A fructu frumenti, el vhii eorum rcpleli sunl. Id
clamantjbus; Tolte, lolle, crucifige eiim (Joan, xxix).
iii plnribus.codicibiis invenilur, el olei eorum,
Quoniam lu percussisli omnes adversantes milii sine quod
causa. Perculit Dominus, el vineas alienigenarum in cum vetustum Origenis exempluni Psalterii revol-
verem, quod ipsius manu fuerat emendatum, necin
grandine, eiSalyalor, qui pro nobis facluseslomnia,
a Palrc scribitur :Percutiam el oves Hebrseo, nec in caeteris editionibus, nec apud ipsos
perciissus pastorem,
dispetgenlur(Zach.xm).Pvd sine causaav.lem,maxitla Sepluaginta interpretps reperi.
Jegitur 5n Moebroeo,id esi, LCCHI.Et quia maxillam : PSALMUS V.
praeini6crat, consequenler infeiiur. Dentes peccalo- In finetn pro ea quwlnvredilatemjPQmequitur,psatmus
829 imEVlARIUM IN PSALMOS. PSALM, IV, K30
Pavid. De Ecclesia quaa in fine et consummatione A dtis merebor le videre. Quownm lu es Deus non vo-
mundi havredilatem conseculura est universis na- lens iniquitatem. Proplerea non me exaudies plena
-tionibus Christo credentibus, psalrous isle con-
lexitnr. Denique et ex persona ejus oralio ad Do- luce, sed mane, quoniam non vis, Deus,iniquitalem.
minum dirigitur. Cum enim recedere rcepero ab iniquitate, slatim
Verba mea auribus percipe, Domine. Nullus habei mercbor exauditionem luam.
hanc fiduciam nisi Ecclesia. Qui peccator csl, non Neque habilabit jttxta le malignus. Quando aliquis
csl ausus dicere : Verba mea auribw percipe, Domi- recedit a nobis qui raalus est, gralulemur, hoe in
ue; qui irascitur ct maledicit, non est ausus dicere ; nobis fit quod facttim est elin Demino. Videle enim
Verba mea auribus percipe, Domine; sed optat ul qtiid dicat Spiritus sanclus .*Neque habilabit juxla
Deus clandat aures suas. lntellige clamorem meum, le malignus, quae enim communicalio ltici et tene-
etc. Clamor in Scripturis non vocis, scd cordis est. bris? qui consensiis Christo et Belial? quando ergo
Denique ad Moysen dicilur : Quid clamas ad mt recedunt aliqui ex nobis, dicamus et nos; Exierunt
(Exod. xrv)? cum Moyses ante non clamasset. Intel- ex nobis, sed non fuerunt ex nobis. Si enitn fuissent
lige clamorem meum, Et Apostolus : Clamantes in ex nobis, mansissent utique nobiscum (I Joan. xit).
cordibus nosiris, abba pater (Galat. iv). IJlique qui Dicilnr ad Deum : jVonhabitabiljuxia tc malignus. Si
clamat, non in corde claniat, sed in lingua clamat. *' cnini Deus ignis esi, el ignis consumens, quicumqiie
Et quomodo dicit Apostolus, clamantes in cordibus stipula est, quicumque lignuin esl, fugit ab igne, ne
nostris ? Quando igitur geroitus nosler, et conscien- consumalur ab igne. Neque permanebunt injusti ante
tia deprecatur, islum claroorein inlelligit Dcus. Unde oculos luos. Qunndo dicilur, neque permanebunt,
dicil et Jercmias: Non sileat pupilla oculi mci (Tliren. ostendilur quod aliquandomanserini. Manseruntau-
n). Videle quid dicat: Non taccat pupilla oculi mei: lem aliquando injusti anle oculos Dei : manserunt
et aliquando pupilla oculi clamal ad Deum. Utique Deoexspectanle poenilentiam ipsortim; sed quoniam
si clamai, lingua clamat, non pupilla oculi. Sed quo- permanseruni injusli, propterea non permanserunt
modo clamamus jn cnrdibus nostris, quando cnm ante oculos Dei.
gemitu Dominum deprecamur: sic quando laci ynvas Odisti omnes qui operantur iniquitatem. Infelix est,
ad Deum fundimug, eo lempore pupilla oculi poslri quem odit Deus. Qois est ille quem odit Deus? qui
clamat ad Doininum. Bex meus, et Peus meits, Ille opcratur iniquitaiero. Si enim orones pcccamus, et
vcre ausus est dicere, Rex meus el Peus meus, cui quicumque pcccat, odio habelur a Deo, ergo odio
ivonregnal peccaluro in morlali corpore, Rexmeus haliemur a Domino. Si autem odio hnbemuf a Do-
el Deus meus, quia rcgnis in me, el non regnat pcc- niiiio, quomodo gratia salvaii sumus? Odisti om-
calum : propterea Dens meus es. Tu es Deus meus ,• ^1nes qui operantur iniquitalem. Non dixit qui ope-
qnia non est venter Deus meus: qnia noii esl aurnm rali suul iuiquitalem, sed q\A operanlur iniquitatem.
Dcus mcus: quia non esl lihjdo Deus meus, Quoniani Qui perseveranl in peccalo, illi odio babcnlur a Do-
tti virtus es, et ego cupio babere virluteB, propterea mino; qui autcm diiuiserunl, illi ninniiiur a Do-
tn es Deus meus, hoe est, virlus mea. mino : Perdes omnes qui loquunlur mendacium. Rem
ilione exaudies vocem meam. Quidaro simplicius novani video. Qui maliiro operatur, odio habetur :
iuterprelantur, hoc est, exsurgo diluculo ad oran- qui mentiiur, perii. Videanms quid sil plus, odio
dnm, et deprecor te. Et quaa esl.isla interpreialio, haheri a Domino, an perire. Iufelix quidem esl
qua dicilur, manenos exatidit, vespere non exaudii, qui odio habelur a Domiiio, sed adhuc vivit. Qui
hiedia nocte non exaudit. Sed vidcte quid dicnl; aulein loquitur menilacium el perit, jam esse de-
Quamdiu in tonebris erroris sum, non me exaudit, sislit, Ergo infelicior cst, qui mendacium loquitur,
Quando vero sol justiiice venerit in corde meo, tunc quam ilie qui opernlur iniquilatem, qui ciiim ope-
me exaudit; mane exaudies vocemmeam. Non dixit, ralur iniquilatem. odio habetur: qui aulem loqui-
lertia hnra, non dixil sexla hora, non dixil pleua tur mendacium , perii. 0« enim, quod mentilur,
luce; sed vidcle quid dicat : Mane, slatim ut tena- occidit animam (Sap. i). El quoroodo scriptum est:
hrae fugere coeperint, exaudis : slatim in principin ' ut sil Peus verax, omnis aulem homo mendax (Rom,
boni operis me exaudis, non quaaris finem. Est enim m). Si autem quicumque loqnitur mondacium, jam
meum vel!e,luum perfieere. Maneastabo /i6i.Videte perit, el occidit animam suam : omnes autem men-
ordinem, mane, non vespere, non in lenebris, sed limur, ergoomncs peribimus? Hoc auiem quod dicit:
mane. Mane astabo libi: slabo constanter, et imila.- Perdes omnes qui loquuntur mendacium, ei ex con-
borMoysen. Mane astabo/iit:tibiasiabo, non aliis. sequentibus psalmi, ct ex ipso ordine intelligere
Cum aulem mane fuerit, et slelero, et tibi stelero, possumus,quia de liaarelicis dicit: Qui enim operalur
lunc merebor te vitlere. El videbo. Subauditur, te iniquhatem, suam lanlum aniroam occjdit \ qui atitem
videbo, multi male legunt, ct dicunl, wi Eictysipz: baereiicus est, et loquitur meudacium, tot occidit
sed sciamus errorem esse; sic dicitur, v.vXlTtb$op.<u homines, quot induxerit.
hoc est, videbo,ut sic ordo quem diximus, incipien- ViVum sanguinutn el dolosum abominabitur Do-
le luce virtulum in anima mea, quando stare libi minus. Vir sanguinum, omnis hserelicus est, quolidie
ccepero, non sedere, non jacere, sed slare : et sta- animarum sanguinem fundit, Recle dixil dolosnm ;
lues supra petram pedes mcos, tune per islos gra- et homicida cst, et dolosus,
831 APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUM S. HIERONYMI. 852
Ego atttem in multiludinemisericordim tuw, introibo A tationibus suis.i et te habeant unam cogitationem.
in domum tuam. llli in iniquilate sua egrediunlur de Secitndum.hiullitudinem impielalum eorum expelle
domo tua,egoinlua misericordiaingrediarindomnm eos. Non dixit, iinde ens expellat: de coelo eos ex-
tuam, Introibn in dorouin luaiii, qusc est licclesia. pellat, de terra eos expellat : unde ebs exnellat
Adorabo ad templum, etc. Ipsa est domus quae Scriptura non dicit: sed \ntepScczb-j est, et uo-refov
el templum. TT/JOTEOOV.Debemus ergo legere : Secundum muliilu-
:-..Domine, deduc me in iua juslitia. Ego autem cu- dinem impietalum eorum expelle eos. Qund dicit, hoc
pio intrare in domum iuani et volo intrare per viaro est: Ab impietatibiis suis mttliis propter luaro mise-
tuam rectam; sed quoniam continuata semitis scan- ricordiam expelle eos, hoc est, non sint in multis
dala ponunt inimici mei, et mihi in domum luam impietatibus suis. Polest e.l aliter inlerpreiari :
ire ciipienti, laqueos ponunt in ilinere; propterea, Qiioniam plurimiim impii fuerunl et noluerunt de-
quaeso le, ut dirigas pedes mcos usque ad finem. cidere a cogitationibus suis, et impietates impietali-
Meum est pedes ponere in via lua : tuum esl cor- bus angenl, ct quotidic congregant. et pliires habent
rigere gressus mcos : Propier inimicps meos dirige impietaies, propierea expelle eos. Unde? Ab ea quae
in conspeclu luo viam meam. Hoc est, viam tuam h.oarediiatemcopsequitur. Tu expelle eos inde, ut
rectam fac propter inimicos meos, qui insidianiur B quoniam fidem non habent Ecclesiaa, ne versentur
mihi. QUOB est autem isia via ? Leciio Scripturaruin, in ea. Quoniam irrilaverunt ie, Pomine. Tu, Domine,
iioc esi, ne in Scripturis luis, per qnas ingredi cu- per naiuram dulcis es, sed qnicumque peccaiores
pio in Ecclesiam tuam, corruam. Omiiis enim qui sunl el boerelici!,naturam tuoedulcediuis vilio suo
male intelligit Scripturas, in via Dei corruit. vertunl in amariludinem.
Quoniamnon est in ore eorumveritas. Describunlur El Imtentur omnes qui sperant in le. Uli pereant, et
bacreiici, describitur vir sanguinarius et dolosus, ecclesiasticilaelehtur. In wlernum exsullabunt. Hic, in
qnem abominabitur Dominus. Non esl in ore eorum mlernum, non de prsesenti sseculo debemus dicere,
veritas. Non habenl Cbristum veritalem in ore suo, sed de futuro. Dehique non dixit, in soeculoexsuliani,
quia nec in corde habent. Cor eorum vanum esl. sed exsullabunt, de fuluro diciiur. Hicenim trislilia
Melius habetur in Hebrseo ImSoiAov. Vere enim est, ibi vero laetilia. Haereiicide praesenti ridenl, sed
insidiatur cor haereticoruiii oronibus quos decipit. in fuiuro lugebunt. Nns veroin praesenti lugemus,
Sepulcrum patens est gutlur eorum. lnfelices sunt ut in futuro rideamus. In mternumexsultabunt. Quaa
liaeretici, qui sepulcra sunt dealbata, plena ossibus erit exsnltatio sahctornm virorum? Et inhabitabis in
niorluorUin. Sepulcrumpalensest gultureorum. Arius, eis. Felices eruntlqui Christum hospiiem habere me-
Eunomius, el coeieri hoereiici lingnas sagiilas ha- C rebuntur : felices qui tabemaculum Cbrisii erunt.
benl : fauces suas sepulcrum habent. Sepulcrum Et gloriabuntur in te omnes qui diligunt nomen
palens esl gullur eorum. Et recte dixit, palens quan- hium. Quicumque diligit Detim , gloriabitur in Do-
documque enim vull aliquis deceptus intrare, para- mino. Qui diligurit, Non dixit, qui timent, sed, qui
lus est haerelicus, et suscipit. Numquam hsereiici diligunt. Ubicunique cnim limor est, ibi non est
claudunl ossnum, sed sempe.r aperiunt os suum. dilectio. Perfecta'quippe dilectio foras miilit limo-
Linguis suis dolose agebant. Aliud in corde lenebant, rem. Quicumque enim diligunl nnmen Domini ,
aliud in sermone [lollicebanlur. Pietatem loqueban- illi gloriabuntur. Gloriabunlur. Futura est beatiludo
tur, et impielatem celabanl. Chrislum loquunlur, et nostra : tolum quod promillitur de futuro est. Alii
occultant Aniichiistum. Sciunt enim quod nemo rcgnent; alii possideanl; alii glorientur. Nos hicsu-
possit induci, si proferant Anticbristum. Lucem mus miseri, ut. postea felices simus. Sequsimur
proferuni, ul celent lenebras, ut per lucem ducant Chrisinm Doininuhi nostrum. Quidicitsein Christo
ad tenebras. Judica illos, Peus. Sciunt te jndicem, credere, debet qttomodoille ambulavit, el ipse sic am-
sciunt te respicere res humanas. Qui judicaiurus in bulare. Chrisius DeiFiliusnon venitut minislrareiur,
fine es, eiiam in praesenli judica. Qui generaliter sed ttt ministrarel. Non venil ut imperaret, sed ut
"
judicaiurus es, nunc ex partejudica. Qui patrem serviret. Non veriit ut lavarenlur illi pedes, sed ut
senlire nolunt, sentiani judicem. Judica illos, Deus. lavaret pedes discipulorum. Non venit ut caederet,
Quare? qua de causa? Sequiiur : sed ut coederetur. Non dedit alapam, sed acccpil.
Decidanla cogilationibussuis. Si enim in praesenti Non crucifixit, sed crucifixus est. Non alios occidit,
reddideris illis quod merentur, incipiuut recedere a sed ipse passusesl. Pauper fuit, ut nosdiviies face-
malis cogiiaiionibus suis : quamdiu te judicem non ret. Illeaccepil pro nohis plagam, ut nos verberali
sentiiint, non limcnl. Decidant a cogitationibus suis. non doleremus. Quoiiescumqiie csadimur, prsebea-
Egregie dixit, a cogiiationibus suis. Qnolidie enim mtis maxillam , dorsum opponamus , iiiiiteinur
liaereiici immulani dogmaia sua. Denique si vir ec- Chrisium. Qui c;i'diiur, Cbrisium imitaiur : qui
clesiaslicus de Scripturis erudilus contenderit con- c;«dii, Anlichrisium. Hoc tolum quare dico? Ul in
:tra eos, et Scripturis sanciis coargueril eos, siaiim praesenti saaculoquod sustinemus, pro Cbristo glo-
rccpiirunl, qnomodo aliud novum dogma reperiant. rificenius nomen Domini. Dnm loquimur, dum am-
Non quaeruni quomodo salventur, sed quomodo bulamus, repenteiSiibiraiiimur. Ego ipse qui vobis
supereut. Propterea nunc dixit. Decidant a cogi- liodie loquor, die Crasiina qui de me futurum sit,
855 BREVIARIUM !N PSALMOS. 1'SALM. VII. 834'.
nescio. Si veneritlcvisfebiieula, ubi est ista vox? Ubi A animam meam quae est conlurbata vchementer, non
est supetbia? Repcnle verliiurin cinerero. Quid glo- eripis, non corrigis, non emendas?
riatur terra ct cinis? Secundum corporis naturam, Convertere, Domine, et eripe animam meam. Nisi
terra el cinis sumus. Terra es, el in terram ibis; animam nostram ante converterit, non eam polest
et terra glnriatur contra factoiem suum. Seiiuitur. eruere de periculo. Vel illud : Domine, qui avertisti
Quoniam lu benedicesjusto. In futurum ergo dif- vultum tuum a nobis , converlere et nos videre di-
ferlur bealiiudo. gnare, et erue animam noslram.
Domine, ut scuto bonwvoluntatis, ete. Apud soecu- Quoniam non esl in morte qui memor sil tui. Non
liini aliud est sculum, aliud corona : apud Deuin enim morttii laudabunl te, Domine, sed nos qui vi-
vero ipse est scutum, ipse Cstet corona, quasi scu- ventes siiinus, quia non est Deus morluoruro, sed
lum prolegil, quasi Deus coronal, ipse est scutum vivorum. In inferno aulem quis confuebitur libi? Non
noslrum, ipse esi et corona nosira : et ob hoc dicit: pro impossibili, sed pro raro pnsuil. In omnibus
Domine, ut sculo bonw volunlaiis luw coronasti nos. enim Dei judiciis deleclatur sanctus, cl laudal judi-
Prolexisti nos sculo tuo , el proieclio Lua coi ona cia ejus.
noslra fuil, hocest, corona nostra scuttim luum fuit, Laboravi in gemilu meo. Miserere mei, quia hsec et
id est, noslra victoria. Corona enim victoria inler- B hscc quse sequunlnr, feci. Lavabo per singulas nocles
pretaiur. Gratiasagamus Deo, et deprecemur illum, leelum meum. Qui quolidie laciymis straium rigat,
ul in bona voluntale sua ipse sil sc.utum et corona non potest in cogiiaiioneejus libidinum pompa sur-
nostra, ut numquam recedamus ah eo, ut sequamur repere. In lacrymis meis slratum meum rigabo.
illum, el dicarous cum Jeremia : Et posl te subsequens Qnanta roultitudo lacrymarum, ul slratum ejus la-
non laboravi, Pomine, ut sculo bonw volunlalis tttm crymis rigatum sit.
coronasti nos ( Thren. i). Sculo protegimur, et cum Turbatus est a furore oculus meus. Ubi sunl amici
perfecii fuerirous, coronamur. litierae? Cerie oculus isie corporeus ibi ab ira non
PSALMUS VI. conturbatur, nisi forle in taniam rabiem extollirour,
utvulius quoque noslri etora mutentur. llle itoque
In finem pro carminibus pro octava psalmus Pavid.
I-te et undecimiis psalmus, pro octava inscripiio- lurbalur oculus : qui si scandalizatus fueril, erue-
nem babent, resurreclionis , et pceniieiiliae, ac tur. Non autem ait: Ab ira mea turbatur oculus
per hoesaluiis nosnse niysterium contineiiies. In meus : sed, ab ira tua. 0 Deus, per quem supplicia
quo humaiium genus posiulat, ut corrigamur qui- mihi tiinco
dem et judicemur a Deo, sed non in ira et in fu- prseparala : lurbata est mens mea, et to-
rorecju*. Longnm e-t de sacramenio liujus nu- tum cordis mei principale conlremuit. jfmie/eraii»m
meripluraexempla revocare.Octoonimae ingressa; ^ omntbusinhnicis meis. Non nova adversum me ini-
sunt in ^rcam Noe, qtise in diluvio salvataa suni. mici bella
Octiivus filius Jesse David fuii, qui et desperatur gerunt, meus hostis anliquusesl. Aliter :
a patre, el a Dco solus eligilur. Octavo die cir- Pubertaiem ejus hominis qui renovalur de die iii
cuinciduniur iirimogeniia, ct immunda esse desis- diem, non possuni consequi: quia veterem homi-
lutit. Zacharias quoque pater Joannis octava die nero cum viliis et concnpiscentiis ejus inimicis meis
circtiincisiuiiis filii sui loquilur. Et posl dies ocio
sive scx (uiruinque enim in diversis evangelisiis adversuin me porto pugnantibus.
legilur) Domiuus traiisformatur inmoute , ut sic Discedite a me omnes qui operamini iniquitalem.
octonarius in sexto nunieio contineatur, quomodo Postquam ipse misericordiam consecutus est, caite-
nunc in sexto psalmo, inscriptio pnnilur ogdoadis,
ros diicet, vel cohoriatur, ut a se abeanl. Non enim
Donime, ne in furore luo arguas me, elc. Poeniten- vultiniqunrum habere consortium. Simul autem et
tiae psalmusest, et non eroendari refulat etcorripi, illud noiandum est, quod jani superius diximus :
sed in furore et.in ira, quia iufirmus sii, et turbata quud non eosqui operaii sunt iniquitalem ; sed qui
sint ossa ejus. El aliquaudo prius furor est, ei po- operantur, a se jubeat recedere.
Stea ira; sed maxinie unumest. Taroen furorin prae- Converlantur et erubescantvalde veiociler. Non con-
senti, irain futuro. tra inimicos, sed pro inimicis orat : ut convertan-
Miserere mei, Domine. VoxEcclesioa. Misereremei, " lur ct erubescant a peccatis snis: et erubescant non
quia miser sum. Et ipse misericordiam Dei invenit, leviier, sed vehementer: nec recrastinaio lempore,
qui se miserum coufitetur. Quoniam infirmus sum, sed cito.
sana me, Domine. Ac si dical : iiifirnius suro pro PSALMUS VII.
peccato : sana me, quia medicus es. Ego sum segro- Psalmus David, quetn cantavit Pomino pro verbis
Chusi filii Jemini. Pleiique, et niaxime hi qui Ue-
tus, lu es medicus. Ego habeo infirmilaiem, lu habes braei serroonis scieniiam non habent, hunc psnl-
samtatem. Ego sum infirmus per peccatum, tu sana muni arbitrantur eo teiiipore esse canlHiiini, <|U0
per misericordiam. Chusi lilius Arachi, amicus David, destruxiiconsi-
liiiin Aciiilophel : el ad eum iiuntios misii , ue in
Quoniam conturbata sunl omnia ossa mea. Ac si erenio ultra sederet, sed procul fugeret, neoppri-
dicat : omnes virlules, quae ossa appellavit, in primo1 roeretur a iilio. Yerum sciendum esl velieroenter
homine Iransgressaa sunl, sive perditse. Anima meu\ errare. Primum, quod nomen Chtisi per samech
exinde turbata etl. Per pcenitenliam ul emende- litieram scriptum est : hic vero per sin. Deinde
mur. quod numquaro David qui Joab et cseieris ducibus
exercitus stii praeceperai, dicens : Parcile pvero
Et tu, Domine, usquequo. Subauditur, usquequoi Abessalon (II Reg. xvm), de morte filii loquere^
 $15 APPENDIX AO TOMUM SEiPTIMUMS. HIEROMMI. 836:
' tur ; Concepitdolorem, et peperil iniquiiqtem,: La- j^Decidam merito \ab inimicis meis inanis. In Hebra;o
cum aperuit et effodii eum, el hicjdii in foveam quam pro inani BECAM Unde inleljigimus id quod
fecit: maxime qui, morie ejiis audita, bperuit ea- jscribilur.
in Eyangelio conlinetur ; Qui frairi sno dixeril,
put snutn, et ejulans clamafct •Filius riieus Abes-
saton, fitius meus Abessulon. Ad extreinum quod raca et fatue (Maiih, y), quain habeat interpretaiio
Hlic Chusi, iiinicus David, iilius Araohi scripturo liem.
est ; hicvero filius Jemini. Scieiidurii itaqueCIiusi - Persequalur inimicus animam mearii, elc, Novissi-
iiitef pretari, Mihiopein: et lotum psalmum conira
Saul esse conscripium, qui persequebaiur euro : roa animse inimipa destrucia est mors. El concukel
et jn foveam quam ioderai, ipse iudicil. Quoni in terra vitain tnefim, JSm potesi conculcari, quia «on
^iljhiopem vpcat, propier sahguinarios, et tclrps,
et Ciudeles mores. Jeminl vero, fdmitia, quod ad fecit supra dicta. Et gloriam meam in pulverem de-
tribum pertineat Benjamin, de quaSaul oftus est, ducat,&i,mquiij iiiiniicis nieismaiarfiddidi pro ma-
Reghorum libri lestimonio sunt, in qnibus Scri- Jjs, non resurgaih,
, plura corameinoral; El crql vir de filiis Renjamin, : Exsurge, Domjne, iniratuu, Quoniam le non seu*
eihpmen eius Cis, filius Abiliet, filii Sareih, fiiii
Bechbr, fiiii ApM, filiiviri Jemiri\,vir pbieris, et seruut per beneficia, sentiant per jracundiam. Et
huic fiiius, el nomen ejus Saul (I Reg. ix). Seinei exaltare in finibus inimicorUm meorum, Pro iniroicis
.qupque ille *jui lapides et pulverem in David ja- |rpgat, uijn inimiforum finihus exaltetur. Cuin inimki
ciebat, <Jefariiilia Saul, hoc est, Jeinineus fuit.: jtcsse
sicutiheisdem libfis scfibilur; Egrediebaturvir de cessaverint, tunc lu , Domine, exaltaberis
propinquilate domus Saul, el notrieh ei Semei^ filius in cis. [
Gera {\\Reg, xyu) ; de quo poilea David loqueus El exsurge, Dbmine Deus meus, in prmcepto quod
meus qui egfessus esi deven-
' inducilur : Ecce fiiius etc. ilpc nos dicimus : hoc crcdentes lo=
tfe riieo, qumrit animam meam : ei quunto magis \mandasti,
nuric filius Jemini? Aquiia bunc locurii Ua inler- quimur, Semperieniin personse iiiuiaiiiur in Psal-
pretalus esl. Pro iqnoratione David, qui cecinit Do- mis. Miilluni est nunc si velinius dicere m (]iiot,
mino prqverbis j^/Jjfopis ;Sy,nimachus in hune irio- quaiilte persoriaeImulenlur.
dum : Prb ignoralione Paviit, qimclcecinil Doihino Exsurge, Domine Deus
pro verbis Chusi filii Jemini. Haecomriia latius ex- meus, in prwceplo quod mandasli ; hoc iios dicimus,
secutus sum, quia erudiiissiroi .viri ptuaveruiii pro nobis passuses, crucifixus es ;cxsnrgc, el salva
hunc psaliiium no» contra Saul,sed cpiitra Ab.es- hos. Propterea exsurge, ut credal in lepluriroa mul-
saion csse cbropbsituni, qubd prb pafle nbn esse tiludo. Criro
monstravi. ergo: exsurrexeris, quid aliud depreca-
mur, iilsi revertere ad palrero ?
DbmineDeus meus, in ie spemvi, eic. Non speravi ! El propler haticin altitm regredere. Pro qua? pro
in gladio nieo : non speraviin virluie niea;^sed spe- synagoga populorum. Qutid roortuus cs, pro nobis
ravi in auxilio; tuoi - mortuus es ; qupd resurrexisli, nobis resurrexisti,
:Ne, quando rapiat ul;leo ttnimam meqm, etc. Hoc C quod ascendisti iad Palreit), nobis ascendisii. Et
converiit.Sauli, Abessalon non convfiiiit. Quorivodo propter hanc iri dltum regredere. Nemo ascendit in
enim poteralAhessalon leonem vocare, de quo-dicil: ccelum, nlsi qui cle coelo descendiL, fiiius hominis,
Parciie puero nveo Abessaion? Si ibi illuropuerum. qui esLin «cclis. i
vbcai,el quasi iiifanluluni el igiioranlcro ; quomodp 1 Judica riie, Domine, secuhdutiijusiitidmmeam, elc.
hicleonem vocal? Hocinierim secundum hisioriairi, Hoc David dicefe non potesl: hoc proprie Salva-
elinuHa sunlquae dicanlur, etLoiuspsalmus injper- tpri convenit, qui[ non peccavii,
sona Saul interpretari potest. Cseleriim quia;nqbis Consumelur neqitifiapeccalorum, ei diriges justum.
cur* esi, non solum secundum liistoriam, secietse- Non potesl mea jhsTiiia dirigi, nisl illorum Iniquitas
curidum spiritualem intelligcnliam iiilerprelari ; implcla fueril, videlicet Judaeornm.
CliUsSislum jiElhiopem iion aliurii, nisi diabolum in- Nisiconversi fueritis^ gladium suum vibrabit. Iste
tcrpfetamurv Qaseritur,, iste Ghusi quomodo filius ibcum duplicem recipil inlelligentiara. Muili enim
sit Jemini : quomodo diabolus .dEihiops filius est pulant de Deo diclum, ut dicatur ad peccatores. Et
dexlrai?.Quod iElhiopSi vitio suo esi : quod Jilius quid dicil? .Nisi converd fuerilis^ gladium suum vi-
dextrae est, cr.eatjis a Deo: recte de isto dicitur: Ne brabil: hocesl, pisi egerilis poenileiiiiam, Dominus
quando rapiat ul leomtimammeam. Adversarius no-' ^ vos gladio suo pefcutiet. Sed yideamus si conse-
sier diabolus quasi ieo rugiens, circuit quaerensiqueni quentia apiari possint personae Domini. Arcum suum
rapiat. tktendit, etc. Uoc potest dici de Deo. Et m iltum pa-
Pomine Deus meus, si feci isiud. Ecce vir prin- ravit vasa morlis. Hoe -difficile esl; Dominus enim
cepsmundi istius t etin me non invenit quidquam. non habelvasa mortis, sed vasa vitoe, Sed ei lioe
Si est iniquitds in manibus meis: Quia peccatum non pptest intelligi super persona SalvAioris, Hoc vero
feclt, nec dolus inventus est in ore ejus. qtipd sequitur : I
Si reddidi feiribueriiibus mihi maia, Saul bis in Ecce parluftit injusiitiam, elc. Hoc esl, -ul hoere-
lhaiius*jus iraditus est,querii nbluit intcrficere, di- lici in conleniptunl Dei concitarenlur»
cehs'; Non larigam Gftmiufn Doriiini (I Reg. xxiv). Lacum qperuit, jetc, Quo eos perderel. Et incidit
Hoc est ergo non restiluere ei pro mialis tnala : qui in foveamquqm feciu In foveaeniminortisquani pa-
sibi pfo bonis mala reslituebai. Si> inquit, iriimicis lefecerai, ipse pripr periit: sicut de Ario scriplum
hieis hiaia reddidi prb rijalis, pon resurgam ; el si esl: hoc est, nisi conversi fueritis, nisi egeritis pce-
pro roaiis malaquajsivi, illi pro bouis mala resiitucnl. nilentiam, seuipef diabolus paraluro habet iiicuro,
gS? BMVIARIUM IN PSALViOS. PSALM. VIII. 838
cmiitit sagittas, quibus iios percutiai. Quorum ciiiin A qui pro lorcularibiK procnotatur, boc ostendit in
corda ardent libidine, viiiis, et passionibus : isli Trinitale sacramcntuiii lesurreclionis Ecclesise
contineri.
vicli sunt a diabolo. Sagiltas suas ardenlibus effecil,
Pulchre dixit, ardentibus : non dixit, arsuris : boc Domine Dominus nosler. Prius nomen Domini
est, qui arsuri suni sagiitis ipsius: ?ed quOrum- opud Hebracos qualuor litterarum esl, jod, lie, vmi,
cumque corda ardere videril, illos percutii. Dicit he : quod proprie De! vocabulum sonal: el legi po.
enim Apostolus ardentes babere diabolum sagitlas test uno, ei Hebrari S.pimov, id cst, ineffabile
(EphiSi vi). Ecce parturiii iujuslitiam, concepil do- opinantur. Sccundum vero ADONAI , omnium com-
lorem, el peperit iniquitakm. Diabolris sic colicipit, roune est, quod ssepe el in homiiiibus poniiur.
sic parturit, sic nuitit, sic exaliat. Lacum aperuii, Quam ctd:!irabile esl nomen luutn in universa terra.
et effodileuin, et ineidit in foveam quam fecit. Diabo- Qtiod pro nobis horoo faclus cs, quod mortuus,
lus ipse esi lacus, ipse cst fovea. Lacumaperv.il. Sed quod resurrexisti, in cunclis gcniibus esl vulgauim.
quoniam iion potesi aquam continere secundum Je- Quoniam etevata esl magnificentia tua super cmlos.
remiara : propterea lacus illius vcrsUs estin foveam. Quod posi resurreclionem coalosctim Iriumpiio glo-
Omnia coneiliabula haereticorum, foveacdiaboli sunt. rise conscendisti. -
Sed quod superius pra'lerivimiis : Serulans corda ei B Ex ore hifantium ct lacienliitm perfecisli lciudtm.
renes Dens, juslutn ndjuiofmm meuma Deo : in He- Licelper seniorum Prophetarum doclrinam^ mulia
brseo ita seriptum est: Scrulans eorda et renes Deus sint quoa Domini contincani laudem : tamen hunc
jusius : ut postea consequatur : Adjuforiuni mcum a versiculum in Evangelio compleium ipse Dominus
Deo, qui salvos facil reclos corde. Numquid irascetur esse declnrai, clamanlibus pueris : Osmtimfilio.Da-
persingulosdies? Mclins pro hoc in Hebrseo babetiir: vid {Maith. xxi). Propier inmicos tuos. Adconfu-
Comminalur iti omni die, quod Aquila quoqlie trahs- sioncm Judaorum. Vldeslruas inimicum el ultorem,
tulit. El pulchre ait : Comminans ei infrindens in llsereticum, qui cuni nequiiia sua impugnai Eccle-
omni die. Qtii enim pfoptef paiicnliatn suam ita de- siani, defendere eam laiiien ossiiimlai.
licta non punit s quasi iraius et comminalus, diem Quoniam videbo cmlos opera digilorum tuorrnn,
ullionis exspectal, ut melu corrigat delinquenlem. CcelosScripiuras inlelligiivius s;tncias : qusu per Dei
Exsequamur ordinem. digilum , hoc esl, per Spifitum sonctum sunt pro-
Converielur dolorejus in caput ejus, etc. Qnonwdo latse. Quoniam videbo cWlos opera digilorum tuorum.
si aliquis miltal in alium lapidem, etnon sit cautus, Qui se visurum esse proniinit, necdum praesenlem
et lapis veneril in caput cjus, suo vulnere Vulnera- videl. Vitlebo, inquit. Tunc enim etianv ralioneni
lur: sic et diabolus occiditur sua superbia, exalia- G operis ejus cursumque cognoscam. Aliler videl gu-
tur, el corfuit. Modo exaltare vult caput, el non po- bernalor navim : aliler medicus segrotantem , aliter
test; quoniam coiivefteiur dolor ejus in capiit ejus, picluram pietor, quam imperitorum rudes oculi.
et deprimet iilum, Diabolus secutidum fegulam Lunani et steUas qum tu fundasti : Ecclesiam, Vel
Scripturarum lectus est in Genesi: ipse est coluber, doctores ejus.
ipse serpens, qui ioquebaturad Evam : quoniam lo- Quid esl homo quod metnor cs ejus ? Quale nieri-
lus Lerroeiiacret. Caaiera anithalia licet anvbulenl iri tum stat hominis , ul meraor ejus factus, pro ejus
Lerra (Gen. m), lamen non omne corpus in terra ja- redemptione suscipias carnem. AulFiiius hominis,
cens habent: licet habeant pedes in lerra, lamen quoniam visitas eum. Filius Dei, faetus est FiHus
aliam parlem Corporis sursurii baberit. Cacleruni dia- homiiiis : idest, Filius virginis Marise : qni visila-
bolus, hoe est, serpens et ttoluber aniiquus, secun- tavit corpus humililalisnostraa, quod assumere est
dum Isaiam totus in lerra esi (Isai. xiv); et caput dignalus.
et reliquum corpus aequale habel. Reverielur dolor Minorasti eum paulo minus ab angelh. In Uebroeo
ejus in cupul ejus et in verticem ipsius iniquitas ejus pro eo quod est, ab angelis, qui dicuntur MALACHIM,
descendet. Yide qtrid dicat: et iu capul ejus,et in ver- Deum habet, hoc est ELOHIM. HUIIClocum Apostoius
licem capitis. Cmn auiem iniquiias capul premil, et U inEpvstola ad Hebrseos super Christo inierpretalur.
verticem pfemit, ubi esl potentia diaboli? Isle finis (Heb. n). Gloriael honore coronasii eum. Gtoriacum
diaboli. Rmerlelwt dolor ejusih caputcjus, et inver- iri ejus descensu inTeri claruerunl; lioriore cum vi-
licem ipsius iniquitos ejus descendel-. citmoitem; corona, cum circunvdalus sancrorum
ConfileborDominosecundumjusliliam ejns. Qui noh clioro, (riumphans rediit ex lnferno. El consliiuisli
permisit timentes se disperdi. El psailam nominiOo- eum super opera, etc. Ut sitit ei snbj'ecla proater cum
mini altissimi. Qui nos a lamerilis tfistitiae, in gaudia qui illa sibi subjecit.
sempileraa perdusit. Omniasubjecisti pedibns ejus. Cum 'ascenderel "ad
PSALMUS-VKI. ecelos. Oves et boves univcrstis. Ariimas SanCias,
In finem pro iorcularibns, psahnus David. Tres pro fructum innocenlise operantes. Insuper et pecoraCampx.
torcuiaribus psaimi diver.soium hofliinuui prse- Inferioris meriti homines.
seribunlm' : Daviti, Asoph, filiorum Chore, et Volucres cceii. Qui per superbi.ini, iniquilatcrii in
qui ad mysterium Ecclesi;u perlinent : propterca
octavum ei ociogesinium iiniiierum lenenl. Quod excelso loquuniur. Ei pisces maris, qui perambulanl
aulem octogesimus, tertras extremus esipsalmus, semitas mciris. Qoi per niroiaro cw iosiraiem non con-
 '
»59 APPENDIX AD TOMUM SEPTIMUM% HIERONYMI. 840
lemplanles ccelestia : interhujus saecnii fluetus pu- A . quamVis in senielipsa plura sint. Vel narriibo omnia
tant esse vitam seternam. niirabilia tua, non illa lanlum quod mortui resu-
Dominc Dominus noster, quam admirabile esl, clc. scilaniur, caeci illuminanlur, vel coelera; sed et
De beaLiludine incipil, vel de laude et in laudem quod. per leanimoe perditaa, saluti insperalae red-
terminatur. Hoc admiratur Eeclesia, quomodo dunlur.
sancli volunlarii pro nomine Christi patiuntur, vel Lwlabor el exsultabo in te. Lselabor, in spe, et
quoinodo sumus omnes a Creaiore mundi redempli. exsultabo, in re : juxla illud Apostoli: Qui gloria-
tur, in Domino glorietur (II Cor. x), Etpsallam no-
PSALMUS IX.
absconditis David. Licet minituo, Altissime. jPsoiffamjOperecompleam,nomini
Infinem pro filii, psalmus luo. Nomen Patris Filius esl, Altissimus ipse est
Aquila pro abscondiiis fitii, adolescentiam filii
posuerit: tamen scienduni in Hebraeohaberi, pro Dcus. Vel, pscillamnomini luo: hic Iaus cum opere.
morte filii. Denique et Symmacbus in hunc mo- In converlendpinimicum meum relrorsum: Qualem
duin transtulit, provicloria demorie filii. Tolns inimicum id
igilur psalmus per iropolugiam ad Cbrisli perli- , est, diabolum : quia Dominus dixit :
net sacraiiienlum. U»de et Sepluaginla inierpre- Vaderelro,Salaha(Marc vni), AnteadventumClirisii
tes, Cliristi passioncm ei resurreciionem, quse diiibolus dux itineris mortis fuit: sed poslea fetro
ignnia prius mundo fuit, per verbum absconsionis iB Ecclesiam sequens, est quasi canis. Unde alibi di-
celare voluerunt, ne a geniibns illo tempore fa-
cile noscereiur. Hic de isto tilio quod superius cit : Tu conleres capul iilius, el ille calcaneum luum
dixii, iion de illo lilioseciindum hisloriam David, observabit (Genes, m) : hocest, finero vilse uniuscu-
id est Abessalon dicit: cujus opera non occulta, jusque. Mulier
sed manifesta et mala fuerunt contra patrein : sed bnntur Ecclcsia, serpens diabolus. lnfirma-
hoc de Unigeiiiio Dei pairis intelligitur. Scimus ct peribunl a facie tua. Impii utique ab impie-
duos advenlus, primum et secundum. In primo lale sua peribuni. Vel sicut superius dixrt singula-
adventu, et manifestus ei occultus venil. Mani- riter,iia et bic pluraliter, id est, omnes satellites
festus carne, etoccultus divinilate.El in secundo suos insimul
advenlu, et occuliiis ei manifestus veniet. Occul- comprehendit, qui perituri snnt in die
tus, quia nescimus diem neque horam. Manifes- judicii. Quare infirmabunlur? quia prius fortes erant
tus, quia videbil eum omnis oculus. Etalio inodo ipropter peccata noslra : sed modo infirmitas Dei nos
occultus, quia nescimus occullum judicium Dei:
hoc est, quia repudiati sunt Judsai, eleciae sunt fecit forles, et illos infirmos : ut dicit Apostolus :
geiues, Aliter : Videmus sancios tribulari, et Quod infirmum est Pei, fortius est hominibus(I Cor. i).
nescimus an pro probalione, an pro emenda- Quoniam fecislijudicium meum. Vox Ecclesiae, ac
lione , ul ad melius crescaL eorum gloria. Vide- si dicat : Aperte! genies elegisti, et Judaeos
mus alios tribulari, quorum pceiia hic incipit, et basti. repro-
in fuiuro cum ipsis permanel. Videmus alios nec Quando dicit, judicium meum : bic apparet
tribulari, nec injuriam pati :. sed sanos corpore, IC quod Ecclesia ex genlibus venii. Et causam meam.
loetitia temporali omnibus abundare. Isti lales pe- • Ac si dicat Ecclesia. Causasti pro me contra adver-
riculosi sunt: quia credimus quod ipsos Deus non cl vindicasti me; et fecisli causam meara
visiiat, quia non sunl digni visitari, ut postmo- sarios,
duni sine fine punianiur. Isie psalmus totus in bonam. Sedisti super thronum. Thronus Graccumesl,
persona Ecclesioa per prophetam de Aniichristo Latine sedes: quia unusquisque sanctus sedes Dci
canlatur. est: ut ipse ait. Cmlum mihi sedcs est (Isai. LXVI).
Confiiebortibi, Domine, etc. Vox Ecclesiae. Trina Et alibi: Anima jusli sedes est sapienlim (Sap. vn).
confessio hic sonai: id est, peccaloruni, martyrum, Dicit untis thronus ex ipsis, id esl, Paulus : An
confessorum : gratiarum aclio, sive laus, ut in experimenlum ejus qumrilis, qui in me loquilur Cltri-
Evangelio : Confiteor tibi, Pater Domine cmli et slus (II Cor. xiu)? Qui judicas mquitalem, Hoc esl,
term (Malih. xi), elhic irina dileciio inlelligitur : justitiam : judicasti juste IU Paier, causam nieain,
id est, diliges Dominum Deum ttium ex tolo corde ul me resuscitares : quia injusie me tradiderunl
tuo: et ex tota anima tua, et ex toiis viribus tuis roorii.
(Matth. xxn). Narrabo omnia inirabitia lua. Quomodo Increpasti gentes. Per proedicalores, qui idola
dicit, se omnia mirabilia Dei narrare : quia nuilus adorabant, ligna et lapides. El periil impius. Diabo-
homo potesl nec videre, nec comprehendere Deum? D lus qui in ipsis lignis vel lapidibus adoratur : vel
Nan)|Omniamirabilia Deisi narrare velimus impossi- per prsedicationem Apostolicam increpatse sunl
bile est. Cur non possumus? quia alio loco dicit; gentes, et ab impio factus est prius. Nomen eorum
Pronunliabo omniajudicia (Psal. xvin). Nec ipsum delesii in wternum. Id est, niemoriam eoruni. Non
potest facere bomo. Quomodo non potesl? qnia Do- memorabilur in his ullra iiomen impietalis : quia
minus dicil : Omnia qumcumque audivi a Patre meo, credenles in le accepe.ruut nomen luum novum ,
nola feci vobis (Joan. xv). Sed quare non narravit quod benedicetur in terris.
diem judicii, sed dixil: Non est veslrum nosse tem- lnimici defecerunl framem in finein. Quasi dicat:
pora vel momenla, qum Pater posuit in sua polestate arma diaboli, quse erant peocaioribus membra sua,
(Actor. n)? Sed in hoc solvitur haec qnaesiio, cum per quos diabolus alios persequebaiur, defecerunt.
subjunxit, omnia judicia : postea dicit, oris lui : ac Yel aliter : Inimici defecerunl framea, quasi dicat,
si dicatproplieta vel unusquisque sanctus: Quantum de framea, quod est verbum Dei, in fuluro judicio
me docuisti, tantum narrabo : quia si lantum nar- deficient, quando peripsum verbum judicandi erunt.
ras quantum inlclligis, omnia mirabilia Dei narras, Et civitates eorum destruxisii. Id est peccaiores.
m' DHEVIARIUM1N PSALMOS. PSALM. IX. 842
QuoLsunt vitia peccalorum, tantac et civitatcs, hoc .A Misereremei, Domine. Vox Ecclesioe: Vide humi-
est, munilioiies, in quibus diabolus regnabat: ac lilatem meam de inhnicis meis : qui exaltas me de
si dicat: Defecerunt per luos praedicatores. portis morlis, etc. Porlae morlis sunl sludia paren-
Periit memoria eorum cutn sonilti. Sonus doclrinae lum, qui colebant diversos deos daamoniorum. Ipsi
illorum, vel hserelicorum mala cum ipsis pcriil. Yel erant portoc morlis, quorum doclrina ad mortem
cum sonitu, id est, a prsedicalione Evaisgelii. Et ducebat. Aliter: Portae moriis , bserelicoriim doc-
Pominus in wlernnm permanet. Et ipse et sui sancti Lrina, dc quibus portis exaltala est Ecclesia: et
cum tumullualione sua peribunt, in ssecula Domino missa est in portas filiaa Sion, quse sunl portse vilse.
permanente, ut diximus, et suis sanctis. Sicul pcr nialam doctrinam quasi portas moriis in-
Paravit in judicio, elc. Omne enim judicium dedit lelligimus, quae nos ad inleritum ducunt : ita et
Filio. Paravit injudicio sedem suam : id est, Eccle- portas vitse intelligimus bonos proedicatores, qui nos
siam : de qua ipse judicabit orbem lerrse, quod sunt persuam doctrinam ad vitam selernam ducunt.
omnes gentes. In wquilale judicabit populos. Qnod Exsuttabo in salutari luo. Exsultabo, id est, gau-
est saquilas, hoc est et justitia, id est, Christus. Vcl debo : In salutari tv.o, in Cbristo luo.
ilerato scilicet advenlu cum juslis prsemia, injuslis Infixm sunt genles in interitu quem fecerunl. Hoc
infcraum et pcenam. B esl, in malis operibus quse fecerunl, ibi infixse sunt,
El faclus est Dominus refugium pauperi. Inler de quibus j'udicandse sunt. In laqueo isto quem
pauperem et adversarium, hoc est,'diabo!um, judcx absconderunt, etc. Quia unusquisque laqueum quem
erit Cbristus: qttijudicabit inter Ecclesiam et adver- alteri parat ad cadetidum, ipse prius in eo cadet.
sariuro, hoeest, diabolum. Unde et in Apocalypsi CognoscelurDominus judicia faciens. Cognoscetur,
dicitur : Qui csl accusalor fratrum noslrorum. Vel boc est, ad judicium. In operibus manuum suarum
illi panperes, qui propler eum pauperes facti, divi- comprehensusesl peccalor. Quia unusquisque peccator
lias suas in cibos distribuunl pauperum. Adjutor in ipse sibi secum portat et funes, et vincula, et tor-
opporlttnitatibus. Adjulor est Ecclesiae suse. In tri- menta, unde sustineal mala. Nam ab aliis non est
bulatione. Quando opporlunum est, ut ait Apostolus. necesse proeparari unde lorqueatur, cum ipse sibi
Fideiis Deus qui non patielur vos tentari supra id proeparet quse ad pcenam periinent:
quod poleslis : sed faciel cum lentatione etiam pro- Converlantur peccalores in infernum. ld est, quia
venlum, ut possiiis sustinere : ne cum peccaloribus ultra finem sscculi vivere volunt, converianlur in
in supplicio damnemur seterno (I Cor. x). infernum. Omnes genles quw obliviscuntur Deum.
Sperent in te. Id est, non in se, sed in le, et non Hoc esl, qui dicunl quod Deus obliviscatur, et non
in concupiscenliis sseculi. Qui noverant nomen luum. G babeat curam- de rebus suis, ipsi obliviscantur a
Sivc palentiam, sive magnificenliam luam. Vel Domino : quia non dicunt verum quod Deus oblivis-
nomen luum : id est, Filium luum. Quare propler catur creaturas suas; quia dicit:
hoc quod sequitur : Qttoniam non dereliquisliquw- Quoniam nonin finem oblivio, etc. Quia si differi,
rentes te, Domine. Ideo sperant in le : ut illud : Si non aufert suum auxilium a sanctis suis.
corpus occidunt, animam aulem non possunt occi- Exsurge, Domine, non prmvaleal liotno. Yox Ec-
dere. Tamen permittit illos tentari, sed non usque- clesisa sonat contra Antichristum : Exsurge, in ju-
quaque. dicium : non prmvaleal homo : id est, homo peccator
Psallile Domino. Id est, cantate Domino, praedi- Anlichrislus. Judicenlur gentes in conspectu tuo.
cate, opere implete. Qui habilat in Sion. Sion, spe- Duobus modis primum jam in proescientia Dei judi-
cula, id est, Jerusalem, boc|est, visio pncis: modo cati sunt. Quare? Quia ad Ecclesiam non pertinent, .
Ecclesia hic speculalio : quia speculalur de futuro sed ad Antichristum : quia diclum est: Qui auleni
judicio Dei. Sed cum venerit ad Jerusalera coaiestem, non credit, jam judicalus est (Joan. m).
non crit lunc speculatio, sed visio. Unde dicit Conslitue, Domine, legislalorem super eos. Id est,
Paulus : Videmus nunc per speculum in senigmate, Antichrislum, qui lalor legis malse doclrinse cst, ut
lunc autera facie ad faciem (I Cor. xm). Annunliale D ait Paulus: Noluerunt recipere veritatem, sed con-
inter gentes studia ejus. Vox prophetoeadmonet pra> senserunt iniquilati (I Thess. n).
dicatnres ul prsadicent. Annunliaie studia ejus : hoc Scianl gentes quoniam homines sunt. Cum condem-
est, praedicate mandata cjus. Forsiian illi dicenl: natacfuerint, tunc cognoscenl quia spem in homine
Moricmur si ad gentes ambulaverimus: sed adjungit posuerunl, et non in Deum , qui solus salvare
propheta : poiest.
Quoniam requirenssanguinem eorum. Et Dominus: Vl quid, Domine, recessisli longe? Quare elongas
Noliie limere: quia si occidunt corpus, animam salutare luum cttm nos infiammati sumus ab ex-
non possunt occidere (Mal. x). Memoratus esl Do- speclatione advenlus lui? Unde Dominus dixit in
minus : et non esl oblitus oraiionem pauperis. Ac si Evangelio: Nisi breviali fuissenldies illi, non ficret
dicat prophela : Non est oblitus vindicare sanguinem salva omnis caro (Mallh. xxiv). Despicis in opportu-
veslrum. Unde ipse Dominus dixit: Deus auiem non niiatibus, etc. Tunc videnlur despicere, quando op-
faciet vindiciam eleciorum suorum clamanlium ad porlunum tempus esl Ecclesise ut adjuvel, et non
se die ac nocte (Luc. xvm). slatim occurrit illi in tribulalione. Quare ? ut illam
PATUOI. XXVI. 27
Cjta APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUMS. HIERONYMI. Ui
exerceat secundum suam volunlalem : quia quanio A rus r esl : quia diini speral Ionge se esse a mone,
magis differl, tanto magis Ecclesia dilatatur in de- irinc U repenlinus ci superveniel inlcriius.
siderio suo. Dixit etiim in corde suo, Oblitus esl Deus: aver-
Duin superbit impius, elc. Dum superbit impins, ii (aciem suam, ne videal usque in finem. Oblilus
iit
Antichristus : accenditur pauper, Ecclesia in iribu- esl e: : ac si dical : jMea suut omnia quamdiu sseculum
latione, a superbia ipsins Antichristi. Coinprchen- fi fuerit, el in oblivione tradidil illa Deus : numquam
duntur in consiliis, etc. Ab ipsis enim cogitationibus usus u est illis : sed mea sunl, quia ego Deus sum.
suis alligantur, qui contra Deum sunl. Exsurge, Domihe. Hoc esl, ad judicium. Ecclesia
Quoniam laudalur peccalor in desideriis, elc. Ab dicit d contra Antichristum. Et exaltelur manus lua.
adulaloribus, et non a justis laudatur peccalor, Id I esl, potenlia lua : dum Anlicliristus se taliter ja-
tunc quando peccalor peccalorem laudal, alius c omnia possidere sine line. Ne obliviscaris pau-
Clal
alium , dum se invicem laudanl, occidunt. p
perum in finem. Dum ille se dicit regnare usque in
Exacerbavit Dominum peccntor. Ipse Anlicbristus. fi
finem. Propier hoc superius dicit.
Secundum multitudinem irm suw. Quia flagella cor- Irrilavit impius Deum, Id esl, Anlichrislus. Dixii
reptionis non accepit. JVon quwret. Ul se quasi enim e in cordesuo, Non requiret Deus. Dicil Anlicbri-
Deum adorent: boc est, non esi dignus ui requira- B slus s : Non cnrat Deus de isto proesenti.
tur, sed ut puniaiur. Vides quoniam tu laborem et dolorem consideras.
Nbn esl Peus in conspeclu ejus. Quia nihil cii IPropiiela loquitur ad Deum : Quia Aniichrislus me-
dignum operatur. Inquinalm sunt vim illius, etc. dilatur c ut noceat, tu consideras. Vltradas eosin
Non enim pcr viara rectam graditur.* quse est Chri- imanustuas. Manps Dei illi dicuntur, qui justain vin-
stus. c
diclam Dei exerpent super peccalores. Propler hoc
Auferentur judicia lua, etc. Quia non credil in ses imanus, quia per illos vindicalur Deus. Aliter : Ut
futurum esse judicium. Omnium inimicorum, elt tradas t eos in manus luas, id est, in operibus suis :
Chrisiianoruiii ulique, ad probandum qui eum sequit ut i digni sinl tradi, qui indigua gesserunt: quia ipsi
conlemnunt. £ suis miseriis tradiderunt, etdimisit illos in om-
sibi
Dixit enim in corde, etc. Seroper eiiim seducami nes i voluniotes suas.
Iiomines, ut in malis perseveranles, volunlati Deii _ Tibi enim derefictus est pauper. Id est, Ecclesia.
resislant. Dixit enim, hoc est, Anlichrislus: quidI Ac si dicat: Tua est ad salvandum. Pupillo lu eris
dixil?JVou movebor a generalione in generationenii iadjulor. Pupillus dicitur, qui non habel pairom :
sine malo : id est, tania mala laeiam in una genle,, < orphanus, qui nec patrem hec matrenv habet. 1'upil-
ut antequaro vcniam ad alleramgentem, atueameam i G lus 1 dicitiir, qui pairem diabolum non habet, ut in
iamaiti audiant et timeant. Aliler: Non movebor ai ]Evangelio : Noiile vocare vobis patrem super lerram
generalione carnali in generationem spiritualem : i( Matlh. xxni). Ei qui non habel roalrem, id est, gcn-
id esl, de lerra cum corpore in caJum conscendam : tilitatem. i Ac si dicat: ad islum eris adjutor.
sine malo, ac si dicai, sine ulla iujuria. Cnm volue- Conterensbrachiumpeccatoris. Islaad Anticlniflum
• rit ascendere ad monicm Oliveti, Dominus eum in- periinent: quia confringet Domimis fortiiudinein
lerficiel spiritu oris sui. Voluit unus de meinbriss iejus. El maligui. Ipse e=l malignus. Quwretur deticlum
suis Siraoii Magus ccelora conscendere , sed in-- , ejus, nec invenielur. Hoc est, ad cmendaiionein non
tcriit. est diguus vcnire. Et aliier: Non invenietur, ul ha-
'
Cnjus os malediclione et amariiudine plenum esl. beat peccatum : sed sit sicul Deus qui peccalum
Ac si dical: Qui se sua justitia jaclai ut sit Deus,;, non habei, quantuni apud ipsum.
apud DeUm malediclus esl. Sub lingua ejus. Subb Dominus regnabit in wlernumsine fine. Quia lunc
corde ejus. Labor et dolor. Dolor sibi est, el alioruro n regnum cum tranquillilaie, ut Paulus ait: CutvvLra-
lemperat laborem et dolorem. diderii regnum Deo et Patri, quando erit Deus om-
Sedet in insidiis cum divitibus. Id est, diabolus in-i- nia in oronibus (I Cor. xv). Peribiiis, genles, delerra
sidialur permembra suain quibus pracsidet, et aliis is D I7/IMS.Qui Anlicbrislum receperuni, peribuni ab
nocel. Vl interficial innocentem. Id esl,ul de inno- )- Ecclesia, boc csl, de Ecclesia; regnante Cbrislo,
centibus facial nocentes, et sibi primum noccat. gcntes criminuii) a corpore humano depereunt.
Oculi ejus. Id esi, ociili Antichrisli. In pauperem fn , Desiderium pauperum exaudivil Dominus. Id est,
respiciunl. Hoc est, in Ecclesiam , qiiaecsl corpus |S ; Ecclesiam suarii exaudivit Dominus ul vindiceiur.
Christi : ad nocenduro respicit, el non ad adjuvan- i- Exaudivii, ut eis iribueret regna ccelorum. Prmpara-
dum. J)isiciia(urin occulto, sicttl leq in cubili suo. Dia-
i- tionem cordis eorum audivil auris tua. lloc cst, clc-
i
bolus, ei leo, et draco poiest dicl. Draco, quando lo mentia tua. Aures Domini audire dicuiitur, cum
occulie nocet : et ieo, quando aperle persequilur.r. exaudire digmilur: id est, scternara viiam, qu;:m
Virapial paupermn. ld esi, Chrisiianun). Ecclesia desiderat, cum eam ei dederit: ul quod
Rapere paupcrem , dum allrahil eum. In, laqueo suo w quondam concupierat in ipse, tandem frualur in
iiumiiiabil eurn : inclinaVilse, el cadct, ctc. Yidetur ir ' specie. ;
inclinare se quasi ad huiniliiatem, ut videatnr quasi si Judicare pupillo et humili. Hic eiuin dalivo, non
hiitisei sarictus, et cnm seincliiiaveiit, liinc casu- l^- accusaiivo casii loquitur: hoc esl, non ut pupillum
8AS DREYIARIUMIN PSALMOS. PSALM. X ET XI. 84G
judicet, sed ul judicetur pupillo el humili, ut acci- A Dominus Do in teraplo sanclo sno: In Eeclcsia quan»
piant viiam avlernara. Vl non apponal ultra maguifi- sibi sib exbibuit sanciaro. Dominus in cxlo sedes ejus.
care se homo super terram. Ut ex hoc non erigatur In ccelo, bocest, in sancto pr;cdicalote. Unde dixitv
Antichrislus super electos Dei, neque lenlel illos: : CceUimrailii
Co sedes est (isoi. IAVI), et anima jiisli,
quia oppressus regno Filii Dci, amplius non crit. Nosi sedes sei sapientisa in anima justi, quaecoelestiameditalur.
quoque oremus Dominum, ul nos ab ejus operibnsi Oculi ejus in pauperem respiciunl. Oculi Chrisii
cuslodire digneiur illsesos: ut ab eo pupilli facti,, as aspectu divinilalis ad populum christianum respi-
. patrem Clirislum Dominum cognoscenles, ipsumi ciunl. cii Ad quid respiciunl? Hoc est, ad adj'uvandum.
sequamur fide, ipsum reiineamus corde, ipsum glo- P< Palpebrw ejus interrogant filios hominum. Sublilitas
rificemus in opere: quia ipsi esl cum seterrio Patre3 di diviniiatis, id esl, j"ndiciaDei occultn, in quibus nos
el Spirilu sanclo honor, el gloria in saccula sseculo- - in interrogat: quia per hoc cognoscit quid habet unus-
rum. Amen. qt
quisque, quia jiidicia Dei occulta sunt. Sicut Scri-
PSALMHS X. pt
plura aliquando obscuralur , ul nos infirmitateiii
nostram cognoscamus: iterum allevainur, ne despe-
J« finem, psalmus David, Decimus psnlmus contra
hsareticos, el male credentes canitur. Ti
remus. Etalio modo : Per prosperaet adversa inler-
Brcrogal: quia per hocprobat Deus qualis qtiisque fuerit.
B
In Pomino confido. Yox Ecclesisa, contra haarcli- i- AlioA inodo : Videmus unam genieni flagellari, ct sci-
cos, sive Christi couiia dacinones. Transmigra in :» rousn pro qua cansa flagellaiur: hic manifesla judicia
, monlemsicul pusser. Yult j'usluin ad dcserta roigiare, s, sunt.
si Et alio modo : Videmus flagellari, et nescimus
ul ibi eum facilius elidat. Vel quia haeretici dolosi si pro p qua causa, et bic occulta judicia, per haccsupe-
suut, de quibus ait propheia : V;e his qui dicuntlt rius rl comprehensa.
dulce araarum, et amarum dulce (Isai. v): ideo io Juslitm et impiuminienogat Dowinus. Id esi , pro-
voluntad seseducere jtistum, dicenles: Ad uos irans- s- bal.b Qui aulem diligit iniquitatem, odil tinimcimsitctni.
migra. Qui respondit eis : In Dumino est spes mea. a. Uoc I esl, perdil illam.
Quomodo, inquil, ad vestros monies, hoc esl, ad vd Plttel super pcccatores laqueos : ignis, elc. IIoc .^e-
veslrani superbiain uansmigrabo? Quod aulero ait, it, cuudum
c Iiisioriam factuin fuit : quando Dominus
sicut passer: saepepasserem loco prudenlia poni le- e- pluiti stilpbur et ignem super Sodomnm. Ut ail apo-
gimus. Idco isli dicunt: Trausi ad nos ricut prudens, s, slolus
s Judas, iu exemplum iguis aeterni faclum fuit.
ciini eorum prudenlia sit siulia. I
Pluel super pcccatores. Duobtis modis et h;cretici
Quoniamecce peccatores inlenderunl arcum. Id est, ;t, pluunt
] mala doeirina. Et sicut una pluvia irrigat tcr-
hxretici ora illorum contra Ecclesiam intenderuiit nt G rami fecundam et aridam : sic et una proedicatio cst
arcuro, polenliam verbosilatis suse. Paraverunl sagil-il- ai Deo, qnse infundil lerram bonam, id est, sanclos :
las suas: boc csl, verba. In pharelra, in semeiipiis.is. et ( lerram malam, peccatores, quibus periincni ista
Quia ipsi sunl pbaretroe: ubi verba inania, el sen- n- < quse sequunlur: Ignis, cupidilas, sulphur, putrcdo
lentias venenosas quas de Scripluris sanclis confi- fi- peccatorum,
| spiritus procellarum, spirilus tempesla-
los tis.
ciuut, occultas retinenl. Vl sagilient in obscuro rcclos I Spiriius proccllarunvpasnain oeterni judicii, ct
corde. Numquam eniro in luce pngnant, scd semper icr 'verbera indical peccatorum, quos ignis exurit, tem-
in lenebris. Quapropier justus aiebat: Lucerna pc- c- pestas
] exanimal. Et propbelam dicit: In circuiiu ejus
dibus meis, verbum luiiin, Doniine. Vl sagiitenl iii in 'tempeslas valida. Parscalicis eorum (Ps. XL): Quare
obscurorecios corde (Psal. cxvm). Ut cum viderint nt dixit' parlem? Quia unicuique pro parte sua, quasi dc
'
in Ecclesia imperitos quosque, vel simplices, laqueis3is < calice, id cst, justam vindiciain recipiet proul gessit
dolosis ac occultis illiciant. '
miseriam suam : ut ait propheia : Reddet Deus uni-
Quoniamquw lu perfecisli deslruxerunt. Quid esl jsl 'cuique secundum opera sua (Ps. LXI, Jerem. xxv).
quod fecisti? Ecclesiam luam in unilale. Unde dicit: it: Quouianijusltis Donihius, etjustiiias dilexit: wqui-
5S. tatem vidit vultus ejus. Quia unicuiqtie quasi in spe-
Ex ore infanlium el lactentium perfecisti laudem (Ps.
VIH). Hsereiici desiruere volunl hoc et in se, ei in D " culo, cum veneril in conspeciu ejus, videbit iniqui-
aliis, quia unilaiem scindunt. Aliter : Quem lu per-er_ tateni suam el ipse prscvidct iniquitateni illorum. Vci
Isei pncseniia Dei vidit soncios ad regendum. Diligit
fecisti, Christuin de Spiritu sancto conceptum, Judsei
occiderunl. Justus autem quid fecit? Cum calumniaii-Jn, enim justiiiam: quia unumqueinque sccundum opus
lur hseretici, el discordanl inler se, hoc rcspondetdet , propriuui juclicat. ^iquitaiem vidit vultns ejus: ut
Ecclesia in persona Ec.iesiae. Inter vos discordamini,
ni sanctis praemia, pcccatoribus iribuat poenain. Qui
sed de vobis Cbristus non lacet: quia dixit: Pacem .em nos vocatione sua dignelur dignos efficere, ei in-ii
meam do vobis, pacetn meam relinquo vobis (Joun. a)!i secundum peccata uoslra uobis supplicia inler;it, scd
xiv). Et aliter: Quid fecit juslus? Hoc est, redemiimil secundum magnam misericordiam suaro veniani lar-
roundum, et seipsum dedit pro mundo. giatur: quia ipsi est cum auerno Patre et Spiriiu
jta; sancto honor etgloria in ssecula s;eculoruni. Amei».
Dominusin lemplosanclo suo. Ac si dicat propheta:
Quamvis, vos hoeretici, aversemini Ixclesiam, tamen "en
PSALMUS XI.
Diiminusin ternvJo erit, hoc e<t, in Ecclesia. Dicitlicit
Aposiolus: Vos eslis leniplum Dei vivi (II Cor. vi). ln finem pro octo.va,psolmusDavici, Iste psalmus de
 APPENDIX AB TOJllM SEPTiJiUM S. UIERpNVMI. 8S8
847
Pro sicut A ' Ponam in salulari meo. Dixit, in salulavi, el nou
,: passionc Chrisii cantalur. oclava, supe
rius diximus. dixil, quid ponaml: subaudilur, salulem genlium. El
Salvum me (ac, Domine. Vox Cbrisli ad Palren adhuc quid ponani? Contra gemitum lsetitiam : el
prpparle carnis in passione. Quouiam defecil sanctus cfinira pauperlatem, divitias spiriluales. Fiducialilei
Pncter te, non superest qui ppssit salvare. Quonian agam in eo. Vox Palris de Filio. Ac si dicat : Cum
diminutw sunl veritales a fitiis hominum. Quare dixi fiducia omnia facio per eum : quia divinilas firmavil
veritatcs, dum non scimus qui est veritas, ut ait humanitalem : ul scriptum est, libere*egit.
Ego sum via et yeritas (Joait. xiy). Sicut niullse Ec Eloquia Dominii, eloquia casla. Utriusque Testa-
ciesiae el una Ecclesia, sic mullae veritales: qui: menli doctrinam jnsimul comprehcndit. Tunc casta
mullorum justorum opera,etmulti qui faeiunlbonum sunt, si a bonis prsedicaloribus incorruplibiliter et
Sed quare dimiuuise? Quia ante advenlum Christi sine corruptione prsedicentur. Tunc erit istud :
sive prophelse, sive patriarchse, tam bonae naturaj si quando prsedicant non parenlura provocati amore,
quaro qui ex parte dejecli videbant servire, in multii non polentum limore , non propler dona prsc-
jnodis diminuti eranl: quia caput, id cst, veiitas senlia, non pro honore vano. Aliter : Qui nec
qtii esl Christus, nondum veneral. Membra diniinuU audenl addere aliquid amplius, nee minuere tam in
erant, usquequo caput eorum, quod est Christus. B veteri quam in noVoTestamenlo , sed fideliler prac-
adyenit. dicant. Argentum 'igne examinalum. Hoc est, Spirilu
Vana loculi sunt, elc. Primum Pelrus, quandc sancio probalum. Non illi eloquia divina probant;
dixil: El si oporluerit me mori Lecum, non te negabo, sed Spiritussanctus illos illuminal, qui ipsa proadi-
Siroiliter et omnes discipuli dixerunt (Matth. xxvi): cant: sicut in Isaia ille angelus, quando accepit cal-
sed hi omnes vana locuti sunt, dum adimplere quod culum ab altari, el letigit labia ejtis , diccns : Ecce
proposuerunt, non poiuerunt. Et hseretici, mali do- (eiigi lioc labia lua , el nufcretur iniquitas tua, el
clores, qui doctrinam pefversam docent, vana locuii peccatum luum roundabilur. Per argentum, vetus
sunt unusquisque ad proximum suum..Chrislus Do- Testamentum : per aurum, novum. Sic est litlera el
minus, qui hsec loquitur, est omnium proximus : qui spiritalis intellecius, quasi ex argcnto producatur
fecit misericordiam, ui morte sua alligaret vulnera aurum. Probatum terrm, hoc est, Ecclesia. Illa elo-
nosira. Gonlra quem Judsei in vaniloquio exerceban- quia divina probala sunl per Spiritum sanctum, quem
ttii'. Labia dolosa in corde el corde loculi sunl, Sim- abcepit Ecclesia. Aliter : Probalum lerrse, id est;
niachus ita Iranstulil Labia lubrica, in cofde aliud Christus Doniinus, qui venil in humanitate illa pro
csl, el loquilur. Labia dolosa, bilingues dicuntur, parte carnis, quarn ex Maria accepil, quai,i terram
quia duabus linguis loquuntur : quia aliud dicunt, el A Dpminus suscepit. Purgatum sepluplum. Seplcm dona
aliud retinent. Sic labia dolosa qui de corde iu corde qtioc in Chrislo fuerunt : non ui ille purificarelur,
loculi sunt mala: secus quod conceperunt corde, sed qui ipsa dona accepturi crant, purificarenlur.
protulerunt ore in opere. Tu, Domine, servabis nos. Hoc est, in fide, Ecclc-
Disperdal Dominus universa labia dolosa. Namquid sia rogal. Et cuslbdies nos a generaiione hac Om-
maledicendo dicit ? Non : quia non est mos sancio- njum malorum turbam simul comprehendit, hoere-
rum maledicere, sed pronuntiando quod futurumest, licorum, dialeciicbrum, et reliquorum. Ab istorum
dixii: non optando, el sed propbetando (Joan. vm). generaiione Domihus separavit Ecclesiam suam.
Quisunl labia dolosa? Hserelici, et niali proadica- Unde cl in Evangelio : Haecomnia venient universoe
tores. El lingiiam magniloquam. ld est, qui superba generationi illi,"ajsanguine Abel qui effusus csl;
loquuntur. vel a sanguine Zacharise filii Barachise, quem occide-
Qui dixerunl, linguam noslram magnificabimus. derunt inter templhm et aliare (Matth, xxin).
Hoc esl, qui semeiipsos in iiivicem laudant, et opera In circuiiu impii ambulant. Cum translulerint nos
sua magnificant. Labia noslra a nobis sunt. Ac si di- de proesenti soeculb in fulurum, lunc impii foris am-
ctit: Doctores nostros ex nobis ipsis babemus, non bulant: nec poterunl inlrarecum sanclis, quos lu, se-
aliunde. Plaudunt enim in vana vcrbosilate, dicen- cundum magniludinem luam, lua solliciludine con-
tes: Nos fllii Abrahoa sumus, el nemini umquam ser- servasti. ln circuitii impii ambulanl: quia in seter-
vivimus. Quis noster est Dominus? Ac si dicani: nara vitarii rion pervenient. El aliter : Cum elecli
Nullum habemus Dominum, quia omnia scimus. recepti fuerint, exlra januam clamabunl : Domine,
Propter miseriam inopum, et gemilum pauperum. Doraine, aperi nobis. Aliter : In circuilu eorum, et
Vox Patris est. Quis crat miser, nisi humanum dicetur eis, Nescio vos : Secundum altitudinem luam
gerius in saeculoJ quod in islam miseriaivi venit in triultiplicasti filios hmninum. Filios Dei. Secundum
qua gemebat in peccatis? Et gemilus erat in inferno, muliitudinem j"uxla abundanliam misericordise luoe,
inillisqui in poenis liabitabaht, Nunc exsurgani, dicit quia muiiiplicatur Ecclesia, hoc est, de pieiate et
Dqmtnus. Hoc est, miltam Filium nieum qui eos re- misericordia ipsius : cum in relributione futuroa
dimat, el illos qui inmiseiia siint in murido, vel eos beatitudinis proniissa tua percipientes, conformes
qui in inferno commoranlur. Quod ita faclum est: effecti fuerihi corpbri giorise luse, in quo libi est
Misit Deus Pater Filium suum ad nos miseros, cum setenio Patre, ;et Spiritu sancto, lionor et gloria
uiuosJiberaret, et illius paupetiate diviles essemus, in sajcula sscculorum, Amen.
849 BREVIARHJMIN PSALMOS. PSALM. XH ET XIII. 850
PSALMUS XII. A Jesu Clirislo. Canlabo Domino , id esl laudaho, et
praedicabo. Qui bonu tribuit mihi, hoc est, istius vitoe
In finem,psalmusDavid. Duodecimus psalmus vocein
continetaniraae ffldelis, requirentis Deum. praasentis subsidia, quibus subsistimus : ut, despe-
ciis pompis sseculi, spiritualia mente conspicerem.
Vsquequo, Domine, oblivisceristne in finem? Vox Alilcr : Bona tribuit : virlutes Ecclesise, id est,
Ecclesiae. Ac si dicat: Quamdiu? Quare in finem di- fidem, spem, et charitatem : et in futuro vitam
cil? quatuor elementis constat homo, igne, acre, oeiernam. Psallam nomini tuo, Altissime : hoc est,
aqua et lerra. Terra inferior est ab his crealuris, quod canlo et pracdico, opere impleam. Merilo ergo,
quia frois crealurarum terra est : ideo dicit Eccle- Domine Jesu Christe, nonvini tuo psallilur, qnia
sia : Et si vilior sum, vilissima quasi terra, usque- dives pietate, et juslis vicloriam proestas, et pecca-
quo oblivisceris me? Non propierea, quia infima tores ut ad le convertanlur invilas : libi gloria et
sum, el Dnisaliarum crealurarum : non propler hoc honor cum seterno Patre ei Spiritu sancto in saecula
me obliviscaris in finem. Vsquequo avertis faciem saaculorum. Amen.
tuam a me, ul non habeam uoliiiam, ncque illu- PSALMUS XIII.
minationem cogiiationis tuse ante terminum vitse Tertius decimus psalmus non habet inscriptionem,
hujus. g sed redemptionemEt noslram ex Sioncontra processuram
esse pronuntiiit. primo quidein impios
Quamdiu ponam consitia in anima mea, Palior loquilur, qui confidentes in divitiis sseculi, Deum
lioec, inquit, quoadusque per spiriiale consilium te qui has largitur, ignorant.
reqniram. Dolorem in corde meo per diem. Per illud Dixit insipiens in corde suo. Pro eo quod est, insi-
scilicet lumen noiitise luse quod diu perdideram, piens, in Hcbrseo NABAL posilum est. Unde et Abigail
apponam dolorem super tenebras peccaiorum meo- de viro suo Nabal ait in monle Carmelo : Vere se-
rum : hoc est, agam pcenilenliam. cundum nomen suum insipiens cst (I Reg. xxv). JVon
Vsquequo exaltabilur inimicus meus super me? est qui faciat bonum, non csl usque ad unum. Hunc
Quamdiu ad te conversusnon fuero, erigitur adversus psalmum de passione Christi referunt, quando om-
mediabolus.qui est humanigenerisinimicus. Usque- nes Dominum reliquerunt : in lantum ut Pelrus
quo exaltabitur inimicus meus super me? Quasi dicat: quoque qui apostolorum fuit princeps negaverit.
Quamdiu liabet adversarius dominationem Ecclesiae? Qui dixerunt in corde suo, non esl Deus. ln corde
Usque in finem. Respice, et exaudi me, DomineDens dixerunt, non in ore. Quare? Quia non ausi sunt:
meus. Oratio Ecclesise est, de tribus personis potest ne forte deorum suorum numina violarent. Dixit in-
inlelligi: Respice in tribulalione, vel in auxilio : et sipiens, populus Judaicus : qui dicunt in corde, Non
exaudi in hoc quod deprecor. G est Deus, non est Cbristus Filius Dei. Unus ex eis
Jllumina ocutos meos. Id est, oculos cordis. Ne non solum pro Deo non habuit, sed nec prophetam
umquam obdormiamin morte. Scimus quia non polest credidit, dum dixit : Hic si esset propheta, sciret
homo dormire qui in lormenio est, sed dormire pro ulique, quse et qualis esset mulier quae tangit eum,
nocle illa ponil. Unde superius ail : Mors sine quia peccatrix est (Luc vn). Et alter : Si Filius Dei
morle, ei defeclus sine defectu. El Dominus dormi- est, descendat nunc de cruce, et credimus ei
vit in navi, cum suscitatur a discipulis. Notandum, (Marc. xv).
quod Dominus dormiebat, quando fides aposlolornm Corrupii sunt. Ab illa integritale bonae naturoede-
titubabat, Unicuique Dominus pro fide sua vigilat, generes. Abominabilesfacti sunt. Id est, odibiles. In
et per fidcmexcitatur. Et si non habelur fides, quasi voluntalibus suis. Id esl, in factis suis. Corrupti sunt
dormire videtur. Unde dicit : Excita fidem tuam, et et abominabilesfacti sunt in voluntalibus suis. Si enim
tunc suscitas Chrislum. Respice , et exaudi me, Do- Dei notitiam habuissent, cnrrupli et abominabilcs
mine Deus meus.Illumina oculos meos, ne umquam ob- non fuissent. Non est qui faciat bonum, non esl usque
dormiamin morie. Tu es enim lux vera quse illuini- ad unum. Nisi quis cognoveril Christnm, qui est
nas omnem hominem venienlem in hunc mundum. unicus Patris, bonus prorsus esse non polerit. Non
Tu enim illuminas oculos cordis noslri, nc nos " est qui faciat bonum, non esl usquc ad nnum. Hic ap-
scternoemorlis obrepat somnus. Nequando dicat ini- paret quod isle psalmus ad passionero pertinet: quia
micus, elc. Nequando, hoc esl, in futuro judicio, nullus dediscipulis, neque Petrus qui caput Eccle-
dical inimicus meus, prmvalui adversus eum : id esl, sise cst : quia et ipse ncgavit : nullus de hominibus,
seduxi enm ut decipercm. Ac si dicat : Si nos po- quia totus mundus ad inferiorem partem declinave-
test adversarius in somno infidelilatis invenire, tunc rat, praeter unum hominem, qui est Christus.
praavalet super nos. Dominusde cceloprospexit. Salutemgenerihumano
Exsnltabunt si molus fuero. Ipsi quorum pedes dare. Vel, de cmlo, id est, de sanctis. Super filios
moti : qnia in verilale Dei non stelerunL, si meos hominum. Quos sanclos suos faciat. Vel, de saucto
pedes, hoc esi, sensus, de fide caiholica potuerint suo. Super filios hominum : id est, super genus hu-
elongare : lunc exsultabunt : id est, gaudebunt, ut manum : Vl videat, hoc est, ut videre sanctos suos
ait Propheta ; Mei autem pene moti sunt pedes : sed faciat: per quos respicit, el in quibus habitat. Do-
ego in lua misericordia spero, ul slabiliar in fide. minusdecmlo prospexit super fitios hominum : utyideat
Exsullabil cor meum in salutari tuo : In Domino si esl, inietligens aul reqiiirens Deum. Prospicit per
m APPEMDiX AD TOAIUMSEi^lVHJM S. HIERONYMI. 8S2
aniiiias sauclas, qiias saapo cceluro diximiis, ul vi-A-s A-sensns coriim, in I inemoria ei soncto limore. Non
cleat si sit sapieiis, qui Deum iiiente requirat : namii est t timor Dei ante oculos eoruin, Non cnim meluunt
aptid divinam polenliam niiiil habesur bbtecluro. f
fhinrum jtidicium, ideo non observanl mandata ej'us.
Omnes deciinaveruni. Deelinaverat toliiii) genusi Nonne cognoscenlomnes qui operanlur iniquilalein,
hunvanumad ihferiorem paitem. Simul inutiles factii ivpnluram ullionerri ? Ac si dicat : Si modo uon co-
suni,et sibi, et aliis. Omnes dectinaveruiil, simut! tgnoseuiit, cognoscentiii jiidicio quando venlurus est.
inutiles facti sunt, Non eslqui facial boimm, non esl( Qui I devorant plebemmeam sicut cibum panis : hsere-
usque ad unuin. Dicit enim h;cc dc gentibus. Sed qniai tici I populum Christianum. Sicul panis in omnes ci-
inlerponit oiiines , adjungit Jndsaos intelligendos , bos 1 currit, sine ipso satiari non polest, sed cum
<
qui soepe se in volutabris atque idololatriis genliuhii Oinnibiiscibis sumitur : sic el boerelici numquam sa-
iniscnerunt. iliahturiniiiuitatibus suis, nisi de plebe Dei, vel de
Sepulcrum palens esl gutlur eorum. Ab boci Ecclesia, i quOs ppssunt capere inde satiamur. Qui
a versu usque ad eum, ubi dicit: iVonesl limor Deii devoranl i plebemsuqm, populum ecclesiastieum, sicul
in conspectu ocutorum eorum, in Hebraeis codicibus» cibum i panis : quia non est panis vivus, uisi qui de
iioii liabetur. Quacrilur ergo quomodo Apostolus hoe5 iccelo descendit. Dominum non hnocavernni. Si enim
usris sii tesiimonio in Epistola quani ad Romanosi B i
Biiivocassent, salvi blique fuisscnt. Alilcr : Denro non
scripsil (Rom. m). Respondemus Aposiolum dei iiivocaverunt. i Quare? Quia nitilti invocani, sed non
Deuteronomio ae Psalterio, et casleris Scripturarum > Deum , sed aliamjrem quam dcsidcranl habere pro
locis boc lesiimonium iexuisse. Deo, nnn ipsum Denm.
Ibi timuerunl limore ; hoc quod sequilur, Vbi noni lilic trepidaverUnl limore, ubi non eral timor. Et
erat timor .: In Hcbroeis voluminibus non habetur. genles suos liihchl deos , et ipsos poleiiles iudaei,
Sepulcrum paiens est guitur eorum. Per seductio- quando de Cbrislo dixerunt: Si diniittimus eum vi-
nes fiias in ora lamquom in sepulcra homines con- vere, venicnt Roniani, ettollent noslrum regnumet
gesserunt. Nam et alibi sinvile huic ponilur : Nisii gente.ni. Illi trepidaverunt thnore, ubi non erat liinor :
Dominus fuisset in nobis, forsiian vivos deglutissentt In idolis uiiqiie et vanis simulacrorum ritibus.
iiiiS (Fs. cxxni). Liuguis suis dolose agebanl. Cor- | Quoniam Dominus in generatione justa est. In po-
rumpentes mores bonos colloquiis nialis. Venenum « pulo Chrisiiano. Etin Judsais fuit : quia cx ipsis car-
'
aspidum snb labiis eoritm. Quia, sicul aspides, ita ob* nem suropsil. Corisilium inopis confitdislis. Chrisiuni
turani auressuas, ne praecepla divinoe Legis exau- Judoei credere nolueruiit: hoc est, de adventu my-
iliant. Veiienum enim, dolus iniquorum collpquio- slerium iiicarnalibnis ejus credere noluerunt. Inops
runi intelligilur. G dicituf Christus, ril ait Paulus : Quia cnm dives es-
Quorum os malediciione et amaritucline plennmest.'.. sel, inops factus test, ut illius inopia nos divites fa-
Denedictio adulationis maledlctioiiem inferl. Ama- i- ceret(II Cor. vni). Consilium inopis confudisiis : id
riiudoeoimad id refertur : quia dtilcia eloquia Dei, i, est, Christi: non ihtelligenles eum a Deo processii-se
male senliendo, in suain perniciem amara feceruiit.t. cnm prseberetconsiliiim, dicens : Pcenilentiam agile.
Quorum os maledictione et amaritudine plenum est:; Quia Pominus spcs ejus est. Paierutique, propter as-
qnia etsibi et aliisnoceteorum doclrina, etin futuroo snmptaro carneni : quia bumanitas coufortata est a
condemnal. Velocespedes eorum adeffundendnm sttii- i- divinitate.
guinem. Et corporaliter et spiritualiter occidunt, , Quis dabit ex Sion salutare Israel ? Quis nisi Deus
dum Christum, qui viia est animas, ah ipsa effim- i- qui est in Siori? Ille dedii salulem, ipsuni Christum
dere desiderani. in Ecclesia sancla. Aliier : Quis dctbilex Sion sa'.u-
Cpntritib et infelicitas in viis eorum : conlrilioo tare lsrael ? Cbrislus Dominus, quem habitalores il-
corporis, infelicitas animae. In viis eoruni , in in litis terrenae Sioh non crediderunt. Dum averterit
operibus eorum, Semper peccatores^in via sua la jDomiiitiscaplivitdtem plebis suw. Jam redcnipli sn-
infelieiler conterunlur. Quoniam viam pacis non m riius de illa captiyitale transgressiouis, sed adbue in
cognoverunt. QtiaeesiChristusDomiiius : nec per fi- D " captivitaie vitse istius surous. Et aliter : De parie
dero.nec per operationem. Quare non cogiioverunl? l? JudiCoruin : quod ipsa avertalur de captivilale tem-
Propter hoc quod sequilur : Quia non esl limor Dei ei pore Eliae-et Enopl), ut Paulus dixit: Cum plenitudo
anle oculqs eorum. Non proposuerunt Deum anle le gentium snbinirayerit, lunc omnis Israel salvus fiel.
a Placei niinc verum audire Hieronymum in Prse- e- non cognoverunl, in Isaia proplieta reperi, etc. Porro
fatione libri XVi Coniiiientarioruni in lsaiam : Sicui, •X, iit in Psaliririm decimum leriiiiin una onmes impor-
iriquit, omnis pene ad Romanos Epistbla de veteri strii-i(- tarentiir in veteri Laiina interprelaiione, enque ma-
cta estlnslrumenlo : sic el hoc teslhnonium dePsatmis,;?, gis in Groecum ibxluro in Alexantlririo exemplari,
et lsaim coniexium est: Nam duo primi versus: Se- e- illud Ipsum Paulj testinvoniiim in causa fnit, quod
pulcriim patensestgultursunt.corum,liiiguis suis dolOse se praHer Aposloli liiiteiilionem acceptmii e^t, ut ex
a<»ebaiit,quinti psalthi Illud liuterh qnod sequi-
u eodem psalmo singuli versus puiarcnlur desumi. Po-
tur : Veiicnum aspidum sub labiiseorum, ceniesimi ni sirerni tres habeijlur eiiam in Proverbiis i, 16, quod
trigesimi noni psalmi est. Rursmnque quod dicilur : Hieroiiynius dissimulat; verum minime invenirc est
Qubrurii OSmaledictione et aihariuidihe plenUra est, it, quid simile in D^uieronomio, quod hic Pseudo-IlVe~
de tibiio psalnio sumpium esl. Tres duiem ut
versiculi, qui fonynius
" iradit. ;
sequnnlur: Veloces pedes eorunij usque, viam pacis :iS :-."!
 8S5 BREYIARIUM 1N PSALMOS. PSALM. XIV. 854
Aliler : Dum averlet D»mintis capiivitalem plehis A Vel aliler : Qui ingreditur' sine macula. Videle quid
suae, per propiiam passionem. Lwtetttr Jacob, el praecipilur. Non dixit: qui pervenil ad finem sine
exsultet lsrael. Ipse cst Jacob qui et Israel : sed hic macula,sed qui adhuc in itinere est, el maculam
Jacob, et illic lsrael. Hic supplanlator viiiorum, et non habel. Dieere aliquis potesl : Non liabeo ma-
illie videns Deum facie ad faciem : quando erit Deus culam, non feci malum. Non sulficii nobis.malum
omnia in omnibus : qui, relictis soecularibus, meute non facere nisi fecerimus et bonum. Denique sequi-
Dominum conluelur. Qui nobis iribuere dignelur : lur : Et operatur justiliam, Non dixit, operalur casti-
ul nos actu Jacob effecti, supplantalis vitiis el vere tatem, operatur sapieutiam, operalur forliludinem.
Israelitaa, ipsum mente videre, ipsum corde tenere Et hac quidem virtuies optimae sunt. Sapienlia nobis
mereamur, cui esl cum seterno Paire et Spiritu prodest, forliludo nobis prodest, ul persecutionibus
sancto, honor et gloria in ssccula saeculorum. Amen. resistamus. Deinde lemperaiuia et caslilas nobis ne-
PSALMUS XIV. cessariae sunt, ne perdamus animos nostros. Justilia
ali-
Psulmus jDarid.Opporiune quarlus deeimus psalmus sola magna viritts esl, et maler omnium. Dicat
lecius est : ct secunduro ordinem ila evenit, ut quis : Quomodo justilia major esl cseleris virtutibus?
propemodum de industria lectus esse videa- Caeterae viriutes habentem deleclant : justilia non
tur, secundum ordinem lectus est psalmus. Ex B deleclal babentem, sed alios. Si sapiens sum, sa-
dispensatione Dei puto factum esse : ut quod
vobis proderai, in oidine exponeroli hodicrecita- pientia me deleelat: si fortis sum, forlitudo mea
relur. Quartus decimu<;psalmus leclus est, qui me deleclat ; si fuero caslus, caslitas mea laetitia
prsescribitur, Psalmus David. David aulera nosler mea est. Csalerum justitia non prodest habentibus,
Chrislus esl, utsaepe diximus. Dcinde Ic.gimus in
Exodo : quia quarla deciina die agnus iminolaltir sed cscleris miseris non habenlibns. Vel aliler : Et
(Exod. xn). Quarla decima die imniolalur,quaiido operatur justiliam, hoc est cusiodit mandata,nt illud :
luna plena est, quando nibil deest de luniine. Vi- Si vis ad vilaro venire, serva mandata (Matt. xix).
dele ergo quort Christus non inimolalur, nisi in
perfecto et pleno lnmine. Quoniam ergo quaria Qui loquilnr veritalem in corde suo. Mulli loquun-
decima die immolandus esl vobis agnus, nunc tur veritatem in labiis, sed non in corde, qui vidcn-
propheia miraiur, et interrogal : lur vera dicere, sed cor cum labiis non consonat.
Domine, quis habiiabit in labeinacttlo luv? Vos qui Aliter : Qui loquilur verilatem in corde suo, ut vera
vuliis habilare in tabernaculo Domini, audite quaa de veritale cogiiet, qui est Chrislus : nec se asser-
dicil Dominus : Domine, quis habilabil in labemacuto tionibus hsereticis misceat, quoe falsse semperinve-
tuo? Tabernaculum hic pro aeiernitate accipimus, niuntur ac vacuse. Unde Paulus dixit : Corde credi-
quamvisin aliis locis opera inielligatur: quia hic in tur ad justitiam ; oreautem confessio fit ad salulem
tabernaculo prsesemi, quod est Ecclesia, roulii habi- i2 (Rom. x). Qtti non egit dolum in lingua stta. Non
tant corpore el non fide : quia hic dum inferiores su- proiulil dolose doclrinam calholicam ad decipien-
mus, quasi in labernaculo consislimus, usqiiequo dtim ; sed quae loculus esl ore, complevit opere.
posL yicloriam in donium perveniatur. Aliter : Do- Hle dolose agit, qui aliud cogiiat et aliud dicit :
mine, quis habitabit in tabernaculo tuo? Quis, inquit, sicut propheta ait : Prohibe linguam luam a malo,
terrenus poteril lemplum Dei effici, el habitare in et labia lua ne loquanmr dolum (Psalm. xxxm).
civilale viventis Dei? De qua Aposiolus niulla lo- Necfecil proximo suo malum. Qui facit misericor-
quilur. Aulquis requiescel in monle sancio iuo ? Quis, diani, ipse esi proximus. Chrislus Dominus fecit
ait, dignus erit conformis fieri imagini Filii Dei misericordiam, ut nos sua passione redimeret : cu-
(Hebr. xn, Rotn. ix), qui soepe mons dicilur? Hic jus doctrinaii) nullus in nialum veriai, sicul hoerctici
lapis excisus de monte sine manibus : hic factus est faciunt. Proximus nosier, omnis homo Christianus
mons magnus, hic implevit laliludinem orbis lerrso esl. Quod libi non vis fieri, alii ne facias. Et alibi
(Dan. n), in hoc sanctoruni animoe requicscunt. In dicit: Diliges proxiinuni luiim sicul leipsum. Et
linc ergo nullus accipit requiem, nisi qui ingreditur ileriim dicit : Declina a malo, et fac bonum. Qiiidam
sine macula, et operatur jusliliam : qui immunis putanl proximum esse fiatrem, aul vicinum, autco-
esl ab omni labe peccali, el prsecepla Dei inviolabi- ' giiiiliini, ant consanguineum. Sed Dominus noster
liler cusiodierit. Aliler : Aut quis rcquiescel in monle docel in Evangelio in ea parabola, ubi quidam de-
sancio luo? Non prius in inonle, et postea in laber- • scendit de Jerusalem in Jericho : Sacerdos transivii,
naculo : sed prius in tabernaculo, et ila in monte. Levila transivit, el non est misertus : Samarilanus
Tabernaculum non est firma domus, tabernaciiluin iransivit, et miserlus esl. Et interrogat postea Do-
non habci fiindaiuentum: sed huc illucque nvutatur, minus, et dicit: Quis horum proximus fuil? Staiim
et cum iransmigranie migrai : quia taberiiaculum dicitur, qui bene fecit. Et infert Dominus : Ite, el vos
non habet fundamentum, sed est domus incerta : similiter facile (Luc. x). Omnes ergo homines nobis
dorous auleiu firma habet fuiidameuia. Mons pro proximi sunt, el nulli debemus roaluni facere. Ei
vila aeterna ponilur. opprobrium non accepil, etc. Numquain a suis vici-
Qui ingredilur sine macula. Hoc est, sine mortali- nis, quasi noxius accusatur. Timentes aulem Domi-
bus peccatis, quia sine minuiis esse non possunius. nnm glorificai. Non divites glorificat, non potentes,
Unde dicitur : Si dicimus quia peccatum non habe- sed eos tanlum qui Dominum tiinent. El opprobriiun
rous, ipsi nos seduciinus, ct verilas in nobis non esi. non accepif adversus proximos suos. Opprobrium
 835 APPENDIXAD TOMUM SEPTIMUM S. IIIERONYMI. 856
detraclionis de fratre lunc non accepit, si prius nbn A culit manus suas ab omni munere, isie in excclsis
credit illa aniequain probet. Ac si dicat: Qui ista cu- habilabit (Isai. xxxin).
stodit quae snperius dixit, ille est sine niacula, et Qui facil hwc, ncmcommovebiturin wternum. Haec
operalur jusliliam. El iste habilat in labernaculo, omnia sicul allegorice retineri : ita el secundum lit-
el requiescet in monte sanclo tuo, lipc esl, in vila teram exposita cuslodiri dcbent in movibur. Qu:e si
oeterna. quis irreprebensibilitei' cusiodieril, non solum a
Ad niliiluin deduclus cslin conspeclu ejus malignus. commoiione aelerni judicis securus crit, verum et
In illius jusli conspeclu diabolus. Nam in Ecclesia eliam ipsum monlein tabernaculumque coaleste pos-
quicumquc malus esl, in conspectu sancti pro niliilo sidere merebilur |in Christo Jesu Domino noslro ;
compulatur. Ad nihilum deduclus cst, quia apud la- cui est lionor et gloria cum cetcrno Patre ct Spirilu
lem sariclum pro nihilo habelur : dum angeius fuit, sancto in saccula sseculorum. Amcn.
et refuga facius esl; et sicut fuil factus cx nibilo,
PSALMUS XV.
posiea quam bona perdidit, redactus cst ad niliilum.
El dum nihil est, forlissimi sancti non curo timent. Tilnli inscriplio ipsi David. Tituli inscriptio in tumu-
lis, et in sepulcris est, quaa mortuorum corpora
Timentesautem Dominum magnificat. Yox Ecclcsise : leneut. Pro quo Aquila et Symmachus, humilcm
Qui timenl Dominum limore sancio, Dominus eos JJ el simpiicem immaculalumque posuermit: signifi-
canles psalmum ad Clnistum proprie periinere
magnificai. Aliter ad sensum raoralem : Timeniesau- dicentem : Diseiie a me qnia initis snm et bumi-
lam Dominum magnificat. Scit enim in liis habitare lis cordc, ct marisuelus (Mallh. \ij. rsalnvus, ut
Deum, sicut ait Dominus : Qui vos diligit, me diii- diximus, regis hoslri vocem, quam in assunipto
bomine profert, sine diminulione retinel deiiaiis
git (Jpan. xtv). missam a Patre. David, id est, ipse Chrisiu>'.
Qui jurat proximq suo, et non decipit. Istc jam mi- Iste psalmus ad passionero perlinet. Tres suntti-
norest a perfectione, et sibona facit, quia ct si pro luli, qui scribuntur : unus, super tunmlos mor-
juramento non decipit, tamcn vituperanlur pro illo tuorum : alius, in liminibus civitalis, vel domn-
rum : tertius, in vicloria rcgis. Hic ergo dc liiulo
praeceplo quo dicilur: Non j'urare omnino, neque per victorise regis dicit : sicut iste rex fuit, boc esl
ccelnm, neque per lerram : sitautem sermo vester : Cbrislus, et fnii scripium super caput ejus in pa-
Est, est: Non, non. Quia isia sententia perfectorum scha post vicioriani, id est, poslviciuin diabolum,
redempto humaiio genere, iribus linguis : id esi,
cst, non jurare (Malth. v). Quia anima quando pro- Graice, llebraicc, et Laline. Unde cl Pilains di-
rnitiit Dei proceepta custodire, si proximus corpus xit: Quod scripsi, scripsi. Et posuii super eaput
est: Lunc illum decipii, si hoc quod promillil, non ipsius causam 'Clirisii; Hic cst rex Judaeoruni
observal. Qiti pecuniam suam non dedit ad usuram. (Mailh. xxvn).
Etsi non peccet quis eo quod quanlum dal, tantum C Conserva me, Domine, quoniam in le speravi. Vox
recipit: tamen perfcctio non est: quia dictum cst: Chrisli ad Patrem in passione, in persona hominis
Frange esuricnii panem tuum (Isai. LI). Et bealius assumpti. Ac si dicat ; A Palre, a quo exivi, in
cst roagis dare, quam accipere (Acl. x). Usquequo passione cusiodiar : quia tu es spes mea. Dixi Do-
ad ista pervenit, minor est a pcrfeetione. Aliler: mino, Deus metts es lu. Oslendil se homincm in hu-
Pecunia Domini est prsedicatio : mtilii nolunt illam militaie carnis, cum scqualis sit in omnipoienlia
donare, si cxinde prelinm non recipiunl. Tamen li- majestaiis : quia sl dixissel, Dominus meus es lu :
cet vicium et vestitum de ipsa praedicalione acei- Filium minorem demonstrasset, Patrem majorem.
pere (sicnt sanctus Paulus dicit): amplius exinde Propierea dixit: Dixi Domino, Deus meus es lu :
nibil habere, sicut dicit:Qui Evangelium prsedi- quia in divinilate saqualis est Palri. Quia bonorum
cant, de Evangelio vivere (I Cor. ix). Et Dominus meorum non ind:ges. Eamdem lincani el in Job sci i-
ail; Dignus est operarius cibo suo (Mattli. x). Sed piaro legimus. Quid prodesl, si lu simplicem facias
qrii plus requirere voluerit, in usuram reputatur. viam tuam? Universa igilur bona quae Dominus se-
Unde Paulus dicit: Si vobis spirilualia seminavi- cunduni formam servi in carne monslravil: non Pa-
rous, magnum est si veslra carnalia melamus (I Cor. tri prosunt, sed generi humano. Quoniatn bonorum
ix) ? Ac si dicat : Non est magnum adversus illa D meorutn non eges. Vox Christi. Quse sunl hona Chri-
spiritualiaquoeyobis annunliamus: Habentes autcm stl ? Hoc est, inearnatio, passio, resurrectio, el re-
viclUm. his contenli simus (1 Tim. vi). Sicut cnim demptio nostra. Velaliter : Bona suut, cceli et quse
visibilis pecunia prohibetnr ad usiiram dari, ne is qui ineis sunt, et terra bona, et quoe in ea sunl, qnse
commodat, magis spoliet: ita et verbum Dei, quod Deus creavit. HoaciPaler nec posiquam facta suni,
est magna pecunia, non lantum diviiibns qui pas- indiguit: nec antea. Ista Patri non sunt opus, nec
cunt et munerant, verum etiam indigentibns el pau- necessaria. Sed cui?
Sanctis qui ih terra suht ejtts. Islis hsec omnia sunt
peribus gratis debet insinnari: Domino sic dicenie.: necessaria. In terrq sunt ejus, id est, in Ecclesia.
Graiis accepistis, gralis daie (Matth. x). Et munera
Mirificavil omnes voluntales suas inter illos. Cliristus
super innocentem non accepit, ut non conturbenl ju- per sanctos suos mysteria sua mirifieavit: hoc cst:
dicium veritalis, munera offerenles. Et aliter: Ne magnificavit.
similis Judaeefficiatur: qui, acceplo argenti pondere, Mulliplicatm sunt\infirmitates eorum : pcstea acce-
vendidit innocentem. Sicut propheta dicit; Qui ex- leraverunt. Gentes de quibus nunc Ecclesiam cou-
857 BREVJARIUM IN PSiLMOS. PSALM. XV ET XVI. 858
grego : antequam idola eorum muliiplicarentur,, A gratia coram Deo et hominibus (Luc. ii). lnsuper et
Dcum nMuraliter noverant. Sed postquam mnllipli- usque ad noclem increpiierunl me renes mei. Nociem,
cala sunl idola, quod Sepluaginla infirmitates inter- tempus significal passionis : in quo inleriori erudita
pretati sunt: relinquemes ea, ad me celerrime sunt cst diviniiate humana fragilitas. Insuper et nsque ad
rcversi. noclem increpuentnl me renes mei. Deleclaliones car-
Non congregaboconvenliculaeorum de sanguinibus. nales lunc me incrcpant, quando mihi suggerunt ut
Quia spiritualis est religio novi Teslamenti. Nec peccem, quando delectaiur carb. Sed nisi lu fuisses
memor ero noniinutn eorum per labia mea. Mutamur a dextris, forsilan infirmarer.
quippe in lavacro : et ex filiis hominum, vocamur" Providebam Dominum in conspeclu meo semper.
Filii Dei. Ncc mcmor ero nominum eornm per labia Filius P.ilrem, Ecclesia Cbristum. Quoniam a dex-
mea. Yox Christi. Nec memor cro istoruro apostolo- tris est mihi ne commovear. Ac si dicat: Si luviion
rum nominum, qusa prius anle fidem habiicrunl, fuisses adcxtris, forsitan commotus essem de fide
quando infidelilatem liabueruul. Illa non recorda- ad infidelilalem,de bono ad malum.
bor : quia cre.scenlibus meriiis, noinina addita sunt Propler hoc Imiatum esl cor meum, etc. Propter
nova, sicut Abraliam, sicut et Sara, sicut Pelro, et resurreciionem lactalussum, quia per eam libeialus
reliquis, quia antea servi peccali, sed postca amici: B est mundtis. Aliier : Propter hoc Imlatum esl cor
sicul Dominus dixit : Jam non dicam vos servos, mcum, el exsullavit lingua mea. Propter istud, quod
sed amieos (Joan. xv). Et sanctus Paulus fucral, me adjuvas, cor ineum laetalur, lingua mea prsedi-
qnando dicebat: Fuimus aliquando el nos slulii, et cal. Insuper etcaro mea requiescetiii spe. Yox Chrisli.
inereduli sicul et cocteri; sed misericordiam Dei Pro persona corporis requiescil in spe. Ac si dical:
consecuti sumus (Tii. 111). El ilerum : Sed abluti Ecclesia, quoe esl caro mea, modo requiescitin spc.
eslis; sedsanclificaii estis (I Cor. vi). Id cst, in spe resurreciionis : ut ubi caput procces-
Dominuspars hwrediialis mew. Vox Chrisli adPa- sil, membra sequantur.
Irem. Haareditas Chrisli, Ecclcsia esl, et Dominus Quoniam non derelinques animam meam in infemo.
cst pars corporis sui. Pro parte hominis assumpli Non derelinqttes : quia proptcrea illuc descendit, ut
dicit: quia ille accepit de nostro humanilalem, et eleclos suos exinde ejicerei, et diabolum ligarei.
nos de suo immorlalitaicm. El calicis tnei. Quare Diabolus antca se taliter jactabat, ut omnia rcgna
dixil calicem ? Quia per calicem accipil unusquis- mundi haberet, sed modo non solunv illum lenere
que juxta mensuram : sed Clirislus plusqnam mem- non potuit, sed potiusa Christo ligatus perbibclur.
bra sua : ut ait Paulus : Qui est primogenitus in Nec dubis sanclum luum videre corrnplionem. Quo-
hiultis fratribus (Rom. vm). Tu es qui restilues hm- 'G modo dicit: Non dabis videre corruplioncm : dum
redilatem meam tnihi. Hoc est quod in Evangclio di- alibi dicit: Quac utilitas in sanguine meo dum de-
citur : Nemo venit ad roe, nisi Pater meus traxerit scendero in corrnpiionem (Psal. xxv)? Non de cor-
eum ad se (Joan. vi). Secundum hisloriam, Christi ruptione corporis Chrisli in sepulcro dicit; sed de
lioareditasJudsei fuerunt, ad quos Christus vcnit. coeterorum sanctorum.
Sed lunc dissipala est, qnando eum crucifixerunt: Notas mihi fecisti vias vilw. Vox capitis pro cor-
sed reslituelur iu fuluro, cum plenilndo gentium pore. Viseviioe, mandaia Christi sunt : ut scriptuni
subintraverit. Aliier : Restiluet Deus Pater hacredi- est: Si visad vitamingredi, scrva mandala (Matt.
tatein Christi, quando elcctos suos, corpus sanctae xix). Adimplebis me imliiia citm vultu luo. Tunc eril
Ecclesiae ad illam inlegritalem atlraxcrit, ut post plenalaeiilia, cum adunaium fucrit corpus Ecclesiac
resurrectionem acceptis corporibus suis, incorrupti in regnum Dei : hoc cst, cum tradiderit rcgnum
et immortales vivanl: quia illam immortalitalem in Dco Patri suo : tunc eril Deus omnia in omnibus.
Adam perdiderunt. Delectationes in dextera lua usque in finem. Dextera
Funes ceciderunl mihi in prmclaris. In optimis. Patris, Filius est. Pelectaiio vitmmternw in dextera :
Pro uno Israel, univcrsi orbis bsereditatem conse- id est, in prosperilate quse Filio dalur : usque in
culus. Funesinhsereditaiedanlui' : quia quod dixit, *" finem : ac si dicat, sine fine: quia finis legis Christus
ceciderunt mihi in prmclaris, lanlumdero esl, ac si est ad justitiam omni credenti : quia plenitudo legis
dicat, in palriarchis, et prophetis alque aposlolis : charitas, et finis proecepti cliaritas. Aliter : Pelec-
vel quoscumque advocaverit Paler, Chrislus secum taliones in dexlera lua usque in fincm. In illa delcc-
recipit. Propterea dixit, in prmclaris , sanctis vel tabili potentia liia qua lecum sancli sunt regnaturi,
apostolis. qtise nullo flne concludilur. Unde eos deprecamur ut
Benedicam Dominum qui tribuit mihi inlelleclum, ab his nequaquam disjuncti, si non meremur vestiri
Yox capiiis cum membris. Tribuit intelleclum dis- gloria, non excludanmr a venia. Tibi est enim cum
cernendi inter bonum et malum : inter scnsum et oclerno Paire et Spiritu sancto honor et gloria in
lilleram : inter Deuni et proximum : inler lucem et ssecula saccnlorum. Amen.
lencbras. BenedicamDominum qui mihi Iribuit intel-
PSALMUS XVI.
lecium. Qui sapienlia Dei esl, non indigei ipsa sapien-
Sextus deeimus psalmus orationem coniinet personae
tia : sed secundum illud accipiendum quod in Evan- Dominice conjunclo sibi corpore, quod est Eccle-
gelio dicittir : Jesus proficiebat setnlc, sapicnlia et sia. Oratio Pavid. Ad ires personas inlelligitur.
859 APPENWX AD TOMUM SEPTIMUM S. HIERONVMI. SGO
Hsec oralio in quatuor psal.mis habeuir. Istepsal- - A "ris duru.ii videalur esse ad sanetos propter corpo»
miis caiitatur es persona Christi cmilra Judseos :; ralem tribulatioiiem, tamen suave est : quia habent
ei ex persona Ecclesise coiifra hirireiicos. Espo- .
nuht Hebroei, qiimi quaiido psaliiiinn David canla- spem yiiae aeternse : Yel aliler : Propter verba labio-
dixit t.Exuudi, Domine, justiliammeam :
: | rum tuorum egp cuslodivi vias duras. Ac si dical :
'..'-vit> quia
pro ipsa praesumptione qua se exau.diri prq sua1 Timens futura sppplicia, quse legis transgressoribus
j"ustitiaj"actabat, eeridisseiiri crimen. comminalus es,:duris nve laboribus exercui, et sub-
Exaudi, Domine, justiliam meam. Juxta LXX, ' ]jeci corpus aniniav polesiati.
Deus justitiw, vel Deus juslus nattira. Nam, Exaudi,' ! Perfice gressus meos in semitis iuis. Sensus meos
Deus, juslitiam a meum : hic persona Cliristi datur in matidatis tuis perfice. Vox Ecclesise. Quia a Deo
intelligi. Exaudi, Deus, justilidm meam : vox Cbrisii' esl incipere, ct; a Deo est (inire. Gressns, sensus.
Jn passione, et vox Ecelesiae in Irib.ulatione. Vel Vt non moveantur vesiigia mea. Ab bis quorum moli
jtisiiiiam dicit Ecclesia sriaro, el non suam: Quid I sunt pedes : icl csl, quicumque male fecerunt.
[Fort. quia] suam, si implel maiidala Dei in opere.' ; Ego clamavi, jetc. Quare dixil, clamavi? Quia cre-
Non suam : quia a Deo datur, noii a se. Exaudi, > didit per fidem: propterea dixit, Ego clamavi. Inclina
Deus, justitiam meam : quia libi us-qtie ad morlem1 aurem tuam mihi, etc. Chrisius aurcm inclinat,
obedicns fui. Iniendedeprecationemmeam. Differen-" 15 J
quando exaudire dignalur. Per simililuiliiiein infirmi
L'ia est inter orationem et ciepiecalioriem. Oratio1 ' rogai, qui in lecto est, ut veniat medicns, et sanet
sanctorum esL pro devotis, ul perseverent in bono. infirmilates suas. Sie et genus humanum infirmum
Deprecalio, pro peccaiis suis, vel aliorum. Totius' erat: quando jabebat in leclo : id est in peeeato.
esl deprecalio. Rogabat ul veiiifct verus medicus, qui est Chrislus
Auribiis percipa oraiionenl meam. Hoc est, in hoc in carne, Ct sanaret languores suos.
qubd rogo, aufibus percipe oralionem meam. Orat Mirifica miseftcordias luas, Domine, elc. Numquid
eriim non diminutio deitalis, sed infirmiias earnis. antea non fuerant nvirificaise? Sed tunc mirificavit
iVcmin labiis dolosis. Sed per purilaiem quse libi est1 I misericordias s las : quando per sanctos apostolos
placita. ct sanctps suos infirmitates curabat.
De vutlu luo judicium meum prodeat. Non in labiis' A resislenlibus dexlerw lum. Salvos facis a resis-
dblosis. Ac si dicat: Exaudi orationem roeam, quia1 lenlibus dexterae luae tripliciler : dacmones, Deum :
ex ioto corde oro : non sicut illi qui in labiis dolosis,• Judaei, Cbrisium : hsarelici, Ecelesiam. Cuslodi me,
quia aliud JoqiriintUr, et aliud babeni iii corde, sive5 Pomine, ut pupillam oculi. Vox Ecclesioa. Oculus
hoerelici, sive Jndsei. De vuliu luo judicium meum1 intelligiiur corpus Ecclesisa, et pupilla humiliias
prodeat, nonin labiis dolosis. Yox Cbristi adPalrem. • G Q Christi, per cujus exemplum vivimus, et videmus.
Quia qui labia habent dolosa, me jiidicant, sed illos5 II Hoc siipplicat Ecclesia, ut possil illain humilil-iiem
tu jiiilica iii fuiuro. Prophela rion optando, sed* observare quam Chrislus docuit. Quia si per pnpil-
pronuuliando dicit. Hoc ostendil quod facturns est* Iam non custodilur ocnlus, nequaquam videt, Quia
Dominus in judicio. Oculi mei videant mquitatem. oculi praedicatbres inielli.^untur, per pupillam scn-
Oculi Cliristi, sancli prsodicaiores, videanl, id est,' ; sus spirittialis. Hoc rogat corpus Chrisii qnaa cst
iiilelligaiit, oequiiaiem, id esl, icqualiiatem, ut justi- Ecclesia, ut ciislodiaiur sensus pracdicatorum, qui
iiairi qnam prsedicant, opere ihipleanl. esl oculus": iie rapiatur in infidelitatc bcerelicorum.
Probasti cor meutn, Deus, et visiidstinocie. EtiamI Sub umbra alarum tuarum prolege me. Umbra
in angustiis me probasli: quia trisiis, et velutin * i duabus rebus cbnstat : Iuminc el corpore. Per lu-
quadam pressura sum nociis tenebrosaa. Probasti'* ! men, diviriitas { per corpus, hunianitas intelligitur.
cor meitni, Deus. Vox Christi ad Patrein. Probasti.i Unde et Mariaeidicilur : Spiritus sanclus superveniet
Chrisiuin in passione, et Ecclesiam in tribulalione. in le, ei virlusl Altissimi obumbrabit libi (Luc. i).
Igneme examinasti. Id esi, per ipsam iribulalionemII ! Subista umbra prolege roe, ut me non rapial mil-
peccata niea eoivfudisli. Efiioh estinVenta in m'eini-- | vus. Et sub;dn]abus, Teslamenlorum alis : id esl,
quilas. Vl nonioquatur os meum operaiioritinum. Qualiaa D J) ipsorum docirihis quibus viviiur, et cuslodiiur, ac
suhl opera honiinuin? Vaiiitales quas ipsi amant: : legitur sicut gallina : quia per gallinam iniclligiiiir
veldiversa negotia, isla sunl honiinum opera : sicutt sapientia Dei Patris. Quia sicut gallina sub alis pul-
iii Evangelio Dorainus dicit (Maith. xxi). Quod si dee j los snos''abseoridii propicr milvos : sic el snpiemia
verbo otioso reddilur ratio: quanlo magis de operi-- I divina, ctduse alse, quae sunl duo tesiamenta, pro-
bus hominum, quocex ipso sensu sludiose loquunlur. tegunt Ecclesiahi a milyo: boc esi, a diabolo. A facie
Propier verba labiorum tuorum egO custodivi viass impiorum quinieafflixerunl. Judaei Christum in pas-
diiras.Propterpraadicationemei prbpter eaquoe pro-:- I sioive, ct hiierelici Ecclesiam.
mitturiliir in ccelis, cuslodivi vias diiras. Qubmodoo Iriiinici riiei animam meam circttmdederunl. Jn.d;ci
dicil hic duras, dum in Evangelio dicitur : Juguinn Cliristum in passione. Aniroam dixi [F. dixif], non
meum suave esl, ct onus meum ieve (Mait, xi)?? corpus : quia diabolus in anima ihtrinsecus nescit
Suave est volenlibui : durivm esl noleniibus. Quam- i- I quld cogitet hohio, riisi per exteriores molus intelli-
1 "" '
j
> Mihime yero meam addunl Septuagiiita, quitan-i- ul vetus scholiasies nolat, ipsi veleres interpretes,
tiflnihabent sto-stxoocrbv, KufVf,ras 3ix«i()q-ovjif:quin,
), xb fxovoy rzpauifyqy.xi..
SCl BREVIARIUMIN PSALMOS. PSALM. XVI. 862
gal, et inquo unumqueniqiie delectari videl, diver-. A tuam ab inimicis manus tiue. Framea de Chrislo, el
sas suggestiones inferi. Istud ad Ecelesiam perlinct, de Ecelesia inielligitur. Framea Dei Patris, anima
Adipem suum concluserunl. Quid per adipem , nisi Christi est, de qua facit jiislam vindictara. Diabolus
inalilia Judaeoruro designalur? Quse in veteri Testa- framea ejus est, de qua framea vindictam facit in
mento adipem manducare prohibetur : quia cor mundo.
eorum incrassaium erat. Unde dixit in Cantico Deu- Domine, a paucis a lerra divide eos, elc. Vox Ec-
teronomii: Incrassalus est dilectus, et recalcitravit clesise. A pattcis, a terra. Vuli Ecclesia separari a
(Deut, xxxn). Quare? Quia incrassalus erat de rnali- cainalibus, et a zizania, el a paleis anle diem judi-
lia, ct recalcilravil : quia nolebat niandala Dei cii : sed sine causa : qtiia a Deo accepit responstim,
observare. Dilectus a Deo fuit popultis Judaicus : sicut Doniinus dixit in Evangelio : Sinite ulraque
quia maniia divinum pluit illis : quod ad nos perli- crescere usque ad messein (Mal. xm) : hoc esl,
nel, quia manducarous Chrislum. Sed Judaci con- usque in diem jndicii. Quia bic Ecclesia commixla
teropseruni semetipsos : hoc est, obligaverunl se in est cum peccateribus : rogat pro illis qui prsedesti-
nialilia. Os eorum loculum est superbiam. Os impio- nali siini, ut veniaiii, el separeniur ab iilis qui non
rum : quia contra Christuni, el contra Ecclesiam sunlpracdestinati, uldicitur: Multi vocaii, pauci vero
faciunt. B electi(Jlffl/.xxn).Su|)planiaeosqui in impietatesunt;
Projicientes me nuric circumdederuni me : oculos ut iiicemendaridebeant, aul in futuro supplanlmlur
suos slaiuerunt declinare in terram. Quando Chrislus in vindicta. Deabsconditis luis adhnplelmestventer eo-
passus est, omnis terra tremuit, el sidera obscurata rum. Tripliciterhic intelligitur venter. Venter, casti-
sunt, et petrse scissse sunt. Sed Judsei oculos in tas, inlelligiiur, uldicit ft Eucherius. Et angelorum
lc.rram slaluerunt, quia bominem solum existima- venter repletus fuit mysteriis Dei anlequam cecidis-
verunt, et divinitatem non inielloxerunt. Yel oculos sent, et Judseorum venler de mysleriis lcgis, et
suos in terraro statuerunt: quia de terrenis aclibus hserelicorum venter de mysieriis Ecclesiae.
cogitabant, sed de ccelesiibus non meditabanlur. Saiurati sunt filiis. Judaai salurati suul : quia
Susceperunt me sicut leo paratus acl prmdam, elc. muliiplicaii sunt in procrealione filiorum, et in re-
Sicut lco paratus esl ad praedam : sic susceperunt bns sa>culi. Quando dicil, b salttrali sunt porcina,
Judaei Christum in passione. Ei sicitt caiulus leonis. hoc Jiidscoriun immundiliam designat. Dhniserunt
Leo, diabolus : catulus, filius ejus Antichristus. Vel reliquias suas parvulis suis. Hoc estillam jusiam vin-
aliud. Leo, diaboltis : et Dlii ejus, Judsei. In abscon- dictam quoe illis debetur. Reliquerunl reliquias suas
ditis, in eorum cordibus, quasi in obscuro. Diabo- parvulis suis ; hoc est, qoando dixerunt : Sanguis
Ins, vel membra illius in quibus diabolus liabiiai,' C ejus super nos, et snper filios noslros (Mat. xxvii).
appellantur loca abscondila. Et boereticorum filii similiter condemnationem ha-
Exsurge, Domine, prmveni eos, elc. Vox Christi bcbunt. Qui sunt reliqtiiae eorum? Ipsoruin discipuli,
loquiiur ad divinitatem, ut proeveniat animoa suae, qui de illa mala doctrina eoruin regeneraii sitni.
ne rapiatur a principe diabolo, quod iia et fecit. Saturati sunt filiis, et reliquerunl residua parvulis
Prsevenit eum, etalligavit, etad infernnm deduxii. suis. Propler ambiguilatem verbi, quidani pro filiis,
Veniebat diabolus aliquid de suo requirere in Chrislo, porcinam scriptuin arbitrantur, quod Syrornachus,
sed in eo nihi! invenit, ul dixil in Evangelio : Venit Hebroeaiii exprimens veritalem, translulit, satura-
princeps bujus niundi, et in me non invenit quid- bunlur filiis, el rethvjuenl residua parvulis suis. Sa-
qnam (Joan. xiv). Et sancta Ecclesia rogat ante- turati sunl filiis, el dimiserunt reliquias suas, im-
qnam supplanleiur a diabolo, ei in ejus insidiis, mundiliam, et iniqnitaiem : conculcanlcs morgari-
qui sunt hserctici: ut veniat catholicus noster, qui tas sermonum luorura. Et diroiscrunl reliquias suas
est Christus, et subverlat astutias inimici, id est, parvulis suis, clamantes : Sanguis ejus super nos
supplaiilel. Eruc animam meam ub impio, gladium et super filios nostros.
tuum ab inimicis manus tuw. Oro, gladium manus JEijfoautem cum juslitia apparebo in conspectu luo.
tuoe erue ab iniroicis tuis, inimicus enim accepil D Vox Ecclesise. Cum justitia : hoc est, mandala lua
poteslatem ul propter peccata nos puniat. Quos tra- adimplere. Apparebo in conspectu luo: hoc csi, in
didi Satanoe, ul discanl non blasphemare, ait praesentia lua in fuluro. Satiabor. Ccelesti refcciione.
Aposlolo (I Tim. )). Erue animam meam ab impio. Cum apparueril gloria lua. Filius tuus, qui est salus,
Vox Christi ad Dcuin Patrem loquitur : hoc est, et vita, et Sanctorum omnium gloria : qnia Chrisltis
erue animam meam a diabolo. Et vox Ecclesise ad et salus, et gloria dicilur. Ego autem in justitia ap-
Christum lioc rogat.ut liuerettir a diabolo, vel ab parebo, devicla morte. Jn conspeclu luo saliabor,
baarelicis, et ab unoquoque homine roalo. Frameam ccelos ascendens. Citm ttpparuerit gloria tua, sanclis
° Quem Iaudat Eucherius uno fcre sacculo
post lini SO, ad AugustinUm; et Augiistini ad eiimdem
Hieronymum claruit. 14-9,n. i- elseq. Quod Symmachi inicrpreiatioiiem
h Ita enim vero, taturati sunt porcina, vel
suitla, spcctat, mss-. exemplaria pleraque legunl vioi, in
velera quoedamLatina exemplaria ex Groaco lego- easu reclo, salurabuntur filii, quemadiiiodum etiain
bant, ubi pro vls>v, filiis, lectum u<5v,porcis, vel Agellius ad Symmachuro, atque Eusebius, etTheo-
uetwv, ut liodieruus quoque Grseeus texius habet doritus, aliiqpc lestaniur.
porcinis, sive, porcina. Consule epistolani S. Pau-
S83 APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUM S. HlfeRONYMl. 864
et elcctis tuis qui per me crediderunl: quia meum A Ecclesia irifirmata erat per peceafum, sed poslca
est quod illis esl praestitum. Nam cgo in illis sum, conforlata perChrislum, sicul ait prophela : Ercxit
etipsi in me lecum. Nos vero a le redempti, Do- cornu nobis salulis noslrae (Luc. i). Ac si dicat: De-
mine Jesu, tanlam polenliam pielatemque cernen- dit nobis regnumTorte, ut illud : Et fecit nos re-
tes, supplices exoramtts, ut examinati divino igne, gnum Deo Patri suo (I Thess. n). Non ergo in cornu
non simus humanorum operum detraclores, sed in illud superbiae, scd in cornu salutis tuae, adjulorium
te stahiles Dxique luam gloriaro jugiler extollamus habere confido;. Sitsccplor meus. Susceptus est
in opere, proferamus in fide, laudemus in voce. Cliristus a Patre in humanitate, el Ecclesia susci-
Amen, pilur in fide. i
PSALMUS XVII. Lctudaiu ip.vocttboDominum. Jusli laudanl : quii
ln finem, pro puero Domini David : quw loculus est de omnibus malis liberavil eos, pro eo quod sequi-
Dominoverba canlici /tiyiis, in die qua eripuit eum lur : El ab inhnicis meis salvus ero. Invocavi Do-
Dominus de manu omnium inhnicorum ejus, el de
mnnu Saul. Totus liic psalmns sub persona David liiinum. Chrislus invocavit Deum Palrem. Ecclesia
ad Chrislum pertinet. David Christi typum te- Christum. Et ab inimicis meis salvus cro, Clirisliis
iiet, qui est manu fortis, dc cujus seinine est a Jndaeis, et Eeclesia ab haareticis.
noster David, qui est Christus. Puero Domini, "
boc est, Dei Patris, sicut ait propheia. Magnum B Circumdcderunt me gemitus tnorlis. Vox Christi, et
e=t tibi vocari Dlium mcum. Etenim ecce ego, vox Ecclesiae. Circumdederunt Christum illi qui in
et pueri mei quos dedit mibi Deus. Et propheia ;inferno gemebant, qui in inferno erant, et Ecclc-
Isaias : Puer datus est nobis, filius naius est no-
bis. Qum loculus est Domino verba cantiei hujus. sia similiier. Et lorrentes iniquilatis conlurbave-
ElDavid sccundum hisloriani'-canlavii islud can- runt me. Torrenles aquas dicil quae perlranseunt.
licum cum persequeretur ab inimicis, et Chrislus, Torrens dicilur; qui non de fonte iieque de viva
qui est capnt nosirum, et ad Patrem cantavit in aqua, sed a pluyiis, vel de moniibns in valles de-
passione : Ecciesia in persecutione. Eripuit eum
Dominus : hoc est, et David a persecutione Saul, scendit, et in mare vadit. Quid per torrentes, nisi
et Chrislum in passione Deus Paler eriptiit cle universas genles significat, qusc per monlem carnis
inanti inimicorum; hoc esl, de manu Judacorum, in mare islud descenrtunl? Unde
el de manu Saul. Saul appetiiio interpreiatur, quia scriplum esl :Gene-
contra voluntatem Dei expelierunt eum regcm. raiio vadit el generalio venit (Eccles. i) : Et aliter.
Isie Saul lypum diaboli gessit. Isli inimici roem- El lorrenles iniquitatis conlurbaverunl me. Turbaa ini-
bra diaboli sunl: id est, Jndsei qui persecuti sunt quorunv, quae sicut torrenlesin
Christum, et docnioncs, vel membra eoruro qui hyemc inlumescunt,
perscquunlur Ecclesiam. prolinns dcfluenles.
Dolores inferni circumdederunl me. In die delra-
'
Diligam te, Domine, virlus mea. Alii dicunt, forti- C benlium, quoe mortem infernalem operantur. Prw-
tudo mea, sed unum est virtus, et forlitudo. Tolus'< venerunt me laquei morlis. Proevenerunt Cbristum
hic psalmus sub persona David, ad Chrislum per- inimici in passione ante vindiciam crucis,
laqueis
tinet: qui est vera forliludo. Diligam te, virlus mea, monis,, quos mihi adversarii inlendebant.
Vox Christi. Virttts mea : hoc est, divinitss : vir- Et in iribulatiqne mea invocaviDominum. Huma-
tns hominis assumpli. EL Ecclesia virtus. Chrislii nilas invocavit diyinilatem, el Ecclesia Chrislum :
est, qui dicit: Diligam te, Domine. Si vox Chrisiii non oris voce, sed cordis. Et ad Deum mettm cla-
est, cum sint unum, una et subslantia divinitalis,, mavi, el exaudivil de templo sanclo suo voceinmeam.
quia dicium est : Una poleslas, una voluntas, unat Templum corpus dominicum, ubi exaudita esl hu-
majeslas Patris, et Filii, el Spiritus sancti : quo- manitas a diviniiate, et Ecclesia similiter a Christo.
modo dicit, diligam te, Domine. Pater dicilur eo> In lemplo, in sancta Ecclesia. Et aliud. In corde
quod habet filium, el Filius diciiur eo quod haheatt meo quod sanctilicavit: ih quo templo sancto in-
patrem. Spirilus sanctus nec Paier est, nec Filius,i habilat. El clamor meus in conspeclu ejus inlroivil in
sed dilectio quam habel Paler in Filio, et Filius ini aiires ejus. Aures ejus: hoe est, vis auditiouis. Vis
Paire. Unde Paulus apostolus dixil: Quia charilas> forliiudo esl, qua sancii forlilcr deprecanlur, quia
Dei diffusa est in cordibus nosiris pcr Spirilumi D dicium esi, Regrium ctelorum vim patitur, et vio-
sanclum qui datus est nobjs (Rom. V). Dominus fir- lenti diripiunt illud.
mamenium meum. Vox Christi, et vox Ecclesiae. Commola est, el contremuit terra. Secundum his-
Firmamentum, sicnl aii prophela ; lurris fortiludi- toriam faclnni fuit: quando Moyses accipit lcgem
nis a facie inimici (Ps. LX).Et refugium meum. Voxt in monle Sina. Jcrra tremuit, quod procfiguravit
Chrisii, et vox Ecclesiee. Refiigium Christi in Pa- passionem Cbristi, qnia in passione Chiisli omnis
tre, et rerugium Ecclesiae in Chrislo. Et liberator'' terra irenmil, quando nova lex dala esl populo
meus, in Iribulatione. Christiano. Aliter : Coinmola esl lerra, quando de
Deus meus, qui me creasli. Adjulor meus, de ne- infidelitaie ad fidem veherunt, et crcdeniibus icr-
cessiiatibus. Sptrabo in eum, in ipstim totam spem1 renis, facium est cceluin. Fundamenta monlium
ponam. coniurbala sttnl, et commota sunt. Hic montes su-
Proteclor meus, qui me proiegis, vel defendis. Et( perbi intelliguntur. Fundaroenla eorum, daemoncs
cornu satutis mem. Cornu salutis: quia infirmitatem1 sunt: sicut el furidamerita sanclorum, prophclae et
nostram conforlavit. Quia ante adventum Chrislii aposloli snnt. Unde dicit sancius Paulus": j^dificati
80$ BuKVUniUM !N PSALMOS. PSALM. XVII. &6«
super fundamenla prophclarum, et aposlolorum: A crcatas. Et volavit: volavil sitpcr peunas ventornm :
Fundamenla moutium conlurbala sunt, et commota hoc est, virtulcs sanclarum animarum, quia Chri-
sunt (Ephes. n), eorum superbia qui in hoc raundo slus velocior esl vento, et leviorquam anima, et
cor.liduut. Quoniam iratus est eis Deus. Hoc est, eis prsecelsior angelis et sanclis.
montibus, vel perseculoribus : dissipans spem Posuit lenebras lalibulum suum, elc. Lalibulum
niundialium voluptalum. seipsum dixit in Scripturis. In circuilu ejus taber-
Ascendil fumus in ira ejus, etc. Fumus ex duabus naculum ejus. Chrislus in Maria quasi sponsus in
rebusfiuex igne et aqua. Pcr fumum, lacrymac llialamo.et corpusMarisequasi labernacuInm.Tene-
excilanlur, et per ignem compunclio cordis intel- bras dicit: eo quod nobisobscura est Incarnatio, vel
Pgitur, et per lacrymas, aqua. Carbones succensi Nativitas ej'us. Tenebrosaaqua in nubibnsaeris. Nubes
sunt ab eo. Quid per carbones, nisi bonae naluroe propbetoe sunl: et aqua, doclrina eorum, quia obs-
genus liunianum, exslinctum per Adam, in advenlu curce sunt Scripturse prophelarum.Quia sicut nubcs
Chrisli illuniinalum per bapiismum sive per pceni- pluviam porlant, cl lerram aridam irriganl, sic et
tcntiam designatur ? Exstinguuntur carbones ab propheloe pereorum doctrinam irrigant cordaarida.
aqua, quse esl cupidilas : et illuminanlur per gra- Prw fulgure in conspeclu ejus nubes iransierunt.
liam, quse est Spiritus sanclus. B Fulgura, illumiiiaiio Spiritus sancli. Ipse nubes sci-
Inclinavit cmlos el descendit. Iloc est, quod in licet prophetse, iransiertint in Judocis ad gcntes,
alio psalmo ait : Descendil sicut pluvia in vellus Spirilu sancio gubernante. Per fulgura ignis, com-
(Psalm. LXXI): quia huniilem se nobis, et in forma punclio cordis intelligilur. Grando, el carbones
servi occultum prsebuit, cl laienlem. Vel aliud : ignis. In grandine, verbera : in igne, charitatis ac-
Cceli, angeli inclinati sunt, quando Gabriel ad Ma- censio ostendilur : quibus fidelium corda movenlur
riam venil, et descendit Chrislus, et venil in car- ad cognoscendura Deum.
nem. Vel aliter: Cceli, sancti apostoli, vel imita- El inlonuit de cwlo Dominus. Per sanclos suos
lores eoruro. Ihclinaverunt ab altitudine : hoc est, intonuil: quasi de ccelo per j'ustorum corda cvan-
decontemplalione, ut doccanl brulos, infirmos in gelizavil. Et Altissimusdedit vocemsuam. Per evan-
Ecclesia propter compassionem proximorum. Yel gelistas malitiam humanam disperdidit. Allissimus
ad conjugalos, ul sanclus Paulus ail: Yir reddal vocemsuam dedit: hoc est, praadicalionem, ul ait
debitum uxori, el uxor similiter viro (I Cor. vn). prophela : Vox tonilrui tui in rota (Psal. LXXVI),
JE( caligo sub pedibusejus. Invisibilem subslanliam id est, prscdicalio eorum in toto mundo.
Dei, et j'udiciorum occulta significal. Velalitid : Et Et misit sagitlas suas, el dissipavit eos. Misil verba
caligo sub pedtbus ejus. Caityo : hoc est, profun- *- sua sancla quasi sagiltas, quoepleniter et malis, et
diias Scripluraruro : quam dedil Deus pedibus suis, bonis pracdicant. Bonos remunerat Deus, si fa-
qui sunl sancli sui: id est, Ecclesise suse : quia in ciuni: el malos conterit, si audiunt, cl non faciunl.
scnsu sanctorum ibi est profundilas Scriplurarum, Unde sanctus aposlolus ait : Alii ^quidem surous
el Christus super illos prsesidet. odor vitse in vitam, etalii odor morlis in mortem
Eiascendit super Chentbim. Hoc ost, super ple- (II Cor. n). Odor vilae sunl his, qui atidiunt et fa-
iludiiiem scientise, Chrislus ascendit cum corpore ciunl; et odor morlis sunt his qui audiunt et non
uo super omnes angelos, et archangelos. Cberu- faciunt. Quia prsedicalores nesciunt qui sunt pra-
hin, interprelalur, plenitudo scientiw, quoc est clia- destinati; lamen liducialiter pravdicant. Et fulgura
itas: quia plenitudo legis est dilectio, hoc est mulliplicavit, el conturbavil eos. Fulgura, miracula,
harilas. Chrislus super hoc ascendil, sicut in atquc claritas virlutis susa. Conturbavit illos. Per
vangelio ipse Dominus dicit: Majorem charilatem illa miracula apostolorum compuncli sunl, ot illi
emo habel, quam ut animam suam ponal qnis pro qui dixerunt ad Petrum ; Quid faciemus, viri fra-
micis suis (Joan. xv). Quod ila Christus fecit, qui Lres? Et ille: Pcenilentiam, inquit, agiie: ct bap-
nimam suam pro amicis dedit. Et volavil, elc. lizetur unusquisque vestrum (Ac(.n).
ecundum historiam quod prius est, volavit super El apparuerunl fontes aquarum. Fontes aposloli,
ennas venlorum : quia velocior est venlus om- quasi aquis de uno fonte potaii sunt. De uno fonte
libus creaturis, et Dominus velocior est vento, qui est Christus, satiali fuerunl aposloli, sicul in
nia penetrat usque ad fines lerroe, et omnia sua- Evangelio dixit. Qui biberit aquam quam cgo dabo
iier disponil. Quia ullra venlum ipse est, ideo ei uon siliet in selernum (Joan. IV). Et aliler:
elocior. Et ad raoralem sensum : animam si- Fontes aquarum, illi, qui per baplismi sacramentum
nificare voluit venlo. Sicut ventus isle invisibilis facti sunl peccatoribus fons aquse vivse salienlis in
st, ila et anima. Venlus movel corpus, elanima vitam selernam. El revelata sunt fundamenla orbis
ovet corpus similiier. Sed cur ventum appcl- lerrm. Prophelac atque apostoli super quos omnium
avit animam ? Hoc esl, quia Deus insuffiavit in Ecclesiarum fundamenta locanlur. Revelala sunt
dam. Non quod corporalis sil Deus Pater; sed fundamentaorbis terrse,secundumhistoriam,quando
unc insufffavit, quando animam dedit, ut nit, pro- in passione velurn (empli scissum esl desursum us-
heta:Tu, Domine, creas omnem flatum (lsai. LVII). que deorsum, el illa quae in teniplo eranl apparuc-
>cr ha.c inlelligiunis onmcs animas a Dco esse runt. Et ad sensum de liticra sensus spirilualis,
M1 APPENDJX;AD TOMUMSEPTIMMI S. HIERONYMI. £63
qnia quod ibideni lalebal in figura , omnibus pa-. Aesi, non conveflar ad illam iniquitalem ubi prius
tnit per niysteria. fui in infidelilaic.
Ab increpatione ttia, Domine, ab inspiralionespiriltts E( retribiiel mihi Pominus secundum justiliam
irw lum. Ab increpalione tua, Domine, cum diceres: Meam, et seciindum puritaiem manuum mearum in
Nisi vos filius liberaveril, moriemini in peccaiis conspecluoculorum cjus. Per oeulos, aspeclus divini-
vestris (Joan. vin). Ab inspiratione spirilus irm tum, tatis imelligitur : quia ipse aspicit quidquid operalur
promitlcns in his appropinquare reguum Dei. homo in mandalis Dei. In relributionc beatorum,
Misil de sttmmo et accepit me. Yocando me. Et qui cam per altiludinem spei con.-idero.
assunipsit me de mullitudine aquarum. Adversanliuni Cuin sancto \sanctuseris, e.umeo qui a lc sanclifi
populorum. Velaliler : Misit de summo, el accepil calur. Et cumviro innocenle, innocens eris, cum c
,me, et assumpsit me de mullitudine aquarum. Deus qui non corruperit vitiisvitam suam.
Paler misil Filium suum, sicul dictum est: Yerbum Et cum electo, eleclus eris, cum illo quem praesci
caro faclum est, ethabiiavit in nobis (Joan. i). Misit lum scis. El cum perverso, subverleris, cum hserc
sponsus ad spoiisam : verum sponsum junxit spon- Lico,qui maleinlelligendo pervertit divina eloquia
sse : hoc est, carnem in ulcro virginis Marioe. As- sicul alibi Jndaeis ipse Dominus loquitur : Si in
sumpsit me dc multiiudine aquarum: id esl, de nvul- B cesseritis perverse coram roe, incedam el ego per
liiudine populi, Ecclesia collecla est. Aquse mullsa, versus vobis. CHDIsanclo sanclus eris. Tu, Chrisle
.populi multi. sanctus natuia es : quem tu sanclificaveris, ab ill
Eripuil me de inimicis meis fortissimis. Deus Paler cognosceris, quoiiiam lu sanclus es. Vox prophel
eripuii Cliristum a Judacis, et Ecclesiam ab bsere- ad Chrisluin : Quem lu innocentem feceris, ab il
. licis. El ab iis qui oderunl me, quia conforlati sunl lo cognosceris, quod tu innocens es : quia nulli no
super me. Oderunt Jiidsei Dominum, et boeretici Ec- ces, ideo innocens. Quera tu elegeris, ut sit elec
clesiain. Quia confortali sunt super me, quasi vin- . tus : ab illo cognosceris quod elecmses, ut Paulu
xcre potuissenl. dixit: Comprelieuclani autem a quo comprehensu
Prmvenerunt me. Ut superius diximus, ante vin- sum (Pliilipp. III). Perversi dicunlur, qui de recti
dictain crucis. Etfactus cst Dominus proieclor meus. ludine declinani ad perversitatero, ut diabolus, e
Deiis Pater Filium suum protexit, et Filius Ecclc- Judas, et haerelici, el omnessuperbi. Q-oties Deu
siam suam. facil jiistam vindiclam, rcpreheiidunt illum, cun
Eduxil me in laliludine. Eduxit Ecclesiam de iri- eligii pauperes, el reprobal poientcs, cum elcgi
bulalione, quasi de anguslia : In latiludine: quae cst piscalores, sicul Peirum , et rcliquil nobiles. Iio
spes fuluri, vel remuneraiio vilaa selcrnae. Salvum C perversum videtur csse apud perversos, ut pro
me fecit, quoniamvoluil me. Vox Ecclesiaa, qtti me pbcta ail: Vise Doinini reclse (Ose. xiv), sed vr
voluil, ut exhiberel sibi Ecclesiam. Quoniam voluil vestroe perversoe.
me. Yoluntate propria, et non ex roeo raerito ine Qttoniam tupopulum liumilem salvum facies, quo
vocavit, dicente Aposlolo : Gratia esiis salvati per superius dixinms. Et oculos superborum humiliabi
fidem : el hoc non ex vobis (Ephes.n). Quoniam lu populum humilem salvum facies, poeni
EtrelribuelmihiDominus secundumjuslitiamiueam, tcnliam agenlem, el oculos superborum humiliabis
el secundum innocentiam manuum mearum relribuel quia elaii superbia, prjenitenliain agere ded'
mihi. Quoe autem sit juslilia, cl innocentia manuuni gnaiitur.
ejus : audi quid sequilur ;. Quia, inquit, cuslodivi, ut Quoniam tu illumhias lucemam meam. Quid e
viae Dei custodiantur, et nihil impie dc eo cum hse- lucernanisi intelleclus animse? Sicul oculi corpori
reticis sentiatur. si de lucerna exteriori non habenl lunien, in len
Quia cuslodivi vias Domini, Id esl, sua niaiidala. bris non vident: ita et intelleclus auimse nisi ill
„Nec impiegessi a Peo meo.Ul ad id»liim converterem minetur ab a|iero, boc esl a Chrisio, non vidct
latidem. sicul in Evangelio dicil: Eral lumen verum, quo
• Quoniam omnia judicia ejus in conspeclu meo sunl " illuminat omnem hominem yenienlem in huncmii
semper. Quatuor sunljudicia Dei; duo de prxsenti, dura (Joan. l). Domine Deus meus, illumina ten
el duo defuturo. In praesenti, prosperitas maloruin, bras meas. floc est ignorantiam cordis. Unde scri[
ct tribulalio sanctoruni. In fuLuro, reinuneralio san- tum esl: Si lumen quod in leest, lenebrae SUD
clorum, eLconderonalio peccalorum. Ecclcsia adhsc- ipsoe tenebrse quanlae erunt (Maltli. vi)? Et aposl
rei Christo, quia Chrislus non fecit peccatum : nec lus ait : Fuisiis aliquando lenebrae, nunc aulei
luxin Donvino(Ephes. v),
inventus «siihore Bjris doJus. Ei Ecclesia Christp
Quoniam iri ie eripiar a tenlalione. Vox Ecclesi;
adboeret, quoniain omnia judicidejusin cohspeclumeo Nisi a Deo eripiar, per me nequaquam possuro.
sunt semper. Ei justitias ejus non rcpuli ame. Sed in Deo
transgrediar murum. Murum dicil Eccles
amplexus sum eas. peccata nostra : quem sedificamus, peccatis pecca
Ei ero immaculaius cum e.o,el observabo riieab ini- augendo. Nisi a Deo deslruantur illa peccaia , n
quitqteiriea. Perseyerabo in illa innocentia, in qua possumus per nos iransire ad Deum.
Vocatussum. JE(bbservabomeab iniquitate mea: id Deus meus,-impolluia viaejus. Impoltuta via :a
869 RREVIARIUM1N PSALMOSJ.PSAlJi. XVII. STO
cst, incarnalio ejus : qiiia non cst ex virili semine, A me n docebit. Necesse cst dum sunvus liic, snb do-
ted de Spirilu sanclo conceplus. El aliier : Fides ctrina c esse. Uude Paulus ail : Oninis, inquit, clo-
perfecla Ecclesiaa, impollula via ejus dieilur per ctrina c in prxsenti non videtur esse gaudii, sed nioe-
qitam Deus venit ad nos. Eloquia Domini igne exa- rroris, sed poslea in fulurum reddil frucium pluri-
minala. Eloquia Domini, sua mandata, in hoc Deo hiuin h (llebr. xu).
sunl placila : non quod ipsa sinl examinala ab ignc, Pilatasti gressus meos subtusme. Sensus Ecclesioc:
aut quod fuissetit inquinaia; sed qui illa acceperit, s me, sub potestate Ecclesioc. Pilatasli grrssus
sub
facianl eum ut aurum miindum, purificatum per )i meossublus me, in amplitudiiie chniiialis tuae. El
ignem. Proteclor esl omnium sperantium in se. Qui in non »1 snnl infirmala vcsligia mea. Yestigia , exemplo
eum creduut. Dcus illos prolegit, qui sancto ttinore IEcclesise, non sunt infirniala a successoribus : quia
illum timeuf. iimpressi sequentibiis me. liinc vox Clirisli po.-l re-
Quoniam quis Deus prwter Dominum : aul quis surrectionem.s
Deus prwter Deum noslrum? Hic Trinilas inlclligi- Persequar inimicos meos, el comprehendam iltos.
tur. Prseler Dominum, quod dixii, Dcus Pater inlel- Judoaos J utique, qtti ei injusie ininiici sunt facti. Vcl
ligilur. Praeler Deum uostrum : Filius : el lcrlia aliter o : Persequar inhnicos meos, affcctus camalcs.
persona, id est, Spiriius sanctus : quia Deus Pa- B Et 1 comprehendam illos, anlcquam cgo (omprehcii-
ter, Deus Filius, Deus Spiritus sanctus, unus est dar < ab illis. JE(nou convertar donec deficianl, clc.
Deus. I
Non convertar pugnare coutra ilios : vcl non con-
Deus qui prwcinxil me virtute. Per similitudinem, i
vertar ab hac inleiilinne donecdeficiani, sive a mali-
sicut liomo pracingil vestimenla sua, ut non no- 1lia,sivea cogiiationibus pravis. Affligaro illcs iu
ceanl pedibus, qui sunt sensus : el manibus, quoci niullis i niaiis, sicut jaro faclum tenipoic legimus Tili.
suni opera. Prmcinxil: boc est, ul restringanl sinus> Nec poterunt siare, quia iniqui, ei superbi erccti
cupiditatis, ut supra dixi, ne impedianlur per cu- fueranl. j Cadenl subtus pedes meos, sive ut adorenl,
piditatem. Vel aliler : Deusqui prmcinxit me virtulc : >, sive ut conculceniur.
Spirilus sanclus qui nos armal adversus potcstatess Prmcinxisli me viriute ad bellum, contra moileni,
iuiquas, secuudum Apostolum : Induite vos annai sive minislios ejus. Prmcinxisii me virtuie, id csi,
Dei, etgladiuro Spiritus sancti, ul possilis resistere5 Turtitudine contra diabolum, vel cmitra istasupradi-
diabolo (Ephes. vi). Conticescant nunc heerelici as- cta vilia. Supplanlasti insurgenles in mc sublus me,
picienies bic Tiinilatem expressam, el cognoscantt illos qui super capui ineiiin erigebanlur.
Filium queni minorem Palre dicunt, priraum a pro- El inimicos meos dedisli mihi dorsum. Noluerunt
pheta pra-nunlialuni, non quasi priorem, sed iiihil1 C enim convertere faciem suara ad me. Et inimicorum
inferiorcro. Et posuit immaculalam viam meam. Ilocc meorum dedisli mihi dorsum. Iniroici roei dorsum
est, fidem mcain, ne ab ea violarer. danl, quando confugiuut, et quando posl mc vadunt.
Qui perfecit pedes meos lamquam cervorum. Sicull Etodienles tne disperdidisli. Oinnes inimicos Eccle-
cervi calcanl pedibus spinas, ct transiliunl silvas : sise: vel ipsa vitia ct peccata disperdidit Deus.
ita sancti calcant spinas, id esl, peccala; iransiliunlil Et odientes me disperdidisti. Uniisquisque enim in
silvas, id csi, iufidelitatera : el subeunt usque ad d malitia sua disporsus est.
Deuro , hoc est, usque ad aliiiudinem chaiitalis. Qui it Clamaverunt, nec erat qui salvos facerel cos : ad
perfecil pecles meos lamquam cervorum, ad transi-i- Pominum, nec exaudivil eos. Quia indigni eranl
lienda saeculi hujus impedimenta. Et super excclsa it exauditione ejus. Claiiiabunt. Qui clamabunl? Im-
slaluii me. Excelsa, sancta Ecclesia est: et Chri- 'i- pii daeinones, et Judiei et hacrelici clamabunl in fu-
stus super excelsa, el excelsa super excelsa : id est,l) luro j'udicio : nec eril qui salvos facial eos: quia
super sublime Ecclesioe. Super excelsa slaluil «ie, e» quando clamavit Deus ad illos per prophetas, vel
spem meam in coelestibus coliocavit. per reliquas Scripluras, audire noluerunl: propier-
Qui clocelmanus meas ad prwlium. Opera mea ad- 1- ea illi clamabunl, et non erit qui exaudial eos, ut
verstis diabolum desiructorcm. Qui docel manus «s O L Salomon ait: Vocavi, et renuistis, extendi iiianum
meas ad prwlium, ad debellanda facinora. Ei posuil dl nicani, el non fuit qui aspiceret (Prov. i). Despexi-
ul arcum mreumbrachia mea. Arcitm mrcutn : id cst, >l> siisomne consilium meum , et increpaiiones meas
inlenlio, bracliia, fortiludo : hoc esi, ut non defi-
fi- negiexistis. Proplerea et ego iu interitu veslro ri-
ciant bene agere. debo : cum vobiscraod timebatis supervenerii. Sub-
Dedisti mihi protectionem salutis iitm. Yox Eccle-
e- sannabo, cum irruerit super vos repeniina calaroi-
sioead Cbrislum. Salulis : quia ipso est salus no- o- las. Tunc invoc.ibiiis me, et non exandiain.
slra, ut dicil : Domini est salus. Dedisli mihi prote-
e- El comminuam illos, ul pulveremanle faciem venli.
clionemsalutis lum: ne opprimar a malis. El dextera 'ra Commintiamillos, id est, illos supradklos affecius
tua suscepii me. Dextera Patris Chrislus esl. Susce-ce- carnales pro nihilo deducani. Et cbmminuamillos, ut
pil n:e, Ecclesiam per incarnationem. Disciplina tuaua pulverem ante faciem venli : quia aridi el sinc imbre
correxil me in finem. Queui cninv diligit Dominus, is, miseiicordise fucrunl projecii, el comminuii suni
.corripit. Erigimur ergo qui piius corrueramus, is, in superbia sua, et quasi pulvis canipi dispcrsi. Vl
curo coesia Doniino fuerimus. Et doctrina tua ipsa osa lulum plaieanim delebo eos, in modum turbidi luli.
gll APPENDIX AD TOHUM SEPTIMUM S. IIIfiRONYMI. S72
JJripe mt de conlradictionibus populi, conslilues me A pcrseeutoribus.i A viro iniquo cripiesme, id est, a
in capul geniium. Vox Christi ad Palrem : Eripics diabolo , uLdictum est inimicus borao hoc fecil.
me de conlradiclionibus populi Judaici, utique: Propierea coitfilebor libi in populis, Domine. Ec-
quia cum aliqui dicerent, Verax est : illi contrario clesia dicil: Laudabo te in credenlibus. Psalmum
dicebant, Non ; scd seducit turbam. Erue me de il- dicam libi inter genles : id est, laudabo, ct opcra-
lis populis infidelibus qui mihi conlradicunl. Tu bor : Propterea confitebor tibi in populis, Dontine,
erue a Judseis infidelibus, et corum capul, id est,- Psalmum dicam nomini luo. Quia ego in his sum ;
gentium constilue. ego conlilebor libi, Pater : et psallam, vox pro-
Populus quem non cognovi servivit mihi. Id est, phelse. ;
genles qnae me non cognoverunt neque per fidem, Magnificans salutem regis ipsius, Christi Domini,
neque pcr Iegem,.servient mihi. Populus queni non quod resurrexiti Yel aliler : prophela ad Deum Pa-
cognovi serviel mihi. Ignorabam enim eum, cum trem loquiiur ;. quia sanitatem facit, et salulem pcr
idolis serviret: nunc credens, cognitus ac serviens singnlos,quia ahimas allrahit per proadicalionem, ut
factus est mihi. In audilu auris obedivit mihi. Obau- sit salus credeniium, qui credunl in salulem regis
dierunt mihiauribus, quia non yiderunt mirabilia, ipsius. El facieiis misericordiam Christo suo David:
ncque meam praesenliam corporalem. Poslea audie- B| Iloc est, unigenito suo. David manu fortis interprc-
runt, el credideriint. Imbuentibus proedicatoribus taiur, qnod est Chrislus. El semini ejus usque in
accepit Ecclesia aurem spiriiualem ; qua intelligens fincm. Seraen ejjus, hoc sunt sancti ejiis. Facit mise-
custodiat prsecepta divina. ricordiam Dominus semper cuni sanctis suis sine
Fitii alieni. Hoc idem el Isaias loquitur: Vse genti fine. Et faciens misericordiam Christo suo, Pavid et
peccalrici, filiis alicnis, populo pleno peccatis (Is. i). setnini ejus usque in swculum, ipsi medialori Je;u
Anliquo vocabulo, Judaei filii Dei appellati sunt: sed Domino, el popiilo ecclesiastico, qui per verbum
alienati, quia filji diaboli effecli sunt. Et idem Judsei, ej'us ciedidii. Ipse fortissimus liberator nos ab hoc
quorum pater diabolus est: Mentiti sunt mihi, quia mundo dignelur leruere, et in fide stabilire per Evan-
in veritate non steterunl sicut et pater eorum. Filii gelium, qnia ipsi gloria, et imperium cum seterno
alieni inveleraverunl : hoc est, quia novi hoininis Palre, et Spiritu Isanclo, in cuncta ssecula ssaculorum.
non receperunt adventum, in veteri homine per- Amen.
manserunt. Et claudicaverunt a semilis suis. Claudi- PSALMUS XVIII.
cant: quia patrem credunl, et filium non credunt. In finem, psalmus Pavid, Psalmus vocem conlincl
propheise de Chiislo loquenlis. Isle psalmus in
Unuin pedem habent, el alium non habcnl: inde
persona Christi canlalur per prophelam, et in
claudicant in legis littcra. Vox ecclesise. C persona Ecclbsioe.
ViviiDominus. Q,\iemin sepulcrosub signaculorum Cwli enarrant gloriam Dei, ctc. Ex creaturis con-
posilione clauserant. Et beiiedictusPeus meus, a Deo sequenter Crealbr agnoscitur. Aliter : Cmli enarrant
Palre. Vivil Pominus, et benedictus Pominus Peus gloriam Dei: Terra non potest enarrare. Secundnm
meus. Numquid antea non vivebal? Sed hoc pro in- historiam ccelum et terra cum coateris crealuris suis
carnatione dicit : sicul sanctus Paulus dicit: Qui gloriam Dei narrant, ut ail Paulus : Per ea quoe
morluus est ad tempus ex infirmiiate camis, sed laclasunl, intellecla conspiciunlur (Rom. i): id est,
vivit ex virtule Dei. Jam enim non moriiur, mors ab inielligemibus intellecla conspiciunlur. Ccelum
illiulira non dominabilur (Rom, vi). Et cxaltetur boc, est firmamenlum. Unde dixit: Et posuit Deus
Peus salutis mew. Vox Ecclesise ad Clirislum : Quia firmamentum inter mediura aquarum, id est, coelum
Christus exaltalus est in Ascensione. Vel alitcr : (Genes. i). Alitei secundum sensum : Coeli aposloli,
Exaltelur Deus salutis mew : In me semper excelsus et quod est gloria, hoc cst, opus : et quod est nar-
sit: cujus vocatio salus mea est : ne quidquam de rant, hoc est annuntiant : quia proedicant gloriam
eo vile sentiam. Dei. Et ut sciamus quia hoc est firmamentum quod
JO<WS,qui das vindictam mihi, subverlendo Ju- cl coelum dicit ih Genesi: Et appellavit Deus firma-
dscos : vel ipsum iradilorem Judam. Vel aliter : " mentum ccelum. Annunlianl. Unde el Dominus ad
Peus, qui das vindiciam mihi. Yox Ecclesise ad Chri- discipulos : Omhia quoecumque audivi a Patre meo,
stum. Dedit Deus poiestatem Ecclesioeligandi et sol- annunliavi vobis (Joan. xv).
vendi, et disciplinam faciendi; ut habuit polestalein jDiesdiei eruclat verbum, et nox nocti indical scien-
Pelrus et Paulus, per Spiritum DOmini: sicut dixit: tiam. Paria paribus reiulit, quod ex ordine lemporum
Ecce dedi vobis potestalem calcare super serpentes, ad Deimagis notiiiam perveniamus. jDtesdiei eruclal
ei scorpiones, el super omnem virtulem inimici verbum, el nox nbcti indicat scienliam.Dies hesiernus
(Luc. x). El subdidisti populos snb me, sub poleslaie diem hodiernum annuntiavil, et hodiernus dies
Ecclesise, ad regendum gentes incredulas. Liberalor crastinum diem. Secundum sensum: dies, Chrislus.
meus Dominus de gentibtts iracundis : Chrisius in Et aliter, dies, aposloli. Quomodo Cbristus dies est,
passione a Judseis clamanlibus : Crucifige, crucifige sicuLdicit: Ego isuni lux mundi (Joan. vni): sic et
eum , et Ecclesiaabhsereticis, etanimaab universis apostoli dies sunl, sicut ait : Vos eslis lux mundi
vitiis, quse appellavit gentes. (Matth. v). Et pnus dies, duodecim horas habet.
Et ab irisurgenlibus in me exaltabis me, id esl, a Unde ipse Domiiius in Evangelio dixit: Nonne duo-
S75 BREVIARIUMIN PSALMOS. PSALM. XVIil. 8U
I
dccim liorae sunt diei (Joan. xi)? ipsaa inlelligunlur A Pomini immaculala. Qui per ereaturas Deum anle
duodccim apostoli. Nox nocli. Nox Judas; noctiJn- laudavcrat:
I; nunc eum per donaiionem legis incipit
dais : indical scienliam,id est, qnando dixil: Quem prsedicare.
p Coiiverlensanimas,de caplivitate in liber-
osculatiis fuero, ipse esl, tenele eum (Mallh. xxvi). talem.
t; Teslimonium Domini fidele. Quale teslimo'
Alitor: Nox, profnndilas Scripturaium in prophctis, niuni n ? nisiquia dixit: Discilea me, quia railis sum
ntintiat profundilatem velerisTestamenli. e humilis corde, el invenielis requiem animabus
et
Non sunl loquelm,nequesermones,quorum non au- veslris v (Matth. xi)? Fidele, quia non menlilur. Sa-
dianlur ve.rbaeorum. Non sunl loquelm: ac si dicat,, pienliam
p prwsluns parvulis, parvulis nonscnsu, sed
linguae: nequesermones.quia linguoamulti sermones; humilitate.
1 Unde scriptum esl : Quia abscondisti
sunt. Sive diversitates verborum inlelliguntur pcr hocc 1 a sapicnlibus ct prudenlibus, ct revelasti ca
sermoncs: ac si dicat: Non fuerunt ulloaloculioncs; parvulisI (Mallh. x).
quas aposloli in varielatc linguarum non acceperinl,, Justitim Domini reclw, lcelificanlescorda. Justilim,
el idco non fuerunt ullaa linguae quae serinoncs> iid est, j'udicia : Rectce: quia recie judicat Deus, el
aposlolorum non audissent : dum dicit : In omnem i ar reelis recla habentur. Lmlificantescorda, animas
lerram exivit sonus eorttm : el in fines orbis terrmi sanclorum.
i Prmceptum Domhti lucidum, novum Tes-
verba eorum, boc esl, in- omnes insulas, vcl fines3 B tamenlum.
i Illuminans oculos, hocest, oculos cordis.
muiidi. Timor Dominisanclus permanet in smculumswculi.
ln omnemlerram exivil sonus eorum ; el in finess Timor '. cum cbaritale : Unde dixit: Perfccta ehariias
orbis terrw verbaeorutn, opostolorum scilicef, atquci foras1 mitlit timorem (Uoait. IV).Timeat non limore
evangeliorum. . {
gchennac, aut tiroore pcenoe,sed limore sanclo : sic
In sole posuit tabernaculum suum. In Hebroeo ilai llimeat, ut qtiero amat non perdat per negligenliani.
babel: Soli posuit tabernaculum in eis, id est, ini Judicia Domini vera juslificaia in scntelipsa, non ab
coeli?. Deus in sote posuit tabernaculum suutn, el/ ialio, sed a semetipsis. Neminem cninv fallit Deus.
ipsc lamquamsponsusprocedens de thalamo suo. Int Desiderabilia super aurum el lapidem preliosum
sole, in ulcro sanctse Marioevirginis. Maria inlerprc- )muttum, supcr omnes ihesauros roundiales dilecta.
lalur slclla maris. Lumen solis magis lucet quaml £( dulciora super mel et favum, quia nullum mclal-
Slellarum. Sol jusliliae Dominus, ul ait propbeta : lum 1 preliosum judiciis aut sapicntise Dci comparari
Orietur vobis sol justilise (Malach. iv) : quod esll potest : ncque aururo aut lapis preliosus, neque
Chrislus. llluminavit sol istc stellam, id esl,Mariam,, iquod ad ornanienluiii el vcsuium perlinel : ncqne
ul esact sicul sol. Ideo posuit labernaculum suum,i mel undc pascitur. Ilis duabus rcbus honio veslilur
in sole, quaudo corpus assumpsit de utero suo. Et'( " et pascitur: ut Paulus: Habenles viclum et vestitum,
ipse tatnquam sponsus procedens de Ihuiama suo. his contenli sirous (I Tini. ni). Si fucris lapis prelio-
Sponsus, verbum Palris, sponsa caro humana : cum n sus i el probalus sicul aurum, mereberis inlelligere
qua de tlialaroo processil, id cst, de utero Yirginis.:. judicia et sapicnliam Dei.
Exsuttavit ul gigas ad currendainviam. Per solem n Etenim servustuus cuslodil ea, in custodieitdisiilis
niy^lice Christus inielligilur. Exsultavit ut gigas add relribuiio mulla: Propter quid cuslodit ea : nisi, in
currendam viam. Hic gigas pro fortiludine ChristiLi cuslodiendisillis reiribulio mutia ? Si cusiodicrilis, in-
ponitur, eo quod ipse alligavit forlem diabolum, etst quit Dominus, proccepiamea, manebilis iu dileclione
vasa ejus (quse nos fuimus) diripuit. Ad currcndam n mea (Joan. xv). Qtiacmajiir relribu/io quam ut quis
viam : quia non habuil hic moras. Quomodo? Hicc diligatur a Deo?
nalus vcnil in passionem, resurrexit el ascendit. A Delicta quis inlellicjit? Qui in dclictis cst, id est,
summocwlo egressio ejus, el occursus ejus ttsqite add in peccalis, judicia Dei non intelligil, neque sua pec-
summitmejus. A summo calo, id est, a Patre, quodd cata : quamdiu est in deliclis. Delicta quis intelli-
esl principale nomen : non ideo quod major sii Filioo git? Tertia laudis divisio, qua docet impossibile Ic-
seeundum divinitalem, sed pro nomine Palris. A gis, quo per prsevaricationem lcgis peccalum magis
ummo, id esl, ab selernitaie egressus ej'us. Et oc- :- " apparuerat in mundo, Evangelii gralia fuisse coro-
ursits ejus usque ad summum ejus. Occursus ejus, s, plelum : neque posse quemquam a cogitalionum sor-
s, dibus liberari : nisi per adventum Spirilus sancti.
ii eoaaqualiiateacternitaiis. Quia ascendit ad coelos,
edet ad dexlera.roPatris, ubi anlea et semper fuit it Pelicla quis hilelligit, nisi sciulalor cordium Deus,
um ipso. El non est qui se abscondat a calore ejus.Sl qui et potest ca dimiltcre? Ab occullis meis tnunda
nllus quippe cst, qui non habe.it semina intellectus
IS me : et ab alienis
parce servotuo. Ab occultis, id esl,
ei. Nec esl qui se abscondal a calore ejus. Nullusls cl ab alienis, hoc est, quoe 1'utura
praeterilis peccalis,
st qtiide caloresuo non habeat aliquid quod ei non
sunt, et adhucad me non venerunt. Ycl alitcr : .46
cdisscl ex multis divisionibus gratiarum aciionum ;
oronibus quaein me sunt, etab alie-
icut dixit Paulus: Alii dalursermo sapientiae : alii occultis, id esl,
ermo scientiaa (I Cor. xn). nis, peccalis : quia diabolus habuit in occulto super-
LexDominiirreprehensibilis.Lex ipsc esl Christus, s biam, et projcclus est : posteaalienuserat abAdam,
ui non venitlegem solvere, sed adimplere (Matih. /(. antequam ipse Adam pcccasset. Sed postquam con-
?x sensil ei, superbia ct volttntate conjuncti stinf, et de
). Irreprehensibilis : quia non habuit peccatum. Lcx
PATROL. XXVI. 28
ftfg APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUM S. HIERONYMI. 876
uno peccato feeit sibi duo judicia diabolus, utdupli-. Ade passione dixit, modo de resurrectione, et as-
ciler judicarelur, quia et se et alium occidit. censione, et remuneratione. Duse sunt petilior.es
Si mei non fuerinl domhmti, tunc immaculaliis ero. Christi cum dicit : Exaudiai lc Dominus, et implcat
Si ista peccaLa non fuerinl niihi dominaia, lunc ero omnes petiliones tuas. Quando dixit Chrislus ad Pa-
imroaculatus. El enmndabor a deliclo maximo , id trem : Glarifica me, Paler, apud lemetipsum clari-
est, a superbia: quia superbia inilium est omnis tale, quam habui priusquam inundus fieret (Joan.
peecali, -xvn). Et alibi: Pater sanete, serva eos in iioniine
El erunl ul complaceantetoquia oris mei. Tunc libi tuo quos dedisli roihi, ut quoroodo nos unum sumus,
placebunl eloquia mea. Et medilalio cordis mei in sic et illi unurn sint (Ibidem). Nunc cognovi, quo-
conspeciuluo semper, id est, de recordalione liumi- niam salvum fecil PominusCltristum suum. Nunc dicit
titatis. prophela ad leinpus quando accepit Spiritum sanc-
Domine, adjulor meus el redemplor meus. Adjutor lum. Tunc cognovit, quod salvaret DeusPater Filium
•in Iribulalione el in necessilalibus. Et redemplor suum. i
meus : quia lu me redemisli sangnine luo pretioso. Et exaudiet illutn de cmlo sancto suo : id est, de
Tu es adjutor humani generis : cum nos ad le acce- «emelipso et de sancta Ecclesia. In poleniatibussalus
dere facis. Tu es redempior : qnia nos tua passionc H-dexterw ejtts. Potcntaiibus sanctse Ecclesise : quibus
ac resurreclione ab iiilerilu rederoisli, qui nos jtigi- salus facta cst per Ciuisium qui cst dexlera ejus, id
ter in Jege lua gradientes cuslodire digneris : quia est Dei 1'atris, quia babet Ecclesia ligandi el solvendi
libi est cura aeterno Palre et Spiritu sauclo houor poteslalem, et disciplinam faciendi. El Dominus :
el gioria in saecula saeculorum. Amen. Ecce dedi vobis potestalem calcare super serpenles,
et viriutes omnes inimici (Luc. x). Unde Paulus di-
PSALMUS XIX. cit : Quid vullis? In virga veniam ad vos, an in cha-
In David, Islumpsalmum propbeta in ritate (I Cor. iv)? In potenlalibus salus dexlerm ejits.
' finem, psalmus
persona Ecclesioecanilde Cliristo.Prsevidebat pro- In iila :polenlia:qua victor nb inferis resurrexil.
plicla Chrislum ad reilemptionem iioslrain voniru
. in carne, et pro inimicis orare. lnde dixil: Exau- //)' tii ctirribus, et hi in equis. Currus et equus scm-
. diat. per in Egyptiis argnuulur. Aliicredanl idolis alqne
Exctudial te Dominus in die tribulationis. Indie tri- dacmoniis; nosiconfidamus in Cbrislo. Yel aliler : Hi
bulationis, pro parte carnis dixit. Quidanvhnnc psal- in curribus, elhi in eqvis.Pev currus, voluplasiiinndi,
munvdictum pulanl ex voce populi ad Chrislum lo- sive mundanorum omniuin cnpidilas designatur ;
quentis, ul ad regem pariter el sacerdotem. quiaquasi roloe, qnacinslabiles suit,sicipsi in menle
Millal tibi auxilium de sanclo. Qui formam servi fj huc illucque discurrunt. Per cquos, superbi, et ipsi
acceperat, recte ei quasi bomiiii imprecatur auxi- sntil cupiili'.. Nos aiileniin nomine DominiDei nosiri
lium. Mitlal libi auxUiumde sanclo : hoc est, de sc- invocabhnus•MKIIIin liis snpra dictis , sed in nonvine
meiipso, quia illa diviniias in ipso corpore erai. El Domini.
de Sion suscipiat lc: Hoc est, de Ecclesia ipsaSion, Ipsiobligalisunt, elceeiderunl: qui viliorum funibus
qusa elEcclesia,, el ipse esl in Ecclesia. ligati suntet in superiora non volent ascendere, sed
Memor sit Dominus omnis sticrificii iui, IIoc esi, ut cadcnt ul illutl : Et abienint relrorsum, et cecitle-
rediinal per passioncm suaro. Quia Cbrisius ipse esl riint (Joan. xviii). JVosvero resurrexiinus et erect
rex, et sacerdos, el hoslia : quia seineiipsum ob- sumus. :Reswreximus ab infidelilale : erecli sumus
tulil in passione , quia pro nobis sauguinein suum perfidem : quia torluosifuimus in peccatis.
dedit. Bolocauslum tuum pingue.fial, id esi, accepta- Domine,salvuin fac regem : el exaudi nos iu die qua
bile sit Deo.Holocaustumesl lolum combustum : quia invocaverimuste. Satvum fac vegem;hoe est, Chri
Chrisius cum corpore et anima ascenditin crucem. stun), pi'0 parlecarnis. Etexaudi nos. RogalEcclesi
Omnes vicliinoa tu:c, sacrificiura Chrisli esl, sive ut exaudiatur jlemporc opportmvo. Domine, saliun
quod ei omnes offerimus deprecando : sive quod pro " fac regem, eiexaudi nosindie qua invocaverimuste.
omnibus suum ipse sanguinem fudii. Et est scnsus : In Hebrseo ila scriplum est : Domine, salvum fac rc
Ne patinris. qtiemquam perire , cunv pro oiunibus gem : qui exaudiat nos in quactimque die invocaveri
nvortuus sis. et omnem volunlatcm tuam impleat muste.
Piiier. Unde ait : Yolo ut quoroodo cgo et tu unum PSALMUSXX.
sumus, sic ct isli in nobis unum sini. (Joan. xvu). Domine,in fbililudine lua tmtabilur rex. Isleest rex
Tribual tibi Dominus secundum cor tuum, id est, eui el iil superiori psalmo secundum formam serv
sive prohiiroanitatecariiis Clirisli, sive procorpore oratursalus. Christus rcx regum, elDomiims domi
suo, boc est, Ecc.esia, ul exaudiatiir oplat. Ei omne nantium. Et super salulari luo exsullabit vehementer:
cbnsUiumluum corifirmel:id ost, ConsilitiniTriiiilaiis. id csl in eo qiiod salvasti homines : Filius luiis qu
Lmlabimur in salutari luo. Vox Ecclesiae :in salu- Salvalor esi, exsultabit.
tein quam dedisti patiendo. Etin nomine DominiDei Desiderium cordis ejus dedisli ei: et votuntale labio
nosirimagnificabimur : Non in nobis, scd inillo, quia rumejus non fraudasii eum. Jani quippe non sumu
in Ecclesiain tuo sumtis norainc congregnti. sorvi, sed araiCi. Quod petivit, expleiuro est. Quo-
Impteat Dominusomnes petitiones luas. Usquehuc niodo ipse et Paler unum sunt, sic el nos in ips
 877 BREVIARIUM IN PSALMOS. P3ALM. XX. J7S
iiuuni sumus. Yel aliter : Desiderium animm ejus tri- AiuiA : in bonam parteni, ut coniburanlur illorum pec-
ftuisri ei. Desideravit Filius Dei ul veniret genus hu- cata. Sicut clibanus intrinsecus ardct, sic illoruni
manum redimere. Unde dixit : Desiderio desideravii conscieniia intrinsecus ardebit, eo quodbona non fe-
hoc pascha manducare vobiscum, antcquam mnriar cerunt. Domine, in ira conlurbab':seos. Et bic clemen-
(Luc. xxn). Et volunlate labiorum ejus non fraudaslii t.ia Dei non punit, sed turbat, ut ad poenitentiam
eum. El lioc est quando Dominus dixil: Pacem meami convcrtanlur. Devorabil eos ignis . a Spiritu sancto
do vobis : pacem me.uii relinquo vobis (Jomi.xiv). illorum peccaia. Devorabit ignis in tempore vultus
Quoniam prwvaiisli eum iu benedictionibus dutce- Dei , ciim veneritjudicare murolum.
dinis. Hoc est a longe, quando Melchisedee benedixitL Fructum eorum de lerra perdes : id esl, ijisos per-
Abraham (Genes. xiv). Et deinde quotquot bencdic- des, vel opcra ipsorum de sancla Ecc.lesia. Et come-
tioncs in patriarchis usque ad adventum Clirisii fne- det eos ignis. Isto ignls esl de quo Dominus in Evan-
runl, Christusiu ipsisbenedictus est. Quoniam prm- gelio ait : Ignem veni millere in lerrani, et quid
venisti eum : boc estante prsevenit eum in benedic- volo nisi ut ardc.at ( Luc. xn) ? De hoc igne et duo
lionibus dulcediuis , quam a Judaeis fel porrecluin1 quibus in itinere Scripluras Salvator aperuit, dice-
guslassel: quia antea euro islae benedictiones vene- bant: Nonne cor noslrum ardens eral in via, cuni
runl. Guslavit elnoluitbibere(Ma(t/i.xxvu). Gustavil,> l) ">aperiret nohis Scripluras (Ibhl. xxiv)? Et semen eo-
quia de inorle noslra suscepil. Noluit bibere : i]uiaa rwnt a filiis hominum. Semen, id est, filios qui gene-
die lertia resurrexil. Noluil bibere : hoe esl, non pcr- rati sunt in mala doctrina. A filiis hominum : id est,
mansil in miirle. Posuisli super caput ejus coronam dee a consortio bonorum perdes illos.
lapide pretioso. CoronaDei : Ecclesia ex variis genti- Quoniam declinaverunt in le mala. Judaei quod su-
bus congregaiio esi. De qua Paulus snb persona1 per se por jusiam vindiciam recipere debuerant, in
credentium ait: Gaudiumet corona mea (Philipp. iv). Clirlsium declinaverunt, quaudo dixerunt, quod
Viluin peliil, el dedisti et. Ul honvo raortutis est >
, digiius eral morle, et expedituttiniismoriatur quam
ut homo resurrexit: Deus quippe vitam poslulare non' ut tola gens pereal (Joan. xi). Cogitaverunt consi-
poiuil. Longiludinem dierum in smculum scvculi. Impia» liiim quod non poiuerunt slabilire : quando dixerunt
synagoga conliceai. Quis hnminum vivitin soaculuin,, ad Pilatum : Domine, recordali suuius, quocl seduc-
et in saeculuuisoaculi? David et Salomon non am- tor iile dixil adhuc vivens, post diem lertium resnr-
plius quaro quadragenis annis regnaveiunt. gam, Jtibe ergo custodiri sepulcrum tisque ad cliem
Magnaest gloriaejus in saluiari tuo. Impleium estt tertium. At ille : Ilabelis custodiaui : ite, custodiie
quod ipse iii Evangelioposlulavii : Pater, glorifica mei sicut scitis. Et posiea posuerutu sigilla, sed inortui
apud lemelipsum (Joan. xui, xvu). Magna esl cjloriaC t.G tenere viventem non pntucruiil ( Matt. xxvu). Re-
cjusin salutari luo: ac si dieal: Slagna estgloria cjus : surrexit, quod illi nec volueriini, nec crediderunt.
niagnum est hominem assumptum esse ad dexteram Tunc noii polueriini stabilire consilium quod cogi-
Dei Palris. Gloriam et magnum decorem impones superr taverunt.
eum ; gloriam resurreclionis; decorem , quando ini Quoniam pones eos dorsum. Duobus inodis. jDor-
monte resplenduil faeies ejus sicut sol, et vesti- suni, quia semper terrena desiderant : aliter, dor-
menlaejus factasunl alba sicut nix (Matt. xvn), sum, ut retro cadanl, atit quando respiciunt relro.
Quoniam dabis ei beitediclionemin smculumsmculi:; In reliquiis luis prmparabis vullum eorum. Pro reli-
<juia oranis creatura henedicil eum. Lwiificabis eum', quiis, in Hebraeo in bonis habei. Sensus itaque iste
in gaudio cum vultu luo : hoc est, erit tecum sempcr cmitexiiur : Ad similiiudinem sanctorum quos tibi
in ccelis. Lmlificabis eum in gaudio cum vullu tuo. de omni orbe servasti, etiam eos qui tormenlis pur-
Tunc lsatificabisFilium in gaudio, cum adunala fuerit gati smil, esse. facias, ut juxla vultum sanctorum ,
illa multitudo sanctoruni , et nmuerus restituius ei- vulius quoque esse incipiant peccaiorum : hoc est,
€audebitC!iristusproacquibhis,proquibuspassusesi. 'ut lales sint qui peccatores fuerunl, quales et hi
Quoniam rex speral in Domino : secundum corpo- < qui sancli sunl. Vel aliter : In reliquiis luis prmpa-
ris dispensatiouem : vel boino assumplus in divihi- D rabis i vutlum eorum : id est, propheias, quos patres
tale. El in miseftcordia Allissimi non commovebitur. coruni occideruni. Reliquiae eoruni,-filii Judseorum
jNechumanilas Filii, nec Ecclesia primitiva, in finem iqtii occiderunt captit proplietaruro : ut illa vindicia
commovebitur. Usque huc, propheta locutus est in iqose coepit a prophetis, vcniat super illos quiDomi-
persona Ecclesise ad Deum Patrem de bumanitaie nuui occideriinl. Alitcr : In reliquiis tuis prmparabis
Cbristi: modo loquiiur ad diviuiiatem. Unde dixit: ;
vullum itlorum : hoc e=t, pcr Eliam et Enoch credi-
Invenialur rnanus lua omnibus inimicis tuis. Invc- Luri i sunt in fineni. Prmparabis vulttim itlorum: ad tc
nianl inimici tui potesiaiem luam, utreverlantur in < credemium, ut illud : Ut convcrtat corda patrum in
boininv. Inveniat poteslas Dei illos qui in humiliiaie filios (Luc. I).
noluerunl Clirislum credere : inveiiiant illos in vin- Exallare , Domine, invirtule lua. Vox Ecclesiae.
dicla.Zte/jSra lua invenial.omnescjuile.oderunt. Odien- Exaliare in virtute tua : id est, deinoustra luam
les sc, nimia cleinentia Dei vult converii, cuineiiam potcsiatem el niajcstiitem, qui;i prius venisli in hu-
inimicos.suos iiivjenire desiderat. militatc, sed roodo veni iu majesiate. GfltUaHmusel
Pones eos ul clibanum ignis in lempore vullusi psaltemus virlules luas, Domine. Cantabimus iu
 O APPENDIX AD TOMUM SEPTIMHM S. IIIERONYMI. 880
cordc : psallemus in opere : virtutes luas aunun A fratribus. Et nonj exauditus : boe est pro illis qu
tiarous. hon erant. prcedestinaii. Unde dixit evangelista
PSALMUSXXI. Sanguis ejus suber nos et super filios nostroi
In finem, pro assumplione maluthui, psalmus Dctvid ( Mcitt. xxvn ). Ergo dies hic pro bonis, et nox prc
Matulina assunijitio 1esurreciioiiis Domiiiicse e malis intelligiturJ Vel dics el nox prosperitas el ad-
ascensionis ad Patrem sigivificat sacramentum versitas in Ecclesia. Ecclesia non exaudiiur in pro
Hanc inscriptionem Hebraci aliter babent : Pt\
cervo mututino, ei inlerpret3tione perversa pulan speritale, ut non se exlollal, et non exaudilur in ad-
dc a Eslher totum vigesimum primum psalmun versilale, ut amplius raundelur. El non ad insipien
esse compositum, quod videlicet ipsius pericub tiam vtihi : id lest, Filius cooeternus Palri sci
et intercessioiie apud regem sit de pericnlolsrae
lilicus populus liberatus. Sed nos cervum qui in Omnia, cur nonsil exauditus in die passionis, id est
terficiat serpentes, et vcnena consumal, nullun pro filiis morlis, 61 prosperitale, et tribulatione Ec-
alium nisi Gbrisium imelligimus, sicul lotiui clesioesuae.
psalmi contextus.ostendit. Tu autem in sancto Uabitas : laus Israel. Vox pro-
Deus Deus meus, respice in me, quare me dereli- pheise. Jn sancto habitas , hoe est, in suo corpore
quisli? Hoc versiculo Dominus in cruce pendcns usin vel in ccelo, sivejin i
Ecclesia.
est. Ex quo animadveriimus tolum psalmum a Do- B I Jit te speraverunt patres nostri, Domine : sperave-
mino in eruce posito decantari. Quod autem habel runl, el liberasli cbs. Speravermit patriarchac et pro-
in medio, intende mihi, ih Hebrscis codicibus non ha- pheiae, vel reliqui : et liberasti eos : id est, dc
betur, el apposilum vox Domini decl.iral, quse eliam Mgypio vcl de Babylonia. Non sunt confusi: qnia
illud in Evangelio praelermisit: ac si dicat: Quare quod promisisti adimplcsti, hoc est, lerram repro-
me dereliquisti ? Hic humaniias loquitur quoniodo missionis el viiairi longam. Aliter : iu te speravcnmt
derelicta fuil in Adam, quando prseceplum transgrcs- palres noitri, dociores Ecclesiae. Non sunl confusi,
sus esl. Vel in passione dereliclus Chrisius pro parte quia spes ipsoruni semper es.
carnis. Longe a salute mea verba deliclorum meorum. Ego aulem sunf vermis el non homo. Hoc proplcr
Lqnge : hic divinitas loqnilur. Verba deliclcntm humililalem assumpti corporis loquilur : Isaia quo-
meorum : quia nostra peccala sua repulal. Nanv in que eadem conciricnie : Ne limeas , vermis Jacob
salule sua nullum esl peccatum : sed a pcccatore (Jsot, xi.i), Opprobrium hominum ci abjeclio plebis.
loiigc est salus. Yeialiler : Longeq satule mea verba Qnod majus opprobrium quam crucis? Et despeclio
deliciorum meorum. Aquila hunc locum sicinlerpre- piebis: id est, Judaicj popufi derisus. Cur vermis et
latus est: Longe a salute mea verbah gemilus mei: rion liomo; dum' dicit in Evangelio : Yenit Filius
Symmachus, verba- gemituum mcorum : quinla el ] hominis redimerejquod perieral (Lttc xix ) ? Cliri-
scxla ediiio : verba clamorismci. Et esl sensusjuxla stus el vcrmis dicitur et bomo. Yermis , ul ail pro-
coeteros interpretes : Gemilus mei alque conatus phela : Noli limerie , vermis Jacob ; el bomo , quia
quibus scmper populum Israel salvare quoesivi,longe ex Maria nalus , assiinilatur
I
sua nativiias vermi :
facti sunl a salule mea, quam populo tiibuere cu- quia vernvis qui ipliguo nascitur, non habet palrem,
piebam : quia ipsi noluerunt recipcrej sanilaiem. nisi maircui. Et Ghristus ex Maria esl nalus absque
Juxta LXX vero interpretes iste sensus est: Hoc coilu viri. Duo babiiacula fecit Deus, ccelum et ler-
quod salulem deprecor, quod me conqueror dere- ram. Ccelum habitatio angelonim, et lerra hahitalio
lictum : non ex propria persona loquor, scd ex po- vermiuro. Fecit Dbus vermem ascendere in coeluro,
puli, cujus peccata in roco corpore ipse suscepi. etangelum in terrjam. Cbristus per humililaiem su-
Unde dico : Longe sunt a salule mea, verba isla quae per omnes angelos ascendil, ei diabolus per super-
ftindo.. Non enim lam mihi salutem ppslulo, qui biam nrojecluscstin terrain. Opprobrium hominum
Deus sum, quam populo qui salute indiget. et abjectio plebis :' opprobrium, quando dixerunt Ju-
Clamabo pcr diem, et non exaudies : el nocle, clnon doai : Tu discipulus illius sis (Joan. ix ) : abjeclio,
ad insipientiam mihi. In die pendens non exauditur quando ejecerunteum extra civitalem ,el crucifixe-
a Patre : nocte resurgit ab inferis viclor. Aliter : ) runt eum.
Qui in gaudio non exauditur, exauditur in lacrymis. Omnes videntes,me irridebant me. Pro parle malo-
Unde ail: Non in slultiliam mihi, id est, non frustra lirim dicilur, sicui et ipsi Judoei dixerunt: Si Filius
clamavi. El Aquila iransttilil ex Hebrseo dicens : Et Dei es, descendeide cruce : vel : Ave, rex Judseo-
nocle, et non tacebis: id esl, audies me : respnnde- rum (Mallh. xxvii). Loculisunl labiis, etmoverunt
bis mibi : facics quod oravi. Deus meus elaroabo caput. Loculi sunf labiis, quia quod habebanl in
pcv diem, nec exaudies, et nocle. Clamavii Chrislus corde, hoc loquebantur in verbis. Moverunt capul:
in cruce, et oravit pro stiis: exaudilus, et non exau- id esl, reliquerunt unum capul quod eslChrislus, el
ditus. Exaudilus pro prsedcstinatis : sicut in octo fccerutvl mulia siiii capila dsemoniorum.
inillibus, vel pro illis centum viginti ei quingentis Speravit in Domhio, eripial eum: salvumfacial eum,
a Verus Hieron. in commentar. in Slatth. cap. •'; ''Aquila, ^p\)yjnp.«.zb; p.ov, proprie, rugitus mei,
xxvn : lmpii suntqui psalmumistum ex persona Da- non gemitns; sed"et vereor ne sextam editinnem hic
vlcl, sive Esther et Mardochmi diclutn pulanl, cum cum illa TbeodotiOnis confundat, qui revera pontrtii;
etictm evangelista lestimonia exeo sumpta super Sal- UO-Jverlil, ut et quinta ; nam sexta §e>5o-soov pov ha-
Valpfeintelligat. bet, nerope supplicqlionum mearum.
 881 BREVIARIUM IN PSALMOS. PSALM. XXI. 88-2
quoniam vull eum. Vox propliclse de liumanilate lo- A i ponilur, roborotur. Et Cbristus posleaquam in pnli-
quitur. Speravil in Domino : hoc esl, humanilas in bulum crucis ascendit, suara Ecclesiam roboravit.
diviuiiate. Eripialeum: id esl, de Judaeis. Quoniam Ergo noii aruit sicul fenum ul caderet : sed quasi
vult eum: id est, Deus Pater voluittalem Filium Ita- testa ul (irmorelur. Ei lingua niea adhwsit faucibus
bcre sine peccalo, per quem pcccala mundi lolleret, meis. ld est, linguae apostolorum obmutueruni lem-
ut ait propbeta: Ipse infirmitates noslras accepit, et pore Passionis : lieet unus locutus est, laracn
aegritudines nostras portavit (Isai. LII ). negando non confitendo , id cst Petrus. Nam disci-
Quoniam lu es qui eduxisti tne de venlre. Yox hu- puli servanies praecepta mea, de me in posterum
manitalis. Eduxisti me de ventre : id est, de utero loquiintiir. Et in limum morlis deduxerunl me. Hoc
sanclae Mariae, vel de synagoga, quia per vaticinium cst, in iiicarnalionem, vel in infernum, quando
prophetarum conceplus est, et ad sensum spiritua- animas sanclorum exinde dednxit secum, Et in
lem, qnasi de venlre educlus est. Spes mea ab uberi- limum tnorlis deduxerunl me. Sicut impios quos ven-
bus mairis mem, ele.: id est, ubera matris non dedi- lus projecit , ila me existimaverunt in mortem
gnalus est sugere Christus : id est, ab uberibus Ma- decidere : lamquam si resurgere non valerem.
risc. Yel ubera matris : lex synagogse. Duo ubera Qtioniam circumdeclerunl me canes mulii. Canum
habere dicnnlur, quia litteram el sensum habent. B i proprium esl, ut domiiio suo congaudeant, et latro-
Sed ipsi, idest, Judaci, una ubera susceperunl: hoe nero allalrent. Canes hic Judaei intelliguntur, qui
cst, quia litteram Iegis tantummodo observant. allalraverunt Clirislum, et latroni congavisi sunl :
Deus meus es tu, ne discedas a me, in die passionis. hocesi, Barrabbse:quando illum pelierunl, elCbri-
Quoniam tribulatio proxhna est. Ct ipse dixil: stunv occiderunt (Joan. xvm) : Quoniam circum-
Surgile, eamustecce appropinquavit qui me tradilu- dederuni me canes tnulti : non loquenles recta, scd
rus est (Joan. xiv). JYO»est qui adjuvet, neque ange- lalrantes iniqua. Consilium malignaniium obsedil me.
lus, neque homo, nisi lu, Paler. Congregalio Judaeorum. Canes multi. Pro canibus in
Circumdederunt ine vituli mulli: Yituli lascivien- Hebraeo habel chelabim, quod Aquila et Theodotio
tes: id est, Judaci, qui lascivientes et inconliiieiites venalores inierprctati sunl. Concilium malignanintm
erant. Tauri pingues circumdederunt me. Pro pingui- obsedit me. Judaei obsederunt: id est, circumdedc-
bus, Symmaehus allites interpretatus est. In Hebraco runt Cbrislum.
verbum ponilur Basan, quod et ignominia transferri Foderunt manus meas et pedes meos. Prseteritum
potest : quia circumdederunl me. Tauri dicuntur, pro futuro ponilur. Foderunt, clavos fixerunl, et
propler superbiam illorum : id est, principes illo- fructum magnum invencrunt : id est, salulem gcn-
lum Anna el Caiphas, vel reliqui. Pingues, propter ^* tiitm. Et dinumeraverunl omnia ossa mea. In cruce
crassiludinero malitioe. distenia conspexerunt roembra sua.
Aperuerunt in me os suum. Quando dixerunt, cru- Ipsi vero consideraverunl, etc. Dicentes : Alios
cifigalur. Sicut leo rapiens el rugiens. Id est, qtiando salvos fecit : seipsum non polest salvum facere
de illo cogitabanl quomodo eum interficerent. (Matt. xxvn).
Rapiens, quando cum gladiis et fustibus eum com- Diviserunt sibi veslimenla mea. Facientes unicui-
prehenderunt. que miliii partem suam. El super veslem meammise-
Sicul aqua effusus sum, et dispersa sunl omnia runl sorlem. Tractantes de tunica : Non scindamus
ossa tnea. Sie voluerunt Judaei Cliiisiutn exstinguere eam : sed sortiarour de ea cujus sit. Vel aliter :
quasi aquam, quae hauritur, et dispergitur, el Divisernnl sibi vestimenlamea, et super veslem meam
non revertilur. Dispersa sunt omnia ossa mea. Ossa miserunt soriem. Quod quatuor roililes fecerunt
Chrisli, aposloli dicuiitur; quia sicut caro ab ossi- quatuor partes, et tunicani non diviserunt : signi-
bus roboraiur, iia et corpus Chrisli, quod esl Eccle- ficabat unitatem Ecclesiaa, quod non scinderelur.
sia, ab aposlolis vel doctoribus firmatur. Voluni hacretici eam scindere, et non possunt.
Facium est cor meum. Cor Christi Ecclesia inlelli- Tu autetn, Domine, ne elongaveris auxilium luum
gitur, anteqiiam Chrisius aseenderet in crucem^: 1" a me. Humanitas ad diviniialem loquitur : ut auxi-
quoe dura videbalur esse, quia pauci pro nomine lietur ei in lempore Passionis. Tu auiem, Domine,
illius patiebanlur. Unde dicitur : Pro justo quis mo- ne elongaveris auxilium tuum a me; sed protinus
ritur? Tamquam cera liquescens. Quia postquam roe resuscila. Ad defemionem meam
conspice. Ne
Chrislus ascendit in crucem,postea omnes sancti coe- quid mihi pars inferni iila voracis
praevaleat.
perunl tribulationem pro ipso sustinere propier Erue a framea animatn meam. Erue a gladio vcl
spem relributionis futuri muneris (Rom. v). In malitia Judoeorum. Yel erue animam meam de illa
medio ventris mei. Hoc est, in medio Ecclesise. putestate, quoeseducendo jugulat. Et de manu canis
Factum est cor meum lamquam cera tiquescens in unicam meam. Canes, Judaei. Unica : id
est, anima
medio venlris tnei. Sapientia mea, quoe prius non Christi. Unica diciiur, quia non habet
peccatum
intelligebatur, accensa igni passionis incaluit, et illa anima, et alise animse ab ipsa mundanlur. Vel
suscepta est ab Ecclesia. unica, Ecclesia : et de manu canis : de ore inferni,
Exaruil lamquam testa virtus mea. Testa anlcquam qui more canino avide devorat.
in igne ponatur, infirma est : postquam in igne Salvum me fac de ore leonisi Os leonis, populus
8S5 APPENDTXAD TUMIM SEPjliMUM S. lllERONYMl. 884
Jtidaieus : proptcr foiiitiiilineiri malilice suae. Ei U A . gentium. Rcgiiuifid|i'aboliccridil,c.Iregiium Christi ad-
cofriibits uiiicoriiiUiriInitriilitalerii meam. Unicornis, veiiii. Ascendenleeo in ccelis,-omniasuhjecla suntei.
jpse popiiltis Jtidaicus iulelligitur : quia iiniim cor- Manducttveriintel adoracerunl omnes diviteslerrm.
ira liabet, id esi, unain legeriV: uiide ventilabai Id esi, apostoli vcl cacleri sancli nvanducaverunt
omiiCs geiites antc pfauvniieaiioiieiii inoruni, Et a cnrpns"Cbrisli, ut dixit superius. Divileslerrm : boc
cornibus uiticorhiitmhumililalemrrieam.A satellilibus est, in fide, el opere, vel vhiutibus : cognoscenles
S;it:inse: per quos hoiiiines singiilivriter in snperbia quia suavis est Dominus. In conspeclu ejus cadent
exailahtni. Usque liuc de Passione dixit : jam de universi qui descendunl in lerram. Procident, id est ,
resiirreciiohe lOquilur ciitii dicit : peccatores in die; judicii in conspeclu Dei erunt.
Narrtibo hbirieri lumh ffatribus nieis. Vo'x Christi. Descendunl a superbia saeculi: ut adorent in sensu
Fraires, apostoli, posiquani" resurfCxit,- ut ipse bumiliialis purae.
ail: Iie, nuiiiiate frairibus meis, ut eanL iu Gali- Anima mca illi vivet : el semen meum serviel ipsi.
locaiiv, ibi hie vitleburit (Mait. x). In medio Eccte- Ecclesia, quse j'am non sibi vivii, vivit auleiii
siw latldabb te. Hoc est, in uriiiaie Ecclesiae : in Chrislus in ea. Vel aliter : Anima mea illi vivet, et
iivcdio credeiiiiiinr populorurii. Laudabo te,- prcc- semen mettm serviet ipsi. Anima Christi vivit Deo
dicabo le. R Pairi, et mors ei ultra non dominabilur (Rom. vm).
Qtti limetis Dbininum; 'ttudate eitm. Omnes sancti Vel Ecclesia viyet Chrislo. Semen mettm, filii
qui liinore" saneio illiuri iimeiit, laudarii euni. Vni- Ecclesise, serviel ipsi, poptilus credeiitium.
versiihisenienJacOb, riiagnificaleeuni. Id eS!',popnlus Arinuntiabilur Domino generalio venlitra. Propheta
1
ininof, supplaiitatores vitiorurii, roagriilicate illiiro: dicit :GeneraHo veniura, hoce.-t, populusgentium,
Ciiristiauoiuui utiqiie s'emen,' cui serviei iriajor. qui venluri erant aiiiequam Chrisius veriiret in
mundum ad credenduhi ei. Vel, gencralio venlurci,
(Gen. xxv).
Tiirieril cuiri oinhe serfteti Israei. Hoc est oiiiiies hoc esi, in diem jridicii tola inlegra claritas. Annnn-
videiiies Deufti, qui reuaii pef baptisiiiuiii, videtis liabunl cmli justiliam ejus. Hoc esl, apOstoli vel
HKMiieDeiini'. Qutiiiiam lioii sprevit neqiie dcspexil doctores. Jusliliam ejus. Hoc esi, niandata illius.
vobis faCius Populo qui nasceiur. Hoc est, per verbum praedica-
deprecaiibnem pauperis: Meairi, qui pfo
sum |ianper. Yel populns Christiauos rioii sprevil lionis. QuemfeciiDomhtus.Hocest, picrdestinavitanle
sseeula.Populoquinascetur queinfecitDominus.Qui per
Deiis,' sod cxaudivii.
sucini d Scd resiiscitavit fidem accedens,per baptismuni^esi reualiisiiiChrislo.
Necjtie avertit fdciem me.
nobis prsestarp dignetnrin conspeciu noslro babe-
me a hinrtiiis. Et cuin clainaretti ad eutii, exaudivit Qui
re vulnera ejus , et cum Thoma palpanies fixuram
me. Respoiitfeiis : Ei tiarificavi, et iicrum ciarifi- Q
clavorum illiiis (Joan. xx): vel de omni luiniiliiale
cabo (Joan. xn) : Cbristus ex.iUdituscst in PaisioneV
ei. ECclesia in (fibulaiione. passionis ejus jugem memoriam facienies, cum
le laiis riieu hi Ecctetia macjtta. Id est, apud suspirio eiiam einn pro pecoatis nnstris iuferna
Apiid ea semper aganvus in lioe
Patrem utdixii: Ego ei Pater uuum sumiis (Joan. x). penelrasse recolentes,
corpore lerreno, ui ipsi copulari mereamur in
Apud te laus trieaiii Ecclesia magiia: qiiaeper oinriCm Amen.
orbeiri teffaiuiii creduliiafe diffusa esl. Voia mea regno. PSALMUS XXII.
Ddmiiio reddutHcorain limehlibus eum. Vota Ctiristi, Psalmus David. Psaimu.s isteconiinct vocem Eccle-
iiativitas vel passio : vota Ecclesia:, opera bona; siae coilaadahtis Christuni.
Vel mysierium corporis ac sanguinis riiei offefarit Doniihus pdscitme, et nihii mihi deeril. De isio
cuni his qui ih ejus limore hsec celebrant: pastore, et Ezecliiel loqiiiiur : Suscitabo pastorcni,
Edent paupefes et salurabuntur. Pauperes, apo- et
pascet ebs servhs meus David (Ezech. xxxiv).
stoli, cdent corpiis Christi. Lauclabunt Dominuhi Vel aliief : Pasior borius, qui animam siinm pro irie
qui requirenl eum: Per finem et opera cognoScentes, 1
posuit (Joa)i. x) : ocquo me moderamine regit :
quod ipse est panis vifrus qui de coelo dcsceiidil icleoiiulliiis egeri. Vel aliifer : Regit live : Ecclesia
Pi
(Joaft. vi). fiducialiler ioquilur pef fideni : quia anle adventuni
Vivent corda eoniiri iri swcutiimsweuli: Gbf onima
Ciifisli, diabhiljs rfegebat hiundum : sed modo
ipsorum. Sine Dne, quia qui maiiducaverit ex hoc CiifiSlus ffagit Ecciesiahi stiafn. Quod nOs diciiniis :
pahe', vivel in eo spiritualis seiisus in seropiiernum: Dominits retjii riie. Hebraei dicuht, sicui superius
Reminiscenlur et converlehlur ad Dominuhi omnes eSt
scfipiuih : Domihus pascit riie, el riihil ihihi deerii,
jhies lerrw. Hocest, fecil Dominus Deus" populum Qiii Deuni haiifei] el qiii Deo adhserel, niliil borii
Ghfistianum ; ut recordaretur ifl eum; et reveflere- deesl ei, iil atl pfbpbeia : Nihil deest limenlibiis
tur de viis suiS pravis. Oninis multiiudo gentium euni
(PiSfli;xxiii). jn locb pascum ibi ine collocavii.
recbgnosciirit se iri ienebfis involutos : ideo acee- Ac si dibiit: In hhitaieih fidei, iii iihilatcrii Ecelesia;.
diiril ul illuhiirienlur: In locb pascum ibi trie cbUoeavii: Ih fuiiifa beatitii-
Et adorabunt in wnspectu 'ejus universw faihilim dirie cdiripdsuit speih meam. Pascua ehirii, fuiura
gentiitm. £t hic adorant; et in futuro : quia jUxta intelligitur beatitudo.
Apostolum, ipsi flecleiitur oihnia genua (Philipp: h): Sitper 'aqudritrefeciioriiseducaisiimet AblUfefidoper
Quoniam Doriiiniesi' reghum :'ei ipse 'doriiiriiibiiur bapiismuih iiifefehutfivil, v61 dbclriria pairiaicha-
*85 BREVIMUUM 1N PSALMOS. PSALM. XXIII. 8S6
rum , et prophelarum, sive aposiolorum. AiiiniamA et siibsequiltir. Prsevenil, per fidein : subsequitnr ,
meam convertit. Ad se cognosceiidum : id est, ani- in cnslodiendo mandata Dci. Omnibus diebus vitm
maro Ecclesise: quia antea ad infernunv descenderal mem. Quamdiu in boc corpore dego.
per culpam primi bominis Adoe : sed modo ad Chri- El ut inhabitem in domo Domini. Ecclesia hic quasi
stum conversa est per fidem. in tabernaculo consisiit. Quia sicut tabernaculum
Deduxil me super semilamjuslilim: id est, super se- mulatur de loco in locum : sic el Ecclesia de islo
roitam mandatorum per areiam viam. Propter nomen labernaculo transferlur in domum, hoc est, in viiam
suttm; non propler meum merilum. seternam, sive perpetuam, ubi sine fine habilabunt
Nam el si ambulavero in medio umbrm morlis : per sancli. In longiludinem dierum. Diebus sine fine. Vl
hujus sseculi obscurilales: non thnebo mala: quoniam inhabitem in domo Dotnini in longiiudinetn dierum : id
lu mecitm es. Domine, te corde relineo. Yel aliler : est, ccelestem Jerusalem comniuniter cum omnibus
Umbra duobus modis, id est, a corpore, et a lumine sanclis congregalis in meper fidem inhabitem.
fil. Per corpus, mors intelligilur : per umbram , PSALMUS XXIII.
peecata et ignorantia. Et tamen, quamvis Ecclcsia Psulmus David , in prima Sabbati. Psalnms isle
inter hsec supradicia ambulet, non timet: quia Do- continet inlerdum vocem prophelse de Ecclesia
minum apud se babel, ut ipsc dixit: Ecce ego vo- B loquenlis.
biscum sum omnibus diebus usque ad consumma- Domini esl lerra et pleniludo ejus. Cum conversi
tioueni sseculi (Mal. ult.) Proplerea Ecclesia non fuerint qui lerrena sapittnt. Domini est lerra, hoc est,
limet. toius mundus : et plenitudo ejus, hoe est, babilaiorcs
Virga lua el baculus luus : ipsa me consolata sunt. raundi istius. Yel, Domini est terra, boc esl, Ecclesia:
Quem enim diligil Dominus, corripil (PIOD.111).Per el plenitudo ejus, id esl, omnes sancti. Orbis terra-
virgam intelligiiur tribulalio vel disciplina palris , rum, et universi qui habitant in ea, Clarificalo Jesu,
aut persecutio Eeclesise. Et baculus tuus, quo filios omnium genlium fides fit una Ecclesia.
castigas spiriluales. Vel per baculuro, sustenlalio el Ipse super maria fundavit eam. Per maria, fluclua-
consolatio fulura. Ipsa me consolala sunt. Erudierunt tiones istius mundi : quia calcant el superant Ec-
me eonsolando, non affiixerunl morfificando. clesiam ab initio fluctuationes sseculi. Sed fundavil,
Parasti in corispectu meo mensam, etc. Ul jam non hoc est, corroboravii Ecclesiam suani in fide. Super
lacte quasi parvulus akr, sed solido cibo : id est, ut fluclus liujus saeculistabilivit eam, ne ab his dilaba-
spirituali denle riiminans Scripluras sanclas, possim lur. Et super flumina prmparavil illam. Per uiimina
perversis resistere. Parasli in conspeclu meo mensam inlclliguntur potentes saeculi, vel cnpidi : ut aitSa-
adversuseos qui iribnlani me. Mensa, id e.-i, Seriptura 'C lomon : Omnia flumina intranl in mare. Sic et ipsi
divina. Sicut posl laborem in mcnsa inveniiur con- poientes, Iicet magnum babeant censum, numquani
solatio, et refectio, sic et sancti per mensam, id est, satiauiur. Super isla flumina est Ecclesia , ut illis
per Scripluram divinam habent consolaiionem , et prsedicet: et cnnveiiantur qui polestatem habenl. Si
refeclionem, id est, spem , fidem , et cliaritalem. audire nolueriul : super flumina prwparavil iltam,
Ackersuseos qui iribulaul me. Persecutores Ecclosise, Super cupiditaies lmjus ssccuii conslituit eam : ut
qui sunl dsemones, Judsei ei bserelici. Conlra islos ipsa superior esset, miinda sine macula et ruga.
omnes inScripturis sncris invenimus consolalionem. Quis ascendit in monlemDavid ? Vox prophelae inlcr-
Impinguasli in oleo capul meum. Per caput, id est, roganiis : id esi, in ccelestcm Jerusalem? Quis pro
principale mentis, Ecclesia intelligitur. Mens etenim cbarilate ponitur. Vel mons hic pro alta jusliiia : ut
caput vocatur: quia sicut a capite reguntur merabra, illuil: Vade, vende omnia quae habes, etda pauperi-
ita cogitationcs nienle dispouuniur. Per oleum inlel- bus : el habebis thesaurtim in ccelis (Luc xvm).'A«(
ligiiur eonsolatio : quia sicut per oleum consolalur quis stabil in loco sancto ejus? Super altissimam ju-
corpus, ita et per consolationem Scripturarum, mens stitiam ej'us ; ac si dicat, quis perseverabil? quja
Ecclesise. Impmguasii in oleo capul meum: Laelificasli mulii ascendunl, el non perseverant.
nu Innocens manibus el mundo corde. Purus in
spiriluali laetitia rocnienv meam, quoecaput esl toiius opere;
corporis. Et calix meus inebrians quam prwclarus esl. quia per roanus, opera inlelliguntur: et mundo corde,
Calix inlelligilur verbum Dei. Inebrians , quia per id esi, mundis sei monibus. Vel nniinlo cordc,sanclus
praedicationcm compungilur bomo in mente, quaiido in cogitatione. Qui non accepit ht vanum animam
separal hominem , id est, pairem a filio : filium a suam. Qui nullis eam faecibus peccaniiiium post ba-
paire suo : mairem a filia, et filiam a nialre sua : et ptismum maculavit. Ille invanum non accepitanimam
liurum adversus socrum suam. Tunc nos inebriat, suam, qui opera bona agit. Nec juravit in clolo pro-
quando icla facil. Per calieem, mensuta intelligiiur: ximo suo. llle in dolo non jurat proximo suo, qui
quia unicuique juxia quod mereiur, vel potest ca- quae cogitai, haec proedicat, et in opere implet. Multi
pere, sic illi dividit Deus , id esl, dai. Vel mystico sunt eninv qui dolo.-e jurant, uldecipiant proximuin :
me calice inebriasli, ut oblivioni (raderein delecta- quod aboniinalur Piiler lumiuum Deus, dicente Pe-
liones prioris vitse. tro ; Non es hominibus mentilus, sed Deo (Act. v).
Et misericordia lua, Domine, subsequetur me. Vox Ergo qui se ab bis custodieril raaculis,
Ecclesise ad Chrislum. Misericordia Dei et prsevenit P Hic accipiet benedictionem a Domino : el miseri-
E87 APPENDLX AD TOMUM SEPTIMUMS. IHERONYMI. 8S8
: i
cordiam a Deo salutari suo. A Christo oequali Palri, A j seternarum sedium valvae. Et inlroibit rex gtoriw.
cujus morle salvatus esl. Vel aliter : Hic accipiet Qnia non soluhi post resurreclionem , immensam
benediclionem a Domiuo. De isto supradiclo dieit: possedil clariiajlem : verum eliam et illam quatn
Qui iiOn jurai in dolo proximo suo , accipiet bene- sequalenl cum Palre habuit priusqnam fieret roun-
dictionem a Domino, quando diclurus erit: Venite, dus. Adoranles jgitur hi tantoe glorioe unicam singu-
benedicti Patris mei, percipile paratum vobis regnum j. larenique poteniiam, aiunt:
a conslitulione muiidi (j¥a(//t.xxv). Et misericordiam Quis est iste fex gloriw? Respondetur his : Domi-
a Deo salutari suo. Misericordiam a Dep consequilur, nus virtutum ipse est rex glorim. Pluraliter hie virlu-
qui se putat esse miserum. tuni, Chrislus inlelligitur: quia super novem virtutcs
Hwc est generatio qitwrenlium Dominum. Superius coslorum sedei.iVel viriulum dicit: quia snper omnes
singulariterdixit: Hic accipiet benedictionem: nvodo virtules diaboli; Dominus est. Xelvirlutum dicilur:
pluraliter , quia Ecclesia ex pluribus pcrsonis coii- ! quia diabolus riovem ordines angelorum sub sua
gregatur : et tameri una dicitur, propler unitaiem habuil dominatione, sive bonos rive malos. Tol-
fidei. Generatio hoec, id esl, populus Christianorum, lite portas. Vox|angelorum bonorum. Yel vox Domi-
quav in lenebris jacens, vertim Dominiim Salvalo- nica ad angelos bonos. Tollile portas, hoc est, quia
'
B quando Adam peccavit, porlse paradisi clausse lue-
remque qusesivii.
Requirentium faciem Dei Jacob. Id est, popnlus runt : et daia est romphoea ignea angelo Soraphim,
Chrisiianus requirit faciem Dei Jacob. Unde diclum ul eiim cuslodire deberet. Scd poslquam Chrislus
esl: Major serviet minori (Gen. xxv): qitia postefius venit in mundum, et luctavil cum diabolo , aperuit
nalo primaium dedit. Intercedit diapsalma , ut im- infernum , et animas sanclorum secum cduxit: et
mutet personam. Ipse enim Dominris nunc coeleslia cum angelis bohis ad ccelestia remeavit. Tunc portne
regna repetens, nuntiattir. Ascendente ergo cum an- ' paradisi, quae anle clausaa fuerant, aperlsc sunl. Yel
gelis, hi qui proecedebant sive comitabantur, aliis portw wlernales, angeli dicuntur : per quorum cus-
eorum principibus acclamabant: lodiam , ad cceleslia conscendimus. Elevalae dicun-
Toltite porlas , principes , vestras : et clemmini, lur : quia anlea omnes aniinoe sanclorum ad infer-
portw wternales. Hoc est, reserale coelesles aditus : num descendebant. Sed postquam Christus ascendit
pateat seternitatis ingressus. Vel, tolliieportas, prin- una cum corpore suo super omnesvirlutes ccelorum,
cipes, veslras : Vox angelorum a bonorum, ad angelos post angeli loelali sunt : quia animas sanctorum
malos : qtiorum princeps diabolus est. Porlas,prin- apud se illuc dednxil. Quis «s( isle rex gloriw? Vox
cipes, veslras: id est, cupidiiatem et limorem. Bene angelorum , qui apud Palrem semper fueranl : ac si
'
conjunxit eupidilatem et limorem: quia quicumque I dicerenl: Nos Palrem, et Filium scmper simul esse
per cupidilatem congregat, per timofem et maliiiam videmus : iste tex glorioequis est? Pro parle carnis
custodit, ut non perdai; et qui timorem, et cupidi- dicebant :Tollile portas : Yox prophetae de Judoeis,.
laiem, ei malitiam habel, spiritum malignum de se Tollite porlas : id esl, superbiam, et cupidilatem, ei
non dejicit. Et elevamini, porlm wlemales : id est, avaritiam : quiii per has Lres , omnis homo ad in-
fides et cliaritas. jfElernales dicuntur: quia ab Adam fernum descendebat. Yel elevate porlas, principes ,
usque ad Christumin imo jacuerunt: et ideo elevari vestfas : pro qiio in Hebraco positura est; Levate,
dicuntur. El inlroibit rex glorim: hoc cst, Chrislus; porlw, capita vestra : recto fcranturitinere. Ad per-
quia per fidero et charitatem introivit Cbrislus in feclum mUndiiioedicit homineni venire non possc :
Ecclesiam. Etintroibit rex glorim : Christus Donvinus ei quemquam ad perfeetum mundiliae venire non
immensae clarilatis relinens regnum. Hi quoque at- valere. Portoe seternales quas dicit elevari, fidcs ,
loniti et mentis stupore perculsi dicunt: cbaritas, et castitas est, quia per has tres Cliristtis
Quis est isle rex glorim? Vox maj'orum dsemonum. Ecclesiam ingrcdiiur. Quis est isie rex glorim? Hu-
Ac si dicercnt ; Nos nostrum regero habemus dia- mana fragiliias Jrespondil : Quis esl isle ? Ac si di-
bolum : isle rex glorise quis est ? <Q»is, inquit, est n cant: Isle est quem nos crucifiximus, et imprope-
iste rex glorim? Respondel qui loquitur : Dominus ' ravimus, ac pro niliilo habuimus. Respondenl: Do-
fortis el polens, Vox angelorura bonoruin. Foriis est, minus viriutum, idesl, qui morluus est ad terapus ex
qui alligavit fortem principem veslrum (Marc ni). iiifirinitate carnis : sed riunc vivil ex virtule Dei.
Forlis, cum suscepit morteni : potens, cum vicil in- Yel virlus fuit, quando dixit Thoniae : Infer digituin
fernum. ln prmlio, cum spoliato Tartaro, redtixit luum in Ioeum clavorum , et milte manuin luani in
secum multitudinem captivorum. Clamat iteralo, ct latus meum, et noli esse incredulus, scd fidelis
dicit: \(Joan. xxvi). Dpminusvirtutumdicitur, sicuiPaulus
Tollile porlas, principes, vestras, et elevamini, por- ait: Quisnosseparabit acliaritateChrisii^JJom. vm)?
tw wternales. Elevenlur selhereaejanuse : aperianlur Tribulatio , au angustia, an perseculio , et reliqua.

a Hieronymum Origeniano errori de sanclis homi-
nibus, qui vere natura angeli essent, adhoesisse, ex
hoc psalml commentario Genebrardus suspicatur.
Quam vero ab hoc errore S. docior abhorruerit,
evihcunt ep. ad Evaiig. de Melchi^edech in nostra
irecens. 75 el 121 ad Algas. Qtisest. i, etc. Quin ccon-
irario uovum exinde excudere argumenlum licel
conlra liujusce bperis germanilalein. Vid. quoe in
cap. i Aggsei anhotavimus.
 SS9 BREYIARIUM IN PSALMOS. PSALM. XXIV. 890
Ilem : Tollileporlas, principes, veslras. Yox angelo-. A hinc vox succedit Ecclesiae : quse post resurreciio-
ruro, qui cum Cbristo ad infernum descenderunt, ad nem Dominicam se supplicat edoceri.
subjeclos diaboli dicunl. Ostendunt se principem Vias tuas, Domine, demonslra mihi : el semiias
illorum ligatum ducere : Tollite portas : quia fractae tuas edoce me. lllas pcr quas venilur in regnum
stinl portae, id est, potesias illorum ttinc abstracta luum, vel vias tuas : hoc est, mandaia tua : notas
est. Et elevamini, portw wlernales. Et lunc elevatoe fac, hoc est, demonslra mihi, Semitas luas edoceme.
sunt oelernales, id est, animsesanciorumde inferno. Semiia minor esl quam via : per semilaro iutelligi-
JElernales dicuntur, quia semper sine fine apud lur arcta et angnsla via, quac ducit ad vitam.
Dcum regnaluri sunt. Dominus virtulum , ipse estrex Dirige me in veritale lua. Vox Ecclesiae. Dirige me ,
gloriw. Pro Domhw virtutum, in Hebraeo legitur Do- quia ego lortuosus sum. In verilate lua : hoc est, in
minus sabaoth, quod in alio Ioco Septuaginla inter- Christo luo: ecloceme, ut nihil pervcrse agam. Quia
pretes omnipoienlem transtulerunt. Merilo virtutum lu es Deus salutaris meus. Tua enim resurrcciione
Doroinus, qui pro nobis homo faclus est: morti ira- meum salutare inilii collaturo esl. El te sustinui lola
dilus, infernalibus est tenebris addictus : quod clc- die. Hoc est loto leropore. Yidebanl me pro le sus-
menler suscepil, paiienter toleravit, fortiter vicil, linere per omne vilse huj'us tempus. Audieram enim
mirabiliter consumniavit. Qui cum virlule propria B per voces propbelarum te venturum esse in
calcans inferos : cum triumpho rediens ad superos : mundum. Suslinui aulem per lumen fidei, donec me
curo gloria ascendit ad ccelos : sedet nunc ad dexte- vocares.
ram Dei Patris omnipotentis, iuterpellans nostris Reminiscere miserationum tuarum, Domine, clc. In
jugiter pro delictis. Amen. quibus ut nos redimeres, homo faclus es. Vel popu-
PSALMUS XXIV. lus Clirisiianus loquilur : ut rectos eos faciat de sua
Psalmus David. Yicesimus quarlus psalmus media- miseratione; ut illud : Misericordiae luae muliai
loris nosiri missaui ad Patrem contiuet vocem ; sunl, Domine; et: Misericordise luoea saeculo sunt
iulerdum habet Ecclesiae supplicaniis clamorem. ( Psal. cxvm); et : Misericordias tuas ab iniiio sao-
Ad te, Domine, levavi animam meam. Bic vox Ec- Ctili promisisti nobis (Ibid.).
clesise intelligilur ad Clirislum. Levavi dicit, idest, Pelicla juvenlulis mem et ignoranlias meas ne me-
elevavi : quia prius in valle lacrymarum, vel in imo mineris, Domine. Illa quae in adolescentia gessi,
jacebal Ecclesia, anlcquam Christus venirel in niun- priusquam de dorao palris iniqui procederem. Aut
dum. In quid elevavil ? Hoc est, in spe , fide et delicta juvenluiis, ante baptisraum : et ignorantise
charitale, per sanctificationem, quia triticuin si in mese hoc est, posl haptismum.
imo j'aceat, computrescii; si suisum elevatur, cusio- G Secundutn magnam misericordiam tuam memoreslo
dilur. Sic etanima, si in peccalorum puiredine, hoc mei, Deus. Id est, non secundnro merila, scd secun-
est, si in imo j'aceat, computrescit et perit. Nam si dum Luam misericordiam. Imroensa est cnira misc-
sursum elevatur in liis supradiciis, spe, fide elcha- ricordia lua, qui vocas ea quse non sunt lamquam
ritate, custodiiur a Deo. Vel, ad le, Domine, levavi quae sunt. Propler bonitatem litam , Domine. Quia
animam meam per crucem. Deus meus, in te confido, provocas pcccatores ad pcenitenliam.
Ecclesioe confessio esl : In te confido , non in me , Dulcis el reclus Doininus. Dulcis, quia esl panis
sed in te. Non erubescam: quia in hominenon confido: vitse. Dulcis, quia promillil proemia futura. Recttis,
de quilms dictum est : Maledicitts homo qni spem quia reddit unicuique secundum opcra sua. Propter
suam ponit in hoinine (Jerem. xvn); et: Benedictus hoc legem dabil delinquentibus in via. Legem chariia-
vir qui confidil in Domino ( Psal. xxxv). Non sit di- lis ; per qnam diiniitentcs offensas, rcconcilianmr
latio resurreclionis, quae opprobrium gcneret inter Deo. Delinquentibus in via, peccatoribus in ista
credentes. '
viia.
Neque irrideant me inimici mei. Qui me irriserant Dirigel miles in judicio. Miles et humiles corde
prius cum dicerem: Possum destruere templum , el diriget in judicio, hoc est discretionem facit hic in
hoc in Iriduo resedificare (Matt. xxvi). Neque irri- "I prasenli inter corpus et animain : ut se iiivicein
deani me inimici mei : id est, illi qui in liomine tan- corrigant in viis mandatorum Dei. Yel illud quod
lummodo confidunt.quia posiquam ille defeclus fue- superius scripium est: Peccala adolescentise meae
ril, inimici ipsorum irridenl ei: et inimici Ecclesise et ignorantiae meae ne raemineris. Istum el octas
sunt dsemones, hseretici, vitia et peccala. Eienhn excusat, et ignorontia. Unde intelligimus eum qui
universi qui le exspectant: qui te sustinent: non con- peccat in adolesceniia, el non ignorat, veniam non
fundentur. Neque hic, neque in fuluro : Aposloli, habere. Servus quippe qui novil volunlalem Domini
vel lii qui credituri sunl per verbum eorum in le. sui, el non facil : vapulabit niullum (Lue.xii). Oni-
Confundanlur iniqua agentes supervacue. Propliela nes vi:e Domini, misericordia et verilas : quia et
non optando, sed prophetando dicit: Confundaniur ipsa miscricordia, icquis est librata ponderibus. Do-
in die judiciiilli, qui usque in finem in malitiam cebii mansuetos vias suas. Misericordiam etverila-
ipsorum perseverant: illi qui super perpetratum in tem : et ut se ex loto corde diligant, quse est vera
me sceius illud addiderunt, ut sigillis tuniulum com- via. Sic enim sequitur :
munirent. Usqtte huc Dominus de Passione sua : Vnivcrsa' vim Domini miserkordia ei veritas. Mi*
 SSJ APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUM S. HIERONYMI. 88£
sericordia, quia nos redemil : et vcrilas, quia impios A quiiur ad Christum. Humililatem, quia humiliant
jiidicabil. Dulcis el reclus Dominus : quia qui se mi- eam peccatores. Laborem, in tribulaiione. Et dimilte
serum confilelur, miserelur illi Dcus. Requirentibus omnia delicia tnea. Populi delicta, quse in me sus-
tcstqnienhim ejus. Illis facit miserieordiam, qui re- cepi.
quirunt novum Testomenluni : quo nos sanguine Respiceinimicosmeos:Judaeosutique, uiconfundan-
suo recoiiciliavil DeoPalri. El.lesiimonia ejus.. Pro- lur. Respice inhnicos meos, quoniam mulliplicati sttnl.
pbelas et apostolos : quorum lestimoniis esl Eccle- Vox Ecclesiavde perseculoribus. Odio iniquo oderunt
sia congregata. me. Iniquum odium ad disiinclionem justi dicitur.
Propter nomen iuum, Domine, propitiaberis peccalo Si enim non odissenl roe, non ntique condemnas-
meo. Non proptcr mea merila , sed propter tnam senlniprte.
misericordiam. Mulltim est eniin. Grande est pecca- Custodi animani meam, et eripe me. Ecclesia sup-
lum meum. Grande csl, inquit, gcnerale peccalum: plicat ut custodiaiur et eripiaiur ab omni malo.
quoil nisi Deus per baptismuin delere dignetur, ali- A7OH confundar, quiainvocavi le. In maims luas com-
ter non abluelur. nvendo spiritum meum. Non confunaar, neque hic,
Quis est homo qui limel Dominum : legem slatuit ei neque in futurO, quia invocavile.
in viaquam elegit. Iji ad ea quai elegil, defleclatur. ]) Innocentes et recti adhwserunt mihi. Jnnocenies,
Simile hnic per Moysen ad populum Dominus pro- qui puritatem vilce ab exordio nativiiaiis custodie-
lcstatur, dicens : Ecce liodie stalui ante oculos tuos runl. Sicuicollo adhoereleaput, et membra in eodem
ignemet aquam, bonum elmalum, viiametmoiiem: corpore conlinenttir : sic el Ecclesia per jusiiiiam
elige vilam, el vives (Deut. xxx). adbacsit Christb, et membrii ejus in eodem corpore
Anima ejus in bonis detnortibitur. Si elegeril vilanij coiilinenlur. Innocenles, idesl, successores aposto-
Elsemeii ejus hwreditabil terram.Ver opera justitiae, lorum, vel coeteri saucti etrecti, quoruni cor non fuil
haerediiaiem capiet in regione vivorum. Vel anhna perversum poft deos aiienos. Adhmseruni mihi, re-
ejus in bonis demorabitur : id esl, sperabit inpracmiis veiienli exiufcris;. Quoniam sustinui le, Domine. Im-
fnturis : et semen ejus haereditate possidebit lerram. plevi, Pater, volunlalem luam.
Semen ejus, opera ejus, possidebunt lerram : id esl, Libera mc, Deus Israel, ex omnibus tribulationibus
vilam aiernam. meis. Ul mibi niors ultra non dominetur : sicut
Firmamenlum cst Dominus thnenlibus eum. Nos in- Aposlolus ait : Sciloie quia Cliristus resuigens ex
firmi cl imbeciiles siimus : sed ab illo horlamur nc inorluis, jam non inoriiur, mors illi ultra non domi-
ab hujus saeculi fluctibus quaiiamur. Et tesiamentum nabiiur (Ziom. vi). Sciendnro tamen, quod huinilitas
ipsius ul manifestelur illis. lloc est novum Tesla- 'C oraiionis non ad diviniiatem, sed ad iiumilitalem
iiieniuiri. Lex quae eum annuntiavit per lilleram ve- ossumptoecarnis esl referenda. Nos vero deprece-
lata, in Guristo nianifesialur. mur Doniinum, uL viventes immaculati, ab inferna-
Oculi mei semper ad Domhittm ( Eccl. n ). Oculi libus angustiis Iiberari mereamnr. Quia susiinui le,
cordis intenla mente ad Detim : de quibus dicitur : Domine. Liberame, DeusIsrael. Israel, id csl, oni-
Oculi sapientis in capile ejus. Quio ipse evellet cte niarum videnliiiro Deuro. Exoinnibus angusiiis, ex
laqueo peclesmeos : hoc est, de laqueo diaboli sensus omnibus Iribulatioriibus meis.
meos, a quo prius per voluplatcs soccuii-capiebar. l^SALMUS XXV.
Respiceinme, elmisereremei.Respice, inadjulorium: J)i finem, Psalmus David. Psalmus iste de homine et
et miserere, qtiia misersuni. Quin unicus et pauper sum Chrisio lesiatuf : cl oninis Ecclesiae in Clnisio
ego, Ad Christum pertinet :quia Chrislus unicus siue perfectae coiitinei vocem.
pcccato:utaitproplicta: Qui peccatum nonfecii(Isai. Judicame, Domine, quoniam ego in innocenlia mea
LIII).Pauperpro nobis, ul Paulus dicit: Qui eunvdives ingressus sum. Ul sit roihi per judicium luum niisc-
essel, jvauper laclus est, ut illius inopia nos divites es- ricordia : quoniam per innocenliac gradior viaro.
semus (H Cor, vm). Vel unicus, populusCbristiauus. Supeiius diclum esi : Judica tne, Domine. Vox Ec-
Sed bene se unicum dicit, quia unigenitus eslPalris. "' clesiae ad Christuiii. Judica me, non quod judicium
Qui pauper nalus in carne, faclns cst unictiro pre- futurura roget a Deo, sed discrctionem : de qua in
liuni mundi. Quia unicus et pauper sitm ego. Sic ei alio psalmo legimus : Judica me, Deus, et discerne
Elias solus remansit (III Reg. xvm): el Jeremias so- causam meam (Psal. im) : hocesl, ut non mejudi-
lus sedilel flevit, a malis hominibus separalus (Je- ces in futuro, sicut caeteri peccalores j'udicandi sunl.
rem. xv) : Unde e.t David alibi dicil : Habiiare facil Quoniam ego in innocenlia mea ingressus siim. Pro
uniusmoris in domo (Psal. LXVII). parle sua dicit Ecclesia. Ac si dicat: Parata sum iu-
Tribulatipnes cordis mei muliiplicatw sunt. Pcr pas- liocenler vivcre, quia nulli nocuit, ncc nocere dcsi-
sionem. De necessitatibusmeis erue me. Ncccssiiales derat Ecclesia. Ingressus sum, id esi, inicr peccalo-
mese sunt, uthomo pro hominibus nioriar, et ideo a res, ubi usque in finem habitat. El in Domino sperans
te eripiar, ut resurgam. non infirmor. Sed firmor in Dde. iVoijinfirmor, id
Vide humilitatemmeam, Pcrquam carneni suscepi, est, inter hos peccatores : pmptereaquia in te speioj
Ji( laborem meum. Quo morti subdor. Yel aliter. Vi- hon in nie.
dehumilUalem meam el laborem meutn. Ecclesia lo- Proba me, Domine, et ienla me. Probari se rogat
893 P.RIJVIARIUMIN PSALMOS. PSALM. XXVI.. 891
Ecclesia, utse noscat, et ab aliis c>!gnoscalurpfo- A ipse prodiior Judas fecit. Dexlera corum replela esl
bata. Sicut Joh probalus est, ut se cognosceret, et muiieribiis. De sinistra fecerunl sibi dexleram : quia
alii euro cngnoseefent: sicut illi reges fecerunt qui vila futura', dextera dicitur, etsinisira, vitaproesens.
euro visilaverunl. Proba me, Domine, in lenialioni. llli pro dexiera, habtiertint sinistram : ut est illud:
bus i et lenta riie, ne aliquid in me delicli femaneat.- Estmunusalingua, ei esl inunus a nianu; et est mu-
Vre renesmeos et cor meum. Quid renes soneut, in nus ab obsequio. A lingua, laus : hoc est, favorhu-
corde signifieat : quia misericordia lua in conspeclu mantts. A manu, a rebns terrenis. Ab obsequio, ser-
oculoruni meorum esi. Sicpetil judicium, ut miseri- vitium indebite impensum. Sed melius est, quod ait
cordise recordetur. Vre renes mens ei cor meum. Spi- piophela: Qui excutit manus suas ab omni munere,
riiumsanclum adhibe delectatinnibus et cogitationi- iste in excelsis habitat (Jsai. xxxin).
bus meis : qui utraque exurens, me dignum efficiat.- Ego attlem in innoceniia mea ingressus sum. Eccle-
Ure, hoc est, igneSpiriiussancii, de quoignedicii: sia loqnitur pro parte bonorum : perstudium sanclae
Ignem veni miitere in lerram (Luc. xn). vitse a prioribus deliclis.Ingressus, inler peccatores.
Quoniarri riiisericordia iua anle oculosmeos est. Ut iiiberame. De tribulaiione. Etmiserere mei. Quiami-
ab hoc igne afguar, et non exurar. Et complacui in scr sum.
verilate tua. ln Christo tuo : uf non in roeo mendacio, B! Pes enim meusstetit in via recia. Sensus meus in
sed in tua veriiale placerem. Cbristo : quia ipse esl via. Pes enim meus, ne mihi
Nonsediht conciliovanitatis. Noiv sum conjiinctus proevalcani, stelitinvia recla : ille scilicet, in qup
his qtii Conlra ie, Christiim roeuiri, vanum agebant ad le accedere ccepi per justilioe viam. Jn Ecclesiis
concilium. Non sedi in concitio vaniialis, id est, qui benedicam Dominum. Deunitalecongregaiionis dicit.
de terrenis cogitant sempef, hon sedit Ecclesia ih In Ecclesia, uon in latebris, sedinconventiculis po-
corum concilio. El cuiii iniqua gerentibus non inlroi- pulorum te benedicens. Proedicabo dileciionem illam
bo. Non posui cum his obscoudiiam conscientiam qua luo mesanguiueredemisti ; bapiisnio abluisti :
meam. ac pane coelesti el sacris dapibus adimpletum, in-
Odivi Ecclesiam malignaniium : Sudivorum, sive nocentiae me melioris vilae restilnisti.
hfereticorum. Et cum impiis non seclebo: pactiim cum PSALMUS XXVI.
liis iion inibo. El cum impiis non sedebo: id est, non In finem, Psalmus David antequam ungeretiir. Ter
solum cogitaveruiit irt verbo, sed perfeceruiil in unclus cst David : Semel sub patre suo Jesse in
Belblehem (I Reg. xvi) : secundo, in Hebron (II
opere.
Lavabointer inhocenlcs manus meas. In bonis ope- Reg. n) : tcrlio, quando regnavit super omneni
Israel in Jerusalem (II Reg. vj.Quaere ergo Ctii
ribus livvabomanusmeas, quse peccalis ante sorde- 'C poiissimutn bic psalmus conveiiialunciioni. Scien-
banl. Manus lavabo, id cst, opeia. Lavat per lacry- diun aulem quod anlequaiii ungerelur, in Hebroeis
voluininibn; non habetur. Scd de islis tribtis un-
el
mas, per baptismuin pceiiitentiam. Et circttmdabo clionibus, media ad istliiu pcrlinel psalmum. Da-
ctllare iuum, Dotriine. Alnplectar sublimia lua, ut vid figuram Cliristi lenet: quiaei ipse unctus esl
discam laudare le. Altare, id est, fides. Circumdabo, in bapikmo, quando in specie columba1.Spirilus
id e.-t, operibus bonis. Unusquisqiie sanctus allare sanclns super eum venit. David a piima iinctioiie
iioii accepit regntim : sic nec Cbrislus secundum
Domiui in se liabet: quod est fides. carnem lempore passionis accepit regnuni, nisi
Vl audiain voccmiaudis tum : el enarrem universa posleaquam ascendit.
mirabilia tua. Ulcum didicero, exponam coeteris nvi- Dominus illuminalio mea, et sulus niea, quem ti-
raculiim illud : qualiier pro nohis vel passus es, vel tnebo? Nullis tenebris oblcgi forniidal, quem Domi-
resurrexisii. El enarremuniversa mirabUia lua, iaudis nus illumihai seroperel salval. Dominus illumintitio
luae : id est, quidquid boni agimus, a Deo reputatur mea et sdltts tnea, quem timebo? VOx Ecclesia; ad
csse, et quidquid mali facimus, a nobis esl. Laus Chrislum. In omnibus psaliiiis verba Spiritus sancti
Dei perfecia esl, ei laus hominum imperfecta. sunt. Sicui octili corporis illuminanlur ab alia luce:
Domine, dilexi decorem domus lum, el iocum habi- hic et oculi cordis riosiri a virlule fidei, hoc est, a
taiionis glorim tuwhPulchram effeci meniem meam, " Christo illuminantur. Uiide diclum est : Qui illuroi-
ut esset libi coinraoraiio digua : in qua habitans glo- nat omiiein hominera venienlem in hunc niundum
rifices ine gloria lua. Dorous Domiiii est Ecclesia. (Joan. x).
Sacerdoies et babilalio gloriae tuse ipsi sunt in qiii- .Domtnusdefensor viim mcm, a quo trcpidabo ? Ipse
bus habilat Deus. esl enim fidelis animse proleclio : idcirco non mettiit
iVeperdas cum impiis animam tneairi.Cum bis qui inimicum. Defensor est ipse qui et salus; sed lanven
per impietatem, mitero liadideruni. Ei cum viris defensor adjuior diciiur : Aquo trepidabo?W\cil Ec-
sanguinum vilam meam. Qui dolose iiisidianies, e£fu- clesia : A nullo, necadiabolo, neque ab haeretico,
derunl saiiguirierotuum. neque a persecutorej dum ipsum habeo dcfenso-
In quorum manibus iuiquilales sunt. Hoc esl, in rem.
operibuseofum. Dextera eorivmreplela est muneribus. Dum appropinquant super me nocentes, ul edanl
Abslinehdum a munefibus docet : culpans eos qui carnes meas. Acceduni, ul excitalis in me priofibus
accipiunthiUhCra : qui iniquitateriiageutes, quaostuni deliciis, corpus meum rabido detite dilacerenu Yel,
hpjus iiiipiclatislucrum aliquod arbitfali sunl : sictii dum dppropinquant super me nocetiles,«(edant carnes
895 APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUM S. JHERONYMI. 89C
tnens, id est, daemones vel perseculores. Carnes A matorum. Numquid dies mali sunl? Non , sed in
vero, id est, affectus carnis: quia hoc est cibus ip- nosiris operibtis mali dicuniur, ut Paulus dlcit :
sorum. Et lamen datitur illis cames edere : id est, Qnoniam dies mali suivt (Epltes. v). De istis prac-
corpora sanciorum ad persequendum. Sed habent senlibus diebus dicit. Quia quamvis caput sursum
sancti consolationero a Domino, nt ait in Eyangelio: sit, membra lamen adhuc deorsum sunt nsque in
Nolite timere eos qui occidunt corpus : animara au- finem. Quia et boc pnto significari, quando ipse so-
tem non possunt occidere (Matih. x). lus in monle : navicula in mari jactabatur fluctibus,
Qui tribulant me inimici mei : ipsi infirmati sv.nt el ideo ab ipsoj proleclione indigenl (Matth. vm).
el ceciderunl. Quia Dominus illuminaiio mea est : In die malorum : in insidianlium lelicitaie. Protexil
qtii tribulanl me inimici mei, doemones , vel persecu- me in abscondilb labernacuti sui. In corde crcdenii
tores : ipsi infirmati sunl et ceciderunt. Tunc infir- ad justitiam. ;
niati sunt, quando Cbristus nostram suscepit huma- lnpelra exaliavil me. In Christo exaltayil per fi-
nilalem. dem. Petra , Cbrislus : ul Paulus ait : Petra aulem
Si cohsistant adversum tne castra : non iimebil cor erat Chrisius (I Cor. x). In petra exallavil me : In
meum. Donvinusenim bellator fortis, ipse pugnabit se, qui est stabilis petra ac verifsimuro fundamen-
pro me. Si consistant adversum me castra : id cst, B tum. jEf nunc exaiiavit caput meum super iuimicos
foriitudo daimoniorum , vel perseculorum. Caslra meos, Nunc, iii prsesenti : snper inimicos , id esl,
dicit, secundum illud : Gastrametali sunt (Num. super istos supradietos , exaltalum est caput nos-
xxxin). jVon timebit cor meum. Ecclesia dieit, pro- trum, quod esl Cbristus : super omnes iniroicos Ec-
pter illud quod Dominus dixit: Ecce ego vobiscum clesioe. Et nunc exallavit capul meum super inimicos
sum omnibus diebus, usque ad consummalionem meos, super mojus carnales, qui me ssepe humilia-
socculi (Mallh. ull.). baiilj ne coelestia contemplarer.
Si exsurgal iri me prmtium, in hoc ego sperabo. El Circuibo el immolabo in labernaculo ejus hosliam
si moveantur adversus me pugnse, confidens sum in ' jubilalionis. Circuibo, id est, exercitabor in creaturis
liis : eo quod possit Deus , qui est spes mea, iniqua Dei : considerans orbem in Chrislo credenlem.
lela in iiiimicorum ora delorquere. Si insurgat in Quia consideraLerealuras Dei : cum aliquis coelum
me prwlium. Isla supradicta praelia , pugna daemo- et lerram , vel! mare cum suis ornamenlis cou-
riiorum. Ego, dicit Ecclesia , in auxilium luum et spexerit, invenit quid immolet Deo, hoc est, lau-
defcnsionem tuam sperabo. dera. Circuibo , Jioc est, per quatuor partes niundi
t7:iiii« peiii a Domino, hanc reqniram. Quidam pu- exertpla sancidrum inquiro, et ibi invenilui' laus
tant unam charitalem, sive gratiam, autcerle unam Ci Dei. Et hnmolabo in tabernaculo ejus hosiiam voci-
petiiionem dici ; cum ahaih Verbura Hebrseum, ab- ferationis. Qtiod pro nobis ad lempus humilitalem
soluleunumneutraligenere snnet, et legatur: Vnum sustinuit, gaudens praidicabo : qnia talibus hosliis
petii a Dotnino, id est, ipsuin Domirium. Hunc re- deleclatur. Hosiiam jubilationis , boc est, pravdica-
quiram, id est, ipsum Dominum. lionis. Jiibilus dicitur, qtii nec per lilleras, nec per
Vt inhabilem in domo Domini omnibus diebus riiw sjdlabas, nec verbis potest comprehendere iuagni-
mew. In domo Domini, in vita perpelua : quiaquam- tudinem laudationis Dei. Hostia dieitur, quae per
vis Ecclesia hic dicalur domus : lamen non pfoprie, parlesdividitur,et sanguis circa allareeffunditur,el;
sed nuncupaiive. Unde dicit: Beaii qui habitant in ipsahoslia foriscomburitur.Sacrificium diciturvinuui
domo tua, Domine (Ps. LXXXHI). el oleum, et inedium animal; etholocauslum, toium
Vt videam volunlatem Dontini: id est, dilcclionem combustum, et victima , anlequam occidatur. Unde
Dei : ui illud : Yidebimus eum sicuti est (Joan. m), Paulus : Hostiam vivam (Rom. xn). Canlabo et
sed hic per speculum. Vnam petii a Doinino, hanc psalmum dicam Domino. Cantabo, praedicabo; Psal-
reqniram. Videamus quae esl una petilio : Vl inha- mum dicam, opere compleam : vel laudes spiriluales
bitem, inquit, in domo Domini omnibus diebus vitm menle concinam! dilataia.
mem : ut in bac vita mortali, lemplum sanctum elfi- " Exaudi, Domhie, vocemmeam, qua ctamavi ad te :
ciar, in quo Deus inbabitare dignelur. Et visitem miserere mei et \exaudi me. Per interioris enim ho-
tenipluni ejus. Eis qni in terris positi, coeleslem vi- minis clamorem deprecor ul exaudias me.
larii agunt, particeps fiam. Et protegar in templo Tibi dixit cor meum, exquisivil le facies mea : fa-
sancto ejiis : id est, protectionem ab ipso supra dicto \ciem luam, Doniine, reqtiiram.tilerilo eor justi vul-
ltabeam. lum vivenLis Def requirit : quia eum vidcre posse
Quoniam abscondil me in tabernaculo suo. In quo confidit. Beali enim mundo eorde : quoniam ipsi
per iideni inbabilct mecum : ne mihi lenlationum Deum videbunt (Mattk. n). Quaesivil facies mea fa-
obviarent procellae. Tnbernaculuro divinilatis , hu- eicm luam, hoc est, Ecclesia niea faciem tuam rc-
manitas Cbrisli est. Abscondit Ecclesiam in taber- quisivit : hoc est, proesentiam titam.
naciilo suo : quia caput nostrum Cliristus est, et nos Ne avertas faciem luam u me. Alibi dicit: Averle
membra illius. Abscondit ergo Ecclesiam apud se, faciem luam a peccatis meis (ZJsa/. L). EI hoc orau-
ul dictum est: Morlui eniin eslis, et vita vestra abs- dum est. Sed hic dicit : Ne avertas facietn luam;
condila est cum Chrislo in Deo (Cotoss. ui). In die id est, ne dimilias me in propria voluniate : sicui
'-897 BREVIARIUM IN PSALMOS. PSALM. XXVII. 898
dictum est : Tiaduiit illus Deus in reprobum sen-i- A lud (Malth. xxvi). Vel conlra Ecclesiam dicunl ad-
sum (Rvm. i) : hcc cst, permisit. Ne declines in iraa vcrsarii. Menlila est iniquitas sibi: id est, sibimet-
a sereo iuo. Servus si Dominum (errenum offendit,, ipsis mentili sunt, et non mihi: quia unius cuj'usque
cum pavore et melu esl : quanto magis homo, siii vitium in suum recurril auclorcm. Et mentita est ini-
Detinvcoalestem offendat? Ergo boc rogat Ecclesia,i, qttilas sibi. Tesies flagitiosi, in eo quod contra alios
ut iilam hiccorripial,et illam videat. Ut non ab illaa menliunliir : sibi mentiunlur, dum in se supplicia
ciiro ira discedat, sed ut illa geral ea a quibus nonn procparant, putantes Dcum non vindicare mendacia.
dcclinel : sed facie propitiata rcspiciat. Credo videre bona Domini, in lerra vivenlium.Vox
Adjulor meus esto, Domine, ne derelinquas me,, Ecclesioe. In lerra vivenlium, quia pignus noslrum
neque despicias me Deus salularis meus. Adjuior, inii illuc surjum habemus, quod esl Cbrislus. Ille acce-
prccsenti. Esio, lam de pracsenli, quam de futtiroa pit de nostra lerra morlale corpus, et nos ab ipso
pertiuet. Ne derelinquas me : neque hic, neque ini accepimus spem et fidem, et per spem et fidem cre-
futuro. Neque despicias me, Deus satularis mcus, dentes, perveniemus in lerrain vivciilium : in qua
Salularis noster Chrislus est, et hoc rogal Ecclcsiai sancli capient hccrcditalera regni cojlorum. Exspecta
ut non despiciaiur ab illo : id esl, non commiitatt Doininum. Id est, usque in finem sseculi quidquid
illud peccatum perquod a Deo despieiatur. Ne dere-. B libi accesseril [Forle accideril], pro Christo palien-
linquas me : cunv crucifigo carnes meas cum vitiiss ter sustine.
ct concupiscentiis. Neque despicias me, Deus salu- Viriliter age. Id est, fortitcr age : ut dixit Angelus
laris meus : quia cl si morlalis sum tamen, ccelestiai ad Jesum : Confortare, et esto robustus (Josue i).
qurrro. Et conforletur cor luum : hoc est, anima lua. El
Quouiam paler meus el mctier tnea dereliquerunll exspecla Dominum : hoc est, susline Dominum. Pro-
me. Pater, diabolus : mater, Babylonia, vel gentilitas,, pbeta hic hortalur fidelem illum, qui usque nunc
antcquom Christus venirci in mundum, parentes3 locutusest, dicens : Exspecla priinum, ut contra
nobis fuerunl. Modo pater noslcr, Deus est, et ma- certamina mundi a Deo conforteris. Exspecta dein-
tcr noslra, Jerusalem coelestis : ut ait Paulus : Je- ceps, ut victor ab eodein Domino coroneris : quia
rusalem quae est mater noslra (Galal. iv). Quoniami non coronabitur, nisi qui legilime certaveril. Nos
paler meiis et mater tnea dereliquerunt me : Dominuss vero deprecemur Dominum , ut ipso confortante ,
aulem ussuinpsil me. Regnum mundi et civiiates; sustincndo viriliter miindialium flucluum procellas,
bujus sfcculi quoe me genuerunt, ct caduca promit- exspectenius per fidem : quoadusque venial reddere,
tebant, reliqui, et a te assumplus , ab his sum de- quoe dignalus esl polliceri.
relictns. Quia paler meus et maler mea dereliquerunl(G 'J
me. Polest el de David simpliciter accipi, quod mi- PSALMUS XXVII.
nimus inler fratres, a parenlibus conlemptus, a Deo> Psalimis ipsi Davicl. Psalmus vocem babet ipsius
electus est per Samuelem. Jn communc vero, pa- medialoris, Passionis in conflictu loqtientis ad
Pairem. Quce aulem inimicis optanlur : non ma-
rcitlum in filiis amormorle finitur : Dei amor crescit' liliae esl, sed ratio propbetiav pracdicenlis : quae
in tempore. eis pro rnalis suis immineant. Vel vox hominis '
Legem mihi consliiue, Domine. Lcgetn, lemetip- assumpti in divinitate : Clamavit Jesus in cruce,
et dixit: Eli, Eli.
sutn, quia ipse est lex. In via tua : id est, mandalisi
tuis. Qure suiit illa mandata? Ut non declines adt Ad ie, Domine, clamavi, Deus meus. Ul me clari-
dexteriun, neque ad sinistram , el non respicias re- fices illa claritate quam liabui apud te priusquam
iro, iit illud : Nemo ponens manum suam in aratro, mundus fieret : quia nunc homiuem assuropsi. Nc
et aspiciens reiro, aplus esi regno ccelorum (Luc. sileas a me. Sed loquaris : quia sequaleni lecum habco
x, 6). Et item : Memores estole uxoris Lot (Luc. seiernilatem. Ne sileas a me: hoc esl, non mc dere-r
vn). Et ea quoe sursum sunt quserile, non quse su- linquas. El ero shnilis descendenlibus in lacum. U
er lerram. Legem pone mihi, Domine , in via lua :' est, in miseriam istius vitae : quia si divinitas ab eo
l dirige me in semita recla. Ut iion declinem a dex- recessisset, similis nobis in miseria fuisset. Si silue-
ris et sinistris, sed tua sequens mandala, viamque: ris, ero similis pereunlibus : tamen si laceas, non
egiam gradiens, lerram repromissionis ingrediar. cognosceris.
ropter inimicos meos : carnales niotus, daemones, Exaudi vocem deprecalionis mew, dutn oro ad te,
aerelicos persecutores. Oravit Christus in cruce pro toto mundo, el pro Ju-
Ne Iradideris me in animas persequentium me. Ut daeis, et pro apostolis. Dum exlollo manus meas ad
lonsatielur anima eorum de adversilatibusqtise ac- lemplum sanctum luum. Exlollo manus meas : id est,
idunl mihi. Quoniam insurrexerunl in me lestes ini- exlendi eas in cruce. Ad templum sanctum : id est,
ui: et menlila esl iniquilas sibi. Insurrexerunl in me, ad hoc exiendi, ut templum tibi praepararem: boc
icenles mendacium : sed cum in le confiderem, est, corpus Ecclesiac. Et assimilabor descendenlibus
estructi sunt in mendacio suo. Quoniam insurrexe- in lacum. Lacus significat inremum ; locum videlicet
•unt in metestes iniqid. Contra Chrislum testes iniqui eorum qui sub cuslodia retinenlur. Etalibi scribitur;
ttrrcxerunl, quando dixerunl Judoci : Hic dixit: Usque ad captivam quse erat in lacu (Exod. xu):
estruilc lempliun hoc, el in iriduo rcscdificabo iL Exaudi voccmdeprccationis mew, dum oro ad le : dum
 899 APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUM S. HiERONYMI. 9CJ)
extotlo manus meas ad iempium sanclum tuuin : in A dum ordinem liiierarum. Proleclor, boc est, defen-
cruee scilicet pro credenlibus, qui leniplum liuim sor. iSfl/u/flriuniChristi sui esl. Pluraliter dicit: qiiia
futuri sunt. (Omnesvirtutes Ghristi diviuiLascustodii.
Ne simul tradas me cum peccaioribus. Peccalores, Salvum fac populum lumn, Domine. Hoc esl, pp-
latrones, inier quos pendebai, ul ait propheta : Et pulum Chrisiiaiium. Yel, salvam fac plebem luam,
int.er iniquos deputatus est (Isai. Lin ). Cttm operan- Domine, quam mor.le mea redemi. Eijbenedic hwre-
tibus iniquitatem ne perdas me. Id est, in die jmlicii diiati lum. Qiiam per corporis ci fanguinis mei
cuui his latronibiis , aut cseteris malis. Tam ad mysieriumii! Ecclesiacongregasli.H sreditasCliristi,
Chrisiuni, qiiani ad Ecclesiam pertinei, ut non sic sua Ecclesia, dequa dixit: Dabo tibi gentes ii> hae-
peream, moriein snscipicns, sicut operarii iniqui- fedilalem luam(Is. n ). Etrege eos, etexlolle illos
lalis. usque in smculvm. Rege illos, ac si dical: Tu rege,
Cum his qui iqquunlur pacem cutn proximo suo : non diabolus, nec -peccalum. El extolle eos usquein
mtda aulem, etc. Loquebantur Judaei paceni cum swculum: hoc est, defende eos usque in sseculun.i,
Chrislo, dicentes : Magislcr, scimus quia verax es, in vila aeierna. Tu, Doroine, rege eteleva nos:qui
el quia a Deo yenisli magister, et viam Dei 111veri- populus luus surous, ul in hac vila quse libi stni
tate doces( Jlia/t. xxn). JlJaJaaulem sunl in cordibus B placila facieniibus ab bac monalitale in immortali
eorum, quando interrogabant eum:Licet lribuiuin latem, le coinmutame, exlollamnr : id esl, in cce
dari Csesari, an non (Marc. xn) ? lestibus eleveniur, r.egnaluri cum sanctis luis.
J)fl illis seciihdum opera.eorum. Qul te non intelli- PSALMUS XXVIII.
gunt per benefieia, intelligant per cruciatus, ut male 7ii finein, Psalnms David, in consummatione taberna
agenles, bona tua invenire nonposslnl. Propheia non culi, Quando orca de capiiviial.e Philislinorun
reducia esljpro quamulla m:i.la..ha.bu(>runi,dirois
oplando, sed pronunliando, dicit: Ac si dixissei: est, in Silo,' el Davidsedificavit ei taberiiaculum
Daturus es ill.is vindictain in die judicii. Et secundum in quo boiiauir populiim, tit offeranl sacrifici
nequiliam adinventionum eorum, eic. Siudia eorum Deo (1 Reg. iv, v el scq. ). David opeiiissinie figu
suiit, ut mihi noceani, cl laqueos lentaiionura in- ram Cbristiienet, elarca figuram Ecclcsi;c.Sicu
David reduxit arcamdocapiivitaie, sic etChrislti
tendanl; ideo justum est, ul in his ipsi deficianl. feduxit arcam, hoc est, sanciam EccleMam d
Redcle relributionem corum ipsis. Ipsi enini reddide- ciipiivitate : id est, de potestaie diaboli. Ps.tlrou
runlmaliipro bonis, le non intelligenies. Quoniam ergo vocenv coniiiieipropheioe loqneniis de per
lectione Eccle^i;c inlipc saeculo congrejrolae.
iion intellcxerunl opcra Domini, elc. Machinae eo-
rum quac contra Ecclesiam nieain erigunlur, nihil AfferleDomino,fitiiDei.Qiriper graliam in adoplio
J nem liliorum vocsli estis. Vox Ghrisli
prsevaleani. proedicalorc,
Renediclus Dominus. Pater, Quoniam exaudivil vs- adroonet: Afferie praedicatioiiein, et excmpluro, ve
cemdeprecalionistnew. Respondens aute passiuncro : -jfidemet opera. AfferteDomino filios mielum. Quo
jEt.clarificayi, ,ei ileiiim ciarificabo ( Joctn. xu ). per Evangeliub duces gregum apostoli genucrunt
In Ei protecior Arieles, apostoli dicunlur. Aricles in capite du
' Dominus ,adjulor meus. passione.
meus. lri morte. Elin ipso speravil cor meum. Jlunva- cornua babeni. Et sancli apostoli duo .cornua ha
niias in divinilate. Et adjuius sum. In tribulatione, buerunt : id esi , duo lcslamenta jinedicaverunl
ut resurgerera. •Filii arie;uro,:Succcssores aposlolorum sunl, quo
El reftomii jcaro mea. ,Garo'.Gbriisli in resurrec- jgenucruiii per verbum praedicationis. Consuromati
tione refloruit. Yel, refloruil,car,omea.: refloruenint laberiiaculi, sccunduni sensum, perfeciio Ecclcsia
apostoli :.quia post.negalioiiem, ad lidem vciicrunt. esl coiijuncloeideJudacis elgenlibusliicin praesenli
Refloruilcaromea, procedens eiuniulo iu.corrupta. Et Ajferle Domino gloriam et honorem. Ut pcr oper
refloruit caro mea. Pro carne, Theodotio cor inierpre- veslra glorificetur oeiernusDeus per verbumet exeni
iaius est. Aliter :.:Quippe.resurre.ximus cuin Cluistp. plum. Unde dicit: -lionorificabanl et glorificabaiit
El de resurrectione dicltur:.Ossaveslra ul herba Filios generanl, ut.cliximus, per praedicalioneni, u
orientur ( dsai. LXVI). Elex.voluntatemea .confitebprf' -Paulus .dixiuPeriEvangelium ego vos.genui(IfCor
illi. Ipsi Patri.ut illud : Confilebor tibi, Pater, Dp- lv i). Hoc est, gloria et honor Dei. Afferte Domin
mine cceliet lerrse : quia abscondisii haeca sapieu- gloriam nomirii ejus, .Gloriosuro.per vos ,nomen ejn
libiis et prudenlibus,.etirevelasti eaparvulis (Malt. in cunctis innotescat. Nomen Palris, sFilausest :^lo
XL).Et.EcclesiaChrisio : ut illud : Providentes gre- ria Cbristi, Ecclesia esl. Adoraie Dqmhium in atri
gem, jnon-coacte,-sed voluntarie (J Pelr. 111); et .sancio ejus. Dilalate cor y.eslruniinsaflCiificalion
item : Voluntarie sacrificabo iibi, el .confitebor nor perfecla, in qria iDeus hobitet: idest, iii Ecclesia
jniiii4uo.('Psfl/.-Liii,). Etex mlunlate mea confitebor vel in conscienlia : ubi unusquisque ip.sunv adorar
4i, non^x neeessiiate. Confiteboriibiper.baplismuni. debet,
Dominns forlitudo :p'.ebiisum.iPo.pulo Uhris.liano. Et Vox Domini. :Praedicalio Domini. Super aquas
proleclsr salutarium tCimsli >suixesl, jQuicuniquein Su.perpopulos..Uiillud : Aquceniultse, .populi mul
.Ghristo ibaplizatus est, el ipse cGbristus yocalur. i(Apoc. xyn ). Nel,.vox Domini super nquas: id es
'.Scienduni.a.uteni quod.et isle psalmus^excepta una in Baptismo.superChristuro, ut dicit: Hicest Filiu
ilillera, in Hebrseis .voluminibus scriptus sit sccun- meus dileclus, in quo mihi complacui( Matt m )
cini BREVIARIUM IN PSALMOS. PSALM. XXIX. 802
Superaquas: quia populus qui ibidem aderal, vocem A> ASpirilus inicrcidit, id csl, per oraiionem sacerduiis
audivil. Vel, super aquas, ul apostolis ait: Ite, bapti- facit
i cessare, sicut legimus per Aaron, Deum fccissc
ztile omnes genles in nomine Palris, el Filii, el in i dcserlo (Num. xvi). Vox Pomini conculieniis de-
Spirilus sancti (Matt. ult.). Deus majestatis. Deus po- ;serlum. Aninia quac deserta fuerat, occupantibtis ante
leslatis. Intonuil Dominus super aquasmtiltm. Del.iber- se i vitiis, ad veiba poeiiiieniitc conimovebitur : ut
naculo corporis assumpii,terribililer jiopulisconver- <exeuntibus vitiis ab illa, habiiabilis Deo fiat. Vox
sionem procdicavit, dicens ; Poenilenliam agile, ap- Pomirii concutientis desertum. Ad fidem coniroovens
propinquabitenimregnum coelorum (ilJa((. ni).Sicut , _gen'.es
j dcsertas, in quibus nullus sulcus pradica-
lonilruuin a nube procedit, ita el Christus inlonuit; tionis impositus eral ad suscipiendum yerbuni Dei.
a nube : hoc csi, dc corporc sun, quando dixil : Vel genles quae desense eranl, conversae sunt de
Poenileniiain agite. infidelitatc ad fidem, per veibum prsedicalionis. El
VoxPoininiin virlule. In credentibus polens facta, commovebilDominus deserlum Cades. Tunc cclebra-
quando dixit: Lazare, veni [oras ( Joan. xi ). Ycl ini bunlur hac roundi solitudine verba sancta Lcgis,
virlute, qua in unoquoque sancio loquiiur. Vox Do- quse prius a Judoeis non intelligebantur: quia Cactes,
mini inmagnificenlia. Qmndo magnificaiur peropera i inierpreiiitur Sancta. Yel alilcr : Commolio ihtcw.
sanctorum. Magnificeniia, Ecclcsiis dilatala. B Bcne illos tineae comparavil, quia sicul linea.pan-
"B
Vox Domini confrincjenlisceclros. Ccdri dicuiiliir nos comedit: sic conscienlia eorum eos coniedebat.
omncssublimcs, et excelsi, vel superbi. Cunlriiigctt Commolio tinem diciiur, co quod comniovit illos dc
illos, aiit per pceniienliam, aul in die judicii in vin- illorum conscienlia prava, ad fidcm Ecclesi;e.
dicta. Cedros, superbos quosque. Eccc securis adI Vox Domini prmparanlis cervos. Cervos volunt
radices arborum porita esl. Confringeniis cedros,, qnidam qnasi snperatores venenosaruin liiiguarum
humilians superbos. Sciendum quod cedrus duas> in Ecclesin. Cervi, praedicitlores. Proeparavil illos,
habet inlelligeiilias, sicut et unicornis :iioc esl, sii quando misit ipsos pracdicare. Cervi traiiseuni ct
adJvonam pariem, juslos; si ad nialam, peccaloress calcanl spiuas vel scrpcnles : sic, et proedicatoics
ac superbos osteudii. Et confringH Dominus ccdros! venena diaboli et spinas pcccatorura transciinl, el
Libani. Contefet per poenitenliam elationes ejiis,, ad aliiora fugiunl : id csl, aii ilieoricam vilam. Et
ac collidet dum ignobilia eiegii, ut foriia conlerat L revelabil condensa. Obscura divinarum Scripluracum
ei confundat. sive roysleriorum ccelestiuni, pcr Spirilum sanctuni
Et comminueteos ul vilulos Libani. Ramos carum,, palefecit. Unde in Evangelio illi duo qtiibus ipse
et virgulta calcibus verberans. Pro hoc in Iiebraeo> apparuil, dicebant: Nonne cor noslrnm ardens erat
habei, el vitulus Libani. Excisa snperbia ac petu- G in nobis, cnm loquereiur in via, et aperirel nobis
ianlia, adducit eos ad imilationem liunianilalissute, , Scripluras (Luc. xxiv)? Et in lemplo ejus. Hoc Cjt,
quia tamquam viiulus iinmolatus est. Isle vitulus esll inEecleria. Omnes dicent gloriam. Collaudanl cla-
saginaius qui occisus esi,hoc est, Uliristus pro sa- rilalero Dei. Vel gloria Palri, etFilio, et Spiritui
lule niundi. Sicul conlringil viuilus de cornibusi sancto.
virgulta lencra : ita Clirislus confrcgit Judseos. Undej Dominus diluvium inhabilare facil. Aridani lerram
dixit : Jaiii securis ad radices arborum posita estt Deus non possidei. Simul attende vim verbi, quod
( jWa((.m). Et dileclus quemadmoditmfilius unicor- non dixerit aquas, sed diluvium : ut abuiidauliam
iiiui)). Factusest diieclus Filiiii Dei per assumpiio- gratise spirilualis oslcnderei,ianiqnam in arca Noc
neni corporis, liiius Judaeorum, et coutrivit eos quii sanctos a fluclibus sseculi bujus protegens. Et modo
pcrsupeibiam singularcm, siiani erigere justiiiami inbabital diluvium in conscieulia per obundaiuiain
conabantur. Christus cst filius Judscorum, quia exc Spiritus sancii, per quem delcntur peccaia. JE(se-
slirpe eorum secundum carnero fuii. Judsei unicor- debit Doniinus rex in wternum. In Jicclesiis vel in
nes dicunlur, pro una lege quam habuerunt, perr sanclis, qui sedes ejus effecii sunt, vel bumanitas
quain in superbiam se exlulerunt. Chrisli od dexlcram Dei Palris.Heges, sancii di-
VoxDomini inlercidentis flammam ignis. Poeni-- " cuniur, qui se regunt.
tentiam Joannes in deserto prsedicans, omneml •Doniinusvirtulem populo suo dabit. ld est, virlu-
geliennae resiinguobai .ardorem. lntercidentis , id1 tem fidei. Populo suo, populo Cbristiano, dimicanii
est, dividentis perseeutorum lurentem iracundiam:: conlra hujus mundi turbines ac prpcellas. Et bene-
cum alii dicerent, hic est Chrisius, alii autem diee- dicet populo suo in pace. Populo Chrisliano benedicet
bant, ,non : sed seducit lurbauv (Joan. vn). Jlle vcro"> el hic et in fuluro, quando dicturus eril: Venile,
praecidens liuiic furorem, crcdenies ascivilcliarilali i benedicti Patris niei ( Mat. xxv): ln pace, in se*
suae : incredulos aulem reliquii. Posl fiammam so- nietipso, quia ipse est pax nostra, qui fecit utraque
nus venit : ita el post proedicalionem pcrsecutio. unum ( Eplies. n). In seipso nos bcncdicit pax vera
Vox;Pominiintercidcntis, id est, aiixilium illius inler-. Chrislus Dominus, qui sumus Ecclesiastica plebs.
persecutores, quia suis sanctis subvc:nit. Inlerciden- PSALMUS XXIX.
lis flmnmam : illani-ilaniroaui.idoli, nbi ires pueri
Psalmns cantici in dedicatione domits Dpi'i</.;P.sa(inus
fuerunt. Vel quntidie in unoquoque noslrum.fl.un- caniici, laus cum opere, dcdicaiio doiutis'havid,
mani iibidiiiis per confessionero et gratiaro sanclii resurreclio Salvatoris iniclligitur, in qua oiiinia
905 APPENDIX AD TOMUM SEPTIMUM S. HIERONYMI. 901
i
viioe corporadedicanlur. David figuram Glirisii A pcccavit. Ira, jusla vindicta inlelligitur : quando
lcnct. DimiusDavid, domus Chrisii, id est, hu- pum a paradiso dejecit. Et vita in volunlaie ipsius,
manitas, domiis est divinitatis. Tunc aedificavit id est, sicut peri Deum jusla vindicla super ipsum
doinum , quando bumanitatcm carnis assurapsii.
Et tunc dedicavii, quando a morluis eiim resur- Adam venit: ita per ipsum, id estDeum, viia resli-
gere fccit. Et modo sc.dificalur domus David, id luia est, quando humanilalem carnis assumpsit.
est, Cliristl : hoc est, Ecclesia usque in finem Quouiam ira in indignatione ejus: cum se dc impiis
tcdificatur, sed in resurreclionc dedicatur, quando yindicat. Et vila; in volunlate
imrnoiialitatem acceplroa est. Voeem redemplo- ipsius: ut qui fccerit
ris nosiri continet, qui per resurrcclionem cor- volunlatero ej'us, 'maneat in oeicrnum.
poris sui Ecclesiam (quse omnium mater est) Ad vesperum demorabitur flelus. Cum in passione
acquisiium suo nomini dedicavit.
ejus tenebris obtecia oninia esscnt, aposloli in flelu
Exaltabo ie, Domine, qitoniam suscepisti me. Ex- ct gemilu morabanlur. El ad maluiinum twlilia. Fu-
celsc te glorificabo, Pater.: quoniam suscepisii me luram Domini gloriam, quae matuiina ejus resur-
de morte. Exaltabo te, Domine. Yox Christi ad Pa- Irectione pracfioruit, figuravit. Ad vesperum demora-
irem, et vox Ecclesioe ad Christum. Exaltabo te, 'bilur fietus, et ad malutinum Iwtilia. Vesper post
laudabo le. Quoniam suscepisti me , id est, Clirislum meridiem dicilur : post mcridiem, Adam in paradiso
ad dexteram Patris. EiChrislus suscepit Eeclesiam, B jj vocem Domini audivil deambulanlis, et sub arboris
quando humanilatem carnis assumpsit. Nec dete- foHis se conlexil, iremefactus, eo quod paelum
ctasli inhnicos meos super me. Ul meo jucundarenlur Itrangressiis esset. Vespera, tola isia vila preesens
interitu. Quomodo dicit, nec deleclqsli inimicos, duni intelligilur, quia! per peccalum Adoe, omnes usque
et Judsei Cbrislum crucifixerunt, et conspuerunt, in finem saeculi gemunl. Fletus quia flelum habct
el flagellaverunt, et perseculores dcleclantur supcr homo, quando recordaiur bona paradisi quoeperdi-
Ecclesiam, quando persequunlur? Sed nec Judacii dit in Adam. El admalulinum Iwtitia : id cst, in
dclectali super Chrislum fuerunl: quia non potue- resurreclione, qiiando simul jam ad libeiiatem rc-
runl eum exslinguere sicut voluerunt. Sed hie noni IsLitues. Vel vcsperum, quando flebal Maria et
intelligendum de liominibus, sed de dscmonibus, aposloli in Passiorie Domini. Et mane loslilia, quando
quia dclectari cceperunt, quando seslimaverunt eumi resurrexit, ul dicliun est mulieribus : Ite el nun-
cum lalronibus ad infernum ducendum : sicut ini tiale fralribus' rrieis ut eant in Galilscam; ibi nie
monlem se permisil ab eodenv duci (Luc. iv ). SedI vidcbunt ( Maith. xxvm ). Et dixerunl mulieres ad
iion fuerunt deleclaii dsemones, qtiia lunc el prin- aposlolos : Vidiriius Dominum , et hscc disil nobis
cipero, el suos subjeclos ligavit: ila nec super Ec- (Joan. xx), Ad vesperam demorabilur flelus, et ad
clesiam erunl deleclati in die judicii, quando dicluri i C
c inafadiitti» Iwlitia. Poiest hoc et de tempore Pas-
crunt sancti: Ubi est, mors, aculcus luus : ubi est, sionis, sicut superius, et de rcsurreclione, etcon-
niprs, victoria lua? Absorpia esi mors in vicloriai summatione soeculi accipi.
(1 Cor. xv) : id est, in victoria sanclorum disrupia i Ego aulem dixi in abundantia mea: Non movebor
eit. in mlernum. Haoc redemptus populus dicit : Jam
Domine Deus tnens, clamavi ad le~,el sanasti me. nullam a te saiiatus patior egeslalem : neque in le
Domine Deus meus. Oratio Christi, sive Ecclcsioc. delixus, commoveor. Ego autein dixi in abundantia
Sanasti me: resurgere me fecisii, ul corpus morta- mea: Non movebor inmternum. Vox Adam inpara-
litati obnoxium non corrumperelur a moiie. diso qnia sine fine ibidem se pulabat esse. Et dtim
Revocasti ab inferis anhnammeam : id est, auimam sic cogiiasset, ct tanta bona ei dedisset, cccpit
Chrisli cum aliis animabus sanclorum Deus de in- cogilare quid essel caussc , cur prsecepisset ei Detis
ferno revocaviL. Ipse se resuscitatum a patre pro- ne conlingeret de pomo vetilo, Iloc vero, inquil,
nuniiat, sicut ait Aposlolus : Qui crediderit quod probare yolo. El [Al. eij coniigii, et probavit: quia
Deus illum suscilavil a mortuis, salvus eril (Rom. iv). projcctus esl.
Salvasli tne a descendenlibns in lacum, Id esi, de ! Domine, in volitnlate lua prwstitisli decori meo vir-
miscria islius viloe praesentis. Vcl de locu infernj, D Dj/uton. Etipsa esj vox Adae postquam proj'eclus csl
ubi animoe peccalorum sunl: ne sicul illi, praeceps de paradiso prd sua culpa. Tunc cognovil quod
caderera in mqiiem. Hinc lam immensum mifaculura sapientia lucis ab eo recessisset: el quod a Deo in
propheta cernens, exsullat el dicii. paradiso collocatus fuerat abundantisD, non a se-
Psatlile Domino,sancti ejus, elc. Quod memoratus roetipso. Aiier/ts(t faciem tuam a me, el faclus sum
veslri sanclificavil vos vocando ad agnitioneni no- lconlurbatus. Tunc avertil faciem suari) Deus ab
minis sui. Psallite, Domino, sancli ejus. Propheta Adam, quando pcccavit. Et lune conlurbaius est,
horlatur sanctos , ut Iaudent illum a quo salvali quando sub malediclione de paradiso proj'ectus esl.
sunt. Et confilemini memoriw sanctitatis ejus. Memo- El unusquisque Jiomo quando de suis conliirbalur
ria, id est, ut memores sitis beneficiorum qualiler peccatis. Vel aliter : Domine, in volunlate tua, et
vos de peccaio redimere venii. !np.n ex mea : prwstilisti decori meo, corpori assum-
Quonium ira in indignatione ejus, et vita involun- jplo : virtutem, ut le cognoscerem. Avertisti faciem
late ipsitis. Non quod ira aut indignatio in.Deo sit, iuam a me, cum peccarem : et factus sum conturba-
sed jusla vindicta. Iiidignalio DeiTuit, quando Adam lus. Ignorabam eiiim adhuc Iumen veritatis luse.
905 BREVIARIUMIN PSALMOS. PSALM. XXX. 908
Ad te, Domine, ctamabo, el ad Deum meum depre- A esl, sine fine laudabo le. In his, ut jam dixi, libi
cabor. Chrislus Dominus hoc dicit, qtii pro redem- concinam atque confilear : qui in me congregati
plo populo inlerpellat ad Patrem. Christus clamavit sunt per resurreclionera meani. Omnia cnim quac
in cruce, ct Ecclesia in perseculione. in hoc psalmo humiliter de Christo dicunlur, adas-
Quw ulilitas in sanguine meo, dum descendoin suroptionem corporis roagis referenda sunt, quam
corrupiionem? Si non resurrexero : nam quia effusus ad potenliam Deitatis. Nos quoque supplices depre-
esl sanguis meus, surgam et sit ulililas: uLacqui- camur, ut convertat Dominus in gaudium planclum
ram omnes gentes resurrectione mea. Ilumanilas noslrum, rcmissa mole facinorunv; ac myslerio re-
Clirisii ad Palrem loquilur, ac si dixissel: Nulla est surreciionis suse loelificatosattollere dignetur in coe-
utililas quod sanguinem effudi, nisi resurrexero a lnm : pro quibus descendere dignalus est in infer-
mortuis. Vel. quw ulililas in sangitine meo, id cst, num.
in geutc mea? Judseorum nulla est uliliias : quia PSALMUS XXX.
non credunt, nisi liominem purum lantum. Non so- Jit finem, Psalmus David, etc. Psalmus ipsius Mc-
diaioris initio coniinet vocem : deinde redempti
lum non crediderunt, sed eliam latus ejus apcrue-
sanguine ejus populi, gralias agentis, ex ipsius
runt. inlerponitur persona prophetse. Ait ergo Rc-
Numquid confitebilur libi [Al. tacet tibi] pulvis ? j} dempior ad Patrem :
Non poterit turba impiorum, quse adhuc, velut pul- In le, Domine, speravi, non confundar in wlernum.
vis, omni vento doctrinse moveturjuslificari, si ego In te, Paler, spes est corroborationis mese, dum
non resurgam. Si ego non resurrexero, non confite- mihi lamquam caeleris hominibus insullant adver-
bitur libi pulvis. Pulvis, id est, iropii, vcl infru- sarii, vel illudunt. Vel .vox prophetae ex persona
cluosi. Aut annunliabit veritalem tuam. Id est, Chri- Ecclesiac dicit, non confundar: quia recle confiteor
stum tuum : ac si dical: Si non resurrexero, non finem Trinitatis. In le, Domine, speravi. In te, non
annuntiant. in me. IWm confundar in wlernum: quia qui illuin
Audivil Dominus , el miserlus est mei. Audivit Do- integre confitentur, non confundenlur neque hic,
mittus, Deus Paler, et miserlus est mei. Vox Chrisli, neque in futuro. Ei in lua juslitia libera me, et eripe
quia resurgere me fecit a mortuis. Dominus faclus me. De fovea quam slaluerunt animse meoe. Quia
esl acljutor meus. Defensor meus , qui me fecit pri- nisi a Deo j'uslificemur, per nos non posstiraus jusli-
niogenilum moriuorum. ficari. Unde scriptum esi; Qui se jusiificat, ipse se
Conveiiisli planctum meum. Cum dicerem : Trislis condemnat (Job IX). Unde et Paulus de quibusdam
esl anima mea usque ad mortem. In gaudinm mihi. dicit:Suara quoerentes slatuere justiliam, jusiitise
Cum resurgens dixi : Ite, nuntiale fralribus meis, ul C Dei non suntsubjecli (Rom. x).
eanl in Galilseam, ibi me videbunt. Sed haec sicut a lnclina ad me aurem luain. Vox Ecclesioead Cbri-
Cbristo, itaetiam ab Ecclesia dicuntur : cujus plan- stum. Per aurem benignitas Dei inlelligitur. In-
clus, resurgenie Domino, in gaudium est conversus, clinat Cbrisius aurem, quando cxaudire dignatur.
el quse deinceps cum ipso Domino, et ad ipsum Do- Yel tune inclinavit Deus aurem suam, quando misit
niinum, jam mundata Agni sanguine dicit: Verbum suum, etnos exaudivit inmundo; et intan-
Conscidisti saccum meutn. Yelamenlum pcccato- tum inclinavit, ut nostra peccata digito in terra
rum meorum : quia saccus, et cilicium ad peccalo- scriberet. Accelera ul eripias me. Accelera, id est,
res pertinet. Dura ergo dicit: Conscidisli saccum festina: ui eripias me. Vult sancta Ecclesia libcrari
meum, et alibi dicit: Induebam me cilicio , el bu- de corpore, ut ait Paulus: Cupio dissolvi, ei essc
niiliabam in jejunio animam meam (Psal. iv), et cumChristo (Philip.j).
quidcm Chrislus non est usus islo indumcnlo. Quid Esto mihi in Deum proleclorem. Vox Ecclesise.
est saccus Chrisli, nisi morlalitas quam de nobis In Deum proleclorem. In Deura defensorem : quia
assumpsit? Tunc conscissus esl iste saccus, quando mulli sunt dii nocivi, qui non prosunt. Unde Paulus
resurrexit, et immorlalis efieclus est. Et licet ha- dicit: Sunl quidero dii mulii, el domini multi: no-
buit saccum, sed non habuit opus sacci: id est, pec- D bis tamen unus Deus, una lides, unum baptisma
calum : de quo scriplum est: Qui peccatum non (I Cor. viu). JBs(omihi in Deum protectorem, lam-
fecil: nec dolus iuvenlus est in ore ejus (Isai. LHI). quam proximus. Ei in domum refugii, ut salvum me
'obis ergo necesse est saccum et cilicium induere : facias. Quia Ecclesia, tempestale persecutionis, ad
uia opus sacci habuimus, id est, peccatum. Prw- Deum habet refugium. Vt salvum mefacias, a pec-
inxisti me tmtitia. Id est, laelitia resurreciionis, catoribus. Domus autem refugii ipse est in quo Pa-
ive Chrislum , sive Ecclesiam in fuluro : induens ler inliabilal. Mulli volunt fugere a praesentia Dei:
e stola prima immorlalitalis per resurrectionem sed non possunt evadere, ut ait propheta : Et a fa-
uam. cie tua quo fngiam (Psal. cxxxvm)? Sed nos, dicit
Vt cantenl [Al. cantei\ libi gloria mea. In his qui Ecclesia, insimul in domo habemus refugium : hoc
rediderunt gloriae resurrectionis. Et non compun- est, in ipso qui esl Deus.
ar. A stimulis peccalorum. Neque Chrislus : quia Quoniam firmamenlum meum, et refugium meum
ullum habuit peccatum. es tu. Ad sustinendos eos qui in me saeviunt. Yel
Domine Deus meus, in wlernum confitebor libi. Id firmamenlum fidei; et refuyium meumes tu: rcfu-
PATUOL. XXVI. 29
907 APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUM S, HIERONYMI. 908
gium meum dicit: quia Ecclesia in Chrislo habet A tna, pro lantse pietalis commodo, tvt me tua nvone
refugium , ul ait proplieia : Domine,refugium factus redimercs: quia respexisli Itumilitatemmeam, in spe
es nobis (Psal. LXXXIX).Propter nomen luum edu- illa positam, per quain ea quoe non videnlur, desi-
ces me. Ul hoc notum faciamgenlibuscrediluris. derantur. Sfl/iJfls/ide necessilalibus anhnam meam.
Propter nomen tuum dux rnihi eris: Quando ego Necessilales eorporis multae sunt: id est, manducare,
facio aliquid boni, nomen Domini ex hoc glorifica- bibere, dorniire, vel aliud quod necessario esi fa-
lur. El enuiries me. Aggregatis paulatim sanctis, ciendum : sed necessarium animsc, omnino unum :
educas Ecclesiam tuam, quae in me fundatur. Et id est, vita aeterna. Salvavit Deus aninvam de sua
enulriesme. Tiinc enulrivit Ecclesiam, quando no- necessitate -. quia dedil ei vitam aeternam : quodest
stram carnem suscepil. Unda et Paulus: Neroo eniin sua necessitas. Proinde salvasti de necessitalibus
cariiem suam odio habet, sed nmrit el fovet morlis perpetuae animaro meam quoe libi erat cha-
(Eplies. v). El enutrivit nos, ul forles simus. rilalc devincta.
Et educes me de laqueo quem absconderunl mihi. Nec conclusisti me in tnanus inimici. Illi conclu-
Laqoeus dicitur captio : quia quamuiu in via es, duntur in manUsinimici, qui perseveranl in pec<alis
hoc esl, in Christo, non times in laqueum cadere : suis. Sed ego; dicit Ecclesia, non concludar : quia
laquei secus viam ponuntur. Yla, Chrislus est: sicut B non volo perseverare in malis. Siatuisli in loco spa-
ipse ait : Egosum via (Joan. xiv). El tn si es in lioso pedes meos. Dilatasti unitatem Ecclesise in loto
via, hoc est in Christo, non times cadere in la- niundo. Quomodo dicit, j?iloco? Numquid loealis est
queuro diaboli : quia omnis laqueus ab ipso esl. Deus ? Et localis , et non localis. Localis est ad se
Quoniam lu es proiector meus : in manus luas com- vcnientibus, et non locnlis, quia ubi:|ue esf: scd in-
mendo spiritnm -jneum. Vox Christi ad Patrem in venilur in loco pure <|uaerenlibus. Ut illud : Et motus
PassionC ; quando comroendavit animam suam, et est locus in quo erant sedenles (Acl. iv). In loco spa-
dixit : Paler, in mauus luas comroendo spiritum tioso pedes meos. Pedes , sancti prsedicalores , qui
mcuin (Luc. XLVI). Quod commendatur, salvum porianl verbum praedicaiinnis in toto niundo : vel in
reeipiiur. Et ipsedixit: Polesialeni bobeo poiiendi Ecclesiam, quam tua resurrecticne dilatasti in am-
animanv meam, el polestaiem Iiabeo iterum su- pliiudincm Jibertalis.
mendi eam ( Joan. xx ). Tu es proieclor meus. Vox Miserere mei, Domine, quoniam Iribnlor. Miserere
Eeclesioe. In manus luas commendo spiriium meum : mei; ac si dicat : Fac in me niisericordiam, quo-
hoc est, in potestateiii tuaro convmendo animaro hiam Iribulor, Illorum vox, qui iribulanlur a qualibet
meain. Hoc excmplum accepit Ecelesia a Chrislo. Iribulatione. Miserere mei, Domine , quoniam tribu-
Hoc et sanctus Siepbanus fecil: hoc et sanctiorant, C lor. Non jam mortera liniens, sed inseclaiionem nve-
quando exeunt de corpore, ut illud : Fideli creatori luens vitioruni. Contttrbaius esl in ira ocuius tneus.
commendanl animas suas in benefactis. Hoc in Ecclesia conlurbalur de vitiis et peccatis, tam dc
cruce posilus Domintis dixii, quod in Palris manus suis, quani et de aliorum. Sed orandum esl, ut ira
spirilum commendaveril : cito eum ipso resusci- non veiialur iii odium, neque de fesluca fiat trabs.
tante ;sumpturus. Dical nunc populus redempius Yel coiiturbalur oculus dc fuluro judicio. Conturba
sanguine Agni: Redeinislime,Domine,Deus verilalis. tus est inira ficulns meus, quo le menle cernebani.
Qui «s veritas el vila : quia quod proroisil Deus, Aninm mea, qua |e diligebam. Et venter meus. Qu
non menliltir. Sicui pronvisit per servos suos pro- lui recordabar.Hsccomnia conturbata sunt, proptei
phelas : ita et venit, et redemil nos sanguine suo. priora delicta.
Unde etPaulusdicil:Empti.enimestis prelio magno Quonicim defecit in dolore. Ideo in dolore ; quk
(1 Cor. vi). Ecclesia non potest emendare malos; nec scgregar
Odisii omnes obscrvantes .vanilatem , supsmtcue. molos a sanctis usque in finem. Unde Poniiuu
Supervacue dicit: non quod Deus odiat quemquam. dixit: Siiiite utraque crescere usque ad messem, e
Absit hoc seniire. Sed qui istam laniuminodo vitam in lempore messis dicam messoribus : Colligit
praesenlem amanl, et coelestia conlemnunt: spe- JDprimiim zizania, el colligate fasciculos ad combu
ranies inaniler-in beatimdinem saeculi seducenlis, rendum (Matfh. rm).Vila mea el anni mei in gemili
odit illos Deus. Non quod odium, sicul dixi, in bus. Quamdiii: est hic in praesenli vita, habel gemi
Deum cadat : sed odire Deus, qui sic faciunt, dici- tuin el fleluniiunusquisquehomo : Quoniatn defeci
tur : id est, repudiare : quia repudial illos Deus. in dolore vita <mea,et anni mei in gemilibus ; done
Ego aulem in te, Domine, speravi. Vox Ecclesise : perseculionem patior propler nomen tuum. Praeseii
Non in me : sed in te speravi et spero : exspecians vita deficit, quia mihi lempora snni, perpeltiitaten
resurreciionem luanv. Exsultabo el twiaborinmiseri- confileri.
cordialua. Pro quo exsultabo, et pr-oquo Isetabor? Infirmata eil in pauperiate virlus mea. Vox Ecele
Pro hoc quod sequitur. sise. Iufirmata' est Ecclesia inler homines malo;, in
Quia respexisli humititalem meam. Exsullabo, cor- ter quos habital Itic in pracsenli vita ; qnia phire
pore :lmtabor, inenle. Tnnc rcspcxit.qiiandocarnem sunt peccatores, el pauci sunt sancti.Vel aliter : Jn
suscepil: quia conleniplibiiis, et capliva, et despecla ftrmala esl in paupertale virius mea, Sanitas huju
eral Ecclesia. Exmliabo el iwtabor in misericordia corporis, inler crucialus passionum. Et ossa me
909 RREVIARIUM IN PSALMOS. PSALM. XXX. 910
coiiliirbata sunt. Fortiludo ulique raca. Ossa fortes A ; limcnl illuih. Inmanibus luis sortes mew. Idest, gra-
sancti ; vel ossa, virluies Ec-clesise,vel sanctorum. . lia Spiritus sancti. Non per memelipsum, sed a tc
Conlurbata sunt, ab illo. Unde superius dicil secun- jiclio vitae liujtis, quae in hoc saeculo gerilur.
ditro aposlolum : Scimus quia oronis ereaiura con- Eripe me clcmanu inimicorum meorum, et a perse-
geniiscit; non solum illa, sed et nos intra nos geroi- quenlibus me. Ne mihi praevaleanl.
mns (Rom. vni). Illustra faciem luam super servum luum. lllustra,
Super omnesinhnicos meos factus sum opprobrhtm. hoc est, cerne el discerne quicumque sit melior dc
Qui me propter tuuni nomen perseqnunl!!r. Faclus sanctis tuis. Et salvum mefacin misericordia lua;
sum opprobriiuii vicinis mcis. Vox Cbrisii, et vox Domine, non confundar, quoniam invocavi te. Illumi-
Ecclesise. Donvino Jtidsei mulla opprobria dixcruni, natio respccius lui iuper me refulgeal; ut non con-
et haeretici, et perseculores, dicunt Ecclesisc. Et fundar, sed salrerab his perseculoribus.
vicinis meis valde. Qui ad credendum appropinqua- Erubescanlimpii, et dedncantur in infernum. Eru-
bit. Et iimor noiis meis. Quia amici mei, propier me- bescanl impii, dacmones, hoeretici, vel qui non crc-
luin inimicorum, a me longe recesseruni. Toms dunl resuriectionem. Erubescant lunc, quando illos
psalmus, el super David juxla bisioriam, et super sanclos quos in despectionem habnerunt, videbunl
Dominum juxta prophetiaminlelligipotest. Nimium, B '. coronatos, etse conderonatos. Vel qui, relinquentes
el limor noiis meis, id est, aposlolis : qui liinucrunt verum Deuro, ligna adoranl, ac lapides venerantur.
in passione. Vel nnli, mali Chrisiiani : qni dicunt Mula fianl labia dolosa, quw lociuunlur adversus
se credere iu Dettni, cl operibus negant, et despi- jusltim iniquilalem : in superbia et in abusione. Cru-
ciunt viiam sanctonun. Vicini dicunlur, pcr fidcm ; cifixuni irridentes, et iguorantes resurgentem. lsta
clnoii, propier chrislianitatein. cernens propheta.exclamaiexsullans eldicit :
Qui videbanl me, foras fugiebanl a me. Id est, apo- Quam inticjna tnultitudo duicedinis luw, Domine,
sloli ; qui viderunt Chrisium compreliendi in pas- quam abscondisti timenlibus le ! Quia mullifarie co-
sionc, el, relicto eo, fugerunt. Vel Judai fugiunlsa- piosa dulccdo tua cst, quam icscrvasii limentibus
cramenla mysterii Ecclesiae, id esi,corpus et sau- noinen tuuin. Nec eani in his teinationibus ostendi-
guineui Christi. Omnes qui videbant roe, foras fu- sti: ne, accepla securitate, excedereinus a via j'usti-
gerunt a me : non inlelligcnles inleriorem spem li;c. Vel, flunm magna mulliiudo dulcedinis lum, Do-
meam, pro qua palior ; ad cxleriora visibilia fugie- mine! idesl, quanlaro gloriaro, quaiila pracmia pra-
bant. Excidi tamquam motiuus a corde. Obliti sunt parasti Ecclesioe tuje, ui essct semper cum angelis
me corde, [araquam si fuerim jam delunclus. Ex- sine Unein selernum mansura. Quam abscondisli ti-
cidi lamquam mor:uus a corde. Id est, sic habue 'C mentibus le; id est bona sanciyrum in lemetipso
runt Judsei Chrislum, quasi honiinem mortuuro pro abscondisti.
nihilo. Perfecisti eis qui sperant in le. Perfecisli : ac si di-
Et facius sum sicut vas perdiium. Sic habuerunt cat, perfeclurus eris. In conspeclufiliorum Iwminum.
Judici Christum quasi vas perditum ; id est, homi- Qui non erulKierunt confitcri quod credunl, anle
ncm moiiuum in suo peccato. Sic sunl sancii apud reges et poiestaies, nt ait proplieia : Et loquebar in
hscreiicos, veiut homo perditus. Quoniam audivi vi- testirooniis luis in conspectu reguin, et non confuii-
tuperafwnem mullorum. Id est, Christi a Jtidseis, ct debar (Ps. cxvm). Quam abscondisti limeutibus tt:
Ecclesioeab bserelicis. In circuilu inhabilanliuhi. Id Quia hic per tiibulalionero plenitcr non accipiunt
est, in circuilu Cliristi, et in eircuilu Eccleriae : quos praeniium, sed in fulnro exspeciant. Et perfecisli eis
ipsi supradicli circumdederuni. Quoniam audivi vi- qui sperant in le. Consummata spe, retribuisti ex-
tuperationemmullorum, commorantium in circuilu. speciala in specic. In conspeclu filiorum Itominum ;
Erant vituperauies me, positi iiiperegrinalione hu- qui huniana, ei non coeleslia, quocsierunl. Vel cuin
jus terrae : sequenles circuiluin teinporuin, et ad ibunlin suppliciiiro seternum : justi autem in vilam
patriam aelernam redire nolenles. seternaro.
jDuniconvenirenisimui adversum me ; accipere ani- D Abscondcseos in abscondito faciei luw, a conturba-
mam tneatn cvnsiliali sitnt. Congregati sunl perse- tione hominum. llluminatio cniin vullus lui legei eos:
culores, et fecerunt cousilium, ut acciperenl ani- neab huniana malilia conturbentur : In abscondito
niaro meam, ad consenliendum sibi in scelcribus vultustui, scilicet j'uslilise tusc abditis; liocest, in
morlis. Cl acciperent animam meam : id esl, Judai secrelotiio, sicui Job, ct ipsc, ct oroniaquae habuit,
Cbristum ; et hoeretici, Ecclesiam. Consiliati sunt absconsa fuerunt in Deum. A conlurbatione homi-
mala consilia, et non bona. Consiliali sunl, ut quse- num, a persecuiione.peccatoruin.
rerent et ut tollerent aniniam Chrisii, Judsei; et Proteges eos in labernaculo lito, a contradiclione
liserelici, auimam Ecclesiae, tinguarum. In tabernaculo fidei, a slrepitu malarum
Ego aulemin tesperavi, Domine; dixi: Deus ineus linguarum velanlur, qui dicunt : Quis novit bocc?
estu. Qui solus forlis es ad liberandum. Vel vox aul quis redivil ex inferis ?
Ecclesiae. In te speravi. ln tc, non in me. El pecca- Benedictus Dominus. Cui benedicil omiiis crca*
tores dicunt: In le speravi. Sed sancti, et fidem, et tura. Quonvododicil: BenedictusDominus?HnmqWni
opera babent. Pcccatores sperant.in Detiro, et non illi opus est nostra beuediclio? Non, sedtitnos ab
911 APPENDIX AD TOMUMSEPJIMUM S. HIERONYMI. 912
ipso benediclionem accipere mereaniur. Quoniam A Beali quorum remissm snnt iniquiiales el quorum
miiificavit misericordiamsuam in civilate munita. In tecta sunt peccdla. Bealus inimorlalis, Iaudabilis sive
civitaie Jerusalem, in medio mundo. In civitale gloriosus. Sed iamen nullus potest apudseessebea-
munila diciiur, eo quod firmala vel robusla sii, el lus, nisi ab illo accipiat qui justificat impitira : hoc
jn gyro omnes genles illam circurodant. In circuitu est, Deo. Unde et Paulus dicit: Crcdenli anlem in
Ecclesicetolius diffusse:ibi mirificavit misericordiam eo qui juslifical impium, deputalur fides ejus ad j'usli-
suam Dominus; quia ibi natus,ibi passus, ibi resur- liam (fioin. iv). Reati quorum remisswsunl iniquitalcs:
rexit, et inde ascendit ad ccelos, ul ait propheta : quorum pcccala per confessionem a Domino diluun-
Operalus est salulem in medio Lerrae (Ps. LXXIII). tur. Quibus modis remiltunlur peccala ? Tribus. Re-
Vcl aliter : Jerusalem cceleslis munita de congre- miltuntur per baptismum : tegunlurper charitalem,
gatione angelorum, et hominum. non impulaniur per marlyrium. Et quorum tecla
Ego autem dixi in cxcessu menlis mem. Ecclesia sunt peccata, per charitatem : secundum illud : Cha-
quando recordatur de paradiso, quomodo immorta- ritas operit roultitudinem peccatorum (Jacob. v).
lis poterat esse, el cogitat qualiter ibidem polcrat Vel, quorum tecla sunl peccala : hoc esi, ul hic vc-
esse ; ct meminit qualis est, et qualiter Deus per lenlur per pcenitenliam , ne in judicio revelentur.
angclum Adae loquebatur (Gen. m), etquomodo ocu- B Bealur vir cui non imputabil Dominus peccalum.
Jis interioribus Deum videbat: quando isla cogiiat, Qui se in hoc sacculo diligenler potueril expurgarc,
lunc in excessu menlis est Ecclesia. Ecjo autem dixi vel per martyfium. Quod legilur, non vidctur:
in excessu menlis meai : Projectus sum a facie oculo- quod non videtur, non impulatur ; quod non impu-
rum tuorttm. Populus lioecdicit ille conversus ad laiur, nec punietur. Ncc esl in oreejus dolus. IIoc
Clirislum : Existimavi me, inquit, proj'ecium csse a est in illius ore qui se confilelur esse peccalorem,
conlemplatione luminum tuorum, et expavi, cum sicut Nathanael. Unde Dominus dixit: Ecce vcre Is-
me tanla propter nomen luum pali permilteres; raeliia, in quo jdolus non esi(J6an. i). Et de illo pu-
vel, Projectus sum a vullu oculorum luorum. Adani, blicano, de quo superius diximus, qui se eonfitcba-
qunndo transgressus fuit mandalum Dei, lunc pro- lur esse peccalorem dicens : Deus, propiiius eslo
jeclus esl a facieDei (Ibid.), cl ipse, et nos, el cm- mibi peccalori (Luc xvni). Nec esl in ore eju.s dolus,
nis posterilas sua posteum. sed in veriiaie credens Deuro,' hoc corde rclinuit,
Ideo exaudisli vocem deprecalionis msm, dum cla- quod ore conlitebalur.
marem ad te. Ideo, dicil Ecclesh, exaudisfi vocem Quoniam tacili, invelcraverunlin me omnidossamea.
nralionis mese : quia cognovi, ubipoteram esse; et Non proiuli confessionem ad salulem: ideo omnis
COgnosco, ubi modo sum. Exaudisii vo.ceminterio- C forlitudo mea in camis infirmilate consenuil. Quo-
ris hominis, le in menlis splendore precantis, et niam iacui, inveteraveruntin me omnia ossa mea, dum
amovisti horribiles tribulationes. clamarem tola die. Tacui, vox malorum est. Tacui:
Diligilc Dominum, oinnes saucli ejus; quoniamve- id est, lacent iflorum peecola, cl in confessione no-
rilalem requirel Dominus, ei relribuel abundanier fa- lunt dicere. Inreleraverunt ossa, id est, virlules quas
cienlibus sttperbiam. Humiliatis his, .slatuet sanctos debuerant habere, inveteravcrunt per pcccaturo.
suos in magna constanlia. Diligiie Dominum, omnes Dum clamarem : id est, clamanl. Si aliquid boni ha-
sancti ejus. Diligile, id est, aroate illum. Quoitiam bent : per vanilatem demonslrant, ul ille Pharisaeus
veritatem requiret Dominus, qui perseverant usque in impius faciebal, qui dicebat: Deus, gralias libi ago,
fiiicm in honitale, ul dicturii est : Qui persevcrave- quia non sum sicut cseteri homincs, raptores, adul-
rit usquc in finem, hic salvus eril (Matth. xxiv). teri. Dumclamarem lota die: in islius vitse momento.
Viriliter agite. Hoc cst, imraobiliter. El confortelur Quoniam die ac nocte gravata esl super me manus
cor vestrum, ontnes qui speralis in Domino. Cor ve- tua. Polenlia lua. Cum essem impius, el blaspbc-
strum : hoc est, anima veslra, in Domino semper. mus : gravala esl super me manus tua : id esl, potes-
Viriliter agite, ei confortetur cor vestrum, omnes qui las Lua: quia qui hic non emendant, gravalur super
speralisin Domino. Fortiter atque constanter cusLo-O illos manus Dei, id est, polestas vindictae in die jii-
dile propositnm, ut fructum metalis in Christo. dicii. Conversussum in mrumna. In assidua tribula-
Quem supplices deprecaniur ut insinuet meniibus lione flagcllorum tuorum. Dum configilur mihi spina.
noslris curam se diligendi, pro nobis passuro j'ugi- Stimulus conscienlise peccatricis. Conversus sum in
ler confiteri, ut mereamur contra iniquam super- mrumna dum cbnfigitur mihi spina : airumna : 'id est,
biam, humililatis armis virililerrepugnare. miseria. Dum conligilur mibi spina : id est, dum
PSALMUSXXXI. pungit me conscientia peccaii.
Delictum nteum cognilum libi feci , el injttslilias
Iniellectus David, Iniellectus Cbrisli. Duolex intel-
lectus estin isto litulo, maxime de illoPublieano meas non abscondi. Sed confessus sum, et palefeci
et Pharisoeo qui in lemplo orabant (Luc xvm): omnia. Scio enim te ciio remiitere delicta, cum lib"
quia unus se justificabat; elalius se condemnabat, fucrint iniegre reserala, ci ideo dixi:
id est, accusabat. Psalmus vocem continet pro-
phetse, ostendentis liominem non propriis meri- Confileboradversus meinjustitias measDomino. No
tis, sed Dei gratia posse salvari, si conuieaiur ad- enim adversus Dominum, sed adversus nie has pro
missa. nuniiavi ul justiGcarer : Dixi, pronuntiavi adversu
 915 BREVIARHJMIN PSALMOS. PSALM. XXXII. 9U
me injustitias meas Dnmino, el tu remisistiiniquila- A In chamo ct freuo maxillas eorum conslringe. Freno
tem peccati mei. In persona illorum dicit propbcla et ehamo moderalionis suoe,Deus coarclat impiorum
qui converluntur, sicut ille filitis qui peregre pro- supervacnas blasphemias. Equus, indomilus : mti-
fectus esi, et dixit: Ibo ad Palrem meum (Luc. xv). lus, piger. Hoc rogat Ecclesia Deum Palrem, ut per
Dixil in corde, ubi Deus videtur: El lu remisisii iin- frenum, id est, prsedicationem, populum genlilem,
pietatem peccatimei. Quae prius gesseram, miseri- quosequos nominavit, de Iata viaet spaliosa sseculi
corditerindulsisli. hujus, faciat ad se appropinquare, et populum Ju-
Pro hac impietate orabit ad le omnis sanctus in lem- daicuro, quos mulos nominavit, qui piger est ad
pore opporluno. Tempus opporlunum ad exorandum Deum credendum, per chamum, id est, contri-
pro peccatis, haec vita est: inqua ideo sancti orant: lionem cordis facint ad se venire. Qui non approxi-
quia nemo est a peccatid imniunis. Pro hac iniqui- mant ad le. Sed per superhiam elongaulur.
late, vel pro hac remissione, quod superius dixit: Multa flagella peccatorum. Quia aliqui peccatorcs
Beati quorum remissm sunl iniquitates, et quorum sunt, quorum in ista vita initianlur Uagella, quse
tecla sun! peccala. Omnis sanclus: hoc est, per bap- postea in futuro habebuni sine fine : JIJu/(aflagella
tismum; et qui posl bapiismum peccat, postea dimit- peccalorum : qui pcenitentiam agere noluerunl. Spc-
lilur illi per pcenileniiam, aul per martyritim. Hranles aulem in Pomino miscricordia circumdabit.
Verumlamenin diluvio aquarum multarum ad euni Hla misericordia, ut vitam mereantur oeternam.
non approximabunt. Mulli frnclus diluviorum in j'udi- Qui reclam spem el Jfideniin Deo habcnl: ipsos mi-
cio impios vallabunt, qui sanctis nocituri non erunt. sericordia Dei circumdabil, ul illud : Misil angelura
Veritmlamen tn dituvio aquarum multarum ad eum Dominus in circuitu limentium eum (Psal. xxxn);
nonappropintjuabunt. Sine angustiis, ait, quse quasi et alibi : Custodit Dominus omnes diligentes se
aquis inundantibus comparanlur, ad Deum sancti (Psal. CXLIV).
appropinquare non polerunt: quia qui sustinuerit Lwlamini in Domino, el exsullale, jusli. Prophela
usque in finem, hic salvus erit. Vel, in diluvio aqtia- hoiialur Ecclesiam laelari de spe vitae seternae et
rtitn : id esl, varielale doctrinarum liscrelicorum : regenerationis : tamen laetatur et hic Ecclesia in
per hoc ipsi ad Deum non approximabunl. trihulationc. El gloriamini otnnesrecli corde. UtPau-
Tu es mihi refugium a iribiilalione qum circumdedit lus : Qui gloriatur, in Domino glorietur (I Cor. i).
mc. Vox Ecclesise ad Chrislum. De huj'us sseculi Recli corde dicunlur, quibus omnia judicia Dei pla-
pressuris hsec dicit. Exsultaiio tnea. Quia in te gau- cenl, el se accusanl de suis peccalis, el Deum, sive
deo. Eruemea circumdantibitstne. Vel ab inimicis inprosperis, sive in adversis, semper laudant; Lm-
publicis, vel a peccatis. IJuro dixit, exsultatio mea, G lamini in Domino, et exsultate, justi; el gloriamini,
redhne me a circumdantibus me : quomodo dicit, Re- oinnes recti corde. Ut gloria veslra ad eum referatur,
dime me, cum ille qui redimitur in captivitate est, sicul ait Apostolus : Qui gloriatur, in Domino glo-
et illi qui exsullani, redemptione non indigent? rietur. Quem snpplices deprecemur, ut obtectis per
Hoc ad sensum perlinet. Vox illorum est, qui cum indulgenliam peccalis, nec reputatis ultra delictis,
Deo suni, et rogant pro illis qui in ista captivitate mereamur sanctorum exsuliationis perpelute esse
tribulantur. parlicipes.
Intelleclum tibi dabo, el inslruam le in via hac qua PSALMUS XXXII.
gradieris. Qualem intelleclum dat Deus Ecclesiae Jn finem, Psalmus Pavid. Psalmus iste vocem con-
suoe. Ut inlelligat pro qua cansa anxialur sanclus, linet propbetse ad Deum hortantis populos : atque
cl facil prosperare peccatores. Intelleclum dabo iibi, monenlis justos in quem debeant exsullare.
elinstritam le in via hac quagradieris. In via, scilicet Exsultate, justi, in Pomino. Prophela hortatur
confessionis islius doceam te sapienliam, ut non re- sanctos, ut laudent Deum. Exsultate, justi. Alibi di-
cedas ab ea. Inlelligere le faciani,1*! docebo le in cit: Gaudete, sed unum est. Alii exsullanl in rebus
via hac qua gradieris. Vox Domini loquentis induci- hujus sacculi, iilii in circo : alii in theatro : Sed tu,
lur, el docentis, quomodo homo suum mereatur " dicit prophela unicuique sancto, in Domino exsulia,
auxilium, si Dei videlicet praecepta custodiens reclo el non in prosperilatibus mundi. Reclos decet collau-
feralur itinere. Itaque ad perfeclum munditiae dicit datio. Rectos dicit, qui in regulam veritalis corda
hominera venire non posse. Et quamquam ad per- illorum dirigunt: non iniquos, dicente propheta :
feclum munditise venire non valeat: tamen in ani- Vae his qui dicunl dulce amarum, et amaruni dulce
maliuro moduro pronus non feratur in vitia. Fir- (Isaim v).
mabo super te oculos meos. Vox Christi ad Eccle- ConfiteminiPomino in cithara. Ciihara deorsum
siam. Firma super le oculos meos : id est, aspectum habel cavamen, et sex chordas habet. Opera sancto-
divinitaiis. Firmabo super te oculos meos, ut in di- rum intelliguntur per citharam, quaesunt sexopera
leclione luminis mei pcrroaneas. misericordioe. Et de illis chordis alise bene eantant:
jVo/t/efieri sicut equus, eic. Qui non Dei volunlale, alise murmurant. Sic et sancli, alii sic, alii vero sic.
sed proprio roolu se regere volunt, et effrenes in Confitemini Domino in cithara. In came viliis et
luxmiam decidunt, hos prophela coercet verbis lcr- conctipiscentiis mortificata per crucem Dominicam.
ribilibus dicens ; In psalterio decemchordarum psattite ei: In Decalogd
915 APPENDIX AD TOMUM SFJPTIMHMS. filERONYMI. 916
mahdaiorum. Ps';>lle'fiumdestifsuni babet cavariieii:. Vcmli firmaii suni, el spiritu oris ejus omnis virius eo-
prsedicaiio vel liiaiidiiia inteUigiiur iu saiictis, quac \riini. Tfiiiitalis majestas liianifestissime declaratur :
de supefnis veniunl. Unde dixlt: Oihiie' datmvi op- Dorointis, Verburn, Spiritus Domini. Et spiriiu oris
l.iriium, ei ohiiie doiium peifecLum, desursum est cjus omnis viiiiis eoruiri. Paracleto scilicet coope-
desceiidensa Pafre luminurii, aptid qucm non est rante, hofnri) virtutes coelorum creatse sunl. Nam in
iransmiitatiii, vel vicissitudinis obumbratio (Jacob. i). Domino Patef, in Verbo Filius; in spiritu oris, Spiri-
Dccemclibfdafiim, id est, deceui vcrba lcgis. Tria tus sanctus declaratur. El quia dicit, oris ejus : non
mandiila iii uha tabnla, qua; ad linem Triniliitis pei- proccidens qiiasiiminor credalur.- Naffi sicut Filitis a
tineiit, liaJcsuiiL; primuiii : Atidi, Israel, Domiilus Patre, et leqiiaiis Patri : ita et Spiritus sanctus
Detis totis Deus uiins esl; secundum : Non babebis cequalis Pairi IrabetUr ac Filio. Vel, spirittt oris ejus
noinen Deilui iii variunv; tertiuui : Observa diertt omnis virlus eorum, id esi, per Spifitom sanctum
sabbali (Deul. vi)VSeplem, iti altefa tabula, ad dilec- yiftiltes illOrum. Quia per Spiriitiro sancfuni ha-
lionem proxithi perlirieivt. buefuftt diyersaS gratias : id est, viftutes. Nom per
Cuntate ei Canticum novum. Id eSl, pSalliie ei ritf- nos liihil borii Iigbuimus, nisi per ipsurii.
viiiii coriiiCfifri: i'd csl, nOvarii viiam, quia rioviis : Cohgregans sicut in iilre aquas mafis. Clausum lit-
: novaiii Iegeivvinsiituit fio- Bioribus ttiafeostendit. Congreganssicutin ntreaqnas
boriiis vCiiii iiiiViiiiKlViro
bis, Cl nOvaiii Eeclesiam per baptisnnim. Ccihiaieei mctris. Per aquas, sscculi tribulationes significal, et
canticum nbviiin, quia resUrtexii, quia sedet ad dex- persccutiones sanclorum : quia sicui lioino in ulre
iram Pairis. Beiie psallite e'i. llle bene psallil, qui aqnas stringit, ct quando vuli spargii : sic Dominus
iriiplci in opeie quod cantal: id est, proedicai. Ju ifibulaiiones Ecclesioe, ut aii P.mlus: Fidclis Dcus
jnbilatiohe. Jttbilus" dicifur, qiiod nec verbis, nec i qni uoii paiietur vos tentari super id quod poicsiis
syllabis, et nec litteris, nec voce potest cruffipere",- ferre, sed faciet etiam proventum ul possitis susti-
aiit comisrcliCndere quaiiiUm Iioivvo Deuiri debeat iiere(l Cdi".x). Congregans sicut in utre, in novo Ec-
laudiire. Bene psallite ei in vociferalione. Per jubila- clesiae bortiine vaquas tnafts, saeculi populos, ul sint
lionem quoridiffi sacerdotum, Jericbo liiuildi figu- viuum iiovuin, sicut Domitms ait, in utros novos
ram rOLineiiscofmit (Jos. vt), hunc per noslfani (jl/a(/. ix) : id est, Evangelicura prseceptum, recon-
oraiionem, ejns coricupisceniia'. eliduhiur. dilun) in cordibus cfedentiiinl. Ponens in iliesauris
QuPniam recius est sermo Dohiihi. Nec in aliqtio abyssos. 0 magha Creatoris potcutia, recondens in
ciifvatUf, sed prospefabiiuf iri his ad qtise dirigit tbesauris abyssps : producens de ihesatiris ventos!
illtlm. Et ohinia opefa cjus iii: fidc Sicut ait irt Evahi Tamen hic abyssos, iiiysteriornin ccelestiuiii altitu-
gelio. Si habueritis: fideiii ilitegram, ct dixeriiisTniiC C cliiieiii intelligimus, juxta illud Aposioli : 0 aliitudo
monii, Transfer te et mitte le in iiiiife: fiel (Matth. diviii.irum sapieVitii', et scienfiaeDci (Rom. xi)! Vel,
xvii). Et omriii! qiioecumqiie fideliter peiieritis : Cre- tit lltesauris,; idlesi, in absconditis Dei. Thesaurus,
dile quia accipietis, el venienl vobis. Qnia rectus id est, largiias : hoc esi, profuudum-Scripiurarnm.
est seririo Doiniiii, et oinnia opefa ejtis in fnle. Re- Unde alio loco|dicit : Qui producii venirini de tbc-
ctus est in feclis, Opera ejus in (ide, in fide saneto- sauris siiis (Psdl. cxxxiv). Naro qfiantuin voluii per
rum : quia qtiod promittit Deus sanctis suis, riou servos suos nobis denionsiiare : tantum per nos in-
nientilur. telligere poiuimtts : ipsam profunditatem Scriptura-
Diligit misericordiam, it judicium Dominus. Qiio- riini iiequaquairi possumus.
modo dicii, diiigii misericordiani, ctim iu alio loco Timeat Dominum omnistcrra, Qui lerfena sapiuht,
dical: Ne riiiserearis paiipeii iri jiidicio (Exbd. xxii): ipsiiffi poiius, et noii creaiuram, adorenl. Ab eo au-
id est, iiOn proplef patipereni nec propler divitcm, lem commoveaniur omnes inliabitanles orbem. IIscc
nriii pfopler proximum et longiriquum, non propler quidanv de futtiro orbitrantur judicio, sed ad se-
cognituni et incogiiilUm, declines a recio jodicio ; queiiiem expositiouein ffiagis respieiuiii. Ab ipso
sed prius judica recium jiidiciuni, et postea subve- autem cofnmoveantur uriiversi, onines qui inhabi-
niat misericordia. Diligit misericordiam, quia nos as- D tani orbem. Ab ipso Deo commoveantur universi ;
sumpta cariie redeinit, et judicium, qui inier impios id est, de infideiiiale a<lfidemj Vel universi: omnes
justosque discernit. Misericordia Domini plena esl creaturas ab ipso veniunl, ei non sicul peccatores
terra. Totus niundus. Vel terra, sancta Ecclesia de diciint, quod ipmpus illas adducit, et non Deus:
misericordia Dei plena esl : quia sicut ille ubique qriia ei lempofa, el dies, et annos, vel etiam mo-
esl, el sua misericordia cum illo, et ab illo insepa- mehta Deiis eonstiluit.
rabilis est : quia non tantum ut juslos custodiai, dei Quia ipse dixit, et facta sunt : ipsc mandavil, el
scendit, sed ut peccatores redimerel, ut salvos fa- creata sunt. Idep ipsum cuncta timeanl: quia ab ipso
ceret. vel facta sun!,-;vel crcaia. Ipse dixil: hoc csl per
Verbo Domini cmli firmali sunt. Vcrbutn Patris, Filium, qui verbum est, dixit : mandavit, per impe-
Filius est. Cwli firmati sunl: sancli aposloli per ip- rium : boc-est, inenarrabililer.
snm in fide. Verbo Domini cwii firmati sunk In ipso Dominus dissipal consilia genlium, Secundum il-
Vcrbo, quod eral in principio apud Deum : sive vi- lud : Non est consilium, non est prudenlia, non est
sibiles ccelij sive apostoli sunt creaii, Verbo Domini sapienlia, non est forlitudo conlra Deum (Prov, xn).
917 RREVIARIUM IN PSALMOS. PSALM. XXXII. 918
jDouiinus dissipat consilia gentium : Judseoruni scili-• A Non salvabitur rex per mullam virtulem, el gigas
cet, qui tamquam increduli conlra Deum Christum non salvabilur in mullitudine virlulis sum. Sed per
susurrant. Vel dissipat consilia eorum, qui lurrim i justitiam, et auxilium Dei. Nam et Golise fortitudi-
sedificare voluerunl; destruxit, ut illud : Yenite, con- nem eonfudit Detis per manum David pueri sui.
fundamus ibidem linguas eorum (Gen. \\).Reprobal ', '• Non fil salvus rex per multiiudinem virluiis suse.
autem cogitaliones populorum. Hoe est, Judieorumi Quare ? quia alibi dicit: Dominus est salus (Psal. m).
consilia, quia non poluerunt illa facere nisi quantumi Nec gigas salvus eril in mullitudine fortiludinis suse.
a Deo prsefinitum fuit. Reprobat aulein cogilalionesi Gigns pro sua fortitudine dicitur. Nec ipse salvus
populorum : Pharisseorum, et Sadducseorum, vel re-• esse potest per fortitudinem suam, sicut superius de
liquarum polestatum genera. Et reprobat consiliai Golia et David.
principum. Hoc esl, Annae et Caiphse., quia ipsii Fallax equus ad scdulem, in abundanlia autem vir-
principes erant ipsorum sacerdotum qui primalumi lutis sum non salvabitur. Nisi Deus fuerit ascensor
tenebant hujus sceleris. Hos omnes cuin suis consi- ejus. Fallax equus ad salutem.. Equus, corpus hu-
liisrDominus resurgendo deslruxit. manum, jumentum est animse, ideo fallax. In abun-
Consilium vero Domini manel i)t mlernum. Consi- daniia autem virtutis sum, non erit salvus : id est,
litim Domini fuit, ut resurgeret a mortuis, sicut ett B j nec gigas, nec rex.
fecit. Islud consilitim, Judoei, vel principes illorum,, Ecce oculi Domini super timenles eutn. Oculi Dei,
deslruere non poluerunt. Cogitaiiones cordis ejus ini aspectus divinitatis. Super limenles eum, qui eum ti-
generalione el generationem. Nibil ex eis diminuetur, , menl limore sancto. Deus eiiim sperantes in se in-
juxia illud : Ccelum et lerra transibuut: verba au- speclione coelesti protegit ac defendil. B( in eis qui
tem nvca non prceteribunt (Malt. xxiv). speranl in misericordia ejus. Vl erual a morte animas
Reala gens, cujus esi. Dominus Deus ejus. Hoc estl eorum. Id est, in hoc speranlin misericordia ejus,
qui credunt quod Dominus creavji illas creaturas, , id esL, Dei, ut a morle perpetua eiual animas eo-
unde superius mentionem fecit : non quod tempuss rum. Vel a morte, hoc esi. a diabolo.
illas adducat. Vel, beata gens, Clirislianoriiin, cujuss Vt erual a morle animas eorum : Et alat eos hi
Dominus Deus ejus. Dominum cniin elegii haberee fame. Cum alii verbi Dei penuriam patiuntur : isli
D.eum, idolis derelictis. Populus quem elegit Domi- ',- ab eo vivificanlur.
nus in hmreditatem sibi. Ipsi populum Clirisiianumn Anima auiem noslra suslinel Dominum. Id esl, pa-
in haeredilalem sibi, ut dixit in alio psalmo : Dabo o liens esl in Domino. Quidquid accesseril ei sive bo-
libi gentes in haeredilalem luam, et possessionemn num, sive malum, susLinel propter Deum, ul ail Pau-
luam lerminos terrse (Psal, H) ; et alibi : Dominuss C ( lus : Omnia mihi plaeent (I Cor. x). Vel, alit eos in
pars hsereditatis raese (Psal. xv); el item : Poriioo fame : id est, pascit eos. Unde dixit : Et aluil eos
meaDominus (Psaf. cxvm). In hmreditalem sibi. Re-i- quadraginla annis in deserto (Exod. xvi). Quia quo-
pulsis Judaeis, nos snmus in haereditatem asciti. tiescumque homines habent famem, Deus pascil ser-
De cmlo respexit Domiiius : vidit omnes filios ho- vos suos : licet de cibo terreno, sed tamen plus est,
minnm. Ut onvnibus misereatur : quia numquam re- unde pascit eos de eibo spirituali : id est, de sua
spectus cjus sine misericordia fuit. Vel Dominus dee docirina et suo verbo : Anima autem noslra sustinel
ccelo prospexit: boc est, misertus est nobis. Superr Dominum : quoniam adjutor el prolector noster est. Et
filios hominuro. Filii hominum : filii Adam. Velfiliiii in ipso Iwtabiiur cor nostrum, et in nomine sanclo ejus
hominum, successores aposiolorum. speravimus. Scitnus enim quod nullus speravit in
De prwparalo habitaculo suo respexit super omnes ;s eum, ct confusus abscessit. Quoniam adjulor el pro-
qui inhabitanl terram. Qui finxit sigiilalim corda eo- i- lecior noster est. Hoc est, quia ipse esl et adjutor et
rum. Ct alii delur sermo scieriliae, alii interpretalioo defensor Ecclesiae. Et in ipso iwlabilur cor nosimm,
sermonum, alii genera linguarum, et reliqua : quae ae Id est, anima nostra Iselabitur de spe futurse remu-
operatur unus atque idem Spiritus. Vel qui finxit it neralionis, et lietabitur Ecclesia in iribulatione. Et
per singulos corda eorum, Quidain hunc locum men- )- D '. in nomine sanclo ejus speravimus. Nomen Patris
daciter ad illud referunt, quod animam ex anima ia Filius esi.
exisliment esse generatam, et in Adam omnium n jFt'a(misericordia tua, Domine, super nos, sicut spe-
animas contineri: quia id quod Graece dicilur r.ara- x- ravimusin te. Oralio Ecclesiceest: tamen islum ver-
P-ovc/.g;non unum, sed pcr mullos quemque signifi- I- siculum cogitare debet unusquisque anlequam lega-
cei. tur, ul fideliter dicat, sicul speravimus in te, ne alibi
Qui finxit sigillalim corda eorum. Qui finxil: id vacel inens sua. Fial, Domine, misericordia tuasuper
est, fecit. Sigillaiim. Per singulos omnes intelligit,t, nos: sicut speravimus in le. Ut qui nos per baptismnm
cl insimu! omnes cognoscit. Corda eorum : opcra ra abluisii, Spiriius sancti infusione conlirmes, sicttt
illiirum. Qui inlelligil omnia opera eorum. Ipse est st in Actibus apostolorum cernimus csse factunv (Act,
enim speculator prospiciens de die in diem actus is n). Qui nunc in nobis venire dignelur, ut per ejus
humanos. Qui inlelligit omnid opera eorum : boc est, <t, lumen effici mereamur haeredes gloriae sempiternae.
qualiter donumDei unaquseque anima babeal, ipse se Amen.
dispensat.
919 APPENDIX AD TOMUM SEPTIMUM S. HlERONYMI. 920
PSALMUS XXXIII. A sed tam prospera quam conlraria acqnanimiler ferrc:
Psalmus David cum mutavit faciem suam coram Abi- acbealum anle oculos proponentes, in omnibus qtise
melech, et dimisit eum, el abiil. Mutalio faciei in acciderint, Dei beuedicere nomen. Benedicam Do-
verborum mutalione monsiraltir : quando a Saul minum in omni
se missum esse siiriulayit. Aut si verarii roiitaiio- tempore. Benedicam, id est, laudabo
nem vulius volumus intelligere, Abimelech scia- Dominum. In otrini letnpore : in prospcris cl adver-
rous dictum esse n pro Acbis. Nec in nomine error sis. Fecil hoc David, el modo Ecclesia. Semper laus
esi, cum ex parle generatus, etiam Abimelech ejus in ore meo. In ore et corde, inleuta menle Deum
poiuerit appellari. Abimelecb quippe interprela-
tuf pater meus rex. Quomodo clicit, commutavil semper laudare. i
vultum suum coram Abimelech ? Quia in Regum ln Domino laudabitur anima mea. Hoc est, vita
sic legimus, quod in Geth civitatem ad regem mea. Cum huic studio anima dedita, aspera muudi
Acbis fugil in Philisliim (l Reg. vm). Yel quo-
modo ausus fuit ibidem ambulare, quia inimicus oequo animo sustinuerit : ab his qui sunt Doroini,
illorum erat, et ipse inlerfecit antea Goliam prin- collaudatur. Audiant mansueli. Id est, sancli. JE( tm-
cipem illorum?Proplereailluc ambulavit, prohoc tenlur. Non de terrenis, sed de ccelestibus : qui non
quod mulieres dixcrunt: Percussit Saul mille, ct habent
David decem millia. Et poslea inlravit diabolus in pugnam yiliorum in so, illi qui glebam cor-
Saul perinvidiam, et dixit: Quid superestei, nisi poris sui lali leslaniento coercenl. Beati enim man-
tanlum ut regnum habeat? Et pervenit David ad B sneli: quoniam ipsi possidebunl terram.
regem Achis. Sed postea Achis liiisit missos suos Magnificate Dominum mecum. Palrem Dominum
ut David ad se ducercnt, ut eum interficereni. Et
cum invenisset eum ad poiiam civilatis, cognovit laudale. JE( exaltemus nomen ejus in idipsum. Ae si
David quodipsum interficere volebant, necessilate dicai prophela : Quomodo ego amo, etvos sicfaciic.
compulsus ad arcem declinavit. Misericordia Dei Yel, exaltemus nomenejus in idipsum : Filium eui Pa-
providente, cecidit Spirilus sanctus super ipsuin,
et coepil labi, et salivam roillebal super suam bar- ter dedit nomen, quod est super omne nomen.
bam. Et cum adduxissent euro ad regero, dixit il- Inquisivi Domihum. Spiritum sanctum. El exaudi-
lis rex : Pro qua causa adduxisiis istum hominem vil me, et ex omnibus iribulationibus meis eripuil me.
arreptivum, elfuribundum super me? Davidpulcher Consumens corriiptelam carnis : quoe mibi tribula-
bomo eral, etquarido etim apprehenderunt,tympa-
nizabat ad portamcivitatis, etinmanibussuis fere- liones peccaminum ingerebal, ne eum ailentius de-
batur. Et cum eum dimisissent, el fugisset, isium -precarer.
psalnium canlavit : qui lotus circa pietaicm, toius Accedile ad Dominum. Credite in eum. Accediiead
circa inspectionemdivinarn, lotuscircacompescen-
das saiiciorum Iribulationes commemoralur. David Dominum, non lpco, sed fide, el opere. Et illumina-
figuram Cbristi tenet: Saul figuram diaboli. Abi- mini. Id est, in mente intelligiie : quia nisi credide-
melech interprelaiur, regnum patfis mei. Achis in- rilis, non intelligCtis. Et facies veslrwnon confunden-
terprelalur, quomodo est, vel, ignoraniia, vel, ni- C tur. In judicio quo inipii conlundenlur iu condemna-
ger. David venit in Gelb ad regem Achis, et Do-
minus venit in fegmim Patris sui : hoc est, ad tionem, in die judicii.
regnuin Judaeorum. Mutavit vultum suum coram Iste pauper cldmavil. Chrislus Dominus qui pro
Abimelech : hocest, coram regno palrissui. Unde
sanclus Paulus dixit: Qui cum in forroa Dei esset, nobis pauper factus est, ad Patrem in passione cla-
non rapinam arbitralus esl esse se sequalem Deo, nvavit. Vel, iste pauper, id est, David, clamavit,
sed forroam servi accepit: in similitudinem homi- quando dixit : Ddmine Deus, vanurn fac consilium
lium factus, elhabilu inveniusut homo : humilia- Et Ecclesia elamat modo.
vit semelipsum factus obediens usque ad moriem Acbitophel (II Reg. xxvi).
(Phitip. xvi). Vel aliler : Muiavit vultura suum, id Et Dominus exaudivit eum, el ex omnibus Iribulatio-
est, in sacerdoiium. Tunc commuiavit, quando nibus ejus liberavit eum. Resuseitans illuro a raorluis.
Melchisedecb oblulit panenv et viuum (Gen. xiv). Emiliitangelum Dominusin circuilu limentium eum,
Immuiavit vultum : quia quantum adventus Chri-
sti appropinquabat, lanlum illse figurae apertae el eripiet eos. Hoe esl, angelum magni consilii dedil
erant: quia aniea bostias offerebat, sed poslea illis. Haud duhiumest^timentesDominum, abange-
spiritualiler implelura fuit in novo Testamento lis custodiri: siciU ipse Dominus per Evangelium
secundum ordinem Melcbisedech : non dixit se- docet:
cunduin ordinem Aaron, sed secundum ordineni Amen, amen dico vobis : quia angeli eorum
Melchisedecb. Tympanizabat ad ponam civitalis. quolidie videnl faciem Palris mei, qui est in ccelis
Tympanum de corio extendilur. Et Dorainus ex- " (Malth. xviii). Viillantur ergo proesidio angelico, qui
lendit manus suas in cruce. Portas civilatis, ini- de cordis puritate limuerint Deum.
ijum fidei noslrae inlelligiiur, quando credinius
iricarnationem Clirisii. Per salivnm, infirmitaiem Guslaie, etc. Gustus per fauces discilur : visus per
carnis qtiaro dignatus est suscipere. Illa barba, oculos , quia pef oculos videlur. Propheta dicit,
foiiitudo divinitatis. Dimisit eum et abiit. Dimisit Gustavi. El
Christus Judseos, et yenil in gentibus. Undediclum quomodo guslavi : sic inveni per fidem,
est: Quia iiidignos vos judicastis vitae seternse : per spem, et pcr opera bona. Bealus vir qui speral in
rios ex hoc ibimus ad gentes (Act. xiu). eum. Quare bealus? Quia illum habei qui omnia ba-
Benedicam Dominum in omni lempore, etc. Cum bet : hoc est, Deum. Ergo hic dieiiur guslus, utcum
ait: omnt tempore ct semper, docet nos, nec in ad- quis cognoverit Deuin, limeat ilhrai : quia lamquam
versis succumbere debere, nec in secundis exiolli, de gustu ita alibi dixit: Inilium sapientiariimor Do-
a Scilicet nomen Abimelecb, quod Patrem regem silins in hune lociim ol fiacrd.elg T5-H«XJWUJWxotvov
sonat, coraniune regum Palseslinae fuit, ut illud Plia- jj.ii>et/ov 0-iop.u.io ^ASi^eke^. Reges Ahenigenarum
raouis, regum erat yEgypti. id ex hoc ipso psalmi ti- (Palsesiinav, sive Philistinorum) communinomineAbi-
lulo constat, ubi Achis Abimelcch appellalur. S. Ba- metech rocabanlnr,
921 BREVIARIUMIN PSALMOS. PSALM. XXXIII. 022
mini (PsatVcx). Cum autem timere cceperit, luiic A duht, sicut bona a Dei. Relinque ergo quae insligat
proccepta custodit, et (unc sciet quia suavis esl Do- diabolus, et operare quse praecipit Chrislus. Inquire
minus : quia ipse est panis vivus qui satielatem dat pacem et persequere eam. Sccundum Aposlolumpa-
huic mundo. Beatus vir qui speral in eum, et non in cem sequimini el sanctimoniam ; sine qua nemo vi-
incerto diviiiarum. det regnum Dei (Hebr. xn). Vel Judoei quoesierunt
Timele Dominum, omnessancli ejus. Qui firmi sla- pacem, id est, Christum ad occidendum, non ad
tis in promissis ejus, limete, ne accepla securilate imilandiim, quia sequi, imilari dicilur. Inquire pa-
decipianvini. Quoniam nihil deest limenlibus eum. cem et sequere eam, id est, Christum: quia ipse esl
Quorum Deus est Chrislus, nihil deest eis, id cst, pax nostra. Vel sequere, imitare. Unde in Evangelio
nibil boni deesteis.Quaerite regnum Dei, ct jusiiiiam dictum est: Qui vult post me venire, abneget se-
ejus, et ccetera apponuntur vobis. Justiiia enim Dei metipsum, ei lollat crucem suaro cl sequalur me
omnia praestat. (Luc ix). Inquire pacem cl sequere eam. Non sufficit
Divites eguerunl el esurierunl ; inquirenles autem malum fugere, nUi bonum quoque feceris.
Domhium non minuenlur omni bono.Mulli sunl mundi Oculi Domini super jitstos. Pielatis enim inspectio-
locuplcles, el egenl gloria Dei, de quibus fuit, eldi- ne eosjiigiter conleraplalur. Et aures ejus inpreces
ves ille, ante cujus j'anuam Lazarus decumbebat : 15eorum. Quia quacjusla sunt postulant. Oculi Domini,
qui sitiens in tormentis, quia non fecerat fnisericor- id ast, aspectus diviniiatis, sttper justos. Et aures
diam, nou mcrtiit accipere gutiam. Inquirens atttem ejus ad precos eorum. Quidquid rogant sancti de bo-
Lazarus non purpuras , sed cceleslia regna, meruit no, exaudil illos : quia Deus et audit, et videl nos :
in sinu Abrahse bonisomnibus adimpleri (Luc. xvi). propterea nos faciamus voluntaiein illius.
Venite, filii, audile me : limorem Domini, docebo Vullus autem Domini super [acientes mala. Isle
vos. Mos est propbelieus, ut discipulos filios nuncu- psalmus in persona bonorura el in persona malo-
pel, sicul Paulus : Filioli, quos iterum parlurio, do- rum curril. Propler quid vultus Dei super eos qui
nec formeturChrislusin vobis (Galat. iv). Hosdocet, mala faciunt? Vl disperdat de lerra memoriam eorttm.
ul primo omnium sapienlia : id est, limore Doraini Hoc esl, de lerra viventium, ut ail propheta : De-
imbuantur. Venite, filii, audite me. Yocat Chrisius leantur de libro viventium (Ps. LXXXVI). Vultum hic
Ecclesiam ad sevenire, id est, per fidem, sancli fi- furorem intelligimus, qui miuando iram, memoriam
lii Dei dicunlur : juxla quod dicturo est in Evange- peccati a lerra disperdit, ut radices benignitatis stia;
lio : Quotquot autem receperunt eum, dedil eis po- (undeeam exciderat) plantei. Qtiae de auribus, ocu-
testalem filios Dei fieri (Joan. i). ElJoannes dicit in lis, ac de vultu dicunlur, non ad corporaiionem
Epislola sna : Nunc Filii Dei sumus (I Joan. m). u Deitatis, sed ad majeslaiis potentiam referenda
Timorem Domini docebo vos. Ut illud : Initium sa- sunt.
pienllrc limor Domini (Eccli. 1). El alibi dicil: De Clamaverunl jusli, et Dominus exaudivil eos, etc.
iimore nascitur coropunctio salulis. Ad hoc debet Quia de puritate cordis integra clamaverunl. Vel
unusquisque venire, ut liniorem Domini debeal tres pneri inler fliimmas clamaverunt, el Dominus
habere. exaudivit eos (Dctn, m). Filii Macbabacorum, vcl
Quis esl homo qui vult vitam. jEternam ulique. Ei modo liiiiisqnisqtic sanctiis; et illos, ct modounuro-
cttpiidies videre bonos. In quibus cum sanctis jucun- quemqiie ex omivibus iribulationibiis liberat.
delur in regno Dei. Yel vox prophetae interrogando, Jaxta esl Pominus hisqititribulato snnl corde. Num-
el alius dicit, Ego volo, et ille dicit: Si vis, fac ergo quam elongatur ab eis qui propter illum suslinent.
quod seqtiilur, et videbis vilam, hoc est, habebis vi- Crim ipsis esl in iribulalione : non Ioco, sed anxilio,
lam scternam, et dies bonos, lioc est, dies scternos. quia Deus non est localis. Et humilcs spirilu salva-
Prohibe linguam tuam a malo, el labia lua ne lo- bit. Ui eis regna cocleslia largiatur. Humiles spirilu,
quanlur dolum. Prohibe lingiiam luam, id cst, a de- id est, mites, ut illud : Discite a me quia niitis sum
iraclione, vel ab amaritudine: quia diclum est : eLhumilis corde (Matth. xi). Yel illud : Beali enim
Mors et vila in manibus linguse (Prov. xvm). Quia 0 pauperes spirilu, quoniam ipsorum est regnum cce-
qni cnstodit linguam suam, custodit animam suam. lorinii.
El alihi dicit: Custos j'ustiliae, silenlium el pax Mullm tribulationes justorum. Ergo qui Iribulalio-
(Isai. xxm). Si quis putal se esse religiosum, non nero non patitur, juslus non est. Mors peccatorum
refrenans linguam suam, hujus erit vana religio pessima est. Juslorum irihulalio mortc finitur, pec-
(Jacob. i). El labia lua, ne loquanlur dolum : ne aliud calorum vero supplicia post mortem incipiunt. Yel,
ore assimiles, aliud corde relineas. mulim tribulationes justorum, el de omnibus his li-
Diverte a malo, et fac bonum. Hoc esl, destrue vi- beravit eos Dominus. Temantur cnim, ut probaii
tia el aedifica virtules. Nihil prodest, si destruis, et manifesti fiant. Sed in tempore eiit respectus ipso-
non aedificas. Hoc est, si destruis vitia, et non aedi- rum, cuin judicaverint nationes, el dominati fuerint
ficas virtules. Ac si dicat: Quis est homo, qui sine populis.
his velit vitam? Nullus. Qnia in eo nullum banum Pominus custodit omnia ossa eorum. ld est, virtu-
fuit, qui nullum roaluni destruit. Diverle a malo et ieseorum. Vnum ex his non conteretur. De sanclis
fac bonum. Mala omnia a diaboli instinclu proce- suis in fuliiro jiidicio, quomodo dicii, unuiii ex his
 S23 APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUM S. HIERONYMI. 924
non conterClur, quia mulli habenl ossa fracta, sicul. A firmitatem carnis 1sibi postulat ministrari. Sed'el
legiirius de sanclis martyribus? Sed bic ossa, firma- hos spiritualibus defendit armis ac munit, secundum
mentum, vel virtutes animse inlelliguntur. Domimis Apostolum : Induite vos arma Dei (Eplies. vi). Ar-
cUstodit omnia ossa eorum, unum ex his rion conte- ma Domini proteciio divinitaiis. Quid fortius, quid
relur. iElernitaiem perpetuse vilse dicit, quam per pulchrius quam Chrislum armatnm stare pro suis
spem ildei gerunt, sive foiiitudinem quaro in ipso sanctis? sicut sanetus Stephanus vidit, quando di-
habenl Deo custodire : nc in his tribulaiionibus te- xit: Ecce vidco ccelos apertos, el Filium hominis
pescant, aut coiiterantur in aliquo. stantem a dexiris Dei Pairis (Act. vn). Siare, pug-
Mofs peccalorum pesshna esl. Quia et hic inilian- naniis vel adversaotis est. Tu non poles mutare tua
lur, el in fuiurO sine fine lorquentur. Etqui odenmt arma : Dominusaccedensde armis facii sctitum. El
•juslum, delinquent, Chrislnm vel leslaroentum ej'us nos debemus arma accipere, ut possimus resistere
Judaei oderunt. Oderunt justum, id est, Christum, et in die malo, et in omnibus perfecli slare.
sirie causa. Delinqueni, boc est, peccabuni. Velqui Effunde frameam etconclude adversus eos qui perse-
odit modo jiislum, hoc est, nnumqueiriquesanclum, quuntur me. Ul effusus irse luse gfadius super eos
peccal. decidal, eosque cbncludal: ne ad nocendum valeanl
Redemit Dominus animas servorum suorum. Rede- J3 evagari. Per frameam intelligiiur aniroa Dominica :
mil nos Chrislus sanguine suo pretioso, et modo per quam facit Deus Pater juslam vindiclam. Vel
per singulos dies redimil. Yel, redcmitDominus ani- fraroea intelligitur anima uniuscujiisque sancti :
mas servorum suorum, de potestaie secundae moriis. quia Deus peraniriias sanctas facil vindictam : sicut
El non derclinquet omnes qtti speranl in eum. per Petfum fecit de Anartia et Saphira (Act. v), et
Qui iii Deosperant, non derelinquet eos, neque per Eliam de qiiiiiqtiagenariis viris (IV Reg. i). Do-
hic neque iri fnluro : sed cum ipris est, secundum mine, dic animwmew: Salus tua ego sum. Yox Eccle-
proroissionem suam, usque ad consummationem sse- siie. Z)ic anhnm mem, ul te intelligat, quod tu es
culi. Qui nobis praeslare dignetur, ul sit jngiter laus Deus meus : tu les salus aninvse meae.Dic animw
ejus in ore nostro : ej'usque doclrina mediocriter mem, Salns tuaego sum. A meerit, inquit, posl mor-
utenies, nec exlollere prospera, nec incommoda va- lem -
Vivificanda.
leanl inclinare. Confundanlur et revereanlur quwrcnles aiiimam
PSALMUSXXXIV. meam, ul auferant eanu Cum me resuscitaverU, lunc
hi confundantur. Avertanlur relrorsum el erubescant
J)i finem, Psalmus ipsi David. In finem, id est, in mihi mala. Non ul proficianl in anle, sed
Christura, ui illud : Finislegis ChrislUs ad j"usti- qui volunl
tiam omni credenii (Rom. x). Velfinis, perfcctio G retrorsum convefiantur, nt pereant, id cst, dsemo-
Christi. Unde et apostoli dixerunl : Domine, os- nes Judaei, vel persecuiores Ecclesiae, averlantur
iende nobis Patrem, et suffieit nobis (Joan, xiv). in fnluro
Et Dominiis :Qui me videt, videl el Patrem judicio. Confundantur et revereantur gen-
iheum : quia ego in P.itre, el Paier in nve esi. In iiles de idolis : confundantur de infidelitate ad fi-
hOcest perfectio Clirisli. David, forlis maiiu in- dem Chrisii. Unde Panlus dicit : Qualem ergo frn-
lerpretatur, sjve desiderabilis. El Dominus mauu cium habuisiis tnncin his, in quibusnunc erubesci-
fortis, quia leligit loculum, et surrexit juvenis fi- tis
lius viduae. Yel fortis, per quem lacta suni oronia. (Rom. vi)? Vel, revertantur rctrorsum, id csl,
Desiderabilis, qiiiainlanlnm desideranl sancti vi- illi qui malum cUrsum habiierunl : sicut Dominus
. dere Cbrisium, ut etiam corpora sua pro ipso tra- ait ad Petrunv: Vade posl me, Satona (Matili. xvi).
dani in martyrium. Vel passionis Doniinicacpsal-
mus continet sacramcniiini. Iri quo nolaiidum Fiant tamquam pulvis anle faciem venti : el ange-
est, quod ea quae in humilitate, fletu ac lamenta- lus Domini perseqkenseos. ldesl, angelo persequen-
lione dicunlur, non divinitaii, sed assumptae car- Le, disperdanlur, ul nihil prorsus ex his vel exi-
ni conveiiiiinl. Oiat ergo Dominum Patrcm, di-
cens: guum relinqualur. Pulvis, leves 'el infrucluosi bo-
mines dicti sunl: quia sicul pulvis anie venlum,
Judica, Domine, nocentesme : expugna impugnan- sic peccatores ante sentenliam divtnam in die jiuii-
tes »i(3.Judseos ei principessacerdotum, qui incarne D tii. Et angelus Dbmini persequens eos. Angelus Do-
posilum Dominum saepe impugnanles, nocere vo- mini, id est, spiritus malus. Si malus, cur Domini?
luerunl. Judica, Dontine, nocenles me. VoxChrisLi in Si Domini, curmalus? Domini : quiaDominus illum
passione, el vox Ecclesise in tribulaiione. Judica: creavit, ct Dominus illutn habel in poteslale. Mali-
hpc est, judicio discrelionis. Vel judica, id est, dis- gnus, non natura, scd suaadinventione.Diaboluslia-
ccrne inler me et Judaeos : inier Ecclesiam etper- bel volunlaiem nocendi, sed non habel poiesiatcm
secutores. Expugnaimpugnanies me. Ac si.dicat: faciendi, nt ait propheta : Immissiones per angelos
Tu facvindictam pro me : sicut dicitur per sanctum nialos (Psalm. LXXVII) ; id est, tonlam habet poles-
Paulum : Mihi vindictam, et ego reiribuam (Rom. (aiem, qnaiilum Dominus ei permiltit.
xii). Et item , Si Deus pro nobis, quis contra Fifliif ii?<Billorum tenebrm el Inbftcnni: Tenebrm,
nos (Rom. vm) ? ignorantise. Lubficum, id esl, luxuria. Quia qui istis
Apprehende artna et scutuiii, et exsurge in adjuto- mente est deditus, diabolus illum persequitnr. Vel
rium mihi.ln armis, ccelestla adjuloria : in sculo di- aliter :*Non cogrtbscaivt veritaiis lumen, nec firma
vinaiii proteciioiieni desiguat, quara secunduro in- slationc consislarit, sed lubrici fiant gressus eorum,
m BREVIARIUM IN PSALMOS. PSALM. XXXIV. 926
qui in liae passione gr.issanlur, atque ab angelo cla- Aanimwmem. Exhibenle mevilam, condemnaverunt
ritatis Dominicavaffliganlur. * me morii, et fecunditalem bonorum ccelestium pro-
Quoniam gratis absconderunl tnihi interitum laquei mitienti, vitae penuriam iniuleriint. Sic fecerunl Ju-
sui. Bene, sui, quia quem putabanlDomini inleritum, dsei Christo : pro bonis niala roddiderunl. Sierilita-
eortim effeclus est Iaqueus. Quoniam gratis absconde- tem animm mem; id esi, quomodo illorumanimae ste-
runl mihi inieriium. Graiis, id est, sine causa, lam riles erant de bono, et plenae de peccato ; sic volue-
Judsei Ciiristum, quam perseculores Ecclesiam. Ipsi runt ut aniraa Clnisti fuisset.
semetipsos laqur-avernnt in vindielam. Supervacue Ego autein cum mihi molesti essenl, induebar cilicio.
exprobraverunt anhnain mecim. NilnT enim ulile ha- Hscc sunt arma sanctorum. Tolus auiem psalmus ex
buit exprobratio eorum. persona Christi est, et per Chrislum ad omnes san-
VeniaiiUis laqucusquemignoranl. Exseidium illud ctos referri polest. Induebar citicio. Et humiliubam
nvinalur, quod temporibus Vespasiani super eos ad- in jejunio animam meam. Legimus illius jejunium,
venit. Vel umisqui-que peceator fnnicutis viiiornm non legimus cilicinm. Sed per cilicium peccalores,
suorum consliingitiir in die judicii. Et capiio quam quia vesiitus pcenileniise est. Induebar cilicio. Ac si
abscondit apprehendal eos : in laqueum cadant in ipso. dicat: Induit sedivinitas carne, et de peccaio dam-
In morlem utique repenlinaro, quom occulle ipsi B navit peccaium. Ego autem cum mihi mblesti essenl,
Domino nostro moliebanlur, ut illud : Foderunt ante hiducbar cilicio, ct humiliabam in jejunio animam
faciem meam foveam, et ipsi inciderunt in eam meam, ei oralio mea in sinu meo converielur. Induit
( Ps. LVI). Et ilem dicit: Foveam quam fralri luo enim Dominus asperiiatem passionis, et luclum de
paraveras, in eam cades (Prou. xxvi). durilia populi non credentis : celebravit jejunium
Anhna aulem meaexsullabit in Domino. Et Clirislus usque ad vesperam, cum in vespera mundi oblatus
in Palre, et Ecclesia in Cliristo. Delectabitur super esl, pro mundi salule. Conversa esloralio ejus in
salulari ejus. Cum ab eo resuscilatus fuerit. Vel, sinum Patris, cum in nihilo esl frustralus a Palre,
delectabilur, hoc est, laeiabitur snper salutari ejus. et Paler non quasi minori praestitit, sed ut assum-
Salularis nosier Chiistus esi, quia in ipso deleclalur ptum hominem declararel. Christus non carnalitcr,
Ecclesia : ut ait Salomon : Quae est isla qtia: ascen- sed spiritualiler jejunavit. Esuriens venit ad arbo-
dil dealbata , el innixa super fratruelem suum rem fici : sitiens venit ad fontem. Esuriebat salutem
( Cani. III ) ? bmnani gencris : sitiebal fidem Ecclesiae. Esuriebat
Omnia ossa tnea dicenl: Domine, quis similis libi ? in passione, quando onines, maxime aposloli, nega-
In ossibus, seterniias, sive foiiiludo inlelligitur, verunt, nisi lanlum lalro in cruce confcssus est. E(
quod ad apostolos referlur : ut quibus visa fuerint C oiYrfiomea in sinu meo convertetur. Hoc est, in secreio
primum verba resurrectionis quasi deliramcnla, DiiPatris agebai. Etsancli orant in secrelo: id est,
uunc collaudent et dicanl : Quis si.nitis tibi? hoe in corde, ubi Deus videtur ut in Evangelio : Cum
est, quis ul lu potuit de morle revocare? Vel ossa, oras, intra in cubieulum tuum, cl ora Patrem tuttm
forliores'sancii, velvirtuies sanclorum. Quissintilis in abscondito (itfa((. vi). El Anna orabat in leinplo
libi? Ac si dicut, Nemo. Alio loco dicit : Deus, quis (IReg.i).
siroilis libi ( Psal. LXX)? id esl, nullus. Qttasi proximum, quasi fralrem noslrum. Si cx
Eripiens inopem de manu fortiorum ejus. Inops persona David psalmum accipirous, proximum acci-
Christus pro nobis, nl illius inopia nos diviies face- pimtis Sauiem. Si ex Christi, Judam proditorem
ret. Demanu foniorum: id est, de manu Judaeornm proxiinum vocai. Vel proximus, el irater Christus
liberavit eum Deus Pater. Inops Cbristus, ex per- Judseis : quia de ipsis humanilaiem atlraxit. Ila
sona membrorum suorum Ioquitur. Egenum et pau- complacebctm.Id est, Deo Palri : fraierac proximus
perem a diripientibus eum, A potestalibus tencbra- erat propter generalionem corpoream. Quasi lugens,
runi. Quorum maxima virlus esi, ut possinl diripere et conlristalus, sie humiliabar. Lugebai enim, ctim,
pauperes luos. confoftanle angelo, guttse sudorisejus laroquam san-
Exsitrgenles lestes iniqui, qumignorabani inlerroga- D gnis defluebant ad lerram. El conlristatus est cum
banl me. Evangelium falsos lestes dicil : Propbeta, diceret : Tristis est anima mea usque ad morlem
iniquos. Etfalsiquos Evangeliumvocai, interrogan- (Matth. xxvi). Tamquam lugens et conlrislatus. Luge-
lur; de quibus vero prophela loquitur, inlerrogant. bat Christus pro parie noslra, ul illud : Videns, in-
Unde inlelligendum esl quod principes sacerdotum quit, civitalem, flevit super eam (Luc xix ). Ila
stinl iniqui testes, qui inierrogaverunt quse nescic- humiliabar: qtiia Christus humiliatus est in pas-
bani, dicentes : Adjuramus le perDeum, ut dicas sione. Vel, sic complacebam : quia complacebal Pa-
nobis si tu es Filius Dei (JlJa(. xxvi). Dicenio autera tri per fideni el spem.
illo, Ego sum, sciderunt vesiimenta sua, el quasi in Et adversum me tmlati sunt. Lsetali sunt Judsci,
teslimonium claraaverunt : Ipsi audislis blasphe- quando Christum apprehcnderunt, ul eum crucifige-
miara; quid adhuc quaerimus lestes? Falsum enim fenl. E( convenerunt in unum. Ad hocconvenerunt,
erat tesiiroonium, ut dicerent eum blasphemasse, ut Christum crucifigerent, non ut crederent. Vcl
qui dixefat veritalem. adversus me congregali sunt, et convenerunt, cum
Et retribuebant' mihi inala pro bonis : sierilitalem traditionis mesc promissionem haberent. Congregata
 m APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUM ' S. IIIERONYiMI. 928
!
sitnt in meflagella. Flagellaverunt Christum, sicutt A (lbid.) Sed bocc pacifica plena eranl dolo et ira. Et
dixil: Cum.gladiis cl fustibus adme venistis(Jlia//ft. in iracundia dolds cogitabanl. Sic loquebantur, sed
xxvi). ElPilntus dixit: Dimitlnm eum emendatum : cogitabant, ut apprehenderenl eum, el ligarenl eum:
id est, flagellalum dimillara. Et non cognovi. Quid1 sicut poslea fecerunt. In ira hoc fccerunt, sicul Ja-
non cognoverit, quoeritur. Quidam putanl doloremi cobus ait : Ira viri justiiiam Dei non operatur( Ja-
vulnerum quae patiebalur in cruce. Sed melius ad1 cob. i). Et sicut alibi dicit : Irascimini et nolite pec-
pcccata referlur, quod non habuerit conscientiaml care (Psal. tv). Sol non oecidal super iracundiam
peccatorum, quare crucifixus sit. Et ignoravi, nonl yestram ( Ephes. fv).
qtiod ignoret Christus aliquid : sed ignoravi, quiast Dilaiaverunt super me os suum. Dilataverunl,
propter quod istud mihi accidit, non commisi. Vcl1 quandoaccusaverunl in blasphemiis. Et, dilataveriint
ignoraverunt, quod Deus sub carnis velamento) super nte os situm,: quia non solum peccaverunl in
lateret. me : sed etiam insultaverunt, dicentes : Si Filius
•Dissipaii sunl. A vinculo charitalis. Nec compun- Dei est, descendat de cruce, et credimus ei (Maltlt.
cti. Ut agerentpcenitentiam. Tenlaverunt me. Mulliss xxvii). DixeruntMucje, euge. Sicutdicitin Evangelio:
modis lentaverunt Judaei Christum, sicut dixit unuss Euge, serve bone;, et fidelis (Luc. xix). Yelvox Ju-
ex ipsis : Magister, quod est primum mandalun)ii B dscorum est: ac si dicat : Bene, bene videmus qtiod
(Malth. xxn)? SuosfliDiflwerun/ me snbsannatione. De- cxspeclavimus, illoevirlulesquas faeiebas,quod nihil
ludentes alque dicenles: Ave, rex Judaeorum (Joan. erant. Vel dixerrint, bene : sed dolose. Videruni
xix). Frenduerunt super me dentibus stiis. Ciamanles,, oculi nosiri. Quia non accipis personam hominis,
Crucifige euro. Permotuscorporis,ostenditur motuss iiec est libi cufade aliquo.
animse. PCr dentes inlelligitur malitia : quia per ma- Vidisli, Domine. Pater, illusiones eorum. Ac si
liliam ipsuin crucifixerunt, et in hunc denlibuss dicat: Vidisiiillos ad j'udicandum. Nesileas,Domine.
Striderunt. Ne taceas. Tacet modo, et non tacet: id est, non
Domine, quando respicies. Propheta ex personai tacet roandalum, lacet jiidicium. Te in tesiimonium
Ecclesise dicil. Ac si dicat: Respice malorum ini- advoco, cum judicavero mundum. Ne discedas a me.
quitaicra', et meam jusiiliam ab ipsisj diseerne. Ett Quia Pater a Filijo non discessil in passione. Sed
restilues ahimam meam a maligniiale eorum, a leoni- tuse adhccream dexlerse, donec digna ullione pu-
bus unicam meam. Leones ipsos perseculores dicit,> hiantur.
qni animam ejus deglutire ore nitebantur : sed ej'uss Exsurge, Domine, exsurge. Hocest, in adjutorium.
rcsiirrectione confusi sunl. Ecce conversa esl oratio"i lntende judicium ineum. Id est, discerne inter me et
cjus in sinuro ejus, cum unica, id est, ipsa anima in-- CQ Judaeos. lntendejudiciummeum, quia par eslpoena, et
legra corpori restiluia est. Et quis, iriquis, eam re- disparestculpa.Idest, quandocumillislatronibuspen-
siituit?Ipse cum.paterna voluntale, qui dixit; Po- debat, quiaipseinnocens pendebat. Exsurge, et intende
testatem habeo tollendi animam meam, et polesia-- judicium meum, qiualiter judicanles condemnaverunt
tem habeo iterum sumendi eam (Joait. x). Et a leo- me morli. Deus nieus, el Dominus meus in causa mea,
„ niius unicam meam. Leo ipse populus Judaicus,» Vox humanitatis ad divinitatem, pro parie carnis
propler foriitudinem maliliae suse. Vnicam meam : loquitur. Judica me secundum magnam misericor-
quia niiica fuilaromaChristisine peccato, secunduini diam luam. Unde dixit, inlende judicium meum, id
prophetam : Qui peccatum non fecit, nec dolus in- est, fac discretioriem inter me et illos.
venius est in orc ejus (Isai, tm). Judica me secundum justiliam luam, Domine Deus
Confitebor iibi, Domine,in Ecclesia magna. Id esi,» meus. Judicavi egp adulteram, ut non condemnare-
in loto niundo diiTusa. Jit populo gravi laudabo te. tur; jiidicavcrnnt et isti me innocentem, dignuin
Id cst, in populo Christiano , ibi te laudabo. Graviss morte, ideo unusquisque secundum opus proprium
dicitur. Quia non est levis ad peccandum : Non levi,> judicium mereaiUr. Non supergaudeant mihi inimici
quem ventus ut pulverem a facie lerrae projiciel: '• riiei, nedicanlincbrdibussuis, Euge,eugeanimwnoslrw;
sed in gravi, etsupra petram fundato, firmiterque8 D Jj nec dicani, Pevombimus eum. Non patefiat ullra os
prsecepla cuslodienle. Hinc ilerum recordatur pas- eorum ad me devorandum, ne dicanf, devorahimus
sionis suoe,quo polius eis judicium mortis annuntiett eum. Devoral honVoquod in os miitit. Sed in hoc dicit
dieens : devorare, quia peccatores volunl illos sanclos devo-
Non supergaudeant mihi qui adversantur mihi ini-" rare : id est, ut unum corpus efficiantur.
que. Judsei Ghristo, el persecutores Ecclesiav. Qui' Erubescant et \revereanlur shnul qui gratulanlur
oderunt me gfatis, el annuuni oculis. Hacc dicil ut malis meis. Id est, dsemones, Judsei, hoeretici, et
nnii sit iterala passio : quia ncc redemplio veniet
persecutores : qui graiulanlur malis meis,hoc est, non
jteraia. Et annuerunt oculis quia : nihil boni in
solum qui faciunt, sed etiam qui conseniiunl facien-
opere oslenderunt.
mihi Et .* iibus. Induantur confusione et revereniia qui maligna
est
Quoniam quidem pacifice loquebahlur. me. lsti supradicti confusione
illud :iM3gister, licet tributum dari Caesari, aniiona toquuntur adversum
oeterna. Unde dicit : Discedite a roe, maledicli, in
(Ma((/i. xxn)? Velquando dixerunl: Magisier, sci-
.mus quiaverax es, et in verilate viam Dei docess ignem oelernum (Mait. xxv). Ut qui me quasi hoini-
 929 BREVIARIU.U IN PSALMOS. PSALM. XXXV. $50
nem judicavciunl, ut Deum videant judicantcm. , A secrelo, in quo compungi debtiit, iniquitalcm me-
Hinc proplieta adPalrem loquilur. ditatus est, unde j"amsuperius menlioncm fecimus.
Exsulienl et twtentur qui votunl jusliliam meam. In cubili, id est, in corde eorum. Asiitit omni vimnon
Christum exspeclantes, qui est justitia Patris. Vel,, bonw. Quia ibi astitil, ideo ad nullum j'ustiliae fru-
exsutlenl et tmienlur qui volunt justiliam meam : idl clum potuit pervenire. Maliliam aulem non odivil.
est, sanclf qui volunt justitiam Dei implere, ipsii Sed dilexit: quia non solum non oderunl, sed am-
exsultent et lxtenlur in remuneratione viice seter- jvlexaii sunt.
nao. El dicanl, semper magnificetur Dominus : qui vo- Domine, in cmlomisericordia lua. Id est, in sanctis
lunl pacem servi ejus. Ipse Dominus esl pax noslra : angelis, qui ibidem firmaii fuerunt, el non cecide-
juxta Apostolum (Ephes. n). Servi ejus: id esl, Cbri- runt. Vel, tit cmlo misericordia tua, id esl, in sancta
sti : qui est servus Dei Patris. Unde dicit: Magnumi Ecclesia, Domine, in cwlo misericordia tua. Christus
cst libi vocari servum meum (Isai. XLIX): proparte i Dominus, qui humanos miseratus labores descendit
carnis. de ccelo, ut colligaret vulnera noslra. Et veritas l%ia
Sed et iingua mea medilabittir justitiam luam. Lin- usque ad nubes. Veritas, Christus est, ut illud : Ego
gua mca,sancti sunl, qui meditantur mandalaCIirisli. sum via, cl verilas (Joan. xiv). Nubes, sancti prscdi-
Tota die, laudem luam. Tola die, toio lemporc laudare5 B catores. Uude dicitur : Mandabo nubibus meis, ut
Deuro. Sed el lingua mea medilabilur juslitiam tuam: non pluant imbrem super earo (Jsat. l). Quia sicul
quia pro vita populi mortuus, non es in tarlaro dere- nubcs pluviam portant : el irrigant lerram : sic ct
lictus. Tota die laudem luam: quia devicla triumplians> sancti prsedicatores pluviam, id est, doclrinam
roorte, in coelis es susceptus a Palre : cum quo tibii Evangelii porlanl, et irrigant corda arenlia. Et ve-
et Spirilu sancto est honor et gloria. Amcn. ritas tua usquc ad nubes. Qui spirilualiter Scripluras
PSALMUS XXXV. nolunt inlelligere : quserendum esiab eis, quomodo
In finem, puero Domini Psalmus David. Iste psalmusi veritas Dei sit usque ad nubes.
pcrsonam peccatoris designat, superbiam notat,, Justitia lua sicut montes Dei. Mons Dei sapienlia ;
fonlem acterni luminis monstrat. mons Dei judicium : mons Dei sanclificalio est. Sunt
Dixii injusius, ut delinqital sibi, Id est, sibimet- et hujuscemodi montes plurimi, in quibus recon-
ipsi, injusiits, hoc est, diabolus cum suis satelliii- duntur arcana Dei: quae difficile humanitas polest
bus. Id est, populis Jddaeorum : vel reliquis suis> investigare : juxta Apostolum : Quam inscrutabilia
menibris sibi deliquit. Nec alius quispiam per inju- sunl judicia ejus, et investigabiles viae ejus (liom.
stiliam sic loquitur ut peccet : sicut ille qui dixit :' xi)! Vel aliter: Justitia tua sicut montes Dei. Juslilia
Ponam solium meum super sidera, et ero similis>'C tua, mandata tua. Montes Dei, sancti majoris me-
Aliisrimo (Isai, xiv). Semper enim iniquitas proprio' rili : sicut sanctus Joannes, vel cacteri apostoli.
se conlodil j'aculo; juxla illud : Fili, si malus eva- Montes pritis a sole illuminanlur, el postea vallcs.
seris, solus hauries mala (Prot>. xn). Vel aliler :' Sed monics, id esi, sancli non a semelipsis, nisi a
Divit iniquus ul delinqucret sibi: id est, decrevit se sole, id est, a Christo. Unde dixil: Orieiur vobis
peccarc debere. Non csl thnor Dei ante ocitlos ejus. Si sol jusliliae (Malach. iv). Et jttdicia tua velul abyssus
eniro tiroorem Dei ante oculos haheret, numquam mttlla. Abyssus multa, judicia Dei occulla : quia
exsecrabilia et abominanda commilterel. Non est unum reprobat, et alium assumit, sicut dixit : Jacob
timor Dei ante oculos ejus. ld est, ante populum Ju- dilexi, Esau odio IiabuL(ilfatWi. i). Vel judicia sunl,
daicum : quia si limorem Domini habuissenl ante quibus vel justis beatiludo, vcl impiis pcena infer-
oculos cordis, numqtiam tanta mala fecissent. lur. Quae ideo abysso comparantur, quia in novi ve-
Quoniam dolose egil in conspeciu ejus. Diabolus, terisque Teslamenti profundilalibus contcmplantur.
ei Judoci ante conspectum Dei. Vel, doloseegilin Homines, etjumenta salvos facies, Domine. Ratio-
conspeclu ejus, iniquoe concupisceniise flamroam sii- nabiles irralionabilesque personas j'uxla illud Apo-
niulatus. Vt invenialur iniquitas ejus el odium. Dum stoli : Sapienlibus, et insipienlibus debiior sum
concupisceret contra justiliam iniquilalem, dum au- "D (Rom. i). Quemadmodum multiplicasti miscricordiam
fcrre non potest, odium possedit. Sed et ad Judam luam, Deus. Ab initio quidem proflua fuil miseri-
proditorem haec perlinere sequenlia docent. cordia tua; sed tuncmultiplicata est, cumnoscruore
Verba oris ejus iniquilas et dolus. Dixit autem : proprio redemisti.
Ave, Rabbi, et osculo magistrum Iradidil inimicis. Filii aulem hominum in tegmine alarum tuarum
Ecce verba oris, plena dolo atque iniquitate. Verba sperabunt. Non progenies viperarum, sed illi qui ad
oris ejus iniquitas, el dolus, et in diabolo, et in po- iroaginem Dei mente perfecti sunt, sperant sub cru-
pulo Judseorum. Notuil inielligere ul bene ageret. Id cis tuoe defensione muniri. Vel, Filii hominum, id
est, diabolus et sui salellites : quia aliud est non est, filii Christi: quia ipse hominis Filius est, el
posse, aliud esl nolle. El Judas videbat quolidie cum sancti filii hominum. In protectione alarum tuarum,
apostolis Christum multa roirabilia operantem, sedi vel, in tegmine. Duse alse, duo Testamenla, quia inde
non intelligebat. In malivolam enim animam noni teguntur sancti a Christo. Et inebriabunlur. Id est,
jngreditur sapienlia. ipsi lilii : incbriabutitur quidem ab ubertate domus
Iniquiiatem medilalus esl.in cubili suo. In cordisi tuw, a pinguedine gralisc Spiritus sancti. Pomus.
 951 APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUM S. HIERONYMl. 952
luce, sanctoe Ecclesioc. Yel, incbriabunlur, ul, oliitisis A
A.ligi, vcl exponi i Nam hic dicit,.Noli particeps es-e
llagitiis, viiiutibus copulcntur. Ab uberlate donwss jmalignis: ncqu|i ad zelum, neque ad invidioiii,
ium. Ab intelleciu dogroatum Ecclesiaslicorum. El;( quia zelus ira esi, secundum illud quod per propbe-
torrente voluptalis luw potabis eos. Torrens voluplaliss tam Dominus ait; In indignalionemagna zelatus snni
Dei, Spirilus sanctus est: qui irrigat omnem ani-i- "Sion (Zach. vm). luvidia aulem livor esl: juxlaillud:
mam spirilualibus Jlueniis, ul fruclum exhibeatit Occidi adolesceniulum in livore meo fGen. iv). Ne-
sanctitatis. que ztlaveris facienies hiiquitatem. Non imileris eos
Quoniam apud te, Pomine, est fons vilw. Ei tu es,i, -qui per iniquasifraud.es divilias congregant, bnnn-
el aptid Le est origo iomnium bonoruirt, et lu proestas s remquerequirurit: sed Deura atleiidens, honitaleni
bapiismuni : per quod abltilis facinofibus, viam n apostolicam qusere.
largiaris selernam. Vel fons vitw : quia docirina Dei,i, Quoniamtamquam fenumvelociler arescenl, el qitein-
aninvaevitaesl. InIwmineiuovidebimus lumen.Lumenli admodum olera hcrbarum cito decideni. Recte hoec
Patris Cbrlslus esl. In Chrislo Palris lumine, lunienu carnali; gloria, el niundata polentia, feno (juxta
SpiiiLum sanclum videbiinus. Lumen tuum Paterr ;-Isaiam) comparantur. Omiiis, inquit, caro fenuin,
•est: cujus voluniatem fnciens, venisti illuininaree et orivnisgloria ejus sicut flos feni (Isai. XL). Aruit
occulta tenebrarum, ul in te, qui es lux nvundi, nie-:- B 'B.enim fenuin, et flos ejus decidil. Huicsenteniiae ad-
reremur illud lumeircernere in gralia meniis purae : didit Jacobus apostolus: Ila el dives in itineribus
Sic enim ait ad Philippuin : ftui videt me, videt etst suis marcescel (Jacob. i). Siroili ratione etde oleri-
Pairem ineuro (Joan. xiv). In lumine «/««,-id est, inn bus sentiendum est: quia non omnia olera infirinis
Ghristo, videbhnus lumen : id est Spiritum sanctum,i, sunt opporiuna.
qui super apostolos in specie ignis illuminanlis ap-i- Spera in Don\ino ct fac bonilatcm. Taniquam scgro
paruil (Acl. n). Elinlnmhie luo videbhnuslumen, idd libi loquitur sernio divinus: ul inier reliquas gralias
esi, a Cbrislo illuminabimur, ut ail in Eyangelio : quse suntfructus spiriius, exbibeas bouiiaiem. Spera
Erat luineii verum quod illuuvinat omnem homineuiii , in Domino: spenv babeas seinper in Doniino. Et fac
venientem in iliunc muiidum (Joan. VIII). bonilalem : hocest, adimple mandala. Inliabita ter-
Prmlciide misericordiam luain scieniibus le. Qui iee ram, sanctam Ecclcsiam : vel corpus luum. Tu do-
vcnturum in muiidum noverunt. De quibus postmo-i- minare carni: lion caro tibi. Et pasceris in diviliis
dum in Evangelio dicis : Mulii jusli et prophelicc <y'us. In sacris voluminibus. Si hsec lerra fructum
cupierunl viderequaevidelis, et non viderunt (Mali. exhibeal sanciilatis, tunc et lu jucundabeiis in divi-
xi), Non superbis, ,el subdolis, sed mundis cor-_ : liis Dei.
de. Vel osleiide iriisericordiam luaro scientibttss C: "j Deteciare in Domino, el dabil libi petidones cordis
tc, id est, qui te sciunl, et te intelligtini, ipsiss lui. Cor semper sapienliam petit. Ergosi, admissis
oslende misericordiam luaro, Domine. Et juslitiamii his jucunditatibus, in Domino delecteiis , dabit tibi
iuam his qui recto suni corde : Justiliam tuam, man-- Lhesauros sapieniisc suae, vel quidquid peiieris per
dala lua. Qui reclo suntcordc, id est, qui non habent,j fidero. Unde dixit: Quia si duo ex vobiscousenseriiit
duplicitaiero cordis. super lcrram, de omni re quam pelicrinl a Palre
Nonveniatmilii pessuperbim. Ne elalus vanitate,! iiieo, fiet eis (Matt. xv).
incidam in laqueum diaboli, et evadere non pnssim : Revela Pomino viam luant. Quomodo dicil, revcla?
Et manuspeccatorum non moveal me : id esl, operaa numquid aliquicl nescit Deus ? Non, sed tu quod
malorum me non moveat de bono in nialum. Nonu habes in corde , paiefacere debes Dco in sermone
me moveat, nt a te divellar. per confessioneh) ttianj. Confitere ei acliones luas;
Ibi ceciderunt omnes qui operanlnr iniquilalem. Ini ei spera in eum seinper, el ipse libi dimittet peccata
hac superbia atque yanitale .conlra quam slare dc-. luz.Elsperaineum. Quod possit reroillere delin-
buerant, ceciderunl. Expulsi suni. A reguo Dei.. qucnli. Et ipse faciel. Et quid, inquis, faciet?
Nec poluerunl slare. Expulsi sunl doemonesde coelo:: . Et educel quasi lumen jusliliam tuam. Adclarila-
nec polucrunl stare, Ccelura eos non poluit lenere : " leni qua cum credidisti. Juslitiam tumn: id esl, in
quia in pedes superbise jam corruerant. Nosvero> clarilale opera tua. Et judicium tuum. JQUO ea quoe
oreinus Dominum, ut jiobis nominis sni timoreini bona sunl -clcgisli. Tamquam meridiem, In pleno
insinuet, misericordiam de coelq solite largialur: : sjvlendore.graliae sune , quem revelat coram angeiis
superbiam a nobisbonis suisinimicam auferal, alque> suis. Velmeridies, opera sanctorum inlelliguntiir.
omnem dojum avertat.: nosque sacrosancti luminisi Subditus esto Pomino, Non peccato, jsed humilis
sui cognilione illuminatos, regno suo dignos elficial. .< .esto coram Domino. Et ora eum. Pro deliclis proesen-
''iibus el antiquis. UndePaulusdixil: Primo omnitim
' Amen. PSALMUS XXXVI. |
Tieri oraliones, obsecraliones, poslulationes, gra-
Psalmus Pavid, Trig;fisimussexluspsalmuspersonam i ,1 liarum acliones:, pro regibus elomiiibusqui in subli-
justi glorificat, .injusii notat: moiesinsiruit, bo- .,, imilale sunt (I Tifn. n).
hiiaiem Dei docet, pravitaiem eVellit. Noii mmulari ,ineo. Ne invidus ei sis, sicut supe-
Nali-mmulariiiiiwligngntibus. Mullas Jiabeloemu- irius: El judiciumtuum lamquammeridies. Tunc enini
Jatio interpretationes, -quse loco suo debent vel intel- jjusti fulgebunt sicut sol in regno patris eorum, et
 055 BREVIARJUM IN PSALMOS. PSALM. XXXVI. 934
enuit clara orania quseiiiincabscoiidita suni. Vel,, A lunc animse sanguis fuiiditur , cum quis blande se-
noli mmulari in eo, qui prospereagit in via sua. Non1 ducitor, et cadit in peecatuin. Sedboec ad hoereiicos
le lerreat impii felicilas brevis. Quiesce ab ira, et de- refei'cnda sunt, contra quos debemus Jortes siare:
relinqne furorem. Noli semnlari nt malefaeias. Dc- ut eis quod propheta adjecil, adveniat.
pone iram, ne iniqua patiens, vicem reddere com- tiladius eorum inlrelincordaipsorum, elc. UJIUS-
pellaris. quisque enim qui conlra Deum loqnitur; aut cujus
Quiprosperaiur in viasna. Qni feliciler agit in hoc: mens in stulia arroganiise vanitaie superfluit: nec
sacculo. In homine faciente injustiliam. Ipse eiiiro se> Scripturis spiiitualiier intendens, viiiosa eas iivter-
peccando proccipital, n.e cum ilio esse desideresqui i preialione corrumpit: ipse se proprio interimit pu-
iniqniiatem facit. gione. El sicut ad apostolos pax eorum , si indjgna
Desine ab ira. QuoeDei jiisiiliam non operaturr sildomiis, revertitnr (Matt, x): ita et in corda isio-
(Jacob. i). Deretinque furorem. Qui secundum Salo- rum gladius, si eonlra insontem evaginetur, infigi-
monem eliaro >>apieniesperdit (Prov. xix). Vel desine,, tur. Vel, gladiv.seorum ititret in cgrda ipsorum: hoc
cessa ab ira animi, et furore corporis. Nolimmulari i esl, vindicla in animas ipsoriim. Et arcus eoiiipi
uimaligneris. Ne alios provocandoad nequiiiam,ipre > confrjngatiir, lendictila ipsorum.
nequam efficiaris. B Melius esl niodicntn juslo super divitias peccalorum
Quoniamquimalignantur exlerminabuninr. Quia noni mulias, Metuii enim illud qund Dominus ail in Evan-
habent radicem pieiatis, Vel exterminabunlur de gelio : Quid prodest homini, si munduro universnni
terra viventimi). Suslinenies aulem Dominuni, ipsii lucretur: animsBauiein suae delriinenlum paiiaiur
hmreditabuni terram. Id est, lerram repromissionis, (Mall. xvi)? Modicum autem quod dixit, fides est.
quse fltiit roti et lac. Quoequamquam granosinapis compareiur, magnain
Adhuc pusillum, elnon erit peccator, Modice ex- tamen habel viiiuiem. Meliusest viodicumjuslo, super
speeta, el non eril pcccaior, qui lollelur hinc : quiai divitiaspeccatorummulias. Quanivis parvasint, meliora
divina opprimelur ullione. Et qumres locum ejus, el! sunt; quia dixit Salomon : Melior en cxigtia por-
non invenies.In futiirnmnoneril: nequelocum quie- iio cum requie,, quam plena inainis cuui jniquitate
tis accipiel, el qumres locum ejus, et noninvenies. Sii (Eccles. iv).
locus diaboli peccatum esi, erit lempus quandoi Quoniam brachia peccatorum comerenlur: Brachiq,
peccalum non erit. Mocautem tunc erit, cum exsul- idesl,fortiiudo illorum conlereiurin vindicta, ne in-
laverimus in muliitudine pacis. iiocentibus noceant. Confirmai auicmjustos Dominus.
Jlfflitsue/t«u(ew hwreditabunt lerram. Qnos nullus; In fide conversanlitim infirma corroborat.
turbo furoris exagiiat ; neque concupisceniiae ignisi G G Novil Dominus vias immacutalorum. Id est, conver-
inflammat. Hoereditabunt terram illaro viyeniiuni: sationem illorum. Novit Doroinus qni sunt ej'us: im-
quia mitcs et huniiles possidebunt lerram : lioc esl,, mundos aulem et eos qui eum ignoranl, nescil.
vilam cclernam. Et delectabuntur inmultitudine pacis. Omnis enim ignorans ignorabitur. JE(hwreditas eorum
Deleclabunlur: Id esl, Imlabunturin multitudine pacis: in wlernum erit. In Christo, qui esl perpeluus et
id est, in Chrislo : cuni in regno Clirisii conjuncli i seternus. Vel in oeiernum erit: Iioc cst, in vila
fuerint, qui esl pax nostra. aaterna.
Observabitpeccalor jusium. Ul invento loco noceat; Non confundenlur in iempore malo. etc. Tempus
ei: quia perilla opera sanclorum ipsi cruciantur, malum, judicii tempus ostendit: in quo cum justi
et torquentur in isia praesenti vila : id est, in mentei non patiantur famem, de peccatoribus dicilur : Vae.
intus maliiia et invidia, quam liabeni. Et stridcbit! vobis qui satnrali eslis, quoniani esurietis (Luc vi),
super eum dentibus suis. Nequiliae et malilise denii- Non confundenlur in tempore mcdo. In lempore dis-
bus, quibiis eum nitiiurdevorare. Permotum corpo- cussionis, quod impiis malum erit. El in diebus fa-
ris, ut diximus, ostendil molum animse. mis salurabuntur, et si desinaiU esse ihinislratores
Dominns aulem irridebit eum: quia prospicit quodf verbi Dei, el hi in Christo, qui panis est vivus, refi-
venient dies ejus. Dies ultionis iroe Dei. Numquid|I*cientiir.
I* Vel, indiebus famis salurabunlur: hoccst,
Dominus aliqnem irridet ? Non, sed quia digni suntt quando illi peccalores erunt vacui, lunc sancli satu-
ipsiut irrideiinlur invindicia. Quoniamprospicilquod( rabuntur de gralia Dei. Quia peccaiores peftbunh
veniant dies ejus: hoc est, Dominus scil quando ve- Quia non custodiunt mandala Dei, si non enienda-
nietperditio ejns. verint,
Gladium evaginaverunipeccalores,elc. Gladius, sive; Inimici vero Domiui mox ul honorificali fuerint. ln
sagittoe jieccatorura , verba seduelionis sunl. Arcusi poleslale terrena. Et exaltati, In vana gloria. Defi-
vero vel vagina , mens a>t eoruin -de quibus profe- cientesquemadmodum fumus deficient, Adveniente au-
runlur. Vel, c/ladium evaginaveruntpeccalores, id est,, tein morle, ojnnis gloria eoruro lamquamfurous^ut
gladium perseculorum in perseculione. Jnienderunl I nebula labescel; quiacilo omnia lr.anseunt..
arcum: id esl, lendicula ijvsorum conira sancLo'!. Mutabitur peccalor, et non.relr.ibuet, Quia npn -je^
Vt decipianlpauperem, el inopem, Nondiviiem mnndi,, sliliiet pecuiiiam Dorohii cu,m usuris. Mutuum acce-
sed pauiierem Chrisli. Vt irucideni reclos corde. Ult j)it a Domino : id est, quinque sensus *orppris, vel
eos qui bene credunt, seducendo interimant. Quiai divitias, et non gralias stgii Deo, Justus autem misc-
 955 APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUM S. HIERONYMI. 936
raiuretcommodat. Id est, etin sefacitmisericordiam, 1, A ln - Ecclesia, in tinitatc fidei, esto cum eo perpeluus.
et in aliis : hoc esl, discernit ipsos quinque sensuss Quia Dominus amat judicium, Reclum j'udicium,
corporis. yc\, justus miseretur et commodat. Accepitt ,iquo justos impipsque discernit.
verbum, el spiriiualibus spiritualia subminislral: ulI Et non derelhiquet sanclos suos. Qui in eum lolam
non solum se , sed alios lucrifaciat. In hoc vero0 ispem locavcrunt. In mlernum conservabunlur. Iloc
versiculo, etiam miseratio pauperum intelligendaa esi, < in perpeluuih, quia seierna concupierunt.
est. Injusti punieniur. In vindicta. Et semen impiorum
Quia benedicentes ei hmreditabunt terram. In quaa 7peribil. Semen inipiorum : lioc est, opera illorum cum
bona Dei reposita sunt. Qui semper Deum laudant,, iipsis punientur in lormeniis, el omne opus eorum
et ipsi possidebunt lerram : id est; et islam terram1 tdisperdetur, quia iniquum est.
solenl possidere, et posiea lerram viventium possi- Justi aulem hmreditate possidebunt lerram. Terram
debunt. Maledicentes aulem ei disperibunt. Promit-- viveiitium.
1 Et inhabilabunl in smculumsmculi sttper
tente Domino : Inimicus ero inimicis luis, et affligam 1 V eam, Super illam qure esl sine fine : de qua fugit
affligentes te (Ea;.od.xxm). <
dolor et gemitus.
Apud Dominum gressus hominis dirigentur. Quibuss Osjusti medilabilur sapieniiam. Id esl, Chrislum :
ad eum transire conatur. Sic etRebecca abiit inter-- B "hde • dicil: Et in lcge ejus mediiabilur dic ac nocte
rogare non de loco ad locum, sed de vita ad viiam1 (Psal. ( 1). Cum ait, medilabitur, futurum significat
(Gen. xxiv); elMoyses,solulisvinculispedum, Lrans- L tempus, quod in regno Dei intelligitur ad agendum :
ivil videre rubum (Exod. 111).El lu si apponas ani-- in i quo non vino' luxurisc, neque cibis voluptuosis ,
nium ul trauseas a morle ad vitam, non pedum1 scd s sapientia Dei, jusiorum ora replebuntur. Et lin-
gressibus, sed animi virtute, diriguniur a Domino> gua <j ejus loquelurjudicium, Cum omnia ponderale; et
gressus tui. Ad Dominum gressus hominum diri-- non 1 fraudulentef, neque cum ira , sed juslo j'udicio,
genlur, sensus uniuscujusque : ut ail Salomon : cquse de Deo serilit, enarrat. In quo enim abundat
Hominis esi prseparare viam suam, sed Dominus di- gratia £ spirilualis, omnia perscrutalur, etiam alta
rigel gressus suos (Pro». xvi). El viam ejus volel. Utt Dei. I
ad se venial, qui estvia, veritas elvita. Yel mandata1 Lex Dei ejus in corde ipsius. Hoc esl, in mcnte
ejus desiderat. justi.
j Non solum in ore ac lingua, sed etiam in alto
Cum cecideril non cotlidetur. Quare? Quia Domi- cordis c ejus fruciificabunt, per legem Dei, opera san-
ms finnat manwn ejus. Id est, opcra ejus. Cum ce- clitatis. c Et nonsupplantabuntur. Ab adversario. Gres-
ciderit, propter infirmitatem carnis : quia septies5 stts * ejus. Quibus ad Deum pervenire nilitur. Yel, tio»
cadil j'uslus, et resurgit: non collidetur, quia Doini-. C ssupplanlabunlur gressus ejus. Sensus ejus a diabolo,
nus supponil manum suain. Agenti pceniteniiam,, vel v a peccato.
staiim misereiur. Sic el David et Petrus cognilum1 Considerat peccatorjuslnm , etc. Inluebalur enim
l.icrymis purgaverunl deliclum, el a Domino confir- populus P Judseorum justum Filium Dei, et slridebat
maii sunt. h eum : quia gravis ei erat etiam ad videndum. Sic
in
Junior fui, el senui, el noit vidi justum derelictum. ct e nunc inimicus considerat unumqueroque nosirum
Nolile, inquil Aposlolus, pueri effici sensibus veslris, t utu perdat. Sed si vigilanler resistat, cveniet quod
sed nialitia parvuli estote (II Cor. xiv). Ergo iste ab, Sl sequilur.
inilio a?tatis sua? parvulus in malitia, sed senex in, Dominus autem non derelinquet eum in manibus
virtule divina : intellexit, numquam posse j'uslum a ejus. eJ In polestate ulique illius. Nec damnabit eum
Domino derelinqui, nec semen ej'us quoerens panem cum ci judicabilur illi. Dat judicium impius , ut pereat
doctrinse ccelestis : de qua verbum insipientibus jnstus, j" et Dominus non damnat eum, quia cuslodi-
praebuit. Nec semen ejus qumrenspanem. Scmen ejus, vil "v: legem ejus. Sed illum jiislum non condemnat in
opera ejus. Quwrens panem, id est, vefbum Dei. di judicii, cum inipium jtidicat.
die
Tola die misereiur et commodat. Dies est, eum Exspecta Dominum, et custodi vias ejus. Per spem
unusquisque bonum exercet. Isle ergo omnibns die- Dfirmam,D ji el indeficienlem mandatorum custodiam
bus vitse suse fenerat Domini sui pecuniam, non ad e: exspeciatur Deus : ideo non debemus confundi in
lucra mundana, sed ad coelestia conquirenda. Tola diversis d mundi tenlationibus. Exspecta Dominum:
die, omni tempore. Miserelur, a Deo : id est, qui Quidqtiid Q tibi aeridat in prosperis et in adversis, pa-
aliis minislral doclrinam Dei. Et semen ejus in bene- tienterli exspecta: id est, sttstine. Exallabil te, uthm-
diciione erit. Opera qusegessit, vel doctrinam quam reditate »'< capias terram. Illam ulique aelernsebcatitu-
docuit, a Domino benedicentur. Sed et semen ad dinis d tellurem : in qua justiposl terminalos labores
Christianum refertur populum, qui in Ecclesia assi- exaltahuntur.
e: Cum perierint peccalores, videbis.
dua benediclione ditatur. E( semen ejus in benedic- Tunc T jusli peccalores perire videbunl, cum fruc-
tioneerit, in abundanlia et gloria. li> mercedis, Domino tribuente, percipient.
lum
Declina a -malo. Opere. JE( fac bonum. Quod Deus Vidi impium exaltalum, el elevatum super cedros
proecepit. Declina a mato, et (ac bonum. Declina a L Libani, et iransivi, et ecce non erat. Cum mundi hujus
malo : a diabolo, vel a peccato, el fac bonum, hoc pelagum p< iransierimus, tunc videbimus non esse dia-
esi, iriiplc mandata. El inhabila in smculum swculi. b< bolum, et locum ejus ncquaquam apparcre pccca-
 937 BREVIARIUM 1N PSALMOS. PSALM. XXXVil. 9S8
turo. Cedrus duas habet inlerpretalioncs, sed in hocc A quiescil Ecclesia illa requie paradisi quam perdi-
loco ejtts cxplanaiio haec csl: sicutenim cedrus su- dit in Adam. Isie psalmus oslendit, ut si accidat
infirmiias corporeoe fragililati, non dcsislat requiri
per excelsos monfes apparet exaliaia, et impulsu" medicina cceiestis.
ventorum ssepe delabilur : ita et impius qtii, relicloo
Deo , in diviliis mundi confidit: quamlibet floreai, Domine, ne in furore luo arguas me : neqtte in ira
quamlibel extollalur et elevelur, non invenielur cumrl lua tl corripias me. Totus psalmus ex persoria pceni-
ab hocroundo migraverit. Sed et ad Jtidam iradito-,. tenlis l< est: scd ad Chrislum referri potest, sicut et
rem isla referuniur. Vel cedrus.Libaui, sancli prop- S(
sexagesimus octavus. Domine, ne in furore tuo arguas
ler aliitudinem meritorum ipsorum , et sacerdotes,I" me " : neque inira tita corripias me. Ira esl, ut saepe
odore boni operis. Impii super ipsns sunt; quia cal- "diximus, comuioiio anlmi. Furor vero vindicta irra-
cant et opprimunl illos. Transivi, et ecce non erat.t. tionabilis ll , cum fellis aniaritudine. Ideo iste qui se .
Dicat hoc apostolicus coetus, quia transivi procellamu peccatorem
P scit: non in ira, sed per miscricordiam :
passionis Jesu : et illo resurgenle, hic non erat: "nec in furore, sed per patienliam se argui posiulat.
quia abiit el laqueo se suspendit. Qumsivi eum, et ,t Quoniam sagiiiw tuw infixm sunt milii. Verba doc-
non esl invenlus locus ejus. Quod autem non sit in-,. ltrinoe, quae ut jaculum Iransverberarunl cor meuni,
ventus Iocus ejiis, et habitaiio ejus desolaia reman-l- B ut v ag^rem pcenilentiam. Et confirmasti superme ma-
serit, Pelrus in Aclibus aposlolicis prodidit, cum dj num n luam, Ut lamquam bonus magisler verberibus
Matlhiam in ej'us ordinem subrogavit (Acl, i). Vel, 1 ccasligationis affiiclum redderes emcndalura.
trausivi, et cccenon eral : qumsivieum , el non esl in- j_ jVoitest sanilas in carne mea a facie irm tum. Vidi
.,. *faciem irse luoe, et non ipsam iram : hoc esl, intel-
venlus locus ejus : id est, ipsius impii. JVOIIest inven-
ius iocns ejus : pro lanta velocilale qua deficiunl. 1 per Scripluras sanctas, quanta miuaberis pecca-
lexi
Custodi innocentiam, et vide wquilatem. Si nulli ili ltoribus, et exlabui, pelens ne ipsa super me ira de-
noceas : si cum nullo liligiosus sis, yidebis Chri- £
i- scenderet. A7onest paxossibus meis a faciepeccatorum
sturo : quia sicut via, veritas et vila : ila et sequitas
is meorum. ' Nullam quielem indulsi, vcl ossibus, vel
inielligilur. Quoniam sunt reliquiw homtni pacifico. o. 'raembris meis, donec ea pceiiitendo purgarem.
Qui hic pacilice vixerit, ut Filius Dei vocetur : hujus ns Quoniam iniquilates mem supergressm sutit capul
reliquiae, hoc est, corpus mortale, reservatur ad glo- 0. 'meum. Invaluerunt enim mibi, ul sequilur : Sicul
riam resurreclionis, jiixta illud Apostoli : Oportet et omis « grave gravalm sunl,super vte. Non est enim mibi
morlale hocinduere immortalilalem (ICor.xv). Re- e- 'leve peccatum meuro, sed recognosco , quia grave
liquiae impiorum peribunt. Pro reliquiis, in Hebrseo, 0) 'mibi judicii pondus imposuit, et super verticcm
uovissima habet. C 'capitis mei excrevit. Sicut pondus grande, sic pec-
Injusii autem, elc.; reliquim impiorum peribunt. j_ cata l mea super me.
Non reservanlur eorum reliquise ex superbia, ut in jn Pulruerunl ei corruplm sunt cicalrices mem. Porco-
selernum vivant: sed ut in pcenam gehennse ignis is rum ' mos est, ccsno aut slercoribus pro bonis odo-
intereant. *
ribus uti ; nec intelligunt se in his sordidissime
Salus autemjustorum a Domino. Per quem et prse- ;. *
volulari. Nam mihi fceient et computrescunl vulnera
sentem vitam capiunt, et adipisci prcestolaniur seter- r- peccatorum,
I desideranlerque expeto mcdicum. Et
nam. Salus atttemjustorum a Dotnino. Ipse est noslra a t
cur, inquis, computruerunl? A facie insipienliw mem.
salus. Et proteclor eorum esl in tempore tribulalionis. s, Quia \ nolebam agere pcenilenliam. A facie insipienlim
^rfjuiinfcii eos, etc. Propierea salvos faciet cos, et et mew. * Per hocputrtierunt, scilicet per insipienliani
proiector eorum est in lempore Iribulationis , cura ra meam r : ut Paulus dicit : Quod infirmum est Dei,
per arclam viam, qua? ad viiam ducit, incedunt, ple- '
B.~ fortius esl hominibus (I Cor. n).
nam doloribus et scrumnis. Et adjuvabit eos Dominus, s Miser faclus sum el curvalus sum usque in fintnt.
el iiberabit eos a peccaloribus : salvos faciel eos, quiui 'Usque dum confitendo purgarer : quia sine confu-
speraverunl in eum, cum ad perfectionem purae inen- i. s
sione el mcestitia non dimitiunlur peccala. Tola die
lis perducil. Ad eum venire meruerunl ; quoniam(j)D contristalus
c ingrediebar. Indignum me esse jiidicans,
speraverunl in eum. In oronibus enim angusiiis in ;n qui °, vel oculos ad ccelum levare auderem : sed per-
eum spem locaverunt, qui dixit: Egosum Deus, et 3t cutiens
c pectus meum, aiebam : Detts, propitius
absque riie non est alius. Ego occidam, et vivere fa- j. e
eslo mibi peccalori.
ciam : perculiam, el ego sanabo (Deul. xxxn). Qui ,[ Quoniam lumbi mei impleti sunl illusionibus.. lllis
sanet omnes infirmitates mentium noslrarum : no- '
j_ illusionibus se profitetur esse infirmatuin atque
bisque prscstet tolo corde erigere spem nostram, et 3t rrepletum, quibusdiabolus humanum genus aliicit,
in se Iribuat collocari : ut, a peccalis liberali, me- ,. v delinquat. Deus, lu cognovisli insipieniiam meam:
ut
reamur, ipso distiibuente, eliam scternilalis prce- ,. ^ lumbi mei impleli sunt iltusionibus. Se unusquis-
quia
mium adipisci. c. consideret, et titillaniem corporis intelligat
que
PSALMUS XXXYIL \voluptalem, el tunc dicere potest cum Paulo apo-
Jn finem, Psalmus David in rememoralione diei Sab- , g
stolo : Miser ego homo, quis me libcrabit de cor-
bati. Sabbatum, requies inlerprelatur : hoc esl, t I
pore mortis hujiis (Rom. vn) ? Et illud ; Neque e.nim
quaudo requiescuni sancsi : id esi, quando re- i- quod c; volo, lioc facio : sed quod nolo.
PiTB-OL. XXVI. 30
 939 APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUM S. HIERONYMI. S40
. Incurvatus sum et humilialus sum nimis. Ad poe- A autem lahiquam mulusnon aperiens os suum. El apttc
nileniiam. Rugiebam a gemilu cordis mei. Pelens Pilalum Dominus non est locutus. Et Isaias de eoden
cum Itictu remissioriem. Aliud estgemiluscOrporis, loquilur: Tamquam agnus ad vietimam ductus, noi
el aliud gemilus cordis. Gemilus corporis, est aperiens os suum (Isai. ui).
propter res lerrenas vel propler mortem gemere. El factus sum sicul honto non audiens et non ha
jGemitus cordis, propler sua peccata, vel aliorum. bens inoresub redarguiiones. Nam cum me spntis ii
SedChristus non habuit quod genieret, qiiia non nirent, arundine verberarent, illuderenique gem
fecii peccatum. Et gemitus meus rion esl abscondiius flexo, nihil eis motus respondi. Et non habens h
a le. Idest, quidquid habet homo, Deus scit. Quid- ore suo redarguliones. Sic lacui accusalus, quasi noi
quid deliqui, quidquid mali gessi, onmia tibi ciun babens quidpro me respondere deberem. Chrislui
geroitu reserayi : sciens quia tibi non occultantur 3n omnibus exeinplum dedit, ut homo flagella e
occulla. correclionem palientev porlare debeat.
Cor meum conlurbatum est in me, dereliquil me Quoniam in le, Domine, speravi, tu exaudies me
virtus mea. Quia iram quam superius memoravi-, in- Domine Deus pieus : Ut rae resuscites. Vel iu exau-
currere expavesco. Ei lumen oculorum meorum non dies me : hoc esl, vide illorum superbiam et mean
esi mecum. Quia, postposito verilaiis lumine, in le- B humililatem.
nebras deciderani peccatorum, Sic enim prophetam Quia dixi neguando supergaudeanl mihi inintici mei
,omnem ordinem hujus psalmi ex peccatoris pei sona et dum commbvenlurpedes mei. Pedes Chrisli in pas
prosecuium fuisse, anleriores noslri docuerunt. sione : vel sancli apostoli, qui pedes Chrisli essi
Seniiantilli quod libet. Ego vero ab illo loeo, ubi debuerant: commoti sunt de fide ad infideliiatein
ail : Amici mei et proximi mei, usque ad fiiiem Comnioveri possunt pedes mei a stabilitale sua , e
psalmi : video Dominum meum Jesum Gbristum a inimlci in me insuliare : si in bac crucis morle Iiu-
Judaeis circumdari, in cruce suspendi, ei ex infer- miliatus , non resurrexero. In tne magna locutisunt
no resurgere. Ait ergo ipse Dominus de passione Dicentes : Si Fiiius Dei es, descende de cruci
sua : (Matth, xxvu);
Amici mei et proximi mei adversusme appropiriqua- Ego auiem in flagella paralus sutn. Prseparo me at
verunt et sieterunt. Amici, dicuntur Judsei, propter sustinendam erucem, lanceam, fel, acetum, utper
-Abraham. Proxhni, eo quod ab eorum generalione hanc morteov meo sanguine redimara populum per-
assumpserit carnera, qui appropiaverunt ei, ut eiinteni, quia Uhrislus ad liocvenit, ut passionen
cortiprehenderetur. Aniicimeiei noli rnei contra nie sustineret. Ei dolor ineus in conspectu meo semper
steterunl. Potesi et de discipulis accipi, qui, in pas- C Donec ejiciam victoriatn in judicium.
sione melu terrili, a Domino recesserunl: inlantum Quoniam iniguilatem meam annunliabo, el cogilabc
uLeliam eum Pelrus deivegaret. Yel stelerunt, cau- pro peccalomeo. Sicut enim maledictioni subjacuit,
«antes contra eum. ul nos a malediclo legis erueret, ita et peccatorem
Et quijuxtct me erant, de ionge steterunt: Apostoli se profiletur, qui peccala nostra poriavii, utpio co-
vel reliqui discipuli, de quibus ait evangeiisia ; Cum gitatu ac iiiiiericordiae consilio, nos ab «isdem
autem apprehendissenl eum, slabanl omnes noti erueret. Et sollkitus ero pro peecato meo. Pecca-
ejus a longe (Luc. xxin). El vim faciebanl qui qumre- lum Chrisii, htinvanidelicta sunt generis ; proptei
bant anfntath meam. Faciebant vim, non noti, sed quoe et Patri dicitur nunc esse subjectus.
Judsei: vel Pctro, cnm dicerent; Nam et lu ex illis Inimici auteni mci vivuni. Quia non sunt siatira
es(Luc, xxn). Yel Jacobo ; qui cum traberelur, re- ullione divina punili. Et confirmati sunt super me.
licta sindone, nudus aufugit ab eis (Marc, xiv). J<7( Confirmaii sunt in iegis litlera : in qua spirilualiler
i)im faciebant qui quwrcbant animam meam ; scilicet nuntiaiuro non inlellexerunt. Et multiplicali sunt,
Judsci, quasi illorum fortiludo essel, el a Deo ipsain qui oderunl me inique. Certe inique ei non rationabi-
poteslatem non accepisscnt. liter : qnia iu hac liltera , semen suum, ceu astra
Elqui quwrebantmala mihi, loCuli sunt vanilales*,;[) cceli multiplicari credebant.
et dolos lota die meclhabantur; Mtiltos qiiidem dolos Qui relribuebant mihi mala pro bonis. Dulcedinem
mediiati sunl; cuni interrogareiit si deberent dare eelernse vilse alfferentem acelo potaveruut, ac felle.
censum Csesari, an non (Mallh. xxn): aut si roulier Delrahebanl mihi. Dicenies : Alios salvos fecil; se-
deprehensa lapidarelur (Joan. Vm). Sed tunc aperte melipsum noii polest salvum facere (Luc xxin).
dolum ingerunl, cuni fakos testcs adducuni. Vel, Quoniam sequebar bonitaiem, Ctimplens voluntaicm
qui inquirebant mala mihi, loculi sunl vaniiatem, Pairis, pro vita populi suseiperem nvortem.
quando dixeruht ,: 1« Bcelzebub «jicit dsemonia JVon derelinquas me, DomineDeitsmeus: ne disces-
(Luc. xi). serisame. CunJprofunda iuferiii penetravero.
•Ego autein tamquam stirdus non audiebam, et sicut lnlende in atijutorium nicum, Domine Deus salulis
mutus non aperiens os suum. Semper quse exprohra- mew. Manifestum est, Domine Jesu, quia intendit in
bant, susiuli, el jugiler silui. Hoc et Pilatus mani- te Pater suscilans le a morluis leriia die, et collo-
feslat, cum dicil: Mihi uon respondes? An nescis cans ad dexteram suam in ccelestibus super omnem
quia potestaiein babeo dimitlere te(Joan. xtx)? Ego principaium et poteslaiem : dans tibi nomen quod
 941 BREVIARIUMIN PSALMOS. P.SALM.XXXYIU. 94-2
est supra omne iionien. Ergo quia graves sunl pu- & ; nobis, cumloquereiur in via, ct aperirel nobis Scri-
guae carnis, tu, Domine, intende in adjutorium pturas (Luc. xxiv)?
nostrum, etesto nobis salus in lempore tribnla Loculus sum in lingua mea. Hoc esl, praedicavi
tionis. omnibus lioiiiinibiis, ul illud : Si non annuntiaveris
PSAUIUS XXXVIII. injquo iniquitatem suaro , sauguinem ejus de manti
J)i finetn pro Iditliun CanlicumDavid. Idithun , tran- , lua requiram (Ezech. m). Nolum fac mihi, Pomine,
silienseos, inverprelalur. Iste psalrous palienliain finem meum, Et numerum dierttm meorumquis esl ?
docel, ut refrenans homo os suuro, observei ne Non istius vilaeDnem
per faiuitalcni verboruin incidat in pcecaium : quaeril sibi notum Aeri pro-
quia scit propheta etiauideverbis otiosis raiionem pheta : sed iiluin in quo, evacualis potestatibus i;c
esse reddendam. Docetetiam tttea thesaurizeiuus destrucia morte, Cbristo jurigatur qui est frnis legis.
in sseculo, quse ad profectum pertineani ani- Neque istorum .dierum nuineruin vall
marum. seire, ^ed illo-
rum de quibus dicil Doniinus: Apud Patrem meuui
Pixi, custodiamvias meas: ttt non delinquam \n manslones mult;e sunt (Joan. xiv). Et numerum
lihgtia mea.Non aliter scio vitse mese cuslodire vias : dierum meurum qnis esi? Hoc est, nuuierus sine nu-
nisi ut non loquar fatna, ac diversa, sive niiosa. merp, dies sine die, ienipora sine Lempore.Quis est?
Exverbis, inquit Dominus, luis jusliiicaberis, cl g] qui semper esl. Vl scium quid desit tnihi. Hoc esi, ul
ex verbis luis condemnaberis. Pixi, cuslodiam vias me facias intelligere orania bona, ut ,cuni hsec nota
meas : id esi, dhposui custodire opera roea : scili- habucro, sciam quid adbuc in sa^culodcgcnte desil
cet quinque scnsus corporis. fJ( no» delhiquam in ad paltiiiim beatitudinis consequeiidam. Perfectus
linguamea. Non delinquam, non peecero : quia qni enim erat Paulus qui dicebal: Cerlamen honum cer-
cusiodit Jinguam suam, custodit aniniam su:im lavi: cursum consunimavi. Muiic aulem deesl milii
(Prou. xvm): quia mors el viia in manibus linguse corona jusliiiic,quamDuniiiius relribuel roilii (IITim.
(Isai. xxxn). Et item : Cullus justiiiae , siieuliuro el iv). Quod attteui non de E-uisdichiis boec,loquatur,
pax (Eccli. xxvm). s.equentiadoceni.
Posui ori tiwocustodiam. Juxla illtid : Pecuniam Ecce mensurabiles posuisti xlies meps. Secunduni
etaurum tuiim alliga bene, el faeito ori tuo ostium veieiero homincri) usquenunc fuerunt: nunc uovum
clseram. Beaiumenim hominem oris custodia facil: desidero , illuro qiicro Abiaham vidit el gavisns esl
cum non profert inania, sed quse Deo sunt digna. {Joan. viu). In quo alibi liorliunur lsetori, in quo
Cum consisleret pecculor adoersus me. Id est, dia- Dens Doininus illuxitnobis. Qni ntui a sole, neque a
bolus, qui justis maledicil ac delrahil, ct instigator iuna illuminabitur, sed abipsii.Doiiiino perpeiua ltice
eorumest, qni sanciis insidianiur. ( refulgel. El subslanlia mea tamquam nihilum ante le.
Q
Obmului.Ne obj'urgantibus roe obstreperero. Ob- Suscipiens aliiuri inenle claiitaieui tuam: pro nibilo
mului., el non aperui os meum , quia lu fecisli. Ideo judicavi siib^tauliai.iimeam.
patienler fero : quia le scio ad probationem me Verumtamenuniversa vanilas, omnis homo vivens.
tenialionibus reliquisse. El humiiiaiussum. Ad sus- Si peccator est, et in deliciis fluseril, vaiiit.iti stib-
linenda eorum iniproperia. Et silui a bonis. De bona sistit. Sijustus, et desiderat dissulvi, et cum Cbiisto
conscienlia procedebat mihi securiias : ideo me non esse, vana est ei niliiJominus vita praesens.
juslificavi coram hominibus : neque bona quse in me Verumlainenin imagine a Pei pertransil homo, sed
erant, divulgavi : quia scio qtiod Pater qui videt in frustra conlurbatur. Omiiis homo ad iroaginem Dei
absconso, reddel mibi. El dolor meus renovalus cst. faclus est. Si ergo in ea ambulare videaiur, et in
Nondum enim vencrani ad perreclum virum. Nam rapinis versetur atque conciipiscentiis , cpnlurbalur
etsi ssustinebanicum dolore iniproperia, non lamen jn actione.
sciebammaledicentibus benedicerc. V.cl.,dolor meus Thesaurizal, el ignoral cui congregabil ea. Ssepe
renovatus esl. In lioc dieittir dolor Christi: quia illi eoini plerique ihesaurizant et congreganl multa,
non fueruni digni audire verba roysterii, ul ait quce aut desidia filiorum evcrtit, aut fiscus occupai,
prophela : Vosmilii, qnia tacui [Isai, vi). Vcl illud: D I aul diripiuut alieni. Beaius atilem ille est, qui ibi
Adhaerere faciam Jinguam luam palaio ,tuo, quia lliesaurizal, ubi fures non effodiunt-, nec furauiur
Doniinus exasper.ms esl{Ezech. m). (Matilt. yi), ubi audire mereatur : Quamdiu fe-
Conculcavilcor meum inlra me. Dicil Ecclesia. A cislis uni ex minimis isiis , mihi fecistis (Matlh.
recordatione deliciorum priorum. Et in medilalione XXv).
mea exardescelignis. Quid, inquis, meditabaris ? II- Et nunc qum esl exspectatiomea, nonne Pominus ?
lttd nerape, qualiler ignem illum reperire possim, el substantia ntea apitd le esl. Relictis omnibus, te,
qui peccata consumeret, mentem flluminarel, qui Domine, prsestolabor, quia substiintia vitse istius
esl Spiritus sanctus, de quo Cleophas et qui cura eo non coraparatur ad illam beatiiudineni serojiiler-
erant, dicebanf. Nonne cor nostrura ardens erat in nam.

a Vox Deinec in Hebraeo est lexiu , nec Groeco, interprelaiione irrepsisse iti Romanum , ,ut vocani,
necdemuin tiuLat. apud S. Augusi. legilur: ac vide- Psiilierium.
tur quidem ex his comroeniariis ipsave Augusiini
C*3 APPENDIX AD TOMUM'SEPTISIUMS. niERONYMI. 941
Ab cmnibus iniquUatibusineis erue me. Proclcriiis,-A splendorem Evangeliorum , in qtiibus me illumi-
proQrCinibusel fuluris. Opprobrium insipienii dedisli navii.
me. Dum peccalor f.i, opprobrium factus sum insi- Et exaudivit preces meas. Quia propbetis et pa-
pienti diabolo, qui e>t omnium criminum, el ineen- triarchis se abrJidit, sicul ipse postmodnm dixit:
lor, et accusalor. Ideo purgari cupio in hoc sacculn, Quia roulii propheloe et justi cupierunt videre quae
ne ille me accusel in judicio luo. videtis, et non viderunl (Luc x). Ipse mihi in novo
Obmutui et non aperui os meum, quoniam tu fe- Testamenlo refulget. El eduxit me de lacu miseriw,
cisli. Cum me conviciis, iracundiis, ac diversis im- elde lulo fwcis. lii quibus immersus eram, cum sinvu-
prbperiis lacesseret : cogitans me a le faciuro, nibil lacra muta adorarem. Vcl, de lulo fwcis: quia adhac-
ad ca quae inferebanlur, respondi : Amovea me pta- seram lerrenis desideriis.
gas luas. Quia me senlio emendalum. Slaluii supra pelram pedes meos. Supra pelram:
A fortitndine manus tum ego defcci. Incumhente hoc est, super Chrislum. Pedes tneos, sensus meos:
manu vindictse, viiius delicii defecii, sicul Paulus ulillud: Pelra auiem crat Chrislus (I Cor. x). In se,
nposlolus ait : Cum autem infirmor, tunc potens qui eslstabilis pelra, confirmavit me: ne ab hujus src-
snm (II Cor. xu). Ab increpationibuspropter htiquila- culi nutareni inipulsibus. Et direxil- gressus meos.
lem corripuisti homincm. Increpatur onvnis homo B Ne ad eum veniens, post tergum respicerem. Et
propter inijuitalem, quem perdere 11011vult di- direxit gressus hteos: id est, senstis bonorum o"pe-
vina maj'eslas. Flagellat autem omnem filium queni rum: Ecclesiae dirigit: quia unusquisquc pcr selor-
recipit. tuosus est.
Tabescere fecisii sicul uraneam animam ejus. Tabe- El immisit in os meum canticum novitm,Laudem
scit anima , curo caro a luxuriis ct concuphccnliis ulique siiam : quia novus liomovenilinmunduin,iio-
refrenatur. Hoc e.st iabescere, obsiupescere de anie- vam legem dcdit mundo. Cannen Peo noslro : Lau-
rioiibus delictis. llle vero qui ea ogit quoemundanse dem Deo nostro, ul jam non sonos turpes et thea-
vanitati sunt apta, telas lexil araneae, juxla Isaiam trales concinam , sed in Dei vivenlis hymnis per
propheliim (Jsai. LIX):hoc esl, die nocluque in opere harmoniam novi Testamenti delecter.
vano vacal, et non utilia, sed dissolubilia et incor- Videbunt mulii. Annuntiatum venisse. Ei titne-
ruplibilia, operatur. Sed quia propheia animam ceu bunt. Qui se intelligunt peccalores. El sperabunt in
.•iraneam tabescere dicit: hoc intclligendum est, ut Pomino. Ut eis prislina remiilaiiiur dclicla.
ad lanlam subiiliiatcm per absiinenliain decoqualur, Beatus vifcujus esi nonten Domini spes ipsius. In
ut ad instar filorum illorum deducalur: scilicct ut qua bonis omnibus implealur. Fclix illa anima, quoe
nibil crassuro, durumque peccati contineat. Vcntm- G babel (idem firmam et spem direclam in Clirislo.
tamen vane conturbalur omnis homo, Yivens in vani- El non respexit iri vanilaleset insanias falsas. Omnia
taiibus bujus sseculi. Scd el qui in Deo vivit, vana est qiicc in mundo sunt, juxia Salomonem, vanitas est
ci inulilis haec mundana conlurbalio. (Eccles, i). Iusaniaeaulem falsae sunt, irae, rixsc, di-
Exaudi oraiionem meam, Pomine, el cteprecalionem reptiones, ci reliqua : in quibus homines insaniuul
wcum: auribus percipe lacrymas nteas. Pro eo quod ut peccent : qurc Aposlolus opera carnis esse dicit
a le peregrinor, el desideriuin habco dissolvi, el ad (Galal.i).
tc transire. Multa fecisli lu, Domine Pens meus, mirabilia
Ne sileas, quoniam advena sum apucl te, et pere- lua, el cogitalionibus tuis non esl qui similis sit libi.
grinus sicul omnes pcilres mei. Incolam atque pere- Oslendisiis patribus noslris mirabilia lua multa, quoe
grinum se dicit, sicut omnes sancti : quia sicut non crediderunt. Revelasti eis le venlurum in lege,
cl illi dunveranl in corpore, peregrinalur aDomino. el non intellexeruiit: nos vero credidimus. Usque
Remilte mi/ti u( refrigerer priusquam abeam, el am- huc credenlium populus : hinc ipse Dominus ad Pa-
plius non ero. Hic remitte, Doiniiie, si quid deliqui: trem ita exorsus est :
quia in inferno nulla esl remissio : quia nec confes- Annuntiavi el locutus sum. Dicens : Pceniten-
sio valet. Qui nos ab hujus sseculi ereplos peregrina- D liam agiie , appropinquavit enim regnnm coelorum
tione, facere digneris cives sanctorum et domesticos (Mailh.m). Multiplicaii sunt super numerum. Judcci
Dci Patris,ul sedificati super firmissimuni fundamen- in malitia sua. Vel , super numerum : hoc est,
liim in lemplum sanctum, effici mereamur confonries peccalorcs super , numerum , et foris nuraerum
corpori gloriae luae. Amen. sunt : quia hon sunt digni numerari in numero
PSALMUS XXXIX. justorum.
Sacrificium et oblationes noluisli: aures auiein per-
Ju finem, Psalmus Pavid. Hic psalmus in exordio vo-
cem habei populi ex gentibus ih haereditalem fechti milii. Holocausta el pro peccatonon poslulasii.
vocati, inde ipsius Mediatoris ad Patrem. Aperte. hoec Aposlolus declaral : quod, adveniente
Pominum Domino, cessaverinL sacrificia Judseorum. Impossi-
Exspectans exspeclavi :liipromissionibus
bile esl, inquil, sanguine hircorum, aut laurorum,
prophetarum, in quibiis me illuminavit: quia proevi-
debat propbela Chrisium per Spirilufn sanclum auferri peccala (Hebr. x). Ideo ingrediens mundum,
Viiiluruni esse in carnc. Et intendii mihi. Per dicit: Hostiani et oblationem noluisli, corpus aufcm
 '
&4S BREVIARHJM1N PSALMOS. PSALM. XL. S46
apiasti milii. Holocaustum el pro peccato non libi A Veritas reddit unicuique quod fecit. Comprehenderunt
placuit, nisi meipsum pro lolius mundi delicto libi me iniquilates mew, el non polui ul viclerem. Id est,
sacrificium exbiberes. genus Iiumanum circumdatur originalibus peccatis,
Tunc dixi: Ecce venio. In capile libri scriplum est et non potui ul viderem : quia abstracta fuerat illa
de tne. Quia sacrilicia et cacrcmonias Judacorum , el lux veriiatis. Unde dictum est : De terra excaecabe-
sabbata, et superstiliones Legis veleris, spiriluaiis ris, et de terra illuminaberis.
Evangelii religione mutasti: propterea laetus in miiu- Muttiplicalw sunt super capillos capilis tnei. Id esl,
dum venio, etde me scribilur: In principio erat ipsoe iniqnilales supcr genus humanum. [Cor meum
Verbum, et Verhum erat apud Deum, et Deus erat dereliquil me. Quando homo peccat, cor suunv non
Yerhum (Joan. i). Tunc dixi, Ecce venio, ul assuniam habet. Unde David dixil: Invenil servus luus cor
carnem in qua patiar. In capite libri scriplum est de: suum (II Reg. vn). Ergoanlea quando peccavit, noii
me. Caput libri Tesiamenti veteris tale suniil exor- habuil iilud.
dium : In principio fecit Deus ccelum et terram Complaceat tibi, Pomine, libera me, Pomine, Ec-
(Gen. i); id est, in Christo Domino. Iloc mysteriurai clesia rogat ad Cbristum : Hoc libi complaceal, ut
et Joannes cernens , sic Evangelium inchoavit: In me liberes. In auxilium meura respice. Infirinilas
principio, inquit, eral Verbum, el Verbum erat Deus. B voluntalem habet impetrandi, noo potestaiem
Nam et ipse inlerroganlibus Judocis qnis esset, re- habet.
spondil: Prineijvium (Joan. vm). Caput ergo libii, Confundantur. In cogitationibus pravis, ut ea quoe
intellige principium, quod est Christus Jesus, qui ini sunt recta, percipianl : Aut hic eroendeni, aut in
hoc libri capite nuntiatus est. futuro, el revereantur. Hoc esl, ut reverenliam ba-
Vt faciani volunlalemluam, Deus meus, volui. De-. beant.
scendi enim de ccelo : non ut faciam voiunlatem i Averlantur retrorsum. Qui roalum cursum habue-
meam, sed luam, Pater. Non volunlas esl carnis, sed[ runt.
Palris : ut pro vila hominum rooriar. Etleyem tuami Feranl confeslim confusionem suam : qui dicunt
in medio cordis mei. Quam non veni solvere, sed[ mihi, Euge, euge. Misericordiler eos deprecalur con-
adimplere. fundi, ut confestim cognoscant juslitiam. Porient
Aiiiiunlfavijusliliam tuam in Ecclesia magna. Gra- confusionem suam, qui se non enieiidaverint. Qni
tias libj ago, Salvator mundi, quod magnam fecislii dicunl niihi, Euge, euge. Duos hosles babet Ecclesia,
Ecclesiam tuam, a quatuor roundi partibus evange- adulationes et blasphemationes.
liea pracdicatione voeatam, lua passione colleclam, Exsullenl ei tmlentur qui volunl juslitiam meam.
tua resurrectione niundaiam. In Ecclesia magnu, in C Hoc esi, iidem etopera. El dicanl semper,Magnificc-
ioto mundo diffusa. lur Pominus. Magnificetur populus sanctorum. Unde
Ecce labia mea non prohibebo, Pomine, lu scisti, etc. dixit : Yideant vesira bona opera, et glorificent Pa-
Non silui, nihil clam locutus sum, sed omnem virlu- trem vestruni qui in coelis est (ilfa/(. v). Qui dili-
lem tuaro, quod j'ustus, quod verax, quod miseri- gunl saluiare luum. Id esl, Christum tuum. Hoec pro-
cors, quod salus omnium es : non solum in Eccle- phela dicit de his, quibus ipse Dominus per Evange-
siis populorum , sed etiam in synagogis Judseorum lium ait : Si dilexerilis nie, el verba mea in vobis
incessabililer prsedicavi. Ecce labia mea non prohi- iiiaiiserint, omnia qnoccumque petierilis, fienl vo-
bebo. Labia Chrisli, sancti suni. Non prohibet illosi bis (Joan. xv).
prsedicare, sicut sancius Paulus dicil : Verbum Deii Ego vero egenus et pauper sum : Peus, adjuva me.
non est alligaturo (II Th». n). Tu cognovisli: tu scisi Egenus et pauper Cliristus : cum dives esset, ege-
quod non feci, id est, non prohibui. Juslitiam tuamt nus factus cst. Egenus dicilur qui aliquid habet,
«o)i abscondi in corde meo, hoc esl, mandala tua. et aliquo indiget. Et pauper dicitur, qui nihil habet.
Vefttatem tuam el sululare luum dixi. Veritas et sa- Inops, id esl, sine ope.
lutare, Christus est: hoc praedieani sancli. Non ce- Adjulor et liberalor tneits eslo, Dondne; Deus meus,
lavi miscricordiam luaro, el verilalem tuam syna-. D ne lardaveris. Et lisec ad irepidationem corporalem
gogae inulise, id est, in lota plebe annuntiavi. sunt referenda. Nam divinitas quse fuit in assumplo
Tu aulem, Dotnine, ne longe facias miserationes luas; honiine, nulli esl obnnxia passioni, sed jn eadem po-
a me : misericordia tua el verilas tua semper susccpe- tentia qua fuit, el permanet, et perraanebit, et nunc,
runl me. Quoniam circumdederunl me tnala qitorumi et lunc in ssecula sseculorum. Amen.
non est mmerus. Quod misericordiam Pairis poslu- PSALMUS XL.
lai, quod a Judacis se circumdaturo et iniquitales > In finem, Psalmus David. lslum psalmum prophela
super se muliiplicalas dicil : quod a corde derelic- per Spirilum sanctuni in persona Chrisii cantavit.
Psalmus vocem continet propbetoe de Christo pro-
lus, rursum Pairis praesidium precalur : omnia adI iiuniianlis iu initio : deinde ipsius Medialoris lo-
infirniitatem carnis sunt referenda, ut sicut verus5 quentis ad Patrem : quse maxiroe sunt in Evange-
Deus, ita verus homo credatur. Tu auiem, Domine,, liis impleia.
ne longe facias misericordias tuas a me. Non longe,, Realus qui intelligit super cgenutn et pauperem.
sed prope. Misericordia tua el veritas tua semper sus- Qui cognoscil Christum in assumpta carne venisse,
ceperunt me. Misericordia facit peccata diiuiliereai n qua pro nobis pauper factns est et egenus, hicl
 947 APPENDlX AD TOMUMSEPTl.ttU.VlS. HIERONYMI. 94$
bciiiiiiidinurii ccclestiuiri opes Capit. Ipse autero Do- A banliir, ut exstirigiicrent Ecclesiaii), el explorarcnt,
iiiinus facLus est paiiper : ctim nori liaberei ubi ca- sicul P.iiiliis didit : Falsi fralres qui subiiilroiertint
put reclinaret (Luc. IX)J Egeiiiis, ctini se in egenli- explorare iiberiaicm nosiratn (Gulat, n). Vana lo-
biis reficideiiioirsiriivitt Beatiis cjiiihilettigit.Beatus, cutum est cor eorUni, lingua ficta in dileciionc, ut
et felix, qui ihletligil super egennintt paupetem, Chfi- illud : Magister,:scimus quia verax es, et viaro Dei
sius egenus et pauper facins cst pro hobis, iii illius in veiitaic doces (Matt, xxn). Hoc vonum est. Con-
iiiopia nds dtviies faCCiiJi: Qiiihilellicjit, id csi, qiii gregaverutitiniqtiiiatemsibi. Clamanies: Quid ad nos?
iritelligii iiluiij veruiri Deuniel vcruffi horiiineni es;.e. Tu videris. Sauguis ejus super nos et super filios
J« die mala liberavil euni Domihitsc Iri die jndicii, in noilros.
qua Judacos nos [Al. rion ] iiitelligeiiies ciaiiiiiabit Egrediebanlurforas. Fortts, cum Pilato. E( loque-
Cb.-jsiiis. Aderit libi dies maia : si ribti inteileXeris baniUr in idipsum. Adversum me susurrabant omnes
supcr egeniim et piiupcrem. ininiici inei : adversnm nie cogitabant mala mihi,
Dominus conservet eum. Ne ab' lioCihtelleclii rCce- Adhibenies testes iniquos , ei qu-.crenles me inler-
dat in praesenli. Et vivificel biirit. In liaC sapicniia ficere.-Adversuiiitne susurrabanl : id est, murmura-
piirsevciaiiieiri , traiisferat a rivorte in viiam. JBt ibanl. Omries iniritici mei cogitabant mata milii: su-
beainm fdfial eiiiii. Ciim saiietis siiis in regno coelo- B pradicti Judaei, Ivel modo contra Ecclesiain hae-
rum. Jn tena. In sancia Ecclesia vel in die aierni- relici.
iaiis. FJ non tfdflal eitiii iii riiahus iriimicoriim ejUs. Verbum ihiquiiin consiituerunt adtersus me. Aien-
Id e-t, iri poicslaie diaboli, qui creduliiati iiostroe tes: Nobis non licet occidere qucmqtiaii), sed lu ac-
sempCr iniiriicii.-iexsisiit, cipe, el crucifige cum (Joan. xvm). Vel quando
Dominus oprm ferat illi super leclum doloris ejus. dixerUnl : In Beelzebub ejicit dacmonia (Lttc. xi), et
Open jetatilU : lioc cst, adjutoriutri praesiet illi. In niiii solum super: vivum, sed etiaro super mortuum
lectii doloiis, in infumitaie carnis. Vel de illo p.ira- falsos testes miseruni.
lyiicti s Olest inielligi, quando Dainiiius dixit : Siir- Nrimquid qtti dormil, non atljiciel ut resurgat ? Sic
f>e,ioile leciiiro luiini (Ma/(. ix) :: quia corpiis quod nie interficere lestiroibani, quasi posl niortem re-
corrumpiiur, aggravat nnimam , ei irihabiiatio ler- surgere non haberem. H«c esi dicere : qui ab ini-
reiia depriniit sensum multa cogitaniem (Sdp, ix). quis iujuste somiin niortis oppiimitur, noii reurgel?
ln hujiis corpiiris icgrolatione in quo aninia lam- Sicul alius prophet» dixit : Nuinquid qui cadil, non
quam in leclulo requiescil, ope Doniinici praisidii iesurgei (Jerem., vni)? Cecidil enim granum fru-
consoletur. Vnibetsurii s-raium ejuS versasti in infir- inenti, ei messis copiosa surrexit.
milate ejus. C(irpus,iii diximus.quod pro sirato acci- C Etenim hohio pacis tnemin quo speravi, qui edebal
pitiir; ih diversis tribulationibus inqiiieiasii, ut pro- pctnes meos, maghificavit super me siipplantalioiieln,
liatrim alque ab illecebris expurgaluro, assiinieres. Miiiiifestissiine hic Jud.im denuntiat prodiioreni, si-
Hic propheta,iiit(iiiilal ordiiiera, et profeii vocem cut ipse Doinirius in Evangelio ail : Cui cgo paiiem
Dominici honiiriis diCeniis; iniincliinidederoj ipse est (Joan. xm); et alibi: Le-
Ego dixi, Domituii, miserere mei : sdna aniniam vabit adversiiiii me caicaneuin, Quod auiem ait:
viecihi,qiiia peccavi tibii Qnaa riicESlausqtie ail mor- Qiti edebut : lioccsi, qui cceleslem cibiim , vitam
teiri : uon ab oiiginali.facinore, sed prti delictis po- hiiic mundo daniem, sumebai, et aliis dislrihuebat,
puli conlristatir. Vel, miserere mei, Ecclesia dicil : cum essel apostdlus: ipse hanc vilam' morii, pro-
quia iniilii sunt qui peccata coinmiliunl, sed vferba pler cupiditalisprelium, deslinavit.
excusaiionis pTaeienduni. Uhde JEcclesiadicit: Ego Tu autem, Dotriine, miserere mei, ei resuscita me,
jiie accuso prb meis peccatis, qnia ego peccavi, et retribucim.eis. Resusciiatus cst Doininus nnster
Ihimibi riiei dixeruril inala mihi : Quaiido morielur Virtuie paterna, ad cujusdexleraro sedet. Anlequam
61 peribii nomen ejus? Qtiando.videbaiit caecosilluini-: resurgeret, anticipavit ullio Judam, cum eum in-
narij lcprbsos muiniaii, sabbata dissolvi, Laziiriim teriuis debitus siiggillaviti Quod auiem ait : Rciri-
lesiiscitarij quando dicebant : Ecce miindus lotus buarii iili, ftiiurUm ei judicium comminatur.
post eumabiit (Joaiu xiv) : quid aliud poierant co- In lioc cognovi qupniam voluisli me. Resuscitans
giiare, hisi, utmurte ei haec virtus eriperetur?:Nam nie; Quoniam noiiigaudebil inimicus meits super riie.
et unus ex illis, Caipbas noiniiic, licet iiesciens quoe DiabolUs: cujus insiinctu hoec Judaci sUnt operati :
cliceret, aiebat: Expedit ui unus mOriatur pro po- non est gavistis eum relinendo in inferis.
pulo, ut non tola gens pereat. Quando morietur ? Me auiem propier innocentiam suscepisti, et confir-
lloc est quod in Evangelii parabola scribitur, cplouis riiasti mein conspetlu luo in mlernmri.Maxima est hacc
dicenlibus : Isle est liaeres, venile, iiiterficiamus iniiOceiitia, cum jiisius proimpiis morilur : qui non
eiiih : et riostra eiit lisereditas, 6t hbri hieiribretur sua, sed nostra peccata portavit. Propler quara in^
nomeri ejtis amplius (Marc. jsii). noccntiam, et a Paire devicta morie, cumassumpta
E( si ingrediebantur ut viderenl, vana loquebaiur carne siisceptus est in ccelesiibus.
cpr eorumt Iniroeuntes prseloriunij loquebauiur de Benedicius DbmmusDeus Israel a swculo, ei usqne
c.orde malo, dicenles: Omnis qui se facit regeffij insmcrilum fiat^fidl. Vra fiat, fiat, in Hebroeo scri-
coiitradicit Gaeaari (Joan. xix); Vel ad hoc ingredie- bithr amen, ainen, quod AqUilajirEirttrTOftevwf: id est,
949 BREVIARIUM1N PSALMOS. PSALM. XLI. 95J
vere, sive fideliler, ivansiulit. Ei sciendum primum A Hwc recordatus sum, et effudi in me anhnam meam.
librum Psallerii bic esse finitum. Secunduni vero Dum hoc improperium quolidie sustinens memora-
essea quadragesimo prinio, usque ad sepluagesi- rem, liquefacta est iu mc anima nvea, et tabui in
mum primum. Tertiuin a septuagesirno secundo, iractatu i : cum neque in ccelo neque terra Deum
usque iu octogesimumoctavum. Quarium ab octo- meum cernere possem visibiliter, sed inveniens
gesimo nono, usque in centesimum quintum. Quin- eum in mente mea gubernantem me ac dirigenlem
tum vero a centesimo sexto, usque ad finem. in illo tabernaculo sempiterno, de quo loquor :
PSALMUS XLI. Quoniam Iransibo in locuni tabernacuti admirabilis
ad domum Dei. Tabernaculum Dei, Ecclesia
Jtt finem intelleclus filiis Core, Psalmus. In fiitem, in usque
Chrislo : intellectus: boc est, inlelleclus spiri- est, quae adliuc peregrinatur a Dornino : per quam
tnalis. Filiis Core: \A est, filiis Chrisii, qui sunl; ad aeterna taberuacula, id est, ad eceleslem Jerusa-
credentes. Psalmus vocem coniinet Ecclesioe , Iem, quse est roaler oninium nosirum, venitur. In
sive fidelisviri Deum desiderantis.
qua sunt multi admirabiles et virlutibus sacris pol-
Quemadmodumdesideral cervusad fonles aqttarum: lentes : quia sedificali super fundaroeutum apostolo-
ila desideral anima mea ad le, Deus. Primum enimi rum, tamquam una doinus habenlur. ln quani iste
inlelligendum est, quare, vel qualiter desiderat cer- B menle iugrediens, qui, relicta idololatria, j'am
vus ad foules aquarum. a Mos est enim ejus, ut in- cognoverat baptismi sacramenla, admirans harmo-
venlum serpenlein naribus hauriai, et post hscc niain Cantici spiritualis, per suavitaiem aeternaedul-
exardescens, exsiinguat siliin. Ergo liomo Ecclesise, cedinis, accessit ad domum Dei, quod est Sancla
qui diu in aciu venenoso degebat, ubi se perspicit sanctorum. Et quasi dicereiur ei : Quis te huc ad-
cceuo fornicalionis, idololatrise felore replelum: duxil: vel, qtialiier huc venisti : vel, quodeleclalus
desiderat venire ad Christum, in quo est fons lumi- es, ut huc accederes? Respondit:
nis, ut, ablulus bapiismo, accipiat donum remissio- In voceexsultalionisel confessionis,sonusepulantis.
nis. Scit enim, quia nisi quis renatus fuerit ex aquai Exsultaiio, confessio ei epulalio hsec, non musicis
elSpiritu sanclo, uon babebit vilameelernam (Joan. artibus adimplcntur, neque inclioantur, et praeter-
lii). Sed el si qnis hodie nostruin, exslinctis viliis, eunl; sed jugiler angelicis vocibus et sanctorum
ignescal in desiderium Dominicae coniemplalionis, conceniibus celebranlur. Quod dum isie adhuc in
polest et ipsedicere : quia desiderat anima mea adI sseculopositus, menle suspicetet: ingemiscens cur
le Dcus: hoc esi, reliclo sseculo, ad le desideroi ab eo liaecdiffertur habilalio, mcestseanimse ait :
transire. Quare tristis es, anhna mea, el quare conturbas me?
Silivil anima meaad Deum forlem vivum.Non adI C Quia, inquit, suavitatem hanc pracsens nondnni ac-
mortua simulacra, sed ad illum qui dixil: Vivo ego, cepi, et iusidialor meus adliuc coutra me vigilat,
dicit Dominus : quia mibi flecletur omne genui adhiic roibi laqueos intendil. Et ille inquit: Spera
(Num. xiv). Vivus, quia ipse dicil : Sicul roisit me', in Domino. Per palienliara susiine. Vcl, spera in
vivens Pater, el ego vivo propter Patrem, el quii Deo. Anima seinelipsam hoiiaiur : vel interior homo
credit in me, et ipse vivet propter me (Joan. vi). horlalur exterioreni. Qttoniam adhuc confilebor illi,
Quando veniam el apparebo anle faciem Dei mei? Ac' salnlare vultus mei, et Deustneus. Confessus sum j'am
si dicerel: Quando erit lempus, ut illa gloria quai driicia : confilebor deinde laudem ejus, per quam
efficiuntur sancli conformes gloriac ttiap, ego iii cla- nvesahavita nvorte perituram, vel illicil ad selerna.
rilate cum illis appaream? Vel, quando veniam, id1 Ad tne ipsum anhna ntea conlurbata est. Ob rccor-
est, quando erit illud lempus, quo Ecclesia vultt dationem delictorum priorum. Proplerea memor ero
dissolvi a corpore et esse cum Christo? El pareboi tyi de terra Jordanis, el Hermoniim, a monte modico.
anie faciem Deimei: id esl, ante conspecium divi- Jordanis pro baptismo accipitur: Hermon, anatheina
nitatis, et lunc videbimus eum siculi est. inlerprelatur. Igiiur iste qui erat pcccalor, quisicut
Fuerunl tnihi lacrymw mem panes die ac nocle. cervus desiderabat fonles aquarum, memor fuit in
Quomodo potest de lacrymis panis fieri? Potest :; 0 hu!iiiliiatepcenilenlise,.el baplismi ablutione abluit
quia sicut corpus satiatur de pane, ita anima de la- vetera delicia : anatbemalizavit peccaia sua, ei noii
crymis, quia exihde sperat remissionem peccaio- se exlulit magnum gloriando, sed effecit parvulum
rum habere. Flelus ac gemitus erant mibi ac la- pcenilendo.
mentalio, ob desiderium tui. Ditmdicitur mihi qtto- . Abyssus abyssum invocal. Mullse sunt de abysso
lidie; Vbi esl Deus tuus. Siquidero pagani deos suos> opiniones,quse opportunislocis explanabuntur.Nam
digilo ostendunl, et ob hoc ingerunt mihi impro- hic, abyssus abyssum htvocat; cum vcl velus Tesla-
peria. Unde sciant, quia ego mente Deum meumi menluro novum annuntial; vel novuni velus in lesli-
reconditum leneo, el per imeiiorem hominem cumi rooniuni vocat. Velus annuntiat novum, cum dicit
ipso habito. Moyses: Prophetam vobis suscilabil Deus de fralri-
a Quod cervis coniparatutii esL a natura, id adl obiturum, ait, morlem, nisi venenum ante trium
moralem sensumtorquenl plerique veleruroPatrum, , horarum spalium pnevertat. Noster hic auclor ex
et cumpriinis Epiphanius in Physiologo, ubi cer- illo Epiphanii tesiiinonio sumpsisse Videalur.
vum, serpenlibus halilu suo excitis, iisque devoralis,
 931 APPENDIX AD TOMUM SEPTIMUMS. HIERONYML 952
bus vestris (Deul. xvm). Novum vero velus in A . non sancta. Expeio judicium luum , quia misericnrs
teslimoniuro yocat: cum dicit Paulus : Bibebanl de es. Tu auiem discerne me a paleis inter quasin hoe
sequenti petra : pelra autem erat Cbrislus (I Cqr. x). sseculo ingemisco, supervestiri cupiens : ut absor-
Propier profunditaiem enim intelligenliae, dicuntur beatur qttod morlale est a vita. Scd et Domint vox
abyssus. In vocecataractaium luarum. In voce pro- est, quibus prius dixeral, Sancti estote , quoniam
phelarum, qusc advenlum Domini annimtiavil. Ideo ego sancius suin (Levit. xx): et non impleverunl:
cnim cataraclse dicunlur, quia obscurus iu eorum Ab homine iniqito et doloso erue me. Nenvo magis ini-
prophetia advenlus Domini fuit, hec a Judscis est quus atque dolosus, quam ille qui iniquitatis in-
intellectus. Annuntiat enim haec vox judicium fulu- venior atque seroulator e=l sancliiatis : id est, dia-
rum, vel de beatorum meriiis, vel de suppliciis boltis, qui inlrbivii in cor Jud;c ut lraderel Chii-
impioruro. slum. Sed et homo ille fidelis quem prius diximus,
Omnia excelsa lua, el fluclus lui super me transie- hsec ail :
runt. Excelsae sunt atqtie polentes hse niinse, per Quialues, Deus, fortiludo mea. Scio me infirmuni
quas mortis judicium minabaris : quia non slatim et fragilem : nec senlio roe aliquara habcre forlitu-
deciduntproplerimnvensampaiiCntiamiuani. Fluctus dincm in qua cruar, nisi lu salvaveris. Quare me
autem sunt: dum ea adveniunt, quae fuerunt com- Brcpulisli? Fortiludo nosira Chrislus est : qui innc
minata. Ideo iste dicit ea super se ingressa :v cum nos repellit, cum peccaverimus. Quare trhtis in-
- in desideriis morlalibus
degens, verberalus plagis, cedo , diim afjligit me iuimicus? Trislis sum propler
eruditus est, ut desideret Dominus vivum. peccata roea, ctideo affligor in tentalionibiis variis
ln die mandatil Pominns misericordiam suam. ab ipso inimico , qui superius homo iniqtius diclui
Quia per lucem eam Scripturarum sanclarum pro- esl. Unde quia me coiiturbant tenebrse peccatorum,
misil. El nocte canticum cjus. In tribulationibus po- ad te, qui Iux es mundi, confugio supplex.
silo eam oslendit. Emille lucem tuam el verilalem litam. Tu es lux,
Apud me oraiio mea. Et non extra me. Peo vilm qui dixisli: Ego sum itix mundi (Joan. vm). Tu cs
mcm. Ut ei merearliber ab hoc saecnlo quandoque veritas qui dixisti : Ego snm via, verilas et vita, qui
conjungi. Picam Peo, susceplor meus es. Licet in tri- iios illuminare digncris: ut relinquemes mendacium
bulaiionibus exercear : semper tanien a le peio diaboli, sequamur veriiatem luam. Ipsa me dedu-
protegi ac defendi. xeritnt. Ab errore peccali. El adduxerunl in monlem
Quare oblitus esmei? Et quare me repulisti? Cur sanctum tuum. In Ecclesiam tuam. In labernaculum
tam diu differs, iil non inducas me in illum locum iuum. In illam ccelestem Jcrusalem , de qua alius
labernacnli admirabilis? Quare conlrhtatus incedo, C psalmus ait (Ps.1LXXXIII) : Quam dilecta sunt tabcr-
tium affligit me inhnicus ? Diabolus, qni roultas mihi nacula tua, Dorivine!
ielendit irisidias, vel persecutores Ecclesise. Iniroibo ad ctliare Dci. Mei, ubi non jann vitulos
Dum confringunlur ossa mea. Dum forliores Ec- et arieles, sed meipsum exbibeam bosliam vivam
clesiae scandalis ac diversis jurgiis cedere video. placenlem illi. Ad Deutn qui Iwiiftcat jiwenlulem
Vel ossa, viriutes Ecclesise, quasi coiilringuniur per meatn. Cum expttrgaio fermento veteri in novo me
illas tribulationes, quas sustinent sancli. Exprobra- hornine lanquam juvenculum consolatur.
veruni me inhnici meh Yel in mariyribus, velin aliis Confitebor tibi in cilhara, Deus Detts meus. Pcr
confessoribus. nvoriificationem icarnis : quia crucifixus est milii
JDUI»dicitur mihi per singulos dies : Vbi esl Detts mundus, et ego hiundo. Quare trislis es, anima mea,
iuus ? Cum cgo te per poenitentiam et affliclionem et quare coniitrbas me? Quia desidero videre in quo
corporis animocque placare desiderarem : inimici spein posui.
riiei, quasi ihcassum hoecfacerem, dicebant: Vbiest Spera in "Deo, quoniam adhuc confiteborilli, elc.
Deus tuus ? nescientes i!Ia occulla qu;e prseparavii Ipsum confileiur : ab ipso pcccala sua dimiiti pos-
Deus diligenlibtis se. Quare trislis es, anhna mea,.et tulat. Ipsum salutare vulius sui dicit: ipsum invo-
quare conturbas me?Quia metim desiderium prolon- D '. cat et adorat. Qtiiemel nos confilenles exposcimus:
gatur. ut mereamur ejus luce illuminari, via dirigi, vcri-
Spera in Deo, quoniam confitebor illi salutare vul- tate corrigi, vita locupleiari: Vel, salutare vultus
tus mei el Deus meus. In ipso nostra sit spes semper mei Deitsmeus. Salvatio animse meae Deus meus est,
altenta : ipse omnes fluclus miliget: ipse nos in et vulttis, hoc est, aspectus animac mese Deus meus
tenlaiionibus conservet: ipse silim nostram sua con- est.
PSALMUS XLHI.
tempiatione saiiet, nosque vultus sui salulari vivi- :• ' , j
jficet. In finem, pro fitiis Core, intellectus. Core, inlerpre-
PSALMCS XLII. tittir de Calvario, et Dominus in mnnte Calvarise
fuii crucifixus. Filii Core, fiiii Christi : sancli
Psalmns Dand, Iste psalmtis, licet in aliquibus aposioli,vel manyres suni.llnde diclum est : Non
versiculis passionem Dominicam signet, lameu possunl filii sponsi lugere, quamdiu ctim illis cst
vocem habet anim;B fidelis, lucem hujtis mtindi, sponsus (Mallh! ix). Intellectus : hoc est. til iulel-
idest Ciirisluro, desiderantis. ligamus illum, qui initium sumpsil secunduro car-
nem cx lempure, et ante soeculaest genilus. Yel,
Judica me, Deus, ct discernecausnmmeam dt genle iiilellecius est ; ul intelligamus dc prosperitaie
S53 BREVIARIUMIN PSALMOS. PSALM. XLHI. 954
pransenii pecealorum, et de tribulalioiie proesenii A In Deo laudabimur lota die. Quia ipse est laus ct
sancionim. Psalmus non anteriora facta docet, noslra. El in noinine tuo confitebimur tibi in
sed Ecclesiam in Cbrislo renasci pronuntiat, ac gloria
fideles in ea provocat ad agoucm, osiendens ne- smculum. Quod a leChiisto, Chrisiiani vocamur.
roineni posse, nisi qui legiiime cerlavcrit, coro- Nunc aulem repulisti el confudisli nos. Cum ait,
nari : in quo eiiam pieruraque voccs inartyrum nuiic, praesens lenipus oslendit. Ergo in proesenli
profcrunlur. tempore ad cxercilationem repellimur, ut in oeler-
Detts, auribus nostris audivimus. Per spirilualem rium glorificenuir. Sscpe enim et martyrcs in lem-
sensum cogiiovimus, juxta illud Domini : Qui habet porc dicunt : El non egredieris, Deus, in virtutibiis
aures audiendi, audiat (Luc VIII).Et palres noslri. noslris. Ut nos in posterum perpctua virluic corro-
ApostoH el propbetae, quoruni prsedicatione renali borares.
suinus ad viiam. Annunliavcruni nobis opus quod Averlisli nos retrorsum posl iiiimicosnostros. Sic et
operalus es in diebus eorum, et in diebus anliquis. Petrum Dominus reirorsum convertit, ut in nvelius-
Annimliaverunt prophetse quoa sunl gesta illoruin repararet. Ergo et nos dcbemus relrorsum converli,
tempore. Annunliavcrunl aposloli, quae te viderunt ne in viis pravis perduret iler noslrum. Debemus et
operantem. inimicos noslros anle nos baberc, ut sciamus quid
Manus itta gentesdhperdidit, et planlasti eos. Dis- B caveredebeamus. Quod el si.post Christum conver-
perdidisti ab Ecclesia onera vitiorum , et plantasti timur ul Pelrus, habentes eum anle nos, nihil ullra
ornamenta virlntum : id est, homines justos, qui meluemus. Et qui oderunl nos, diripiebantsibi. Prop-
fructum exbibeant sanctitaiis. Afftixisli populos, et ler nomen enim ttitim diripiehant nos : cum in cor-
expulisti eos. Ulos, qui, te reliclo, ad idololalriam ceribus, in plagis , in reliquis nos vexarenl tormen-_
declinabanl. tis. Sed non nos scparavit a charitate lua illa tribu-
Non enitn in gladio suo possedcrunl ierram. Sed in lajio.
mansueludine mentis : quia bcati mansueli, ipsi Dedisti nos tamquam ovesescarum. Sieut enim Do-
baercditabunt vivenlium lerram (Matih. v). El bra- minus lamquam ovis ad occisionem ducius, datus
chium eorum non salvabil eos: sed dextera lua, et est esca populis, cum dicit : Nisi manducavejitis
brachhtm tuum, el itluminaiio faciei ivm. Dextera carnem Filii lioroinis, non habebitis vitam in vobis
Palris, Christus est : ut illud : Dextera enim sua (Joan. vi) : ita et sancti, sicut superius diximus,
exaltavit nos : id csl, brachium : sicul alibi : Et in mullis trihulaiionibus dali, facli sunt pabulum
bracbium Donvini cui revelalura est (lsai. LIII)?Ipse gentibus : vel cum aliroenta selemaevitse ministranl:
et illuminatio : ut ibi : Iii lumine luo videbirous vel dum rapacitatem eorum de suis scrumnis exsa-
ltiinen (Psal. LIII). Hic est igitur missus a Patre, Q lianl. Ei in nationibus dispersisii nos. Ut ad tempus
ul liberaret suos. El cur eos liberaveril, adjecil: dominarenlur nostri.
Quoniam comptacuisli in eis. Vult enim Deus : ut Vendistipopulum luum sine prciio. aUsqne nunc de
sicut ei beueplacilum est in Filio, ita et nos bene- se locuii sunt marlyres : nunc de Judaeorum populo
placentes simus in ipso, si volumus liberari. dicitur, quibus dictum est : In peccatis vestris ven-
Tu es ipse rex meus. Qui in me rcgnas, et non diti estis (Isai. L). Et ideo sine pretio : quia non est
peccaluni. El Deus meus. A quo sum acquisilus. Qui effusus Agni sanguis pro eis. El non fuit multitudo
mandas salutcs Jacob. Hoc esl, populo Cbristiano : in comniulalionibus nosiris. Vilior erat merces quoe
qni suppiantalo seniore, mandalum salutis per fuit vendita : ideo non cst commulalio facla. Nam
docitinam propheticam aique aposlolicam suscepit. Dominus populum quem eroit, non anro neque ar-
J)i le enim inimicosnoslros venlilabimus cornu, el genlo , sed preiioso ac proprio einn sanguinc com-
in nomine tuo spernemus insurgenles in nobis. A cor- paravit : sicut ait Pelrus aposlolus (I Pelr. i).
nibus aliquid venlilalur, ut Sedeehias, qui faclis Posuisli nos opprobrinm vicinis nostris : subsanna-
duobus ferreis cornibus dicebat : Sic ventilabis to- tionem et derisum his qui in circuitu noslro sunl. Vi-
taro Syriam (III Reg. xxi). Cornu vero nostrnm, cini dicti persecutores, propier coliabitalionem mun-
Christus est. Idem el nonvenPati is, in quo adver- D danam, qui saepe exprobrantj irridendo, dicenles :
sarii nostri, vel veniilanlur, vel spcrnuniur. Veniat Deus vester, et eruat vos de manibus no-
iVonenim in arcu meo sperabo , el glacliusmeus non stris (II Par. xxxn).
satvabit me. Sed virtus lua. Posuisti nos in similitudinem gentibus. In luam uti-
Satvasti enimnos atribulanlibusnos. Quia in arniis que similitudinem : ut sicul te mundus odio habuit
meis sperare non debeam ; haec causa est, quod prius, ila et nos deinceps odiret. Commolionem ca-
salvasii nos semper a persequcnlihus, et absque pitis in populis. Sicul enim in passione iua trans-
nostra virtule, noslroque gladio custodisli. Salvasli eunlcs movebant capita sua, ila el in marlyribus
enim nos de affligeniibusnos , et odientes nos confu- luis faciuni. Sed et si quis nunc in te pie volneiit
disti: aversoe suiit potestales, quibus confusis, a vivere : prolinus iniqui blasphematil cum irrisione
Chrislo Domino liberati surous. Vel capilis comroolione.
a Locura hunc Servatus Lupus in Colleclaneo de duin et supra in
psalm. primum alium hujusee Bre-
iribus qiiwstionibus, sub (inem recitat totidem verhis viarii locum describens, Hieionyrao acceplum re-
titimiuam ex Hieronymi Commentario, quemadmo- fert.
95S APPENMX AD TOMUMSEPTIMUM S. HIERONYMI. 9S6
Toia die verecundiumea conira me est, el confusio A Exsurge, Domiiie, adjuva nos, el redime nos pro-
faciei memcooperuit me. Dominus hoec in assumpla pler nomentuum. Jam tuum in tribulationibus auxi-
loquitur carne, qui pro nobis verecundiam patitur, lium raereamur, ut liberemur ab his pressuris : non
malediciiur, aique confundilur, usque ad ipsum propler meritum nostrum, sed propler nomen luum.
eliam palibulum Crucis.
PSALMUS XLIV.
A voceexprobrqntis et obloquenlis. Cum ei dicere- In
finem, pro his qui commulabunlur, filiis Core, ad
lur: Si Filius Dei es, descende de cruce (JIJn((.xxvn). intellecium, Canlicum pro dilecto. Pro quo iri He-
A facieinhnici: Judoe. F,t perseaueuits.Populi Judaici. brseo ila babel, Lamanasse, al sosannimlabne Core
Hwc omnia venerunt super nos , nec obiiti sumus le. mescil sir Jedidolh : quod nos :n Latinum verli-
mus : Victori pro ftliis liliorum Core, ertiditionis
Manyres isla dicunl : quia omnia quce tti, Dominc canticum amaiiiissimum. Quod auiem ait, pro di-
Jesu, pertulisli, et nos eadem perlulimus, sed te leclo, lolus psalmus relertur ad Cluislum : de quo
.semper confessi suintis. JE/inique non cgimtts in tes- Paler loquilur in Evangelio : Hic Filius est meus
dilecius in quo mihi complacui (Matlh. xvn).
lamenio luo. Sed vcraciicr le proedicaviraus. Et non Vel psalnnis spirilrialiuin nuptiarum conlinet Sa-
recessit relro cor nostrum. Ui errores fanaticos unde cramentum : id est, conjunctionem Clirisli cum
digressi fuimus, sequeremur. El declinasii semilas Ecclesia. lnitialur ergo a voce paterna.
noslras a via tua. Actio nostra non est a tuis justifi- B Eruclavit cor meumverbumbonum. Non de conjun-
cationibus separata. clione corporea, sed de corde prolulit oequale sibi
Quoniam humiliasli nos injoco affliciionis. In cor- Verbum per quod facta sunt omnia : Bonum est enim
pore isto, in quo versamur el affligimur propter le. hoc Verbum : quia quod facuim est in eo, vita est
Et operuit nos umbra mortis. Bene umbra mortis in (Joan.). Dico ego dpera mea Regi. Loquor ipsi Yerbo,
hoc seeculo opprimit, et non ipsa mors : quia mor- regi (ilio, et eunela perficiuntur.
tyres, vel reliqui sancli, et si affliguntur, et si raor- Lingua mea calamus scribm velociier scribenlis.
li dest<nantur, vivunl lamen Deo, el hsec mors Sicut enim quoescribunlur non sunl levia neque fa-
umbra eis esl, el non veritas morlis. cilia, sed utilia alquesalubria : sic et Dei eloquium
Si obliii sumus nomen Dei noslri. Id est, Chrislum, lamquam scribatur, ita perficitur. De velocitate vero,
JE(si expandimus manus nostras ad deum aliennm. hoc est, quod non lardantur quse dixerit, sed velo-
Ad idolum. citer adimplentur, ideo calamus dicit. El ad quid
Nonne Deus requiret ista ? ipse enim novit abscon- pertinel calamus? Aut quomodo comparalur calamus
ditq cordis. Quod eognoscat Deus cogitationes homi- Chrislo? Quia sieul pertinet petra ad Chrislum, leo,
num, ipse in Evangelio prodit ad Pharisaeos dicens: dextra,ni'oiis, vel alia his similia :sic periinetetcala-
Quid cogiialis nequam in cordibus vcstris (Luc v)? C nins, scilicel quia menstiralor et scriptor est. Unde
Sic ei murtyres dicuut : Si alicubi excessimus a viis dixit in Propheta: Surge, etaccipecolamum, etme-
Dei, ipse qui arcana cordis novit, inquirat. lirc leniplmi) et civilalem (Ezech. XL). Calamus
Quoniampropler te mortificqmurlola die. In diver- scribm; Scriba ipsp est Christus. Unde dixii in Evan-
sis tribulaiionibns nppriiiiiiniir propter te, sed sponle gelio : Oinnis scriha docius in regno coelorum, si-
prsebeinus colla caedeniibtis. jEstimaii sumus, ut milis est palrifaniilias ( Malth. xm). Velociter scri-
oves occisionis(Maltli. x). Dixeras enim, quod mis- benlis. Quia nulhiS|tam cilo scrihii, sicut ipse Domi-
sums nos esses lamquam ovcs in medio luporum nns in cordibus sarictoruro scribil. Quid scribil, nisi
(Maiih. VIII): Nunc aulem quia ab liis teutatiouibus fidem, spein et cliarilalem suam, verbum praedica-
elongatus es, et lamquam si in navi dormiens, non lioriis tribuit?
nos a teinpestate defendis, excitanius te, Doniine, Speciosus forma prw filiis honiinunt. Ut non ex
confessione supplici deprecanles. sequo, ut alius homo, sed cum horoine Dei Filius in-
Exsurge, quare obdormis, Domine? exsurge el ne telligatur, et ideo pulchrior dicitur proe aliis fibis
repellas in finem. Ul qui roortiius cs pro nobis, et hominum. Forma autem de qua loquitur, non nia-
resurrexitti : exciieris in cordibus eorum, qui te gnitudini depuianda esl, sed decori. Yel quomodo
mortuum coufileniur, ei resurrexisseuon crcdunl, ** D speciosus, cum Isaias dicii: Vitiimus eiim non ba-
ul iandcm desinenles nos perseqni, non tisqne in benteni speciero, neque decorem : sed quasi despe-
linein aeternoeroortis intereant. clum, et bumiliatum, et percussum, et fiagellalum
Quare faciemluatn avertis? Aveiiit enini Deiis fa- a Deo (Isa. u) ? Propbeta Isaias ex persona Jud;co-
ciem ad lempus, uLprobet electos suos. Oblivisceris rmn dicit hoc, quia illi hnmanitaiera carnis, quasi
inopim nostrm et tribuiationis noslrm. Patimur ino- • v. t. purum huniinem esse crediderunl. Sed hic propheia
piain, pro nibilo habenies hujus raundi divitias, re- sccuiidum divinitiitem loquilur. Ilem lsaias propbcta
gnum ccelesle desideramus. Tribulamur enim, cum praesciebai per Spirituiti sauctum illani humanila-
elongalur desiderium nostrum. lem a foris quam viderunt Judaei : sed inirinsecus
Quoniam humiliata est in pulvereanima nostra. Utt divinitateni non pptuerunl intelligere. Diffusa est
ab illis inclinaremur, quos venlus ul pulveiem ai gralia in labiis luis. Cum morbos verbo curas, cum
facie terrse projieit. Congluiinatus csl in terra venier mare quiescere facis, cum silenlium venlis indicis,
npster. Ac si dicCret: Caro infirmatur, sed seri?us in1 ciim febrem disceyere jubcs, cum Lazarum vocas,
ccelestibus e»t utteiitus. el ycnil: Patreni interpellas, et audit, ct non solum
 9i>7 BRKVIARIUMIN PSALMOS. PSALM. XLIY. 938
audil, sed eliam respondel: el oinnia quse loqueris, A regis. A compunctione prsedicationis, in Corda cor-
graiia labiorum luorum perficiunlur. Diffusiograiiae rnuni ut non superbiaut, sed humiliier credant. Qui
in Scripiuris sanclis gratia Spiritus sancti est, vel fuerani non credendo inimici regis, fiant credendo
Christi. Diffusaest gratia Spiritus sancti in baptismo amici. Quia qui Chrisii inimici cranl, posiea amici
in specie colnmhae: cum descendit in capile, venit effecli Snnt.
in barbam : dcinde in oram vestiroenti ejns. Capnt Sedes iua, Deus, ht swculum swculi. Non lempora-
nosirum, Chrislus est; barba, sancii Aposioli; ora lis, sed aetema. Vel sedes Dei, sancta Ecclesia esi,
vestimenii cjus, sancti praedicatorcs : sicul ail pro- aui anima : qttia anima justi est sedes sapienlise.
pheia : Sicul unguenlum in capiie, quod descendit Virga directionis, virga regni lui. Per virgam, corre-
in barbaro Aaron, ei quod dcscendil in oiam vesli- plio disciplincc : quia per ipsam regulam veritatis,
menli ejus (Psat. cxxxn ). Graiiain labiis tuis: quia corda illorum diriguniur quoelorluosa erani.
lcx per Moysen data est, gratia et veriias per Jesum Dilexisli jusliliam, et odisti iniquitalem. ld est,
Cbrisluna facla esl (Joan. i). Propterea benedixil ie niandaia Dei Palris implevisli. Et odisli iniquitalem,
Deusin mternum. Ob banc gratiam. Nam cum sem- non quod odium cadal in Deunt: sed odire Deus di-
. per Chrislus Doininus in Patre fuerit benediclus, in citur, id est, repudiare. Iniquilas ipse diabolus in-
assumpta benedicitnr carne : cum descemlcnte Spi- B lelligitur. Vel virga, disciplina ccelesiis accipitur:
rilu sancto snper enm inbaptisroo, dicit Paler : Hic per quam iniquam torluosilatem noslraro quam odi-
est Filius meus dilecius, in quo inihi complacui vil, ad suani direxil jtislitiani. Proplerea unxit le
(Mailh. III), Velbenedixit Pater Deus Filiuro suum, Deus tuus. Detim, inquit Aposlolus, et Chrisium :
et Christus suam Ecclesiaro. Deus illnin fecit ( Bebr. i). OleoIwtilimprw consorli-
Acctnneregladio luo snper femur luum polentissime. bus luis. Alii reges qui iypum illius praelulerunt, el
Gladium circa femur, Per gladium, verbum : per fe- regnando consortes dicti sunt, oleo corruptibili sunt
mur, incarnatio. Acciugii homo gladium ad pugnan- inuncti : hic vero Filius Dei a Deo Paire, oleo ex-
dum. &ediaccingeregladium,potcnlissime. Ac si dicat sultationis : lioc est, resurreclionis, ascensionis,
prophela : Tn, Clirisie, indue carnem : pugna coutra dominationisque est delibulus : quia Chrislus nalura
diabolum, et libera gcnns hunianum de iuferno. Ac- uncius, uos per graiiam : quia in illo pleniter fnil
cingere gladio, verbo pr^dicaiionis, qni divisil fi- divinitas, nara in sanctis per partes datur.
lium a patre: filiam a roatre, nuriim a socru : circa Myrrhaet gultael casia a veslimentis tuis. Myrrha
femur luum, super carnem assumptam. Polentissime, prosepulliira ponitur : gutta, contra venena accipitur.
non segniter, neqne levitcr, sed viriliter. In c-asiahomo, qui saopearbor dicituf, demonstratur.
'
Specie lua el pulchritudine tua. Sanctitale atque ^ Ergo defluxerunt liaic a vestimentis ejus : id est, ab
jiHlilia : vel ad divinitatem perlinet. Intende pro- assumpta carne, qua velul veslinientum se divinilas
spere, procede et regna. Si libi intemlis, semper libi circumdedil. Stillavit odor myrrbse, cum est trsidilus
prospera erunl. Procede :id esl, de ccelo veni. Et sepiiltursc. Fluxit gutta, cnm, compresso serpentis
regna : quia regnum diaboli anlea eral. Unde dici- vencno, tartarea restinxit incendia. Prodivit elca-
nius in Oratione Dominica : Veniat regntim ttium in sia : cum in eo honiine per quem evicit inferos, as-
nobis, et discedat regmim diaboli (Luc xi). Intende cendil in ccelos. A domibus eburneis, ex quibus dete-
prospere : vide feliciter. Procede, de ihalamo uleri claveruni le filiw regum in honore luo, Domus ebur-
virginalis : el regna, oppresso mortis imperio. neas, propter magnitudinem elephantorum, doraus
Propler veriialem, el mansueludinem, et jusiitiam. amplas accipimus : ampla esl eiiim via qtise ducit
Veriias, ipse Chrislus : quia ipse esl veritas. Unde ad perditionem (Matth. vn). Sedebur, nisi radalur
de illa muliere dixit ad Judseos : Qui sine pec- limis, dividatur serris, ac subulis perforetur, obscu-
caio esi vestrum, prior in illam lapidem mitlat rum ethorribile est: sic et aposloli eranl anlequam
(Joan. vin). Mansueludo, quondo dixii : Nec ego te vocarentur et inhabitarenlur. Sed postquam vocali
condemnabo. Justitia, quando dixit: Vade, nvulier, suut, serris secti, ungulis rasi, scalpellis scalpli,
el amplius noli peecare. Propter verilatem : qua illa D tlammis ignili : ac diversis suppliciis elimaii, facli
quse per prophetas promiseras, adimplesti. Et man- suni domus Dei: in qua ipse Christus dignarelur
sueiudinem : quia sicut ovis pro vita populi immola^ inhabilare. Horum exempla sequentes marlyres, ef-
ris. Ei justiiiam: cum 11011 poteslate, sed humilitate fecli sunt suorum corporum reges. Istoruro reguin
eripuisii hominem. Et deducel te mirabililer dexlera sunt filise,aninise sanctse : quse Cbrisium deleclalac
tua. Potenlia, sive virlus. Vel poiestas deducet le, sunl, honorando nomen nvajestatis ejus, et proeco-
scilicet le, in ccelum. nando niisericordiam ejus. A rfontiousebumeis ; de
Sagittmlum aculm. Prsedicationes, corda horoinum quibus lselificaverunt te. Multi per errorem pro
iransfigentes. Aculw, quia usque ad inieriora cordis a domibus, graves, dicunt: quia apud Grsecos verbum
penelrant. Populi sub te cadent in corda inimicorum (3«pwv utruihque significat.

aQuamquam lolamveri Hieronymiad Principiam
Epistolam in nostra recensione 65, quse lota in hod
est exponendo psalmo XLIV,operse prelinm fuerit
cmn liac pseudo-Hieronyiui euarralione contulisse :
hic lamen prseslal ipsa describere S. Patris ad hunc
lociim verba, nbi, proeo, inquil, quod nos iransluli-
mus, doniibus eburneis, quia t» Grmcoscriplum est,
«TTO quidam Latinorum ob verbi
fiitpsm s/\ey«VTivwv,
939 APPENDIX AD TOMUMSEPTlMUM S. IIIERONYMI. £60
Asditt regina a dexlris tuis. Qnia nihil in regno tuo Amodo
Ai spem, fidepi el charitalem : ipsi oblulerant ad
sinislrum. In veslitu deaurato. Spirilualis credulita- i
inlus : boc est iii conscientia Ecclesise. Ju fimbriis
tis ornamento. Circumdata varielate. Genlium ac po- aureis ( circumumicta varielate. Non soltim liitera, sed
pulorum. Ipsi nunc Ecclesiae propbela loquitur. Re- eliam < sensu spiriiuali, illi qui intrant, oblulcrunl,
piua, Ecclesia est. Unde dicit in Canlico eanticorum: > vcl varieliite virtuium repleti sunl.
Quse est isla quoe ascendit dealbata, innixa super Addncenlur regi virgines posl eam, proximwejus.
fratruelem suum? Regina dicitur : quia regit sua vi- Periinam ] Ecclesianv, aposlolica institutione funda-
lia el peccala. A dextris tuis. Ul illud : Slatuel qui- 1tam, mulli convertunlur ad Christum. Afferenlur iibi
dem oves a dextris suis, qtiando dicturus erit: Ye- in i Iwlilia et exsultatione. Non in trislilia peccali, ne-
nite, benedicti Patris mei, percipiie regnuni quod1 que in lacrymis joeiiiientise : sed in laclilia virtulum
pro vobis paralttm esl ab origine inuiidi (Matlh. xxv). et exsuliaiione gratiartim. Addncentur in templum
In veslilii : id esi, non nuda, sed vestila sensu spiri- regis. Yidil enim Joannes Jerusalem civilatem san-
luali. Circumamictavarielaie. De sepluaginia et dua- clam dcscendentem de ccelo, habentem clariiatem
bus linguis : id esi, de diversitale geniium vel gralia-- Dei : sed templum in ea non vidit (Apoc. xxi) : Do-
rum aclione. minus, inquit, est lemplum ejus. Inducenlur ergo in
Aiidi, filia, el vide. Crede ul munderis. Filia, quiai B boe templum virgines islce : boc esi, animse sanclo-
ab eo rcnaia. Sponsa, quia ipsi es sociala. Yel Chri- runi: ut conforroes effieiantiir corpori glorice ejus.
sius vocat Ecclesiam suam per fidein filiam. Filiam1 Pro palribus iuis nali sunl tibi fitii. Fuerunt, o
dicit : ut casta sit menlc et corpore. Et inclina au- Ecclesia, aposloli patres lui : quia ipsi te genue-
rem luam. Humiliter ac sajvienier ausculta vel desi-- runt. Nunc autem quia illi recesserunt a mundo,
dera. Et audi, aure cordis, ui illud, Qui habel auress habes pro his episcopos filios, qui a le creati sunt.
audiendi, audiat (Luc vui). El vide: hoc est, oculiss Sunt enim el hi patres lui: quia ab ipsis regeris.
cordis, unde Deus videlur, ul ait : Beaii mundo1 Conslilueseos principes super omncm lerrcnn. Consti-
corde, quoniam ipsi Deum videbunt (Marc. v). Et( tuit Cbrislus sanclos suos super omnes populos. In
obliviscerepopulum tuum, etc. Consorlia daemonio- nomine enim Dei dilatatum esl Evangelium in om-
rum, vel vitia, ei peccala, et domum palris lui dia- nibus finibus muridi : in quibus principes Ecclesioe,
boli, qui le prius genuerat : quia lotus mundus ini id est, episcopi, constiiuli sunt.
maligno porilus erat (I Joan. v): ideo, inclina auremi Mcmoreserunt hominis ttti, in omni generatione et
luam. generatione. Ideo memores erunt : quia nuniquam
Quoniam concttpivitrex decorem tnum. Chrisinss 'obliviscuntur, sed semper le proedicabunt, sive sedi-
Jesus a quo regeris/qnia nigra eras in domo patris: : C ficabunt in generaiionibus sancioriim.
nunc aulem abscondis posi bapiismuro, vel vitiiss Propterca poptdi confitebunlur tibi in aternum, el
ablula, vel gratia fidei candida. Quia ipse esl Domi- in swculum smculi. Ob eorum prsedicationem semrer
rius. A qub redeinpta es. Peus tuus. Quero ntinc, re- libi delicla populi conlilenlur : tuam gloriam enar-
lictis simulaeris, excolis et adoras. Quomodo dicitt labiinl, iuam latidem annuniiabunt.
speciem etpulchritudinem luam : cum non pulcbra, PSALMUS XLV.
nec speciosa, quam antea felida, deformis erat Ec- Jn finem, pro fitiis Core pro arcanis, Psalmus. Pro
clesia? Sed poslea pulchra ct speciosa per Iavacrum,j arcanis : id est pro occultis de vocaiione gentiiim
el de reprobaiione Judseorum. Psalmus docet nos
baplismi: quia juslus pro iropiis mortuus esl, id est,' speni nosiram in illum debere ponere, qui solus
Clnislus : roundans eaniper lavacrum sanguinis sui,. potest de iribulniione liberare.
ut ait Apostolus : Non habenlem maculam aul ru- ! JDCUS noster refugium el virius : adjulor in tribnla-
gam1(Ephes. v)..Et adorabunl eum filim Tyri. Tyrus,, tionibus qttw invenerunt nos nimis. Plenus esl enim
inlerpretatur, angustia. Filiw Tyri, filiaeangustise. mundus serumnis atque pressuris : ideoque quia sunt
Ipsi adorant Chrisliim, qui suut in angustia. Yel1 alia adjutoria regum , virtutes potentium, refugia
anirose credenles ex genlibus. Jtt muneribus vultum 't civitatuni : nostra miiniiio Cliristus esl, qui nos ah
tuum deprecabunlur divites plebis. Istse recondenless D his poienlereripere potest.
tbesauros suos, decorde.te mundo requirunt: quia- a- Propterea non thnebimits: Quia in ipso creduli-
ubi sunlthesauri eorum, ibi erilelcoreorum(JIJfl(t. '. Latem [ Mati. vitiose crudelitatcm] habemus. Duin
vi). Fecerunt hoc Magi, qui curo thure, et myrrha,, turbabitur terra. Generalio Judseorum, qui lerrena
et auro venerunt: quia non tanlumverbis, sedctiamn sapiunl. El irainferenlur nwntes in cor maris. Praedi-
muneribus adoraverunt Chrislum. caliones apostolicae in corda gentilium hujus mundi,
0)))iu'sgloria ejus filimregis, animae fidelis, ab in- sicnt in Evahgelio : Si habueritis, inquii, fidemsicut
tus, infimbriis aureis circumaniiclavarietatibus. Supe- granumsinapis, dicelis huic monli : Transi,et faciet
rius diximus, varietate gentium : hic, gratiarumi (ilffltf. xvn). In corde maris ; id est, in genlili-
Omnis gloria ejus filim regis ab inlus ;id est, senio--;'. taie.
res Ecclesiae, vel reges et potentes : qui habentt Sonuerunt et turbalm sunl aqum eorum. Aqttm, po-

ambiguitatem,a gravibus. inlerpretati sunt, cum fiupis

s rium ac mmniumpUblicorum,f&pui appellenlur. Vide
verbum sit imxi>pw Paleslinee : el usque hodie do- et quoenos ibi observamus.
nius ex qmni parte cqncluswin modum wdificatwiur-
 " '
061 BREVlARiUM 1N PSALMOS. PSALM. XLVi. 902
puli : molus, dwmones iiitelligunlur. Qui nunc lur- AQUSC A Q fuerinl ad credulilalem ccnvcrsse. Fxallabor in
bati soniim dederunt: cum eversoribus siuittlacro- terra. (e Si ex Judscorum gcnte ad nie reversi luciunt:
rum, vci resiilueruul, vel mortem parare voluerunt. quosnon qi lerrena sapefe manifestum est.
Conlurbaiisunl monies in fortitudine ejus. Excelsiores Dominusvirtututn vobiscum : susceptor nosterDeus,
Socctilipoleslates. •''
Jacob. Scmper enim cum credentibus dignanter in-
Fluminis impclus Iwlificat civitalemPei. Post ever- habiiat
b : sicut apostolis posl resurreclionem polli-
sos cultus daemoniorum, ablutio baptismi, vel irriga- ceri c dignotus est, dicens : Ecce ego vobiscum oum
llo Spiritus sancli laeiificat animam civiiatem Dei, omnibus o diebus usqne ad consummationem sseculi
sive Ecclesiam, quacest civitas Dei, quscsuper roon-. (Malth, ( uli.).
lein posiia, non abscondilur (Jtfa((. v). Sancliftcavitt PSALMUS XLVI.
li.bernaculumsuum Atlissimus. Congregalionem lide- Jn J finem, pro filiis Core, Psalmus. Filii Core, filii
lium, iu qua pet Gdero habilal. calvi. Vox deridenlis esl. Hocde illis quadraginta
duobus pueris dicit, qui Elisaeum deriserunt, et
JDCUS in medio ejus non cotnmovebilur. Sed firma- dixeruut: Aseende, calve; ascende, calve, et male-
lur, ut ait: Ne limeas, Maria (Luc. i) : vcl Ecclesia1 dixit eos in noniine Domini (IV Reg. n). El egrcssi
in Iribulalione. Acljuvabileam Peus mane diluculo. duoursi, comederunleos. ElisscusfiguramChrisli
Inspeciione sancta, qua mundum promcrebilur cor._ j} B tenel, illi pueri figuram Judscorum, quidixerunt:
: vide- Ave, rex Judaeorum. Unde Paulus dicit: Noliie
Beati enim mundo corde quoniam ipsi Deum pueri effici sensibus, sed malilia parvuli estole
bunl (Matt. v). - (I Cor. xiv). Venii medicus sanare scgroios, sed
Conturbalw siint gentes. Yiiiorum ac criminum. Ell oegroiiocciderunl medicum. Ursiproprie doeroones
iiiclinata sunt regna. Poteslates dsemoniorum, subJ intelligunlur, quia dcvoraverunt corda illoiuni.
Psalmus vocem conlinet aposiolicam, admonen-
polestate Cbristi. Dederunl vocemsuam. In prsedica- lem, ut in ipso solo lsclemur, cujus sumus san-
tionibus. JIJo(aest terra. Obslupueiunt gentes in in- guine liberati.
credulilate sua : hoc esl, genlilius de infidelitale adi Omnes gentes, plaudile manibus. Spiritus sanclus
DdcmChrisli. I prophelam vocat ad fidem onvnes genles venire
per
Domhuis virlitium nobiscum. Per assumplionemi Omnes ( gentes: id est, lotus inundus simul, plaudite
carnis, particeps faclus est pro nobis. Ideo el Enima- manibus.
» Plaudere, laudare. Plausus namque laus
nuel, hoc est, nouiscumDeus. Dominus viriulum, an- dicitur. c Gaudele in bonis operibus. Jubilale Deo in
gelorum et liominum. Susceplor nosier Deus Jacob. voce i exsultationis. Voce sublimi Doniiiium confiic-
Ipse viiiuiuin Dominus, qui vicil diabolum. Ipse sus-;- mini i in ipso corde, et omni membrorum officio ex-
cepior nosLer, ul nos in seternum conservet. Adju- sultate. i Propter magnitudinem lsctitise dicit. Yox
tor, Deus Jacob. Per Jacob, supplanialio vitiorum. C exsultationis
i est: quod nec verbis, nec lilteris, ncc
Vcnileei videle opera Domini. Christus vocat suam n isyllabis polesthomo comprehendere, quantum Deum
Ecclcsiam ad fidem, vel ad credulitalem. Videle, id d Ilaudare debeat.
esl, inielligite : opera Domhti, virlutes Domini. Vel,I, Quoniam Deus excelsus terribilis. Ille qui quondam
opera Domini: quia, juxla Danielem, lapis excisus dee irritabalur
i a Judacis, obtentis gentibus, excelsua
nionle sine manibus, comminulis regnis mundi, oc- <
;- cceios ascendens, terribilis factus est, residens ad
cupavil laliludinem omnis terroe (Dan. n). Quw pa- i- dexteram
i Patris. Et rex magnus super omnemlerrant.
suil prodigia super lerram. Mulla enim signa, vel antee Non ! solum super Judac.oruni genlem, sed super
adventuni corporeum, vel post illum ostendil in po- >- omnes nationes lerrse. Vel, super otnnem terram, id
ptili;:. Auferens bella usque ad fines terrw. Omnia ia cst, super omnem Ecclesiam, quia Ecclesia lerra
bella in adventu Domini quievisse, multorum nar- r- dicitur: Christus super cam, quia data csl ei po-
ranl historise. Sed et iiunc in Ecclesia sua quotidieie lestas in terra el in ccelo. Vel de quo nunc apostoli
bella cocrcet, ut non sseviant, vel hoereiici, vel Jtt-
l- dicurit:
doei. Vcl auferens, lollens, bella : hoc est, pugnam,1, Subjecit populos nobis et genles sub pedibus uo-
quia semperesi pugna viiiorum et peccatorum. Vs- s- stris. Elegit nobis Itwreditalemsuam. Subjectas sibi a
que ad fines terrw, usque ad finem sseculorum. Do- o- " Cbristo genles et populos dicunt : quorum malilia
minus aufert a nobis istam pugnam : nam per nos as conculcala, dignos in haereditalem Christi fccerunt.
non possumus. Vel hoereditas Christi, sancia Ecclesia est. Unde
Arcum conleret. Occultas malorum insidias. El E( dixit in alio loco : Dominus pars hseredilatis meac
confringel arma. Preesenles pugnas. Et scula combu- u- (Psal, xv). El nos sua, et ille nosira: secundum
rel igni. Insanas diabolicae proiectionis phanlasias,s, illud : Portio mea Dominus (Psal. cxvm). Speciem
quae omnia illo igni spiriluali consumit: de quo ait:t: Jacob quam dilexil. De pulchritudine enim Jacob
Ignem veni raiitere in terram : hoc est, in Eccle- e- elegit apostolos, qui ab ejus stirpe descendentes,
siam (Luc. xn). hsecdicunt. Quod aulem eum diligal, audi prophe-
Vacale el videlequoniam ego sum Dominus. Ego go tam ; Jacob dilexi, Esau autem odio habui (Ma-
feci, et non feram : ego creavi, et ego sustineami : lach. i).
redimam vos et dimittam peccala vesira, ait Domi- li- Asceqdit Deus in jubilo. Claruit enim ascensio
nus (Jsai. XLVI).Vacale ergo ul me cognoscatis, et ejus, in qua multitudo angelorum cum niagna jubi-
uon iu aliud coiilurbcmini. Exallabor in genlibus. ts. latione dicebat: Tolliie portas, principes, vwtras
 063 APPENDIX AD TOMIJMSEPTiMUM S. HIERQNYMf. 964
(Psal. XXHI): jain redit yiclorexproeliis, El Dqmhnts A psalmuin, opus vel proedicatio intelligitur. Pcr
in voce lubm, In qua duo angeli lamquaro luba, illo caniicum, scicntia etlaus. Filii Core, sancti apo-
: Hic sloli, vel martyres. Prima Sabbati, fecit lucem ;
ascendente, apostolis clamaverunl Jcsus, qui secuuda sabbali, fecilfirmamentum. Lucem, an-
receplus est a vobis, sic veniet queiiiadmodum vi- gelos; firnvjmeutum, hnniiiies. Habel inde aliquid
distis eum eunieni in ccelum (Act, \). Yel posi vic- in novo Tcsiamenlo. Prinia Sabbaii", resurrexiL
lux Cliristus. Unde dicit in Evangelio ; Eral lu-
toriam, qua yicit diabolum, sic ascendi.t. Unde dieit men verum, kjriod illuiniiiai omnem homiiiem ve-
jii alio psalmo : Tollile portas, principes, vestias, nienlem in iinnc inuud.uni (Joan. i). &ecuudaSab-
etelevamini, portne aelernales, etintroibil Rex gloriae bali, firmata est Ecclesja in lide, "'(juando dixil
Dominiis : Ei super hanc peiram adificabo Eccle-
(Psal. XXIII).Vel sicut legimus in Aclibus aposlo- siain iueain (Mailh. xvi). Psalmus totus circa
loriiin,quando ascendit de monle Oliveti ; Viri Ga- sanciam plebeni, ioius eirca Ecclesiasiica mys-
lilcei, quid slaiis aspicientcs in co3lum?Hic Jesus teria comroorainr.
quiassumptus est avobisin ccelum :sic venietquein- Magnus Doininusel laudabilis nimis. Y"XEcclcsiac.
admodum vidisiis enni euntetn in ccelum (Act, i). Magnusdiciturj non comparatione, sed pro magni-
Psallite Deo noslro, psallite, psallile regi nostro, tudinc glorioe snae. Quasi inierrogarelur, ubi mag-
psatiite, QuijOppressomortisdominatn ,cainemcuin nus, ubi laudabilis? Respondet: Jii civitateDei noslri.
qua jacuil in lumulo, evexilad ccelum. B Anima sancia, cujus cives aique domeslici, boni
Quoniam rex omnis terrm Deus. Qnia jam non so- actus inlelliguiilur. In inonle sancio ejus. In os-
lum in Judaea el Jerusalem notus, sed in omni lerra sumpto Doiniiiicihominis corpore.
ifidei lumine declaralus, Psallile sapienler, Ut quae Fundatur cxiuUalioneuniversmlerrw. Terram qnoe
canitisper litieram, intriligaiis spiritualiler dicla. prius peccalis el malediciionibus subjacebat, asccn-
Regnabit Dominus super omnes genles,Quas in hae- sione sua occupavil, atque in ea credulilalis suce
reditalem accepit- a Palre. Unde el in alio psalmo exsultationem ac Isetitiam dilatavit. Yel fundaia
dicit; Dabotibi genles haereditatem luam, etposses- fuii, et est Ecclcsia, in toto niuiido in fide. Jlfons
sionero tuam terminos lerroe (Psal, n). Vel, excelsus Siore, lalera aqttilonis, civilas Regis magni : Ad iiuuc
Dominus super omnes gentes et super ccelos gloria moniem, id esi, ad Christum Dorainum, accesserunt
ejiis (Psal. cxu). Deus sedel super sedem sanctam duo pppuli ex Sion : unus de lateribus aquilouis,
suam. Ad dexteram Patris. Vel angeli pro innocentia qui esiexjiroepulio, allercx circumcisione. Clirislus
eorum dicuniur sedes, quia non peccaverunt. Inde ergo Dominus, qui esi pax noslra, abslulil moceiiam
dixit: Cceliim raibi sedes esl(Jsai. LXVI).Deus sedel inimiciiiaede medin, et fecil uiraque uiiiini: et col-
super sedem sanclam suam: hoc esl, in Ecclesia. locavit in Ecclesia sna.quae est civitas Regis mo.gni,
Unde dictura est: Anima jusli, sedcs est sajvienliaeiC hos populos per fidem. Vel mons Sion: boc esi,
(Sap. vii). sancta Ecclesia. De lafere aquilonis: qnia de malis
Principes populorum. Apostoli. Congregati sunt. est congregata. Unde dicturo est: Ab aquilone exo-
Ad judicaiidum. Vel, principes populorum : id est, .rientur mala quae sunt super terrain. Hic aqnilo
seniores Christianorum ; quorum figuram tenebot diabolus, cui diciiur: Veni, aquilo, perfla horium
Cenlurio; vel modo illi qui tenent ijviam fidem, meuro (Cant. iv) : hoc est, Ecclesiam lenlalionibus.
quam liabuii Abraliam. Unde diclum cst: Mulli ve- Unde Apostolus dicil: Oportel haereses esse, ul qui
iiientabOrieniectOccidcnie, et recunibenicum Abra- probati sunl, manifesti (iant in vobis (I Cor. xi). Yel,
him, Isaac et Jacob in regno coelorum(Mait, n).Cum civilas Regis magni : boc esl, sancta Ecclesia.
Deo Abraham. Deus Abralioe, Deus verusest, qui cst jDjausiii doniibus ejus cognoscelttr cum suscipiel
Deus vivenlium, cum quo justi judicium facienl, Sic eam. Suscepil earo per graliam. Cogiioscitur aulcm
enim el Domvnus in Evangelio ait ; Cum sederit in gradibus ejus, id est, in apostolis, vel reliquis
jFilius horoinis in sede majestatis suae ; sedebitis et p.racdicatoribus : per quos Eeeleshc fides annuntiala
vos super sedes duodecim, j'udicanles duodecim tri- est. Gratia enim sumus salyali per fidem : el hoc
buslsraei. Quonia Hdii fortes terrw, vehementerele- non ex nobis. Dei donum est, ut nemo de se gloric-
vati sunl. Dii, sancti sunt; sicut ait prophela ; Ego JI) lur. Vel, in domibus, id est : in sancia E.cclesia.
dixi: Dii estis et filii excelsi oranes (Psal. xxi); Ele- Cum suscipiei eam, in fide : quia antea inler malos
vali sunt vehementer. Etevali suni, per fidem et prje- erat.
dicaiionem. Vel illi qui elevaii sunl in superbia, et Quoniameccereges ierrw congregali sunt. Principes
reliclis ccelestibus, terrena concupierunt: quibus di- saeculi, quorum regnum in cultu idolorum aique
-citur t Sicut homines morieminl 1 isti a Deo Abra- daemoniorum erat. Ex laleribus aquilonis, id est,
lise, vel aposioiis ejus, sunt judicandi. Nos vero ore- diaboli accedeutes. Vel, congregati suui, etconvene-
jnus Domiiiuro,'rit, deposito omiiitumore superbioe, runt in unum, id est, in unilalem Ecclesiae. Conve-
ita illi conjungaiiiur in hoc sieculo", ut in judicio a iicrunt in unum. Lapidem summum angularem in
•Binistra parledisjuhcii.noninveniattirin nobisquod fundamento fundalum.
daninetin pcenani; sed quod pietate mUltiplici pro- Jpst videnics sic admirali sunt. Gloriam ac polen-
vebat ad coronam. tiam Redemptoris. Vel virtutes Apos.tolorum ad-
PSALMUS XLVII. mirati sunt, et commoti sunt de iiifidelitaie ad
psalmus cantici Filiis Core, secunda sabbati. Per fidem. Conturbali sunt et commoti suni, tlremor ap-
905 BREVIARIUMIN PSALMOS. PSALM. XLVHI. ;5fC
prehendit eos. Aconscicniia delicloruni: quia dicium i\ A Lussonclus per proplictaiii in persona praedicaio-
est: A liroore luo concepimus ct peperimus spiri- rum canlavil. Vel ideo isie psalmus, eo qnod
doceat mundi divitias cum vanis honoribiis sper-
lum salutis (Isa. xxvi). neiid.ts : cavendas eiiam serpcntis asiuiias, et
Ibi dotores at parlurienlis : in spiriiu vclwnenli. omnem orbem ad audicudura Dei verbum instan-
Cum corpora exercere per abstineniiam cocperinl : ter admonei dicens :
in spirilu foriissimo, id est, sanclo. Conlerensnaves Audile hmc, omnes genles : auribus pcrcipite, qui
Tharsis. Humilians superbiam seniium : qnia Thar- habitalisi orbem. Sapieuier intelligile in spiriiua-
sis, in principio sun, a navigaiione negotiaiorumsu- I
libus auribus, quas Dominus ad audicndum elegil.
perba ac prjecellens facta est. Ideo hic comparautur In ] Evangelio autem cordis requirit, unde Deus au-
huic navigio, qui in liujns sa^culi fluctibus circum- iditur. Qui habitalis orbem, id est, corpora vestra.
ferunlur omni venlo luxuriae atque vanilatis. Ipsi Quique terrigenw et filii hoininum; in unum dives
nunc in ea credentes dictint: ei pauper. Intelligeuduin esi quod omnes habita-
Sicul audivimus.Per propheias. Sic vidimusin ci- lorcs terrae ad audiendum liei verbum vocat: sci-
vitate Domini vhiulum, in civitale Dei noslri: Deus: licet ul nulli bomiiiuin occulleiilur divina, vcl ju-
fundavil eam in mlernum. Vidimus in Evangelio, qune: dicia, vel mandala. Vel simul, in unum dives cl
esi civilas virinium. Yidimus in Ecclesia, quoe esl. B pauper : hoc esl, servus el liber. Vel, patiper: undo
civitas Dei in illo regno magno fundaia. dixit: Reati pauperes spiritu : quoniam ipsoium
Suscepimus, Deus, misericordiam tuam in medioi est regnuni cecloruin (Malili. v).
templi ttii. In Eccleria lua suscepimus sancttim Spi- 0* meum loqvelur sapientiam. Loquetur illaro
riturn, sicut et illi prius super quos in Actibus apo- sapieniiam qtiae occulia est ab hujus sseculi sapien-
siolorum est effusus. nibus, et revelata est parvulis, hoc est, ut cogno-
Secundum noinen tuum, Deus, sic et laus iua ini scant parvuli Ecclesise, quia Ghristus esl sapientia
fines terrm. Ctim, acc-plo Spirilu sanclo, cunctarnmi Palris; de quo omnes propheloe loijiiuntur. Vel, os
genlium loculi sunt linguis. Sed et in amplitudine; meum loquelur sapientiam : id csi, Cliristuni quera
fidelis populi semper tua laudalio commoralur. Jits- ' proedicat Ecclesia. El meditatio cordis mei pruden-
iilia plena est dexlera lua. In his qui in judicio in! tiain. Seniper in corde mediiabar, ut relinquenlcs
dextera parte sunt collocandi. homines stolidam vaniialcm , Christi prudeniiani
Lwtelur mons Sion. Ecclesia in Cbristo. Et exsul- sequerentur.
leni filiw Juclw. Animse confcssoruni : quia Judas,, Inclinabo in parabolam aurem meam. Quia scit
confessioinlerprelatur. Propier judiciatua, Dotnine. prophela Chrisium Dominum venlurum in munduro,
Quia cuslodierunt ea ui pcenitentiam agerent. Vel,, C qui in similitudine loquatur : ideo se ad audienduni
judicia lua, judicia Dei occulia : quia reprobati,i prseparai, id est, spiritualiier ad iiUelligendum.
sunt Judoei, et electcesuni genles in fide. Vel incliiiabo aurem cordis ad huniilitatem. In pa-
Circumdate Sion. Id est, defendite Eeclesiam ini rabola, id esl, in siroilitudine inielligam. Aperiam
credulitale vcstra. Et coinpleclimini ectm.In chari- in psallerio proposilionem meam. Hoc propono, ut
late. IXarrate in iurribus ejus. Lautlem et gloriaml quod ille decalogus prcedixit, si custodiatur, cce-
Christi. Narrate, boc est, jvroedicate. Turrcs, hii Jeslia regna largiuniur. Vel quod proposui jn corde,
sunl principes Ecclesiactuse : quia lurris fortis esi,,- praedicabo in sermone et intelligam.
et undique speeulatur. Sic el sancti et fortes, ett Cur (tineeo in die mala. In die judici*. Iniquilas
specalalores debcnl esse in genle buinana. calcanei mei circumdabii me. Quia in calcaneo quis-
Ponile corda vestra in virtule ejus. Ne separeminii quis peccaverit, Iabitur. Sed el iniquitns calcanei,
a charilale quam docuit. Ponite, hoc esl, intelli-- originale peccatum accipitur ex Adam : nl dietum
gite. In virtule ejas, in charilate ejus; quia non so- est ad muliereni : luimicilias jvonam inler te el
lum docere, sed eliam quod prsedicanl, opere de-- scrpentem, et semen tuuni, el seroen.illius (Genes.
bent implere. Et dislribuile domos ejus. 0 vos, Do- v). Tu observabis, id esl, conteres caput suum, et
clores Ecclesiarum, disLribuilegradus ordinaiionum,, 30 D ij)se calcaueum tuum.
canoniceel sancte; non prsemiis corrnpii; nonper- Qui confidunl in virlule sua, el in mulliludine di-
sonarum acceplione per adulaiionem decepii. Vtt viiiarum suarum gloriantur. Isli Jabuntur in «al-
enarrelis in progenie allera. Non solum his qui cre-- caneo : quia per illum non incedunl qai est via,
dunt, sed el bis qui credituri sunt. Sed quid, inquis,, verilas cl vita, vel, qui confidunt in virtute sua :
enarremus. ^quique in abundantia divitiaruro suaruro glorian-
Quoniam hic csl Deus nosler in asternunt, el in sw-- tur.
culum swculi, el ipse regel nos in swcula. Deus, quiai Frater non redemit, redimet homo. Si Christus non
per ipsum facti sumus. Rex, quia ab ipso reginiur.. redemil, qui se fratrem dixit aposlolorum, et re-
Ipse enim Iubricos et tortuosos gressus nostros di- surgendo faclus est primogenitus resurgentium z
rexit in se, qui est via pacis, et pax nostrae salutis.. Tion redimet Adam, quia .prirous homoinorluns non
PSALMUS XLVIil. resurrexil. Nam fraler noster Christus esl Deus ei
In finem, pro filiis Core, Psalmus. FiliiCone, sanctij homo,.qui nos redemit. Vel quod non redemit Moy-
apostoli vel niartyrcs sunl. Istuni psalmuni Spiri- ses, redeniil Chrislus. Non dabit Deo placalionem
 967 APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUMS. HIERONVMI. 908
suani. Qui ivoiiagit pcenitenliam, per quam plaeatuss A raei'c ! c'lo prselerit, et nibil seeum de his quse.la-
Deus. puerat, toilit: Domino in Evangeiiis sic dicente :
Et preiium r&demptionisanhnm suw. Non fecit it Stullc, hac nocle animam luam repeter.L a le, quse
eleemosynara per quani peccata delenlnr. Laboravit i( auiem parasli cujus erunl (Luc. xm) ?
in mtcrnuin, In tormenlis pcrpetuis posilus. Et vivet >( Quia anima ejus in vila ipsius benedicelur.Benedi-
in finem. Quia non inleiliciiur, sed semper repara- ciiur a stultis propler polentiam : sed viclus af-
lur ad pcenam. flueniia ac potus, proferunl non de bene vivenle,
Non videbit interitum. Non inlelligil iraminere sibiii sed de bene pasccnte scntentiam. Sed non bscc
moriem. Ciim videris sapientes morienles. Si videritit excusant a pcena. Confiiebilur libi cum benefecerisei.
hominem sajheniem, in Deo ab hoc mundo migrare,:, Tunc gralias agit, quando aliquid lucri conquirit.
dicit : Quid liuic jejunia? quid castitas? quid elee-:- Elinlroibil usque ad progenics palrum suorum : in
mosynsc profuerunl? Noiine et ipse morluus esl?? mlernum non videbit lumen. Magis in divitiis quam
Tale quidam etRedemptori nostro Judaei insultanles,i, in Deo speravit, sicut parenles ejus : ideoque de eo
dicebanl : Numquid lu maj'or es palre noslro Abrn- dicitur: Ejicite eum in tenebras exteriores, ibi eiit
ham qui mortuus est, et prophctse mortui suntit fleius et slridor deniium (Mall. xvi).
(Joqn. vm) ? Simut insipiens et stultus peribunl, el re-i- B Homo cum in honore essel, non inlellexil : compa-
linqueni atienis divilias suus. Insipiens est, qui Dei )\ rcilus est jumenlis insipieniibus, et shnilis faclus esl
notiiiam habere conlcmnil : de quo Apostolus ait: : illis. Non cognovil, quia hcecomnia ei a Deo fue-
Omnis ignorans ignorabiiur. Stultus vero esi qui in11 ranl allribula : idcirco insipieniia ejus jtimenlis in-
divitiis ei non in Deum sperat. Perdunt ergo arobo0 sensibilibus comparaiur. Nosvero deprecerour Domi-
divitias : quia ibi congregant, ubi fures effodiuntt iium, ul ipse nobis Iribuat intellectum, ul dum ca
et furanlur (I Cor. xiv). quse videnlur, abjiciamus : illa quse non videutur,
Sepulcra eorum domus illorum in wlernum. Tuber- adipisci mereaniur.
nacula eorum in progenie el progenie. Haccillis erit1 PSALMUS XLIX.
perpetua habiialio : quia non resurgcnt, ut habeantt Psalmus Asaph. Asaph inlerpreiaiur, congregatio.
octernam vilaro : sed ut damnentur in pcena. Psalmus discernit jnstos ab impiis, coelestesa ter-
renis, sanclos a peccatoribus proiestatur. In quo
Vocaverunl nomina sua, in lerris suis. Ssepe enim1 non propheia se locutum , sed ipsum Doroinum
pagani super defunciorum epulantes sepulcra, atquee pronuntiat, dicens:
in nomine eorum qui morlui sunl bibenies, inaniai Deus deorum Dominus loculus esl. Deus in Trini-
cum quodam modulamine cantant: sed nihil prodest1 late, Paler, et Filius, et Spiritus sanclus, unns
in infemo damnatis. C Deus : deorum Deus : quia credenies deos voluit
Li
Homo cum in honore esset, non inteltexil. Esse seJ nuncupari. Dedit enim eis potestaiem filios Dci
ad imaginem Dei formalum. Comparatus esljumen-- fieri : his qui credunl in nomine ejus (Joau. I). Do-
tis insipientibus, et shnilis factus esl illis. Deposita1 roinus aulem esl: eo quod omnium dominanlium
forrna coelesti, factus est in similitudinem insipien- dominetur. Et Uliqtie ipse qui duduro in patriarchis
lium jumenlorum. loquebatur alque prophetis, ipse nunc loquilur. Et
Hwc via illorum scandalum ipsis. Quia de judicio> quid, inquis, loquilur? Et vocavit terram. Non par-
ad pceuam eos deducit: Et postea in ore suo compla- tem aliquam; sed audi quid adjecit :
cebunt. Sed nihil proficit confessio in infemo. A solis ortu usque ad occasum, Nibil reliquit, quod
Sicut oves ininferno posili sunt: mors depascct eos. non sua vocalidne faceret dignum. Ex Sion species
Merito a morle depascunlur, qui Cbristum nolue- decofis ejus. Qitse est fides atque ercdulitas qusc ex
runt habere paslorem. Sion incipit. Unde Dominus in Evangeliis : Oporle-
Et dominabuntur eorum justi in malutino. In resur- bat enim hsec Christnm pati el resurgere a morluis
reclione. £( auxiliutn eorum veterascet in inferno. lertia die, et prscdicari in nomine ejus poenilenliam
Ilabuerunt divilias, sed cum descenderent in infer- et remissionem peccalorum in omncs gentes : iu-
num, evanuerunt. A gloria sua. Quia non qusesierunl, " cipienlibus ab Jerusalem, quse esl Sion (Luc. xxiv).
gloriam Chrisii, qui nunc de se loquitUr. Deus manifeste veniet, Non occultus. Vel, Deits
VerumtatemDeus redimet animam tneam de manu manifeste veniel: hoc esi, in die judicii, quia omnis
inferi cutn acctperit nte. Homo Deus non rapinam homo eum videbit; ut in Apocalypsi ait: Et videbit
arbilralus est esse se oequalem Deo : sed semet- eum i omnis ocuhis (Apoc.i). Deusnoster et non silebit,
ipsum exinanivit, formara suscipiens servi. Suscepla iQuia ad jiidicandum veniet : juxta illud ; Tacui,
eiiam morte, resuscitatus palerna viiiute, bominem inumquid sempef lacebo (Isai. xui)?Modo tacet, ta-
qui corruerat reparavit. ]
men et si lacet judicio, non lacel mandato. In primo
Ne timueris cum dives faclus faerilhomo, etcum i
advenlu iacuit, quia humilis apparuit.
multiplicata fuerit gloria domus ejus, etc. Dives effe- Ignis in conspectuejus ardebit. Duplicem hicignis
ctusest Judas proditor vendendo Magistrum : sed iintelligilur' habere virlutem. Illuminat enim, el
nihil prelii qUod assumpserat, sccum cura moritur cxurit. c Gaudeant justi; quia illuminantur ex eo. Ti-
deporlavit. Sic ergo nunc unusquisque, oppresso meant i peccatores, qui exurendi sunt ab eo. Et in
paupere, dives efficilur et mulliplicatur. Noii ti- tcircuiiu ejiis tempestqsvalida. Quae flagellal et corrigit
989 BREVIARIUMIN PSALMOS.PSALM. XLIX. 970
peccatores, trilicuiiique secernit a paleis. Et quos A libus t vacantes homiucs : quos oportet voealione Fi-
ignis exurii, lempestas involvit. Et in alio loco dicit: 1 Dei salvos fieri.
lii
Purgabit areani suam, ct congregabit triticum ini Cognori omnia volalilia cmli. Sive hoereiicos, sive
horrcum : paleas autem coroburcl igni inexslingui- diviies <J hujus mundi, qui per muudanam supcrbiani
bili (Luc. v). e irrationabilem scientiam extollunlur. Et species
et
Et vocavit cmlumdesursum.Apostolos vel reliquosi iagri mecum est, Quia ubi voluero, rerum oinniuni
sanclos, qui despectis lerrenis, qusc sursum sunt ccopia , vel diffunditur, vel ncgalur. Yel speciesagri
sapiunt. El ierrain discernere populum suum. Discer- *mecum est: virius sancioe Ecclcsise. Yolaiilia cocli
nii auiem et terrenos, utcum ccelesles ponunlur adI tquaemibi offers, turtures et colurobas, cgo libi dedi,
dexieram, hi ad sinislram collocenlur. Ycl discernett et < omnia antequam fiant, apud Deum vivunt: et
populum suuin, in futuro jndicio quando diclurnsj < quali loco cssent, et quali lempore venerint, ct in
eril: Itc, inaledicti, in ignem selcrnuro. Et ad sanc- pondere,et
1 in mensuraomnia apudDeumsunt: ut ait
ios : Ile in vilanv celernam (Mait. xxv). iinEvangelio :Nam etcapilli capitis vestri omnes nu-
'
Congregate illi sanclos ejus. 0 quam roirabilitcrr merali sunt (Luc. xn).Vcl, volatilia cmli,sancli angeli.
Iia'C Evangelio sancto conveniunt I Dominus enimi Si esuriero, non dicam libi. Esurire Dei est, non in
postdispensationemfinis, auditquid dicil; Mittel fi-- B cscis< corruptibilibus, sed ut faciat quis volunlaiem
lius hominisangclos suos cum luba el viiiute magna,, iejus: sicul ipse ait in Evangelio : Meus cibus cst, ut
et coiigregabunt eleclos ejus a qualuor ventis, ai ifaciam volunlatem Palris mci (Joau. IV). Ergo tacet
summo ccelorum (JIJaH.xxiv). Et hic dicit ; Concjre- CbrislusI suam esurieni : quia exspeclal peccalores
gate itliomnes sanctos ejus. Intelligile ergo per hccc,, ad i pcenitenliam. Meus est enim orbis lerrw, et pieni-
unum veteris novique Testamenliesse disposilorem. tttdo i ejus. Tolus roundus. Vel, orbis lerrm, sancta
Qui ordinanl lesiainenlum ejus super sacrificia. Ini Ecclcsia. Ac si dicerel, suo eam esse sanguinc re-
quorum miserationibus Deus super omnibus sacrifi-- idemplam.
ciis delectalur. Yel ordinant, proedicant et implcntt Numquid manducabocarnes taurorum, aul sangui-
Testamenium novum supcr velus, quia Iranseunl ve- :- nemhircorum polabo? Yetera hic sacrificia evacuanda
tera, el ecce facla sunl omnia nova (II Cor. v). esse declaral: ideoque in moribus bnnis sacrificium
El annunliabunt cmli justiliam ejus. Evangclislae, :, requirit : dicens.
vcl lcx Moysi. Quoniain Deitsjudex est, Qui separaree Immola Deo sacrificiumlaudis, el redde Altisshno
facit bonos a malis. Vel cceli, sancli : annunliabunl,i, vola tua. Hoc est sacrificium acceptabile : hoc est
praedicabiuit : ut illud, Cceli enarrant gloriam Dei si holocauslum pingue : ut laudctur Deus ab hominc
(Psn(. xvui). Jusliliam ejus, mandala ejus. Quoniam n C quem creavii, quem redcmit: cui el regnum cosleslc
Deus judex est: quia ipsc esl j'udex vivorum et mor- promiiiit. Yel vox prophelse admonet sanclos, iin-
luorum. Et advocatus uoster est, el jiidex esl, et>t molare spirilualiler, et vota reddcre, ul ail : In me
Deus nostcr est. sunt, Deus, vota tua : quae reddam laudaliones tibi.
Audi, populus tneus: et loquar libi, Israel. Vox Dei
ji Invoca me in die tribulaiionis tum, etc. Tenlamur,
P.itris, ad pnpulura Judaicum loquitur. Audi, po- i- ut probeniur : pcrsevcremus in fide, invocemus in
pultis meus. Aurem cordis requirit : unde ait pro- j. tribulalione : niagnificemus eum cum fucrimus a
phcta : Audiam quid loquatur in me Dominus Deus is periculis liberati.
(Psal. LXXXIV). Et alibi : Audi, Israel : Dominus is Peccalori autem dixit Deus: quare tii enarras justi-
Deus luus, Deusunus est (Deut, vi). Vel accipe aures >s tias meas, et assumis leslamcnlummeumper os luuvi?
3i Audianl hoec doctores vel episcopi Ecdcsiarum :
audiendi, ut intelligas, Israel. Et lestificabor tibi. Si
menle spiriluali perspexeris. Yel leslificabortibi, id id qui jveccaia populoriim rcsccaiil prsedicando. Unde
est, per palriarcbas et propheias, sicut dixit: Ego ;o sanclus Paulus dicit : Manifesti sunl qui praccepium
suro qiiisum (Exod. v). QuoniainDeus, Deus luus cgo /o Christi non suslinuerunt (I Tim. v), id est, non im-
sum. Deus sum, omnipolenlia; tuus sum autero Deus, s, plent in opere quod prsedicant. Unde Doniinus dixit
per gratiaro: non simulacra muta et surda, quse ha- i- D aposlolis : Quoe dixerint vobis facile : secunduni
ctenus veneratus es. Yelego sum, qui semper sum ipse. e. opera vero illorum nolite facere (Maii. xxui).
Non in sacrificiis iuis arguam te. Quia corde con- l- Tu vero odisti disciplhiani, et projecisli sermones
irilo deleclor. holocausta aulem iua in conspectu tu meos relrorsum. Quoe procdicabas in Ecclesia, non
meo sunt semper. Si odorem rectoe oralionis, lam- I- custodiebas in vita.
qiiaro suaviiatis inccnsum, ad me usque direxeris.s. Si videbasfurem, currcbas cumeo,el cum adulleris
jYon uccipiam de domo lua vitulos : neque de gre- e- poriionem luatn ponebas. Cucurristi cum fure, parti-
gibus lius hircos. Ista enim sprevi: quia sanguis veriri cipatus es aduliero, quando eis, vel in adulatoriis
agni cffusus est pro peccalis populi mei. Vel, non Jii laudibus, vel in conseutanets voluplalibus es ad-
accipiam de domotua viiulos : id esL, inconlinentes es jimclus. Quod dixit superius, portionem tuam po-
el superbos. Neque de gregibus luis hircos: Hircos, s, nebas, idest, porlionem quam cum Deo et angelis
qui fcetidisunl in peccaio. habere debueras, ponas illam in inferno.
Quoniammew sunt omnes ferm silvarum, jumenta i(a Osluum abundavil matilia, el lingua lua concinnabat
in monlibuset boves.Irrationabiles et diTersis mon- n- dolos. lllo male agenie : tu nequiter ac dolose bene
PATROL. XXVI. 3i
 97« APPFNniX AD TOMUMSEPTIMUMS. TUERONYMl. «n<|
Jgere collaudabas. Vel, lingua lua concinnabaldolum, in, A.
A, : PSALMUS L.
idesl, Judas contra Cbristum. Ossunm abundayit v^ j, Jn finem, Psahnus David, cum venit ad eum Naihan
nequilia, quando consiliuni fe.cii cum Judseis, ut eum m , prophela : quando iniravit ad Belsabee. Iste quin-
cruclfigerenl. quanesimus psalmus yocem eontmet poeniieniis
Sedens adversumfralrem luum loquebaris, el adver- "'" personae : ostendens, ut qui ceciderit in crimine,
confiiendo mala sua, redeat ad salulero.
sus filium tnatris lum ponebas scandalum. Filius dici- :i-
lur Chrislus : quia de synagoga processit. Vel Judas as Miserere me'i, Deus, secundum magnam misericor-
frater Doniini dicilur, ul ait propheta ; Narrabo no- ^
0. diam tuam. Confiteor immensam miseriam: ideo pe-
men tuum fratribus meis (Ps. xxi), Vel aliier : Fra- a_ 10 f<-magnam miseficordiam. Quia qui se miserum pu-
tres, forliores sancti : filii, simpliciores. Unde san- n. lal ta esse de suis peccatis : cum illo facit Deus mise-
ctus Paulus dixit: Nos qiii firmiores sumus, debemus ns ricordiam
ri magnam. Quia minor misericordia est bic
infirmiores fratres suslinere (Rom. xy). Sedensqd- ^. }r in praesenli, boc est, qnia homo cum non essel, cx
versus fralrem tuum loquebaris : qui libi in baptisroo 10 nihilo
"' creavit illuro Deus ul esset, et regit, ei gnber-
est renalus, El adversus filium matris ium ponebas as nat.
ni Major miser|icordia dicitur : quando ipsuin ho-
scandalum : quero Ecclesia Dei sicul teipsum per fi- Q. m minem qupm creavii, in fuiuro remunerat. Et secun-
dem exhibuit Chrisio. IJa>c fecisli, et tacui. Quia <*' muliitudinemmiserationum tuariim, etc. Confu-
ia B tium
examiiiandaea in fuiuro judicio reservavi, Ei lacui: S1 ad miseraiipnes tuas, ul gravibus vulneribus
; _. gio
l!
tberiaeani reinissionisinfundas. Miseraiionitm, dicil:
quia non siatim vindicavi, sed susiinui.
Existimasli, inique, quod ero tui similis. Duin iion)n quiaI1 mul.ta sunt peccata mea, et miseraiiones tuae
vindico in procsenli: arbiiralus es ea raihi placere, e m
mulise (Ps. LXVIII).Unde dicil propbcta in alio loco :
sicul libi placent tiia mala etaliorum. Arguam le. ™
e_ Miseraliones tuae mullae sunt, Domine.
Cum in sinislra parte scdis fueris collocatus, in fu- a. Ampiius lava me ab iniquilale mea, el a peccalomeo
turo jodicio. Et statuam illa contra faciem luam. Ut m
jt munda me. Expeto ut abluas fonte misericordioe :
his confusus damneris in morle perpetua,, hoc esi,! 1l non vis in spiernum peccali vulnera reservare :
quia
per illa mandata quse 11011cuslodisii: vel tua pec- c. Ac ^ si dicat: Tu poies plus niibi remitlere, quam ego
cala, et alioruni, qusepost le reliquisli, ut iilud :. ln intelligam rflgare.
Quia si non anntinliaveris iniquo iniquilaiein suani, i} Quoniqm iniguitatein meam ego cognosco. Anle fa-
saiiguinem ejus de inanu tua requiram (Ezech. 111). \ cl enim meam eampono. Si lu pronunlias in cou-
ciem
Ulinam nos in hoc saeculo ponererous anie nos pec- e- fessione
fe tua peccata, Deus ignoscet tibi. Ei peccaium
cala nostra : et iiou Dens ea in judicio.staluer.ei aute *"
le ineuin conira tne est semper. Quia meapeccata a tuso
faciein nostram : ubi jam non casligatio, sed judi- i-CC bonitalis
bt diviliis separanl. Quia non irado illud in
cium nioiiis accedit. o!
oblivionem, pi opono illud semper anie oculos nieo?.
Inlelligite nunc hmc qni obliviscimini Deum. Vox )x QuiaQ si tu ponis illud ante te : Deus illud non ponit
prophetOBadnvonet uiiuinquemque, ul non ponalDo- o- anle
ai se.
iiiiivniiiin oblivione, ncc sua mandaia (Job. u). Ne le Tibi soti peccavi, et tnalutn coram le feci. Tibi cnira
quando rapiat, et iton sil qui eripial. Ne quanclorapiat,
t di
dejiiiqait quisquecum peccaverit: quia tu solus sinc
ad morlenv vel ad diem judicii : unde dixit : Et non m peccato
P< es : dicenie Aposiolo : Est Deus verax, om-
cst qui de manu lua possit erueie. Yel rapit ille : ni nis auiem hoino nvendax(Kom. JII). Yel dicit David :
lioc esl, in lnoriem praecipitat obliviscenies se, et Ei Ego peecavi, et tu solus sine peccalo es, sicul
nemo eripere potest: di lsaias : Qui peccaium nou fecil; nec invenlus
dicit
Sacrificium laudis honorificabil me. Quia de omni ni eslcs in nre ejus dolus (Isa. LIII). Vel illnd : Quis ar-
bono quod sancti faciunt, Deus honoraiur. Unde le gtiet
g' roe de pecchto (Joan. vm)? Ei itero dicil : Yc-
dixit Paulus : Oinnia qiisecumque facitis in verbo 10 nil ui princeps mundi hujus, et in menon invenil quid-
i
aut in opere : oniiiin in gloriam Dei facile (I Cor. x), qi
quam (Joan. xiv). Vt juslificeris in sermonibus tuis,
ut el in Evangelio : Ul videanl vestra opera bona,tj et el vincas cutn judicaris. Quia iu rectum judicium
el glorificcnt Patrem ves.trn.ni-,qui est in ccelis-^ju is Djudjcas. Propierj IIOS transgressores el peccatores
(Matl. x). Ob hoc ine honoral ilfe corom angelis .: '" ille fuit jiidicaiuf, et damnalus, Unde dicium est:
quia ego eum honorilicavi coram hominibus in sa- j. ^1 Jnsltis ab iniijuis judieatus esl. Sed ille in fuluro ju-
crificiis laudis; implevitque quod in Evangeliis est st dicio
<3i erit alios judicaturus el condemnaturus. Jus-
loculus : Qui roe conressus fueril coraro hominibus, til
;> tificatus es, Doniine Jesu, in .sermonibus luis :cum
ego eum confilebor corarn Paire meo et angelis di
is diicius pro pojm|i peccalis ad morlero, non esl in-
ejus (LMC.XII).Et itlic iter est. Cbristi iter per opera ve
•a veiitus dolus in ore luo. Vicisii judicaius : cum in
Sanctorum e.st. Jit quooslendant illi sahuare Dei. Sa-[. te nilii! digmim niorie princeps lenebraruin invenit.
it C(
lularis Dei Patris, Filius esl. Io lioc sacrificio indicat Consueiudo proplieire esi, ut acia pro agendis loqua •
viam, quse ducit ad vitain, id est, ad Ghrisiuin. Qui ii tm;-
tu
nobis proestare dignetur, ut discreti a paleis, impleti ti JECCC c))t))tin iiiiquitalibus conceplusstitn, cl in pec
fruclu sanctificaiionis offeramus ei sacrificium lau- i- ca catis conccpil me mater mea. Hic versiculus totius gc-
dis, ut ipso illiiininanle, inlelligere mereamur viam ne
n neris humani casum exponit, sicul in Job : Nec si
nostrae salutis. Amen. ut
unius diei sil super tcrram, polesl esse mundtis a
973 BREVIARIUMIN PSALMOS. PSALM. L. 97*
sorde peccati(Jop.xve(xxv).Conripiturauiemeinas-r A I spirUum reclun}, ad yjdenduin j6l .discerncnduni :
citurin originalipeccato, quod ex Adam (ralijlur, setl si.cui atitca rectus fuil in nie.
bapiismo pergraiiam Chrisii pnrificaljir. Yel, yt ju-. Np projipias tne a fgde tug. Si.cul Cajn, ut exsul a
slificeris in sermonibus tuis, et vincas cum judicqris. le efficiar, A facie tuq : jd .esl, a prpcsenLiama. Ei
Huuc locum diiigentius in Epjsiola ad Iiornanqs Paur spiritum sanctum tuum ne auferas § n\e : Sed ab ep
lus edisserit : quod Deus curo possil de nobis judicjs .cpn.s.u.mpjis delietis, liiostatuas coii$p,e.clui,Spirjtum
auciorilate discernere, non ho.c facit, sed n.obiscun) sqnctwn luum ne quferqs q me : id ,esj, spiritum pror
vult j'udicari, ut magis jusiitia appareal j'udi/caiitis phetise.
(jRom. iii). In peccaiis concepil me mater mea,.Obsc.Ur Redde mihi tmtitiqm sgfytqrjis.iu%,Ghristi LuSijlani
rus iocus et altius relraclandus. .exsuJlalio.neiiiqp.am in §o jhabui prius qtiajn pecca-
Ecce enim verilaiem dilexisli. Uunj per proplietani mrin}, S.alularis D.eiPa.|ri,s,.Cliri.siliig (e*t, Acsi dicat:
peccantem famulum increpasti, verilalem dilexisli. jSi.cajtantea prsevid.eba.mp.ej sjiirilum, C.hrislum in
Veritas Civristusesl; .quia Paler .diligii Filiuni suum, carfle yentunun :et inodpMc faciaro- E.tspirim priri-
vel diligil cpnfcssionem cx ore peccaloris. \ncerfa et ciprdi copfirmq ).))?,Ui JP?PiflflXe; eijii.oo yitiapririr
occulta sapientimluw manifestasli mi.hi.HOCesL.quo.d .cip.eniur. Tu vcrip qui Jegjs ^aflc.lam Scripturam :
in alio ioco ail : Revela ocnlos roeos, ct conside- P ! sancJ^im liic Trinjiaten} jnjtjeljigc.-Yel, cpnfirma me,
rabo mirabili.ade legeiua (Psal. cxyni). I.ncerLumet iii r.egno. Spiri.tuni r*.ct.un): hpc ,esj, innjpyandp Spi-
abdilum niihierii!, si remiiiis tale facinus. iS.edjma- •ritum sanctuni : |i.(,icest,iSpirituni pr,QpJie.Lioe, Spiri-
nifeslum esl : eum iguoscere dignatus es delinqneri.- iluiu .priiicipalem, Patrep). jSpirjiuj» rcpium, Fili.um :
li. Sapienlioe onim iuae.esi, nl prius increpes, sic Spirilum sancluro, .Spirituii) sancju.m,
remiitas. Nam el Niniviiis occulta erat snpiejMia Pocebq ini.qi.iqsvias tifgt: et ipipii qd {e cpnverlenr
pietatis iuae, cum dicerent: Quis scit si conyerilatur lur. Ul declinanlesa vii.s pravis, pcenitentiam agen-
Deus a ftirorc suo, et non peribimus (Jon- ni)? Vel tcs misericordiam consequantur, sicut el ego a te
Deus per Nalban propbeiam incerta c.l occnjta nija_- niisericordiaro jronsecutus sum. Docebo iniquos vias
nifestayit: id es.t, narrayil D.ayid, qnondo dixit; di- tuas : et itnpii qd te convertentur : hoc est, ponani
missum esi peccaluro luu.m, sieui Ninivitse cpnyer.- roeipsum, ut m.eum exemplum ,9.1i,i Jrojieniur,
si sunl de malo in jbon.um, per proedicaiionem Libera m.ede sqnguinibus, Deus, De peccaiis nvul-
Jonse. tis : de quibus et Paulus ait: quia carp et sanguis
Asperges me, Domine, hyssppo,ei mundqbor. Sicnl regnum Dei non possidebunl.d Cor. xv). Peus salu-
enim hyssopus lerrenus cur.an.dis pirlroonibus apius lismem. A quo p.osl peccaiuni yi.yijicpr, Qujaalius
esi, ut averlal iiiQationem : ita coelesii quis resper;-J•V.nuHus poiesl hoc facere. Ei cxsullabit lingua mea
S.ushyssopo : idest, hjimiliiate.cordis, ab onini su- juslitias tuas. Pcr quas puiiiio in nie peccato, nvise-
-perbiae maHgnitole purgalpr. Lavabis me, $t super ricordian.) prscbuis;!. YeJ pr^dicajril n^ea Jingua
nivem deqlbabor. Uiquia peccala mea s.unl pliceiiiceo mandata lua.
similia, quasi nix dealbe.ntur. Tu, iu.quam, Donvine, Domine, iabiq mea apcries : el os meum annuntiabit
polcns es ppccai.uro piceum in lacleuni candorcm laudem luam. Si aperjas ps meiini sicut Moysi quon-
transferre: fuliginosuroqjie heb.e.nuihhi iCrysialljful- cla^m: egp prtr.cpnnbp quia sa.i,i(c},ps, quia .pius^ quia
gorem conyerlere. Vel, lav.abjsme ; hoc esl, pe.r p.oe- misericprs es, Vel clausa era.ni per peccaLum : ncc
nitentiam e.l baplismum. El super nivem (tealbabqr, locuserat, |iec..tempus, ne.c p,erso)ip,,nec exemplum
s.icut jd.ixit Isajas : Sj fuerint peccata vestra sicut pp.ieraiit dare : quia npn esl pulclira laus ,in o.re
pli03iiiceu.nl,yelut niyeni dealbabor (Isqi-1). peccatoris.
Aurfttitimep dabis gqudium el.twliiiqm. Cum jaceu.s Quonia.pi si vqlufsses sqcrjficiuni^ded.isseni utique,
in infirn)ila.le.pecc,ali, audire nierucro .; Honi.o, ,di- hplpcquslis non delectqbeKis,Audianl .Judoei sacrifi-
missa sunl libi pe.ccal.at.ua. Vel ap.diini,dick : quaii- cia sua eess.asse : i.iite.llijgarijl.eliam per alium pro-
do dixil; Nailian, ijimissuni ,esl peceaLumJiuum., Ei pheiam Deum loqueniem .•rSabl)alia,ii.oloc.aus.laneo-
jexsullabutttossqJiumiliqtq, Id est, yklul^es qu;aeprius P roeiijasque yestrasodivi.taiijma njga (isgi, 1). Quid
Juerant peccatis humiiiaise. Vel .cnternilas speinieav, ergo lu, lipmo, offeres? Apdi quid subjecil.:
fluae, peccanle me, huniiiiala fuerat: (e indulgentp Sqcrificium Dep spirjtvs fontri.bglqtt1?•'fiQTcontri-
persnliai. tjim et liumiliatuni Deqs nbn sperrijt, Slerilo .inter
Averte faciemiuam q peccalis «tris.Necea sic aspi- reliquas beaiiLudines Eyangelica.s, bea.t|tu,dp Jirnc
ciasutreverlanlur in cpmmenvoraiicmeiiiluam. Averte: .ccyilinet princip.oinjn. Beati, inqu.it, pauperes spiri-
fqciem luatn, Ac si dicai : ne yideas, nec rccprderis lu, quouiam ipsoiHim.esi.regnuinfCceJ.pr.uni (Jlfa((.v).
il.la.jEf omnesiniquitqtes meas defe. Pjaeieriias, prac- Qui pon in ya.nilatib.us sa-puli inflantur : sed a Deo
senles alque fuluras. accipiuul spiraculuw yitac:aiguecpntr.iljipneiji anxii
Cpr mundum cwq in pie, Deus, JQUOle .^ideam. ..cpijdis.in euin ^rc.fu.n.dunt, qpi PJTOiiobis .hutiiilis fac-
Sicul rogabaLDayid.: ii.a elunusguisguedel)elfa.cer.e. lus ,esl. Vel mujij Jiabent,cor cii.niritujn, sed n.onha-
Cor mundum ci;ea inme, JD.eus,Prqpierea .roga|)aj,, b.e.nJiiUiiiiliaium : quia .piangunl qiiod fecerunl : et
ul niundus fierct a .peccajlo,El spirilum reclutn innp- p,os,tea.adipspni r,e,ve,ri.i.dcsic(cir:ii,i.t,fjup.d4afiiteafecc-
va iii yiscetjbus tneis. Qup le r.ecie,co,nfitea.r. yel,, runl : et.dc prac^erlto npjuijjt.i.cenjjere.
 07S APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUM S. HIERONYMI. 976
Renignefac, Domine. IIoc esi, placitam fac spem A nitoreih, etgenasivulnere suo sauciet, dolum faciei.
nostr.am. In bona volunlate lua, Sion. Qua te con- Quia cum aii aculam , indicavit dolo versutam. Sic
tcmplamur. Et wdificentur niuri Jerusalem. Munitio- et Judaei Dominum, quem colere debuerant, non
nes fidei charilatisque illius\quas In Ecclcsia posili sblum non coluerunt: sed diversis dolis superare
in te collocavimus. \ riitenles, interfecerunl. Vel aliter: Novacula, pcr-
Tunc acceplabis sacrificiiimjusliliw, obtaliones el secuiores inieJliguntur: quia novacula eajiillum in-
hotocausla. Cum vel le pro nobis offers Palri : vela cidit : sed per capillum superfluilas divitiarum intel-
nobis laudes et gratiarum acoipis acliones. Vel, ligitur. Sicut novacula acuta, fecisli doluni. Ule facil
mnri Jerusalem, virtules animse, vel Ecclesiae. Tuitc dolum, qui in negolio circumvenil fralrem suum.
acceplabis sacrificium : id est, confessionem ex ore Unde Paulus ait: Nemo circumvenial, aut super-
peccatoris. Oblalionem : hoc est, laudaiionem, el grediatur in negotio fralrem suum : quiadebis om-
holocausla. Tunc imponeni super aliare tuum vitulos. nibus vindex est Dominus (I Thess. iv).
Allare, fides : quia quidquid offers, per fidem offer- Dilexisli malitidm super benignilatem : iniquitatem
ie debes: Vilulura, laudes, vel cogitationes, vel vic- magis quam loqui mquilatem. Dilexit popnlus ille
iimas, scilicet, utmeipsum offeram hostiam vivam, maliiiam, cum eum qui benignilate propria ad libe-
sanclam, jilacentem libi. Nos qdoque fanvulilui sup- B randum veneral, inleremit. Sed et nunc ipsi Judoei
plices deprecamur, Domine Jesu Christe, ut pietalis falsa deeoin quem non crediderunt, proloquunlur.
consilio, magnis facinoribus noslris, immensam mi- Dilexisli omnia verba prmcipitationis, lingua dolosa,
sericordiam largiaris: nosquepercoivtrilionemcordis In excelsum cnim iniqiiitalem loquenles, ipsi se
huiniliali, maclando]vitia, jugulando delicta, dignum prsecipitant in laqueum damnalionis. Vcrba prmci-
tlbi acceptabileque prsepares holocausium. Amen. pilalionis, dicil: quia semeiipsos praecipilaverunt:
sicut diabolus de ccelo, sicut et Adam de paradiso.
PSALMUS LI.
Iri lingua dolosa ; quia aliud habuerunl in sermonc,
In finem, intellectus David, cum venil ad cum Doec aliud in corde.
Jdunimus, cl annuniiavil Sauli, et dixil: Venil
David in domum Acliimelech.In Regnorum libro, Proplerea Deus deslruel le in finem : et evellet te,
cl in ipso Hebraico Psalterio, Abimelecli, scrip- el emigrabil te de iabernaculo luo: et radicem luam
tum est: sed quoniam beth etcaph apud Hebrseos de lerra vivenlium.Omnia hoec in Judaico impleta
• litterse, modico apice distinguuntur : ideo error
:
facilius obrepsit. Abimelech interpretaiur, regnuin sunt populo quia et a Iegis liltera desirucius, et
pairis mei. David interpretalur, forlis manu. Yenil evulsus de civilate : migralusque est de tabernaculo
indomum Abimelech: etChrislus Venitin regnum Dei, Sedet dehis hsec intelliguntur,'qui non credunt
Judseorum. Per Saul intelligitur nvors : pcr David G ( Dominici corporis labernaculum : quia extcrmina-
vita. Quid cst quod mors persequitur viiam : nisi
bunlur a consonio clarilatis ej'us, ac de bealse sedis
quod ab initio saeculi semper mors persequitur
vitam nostram? Quia qui ista proesenlia amant: habilaculo, vel de vivenlium lerra quam sancti hac-
persequuntur sanclam Ecclesiam : id est, illos reditabunt. Vel, deslruet te Deus in finetn : hnc cst
qui ccclesiia diligunt. Psalmus voceni continel memoriara diaboli. Ut alibi: Ut non
prophetoe peccata Judaici populi exprobrantis : apponat ultra
ad ipsum enim hsec loquiiur, dicens : magnificare se homo supcr terram (Psal. XLIX).
Quid gloriuris in vialitia? Cur moniiis divinis ob- Unde sanclus Parilus apostolus dixit: In finera ssc-
vians, jvrophelas imerficis? Qui potens esin iniqui- culorum inimica deslruelur mors (I Cor. xv) : id
iate. Nam curn ope Dei crescens , inlerficis prophe- est, diabolus. Ev.ellette et emigrabit te de laberna-
tas ej'us : hoc ad cuinulum auxisti malitice, ul ipstim culo luo, el radicem luam de lerra vivenlium. Ut
Dnminum Lraderes neci. Vel, quid gloriaris intna- mors in Adam dala est: iia omnibus ejus filiis do-
lilia? hoc esl Adam, et diabolus : quia quod Dcus minalur. Unde dictum esi: Terra es, et in terram
adificavil, illi deslruxerunt in semetipsis: imaginem ibis (Gen. m). Diabolus et Adam eradicaverunt se:
Dei et' angelbrum. Qui polens es in iniquilale. Non et unusquisque sic facit quando peccai.
ih bonitate, sed in iniquitale. Videbunt justi, el timebunt, Ne lalia appetanl. E(
Tola die. Oirine tempus vilse lusc in quo hcec ma- '.D super eum ridebunl. De ultione calamitatis ejus. Vi-
litia usque ad cffusionem Dominici sanguinis pro- debunt, hoc est, intelligenl eorum pcenaro : et time-
pagata est. Injnstiliam cogitavil lirigua liia. Cogitatio bunt, sicut sanctus Paulus dicit: Vide ne el lu
sapieriiium corde concipiiur, et ore proferlur. tcnleris (Galat. vj). Vel, limebunt: id est, nescient
Namin ore stultorum, cor eorum. Ac si diceret: cxiluin illorum. Unde dicium est: Nescit liomo
Non tractavil corde, quod vomit ex ore: ideo hscc finem suum (Eccles. ix). Adhuc, Et super eum ride-
ad cogitaiionem detulil linguse. Vel liic lingua pro bunt. Duo leriipoia sunt: Tempus flendi, et tempus
corde ponitur: secUnduriiillud: Tu dixisti in corde ridendi. Hic habent sancti tempus flendi, et in fu-
tUo, in coelura ascendam, super aslra cceli ponara turo tempus ridendi. Ei dicent: ecce homo qui non
sedem meam, in moiile Lestamenli, in lateiibus posuit Deum adjutorem suum : sed speravit in mulli-
aquilonis: ascendaro super altitudinem nubium : tudine diviliaruni suarum : et prmvaluil in vanilate
similis ero Allissimo (JiSAt. xu). Sicut novacula sua. Ideo super eum bsec vindicia descendii. Vel de
uctita, fecisti tfotem. Dolus esl ciim alitid agiiur, aliud illo divilc dicit, qui in inferno lorquebalur, quia
simulalur. Ei novacula si assiroilel ageie vulliis bona receperat ih viia sua (Luc xvi): et de illo
 977 BREVIARIUM IN PSALMOS. PSALM. LII. 978
alio cui dicit: Stullc, hac nocte animam luam re- j^ insipiens, populus Judaicus , sive diabolus, »io»test
petunt a le: quae auiem parasli cujus erunt (Luc Deus. Ac si dicat, non est Cbristus Filius Dei.
xi)? Sic est qui sibi thesaurizat, el non est in Deuro Corrupti sunl. Delegebonse nalurse. Abominabiles
dives. Numqiiid malum sit divilias habere, lanlurn facli sunt. IIoc est, odibiles facti sunl. In iniquila-
,ul de justo habeanlur: et Dco gratice referanlur, libus suis. IIoc est, in desideriis sui.s. Deum stulti
qui eas dedit? Non, scd malum est spem in divitiis cum ore negare ausi non sint, corde lamen dicunt
ponere; cum in alio psalmo dical: Divitise si af- eum non esse : in quo malo horribiles et abomina-
fluant, nolile cor apponere (Psal. LXI).Divitias licet biles Deo fiunt. Non est qui faciat bonum: non est
habere ad necessiialem, et non licet possidere ex usque ad unum. Non de omnibus, sed de his oru-
amore. Nam el Abrabam, et reliqui boni divitias nibus tautuin, qui Deum negant, propliela dicit:
habuerunt: sed spem in diviiias non miserunt. quia aiiquotiens bona loquuntur: numquam tamen
Ego autem sicul oliva [ructifera in domo. Comparat faciunl.
se prophela olivse fruetiferte per pinguedinem sa- Dominus de cwlo prospexit super filios hominum,
pienlise: ut in Ecclesia Dei collocatus, vivens in utvideatsi est inlelligeris, aut requirens Dominutn.
Jegis allegoria, Evangelica proferat poma. Unus est Id esl, ut inveniret quos eligeret: sicut quondam
enim Deus veleris novique Testamenli prolator. )3 in prophetis patriarchisque fecit : inventumquo
Oliva fruciifera, sancta Ecclesia est : ut illud : (amquam proprium maneiparet alumnum. Prospi-
Prompiuaria eorum plena, eructantia (Psal. CXLIII). cere et videre, ignorantis et quoereiilis est. Numquid
Uic in bonam partem. Item oliva non fruclifera: Deus aliquid ignorai? Non, sed cceli sancti stinl:
sicut ait propheta : Vocavil Dominus nomen luum , ut ait propheta : Cculi enarrant gloriam Dei (Psal.
a voce loquelaegrandis exarsii ignis in ea : ei com- xvm). Ei alibi juxta Apostolum : Nostra auiem
busla suntfrutela cjus (Jerem. xi). El illud : Olivam conversaiio in ccelis est (Philip. m): quia Spirilus
uberem, pulchram, fructiferam, speciosam (Ibid.); sanctus facit sanclos amare et diligere Deum, et
sedconversa es in oleasirUm. Item in bonam paiiem ipse Spiritus sanctus Deus esl. Prospicil Deus per
dicii: Tu autem cum oleasler esses, inserlus es in suossanclos, quia ille praedicat, el loquilur per
bonam olivam (Rom. xi): id est, in fidem patriar- illos, ut Dominus aii : Non enim vos eslis qai
charum. Speravi in misericordia Dei in wternum, et loquimini, sed Spiritus Palris veslri, qui loquilur
in smculumswculi. Quia non esl humanse fragilitalis in vobis (Matih. x).
facultas, ut per se quis salvus fiat, sed per miseri- Omnes declinaverunl, simul inuliles facti sunl. III
cordiam Dei. insipienles, quia non requirebant Deum : omnesde-
Confitebor tibi in swculum quia fechti. Deprecans < C clinaverunt, in passiones : simul inuliles facli sunt.
ut in hocssecnlo, quod verbo creasti, confessionem Inutilis dicitur , qui non operalur aliquid boni :
merear, et iiiud clemenlia solita largiatur. Et ex- unde dicit in Evangelio : Tol.lite lalenlum ab eo, ct
speclabo nomen tuum; quoniain bonum esl in con- inulilein servum projicile in tenebras exteriores;
speclu sanclorum tuorum. Nomen illud ante cuncta ihi erit fleius et stridor deiitium (Mait. xxv). Si-
ssccula benedictum, quod reddit sanciis debilum bimctipsis sunt iuutiles, qui mandala Dei adim-
praemium. Quod propheta siliens postulat: ul in plere non volunt. Non esl qni faciat bonum : non est
conspectu cjusseternse beatitudinis accipial soriem. usquc ad unum. Nullus enim ex Iiis imjvlet volunta-
Qui nobis prsestare dignelur, ul ab omni dolo liberi, tem Patris coelestis.
ab onvni iniquitaLe mundali, Filium Dei scqualem Nonne cognoscenl omnesqui operantur iniquiialem :
Patri Spirituique sancto confessi, mereamur sicut qui devorant plebem meatn sicut escam panis? Deum
oliva fructifera in Jerusalem ccelesli planlari. noti invocaverunt. Cognoscunt enim so impie agere,
PSALMUS Lll. et non solum non emendant, sed etiam Dei popu-
In finein, pro Amatech, iniellectus ipsi David. Ama- Ium devorant deniibus malitiae suse: Deumque invo-
lech inierpretalur , a- dolens , sive parluriens : care conlemiiunt. Illic trepidaveruiit timore, ubi non
corpusCbrisii iiiteiligitur. Et Dominus doluit pro D i erat timor. ldola ac simulacra mortua limuerunt :
peccalis noslris : quia verum corpus fuit, et par-
turivit filios. Et Ecclesia corpus Chrisli, dolet qui Deum timere dcbuerant.
pro peccatis suis , et aliorum , et paiiurivit filios Quonidin Deus dissipavil ossa eorum, qui homini-
per verbum prcedicationis : ut illud : Per Evan- bus placeni. Conlerel enim spem selerniialis eorum
gelium ego vos genui (I Cor. rv). Et ilem : Filioli
mei, quos ilerum parturiodonecformeturChristus Deus, qui in ejiis contumeliam magis sibi quam illi
in vobis (Galai. iv). Hic psalmus vocem coniinel placuerunt. Sibi placenles confusi sunl, id est, qui
prophelae peccalores atque impios increpantis. hominibus placent, et non Deo. Confusi sunl, quo-
Dixit insipiensin corde suo : non est Deus. Dixil niam Deus sprevit eos. Merito spernitur a Dco qui
a Amalech nomen nec in Hebraeo nec in Grseco; S.
doctor parturienlem, quin potius chorum, seu
aul Latino est texlu. Seriplionem quoque nominis ut in epist. 21, ad Damasum de filio
statim nam Amalech symphoniam,
ipsa interpretaiio rejicit, non
parlurientem interpretatur Hieronymus, sed populum prodigo. Et vero bina, Chorum denotare, constat
lambentetn, etc. Corrigendum vulgo putant in Ma- psalm. CXLIX,5 el alibi, a radice bin, sallare. Quod
chalalh, Hebraice nbnD, aut Maelelli, ut Latini qui- si parlurientem interprelari oporteat, a Chul deflec-»
dam codices habenl. Sed neque istud nomen exponit lenda sil nominis elymologia;
&7i) APPENDii '& TOMUSJfSEplfiMtiM S,- ill&IiOISYMI. 980
i
feliqiierit Derini: ei ijui euiri ferihquit,- digiie iiitt- A iiorileii : ul iii noinine Jesu orane genu flectainr,
quairi ighoiiiii Sljedcohfuriditur,- diceiiie' Aposiolc): ccelestiuiii, lerfesjtrinin , el iiifernoruin : el oiniiis
Oriihis igiiSralig liiibrabittir (11€br: xitf); lingua cotifiteaturl qui.i Domiiius Jesus Chrisius in
Qiiis ddbit ex Sibiisaiiiitifelsraiii? De Siotlj-iitait gloria est Dei Patfis (Philipp; n). El quia riiortuus
prcitjlieiaf exibit Lex,- ei veibiini DOiiiiiiide Jerusa- est atl tempiis ex jinfirriiiiaie carnis, vivit ex viftute
leiti (Jsflf. II). Quisdabit ? Deus Pdter dedit Filium Dei; Ei ileiii djciii Apostolus : Nihil existimavi me
siiumiii Svbfi•:-Itfic e"st,;iii Saiictarii Ecelesiam. Sa<- scire iiiter vos nisi Ghrislum Jesum,- et hunc eruci-
liitafS Isftiel: Saliiiaris nosier Christus* esl,- Quis fixuivj (II Go)'.-n). Vel, judica me.- Vox Ecclesise
dabit hisi Dohiihus "ifiiiaveiim su'6, per qViem'glo- discreiionem rogati
'riaJri ceiefhitiilis sphculamuif Gttfiiaverlerit Domhius I Peus,- exaudi brationem meuni, Et hoc rogat ( ut
eupiiviiuiein ptcVissuai: Ipse qiioqiie j ijvefsa caplivi- mereaiur a Deo fexaudiri; 1
Noveral enim ille solus
late vitioruni, erexit nos in libertaie virtuiiiiii. De orare cohsianterf neC ignofare, ut homo quid pete-
qu.i capiiviiaie dicit: Jairi fedeiiipti suht de peccalo ret: juxtaillud Aposioli: Narri quid OTemus, sicut
Atlifc; seil tairien adltuc in ca'plivit;ite detineriiuri oportet,- nescimus (Rom. viu). Aundus percipe verba
quiaiiOii esliiilegia liberlas, qu'.a duin sumus iri oris mei. Virx Ecclesiae. Aiires Domihi dicunlur,
co'rpivre> peiegriftaiiiuf a Dbmiiio. El Itein dicit: B quarido exaudire-dignalur.
Jriffciiji' egb libiiib, quis «iei Jiberabii de corpore Qiibniam aiieni\insurrexerunl adversus me. Hoc est
riibriis liujiis (II Cot.ii)? Gralia Dei per Jesuro Judsei,-qui CUmpeCuliares Dei essenl, olienos se
Gliiistuni Doniihum liostnim (Rotni vn); Sed in die per ifansgressionem ab eo fecerunl: non cognitione,
judicii qtiahdS iiiirilica;desliuetuf inorSj tunc eril sed vita et operibjis.
i ( Uiide dicit: Filii alieni mentiti
veia refJeihpiiO. Exsnliabii Jmtsb;ei IwtabiiiirIsrael. sunt riiibi (Psa(. xvii). Ei si filii, quomodo alieni?
Uirtiiriquti Chiistiaitus pbpulUsaticlil: quiest Jacobj De tiria (ribvi erani : sed alieni erant, quia ejus vi-
duni sUjihianiat Judaicitm popUlum,<benedictionem- tam dui illos veneral vivificare , volebanl tnllere.
qiie ejtis afccvfiitjetlsfaelj duiti Deuro fidei bculis E( fortes quwsienint dnimam meam: Herodes princi-
iritiietiir; Igittif et hfls supplices depreeamur Deum pesque sacerdotum mundanam hiibentes forliiudi-
ui declinantes a loquacitale superflua; ipso insiru> nertijEl Dohiinris dicit: N6n baberes in ine ullam
eiitev iriielligaihus biriiila in ejus Jioininatioiie coii- potestaiem, nisi tibi desuper dalrim fuissei (Joan.
sislere, qui dignelur, ablata captivitate viiiorum' xix).' Sic et hoerclici persecutorcis supor sanctam Ec-
erigere rios in liljertatem virtuium. Clesiam; iVo)i proposuerunt Deum ante conspectvm
suum. Non inleilexerunt sub persona corpOrea latere
ipslLMus Liii. G riratioiien) im-
lii jiiteih, iii carmimftttsihleileciiis Ddvid,_cuiiiveniuhi {Jivinitateiii. Diapsalma inlerpositiim
liomo:
Zipfiwi, ei dicuiii Saiil: Pivoid dbscbhitiiUsisi tipiid riiutat: uteum qjui prius precabalnr quasi
nos ihspeluhca Zitfh: Ziph vicus est, ci iiide Zi- osiendat effectuui oralionis oblinuisse. Idcoque sub-
phaei dicuntur; Zipliaei iivierpretantur,- floreniesj jecit: \
iil esi, peccaiores, qui qiiasi, nh.feiiies el virides
sufit Vh proeseiiii vita, iitait prbphcia : Oihiiis Ecceenim Deiis adjuvdt me. Quia Dominus desceni
riaro ieifuiiij ettimnisgloriri 6jus, sieiit flos agii dil iri morlem.- EiDominus susceplor esl anitnmmem:
(Jsai; xjjjj quia .quod siceum est j igiii reservatur,- Gitoeum feddituriis. Vel Deuspaicr suscepit Filinm
Isii.dopularitur in poeriam : sancli ad.reguum. Sic-
iit iieiba' \imi$ ijiiasi viiifiis vidtitur esse, usijlie- suum,et Ghristiisisuam Ecclesiam in fide;
quo fuerit sesuis : sic peccaiofes fjiiia videiiihf Avertemalninimicis meis, et in verilaie tna disperde
florCrej in dic.jud.ipii arescent, el sancti .qui iiic illos. Qui me non iriiellexerunt per liialitiam suani,
videhlu.r quasi.aricii el sicci, tiinc eruni florenies dispergantur in veritale ttia : sicut nuhe cefiiimiis
et virides.. Uiide ilictiihi esi i J.!isttis rii paliha flo-i
rbiht (PsaL xci); Daviii fiiit abscoiiditus ih irifcV- faclum; Dispersi S;iinieniro in regionibus. Veriiaicm
riori parte.ierrai: el Doininus in utefo sanctae dicit: quia veras est, id est, ieddei unicuique se-
Mariae, et in una gente Judaeoruin, eldivinilas in cundum Opeia sua. Disperdeillos, ih die jndicii et
carhe Cliristi, lste psaimus oratibnem Domiriici
fofmaih sefVi ac-
ljititiiijriiifidritiiieffedigitofefcitii^j; iii tua jlista viudicta : lioc est, diabolUiri et iuehi-
cipientis, acccdenlisque ad passioheiri in forina D jjia siiii.
scrvi. Vbluniarie sacrificabo libi, Bene voluntarie : quia
Deusj ihnominetuo salviim me fiic. Ptislulal haefca prbpfiii voluntatb ipse sacerdos et hosiia pro de-
Patre, ut ostendat carnis iufirmitateihi Jii nomineirio: lictis popuii se^dbiulil Paifi, iii hoc saCfificiuni vi-
boc est in illo riomine humilitalis ijuod esl salvatio. lahj ifibuerel iiviindo. Volunlarie sacrificabo libi.
JSttit virttiie tuajudica mc Vult se judicari^ utillud "VhxEcclesise; Voluniarie dicit j id esl, hon iiecessi-
honorabile majbsiatis uhhien diviriitate eonscfendanu tale'siht criafctei sBd vbluiitafie , secundiirii illiid :
Humilitas fuit,'quando venildeccelo in-uteriibi^ de PfoVidehttis pegeih hbii fcoiicle, sed sporiianee
Mtero in prsesepe, et sustinuit multa.id est, alapas, (l Pelr-, v). El confitebor nomini luo, quoniam bonum
sputa et feiiqua. Vifius fuit, qiiahdo fesuffexit et esi: Confessus surii in mundo : quia descendi dc
ascenditincceiosquadragesimodiejelqtiiiiquagesiroc) cctelo, nohut faciaih volUntatem meaiii, scd tuam
die venit Spiritus Sanctus super apostolos, etprse- qiiia' bpha est (Joari. vi). Confilebor : hoc est lau-
dicaveiuhldbctrinam Evarigeiii in totbmuiidoj Unde daivo nomen tuum j: hoc bonum est.
dicturn est: Et dedil illi hoifien cjtiottM §iipef tjffiii6 ifittbniam ex bmhi ifibuiaiioM eiipuisti nii : M su-
98i BREVIARIUMW PSALMOS. PSAE.M. LIV. 982
per inimicos meos despexit oculus meus. Quia oratio- A sed virinte divina confortaium esl. Nam ct angeltis,
nem mundam fudil in principio psaimi : ideo ut inquit Evangelista, accedens ccnfortabat eurt) (Luc.
Deusomnia proevidens, ereplum se a iribulaiioni-' xxn). Et formido tnortis cecidii super me. Timor
bus et inimicos despeclos inspeclione paterna pro- ariim;v, et tremor corporis. Tinwr et tremor vehii
nuniiat : scilicet ttt illa eum inlelligas regnare po- super me. Siquidem ipse dixit : Tristis est anima
leniia, quia post resurreciionem vicior remeavil ad mea usque ad mortem (Marc xxvi). Conlexerunt tr.e
asira. Quem nos supplices deprecamur, ut ejus ad- tenebrw. Tenebrse dicniitur fnali bomines, qui per-
jutoiio ob inimicis salvati, a iribulationibus munria- sequunlur Ecclesiam, et qui teguni ipsam in odio,
nis erepli, ipsum capul nostrum Dominum Jesum quia qui odit fratrem suum, in lenebris est. Et con-
Christumquem in ccelis suspicimus, mente et opere lexerunt me tenebrm : sed qoia lux eram, non me
proseqnamur. comprehenderunt.
PSALMUS LIV. Et dixi : quis dabil mihi pennas sicut columbw? et
'
In finem, in carminibus intetlectus David, In fiiiem, in volabo, et requiescam. Non ab alio summam evola-
Christo : ut illud : Finis enim legis Christus ad lioiiem eviidendse morLis, nisi a me ipso. Poieslatem
orani credenti (Rom. x). Infinem, sem-
• jusliliam
de Chrislo Unde et saiicti apo-
babeo ponendi animam meam, etpotestalem habeo
per intelligitur.
sloli dixerunt: Domine , osLende nobis Pairem, B iterum sumendi eam : Ut de lenebris ad ccelestia
el sufficit nobis (Joan. xiv). Nou potes legem \m- revertar. In coltimba autem spirilualeni naluraro
plere, nisi ab ipso implealur. Omnis Scriptura desiguat, sicutjn baplismo oslensum esl. Columba
sanctadeilloest. Incarminibus, idest,in laudibus :
Sicul carmina soeculi snnt, sic et carmina Eccle- simplex animal est absque felle, et a malilia fellis
sise : unde laus Deicaniatur: etconsolatiosanclo- alienum : quia osculum charilaiis animae significat:
rum est : quia dietuni est.: Tunc jnsti ftilgebunt quia Ecclesia duas pennas habet, boc est, duo prse-
sicut sol in regno Patris eorura : scquales angelis charitatis : dilectionem Dei videlicel, et pro-
(Matth. Xix).PsalmuS voCero continet Mediatoris, cejila
qui cum Dcus esset, formam servilem pro nostra ximi.
libertate suscepit. Eccc elongavi fugiens. A Judceis. Longeesl eniro a
Exaudi, Deus, orationem meam, et ne despexeris peccaloribus salus. Et mansi in soliludine. Cum
deprecationem meam: intende mihi, cl exaudi me. genlibus incredulis , quas advenlu meo florere fcci.
Triplex hsec deprecatio ideo ostendilur : quod pri- De quibus alius ail propheta : Lsetetur ac iloreat
mam homo Deus in slatu servili manens , a con- deseiiunv (Isai. xxxv). Ecce elongavifugiens, et mansi
scientia sanctiiatis einitlit. Secundam, quia se in solitudhie. Columba ftigit a conversatione Iiunva-
scil justuni, (ibedientiam non despici postulai. Ter- na, et sancti fngiunt a consortio hominum, non
liam, propler infirmilatem camis, ut sibi intenda- C corporaliler, sed spiritualiler, hoc est, in conscien-
tur exorat. Qua ralione inlellige, ohonio : quia nisi tia, quia cogitanl, quomodo se conlra suggestioues
pura conscienlia depreceris , a Deo prorsus non diaboli vel haereticorum defendere debeant.
exaudieris. Exspeclabatn eum qui salvum vte fecil a pusillani-
Conlristalus sum in exerciiatione mea. Quam pro miiale spiritus et lentpeslaie. Exspectal in corppre
mundi vita suscepi : quia semper exercilalio ad res posims, non solum salvationem palris, ut a diversis
uliies ac necessarias agitur. Contuibatus sum a voce lempeslatibus erualur : sed etianv, ut ullionein dc
inhnici. Qui me Saraaritaiium, et dsemoniuro ha- inimicis accipial. Sequitur :
bentem , cum Deus essem anlea ssecula , increpa- Prmcipila, Domine, el divide linguas eorum. In
biml. Vel vox Ecclesise. Duos inimicos habei Ec- aqua aliquis sacpe proeeipilatur. Ergohi ita denier-
clesia. Unum aperte, et unum occulle. Unum ganlursicut in diluvio, et disperganlur divisis lin-
debet diligere, el alium odire. Diligere proximum, guis, ceu factum est in sedificatione turris. Sed cur
ut iliud . Diligite inimicos vestros : IvenefaciLe his ista fiant, adjecit: Quoniam vidi iniquilaiem, et con-
qui oderunl vos (Luc vi) : Et alium conlernnere et iradictionem in civitate. Iniquitatetn, cum non cre-
odire : id esl, diabolum qni occulte venit per sug- diderunt. Contradiciionem, cum exprobrant, con-
gesliones et delectationes. Et a tribvlatione peccalo- •** tradicentes : Nonne bic est filius Joseph fabri
ris. Qui mibi scmper tribulalionum insidias iniende- (Marc vi) ? El alia multa.
bat. Propier hoc tribulat Deus peccatores ; aul ut Die acnole. Id est, omui tempore. Die, cum do-
emendentur, autulper illos c.orrigai bonos. cerel lurbas, et illi non credidcrunt. Nocle, curo
Quoniam decimaverunl in me iniquitates. Pppnlus paleretur, el illi blaspheinarent. Ergo lnliter cir-
uiique declinal ad iniquiialehv^qui mendaciuro pro- cumdata replelaque est eorum civitas, id esl, Jero-
fert super proximum, Vel Judaei super Dominuiii, solynva, ut supra muros redundaret iniquiias ejus.
sicutdixerunt: Iu Beelzebub principe daemoniorum Et non defecil de plaleis ejus usura et flo(us. Omnia
ejieit dsemonia (Mait. xn): El in ira molesti eranl enim quae in lege prohibita sunt, ad augendi peccati
mihi. Persequenies me in invidia sua, Et in ira mo- cnmulum excreverunt. In Iege enira usurse accipi
lesiierant. MoJeslus, idesi, saevus. In ira, festuca, prohibentur (Deut. xxm). Usura esl plus accipere
trab^, odium. Ira conturbat; irabs excaecal: ut il^ quiim dare. Unde prophela dicit : Non feneravi,
lud : Turbatus est prse. ira oculus meus (Psat. vi). neque feneravit milii quisquam (Jerem, xv). El j
Cor meum conlurbalum esl, Secundum hominOriv, Si vis quod libi dimiliaiur, dimitie (Matlh. vi).
083 APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUM S. BIERONYMI. 984
Quoniam siinimicus meus maledixisset tnihi. susli- A Exaudiet Deus.\Me benedicenlem, non illos roale-
uuissem utique, et siis qui oderal tne super me magna dicenles.
d Exaudtet Deus : sanclos suos. Et humi-
locnlus fuisset: abscondissem me forsitan ab eo. Non liabil/t eos. Hoc e'sl, snperbos. Qui csl anle swcula.
hic tantuni de passione Dominus queritur, sed elde P
Pater utique, quem in me manere non cognoverunl:
discipulo pfoditore. Nam legimus in Evangeliis, qquia est ante soecula, et manet in seternum. Ille qui
quia absconderit se a Judaeis (Joan. vm). A Juda au- ii
initium sunvpsit ex Maria, anle saecula genitus est.
tem non se abscondit: sed eum eiiam cpnvivio sanclo Non esl enim illis commuialio. De malo in bonum :
ascivii, sicut sequilur : n
non commulanlur, non iransferunlur secundum
Tu vero homo unanimis. Qui cum aliis conjnnctus B Evangelium de nvorle in vilam. Et non timuerunl
ei;as apostolis. Dux meus. Ad proedicandum cum Peum. l Ideo causa ad ultionem descendit, sicut se-
cacLeris missus. Et nolus meus. Quia me per legis: quilur q : Expandtt manum suam in retribuendo. Quia
mysterium cognoveras esse venturum. Dux meus et: cum c eis ad auxilium porrecia fuisset : non eam re-
jiodcs meus. Vox Christi de Juda. Vuanimis dicit: cceperunt. AToritimuermt Peum : propterea uon de-
quia videbalur ab aliis quasi bonus. Dux dicil, pro- ciinaverunt
c de nialo in bonum : quia noncognove-
plerquod Cliristum tradidil, dux morlis fuil. Notus, r
runt. El exiendil \mariumsuam, in relribuendo itlis.
quando misit eos binos ante facieni suam in prscdi- B Extendit
j manum suam, ut ait propheta : Tola die
calioriem (Luc x). cexpandi manus meas ad populum non crcdentem
Qui simul tnecum dulces capiebas cibos. Cum man- et ( contradicentem mihi (Isai. LXV): ideo quia non
dalis viloe el volunlale pairis plei'umque refectuss credit < opera mea'et poteniiam meam. In retribuendo
es. Cibusenim dulcis csl, Palris facere voluntatem, , illis, i hoc est, in yindicta in diejudicii : pr.cserlim
ul illud : Qui inlingit mecuro manum in paropside,, Cum ' Abrahae dixi ; In seroine luo benedicenlur
levabil contra me calcaneum suum (Matl. xxvi). Vel1 omnes < genles lerrse (Genes. xxv), id esl, in Christo,
cibus dulcis, id est, corpus el sanguis Chrisli: quodJ ei ' in alio loco :; Et dabo libi genles hsereditatem
ipse accepit indignus. Jit domoDei ambulavhnus ctttni luam, ) el possessionem tuaih terminos ierrse(Psu/. n).
cbnsensu. Ssepe enim cum ipso Domino in temploj IGhrislus per nov^im Testamenium acquisivit ha>re-
Salomonis curo prsedicaiionis consensu abiit, i
dilatem suam.
Ve)iia( mors super illos, et descendant ad infernmn•i Conlaminaverunl testamentum ejus. Quia non in-
vivenles. Ut majorem sui cordis dolorem secunduran tellexerunt Doroinum Jesum sanclorum virorum
liominem ostenderet : ideo quasi in maledictionee 'prsecpnioreproiriissum. Et divisi sunl abiravullus
qUceeis erant ventura pracdixit. Veniat vwrs superr " ejus. Ab spiriuiilli providenlia, divisa est contem-
illos, et descendant ad infcrnum viventes.Factum fuitt G plalio
, eorum : ideo pars eorum cum infidelibus po-
hocdeDalhau, el Core, el Abiron, et simul venitit sila est. Post eorum exprobrationem ad Judam
jgnis et mortui fuerunt, et terra absorbuit eos vivoss sermo refertur dicens : Etappropinquavit cor illius,
(Num. xvi). ul impletum a dlabolo traderel Christum. Conlami-
Quontam nequilia in habitaculis eorum in medio o naverunt testamenlum ejus, el divisi sunl ab ira vultus
ipsorum. Eienim lam opere quam cogilalione, ne-:- ejus, id est, hseretici, qui voluerunl conlaminare
quitia pleni sunt. lcslamenlum Dei, divisi erunt in die judicii quando
Efjioau(ent ad Dominum clamavi, et Dominus sal-',- accipienl sententiam damnalionis :iie, maledicli, in
vabitme. Vespere, etviane, et meridie. Vespere cumn ignem aeternnm (Matt, xxv). Et appropinquavit cor
passionem suscepit, mane cum resurrexit: meridie,S) fllius. Voluntas ejus : quia quod iulelligunt de Scri-
cum omni claritate virtuiis jsuse adimpleia, coelos ,s pluris, in malum vertunt, quia de fide Trinitaiis,
ascendit, sedet ad dexteram Patris. non recte creduhi. Unde dicturo est: Oportet eise
Narrabo et annuhtiabo, et exaudiel vocemmeam. i, lisereses, ut qui probali sunl, mnnifesli fianl in vo-
Redimet in pace cinimam meam, ab his qui appropin-i- jbis (I Cor. xi). i
quant mihi. Narrat scilicet : quod eum velocitcr pa-i- " Molliti sunt sermones ejus super oletim, etipsi sunt
ter exaudivit: quod eum de tribulationibus morliss ", jacula. Cum ail, moliili sunt: de rjluribus dicit, cum
eripuit: quod in pace animam ejus ab inimicis, quixi prius de uno locutus fuisset. Ergo intellige diabo-
ei ob inferendam mortem propinquaverant, lihera-i_ lum nuiicupatum, et Judam, qui leniores oleo fecit
si sermones suos, cum ait: Ave, Rabbi, et osculatus
vit. Vel.tiarralio, quasi minora, el annuntiabo, quasi
majora. Liberavit in pace animam meam. In pace, ?, esteum (i!ia((. xki). Tale oleum renuenies, ul in
lioc est, in semeiipso, ul Paulus dixit: Ipse est paxx tribulationibus posili, Dei petamus auxiliuni, ipse
nostra, qui fecit ulraque unum (Ephes. i). Ab his quid nos Deus suo exemplo docuit dicens:
appropinqtiant ntihi. Appropinquant corpore, nonn Jacla in Domihum cnram tuam, el ipse te enulriet.
vita nec merito. Quoniam inler muttos erantmccum.i. Ul ab eo educalus inimicis fortis resislas. Non dabis
Iiiter mullos, sed non in paucis. In muliis vei'0, idd in mternum fluctuaiionem \usio. Si cnim jiistus fue-
est, in baptismo, el in fide non ficla. In paucis nonn ris, non te patilur ab iniquis fhiclibus fatigari. Qui
suut, hoc esL, in fide firma, el spe, et charitale.i. fluctual, in mari esl. Per raare, muudus isle inlelli-
Inter inuitos, credeutes, erant mecum, et non crede-»- gilur : in quo sancli flucluant.
bant. ; Tti veroj Peus, fleducesillos in puleum inleritus, Ut
 933 BREVIARIUMINPSALMOS.PSALM.LV.' 986
qui noluerunt bibere de fonle aquce vivse: in puteum A turbam (Joan. vn). Omnia consilia eorum in malum.
inicritus demergaiiiur. Jn puleum interiius: lioc est, In malum enim eis conversa sunl: cum cos divina
in infernum, jusla vindicta super illos. ultio post Dominicsc passionis scelera verberavit.
Viri sanguinum et dolosi. Qni sunt effusores san- Omnia consilia eorum in nxalum : Judaei contra
guinis Redemploris nosiri. IVou dimidiabunt dies Clirislum, el peccalores conlra sanctos.
suos: Non solum non impleverunt selernilalis dies, Inhabitabunt. Unanimiter. El abscondent. Laqueos
sed nec ad dimidinm temporis ejus venire merue- nequitioe sua?. Jpst calcaneum meum observabunt. Ut
runt. In modico enim spatio in ultione Dominica ab me supplantare possint, sicui voluerunl: vel in nu-
hostibus trucidati sunt. mismate ceusus (Luc. xx) : vel in muliere depre-
Ego autem sperabo in te, Domine. Ut pleni inve- hensa (Joan. viu). Ipsi catcaueum meum observabunt.
nianlur dies mei. El nos supplices deprecamur, ul a Judoei linem Christi, et peccatores fiuem Ecelesioe :
te, Domine, exauditi : nec peccati oleo delibuli, a Le quia seplies in die cadit juslus, el resurgit (Prov.
enulrili, a le ab hnjus sceculi fluclibus liberati_, a le xxiv). Vel, calcaneum tneum observabunt: siculdiclum
mereamur longiiudinem dierum pro bonis actibus esi de illa muliere, elserpente (Gen. III). Per capul,
adipisci. Amen. iniiiiim suggestionis malae, el per calcaneum, finem
PSALMUS LV. B viise. Vel hserelici in qualicumque sermone, finem
In finem, pro populo, qui a sanctis ionge faclus esl : observai'e quserunt.
David in iiluli inscriptionein, quando lenuerunl eum Sicui sustinuerunt animatn meam. Ut caplum in
alienigenm in Geth. In Hebraeo ila liabet : Pro verbis accusareni apud principes. Pro nihilo salvos
columba muia longiiudinum David, humilis alqtie
perfecii, cum tenttissent eum Philistiim in Geth. facies illos. Salvantur enim-pro nihilo, cum non
Columba muta, el David humilis atque perfcctus coinmutantur ad gloriam, sed ad supplicia transle-
Cbristus in passione roonsirntur. runlurJPro nihilo salvos facies illos : quia non fecit
Miserere mei, Deus, quoniam conculcavil mehotno : Cbristus proplcr quod sustinuit, sed expetiverunt
lola die impugnans tribulavil tne. In bomine alque Judoeiut illum inlerficerenl. In ira populos confrin-
bellante , diaboli vel reliquarum nequiiiaritm spiri- ges. Quia impacli sunt in petram offensionis ei la-
lualium oslendit immissionem : quorum instinctu pidenv scandali. Posl hanc ultionem propheta gau-
Dominus passus est. In dieauiem corporalem aetateiu dens, prcevidens fulura decantat.
monstrat. Misereremei, Domine. Acsi dicat: Facin , Deus, vitam meam annuntiavi libi. Tu es enim vila
me misericordiam. Quoniamconculcavitmehomo, id mea, omnisque populi, qui ad redeinptioiiem ventu-
esl, Cbristus a Judaeis in passione conculcalus est, rus es mundi. Unusquisque debet nunliare per con-
et Ecclesia a persecuioribus. llorao unus pro mullis ^ fessionem : sicut Paulus fecit [: quando dicebal :
dicitur, el plures pro uno dicunlur, Unus : hoc est, Qui prius fui blasphemus, et persecutor, el contu-
pro unitale malitiae. Duae civitates sunl in mundo : roeliosus, sed miserieordiam consecutus sum : qtiia
Babylon ei Jerusalcm. Per Babyloniam inlelligun- ignorans feci in incredulitale (ITttii. i). Et item di-
turmali, qui persequuntur sanctos: sic el Jerusalem, ccbat : Vivo aulem jam non ego : vivit vero in me
id est, anima electa, non eessal orare pro inimicis. Christus (Galal. n). Posuisii lacrymas mcas in con-
Tola die impugnans tribulavil me. Tola die, loto tem- speclu luo, sicut el in promissione lua. Tunc convcr-
pore pugnse. tentur inimici mei reirorsum. Proniissiones luse erant,
Conculcaveruntme inhnici mei. Judsei utique. 2'o/a ut veteres lacrymas, conversis post Iei'gum inimicis,
die. A tempore carnis assumplse. Ab alliludine diei in gaudia novella transferres : meque cum sanciis
liinebo. Duos sensus h.ibet hic. Unum, quasi dical cseteris tua gloria rounerares. Posuisti lacrtjmas mects
Ecclesia in rogando : Non timebo allitudinem su- in conspectu luo : hoc est, atidisii et vidisti. Sicul in
perborum. Alium affirmando : Timebo alliludinem : promissione lua. Deus promisil sanctis suis bona :
hoc est, altitudinero divinitaiis : quia qui non limet, sed lamen dicil: Confilere lu prius iniqnitates luas,
prsesumpluose agit. Quoniam multibellantes adeersum ut justificeris. Tunc convertenlur inimici mei retror-
nte. Ab allitudinediei (imebunt: quia non in Deum, snm. Opiando dicit Ecclesia, ut qui currunt ad in-
sed in rebus transiioriis posuerunt spes suas. fernum, converlaiitur ad Deum (Isai. XLHI, sec,
J%O vero in te sperabo : in Deo laudabo sermones LXX).
meos. Quia in ejus ope proesidioque confido , sicut In quacumque die invocavero te : ecce cognovi quo-
Dominus dixit: Mea doctrina non est mea, sed ejus niam Deusmeus es. ln omni cnim necessitale tu Deus
qui nie misit Patris (Joan. vn). Quanto magis nos qui assislis : misericordiam praeslans tuis. Jn quacumque
omnia ab illo accepimus, el illum accepimus : ipsum die htvocavero te, id est, aul in prosperis, aut in ad-
semper laudare debemus! versis : El cognovi quoniam Deus meus es lu. Vox
In Deo sperabo, non timebo quid faciat mihi homo. Ecelesise. Aliqui cognoscunt, per creaturam cceli, ct
In ijiso confirmatus, non timebo bella quse mihi ad- terrse : sicut sanclus Paulus dicil : Pcr ea quse facta
versarius movet, quia dictum est : Si corpus occi- sunt intellecla concipiuntur (Rom. i). Et alii per
dunl: animamautem non possunl occidere (Mall. x). Deum, qui inspiratin animas illorum : sicut Thomse
To(a die verba mea exsecrabantur adversum me. dixit : infcr digilum luum bue, et niilte manum luam
Cum dicerent, non esl hic propheta, scd seducil in latus meum, ei cognosce loca clavorum, et noli
 987 APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUM S. HIERONYMI. 9S8
esse iiicredulus, se'd (idclis (Joflii. xx). Et ipse re A alse, duo Testamenla , vel duo prsecepla charitalis.
eordatus dicii; Doriviniisriieiis el Deiis iiieiis. Donectranserit iniquilas. Insultalio iniquOrum. Docet
Iii Deb laudabb Verbum, ct iii Doinhiblciuddbo-ier- enim per hsec in >piritualium alaruin sperare pro-
MorieiU: iii Deo spkfubo, non iimebo quid fciciat miiii tectionem. Hinc propheta loquiltir.
homo. Laudat iieninv prophela Verburo illud, sive Clamaboad Deum altissitnum : Deitm qui benefecit
sernioiiem, qiii orat iii principio opud Pairem : quia miliii Haecsunt quae posl dinumerala bona sequun-
speraiis iri euhi, rion metiiit adversafii minas, dicefis ; tur. Donec Iranseat iniquilas, hoc est, diabolus cum
Jii me Sunl, Deiis, vola lua : qttwreddatn laudalio- suis meinbris, vel suissatellitibus. ClamaboadDeum
ties tibi, Iloce suni vota prophetse, ut iaiideih Doini- allissimum. Clamavit Chrisius ad Deum Pairem, ct
nicarii celebici : siciit alibi dicil : lirimola Deo sa- oravit pro falsis fralribus. El Ecclesia pro inimicis
crificiurri laudis (Psal. XL).Et cuf lisec faciat, ad- orai. Et ad Deuni qui benefecil milii, id esl, fecit me
jecit : ex nibilo ad suam iroaginem, et dedil mihi oronia
Quonidmeripuisii aiihridiiinietiih de iribrlesSecurida bona pracsentis vitae, el poslea in fuluro viiam aeter-
tiiiqtie. Oculbs mebs alacrymis. Ne jairi iiecesse esset nairi proniisit.
peccata deflere, ut illud : Absierget Deus oiniiem JlJtsttde cwlo, et liberavit me. Misii Filiuro suum
lacfyinam a'b Oculiseoium in die judicii (ApOc vii) : ]j de ccelis, ut bominem a peccato erueret : vel genus
quia dictum est : Beati qui lugeiit, quoriiaiii ipsi humanum de poiesiatediaboli, vel de iuferno. Misit
coiisolabuiituf (Matth. v). Pedes hieos a lapsu. Ke in opprbbriuin cohculcdnles mc Impios et peccato
riltra laberentuf in peccat-,i; Pedestheos , hoc estj obiioxios, qui Verbum propbelicuni negligebaut. Vel
Serisiis, a lapSii, quia non eril niiic suggestio inalaj pl alibi : Dcdit apostolis poteslatem calcandi super
nectribulatiO; Vt piaceum corain Deo inlumiiie viveh- serpeiiles, 61 scofpiones, et super omnem viiiuiem
tiUrii.Lunien"viveritiuniClirisiusesl, secundumillud: inimici (Luc x).
Ego siiiri liix muiidi (Joan. vni); Et iterii: eral lumeii Misi'( Detts misericordiam suatn el veritatem suam.
VCrtiiriqiiod illuriiinat oiiiiiem homiiiem veiiienterii Miseficofdia et verilas CbrislUs esl. In tino conli-
in hunc muridiim (Ibid: i), Sicut in ApocalypsiJ.de nehtuf : nei: una sine allera. Si sola misericordia
illa sancta Civitate ; Lucerria non erat ibi, quia fiiissct, liceiilia fuissel peccare; et si sola vcritas,
Dominus Dcus omriipotens illuroinavit earii y et lu- riOiipotuissel honio susliuere. Animammeam eripuit
ccrna ejus esi agnus, quo sancli ab hujtts intiiidi de medio catulorum leonuni. Leones, principes Jti-
lericbris eruti claiificanlur(Apo<;.xxi). IJoecpropheta dicorum : catuli, plebs stibj'ecla : qtii clamabant,
nori pro se tantuni, sedei pfo iiobis orat. Unde nos crucifigeeum. LeO,diabolus, juxta Epistolam Petri:
deprecemur, Ul compressis bellis corporeis, supera- C Adversiiritts vester diabolus circuit qnasi leo, quse-
tis sa:culi tentamentis, nieixamur Jesu Christo in rens quero devorel (I Pelr.). Propterea ipse Dn-
ipso ltimine complacere. Amen. iniiuis roisericordiaaeveritas intelligitur, qui missus
a Patfe, aiiimas rioslras eripuit de dseinonunvpoles-
PSALMUS LVI.
lale : qui rioscen sscculi leonesdevorarc nilebaniur:
Jn finem, ne disperdas, ipsi David, in lituli inscrip- et nUnc loquitur, dicens : Dormivi conlurbalus.
iione, cum fugeret a facie Sattl regis Israel, in spe- qrii
tiiricam. Ipsi David, in tiiuii hisciipiione he dis- Dormivit eiiim iii somno possionis cum dicerel :
perdas^ lioc est; ne ctifrumpas liliili insciipliOnem i Nunc anima meai lurbata esl (Psal, vi) : quia di-
qnando scripsit Pilalus super Domiui crucem lin- clurn esl ; ego dormivi, et soporalus sum, el ex-
giiis iribus : Jestis rcx Jiidaeorum. Et illi : Noli surrexi : quouiam Doroinus suscitavil me secundum
scriberc rex Judrcoriitii : sed quia ipse dixit, fex
suro Judseoruro. Et Pilalus dixit : Qiiod scripsi, illud : Poleslaiem, babeo ponendi aniinam ineam, et
scripsi (Joan. xix). DaVidin spelunca abscpndilus, piilestaleni ileruin sumendi eam (Joan. x).
hoc esi, in inlerioic parie lerrae : pncfigurabat Filii hominum denles eorum arma, etc. Inimicoruni
cofpris liiirijriiiura,ubi illcimajesias fuit absfcOndita
iii cofpOreChrii-ti, ut illtid : Trciditus surt), 61 liori denles quasi arroa impugnantiuni esse dicit quos
egrecliebar(Psfl/. LXXXVII) ElP.iu)usdicit.:Sieiiim Dominus sua resurrcctione confregil.
. inteliexisscni, nuniquaro Dominniii glorise crtici- D Exatiare super cmlos, Deus, elc. Nullus esl modus
fixisserit (lCor.h).
exaltationis divinse. Nos vero nihil aliud de coelis
Misereremei, Deus, miserere mei : quoniam in le quam quse vidimus novimus. Nam c-umait, tuper cw-
confidit anima mea. Geminata poslulalione iniseri- los: notitiaro excedit huinanam. De gloria auiem quae
cordiae , confidenliam suam quara in Palre liabet ^ supertcrram est, illud intelligilur quod alibi ipsc Do-
adjungit; ut facilius audiatur. Quoniam in te confidil niiuus aii: Ecce cgo vobiscum sum omnibus diebus
anima mea< Quasi unus homo dicit; sed uiius pro usque ad consumnialioiiem sa^culi (ilJai/. «/(.). Hinc
niiiltis : quia diclum est : A finibus terroe ad te cla- iterum Dominus :
mavij Domine (Psal, vi). Et alibi : Erat illis anima Laqueumparaverunl pedibits meis. Cum mibi inlcr-
una et cor unuih (Act: n). El in umbra alarum tua- rogatione; inferebanl dolosas. Et hicurvaveruntani-
rum sperabo. Id est, in prolectione patorna. A calore matn meam. In morle, sed non fuit perpetualiler sub-
umbra quserilur. : sed per calorem persecuiio, vel dila uvorti. Sic voluerunt Jud;oi Chrislum incurvai e:
tribuliilio inlelligiiur, et per unibram protcclio di- ul non nominareliiir iiomen ejus.
inilatis ; ubi scmper conlugere debemus, Sed duos Foderunl anle faciem meam (oveam, et ipsi incide-
 m BREVIARIUMIN PSALMOS. PSALM. LVH. 990
runt in eanu Cuni post resurrectioncm inimicis tra-- A usus fueril publico, si verum loquiiur, et verum
dili, capti, inlerfetii aique dispersi sunl. judicel: necponat blanditiis sermonum muscipulam
Paralum cormeuni, Deus^paratum cor meum :can- deceplionis, per quam occulte interimat innocentes.
tabo et psalmum dicatn Domiuo; Exsuliat et concinilI Si vere utique jusliliam loquimini : justa judicale,
de iriuiiipho hvoiiis illius liber.Cau/auo, proedicabo:: filii hominum. Judaei jusla loquebanitir ad Cbrislum,
Psalmum rfican),opere coinpiebo. quando dicebant: Magisier, scimus quia verax es,et
Exsurge, gloria mea; exsurge, psalterium et cilhara: in veriiaie viam Dei doces (Matl. xxn). Non judica-
exsurgam diluculo. Diluculo cnim resurrexit, manej bant jusla, quando petierunt Barabbam, filium
cum adhuc lenebrse esseni supnr terram. Sic enimi roortis, et iuterfecerunl Cbrislum, fiiium vitse
psalierium e.i cilhara : haec enim dicliO Davidicai (Joan, xvm). Vel nliter : Justa judicate, id est, vos
cecifteral : exsurge, psalterium et ciihara. QuidI qui judicalis justitiam bonamesse, rec/a judicate, boc
signilicant ista organa? unum de supernis, aliudI est, quod libi non vi<, alterine facias.
de terrenis. Quid inlelligilur psalterium? Cbrislus5 Eienim in corde iniquilcilesoperamini in terra.lri hac
intelligiiur ut illud : Iie, diciie Joanni quae vidisiis,, terra quam habiiatis, cogilatione mala , duin bona
ct audislis : Ad lumen redeunl coeci, morlui resur- videmini loqui-. Iniquilatem manus veslrm concinant.
gunl : pauperes evangelizaniur, et beaiis qui ini B Opera enim vcsira quse secundum allegoriam manus
roe non fuerit scandalizatus, boc esl divinitas ope- accipiuntnr, iniquiiale repleta sunt.
rata per carnero ( Mall, xi); Citbara de terrenis, , Aiienaii sunt peccalores a vulva. Quidam de de-
hoc est lassescere, dormire, cgere, esurire, silire, , scensu animoe in corpus, alii vero de Judseis intelli-
vel cactera. Aliier : Psalteriuro ad nos pertinet, spes,, gunt: quod abalienati sunt a Deo : ex quo iMaria
fides, chariias, longanimitaSj bonitas.vel alia his si- genuil Salvatorem. Erraverunt ab ulero , locuti sunt
milia. Per ciiharam, sex opera misericordise intelli- falsa. Praescius fuluroruni Deus, iniquitatem ipsam,
gunlur, quae dcbemus implere, id^est, esurivi, si- prius quam nasceretur, exiernvinat. ideo peccatores
tivi, hospes eram, nudus, infirmus, in esreere. Iieirii falsa loqui dicii,- eosque errare atque alienari pro-
psalierium, id csi, iu tribulatione gratias agere Deo : plielai, sicui quoiidam de Esau qui priusquaro gi-
de supernis veniiper-quem suslines. Cithara, perse-- gnereiur, ab bsereditate Dei est repulsus (Malach. i
cutio el tribulatio quse in corporc sustines. Exsur- el Rotn, IX).
gam dilucnlo. Respondil Chrislus ad Palrero. Unde> Furor illis secundumsimilitudhiem serpeniis, Illis,
superius dixil: exsurge, gloria mea. qni obiterper iram devorare, veneficis morsibus, Dei
Confileborlibi in populis, Doinine, el psalmum di- famulos volunt, et per pcenilentiam negligunt. Sicu(
cam tibiin geniibus.Quas per prnpiietas, vel aposto-. G tj aspidis surclw, el obtiirantis aiires suas, etc. : Diabo-
los vocavi. Confiiebor tibi in populis^ Domine, lioc. lum vel saiellites ejus dicit : qui cum quotidie no-
est, po.-tquain resurrexero. Psalmum dicam libi in- ceant, et eis uliqtie qui caniicum per invocationem
ler genleSj id est, proedicare, opere implere. Dominici nominis indicarous : Illi obtnralo auriuni
Quoniam magnificala esl usque ad cwlos misericor- 'aditii, scevire non desinunt. Aspis genus serpentis.
dia iua. Meaeuim resurrectione pacificala sunt om- Ille ' homo qui incantai, Marsus a difcitur, et traliit il-
nia libi, quse in ccelo ct quae in terra sunt. Ei usque: las de ienebiis ad lunvfen.
acl nubes verilas lua. Complens per propiictas quoe Deus conlerel dentes eorum in ore ipsorum, molas
nobis praedixeras. Cceli, sunl sancli quando de su- leonum ' confringel Dominus. In dentibus, aperta per-
pernis contemplantur: nubes, quando irriganl corda secuiio, in moiaribus significatur abscondiia. Deus
humana de proedicalione. '
conierei cienles eoruin in ore ipsorum : ne iaeerare
Exallaresuper cwlos, Deus. Prophela haccdicilde ^valeant iniquis morsibus servos ejus. Molas leonum
gloriosa Chrisli ascensione. Et super omnetn ierram < confrhigel Dominus. Malarum nequitiartim irisidias :
gloria tua. Cuni effuderis donum Spiritus sancii in < qui quasi molares leonum dentes ad validiorein mor-
onincm carnem. Quod el nunc nobis praestare di- '
sum iiabenlur.
gneris, uiin cunctis pressuris ac tribulationibus uni- D Arf nihitum devenienl iamquam aqua decurrens.
versis roittas Spirituni luum sanctum : cujus ope ac 'Sicut enim aqua decurfens, aut absorbetur a tcfra,
proesidio, sive munitione prolecti, ad seierua gaudia aut f in mari deficit : ita et isii ad hoc deducunlur ut
praeparari, ad ccelestia transierri praemia inereamur. I
pereanl. Sicut aqua quse ab iniiio sseculi in gyfo
Amen. i
vadit rila ipsorum est doctrina. Aqua decuriens,
PSALMIIS LVII. (quod est lorrens , hoc esl, siqua quse monlibus de-
In finem, ne disperdas, David, in lituli inscriplioiie: curfil in valles. Vel sicut aquae hyemales cuin ve-
Yos suggeriiis falsitatem, ego nOn corruiiipam vc- niunl, siatira siccantur : sic isti cilo transetint. Unde
rilatem : quod scripsi, scripsi (Joan. xix). Psal- ('
ciictuni esl : De tbrrenie in via bibit (Psat. x). Do-
mus vocem continet Pfophetae de judiciis atque minus r, de torrente in via bibit, quia de nostfo ac-
juslilia ctiromonentis.
cepil. Iniendii arcum suum donec infirmenlur. Pef
Si vere iiiique juslitiam loquhnini, reciajucticaie, aarcum, iree et convminaliones Dei inteliiguniur.
filii hominum. EdOcet ut quisquis hioftaiiuiri judicio t
Uiide di.vit: Nisi convefsi fueritis, iil est, de supef-
« Notum illud Ovid. de Medic. fac.: Nos
media,Marsis(indunturcaniibusanghes.
991 APPENDiX AD TOMUM SEPTIMUM S. HIERONYMI. C92
bia ad humililatem ; archm suum vibravit, sicut A judicatus est. Et'nos si in proeceptis Dei, aures non
Paulus audivil rSaule, Saule, quid nie persequeris obluramus : si sanclorura monita, cum innocenlia
(Acl. ix)? Intendit arcum suum, futurum judicium : exsequamUr, si hostrorum spiuis facinorum non af-
dohec infirmeritur : lioc est, usque dum evanescant fligariiur : si mahiisab omni sanguine immunes cura
insidise eorum. innocenlibus ablpamus, honorabit nos Jesus Dominus
- Sicut cera
qum flitil, auferenlur. Sicut enim cera dignis prsemiis, qtiibus sancti cum ipso perpelualiter
igne dissolvitur, ita et isti futuro judicii igne per- collaeianlur. Amen.
deriiiir. Supercecidit ignis, Judicium morluis : El |P3ALMIJS LVIII.
nbn videruht solem. Non iniellexerunt Christum Do- Inftnem, nedisperdasDavidininscriptione tiluli tquan-
do misil Saul cuslodire dotnum ejus ul hiterficeret
ininiim, qui est sol justilise, de qno in judicio di- eum. tie psalmns quia David cloccl per liiuluiu
cturi sunt impii : Et sol justiiiae non luxit nobis cuslodire , Dbminicse passionis declarat royste-
(Sap. v). Cecidit ignis, el non viderunt solem. Pecca- rium, dicens:
loreS Chrisltim ignem vident, justi solem justiiise. Eripe me de hiimicis meis, Deus meus, elc. Per hos
Aliter : Qui comminationibus Seripturarum lerrilus inimicitiarum gfadus usque ad effusionem aseendi-
ngii pceiiiteniiam, huic per ignem suppliciorum sol tur Saiiguinis. inimici elenim fueruni Jud;ci Jesu
vefus ostendilur. " Christo Domino nostro, cUm ei invidebant occulte.
Antequam inlelligant spiitm veslrw rhamnum. Quasi Insurrexeruni conlra eum , cum proeceplis ejus ob-
vivos, quasi in ira absorbet eos. Aniequam peccata viaverunt. Operarii iniquitatis effecti sunt, cum ma-
vestra ad finem usque perveniani, el cogilalionum nus armaverUnt lad interfectionem. Viri sunt facti
spirice in arborem ebulliant peccalorum : Dcus vos cruoris, cum soiiguinem jnsii super se suosque filios
corripiet non iratus^ sed quasi iratus. Non est quippe futurum esse dixerunt(H/fl((/t. xxvn).
Dei ira, sed emendatio, et corripiet vos non ut vi- Quia ecce cepefunl animatn meam: irruerunt in me
vos, sed quasi vivos. Qui enim spinas habent deli- fortesi Ut me traderenl morti.
clorum, vivi non merenlur vocari. Priusquam ihiel- Neque iniquilas tnea neque peccalum, Domine, sine
ligei'ent spinae vestrse rbamnurn, hoec ad populum iniquitate cucurri, et direxi. Non hoccDavid de se di-
peccantem lOquitur : Rliamnus sentium genus est cere poiuit, qui se in alio psalmo plenum peccatis
asperrinium aculeis, elflore gralissimum. Unde in- esse cognovit; sed de eo qui peccala nostra portans,
lelilgltur duplam liabere virtutein : ultionis et bo- sine tillo iniquitaiis pondereusque ad exitum corpo*
nornm relribulionis : id est, j'ustisflorei3dornaiuin, reae morlis cucurrit. Sine iniquitate cucurri, et dire-
peecatoribus praebet spinas ad a cbnfringendum. n xi. Et iste psalmus ex persona Domini inielligi po-
Sicutviventes, sicul in ira absorbet eOs.Velociler lesl. Ait qhlppe : Venit princeps mnndi istius, ei in-
cos absorbet poena , quia qui non cfedideril, jam venitin me niiiil|( Joau. xvi). Vel certe cucurril: id
judicalus est (Joan. m). Viventes, id est, sapienles est, de ccelo venit in uterum, de utero in prsesejve,
nnindi qui per illorum sapienliam pritant se , quasi de praesepi in cfuccra : de cruce in sepulcrum : de
vivcnles sint. Sed sapientia hujus mundi, stultitia isepulcro ad infefos: de inferis victor remeavit ad
estapud Deum. Sed ira Dei quani dicit, justa vindi- ccelos. El diiexit, non sensus suos, sed noslros,
cta esi. quia pravi eranti; et tormosi. Unde prophela dixit:
. Lwtabitur juslus cum viderit vindiclam. Impiorum : Ei erunt prava jn directa, et aspera in vias planas
quiaquando illi damnanlur in pceriis,isli lsetificantur (Isai. xiv). I
in pra>miis. Manus suas lavabii in sanguine peccato- Exsurge in ocbqrsum meum. Ad Palrem harc loqui-
rum. Quia difficilis est bie versiculus ad inlelligcn- tur, a quo se in Evangeliisclariiicari precatur. Qui ct
duin : ipsa verha quse anleriores traclaverunt, edu- tamquam occUrrens, manumque porrigens, respon-
cam; Hilarius bealus anlistes et, ut itadicam, inter dil dicens : Eli clarificavi, et iterum clarificabo
procellas muridi magnus sustenlalor Ecclesicc, ita (Joari. xn). Quem occursum usque ad visitalionem
de co dicil: « Juslus manus suas, non peccatorum gentium extendi postulat, dicens : Setl exsurge in oc-
sanguinc abluil: sed cum peccalores in sanguine cursuni mihi : idlesl, fae illos intelligere de illo cur-
sinl, quia rei sunt sanguinnm , manus suas ille ab su qtiem habui,|quod ego aequalis tibi. Unde ail; A
omni reatu sanguinis conlinebit ablulas. » Tunc la- summo ceelo egressio ejus, ct occursus cjus usque
vat justus manus in sanguine peccatorum cum vin- ad summuin ejuB (Ps. xvni) : hoe est, Deus Pater
diciam de ipsis viderit, nonprocurantibus saiietis, et super oranes creaturas spirituales. E( vide. Ac si
lunc lactabilur, cum post exilum eorum, ej'ns opera dicat: ut facias lu eos videre : id esl, ut credant
gloriose refulgenl. me sequalem tibi.
Et dicet homosiutique esl fruclus juslo. Tunc enim El tu, Domine Deus virlulum, Deus lsrael: intende
eril ejus ffuctus, curo ei Christus Dominus ccelorum ad visitandas omnes gentcs : non miserearis omnibus
regna participaverit. I7(tflue est Deusjudicans eos in qui operanlur iniquilaiem. Ut cum juslos visitalio di-
terra. llli ante jndicium linis in Iiac lerra judicantur, vina respicil, illbs peccali poenaconslringat. Et tu,
de quibus superius diximus: Qui non crediderit, jam Domine Deus virtulum : id est angelorum et homi-

aMalim reponi, qd confingendum.

993 BREVIARIUM IN PSALMOS. PSALM. LIX. 994
num. JDCHS hrael: boc esl, Deus aniroaruiu viden-. A aicbant (Malth. IX). In ira consummaiionis, ct non
tium Deura. Chrislus ad Patrem : Inlende ad visi- erunl. Ul non possinl perseveiare in inalilia sua, sed
tandas omnes gentes, non solum in Judaea, sed etiam in ea consummeiitur.
el in gcntibus. Et scienl quia Deus dominabitur Jacob, finium ler-
Convertanturad vesperum, el fatnempalienlur ul ca- rw. Naro sunt lionnulli qui se descendere ab Jacob
nes. Usque ad exitum vilae suac, famem verbi Dei pa- genere glorianlur. Et finium terrm : id esl omnium
lienlur, nec arguuntur in diversis malis, ut poeni- genlium.
lcntiani agerenL. Et circiiibunlcivitalem. Sed nullam Converlenlurad vesperam, et fameinpatienlur ul ca-
solemnitatum j'ucunditatem ac sacrificiorum in ea re- nes, el circuibunt civitalem. Ipsi dispergenlur ad man-
periunt. Vel de his loquitur, qui in line ex Judoeis ducandum : si vero non fuerinl salurati, el murmura-
crediluri sunt. Cum enim subinlroieritplenttudogen- bunl. Post diapsalma, ilerai sententiam, qua inimici
tium, (tinc omnis Israel salvus eril (Rom. xi). famcm paiieutur ut canes : dum legis lilteram cum
Ecce loquentur in ore suo : et gtadius m labiis co- circumcisione carnali, et sacrificia de necepecudum
rum. Blasphemisc el infidelitates eorum, gladio com- prosequuntur. Sed quia in pei'egrinatione hsec cele-
paraios sunt. Quoniam quis audivit. Nemo enim ho- brant, nec ab his reficiunlur spirilualiier, murmu-
minum audit, cum hi a Dominoinidenlur, sicut se- B raniconlra Deum. Hinc propheta Dominicaemyste-
quiltir. riuni resurrectionis conluens, exsultat et dicit:
El /ti, Domine, deridebis eos. Qui le in risu et de- Ego autem cantabo forlitudinem luam, Dontine.
speclu babent. Pro nihilo deduces omnes gentes. Illas Quia vicisli mortem. Vel forlitudinem divinitalis :
quav te resurrexisse non credunt. Nam sunl in his quomodo vicitdiabolum, hoc prsedicabo. Elexsulta-
jnulti credentes : qui non irridentur a Deo. Vel , bo miseticordiam luam. Quia diluculosurrexit. Mane,
omnes gentes, qui ligna, el lapides adorabanl: nul- hoc est, quando convertit in juventute. Vel mane,
lis meriiis proecedentibus, adducit illos Deus ad co- Jniiium fidei caiholicaj : vel mane, ul dixi, resurrec-
gnoscendam veritalem. . lionem.
Foriiludinem meam ad te cuslodiam. Id est omnes Quia faclus es susceplor meus el refugium meum in
viriutes meas ad (e cuslodiam, nonadme, sed ad te; die Iribulationis mew. Suscejiisti me pi'oleclione prsc-
quia semper in ipsis libi laudes refero, non meis vi- sidii lui, ne cum his conjungerelur conscientia mea.
ribus. Unde Paulus dicit : Si enim accepisti, quid Adjulor meus, iibi psallam : quia, Deus, susceptor
gloriaris quasi non acceperis (1 6'or. iv)? Fortitudi- meus es : Deus mcus, misericordia mea. Ipsi se Do-
nemmeam ad te custodiam, quia, Deus, susceplormeus mino propheta pollicelur jugiler psallere , cuj'us ope
es. Ftiriiludinem illam cuslodiam dicii, quia animaro G adjutus atque susceptus cst. Qui el nobis proeslare
ejus nerao auferre poluit, ipso dicenle : Nemo eam dignetur, ul adjulorio ejus muuili, misericordia ad-
auferet a me : scd ego polestaiem haheo lollendi, j'uli, resurreclione glorificati, mereamur in Ecclesia
resumendique eam (Joan. x). Deusmeus,misericor- sancta laudes ejus immaculatis sensibus exallarc.
dia ejus prwveniet me. Prsevenit illum misericordia Amen.
Palris: cum prius cenlurio eum Deum confessus esl, PSALMUS LIX.
quam videret ab inferis resurrexisse. Sed ei multi ln finem, pro his qui commulabuntuf.in tiluli inscri-
perciitientes pectora sua, reveriebaniur dicentes: plione, ipsi David in doctrinam, cum succendil Me-
Vere Filius Dei erat iste (Jlfarc. xv). sopotamimn Syriw et Syriam Sobal, et convertit
Joab, el percussit Edom in valle Salinarum duode-
Deus oslenditmihi super inimicos meos, ne occidas chn millia. Quserilur ubi hsec historia scripta sit.
eos: r.equando obliviscantur populi mei. Ut el si non In Regnorum libris, qiioe hic manifesiissime legi-
lur(ll lleg.vm). Sed ibi pro tia//eSalinarum LXX
credant, tamcn inlelliganteum esse Deum, juxia il- Inierpretes ipsa Hebrsea verba posuerunt, GEME-
lud : el videbit omnis caro salularc Dei nosiri (Luc J.AU.Sed quia inlerprelalum non est, ab his qui
xxxiv). El non occidas illos, ne forte obliviscantur Hebrsei sermonisnon babent noliliani, quid signi-
nomiiiis lui. Jicei ignoratur.
Disperge ebs in virlute tua. Noli peniius delere Ju- " Deus, repulisli nos el dcslruxisti nos. Peiiinel ad
dKos : quia populus luus semper est appellatus, sed populum Judaicum. Quando illum pcrmitlebat Deus
in toto orbe disperge , ut saltem sic emendati, su- tribulari : quasi lunc videbatur repellere. El modo
perbire desislant, ut vel in hac dispersione scelus Ecclcsiam videtur repellere, quando illam permitlit
snum pcenilendo deplorenl. Et depone eos, prolector lentari per tribulalionem. Nara aliter non repellit:
meus Domine.Deliclumoris eorum, sermones labiorum quia dixitsanclus PauJus: Non repellii Deus plebem
ipsorum. Deslruantur in malilia sua : propler verba suarn, quam proescivit (Rom. xi). Unde et vox ad
quibus Christum tuum negaverunl, et tamen filios Jeremiam Prophetam ait: Vade, et dcsirue, el dis-
Abrahoese esse jaclitanl. Comprehendantur in super- sipa, et evelle, et sedifica (Jerem. i). Ac si dixisset;
bia sua. Hoc esl, humiles fiant. Destrue vitia et peccala, ei acdifica virtutes. Repellit
Et de exsecralione el mendacio annunliabuntur in nos ac deslruit, cum peccamus. Miseretur el sedifi-
consummaiione.Exsecrabantur enim Dominum: curo cat cum ad eum pcenilendo revertimur. Iratus es, et
eum filium Joseph fabri dicebant (Matth. vi). Inne- miserlus es nobis. Ira Dei justa vindicta dicitur.
ctcljant niendacium , cum eum dacmoniura liaberc Commovistiterram. Corporis utique noslri. Et con-
 995 APPENDIX AD TOMlM SEPTIMUMS. HIERONYMI. 990
turbasli cam, Cum (ribulos produccrel et spinas. Sa- A ejus a facie aquijonis (Jerem. i). Et alibi dicil: Ab
tifl contriiionesejiis, quia commotaest. Motaestenim n aquilone exardcscent mala, quae supl siiper lerram
a malitiis ; ut fructum exhibeal saiictitatis. (Ibidem): i.d est, Iribulaliones veniunl a diabolo su-
Ostendisli popttlo luo dura. Ut le atlentius qtioc- - per lerram, quae est Ecclesio, sicul Paulus dicil:
reret. Casligas enim omnem filium quem rccipiss Tribulatio p.aiienL.iamoperatur : p.aLiei.itiaautem
(Hebr. xn). Oslendisti populo luo dnra : hoe est, iri-- pTObalionem: probatio vero speni: spes yero non
bulaiionem. Unde sanclus Paulus dicit: Qui volnntx confundilur, qipa cjiarilas Dei diffusa esl jn cordi-
pie vivere in Clirislo , persecutionem patiuntur (III bus ijostiis, pcir .Sp.iritjunisa.uctuin qui dalus esl
Thii. m). Potas.i nos vhw compuncliPnis.Ut confusi;i nobis (Rom. v).
in facinoribus, compunciio sit ad te reveriendi. Perr In Idumwam extendamcqlciamenlumnieum. Usquc
viniini, JeX populi Dei inielligilur, etipsacompundio 0 in regioiiero Esau, aposlolorum ped.es dirigendos
gralia Dei est. esse pronnnliai : quia in calcjamenlis, pedes : m
Dedisli meluenlibus te significationem, ut fugiant :t pedibus vero gressus aposlolici intelligunlur, juxla
a facie arcus, ul liberenlur dilecti tui. Prscbuisti ij illud : Qua.mspeciosi perjes evangelizaiitiunJ pacero,
baptismum, quo abluli, (ugeremus a fniura ira : pcrr eyangeljzaiitiiini bona (Nahum i et Rom, x)J Idumsca
quod non solum peccatorcs, sed eiiam dilecii tuii B fi •4iiterprela,lur, sanguiqea, siye lerrena. Ac si dical:
liberantur. Salvum fac dextcra tua. Chrislo luo, quii In islos tales ostendaui calciamentum meum, id est,
estsaius nostra. El exaudi me. Gunv le invocavero. niea exempla. JI/J/i»alienigpnmsubditi sunt, Alienige-
Dextcra Patris, Filius esi. Salvttm fac De illis dicil1 nw : jd est, gejv.tes: subdilae sunt Ecclesi:c. In Allo-
qui salvandi eruni, qiiando Filiustuus mittet me ini pbylis, ; 31161131,1101gentium pravilaics oslendii, qui
dextcrairi tuam in die judicii. Unde in alio loco dicit: usque ad adyenium Chrisli, in ignoranlise leneli,ris
JJextera Domini fecit viriutem (Psal. cxvn). :
residebant. Nunc auleni s.ubditae, id esl, bumili.ter
Deus loculus esl in sanclo suo, Paler in Deo bo-- iauscullantcs prjoplielia.m,quce Chrislum annunliai:
rninc, de quo Gabriel ad Mariam ait: Quod nascelurr per lidem suani, lucem videu.t magnam.
Filius Dei (Luc. 1). VeJ ulI Quis deducel,tne in civilatem munilam? Girisius
' ex le sanctum, vocabimr
sancius Paulus dicit: Deus eral in Chrislo, mundumi J)pminiis qui avjertit impietaiero abjacpb : ipse der
reconcilians sibi (I Cor. iv). Lwtabor et dividam Sice-- ,ducet J nosin civilate.m Jerusaleni: in qtia sancijdi-
inam, et convallem labernaculoruin metibor. Quidiini l yinam circuiiisiant majeslate,m, Vel, in ciyitqtemiuu,-
Sicemam Sairiariam pntant: eonvallem ver.o iiiber^- - nilamJ : h.oc es.t, in Ecclesiam : quac inuniia est per
naculorum, iiahc.habitationem teirenam. Ergo ctirol •) fi.dero.Aul quis .deducetme usfjuem Idumwam? Jlle
venerit Dominus in lcetitia splendoris aclcrni jndicare3 C iqui se superius calciaroenta exienderc reproraisjl,
mundum, dividet Samaiiam >:ac convallem iaberna-- jipse eii.am pro.pbetiatn, id est, prsedicalionem prp-
tUlorum dimelieiur. Tunc aliam parlem ad beatilu- jv.heiica.m j dirigi jubet in ,eam,
dinero transferet: aliam vero quam iiijustam repe- Nqnne in, Dfius, qui rcptilisli nos? Ui probalos
riel, cum infidelibus puniet. :;
.agnoscer.es..Repulisii, prop.ter iranSjgressionemno-
Jlfeusesl Galaad, el meus esi Manasses, el Ephraini)' istram, vel pecca.iiimA'dae: hoc esl, destruxit idolo-
fortitudo capitis mei. In •Golaadatque Manasse, toiu.mi , 1latriain, yel nosira vi.tia et pcccata. Ei nqn egredie-
sibi subjeclum indical munduni. In Epbraini vero» tris, Deus, in viriuiibtts noslris. Quia peccalis infirmi
ipopulifuturi: id esl, Ecclesisecongregaiidaespeciemi sumus. s
signat: propter benedictionem Jacob, quam in eumi JDAnobis auxHium de tribulatione: quia rana salus
cffudil. Forliludin.eni aiitem, ipsain Ecclesiiiin dicit, /liominis. Audianl hsee qui spes suas iii poientaiib.us
cujus factus .est captil. Meus est Galaad, meus esl! JJiominiiin, yel in lerrenarum diyiliaruni splendori-
Manasses. Universa Jvoecde genlipm vocatioiie di- bus 1 pQnuiii: qiiia vana est sa.lus iioniinis, et Dcus
cunlur: quarum diversaevirlules, sub singulorum no- ssplus opportunum trib.ulationibus nostris praestal
roinurn inlerpretatione referendse erunl. 2
auxilium. |
Judarex nicus. Quia ex tribu Juda ortus est Chri- 3) v In Deo facienlusviriuie.m,et ipse ad nih.iluni dedu-
stus, :Quia non deficiet princeps de slirpe ejus : dp- cel c inbutanies nqs, ln jpso sit vjrius npslta;a: in ipso
necveniaiDominus, ut dixit Jacob:: Jud;\,,te lapdabunt omnis c .glor,ia, e,t ipse ,ad nihiluni i'-ed,i,geltam vitia,
fratres iui : manus iuae in .cervicibus inimicprum tquae i(j nos frib.ulant, quam inimicos, yu.i nos impu-
ituorum. Tu doroinaberis super ifraires tuos (Gen, ^napl.el | a spe teler.nitalis revocarveconaiitur.
XLVii):Ghristus inlelligitur per Jndam, :ut illud : PSALMCS LX.
Vicit leo de lrib.u.Jud.a:(4pop.v,.S). Moab otlaspei
mew. Moab in'-.Ge.nesiiinaleslictionis•suscepit ,-opprp- In finem,inhyninis, Psaimus David. Vocemcontinet
re^ gratularitis prhphelse de selernitatis beatiiudine.
Jjrium (Gen. xix):,qui ;pos.tdecem,genei;ationes
cipitur in Ecclcsia Dei (Deut, ocxiii).ldepque .elolla Exaudi, Deus, deprecationemmeqni. JJiducialiler
-spei, quasi ..po.stco.nyersionem ureps .erndelita.tem -s «se audjri :pos.lui,at, quia scit se sanclHin. l.niende
\peccati.,Spes enim rDei de peccatpiiibus ihoecest, ,,m orationi o mem, Ac :sj.dicerel: Vide ,eam ,ri justa vcl
decoctis ipccciitis, icon.yejtantpr et yiyant. Jndesdicit pura p sil, ubi .lujsolus audis ,et vides in corde: sicul
Jeremias propJielatVidi ollam succeiisani.,et facies ad a Moysendicluroest :,Quidclanias ad,me.(£a;oa'.xiv) ?
 937 RREVIARIUM IN PSALMOS. PSALM. LXI. 998
Numquid voce clamoris dicit? Non; sed voce cordisi AillamA il generationem fuluri judicii, de qua Dominiis
clanial. a
ait: Vos qui secuti estis me in rcgcneratioiic, cum
Afinibiis lerrm ad le clamavi: diim anxiarelur cor sederitFilius
s hnminis in sede majeslatis sucr, sedc^
meum. Non de extremis lerrae terminis, sed de hujusi bitis b et vos super sedes duodecim, judiranies duo-
corporis habitaculo quod superindtii cupit, el ex in- dccim d tribus Israel (Matt. xix). Ergo adjicientur in-
timi cordis dolore clamavit, ut absorbeaiur hoc quod1 ter ti islas gcnerationes regis hujus, et dies el anni,
mortale est a vila. A finibus: id est, a quatuor par- cnm c congregalis eleciis, supplaniaiisque inimicis
libus imindi: quasi unus horoo clamet. Vel unusi sub s pedibus (radideril : Rcgnunv Deo Palri, ipsis
homo, e^t una Ecclesia. Propier uiiiialero dicilur simul s congregatis sanclis, ficut sequiiur :
una. Unde et in Caniico caulicurum dicitur : Unai Permanet in wtcrnum in conspeciu Dei. Mnnebil
esl columba mea (Cant. vi), id est, Ecclosia in toto, enim e aetcrnus in his, quos tradidil Deo Patri in re-
mundo diffusa. Dum anxiareiur : id est, proptcr gnnm 8 ccBloruui, et fecit coliseredcs, iel confornvcs ac
transgressionem oliorum. Vel finem meum : dumi pnrlicipes P silvi, nullo jam in his morlis doroiuio
nescil homo exilum suum. Jn pelra exallasti me: de- d«minanie. d In conspeclu Dei : id cst, ubi IIOJI
duxisii me quia facluses spes mea. Iu Cbristo se exal- erit e miilabiiiios.. Miscricordiam et veritaiem ejus quis
latum dicil, qui secundum Apostolnni, ei petra sta-. B » *'requiret? Miscricordia cst: quhi iudtilgct nosira pcc-
bilis, et credeiilium spes noniinalur. Iii petra exal- cata. c Veritas, ut ampljus nou pecccnms, at jv.ecca-
lasti me: hoc est, in temelipso, ul illtid : Pelra autcro, ltum super peccatuiii non iuducomus. Quis, projiter
erat Christus (I Cor. x). Petrus de petia. Unde Do- quid 1 iiic dio.it? Quia pauci sunt qui aliquid Jioni
niinus dixii : Tu es Peirus, et super hanc petrani, habeant, ' H Deum requirant, sed plus dic,unt.eorum
aedificaho Etciesiam meam (il/a((. xvi); et alibi :. virtute * vel i-uis viribus, quam Dei donum. Misericor-
Venerunl flmnina, et flaverunl veuti, et irruerunt in, ''diam el verilalem qilis reqnirel ejns? Non .ejtis requi-
doiiium illam, ei, non ceeidit; fundala enini erat su- rilur r misericordia ac veriias ab eis, qui in plenitu-
pra firmam pelram (Mait. vn), quae esl Chrislus. "dine Dei consistunt: Sed nec his (jtuidquara idccst,
Deduxisli me : id. esl, in temetipso : quia lu es dux. juxta J iilnd oraculum Salyaioris : I,n d,ieilla njh.i.I-ro-
incus, lu es viator meus. Quia factus es spes mea. gabilis 8 Palrem (Joan. xvi). Iu hac ergo plenitudine.
Vox Ecclesise ad Chrislum. Ac si dieat: Quomodo, prophela f speni .ponens, subjecit:
lu resurrexisti imvviorialis,et nos sic credimus resur- Sic psaltam nomini luo, Deus, in smcuhtm swculi,
gere. Tums forlitudinis a facie inimici. Haec enim, Vox ' Ecclesiae. Psallam, proedicabo, et opere com-
spcs, Christus Dominus, ttirris nobis faetus est ai plebo. P Vl reddatn vota ntea de die in diem. Vl reddam
facie diaboli, vel nequitiaruni ejus, ui nos ab ejus G ^ vola
" mea: i<i est, quidquid spopondimus Deo cuslo-
insidiis miiiiiat ae defendat. Sed et Dens Pater d
dire : De die in diem : boc iesi, et bic Le semper lau-
fachis esl nobis turris fortiludiiiis : exaltans nos ini ddare, et in futuro sine fl.ne. Psallet assidueei y.ota
pelra, id est, in Christo suo. Tu, Christe, turris. jngiter J1 redilel,eum corrupiio corporis hujus iudiierit
foriitudinis, qui vicisii diabolum, et digiiiilus es palii l> incorruptioijem, et morlale hoc indueiit jiniiiortali-
propter nos. Sunt ergo turrcs iiifirmitalis, id est, li
latem, ei refulserit (I Cor. xv). Quod et /iiobis prsi-
illi qui confidunl in virtute sua, sieul in Evangeliot stare s dignetur, ut conforines facli glorise suse -;eruli
dicitur : Si quis vult lurrem cedificare, el non coin- a corruptione roortis secund.c, psallere ro.ercamui'
putat sumptus ejus, et reliqna, postea qui viderinll nnomini ejus in spirilualium oblalioiie votorum.
illudent ei dicentes: hie homo cccpit cedificare, ett PSALMUS LXI.
non pntuit consnmmare. J finem, pro ldithun, Psaimus David. Iste psalmus
J»
Inhabitabo in iabernaculo luoin swcuia. Iu illo uli- plenum in Deo affectum proplielse edocei, dicens:
que, nbi sine fine mansuri Deum jiigiter coiitempla- Nonne Deo subjecta eril anima mea ? ab ip:o enim
bimur. Prolegar in velamenlo alarum iuarum, etc. ssalutare meum. Potest hoc et bomo ille dicere: qui,
' Dnm adhuc commoror in hoc
corpore, tua muniar rrelictis vanse deliraroentis pbilosophioe, ac erroris
protectione. Protegar : id esi, defendiir. In r./a--. " iidololaliriaetccjeno,mundo se corde Doiviiiiosubdidit.
fltenio alarum, Alse luoe, duo Testiimenla sunt, qui- J\fam et ipse Deus meus, ei salutaris meus. Scit eni.m
bus prolegiiur Ecclesia. Ycl sub protectione divi- salulare s mundi, Jesum Christum Jiominis fpiyna.m
nitalis. ssuscepisse, qui se tranferai a morje in viiaro, AJ>
Dedisti hwrediiatem timentibus nomen tuum. Id est, 'ipso eniro Deo salulare meum.:sicut dixit iSiroeon;
in regno cielorum pricstitisli eis, ut in vitam oeter- (Quia viderunt oculi mci salutnre tu.um (Luc. ,ii). ,Et
nam haerediteiit. i alio loco dicit: Saluiare vnllus mei., Deus jmeus
in
jO.'essuper dies regis. Regi atfemo ; id esl, Christo) (Psal,
( XLI).Adjulor meus, non moveboramplius, Ffir*
Domino, -dies oeterni siint, qui quotidie super diesi Jmiter enim se in eo sialurnm confidii. Adjutor mem
augeiiiur^quodclaritatem ejus nulla disciimiiietnox. i praesenli, susceptor in aelenniiate. Ipse;posi.ea uon
in
Adjiciesannosejususque indiein gencrationiset genera- Ilimet cadere. Non liobet. «bi currat amplius, .jvisi
/tOHis.iGeneratioigiiur iiiijiiiregis prima est: qua de) iusque ad Deum. Apostoli dixerunt ad ClHjistum:
DeoPatreiueffabiliter nascitur. Secunda, quaJactus > ' IDoroine, oslende nobis Palrcm, el sufficii nobis
estprJmogeniius rooituoriinj,quscexiendilui' usque adl (Joan.( xtv).
 S9D APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUMS. HlERoNYMI. »000
Quousque irruiiis in- hominem, inleficitis univeisi A;cerlo divitiarum; sed in Deo vivo, qui procslat nobis
vos, latnquam parieii inclinalo, et macerimdepulsw ? omnia abundanler ad fruendura (l Tim, vi).
Non vult acquiesccre iniquis, qui teiiues hominum Semel locuius est Deus duo. Quod ait semel, firmi-
ac viliosas roentes, in nova facinora inclinare com- taleni diclorum ostendit, quod, duo, novi veterisque
pellunl. lnterficielis vos oinnes. Qui volunlatem ha- Tcsiaroenti ununi demonslral auctorcm. Semellocu-
bet occidendi, etiamsi non percutiat, occidit. Quasi tus est Deus duo, hsec audivi; semelnon ad numcrum
parieli inclinaio, el macerim depulsm, Curo ego pas- rcferendum esi, sed ad senleniiie firmiiatem. Quae
sionem pali advenerim, vos quasi invitum moii cogi- sunt autein quse duo pariler audivit? Et posse Deum
tis. Aliter, j'uxta Symmachi tanveninlerprelalionem : pmnia, et in sui judicii veriiale misereri. Quidam
Naluralisinvobis inversus est sensus: ut cum recti ita dicunt: Semel Deus locutus est in Lege, el eadem
silis aeali, proni ad ruinam feramini. rursus in Evangelio prsccipit. llwc audivi, quia potc-
Verumtamen preliutn tneutn coyilaverunl repellere : stas Dei est. Per Jiaecduo Testamenla, poteslatem,
cucurft in siti. Declinat a talihus, qui non solum pec- misericordiam, justitiainquc Dei cognovit: sicul se-
catores impugnanl; sed etiam justis honorera auferre qnitur: El libi, Pomine, misericordia, quia iu reddes
niiunlur. ldeo currit in sancta siti; quia beati sunt unicuiquejuxla opera sua. Ipse enim omne judicium
qui esuriunt, et siliunl justiliam (il/a(/. y).Cucurri in B accepil a Patre (Joan, v), ut ncgligeniibus damna-
sili. Cucurrit Cliristusde coelo, venit in uterum, de lionem, pceniteniibus misericordiam, justis pracmia
ulero in prccsepium: vel coeterahis similia. Gucurrit praeparet, qui nos a j'udicio inorlis eripiat: nosque
siliens, venit ad fontem : esuriens venitad arbbrem. sibi quasi alumnos proprios subdal, conformesque
Vel sitivit, id est, in cruce saluiem humani generis Corpori stio factbs, aeternitati perpetuce dignanter
sitivit. Unde diclum est: De iorrente in via bibit adsciscat. Quia pptestas Dei est, Polestas fuit, quia
(Psal.cn). Et sancti currunt et siliunl: Currunt, omnes creaturas: ex nihilo creavil. Misericordia, in
\it Paulus dicit; Cursum consuramavi, fidem servavi regendo, et gubernando. Potestas fuit in diluvio :
(II Tim. iv). Siliunt, ut dictum est: Beaii qui esu- nlisericordia libsravil Noe (Gen. vn et vm). Quia lu
riunt, et siliunt j'usiitiam : quoniam ipsi saturabun- reddes unicuiquejiixla opera sua: bona bonis, mala
tur. Ore suo benedicebanl, et corde suo maledicebunt. malis. Damnas peccatores, remuneras juitos.
Proferebantad seducendum ore venefico bona, cum
PSALMUSLXH.
niala cordibus retinerent. Psalmus David citm essel in deserto Iduinmm. David
Verumtamen Deo subjecta erit anima tnea: ab ipso figuram lenet Christi. David iiiterprelatur fortis
enhn salulare meuni. Nam el ipse Deus tneus, ei scilu- mann, sive desiderabilis. Idumaea interpretaliirsau-
taris meus, adjulor meusnon emigrabo. In Deo salu- p guinea, sive lerrena. Descrtum, boc esl, dereliclum,
id esl, ipse populus Judaicus : vcl genlilis, qui iu
tare meum, gloria mea Deus auxilii mei, et spes mea
sanguine, vcl terrenis videnttir commorari. Psal-
in Deo esl. Post interjeclionem Diapsalmalis profi- mus advenius Dominici declaral mysterium : dc
lctur se sive adjulorium, sive gloriam ab ipso habere, quo se prophela quasi illuniinalum cernens, exsul-
suce contunielia lat et dicit:
qui nobis de his omnibus apassionis -
reliquit exempla. Deus, Deus meus, ad le de luce vigilo: Licet omnes
Sperate in eo, omnis congregatio populi. Ipse est sancli in Deo die nociuque vigilent: hic tamen in
et auxilium, et spes: in quo omnis ccetus ecclesia- oralione stia, pleno divincc lucis splendore refulgel.
sticus sperare debet ac deprecari, sicul sequitur: Silivil in le anitna mea, quam multipliciler tibi cccro
Effunditc coram illo corda veslra : Deus acljulor noslcr mei! In terra deserla, et invia, el inaquosa. Sitit in
inwlernum. Si cum flelu ei occulia cordium resera- Deo, et animcc, et cordis affectu : nihildubium, nihil
mus, ul omnes laciunt sancti, adjutoria cjus adipi- adversum in se relinens : sed inter ariditates ac so-
scemur. Nam quia hsee peccalores omitlunt, adjccil: litudiiies isLius sseculi, eum toia menle desidcrat:
Vcf«ffl(onie>i«nnt filii hominum, mendaces filii ho- illum habens ardprem, quo justilia Dei silitur. Sili-
minum in stateris nt decipiant, ipsi in vaniiate in icli- vil in te animamea, quam mutlipliciter tibi caro mea!
psum. Qui sub juslitise poncjcratione atque eloquen- 1i) Anima quidero dcsiderat Deum; sed ad desideratum
tiae vanitate, decipiunt innoceules. Filii hominis , finem carnis laboribus pervenitur. Ideo multiplicilei'
filii Adam, lilii transgressoris. Unde dicit: Filii caro Deum quscfit: quia multis afficilur injuriis.
liominum usquequo gravi corde (Psal. iv)? Mendaces Describil jtisli viri egeslalem , tormciita, vigilias,
filii hotninum in staleris. Salomon dicit: Pondus et aegrotalionem. Silivil Dominus fidem Ecclesiae, et
pondtis, mensui'a et mensura : ulrnmque abomina- esurivit salutem buniani generis. Sic et Ecclesia
bile aptid Deum (Prov. xx). Et in alio loco dicil: quotidie sitit Christum. Unde dicilur : Bealiqui esu-
Siatcra dolosa abominabilis Domino, cl pondus riunt et sitiunt justitiam : quoniam ipsi saturabun-
scquum volunlas ej'us'( Prov. xi). tur (Mall. v). Mullipliciter caro : quia plus su^linet
Nolite sperare in iniquitate, el rapinas nolile con- caro, quam anima. Quamvis anima per cogitationem
cupiscere: divitiw si affluanl, nolite cor apponere. crucielur in corp^ore: corpus tamen sustinet a foris
Quia quiin his speraverii, regnum capere ccelcsle tribulationcm. Vult liberari: id esl, deponere mor-
non polesl. Unde dicil Aposlolus ad Tiinollieum : lalitatem. In lerra deseiia, in invia el inaquosa. In
Prsecipe divitibus hujus sseculi non sperare in in- descrto, ubi nonjesL via neque aqua, mundus inlel-
1601 BREVIAWOM 1N PSALMOS. PSALM. LXllI. 1002
ligilur. Desertum, propler peccalores dicilur. Sic in JV rani in eo. Qui suscepta sacranienta ejus inviolabili-
ianclo apparui libi. In hac siti degens, sanelus appa- ter servaverunt. Quia obslruclum esl os loquentium
rebo libi. Ilic propheta propter spem suain, futurum iniqua. Judicorum ct principum sacerdoium os rc-
pro proeleiilo posuil. Ul viderem virlutem tuam, et surgenie Domino oppilammest, crescenletesiimonio
glorium tuam. Clirislum utique qui, juxla Aposlolum, verilulis. Et nos deprecemur Dominum : ul in ejus
Tairis et virtus, et clarilas est. Virlutem: quia vicit lucem vigilanlcs, ipsum jugiier siiienlcs, mercamur,
diabolum, liberavil genus humanum. Virtulem dicil, co largienle, bonis operibus adimpleri.
quia quod infirmum est Dei, fortius est hominibus
PSALMUS LXIIL
(I Cor. 1). Sic in sanclo apparui tibi: id esl, in san-
cio desiderio. Et gloriam luam: id esl, gloriam resur- In finem Psalmus David. Psahmis voccm continet
a sedenlis ad dexieram Pairis. propheta; Deum jugiier dcprecantis : ut non so-
genlis morluis, lum sua leccala, scd et alia inalorum venena, ipso
Quia melior est misericordia tua super vitas. Miscri- protegenle, possit cvadere. Sed et nos intelligcre
cordia lua vitam prrcslat a-ternam. Viia praesens debemus id quod in eo canilur, in credentibus
posse impleri.
soepeniorlem operalur, Misericordia tua, qua libera-
sti nos de potestale diaboli. Labia mea lauclabunt te, Exaudi, Deus, oralionem meam cum deprecor : a
Domine. Sic benedicamle in vita mea. Bene in vita E '. iimore inimici eripe animam meam. Credenti Deum,
sua labiis Deum laudat, qui in eo vivii: quia scit alibi mulla sunt tenlamenta, secundum Apostolum : Om-
diclum: Non morluilaudabuntte, Doniine (Ps. cxm). nes, inquit, qui volunt pie vivere in Christo Jesu,
Post misericordiam, laus: hic orando, illic lamlando. persecutionem patiuntur (II Tim. m). Unde inlente
Et in nominettio levabo mantts meas. Perfecli operis nos in oraiionibus vigilare oporlet, ut repugnare
bono a le sublimabor : Christus tola dic expandit. possimus vitiis. A limoreinimici: id est, diaboli per-
manus in crucc ad populum non credenlem, et con- seculoris : ul illud : Nolite limere eos qui occidunt
tradiceniem sibi. Velul Paulus in personas sancto- corpus : aniniam aulem non possunt occidcre; scd
rum levans manus puras sine ira, et disceplatione poiius cum timete, qui potest corpus, et animam
(Isai. LXV,el l Tim. H). Per manus, opera inlelli- perdere in gebennam (Matt. x).
gunlur. Protexisli me a conventu malignanlium, a muUilu-'
Sicul adipe, el pinguedine rcplealur anima mea, el dine operamium iniquilalem : quia exacuerunl ul gla-
labiiscxsultalionis laudabii os meum. Non in adipe ac dium linguas suai. Malignantur iniijui, etacuunt lin-
pinguedine hircorum vel agnorum : sicut priscorum guas suas, ul blaspbemenl; sed sancius bic non
holocausloinalum mos esi; sed corde puro, ct ore conlurbalur, quia a Deo prolegilur. A convenlu ma-
mimdo concinam nomini tuo. Sicul illud holocauslum C lignanlium : id est, Judceorum, vel persecuiorum.
iu aulerioiibus acceplum tibi fuit: sic replealur ani- Exacuerunl ul gladium tinguas suas. Alio loco dicil:
ma rnea de pinguedine gratise Spirilus sancli. Labiis Lingua eorum gladius acutus (Psal. tvi).
exsullationislaudabit os meum. Hic oraliones, et illic Intenderunl arcum suum. Doclrinam suam. Rem
laudaliones, et Iaelitia sempilerna. amaram. Ut doctrinis dolosis dccipiant parvulos
Sic memor fui lui super stratum meum. In leciulo Chrisli: sive neophylum in baptismo, sive illum qui
pudicitise atque sanciiialis memor sum tui : quia im- adliuc ignorat mysterium doclrinse coeleslis.
memor sum deleclationis mundansc. Sic memor fui Subito sagitlabunl eum, el non timebunt. Cum eum
tui. Dicit hsec Ecclesia : et in requie, et in tribula- dolose veuenosi sagiltanl. Subilo, quasi ex impro-
lione, non lui fui oblitus. In matutinis medilabor in viso : id est, in excessu. El non timebunt: Jioc cst,
te': quia fuisli adjutormeus. Merilo confitenlur adju- Deum et judicium ejus. Firmaverunt sibi strmonem
lorem, quia per inlegrilalem fidei, malulina ejus de- nequam. Narravcrunt ul absconderentlaqueos : dixe-
lcctalurresurreclione.Uiinam et nos per splendorem runi, quis videbit eos? Cumse in hac malitia firmant,
puri pecioris mereremur in co spiriluali Iselitia de- ut hos deceplionis laqueos huic rudi intendam : non
leclari. puiant hoc Deum posse cognoscere : cui nihil oc-
Et in velamentoalarum tuarum exsullabo. Cceleslis D cullum latel: qui cl nosiras quoque animas polens
auxilii proleclione se lulandum puiat: ideo in eo esl a sngitiis eorum largis piclaiis suoc armis de-
cxsultat. Adhoesit anima mea post le : w.e suscepit lendere.
dexlera tua. Reliclo saeculo, Dei dcxtera , id est, ab Scm(a(i s»»( iniquila!cs ; defcceruntscrulantesscru-
ejus salutari se susccplum teslalur. linio. Hxrclici qnoqiiescrutanlurScripluras sanctas,:
lpsi vero. Hoc est, 'inimici. In vanum quaisierunt el non spirilualiler traciantes, vanas exinde profe-
animam meam. Quia incassum ei nocere voluerunt. runt quacsliones, quibus nos per iniquitalem, et
Introibunl in inferiora terrx. Ininferno damnabunlur. dolum cupiunt illaqueare. Sed nil prxvalenles, ipsi
Tradenlur in manus gladii. Iu perpetuitatem lormen- polius a Deo scrulali alque exinanili, relicti sunt
torum, quibus detruncandi sunt, Parles vulpium vacui.
erunt. Sorlem Herodis, qui a Domino vulpes diclus Accedethotno ad cor atlum, et exaltabilur Deus. Si
est, suscepturi (Luc. XIII). cum sapienlia Dei ad alii cordis inlcllectum quis ac-
Rex vero lceiabiturin Domino. Chrislus in Palre cedens ista discriminet: id est, veriialem ac falsiia-
posl resurreclionem. El laudabuntur omnes qui spe- lem discernat, tunc Deus exaitabilur. Qui cum sit
PATROL. XXVI. 32
1003 APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUM S: HIERONYMI. 4001
aliissimus, lamen de eo quando recte senlimus, su- A Sanctum est templum tuum. Homo ilie in quo pleni-
blimaturin nobis. tudodivinitalisinliabilat: dequo dicitur ad Mariain:
Sagittm parvulorum factmsunt plagmeorum. lnicl- jEt quod nasceiiir ex te sanclum, vocabilur Filius
ligentes enim jusli cum viderint hunc parvulum Dei (Luc. 11): cum in ea Dominus carnem assumplu-
quem superius exposuimus, ab hoc persuasionis ve- rus inbabiiabit. Mirabile in cequitale. Quia non cre-
neno inflci : cum elevaverint vocem suam ul eum dentibus Judseis.lmirabHiter ipse Dominus veritalem
corrigant, prolinus erunt iniquis verba eorum quasi aperuit.
plagae. El infirmala est contra eos lingua eorum. Exaudinos, Dem salularis nosier : spes omniumfi-
Nullam capil stabililatem elocutio eorum: sed dolus nium lenx et in mari ionge. Providens propheta, ler-
eoruni reddet eos infirmos. rse, maris, ac firiium omnium, spem Chrislum esse
Conturbati sunt omnes qui videbant eos. Confnsi et annunliavit. Quod aulem se ab eo exaudiri poslulat:
conlurbati sunt, qui se simili errore implicitos re- sic inlelligiiur, ac si diceret: Jam veni, ut per (e
salvari merear. >
cognoscunt. El timuit omnis homo. Juditium sibiim-
minere divinum. Prmparans moktesin virtule tua, accinctus potentia.
Et annuniiaverunl opera Dei: el facla ejus intel- Ipse Donvinus Verbum caro factum esl in assumpto
lexerunt. Compuncti enim corde, inielligunt, an- B honiine. Accinclus polenlia, celsiludineni montium
nunliantque mirahilia Dei. |di!iboJicte dominalionis oppressit, el sempiiernis
Lmtabilur juslus in Domino, et sperabii in eo. Sicut igmbus pra>parayit. Accinclus Dei contrahit vesti-
Nonenim possumus expansam fortitudinis
.impius pro inQdelitaie sua formidal: iia jusius per mentum.
suae vestem cognoscere. Qui coniurbas profundum
spem seternitatis suae exsuliat in Domino. Ellauda-
bunlur tmmes recti corde. Quia Deum visuri sunt, piaris. Saeculi hujus profundam jaclaniiam , praidi-
Beati enim mundo corde : quoniam ipsi Deum vide- catione aposlolica commovens. Sonum fluctuum ejus
bunl (Matth. v). Qui nobis prsestare dignelur, ut a quis susiinebit? In eversione enim simulacrorum
dant daemonia sonum : illicientes paganos, ut inle-
sagiliis inimicoruni liberi, ab arcu falsiiatis erepli,
mereamur ab eo proiegi, qui sanclis omnibus pro «•imantsanclos Dei. Sed hic sonus, Dei potemia op-
"spe salutis, gloriam tribuit immorlalitatis. pilatur.
Turbabuntur qenles. Curn sanclis pra^valere non
PSALMUS LXIV. jpoiuerint. Et timebunl lermini lerrce a signis iuis.
In finern, Psalmus David, Canticum Jeremice el Eze- A virtule 1quae eis prius stullilia erat: vel ab
crucis,
chiel, el populi de capiivitate. Iste psalmus in per-
sona Christi canlatur, et de reversione Babyloniae liis mirabilibus conipnngunlur. Exilus matuiini, et
in Jerusalem, et de nostra ad eoeleslem Jera- Q vespere delectabis. Maiuiinis vesperlinisque hyninis
'salem. lEcclesiaedelectaljur Deus, per animam fldelem : quaj
Te decet hymnus, Deus, in Sion: ellibi reddelur vo- reliclo inanium supersiilionum rilu eum devole lau-
lum in Jerusalem. Non iheatralibus neque simula- <iaveri(. Per niaiie, kelitia : per vesperum, lrisii;ia.
crorum lemplis, sed tibi, omnipotens, b>usac votum Visitasti terram. Visilavit ulique terram nosiri
jiigiter csl reddendum in Sion, id esi, in Ecclesia, lcorporis, assuniendo maieriam carnis. El inebriasli
tuam gloriam speeiilanle : vel in coelesti Jcrusalem eam. Non vino | luxuriae, sed infusione Spiriius
dignus conimemoraris inhabjlalor. Reddetur ergo sancii. Muliiplicasli locupklarc eam. Diversarum
libi laus, quia Deus es ; volmn, quia redemptor es. iopibusgraliaiiim.
Exaudi oralionem meam. Per Spirilum sanclum : Flumen Dei replelum est aguis. Dciiique dicit
qui gemitibtis inenarrabilibus interpellat pro nobis. Dominus in Evangelio : Qui credideiit in me, flu-
Ad le omnis caro veniet. Ac si dicerel: Ad le conver- mina de ventre ejus flueni aquae viva; {Joan. vn).
tetur omnis homo. Atlende evangeljsiam : hocenim dicebat de Spiritu
Verba iniguorum. Dogmala pbilosopborum, fa- sancio, qiiero aceeptnri erani credenies in eum. Nos
tuilatesque genlilium. Prasvaluerunt super nos. Ciim ergoqui credidinius, jam flumen Dei sumus. Reple-
te nesciremus, quomqdo Jeremias dixit: Vere men- d>;IJimuraqua, euni baptismo abluimur, et si dignisu-
daciuin et vanitalem locutisunt p.ilres uosirj, ei non imus nt Spirilu sanclo impleamur. Locupleiamur ab
profuil eis (Jerem. xvi). Et impielatibus nosiris tupro- eodem spiriiualis infusionis imbre, cum vit e pe-
pitiaberis. Usque in finem nos fuissemus in errore, rennis fonte repleli, donis spirilualibus irrigamur.
riisi tu propiluis fuisses nostri ;'qui nos sanguine Parasti cibumillorum, quoniam ilaest prmparatio ejus.
proprio mercaius es. Sic et Paulus apostohis ait: Praparasti, inquam, Doinine, cibum noslrum in
Qui nos reconciliavit DeoPalripercrucem (ICor. v). communione bea;ti corporis ac sanguinis lui : quod
Beatus quem elegisli el assumpsisli : inhabilabil in si digne haiiriamus , judicium morlis effugimus. Tu
alriis luis. Vocat Deus omnes : nec ullum spernjt; 'es eniin panis viia: descendens de coelo : et viiam re-
sed pauci scquuntur. Ergo qui se dignum ejus ele- lribuens mundo.
ctioni prcebuerit, cohabilat ei cuui aposiolis sanctis liivos ejus inebrians, muliiplicans genimina ejus : in
in labernaculis seniiiilernis. \slHlicidiisejus. Rivi cnim in nobis a flumine illo : id
Replebimur in bonis domus tuat. Id est, Ecclesix, esl, a Spidlu sanclo emanant, qui nos diyersis gia-
quce diversis munerum spirilualiuin" exuberat bonis. liarum donis inebriant: ut alii delur sermo sapien-
100S BREYIARIUM IN PSALMOS. PSALM, LXV, 1006
lim', alii prophelia , alii curaiio, alii inlerpret.Uio ,. A tmibilia sunt opera lua! Terribile est qubd potestis
vel reliquas doualiones: quas operatur unus atque mirari, el non potestis comprehendere, id est, de
idem spirilus , dividens unicuique prout vult populo Judaico elecio, et postea reprobsto, el gen-
(I Cor. xii). Per quae donalioniun genera , multi- les primilus condemnatas, el poslea electas. Vel qui
plicantur Ecclesiaa. Quse primum quidem quasi si.il- videntur quasi sancli, et reprobali, et de peccatori-
Jicidia in nobis defliiunt, deiiinc rivifrunt. Post haec bus, qui videntnr qnasi reprobaii, et electi. OcciiKa
muliiplicantur in generalionibus : ul afferant fru- suntjudicia Dei : terribilia,id est, limenda. Inmui-
ctum, aliud ceniesimuni, aliud sexagesimum, aliud tiVudinevirlutis tummenlienlur tibi inimici tui. Quando
tricesimum ( Matth. xm). Lmiabitut•germinant. Terra viderunt in jEgypto virlutes , et signa : el in mari
sciliccl laj.labitur (Isai, LVIII) : cum in ea liic fru- Rubro. Menliti sunt quandn diserunl : Omnia quse-
ctus spirilu.ilis exorietur, cumque proeceperjl nobis Dominus, faciemus
Benediccscoronamanni benigtlitalisluai. Qua san e(os (Exod. xxiv), U«de dicit: loiquitas mentiia est, et-
praemiis, el temelipsiim eorum agmiiijbus coronabjs, inimici Domini mentili sunt ei (Psal. xxvi).
Annum vero acceplabiLem , ipsum esse Doniinnm Omnis lerra adoret le, Deus, U psallal tibi: Psal-
alius propheta couunemorat : Benedices coronaiii mum dicat nomini luo. Teadorel, le venereiur : tibi
anni ejus. Cireulum el semper in securrcnlia anni B eoocinai, noncreaturaejquamejususibus subjecisii.
lempora, coronam vocavii, Aut cerle qiiia in pas- Hic interponit diapsalma.utad nps v*rba converlat,
sione Domini victoria de loto orbe suscepla est. Et dicens :
campi lui replebuntur uberlale. Campi, legis qui nul- Venite, et videte opera Domini, terribilis in consiliis
!um jucundiiatis fructum in littera protulerunt: super filios homimm. Gentes quaediu jn errore fa-
nunc spiriiualiler inlellecii, iructus evangelicj dng- nalico vixerunt, sicul quondam patres noslri, ad
matis ulierlaie compleniur. Deum cognnscendum iuviiat. Qui lerribilibus con-
Pinguesceni speciosa deserti. Ecclesia scilicel, qu;e siliis humauo generi consuluii, ul cognoscc.nies
divina Dei gralia fluii. El exsullalione colles accingen- Creatoris opera, scirenloperumcondilorem. Venite,
lur. Martyres, sive reliqui sancii: qui immensis el videte opera Domini. Venite, credile, videte, iniel-
a Deo praemiis honorali, perpeluis gaudiis accin- ligile, Voxpracdicatorum. Quam terribilis, in consi-
gentur. liis superfilios hommum! Terribilis, hocesi, quomotlo
lnduti sunt arieles oiium. Patriarcbao, prophetie, unus reprobaiur, et alier eligitur. Reprobantur Ju-
sive aposluli: qui duces fuerunt ovium gregis ecclc- dsei, et eliguntur gentes : sicut dixit in Eyangelio :
siaslici, translaii a morte in vilam : induuniur ini- Duo in agro : unusassnmoiur, ei unus relinqueiur.
morlalilaie perpelua. Et valles abundabuni fru- C Duaemolentes : una assumeliir, et alia relinquelur
menlo. Clamabunl sancli minoris meriii, el coromim ( Mallh xxiv). Duo jn lecio ; unus assumetur, et
non capienl : fruclibus tamen ajlernae vitas alenlur. unus relinqtielur. Terribile est, dum de uua
Ctamabunl, elenim hymmim dicenl. Omnes ]>romiscue massa fueruut ereati, ct alii eliguntur, ei.alii repro-
eleeii pro diversorum munerum donis, Deo perpe- baiuur.
luas concinunl laudes. Quornm ut congregemur Qui converlit mare in aridam : in flumine perlrans-
merilis, deprecanies oramus, ut jungamur prtcmiis, ibunt pede. Ipsum adorare docet qui ad transituni
ut si non meremur bonorari praemiis, vel ornari Israelis, et mare siceavit, et Jorilanis undas appen-
coronis, saliem veniam conseculi, pqena careamus dit (Exod. xiv). Sed el ipse Dominus dux, hsec
oclerni judicii. Amen. quasi pede prajteriii, p.ppnlo prosequente. Ergo sic-
PSALMUS LXV. ut tunc hae aqurc ipso duce divisie popujo viam in
In finem, Canticum Psalmi resurrectionis. Per canli- terram repromissionis aperuerunt (Jos, m) : ita
cum, intelligeuiia spiriiualis intelligiiur. Per psal- nunc nobis, si baptismum non polluamus, per ipsum
mum, opus resurrecliouis : quia isie psalmus ad abluii, prseeunte eo, in quo renatj sumus, in
resurreciionem Chrisli pcrtinet. regio-
nem vivorum ingredimur. Vel perlransibunt pede,
Jubilale Deo, omnis lerra : Psalmum dicile nomini D sancti prscdicalores fortiier ambulaverunt praedi-
ejus. Quod aii, omnis terra : omne humanum genus cando : quia Deus prseparat illis viam. Unde di-
terrenum esse demonsirat, Cui jugiter jubilaiionem cium esi: Calciale pedes veslros in praparaiione
ad Deum oporlet emiliere, ul a nequiliis spiriluali- Evangelii pacis (Ephes.vi). Ibi Iwtabimur in idi-
bus eruatur. Psalmum dicite nomini ejus. Mulli lau- psum : qui dominanlur in virlule sua in wternum. In
dant, sed non implent opere. Dale gloriam laudi idipsum, hoc est, in Chrislo : quia qui hic fiiil humi-
ejus. Ul sicut ei vocibus jubilatis : iia in eum pro lialus, ipse domjnniur in aeterniiale. Sicui enimejus
bonis actibus gloriemini; ut videnies homines viriuiis dominntio nullo clauditur fine : iia noslra
opera vestra bona , glorilicenl Patrem vesirum qui laBlitia, qua ei conformes efiieiemur, perpeluo per-
est in coelis. Vel illud : Non nobis, Domine , non manebit.
nobis, sed nomini tuo da glorinm ( Psal. cxm ). Oculi ejus super gentes respiciunt. Ut reprobentur
DicitcDeo, quant tcrribitia sunl opera lua, Domine! Judaei, et eligantur genijles; ul illud : Qni finxil
Scilicet ut non creaturam colant, sed Crealoris vir- ocnlum , non eonsiden.il. ( Psal, xcuj.), Couiem-
lulem in his quae conlemplantur, intelliganl. Quam plaiione sancta inspicit populos crediiuros : nam
 1007 APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUM S. IIIERJONYMI. 1C08
niillis penilusdislinguilur membris. Qui exasperani, A runl. Cinn hircisi Qui post pcccalum conversi, fldc-
non exaltentur in semetipsis. Juda;i scilicet, dum per liler in marlyrio perstileruni. Hic aulem omncs
fellis amaritudinem in Abrabse nativitale carnali, .'Domino per hololcauslum pacificum offerunlur : ad
Dei gloriam collocant, semper humilianlur. Inlcr- quos nunc propbeta post diapsalma convertit ser-
jeclio diapsalmalis ordinem diciorum immulat, ul a nionem, dicens :
prophetica valicinatione , ad aposiolicam iranseat ; Venite, el audile, el narrabo, omnes qui limetis
cxhortaiionem. Deum, quanla fecil animm mem. Ad ipsum ore meo
Benedicite, gentes, Dominum Deum nostrum, et au- clamavi,etexsullaviisub lingua meo.Vos quiDominnm
ditam facite vocem taudis ejus. Apostoli hscc prscdi- metuiiis, acceditje et considerale qualiler aniinam
cnnl, ul ipsum benedicant gentes Deum : quem meam in bealitudincm consliiuerit sempiternam :
iidcm apostoli dicnni suum , obaudiantque ipsum pro eo quod'non;solum'ore poslulo , sed etiam in
in qiiem sunl renali per baplismum. Ilinc ilerum arcanis cordis puri clamavi ad Dominum. Ad ipsum
propbela loquilur. ore meo clamavi ': manifestissime declaratur in hoc
Qui posuit animam meam ad vitam : Ne eam per- loco clamorem in Scripturis non vocis accipiendum
pclua consumeret mors. Mors occidit morlem , id esse, sed cordis.;
'
csi, mbrs Christi occidil mortem nostram. Elriori- B Iniquitatem si qspexi in corde meo : non exaudiel
dedit in commolionempedes meos, Sed slabilivit me Dominus. Proplered exaudivil me Deus meus : et iu-
in praedicationibus quas gentibus intuli. Hinc suc- tendil voci orationis mem. Vidi enim puritatem men-
cedit vox martyrum. lis mese, ideo petere pracsumpsi.
Quoniam reprobasti nos, Deus, igrie nos examinasti, Benediclus Dominus, qui non amovit oralionem
sicul examinalur argentum, elinduxisli nos in taqueum, meam, el misericordiam suam a me. Plenus miseri-
posuisti Iribulationes in dorso noslro '; imposuisti ho- cordia non amovit deprccationem meam a se : quia
minessuper capila nostra. Id csl, diabolum, utsuper qusejusia erant, poslulabam. Nam semper pise aures
nos erigeretur, ad probandum.Vel aliter: Non dixit ejus justorum precibus palent. Sed nos suppliciter
de angelis, ncque de sanctis, sed de peccatoribus, id Dominum deprecbmur, ut aperial aures suas ad
cst, peccatores fecisti esse super nos, ul nos susli- preces nostras, etjipse nos, dala peccatorum remis-
neamus per patientiam. Ut illud : Pcr multas tri- sione, de pracsenlibus acrumnis eripiat: sibique ho-
bulationes oportet nos inlroire in regnum Dei locansturn purum ^effeclos, maclaiis viliis, sanclo-
(Ac(.xrv). rum agminibus jungal. Amen.
Transivimus per ignem el aquam, et eduxisli nos in PSALMUS LXVI.
'
refrigerium. Marlyrum hic oslendit victorias , quas In finem, in Hymnis, Psalmus Cantici David. Iste
in diversis pnssibnibus meruerunt, et. ad unum eos psalmus licet parvus sil, tamen apostolorum pro-
diicit refrigerium, id est, Christum Doininum : per pheiarumque continet vocem, qui aut vcnisse, aul
venlurum Domihum genlibus nuntiaverunt.
laqueos, per cruces, per verbera, per ignes, srsius-
cjueet alia diversa supplicia, per quac et holocaustum Deus miserealurli nosiri, el benedical nobis. Prima
acceptum effecti sunt, pervenisse. Ignis vorat, aqua deprecalio est ut misencordiam praebeal Deus :
absorbet. Ignis , lenlatio : aqua, prqsperitas. Vel dcinde benedictionem. Benedictio ergo quac succedit
ignem Spiriius sancti. Induxisti nos in refrigerium , misericordise, (alis sil, ut compressa dominaiione
lioc esi, ihbeatitudinem alernam. carnali, spirilum ifacial triumpliare. Non nostri ju-
Introibo iri domum iuam in holocaustis. Hic pro- dex sit, sed misericors. Deus misereatur noslri. Vox
phetanon dese tantum loquitur, sed et de his quos aposlolorum est, loquenlium ad plebem de gentibus
superius memoravit, qui introierunt in domum Dei: congregalam. Gredidislis quidem ad vocem nostram.
ut"non solum se exhiberent Deo bosliam vivam, sed Ecce haec Ecclesia congregata esl in nomine Domi-
et illos qui corum exemplo pro nomine Domini passi lii : propterea nos dicimus : Deus miserealur nostri,
sunl : 17*reddam tibi dota mea : qum disiinxerunt la- el benedicat nobisJ.Malediclionem primam in homine
b:a mea. Quae voia distinxerunt, nisi ut alios sibi in D sua benediclione dissolval. llluminet vullum suum
innrlyrium copularent ? Vel promissum , ut Deum super nos. Non illum trislem videamus in peccalis
laudemus, ei confileamur illum creatorem. Locutum noslris, sed gaudentem in virtulihus. Non eum sen-
t's( os meumin tribulalione mea. Locuti sunt enim , iiamus judicem, sed Patreni. llluminel vultum suum
ut numquam eos separaret a charitaie Cbristi ulla snper nos. Dei focies quse est? Ulique imago ejus.
Dicil enim et Apostolus, imaginem Patris esse Fi-
pcrsecuiio.
Holocausta medullala offeram tibi. Fidem animae, lium (Rom. u). Ergo imagine sua nos illuminet, hoc
vel corporis affectum, vel corpus Christi. Ossa infe- cst, imaginem suam Filium : illuminet super nos, ul
riora carni :.et medulla, inferiorossibus. Medutlata, ipse nos illuminet. Lux enim Patris, Iux Filii est.
hoc est, viscerata cuin corpore et anima. Cum in- Qui videi Palremj videt et Filium. Ubi nulla est di-
censo. Cum acccptabili orationis odore. Et arietes. siantia inter gloriam el gloriam, uterqueest gloria.
Apostoli, vel doctores Ecclcsiarum. Precanlur hajc aposioli et prophelae, ut vullu Dei
Offeram tibi boves. Qui, rejecta contumacia legis, illuminaii, fiat praedicatio eorum lumen omnium
jugo Domini cervices suas, quod suave est, subdide- gentium.
iC09 BREVIARIUMIN PSALMOS. PSALM. LXVI. 1010
Ut cognoscamusin terra viam tuam, et in omnibus j\. sensus est: Lmlentur el exsidtent gentes. Quare, lm-
gentibus salutare luum. Sic enim invalescat praedi- lentur? Qaoniam judicas populos in mquilate : quo-
cationosira, ut via sive salutare tunm, id est, Chri- niam nequaquam accipis personam unius gcnlis, sed
stus Doniinus in lus qui nunc terrena sapiunt, et in omnium Deus es. Non libi soli Judsei placent, sed
genlililalis versanlur errore, cemanlur. Ut cogno- omnis mundus tuus esl. Dicat aliquis : Vim facis
scamus in lerra viam luam. Hoc aulem pelimus, ut Scriplurse, non hoc scnsu dixit. Interprelalur seipsa
illumines vultum luum: hoc csi, imaginem luain Scriptura, quae loquitur : Quoniamjudicas populos
super nos, quse apud te semper abscondila fuil, et in mquitale. Qnos populos? Et gentes in lerra dirigis.
quasi in secreto , et lenebris erat mysieriorum Genles qusc anle non recto pede gradiebanlur, fc-
luorum : secundum illud quod scriptum est : po- cisli eas ut ambularent in viam luam. Ut cognosce-
suil tencbras laiibulum suum {Psal. xvu). Hoe remus in terra viam luam, ut ambularemus in via,
petimus, ut illumines super nos, ut myslerium non in inviis, et per unam viam veniremus ad le, de
quod a generationibus absconditum fuil, juxta Apo- quo nascitur vin. Non enim imus ad Patreni, nisi
slolum, reveletur in nobis (I Cor. n). Hoc aulem per Filium. Dicat aliquis : Arianorunt dogma est.
tolum quare poscimus, quare dcsideramus? Nisi il- Ergo per Filium venitur ad Patrem. Ego hoc dico,
luminaveris iniaginem luam super nos, viam luam, B quoniam per imaginem imus ad faciem; et in lumine
ct scientiam luam nossejion possumus, ul majesla- videmus lumen, in Filio videmus Patrem. Mysie-
lem tuam quoein ccelisnota est, nolam habeamus et rium cl dispensalio est quse loquitur. Caeterum si
iu terra. Ul cognoscamus in terra viam luam. Ego quis puiat esse blasphemum, quoniam viam diximus
sum, inquit, via, vita et veritas (Joan. xiv). Ul co- esse Filium, ei per viam imus quasi ad Deum, vi-
gnoscamusin terra viam luam. In lerra cognoscamus: deamus bscc ipsa via quid dicat: Nemo venit ad me,
Fijt volunlas lua sicut in ccelo et in terra (Matt. vi), nisi Pater meus adduxerit eum ad me (Joan. vi).
ut quem angeli adoranl in coelis, homines quoque Quomodo ergo Filius ducit ad Pairem, sic et Pater
adorenl in terra. Sed dicel aliquis : quia nota erat ducit ad Filium. Hsechumana verba sunt. Cselcrum
via Dei : Nolus enim in Judaea Deus : in Israel ma- et Filiusducit ad Patrem, et Pater ducit ad Filium,
gnum nomen ejus. Noius erat Deus, seJ Dei via non el una natura, et una substamia cst.
eralnota in Judaea. Quoniam ergo via Dei Patris Conftteantur libi populi, Deus, confiteantur tibi po-
non erat nota in Judaeis, proplerea niinc dicil: In puli omnes. Jam supra dixerat, et in islo parvulo
omnibus gentibus salutare tuum. Non in uno populo, psalmo, hos duos versiculos iterum repeiil. Dixerat
sed in cunctis genlibus. ln omnibus genlibus salutare enim supra : Confiteantur iibi populi, Deus: confi-
tuum. Ubi nos habemus in Latino, salulare; in He- C teanlur tibi populi omnes: Lmtentur el cxsullenl gen-
braeo, Jesus dicitur. Denique et angclus hoc loqui- les, et caDlera : et nunc rursus repetit hos versicu-
tur : Et vocabis nomen ejus Jesum (Luc. n). Hic los, quasi apostoli praccinant cunctis genlibus. Soope
enim salvabit populum suum. In omnibus geniibus expugnaverunt me a juvenlute mea, dicat nunc Is-
saiulare luum. Ecce complelum esl, quod aposioli rael (Psal. cxxvni). Ssepe expugnaverunt nie a ju-
deprecati sunt: In omnibiis gentibus notum est sa- ventuie mea. Videte quomodo illi prsecinunt, et om-
lulare cjus. Quocumque humanus sermo esse potest, nium gentium lurba respondet. Sic et nuncdicenti-
ihi Jesus resonai. bus illis in principio : Confiteanlur tibi populi omnes,
Confiieantur iibi populi, Deus : confiteanlur libi et prxcipientibus apnslolis, et dicentibus: Confi-
populi omnes. Confiteantur tibi populi, Judaeorum ? teantur tibi populi, Deus : Confiteantur tibi populi
Non : sed, populi omnes confileanlur. Quomodo om- omnes, quoniam illos vident reticescere, propterea
nes gentes, sic et omnes popnli. Confiteantur libi idipsum iteranl, et dicunt: Conpteantur tibi populi,
populi,Deus. Quid confileanlur?Uliquepeccata sua : Deus, confileanlur tibi populi omues. Semel diximus,
velcerleconfiieanlurimaginemtuamesseinle.lnFilio non audisiis; iterum dicimus, ut canalis. Hocautem
te confiieantur, in illo te videant: in illo le adorent. tolum quare diximus, et semel ct sccundo, ut confi-
Lmienlur et exsultent gentes. Quoniam de capiivi- " teantur popnli Deo? Quare hoc dicimus ? quare hoc
tate diaboli Hberalsc sunt: quouiam quae antc incur- praecipimus? Quoniam judicas populos in mquitate.
vabantur ad adoranda idola, ligna et lapides, nunc Judseos,qui prse nimieiate malitiae, populi accipiun-
ercclo vultu coelos respiciunl. Quoniam judicas po- tur, juxta illud : Populi medilati sunt inania (Psal.
pulos in mquitate. Ubicumque sequilas esl atque ju- n). Et gentes in terra dirigis. Diriget eas in via vilse,
dicium, ibi non lseiiiia, sed formido csl peccatorum. data peccatorum remissione. Cum dicitur, omnes,
Et quomodo dixit: Deus misereatur nostri, et bene- non solum pro genlium populo, sed eliam pro Ju-
dicat nos, et nunc dixil: Lmtenlur el exsullent gen- daeorum orat, ut ei ipsi conversi, confileantur Chri-
tes : quoniam judicas populos in mquilate? Videlur stum Filium Dei. Terra dedit fructum suum. Terra,
sibi esse conlrarius. Si enim misericordia indigent, sancia Maria, de nostra terra, de nostro semine, de
quomodo laelantur et cxsultant : quoniam judicas hoc luio, de hoc limo, de Adam. Terra es, et in
populos in mquitate? Ubicumque enim misericordia terram ibis (Gen. in). Terra, ista, dedit fruclum suum.
est, ibi non est judicitiin; ubi autem judicium est et Quod perdidit in paradiso, invenitin filio. Terra de-
tequiias judicii, ibi procul est misericordia. Sed isle ditfnwtum suum'. Primum dedilflorem. Dicit el irt
 Ml APPENDlX AD TOMUMSEPTIMUMS. IIIERONYMI. 1012
Caniico canticorum : Ego flos cainpi, et lilium con- A Deus ei numquam locutus fuerat: poslquam auiem
va)lium(Can(.iij.Iste igilur flos friiclus facius est, ul teniatus esi, vcnitad eum Deus, ct faniiliariier lo-
nos illum coniedefenms, ul nos mandiicaremiis car- quilur, quasiamicus cum amico suo. Veniant plagse,
nes ejus. Vultis srire fjiiis sil iste liuclus? Virgo de Omiiia poenarum genera , dum post plagas, Cbristns
virgine : Domiiius de ancilla : Deiis ex bomine, filius advenial. Egressi suinus de psalmo, sed non inuii-
ex maire, friictns ex tefra, Vjdeic quid dicat ipse liter, quia dixeramus : Et metuanl eum omnes fines
frucMs : Nisi graniim friiiHcnii ceciderit in terrain, lerrm, et dixeranius, quoniam meluere parvulorum
et. iiiortiiUin fuerit, non poiest f cere fiuctus mullos 6st : caelerum diligere, perfeclorum, et dixeramus
(Joan. xii). Terradcdil frticlum siium : dedit granum ad hoc comprobamlum de Apostolo : Diligentilms
fnimenti. Quod granuni frumeiili cecidii in tcrram, autem Domiimm , omnia cooperanlur in bonum. Et
et morliium esi, ci ideo muitos fructus affert. Mul- timeanl eum omnes fines lerrm. Nequaqunm sola.Ju-
tiplicaiiim est in spica : quod unum ceciderat, in d;ea, sed omnes fines lerrae. Secundum tropologiam
multis resurrexit. Ceeiditenimgrauum tritici in ler- autem , omnes fines icrrm : non mcdielas terrse :
ram, el scges copiosa surrexii. Terra dedit fructum non illi qui in terra siinl mcdia, sed qni in fine
suuni. PrOplerea, confiteaniur tibi populi, Deus, coii^ lerrae sniil, qni relinquunl tcrram, el ad ccelos !re
fileuniur iibi poputi oittnes.Terra dedit fruclum suum. B lestinant. Hocigitur qiiod aposioli dixerunt in prin-
Quis est isle frucius? cipio, nos dicamus in fine : Deus misercatur nostri el
Benedicat nos Deus Deus notler, benedicai nos Deus. benetlicaliwbis ; itluminet vuttum situm inper nos, et
Deus, Patcr :Deus nosler, Filius. Ipse enim Deus misereatur nostri; et noiain faciei iu lerra viam
nosler. Ef vocabis, inquit, nomen ejus Emmanuel,' suarrt. Cum manifesius in clarilaie vencrii Chrislus,
id est, nobiscum Deus. Deus nosler benedical nos. luiic omnibus notiim faciel cur tanla carnis humi-
Deus Sp'rilus sanclus. Videte mysteriuni Tiinilalis Iilaledeseenderii. Terra dedit fruclum suum. Maria
in uno vcrsiculo comprehensum. Terra dedit fruclum genuil Salvalorem.
suum. ln islo fruclu, Trinilalis mysierium conline- PSALMUS LXVll.
lur. Beiiedicat nos Deiis Deus noster. Qui Deus est In finem, Psalmus Cantici David. Psalmus, opera :
omnium per naturam, noster proprie factus cst Canliciim, inlelligentia mcnlis spiriiualis. S«xa-
Deus. Benedicat nos Dcus. Expellat velerem male- gesimus sepiimus psalmus si intelligaiur spiritua-
liler, refertos Legis Evangelioriimqiie repriiur
dictionem. Maledictio nos ejecti de :
paradiso reilu- sacrameniis, qui sic inchoat rx vocc piopbetica :
cat beiiediclio. El meiuant etim omnes fines terrm. Exsurgat Deus, el dhsipenlur inimici ejus. Et spe-
Non dixit : Diligant ciiiii onmes fincs lerrse. Perfe- cialiter intelligilur islc psalmus, etgeneraliier. Spe-
cta quippe dilectio, foras niitiit tiinorem'. Timere 'G cialiter de ipso Domino, ui resurgal a mortnis, et
incipientiuffl est; diligere^ pe.rfeci.orum. Qni adhnc disperdat inimicos suos, hoc est, dinbolnm et exer-
timet, in iiviiio csi posiius, fton hahet perfcctam et ciium ejus, aut Judaeos. Generaliter auiem, quando
plenam fidem. Qiii auiem diligil Deum, omnia et in tribulatione sumus et angustia, et dicimus: Ex-
provenient in bonum. Videlur brevis, el siinplex surge, utqnid dormiias, Domiue? Exsurge cl adjuva
esse seniemioia. Sed ventilemus eam, ei in islis nos (Psal. 45). Quomodo ct aposloli in navicula
simplicibus verbis, ingenlia mysteria reperiemus. excit;tni Douiinuiii dormienlem, dicenies : M igisler,
Invenienuis inti-insecus, quod forinseciis laiet. Dili- salva nos : perimus (Matih. vm). E( fi.gianl qui ode-
gentibus aiilem Dominum, omnia cooper;inlur in runl eum a facie ejus. Non dixit, pereant, sed, fu-
bonum. Job vir saiietus lentatiis cst, perdidii filios giant: qui peccaiores iii conspectn Dei non pnssunt
et lilias, domus ipsius corrnil, univefsa perdidii, slare. Praevidens propheia orai, ut co exsurgcnlc,
omnia repenle perdidit; nee pater, nec dominus; diabolicae dominaiioncs effugianl, quia et nunc iu-
nihil enim illi.remansil incorpore sanilalis, nisi sola dubilanler credendum esl, qund ad invocniionem
lingua pcr quam blasphemare posset. Videie tenta- ejus nominis siare non possunt.
torem diabolum. A planta, inquil, pedis usque ad Sicut deficil fuinus, deficiant. Non ul in nihilum
verticem percussil eum viilnere pessimo, Imc cst, " reducantur, sed nl quiescant a peccatis suis. Sicut
elephanlia (Job. 1). Inde tolo corpore vermes flue- fluil cera a facie ignis. Sicul ccra solviiur, el non
bant, et putredo. Solam linguam integram ei rcser- perdit naiuram suam, sed moilescil: sic el isli non
yavit,. ut possei Dominum suum blasphemare. In pereant, sed depbiiani malitiam suam, et sic con-
omnibus his non peccavit Job labiis suis. Yidele verlanlur ad poenileiitiam, el salventur. Sic pereanl
magniiudiuem tentationisj videle magniludinem vir- peccalores a facie Dei, Quia peccatores non suntdigni
tuiis. Videie et considerate sententiam Aposioli esse videre Deum.
cpmpletam : Diligentibus aulem Dominum, omnia Et jusli epuleniur, Qui permanent in sua jusiilia,
cooperanlur inbonum (Rom. viii). Eo lempore quo qui vitia non habent, delectentur in Doniino. Vcl
perdebat res suas, quo fiiios amillebat; videbanlur aliter : poena eos judicii perseijuatur, ul quasi fiimi
quidem ei esse coniraria qusc accidissent; sed quo- lenuitas deficianl, el ut cera ante ignis faciem dis-
niam diligebat Dominuffi, illa mala quac ei inferl, solvantur, epulanlibus sanclis in coelestibus bonis.
cooperaiitur illi bona. Illi vero vermes corporis Exsullent in conspectu JJei, et delectenlur in tmtitia.
pfaeparabant ei cceli coronam. Aniequam tentareiur, Grandis fiducia est, exsultare in conspeclu Douiini.
40.13 BREYIARIUMIN PSALMOS PSALM. LXVII. 1014
Sicut dispensator creditinn sibi a Domino subslan-. A Cum perlransires in deserto, Deus non immoratur
tiam si maie traetaverit et perdiderit, limel Domini - in deserto, sed perlransil. Terra mota est, etenim
prsesenliam, ita el qui bene dispensaverit, exsuliai cmli dislitlaverunt a facie Dei Linai, a fdcie Dei
in Domini praesenlia. Exsultent in conspectu Dei, et Israel.C(elidistillaverunt,\\Qces.l, manna (Exod.
dekctentur in Imtitia : non solum de vindicta, sed xvi). Sinai interpretatur lentatio, Ergo Deus in eis
etiam de beatitudine sempiterna. habitat, qui tenlantur et superanl. In eis autem
Cantale Deo, psalmum dicite nomini ejus. Canlale, qui in deliciis sunt, non inliabilat. Etenim ccelidi-
in iheorica semper significat Scriptura : hoc est, stillaverunt a fucie Dei Siiiflt, a facie Dei Israel.
considerare my^teria, el sensum divinae Scripturse. Unum novi veterisque Testamenti hic designat au-
Psallere autem in bono opere significai Scriptura : ctorem. Nam qui coram Israelitico populo in de-
verbi gratia, utaudilus suum opus prseslet. Simili- serlo prsecessit, ipse in Evangeliis deserla gehlium
ter ei os, el oculi, et manus, et omnia membra, si visitavit. Et per quem tunc in Sina lmic generalioni
consenliunl, et iia percutiun! psallerium in virluli- manna defluxit; ipse Chrisiianse genli corporis san-
bus. Largiiori lsetilise sempilernae caniie : eumque. guinisque sui manna in Ecclesia subminisirat.
vocibus honorale. Iter facile ei qui ascendil super Pluviam volunlariam segregabis, Deus, hmredilali
occasum : Dominus nomeneslitli. Docetul compres- B lum. Proedicationem sanclam, quae per apostolos
sis peccati tumoribus, planam eiin cordibus nostris in corda hominum proflua irrigatione deseendil.
viam per justitiam piaeparemus : qui super occa- Yel de lege dicit, quae daia est perMoysen. Etenim
sum mortis ascendens, victor remeavil ex inferis. Si infirmata est. Yel cum Paulus judicium morlis ifl
non nobis occidat sol iniquitatis, non potest nobis se habuit: vel cum Petrus Dominum ter negavit:
oriri sol justitioe, cujus sanitas in coelis esl. sive cum reliqui apostoli, relicto in passione Do-
Exsultate in conspeclu ejus. In ejus enim nos con- mino, fugerunt (Mallh. v). Infirmala est, lex : quo->
spectibus gaudere oporlel, et non in hujus ssoculi niam neino poluit implere eam, nisi Dominus qui
illecebris deleclari. Turbabuntur a facie ejus patres dixit: Non yeni solvere legem, sed adimplere. Et
orphanorum, el judices viduarum. Illi qui se nunc tu- secundum Apostolum : Impossibililatem enim lcgis
lores et judices dicunt, et hac occasione decipiunt in qno inflrmabatur; Deus Filium suum misit, fa-
res inopum ; confundenlur, cum respicere cceperit clum ex inuliere, faclum sub lege : ut eos qui sub
Altissimus. lege erant, redimeret (G«/a(. iv). Tu vero perfe-
Deus in loco sancto suo. In anima fideli. Semper citti eam : animalia lua habilabunt in ea. Resurrectio
Deus in sanctis siiis habitat. Ubicumque sanciitas enim lua quod lilubabat averlens, ita hanc prsedi-
est, ibi habitaculum Dei est. Deus qui inhabitare fa- 'C cationem ad perfeclum duxit : ut in ea gentes quae
ciiunius moris in domo. In Ecclesia, in qua lideliter prius tamquam irrationabilia habebanlur animalia,
consislenlibus spirilum cbaritalis infundit, qui unius commorarenlur. Animalia tua habiiabunt in ea : hoc
moris sunl, et non mutaniur. Siquidem juslus non est, in haereditaie. Animalia autem dixit eos, qui
muialur: quia semel judicavit in justilia permanere* in Deo vivunt: hoc est, sanctos. Yel aliier: Pluviam
Peccator auleni muiaiur. Insipiens enim sicut luna volunlariam segregabis. Pluviam voluniariam, aut
mutatur (Eccli. xxvn). In Hebrseo autem babet : praecepla, aul inanna debemus aceipere. Et infir-
Dominus inhabilare facit monachosin domo : id est * mata esl: iu vero perfecisti eam. Lex quae per trans-
in quibus non cohabilal peccatum. gressionem Judacorum fucrat infirmala, Evangelii
Qui educil vinclos in foriiludine, Ipse Deus sua vir- gralia venienle completa est.
luie educit eos, qui ligati suni a diabolo in peccalis: Parasli in dulcedine tua pauperi, Deus, Doininus
sicul illa mulier in Evangelio: quae ligata fuerat de- dabit verbum evangelizantibus virtute mulla, In fle-
cem et oclo annis a diabolo (Luc. XIII). Similiter eos braeo habet: Qum evangelixantur : hoc est, mulieri-
qui exasperanl, qui habitanl insepukris. Dens nalura bus quae evangelizabant aposiolis : ubi dicilur ;
dulcis est. Qui autem ad amariiudinem eum addu- Eunles dicite fratribus meis, et caetera (Matt. xxvin).
cunl, peccatores sunt, et faciunt sibi amarum Deum. D Aut animas signilicat, quse crediderunl in Cbristo.
Non naturam suam mutant, sed ipsi sibi peccalores Secundum Septuaginta aulem inlerpreles, ad aposlo--
faciuntamarum Deum. Qui habitanlin sepulcris. Al- los dicitur : quia Dominus dedil eis virlutem prse-
ligalum inlra domum suam fortem, id est, diabolum, dicandi Evangelium. Hsec dulcedo pluviae , quse
qui peccatis vincli lenebantur, absolvit, ei illos qni mellis ac favi saporem vincit, in pauperibus, id eslr
idolis dediti, Deum irrilaveranl, el lamquam in se- in sanctis Dei defluxit, quae ab ore apostolorum, ju-
puleris jacebant morlui, liberavil: sicul illud in bente Deo, cum multa virlute processit.
Evangelio:Vse vobis, Scribse elPbarisaji: quoniam Rex virlulum dilecti, dilecli. Yirtutes dilecti Dei :
simileseslis sepulcris dealbalis ( Maith. xxiu ). Sic-. id esi, Chrisii, apostoli sunt. Dominus ergo qui est
ul sanctus, lemplum Dei est, sic sepulcrum sibi rex virtutum dilecti, dabit evangelizantibus virlu-
efficilur peccalor. lem multam in prsedicando : ut Eeclesiae deviclis
Deus cum egredereris in conspeclu populi lui. Hoc hostibus, Judaeis, sive doemonibus, spolia partian-
secnndum historiam, quando Deus antecedebal pn- lur, Pulchritudo domus, Ecclesia est : cujus divisa
pulum suum egredientem de /Egypto (Exod. xiv). referuntur spolia : id est, cum credenles divlsi ab
1015 APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUM S. HIERONYMI. 1016
idolis, diversos minisleriorum gradus in ea sorliti ^ dedi, non escam (I Cor. m). Vel mons qui in Eze-
sunt : distribuente ipso dilecto Palris, et coope- chiele vulnerat principem Tyri (Ezech. xxvi). Mon-
ranle Paracleto. Rex virtulum dilecti. Rex Paler : teni autem dicil'ipsum Dominum. Ulquid suspica-
virlulum: hoc est, sanctorum. Dilecti, Filii. Ecce mini montes coagulalos. Hoc ad Judaeos dicil, qui
Filius meus dilecius, ipsum audile (Malt. xvu). Di- , existimant Moysfen et prophelas similes esse Sal-
lecti. Si quis aliquem diligit, semper in ore eum vaiori.
liabel. Ergo Spirilus sanclus propier amorem quem Mons in quo complacuil Deo habitare in eo : Scn-
liabet in Filium, frequenler ejus meminit. El speciei sus iste est: Non debetis exisiimare plures esse
domus dividere spolia. Ipsi apostoli dividunt in Ec- Ecclesias, quae habeant ubera docirinarum, et po§-
clesiis spolia, quae acceperunt de idolis. sint credentes scientia) lacte nulrire. Una est Ec-.
Sidormialis inler medioscleros, pennmcolumbmdear- clesia, et unus Christus sponsus Ecelesiaa. In nullo
genlalm et posteriora dorsi ejus in pallore auri. Cum enim alio inhahiiabil jugiler Spirilus sanclus, nisi
duobus credideris Testamentis, invenies ih uiroque in Salvatore, Joanne dicente: In quem videris Spi-
Spiritum sanclum. El licet sit pulchritudo eliam juxla ritum descendentem, elmanentem in eo (Joan. i) ;
lilferam, scire quaj legas : tamen vis decoris oinnis ipse esl qni excisjis sine manibus, implevitlatiiudi-
in sensu est. Exterior ilaque verborum ornaius in g iiem omnis b
lerrsej: id est, Dominicum hominem.
argenli nomine deraonslralur : occuliiora vero Etenim Doininns habilabit in finem. In corpore, quod
mysieria in recondilis auri muneribus conlinenlur. accepit de sanctaiMaria,.quia cum eo est evecius in
Si dormialis inter medioscleros : hoc est, si quiesca- ccefum. |
tis inter novum el vetus Tesiamentum : invenielis Currus Dei decem millibas multiptex. Hypeibolice
in duobus Tcslamenlis graliam Spiritus sancti. dicit adminislraiorias potestates et sancios, quia
Cleri dicuntur singuli libri: hoc est, Genesis, Exo- innumerabiles sunt, sicut dixit in Daniclc : Mille
dus, Judicum, Evangelia, Apostolus. Pennm co- millia ministrabaiit illi, et decies centena millia as-
lumbm deargentalm. Deargentatm, clarura verbum a sistebant ei (Danl vn). Et in Ezechiele describiiur,
significal divinae Scripturae. Et posteriora dorsi ejus Cherubim quatuor pennarum, in qualuor angulis
in pallore auri: hoc esi, in interiorihus, spirilua- habere quaiuor persorias ; cujus auriga Deus est
liter mysteria inlelliguntur. Si usque ad consumma- (Etech. i el x). Clierubim autem interprelalur, scien-
lionem vitae praesenlis, quse ssepe somnus accipilur, tim pleniludo. Significat autem persona leonis, rc-
inier duo Teslamenla : id est, novum vetusque Te- galem : hoc est, [regnare passionibus : persona ho-
stamentum quiescatis : invenietis in his Spirilum minis, rationabilem ; persona vituli, in opere : per-
sanclum : cujus pennac in prsedicatoribus deargen- Q sona aquilae, in contemplatione, hoc est, in theoria :
latae, pro eloquii pulchritudinerespondent. In posle- quse nos exallat iii virtutibus. Simul autcm ut dica-
riora vero, quae scapulae dicuntur, eo quod pectus mus : Throiius Dei in sahctis est. Decem millibus
operiant, bonoe conscieniiae fruclus ostendilur : qnae mulliplex: Multa enim millia curruum saccularinm ,
post peractum Evangelium, in auri specie, id est, in devicerunt evangelizantes Christum in universo
lionore regio commutantur. mundo. Millia lcslantium, Dominus in itlis. Minisle-
Dum discernit cwleslis, reges super eam nive deal- ria divina hic esse indicat. In Sinai, in sancto. Hoc
babunlur in Selmon. Reges dicit sanclos, qui repii- est, in sanctis esl Deus quando tcntanlur, el post
gnaut suis passionibus. Isli ergo sancii dividuntur tbnlationem sequifur sanctitas. Impossihile esi enim
in Ecclesiis : sicut Paulus in Gentibus, Pelrus in aliquem, licet sahclus sil, sine tentatione transirc
circumcisione. Coelestis Dominus, separatos hos ab in hoc sseculo, secundum Job : Tentaliq est viia
idololatriis quos superius diximus, consiituit in il- hoininis super terram (Job, vn).
lius domus pulchritudine reges. Sed prius nive deal- Ascendisti in altum, cepisti captivitalem. Ascendisii
babuntur in Selmon. Hoc est quod dicii, licet sancii in coclos : captivasti nos, qui captivi lenebamur a
sint; sed tamen in isto saeculo suntquasi umbra, ex diabolo. Qui quomiani in Sinai descendens, populo
parle cognoscentes. JSclmon, umbra interprelalur. jj logem distribuit, ipse nunc in sancio, id esi, in as-
Cum igitur rex coelestis Christus in Ecclesia sua coe- sumpto homine (dt quo angelus ad Mariam (Luc. i);
perit aposlolos, et principes constiluere atque divi- Quod nascetur ex le, sanctum vocabilur) coslorum
dere : non habebunt plenam lucem, sed pariem excelsa conscendens : eos qui in captivilate diaboli
aliquam scienliae : quia nunc ex parte videmus, et tenebantur, absolvit : ac posl se tamquam capiivos
ex parte prbpbelamus (I Cor. xni). deductos seiernae Vilce restituit. Sic el carnem as-
Mons Dei, liwns pinguis : mons coagulalus, mons sumplam, quasi caplivam evexil ad sidera. Acce-
pinguis. Iste est mons ad quem et in Isaia et in Mi- pisli dona in Iwminibus.Bene dixit, accepisli. A P;i-
cbsea, ut ascendcntes pergant, se invicem cohortan- tre accepit: accepit ul homo, dat ut Deus : et quod
iur(Isa, n,et Mich. iv). Quodautemail:coflo«(a(Ms; accepit, hominibus accepit, ut det. Ipse enim plenus
Apostoli congruit verbis, qui ail: Lac vobis polum est, et nihil indigel. Dedit dona spirilualium gra-

a Cdnfer Hieron, in cap. m Isaice et in serm. b Vid. quse obfeervamus ad lib. de Spiritu S.
4eU0* Tom. 2, col. 157.!
 1017 BREVIARIUM IN PSALMOS. PSALM. LXVII. 1018
tiarum hominibus : qui pcr fidem ad eum deinceps A lem hoc totum fieret, ipsius Salvaloris volunias fuit
accesserunl. qui hsec passus esl fieri. Vel de confusione hujus
Etenim non credenles, inhabitare Dominum Dewn. saeculi convcrtam humanum genus : hoc esl per pas-
Et his hominihus ; id esi, ex gentilius populo largi- sionem meam, etcrucem, quse isti piiiant siuliitiam
tus est Chrislus : qui non credehant Deum inhabi- et confusionem. Convertam Basan, populum ineum.
lare posse mortalibus : et hos salvasti, qui non cre- Convertam in profundum maris: id est, de profundis
debant quod possibile est Deum habitare in homi- viiiis, et peccaiis sacculi istius : de commolione, et
nibus : hoc est Salvalorem accipere carnem. Yel fluclibus converlam populum meum. Ut intingatur
eiiam eis minislravii bona, qui erant sine spequod pes tuus in sanguine. Quoniam pcs ipsius inlinclus
in Ecclesia ejus inhabilare possint. cst in sanguine suo. Torcular calcavi solus, et de
Benedictus Dominus die quotidie. Qui proficit, quo- gcntibus vir non fuit mecum (Isa. LXIII).El iterum :
tidie polesl benedicereDeum. Quid enimmihi prod- Quis est isle qui ascendil ex Edon ? fulvida vesii-
esl, si heri benedixi : et hodie non possum bene- menla ejus cx Bosor (Ibid.). Edom, inlerprelalur
dicere? El pro superioribus beneficiis, et quod nunc sanguis : Bosor, caro. Ipsum Dominum nostrum si-
nobis ad se veniendi planum prseparat iter, assiduc est gnificat crucifixum. Lingua canuni tuoruni ex inimi-
benedicendus. Prosperumiter facielnobis Deussalula- B cis ab ipso. Canes dicit ipsos Judseos, ut superius :
riumnostrorum. Quiaabipsosalvamur. Prosperumiler qui clamaverunt, crucifige, crucifige lalem : non ha-
faciet nobisDeus salularium noslrorum, Securus eslo, bemus regem nisi Cscsarem (Joan. xix). Ex inimicis
peccator : noli dubilare quod quolidie possis bcne- autem submissi a dsemonibus negare Salvatorem, et
dicere Deum. Ecce enim dicit: Prosperum iter faciet blasphemare eum. Aliier : Quoniam ipse tua vo-
nobis Deus. Ergo Deus adjuvat nos, et cooperatur lunlate venisti et passus es : et tua voluntate cruci-
nobis. Salutarium nostrorum. Bene dixit pluraliler, fixus es a Judseis. Tincius est enim pcs Domini in
talutarium: quod quanta pcccala commisimus, tot sanguine, cum card assumpta in qua divinilas late-
et salutes habemus. Diapsalma in Hebrseo habet bat, lancea verberatur. Ab ipso igitur sanguine, ct
SELA(rfe) : hoc est semper et jugiter. Ergo Deus eorum lingua tiucla cst, qui dixerunt : En sanguis
scmper nos adjuvat. ejtis super nos, et snper filios nostros (Matt. xxvn).
Deus noster. Quia praeler ipsum alium nescimus. Sed post gloriosum Dominicse ascensionis trium-
Deus salvos faciendi, el Domini Domini exilus mor- phum, ultione Dominica, et hostiuin pes in corum
lis. Praesto est enim ut salvos faciat pereuntes : sanguine tinctus est: el canina scilicet iiiimicurnin
quia pro redemplione nostra nalus. El Domini Do- rabies ab eo est satiata.
mini esl exitus morlis : quia prior mbrtis exilum pa- '-< Viderunt ingressus luos, Deus, ingressus Dei mei,
tefecit, dicente Aposlolo : Faclus esl, inquit, pri- regis mei qui esl in sanclo. 0 quam admirabililer in
mogenitus mortuornm, quoniam ipse resuirexit a hoc psalmo velus Testamenium cum Evangeliorum
morluis, et nos simul fecit resurgere (Coloss. i; dictis concordat! Visa sunt cnim itincra Chrisli in
Apoc. i). Aliter : Diabolus inlroitus est morlis : Do- ingressu maris Rubri (Exod. xiv): visa sunt et in
minus vero educit. Evangeliis ipsius regis nostri ; cum in sanclo ho-
Verumlamen Deus confringel eapita inimicorum mine elevatus, ccelis invectus est (Joan. xx; Acl. l).
suorum. Ab exilibus mortis egressus confringit ca- Prmvenerunt principes conjuncti psallentibus : in
pila diaboli, et omnes virlutes ejus. Tu confregisti medio juvencularum tympanistriarum. El quidem in
capita draconis in aqua. Quot peccata sunt, tot ca- illo maris iransiiu pracvenerunt principes : id es',
pita habet diabolus : Principatus et polestates, quae prius egresti sunt vel Moyses, vel reliqui seniores,
tamquam caput cunctis eminebant, hnc est, diabo- et conjuncti sunl juvenculis ccelesii itinerc. Prmve-
licas domin:itiones. Verlicem capilli perambutaniium nerunl principes, angelorum sanctorum animas, qui
in detictis suis : Summitatem extollentise eorum qui laudes Domini mortilicato corpore concinebant, di-
poeiiitenliam negligentcs, perdnranl in peccutis. In cenles; Tollite porias, principes, veslras : quia jam
tantum cnim confringilur caput ejus, ut non rema- " redit triumphator inferni ( Psa(. xxm). Ideo autem
neat in eo aliqua virlus qua slimulct peccantes. lympanistriarum : quoniam moriuum est corpus ipso-
Summumcapilis, capillus esl, et capilli, veriex. Ergo rum peccato. Et Maria soror Moysi, et Aaron te-
hoc dicit, quod nec minimum remaneai in diabolo, ncns tympanum in Exodo, antecedebat psallenies tt
quod non frangatur. dicebat: Caniemus Domino, gloriose enim honori-
Dixit Dominus : Ex Bdsan convertam, convertamin ficalus est (Exod. xv). Aliler : Prmveherur.t principes
profundum maris. Ut inlingalur pes luus in sanguine, juncti psallenlibus in mediojuvencularum lympanistria-
lingua canum luorum exinimicis abipso. Basan, con- rum. Apostoli cum Ecclesiis, jnnclo pariler prseces-
(usio inlcrpretatur. De confusione igilur nos conver- serunt gradu. Bene eos praevenisse tcslalur : quia
til Deus. Hoc auiem ideo, quia crucem sustinuit, et principes fidei de Judseis sunt.
pes ejus proprio cruore perfusus est, clamantibus In Ecclesiis benedicile Dominum. Manifestius est
contra eum Judaeis atque diceniihus : Crucifigc, cru- loculus, quas supra dixcrit tympanisirias. Dominum
cifige eum (Joan. xix). Qui Judoei slimulaii fuerunt de fontibus lsrael. Quia salus ex Judaiis est: ct inde
sb inimicis Cbrisii : hoc est, a daemonibus. Ut au- prima Ecclesia; Ex adumbrationeenim Legis, Eccle-
 1IH1 APPRNMY AT)TOMITMSEPTIMTTMS HIRRONVMI «non
siae doclrina processit : in qua nunc Dominus, qui A Jeroboam adoravil (III Reg. xn). Ergo cOnsilium
ex Isfaeliticae stirpis propagine carncm suscepit, eorum quod habenl nt sancios de via justitise reira-
bencdicilur. bant :' in eorum animabus requiescai, juxla illud :
Ibi Benjamin. Paulus aposlolus, qui ex Iribu Ben- Gladius eorum iritrel in cor ipsoruin, ut hi non ex-
jatnin descendit. Ibi, in Ecclesia. Adolescenlulun. cludanlur a regno Dei, qui per mullas tribulationes
NOvissimusomnium apostolorum. In menlis excessu. tamquam argenlum probali, invenli sunt justi. Tale
Quem pertulit in Damascum cum irel. consiliuin pracvidebai Jacob cum diceret: In consilio
Principes Juda duces eorum. Apostoli sunt princi- eorum non iniroeat anima mea (Gen. XLIX).
pes Juda : boc esl Domiui, quemadmodum dicit Ja- Dissipa genles i qum bella volunt, Hoereticos, vel
cob : Jiida, le iaudabuni fralres lui ( Gen. XLIX). Judaeos, qui plerumqne contra Ecclesiam cerlamina
ZaLulon, et principes Nephtalim. Zubulon inlerpre- parant. Venienl lcgali ex JEgyplo : Mthiopia prmve
lalur fluxus noctis. Nephlalim , laliludo. Quando li- niel manus ejus Deo. ln tribulationibus ac erroribus
berati fuerimus de passionc libidinis : boc est, illius idololatrise positi, vel qui peccalis nigri sive lene-
flnxus : iwnc incipimus laliludines virtiitum. Vel brosi sunt : credenies quod Chrislus Dominus ipse
aliler ; Principes Zabulon, et principes Nephlalim. est Deus Filius Dei : offerunt ei munera, id est
Pelrumel Andreamaposiolorum principesmonslral: B mentes puras, auro argenloque lucidiores ; quia ubi
qui in crassitudine teiiebraruin, illius luccm magnam abundavilpeccatum, superabundavitgraiia (Rom. v).
, anrtuniianles, doetores sunt Evangelii coiistiluli, Regna lerrm, cantate Deo, psallite Domino. Yos uli-
juxta illtid : Terra Zabulon, et terra Neplitalim, via que qui prius terrenum regnnm diligentcs ignora-
maris trans Jordanem Galilaeaegentium, populiis qUi batis Deum : nunc eviclo carnali livorc, coelesiia
sedebal inleiiebris,viditlucem lnagnam (/SO.XLIX)» regna penctratis.
Manda, Deus, virtuti lum. Cbrislolno, Confirmahoc, Psatlite Deo qui ascendit super cmlos cwli ad orien-
Deus, quod operatus es innobis. Ul donum baptisrai tem. Illi utique qui quondam mortis occasu ascen-
quod conlulit, Spiritus sancii infusione conlirmel. deral in crucem,. inveclus est nunc super sidera ,
Confirmalwc,Deus, quod operatus\esinnobis: lioc est, victorque niorlis residel gloriosus. Ad orieniem au-
salutare quod donasti nobis per luam passionem tiem usijue : sive iquia ipse Oriens sit diclus : sive
confirma, el da auxilium, quoniam homines sumus, quia per eum omnes orianiur ad vitam.
el non possumus incedere in virlulibus, si noh Ecce dabil voci sumvocemvirtutis sum.Voci Domini
adepli fuerimus auxilium tuum. lunc dabilur vox.virtuiis, cum quod prsecipitcffici-
A iemplo luo quod esl in Jerusalem : tibi offerent liir : quam nioriui cum audierint, resurgenl. Date
reges munera, Reges dicit, qui regnanl sibimeiipsis, C < gloriam Deo super Israel. Magis Deum quani carna-
secundum quod scriptuni esl: Cor regis in manu Dei lem lsraelhonorate. Aliier:Non labiis, ut Israel, sed
(Prov. xn). Ipsi offerenl Deo munera. Virlutes san- cordo honoraie Dcum.
ctormn, munera sunt Dei. Vel a lemplo illo corpo- Magnificenlia ejus, et virlus ejus in nubibus. In
rali, i|iiod bene vivendo sisncium fccerunl. lieges in apostoliseiproplieiis. Unde dicit: Mandavi-nubibus
quibus peccatum ulira non regnat, offerent in coe- meis, ul pluant snper Israel inibrem (Isai. v).
lesii Jerusalem, quoeest primiiivorumEcclesia, inu- Mirabilis Deus in sanclis suis. In hoc mirabilis est
nera regi aelerno : scilicet seipsos offerenies hosliam Deus : quoniam ila dilexithumanum gcnus, ul signa
vivam, placeniem Deo in conspecluiii oinuium ange- facial in sanclis suis. In islis mogis mirabilis est
loruin. Deus quam in coeleris creaturis, quod eos post
Increpa bestias calami, Besiiae calami, daemones mulias tribulaiioncs evexit in sublimitaiem coelo-
sunl, fr.igilis infirmacque virlulis. Vel hoerelici sunt, rum. Deus lsrael ipse dabit virtutem et fortiludinem
qui traclani, el scribunl conlra te ut decipianl nos, plebi sum. Ad tolerandas passiones mundanas, vcl
Oporlel enim el hoereses esse in nobis. Feroe enim spiriiuales nequilias. Bencdictus Deus, Qui nos a
dicuutur ab eo quod capiunl animas, et imerfieimit. niorle in vilam, a corfuptione in incorruptionem
Vel increpa feras arundinis : Jndaeorum belluinam D l demutare dignelur, ut sanclis ejus participes facii,
superbiam. Congregalio tamorum in vaccis populo- scmprternis in eum gaudiis exsultemus. Amen.
rum. Ipsos hsereticos significai; quia neminem p»s«
sQnl decipere nisi sinipliciores, et parvos; hoc est, PSALMUS LXVHI.
vaccas minores. Tauros enim non possunl decipCre ; In finem pro his qui commulabunlur, Psalmus ipsi
lmc est, magnos, Ut excludanl eos qui probati sunl ar- David, Isle psalmus de passinne.Chrisli son.il, et
ex persOiia ineiiibrorum suoriini : licct <iuidiimin
gento. Etpropierea siniplieioresdecipiunt : UoCest, 60 puteiit Ci miniine convenire, Pio his qui com-
mulliludinem, ut veniant usque ad sanctos, el mulabuntiir. Commulavit se Clirisius : duiu ocqua-
lis Patri erat, formam servi accipiens. Ve! nos
excliidanteosderegno coelorum.Vel in tauris, duccs coiinmitamur de infidelilatc ad fldem : quia, ul
Judoeorum : qui persecutionem in Dominnm vel in diximus, isle psalmus vocem Coiilinet Doiiiinici
sanclos ejus iniulcrunl, indicai: nl illud : Tauri hoininis venientis ad passionem.
pingues ohsederunl ine ( Psal. xxi). In vaccis vero
stullas populisequenlis animas demonstrati Qnod Salvum me fac, Deus : quoniam intraverunt aqnm
ibi oslendilur, cum vaccas aureas in Samatia sub usqueud animnm meam. Sslvare eam Palrem, secun-
 1021 BREVIARIUM1N PsALMOS. PSALM. LXViil. 1022
dum iiifirmilatis condilionem postulat : quonianl A exprobrant, quia qui non crcditFilium, nec Pairem
qiiidem niolus populi saevientis irrnerunt in eum. habet.
Infixus stimin limo profundi. In veleribus peccatis Operui in jejitiiio animam meam, et factunt est in
liujus populi. Et non esl subslantia. Per quam exinde opprobfiuin mihi. Opprobrium enim ei inferre cona-
evadam : nisi lu salves. haiur : cum tenians euin Saianasait: Dic ut lapides
Veni in aliitudinem maris. In profundum sa^culi isli panes fiant (Matth. IV). Vel quando dixerunt
istius. Eltempeslas demersit ine:procella Judoeoruffi. discipuli : Rabbi, niariduca. Ille dixit: Ego cibum
Laboravi clamans : raucm factm sunt fauces mem. habeo manducare quem vos nescitis (Joan. iv). Et
Licet a pcccatoribus urgeatur : clamafe tamen solu- in alio loco : Operamini cibum non qui perit, sed
laria prsecepta non desinil. Defecerunt oculi mei, qui pefmanet in viiam seiernam (Joaii. vi). Sed esu-
dum spero in Deutn meum. Secnndum imbecillilatem ricbai Chrislus saluiem humani generis. Vel esurie-
carnis, speravit ut ab co colix iste transiret; sed bai fidem Ecclesiac : quia niillum eibum a Judseis
secundum divinilatem implevil voluntatein Palris. iiiveniebal.
Mullipticali sunl super capillos capiiis mei, qui ode- Posuivestimenlum meuni cilicium, el faclussitm iltis
runl megratis. Conforlali mnt, etc. Ideo super capil- inpurabolam.lwsaecoluclusoSlendilurvelflelus: quo
los capitis mei, mulliplicanlur atque cniforliintur : B iu morte Lazari usus, in paraboliirn facius esl Judseis,
quia semper major est iniquorum itumerus quain cum, eo flente, dicerenl: Ecce quomodo amabat
jnslorum. Qumnonrapui lunc, exsotvebam.Non enim euui (Joan. xi). Alii vero : Non poterat hic qui ape-
eral debilor mortis alque peccati, sed iii passione ruit oculoscaeci nati; facere, iit et hic non moreretur?
hosliam ulramque complevit. Adversus me exerccbantur quisedebant in porta. Illi
Deus, lu scis insipientiam tneam, el delicla mea a scilicet qui habentes clavem seieritise : iieque iniroi-
te non sunt abscondita, Scit Paler, quod non ea de bani, neque alios introire permittehant: Scribsc ct
ccelis ailulit, sed iiobis assumpsit, ut ait propheta : Pharisoei qui discernebant causas, cum sederetit in
ipse iniqiiitates nostras accepil, et segritudines no- puhlico judicio. El iri me psallebant qui bibebant
slras portavit ( Jsai. 1.111).El Paulus dicit : quia vinum. Repleti enim vino iniquiiaiis, qualiler eum
quod stultum estDei, sapientius esl honiinibus : et interficcrent, coticinebant. Slulle enim psallit, qui
qtiod infirmum estDei,fortiusesthominibus(ICor.i). in Deum moliiur insidias. Sciens enim propheia
Delicta mea a tenon sunt abscondilu, ut illud : Deli- siultuui in aliquibus esse psallere : audt qualiler
clum meum cognilum tibi feci ( Psal. xxxi). doceat quosdam: Psallite, inquit , sapienter. Vel
Non erubescant in me qui exspectanl le, Domine, ebrii efant de vino, quando operiebant caput ejus,
etc. Non evacuelur spes credentium de passione C et dicehanl : Propheliza nobis, Ciiritle, quis est qui
niea : sed cognoscant quia voluntalem luam facere te percussii (Luc. xxu).
veni, sieul sequilur. Egovero orationem meam ad te, Domine. Non enim
Quoniam propler le sustinui opprobrium: operuil, vincor bis passionibus, quia lecum sum in oratione,
elc. Propter voluntaiem Patris, malorum iinpropeiiu Ego vero orationem meam ad te, Deus. Judseis niihi
supporiavit, et verecundia tecius est, curn in as- malediceniibus aique dicentibus : Crucifige, cruci-
sumpta carne collidiiur : quia una voluntas fuit flgeeum : ego pro eis orans loquebar : Pater, ignosce
Pairis, ei Filii quod sustinuit passionem. Yel, ope- eis : non enim sciunl quid faciunt (Luc. xxui). Tem-
ruit confusio : quando negaverunt aposloli. pusplacendi, Deus. Tetnpus placendi, lempus est pas-
Exlraneus faclus sum fralribus meis, elc. Filius sionis, in quo Pater aiebat : Hic est Filius meus
cnim erat Synagogoesicut et illi, secundum ordinem dilecius, in quo mibi complacui (Matlh. 111).Tempus
corporaiiouis terrense, a quibus exier, el hospes beneplacili,Deus, in mullitudinemisericordimtum.Om-
hahitus est: quia illi scelerihus erant pleni : hic nia enim lempora tua beneplacila sulit, sed prseser-
vero expers peccati. Extraneus faclus sum fratribus lim hoc tcmpus quo mea passione genus humanum
meis. Fralres Domini, apostoli. Unde dixit : Nun- redimis, quodammodo plus beuepuicilum facis.
liabo nonien luum fratribus meis (Psal. xxi). Pere- Jf) Exaudi me, Domine, in veritate salulis tum. Ul post
grinus filiis matris mem. Chrislus peregrinus, vit ait veram morlem, resurreetionis veritas approbetur.
Cleophas : Tu solus peregrinus es in Jerusalem Eripe me de lulo, ut non infigar. Qiisere juxta
(Luc. xxiv). Solus, quia solus et priinus resurrexit quosdam ne forsitan lutum, carnis quam suscepit
iiiimorialis. Et mater, synagoga. significet vililatcm. Oral ut non in luto et pulvere,
Quoniam zelus domus ium comedil me. Quia fece- sicul omne humanum genus dissolvitur, corrumpa-
runt eam speluncam lalronum. El opprobria expro- lur. Libera tne ab his qui oderunt me. Aperle haec de
branlium libi ceciderunl super me. Exprobrationum Judseis, qui eum numquam dilexerunl, dicil. Et de
enim jurgium super eum projecerunt, cum eum et profundis aquarum. Non me demergat lempestas
Samarilanum, et doemonium habenlem vocarcnt. aqum. Haec passionis lempesias non eum in profun-
Unde Judoei conira Chrislum dicebanl : Si Filius diiateabyssi rctineal infernalis. Neque absorbeal me
Dei cs, descende de cruce, et credimus libi. Alios profondum. In quo dum per morlem descendil, 11011
salvos fecit : seipsum non potest salvum facere devoreiur ab eo. Neque urgeat tuper me puteus os
(il/fl((, xxvn). Qui exprobranl Filium, el Palrem. suum. Aditus inferni, sive diabolus. ^
IIWS APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUMS IIIF.Rn\YMi ino«
I
Exaudi me, Domine, quoniam benigna est miseri- jA sanguis, et aqua quoede vulnere lateris ejus exiit,
cordia lua : secundum multitudinem miserationum (Joan. xix) marlyrii baptismique proetulit lypum,
tuarum respice me. Hsec secundum inlirmiialem per quod ilur ad coelum. Et super dolorem vulnerum
humanam postulat dicens: Qui alios mca passione meorum addiderktnt. Cum vel Ecclcsiam, vcl apo-
redimis, me, proecurrente misericordia , conlem- stolos persecuti sunt.
plare. Appone iniquifalem super iniquitatem eorum. Sicut
Non avertas faciem tuam a puero tuo. Vox Chiisti enim quod me hon crediderunt, ad iniquitalem eis
ad Palrem, qui formam servi accepit, ut ait pro- est repuiatum : iia quod me perseculi sunt, iniqui-
pheta : Mngnum csl tibi vocari puerum meum (Isai, lati huic adjiciialur. El non inlrent in justitia tua.
XLIX).Quoniam tributor, velociter exaudi me. Ut Coelorum cuin jiisiis non capiant regna.
resumam spirilum :quem luis manibus commendavi. Deleantur de libro vivcnlium, el cum justis non
Intende animm mem, et libera eam : propter ini- scribantur, Duos hic libros indical scriplos : viven-
micos meos eripe me. Ut, me resurgente ab inferis, lium ac justorum. Undc animadvcrtcndum est quod
confundantur : Unde Chrislus dixil : Poteslalem ille sil viventium, in quo ante advenlum Dei pro-
liabeo ponendi animam meam (Joan. x). pheioe ac palriaTchae scripli sunt. De qtto Moyses,
Tu scis improperium meum, etconfusionemmeam, B peccanle populb, ail: Si non dimittis eis noxam :
elc. Quamin assumpta sustineo carne. dele me de libro quem scripsisti (Exod. xxxn).
In conspeclu tuo sunt omnes qui tribulant me, Tu Juslorum vero dicil illum de quo Dominus ad eos
vides quales mihi tribulationes inferant, et osiendant qui per fidemsecuii sunt, ait: Gaudele et exsultate :
illusiones. lmproperium exspectavil cor meum , et quia nomina vestra scripla sunt in ccelo (Luc. x).
miseriam. Improperium, passionis, et miseriam: id Pcrsecutores ergo isli, et a primo libro deleti sunt,
esl, contumeliam crucis. et in secundo non sunt scripli.
Sustinui qui timul contristaretur, etc. Nullus de Ego sum pauper et dolens. In Passione. El SA/HS,
tanla inulliuidine iniquorum, aut compassus est tua, Deus, suscepit me. Resurgentem. Hinc jam
doloribus meis, aut exstilit consolator. propheta loquiiur : Ego sum pauper, el dolens: Cum
Dederunt in escam meam fel: et in siti mea potave- enim esset dives, pro nobis pauper faclus cst, et
runt me aceio. Hoc jam completum esse, in Evan - compeditos suos non despcsit. Possumus hoc ver-
geliis legimus : cum, sitiente Domino in cruce, siculo uli, si quando in Iaudes marlyrum peroramus.
aceium cum fcllc mixlum bibere porrexerunt (Joan. Quidam el de animabus hoc intelligi pulanl, quod
xix), Et ex hoc, et ex alio tesiimonio intelligilur : clausse corporibus non despecloe sint a Deo.
quod ad Cbrislum psalmus referri debeat. ^ Laudabo nomehDei mei cum canlico :
magnificabo
Fiat mensa eorum coram ipsis. Dicla Legis el pro- eum in laude. Quod vel de diabolo triumphaverit,
pheiarum : ad quam saepe convenientes reficielian- vel vicerit mundum.
lur. Inlaqueum,et in retributiones, et in scandalum. Placebil Deo. Id est, Patri. Super vitulum norel-
Ut non intelligant inibi Dominum nuntialum. Nam lum. Qui seipsum oblulit Genilori. Cormifl producen-
et Dominus in Evangeliis dixit: Moyses vos accu- tem. Fortiludinem Ecclesioe dantem, Et ungulas.
sat in quem speratis (Joan. v). De me enim ille Quibus sacrilegia conculcei genlium ac divellat.
scripsit. Videant pauperes et tmtenlur. Quod humiliaia
Obtcureniur oculi eorum ne videant. Divinilalem supersiitione gentiliuni, Ecclesiae Domini extollilur
sub fragiliiate latentcm. Ul non videant. Hoc erat regnum. Quwrite Dominum, el vivet anima vesha.
-quod precabalur, mensam eorum fieri in laqueum : Quoe nunc morlua est peccalis.
ne legis scilicei sacramenta cognoscerent. Et dor- Quoniam exaudivit pauperes Dominus. Ut eos re-
tum eorum semper incurva, Ut Romanis serviant suscitaret. Et vinctos suos non despexit. Quia, dis-
semper. Vel sub onere legis : quod secundum lit- rnptis diaboli nexibus, eos regno suo ascivit.
teram ferre poluit nemo. Laudenl illum cmli el terra : mare el omnia reptilia
Effunde super eos iram tuam, el furor irm tum ^tncis. Ipsi omnia genu flectant coelestium, lerre-
comprehendal eos. Fial habilatio eorum deserta, etc. sirium, et infernorum.
Hsec omnia in eversione Jerosolymae sub Tito et Quoniam Deus salvam faciet Sion. CoelesleraJeru-
Yespasiano completa sunl. Yel hoc est quod ait: salem, in qua eiectos suos pro merilis adunabit in
Dimitletur vobis domus vestra deserta (Matlh. III), uno corpore illius matris ccelesiis. Et mdificabuntur
Recedcnte dc Judoea Cliristo, omnes pariler cum civitatesJudm. Animae sanclorum, quse per confes-
illd rccesserunl virtutes. sionem in templiim sanclum lainquam vivi lapides
Quoniam quem tu percussitli ipsi persecuti sunt. defcruntur.
De se hicc Christus ad Patrem loquitur, sicut in alio El inhabilabunl ibi, el hmreditate acquirent eam, et
prophela ex persona Patris legimus dictum : Prop- semen tervorum ejus possidebileam, eic. Sancti uiique
tcr peccata populi percussi eum (Isa. LUI). Et qui in eam transferuntur. Vel semen eoruin, id cst,
iteitim : Percutiam pastorem, el dispergcntur oves qui per eos conversi sunt. Sed quia titulus psalnii
gregis (Zach. xm). Percussus est enim ut nos resur- pro his qui commulabunlur inscribilur : oremus
geremus : vulnernlus estj nl noa sanarct; Sed cl Dominunij ut nosi a gentililate conversos, in Judaj
10J5 BREVIAUIUMIN PSALMOS. PSALM. LXX. 1026
civiiates sedificcl, et a jugo diaboli absolutos, tit so- A salva si mc. Aures Domini dicuntur, qnando cxaudire
boles diiigat proprias. Ut quos redemit per fellis ddignatur: quia formam servi accipiens, faclus esl
amaritudinem, per aceli asperitalem, per crucis obediens o Patri usque ad mortem, morlem auteui
supplicia, per clavorum vulnera, per mortis conlu- crucis. c Propler quod et Deus illum exaltavit, et de-
meliara, per gloriam resurreclionis, sic custodire dit d illi nomen quod est super omne nomen.
dignetur in sseculo, ut faciat parlicipes sanclis suis Esto mihi in Deum protectorem, el in locum muni-
in regno. Amen. utum, ut salvum me faciat. Quia absque te neque refu-
PSALMUSLXIX. g
gium neque munilio : neque proteclio a quoquam
In fiiiem, Psalmus David in rememoratione, eo quod prsesiari p potest. Numquid Deus localis csl? Licet
salvum fecit eum Dotmnus. Isle psalmus ex per- localis j( sit ad se vcnientibus : sed non esl localis :
sona Domini incorporali canilur, deprecantis prse-
sidium Patris. 1
quia ubique esl.
Deus, in adjutorium meum inlende ; Domine, etc. Quia firmamentummeum, el refugium meumes tu,
Noslrum adjuloriuin Cliristus est, qui nunc Pairis Firmamentum, cum oequalisin eo consislit substan-
.
auxilium poslulat ad confutandos cos, qui sibi ad- lia. Refugium, juxla imbecillitalem corpoream.
Deus meus eripe me de manu peccatoris : ct de
versanlur.
B tnonti, eic. De polestaie populi Judaici, qui me ven-
Confundantur ct revereanlur qui qumrunl animam turum in Lege non inlellexit. Et iniqui. Semper
tncam, ul auferant eam. In hoc eniin confundunlur, malignantis. Non onmes peccatores etiam iniqui.
cum cum cujus animam auferre voluerunt, resur- rPeccalores sunt
transgressores, id est, Judoui, ct
rexhse cognoscunt. mali Chrisiiani : qui vetus, el novum Testamenlum
Averlantur relrorsum, el erubescanlqui volunl mihi
iransgrediuntur. Iniqui qui non crcdunt, ul Paulus
mala. Non immuleniur in resurreclione cum san-
ait: Qui sinelege peccaverunt, sine lege et peribunt.
ctis,sed reirorsum conversi erubescentes: quia quem Quoniam tu es patientia mea, Domine. Quia pro
ul hominem judicaverunt, judicarc ut Deumcernunt. tua patior volunlale. Spes mea a juventute mea. Ab
Avertantur stalim erubescentes : qui dicunt mihi initio I setatis corporesc. Ideo spes non confunditur :
euge, euge. Irridenlium haec vox esl, quaead eos re- quia ' charitas Dei diffusa est in cordibus noslris:
ferlur qui dicebanl : Si Filius Dei es, descende de
: si per Spirilum sanctum qui datus esl nobis (Rom, n).
cruce; et i(erum:Confidit in Deum liberet eum, ln te confirmatut sum ex ulero. Legis utiquc, ex
vull (Matth. xxvn). Posl impiorum vero poenam, ad
converiilur beatorum. quo initiavi credcre. De venlre tnatris mem. Synago-
gloriam gac de qua processi. Tu es proleclor meus, Domine.
Exsultenl et Imtenlurin te omnes qui qumrunt le.' C ~
In le cantaiio mea semper. A te protcgar in passione,
Qui per lacrymas pceuiieniiae te, qui misericors es,' ct luum in
Et dicanl : Dominus. geulibus nomen concinam.
vequirunl. semper magnificelur
salu- Tamquam prodigium faelus sum mullis. Dicebant
Accepia indulgenlia peccatorum, Quidiligunt enim illi: Samaritanus es tti, et daemonium habes
taretuum. Diligenles te : eoquod sis omnium vila.
vcro sum ct etc. (Joan. vni; Mall. xvu). Et tu, Domine, adjtttor for-
Ego egenus pauper: Dqminus, tis. Dixisti mihi : Ilic est Filius meus dilecius, in
Chrisius Dominus se crebro egenum el pauperera i
quo niihi bene complacui: ipsum audite.
vorat: cujuscurain palernse pietatis amore cousistit.
Repleatur os meum laude tua, ut canlem gloriam
et
Adjulor meus, proteclor tneus es tu, Deus meus,'
luam, tola die magnitudinemluam. Unus dies est
ne tarditveris. Hinc enim passionis tempore discipulo sanctis luis in hoc
mundo, quem nulln obscurat
dixit: Quod facis fac celerius (Joan. xm); scilicet nox : in
ut passionem corporis velox resurrectionis adjulo- quo et cum quibus, laudem, gloriam, ma-
concino tuam : quia ego in his sum.
rium proeveniret. Qui vulneratus esl propler pccca- gnificeniiamque cano tibi. Sed et nunc ipse Dominus aperit os
ta nostra, et resurrexit propler justificaiionem no- Ego ut possimus ejus gloriam nuntiare, alque
stram : ipse nobis nunc auxiliura in tempore tribu- nosirum,
laudcm ejus disserere.
lationis miseratione solita largialur, ut cum sanctis D j) Ne projicias me in temporesenectulis, cum deficiet,
cjus exsultantes, eum magnificare atque extollere clc. In consummatione sclalis islius.
valeamus. Amen. utique
PSALMUS LXX. Quia dixerunt inimici mei mihi, Dicentes, liic non
Psalmus David, filiorum Jonadab, et priorum capli- j. esl de Deo, qui sabbatum non custodit (Joan. ix).
vorum. Istepsalmus vocem continet prophetae: de le Et qui cuslodiebanlanimam meam, consiliumfecerunt
illa Redemploris humilitate corporea conqueren- n- in unum dicentes: Deus dereliquit eum, etc. Ilsrc
lis, ac dc ejus resurrectione gloriosa caneuiis. dixerunt impii, et erraverunt: obcsrcatum enim est
In le, Domine,speravi, non confundar in mlernum. »• malilia cor eorum. Sed et in ipsa passione quasi
Orat ergo Medialor nosler, ut haec confusio mortis lis derelicto Deo dicebant: Sine veniat Elias, et liberel
non sit, utcseterorumomnium, diulurna. Et in lua ua eum (Malt. xxvn). .
justitia libera me, el eripe me. Inclina, etc. Jusiilia lia Deus, ne elongaverit a me : Deus meus, etc. Ut
eniin tua est ut qui fecerit volunlatem luam, trans- ts- alligato forte, victor redeam ex inferno.
eat a morle in vitam : per quam et ego nunc eripi ipi Co»jf«nrfa«(«rel deficiant delrahenles auimm mem,
deprecor. Yel aliter: Inclina ad me aurem tuam, el et operiantur, etc. Cum ego resuscitalus fuero.
 1027 APPENDIX.AP TOMUMSEPTJMUMS. HIERQiSlVMI. J028
Ego antem temper sperabo m te, Domhic, elc. Ul A primus psahnps qnem propheta cecinil, Filium
qnoe tibi lex offerre proecepit jn sacrificijs suis visj- Dei in muridiini venturum ostendit; eumqne post
moribtis, assumptae carnis injurias liberalosque panpe-
bjjijnis, redemplys popiilus depprtetin res de nianu potentis, ccelis rediiitum, a Patre
Os meum qnnunliabii juslitiatn tuam, loia die sa/a- omne sunipsisse judiciuin. Tale igitur sumit exor-
lare luum, Resurgens enim cpngregabp EccJesiam, dium :
inqua iuas cpncinani laudes, Deus, judiciuW timm rcgi da. Loquitur ergo, ut
Quianon cogiwvililteraturam, intrgibo in pptenljas diximus, propheta ad Patrem, ut judicium Filio
Domini, Cognovit ille negotiationenj, qui .magjstrinn donei, non qnod euni in una Deiiate subsistentem
vendidit. Najni»go lg clarificavi guper ferram, opus non habeat, scd ui in corpore vemurum oslendat.
consufflinayi quod dedisti mihi ul iace.rem (Joan, El juslitiam tuani filio regis. Populo qui in adoplio-
xvn). Domine,memoraborjuslitim tum solius, Paternoe nem fllii assumplus, per baptismum jn eo renalus
eum juslifiae memorem propheta dieii, sicut et ipse est. Naro cpngrue couveiiit, ut popujus justitia vi-
in Eyangelio ait; Ego quaj audivi 3 Patre meo, boec yat: rex aule.m judicinm , quod a Palre suscepil,
loquor (Joan, vin), exerceai, ^uod sequens confirmat versiculus,
Deus, docuislj me a juventute mea, el vsque nunc Judicare populum tuinn in justilia. Quem per pas-
pronuntiabp mirabUia tua, et usque in senectam el B sionem ac resurrectionem illius acquisisli. Et pau-
senium: Dens, ne derelinquas me, Numquid enim est peres luos injudicio. Ul, posi prsesenies oerumnas,
derelictus a Patre?§ed sempertesti.mon.iun) perhi- consoliitioriem capiant sempiternam.
buit, quia verax est, Suscipianl monlespacem populo , et collesjusliliam
Donec annunliem bracjtium tuum generalioiii omni, iuam. Monles collesque duplam babere intclligcn-
elc, Hoec omnia Christianae generaiioni flnnunliavil: tiani,soEpe monuimus, idest, panis deificae, et
qujiin suo sanguioe acquisivjt etprpima passusest advers;c. Ergo bi qui, seducenle adversario, faven-
quifisequunlur, Qumfecisiitnagnalia,Deus!quissimilis tibus diviliis, ih modum collium montiumque ele-
tibi? Qui me miserieordi consilio ad redemptionem vati sunt: subditi niinc Deo, illam pacem jnsliliam-
humanam misisli. que suscipiani , quam populus quem superius
Quanlas osiendisti mihi trjbiitationes rimlias, el adoptivum dixiirius, tenet, id est, Christum, qui
malas ! el conversus vivificasiime. Multae quidem ei est pax noslra, el justiiia.
lribulationes in carjiis infirmjtate. ostensae sunt ob Judicabit paupcres popiili. Ut pro eo pauperes fa-
salulem luimani generjs, sed omnia yiyacjter lole- cii, coelesiibus rcgnis lociiplelenlur. Et satvos faciel
rayit, jE( de abyssis lerrm itemm reduxisli me. Hoc filios pauperum.Qui per eos conversi sunl. Et humi-
esl, de profunditate inferni, Dicant nunc Judoei, G Uabit catumnialorem : Largiio justis pra-mio, liumi-
qui hunc psalmum Su splurn Dayid caiiere volunl: lial diabolum , qui nunc eis calumniator exsislit,
quandp de profundo abys.si esl educius, Et permanebit cum sole. Cum clariiate paierna,
MuttipHwsti magnificentiam tuam, Deus, ctc. Cum Nam hiiie soli aptari isla non possunt ; quia cum
bi qui ininfemo tenebantur, mecum redierunt. hoc mundo dissolvelur. Et ante lunam generalionis
Nam el ego confilebor libi in vasis psalmi. Qui de generaiionum. Prior enim slabil anle omnem con-
illo vino novo evangelicae et apostolicoe prsedjcalio- gregalionem Ecclesine, manebitque in sempiiernum.
nis repleti, in psajinis roe intell.igtjnt proecoiiatuin : El descendet sicut pluvia in vellus. Sicut enim in
yen'(a(em tuam, Dcus, psullam libi jn citliara, Deus vellus Gedeonis pluvia descendens (Judic. vi), cum
sanctus Israel, \n his qui le nienle reiinent. lerra arida defecil, ila et liic illapsus esi in uierum
Exsultabuni labia mea, clc. Ha?c ad elausulani virginalem per Snfusionem Spiritus sancii. El skut
psalmi proplieta dicit. Et anima niea qnain redeniisii, stillicidia stillarilia super terram. Arida eniin erat
Ne ei mors secupda dominareUir. lerra humani corporis cum advenit, nec ullum
Sed et iingua mea ntediiabhur justitiam tuam : fruclum exliibere poteral sanctitalis : sed ipse eam
cum confusi,elreverili fuerint qui qumrunt malamihi. preedicationis stise stillicidiis fecundatain fructibus
Sive vitia, sive poteslales .aereoe,quoe mihi iniquas J^ rcplevit seternis.
inferunl immissiones. Nos vcro deprecenmr Domi- Orietur in diebus ejus jusliiia, el abundantia pacis.
num, ut repleto Jaudihus ejus ore humano, ea sem- Quod in diebus Augusti Caesaris esl implelum, cum
per mediteraur in cordibus, quse ei p.laciiis vocibus Dominus de thalamo virginali processit. Nam ita liis
proferamus, diebus pmnia bella quievenint, nt etiaiu illud im-
jPSALMUS LXXl, plerelur, quodaJius prophela cecinit, dicens :
in Salomonem, Et hic psalmus proprie ad Christum Converterunt gladios suos in vomeres, et lanceas
referiur.Saiomonquippe pacificus,et pacilicusest suas in falces (hai, 11).Dies autem cjus sunl, cum
Christus : et permanet cum sole, et anie lunam ge-
neratioiiis generatiomini. Si super Salomone isle concipilur, eum nascitur, cum nutrilur. Diesejus,
psalmus inlelligitur, hoc penitusslare non poiest. sunl, cum opera Patris operatur, cumpalitur, cum
Salomon qnippe, nec cuin soJe, uec cum luna per- ad inferna descendit, cum resurgit, cum se disci-
mansit. Si vero volumus inleliigere de Christo, pulis praebel, cuini coelos ascendit. Doncc auferatur
qii:erendum quomodo Christus non habeal Dnem :
cum isol, et luna, et coalum, et omnia yelerasce- luna. Eievetur Ecclesia.
re, et transire dicantur. Sed iste septuagesimus E( dopiinabitut, a mari ittqm ad mare, etc. Toltim
1029 BREVIARIUMIN PSALMOS. PSALM. LXXII. 1030
luinc mundum sua passione acquisiluui alquc sub- A iu i< novo, cuin dignantcr vocal ea quac uon suni,
jcctum Cbristo Domino proplieta teslatur. la
lamquam ea quoc sunt.
CoramUloprocidenlJElhiopes. Peccalis lencbrosi. El benedictum notnen majestalis ejus in miernum.
Et inimiciejus lerram lingenl'. Juxla illud : Tc adora- Juxla Ji illud : Et erit credenlibus in me nomen no-
buni, etpulverempeduraluorum lingent (Isai.xnx). vum,qnod benedicetur in terris, id esl, Cbristia-
vi
Rcges Tharsis, el insulm tnunera o/ferenl: reges ni num. Et replebitur majeslale ejus omnis terra , fiai,
Arabum, et Saba dona adducent, eic. Omne liic fiat. fi, Cum effuderil Spirituni suum sanclum super
mundiale imperium , honores, et ordines ad Cbri- omuem 01 caruem : quod jam in Aciibus Apostolicis
stum Dominum accedere, eique colla submittere, Iegimus fuisse complelum (Acl. n). Qui et nunc in
Ic
bonoruini]ue moruin dona deferre, prophela pro- nobis n Paraclcium, id est, Consolaloremdignetur in-
nuntial: quod ex magorum niuneribus intelligimus fundere, fr ulinteliigere possimus eum pro redemplio-
inchoatum. Ipsi enim genlium regumque typum te- ne n nostra corpns assuiiipi-isse terrenum, suscepisse
nuisse moiislrantur. u
mortcm , penelrasse inferos , redisse victoreni ad
Quia liberavil pauperem a polenle. Populum fide- coelos. ci
lem a polestaie diaboli. El pauperem cni non erai PSALMUSLXXH.
, * Jiymni David, filii Jesse. Psalmus Asapb,
adjutor. Parcet pauperi, et inopi, eie. Qiil, abjeetis g8 Defecerunl Sciendum quod septuagesimus primus psalmus
mundi diviiiis, poenileniiani cgcrunt: porcilur Jiis, secundi libri finis sit : unile et in exlremo baliet,
el salvabunlur. fial, fiat: pro quo nos iu superioribusdemonstra-
Ex itsuris el iniquilatibus redimel animas eorum. vimus, amen, amen in Hebra'0 dici. Etiam boc
Ne de percuniibus usuris in lerra constiiuant llie- diligenijiis nbservandum, qupd defeccrunt Iiymni
David, filii Jesse, od finem sepiuagesinij primi
sauros, sed in coelo collocent sacculos qui non ve- psalmi perrineat: id vero quod seqiiilur, Psulmus
terascant. Sed et usuroe peccala sunl, cuni malilia a! Asaph, initium sit sequentis,
Satana accepla multiplieatur. El honorabile tiomeni Quam bonus Israel Deus, his qui recto sunl corde.
eorum coram illo. Coram Deo Palrc. I
Boisus enim est his qui eum visuri sunl : sicut Do-
Ei vivet. In sanciis suis, sicul ct Patilus dicebat: : mlnus
r inquit: Beali mundo corde, quoniam ipsi
Jam non vivo ego : vivil autem in nie Chrisluss Deum I videbunl (Malt. v).
(Galat. n). El dabitur ei de auro Arabim.Offerenl eii Meiaulem pene motisunt pedes, pene ejfusi situt
meffiis purilatem, laniquam auruin Arabicum,, gressus j mei. Quia, elc. Stabililas sanclitalis ejus
splendore pulcherrimo ruliJans. Et adorabunl de3 tatque incessio ad Dcum labebatur, eo quod 3jmulus
ipso semper. Eo quod ab iniquitaiibus liherati sunl. iimpiorum pacis felicilaiisque fuisset.
Toia die benedicenlei. Iu uuo Ecclesioecorpore con-- "Li Quia non est respeclus morii eorum : et firmamen-
gregali. (tum in plaga eorum. El in iabore hominum , elc. Ab
Et erit firinamentum in lerra. Mngnum enim terrse2 infirmitaiei , el plagis velociter convaJcscunt, ncc
labenii altulit ejus adventus passio ac resurrectio> *sicut homiues justi, tribulalionum qtiatiunlur fla-
(irmamenlum. ln sttmmis moniium superextolleturr gellis. j
super Libauutn fruclus ejus. Super omnes enim alli- Ideo tenuil eos superbia, operli svnt iniquilale, et
tudines sseculielevata est gratia baplismi; pcr quomi iimpietate sua. Per arrogantiam enim feliciiatis inul-
peecata tollunlur. Et florebunl decivitate. Id est, dee |tiplicala iniquiiale premuntur.
ccelesli Jerusaiem. Sicut fenum ierrm. Fenuni du- Prodiit quasi ex adipe iniquitas eorum, In pingue-
plam babet ralionem. Est fenum quod arescens de-- dine i quoque divitiarum , oblila iniquitas processit
cidil, etesi fenum floridum , et viridi coma perdu- ab ; eis. De hac enim pinguedine, el Moyses ait: Im-
rans, de quo ornaniur coronae'sanclorum.Sancli li pingualus est Jacob.el recalcitravit (Deut. xxxn).
ergo per bapiismum renaii, florebunl de ccelesii li Transierunl in affectum cordis. Ul suam , et non
Jerusalem bonorum operum ornamento splendidi.i. Dei facerenl volunlatem.
Sicul fenum lerrm, Non illius lerroe malediclionili Cogitaverunt, et locuti sunt nequiliam, elc. Sive
subditoe, sed illius nielle ac lacle mananlis, »"Judsei, qui Deum in carne positum blasphemanies,
Et eril nomcn ejus benedictumin smcula. Ab his is nequitioe laqueos tendebant in cogitationiJius pcr-
quos inibi iranstulit, perpetualiter beuedicetur.r. versis : sive haeretici, qui per interpretationes ini-
Antesolem permanet nomen ejus. Pptestas scilicelno-)- quas Deo detrahunt.
minis ejns : juxla illud : Ante lucifenim genui te c Posuerunt in cmlumos suum, et lingua eorum
(PsaL cix).- transivitin terra, Per superbiam scienliae loculi sunt
El benedicentur in ipso omnes tribus lerrm: omnes 't conlra Jiabilalorem cceh, sed bumiJi.itum est usque
gcntes magnificabunt eiim, Hoc euini «yangelislaa iti terram iniquum elnquium epruin, et pcrtransiit :
commemoral, Dymino sic diccnje : Pttedicalulurir quia firmam non babuit staiionem. Idcirco his pro-
hoc Eyangelium in unjyerso niundo (Matl. xxiv),). phetiis Dominus de suisloquiitir, dicens :
Sed et"omnes genies venienj, ei adorabunl cormnn Ideo convertelur populus meus hic,el dies pleni
le, Doiniue, invenienlur in eis. Yidenies hscc jusii qui prius in
BenedictusDominus D#us hrael, jjui facit mimbi- i- peccaloribus zelali fuerant, cernenles pacem eorum,
lia solut. Fecit cnim iu veteri Testamento : fncit et Bt revertuntur ad Deum : ut plenitudincm dierum ca?
 1031 APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUM S. BIERONYMI. i 1052
piant seternorum, scienles, quia iniqui, nec add A a me, opcrarii j iniquitalis : quia non novi vos
dimidiiiin accedunt. (Luc. xin).
Et dixerunt': Quomodoscil Deus, ct si esl scientia \a Quia inflummatumesl cor meum. Ut Patris faciam
in excelso. Ignoraut enim peccaiores Deum omnia ia volnnlatem. Cbrislus Dominus hscc loquitur. Et re-
posse cognoscere: nescienles miseri, quia nihil abb nes mei commutati sunt. Ne mibi proevalcrcl luxuiia
oculis ejus abscondilur. cogitolionis humana?. El ego ad nihilum reiaclus
Ecce ipsi peccatores, et abundantes in smculo obti- i- sum, el nescivi. El buiniliatum, el ignorantem se di-
mterunl divitias. Abuiidanles diviliis sscculi, perdi- i- cit, ut verum hominem monslrel. Nulla enim Deus
derunt dona paradisi. ignoralionc fallilur, sed tantum peccalofes nescil.
El dixi: ergo sine causa jitslificavi cor mettm, et ?( Utjumenlum fdclus sum apud te. Portans in carne
lavi inter innocenlesmanus meas? Numquid hsec vi- i- peccata populi lui. Etego semper tecum. Ego in lc,
dcns justus frustra se justificavit, aul in contrarioo ct lu in me.
innocens opus fecit? Sed hscc ex persona jusli Do- i- Tenuisli manutn dexieram meatn. Descendente me
ininus ipsc dicil, sicul sequenlia docent. in infernum, quia sinisira diaboli adversabaturmibi.
El fui flagellatus tola die. Flagellabatur enim Do- Et in voluntale tua deduxisti me. Resurgenlem. Et
iiiinus ssepe dolis eorum : sed in die passionis cenisis H B cumglortesuscepisli tne. Ccelisredeunlem.
contumeliis, et veris iciibus verberalus est. Et?( Quid enim mihi esl in cmlo, et a le quid volui super
casligalio mea in matutino. Judas ulique dixit: Quid d lerram? Cum emphasi legendum, lam grandia mihi
vullis mihi dare, et ego indicabo euin vobis, utit in coelis prseparasti, et ego infelix in terris a le parva
apprehendatur (Matt. xxvi)? Ipse autem in maiu-i- quserebam? Aliter : Neque in ccelo, ncque in terra
tino fuit flagellatus: cuni sequenti die de tradilionee alium prteier le quscsivi. A le enim impleta est vo-
Dominica abiil, el laqueo se suspcndit. Junlasmca, utmihi fleclaiuroinne genu, coelestium,
Sidicebam: Narrabo sic, ecce generalionemfiliorum n terresirium, et infernorum. Yox succedit Ecclesisc
lugruin prmvarkalus sum, Ordo Jectionis, et sensuss dicenlis:
iste est: Dum ipse meaccuso in orationibus matu-i- Defecit cor tneitm, et caro mea: Deus cordis mei, el
t.inis, hoc reperi ut dicerem : Ego si sic fuero locu-i- pars mea Deus in mlermm. Post Deum cordis sui, id
lus: ego si voluero Dei occulla rimari, incipio a fi-i- est, Christum Dominum cujus pars facla est, lam
liis tuis alicnus fieri: velut non justificetur quis, ne-i- corde quam corpore tolo desiderat. Nam defcciio
que juslum faciat opus. Hi qui me praedicant, et perr qnam se dicit habere, non pro diminulione, scd p:o
me lui effecli sunt fllii, in mcconsurgunt. Hincpro-- desiderio accipiepda est.
phela loquiiur. C Quia ecce qui elongant se a le, peribunl: perdidisli
G
Existimabam ul cognoscerem, hoc labor esl aniee omnes qui fornicanlur abs (e.Omnes qui fornicantur,
me. Perscruiatus sum cuncta, el si laboriose: exisli-- sine Deo peccant. Qui aulem peccat, longe est a
inayi tamen cum Apostolo, quia non sunl condignse e Deo : ideoque perdilioni esl proximus.
passioncs hujus temporis ad futuram gloriam quac a Mihiautem adhmrereDeo bonumest. Cujussanguine
revelabitur in sanclis (Rom. vm). sum rcdemptus. Ponere in Domino Deo spem meam.
Donec inlrem in sancluarium Dei, et inlelligam inn Quia vanum est in socculiconfidere bonis.
novissimiseorum. Inlellexi etiam de his sanclis in- Ut annuntiem omries prmdicationes luas in porlis
grcdiens mente in eorum coetum : quia et si in prima» fiiim Sion. Per contemplalionem cnim spei quam in
viia in paucis vexali, innovissima lamen hene dispo- Deum habel, sperat se induci in cceleslis Jerusalcm
nenlur in multis. Hinc ad illos qui in divitiarum dolo) porlis: ad capescendain fuluram bealiludinem cum
confidebant, vcrba vertuntur. cleciis ejus. In quorum nos consorlium non mcrilo-
Verumlamenpropter dolos posuisti eos. Quia tribu-. rum inspeclor, sed veniselargiioradmillal Chrislus
liiverunl iniquis fraudibus juslos. Dejecisti eos dumt Dominus. Amen.
alleviaverunt. In diviliis alleviaii a le sunl dejecti. PSALMUS LXXIII.
Quomodd facii sunl in desolationem? Interrogantis >D J) Intellectus Asaph. Ideo inlellectus, in litulo prano.
vocis hic modus est, et sequiiur respondenlis. Su- taliir : quiaduplex caplivilas sequilur; carualis
bilo defecerunt, perierunl propter iniquitatem suam. videlicet, et spiritualis.
Exposuit enim ordinemrei, juxta illud quod Aposto- Utquid, Deus, repulisii in finem: iralut est furor
lus ait: cum dixerint pax et securitas: lunc repen- i
iuus super oves pascum lum. Immensum Dominicoe
tinus illis apparebit interiius (1 Thes. v). piclatis donum est, qui sic repellil, ut revocet:
Velut somnium exsurgenlium. Sicut quis dormiens 'irascilur, ut cmendet.
Memor eslo congregationis tum quam possedisti ab
videt in visu thesauros magnos auri argeniique, et
initio. Ecclesiaslitoe ulique congregationis quam pa-
surgens omnia perdit: ita et hi divitias suos post
in triarcharum, sive prophelarum, vel vocaljonibus,
luijus soeculi vilam in qua velut somno versati ,vel sacrificiis figurasti.
8unt. Domine, in civitate. In coelesti uiique Jerusa- Redemistivirgam hmreditatis lux. Virga haereditatis
lem. lmaginem tpsoruro ad nihilum rediges, Cum ]Dei, Chrislus esl^ sicut Jeremioe videnli vigilanlem
pulsanltbus his coeleslem regiam, dices: Disccdilc ivirgam dicilur : Bene vides, quia vigilo ego super
1033 BREVJARIUMIN PSALMOS. PSALM. LXXiV. 1054
populum meum (Jerem. 1); et iterum : |Egredietur A per p< signum crucis, quos prius dcvoraveral in per-
virga de radice Jesse, etflosderadiceejus ascendei, si
suasionibus vanis.
elipsuni gentes deprecabuntur (Isa. xi). lloecergo Tu dirupisti fonles, elc. Aposlolos, vel reliqucs
virga Jiberala esl a persequentibusjinimicis. Mons proedicalores.
pi
Sion in quo hubilasli in eo. Sive in assumpto cor- Tuus esl dies, et luaest nox. Claritas Evangelii,
pore, sivein Ecclesia. Ulrumque enim ad monlem vel y< obscuritas Legis : quia te ulraque pronuntiani.
perlinet sanctum. T fecisti solem. Hominem illum per quem sedentes
Tu
Leva manus luas in superbias eorum in finem. Quii in i" lenebris lucem viderunl magnam. Et lunam. Ec-
Ecclesiam luam impugnare conanlur. Quanla ma- c' clesiam, quce in obscuriiatibus sscculi lucet.
lignalus esl inimicus in sanclo! Ul bos malis consiliis i Tu fecisti omnes terminos lerrm. Jttssu enim tuo
horaines persecutores eorum efficerct. Cl
ciincta creata sunt. jEslalem, etver tuplasmasii ea.
El gloriali sunl qui oderunt le, elc.Inslinclu enimi Quamquam
Q et tempora anni, et omnia elcmenia
diaboli gloriantur : cum in odium Dei, sanctos mar- mundi n: Deus fecerit, lamen secundum allegoriani,
tyres poenis affligunl. Vl
verdicimus, cum justi in hoc seeculo bonis operibus
Incenderunl igni sanctuarium tuum in terra : pol- florenl: A jEstaiem, cum fructura laboris sui perci-
luerunl labernaculum nominis tui, elc. Facta suntt,B B piunl.
P
quidem haecsecundum bisloriam : vel cum Nabucho- Memor eslo hujus, inimicus improperavil Domino,
donosor eos adduxit in Babyloniam (iv Reg. xxv),, el a populus insipiens incilavil nomen tuum. Stant tui
vel cuni Titus Vespasianusqiie, succensa civiiale> nmartyres in agone, improperat diabolus, exacerbat
cum teniplo, mullitudine gladio proslrata, reliquumi genlilis g populus. Tu, Domine, memor eslo eorum
vulgus caplivum abduxit. Sed et modo cavendumt qui q ob amorcm nominis tui lalia patiuntur.
est, ne quod iunc contigit Jerosolymae, Christiana3> Nc tradas bestiis animas confilenles libi. 0 diabolc,
nunc eveniat plebi: sicut superius isto versiculo) o ministri diaboli, qui non vuliis corpora devorare,
quem practerivimus quomodo dixit : Posuerunl signut sed si animas. Tunc enim anima devorat.ur ore be-
sua, et signa iion cognoverunt, sicut in exilu desuper: sstice, cum conniventiam proebei diabolicai voluntati.
sic Babylonii in arrogantiam victoriaelumore sublali,, Ardmas A pauperum tuorum ne obliviscaris in finem. Et
in templo luo signa sua posuerunl, quomodo solentt si s ad horam subduntur tribulatipnibus, non pereant;
super p:>rtarum foruices dc hostibus trophsea consil- sed s probali manifesti flanl.
lui. Quod Symmachus planius interpreiatus est, di- Respice in tcstatnenlum luum, quia repleti sunt,
cens : Posuerunt signasua manifeste in edilo, in in- qui q obscurati sunt lerrm dumis iniquitatum. Dumi in-
trohuportarum. Ergo habeat unusquisque nostrum,, C li lerpretanlur spinas. Ili ergo qui obscuraverunt per-
in corde suo, vexillum crucis : non adversariii seculionibus s suis terram luam,repletisunt sentibus
siguum, ne ejus securi succidatur a gralia, sed falce» ii iniquilalis. Tu vero, Domine, qui per Testamentum
evangeliea purgelurad gloriam. Non succendalur ini ttuum, sive vetus, sive novtim, quia ulrumque a te
concupisceniiis, sed accendatur a spiriiualibus-sa- p
processit, etquasi unum habeiur, promisisti prote-
cramenlis. Non polluatur vitiis, sed virlulibtis re- g
gere tuos, succisis nuncspinis, ertie nos.
pleatur. Nec exislimet Denm aliquid non posse3 Ne avertalur humilis faclus confusus. Non oblivis-
cognoscere, sed confiteaturnihiloculis ejus abscondi. c
catur a te, qui in tribulalionibus nniltis atterilur.
Poslremo non praebeat conseusum in improperiiss 1Pauper et iiwps laudabunt nomen luum. Cum promissa
diaboli, sed glorificet nonien Dei sui. t perceperint.
tua
Ut quid averlis manum luam, el dexleram tuam dee Exsurge, Deus, judica causam tuam. Pro his impro-
medio sinu tuo in finem? Sinus est sancluarium ejus,, periis i. quse vel tu sustinuisti pro nobis, vel nunc Ec-
sicul per alium ait prophetam. Sicut enim pastorr clesia c suslinet. Memor eslo improperiorum tuorum :
gregem suum fovet, et felus in sinu portat: sic Do- eorum e qum ab insipienle sunt lola die. Ut in judicio
minus plebem suam vegetal (Isa. XL). Tunc ergo abl) confundanlur.
c
hoc sinu, vel inspeclionem, vel polenliam suaml D Ne obliviscaris voces inimicorum tuorum. Qui le
averlit, cum peccaverimus in eum. iulique in praesentibus pressuris invocant, consolen-
Deus autem rex nosler ante smcula. Sicut per Salo- tur t a le. Superbia eorum , qui le oderunt, ascendil
monem exsapientia, quse est Christus, dicit : Con- ssemper. Nisi enim eorum superbia ascendal: hi non
didit me in initio viarum suarum, anle saecula fun- humiliantur.1 ,Sic enim el Dominus in Apocalypsi di-
davit me (Eccl. XMV).Operatus esl salutem in medio o cit: < Impius impie agat, et iniquus ampiius faciat ini-
lerrm. Sive iii Judaea quse medium terroe dicitur, sive e < quilatem (Apoc. xxn). Ecce ego venio cilo, et mer-
iu ulero virginali. < mea mectim. Nos quoque supplices deprecamur,
ces
Tu confirmasli in virlule lua mare. Soeculum, vel ;1 IDomine, ut ereptos nos ab spinis iniquitatuin, a su-
quse in eo suni. Tu confregisti capila draconis inii perbise ) ruinosae colhurno, post mundi conlemptum
aquis. Potenliam dxmioniorura in baptismo subje- iattollere digneris in cceltim.
cisli. Tu confregisli capila draconis in aquis ': id est,'»
PSALMUS LXXIV.
diaboii. Et dedislieum escam populis JHthiopum. Ut " In finem , tte corrumpas, psalmus Cantici Asaplu
versa vice ab his devoraretur, sive comminuerelur,r, interpreialur synagoga. In Hebrsco, non habet in
PATROL. XXVI. 33
J035 APPENDIX AD TOMUM SEPTIMUM S, HIERONYMI. 10*6
Tu es sacerdos iu
finem, sed habemr, Victoria. El LXX inlerpretes, A chisedcch. Quid voluit dicere ,
non valde erraverunt; siquidem yiptpria perfecja |aelernum, secun'um Prdinem Mel.chisedech? Mauir
est. Bene dixii, Infineni ne corrumpqs. Hpc verbuin festum est qupd in illo loco de Christo dicilur. Sed
mullis riiodis inierprelatur. Dicit et David ad Melchisedecli? Aaron
aliquem dc amicis suis : Ne corrumpas eiim : lipc qujd ait, secundum ordinem
est, SauJ, Videte quid dieat, Et in alip loco legi- ivictimas obtiijiiv Aarpn Iiosiiarurn sanguinem fu-
nius, qiipnia.ni benedixit DavW Dpniinuin : quia idit. .MeJchisedech nihil jiprum fecit, sed lanlum-
cusipdiiae surit manus ejus, id est, ne 'ipterflciaj
Saul."Et nos ergo, quando non interficimus a!i- modo panera et yinum oblulit (Gen, xiy), Hoc ergo
quero: cusloiliuniur manus nosirse. Alii dicunl Ifecjt MelGhisedeiili, et propiprea dicitiir, sepundum
quoniam isie psalnius a David cpmpositus est, pt lordinem Melchisedech. |n Hebraicp habet: E\ factum
abAsaph eantaiusesl. Alii auterh , quoniam ipse est in Salemumbrqculum ejus. Yidete quid dicat se-
Asaph, et composuii, et caniavit, Ergo secundum
LXX hoe dicii: 0 Domine, 'qui- me cuslodisii: ut cundum tropplogiiam: non est unrbraculum Domipi,
nOn mitterem manum nipam.super Christnm tuum inisi ubi pax e.st. iUbi zelus atque discprdia: ibi non
Saul, usqiie ad fjneni ciistodi me, est prplectpr Deus. Dicamus gl secu.ndum Sepsua-
Cpnfitebmur libi, Deus. Hic, confitebimur, non
ginla. Locus Deiinon est, nisi in aninia qiise pacem
paenitentiam significat, sed glpriarii. Et invocabimuq hab.etiQui» ergoj aninia npn habet p;icem, scial se
nomen luum. Nomen Dei, Pater est: anlea ieniin B DP» esse locum Dei, Pacem ineam dp yobis : papem
ignorabatur. Dicit enim Dominus: Pater, revelavi meam rcliqiio vojsis (Jpan. xiv). Hoec est Salvatoris
ripmen luum honiinibus (Joan. xxvn), Omnis eniin hterediliis, Et hqbitalio ejus in Sion. Secundum lil-
FiJius lipinen est Palris. teram possumus dicere Jerusalein, et Siou: quoniam
Narrabimus mirabilia ttta. Hoc dicit Eccjesia; hoc
ibi fuii lemplumi Sesundum trppplogiam vero , et
dicil mulliludo credenlium, Narrqbimus mirabiliq
anagpgen dicimns : qjiia in SJOri habjjatip Dei sil.
lua, lsle yersus cuni prioribus jungitur : jste autera Sjon i.iilerpreialur, specida. In quacumque ergo
qui sequilur, ex pprspna Dpmini dicilur. Sjcejiiin auiniii noiiiia Scriplurarum est afque dpptrina , ibi
interpretati sunt Veleres. in.hahitaj Deijs, |
Cum accepero lempus, ego justilias judkabo. Nunc Ibi confregit fofiitudines qrcuum. Ubi, in Jerusalein
enim non est judex, sed erit. Si enini esset nunc jiir elSipn.JerusaJeniinleriiretaturjjifla;; Sipn, specula.
dex, peccalores noin erigerenlur, el in saecrilp npn
Yjijeamus ergp qu;c sit pax, et qiuds.it specula.
oblinerent diviths. Hoc vos scandalizat; quoniam : Aut Jiumana anima in
Dupljciter interpretemur
jristi fugiiint, et peccatores persequuriiur? iloc yos qua sit pax Dgi, el cpnt.eniplatip : aut certe Ecclesia,
spandalizat: quoniam iniquitas regnat in mundp? apt c.erleSn.nptuna san.cla. I|ji eijiip pax esl, el ibi
Audlle Dominum dicenleni : CMMaccepero iempus,
G habiiatjp, et specula Dei. Ibi cpnfregil fprtiludines
ago juslilias judicabo. Tempus enim judicii reserya- qrcMttn. Jllas siigitias arp^enles qjias niiliebai diabo-
tum est. ln prsesenti non est judicium, sed cerlamen. hjs. Sculum, gladruin, el bellutn. BeUuni illnd de qup
Non enim judicat Paler quemquam; sed omne judi- dipiiiir in alio lpcb : Dissip:}geqtes qqae bella vo)unt
cium dedit Filio. Audiens aulem hpc, ne scomdalize-
(Psal. i.xvji). Efquid se.qujlqr? Sela, qupd inler-
ris, et dicas: quia minor estisle, quiaccipit ab eo prplaplur Septiiagjnla, diqpsalmq, et Jl.ebraice dici-
qui dat; sed vide quid dicat in jEvangelip: Neque furj semper. Videie ergp quia semper confringit Do-
eriim judicat Pater quemquam ; scd pinne judicium minus seuium, etgladium, etbel.lpni.
dedit Filio: quoniam Filius hpminis est (Joan. m). iu tnirqbiliier a inpnlibus mternjs. Du-
IUuminqm
Reddit causam quare accepit judicium : quoriiam
pliciter interpretsjmur inonles, InyeteriTeslamsnio,
Filius hominis est. Audis Filium hpmiiiis, cl dubitas
prpphejas ; ip npyo TestameiHo, apostplps. De isiis
quare accepit? mpntibus xJici).: iLeygyi opplq| nieos jn mpnles :
PSALMUS LXXV. unde veniel auxilium meum(jPsa/. cxx). Jn islis
In finem, in carntinibus, psalmus Asqph, Canlicum nipntibus, et ciyitas Dpi ppsita pst. Npn potest civi-
ad Assyrids. las abscpndi supef mpntpni posita. Nos pmnes sede-
Nofus in Judjmq Deus: in Israel magnum nomen ^ hamus ip tenebris, et in unibra mprlis : et ilhixit
ejus, Anlequani ilJuniinar.et crux iiniiidujii, el anle- nobis Dominus de nipnlibus setprnis (Malth.\):
quam yideretur Dpminus in. iprra, nptus erat in hpp est, de prophetis, et apostplis. Cpniurbali sunt
Judaea peus? in Israel aulem magnura npmen ejiis: omnes inslpienles forde. Hunc yersuni de infidelibus
Quandp auiem yenjj S.alvatpr, in prnnein jerraiii possumus dicere. 1
exiil spnus ejus , et in flnes orbis terra; yerlia ejijs Dprmierunt spmnmn s.mim, el nihil invenerunt, elc.
('Psn(. xvin). Vgrp l]sec yjta Spmnus es.t, et diyilise. Quandp pninr
Et factus esl in pace tocus ejus. Qupd HeJiraice di-: videmur eas tenere, statim amillimus. Sient il[ud
cilur.in SALE]\1 (cnaO,. Vidcturergp secundiim Jitfer qupd seriplum p§t jn propjieta : Sicut cuni aliqus
rarn dicere Jprus.nlem, qu« ante yocgbalur Sqleni^ dprniij sitiens, §i, inyenprit aqnajn, bihit; ppsiea
et posiea Jebus, et deinde dj.cja .esff Jerusalein, in cum; yigijaycril, jipsa sjiis manet (Isqi. xxix) : ita
qiia fuit rex Melchisedech. Leginius: Tu es sacerdos supt et dJYUijei|i hp.p niundp : dum, teneamus,
in aeternum, secundum ordinem Melchisedecb (Ps. ainitijninS; ,
pil||..'Mp'n'di.idt'secun^nin ordiuem Aarpn, sed Mpl- Dormftqvjeruntgui ascenderunt equot. Secundumi
1057 BREVIARIUMIN PSALMOS. PSALM. LXXVL 105S
tr.ipologiam dicamtis. Denique Pharao ascendit. A suni ? Quotide quid palimur : quid sit in cogilaiioni-
cquos, et dormitavit, elperiil. jEgyptii habcbanl bus nosliis, noviinus, ei erubescimus dicere. Muhi
equos, sed perierunf*. Inde et prooceptum esl in sunl qui opera mala non fecerunt, alii sunt qui nec
Lege : ui nnn llebrscus habcat equos. Denique Sa- iocuti sunt : c^terum qui iu cogitatione non pecca-
lomon non babebat equum de Jerusalem, aul ile verit, nullus hominum reperitur. Proplerea nuncdi-
Judaea : sed emebat sibi de /Egyplo ( Deut. XVH:III cit, Quoniam cogitalio hominis confilebilur tibi,
Reg. x). Semper equi in iEgypto venduntur. Terribili. Cui? Deo. El ei qui aufert spiritum prin-
Hi in curribus, ei hi in equis : nos auteni in nomine cipum. Quandovidemusaliquospolenles,verbicausa,
Domini Dei noslri invocabimus (Psal. xix). Illi ergo imperatores, prtcfeclos, el in sseculo isto nimiuni
qui ascenderunl equos, durmiiaverunt ac perienuu. potentes, dicamus et nos ad Deum : Qui auferl spi-
Habet et Dominus nosier equos : habel et monlcs ritum principum. Spiriium possumus ei deanima di-
lucidos. Econtrario, et diabolus babet montes te- cere : possumus et de superbia riicere. lnielligamus
nebrosos. Sicul ergo sunt montes lucidi et montes et de superbia dicerc. inlelligamus, et aliler : qui
tenebrosi: ila sunt et equi boni, et cqui mali. Dixi- aufert spirilum principum. Principes liic intelliginius
mus de equis nialis, dicamus el de equis bonis. lllo sanctos. Ac si dicat: Princeps fuil Salpmon, prin-
tempore quando ad Eliseum venerunt, ut eum com- B ceps fuerunt copleri sancti, priuceps fuit eliam et
prehenderent: exiil puer et vidii exercitum in cir- Apostolus Judas, et quoniam peccaverunt, Deus
cuitu Assyriorum , ct dixit Eliseus : Noli limere, lulit ob eis Spiriium sanclum. Nemo ergo dicat: Ego
quoniam plures nobiscuin sunt, quam cum illis episcopus sum, aut diaconus, aut monacbus; ego
(IV Reg. vi). Et ibi scriplum est : Domine , apcri princeps sum in isio soeeulo : polens est Deus tol-
oculos pueri tui, ut videat. El, aperlis oculis, vidil lere spirilum principum, Denique ut sciaiis, quia
puer currus el equos. Hi erant auxiliatores. Yidete tollii Deus spiriiuin : recessit spiritus Dei a Saul
crgo quid dicat, currus et equos. Nemo bominum bonus, et suffocabat eum spiritus malignus. Sequi-
crat super ipsos, sed erant soli currus et equi: Hoc lur:Etsuffocabat eum spiritusDei inalus (IReg.xw).
cst, qaod vult dicere. Mnliiiudo angelonim , ipsi et Ergo nialum habet spiritum Deus? Nequaquam : sed
currus erant, ipsi et equi : ascensor autem erat Do- ideo recesserat spirilus Dei, ut poslea suffocaret
niinus. Proplerea dicit in Canlico Habacuc : Et equi- eum spiriius malus : propterea spirilus Dei dicilur
tatio tua salus (Babac. m). Hoc ad Deum dicitur. 0 maius. Denique sanctns David , scicns quia spiritus
si nos essemus equi Dei, et super nos dignareiur lolteret principum : rogai Deum , ct dicil: Spiritum
Deus ascendere ! llli ergo conirarii equi dormitave- sanctum luum no auferas a me (Psal. L). Terribili
runl, et ascensores eorum. C apud reges lerrm. El sccundiiin litieram inlelligilur.
Extunc ira lua. Ex quo tempore ira Dei ? Quando Cajteruni proestet Deus nobis, ul reges lerr.T.simus.
populus clamabat ad Aaron in eremo , dicens : Fac Reges tcrrm, ut impereinus carnj nostrse. Unde di-
nobis deos quos sequamur (Exod. XXXII).iiic enim cit et Apostolus : Non regnet peccaluni in mortali
Moyses, qui eduxil nos de terra jEgypti, nescinius , vestro corpore (Rotn. vi). El in alio loco scriplum
quid ei acciderit. Eduxisti eos de lerra vEgypli, et est: Cor regis in manu Dei (Prov. xxi). Juliani
continuo tenegaverunt. perseculoriscor in manuDeifuii, Saulcor in manu
De cmlo audilum fecisli judicium. Locutus es de Dei fuil. Manasse cor in manu Dei fuit, et oninium
coelo, audivii omnis poptilus, et coniremuii: et ta- impiorum regum Juda in manti Domini fuerunl.
men in le non credideruut. jTwa tremuit, ei quievit, Yideiis quoniam secundum litteram stare nonpotest.
Israel autem nec iimuit, nec quievii. Reges ergo sancli sunt, ct istorum cor in manu Do-
Quoniam cogilalio hominis confiiebilur libi, Hoc mini est. Et nos ergo petanius Deum, utreges si-
est, quod dicitur in alio loco : Ab occultis ineis mus, ul imperenius carni noslrse, ut subjecla sit
munda me, el abalienis parcc servo luo(Psa(.xviu), nobis. Unde dicil el Apostolus : Ideo castigo corpus
Alienis a te, quos submitlitdiabolus. Et quid sequi- mcum, ct in servitutem redigo, ne forte aliis prae-
tur? Si mei non fuerinl dominati: tunc immaculatus Ddicans, ipse reprobus efficiar (I Cor. ix). Imperet
ero. Si me non viceriut mahe cogiiationes, tunc ero anima nosira, servial corpus, etsliitim veniet Chri-
mundus in conspeclu luo. Et quid slatim sequiiur ? slus, et liabitabil in nobis. Denique quid dicit ipse
£1 eraundabor a delicto maximo. Vide quid dicai. in Evangelio?Veniam, inquit, el staho aoteostium,
Si me cogilatio non viceril, et ad opus non perduxe- et pulsabo : et si quis milii aperuerit, intrabo, et
ril: a maguo peccato liberatus sum. Quoniam cogi- coenabo cum co (Apoc. 111).Quotidie statante oslium
lalio hominis confitebiluriibi. Niilluseslenim mundus pecioris noslri Cliristus, intrare desiderat. Aperia-
In cpnspeciu Dei, nec si unius quidem diei fuerit mus ei, ingredietur in nos, et hospes nosler erit,
yi.ta ejus. Aslra non sunl munda in conspeciu Dei, et conviva, hoc est, et nobiscum comedet : cui est
et adversus angelos suos perversum quid exeogitn- gloria in ssecula soeculorum. Amen.
vit. (Job. xv el xxy). Hoc lolum quare ? Quoniam
si aslra non suni munda, si in angelis perversum in- PSALMUS LXXyj.
venitur : quanio uiagis in cogilaiione hominum! In finem, pro Idjlhun, Psalnius Asgpfi. In llebraco
Ubi s.uiij.ilji qui di.cuni, recede a me, quia mundus per ldilliun : ul significet 11011pro eo, sed per
 APPENDlX AD TOMUM SEPTJMUM S. HIERONYMI. 1010
1033
cuin psalmum fuisse canlaium. Quod autem sc- i conlurbalus sum. Consideravi mansuetiidinem ipsius:
quitur Asaph psalmus, in veteribus exemplaribus consideravi pielalem, consideravi munditiam, el
non habelur. videns meipsum; iinmundum , vehemenier con-
Voce mea ad Dominum clamavi : voce mca cd lurbabar. Exerciiulus sum, el defecil spiritus meus.
Deum, el intendit mihi. lu die Iribulaiionis mcmDeum In Hebrseo meliusiIiabet: Loquebar in memetipso,cl
eo:quisivi. Videle quomodo in tribulatione csi, et defecilspirilus meus: sive desperalione, sive desi-
Dominum el Deuni deprecatur, el tamen unus Deus derio Dei.
cst. Voce mea ad Dominum clamavi.Clamare eo lem- Anlicipaverunl vigilias oculi mei. In Hebraeo aliler
porc neccssarium est: qiiando Ionge est ille qui cla- habet : Prohibebam tuspectum oculontm meorttm,
mal. Ergo iste quod dieit: hoc est, quoniam prcpter conslupebam, et non loqucbar. Quod dicil hoc esl:
peccala mea Jonge sum a le: proplerea clamo ut Considerans peccata mea, oculos ad coelum erigerc
me exaudias. Voce ad Dominum, cl inlendit mihi. non audebum : peccatori enim dicil Deus : ut quid
Ipsum est quod dicit et in alio loco : Ad Dominura lu enarras justilias meas (Psal. XLIX)?Propterea
cum tribularer clamavi, et exaudivii me (Psat. stupebam, timebam, loqui non poleram. Hoc juxta
cxix). Hebrseos. Atiticipnverunl vigilias ocnli mei : An-
In die tribulalionis mem, Deum exquhivi. Diffici- 8 tequam aliquis vigilarel: ego vigilabam. Legimus
lem rem dicil : Nos quando tribulamur, iu terram el in Daniele (Cap. x). Ei eccc, inquit, ir, id esl,
dejicimur: nihil aliud nisi de Iribulalione cogilamtis. vigil. Non dorniitavit neque dormiel, qui custodit
Iste vero iu tribulalione commovelur: ut Deuni de- Israel. Ergo montichus qui non vigilat hunc versum
precetur. Ac si aperle dicnt, Filium perdidi: inceusa non potest dicere.
est donius mea, ad mendicitaleni vcni: non quaero Turbalus sum, cl non sum loculus. Hoc est, quod
illud quod perdidi, sed Dominum quocro. Si enim dicit Apostolus : Sol non occidal super iracundiam
isium invcnero, in islo invenio omnia. Quterite pri- veslram (Ephes. iv). Tuibaius sum, quasi homo :
mum regnum Dei, el hoec omnia apponentur vobis non sum locutus,, quasi Christ:.anus. Iracundia coepit
(Mallh. vi). Manibus meis nocte contra eum : et non in corde mco; sed iracundiam in verba non protuli.
sum deceplus. ln Hebraeoaliler habel: Manus mea Cogitavi dies antiquos, el annos mternos in menle
nocte extenditur, el non quiescil. Manibus tncis nocte Iwbtti. Quaniuni pro peccaiis meisesi, desperabam :
contra eum. Suliauditur, clamavi. Yidete ergo quod et renueral consolari anima mea. Coepicogilare ab
ci opera noslra, nobis tacenlibus, clamant ad Do- initio mundi, quando hominem fecit Deus, usque ad
niinuni: propterea diciiur : Factum est verbum Do- annum meum ; ab Adam usque ad lempus meum.
niini in manu Aggei propbeioe (Aggeii). Non ei fil ] Meditalus sum nocte cum corde meo, et scopebam
iu ore, hoc est, in sermone, sed in manu , hoc est spiritum meutn :Non cogilabam de iracundia, non
in opere. Manibus mcis nocle : hoc esl, clamavi, cogitabam de inimico meo; sed tota mea cogitatio
inanibiis clamavi. Propterea dicitur ct ad Moysen : de Deo eral. Nox quoc solet esse, vel ad quielem,
Quid clamas ad me? Ei certe non est scriptum ibi vel ad libidinem ; mihi erat cogitatio de viriuiibus.
quia clamaret Moyses ad Deum, sed quoniam cor Meditalus sumnocte cum corde meo, el scopebamspi-
ipsius clamabat: Abba, Pater (Exod. xiv). Inde est rilum meutn : hoc est, fodiebam quasi agrum, ul ibi
quod dieitur in Jeremia : Non siluii pupilla oculi niilterem semen doctrinarum Dumini.
mei (Thren. n). Yidetc ergo quod et pupilla oculi - Numquid in mtemum projiciet Deus? Hsec crat tota
nostri non tacei, sed quotienscumque lacrymas pro - cogitatio mea : Deus hominem fecit de terra, el pro^
ferimus, totiens clamamus ad Deum, Manibus meis misit ei vijam selernain : quomodo ergo de paradiso
nocle contra-Deutn : Idest, quod dicitur : In nocii- ejeclus esl? El npn adjiciet ei, ul placcal adhuc. Aut
JJUSextollite manus vesiras in sancla, el benedicite in finem misericor]diamsuatn abscidel a generatione in
Doininum (Psal. cxxxm). In nocte istius saeculi, et generalionem? Hocest, utramque generationem pro-
in lenebris cum alii ad viiia properarent, cgo opera jiciet, ct prioris populi : et sequeniis? Et si projece-
mea ad le soJum levabam. Et non sum deccplus: D ral Judoeorum populum : Numquid el genlium pro-
Quoniam sic clamavi ef opere clamavi. Non sum jiciet?
deceptus. Dupliciter intelligiiur. Aul consccutus sura Aut conlinebit in ira misericordias suas. Non
quod volebani, aut certe non sum deceptus ab insi- potuit pulchrius dicere : quamvis se leneal, ul
diis diaboli, qui me circumvenire cupiebat. In He- non miserealur : tamen vincit illum misericordia
broeo autem scripliim esl: Mamtsmea in nocle exlen- sua.
diiur, el non qnicscil. Semper exlenditur manus vir- Ei dixi, nunc cmpi. In Hebroeo aliter liabel : Et
lutibus, nonriunquam peccalis contrahitur. dixi, itnbecillitasinea : id est, hoc quod patior, non
Renuit consolari anima mea. Quanlum in peccaiis est de crudelitale Dei; sed de peccatis meis. Hmc
meis est, spe me nulla poteram consolari. Memor mutatio dexlerm Excelsi : Ut Dominus miscreaiur,
fui Dei, et delectalus sum. Quantum in peccalis meis ut det gratiam suam universo niundo: ut non rcli-
fuil : nullam invenire potui consolalionem. Rursum neal in ira sua misericordias suas. Hmc mutatio dex-
cogitavi de Deo, el in misericordia ipsius delectalus term Excelsi :Nisi dcxtera ejus, hoc est, Filius cjus
sum. In Hebraico aliler habet : Memor fui Dei, et inulatus fucrit, et liominis corpus acceperit; nos mi-
1011 BREVIARIUM IN PSALMOS. PSALM. LXXVI. 104-2
sericordiam accipere non possumus. El dixi, nunc .A Illuxerunt coruscaliones lum orbi lerrm. Hic quid
ccepi, hmcmutalio dexlermExcelsi. Qui cum in forma facis lu, Judoee? In mari via tua, et semiioe tuoe in
Dei esset consiitutus, non rapinam arbilratus est aquis multis. Et hocfae, aut de mari dici, auc
es-e se aequalem Deo, sed exinanivit semetipsum, de Jordane. Ei vestigia tua non cognoscentur. Hoc
formam servi accipiens (Philipp. n). sccundum litteram, quomodo inlelligis? Propter
Memor fui operum Domini. Quoe fecerat Moysi, simpliciores secundum litleram diximus: reveriamui'
quac fecerat sanctis. Quia memor ero ab inilio mirabi- ergo ad intelligenliam spiritualem. Viderunt te aquce,
liutn tuoruin, el meditabor in omnibus operibus, elc. Deus. Loquamur de revelatione Joannis. Aquse, in-
Tola mea cogitalio de virtutibus tuis est. Considero quil, multoe, populi mulli sunt (Apoc. xvn). Viderunt
quomodo illis misertus es, et de me non despero. te aqum, Deus. Quseaquse? Et aquac quoe super coelos
Deus, in sancto via tua, Quicumque ergo sanclus sunl, laudent nomen Domini (Ps. CXLVIII).Viderunt
non est, via Dei in eo non cst. Via Dei quse est? te aqum, Deus. Mentes et animse puroe. Viderunl te
Ego sum via et veritas (Joan. xiv). Hoc Salvator aqum el limuernnt. Timor non fuit de odio, sed de
dicit. Yia ergo Dei fllius est, via aulem Dei non est fide. Et lurbalm sunt abyssi. Dicamns aliquid secun-
nisi in sanclo. Yoiumus, ut Christus habilei in no- duin intelligenliam spiritualem. In principio Gene-
b's, simus sancli. Dei enim via in sancto est. Quis B seos scriplum est: Et super aquas, inquit, fercbalur
Deusmagnus sicul Deus mster? Sicut enim sunt dii spiritus. Et deinde scripium est: Super abyssos, in-
mulii: et domini mulli. Hoc loquitur Apostolus, qnit, ferebanlur lenebroe. Yidete ergo quid dicitur
Deus sletit in synagoga deorum (I Cor. vm). Ego in principio Geneseos: hoc est, secundum intelli-
dixi, dii estis, elflliicxcelsi omnes(Psal.LXXXI).Et ad genliam spirilualem. Superaquas, inquit, ferebalut'
Moysen : Dedi te Deum Pharaonis (Exod. vn). San- spiritus. Jam eo tempore baptismum significabalur.
cti dii dicuntur. Illi secunduin graliam dii : tu au- Non enini poierat esse baptismum sine-spirilu. Su-
lem natura Deus es. Tu es Deus qui facis mirabilia. per abyssos vero tenebrae. Ista est abyssus ad quam
Non dixit, quia fecisti; sed, qui facis mirabilia. Quo- doemones postulanl, ne miilantur a Jcsu. Super abys-
tidie facit Deus mirabilia, et operatur, et Filins, et sos ergo tenebroe. In aquis erat munditia : in aliys-
Spiritus sanclus. Tu es Deus,qui facis mirabilia. Heri sis, tenebrse. Quae sint abyssi, me tacente, inlelli-
Jatro, hodie Christianus. Ileri forniealor, hodie gilis : quoniam doemones formidant ire in abyssum.
continens. Heri rapiebas aliena, nunc tua por- Vocem dederunt nubes. Nubes, prophelae : quae Ju-
rigis. daeis lacuerunt, nobis loculi surit. Vocem dederunt
Notam fecisli in populis virlutem tuam. Chri slus nubes, elenim sagiltoe tuse (ransierunt. Prsedicalio
Dei virtus, et Dei sapienlia , myslerium quod a sse- G sermonis Chrisli in universum orbem cucurrit. Vox
culis fuerat abscondiium, nunc notum fecit in popu- tonitrui tui in rota, Tonilrus proprie, grandis vox
lis. Redemisti in brachio luo populum luum. Domine, esl. Denique eo tempore qpando Deus locutus esl :
quiscredidit auditui noslro, et brachiurn Domini Hic est Filius nieus dilectus, in quo mihi complacui:
cui revelalum est? Redemisii in brachio luo populum facla est vox tonilrui rotse similis (Matlh. m). De-
tuum : id est, in Chtisio. FiYios Jacob, et Joseph. nique propterea scribilur : Abyssus abyssum invo-
Utrumque populum et Judoeorum, etChristianorum. cat in voce cataraclarum luarum (Psal, XLI) : boe
Jaeob in populo Judseorum, el Josepb in populo estduoTesiamenla, novum et vetus. Vox tonilrui
gentium. Denique Joseph interprelatur lingua He- ttd in rota. Yox proedicationis tuse in rola. Proplerea
broea , augmentum. Illi ergo praecesserunt, et nos grandis vox dicitur: quia grandis est proedicatio.
adjuncti sumus : proplerea dicit, filiosJacob el Jo- Vox loniirui lui in rota : in tolo orbe per circuitum.
seph. Non solnm auditur in Judsea, quod tu loqueris, sed
Viderunt te aqum, Deus: viderunl te aquce, el limu- etauditur in saeculo. Hoc diximus generaliter. Dica-
erunt. Interim dieamus secundum litteram ; lucrea- mus autem specialiter de interiori liomine. Rofa
mus ierrre propter simpliciores. Quando populus modico quodam vesligio slat in lerra, etnon solum
transivit per mare Rubrum, et per Jordanem : D slat, sed quasi percurril : non stat, sed tangit et
creatorem suum intellexerunt aquoe, et populus proeterit : Denique cum volvitur, ad altiora tran-
110:1iniellexit. Et 'Jurbatm sunt abyssi. Mare vidit, scendit. Ita et sanctus vir, quoniam in corpore
et fugit: Jordanis conversus est retrorsum (Psal. est, necessitatem babel aliqua de terrenis cogitare :
xm). et quando venerit ad victum, et vestitum, et cae-
Multitudo sonilus aquarum, discusserunl nubes. lera hujusmodi : habens victum el vestitum, his
Pro nubibus, aquas habet in Hebrseo. Quod ail, Vo- conlentus est, et tangens terram, ad altiora fesii-
cemdederunt nubes, hoc inlerprelantur quando visus nat (I Tim. vi). llle qui currit, et ad altiora fe-
est Deus in Sina monle. slinat, ' in illo est sermo tuus (Zach. ix). Legimus
Etenim sagiltm ium perambulabant : vox lonitrui et in prophela, sancti lapides volvuntur super
tuiin rola.Et hoc inlerpretnntur de fulgoribus, et terram (Ezech. i). Yidele quid dixit: Sancli lapides
dicunt: quando lonilruat Deus, similem vocem facit volvunlur super terram. Quoniam enim rotae sunt,
rolae. Videtis quomodo adhuc in terra haeream, et propterea volvuntur super terram, et ad altiora fe-
loqiiar secundum litleram oecideniem. stinant. Yultis scire rdtas plures? Legimtis et rolairt
 im APPErofx AD trjMUM sfcPTiMujii-S; fitfiROXYMi. iim
i i
iii fOla; Legiiriiis ei iii Ezeehiel; liiviccm silii lisfc-A i davera ebflim suiit in soliiiidine, eiorum qui
reni rotre. Buae rotre, sutit iioviitii, et vetus Tesla- itioflui surii iii IdeseftP; Nos filii sub Jesii duce
iiieiitmh; Ista fola in illa hicfet; et illri iri isla.- Tii- yeiiimus ad Jiifdhrieiri Pt intfavimus teffarii re-
iiieh vfdete qiiid tficittif, e'i iri Ezeeliiel: Et quticutii- pl*briiissibriis,et yeniirius ad Giilgala, et secuhdo
qai, iiiqtiii, flucebai splritiis, iliiie sefjueljaniiii et circumcisi s.umus spifiltiali ciftiiriicisiorie, ef abla-
ftitre. Hb'c ef iii Ecclesiaste' dicitiif : qudd iii cPn- tiiiri esl a iiobis o|pprobriuiri jEgypii; Niinc ipse Je-
siiitihiatiorie itiundi fe'vri!veiui' foia siijier lacuiii slis drix iiostef gllidium teiietj et seniper rios pra3c6*
(Eccli. xiij. Muita siiiii qtifc dieantiif de fotis ;' sed dil, et piigiiiit pfjo riobis et viricit advefsarios, et
ad feiiqua fesiinat oralib. llluxeiunt cofusedlioiies sepieih diebiis cifciiimus JericbP : hoc est, istum
iuis bfbi tefrm : Apostbiica pfsedicaiio. Commotaest; imiriduiri. Caiiiirius saeerdoialihus tiibis, et eircui-
eicohiremmi terfa: Nisi ieffii tiostfa coiiiiiitita esset; iiiUs Jericho :'"Iidc esl, isliirii iiiuridum, Ct cadiint
et coiiltifbSta, niis Glifisiiahi lioii esseinus. Gom- riitiri ejris, et lips jingrediniufy ei victores' exisiimus.
irioia esl, ei eoiiirernuit i&ffd.Siiper iiulltirii ehini f'e- Deiiide virieimus ifciviiaiemAlii : venihius postea ad
quiescit Spifilus Doifiini, liisi siipSf hiiihilem, et Jebiis : vehitiiiis dd Azor : veriimiis ad rilias civiia-
quieititii, efifeiriehleifi vefiia ejus(Zsai. LXVI). ijtiSivineifiius ailviefsafios,- rjrios siib Moyse viricere
lil iiidfi vw iiia. Ubi fluetus, iibi aiii.-ifaaqiia, iibi B ] riPti poluimiis. Gfatias efgo ogomus diici rioslro
dfaco liabitai : tibi piseiciiii itiitiuii Ii&rerii. Irifhari Jesii; illri eriifn diiee, illo piighrinle, nPs vmcimtis.
viaiiid. Qiii efas iri ctfelo, flescetidisii iri ierfStii; Ille ihiiiefavitsp^uisiafet, et stetit : et istius typo
S&ciiiiUuiiiiiitefahi fibssuriitis dieefe : Eo iempofe ille magrius efat; |ille iriiperabflt, sed Doriiitiiiseffi-
fjud e'iluxit MdysesIsfiiel, tii efas qtii edueebas (Exodi ciebat.' Ille viciof exsiiiit, itiequod freiiticnier dixi,
xiv). Iii mafi vid iiia. Deiiide pdSsifmus, et secuti- iii speliinca tiuinque reges interfecit, ille iitis iri-
diim liislofiaih"Slitef dieefe : fiiafia tibi fuefiitit vla. drixit iri t'erfarri rjsproriiisSionis.Illi agannis gralias;
Srd iliiid sethei fefiu Goeterutiiqiiotidie JOqiiitur ad ille esl filius Nriii!, qiiod rios iegiinus Nave; ille est
"riiare : TacPi obffiiiiesce. bdrtiinus iferiiiiigai, tii nos .qiii dicebatuf Osee, qtiod iios a Ause leginiiis. Non
pef isiiid slficriliirii tfarisiffs jSPssiiritis:iri mafi via eriini dicitiif secunfluffi Hebfaicarii verildlerii Ause,
tutii iile veliil fotis' vitrc, tit duicotafet hinfe. Mafe SBd OsPej id eitj salvafof; Vefe' saJvatof : salvat
ariinfuiiii rrirife'rtidrtuuni. Pftiptefea jiixiS Eieciiie- eiiim nos; Pt ediixil de desef 10, ei indiixit in lerram
lein : egfediiiif de leiiipjo Doiriiiii frins riquiB viVoe, repfomissioniSi ciii sit gloria iri soecula sri^cnlofum.
et vadil fid iiiiire Mbiiiiiini; qiiod niliil liabebat vi- Amen. i
veiis(Eiiblh xtviijiNiilli elfim piSciclili esse potefafit PSALMUS LXXVII.
in mafi MPrtuti,- iiibil viVeboifiii iirafi MfjfluK.De *€ PfOeeipit Sefipturii divina, quarido Sd divitis" pran-
teriipio Dbhiirii; litie est, &S siiiii ejiis egfesSus est dium invitaii frierimus, cum inielligenlia mitla-
fnus m.inum nostram ad epulas. Igitur et nobis
Salvatof; 6i diilcbfavit inafe MPfluum, ei. ainafos dives pf.iiidiiirij pfxposituifi Scfiptiirafuiri esl.
nqiiasVIH iiitifi vid itid, el seiiiitaiiumiii riijuisfiiuliiL Vefiinius iri pfatuih, iibi lierbae fiorent: liiuc fo?a
Pfoptefea iii friafi via tila' : ut i'u facefes viaiii, et se- ruliel, iude candent filia^,divfersi flores sunt. Ani-
ma noslra hiic, illnrque Irahitur, unde flores pul-
qiieferituf ts ripostoJi iui. clifiores capiai,| Si rosam coiliginuis, liiiiun re-
El ieniilce lum fh afjitis mullis\ el vestigid tiia nah liiiquinius : si liliiun liileririius, vinioe iiobis su-
CogWscenttif:dedrixiUi ktcut bves pdpuliinl ihuiiii Bii- persunt. lia et in septuagesimo septinio psalniOi
iius pasldr deduxit c|uasi Pves popiiliiiii siuiiu. Ih qui myslicus est, cl sacramentis pluriniis involu-
fus : quamciimque aspexeris lkiefam, flores snni.
riidriit MOysijel Aafbri. HPCfeeit secuhdrifii litiefaril; Flpfes divcrsi, iet nbii po^suiniis totos colligerd.
Goeiefuiri qiioliilie facit iii lioblsi Ihinuiiu Moysi; ld Eligahius anleiri omiie quod possuffius; e paueis
fest iri legB; ScifhliS auiein quoiiiaifi lex spifitiialis potest et erclerai florum dignitas contemplari. In-
telleclus Asaph. Boc litulo proenotoiur. Ipse nos
est. In lege tua Spiritu.ill et Aafoii: hocest, ifisa- iiliiiiis iid iritelligeiiiiarii pfovocat. Asaph unus
cerdbtiO; In Iige iiia spirituali, ei insacefdolib tU6" fiiit de chPfPdidiisCaliSjsicui fuerunt el filii Cofe,
spifitualiy nos deduxisti popiiluiii Wiifii (Romi vii); |!et Idilluini et caoleri. Ergo de creteris ex chorn-
HoCsectiridum litterairi inielligariiuS de MOyse et Tj 5 didascalis, ei isle unus esl propheta. Quia ergo
iriteliectiis esi simpfex, et iri psalmo narratur
Aaron. Ediietus quideni est Moyses et Aaroii, seil rioft bistoria : necessilate' conipelliniur onihe quod
inlroductus in lerram reproiiiissioiiis. Succeisit ci scripiuiri est, seeUndiim intelligentiaffi inielligerei
Jesus:Videiequod sCriptuin est: Mtjysps iii desefiO Scriplum est; Iri1terra jEgypli in campo Taneos;
martuus est: Aaron mortuus est; Maria mortua ests interrupit mare, et eduxit eos in nube diei, et
tota nocte in illuriiinatione ignis, el cseiera. Vide-
et hoc est qtiod scriptrim est iii pfoplieTa : et pefcu^ rrius quiai Siniplcx nafratiif hisloria. Si efgo sic
tiaffi; inqiiitj tres pastores in mense urio; Uli friof-' inlellexerimiis ui scripttim est, sine eausa tilulus
tui sunt : neque enim potuefunt riitiafe ih ierfarii proenolalus est: Lntellecius Asaph. Sin autem in-
lelleiefiriiiis iii iiLriiiis proeiiotiilur, iiecessitale
repromissioiris (Zddh: i). Videriiht iantUmriiodo compellimur, aliud in liitefa haBerPj aliud ifi
contra lerfam reproniissionis, et inifare iiiOripotu- spiritu reperire:
erdiiti Judaii videfurit terfaritfepfomissibiiis, el ifta Atiendilei p'opUlu%nieiis, legetn meam : inclinale
trare nori poiuerunti Mortiii etfirri in deleTtoi et 6a-' arireirivesiraih ih verba oris hiei.
Apefiaih iii pafabolis
4 linniS liaric Veffls
Miefpiiynlugfecfifmeifi tifuilis repfeliendii. Yide in Jbvinian. lib. i, cap. 12, el initio
Comnierilanorutti ih Oseani:
 1015 BREVIAIUUMIN PSALMOS.PSALM. LXXVH. 1046
os meum, et loquar propositioncs ab initio. Videlis A ipsum, et dicit : Evangelista vesler Mallhaeus tani
quia bene supra scriplum est : Inlellectus Asaph. imperilus fuit, ut diceret : quod scriptum est per
Denique et ipsa proplietia sic incipil : Altendile, Isaiam prophelam : Aperiam in parabolis os meum,
populus meus, legem meam : non Moysi legem, sed et toquar proposiliones ab inilio : ergo simpliciter
legem meam. Inclinate aurem veslram in verba oris dicamus : quomodo illud in Evangelio scriptuni esl,
mei. Hoc esl quod dicit in Evangelio : Qui habet sic scriptum est in Maithseo el Joanne, quod Do-
aures audiendi, audiat (Luc. viu). Aperiatn in para- minus noster hora sexta crucifixus sit. Rursum
bolis os tneutn. Aperiam vobis quod Judacis clausum scriplum est in Marco : quia hora tertia cruciflxus
est. Aperiam in parabolis os meum. Ei sine parabolis, sil. Hoc videtur csse diversum, sed non esl diver-
inquii, non loquebaiur eis : discipulis aulein suis sum. Error scriptorum fuit: Et in Marco hora
secrcto snlvebai parabolas (Maic. iv). Aperiam in sexla scriptum fuil; sed mulii episemum Grsecuin
parabolis os tneum. Quod illis in parabolis Ioquor s-, pulaverunl esse y : sicut et ibi error fuit scriplo-
foris, vobis intrinsecus aperiam. El loquar proposi* rum : ut pro Asaph, lsaiain scriberent. Scimus
liones ab initio. Pro proposiiionibus, in Hebroeo enim quia prima Ecclesia de imperilis congregala
habet, in mnigmate. Ergo omne quod dicitur, senignia fuitgentibus. Ergo cum Jegerenl in Evangelio : Ut
est. jEnigma non est hoc quod dicitur, sed aliud B i impleretur quod scriptum esi in Asaph propheta :
quid signilicatur. Dicat uiihi aliquis : Yim facis ille qui primus scribebat Evangelium, coepit dicere :
Scriplurae, cum enim lilulus habet : Inlellectus Quis est isle Asaph prophela? Non eratnotus in po-
Asaph, tu mihi ex persona Christi interpreiaris hoc puio, et hoc fecit, ul dum errorem emendaret, fa-
dictum. Ex persona Gbrisli inierprelemur hoc di- ceret errorem. Dicamus aliquid simile, ct in alio
ctum, si Christiani sumus. Sumus autem Christiani, loco in Evangelio secundum Matlhseum : quando
qui Christi baplismum accepimus, et non solum confl- Judas relulit triginla argenteos, et noluerunl acci-
temur, sed et profilemur, quia Christiani suinus. De- pere sacerdotes, nec mittere in corbonam, quoniam
bemus ergo credere Evangelistis. Scriptum est in erat pretium sanguinis : et emerunt iude agruin
Evangeliosecundum Matlbreum: Cum, inquit, loculus figuli in sepulturam peregrinorum (Mallh. xxvu).
fuissel iri parabolis Dominus nosler atque Salvaior, Prelium Christi, sepullura nosira est, et vocatur
et illi non inlelligerent (Matih. m): ei cselera quae ager iile Acheldemach, quod esl, ager sanguinis.
scripta sunt in Evangelio. Et poslea evangelista Sanguinis ager non Judocorum, sed nostra sepul-
quid intulil? Hsec omnia, inquit, facla sunt, lit iin- lura est. Nos enim peregrini fuimus et a<Jvenoe,el
pleretur illud quod scripium est: Aperiam in para- non habebamus ubi requiesceremus. Ille cruciflxus
( est,elmortuus est, el nos cum illo consepulti sumus.
bolis os meuiih cl loquar proposilionesab inilio. Vides G
ergo quod evangelisla Matthoeus hoc ex persona Ut impleretur, inquit, quodscriplum esl in Jeremia
Chrisli inlellexit. Cum enim induxissct Dominum prophela: Retulit, inquit, triginta argenleos, prelium
dicentem in porabolis, ei illi non intelligerenl: boc, quod appretialum est, et csetera. Sicul scriplum est,
inquit, factum est, ut implerelur quod scripluui inquit, in Jeremia propheta : hoc in Matthseo scri-
est : Aperiam ili parabolis os meum, et loquar pro- ptum esl. Requisivimus in Jeremia prophela, et hoc
posilionesab inilio. Videtur nobis nihil remansisse peuilus iuvenire non potuimus, sed invenimus
qusestionis, sed diligenter attendjle (Joan, v): Slu- illud in Zacbaria :Videlis ergo, quia et hicerror fuit,
dii eniui mei est non declamore more rhetorico, sicut ibi (Zach. xi).
sed Scripturarum sensus aperire. Denique et Do- Quanta audivimus et cognovimus ea. Hi versiculi
miiius atque Salvator quid dixit? Scrulamini Scrip. ab : Atiendite, populus meus, kgem meam : usque
turas, et ibi invenietis quomodo de me scriptum in istum versiculum, loquar propositiones ab iniiio :
esl. Et alibi dixit Judseis : Erraiis, nescientes Scri- ex persona Chrisli dicunlur, et ipse Salvalor loqui-
pluras, neque virtulem Dei. Videte quid dicat : tur. Jam caeteros versiculos usque ad fincm psalmi,
Erratis. Quare? Ncscientes Scripluras (Marc, m), ex persona aposlolorum debemus accipere. Dicenle
Quoniam aulem nescitis Scripluras : proplefea ne- "- ergo Domiuo : Inclinate atirem vestram ad vefba oris
scitis Christum, qui est Dei virlus, et Dei sapienlia. mei. 0 aposioli, quod, inquit, audislis in secretOj
a
Dicilur ergo in Mallhseo : Hmc inquit, facla sunt,
tecta (Jlfn((. x). Quid dicunt apo-
ul implerelur quod scriplum est in Asaph prophela. praedicaie super
stoii? Quanta audivimusei cogilovimusea; et patfiaf-
Sic inveniiur in omnibus veteribus codicibus, sed
homines ignorantes lulerunl illud. Denique multa chaeel propheloeloCuti stiht nobis. El pdtres nostfi
Evangelia usque hodie ita babenl : Ut impleretur narraverutunobis. Nonsuni occulta d filiis eofuih,elc.
quod scriplum esl per Isaiam prophetam : Aperiam Propterea illi locuti sunt, ut nos filii eorutn scirc-
in parabolis os meum, el loquar propositionesab ini- mus. Et legemposuil iti Israel: quanla mandavit pa-
lio. Hoc Isaias non loquitur, sed Asaph. Denique et tribus nostris. Illis carnaliter locuti sunt : sed nos ea
iinpius ille Porphyrius proponit adversum nos lioc spiritualiier inlelligimus. Ut nota facerent ea filiis

a Consule vefum Hieron. Comfnentario iri Malthseurn

cap. xfii, vers. 35, et quoe iii eufn lPCuniobsef-
vamus.
 1047 APPENDIX AD TOMUMSEPTIMLIMS. HIERONYMI. 1048
suis. Hoc esl, nobis. Proplerea illis loeulus esl, ut tt A Epbraim habebaiit regem. Quomodo eniin qui regua»
nobis prodercnt. bant in Judrea, hrtbebant regem de tribu Juda, el ge-
Filiis quinascenlur el exsurgent, el narrabuiit ./?-'
?-' nere David: sic qui regnabanl in Samaria, habebant
liis sitis. Pro palribus, inquit, tuis nati sunt llbi 11-
!i- fegem de Iribu Ephraim, et reges ipsoruni vocaban-
lii (Psdl. xLiv). Nos fllii sumus illorum. llli nobis is tur Ephraim. Legamus Osee propheiam, et nninrm
narravcrunli et nos narravimiis filiis nostris , filii !ii proplietiam ejus contra Ephraim reperiemus (Osee
corum nos sumus. vn). Et dicituribi: Epliraim, inquit, faeius est quasi
">U-tpoiianim Deo spetn suam. Ul jam non credant nt columba ihsipiens. Vide quid dical. Columba eniin
in idolis, sed in Deo credanl. Ul nou obliviscantur ir iiisipiens relinquil templuin, et habilat in silvis. Co-
opera Dei. Ut videant ordinem crealuroe, et ex ix lumba semper iti domibus habilai. Ephraim vero
creatura inlelligant creaiorem. Et inandaia ejus ex- v- coluinba niea reliquit templum, reliquit domuin , et
quifaiit. Non coiitemrianl sicul Judrci, sed exquirant :it iiabital in silvis, habitat in deserlis. Hoc inlcrim
sleul"Chrisliani (I Cor. x). secundum Jittcraiii, debemus enim ei hisioriam po-
Nec fiant sicut paireseorum. Ne murmurenrsicutn nere. Niinc vefo Ipost Jitleram , quasi per quosdam
iniirmiiraverunt quidam in deserlo, et perieriint.t. gradus debemus ad majora conscendere. Dicamus
Genefatio prdva et exasperans. Non egp hoc loquor : B efgo , iilios Ephraini , omnes essc hrcreticos. Et isti
Propheta itius hoc loquitur de' te. Generatio prava ;a eriirn recesserunlj de domo Dci, et isii dimiserunt
et exasperans. Gcneraiio aduliera et pessima siguum m David, et babitaJianl in deserlis. Et dicunlurquidem
quaerit, et signum npn dabitur ei, nisi siginun Jonse fe columbre, quia leguhl ipsi Scripturas, sed insipicnter
(Mtitt. xvi). Qiiare dixit, prava? Quia facti sunt in in intelligunt. Multi jsunt qtii dicuntur, filii Epliraim,
arcuffi perverSum. Arcus enim iiuriiquam extendi-i- intendentes et niittenles arcum. Vide omnes haorelicos,
tur in eum qui se miltit, sed cpnira adversarios.s. qui dereliquerunt Jerusalem, qni dereliquerunl tem-
Istaaiitefngeneratio cum essetreeta a Deo condita,j, pilumDei, qiii habitanl in Samaria. Ubi fecernnt vilu-
eiliabereiuf in rnanu Dei quasi arcus, ut mittcret3t los aureos? In Bethel, el in Dan. El vide quid dicat:
per eam sagittas, versa est quasi arcus perversus,i, Eecerunt vilnlos ajureos in Bethel, in domo Dei, ido-
blasphenians in Creatorem suum. lolatrse facli sunl. Et fecerunl illud in Dan: hoc esi,
Geiieratio qum non direxit cor suum. Usque hodie ie iri judicium suura, et in condemnaiionem. Derelique-
perversus est Israel. Et tion esl credjtus cum Deo ;o rimt domum Domini, et nihil aliud nisi de auro cogi-
spiritus ejus. Quoniam non reeepit Filium, propier- tanl. Dical aiiquis, Quare fecerunl vitulos aureos?
ea iioii recepit Spiritum sancluin. Denique Spiri-i- Noster thesaurus jreposiius esl in vnsis fictilibus.
tus sanctus, quando descendit in specie columbre, :, G Ecclesiastici eriimj, rustici sunt et sinipliccs: omnes
noil descendit super lurbas Judreorurri , sed super >r vero hseretici, AnStotelici et Plalonici sunt. Denique
unum Jesum. Si vis ergo, Judsee, spirilum accipere,i, ul sciatis,quoniamlomniseIoquenliassecularis,aiirum
crede in Jesum, quoniam Spiritus sanclus sedet inn dicitur: hoc est, quoniam lingua eorum quasi propter
Jesu. splendoreniv auri licitur: Calix aureus Babylon in
Fitii Epliraim inlendentes et mittentes arcum. 0 manu Domini. Yidete quid dical: Babylon confusio-
quanta mysleria I o quanli fiores! Non dico dies, sedd nis. Ergo mundus iste , calix aureus esl. De hoc
et iotus mensis ad iiilelligentiam isliits psalmi nonn caliceaureo ontiiibus genlibus propinalur (Jerem. LI).
poiest sufficcre. In singulis verbis sensus sunt. Ila-I- FHii Ephrahn irilendenieset mitlenles arcum. Quam-
berhus el tbesauruui in vasis istis fictilibus. Mulli li cumqiie videris spripturam hserelicorum , omnes
lioc interpretaiitur de corpore, et de Spiritu sancto: : supersliliones liobent. Reversi sunt in die belli. Ne-
hoc esl, habemus thesaurum in vasis fictilibus. Est;t sciunt euni qui dixjt: Pacem meam do vobis, pacem
quidem et ista intelligentia : sed ista multo me-i- meam relinquo vobis (Joan. xiv): sed ad verba sunt
lior estj quoniam habemus thesaiirum pretiosis- pfseparali. Habenti verba , .sed audient illud quod
simum in vasis flciilibus : hoc est, in verbis ru-i- scriplum est: Dissipa genlesquoe bella volunt (Psat.
Sticis Scripturarum. Filii Ephraim inlendentess D iLXYII). Dicataliquis; nostram esse sententiam : Videa-
el rnittenles arcum,. conversi sunl in die belti,, miis consequetiiia:
et csetcra. Legimus in Regum Jibris: quouiam subb ATo»custodieriint tesiamenlum Dei, el in lege ejus
Roboam.filio Saloinonis, Jeroboam filius Nabalh sci- noluerunt ambulare, et obtili suni benefaclorumejus.
dit populum a reli.quo populo, et decem tribus duxil1 :Consurre.veruiil conlra eum, qui eos regeneravil in
in Samariam (III Reg. xu). Judae vero tribus, et!t baiptismale. Et inirabilium ejus qum ostendit eis. Yi-
Benjamin renianserunl sub imperio Roboam, et:t dete i sensum Scripiurarum, quomodo defiliis Ephraim
multi de tribu Levi, qui habitabant in Jerusalemn venit ad historias proeteritas : uliliud quod scriplum
sacerdoles et Levitre, sicut scriplum est iti Paralipo- '
esl: Aperiam in pairabolis os meum, loquar propo-
nicnon , reversi sunl in templum Dei, hoc esl, ini) sitiones ' ab initio : parabolice diclum. oslendit.
Jerusalem (II Par. xi). Tres ergo iribus fuerunt: hocc Coram patribtts eorum qum fecil mirabilia in lerra
est, Juda: Juda ipsa regalis tribus, et Benjamin , et:t Mgypli, in campo Taneos : inlerrupil mare, et per-
posiea Levitre ibi yenerant de diversis tribubus ad& . diixit < eos, statuit aquas quasi in ulre, el deduxil eos in
tetnpiiim, Qui fcraiit efgo in Samaria , de tribii nube dieii Dkal alijiuis ; Vim facis Scripluroe : sim*
10'.9 BREVIARIUM IN PSALMOS. PSALM. LXXYII. 1030
pliciter enim dicilur dc populolsrael, quando edu- A iluxerunt torrcnles. Torrenles aulem doclores acci-
elus est de terra ^gypii, el propierea secundum pimus: per quos torrentes, id esl, subsequenles
historiam dicilur. Et legimus deeem iribus quoniam Ecclcsiarum doclorcs repleti sunl. Ex quorum ne.s
dereliquerunt Deum, ei idololalrre effecii sunt, et pr-xdicatione , sitim verbi Dei rcstinguimus. Sed et
quasi secuti sunt viiulos aureos. Yideamus Asaph ad fonleni Baplismi nobis atque martyrii, eadem pe-
prophela quo lempore fuerit. Utique illo lempore, tra oslendit. De latere cnim ejus cum percnssus esi,
quando fuit David quadraginta annis. Rursum Salo- sanguis etaqua processit, quod baptismum el-mar-
mon aliis qtiadrnginla annis. Post octoginla annos lyrium liguravit (Joan. xix). Torrenles aulem docto-
sub Roboam, posleascissresunt decem tribus. Yides res dicli, quia priusquam crederent, ab imbribus et
ergo quod dicitur, non dicilur de decem tribubus, volulabris Iiiijus soeculi eranl repleti. Nunc autcm
seddehrcrelicis propheialnr. Coram palribus eorum baptismo abluti, a fonle vilrc perennis inundavertin'.
"
fecit mirabilia. Obliti crgo sunt hoerelici patris sui, Additmurmuratio Judaica, dicens:
qui fecit mirabilia in terra jEgypti, intenebrisistius Numquid et panempoleril dare, aut parare mcnsam
saeeuli, qtiomodo illos liberavit. In Ecclesia renati popiifosuo?DifficiIemputatvirlulemDei:utquieduxerit
sunt, et postea ubi nati sunt, displicet eis Ecclesia. aquam desaxo, quasi non possit manna dare dc coelo.
ln lerra Myypti in campo Taneos: ubi idololatria, B Ideo audivil Dominus, et distulil. Utique se ab eis,
ubi rex ^Egypli, ulii equilaius JGgypli, ubi Joannes' ne in terram repromissionis inlrarent. El ignis accen-
el Mambres adversarii Moysi, ubi idololatria. Nos sus esl in Jacob, el ira ascendil in lsrael. Jacob non
omnes eramus in ^Egyplo, et a Domino liberati su- semper suppiantator vitiorum intelligitur : nec Israel
mus. Inlerrupit tnare, et edttxil eos. Ambulabat Domi-• in ornnibus videns Deum accipilur. Aposlolus auleni
nus super mare, et fluclus maris miligavit, et nos1 docet esse lsraelem secundum carnem (I Cor. x), de
perduxit. Interrupit mare, et eduxiteos. Usque hodie, quo diciiur : Et fornicatus est Israel (Judic. vm). Si
o Mouache fidelis, quando educeris de ^Egypto, in- enim vidisset mente Deum, fomicalus ulique non
lcrrumpitur mare, et sic educeris. Slatuitaqttas quasi' fuisset. Sic deJacob, cum Esau pollulum idolis ado-
in utre. In Hcbroeo non habel, uirem : sed, sicut' rabat, dicens : Video facieni tuam lamquam faciem
acervum. Et deduxit eos in nttbe diei. Ecce Dominus1 angeli Dei (Gen. xxnt); vel, cum impinguatus rccal-
venitin jEgyptum in nube levi. Nubem levem, aut citravit, non cral supplantalor vitiorum. Ideo el hic
proprie Salvaloris eorpus debemus accipere: qui' ila inielligendum est : quia accensus est in Jacob
leve fuit, et nullo peccato proegravaium esl. Aul• terrenus ignisconcupiscentiae, et ila in ultione di-
certe nubem levem debemus sanciam Mariam acci- vina, super Israel carnalem ascendil.
'
pere : nullosemine bumanoproegravatam. Ecce Do- C Quia non crcdiderunt in Deuin, nec speraverunt in
minus venit in jEgyptum, srcculi istins : super nu- salutari ejus. Nec Patrem, nec Filium, qui salus
bem levem, Virginem. Et deduxil eos innube diei. mundi esl, crediderunt.
Pulcbre dixil, diei: Nubes cnim illa non fuit in lene- El mandavit nttbibus desuper, eljanuas cmli aperuil,
' Et
bris, sed semper in luce. Ellolanocteinilluminatione pluit illis manna ad manducandum. Proeslila hoec"
ignis. Et lenebrae non sunt absconsoea te.Sicul lux tibi,' sunt Hebroeis : sed et modo in Ecclesia prophelis et
ilael noxtibi(Deut.iv). Et lota nocte in illuminalione! aposlolis praecipitur, ut nobis verbum procdicalionis,
ignis.Dominusnoster,ignisconsumensest.Ignisconsu- quo anima spiritualiler pascatur, annunlienl. Panem
mens. Non dixitquidconsumens, nobisinlelligentiam 1 cmli dedil eis, panem angeloritm manducavil homo,
dereliquit. Qui super fundameiitum Chrisli sedificave« •
Ipse homini cibum praobuil, qui dixit : Ego sum pa-
runt, lignum, fenum,stipulam (ICor. m): Dominusillis' nis vitre, qtii de ccelo descendi: qui manducaverit ex
ignisconsumensesi. Ignisduplicem habet naturam, et' eo, vivel in rclernum (Joan. vi). Ex hoc enim pane
lucet, eturit. Si peccatores sumus, incendil: sijusti, ' coeli, sancti reficiuntur et angeli. Cibdria misil cis in
lucet nobis. abundantia. Ut jam non lilterre hordeo, sed spiritua-
Interrupil pelram in deserto. Inlerrupia nobis est' lis triiici dogmate satienlur.
"
petra in eremo. Percussa est peira, el fluxerunt D El translulil Austrum de cmlo, et induxil in-virlute
aqtioe. Illa petra quse dicit: qui sitit, veniat et bibat; sua Africum,elpluilstipereossiculpulverem carnes,cU\
de cujus venire fluxerunt flumiua (Joan. vn). Et ada- In ventis, flalum Spiritus sancti dcmonstral. Collatio
quavit eosvelut in abysso mulla... In deserlo , ubi autem muliitndinis, quee pulveri vel arenoemaris as-
aqua non erat, abundautia nobis aquarum facta est. similatur, lerrenum et durum eornm arguit sensum.
Et eduxil aquam de pelra , et eduxil tamquam flu- El ceciderunt in medio caslrorum eorum, circa ta-
mina aquas, et apposuerunt adhuc peccare ei, etc. 0 1 bernacula eorum, etmanducaverunt, et saturali sunl
perversitascordispravi, in Deum male loquitur, el nimis. Castra, synagogas dieil. Tabernacula vcro,
qui justitiam esurire debuerat, carnes rcquirit et' corda eorum in quibus hsec defluxerunt. Quod au-
olera. Nam sicut Moyses percussit in eremo petram, lem eos nimis indicat saturatos , ingluviem eorura
et produxit populo aquas ( Num. xx ), ila et Donii- carnalem increpat: quod hi qui de Dei praeceplis
nus quem Paulus percussum ait propier peccata' refici debuerant, de pulvereis se carnibus scntiunt
nostra, imniensos nobis protulit fontes (Rom. iv): satialos. Et desiderium eorum atlulit eis : non sunt
aposlolos scilicci, quos petra monstravit, ct per quos fraudatia desiderio mo. Immensa pieias Domini. ut
 10S1 APPENDIX AD TfJMUMSfcPTIMUMS. IHERONYMI. 10:i2
lifrcrifj victii esiifieiiieS pascil: sie etqiii e'iifti de^ A pilis exacerbabaiii.' Sed et nunc exacerbant, cutii
sidefrivefit, ecelesti; quein stipefius dixiiiiiis, paiie audinni, quod Ghrisluin Domirium in carne nascilu-
feplei. Efgo lii qui carnes tahtuiii,-ct tioii Deuffide1 fririi aniiuhli.il;
sidcfavefiiiit', rjuidiu seqtieiiti tulerinl, videamus. Nori sunt fecofdali manus ejus : die qua redemil
Adhuc escti eofuiii efai in ofe ipsorum, et ifti Dei eos di manu tfibulantiSi Phafaonis ulique, qui figu-
ascendii sitpef eos, et occidil pihgues eoruhi: Hoecde faliter diabolus dicilur.
his qiii Deuiri posi aecepluiti maiitia defeliqiiefunl; Siiul postiii in jEgypto signa sua, et prodigia sua
Naffi til tiliric in Ecclesia si qiiis Cafiie eiSanguirie ih campb Taneos. Siciit enim tunc in decem signis,
Christifeficitur, eldeciihalad vitia^ iioveril sibi Dei id est, plagis, Mpyses populum ex jEgypto libera-
judiciuih immitiefe, sidiit Pauliis apostolus ait : Qiii vit: ila et Patiliis aposlolus decem Epistolis prre-
accepcrii corpris eiSahguirieiriGhfisii iridigrie, ju- jentis mundi teiiebras oppressit.
dieium sibi sumit, et bibit (I Cor. xi); Et eleetos Coriverlit in sanguinem fliimina eorum, et imbres
Isrticl impediviii linpediuiilurj et Wilricelfeeti Eccle- iofum ne biberentiYana philosopliorum verba, quoein
sirc' : si rie ijisi qiioqite sacef doles liitiocenter lircc doctriiiisPlaloriicis Ecclesise parvulos interimebant :
sacfamenia pefeipiaht; in uliionem divitiarii illis conversa esl et in cruo-
In oninibushis pecctiveriint adliili : ei nori credide- B rehijtitqiii sariguitiemfundebant, idestjanimasjugu-
ruiit iii iriifabilibiis ejui. Et defeceruril, eic. Peccant lavefarit seducendo, sanguine deinceps potarentur.
quolidie ihiqui; qiiOadusque deficiant, et cuffi festi- Misil in eos Cynomyittm,el comedil eos. In cyno-
riatiohe deficiiiiit : qrii sacefdotibus Dei obaudire iriyia Gyriicorumi sectani indicavit, quae libidineni
coiitehihurit, sicul et populus ille qui conlra famu- aiqlfe luxuriam, summum prsedicat bonum. Et ra-
lum Dei Moysen murmurabal. haih, et disperdidit eos. In raiiarum vocibus, et a
Curiioccidefet eos, qttmrebaiiteuntj el fevertebdnlur^ ppetaf urti cafnliiia designantur, quoeper iiiflationem
et diluculo veiiiebant ad eum. Flagellati in peccatis verbositaiis exterriiinationum fabulas intulerunt.
^reverlebaiilur : excussoqiie iiifideliiatis somhOj-ma* Et dediimfugiht'fructus eorutri.In oerugine, sive ca-
turab.inl ut aiidireut verbum Dei.- niciila, forhicationis fofma monstraliir. Nam sicut
El remeinordbant, quia Deus adjutor est eofum; et hicc leiito rcpens conaffiine, crudelissime arborum
Deus excelsus redemptor eorum esU Nullum posse iri- ff ueiibus insidiatiir : ila et hoecblande illiciens lio-
lellexerunt adjutorium fefre, nisi illtim qrii eos de iiiih^s i iriiqiiis eos atque occultis morsibris saevis-
servitute iEgypti liberavii; sime vorat. Et labores eorum locttsimi In locusla,
Etdikxerunt eum in ore suo. Cuiri dicerent : hUiriaiii generis discordirc confutanlur. Quae cum
Offinia qtiaecunique pfreceperit Moyses; facieffius IC siiie fegfc Ordinatum ducat exercitum j hunianum
(Exod. H ). Et liiigua sua meriliti sitnl ti: Dicenies tameh gehus semper dissidet ac discordat.
Moysi : Omnia qusecumque dixefit Domiims, fa- Occidil iii grandirie vineas eorunij et moros eorum in
ciemus. pfiiiiia. El tfadidit graitdini jumenia eorum, etposses-
Cor auleiii ipsoriim ntin erat rectttm cutii eOjtiec fi- sibiies ebfithi igrii. Iii gfandine castigalio divina mon-
. deles habiti sunlin teslamenlo ejus. Naiil et Doriiinus slfatuf : iri qua vel Vineae,vel arbores flagellaiilur :
tcstimoriio ulens Iiaioe propbctcc, dicebat : Populus lioescilicet quai pfo boriis friiclibus, tribtilos protu-
hic labiis riie lionorul : cor autem ejus longe esl a lCruiil. Ab hacenim grandine et jumenta occidun-
mc (Isiii xxix). ttifj lit eoruffi insipientia arguatuf, qui diviniim no-
Ipse autem esl miserkors, et propilint fielpeccalit lrigti bestiis indideruiit. Ighis quoque ad depascenda
eoriim^ elc. Multitudo enim hiisericofdiarum conti- vilia et illiiHiitiahdacredentiuni corda mittitur, sicut
net euni, ut duni cxspectat poenilentiam, non puniat Doriiiriusait: lgnem veni niiticre in lcrram : etquid
delinquenlem : quia non vult morlem peecaioiis, volo, iiisiut accfendatiir (Luc, xu)?
sed ui converlatur et vivat (Esecln xviii). Misil in eos iram indignalionis sum : indiynaiionem,
Elrememoratusest, quia caro iitnl. Sciteriiihj quia c( ifarii el tfibulatipnenij immissionemper angelos tiia-
caro seinper resistit legi Dei; Spifilus vadensi et hon 1D ttis. Ui qui divinis plagis hon argiiebanlur, diaboli-
rediens: Novit ehim qiiia homo , arnisso spifitu, in cis irisidiis turidefentur. Qui atttemsint angeli, ipse
pulverPm revertituf. Nam et Spifitus siihctiis cuni Doiiiirius in EvaiigPlio declafavit : Ite, iiii|uit, in
recedil a peccatofibtiSj qnamdiu in volutabris pecca- igriem, querii pfoeparavit Paler ffieus diabolo et an-
minum sunt, non revertiluf ad eoss gelisejiis (Mhit. xxv);
Quolies exacerbaverunt euiii in deserlo ; in irum Vidm fecit semilteifm sum, 8( non pepercii a niorle
concitaverunleum in inaquoso^In incredulilaie uti- linmabiis ebrurii; etjHmenia eofum in inorte conctusit,
que alque aridilate cordis suii Ilabet viatii diviria ifa, ctihi ih peccali ultionc quis
Et conversi sunt, et leiitaveruiit fleain, et Santtum tfaditiiStioii libefat aiiiniarrisu;iiii a stipplicio geheii-
lsrael exacerbavefunti Erat lunc Moyscs sanelus Is- tioe. Yel ciiiti irisipiefitia, qUrcjiimerilis est similis;
raelj qui Deuffiet menie videbat etoculis,quem sse- ih nidrte sempilerna CPricluditUr.
a Ofigeries h.oinil. 4 in Exod. :' Per faiids indicdfi tibus thundo huic fabutas intuleruni, etc. Tfaclator
siiiguidfilef tirbiifof tiifihiiia Poeiafuhij qui inbhi ijufe- iti sua transtiilit.
daiii it inflata modulalionej velutmtatAm tonh et can-
 10SS liREVlARIUM 1N PSALMOS; PSALM. LXXVliL 10o4
El percussit omne primdgenitum in iefrti eoruni: A j liidinehi eofuriiiti mahus ihiniici: el cohclusit ih glti-
primitias otnnis laboris eorum in tabernttcitlis Clianii. dio populutn suurii, el hmreditatem suarii sprevii, Jri-
Sicul breegesia iu aEgypto refefuntur : ita et Domi- venes eormh^ etc. Manifeste liic exCitJiuniiilliid qtiod
nus'i principafus, 'el potestates, sive daemoniortim, iii Jerosolyrais sub Tifo Vespasiaiioque aelurri est,
sive vitiorum, in hoc mundo, sacrosaiicto adventu suo proeconavit. Et quia tamqiiain Scia agenda praedixit,
delevit, ac triainpuavit in iigno crucis sure, et ab nPVerit qui Iegit, quia aptid Deurii fiitufa jam factS
eorum corde depulif, qui calliditati diabolicre dedili siiiit. Sed uiinaiti et iri nobis bsec, Doriiirid coope-
fuerant, quia Cliam a calliditas inlerprelatur. raiite, fiat, ilt concupiscenlia decidat, erecta pote*
El abstulil sicut oves populum suum, el perduxit eos st.ite viftulutii. Fofma iriiqiii ariiPris corrurit, erecia
tamquam gregem in desertOiHis plagis verberata Do- Ecclesiae piileliriliidirie; Inierimaluf populus vitio-
minus jEgypto, eduxit popuium suum de suprascri- rum; vivificiita numefositate virluttim. Respuatuf
pta servitute, quem sanguine suo redemerat, et icrreiia hsereilitas, acqtiiraluf fegiium Dei. Juveri-
collocavit eum in Ecclesia, qu;o prius stefilis fuerat culus; id est, incipieriS peccatum^ a vifliite Sancti
acdeserta : de qua ait: Multi fllii desertse, niagis Spifilus exuralur j et vifgo aninra COllsetetuf. In-
quahi ejus qure babet virum (Isa. LIV). centorcs vitiorum, gladio, id Csl,>verbo Dei truci-
Et eduxil eos in spe, et non tinnieritnl , el inimicos B] dentur, ut exsultent' metites ab his viduaise cuni
eorutri operuit mare: Collocatis bis iu spe octernita- Chfisto.
tis, operuil-mare inimicos eorum, scilicet ut cum hi El excildlus esl tamquain dofmiens Doniiiius, iam-
abluebantur baptisrtio, diabolus cuni suis exerciti- quanipoiens crapulattts a vino, el pefcussit iniinkOssitOs
bus mefgefetuf. j in posteriora, opprobtiuni sempitemum dedit eis<Ut
E( iiufuxii eos in moritem sanctificationis sum : iii dormiens et quafeiebfius, habelur Dominus in cordi-
monletn quem acquisivil dextra ejus, In ipsam Eccle- biisiniqiioruin.Quumaulem poehilenliaiiiagefe coepe-
siam quam virtufe gioriosoe resurfeciionis suse ac- ritit; excitatur. Et percussis viiiisusquein posleriorri
q uisivit. lemporuiti, ifadilisque iri oppfobrium sefnpiterhumj
Et ejecit a fticie eorum gentes, et sofie divisit eis vigilat in eis.
terram in funicuto disiribuiionis, et habitare fecit in El repulil tabemaculum Joseph, et iribum Ephraith
tnbernaciiliseoruiriIribus Israel. Ejeciis peccatis gen- noh elegit : sed elegit tribum JUdti, iriontemSion qiiem
libus acordibus liunianis, data est eis possessio ler- dikxil, Non ad hoc repulit ifihuin Joseph vel E-
rre viventium : factumque est, ut ubi quondam sor- phraim, ul iu oelernuffi sperneret: sed holiiit de ea
lilegus hariolusque habitaveral, nunc menie videns • suscipere cariiem, eligens iribuih Jtida, dequa bea-
Demii inhabitel. IG la Maria procederetj ex qua iiaseeretur ipse, ut di-
Et ten'averunt, el exacerbaverunt Deum excelsum i lcctionis suse ffiontem, id est, Ecclesiam elevarel;
el lesthnonia ejus non custodieruni. Et averterunl se, El mdificaviisicul unicorniuhi sanctificium suiirii iti
el non sefvaverunt paclum : queinadmodum patres eo- lerra; quam fundavii th sWCiUa;Ipsritn Eeeiesiiim"
rum. Ad Jiid.fos nunc sernio convertiiur, IJUOSned sriani singulari virtute filmavili 01 iinmobilis in soe-
vinus, nee beneficia molliefunl divina : sed sicul cula seinpiterna persisteret.
palres eorum occiderunt proplietas, ila et isti ipsum Elegil David servmh iuum, el sustutil euni de gtegi-
Domihum persequuiilur: Conversisuni in arcum pra- bus orium, et de pust fetantes aeceph ium. Pasce-
vum. Arcus enim perversus est, qui dnm contra ini- re, etc; Oninia hrec ad Cbristum Dominum referen-
micossagittam pulalur jacere, snuciai lenentem. Sic da suntj qui a pntertio eonsilio, ad fedeffiplioneiii
el Judreij qui iri Deum libefatorem suum, iniquas nostram electus est de grege morlaliiiui : carnem
jaculanlur verborum sagitlas.- assumefts, pascens Chrisiianurii populumi sive sup-
In iram conciiaverunt euriiin collibus suis : et ih plantatorem vitiofuirij sive mente videntem Deum.
sculpiilibus suis ad mmulalionem eum provocaverutiti Qui nunc Ecclesiam suam suis Voluntatibus inhse--
RelicioenimeOj servieruutidolisae simulacris, tido- renlem, in boniiate cordis sui pascere, et in ceelesli
rantes etiam iii moniibDs. JD Jerusalem collocare digrietuf; Ipsi gloria cuifl seter-
Audivil Dominus et sprevit : el ad niliilum redegit no Patre et Spiritu sanctOj iii ssecula SEeculofUm.
valde Israel. Hlum qui lantuffi ntimine, et iion vi- Amen,
sione Israel erat. PSALMUS LXXVIII.
Et repulii tabernaculuni Sito, tabefnaculum SUMJU, Psalmus Asaph. Iste psalmus vocem continet. pro-
in quo habitavit inler homines. Vel in tobernaculis pheloe, captivitatem terrenre Jerusalem deploran-
tis : qurc coplivitas non iantrim ad iilam civita-
Silo sub Eli, vel in Jerusalem sub Salomone. Sed tem, quantum ad aniuiam, quse srepe civitas scri-
bis repulsis, elegit potius lemplura regis vifginis bitur, referenda est.
incorruptae, sive Eclesise sanclae ex gentibus evo- Deus; venerunt gentes in limreditaleni lUtirri: poltti-
catae. erunt lemplum sanctum tuum. Aposlolus dicit : YtiS
Tradidit in captivitatem virlutem eorum, et pulchrfc estis templum Deij et Spiriius Dei habitat iri vbbis
*•Satis ineple callidum ctiffi
duplici //, pehiius di- tatur. Origenianum quoquC Lexicon, x«ft, 6ipp.nl
vfersO.sensu. Chami hoirieti ifacliilor exponii, qtiod Clidiri, Galof.
verus Hieronymus calidum, sive calorem, interpre-
 1055 APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUM S, jJIERONYMI. 1056
(I.-Cor.in).,Si quis lemplum Dei violaverit, disper- jA.\eslrarum (Apoc.vi). Introeat in conspeclu luo gs-
det illum Deus. Ergo si increscentibus vitiis suc- mi(Hscompeditorum. Qui te per longas l.icrymas re-
cuffibit aninva Chrisliana : tuiic hrereditas qiire Dei quircntes, absoLi el tccum esse desiderant.
esse debuerat, adversario subditur, et tunc lem- Secundum magniiudinem brachii tui, posside filios
plum Spiritui sancto dedicaium, coinquinatum a mortificatorum. Eos scilicel qui per manyrum excm-
gentium criminibus disperdilur. Posuerunt Jerusa- pla currenles, crucifixerunt se vitiis et concupis-
lemin pomorum custpdiam. Sicut enim poma cum ceniiis.
maturescere eoeperint, a suis custodiuniur, matura- Redde vicinis hoslris sepluplum in sinu eorum. Ut
que facilius devqrantur : ita et adversarius noster non judicii pcena damnentur, sed in hoc srcculo sep-
irruentibus viiiis custodit sibi conseniienlcm ani- tuplam composiiionem pcenitendo dissolvant. Sinus
' mam ddiiec eam ad
plenum voluntatis surc consen- autem sicpe pecius hominis intelligilur, in quo ani-
sum adducens, valeat devorare. Quamdiu enim in ea ma requiescit, Improperium ipsorum quod exprobra-
scintiUa Iucel fidei, acerba est denlibus inimici. verunt tibi, Donine. Tibi enim exprobrant : quia
: Posuerunt morticina servorum luorum escas volali- martyres luos in quibns hobitas,contumeliis affligunt.
libus cmti : carnes saiiclorum tuorum .bestiis ierrm. Nes autem populus tuus, el ones pascuai itim. Pro-
Effuderunl sanguinem ipsorum tamquam aquam in cir- B pter innocentiam aulem, quam gerunt, oves vocan-
cuitu Jerusakm, et non erat qui sepelirel. Hrec quidera lur, vel quia Chrislum paslorem lialient. Confitebi-
in Jerusalem ante adventum acta sunt Salvatoris : mur tibi in smcuia, el in generaiione el generaiionem.
sed passionem infantum figuraverunt, ubi carnes Iloc est, a prophetis usque in Evangelia. Annuniia-
eorum bestiis atque volucrilius, id est, persecutori- biinus laudem ttiam. Quia tibi esl cum reterno Palre
biis exposilrfi sunt, ettanta mulfitudo sanguinis est et Spiritu saneioi honor et gloria, in srccula sseculo-
efftisa, tit vix omnium sepeliri corpuscula possenl, rura, Amen.
Circuitus oulera in Jerosolymis, plorantis Ecclesioe PSALMUS LXXIX.
intelligitur luctus, juxta illud : Rachel plorans fi- In finem pro bis qui commutabunlur, teslimonhtm
lios suos, et noluil consolari, quia non sunt (Jerem. Asaplt. Isie psfilmus vocem conlinet prophelae dc-
xxxi; Matth, n). precantis, narfantisque magnalia Dei.
Facti sumus opprobrium vicinis nostris, etc. Op- Qui regis Israel, inlende. A Deo regitur, qui mente
probrinm fiunt sancti bis qui prios fratres fuefant, videtDeum. Ergb hunc propheta inlendere sibi de-
el lunc separali ab Ecclesia, limentes: Deum perse- poscit. Qui educis tamquam oves Joseph. Non illum
qttuntur : qtiod ad hrereticos referlur: Joseph.cujus lypum in alio psalmo repulit: scd illum
1
Usquequo, Domine, irasceris in fineni; accendetur ^ quiltriginta argenleis a diseipulo venditus, paterna
velul jgnis zelus tuusl Effuride irtim tuam in gentet virtute ex infernO deductus cst cum grege jusioruni.
qitm ie non noverunl, et in regna qum nomen, ete. Ne Qui sedes super Cherubim. Super plenitudinem om-
- nobis irascaris qusesumus, Domiiie, qui te novimus : nis seientias. Appare. Huie mundo te videndum prae-
scd in illos potius relorque furorem tuum, qui Cbri- ibe. CoramEphrdpn, el Benjamin, el Manasse. Illuin
stum turim ignorant. Ephraim Miinassemque commemorat, quos alibi
- Qiiia comederunt Jacob, et locum ejus desolave- fonitudinem sufcapitis dicit, id est, Ecclcsiam vel
runl, Illum carnalem, qni seduclns est astu inimici. aposiolos. QuOdiautem Benjamin in medio posuil:
Ne meminefis iniriuitaium nostrarum antiquarum : significalP.iUluni aposlolum, qui de tribu Benjamin
cito aniicipent nos miserkordim tum, Domine, quia descendit, ceeteris aposlolis sociandum (Philip. in).
pauperes facti sumus nimis. Proeveniat nos quresu- Excita pokntitim tuam, Quam jEgyiiliis ac filiis
inus, Domine, misericordia, qure est unigenitus Israel oslendisliJ El veni, ut satvos [acias nos. Ut sic-
luus, ut veriiens propitietur iniquitatibus nostris, et ut illos eruisti de JEgyplo, ita nos salves a pole-
cruat nosa peccatis.Pauperes enim facti sumusin state dsemonumi
mundo propter illum. Deus, converlenos. Ad lecognoscendum. El osten-
, Adjuva nos; Deus, salularis noster; propier gloriam Dirfg faciem luam, et salvi erimus. Oslende Filium
nominis tui, Domine, liberanot, elpropilius esto pec- tuum, ut salvemur.
calis nostris, etc. Tunc nobis, vel adjuvas, vel pro- DomineDeus virtulum, quousqueirusccrissuper ora~
pitiaris : si claritas nominis lui, quse in gentibus be- lionemseni mi?|Non enim irascitur, sijusliliam pe-
nedicilur, nos morlesuaa morte eripiat. itamus ; sed conseientia delicli, pulai eiiam ab ora-
Nequando dicanf gentes, ubi est Detts eorum? el in- tione irasci.
noiescat in nalionibus coram oculis nostris. Gentes, Cibabis nos pane lacrymarum, et polum dabis nobis
sive nationes, poleslales adversre sunl, quoeinvales- in lacrymis in h\ensura. Soepe ob desiderium Dei,
cuiit adversuni nos, dicentes : Ubi est Deus verax sive recordalioriem peccali, lacrymrc nobis pancs,
yester? Sicut pagani martyribus soepe dicebant. potusque fiunt. Quod autem ait, in mensura, illud
P/(io sanguinis servorum luorum qui effusus est. indicat, ul in haC oralione, in qua peccaiis absolvi
Judicium hic invocat : quo sangnis marlyrum ex- cupimus, vel Detim videre desideramus : victus te-
quiratur a Domino, qui in Apocalypsi ait: Quiesciie nuis accipiatur, siin precatione, non in muJtiloquio
mPdicuffij donec impleatur numerus consefforum proferaiur,
10,7 BREYlAMUM IN PSALMGS. PSALH. LXXX.
Posuisli nos iu coiitradiciior.emvicinis notlris, etc. A
Jiulocisatque hrcreticis, qui in circuitu Ecclesioe ob- sancta salvare. Ipsi gloria el impcrium tecum, ct
slrcpuni, nosque impugnant.
DomineDeus virlulum, converte nos adle, el ostende rum. Amen.
faciem luam, etc. lilum qui dixil: Qui me videi,
videl et Pafrem (Joan. xiv).
Vineam de AHgyptotranslulisli: ejecisli genles, et
planlasli eam. Duxiiineris fuisli in conspecluejus, etc.
Licei hrec synagogam figuraveriiit, ad Ecclesiam re-
ferenda sunt, quse a lenebris soeculi ad coeleslem
dignilatem, ejeclis viliorum genlibus, fide favente,
translata esl. Cui eiiam via, id esi, mandota per
quae graderetur, largila suni, planlatis in eadoclori-
bus, per quos in omnem terram Evangeliorum sonus
nunliareiur. Ipse quoque a Domii;o super Cherubim
residenle custoditur, dirigitur, ac nutritur.
Operv.ilmonfes nmbra ejus, el arbusla ejus cedros
Dei. Cum palriarchis alque apostolis clariiatis suoe.
Exlendit palmites suos. Nos sumus viles, qui ex
vinea illa fronduinius. Usque ad mare. Id est,, usque
ad baplismum accessinius, qui prius in vanitate sre-
culi hnjus Qiictuabamus. Mare enim Apocalypsis ba-
plismura signal. Et ad flumen propagines ejus. Ut qui
in ea renascebantur, baptismo abiuerentur. Hinc ad
synagogam reverlitur.
Ut quid deslruxisli tnaceriam ejus? Tunc enim mu-
nitio synagogsedeposita est, cum eicoecitas conligit,
doncc plenitudo genlium subinlraret. El vindemiant
eam omnes transeuntes viam. Spoliatur ab his qui
per liujus soeculi viam ad Dcum transeunt : dum
Judrtos converti faciunt prredicando.
Exierminavit eam aper de silva, el singutaris ferus
depasius esl eam. In apro atque singulari fero imma-
nitaj diaboli inlelligilur, a quo cxlerminata esl pro-
ptcr incredulitatem.
Domine Deus virlutum, convertc nos. Synogogam
ad Ecclesiam.
Respice de cmlo, el vide, et visita vineam islam. Dc
qua superius sum Ioculus, Et perfice eam quam
planiavil dexlera lua. Quam virtus, id esl, Filius
tutis resurrectione sua fundavil. El super filium ho-
minis. Filium virginis. Quem confirmasti tibi. Quem,
devicta inorle, ad luam.dexteram collocasti.
Incensa igni et suffossa, ab increpatione vultits
lui peribunl. Synagoga utique cum Judseis non cre-
dentibus.
Fiat manus lua super virum dexterm lum. Super
popuium quem dextera, id est, Chrislus tuus salva-
Jtit. El super filium Iwminis quetn confirmasli libi.
Ipsum Mediatorera, Salvaloremquenostrum.
Non discedimusa te, vivificabis nos. Si tibi fide
adbscreamus, tunc pane illo vitoe quem de coelo mi-
sibli, reficimur. Et nomen luuni invocabimus. Ipsum
cui dedisti nomen super omne nomen.
DomineDeusvirlulum, converte nos, etostendefaciem
iuatn, et salvi erimus. Ipsum, qui est imago lua : ip-
sum, qui est facies tua , qui est illuminatio vultus,
lui, in quo manes, et qui manel in te. Qui purifi-
catts menlibus nos<ris dignetur illabi, seque nobis
1058
k mundi Salvatorem oslendcre, nosque inspcctione
cum Spiritu sancto, et nunc, et in ssecula sacculo-
PSALMUS LXXX.
In finem, pro iorcularibus, psalmus ipsi Asaph.ln
lege scriplum est tres esse solemnitaies : Pascba?,
Pentecostes, et Scenopegioc. Ante Scenopegias,
ante dies decem jejunium eral, et jejunium erat
usque ad vesperum. Eo lempore lubis canebani,
hoc est, jejunabanl, et in jejunio tubis canebant:
et post dies decem, Scenopegire erani. Diligentcr
altendile .: Tres solemnitates in lege scriplrc ha-
benlur. Primum Pascha, deinde Pentecostes,
deinde Scenopegiac. Ante Scenopegias, jejunium :
in jejunio autem tubis canebont. Animadvertiie
Scriptura quid signiflcet. Tollite velamen, quod
T>
i positum est ante oculos Moysi; et videle quoniam
tiibernacula non possumus fieri, nisi anlejejune-
mus. Ipsum autem jejunium nisi habuerit signum
victoriae, quod noslros adversarios delerreat, non
vinciiur Amalec. Quoniam ergo Ires sunt soleni-
niiiites, Pascha, Penlecoste, Scenopegioe: ideo et
ires psalmi habent titulos pro lorcutaribus: Octa-
vus psalmus, et ociogesimus, et octogesimus ter-
tius. Yidelis ergo qnomodo tres psalmi scripli
sint in psalterio, qui pro lorcularibus, proeno-
lantur. Yideie quid dicat psalmus ociavus, et oc-
logcsimus, et octogesimus lertius : et anlequani
de numero disputemus, dicamus quid sibi signi-
ficare velint torcularia. Pro tercularibus. Torcu-
laria 1.011sunt alibi, nisi ubi vincsc et infinila
vindeinia. Pro lorcularibus. Propterea dicit Do-
minusatque Salvalor : Torcular calcavi solus, et
de gentibus vir non erat mecum (Issi. LXIII).
Propterea vineam de iEgypto transtulit el plan-
lavit. Et dicit in Jeremia: Ego le planlavi vineam
(G veram tolam, electani: quornodo conversa es inilii
iu amaritudinem vitis alienre (Jerem. n)? Ei Noe
vinum bibii, et inebrialusest. Diciluret Salomone,
dicitur etiam in mysterio : Bibite, amici, el ine-
briamini (Canl. v). Legimus et in alio loco : quo-
niani Joseph ille vir sancius, qui in typo prsecessit
Salvatoris, qui vendilus est a fralribus suis: qucm
vendiderunt fratres sui, ct regnavit in ^Egypto
(Gen. xnii). Sic Dominus et Saivator nosler ven-
diius est a Judaeis, et regnavit in ^Egypto islius
saeculi. IUe ergo Josepb vir sanclus, ille proccipuus
qui crudelitatem pietate superavil: qui ideo vcn-
ditus est in JEgyplum, ut ^Egyplura pasceret, et
fratres suos qui eum vendiderunl. Ille igitur Jo-
sepli invilavit frnlrcs suos. Sed vitlelc: El ine-
liriatus esse in meridie dicitur. Hoc vero secundum
lilteram slare nonpotest, ul Yirsanclusinebrialus
fuerit. Inebriatus est et Noe, sed vere fuer.it ine-
briatus. Joseph inebrialus fuit ut Noe, et inebriatus
U est in domo sua. Yideie mysterium : Videamus
ante quid significet in myslerio, et postea dispu-
tenius quid significei in sensu. Post diluvium
mundi istius bibil Noe, et inebriatus est in donio
sua, et denudala sunt femora ejus, el ejus appa-
ruit turpitudo : et venit fraier major et irrisii,
fraier aulem minor texit (Gen. ix). Hoc totum di-
citur de Salvalore, quoniam dicebat in cruce pas-
siouis : Paler, si possibile est, transeat^ me calix
iste (Mallh. xxvi). Bibit, et iuehriaius est, et de-
nudala suni femora ejus, et apparuit ignominia
crucis. Venit frater major populus Judaeorum, ef
irrisit: et minor, populus de gentibus, lexit igno-
miniam. Propterea malediclus Chanaam, servus
erit fratris sui. Ecce malediclio illa usque bodie
perseverat. Nos minor populus, imperamus majori
populo Judaeorum. Sicut ergo Dominus in Pas-
sioue inebriatus est, sic el sancti in ardore fidei
quolidie inebrianlur in Spirilu sancto. Tu qui di(}
 |05? APPENDIX AD TQMUMSEPTIMUM S. HIERQNYMI. 10GO
hesierna aurum colligebas, hodie projicis: qpnnn A Diverlit qb oneribns dorsum ejus. Quam grandia anlo
apud ignofos videris insanus? Penique et appsfoli liabebarnus pner.a I Proplerea Moyses noster dicit:
fjuando Spiriius saucius desceiiderat super eos, el
Venite ad me, on.nes, qui onerali eslis peccatis, cl
impleverat eos, et loquebantur linguis variis ,
proplerea dicebantur musto pleni (Act, ji), Mulia egp reficiam vos (Mallh. xi). Ifanus ejus in cophino
siintquaedicaniurfjeyinipiysieri.p, eldeebrietaie. Gujus? Israelis. Alii sunt copJiini jEgypli,
In finem, pro lorcularibusi Asaph. Octavus psal- servierunt.
el alii Jesu. Habet el Jesus cophinos suos, el duo-
iniis, pt octogesiinns, et pctogesiinus terlius. Nulr
lus alius habere poieral tqrcularis numeros, nisi decim cpphin.os de fragmeniis implevit Salvaior
pctavus, et pclogesimus, jet octogesimus tertius. npsler (L«c. ix). 0 rem miram, et ingeniia mysleria
Ociayus dies resurreeiipnis in sihgulari nuinero.
Rprsiim jii oclp depadibus, pciogpsimus aliiis in significiintem! |}uinque iiiillia pnpnli yescebrmtiir
majpr numerus, Yijrl.elisergo qqpnirim hoe.ctprcn- ere.mo, sine paryulis, el mulieribus : in loco de-
lar.ia non praescribuntur, nisi in die rpsurreclionis, serto non inveniuntur nisi taniiim quinque panes :
pctava, et PC.iogesinia.Dicat riliquis : Quare postea locus enim deser-tus erat. Requiro le
diciiur iii oc.tugpsiino terlip torcularia? llsec lor- qui lanlum
cularia ad TriniifUJs mysteriuin perljnenl, Prpp- litteram sequeris. Iu deserlu loco nou inveniunttir
ferpa, et fres sviiit ciiorpdidascali. lu pctiivo ipisi quinque panes, el duodecim copliini quomodo
psalmo, Dayid; iij pctogesimo, Asaph; jn pcioge- iiiveniuntur? Si deserlus eral Joeus, utiqtieduodecim
simo tefiip, filji Cor.e. Ociayus est pavid, qni in- B habere lion polerat; sed hoc totum signi-
lerpreiatur forlis manu. iPrinia enipi noslra vjcto- cophinos
ria, pugiiiim habet atqije liicVam. Propterea ficatur, quod popiiliim suum Dominus in deserlo
dicilur ftjrijs inaiui Dayid. Sefiu.nda yero, Iioc est, istius ssepii|i.edu:>itde yEgypto : pavit panibus suis,
in ocipgesiino Asaph. Asaph autein inlerpretatur cl quodcumque supererot, in duodecim cpphinis con-
Synagogq, In pclayo ergo viiiGimus, et in pcloge-
sijno cum Dpuijnp cpngregamnr. In ociogesinio didij, hocesi, in duodecim aposiolis, ulquod perie-
yero lerlio filiprum Gore, Cpre, inierpreiatur Cal- rat in du.odecim, tribubus, salvaremr in duodecim
Pfitiq. Ascende, Calye; ascpnde, Calve (IV Reg, n). aposlplis.
Hsep dicebanl eli?m pueri Ejisico, quptiiiiin passus In tribulalione ,invocaslime, el liberaviie. Propiieire
fueral in loco Galyariaf. Mpifa suntqure dicaniur,
fjun.mprJa Elisreus in RetlieJ irrisus sii a quadra- et psalmi idep pbscuri sunt : quoniam subito cum
giniaduojius puerisi Ista sunf tpr.ciiia.ria,,de quibus nescis, persona mutatur. Deniqne bucusque loculus
"dicite.l"SaJyalor : Fapile vpbj.samicps de iuiquo est
mariimpna, tit vos fecipjaut inseieriia taberuapula propheia: nunc subiio indupitur persona Dei lo-
(jLuc, xvi), qncnlis ad populu.m, In tribulatione invucstslime, el
Exsulfate Deo, gdjutpri noslrp. Qui nos dc lene- liberqvi le. Quicuiiiqne in iribujatione es, securus
bjris iEgypli Jiberavit. Jubilate Deo Jqeob. Supplan- esto, invoca me, pt exandieris. Exaudivi le in abs-
tatpri iniinicpru.m, condilo tempestatis. Tempesia.s illa quaudp le prr-
Sumite ptalmuni, et dqt-e lympqnum, psqllerium G mebai, el quasi fliictibus huc illucque trahebat: ego
jucundum cum cithara. Hymnuni de corde puro, vel erani in niedia lempeslatp. Brpbqvi le qpud aquam
menle, ac allenuatipne pepcatorum miin.di. foiiirqdiclionis. Secundum litienim de Moyse el
Buccinate pi Neomenia lubq, jn insigpi d\e soiem- Aaron dicitur: qqod a.d aquam conlradicl..ioiiisoffeii-
tfitaiit nostm, Illi canebant luba in Pasclia, Pente- deiiiilDeum(Ea:of/. \vn;Num. xx), Dcniqueideo non
coste, et Scenopegia. Nos modo in Eccle^ia licet sunf ingressi lerram reprpmissionis. Nobis aulcm
oinrii tenippre peo canere tlebeamus : se<| prrccipue dicit Deus :. Probavi le apud aquam cpnlradiclionis.
ii) rcsprrpptiojie, in reniissipne, el jn do.mus inno- Simoii proibatiis pst ad aquani cpniradictioiiis : quia
valione : hoc esl, cuni rcsurgiinus in Clirislo : cum in Jiypocrisi a.ccppitJiaplisinuni (Act.vni). Quicumque
remissioneni accipjnuis, cuni dpmus pectpris npstri ergo in hypocrisi accepit |):iptismuni, isfe probalur
iniipvata fuerit ppst ruinam. ad aquani cpnlradiclionis.
Quia prmcepium in Isracl est, et judic.ium Dep Ja- Audi, popidus, meus, ei testificabor libi. Npbis |o-
cob. Jpsius enim prreceplurn esl, alque judicium, ul quitur Deus. Qp.pdcuniqncpopulp dixit, etiom nobis
gratia salyeinur, et non ex noliis. Joquilur. Israel, si audierh nie. Quid qureris, ul au-
Teslimonium in Joseph, In Cjirislp qui pro nobis dianl? Yideamusquid pnecipiat. Non eril inleDeus
venditusesl. Posuit iliud, cum exirel de iena JEgypti. I) recens. Cni Deus venter est, Deus ei recens e.-t.
Yelin iiibp, vel jn igne, vel in aliis mystpriis. Lin- Qiioicumqne yitia liabenius, qiiplcumqup pec.ca)a,
guam quam non npvergt, audivit. Pppnlus ille gentium, lot recentes habemus deos. ][ratus s.um : ira milii
in Ecclesja mandala, quaeprius ignorabai, accepit. Deus esl. Vidi mulierem et con.cupivi : libidp mihi
Diverlitaboneribus dorsum ejus. Quandp in ^Egypto Deus est. Unusquisque enim qupd cupil ,el yfineralnr,
eramus, exslruebamus ciyitates .Pharapiijs, lutum et hpc ilji Deus est.; Ayarus aurum deum li.abel. Nec
lalerem portabamus, et lota nniina nostra qurerebat adprabis Deum atienum. Nosfer D.pus, vjrlus esl:
paJeas, Npn habcbanius frumenium, non babehamus aliorum, yilia.
cpelpstem panem qjij 4p ccejp yenit: necdum acce- Ego sum Dominus Deus luus qui eduxi le de terrq
peranius maona 4g eoelo, necdum nobis serpens /Egypti. Nos sumus qui educii sumus de terra
fuerat in eremp suspensus : needum pefra aquam jEgypli : si lanieii exivimus, si j.n eremp sumus, si
npbis ifliseral ; ne.cdum extendebamus ina.nus, et terram reproffiissipnis cupinius yjd.ere. Si reliqui-
eadebat Amalgc. Sed.ebamus in luto, ei faciebamus mus Sodpmam, npn respipiamus ad Sp.dpmam. Sal-
ppera iEgypti, civitates Pliaraoni.s exslruebamus. vati sumus in njpiue, npn desideremus ^Egypiias
 1081 BREVIARJUM IiS PSALMOS, PSALM. LXXXL 2 10fi2
carnes, non dicamus : Quani Jjeiie npbis eral inn Aserto, A sed frumenlo qupd cccidil, quod surrexit. El
^Egypto, cuin manducabamus carnes in ollis, et Jt cibavit illos ex adipe frumenli. Yidete myslerium
allia, et cucumeres ( Num. xi )! Vis accipere Domir ir Scripltirariim : Ex adipe frumenti. Frumentiim adi-
ni cihos? Yis comedere ipsum Dominum Deuin n peshabet: nunaquid et inteslina habnit? Sed vojuit
tuum cl salvalorem? Audi quid dicat : Dilata o§ '? largilatem et pingnedinem gratioe spiritualis osten-
tuum,ei implebo illud. Dilataleora ycsira, ipse est it dere, et ideo odipes nominavit. E( de pelra melle
Doiuinus, et panis. Ipsc horliijiir nos ut comedimins,'•, saluravi! eos. lpse frtimentum esl: ipse petra est,
et ipse nosler cibus esl. Quantumcumqiie diialayer* qui popujutn Israel s.-itiavit aqua in tleserlo. Spiri-
ris, (antum accipics. Nonesi igiturin mea polesjaie,i, tualiter meljo, et npnaqna saturavit eum , ut qui-
sed in tua est. Si volueris, toimn me accipies : si U cniiique crediderunt pt aeceperunt cibum, mel sen-
nolueris, aecipe sallem partem. tiantj!! ore suo, Quam dujcia faucibus meis eloquenlia
Et non audivil populus meus vocem meam. Eg!) <) iua, pper mej p.t favum ori tneo ( Psal. cxvni) !
slo anteoslium, el pulso. Volo ut aperias el ingre-s- Dpniqup et Dpminns np-tcr post refurreclipnem
diar, el uon vis aperire ( Apoc. vin). proplerea fayiim cpmedii, et de peira melje satu-
Et Israel npn intendit mihi: el dimisi eos sectindumn ralus est(f/HC. xxiv).'Ergp reni dipo novanj : Ipsa
desideria cordis eorum, elc. Infelix esi. qui a Dep nonn 1$5 pg.ra jiiel coniedit, utiipl.is ni.ej iribueret, eldulcedj-
corripilur. Si qnis peccans noi) pereiiiiipr, jste nii-i- nem, pfqui in Lpge biberant niyniiam, hocesl, ama-
ser esl. Idco dicit: Dimjsi cos sccundutn dcsidcria a ritudipeni: postea in Evangelio comedant niel Evan-
cordis eorum. Ideo eos dimisi : quoniam soepe peiv •- gelii : cui pst
glnria \n sopcula s.ficn!prum. Anipn.
cussi, et discipiinam non rcceperunt. Rpgavj, npnn PSALMUS LXXXI.
0
audierunl:percusn, npn Fenscrunl dolprem. Dimifto Psqlmiis Asapli. Iste psalmus hprlalur, pt si yojn-
eos in vpluniatibus suis, ul saiuraii vitiis sjiis, vp|)| mjis Domjnuni liabilare ppbispujii, ea semper
quoe illi sunt placita, faciamus. -
sicagant pceniieniiam.
Sipopulus tneus audissel me. 0 clemenlissinic Pa- Deus sletit iq synqgogq deprtim, Mplta sunt sche-
ler, o misericors Dgus! Rpgavit, einop esl audiliis: : majri. FreqpeiHer pniin setJeijiii.s, jnJ.ei'fJM!ii s^irpps,
quasi iratus dimitiii filiuni lasrivientem. Iterumo interdum jficemus, iqlerdum cjjrfimus, inierjjiini
videt perire, el dolet, quia peril. Et quid dicit:Israel;/ ainbulaiiuis, ita pt Dpus dpspribijur prp yariefaie
si in viis meis amtndasset, pro nihilo, ete. Numquid d hpminum, et status ipsius djversus injjjieiuir. Si
grande milii erat Jiberare te de tribujatipne? Num- sanplisurnus, et suiriussimilpsMpysi,diciiuradnos:
quid non poleram niiijeslatem nieam mitlere, elil Tu verohicsla pipcum (Exod. xvn). Ilocenim dixit
eruere le de perirulo? Sed quia dimisj le iibero ar-- >i V Deps ad Moysen. jStiibatenjm Mpyses sqper pciram,
biirio, et siadium tibi proposui, et non cpronalur,, prpptgrpa Pt Dpininus slabat JJli. Si vero prius
nisi ijui pugnaverit, prpplerea yictoriam lup arbi.rio0 sancii fuerimus, et poslea peccatores:jam non nobis
derelinquo ( II Tiin, u). slal Deus, sed ajnbulat: hpp est, pipvetpr de loco
Inimici Dpniiniinentiti sunt ei. In Hebraico meliiiss sup,i qui nobis anle sleterai. Postquani nos moti
babet: Inimici Dpmini negabunl eum, hpc est, Judoei: ]fuerimps, et ipse nobiseum priritermpyetur. Dpnique
inimici enim ipsins negaverunteum. Sed isti jniinicii el i Adaffi quamdiu in parailisp fuit, el raandaluin
qui negaluri sunt eiim, ergo perjenl? ergo rejiqnire3 iservavit, slabat ei Deqs. Pps,lrjuanj -yero trfinsgrpssus
non eriint? Ef quomodo jurasti Abralire, Isaac, et1 est: i audivil voeem 'Dci anibulantis in parajiiso. Vis
Jacob : quoniam senien ipsprujrs sit quasi sfellre3 scjre i quia ambulabat ei Deqs? Quijl ei djxif? Af!ani,
cceli ei sicutarena niaris? Quare prontjsisli patribus,, ubi i es? Qui ante stanlem Deum non fuger.il, ppsfea
ct nqn reddis fijiis? Inimici Domini pegqbunt eunt, iambujanteni fugU (Gen. y ); Diximus <Jp stanle,
Sed quid dicit ? Et erit tempus porum in smculum.. (diximus deambiijante, dicanius de sedenjp. Quanjjo-
Cum introicrit pieniludo gentium, lunc ompis IsraelI icjimqup sedens indupitur Detis, jlnpljciter indupilur.
salvus fiet ( Rom. XJ). ln fulurp credent, nipdo npn| _ Aut , qiiasi rex, autquasi judex. Sj qjiasi rex, yide-
"
credideruqt. Nunp dicam ad Judseos. Solpnt sibii •"' itpr sjcul Isaias : Yidi Dojninum sedentem ,spper
applaudere, et dicerc : F( enl tenipus ep.rumin mter- tbrpnum i excelspm ef ejev.atum (lsq\. yi). Ibi miasj
Mttin,Nps dicamus, verum est : crediluri pnim sunti r.ex i regpans indncitur. Qu.andpyerp quasj jpdpx jn-
de Judscis. Denique Jegimus in Appcalypsi Jpannis,i ducitur ( : Jliroiii positi snnt.pt Jibri aperti sunf, ul
diiodecipi millia de tingulis tribubus, hop esf, centumi jin Danieje scriptum est:Quid dicitpr? Throni ppsiti
quadraginta qnatupr miilig creditjsra, pt hpc 4.'cHrir isunl, et Ijbri aperij sunt(/)fl». vii): liop est, Do-
virginuin esse. Ubi aulem yirginum tanlu.s nunierus» jminps ,qua,si jqdex sessurus, et omnium opera re-
erit, noji yirginum quapfus erif? lirgpel nos dipainusi leclurus.
1 Ljbri qui modp cpmpljcati sunt, lunc
Jndsejs, et non eril ipippus vestruin in setcrnum, japeriei|tur, Onipe qupd liiciinus, qppd Jpqiiiinur,
hoc esj, iij futnrp sscculo. Spd ad le ,qui hpdie! < qup|J pogitamus, eijam de ptipsp yprlio re^diluri
non predis, quid perlinel? El eril tenipiis eorum ini $spniiis ratjonem. Spriptum est |n Jibris Dpi. Ptiiat
smculum. Inimicpruin Dgi ijtjale Jejiipqs erjt. sajiqjiis Jibrps esse in coplp, ubi scribunlur peccata
Et cibavit cos ex gdipe frunienti. I.n.duxjtep_s in n.ostra
i : Egp librps pulo cpnscienfias noslras, qurc
terram rpproraissipnis : cibayjt npn manna ut in de t
tunp apgrientijr, ctvidebit unusguisque quoi.l fecit.
 1083 APPENDIX AD TOMllM SEPTIMUMS. HIERONYMI. 10C4
Nil oceultum quod non rcvelabitur. Propierea ihronii A niodo n qui suntpeccatores, in peceaiishabeutdiversas
posili suni, el libri aperli sunt. Quanta scripta suiu in, personas,
F sic ecOntrario qui sancti sont, habent et
libromeo, et ne fratri quidem meo, neque amicomeo) 'ipsi divcrsas perfeonas,sed in bono. Quando elcemo-
audeo confiteri. Sciunt angcli quid fecerim, sciuntt ssynam facio,babeo personamquasi elemcntis.Quando
Throni, sciuntSerapbim; scit Paler, et Filius, ett xverobenejiidieo.habcopersoiiambonijudicis.Quando
Spiriius sanctus. Diximus de Deo, quod aliis stet, vvcroinjitiiampatinr, ethumilis sum,habeo personam
aliis amhulet, aliis vero sedeat: aiit quasi Rex, autt Jiumilis.'' Infelix iest, qni plures in malo babet per-
quasijudex : aliis vero dormit. Si quando nos dere- sonas. s Fclix est, qui divcrsas pnrsonas hahel in bono.
linquit lentationibus, licet simus sancti : lamen relin- Nescierunt neque inteUexerunl, in tenebris ambu-
quimur tentationibus ut probemnr : eo tempore, /an'(. ' Qui? Mali judices. Quos ego deos vocabam,
nobis dorniitDominus. Denique quid dicitPsalmista: . vitio v suo niali appellati sunl. Nescierunt me, neque
Exsurge, ut quid dormitas, Doniine (Psal. XLIII) ? Ett "iiiiellexerunt judicium meum : in lenebris ainbulant.
apostoli, quando erant in navi, etnavis fluciibus5 >Quia dereliquerqnt lucem : propterea in tencbris
tundcbatur, dormiebat eis Dominus: Propterea cnim, anibulant. a Ego dixi: vos esiis lux mundi, et vos dc-
navis fluctibus tundebaXur. Deniijue cxcitanl eum , clinastis c a luce, et facti eslis lenebrae. Quia ergo hoc
et evigiiat, et statim lempcstas quiescit (Marc. iv). B " 'fccerunl, videamns quid seqtiitur. Movebunluromnia
Diximus dc qualuor schcmatibus Dei: quia aliis slct, f
funclamenta ierrm\ Yidete, principes mali qualcm ha-
aliis ambulet, aliis sedeal, el aliis quasi dofmial; . bcnl u retribulionem. Propler malos jtidices, leri'oefun-
aliis vero evigilat et consurgil. Deus stetit in synagoga( ddamenla qualiunlur. lloc inleriin diximus prinium
deorum. Quia dii erant, propierea stabat ei Deus. Ini secundum* Jilteram : quoniam lotius orbis concussio
qua synagoga nostra, diversa Deus hahet schemata :; jiropter )' inalosprincipesvenil. Dicamus aulem et ali«
aliis slat, aliis sedet, aliis ambulat, aliisdormit. CumL ter '' : Movebunluromnia fundamenta terrm. Ego malos
ipse sil iininulabilis, pro nostra varietale mulatur. judices, j' qui fundamenta posuerunt in lcrram, et non
Vide hominis dignitatem. Deus stetii in synagoga de- in i' coelum, subveftam : qui debuerunl fundaincnlum
oruni. Largilur nobis nomen, ut largialur et merilum. h
habere Chrislum, quem posuit archiiectus Paulus : et
In tnedio auiem deos dijudkat. Quasi imperator ini nnoluerunl, sed in lerram posuerunt fundamenla sua.
medio exercitus dijudicat. Dcus deos dijudicat. Resj Ego dixi, dii esiis, ct filii cxcelsi omnes. Audiat
formidabilis, res lerroris plena. Si deos dijudicat,, F Euiioniius, audiai Arius, qui dicunt Filium Dei simi-
dc peccalore quid facit? Duosistos versiculos quasii Jiter Ji esse filium, ul nos sumus. Quod dii sumus, non
propbela dixit; hoc vero quod sequitur: e nalurse, sed gratire. Quotquot enim eum recepe-
esl
Usquequojudicatis iniquitatem? Ipse Deus loquilur C ri runt, dedit eis poteslatem filios Dei fieri (Joan. 1).
ad judices,hocesi,adprincipespopuli. Specialileristii V Propterea feci hominem, ul de hominibus dii fiant.
versiculi qui sequunlur, ad judiccs dicunlur. Si src- H Ego dixi, dii estis, ei filii excelsi omnes.Yidete quan-
culi judiccs, manifestum esl. Si vero Ecclesiac judi- ta t: sit dignilas, el dii vocamur et filii. Ego feci vos
ces, de episcopis intelligamus atque presbyteris. <l
deos, sicut feci Moysen Pharaonis Deum (Exod. vn):
Usquequojudicaiit iriiquilatem? Qui judicat iniqni- ut u postquam dii fuerilis, digni efficiamini filii mei.
C
lalem, judex iniquitalis est. Ille eral judex iniquitatis, Considerate Scripturam divinam ; Non est persona-
de quo diciiur in Evangelio : qui DoniinUrn non ti- ruin f i acceptio apud Dctim. Non dixit : Ego dixi, dii
mebat, et liominem non reverebalur. Usqucquoju- ei
estis, reges et principes, sed omnes quibus oequaliter
dicalis iniquitatem? Dedi vobis polesiatem in gregem Ci corpus dcdi, et animum, elspirilum : oequaliler do-
meum, et inpopulum Dei: debelis judices esse, et nnavi, et deitalemj el adoptionem. ^iqualiter omnes
ivon lupi. El facies peccalorum sumith. Judicale egeno hiiascimur, et imperatores, et pauperes: aequaliter et
ei pupillo , humilem el pauperem juslificale. Eripiie morimur. n jEqualis enim conditio esl.
pauperem, el egenttm, ctc. Quando veneril ad vos Vos auiem sicut homines nwriemini, Videiis ergo
judicium, non consideratis causam, non consideratis quoniam q qui homo est, moritur. Deus enim non mo-
judicium, sed personnas eorumquihabentcausas. Ac-D ;D_i.i.r.
ri Et Adam quamdiu servabal proeceplum, et
si dicat: Si venerit pauper, liabens justnm ncgotium, Deus D fuit, non morluus est. Poslquam vero gustavit
el venerit dives, habens malum iiegoiium : vos per- <Jearhore <J iilicila, statim mortuus est. Denique dicit
sonam aspicilis, non negotium. Hoc interim se- ei Deus: In quactimque die gustaveris, morle mo-
cundunv unam inlerprelationem. Creterum est etalia ri
rieris (Gen. u). Melius habel in Hebroeo: Vos autem
inlerpretatio sacralior. Solet in theatris unus homo sicut si Adam moriemini. Sicul ille ejeetus esl de pa-
frequenier divefsas habere personas :nunc ingreditur rr radiso, sic et nos ejecli sumus. Et sictit unus de
in mulierem, nunc in virum, nunc in regem, et qui priucipibitscadetis.Quoniam
p; dixerat: Filii excelsiom-
in regem processerat, rursum in servo procedii. Dixi nes n< , non potesl filius esse excelsi, nisi et ipse cx-.
exemplum, utde carnali venirepossimusadspirituale. ci
celsus fuerit. EgP dixi, ul omnes vos excelsi sitis,
Et nos diversas personas accipimus. Quando enini ut u ego excelsus srim. Vosvero sicut unus deprincipi-
irascor, personam leonis assumo. Quando res alicnas bus b\ cadelis, Quoniam exceJsi eramus, propterea ce-
lupipersonariiassumo. Quando vero crudelis cidisse
r.>.)iii>, ci diciniur. Ubi sunt qui dicunt diabolum, dia-
gum et interficio, assumo personam crtidelis.Sed quo- bolum b esse facluiii ? Ubi sunt qui dicunt inalam na-
1063 UREVIARICMIX PSALM05. PSALM. LXXXI. !066
turam a Dcoereatam ? Secundum Hebroeumbic duo> A si 5 jitdicaverint, non possunt misereri, quia exsecu-
dicunlur : Vos autem sicul Adatn moriemini. Sicutt tores I sunt senlenlire lure. Tu vero si judicavcris, po-
Pater vesler noluit audire prsereptum Domini, ct ce- ttcris ipse misereri. Surge, Deus, judica lerrain. Jm-
cidit : ita et vos moriemini. Ergo illud de Adam di- peralor) polest suam mutare senteniiam : picefectus
clura est. Hoc vero quod sequitur : Et sicul anus de3 non 1 potesl. Propierea le judicem deprecamur, non
principibus cadelis, quis est iste unus de principibuss < conlcmnenfes, sed precanles. flomines etenim et
qui cecidit? Si volueris dicere Adam, jam in supe- £angeii ad comparalionem lui crudeles sunl.Tu solus
rioribus versiculis dictum cst : Vos autem sicut( mitissimusJ judex cs. Yultis scire quoniam Deus cle-
Adatn tnorkmini. Simulque videte significantiami mens i est judex , el omnis bomo crudelis esl? Dor-
verbi : Fos aulem sicul Adam inoriemini. Qmmiami 'miente palrefamiliasinimicus homo zizania superse-
Adam mortuus esl, el nos morimur. Diabolus veroj 1hiinavil. Servi volunl evellere, el dicil patcrfami-
qui princeps fuit et cecidit, non mortuus esl. Neque> lias 1 : Dimitlite ul simul crescant: ne cum zizania
enim poiest angelica dignilos mortem recipere, sedI de < frumento evellitis, eradicelis simul et triiicum
tanluin ruinam. Idcirco dixil : Sicut unus de princi- (Jlfa((.
( xin). Quoniam lu hmreditabisin omnibus genli-
pibus cadeiis. Quomodo cecidit lucifer qni raanee bus. i Proplerea le judicem deprecamur, quia oranihus
oriebatur : Et ecce, et liic cecidit, et ibi cecidit.. B gentibus
j misertus es. Quare non dixit, tu possidebis
Proplerea cecidil, quia semper in coeleslihus versa- omnes < genies ; sed, lu hmreditabis? Ubicumque litc-
balur. Isle est cui dicitur in Ezechiel : Tu es resi- reditas
i ponitur, ibi mors anle praecessit. Propterea
gnaeulura similitudinis (Ezech. xxvm). Yidete quidi hreredes] el cohacredes dicimur. Ilreredes dixit Cbri-
dicat: Resignaculum simililudinis. Non dixit: tu ess isti, quia pro nobis morluus est. Cohseredes, quia no-
signaculum similitudinis : sed resignaculum simili- biscum ] regualurus est. TH hmreditabis: Misisti enim
ludinis. Signaveiat lc, Deus, ct similem sibi fecerat. servosi luos, revertamur ad apostolos, alium in cir-
Tu vcro poslea resignasti te ad simililudinem ett icumcisionem, alium in gentes. Quamdiu Moyscn mi-
imaginem Dei, el tu condilus es. Denique dicitur inu !seras, quamdiu Isaiam, quamdiu Jeremiara, quamdiu
ipsa propbelia : In mcdio Cherubim nutritus es : alios i propbelas : notus eral in JudoeaDeus, in Israel
inter lapides jaspidis et carbiinculi fuisli in paradisoa imagniim nomen ejus. In modica lerra nominis Dei
Dei, et cecidisti, inquil, et a monte Dei vulneraluss noiitia
i ferebatur. Misisli Petrum piscatorem, qui di-
es. Isle est princeps Tyri ex eo lempore quo cecidil;; miseral
i rele, qui ab opere callosam habebat manum.
siquidem Tyrus lingua Hebrcca dicilur Sor (TJ) : Non 1 misisti oratorem , non misisti philosophum :
boc csi, iribulaiio. Ergo el iste princeps qui primoD Misisti
1 hominem rusticanum, homiueffi piscato-
eral in coelo : nunc faclus est princeps Tyri, Jioc E C rem.
i Iste piscalor, iste ruslicanus de Jerosoiyma
est tribulationis istius socculi. Sicut unus de princi- perrexit
\ Romam, et ruslicanus cepit Romam quam
pibus cadeiis. Quando dicit, sicul unus, oslendit essee ieloquenles capere non potuerunt. Rursum ivit
et alios. Legite Apocalypsim Joannis : Draco quan- ]Paulus apostolus, et de Jerosolyma prsedicavit
do de coelo cecidit, teriiam pariem sleliarum secumi tusque in Illyricum , et proedicavit, ubi non erat
duxil (Apoc. xn). Hucusque Dcus Iocutus est ad ho- prsedicalum
] Evangelium , ne super alieiium funda-
mines, et rursum per propbelam loquilur. i
menlum poneret sedificium (Rom. xv). Deinde dicil,
Surge, Deus, judica terram. Surge, quia naviss < quod de urbe Roma iret ad Hispaniam. Yidetc Pau-
nostra fluclibus lundilur. Surge : Deus, jndica ler- lum 1 perseeutorem, qui in Judara fuerat persecutor,
ram : quoniam mali judices non judicanl, scd ever- pra:dical] gentibus. Ubi sunl qui prsedicant Alexan-
lunl lcgera tuam, et pecora tua lacerant. Tu surge,, druni i Magnum Macedonum imperalorem, quod in
qui verus judex es. Quia ergo mali judices mortuii brevi 1 spatio vicerit lanlas genles ? Habuit exercitum,
sunl sicut Adam et ceciderunt sicul unus de princi-- Iiabuit1 et ingentes lurbas, el non lale aliquid potuit,
pibus : propterea tu surge, lu judica, tu salva crea- sed i modicura quiddam. Isle vero Paulus quondam
turam tuam. Mercenarius enim cum lupuni viderit,, perseculor] fuit, qui dicebat: Et si imperitus sum scr-
fugil (Joan. x), relinquit oves : non polest ita do-- " imone, non tarnen scientia (I Cor. xi). Qui soloecismos
lere alieno, quomodo dolet palri el malri. Dicamus i
s focit in loquendo, crucem Chrisii porlfit, et quasi iri-
el aliter : Surge, qui pro robis passus es, pro nobiss 'umphans omnes capit. Tolum orbeni subegit ab Ocea-
morluns es : surge, et salva nos. Dicamus aliter : inousque in mareRubrum.Dicalaliquis: hoclotum lu-
Qui venisti htimiliselcontemptus,veni quasijudexet t cri < causa fecerunt. Hoc enim dicil Porphyrius: Ilomi-
vindica nos. Surge, Deus, judica terram. Videte si- !nesrusticanietpauperes,quoniam nihilhabebant,nia-
gnificantiam proprietatesque sermonum. Non dixil: : gicis i artibus operati sunt qttsedamsigna. Non csl au-
judica coelura, sed terrani. Ergo terra judicalur, nonn lem grande facere signa. Nam fecere signa in yEgyplo
coelum. Si ergo terra jitdicalur, et non ccelum, ergoo magi conlra Moysen (Exod. vu). FecitelApollonius,
jn coelo peccata non fiunl; si autem fierent in coelo o fecit et Apuieius. Infiniti signa fecerunl. Concedo libi,
peccnia, diceret: Svrge, Deus, judica lerram, et;t Porphyri, magicis artibus signa fecerunl, ul divitias
coaluro. Et videtc clemenliam prophelirc. Non dixit,;, iacciperent a divitibus mulierculis, quas induxerant:
interfice terram : sed judica, et salva. Non dixil, ju-i- hoc enim tu dicis. Quarc marlui sunt? Quare cruci-
dica per angelos, judica pcr minisiros tuos. llli enimu fixi? Fecerunl et alii signa magicis arlibus, sed pro
PATROL. XXVI. 3*
4067 APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUM S. HIERONVMI. 1058
liomine mpf tuo non sunt mortui, pro homine cruci- J__ _\ tuerunf,
jti Tabernaeula JdtimfEorain.Nonhalienldomus
fixo non sunt crucifixi. Sciunt isti hominem essei fi fuiidamentum,seil tabernaculaqureciloperlranseunt.
mof luuni, et moriunlur siue causa?Felix ergo nostra i Idumoea I dupliciter inlerpretalur, aut sanguinea, aut
victoria, quse in saiiguine apostolorum dedicaia est. lerrena. (, Videte ergo qui pugnant adversus san-
Fides nostra non prpbatur, nisi per illorum sangui- etos. c Tabernacuiq Idummorum, terreni et Ismae-
nein. Renedicamus ergo Deum, ciii est gloria in sse- litse 1 interpretiiniur. obedientessibi, hoc est, quod-
culasaeculorum. Amen. ccumque cor babuerit, et mala cogitalio, statinv
PSALMUS LXXXII. f
faciunt. Propterea dicitur in Ezecliiele : Fili lvonii-
Canticuni psalmi Asaph. Iste psalmus vocem pro- rnis, loquere adversns prophetas, qui sequuntur cor
pheiae continel coJJaudanlis Deum.Ait ergo : „snum, e! quodciimque impellit cogitatio, faciunt
Deus , quis similis erit libi ? Quia nulliis esl. similis> (Ezech,
:( xin). Nos autem non debemus scquicogiia-
tui : tiullum alium auetorem , nisi te qurerimus. Ne- itionem nostrami nec dici Ismaelitre, hoc est obe-
taceas, neque compescaris, Deus. Nos laceinus, lu pro) dientes { sibi, sed Ismacl, hoc e-t, ohedientes Deo.
noliis loquere. Justi vox est quoe dicit: Neque com- jMoab, ex patre; boc esl, recedentes a Deo Putrc.
pescaris, Deus. De juslitia sua securus est. A
Agareni, proselyli. Qui cum deberenf esse habila-
Quoniam ecce inimici tui sonuerunl. Possumiis i-e-- BtoresDei,
g ii prpselyli focti sunt. Gebal interproiatur,
cundum tropologiam de Ecclesia interpretari etiioe- _, vallisvana. Ge, dicitnr vallis. Balxero interpretatur,
fesibus. Possumus autem secundum litteram inter- ,
vana. lsti ergo qui contra Dei populura sunt, non
pretari de populo Judocorum, et de cseteris gentibus,, sunt _ de monte, sed de yalle vana. EtAmmon inter-
quae in circuitu expugnant Judseam. Quoniam ecce e ipretatur,
j populus lurbidus: boc est, qui confidunt
inimici lui sonuerunl. Yocem et detraclionem adver- iin j niultitndine, et non in simpliciliile. Amalec, in-
sarioruiii sonitum voluit appellare. Quoniam ecceini- \terprelaliir lingens terram. Quicumque enim pugnant
mici iui sonuerunl. Videte qnid dicat: Sonueruni,, adversus _ pppulunv Dei, non comedunf coelestem
hocest, quasi cymbalum tinniens, sic sonueruntt ipanem , sed lingunt lerram sicut serpens. Alienige-
auribus meis. Sonus proprie dicitnr, cum auditurr ii«?.Ubi . dicitur, titienigenm, in Hebroeo babel Phi-
tantummodo sonus, et vox non intelligitur. Ergov |(tkliim. Pbilistiiiti vero interprclantur, cadenles po-
quod dicit, hoc est : Illi qtiidem Ioquebantur, ett tione , : hoc esi, (jui inebriati sunl de calice diaboli,
quasi volebant in.e arguere : cicteruni ego non quasii el , inebriaii ceciderunl. Cum habilaniibus Tyrum.
vocem , sed quasi sonum audiebam. Et qui odermlI ;Tyrus lingua Hebraea dicilur Sor, quod inierpreta-
ie, exiulerunicapiu. Yidete quid dicat:Ergo qui elevatt !| ilur, tribuletio eVanguslia. Qui debueranl esse pere-
captif, odit Deum. Superbis enim Dofninus resistit: '• nQ jgrini j, in isto sanciilo, facti stint habiiaiores. Isti ergo
liumilibus autem dat gratiam (Jacob. iv, et I Petr.-v). ;, iqui cxpngnant populum Dei, babilanl in Sor, hoc
El qui oderunl le, extulerunt capnt, Si causam habess ',est, i:i angitslia et tribulatione animae surc. Istre
contra aliquem : si tibi detraiiit frater luus, et tu ess ,ergo lanta- getiics quoe puguanl adversus sanctum ,
humilis pro Cbrislo, et ille superbus propter diabo-- videamus quenv jiabent priiicipcm : Salvalorem, an
luni, ttiimilaris eum qui dicit : Discite a me, quiaa |,idiiibolum. Quid {scquitur? Elenim Assur venii cum
mitis sum et huniilis corde (Malt. xi). Ille autem"quiII illis. Assur, Nabtichodonosor adversarius Dei, qui
erigitur, ilium imilatur qui dicit: In cielutn ascen- populum Dei dtixit in captiviialem : licet videatur
dam, super sidcracoeli ponain tbronum meum, ero0 genles habere plurimas pro se dimicanies : lamen
similis Allissimo (Isai. xiv). Et qui oderunl le, exlu- '- principem haberii Assur, hoc
est, diabolum. Facti
ierurit caput. isunl in adjutorium filiis Lai. Lot, interpretatur de-
Super populum luum maligriaverunt consilium. '• clinans. Drcmones onte fuerunt
angeii, et pnstca
Sufficit atieui, ,'si popttlus Dei sit. Cogilaverunt ad- cum diabolo cecideruni, et facti sunt satellites ejus,
versussanctos tttos. floc interpretatione non indiget.t- sictit snriptunv esl in Apocaiypsi Joannis : Quia
Legisse, intellexisse est, draco cecidit, et traxit secum lertiam pariem stel-
Dixerunt, venite et disperdatrius eos de geiile. Etit -rjilarum
yji (Apoc xn|. Ergoquid dicit? lsti qui venerunt
nOnsit gens, quia populus Dei est. El non memore- s- cum trsntis gen(ibus, et expugnaverunt pupulum
lur nomen Itrael ullra. Non nienioretur hic, qui ni luum, et venit cuni eis Assur, et principenv habent
sensu videat Deum. diabolum, facii sunt inadjuiorium fiiiis Loi, huc
Quoniam cogiiaverunt unanimiter simul. Infelices is est, diEnionibus. Qui a te declinaverunt, hoc ope-
nos : Infelix populus Dei, non potest in bono tnntam m irautur qtiod el id.rinones. Yidetis quia difficillimri
habereconcordiam , quantam mali habent in miilo. v. loca sunt: videtis quia obsctira sunl, el in singulis
Adversus le ieslamentuni disposuerunt tabernacula la sermonibus magna stint sacramenta, et necessitate
ldummorum et Istnaelilm : Moab Agtireni, Gebal, et compellimur in iverbis Hebraicis , el pjeni.s niysic-
Amon et Amalec,atienigenm cum habitantibus Tyrum':: riis diutiiis imjnorari. Neqne enim nunc rheioiicum
eteriini Assur venil cwn illit, facii snril iit adjulorium m |Iocum eventilanlms, sed id quod a Spirilu sancto
Lol. Undecim sunt qui pugnant adversus sanctum. tt. dictum esi, interpretari nitimur. Nisi enim sic in-
Quoniam ergopugnaveruntcontra sanclos, ad perfec- c- terpreietur, Uli dixiu us, quid prodest Ecclcsiis
tuni numerum, id est, duodecimum, veriire nonpo->- Christi legereiabcrnacula ldumseorum et Ismaeliii»,
1069 BREVIARIUM IN PSALMOS. PSALM. LXXXIII. «0T0
ct caeteranomina? Qtioiiiam ergoveneruni contrapo- A I nvcsiluin, sed, slipttlam; quod dicit, hoc est : si
pulum luum,videamus quideis imprecelurPsaltnisto. quis est in eis slipula et palea, pereat. Sicut ignis qui
Fac illis sicul Madian el Sisarm , sicul Jabin. Lc- comburii silvani. Non dixit, arbores frugiferas; sed,
gislis in Judicuni libro : Isle est Madian quem expu- silvam, quse non habet fruges. Si quis ergo stipula
gnavil Gedeon (Judic. vne( vm). Jabin, et Sisaraisti est, et non habot frumentuin : si quis silva esl, et
sunl, quos cxpugnavit Debborael Barach (Judic. iv). non haliet fruges, hic p.ereal. Sini( flammacombu-
In iorrenle Cison disperiunt in Endor. Debbora et rensmontes. Superbia in eis pereat.
Baracli interfecerunt Sisaram principem militia'." llapersequerisillosintenipeslalelua,eliniralua.Qa\d'!
Ergo quod tlicit, videte quid sii : Dntnine, quanlani Occides eos? Non: sed, Turbabis eos. Ut salventnr.
habent superbiam ! quoniam etiii) tanto veniunt Imple facies eorum ignominia. Ul confundantur.
exercitu, quonianv Nabuchotioiiosor habeni pfinci- Quare Inic? Ut qumranl nomen luum, Domine. Vide-
pem Assyriorum : quoniam facti sunt in adjtito- lisergoquiaiioncoiilraeos, sed prosaluteipsornmde-
rititn filiis Lot : quoniam hoe agunt quod agunt precatur. Deniquectiu sequentibusvidele quiddioat:
drcnvones: quoniam superbia ipsorum usnue ad le Erubescant el conlurbenlur in smculum swculi, et
elevata esl: propierea le deprecor, ul ad ignominiaiii confundanlur el pereant. Pereanl scctinduni hoc quod
suam , non a viro vincantur, sed a muliere. Facti B 1 mali sunt, et salveiurquod boiiuni est. Deniquc vi-
sunt al stercusterrm. Qui?Madian, ctSisara,et Jabin. dete, quoniam perditio hic non aholitionem soirat,
Isti tres facii sunt, sicut slercus lerrae. Midian in- s'edSiiluteiii. Qui sequitur.
terpretalur relinquent judiciuin : Qiiicumque pugnat El cognoscant quia nomen tibi Dominus : lu tolut
contra popuium meimi, non cogitaifiiuutim esse ju- Aliissimus in omni lerra. Erigat se qui vult ui eriga-
dicium. Sisara interpretatur equi visio. Isli qui |iu- tur. Nos dicamus : Tu sohiS Allissimus in omni terro.
gnant contra populum luum , non suui dc grege luo, Quiuilniiivis aliquis exalteiur, ims habeamus Deunt,
et de pecoribus luis , sed de eqtiis qui insaniunl iti ciii txcelsius nomen est, ctii est gloria in saecula sa<-
feminas. Isti ergo equi semper paraii in praelium culorum. Atiion.
sunt. Sictit Jabin. Jabin inierpretitur intelkctus. PSALMUS LXXXIII.
Qui sibi in sua sapieniiaeonfidunt, el non in gloria In fine pro lorcularibut filiis Core, et Psatmus. Tres
sunt psalmi qui pro lorcutaribus prrescribunlur,
Dei. Facti sunt ui slercus lerrm. llliqui gloriabantttr octavus, ei octogesinius, et oclogesiniiis lertius.
in exercitu , qui habebant principem Assur, et dice- Ociavus prrescribilur Dayid : octogesimus vero
bant : In cofilum ascendaiu, non solum in terraui pra-sciibiiur Asaph : octogesimus veru tertius fi-
liis Core. Do vobis aliquam regularn, utsciatis in
ceciderunt, sed in terra stercus facti siint. Scripturis quid observarc dubealis. Quicuint|ue
p
'
^J
Poneprincipes eorum.Qnorum? Quipugnaiil contra psalnvus prscscribitur filioriiin Core, nihil irisie
populunv tuum. Sicut Orebet Zeb,et Z'bee, el Salmana. habel, seU sctuper l:i-fa signiiicat. Quoniam enim
Omnesptincipes eorum. Legisse vos puto hisioriam in Gore, et Dalhiin, ei Aliirun fccerunt contra Moy-
sen, et a Domiuo punili siint : filii Core qui non
Judicuin libro : quuniam Gedeon qui vociiliiralio no- sunt seculi patrem suum, seterno gaudio benedicti
mine Jerobnal, pro populo Dei pugnans, hos qua- suni. Qiioiiiaii) autem Core interprelaiur Calva-
tuor reges viceril etinlerfeceril eos (Judic. vi el vn). ria, ct iiiaiiife>lum csi, quod Calv;iria significet
locum resurreciionis : quiciiinque filius Coro est,
Videte qtiales sunt' principcs Miidianilaruin , qui filius est lesurrcelionis ; quicumque autem filius
reliquerunt judicium Dei : Oreb, et Zeb, el Zebee, et resurrectionis esl, nibil potest habere quod tri-
Salmana. Quis pulal in islis verbis esse mysieria ste est.
Salvatoris? Legunt l;oe philosophi, t:t irrident. Le- Quam dilecla labemacula lua, Domine virlulum!
gunt rhetores, elputant esse deliramenta. Non so- concupiscil et deficil anima mea in atria Domini.
Jum aulem rhetores, sed et Judrei non babent clo- Deinde dicitur : Beati qui habitani in domo lua. Vide
vem scienlire : quoniam velamen posilum est anle tria esse labernacula, et atrio, et ad extremum do-
oculos eorum. Oreb interpreiatur foramen, in quo mttm. Quaui dilecla tabernacula iua, Domine virtu-
coluber ingreditur. Zeb intcrprciatur lupus. Videte lum! Qure suntista tabernacula ? Videamus Evange-
nomina principum adversariorum Chrisli. Zebee, '•* lium an nobis aliquain significantiani prsebeal. Lo-
Iwstia, hoc est, quoslupus suffocaverit. ElSalmana, quitur Dominus et dicil : Facite vobis amicos de ini-
perfecti in malitia. Videle ergo nominum sacratnenla. quo manvinona, nt cum defeceriiis, recipinnt vos in
Qui dixerunt : hmredilate possideamus sancluarium seleriin tabernacula (Luc. xvi). Videtis ergo quod
Dei. Dixerunl, sed non pei fecerunt : quia Doiiiiuus iniquum mammona in isio soeculo deiicit. Tamen
pugnabat pro populo suo. considerale (|uod isle iniqaus jusiitinm pra^parat.
Deus meus, poneillos ut rolam. Videle clemeniiam Maininoiia iu lingu.i Hebrava divilirc nunciipaiitur :
proplieloe: Non precalur contra eos, sed pro eis. non auruni, ut quidain putant. Deiniquo mammono.
Videte quid dicat: Deusmeus, qui Deus es onvnium, Yera cst et philosophi qusedani sententia : t Omnis
meus proprie Dens. Deus meus, pone illos ut rotaiu. dives aut iniquus, aut iniqui bitres esl. > Propterca
Qui quasi fundamentum hiibent in malitia : non ha- dicit Dominus atque Salvatnr quod divites difficile
beanlfuiidamenlum, sed vacilient, et iion slcnt in ingrediuiitur in regnum cceioruni (Matl. xix). Dicai
malitia. Sicut siipulam anie faciem venti, sicul ignis aliquis : Quomodo Zacbaiiis ingressus est iu rcgiiuin
qui comburit silvam. Sicut ttipulam: non sictil fru- cceloruffi, qui dives fuit? Sed dedit divitias, ettlalim
 ?07I APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUM S. BIERONYMI. 1079
cominufiivit divilias regno coelorum. Non dixii, qui- i- A sor? Videteergoquia nemo transmigr&fin montes nisi
ciimque divites fuerint, non intrabunt in regna cce- i- qui passer est. El turlur nidum sibi. Iste esl luritir, de
lorum : sed dixil, qnod difficile divilcs intrabunl inn quo dicitur in Catilico canticonim : Yox mrturis au-
rcgna coslorum. Quam dilecla tabernacula lua, Do- dita est in lcrra tiostra (Can(. u). Turtur nidumsibi,
;- Tiirtur est animal castitatis. Turiur non habiial in
tnine viriututn! Alii desiderant possessiones, alii see-
culi istius divUias, alii parere in isiius sreculi Ec-- bumilibus, sedsempcr facil nidossibiin excelsisarbo-
clesiis, et gloriam aliqnam babere apud, homines:: ribus. Sicut ergo passcr et turlur aves castissimrenidos
mihi hoc solum desideriunv est videre xlerna tabcr- sibi in subiimioribus faciunt: sic ergo tabernacula,
nacula. Illa mibi.dilecfa sunt tabernacula, ubi con- et airia el domus non sunl in humiliisla terra, sedin
gregatio virlnuim est, non viliorum. Concupiscit et<t excelso, hoc esi, in regnis coeiorum. Denique videte
dcficil anima tnea in alria Domini : hoc est solnmu quid dicat.
desiderium, hic solus amor meus, ut videam atriaa Beali qui habilant in domo tua. In labernaculo non
tua.Videteordinem. Primumdesiderat laBernacula:: liabitamus, sed peregrinamur. Et in atrio quamdiu
tabernaeula qure non habent fundamenlum : (aber- sumus, non babiiamus, sed peregrinamur. Dc atriis
nacula quac cito mutanlur. Tabernaculum enim sem- enim transimus in domum. Cuni autenv venerimus
per mutalur, et huc illucquc fraiislertur. Coeterum v ____in domum, quid dicilur ? Beati qui habilant in domo
airia non sunt quidem domus, sed tamen habenll tua: Domus quse liabct fundamenlum. Quoniam de
aliqua fundamenta, et de alrio intramus in domum. domo nobis exire non licet, de atriis licet.
Iste ergo primum tabernacnla desiderat, et postea\ Bealus vir cujus esl auxilium abs te. Nos quidcm
deficit, et amore tabescit ut videat atria, el cura fue- desideramus labefnacula ct airia et domum tuani,
rit in alrio, luncdicit: Beali qni habitant indomolua. sed lioc ipsum utcapere possimus , non cst virtutis
Cor tneum el caro tnea exsultaverttnl in Denm vi- nostree, sed auxiiii tui. Ascensionesincordesuo dis-
vum. Difficiic est utcor et caro alicujus in communei posttii. Quis disposuit ascensiones in corde suo?
consentiant. Si enim secundtim Aposlolum spirilus3 Beaius vir cujus est auxilinm a Domino : ille dispo-
pugnat eontra carnem, et cafo conlru spiritum (Ga- suit ascensiones in corde suo. Quicumque sancius
lal. v) : quomodo bic dicit, cor meum et caro meai est, quolidie in priora extenditur, et procteritorura
exsnllavit? Hoc noii potest dicere, nisi ille qni ini oblivisciiur. Propterea dicunlur el in Psalterio
amorem Dei lola menle defixus est, Cor tneum, et( psalmi graduum quindecim, et primus dicitur : Ad
caro mea. Iilud est quod dicit el in alio loco : sifivitl Dominum cum tribularer clamavi. Et in secundo :
in te anima mea, quam multipliciter libi caro mcai Levavi oculos meos in moutes, unde veniet auxilium
(Psal. txn)! Ista est caro quse desiderat Dominum,, C mihi. Et in lertio : Lseiatus sum in his qure dicla
de qua in alio loco dicilur : Et vide!)it omnis caroi sunl mihi, et semper procedif, et proficit, et ascen-
salulare Dei (Isai. XL). Illa autem caro de qua dici- dit in sublimiora. iQuod dicit, hoc est: Ascensionssin
tur : Omnis caro fenum (Eccli. xiv), non desiderat t corde stto disposuit^: Felix est qui quotidie proficil,
Dominum. Cor tneum el caro tnea. Vide mihialiquenvi qui non consideralquid hcri fecerit, sed quid bodie
abstinentem, qui morlcm carnis sure, lucrum putat': faciat, ul proficiaf, Sanctus ascensiones in cnrdc
animoe suse. llocc autem carnis sunl jcjnnia, et inju- suo ponit, peccator descensiones. Quomodoqui san-
ri:«. Denique et Aposlolus quid dicit? Qucni tradidit ctus est, quotidie proficit : ita qui peccalor est,
Salanse in interitum carnis, ut spiritus salvus fiat: quolidie decrescit. Beatus vir qui disponil ascensio-
(I Cor. v). Nisi caro mortua fuerit, spiritus vivificarii ties in corde. Yidpte consequentiam Scripiurarum.
non potesl. Propterea dicit et Apostolus: Quando' JH valle lacrymarum in loco quem posuil. Ubi dicitur,
infirmor, tuncfortior stira (IICor. xn). Consideretse : in valle, necesse esl ut econirario inlelligamus et
unusquisque quando jejunio lassus est et defectus: monlem. Ergo quicumque disponit ascensiones in
quomodo anima vigeat, quomodo nihil aliud mens; corde suo, ubi positus esl? ln valle lacrymarum,
nisi de Deo considerat : quomodo semper dic.at, Consideremus quod in vaile sumus, non sumus in
quam dilecla tabernacuta lua, Domine virlulum! D monle, non sumtis in paradiso : nec in paradisi al-
Eienim passer invenil sibi domum, et turlur nidum tiludine, sed in humililate terrre, malediclse terroe,
sibi ubi reponat pullos suos. Altariu itta, Dominevir- maledictoe quse nobis iribulos el spinas generat,
tutum, rex meus, el Deus tneus. Interim sinipliciter quoe ciJius serpenlis esl, de qua dicilur ad Adam :
interpreleniur. Videtequid dicat: Desidero, Domine, Terra es, el in lerrairi ibis. Quamdiu ergo sumus in
aeterna labernicula lua : concupiscit et deficit anima valle liicrymarum, non debemus ridere, sed plorare.
mca inalria Domini.Sedenv aliquam et niduluni ani- Propterea dicil et Dominus : Beati flentes, quia ipsi
mae mere, et corpori meohabere desidero. Aves quae ridebunl (Malth. v). Inlerinv ergo dum suniusin valle
libere huc atque iltuc vaganlur : tomen postquain Iacrymarum, sseculurahoc lacrynvarum est, non gau-
•volaverinl, habent locum el nidulos ubi requiescant: i Non debemusridere, quoniam hoc soeculum et
dii.
quanto magis anima mea. et caro mea debet sibi lo- hoc tempus lacrymarum est, illud gaudii. In valle
cum prrcparare, ubi possil requiescere! Nunc altius ilacrymarum in loco quem posuil. Quid est quod dici-
aliquid ascendamus. In Domino confido : quonvodo tur l : in loco quem posuil, In loco, hoc est, in valle
dieitis animse mese, transmigra in monfes sicut pas- Ilacrymarum. In loio qucm posuil, Deus nos posuil ad
1075 BREVIARIUM IN PSALMOS. PSALM. LXXXIV. 1074.
certamen, ut semper in hoc pugnemus. Locus ergo) A Joannes < inler omnes homioes niajor est. Et si vullis
iste, hoc esl, vallis lacrymarum, non est pacis, nonl iseire, ipse est angelus. Iste autem qui in terra an-
cst securiialis, sed cerlaminis alque bellorum. gclus est, in coelorum regno novissimtis est, hoc cst,
Elenim benedictionesdabit kgislator. Dical aliquis:: ab : angelis minor est. Qni autem minimus est in re-
In vatle lacrymarum, in loco quem posuil, ad ago- gno | coelorum, lioc est, angelus, major est ab isto,
nem, hoeest, ad certamen :quare posuil ad agonem?> iqui in terra omnibtis major est. Hoc est. ergo quoti
qtiare pugnare nos voluil? Respondit sibi ipsii nunc i propbeta dicit: Elegi abjeclus esse in domo Dei
Psalmista, ct dicit : Propicrea in Ioco isto pugnares i«iei, hoc est, minus esse volui in regno coelorum,
nos voluii, ut possit iribuere coronas. Etcnim bene- iquam in isto soeculo prinvus. Elegi abjectus essein
diclionesdabil Legislator. Isle Legislalor , lioc est,i domoDei i mei, quam habilare in tabernaculis peccalo-
agonoilieta noster, proplerea nos pugnare voluil, utt rum. i Tabernacula non habent fundamentum, sed
nos possit benedicere. Videle consequenliam. Quoe pertranseunl. j Tamen qui peccalor est, numquanv
sunt aulem benedictiones istiusagonotheloe? Ibunt de' incolit j tcrram, sed inhabitat et possidet.
virtute in virtulem. Hic vincunl, ul ibi corouentur. Sii Quia misericordiam et verilalem diligil Deus. Duo
liic vir forlis ajiparueril, ibi robustior fit, ibunl de' < diiigitDeus : misericordiain et veritalem. Si tanluin
viriule in virtulem. Ergo nisi Iiic habuerimus virtu-- B ]misericorsesset,omnes nos ad peccata provocaret. Si
tem : ibi virlulem majorem habere non possumus. i
lanlum veriiatem diligeret, nemo spem haberet poeni-
Neque enim dixit, ibunt de invbeeiUilatein virtuteni: : lenlire. i Propterea duo quseril, ut ex aliero alierum
sed, ibunt de virlute in virlttiem. Vis ibi csse fortis?f itemperet, Si peccator es, audi misericordem Deum,
Anle hic esto fortis. Vis ibi coronari? Ilic pugna. ,el noli desperare, sed age poenitentiam. Si vero ju-
Ibunl de virtute in virlutem. Possumus et aliter di- stus i es, noli ncgligens esse, quia Deusclemens est:
cere : Chrislus Dei virlus, et Dei sapientia (ICor. i). iquoniam Deus et justus est, et verilatem diligit. Gra-
Qui hichabuerit virlulem, et ibi habehil ipsanv vir- ,
tiam et gloriam dabil Domintts. Non dixit, glorianv ct
lutetn. lbunt de viriute in virtutem. Quid habebuntt gratianv \ dabit; sed dixit, gratiam et gloriam dabit
lucri cura ierint de virtule in virtutem ? Quid babe- Dominiis. Primuni donat peccata, et postea coronat.
bunt proemii? Videbitur Deus deorum in Sion. Beatii Non privabit bonis eos qui ambulant in innocenlia.
mundo corde, quoniam ipsi Deum videbunl(il/a((/t. Melius liabet in Hebroeo, in perfectioue. Innoceniia
v): Sufficit-victoribus, sufticit eis qui pugnoveruntt eninv non est perfecta virlus ; quoniam qui innocens
facies Christi. Deum videre, infiniia cirona est. Vi- esl, nisi habuerit prudenliam, non esi perfectro
debitur Deus deorum in Sion. Quanta lsctitia est, , < consummataeque viriulis. Proplerea dicit etiam in
quanta felicitate ire de virtuie in virtutenv, et hoc ip-• C Evangelio : Estote prudenles ut serpentes, et sinv-
sum babere prremium, ul Christum videre mereanvur!! plices ut columboe(Maith. x). Domine virluium. Vi-
Protector noster atpice, Deus, et respice in faciemi dete quid dicat, Dominevirtutum. Ergo quando pee-
Christi tui, Videte quid dicat: El respice in facieini cata aliqua habemus innobis:Deus qui Dominus vir-
Christi tui. El deprecatnr homo, ul paler aspiciat ini tulum i est, non est Dominus noster ; quia Doniinus
fticiem (ilii. Sed vide quid dical. Quoniam dixitt non i est peccatornm, sedjuslorum. Bealus vir qui spe-
Apostolus : An experimentum quseritis ejus qui ini rat : in le. Ille sperat in Domino,qui conscientiam noiv
me loquilur Christus (II Cor. xm) ? Et rursum ipse; habet i peccatorum, qui oculos liberosad coelunvlevat.
Salvator dixit: Qui vos recepit, me recipit (Mallh. Isle sperat, qui scit non oflfendisseseDosninumsuum;
x) ? Ergo hoc est quod dieit : rcspice in nos. Inl cui i est gloria in ssecula sseculoriun. Amen.
nobisenim respicis filium luum, qui habilalin nohis.'
PSALMUS LXXXIV.
Qitia melior est dies una in alriis tttis. Videte quid
dicat -.Dies una. Putat aliquis sic iulelligendum : In finem filicrum Core. Psalmus. hoc titulo prrenola-
Mclius milii est in reguo coelorum parum habere,' lur. Frequenter dixi, ubicumque titulus est, filio-
rum Core, nihil triste est, sed semper laelum. Tri-
qttam bic totum, hoc esl, iu isto soeculo.Est 1
quidem n siitia enim patris, Dliorum gaudio consolatur. De-
elisiainiclligenlia nonmala.Sednosdicanius:Sipos- ,." niquediligcnlcr psalmos relegite, et ubicumque
set fierijUt aliquis una die esset inregno coelorum, et. inveneritis titiilum, filiorum Core, nihil trisle re-
recte dicerel : Melius est dies
s perietis. Frequeuter dixi Core, quod interprelaiur
posfea praccipitarelur, Calvarimlocus : necesse est ul laelum aliquidsi-
ttna in alriis tttis. Nunc vero quod dicit una dies, hocc gnificet. Denique qnis est isteCore ? Qui de Jcri-
est, quod dicit in regno coelorum. Una illa dies nonu cho ascendebai in Betbel. Betbel domus Dei. Di-
babet noctem el tenebras, sed semper lux est. Qui1 ligenter animadvertite. Quicumque in Jericlio est,
et vult ire ad domum Dei, necesse est ut ascen-
ergo una die in regno coelorum fuerit, semper ibi esl. dal. Ergo de Jericho Core noster, hoc esl, Elisoeus,
Elegi abjeclus esse in domo Dei mei, magis quam __ ascendit in domum Dei in Bethel, et egrediuntur
habilare in tabemaculis peccatorum. Hoc est quod. de Belhel, hoc est, de domo Dei, hoc esl, de syn-
agoga ubi prius ftierat domus Dei, egrediuntur
etiam Salvator ait de Joanne : Amen, amen dico vo- pueri quadraginta duo, et illudunt Elisreum et
bis, qnoniam inler natos mulicrum non esi nvajorr Corenostrum, etdicunt:Ascende, Calve;:.scende,
Joatine Baplisla (Matth. xi). Deinde dixit: quia ipse Calve. Ille venit ad domum suam, et irridetnra
parvulis Belhel. Yerum Elisseus ille patienlissi-
est angelus. Et deinde dixit: Qui autem minor est sl mus, qui propterea venerat in Betbel ut salvaret,
in regno ccelorum, major est illo. Sensus ibi iste est: : respexit se aliqunndo: respexit, el jussit dc saliti
 3075 APPENDIX AD TOMiJMSEITIMUM S. MEBO-.YMI. 1076
exireduos ursos,et inferfe.ccriinlqiiadraginladuos Agebainus misericoniia , proplerea venil Salvator.
pueros (IV Reg. 11). Sic et Dominus nosler, hoc Audiam qttid loqitaiur in.nie Dominus Detts. Mulli
esi, noster Core, cum venisset iu Belhel, et vel-
lei ascendere, irrisusa parvulis, jubelexire duos pniaiH quandu lriquiiur Mojses et dicit: hsec dicit
ursos, boc est, Vcsp.isi.iuum ct Tilum, et inierfe- Dominus, ei I.saias, et creieri, et cum dicilur : Fa-
eerunt quadraginia dups puorps. Qui sunt isii clumesi vcrbum Domini. ad Isaiam, sive ad Eze-
quadroginla et dtio pueri '? Ab ascensu Christi cliicl prophctitm ; quoniam forinsecus sermo fiat,
tisque ad subversionom Jerusalem , quadr.igima el
el dno anui sunt. Diligenicr aspicite, et sic inve- per islas aiirps audiul prophela qtiod loquitur a
nieiis. Dedit itai.ue illis locnm poenUenlire qua- Domino : Non esjt ita. Denique et Domintis nosler
drogint'1 et dtios annos jiost r.esurrecti.oiiem suam, quid lorjuiiur ad Pbarisreos etJudoeos? qui habet
cniii ad Belbel ascenderet. Sed qnoniam illi irri-
dobiint: Ascende, Calve; asccnde, C;il-ve; egressi aures autiiendi audiat (Luc. VJII).Et Isaias ait : I)o-
Siint duo ursi, ct iniefecerunl illos. minns addidit jnijii auriculnm (Isai. v). Yideie qtiid
Benedixisti, Dppiine, lerram tuam. De adventu di- dicnt : Dominus jaddidit mihi auriciilain. Quoniam
citur Salvaioris. IIoc proprie sccundum bistoriom. iion Iiabebani ilbimauriculnm quoe in cordeest; ad-
Cir.lcriim sccundum trojiologi.am, cum dixerimus de didil nvihi nt Dei possim audire sermones. Et nunc
hisloria, postca dicemus. Benedixisii, Domine, ler- ergo propheia quodcunique audit, audit incorde.
rnm tuam. Hiic.dixinius de advenfu Solvatoris. Terra B Quando eniiii cliimamus in cordibus nostris, abba
qiuE teoffenderiit, qu;e idololatriis fuerat inquinata, pater, et clamorille sileniii esi,et sileulium auditur
te venieiiie salvnia esi, Beneilixisti, Domine, ter- a Domii.o : sic et Dmninus loquilur ad ror nnsirum,
ram luam. Lpijuiiur peccator postea veninm conse- quoil clamaj, ablia paier. Ideo ergo nnnc dieit pro-
culus. Benedixisti, Domine, terram luam. Licet lri<- pheta : Audiqm quid loqualur in me Dominus Deus.
bulos el spinas aituleril, lomen creaiura tua cst, et Tale quid el Abacuc propheta tlicif : Stabo in
idco salvatn e-t. Averlitii caplivitatem Jacob. Eorunv contcmplaiione, et videam quid respondeat mibi
qui in Cluislo crcdidermil. Ay.ertislicapliviiatem Ja- Dominus, et quid respondeam ad eiim ( Abac. n),
cob. Qnicumque in peocatis est, capius lenelur. Et audiam quid loqualur in me Dominns Dcus.
Remisisli imquilqtem ptnbis tum. Nonpropler ppera Ergo et bocquod dicit: Attdiam qnid hquatur in mo
eorum, sed propier miserieordiam liiam salvasii po- Dominus Deus : lpquiiur in corde, loquilur iu sensu.
pulunv tuiim. Et pperuisii omnia peccaia eoruin. Us- Yultis scire ijtialis s-it clamor cordis ? Vuliis scire
que ad fniem de advenlji Salvatpris psalmus esi, qui.-niam clanior apud Deutn non voris, sed lacry-
sicul dixit , misericoniia et veritas, Veruintameii marum est ? Dieilur in Lamenlaiitinibus Jeremioe :
propc timeiiles eumsnluiare ipsius, m inliaJtiiel glo- Non lacuit pupilia opuli mei (Thren. n). Quoniam lo-
ria in terra nosira. Vere enimgloria Dei habilayit iii C quetur pacem inpkbein suam, Proprie dieitur liocde
terra nostra , ct .deintie justilia de eoelo pro- populo Judocoruni, qiti in Chrisium credituri stint.
spexit. Eieninv Dnminus dabil lieuignilatcm.. Quum IJoc est de adventu Ciirisii. Diciiur et de iitle populi
tienigniialem ? Terra nosira dedit fnicliun snum. Juilaici, hoc est, de apostolis, el qiiicumque apnslo-
Maria, ierranoslra, caro nosira, dedit fruclum snum. li'S crediderunt. Quoniam loquetur po.cemin picbem
Juslitiii aiitp eujii ornbuiayii. Justum fructum dedit suam. Pax non dieitur, nisi quando bellum n«n est.
terra virgo. Hoe inlerim diximus secundtjm hisio- El super saiictos suos et in eos qui converlunlur ad
riam : nunc ilicanvus secundum tropojogiam : Renii-; cor. Hoc esl, qtti primum sequebantur carnem, et
sisti iniquitqtem plebis ium- Nemo dimiitit, nisi quod postea coiiverluntur ad cor. Ut sciatis quia pro Ju-
debetur. Operuisli omnia peccatq eorqtn. Virtuiibus ilrcis dicitur isie yersiculus, boc est, de his qni cre-
operuisli, el proplerea peccata uon parent. Ac si diderunl in Snlvatorem : videle cxempla qu;c dixi-
dieeret: Iniquitatem operuisti justitia ; impudiciliara intis. Fac nvihi Judreum legere Levilicum, et omnia
opemisti caslitate; nigredinem oj eruisti candore. illa sacramenla quoe scri|ita sunt. el. qnomndo lepro-
Mitigasti omnem iram tuam: avertisti ab ira indi- stis ingreditur in synagogiun, quomodo galiina tol-
gnationis lum. Converte nos, Deus saluium nostrarum, litur et obtorquetur illi collum. Deinde dicitur de
etc. Videte quid dicat : Tu quod in te. fuit, aversus D ' sangnine quomodo aspergalur : dicitur de aqua :
es ab ira propter clementiam liiam. Converte nos, dicilur de byssopo : dicitur eiiam quomodo scin-
Deus. Tu ayersus ab ira, nos averlisti a peccatis. d.iniur illi vestipventa, et sic ingreditur in synago-
Cpnverte nos, Deus salutum nostrarum: Quare non gam ille quf lepriosus fuerat. Si secundum litleram
dixil, salutis iiostrse, sed saltttum noslrarum. Si se- legamus, quid nobis prode-t quod legimns? Si vero
mel peecaremus, una indigeremus salute. Slullapec- conversi fueriinns ad cor, si spiritualiier inteilexe-
cavimus : propterea multjs indigenius salutibus. rimus : videbimus qtioniam leprosus non poiest in-
Deus, luconversus vivificabisnos. Quamdiu ergo ad trare ad populuni Dei, nisi scindanlur vestimenta
nos Dominus non converlitur, morlui sumus. ejus, nisi quodcumqiie ciatisum fuerit reveletur. De-
Ostende nobis , Domine, misericordiam tua.ni, et niqtie videle, quo|iiam iste lejirosus nisi persangni-
salitlqre. luum da no.bis. Qnod Saivator descen- nem et aquam, et hyssopum, non ingreditur syna-
dit, misericofdia Dei est. Non venisset medicus, gogam. Ergo et tu qui usque hodie ieprosus fuisti,
nisi rpgrptarent pjurimi, Quoniam regrolabant pju- noii apparebal lepra tua antequam venires ad socer-
rimi , proplerea "enit, medicus. Quoniam indi- dotem. Sed quoniam venisti ad sacerdoiem, dissuit
i077 BREYIARIUMIN PSALMOS. PSALM. LXXXV. 1073
' k
socerdos vesiimenta lu.a, et quod leclum videbalur A lerraorta esl, boc est, Salvalor. Et rursum ; Etjusti-
et sanum esse, ostendil lepiosum. Omnia peccata1 (ia ti de cmlo prospexil. Jusiitia ipse Salvator est. Quo-
tua et lepram tuam posuit ante oculos tuos, et ideo1 modo n de terra orta est? Quomodo de coelo prospexit?
le reducit iu synagogam Dei per sanguinem elI De l lerra orta esl, quod homo nalus est ; de cmlo
aquam. Per sanguinem, per passionem Christi, etl prospexit, p quoniam Deus semper in coelis est, hoc
per aquanv, per baptismum. Ergo post lepram sa- eest, nalus quidem est de terra : sed ille qui de lerra
nari non poie; is, nisi per passionem Ciiristi et perr natus n esl, semper in ceelo est, hoc est, sic appare-
baptisnvum. Et cum hoc feceris, dicittir el iilud : bat L in terris, ut coelum non derelinqueret. Deus
Asperges me hyssopo et mundabor : lavabis ine, ett enim e ubique prospexit : quoniara donec peccaba-
super nivem dealbabor (Psa(. L). Usque hodie inn r, mus, averlebat oculos suos a nobis. Quod dicit, hoc
jEgypto es : quamdiu non veneris ad sanguiiiem ctt est: e Justum est ut figulus misereatur operibus suis,
ad aquam, salvari non poteris. Vis ul exieriniualorf ut K pastor miserealur gregi suo. Nos populus ejus su-
qui interfecit jEgyptum, nnn te interficiat? Tollee rmus, nos creatura ejus sumus. Propterea ergo de
hyssoptim, iuiinge in sanguine, asperge postcs lnos.'• lerra _ ortus est, et de ccelo prospexii, ut impleat ju-
Exterminalor cum videril sanguinem in fronte tua,') siitiam _, suam, et miserealur operi suo. Denique ut
accedere non poieril. Hoc lotum quare dixi? Quiaa B R seiatis
_ quoniam jusliiia non crudelilatem sonat, sed
scriptum est: El in eos qui convertuntur ad cor. Ergo0 jmiserieordiam, videte quid dicat:
non poterit Deus loqui pacem plebi suoe, nisi eis qui • Elenim Dominusdabit benignitatem. Proplerea pro-
converluntur ad cor. sspexit de ccelo, ut niiserealur operibus suis. Et lerra
Verumtamen prope timenies eum salulare ipsius. '•• nostra
_ dabil frucium suum. Veiitas quidem de lerra
Osiendo viam salulis , do miscricordiam, licet nec- 1_ oria . est. IIoc de prselerito. Nunc de futuro dicilur :
dum conversuses ad cnr: tamen exspecto, do loeiim u Et _ lerra noslra dabit fructum suum. Nolitedesperare :
poeniienlioe.Ethoc tolum quidest. Ul iiiliabilel gloriaa quod _ semel natum est ex Maria, qu<>tidieet in nobis
in lerra nostra. Propterea le ad p02nitenti.ini vocal : natcilur.| Et terra noslra dabil fructum suum. Et nos
ul qui leprosus eras , habeas bospilem Cbrislum. ,possun.us parere Chrislum, sivoliimus.£( (erra noslra
Misericordia el verilas obviaverunl sibi, justitia el
"l dubil , fruclum suum, dequofialcoeleslis panis, dequo
pax osculaimsunl. 0 quam praiclara amicitia! Mise- '- dicitur, :Egosum panis,quide ecelodescendi (Joan.vi).
ricordia et verilas obviaveruntsibi. Peccator es : audi i' Hrcc j quideni omnia diximiisde rnisericordia Doniini,
quid dicat, miseiicordia. Sanclus es : audi quid di- i- ,quoniam piopterea venit ul salvaret humanura genus.
cat, el verilas. Nec si peccator es, desjicres : nec si Veiumtamen seire debemus, quoniam ipse judicalu-
justus es, superbias. Dicamus aliter: Duo suni cre- i- ^C rus , est vivos et mortuos, ipse veniet ad judicium.
dentes populi : untts de gentinm [loptilo, et alius de 'e Jusiitia anle eum ambutabit, el ponei in via gressus
Judjeorum. Judreis repromissum est quod veniret et suos. Nolile negligentes esse. Justilia anie emn am-
Salvatir : nobis atilem qui exlranei eramus a lege >e bulabil, el ponet in via gressus suos. Videie quid di-
Dei, non esi leptoinissum. Misericordia igitur estiniu cal, gressus suos : ubi non sunt Iapides, ubi non
populo genlilium, verilas iu p»puIo Judreorum : quia ia suul spinse et tribuli, ubi acqualis est via, ubi ambu-
quod repromissum esi, venit, hoc esi, quod repro- 3' lare poiest, ubi 11011 polesl impingere. Et nos crgo
nvissumest, palribus, boc eomplelur iu liliis. Justilia '" faciamus in corde uoslro vianv Domino ; de qua via
etpaxosculatmsunt.Xitleie quid dicat: Juslitia el pax 100 laborabal et Joamies, et clamabat in eremo, ul fa-
oscitlalmsunl. Ipsum est quod supra dixil: Misericor- '" ceremus viam Domino (Matl. 111).Ergo el nuncdici-
dia el veritas.Misericordia ipsum est quod et pax : ve-e" lur : El pcnet hi via gressus suos. Ubi invenit viam,
ritas autenv ipsum esl qtiod el juslilia. Si quid enim 111 ambulat. Licel ante liabebomus spinas et Iribulos,
ad pacempertinel, hoc el ad uiiscricirdinm, et si quid '" Jicet el lapides, dicilur nobis in Isaia : Et Jopides
ad veritatem,hoc ad justiliam.Videtc crgo quiddicat:l: de via projicite (Isa. LVJI).Iloe autem proptereadi-
Juslilia et pax deosculatmsunt, hocesl, misericordia 'ia cit : ne cum voluerit deainbulare in via nostra, im-
et veritas amiciliam fecerunt, hoc est, et geniilium im D pingat pedem suum. Lapides qui in yja suiil, et pro-
populus et Judaeorum sub uno paslorc Chri&loest. jici jubentur, peccata nosira sunt. Non ambulat in
Veritas de terra orta est. Ego sunv via, et vita, et corde noslro Cliristus, si peecatum aliquod 1'uerit,
veritas (Joan. xiv). Ille qui dicit, ego sum veriias, as» staiim impingit in lapides. Et ponei in via gressus suos.
de terra ortus est. Quse est isla verifns qure dc terra
"ra Fiiciiimus viam , et ponet in viu gressus suos Jesns,
orla est. Exiel virga de lariice Jesse, el flos de ra- pa' cui sit
gloria el houor in srceula sseculorum. Amen.
dice ejus exiet (isai. xi). Et in alio loco : Quonianv ani
PSALMUSLXXXV.
Deus operatus est salutem in mcdio lernc (Psal. al" Oralio David. Iste psalmus vocem coniiiiet nostri
LXXIII).Quid dicis, Manicbree, qui negas carnem em Medialoris venientis ad passiouem. Iu line vero
habuisse Salva:orem ? Ecce veritas, id esi, Salvalor lor ipsitis prophetrc tenet orationem.
de terra, hoc est, de Maria ortus est. El justilia de Inclina, Domine, aurem iuam, el exaudi me : quo-
cozloprospexit. Jiistnm eniffi eral, 111Salvator mise-se- niam sanclus sum. Juxta fragilitaiem nssumpii cor-
reretnr populo suo. Videte quid dical : Ojusla ju- poris ad Patrenv fundit orationem. Secundum deila-
dicia Dei et itiinvesligabiles vioe ejus'. Veritas de tem vero sauclum se dicit, sicut quondam dixerat
 i079 APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUMS. HIERONYMI. 10S0
ad Moysen : Sancli estole, quoniam egosanctus sunv A populo proplieta rogal. Sed el nos precamur, Do-
(Lev. xix et xx). Salvum fac. servum lumn, Deus meus, iriine, tit crucis t(ire signo lulali, atque ejus proe-
speranlem inte. Misereremei,Domine,qttoniamad lecla- sidio custodiii, niereamur ab omnibus diaboli insi-
mavi lola die. Formam servi suscepit, quam iu omni diis liberari; quia libi est honor et gloria cum selerno
temppre praesenlis vilre salvari precaiur.Scit enim quiai Patre el Spiritu sancto in srccuia sreculorum. Amen.
et jsi spirilus proinplus est, criro autem infirma esl. PSALMUS LXXXVI.
Lmtiftca animam servi tui. A tribuiationibus proe- Psalmus Canlici filiis Core. Inter psalmunv et canli-
senlibus mrjeslam. Quia ad te, Domine, aiiimammeam cuni quid inlerest, rrequenter dixi : Psalrnus ex
Psallerio dicitur : Caniicum vero ex voce profer-
levavi: Ad te eam resuscitnri credens. tur. Psalnius fefertur ad mantis, hoc est, ad
Quia tu, Domine, suavis et mitis, el multmmiseri- opera : canticnm ad Iheoriain.
cordim otnnibus invocaiilibus te. His qui le de puro Fundamenla ejiis in moniibus sanclis, Non pr;edi-
corde invocanl, niiiem le prrebes, et copiosam mise- xit cujus; et dixit : Fttndamcnla ejus in montibus
ricordiam cis indulges. sanctis. Qui Joquitiur, propheta esl. Filii sunt Core.
Auribut percipe, Domine, oratioiiem meam, elc. Core quid ihterpfeiatnr, fieqitenter disi : Calva-
Quoniain jusia peto. ria, hoe cst filiiresurreciionis. Fundamenta ejus,
ln die iribulaiionis mem. Hoc est, in die passionis. B sjve Dei, sive ceric Ecclesire. Qurc sunt auleni
Ctamavi ad le. De cruce. Quia exaudisii me. Ut com- fundamenta, nisi| Pater, et Filius, et Spiritus
nicndatum tibi reslilueres spirituni meum. sanctus? Hrec ergo fundameuta non sunt in vallihus,
iVon est similis lui in diis, Domine, el non esi se- sed sunt in montibus, et npn in momibus quibus-
cundutn opera tita. Non reperilur in siinulacris gen- cumque, sed in nvontibus sanctis. Loquilur Paulus :
lium, qui sic possit ut tu operari. Quasi sapiens ar^chitectus fuiidamenlum posui (I
Omnes gentes quascumque fecisti, venienl et adora- Cor. III), hoc est (idem Trinitatis. Denique dicit, ct
bunt coram- le, Domine, elc. Per passioncm enim in alio loco : Exspectabanl enini civiiatem haben-
liveain cognoscenl maguitudinem virlutis tuoe. Hinc tem fundanienta :! cnjus artiiex et conditor Deus
propheta loquitur. (Hebr. xi) : Fundainenta ejus in montibus sanctis.
Deduc me, Domine, in via tua, el ingrediar in veri- Ideo dixil in 'monlibus sanctis : quia suul et alii nion-
tate ttm, Si eiiim me ad Chrislum tuum, qui est via, tes non sancti. Denique dicilur in Isaia : Super
deduca.«,nulla nie fallacia relinebit.Lmietur cormeum monlem tenebrosqm levate signum (Isai. xin). Et
ul litneat notnen tuutn. Cum a moerore facinorum eru- iu alio loco dicitiur : Quis cs tu, mons corrupfe
tus fuerO, luncin te laeliiia spirituali gaudebo. (Zach. iv) ? Dicitnr et in Jeremia : Dieal Domino
Gonfilebor tibi, Domine Deus tneus, in tolo corde G Deovestro gioriam, anlequain offendantpedes vestri
tneo : cl glorificubo nomen luttm in mternum, etc. Cur ad moiites tenebrosos (Jerem. xiu). Yidelis ergo
coiifitealur nomini Domini, aut honorei eum, versi- qtiia sunt et nionies lenebrosi, et dicitur nobis a
culus sequens exponil, diceus : Jeremia, ut demus gloriam Deo , anlequam offen-
Eripttisli animam meam ex inferno inferibri. Non dant pedes nostri :ad montes tenebrosos. Si enim
quod duo inferna sint, sed iste superiorem infernum, pedes nostri impegerint ad illos monles, gloriam
peceatum dixit: inferiorem vero, qui esf verus in- Douvino dare uon' possumus. Fundamenta ejus in
fernus, in quo peccatores damnanlur. Laudat ergo mpnlibus sanclis. Quos nos possutnus dicere fund.i-
ob hoc iiiisericordiara Domini, quod sit erutus a sup- irienla ? Apostolosi In illis erant fundamenta : ibi
plicio iiiferioris inferni. primum posita estfides Ecclesire, ct ibi fundamen-
Deus , iniqui insurrexerunt adversus nte : et syna- ta sunt posita. Etquia unusquisque superredifical
goga potcntitim qumsierunt animam meam. Viliorum, fundiimento : aiius aurum, alius argentum, alius
seu dsemoniorum. Non ex persona Christi hsec pro- hjpides preliososi : diligit Dominus porias Sion
pheta ioqiiilrir, sed intellig'itur deJudseis. Non siiper omnia tabernaeula Jacob. Istas portas diligil,
proposuerunl Deum ante conspectuni suum. Obcseca- quas videmus cofruisse. Istas porlas diligil, el
verat eos malitia eorum. " islam Sion diligit, quoe arata esl sicut ager. Et
Et ttt, Domine Deus, miseralor et miserkors : videte quid dicat,: Diligit Dominus porlas Siou,
paliens el mullm misericordim et verax. Misericors, super omnia tabernacula Jacob. Videte quid dicat :
cum remittis : paliens , cum pcccatorem , ut con- Stipcr omnes civitajtes Jacob, hoc est, Judrc : istanv
vertatur, exspectas : verax', cum promissa reslitues. taulum diligit civitatehv. Et quomodo videmus alias
Respice in me, et miserere mei : da imperium tuum ex parte stare, et istam penitus corruisse ? Lega-
puero tuo. Ad repugnandum potestalibus odvems, mus Apocalypsim Joannis (Ca;i. xxi) : legamus et
El salvutn fac filium ancillm tum. Ecclesioe, in qua Isaiam (Cap. LXH).IJbi redificaiur civilas JerusaJetn,
sum renaius. et|duodecim porlav.ipsius dicuntur esse de lapidibus
Fac mecum signum in bonum, ut videant qui me preliosis conslruclre, et ipsa civilas de coelo descen-
oderunl et confundanlur : quoniam tu, Domine,- dit, et dicuntur nmri ejus aurei, et dicuntur plalere
adjuvisti me, et consolatus es me. Muniar crucis tuoe ejus stratav esse smaragdo, et dieuntur singulae
signo, quod videnles, poteslates adversse fugiant porloc ex singnlis lapidibus pretiosis (Ezech. xxvin).
confusse, et discedanl a me. Hscc enim pro nostro H;c suiil toioe Domiiii tlivilise, el hoc diligii Dominus
 I0S1 BREVIARJU.VIIN PSALMOS. PSALM. LXXXVI. 1082
quod et homines? Prohibet nos ab avaritia, el ipse ise A exploratores Jerielio. Duos exploralores, unum in
de avariiia exsfruil civilalem ? Ergo, diligit Dominus>us circumcisionem, alium in gentibus, Pelrum et Pau-
porias Sion. Illas portas duodecim Sion , mani- li- lum. Jericho qurerit eos occidere : ilia eos snscepit
festunv est quod de apostolis scripsit. Super omnia lia merelrix , Ecclesia de genlibus congregata. Credit
labernacula Jacob, stiper omnes velercs sanctos. is. in Jesum , et quos volebat Jericho imerficere, ipsa
Hoc interim diximus secunduni unum tropum. m. salval in domatc suo. Et ponit eos in doinafe suo,
Dicamus aulem et aliter : Diligit Dontintts portas 'as in excelsa fule sua, et abscondit eos in lini calamo.
Sion. Mihi videntur portoe Sion esse virtutes. Sicut :ut Licet meretrix sit, tamen pnnit eos in lino. Linum
enim porirc mortis sunt vilia atque pecc.ita : niulto labore, et diligentia in condorem venit. Sci-
ita portrc Sion videnlur milii esse virtutes. De- e- tis ipsi, quoniam linum de lerra nascilur, et cuin
nique dicit in alio loco : qui exaltas me de portis tis in terra nalum fuerit, nigrum est : nullam specicm
mortis (Psalm. IX). Si autem portre mortis peecata [ta habet, nulliim usum. Primum ergo loliittir de ler-
sunl : ergo portre Jerusalem virlutes sunl. Super ter ra, frangitur, deinde tnrqueiur, postea lavaiur,
omnia tabernacula Jacob. Videle quonvodo Jacob, b, deinde tunditur, dcinde pleetilur, et multa cura et
hocest, veius populus, non habet fiuulamenlum, n, labnre vix venit ad candorem. Ergo hoc dicitur,
nec domum fundamentis positam, sed tabernacula » 'quod isla quidein meretrix suscepit exploraiorcs in
la B
qure cilo pertranseunt. linp suo, ut ilii cxplor.Uores linum ipsitis verlerent
_,(] in
Gloriosa dicla sunt de le, civitas Dei. Ergo hocquod ' candorem. Quid igiiur? Dal illis consilium , ct
dielum est, fttndamenla ejus in montibussanctis, pos- s- sic i dieit: Exspectale liis tribus diebus. Non erat
sumus et de Deo dicere. Possittnus aulem et boc di- Ij. una ! dics, non duo, nisi tres dies. Videte quid
cere: Gloriosadicta sunlde le, civilasDei. Queeest ista '
la dicat. Exspeclate tribus diebus. Non nominat tres
civilas ubi dicta sunt gioriosa ? ln omnibus prophetis is inoctes, sed tres dies : quia illuininatum habehat
dictumestde hac civilale. lsnias dicit: Exsurge, ex- x- cor. < Et deinde dicit post tres dies. El quid dicit:
surge, Jerusaiem, induere forliiudinem brachii lui tii ]Nolile, inqnit, ire per campestria, scd in monlana
(Isai. LII). Iterum ipse Isaias : Egocivitas firma , ci- <
:i- conseenditc. Ecclesire enim fides non esl in vallibus,
vilas quoenon oppugnatur. Dicit et David : Fluminis is sed i in momibus constitula. Jericho ergo postea sub-
inipelus lsetificatcivitalcm Dei (Psal. XLV).Et in alioio < verlitur ab Jesu, el isia sola meretrix reservotur
loco : Donvine, in civitale tua imagines eorunv dis- s- incolumis.
i Ergo hoe dicitur : Memor ero Raab, hoc
sipabis (Ps«/. LXXII).El Salvator gloriosa loeuluseslst < est, qurc suscepit cxploraiores meos, cl ego in die
de hac civilate. Non potest abscondi civitas super 3r judicii
j memorero ejus. Metnor ero Raab. Raab quid
monlem posila (Malt, v). C iinterprelatur ? dixinvus secuntlum historiam : dica-
Memor cro Raab, et Babylonis, scienlittm me. Quo- v- mus i el secundum nominis interpretalioiiem. Juxta
niam dixit : gloriosa dicla sttnt de te, civitas Dei, i, ianagogen Raab dupliciter interpreiutur. Ant inter-
cl lamen ipsam civitalenv Eccle*iam inlelligimus de le pretaiur
| latiludo : aut certe interprclalur supcrbia,
genlibus congregatam, propierea nuuc de vocaiione ie IErgo videte quid dieal. Illa qurc quondam ambula-
gentium dicitur : Memor ero Raab, et Babylonis is batI in laia et spatiosa via qure ducit ad mortem
scientium tne. Qtiieumqite peecaior cst, securus sit.t. (Math.( vn) : ilia qure superba erat, et liabebaliin-
Dominiis memor fuit Raab. Secuium dixi, si rever-r- petum [ ad ruinam , postea conversa est in humiliia-
tatur ad Dominum. Crelerum securilas sine lacry- ,'- tcm.
t Memor ero Raab, et Babylonis. Babyion inter-
mis , non habet reniedium. Memor ero Raab. Raab ib pretatur
I eon/asio.Videle quid dical: Non solum Raab
illius nieietricis quse suscepit exploratores Jestt : imetnor cro, sed etiam Babylonis : qusccumque
quse erat in Jericbo , quo venerat Jesus , el misit it anima
a a vitiis peccatisque confusa esl. Et Batylonis
duos exploratores Jericbo (Josue u). Mundus iste, s
scienlium tne. Videte quid dicat : Licel aliquis Raab
qui in septem diebus subvenitur, vult inlerficeree ffuerit, lieel Babyion fuerit : tamen memor ero qui-
cxploratores. Et cum ille cupiat inlerficcre explo-i- ccumque me scierit. Ergo si fuerimus Raab, ct
ratores, sola mcietrix Raab suscepit. Et suseepilil D " IBabylon, eliam debemus esse securi, et dicere :
eos non in inferiori loco, sed in coenaculo. Dicamuss Deus C dixit : memor ero Raab, el Babylonis. Sed
ergo primum secundum quod vulgo dicitur : nequee vvidete quid sequitur : Scienlium me. FueruntRaab
enim debemus el illam iuterpretationem dimittere.',. et e Babylon , sed postca conversi sunt ad me. Memor
El suscepit eos non in inferiori loco, sed in coena- ,- eroe Raab et Bubylonis scientium me. Illa quoequon-
culo. In domate, boc est, in sublimitate fidei sua>,, danv d eral in latitudine peccatorum , ascendit poslea
et abscondit eos in lino, hoc est, in stupa lini. Hoc c ad a memoriara Dei. Hucusque quasi per renigma lo-
interim diximus secundum historiam, et videtiss culus c est : nunc vero apertius Ioquilur ad vocatio-
quomodo de ipsa historia paulalim ad mystica ascen-i- nem n gentium. Yidete enim quid dicat :
dimus sacramenta. Jesus dux, qui populum eduxe- Ecce alienigenmel Tyrus, etpopulus JEthiopum, lii
rat de ^Egyplo : Jesus dux, qui interprelatur Sat- fuerunl f illic. Alienigenas vocat ad dislinclionenv
vator, Mose niortuo, et sepulio in terra Moab, inn Israel. I: Nos enim sumus alienigonse, et Tyrus. Tyrus
lerra Arabise, hocesl, Lege mortua, in Evange- ii inlerpretatur tribulalio, hoc esl, sor : el populus M-
lium cupit inducere pnpulum suum. Eraittit duoss tl tbiopum niger, et in peccatorum sordibus involutus.
1083 APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUJJ S. HIERONYMI. *084
Et pipitlus /Ethiopum. Hoe est, qnod dicitnr : JE- A X' xni.) ? E.l qund Paulus loquilnr, loquiiur Christus.
thiopia proeveniet manus pjns Deo (Psat. LXVJI), Qui Q enim yos recipti, me recipit ( Malih. x). Domi-
Ecce alienigenm, et Tyrtts, et popttlus JElhippum, nu.s iu ergp jvosferjaique Salvalor, narrat nobis et Jo-
Qnoil dicilur, hoc est: Illi qui anlealieni erant, illi qiiitiir,
qi in scripfuris principum suorum. Dominus
erant in iribulatione : qui erant posili in corde ma- »< narrabil in Scripturis populorum : in Scripluris san-
ris. Diciiur eni.m de Tyro : Tyrus posita in c.orde ctis. ci Quse Scriplura pGpuiis omnibus legilur, hic
maris, II)i jgiiur qpi prius erant in mari, ct fluctibus csl, ci iil omnes iiitelligant, Qnod dicil, hoc est : Sic-
lundebantur, poslca invenli sunt in Ecclesia. JE(po- uut scripsernnl apostoii, sic et ipse Dominus, hoc
pulus /Eiliiopum. Nos quondam jSSlhiopes fuimus, ei esl, per Evangelja sna loculus est, non ul pauei in-
jEihiopes viliis atque peccatis : quoniam peccata nos t< tejljgerent, sed til omnes. Plaio scripsit in seriptura,
nigros fecerant, sed postea audivinvns: Layaniini, sed si non scriji.sit populis, sed paucis. Yix enim in-
nuindi'esloie (Isai. j). Et diximus ; Lavabis me, t< telligunt tres homincs. Isti vero, hnc est, principes
et snper nivem dealbabor ( Psal. L). NOScrgo JE- Ecclesioeet T- principes Chrisli, non scripserunl pau-
thiopes versi sumus in candorem. Ecce alienigenm, cis,sed t universo|populo. Etprincipum, hoc esi, apo-
el Tyrus, el popttlns /Eihiopum, hi fuerunl illic. Ubii sstoloiiim, e' evajvgelislarnm, horum qui ftieruni in
fucruiit? Ubi gloriosa dicta snntde te, civitas Dei, B eea, Yideie quid dicat: Qui fuerttnl, npn qui sunt:
Numquid Sion dicet homo, et lioinonatus est in ea?' vut, exceptis aposlolis, quodcumque aliud poslea
Sepiuaginla interpreles ita transtulerunt: Numquidf diceiur, d abscindalnr, non habeat posiea auclorilatem.
Sion dicet lionw? Spreverunt ergo mjilii, ijec intel- Quaniyis f, ergo saijcins sit alitjuis posl aposlolos :
lexerunt _x«TtStwv, quid est, et addiderunt p et le- qiiamvis q dis.ertus sit, non babet auctorilatem. Qno-
gunt p-frnp Stwv kpsTavOpairo;. Ei boc proptereai niam r Dominus harrat in scriplura populorum, ct
dicunl: quoniara sequilur : et homo nalus est in ea. principunip boruin qui fuerunl in ea.
Speravprunt etiam itit debere dici: maler Sion dicett Sicut Imlanlium omnium, habilaiio esl in le. Pro-
homo, quoniaffi filius naius dicilnr : propterea er- plveta j Joquittir ad Ecclesiam, et dicit ei: Sictit Im-
rant in jnatris yocabulo, Dicamus ergo primnm se- iantium ( omnium habitatio csl in te. Quare non dixii :
cnnduni quod vulgo dicilur : neque eijim dcbemuss /Imtauijumpinnium habiialio esl in le : sed dixic, sicut
et illam interpreiatipnem dimittere. Dicamus ergov tmtanlium / omniufn? Dicitur in alio psalmo : In con-
et nos: Maier Sion oicet homo, el bomo natus estt verlendo i Doininiis copliviialem Sion, facli sumus
in ea. Isti qui noti fuerunt in Ecclesia, alienjgena?,, sicui ; consolati (Psal. cxxv), et non dixii, consolati.
Tyrus, ei populns ^Ethiopiim : isti snni qnj nascuu- Sicet I in islo locodicil: Sicul lmlanl'.umoniniwn hubi-
ttir in Ecclesia : credunt in Ecclesiam, el nascunturr G itatiointe. Hoclotiim quare, dixit?Quoiiiam in prresenti
iu Ecclesia. Nisi enim baplizaii fuerinf, filii EccJe- sreculo i quamvis aliquis sanclus sit, quamvis renun-
sioe non crunt. Isli vero qui bapiizati snn.l in Eccle- :- liei soeculo, non liabet perfeciam vicioriam. Denique
sia, ma.irem appcllanl Ecclesijtm. Dicamus, et se-i- dicitur in Evangelio : Beali qui iugent, quoniam
cundum Hebraieaiu Veriiaiem : Nttmquid Sion dicel e( ipsi cpns.olabunlur(il/«/(/i. v). Si auiem dictum esl :
homo, et homo natut est in ea ? Quod dicit, lioc est,t, Beati qui flent, quoniam ipsi ridebunl : manifesium
quis poterit nnntiare Sion? quis ei poierit nuntiare'e est, qiiouiam jn priesenli soeculonon est certa lxtitia:
liominunv : qiipniam liomo nasceiur in ea, et ipse 'P ergo I.fctiiianoslra qnasi Irelitia est. Habitatio in le.
salvaliit eam? Hoc est, nullus huminum polest ei ei Yidete q.nid dicat,, ut oliijuis inimquam recedat ab Ec-
miniiare, quia Sion salvetnr in hoinine qui in ea ?a clesia. Scire d.ebe!iius,qtioniainquod inierprelali su-
nasciijir. Et homqnaius ,esr(in eg. Quis esl.isie liomo?
»? mus de Ecclesia,i potest et inieiligi de anima nosfra.
Et ipte fundavit eatn Altissimus. Rfispondeant Ariani: i? Si enim Sion ijiterpretalur specula, animri auleni no-
quoniam dicttnt AJtissimum soluni Patrem esse| : stra, non aliter, nisi semper subliniiora considerat:
ecce bic de Filio dipiiur : El ipse fuudavit eam Alr h vera Ecclesia yerum lemjilum Chrisli non cst, nisi
tissimus, Non dixii : Fjlius Dei, qui erat in prineipio
io apinin linmaiia. Ecclesia Chrisii non est alia, nisi
.ipud Patrpm. Sed quid dixil? Homonaius esfin eg, a, -P anima credenlium in CbrisJum. Vos, inquii, estis
et ipse fnpdavit eam Altissimus. Si autem, A/(issim«s «s lempjjim Dei, et spjrilus Dei habilat in votiis (I Cor.
dicitsir, q.uaiuo magis vefbiini Dei! JII). Fundamentq ejus in monlibus sanctis, hoc est,
Domintts narrqbil in scripittra populorutn, et prin-
n- Dei 1'unilainentan.on suni, nisi in momihus sanclis, in
cipitm horum qnifuerunlin ea, Npndixit, quj sunl in dogipatilius anijnoe credeniis. Diligit Dotninus portas
ea, sed qui fuerunt in ea. Dpminus parrabii : et qup UP Sion. Ha!»et Siori noslra piurima.s portos, quas si
niodo narrabit? Npn verbo, sed seriplura. In cujjis us ape.ruimus, ingreditur ad nos spousus, el dormit no-
scriplura? In popujorum. Non sjifficit iii popuJoi'jim,
(ii, bisciim. Denique ipse dicil: Ecce ego sio ante ostium,
sed eiiam principum dicit. Et quorum principnmn ? et pulso : Si quis niibi aperaerit, intrabo el ccenabo
Qni sunt in ea. Nondixit hoc, sed qnifuerunt inea. ea. com ips«(4poc. lii). Gloriosa dicla sunt dc le, civitas
Videte ergo quomodo Scripiura sancta sacramejiiis iiis Dei. Civiias non est unum sedificium, sed in multis
plena esl, Legimus aposiojum Paiilum : legjmus Pe- Pe- oedificiisponsisiit, Sic et Sion noslra, nisi plures vir-
trum, ef Jegimus illnnvdicenlem : An experim.en!um uffi lutes liahueri.t, ciyilas Dei non crit. Menwr ero Raab
',pr, et Batnjlonis sciehliumme. llla quaequondam erat iu
ejus qqreritis, qui in me loqiiiiur Christiis (II Cor,
1085 BRKVIARIUMIN PSALMOS. PSALM. LXXXVII. 1086
laiitudinepeccatorum, ascendit postea in memoriam n A rum. Et ipsi de manu tua repulti sunt. A virtute tua
Dei. Numquid Sion dicei hotno, et homo natus est in ii separoti.
ea? Re i! vobis nviram loquor; sed veram. Sion no- i- Posuerunt me.in lacu inferiori. Cum laironibus e{
stra in qua aliquoliens alienigense snnl, et Tyrus, etil peccalmibus obnoxiis. In lenebriset in utnbra mor-
jElhiopes : illa specuia : illa meretrix : illa Raab:i: tit. Ad infernales angustias, in quihus mors sola
illa Babylon : iila qu* divaricavit pedes suos omni ij dominabitur,
transennti, secundum Ezechiel (Cap. xvi): illa me- s- Super me confirmaliisesl furor tuus, el omnes flu-
re:rix si voluerit, virgo repente efficitur. Yirgo fit,I, cius luos induxisti super me. Iram et procellam nia-
ct concipit Filium Dei, et generat. A timore luo,i, celiationis furoris titi, quas in gentibus effusurus
Domine, concepinms, el parturimus, spiriium salutisis eras, super me iuduxisti, qui peccota eorum sus-
tuse lecimus super terram. Videle ergo, quoniamn eepi : sicut alibi ait : Propter peccala poptili mei
illa meretrix a Deo conecpit et parturivit Salvalorem:i: pcrcnssi cum (Isa. LIII).
Spiriium salulis luoc fecimus super lerram. Ergoo Lonqe fecisli uolos meosa me. Angelos vel aposlo-
auima noslra illa Raab, illa merelrix, polest eonci- los, ul millus pravberet auxilium. Nam et ego pole-
pcre, et parereSalvaiorem. Et hmno natus est in ea.i. ram le rogare, Pater, ut exhiberes milii plusquiiiii
Si voluimus, quotiriienascilur Clirislus. Per singnlass R duotlecim legiones angelorum (Malt. xxvi), sed
virlules nascilurClirislus. Si enim Cbrisius Dei vir- silui, ut implerentur Scripturoe. Posuerunt me abo-
lus, et Dci sapienlia est, quicumque virlutem facit,:, minationem sibi. Non noti, sed Judaci.
virtulem generat. El ipse fundavil eam Altissiinus. Ipsee Traditus sum morli, el non egrediebar. Non snm
qui nascitur in le : ipse fiindamentum dat Sion luse. ;. disjunclus a paterna divimtiUe : sed necde sepnlcro
Dominusnarrabil inscriptura populorum. Manifesium n stalim proiiii, ut dilalio i esurreclionis veritatem
est, quoiiiam quod Domimis loquiliir in Scriplura,i, ostenderel morlis. Oculi mei langueritnt prm inopia,
ntilli italoquilur quomodo Sion. Et lamen cum istaa Sensus ulique tenuiiate, cmn apostoli, relicio eo,
omnia fuerint: cum natus fuerit in ea Christus, nonn vel fiigerunl, vel ncgaverunt: quia eum resurgere
esi cerla ei secura vicioria, sed semper in periculo o nescieruni, sicut ille dilectus discipulus. Nondum
snmus. Sicn( talaniiiim omnium habitalio est in te. :. enim sciebal, Scripttiras, quia oporierel illum a mor-
Qui lavus esi, ex ipsa bilaritalesecurus est. Qni an- (uis resurgere.
lem securus est, cito decipitur. Qui autem iusidias is Clamavi a.d te, Domine. Dicens: Eli eli lamma
reforniidat, cito potest evadere, praestanle Domiuo, i, azabthani (Matl. xxvn). Toladie expandi ntanus meas
cui est gloria in srecula soeculoruni. Amen. ad te. Exlensus in cruce.
C Numquid mortuis facies tnirabilia? Nnn illis qui
PSALMUS LXXXVII. viventes mortui sunt, sed milii qui in te vivo. Attf
CanlicttmPsalmi filiis Core : in finem pro Mahalath, medici susciiabunt, et confitebunlur libi. Non aromala
ad respondendum inlellectus Heman Israelilm. Jstee mcdicorum, sed tu, Pafer, me resuscilas. Neque illi,
psalmus passionis Dominicsecontinei sacramoma,'• seil ego coiifilebor tibi in popuiis.
ea profereus usque ad consummatinnem, qure
idem Dominus passus pro mundi saluie ad Pa- Numquid narrabit aiiquis in sepulcro misericordiam
trem Jocuius est. luam, et verilatem luam in perditione? Non te lauiiabit
sepnlttisin divitiisssecuii, neque iiabitans in perdi-
Domine Dens salulis mem, in die clamavi. In illaa tione peccati.
claritate tecum degens quam somper liabui: poeni- i- Numquid cognoscenluriti lenebris mirabilia ttta, el
lentiam populis prredicavi. Et nocle coram te. Interr justitia iua in lerra oblivianis? Omuis euim qui facit
lenebras Judrcorum. peccatum, oditiucem,eta corpnre terrenis pppressq
Intret in conspeclu tuo oralio mea : inclina aurem n vitiis, justitia tua occultatur.
tuam ad precemmeafn. Quam in hoc corpore posilusis A^amego ad le, Domine, clamavi. In orationis ar-
profundo. cano. Et tnane oratio mea preveniet te. Quia matiilina
Quia repleta est malis anima mea. Peccalis populj lj ^" me resurrectione clarilicabis.
pereuntis. Et via mea in inferno appropinquavil. Cum n Utquid, Domine, repellis oralionem meam: avertis
pro bis qui pereunt, Irador. faciem luam a me? Ut non transeat calix isle.
JEstimalus sum cumdescendentibusin lacum, Sicutit Pattper sumego, el in laboribus q juventute mea.
reliquos peccatores me in morlem redigere arbi-i- A tempore carnis assuraptae. Exaltatus aulem. Iq
Irali suul: nec resurgere credidcrunt. Factus siim ij cruce. Humiliaius sum. In sepulcro. JB(conlurbatus.
sicut homosine adjulorio. Cum non est liberlaii meoe » In morte.
socius in inferno : nec adjuior ad liherandum. Inter!;• In me transierunt irm lux. Transiernni, el non
morluos liber. Nemo me in inferno vinxii : sei! egoo perstiterunt. El terrores lui conturbaverunt me. Ipsos
vinctorum catenam propria virtule laxavi. quos superius in gentes me effusurum pronunjiavi.
Sicut vulnerati donnientes in sepukris : qttorum ii Circumdederunt me sicut aqua tota die. Judijei in
twn es memor amplius. Sicut satiati diniiis s;i'dili,, fliictibus persecutionum. Circuindederv.nl me simul,
et in stupris alque obscpentialibus sepulli, a te noni Pharisneicum sacerdo|ibus : Pilatus cum principir
memorantur, ila ef ego a corde raptus sum Judseo- bus, et populis.
i087 APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUM S. UIERONYMI. 1083
Elongasti a me amicum el proximum. Proximus est,, A testatibus. Molum aulem flucluum ejus lu mitigas.
qui facit misericordiam : quimectimnon est inventus:: Tentationes quas' commovent servis luis.
Et notos tneos a misefia. Prae confusioue passionis,, Tu humUiastisicul vulneratum superbiim. Diabo-
etiam ipsi apostoli elongali sunl a me. Hinc jain1 lum, qui clavis crucis tuse sauciatus, humiliatus est
descendens ad infernum, dc niatui alligali fortis, spo- in spoiiis. Tn in virtute brachii lui dispersisii inimi-
lia reporlans, proevenit malutina ejus operatio Pa- cosiuos. Salellit;s ejus.
Irem : cum maneresurgens apparuit multis. Quemi Tui sunt cmli, el lua esl lerra. Aposloli vel reliqui
nos supplices deprecamur, ut plebem sua passionei sancti: qui iu terris positi, co3!estem viiam agunt.
a laqueo inferni liberam, sua fortitudine roborare,, Orbemlerrarum el pleniludinemejus lu fundasti. Haud
ac desecundre mortis nexibus digneiur absolvere : dubium esi bujus mundi pleniludinem a teprocrea-
ut expediti ac liberi, regno ejus mereamtir adjungi. lam. Sed el iliam vivorum terram, in qua plcnitudo
Ipsi gloria et imperium curn seierno Palre el Spi- sanctitalis, le inlroducente, inhabilabit, lupraeparasli
ritu sancto in cuncia srecula sseculorum. Amen. eiectis tuis. Aquilpnemel mare lu creasli. Aquiio An-
lichristus intelligitur.' De quo ail Deus ad Jereuiiam:
PSALMUS LXXXYIII.
Ab aquilone pandetur malum supcr cunclos habita-
Inielkctus jElhan Israelilm, Iste psalinus in multis
vocibus contiiielur. Habet enini vocem Palris ad B *>tores terrse (Jerem, i).
Filium, Filii adPatrem : Ecclestie, ipsiusque pro- Thabor, et Hermon in nomine luo cxsultabunl. Hcr-
pheloe, vcl ajiostoloruin. Ex propheiica ergo voce! »10«, inquam, anathema inlerprctatur : sicut in qua-
sic inchoat ad Palrem :
dragesimo primo exposuimus psalmo. Thabor vcro
Misericordias Domini in mlernum cantabo. Illasi veniens lumen, vel veniat lux. Igitur iste qui vel opia-
misericordias, quibus hominem peccalo mortuurai live, vel propheiice advenire pronunliaiur lumen,
dignatus es visitare perFilium. velus inlelligittir Teslamenlum. Ille vero qui ana-
• A generatione et generalione. A velcri in novo» ihema, id esl, perdiiionem profert, novum Tesla-
Testamento. Annuntiabo verilatem tuam. Christuuii mentum oslendit, in quo peccala anathematizari ju-
luuffi. In ore tneo. In quo confessio fit ad salutem. bentur, dicenle DPmino : Nisi pcenitenliara egeritis,
Quoniam dixisli : in mternumtnisericordia mdifica- pmnes similiter perihitis. Exsullent ergo ambo in
bitttr. Semper enim miseralio ttia sublimalur, etL nomine Dointiii : cum vel ille Iiunen mundi venire
niimquain deslruitur. In cmlis prmparabitur verilasi valicinatnr : vei isle eum in ipso mundo jam lucere,
tua, In apostolis prsedeslinaiur. Hinc vox Palris : signis virlulibusque demonslrat.Tflttm brachium cum
Disposui leslanienlutnmeumelectis meis.Docloribus'< potentia. Forlitudo lua eum ea qua volueris, efficacia
Ecclesiarum,ulacquistiospergraliampopuIps,veldo- G proevalebit.
ceaht,velinformenl: Juravi Davidservomeo.Deiqtiippes Firmelur manustua. Opera quoe lacis in mundo.
juratio, promissionis esl confirmatio. Davidservomeo, Etexaltetur dexiera tua. Majestas lua, vel Ecclesia
id est,ChrisloDomino: qui ex genere David carneini in gentibus acquisila. Juslitia et judicium prmparatio
assumpsii. Usqtte in mternum prmparabo semen tuunu sedis tum. Nisi quis prius jusliiiam judiciumque fe-
In credentibus Ecclesire. cerit, non potesteffici sedes lua.
Ei mdificaboin generatione, et gencralionem sedem1 Misericordia et veritas prmcedunt faciem luam.
tuam. Jpsam Ecclesiam in qua ceu rex sedebis ini Ubi eninv misericordia ac veritas comitaniur, illic
oelernum, Iterum prophela ait : ei inspeclio faeieituse convertitur. J3ea(iis populus
Confilebunlur cmli mirabiita tua, Domine : etenimi qui scit jitbilalionem. Spiritualem ulique jubilalio-
verilaiem luam in Ecclesia sanclorum. Apostoli eninii nem, per quam mundi nequitise collidentur : sicut
prsedicabunt Jeuim Clirislum, et quse per eum ope- quondaniadjubilalioneiQ Jesu, el sacerdotum, Jeri-
raris in congregalione sanctornm. cho corruit, mundifiguram lencns (Josue).
Quoniam quis in nubibus mquabilur Domino? In' Domine, in lumine vullus tui ambulabunt. In illu-
prophelis utique. Attt quis similis erit Dotnino in filiis; minalione ulique Spiritus sancti. E( in nomine tuo
Dei? Multi sunl filii Dei per adoplionem : sed iiullus• D exsullabuni tota die. In nomine illo novo quod bene-
unigenito Filio vero Deo polest assimilari. dicitur in terris, id csl, Christiano. Et in tua justiiia
Deus, qui glorificalur in consilio sanclorum. Pa- exatlabuntur. Sequentes alque custodientes eam.
racletus scilicet, qui in cougregatione apostolica ado- Quoniam gloriavirluliseoriimiu cs. In leenimgio-
randus erat, ocqualis esse Patri ac Filio proedicalnr. riantur, el non in alio. Ei in beneplacilo luo exalta-
Nam et Domiims Jesus Ciiristus cum Palre et Spi- bilur comu nosttuhi. Sicut enim eis beneplacila ftie-
rilu sancto, una subsistit omnipoleniia. Magmis ct( runt prsecepta tua : ita libi beneplacitum est, ul in
liorrcndits super omnes qui in circuilu ejus sunt. Quii le exalieiur virtus eorum.
ei per innocenliam vitae appropinquare meruerunt. Quoniam Domini esl assumptio nostra. Carnis uli-
• DomineDeus
virlulum, quis similis (i/>i?Potentia ett que. Et sancli Israet regis nottri. Ipsius Domini nos-
virtute. Polens es, Domine, et veritas lua in circuitu( tfi Jesu Christi, qiii in Ecclesia regnal. Ilinc iteruui
tuo. Hi de quibus ipse qui es veritas, ais : Paler volo,, prophela ad Patrem loquilur :
ut ubi ego suin, et ipsi sint mecum (Joan. xvu). Tutic locutus es in visionesanclis tuis. Prophetis,
Tu dominaberis potestati tnaris. Hujus saeculi poi1 reliquisque electis. E( dixisti, posvi adjutorium, Po'
I0S9 BREVIARIUMIN P3ALM0S. PSALM. LXXXVIII. 1090
pulo sciliccl. ln potcnlem. Id est, super tliabolum,, A ostendiiur, ut nullussine spe recupcrationis ah Ec-
qui oppriniercl superbiam cjus. Et exaltavi electum u clesia arccatur : qnia sicut sevcritas divina terict,
dcplebe mca. Ciiristum Dominura. Qui propiereaa arguente juslitia : ita pielasreparat, moderante
eieetus de populo dicitur: quia carnem assumpsil exs clementia.
liomine. Semel juravi in sancto meo. In homine illo Doini-
Inveni David servum meum. Invenit eum : elegitt nico. Si David mentiar. NuIIo enim mendacio cir-
ulique, ul ex ejus genere assumeret carnem. QuodI cumscribilur Deus : sicutailevangelista : Iola unum
aulcm ait, servuin, Apostolus explanat :Non rapinamv aut unus apex non praeteribit a lege, donec omnia
arbitralus est esse se aequalcm Deo : sed formami fiant (Malt. v). Semen ejus in mlemum tnanebit. Po-
servi accepit (Philipp. u). Oko sancio meo unxi eum. pulus acquisilus. Et thronus ejus sicul sol in conspe-
Non trisii elcorrupfo, scd pleno Isetifia, et sanclitate. clu meo. Ipsam Ecclesiam in clarilate fulurrc beali-
Manus enim meaauxiliabilur ei: et brachiutn meum « ludinis pcrmanere, iterum alque iierum promitlii.
confortabil cum. ln assumpto corpore. El sicut luna perfecta \n mlernum. Tola lucida, toia
Nihil profickl inindtus fn eo. Diabolus scilicet. Et( perfecta : nil obscuritatis continens in se. E( (es(is
filius iniquilalis non apponel nocere ei. Judas Iraditor,, in cmlo fidelis. Ipse Cbrislus Domiuus, qui fidele
qui mcrito filitts iniquitatis, id esl diaboli, dicilur: : B tesrimonium reddidit de opere Palris in mundo, in
quia diabolus iniravit in cor ejus , ut traderet;t coelosest evebendus. Hinc ad Palrem vox apostolica.
Christum. Tu vero repulisli et despexisti. Quia separamur a
Et conscindama facie ipsius inimicos ejus. Judscos s rege nosiro, dum patilur. Distulisti Christutn luum,
ulique, qai soepca Doniiuo conlusi tamqtiamconscissiii Tradendn eum inimicis.
gladiis, discedebant a conspectu ejus. El audienles s Avertisti leslamentum scrvi lui. Per quod promi-
eum in fugam converlam. De doemonibusdicit iniquis : seral nos secum regnare. Profanasti in terra san-
qui coram ^eo ssepius fugiebant, clamaiites: Quidi ciuarium ejus. Promiseras enim quod non dares san-
venisli anle tempus torquere nos ? Scimus quia lu ess ctum tuum videre corruplionem, et nunc jam in
Filius Dei (Matth. vm). sepulcro legilur.
Et verilas tnea, el tnisericordia mea cum ipso. Ve- Deduxisti otnnes sepcs ejus. Verba Lcgis et prophe-
rilas, quia ea quse a me audivit, loquilur. Miseri- larum in quibus relinebalur. Posuisti firmamentum
cordia, quia snnat infirmos, lam in mente quam inv ejus formidinem. Nos qui eum audiebamus cum do-
corpore. El in nomine meo exaliabilur cornu ejus. ceret lurbas.
Foriitudo Ecclesioe sanguine suo redemplse. Diripuerunl eutn otnnes transeuntes viam. Trans-
El ponatn in mari tnanum ejus. Ostendam operai G eunl enim illutn qui dixit : Ego sum via, el veritas,
ejus mundo. El in fluminibus dexleram ejus. Superr el viia ( Joan. xiv) : cuin vel vestimenta ejus divi-
principatus el poiestates mundi. dunt, vel corpus clavis, et mucrone confodiunt. Fa-
_ Ipse invocabiltne, Paler meus es lu ; Deus meus elt ctus est opprobrium vicinissuis. Judseis, ac principibus
stisceptorsalulis mem. Saepius eum invocasse Paireml sacerdotura, qui dicebanl : Vah! qui destrucbas lem-
Demn, in Evangeliis legimus: sicul illud est :Pater, , plum Dei, el post iriduura reoedificasillud : descende
clarifica nve apud temetipsum (Joan. xvu). Et ite- de i cruce ( il/a((. xxvn).
ruui : Pater, in manus luas commendo spirituml Exaltasli dexteram deprimenliutn eum. Cum liumi-
meum (Lttc. xxm). Deus tneus. Deus aulem vocatt lias eum in mortem. Lmtificasli omnesinimicos ejus.
cuiu dicit: Deus, Deus meus, uiquid medereliquisli? 1 Pilalum cum gentibus et Judoeis.
el niulta aiia. Avertisli adjulorium gladii ejus. Cum non profuit
El egoprimogenitumponam illttd excelsum prm re- Judseis sermo proedicationis illius. El non es auxilia-
gibus lerrm. Est cnim Dominus Jesus primogenituss lus ei in bello. In confliclu utique passionis.
ex moriuis (Coloss. i) : sicut ait Apostolus : Excel- Destruxisti eum ab emttndatione. Si enim alligala
sus faclus, coelos ascendens : regna mundi cunctai fuisset munditia ejus, non utique vestimenta ejtis
subjiciens. D noslra facinora inquinassent: sicut ipse ait: Aspcr-
In mternum servabo illi misericordiam meam, et( sus est sanguis eorum super vestimenta mea, et
leslamentum meum fidele ipsi. In Ecclesia quam perr omnia indumenta mea inquinavi (Isai. LIU). Nam et
misericordiara, et testainentum proeceptorum suo-- inter iuiquos deputalus, et cum lalronibus crucifuus
rum redemit, hscc in ea perpetualiler conservanlur. est. El sedem ejus in terra collisisti. Sanctorum ani-
Et ponam in smculunismcutisemen ejus, et llironumi mas super quas quicscebal; quse conturbabantur de
ejus sicut dies cmli. Congregatio enim sanr.torumi obitu ejus.
qurc in Ecclesia est, in qua Deus tamquam in tbrono> Minorasli dies lemporis ejus. Dies illius suntdimi-
residet, sicut sol fulgebit in regno Patris. nuti, ul velocius remearel ad Palrem. Pcrfudistieum
Si autem dereliquerint filii ejus legem meam, etc. confusione. Confusione utique moriis. Hoccdicebant
Quod dereliclores legis, judiciorum oblilores, pro- apostoli, ignoranles eum a raortuis debere resur-
fanalores justificationum, mandatorumque trans- gere. Quod autem hoc nescirent, evangelista comme-
gressores, in virga, id est, in disciplina Dei corri- morat. Namde dilecto discipulo ait : Nondum enim
piantur, et misericordia divina non aufcralur : illud1 sciebat Scripluras: quia oporteret iilum a morluis
191 APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUM S. HIERONYMI. 1093
re.surgere (Joan. xx). Et Pclro quasi delirainciilaiAA iiv Deutefdnomio, quod canlicum illud scripsrral
visa sunt verba resurrectionis bujus. Tbomas auteini in Deuteronomio ( Cnp. xxxn). Si igimr psalmi
ail : Nisividero, non credam (lbid.), Ideo ergo talia1 isti, et caniica ista Moysi sunt, quare in propiiis
voliiininibus non liabentur? Diximus ergo quomodo
loquebantur aposloli quasi exprobrantes Patri: qniai i ccntcsiiuus primus psalmus inscribimr, Oraiio
jgtiorabant eum ab inferno redire. His igilur succe- pauperis, et alius esl qui scripsit de ipso, et illc
dens, Ecclesia dicil : paujier qui pro nobis depreeatur, Dominus est:
irasceris in : '
exardescetsicut qui cum dives essei, pauper faclus esl propter nos,
Usquequo, Deus, finem et cselera ( H Cor. viu ). Sic et bic Moysss, quo-
igiiis ira tua? Quamdiu irasceris, ut euni a mortc nonl niam a principio generis humaui Iiisloria ipse scri-
revoces? psit : ipse enitii scripsit quomodo coaluni ei lerra
1 ' facla sint, quojmodn et bomo faclus sit, de condi-
Memorare, Domine, qum stt substantia mea. Nulla tione hominis.; Et iste psalmus de condiiione ho-
mihi est vitse suhstanlia, nisi in eum qucm pioestolorf minis loquituri: quid sil homo, etquare natus sii.
reverti d.e tarlaro; Numquid enhn vane constituistij Qui ergo iu Genesi scripsil de honiinum condi-
onmes filios hominum. Si euim 'dlos non vane, sed. tione, ip.-e ei nniic induciiur a Spirilu sanclo dis-
jiuiare quid sit bomo.
veraciier in spe resurreciionis constituisii, qnanto> . :. j
magis Filium tuum debes resusciiare ! Domine, refugium fadus es nobis in generalione et
Qttis cst homo qui vivei, el non videbit morlem :' aul1 B __}generationem. Qui refugium qurent, aut ab aeslu ni-
quis eruet animam suam de manu inferi ? Scio quia' mio _ quaerit et calore, aut bestia illtim persequilur,
nullushomo carneus evadit mortem, neque animani1 jaul j. hosles illuin fiersequunlur, ut interficianl. Ei nos
suam servabit abinferis. Sed novi quia Deus sub ve- j; iigiturin oeslu suiiius istius sscculi, el nos besiia per-
lamento carnis latebat ahscondilus, quem niors et1 sequitur, de qunidicimus : Ne tradas bestiis animam
infernus non debeant relinere. confilentcm libi(Ps. LXXIII).Et nos liostes piose-
Ubi sunt misericordim taw .antiqum, Domine : sicul' riquuniur : propterea subuis alas tuas refugimus. In
jurasli Duvid in veritate tua? Si hic non resuscilatur? . \qeneraiioue, et ^eneralionetn. El in prseterito, el in
Memor esto, Domine, opprobrii servorum tuorum. prsesenti, et injfuluro. Aliier : Ia generalione, el
Qui eum exspeclam. Quod coniinui in sinumeo tnul- generationem. E(j in veteri popuio Judicorunv, et in
tarum genlium. Quos congregavi tamquara in sinu, inv iiovu Chrisiionoium.
una domo eredultiaiis. Priusquam mohlcs fierent, et formaretur terra et
Quod exprobraverunl inimici lui, Domine. Judaei,, orbis. b SuJjrepiit in hoc loco hseresis. Si refugiutn
PJiarisoei, Sadducseique. Quod exprobravcrunt. Quidi faclus est nobis anleqiiani montes fierent, et forma-
exprobruveruiit? CommulalionemChrisli lui. Cum see rctur orbis: ergi) aiiimoe craot anteqnam fieret. or-
ab his commuians, ad genies diceret : Ecce relin-- C ,bis. Qnid enini diicit Scriptura? Domine refuguttn fa-
queturvobis domus vestra deserta (Litc. xfn). ,cluses nobis, in generatione, inquit, et cjeneralionem.
Benedictus Dominus in mlernum, fiat, fial. Ecce be- A principio mundi : ante piincipium niiiiidi. Hocilli
nedictus, ecce gloriosus cum redii ex inferis : cumi ,dicunt, Et nepiitesme, inquit, dicere priusquam
se praibet discipulis, cum Ecclesioe voia et pia de- monies fierent, et furmareiur lerra, ctorbis, lu, in-
sideria restiluil, dicetis sanctis : Ecce ego vobiscumi ,qiiit, refuyium faetus es nobis. Si auiem refugium
stini omnibus diebus usque ad coiisummationeni sre- nostruni fuit atitequam orbis fierct : ergo onte
culi (JUa((. «/(.). Qui nos a malis aciibus coni-muiare i animoe
; fuerunt, quam mundusfierel. Male distinguis,
dignetur in bonos, ac sua pietate dignos fffectos,, hseresis. Quare icaltimniam facis Spiritui sanclo?
Spiritu sanclo replelos, in regno suo solila misera- ||5ic toquere, quotiiodo Spiritus sanctus loeulus est.
tione constiluat, Quia ipsi est gloria et iinperiumi Sic ergo legendiitai est : Domine, refugiuin faclus es
cura seterno Patre el Spiritu sancio in srecula soecu- ,nobis, in generatipne et generaiionem, hucusque dis •
lorum. Amen. linctio. Rursum aliud principium : Priusquam mon-
PSALMUS LXXXIX. i fierenl, et formarelur ierra, el orbis, a sreculo et
les
Oratio Moysi hoininis Dei: a Quatuor sunt psalmi quii usque in sroculuiii tu es Deus. Tu es Deus anlequam
orniione prrenolanlur, sextus decimus et ocfoge-" D jp nvonles
, fiercnt :|lu es Deus antequam formaretur
simus quinfus, et ociogesimus iionus, et cenlesi-
inus primus. Iu centesimo primo dicilur : Oraliot lerra, et orbis. A smculo el usque in smciilum lu es
pauperh cum anxialus fnerit, el in conspeclu Deii Deut. Tu es semper, tu es selenius.
fuderit oralionem suam. Iste, Oratio Moysi hominiss- ; Neavertas honiinemin humilitatem, el dixisli, coiv
Dei, Legtinus cauiicum Mpysi, qiiod in Exodo eo} hdinhium. 0 Domine, ut boc audea-
teinpore quatido populus inare transivit Rubrum , verlimini, filii
et demerso Pharaone, et ointii ejus exercitu, Mariaj inus pelere, et dicamus : Ne averlas homineni iri hu-
cecinilet Moyses(Exod. xv). Deinde legimus ett niilitatem : tu nobis dedisti fiduciam, dicens : Re-
* Nee lamen auctor, quod in promptu erat, ex: i
boe titulo psalmum Moysi trihuendum coiicludit.
interpretans, per ' Isingula loca quid Hebrmis videalur
iinserere.
DPcuerat vero id Hieronymus; cttm alibi, tum ex: i h Vid. epist. in| nostra recensione 140, ad Gypria-
Origenis senienlia lib. i conlra Ruttuum : Octogesi- num num. (j, etquaein eum locum amioiainus. Inde
tiiiim quoque nonttm psaltnum, qui scribilur Oralio) et conficias, plane simili rccurrente senientia, Ilie-
jj/osis hoininis Dei, et reiiquos undecim qui non habcnt( ronyiiium de suo ihoc opore fieri uon poiuisse ut la-
liiulos,tecundum Huilli expotilionem, ejmdern Mpysit ceret, ' si ittud elueubrasset.
(Orlgejies) fputat: necdedignatur Hebrmam Scripturam» I i
1093 BREVIAIUUU 1N PSALMOS. PSALM. LXXXIX. '1094
verlimini ad mc, filii, revertcntes, et ego sanabo A Auni nostri skul aranea iiicdiiabuiitur. Videte quid
cniilrilioues vestras (Ezech. xvm; Osee, xiv). El dicat. d Quomodo aranea quasi miltit fila, el buc
dixisli, converlimini, ftlii hominum. illucquc discunil, et texil toia die, el labor quidem
il
Ouoniam mille aiini anle oculos luos, tamqiiamdies graudis g est, sed efifecius nullus esl, sic et vita ho-
una quceprmtcriii. Ei cutlodia in nocte qumpro niltilo miuiim n iitic illucque discurrit. Possessiones quseii-
habeniur eorum anni erunt. Debemus secundum his- nmus, divitias appetimus, procreamus filios, labora-
loriaui scire, quia nox in qualuor vigilias clividilur. nmus, in regna sustollimur, et omnia faciraus, et non
Denique el in Evungelio dicilur : In quarla autenvi ii inlelligimus, quia araiiesc telam leximus.
vigilia (Mait. xiv,el Jllarc. iv). Una ergo vigilia tres< Dies annorum noslrorttm in ipsit tepiuaginla annh.
borai suul. Nox. ergo dividilur in quatuor vigilias. Ubisunt I niilie anni? ln sepltiaginla annis couiracti
Denique niilites quatuor siationes habent, qnando» sumus. s Si aulem multum, ocloginlii. Si autein plus
vigilant, et excubant, et serviuni. Videte ergo quidI vvixerimus, jani non est vila, sed inors.
dicai. 0 brevis nosira selernitas! Adam ille propoga- Si auleni in polenlatibus, octoginla anni. Quem
lor nosler qui vixit iiongeniis el trigiuta annis: : enim c invenies octogeiiariuin esse el sanum? Dicit ei
eliara ille Malhusalem, qui vixit nongentis, etsexa- (
Grsecasenteuiia : seneclus ipsa morbus est. Et am-
ginla quinqueamiis (Gen. v); fac, quod vixeritiiiille, • IJ |j plitts
j eorumlabor et dolor. Quidquid pius fueril, iicn
ad couiparaluinem iclernilaiis lure, ijiiod grande3 esi ( vita, sed dolor. Hoc inierini dixinins sccundum
fuerit, breve est. Quid eiiim potcst grande es^e3 hisloriani. ) Coeterum dicamus secundum anagogen.
quod finem iiabet? Mille anui nostri amequam of- El | oiiiuis quidem psaiiiius recipit tropologiani, et
fenderemtis, una dies apud te eral. Quid dico unaa poterain j iiunc per singulos versiculos currere, et
dies? Una vigilia. Vide quid dicat : Dignatus es proo ;spiriiualenv iiiielligentiam in singulis dicere, sed
noslra salute descendere : fudisli pro nobis sangui- hora I excliidiiiitir. Uno lamen versictilo quasi gus-
ncni : ne patiaris perire uos, et mori in htiniiliiate. tum i vobis do spiritualis intelligeniia', ut quidquid
Ipsedixisti: Cum esallatus fnero, omnia traham add hic ] lacucro, puietis liic dicluni esse. Dies annorum
me (Joan. xu). Exaltntus cs el exaltasli nos : noli li nosirorum
] iu ipsis septuagiuta annis. Septuagiuta
derelinquere, tilconlrahaiiiur. <
anni, septetn decades sunt, el octoginla anni, octo
Manesicul tierbatranseai: mane floreal el perlrans-i- decades
, suni. Yidete ergo quoinodo sepiimus, et
eat : vespere decidat, incluret et arescal, 0 mysteriaa oclavus numerus preedicalur. Etquomodo diximus :
Scriplurarunv! Mune sicut herba iranseal. Loqiiilur ir lu refugium faclus es nobis in generaiione el gc-
Dominiisnosler alque Salvalor in Evangelio de fcno o neralionem, et in veleri et iu novo Testamento :
t[iioil in una dieorilur, ct una die arescit (iliaH. vi).
)• G(_;propterea nunc el seplimum et octavum nunieruni
Quomodo lierba quui virel et Uoret, mane videtur ir ponit. lloc dicit in Ecclesiasle : Da paileni scptem,
quasi fios esse et virens : creterum sol cum veneritit et da partem octo (Eccle. xi). Propierea el quinde-
et texerit illud, ad vesperara quasi deinarcescit, et 3l cim sunt griiduuni psalmi, hoc est, septem el octo :
decidit, sic et omnis viia nostra quasi flos videtur ir quindecim pariter nos ducunt ad regna coelorum :
esse cum viret el areseit. Vidistis :<niedecem annos >s Denique postquam seplimus graduum psalmus ex-
adolescentulum. Nihil illo pulcbrius : liuc illucque le pletus est, quid dicitur in scriptura ipsius psalmi ?
currcbat. Si eum nuuc aspexeris, videtur in senec- J- Psalinus, inquit, Salomonis, qui exstruxerat vete-
ttite quasi inorluus. Licet vivat senectulc, lanien iti rem domum. Et quid dicil : Nisi Dotninus redilica-
adolescentia peril. Mttne sicul herba iranseai, hoc JC verit domum, in vanum laboraverunt, qui oedificant
esl, juventus nostra : Ipsum est eniin nvane. Sicul ul eam (Psal. cxxvi). Quid ergo dicii ipse Salomou,
herba transeat: mane floreal, el transeal. Floremus iis qui praescribitur in ipso titulo? Ergo aedificavitem-
in adolesceufia : arescimus in senecltile. Vespere re plain, sed nisi octavus numerus sedificaveril, in va-
decidat, indurel e.larescal. nuin est donius sedificala. Legimus et in Evangelio
Quia defecimusin ira tua, et in furore ttto lurbati
it» sectindum Malthoeum: Beati pauperes: Beati mites:
su.iius. Nongentis triginla annis iintea vivebiinuts, j_)Beali esurientes, ct sitientes, et caetera, et suntoeto
is, f)
usque ad mille fere vencramus. Ecce in brevem vi- 'i- Beatiiudines (Malt. v). Ergo Dominus nosier octo-
tam vita nosira coniracta est. nario numeio conclusit Evangelium. Denique nus-
Posuisii iiiiquiiat.esnoslras in conspeclu luo. Nihil
lil qu:im iuvenimus ocio pariier Beaiiiudines, nisi in
le celai, lioc esi, peccala nostra, nec nox celat, necec Evangelio. Octonario numero, hoc est, in dieresur-
iiivoluliim tenebrx.Oninia apud lelucent. Smculitm :m reclionis. Dies annorum nostrorum in ipsis sepiua-
noslrum in illuiniiuttionevuitus tui. Me.liushabefur ii)
in ginla annis. Vultis ostendain vobis inlerim quod
Hebraieo : Viia noslra in illuminalione vttltus lui.ni. septimus et oclavus numerus conlinent pliirima
Quidquid agimus, q.adquid iu secrelo nos facere :re sacraineiila? Legamus Ezechiel, ei in una porla
putainus, paiet in oculis tuis. dicitur: Et ingrediatur, inquit, per portam oriemis
Quoniain omnes dies noslri defecerunt, Cucurrit rit in (emplum quod oedinc.itur. In Ezechiel, in extrcma
selas : et dum igtioiaiiiuj, gr.tviler perimus. El lioc
oc parte : El ascendet, imjuit, sacerdos piimum, per
ipsum quod luquiniur, de morie est, et uoii iiitelli-
lli- seplein et octo gradus. Et fieri poterat, ui in ea
girnus. purta, et septem essent gradus et octo. Sed videte
 1093 APPENDIX AD TOMUM SEPTIMUM S. HIERONYMI. 1090
quid dicll: Orientalis porla unde lumen venit, Do- A volare sine Chrjisto. Videte ergo qui dicat : Mitie
niinus noster alquc Salvator. Dna quidera poria est, dexteram luam, hoc esl, Eilium luum. Notum nobis
et nemo ingreditur in eani nisi saeerdos magnus. Et illum fac : ut et ipropbeloe qui quasi prophelaverunt
quid dicitur ibi? Porla hrcc semper elausa erit. Non umbrarii, incipianl Dominum nianifcstius prsedicare.
autem aperitur nisi sacerdoti (Eze.ch. XLIV);Sic igi- Convertcfe, Doinine, usquequo. Multum peccavj-
tur, et novum, et vetus Testamentum sempcr clau- nius, avertis faciem tuam : non sunl digni peccata
suin fuit: non cst apertum nisi Salvalori. Iste est i;ostra luis videri oculis. Propterca deprecamur,
enim qui habet clavem, qui aperii, et nemo claudil; converlere, Domihe, usquequo. Ecce jam lanta Duxe-
qu.i claudit, et nemo aperit. Una ergo porla habel irunt ssecula : seinper te prophetoe venturum prsedi-
septem, etocto gradus. Et in Yeteri quidem Testa- caverunt geniibtis, et adimc non venisli. Et dirige
menlosacranienta sunt Evangelica, et in novo Tes- ftlios liominum. Qui pravi sumus, a le dirigamur. Et
tamento saeramenia sunt Legis. Audile majora mys- dirige filios hominuin. Propterea eos dirige, quia fiiii
teria. Eo tempore quando Salomon,Iioc esi, pacificus ihominum sunt. Si eninv essentfilii lui, direcii essenl,
nosler (qui dicil (Joan. xiv): Pacem nieam do vobis, !Tu enim dixisti: Ego dixi, dii estis, ei filii Excelsi
pacem meam relinquo vobis : ipse est enim pax omnes (Psul. LXXXI).Vos autem ut homines morie-
nostra, et pax qure exsuperal omnem sensum) ipse B mini,et quasi unus de principibus cadelis. Et in alio
sedificavit lemplum Deo. Et vide ibi Scriplura quid loco : Non permanebit spirilus mcus in hominibus
dicat. Et erant, inquit, latomorum sepluaginla isiis : quia caro isnnt (Gen. vi). Quoniam homincs
niillia, el eorum qui porlabant octoginla niillia sunt, propterea caro suiii. Ergo quia fiiii hominum,
(III Reg. v). Yidete numerum. Lalomi qui lapides et perdidinius esse filii Dei, et pravi facti stimus :
crednht, qui quasi fundamenla cedificiorum pravpa- propterea dirige inos, el rursum lui efficiamur filii.
rant, qui lapides ad sedificandura in lemplo Dei de Et sit splendor Domini Dei noslri super nos. Dicil
lerra lollunt, in seplimo nuniero. ponunlur, in pro- et Apostolus-ad Jlebrseos : Quoniani Dominus alquc
pbeiis, in patriarchis. llli eniin humanum geiras Salvator splendor sit glorire Patris (Hebr. i). Et sil
quasi de terra ejicienles, in lemplum Domini proe- splendor Domini Dei nostri super nos. Hoc esl quod
paraverunl. Isti vero, hoc est, octoginla millia: dicitur el in alfo loco : Signatum est super nos lu-
Apostolica proedicatio el Evangelica : isli qui cum tiien vultus lui, I|)omine (Psal. iv). Signura crueis,
Deo Salvatore et ipso Salomone gravia gentium vexillum iiosiruni cst. Hsec interim de psalmodixi-
peccata portabant. Hucusque videlur finitura esse mus, ct ut rcstimb, diutius quanv debueramus , im-
myslcrium. Audile majora mysteria. Et qui proee- morati sumus. Iifielligimus nos multoplura dixisse,
rant, inquit, istis operibus et lemplo, tria millia G quam debuimus dicere; sed non possumus Domini
erant. Non possunt esse majores. Et qui proesunt nosiri verha reiicere, non possumus inclioatum
operibus, nisi illi qui praedicant Triniiatem ? Dies psalmum relinquere. Non est mulium, quodcumque
annorum noslrorum in ipsis septuaginla annis. Muita prodest animse : riiliil salis est, quod bonum est, si
sunlqiiae dicaniur, sed hora excludimur. lamen bonum. Rbgemus igilur Dominum nostrum
Dexieram tuam sic nolam fac, et compeditos corde Salvatorem, ut splendor ejus luceatincordibusnos-
in sapientia. In quibusdam codicibus dicitur, eruditos: tris , ut ejiciat a jnobis tenebrarum impugnaliones,
in aliis dicitur, compeditos. Aliud eruditus, aiiud et sordidas cogiiationes, el omnia peccata propellnl
compedilus significat. Quid ergo dicii : Dexteram de cordibus nostris, nl illuminei nostras tenebras,
tuam nolam fac. Quid tamdiu dexteram lunm con- ulfugiant teneJiroe, et habitet splendor lucis in cor-
irahis? Deus quare avertis manunv tuam in sintini dibus nostris. Terivplum Domini, et labernaculurn ,
tuum ? in alio psalmo dicilur. Quid dicitur? Hoc est, et Sancta sanctortim, semper lucernam liabeant ar-
in segritudine positi sumus, in peccatis jacemus : dentenv : semper isuperluceat lucerna in domo Do-
mitte dexteram tuam, et eleva nos. Quarc tamdiu liiini. Si enim exstincta fuerit lucerna, Dominus in
dexteram luam habes in sinu luo? Eruclet cor luura iPnebris non habitat. Dicamus igilur el nos : Lu-
verbum bonnm : mitte dexferam tuam, et Ubera P cerna pedibus rceis verbum tuum, Domine (Psal.
nos.Notum nobis fac mysterium, qtiod absconditum cxviii) : cui sit gloria in soccula soeculorum. Amen.
fuita generalionibus. Dextercm tmiu notam /ac.Qtiid
PSALMUS XC.
subrepis, Ari? Non dixit, dexteram liiam fac. Deus non habet litulum, eo quod de capite, vel
enim sine dextera sua numquam fuit. Sed quid dixit? Islepsalmus
membriscantatur. Caputincoelo : membrain lerra.
Dexteram tuant, quse semper fuit, et insiriu ttio fuit, Et proprie intelligiturdejejunio, et illa tentatione
notam fac. Quoniam illunv permanenlem iu deitate eremi. Proevidebat propheta, quod ventunis erat
sua nosse non possumus : assumat hominem, et sic Chrislusin carne, uitentareturadiaboIo(J)fa((. iv).
intelligamus euin. Dexteram luam sic notam fac, ei Qui habitat ih attjutorio Allissimi. Adjutorium in-
compeditos corde in sapienlia. Eos qui sapientioe ha- terprelalur. Ezras. Denique JSOIJQOJ Ezras propheta
bent compedes, lioc est, qui compedili sunt in eorde dicilur. Iste est qui reduxit populum de captivitale
per sapienliam tuam. Non vobis sil moieslunv, quia Babyionise, etindiixitin terram repromissionis. Qui
obscurus est locus. Prophetoe habebant sopienlianv : efgo habilal in E^ras , Iiabilat in Jesu. Interim se-
sed ipsa sapientia compediebat eos, non polerani cunduffi iropologisiin : Qui oedificavit domum sing
1097 BREVIARIUM 1N PSALMOS. PSALM. XC. 1098
monihus juxta Apostolum, illam domum quam aedi- A sumus intelligere hscrelicorum et philosophornm ,
ficiveral Donvinusetiam obstelricibus in iEgyplo elJudoeorum, ct hoc quasi verbum asperum, non
( Exod. 1). ln proleclione Dei cmli commorabitur. eslverum, sedmendaxesl. Proptereaenim lurbidum
Dicel Domino : Susceplor meus cs lit, el refugium est, quia mendax esi. Propterea turltiduin esl, quia
meum, Deusmeus. Multi eninvnve persequuntur hos- conlurJjat animas noslras, per mendacium suum.
les : prnpterca lu es refugium meum , Deus meus. Dominus ergo qui verilas est, et dicit : Ego sunv
Sperabo in Domino : quoniam ipse liberabit tne de la- veritas ( Joflii. xiv), sculo circumdat nos veritas
qtteo venantium. Non dixit, spero : sed, sperabo. ejus, ne ardentibus sagitiis diaboli percuiiamur.
Quamdiu enim peccamus, non speramus. Si peccare Propterea Chrislus qui est verilas, supponit scutum
desieritnus , speramus. Quoiiiai»ipse itberabit tne de suum, ut scuto verilalis superwt mendacium. Non
laqueo venanlitim. Mulli sunl venalores in isio mun- limebis a limore nocturno. Diaholus enim seniper in
do, qui animam noslram venari conanlur. Denique teuebrisest; ut percutiat, inquit, in occultis imio-
et Nemrod illegigas, niagnus in conspectu Dei vc- ccntem (Ps. ix el LXIII). Yides ergo quod qui sim-
natorfuit (Gen. x), elEsauvenatoreral (Gen.xxvn): pJex est, innocens est, et semper in occultis percu-
a quoniam peccator cral : et penilus non irivenimus lilur. JVoiilimebis a timore nocturno. Quod
dicit, hoc
in Scripturis sanclis, sanctum aliquera venalo- B esf: licet in errore fueris, quse nox est, lamen non
rem. Piscalorcs invenimus sanctos. timebis, quia habes scutum veritatis.
Quoniam ipse liberabit me de laqueo venantium. A sagitta volante in die. Sagiita volans diaboli,
Aiiinvanoslra sicul passer erepta est de laqueo ve- videtur mihi senno esse hserelicorum , et philoso-
nantium. Laqueus contritus esl, el nos liberati su- phorum. Et isli enim lucem scientiae promitlunl, et
nius ( Ps. cxxin ). Quis est isle iaqueus qui coniritus dieunl se haberediem; et non possunt decipere, nisi
est? Doniinus, inquil, conteral Satannm sub pedibus lucem promiserint. Verum lux isla quampromiiiunt,
nostris velociler; et Apostolus dicit: Ut liberemini de.ardentibus sagiltis est. Et propierea dicitur : A
a Iaqneo diaboli ( Rom. xvi). Yides crgo quoniara tagiitavolanle in die, a negotio perambutante in tene-
isle venalor est, qui animas nostras venari cupit ad1 bris. Sagitta quidem volal quasi in die, sed negotium
perditionem? Mullos habet diabolus laqueos, et di- esi perambulans in tenebris. Ab incursu et dm-
vcrsos habei laquens. Avarilia diaboli laqueus est : monio meridiano. Melius est diccre Groece a.nh
ira, delractio,ctc.Etaverbo aspero.Qtiamdiuinsanc- <TUftBTw_xKTOi,-.
sO/wrrwiviK aulem dicitur evenlus, hoc
tilate sumus, anima nostra tranquilla est. Quando' est, quando non speramus, ctaliquid novi evenerit.
vero de peccatis eogitare coeperit anima nostra, Aul <j-up.Ttxap.v.
dicilur , quando siinul multi c.idunl.
lurbatur, el quasi quibusdam fluclibus conculitur. G Videteergo i.uid dical:Licet plures indocii fuerunt,
Scapulis suis obumbrubil tibi. Sed hsec secundumi lameniuquisonctuses, non inducaris. Doexempinm,
illud Deuieronoinii : Dominus quasi pullos suos, ul simpliciores possinl intelligere quid dicitur : Si
alis suis proiegit nos quasi aquila ( Deut. xxsn), ieris in civitatem monachus solus.et coeperis deam-
Dicilurenim ibi, quasi aquila protegere pullos suos. bulare, et audieris clamorem in circo, ei aliquis
Liccl ergo possimus dicerelioc, quod Deus quasi libi dixeril, veni et specta : circus esl; et cceperis ei
pater nos prolegii, et quasi gallina prolegit pullos tu dicere , non licet: non possum ire. Si iile libi
suos, ne rapiantur ab accipitre ( Malth. xxm). Ta- ostenderit infinila homiuuin millia, et dixerit tibi:
men et aliud possumus dicere : Scapulis suis obum- ducenla hominum ndllia ibi sunt; ergo illi omnes
brabit tibi. Exallabitur in cruce, extendet manus, el. perituri sunl; et tu solus salvus eris? Tu debes in-
proteaet nos. Et sub pennis ejus sperabis. Aspiciens, lelligere, quia symptoma diaboli est, hoc est, scire
inquit, manus ejus crucifixas, el si le serpens mo- debes quia plures cadunl. El dmmoniomeridiano.
morderit, sanaberis(l\rtii)i.xxi).Licei amhules in de- Dicuut quidem multi: quia sunt daemones et meri-
serto isiius saeculhsi te percusseritscorpio,siregu- diani, et hoc vulgo dicitur. Caeterum ego dico sim-
lus , si aspis, si.cselera venenala animalia, securus pliciter : quoniam doemonium eo lempore potesta-
esio de sanitate : Serpens in eremo suspensus est. D tem habet in nos, quando peccamus. Sive mane pec-
Scnfo circumdabit le veriias ejus. Scutum nostrum caverimns, dsemon ingredilur in nobis, sive vespere
rotundumesl, hoc csl,ex omni parle nossepit. Non: sive nocte : quacumque peccaverimus hora, doemou
solum scutum est, sed el murus. Domine, ut sculoi ingreditur in nobis. Videiis ergo quod frivolum
bonse voluniatis lusecoronasii nos. Aliquos de scuto• est quod vulgo dicitur. Quid ergo dicit, adwmonio
coronat. Yitlete quid dicat: Domine, ut sculo bonse: meridiano? Quoniain Abraham angelos susceperat
volunlatis luae coronasti nos ( Psal. v). Quid dicit?? in meridie, et Joseph fralres suos ad prandilim
Proteges nos; et facies vincere , et post vietoriami invilaveral in meridie (Geii.xvm et XLIII). Sancti
coronabis. Scuto circumdabit te veritas ejus. Quoniami enim erant, et Abraham et Joseph, et propterea
dixerat, a verbo aspero, et verbum asperum , pos- convivium eorum in clara luce erat, et soleperfecio.
a Yerus Hieronym. in Michseamcap. v : Quantumi daici. Quibus succinil, Ambrosius in psal. cxvm :
ego potsum mea recokre memoria, numquatn ve- Nullum invenimus in divinarum serie litterarum de
nalorenv in bonam parlem leiji. Ismael el Esau ve- venntoribus juslutn.
nalores fuerunl, el prmcesserttnt in typo populi Ju-
PATUOL. XXYI. 35
 4099 APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUMS. MERONYML 1100
Proplerea pascuutin meridie. Etego, si plenain ha- A forle ojfendas ad tqpidein pedem iuutn. Diabolus nibii
buero scientiam Scripturarum, licet hora lertia sit, amplius dixil, nisi lioc: Quoniam angelis suis nian-
tamen pasco vos in meridie. Denique et sponsa in davit de te, ut in manibus portent te, ne forte ad
Canlico canticorum dieit : Uhi pascis , inquit, ubi lapidem oflendas pedem luum. Mediampartein dinii-
cubas ? In meridie (Cant. i) ? Yidelis quoniam spon- sit. Hic enim dicilur: Quoitiam angelis suis niandavil
sus non pascii, non recumbit in hora lerlia, sed in de te, ut custodiani te in omnibus viis ttiis. Hoc nou
meridie. Ubi pascis, ubi cubas, ubi te invenio, ubi dixil, ut custodirtnl te : sciebal eniin conira se esse.
deliciis frueris , ubi te possum invenire, o sponse Poteratenim Dominus ei respondeie: Si custodit nie
sneus ? Vis me invenire? In meridie, in scientia per- Doniinus in omnibus viis: ergo el a le cuslodior.
fccta : in bonis operibus : in claro lnmine. Quoiuam Tacuit ergo quod seiebat conira se esse, etposuit
ergo habemus nos meridieni : propfierea eliam dia- quod pro se eral. Vere diabolus quasi diabolus, in-
bolus transformatur in angelum lucis (II Cor. xi), terpretatur de Salviilore, quod non esl de Salvatore.
et ipse simulat habere se lucem, habere semeri- ;Si enim de Salvatore est lotus psalmus, sicut iutcr-
diem. Quando hseretici quasi niysteria aliqua pro- pretaris, o diabole, el de ipso esl quod dicitur:
mittunl, quando fegna coelorum, quando conliuen- Prolecjam eittn, quoniam cognovil nomenmeum. Hoc
liam , quando jejunia, quando sanctilafem, quando B cst, ego Pater prolegam Filium meuin. Si sic inler-
renuniialionem sseculi, promittunt meridieni. Sod pretatur, diabole, quomodo lu intelligis: videamus
quoniam non est Cbristi lumen : non esl meridies , si slet sensus : Prplegam eura, quia cognovit nomen
•ed doBinonium meridianum. i
meum : hoc est, ego Pater Filium meuin proiegam.
Cfldenla lalere luo miUe, et decemmillia a dexlris Clamavit ad me, el exaudiam euttt. Hoc est in die
tuis. Singula verba Scriplurarum, singula sacra- <
crucis. Cum ipso sum in tribulatione, eripiam eum el
menla sunt. Isla verba, quae rustica putanfur a soe- ,glorificabo eutn. Hpc est, eum faciani resurgere.
culi homiuibus, plena sunt sacramenlis. Habemus Longitudine dierum replebo eutn. Hoc est, in oeter-
cnini i.besaurum istum in vasis liclilibus (II Cor. iv). niim \ vivet. Et hoc intelligamus de Filio Dei. Longi-
Tliesaurum, sensum divinum, habemus in verbis ludine i dierum repieboeum. Hocquod sequitur, quo-
vilissimis. Cadent aJatere tuo mille, et decem miUiaa modo \ stai in Salvalore? El osleudam illi salutare
dextris tuis. Ex Iatere cujus? Ab ejus cui diciuni meum. i Salulare Dei, Filius Dei est. Si ergo de Fiiio
fuerat : Sculo circttmdabilte veritas ejus ; non limebis tdicilur, quomodo potest slare: quia solutare Dei,
a (iinoreiiociunio.Quisestiste? Dequosupra dicium Filius ] Dei est ? Vides ergo quoniani male intcrpreia-
est: Qui habilai inadjulorio Aliissimi, in prolectione lus I es, o diabole. Sed fac ut sic inteipreietur, ul lu
Dei cmli comtnorabitur. Ab eo Crgo qui babitat in G idicis. Dixisli; Qiioniani angelis suis inandavil de te,
adjulorio Domini, cadent a latere ejus mille, et de- i in manibtis porlent le, ue forle offendas ad Iopi-
ut
cem miliia a dextris ejus. Dexlera sancti diciiur : dem i pedem luum. Dic quod sequitur. Quid laces ?
sinistra non dicitur, sed latus. Yidete enim quid ISuper aspidem, el basiliscum ambulabit, et concul-
dicilur : El decem millia a dextris luis. Ef quomodo cabit i leoneni el draconem Chrtilus Dominus nosler,
dixeras : Cadenl a latere luo tnille ? Qtiando enim iqui vivit et rcgnaf in saccula sxculorum. Anien.
dextera dicilur, et sinislra non nominalur : pro si- PSALMUS XCI.
nistra, latus nominalur. Non enim polerat jusium Psalmus cantici in die sabbati. Isie psalmus hoe lituio
esse, ut jusius baberet sinislrom. Qui le, inquil, prsenoiatur. Non potest diem sabbati agere, nisi
percusserit in dexleram maxillam, praebe ei et alte- qui sex dies iransierit. Sex diebus laboramus, in
ram. Non dixis, el-sinisiram : non enim est sinisira seplima die requiescimus. Ergo Dnniino cantare
noii possumns, nisi in die sabbati. Quamdiu opera
quse proebetur, sed dexiera allera. Ergo simpliciter isliusmnndi facimus, hoe e»l, sex diebus, Domino
dico : quoniam justus duas dexteras habet, Denique Ciintare non pnssumus. Deniqne diciiurinLevitico:
et ille Ajoth, qui scribitur in Judicum libro, prople- Non facietis in die sabbati omne opus servile (Levit.
rea duas dexieras habere dicitnr : quia jusluserat, _. xxni). Quicumque ergo in sobbalo est, et in re-
" quie Doinini, opus servile facere non debet, Imc
et interfecil illum pinguissimum regem. Cadent a P est, quod ad nvundum istuui periinet: sed illud
latere luo mille : et decemmillia a dextris tuis, Plures debet optis focere, quod ad sabbatum pertinel.
Vultis scire quoiiiam in sabbnto operanlur sacer-
sunt, qui insidianlur dexteroe noslrre; el non stint dotes in templp Domini? Non licet in sabbato cui-
plures, qui insidiautur sinislroe. Propterea a latere cumque ligna caedere ( Num. v). Denique umis qtii
riiille cadent, et a dexlris decem niiliia. Ubi enim inveniusesiiiieremo,rapidatiis esi, eloccisus. l)e-
major pugna, major victoria. Pauci insidiantur la- nique non Jicet ignem succendere: non Jicet eiiam
aliquid nperis facere. Yidetis autem quoniam oinnia
leri: plures insitliantur dexterrc. liaecquoein mui.doalicui facere non licet in sabb:no,
Quoniam angelis suis mandavit de te, ul cuslodiant sacerdotibus solis licet. Nam el ligna cretiunt, et
le in omnibus viis tuis, elc. Isiuni locum diabolus ignem suppomml, etalia faciunt minisieria, ef lio-
slias immolant. iioc lotuin qtiare dixi? Ui osleit-
super Domiuo interpreiaius est, eo enim lempore derem scrlplum esse in lege, debere nos cessare
quo tentavit Dominum : Si, inquii, Filius Dei es, eliam in die sabbaii aboperibus nmndi, eieafaccre
mitte le deorsura (il/a((. iv). Scriptunv esl enim de qnacad Deumperlinent.Psalmus igilur canticiest in
die salibati: quondo non operamur mundo,et ojie-
le, Quoniam angelis suis mandavit de le, :ut cuslodianl raiiiur Deo. Videamus quid nobis sil caniandum
le in omnibut viis luis. In manibiis pottaburit te, ne in sabbato, quaiido a mundi cessamus opeiibus.
1101 BREVIAMUM IN PSALMOS. PSALM. XCI. npo
Bonitm est confiteri Domino, "el psallere ::ominituo, A operibus manuumluarum exsullabo. Chrislianusquod-
Altissime. Non dixit: bonum est psallere, et poslea cumque viderit, semper aedificaiur. Mnnachum nibi!
confileri: sed vide ordinem : Bontim esl confileii, destruel, nisi peccatum. Quodcumque aspexeris, oedi-
et bonum est psallere. Primum age poenitentiam, et ficiuin tutimest. Vides coelum, videssolem, vides stel-
lacrymis dele peccala, etpostea canla Domino: Bo- las, vides lunam, boc sedificatte. Dcbes enim cogitare
numest confiteri Domino; non hominibus, sed Deo; etdicere: Sisoi, el luna, el coelum, et stellse Deo
i111confitere peccata, qui sanare potest. Et psaliere serviunt:quare ego non serviam? Videslerram, vides
noinini tuo, Altissime. animalia, et omnia quse in terris sunt, et hoc confer
Ad annunliandutnmane tnisericPrdiatn tuam, el ve- cum animo luo, et oedifical le, et dic animo (uo :
ritatem litain per noctem. Diligeuler inteliigile quod Omnia in suo (empore currunt. Siquidem ver et
dicitur: Ad annunliandttm mane misericordiam iuatn, seslas, autuninus et liyems, numquam mulanlurhaec
et veritalemluam per noclem. Singuli versiculi ad siu- tempora, sed secundum disposiiionem Domini omnia
gulos referunlnr. Bonumest confiteri Domino: ad an- serviunt. Coelunvservit, et lerra servit, et infelix ego
nunlianditmmane misericordiam tnatn. Si conOieris boino non servio. Veniamus ad minuta animalia :
Domino, anmmiians mane miserieordias Domiui. Et dimitlo nunc de elepbanlis, diuiiilo de leonibus,
psalkre nomini luo, Altittime. Isluin versiculum re- B dimitio de diversis animalibus, venio ad iniiiiita ani-
ferlad huncqui sequilur, el verilalemluam per noclem. maiia. Respice apem, resjiice formicam: vide corpus,
Quando enim confitemtir Domino, speramus miseri- ct inquire sapientiam (Prov. vi et xxx). Major sa-
cordiam. Quando vero psaliimus, operamur virtutes. pienlia, quam corporis magnitudo. Apes et formic*
Ad annunliandum tnane niisericordiam luam. Ubi sunt cogitatit byemein esse veniuram ; et inonaclius et
qui secundum lillerani Scripluras intelligunl? Media Clitistiaiins non cogifant judiciuin esse venturum.
die misericordiam Dei annunliore non possumus? Et liise cogiiuiii qudniain fame periclitari possunl, si
cerle Cinistianorum el nionachortim cst, maxime iu non Jaboraverint in restale unde vivant in byeme;
noctibus pecc3ta sua confiieri. Et quomodo liunc nos non eogitmiius, quia sine operc torquebimur in
dicil: Ad annunliandum mane misericordiam tuam? gebenna. Hoc totiim quare dixi ? Quoniam nunc seri-
Quod dicii, hocest: Non prissumus confiteri Domino, ptum est: Quia deleclasti tne, Domine, in faciura lua.
el misericordiam ejus consenui, nisi coeperil in corde Quodcumque aspexero, delectat me. Intelligo enim
nostro clarum lumen lucere. N:si proecesserint tene- factorem, et benedico Deum. Etin operibus manumn
brae, et niane factum fueril, misericordiarn Dumini tuarum exsullabo. Video arborem, nt considero quo-
consequi non possumus. Tunc aulem annunlias mane modo cortex arboris est qu.isi lnnici, qua veslitur,
misericordiam Domini, cum sol jtistilioe ortus in C el quasi gernien viret. Et deinde video quoinodo
corde luo fuerit. El verilatem tuam per noclem, Ye- llos fit: quomotio Dos cadai, ipse et flos verlatur iu
ritas Domini oon annunliatur, nisi ad nocteni: in pomuin. Video panlalim per singulos dies, in singula
die iion poiest aununiiari. Non enim posstinl imbe- tempora mihi naturam operari, el in meos cibos cre-
cilles ferre quoe magna sunt: neque possunt ea susti- scere.Video tjuomodo Deus iu oniuibus mihi hborat,
nere quoeprefiosa sunt, Unde diciiur et in alio loco ut mihi nihil desil. Propterea exsulto in te, Domine.
de Deo: Posuil tenebras lalibulum suunv (Psal. x vu), Quam macjnificata sunt opera iua, Domine/ In ho.o
hoc est, Dominus posuit lenebras laiibuluin suum. loco Marcion et Manichaetis eiumpunt. Quid eniui
Et veritas ergo Domini annuntiiitur in nocte : quasi dicunl?Si omnia Deus fecit, et inuiilitatem hominum
quibusdam verboruni lenebris obvolvitnr. In seuig- fecit: quid nccesse fuit cimicein facere et pulicern?
mate dicitur, et in parabolis: ul videntes non vi Egotibibreviter respondeo inlostenderclur, ohomo,
deanl, et audientes non inielligani (Jlfarc. iv). Legi- fragilitas tua. Qui enim cogitaiionein luam in coelum
mus in Osee, et dieitur ad propbelrtin : Tu vade, et ponis, respice, morderis a cimice, et contremiscis.
accipe libi uxorem, uxorem fornicariam (Osee i): Quid erigeris in coeliim, el cogitaiio lua transcendil
Judsei el gentiles rident. Quare rident? Quoniam ve- in coelum? Ecce a pulice vulneraris. Quam magnifi-
ritas in nocte posila est, non in die. Vuliis scire quo- ^ ca(a sunt opera tua, Domine! Parva quidem corpora,
niam verilas Dei in nocle est, et quasi in lenebris, sed magna ratio. Singulahabent ulililates suas. Ego
elin parabolis posiia est? Moyses ascendit in mon- sic miror Dominum in elepbantis, quomodo et in
tem Sina, elingressus est, inquit, in turbinem.etcali- lorraica : sic illum prredico in camelo, quomodo et
ginem, et in lenebras, et ibi locutus est cum Domino in culice. Vide culicem quonmdo quasi punclum cu-
(Exod. xxiv)•Neque enim poterat Israel populus videre jusdam corpusculi cst, ei lomen vide in ipso puncio
mysteria Dei: quia in caliginem Dei non iniraveral. corpusculi, omnia esse membra divisa. Habet sex
lndecachordo psalterio, cumcantico elcithara. Sim- peiies, hiibel duos oculos, habet os, babet el ven-
plictier dico, quotiescumque Ievamus manus sine trem, hahet el tubam vocis, hubet el alas. Si consi-
cogitaiionibus et disceptationibus, in decachordo deraveris membra, corpus non iuvenis, et tamen
psallimus Domino. In decachordo psallerio, cttm can- niagnificalur Deus, quia sine corpore membra siinl
iicoincithara. In cilhara noslr.i, etcorpus, et aniraa, omnia. JVimisprofundm factm sttnl cogilaliones-tum.
et spiritus, oinnibus chordis composita sunt. Quodcumque cogitavero, invenire non possuin.
Qnia deleclasti ine, Domine, in factura tua, el in Abyssus judicia lua. 0 proftnidtiiii divitiarum sa-
1103 APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUMS. RIERONYMI. 1105
i
pientioe et scieiUiae Dei. Dicam et ego cum Eccle- A lilabimus cornu (Psat. XLIII). Deuique nullum ani-
siostc : Dixi, sapiens eificiar, el ipsa longius fact: mal in templo imniolatur Domino nisi quod coruu
est a me : longius mulio quam erat. Et profnnd: habet. Tria immolabaniur Domino in lemplo, im-
quis invenire polesi (Eccles. vn)? Eeclesiastes quot molabalnr. laurus, immolabalur aries, immolabatur
dicit, hoc est : Anlequam cngitntionem meam ir liircus. Tria immolobanlur, el universa cornuta
opere ponerem, non videbam inagnificeiiliani Dei sunt. Nisi cnim aliquis habucrit coruu in quo inimi-
IJixi, sapiens efficiar, hoc est, dixi, debeo qurererf cos ventiiet, non esl dignus immolari Deo. Propter-
raliones singularum causarum, el ipsa longe facls ea etDominus cornu dicitur, his qui credunt in eum:
esl a me, longius multo quam erat, hoc est, sapien- Et in cornibus crucis suoe veniilavit inimicos. Ibi
.liam quam ante non inquirens, ignorabam : postes confudit diabolum , et omneni ejus exercilum :
quoerere ccepi, quam invenire non poleram. Chrislus quideni crucifixus erat in corpore : sed ve-
Vir insipiens non cognoscit, et slullits non intelligii re crucifigebat ibi d&mones. Non fuit crux : sed
hmc. Quiciimque non est Christionus, etin operibus Iriumplius fuil, sed vexillum fuit. Propterea con-
iion intelligit Creatorem, isie insipiens est. scendit crucem, ut nos de terra in altum tollerei. Et
Ciii» ea:oi'(ifuerinl peccalores sicul fenum. Vidisii pulo crucem Salvatoris istam esse scaiam quani vi-
iniperatorcs : vidisti prsefecios : vidisii exercitus : B dit Jacob. In ista scala descendebant angeli, et con-
•vidisii victorias et iriumphos. Heri fuit, et hodie scendcbant (Gen. LXXXII). In ista scala, hoc esl, cruce,
jion est. Et apparuerint omnes qui operaiitur iniqui- descenduut Judici, et conscendunt gentiles. Et
tatem, «(in(ereaiil iit smculum smculi. Heri apparuit exaltabitur sicut unicornis cornu meum. Alii habeanl
quasi flos : hodie flos ipse non comparel. Heri vire- plnra cornua : ego unum soluin cornu habeo. Mihi
biit herba : hodie siccala est. Ubi est illa pulchri- autem absit gloriari nisi in cruce Domini: per quem
tudo? Nibil bonum est, nisi quod oelernum esl. mihi mundtis crucifixus est, et ego mundo (G'a/.vi).
Nihil honum est, nisi quod perpeiuum est. Quod- Et senectus mea in tnisericordia uberi. Senectus
ciimque finem habet, nec inler bona numerandum nostra oleo Dei indiget. Quomodo enim corpora nos-
esi. Quid enim mihi prodest, si heri prrefectus fui, tra quando laboramus (loquor simplicius propter
ct hodie fame morior? Quid enim mihi prodest, si simpliciores fratres, qui non possunl intelligere su-
anteriori die rex fui, el hodie in carcere morior? biimius) quomodo corpora noslra, quando laborant,
Omne quod prseteriium est,< el finem habet, nihil nou reficiuntur, nisi unctione olei: quomodo lnmen
est. Unusquisque iiostrum de sseculo venit ad banc quod in lucerna esl, nisi oleum miseris, exstingui-
vitam. Alius malrem reliquil, alius filios, aliusuxo- tur : sic el lumen seneclulis mere, oleo et misericor-
rem, alius parentes. Recordemur infnntioenostroe : C dia Dei indiget ut»crescal. Denique el apostoli ascen-
rccordemur adolescentise : recordemur quod a!i- dunt iu niouiem Oliveti, ut quoniam lassi erant, et
quando habuerimus divitias, el unusquisque pro vi- indigebant liieernoe ipsorum oleo Domini, de oleo
ribus suis habuit quod poluit. Ecce transivinius ad Domini illuminerilur. Unde dicil et justus : Ego au-
hanc vilam. Ubi sunt ilia oinnia? Cogitala magis tem sicul oliva fruclifera in domo Domini (Psal. LI).
dolorem faciunl, quam voluplaiem. Nihil esl iiaque Et in alio loco dicilur : Filii lui sicut novelloe oliva-
bonuni, nisi quod perpetuum esl. rum in circuilu mensae luse (Psal. ccxxvii). Nullus
Tu aulem Allissimus in mlernum , Domine, quo- alius mons eral, de quo ascendit Dominus regna c<e-
niam ecce inimici tui, Domine: quoniam ecce inimici Jorum, nisi mons Oliveti?Numquid non erat mons
tui peribunt, el dispergentur omnes qui operanlur ini- subliinior in Galilaea, Tbabar? Quid necesse fuii ut
quilaiem. Si peribunt, quomodo dispergentur? Qui Dominus de monte Oliveli conscenderel in reguum
enini semel perierit, dispergi non potest. De- cielorum ? Sed vide quid te Scriplura doceat: Nisi
buit dicere : Ecce dispergentur et peribunt. Quod libi et lainpadibus tuisoleura niiseris, non poteris
ergo dicit, hoc est: inimici lui, Domine, peribunt, ascendere in regna ccelorum. Debes esse in monie
cum oir.ivia libi subjecla fuerinl: omnis .qui inimicus Oliveii, et non in valle Olivarum, sed in monte Oli-
tuus fuerit, postea effieieiur anvicus, boc est, non D veli. Dical aliquis : Quae est ista vallis Olivaruni?
peribit homo : sed peribit inimicus. Qui inimicus Habet diabolus olivas stias : habet pbilosopbos : ha-
fuit, amicus erii,et sic peribil inimicus. Quoniam bet hroreiicos : habenl el ipsi oleum. Et ipsi lumeii
ecce inimici lui peribunt, el dispergentur omnes qui scientise promiltunt, sed illa oliyeia in perdiiionem
cperanlur iniquitalem. Quoinodo si sancli simul sunl, deducunl: Oleum auiem peccaloris non im;iiitguet
gratiosum est : sic si peccatores simul fuerint, quasi caput meum (Psal. CXL).NOSergo rogemus Domi-
pessima congregalio est (Gen. xviu). Quanlo eiiiin num, ut seneclus noslra, et omnis noster labor,
plures simul fuerini, tanto pejores sunt. Deniqueeo .et omiies lenebrre nostrse, oleo Domini illumincn-
tempore quo turris oedificabalur contra Deum, dis- lur. Diligenler altendo in Scripturis, ubi pri-
pergebanlur in utilitatem suam. Consensus eoruin mum legerim scneclulem. Adam nongenlis iriginta
liiolus fuil: dispersio vero profuit elianv illis ipsis annis vixil, et tamen senex non dicitur : Maihnsa-
qui dispersi sunt. lem nongentis sexaginla novem annis vixit, et
Exaltabitur sicut unicornis cornu meum. Semper senex non dicitur. Venio usque ad diluvium,
coriiu in regno ponitur. In te inimicos noslros ven- et posl diluvium per annos ferme tria millia ,-
1105 BREVIARIUMIN PSALMOS. PSALM. XCIU. HC6
et nuilum invenio qui dictus est senex. Pri-" A proeelegisti eas ante constilutionem inundi, utessent
nius Abraham senex dicitur : ei certe mullo genus electum. Et tjinc a smculolu es. El anle re-
minoris a:taiis fuit quam Maihusalem. Sed pro- surreclionem mundi.
pterea dicitur senex, qunniam senectus ipsius Elevaverunt flumina, Domine : elevaverunt flumhta
inuncla fuit oieo uberi. Denique scriplum est ibi : vocem suam. Apostoli : quorum fluenta prscdicaiio-
Et mortuus est Abraham, nulrilus in senectute num , aridilales gentium irrigaverunt. A vocibus
bona : plenus, inquit, dierum (Gen. xxv). Pro- aquarum inultarum. Detrahentium populorum.
plerea in seneeluie bona , quoniam plenus dieruin. Mirabiles elationes maris. In sseculihujus fluclihus.
Omne enira tempus viioe ipsius, dies fuerunt, et Mirabilis in altis Dominus. Gloriosus residens ad
non nox. Hoc ipsum quod dicium est de Abraham, dexieram Patris.
dicium estdelsaac et de Jacob. Qui enini simul Testimonia lua, Domine, credibiliafacta sunl nimis.
servieruni Domino, recte simul senes Domini nun- Per apostolos luos. Domum tuam clecetsanctitudo,
cupantur. Ul cedrus Libani multiplicabitur : lignum Domine, itilongiiudine dienrai.Ecclesiam luam quam
bene olens, lignum unde lempli tecta contecia sunt. exhibuisti tibi non habenlem maculam aut rugam in
Ut cedrus Libani multiplicabitur : lignum impulribile. qua nos digneris mundos ac splendidos custodire
Planiali in clomoDomini: in atriisDei noslri flore- B (Ephes. v); nec polluere baptismi graliam, per
bunl. Alibi plantamur, in regnocoelorumflorebimus. quod in le renati sumus ad vilam : quia libi est cum
Ego vero plantavi: Appollo rigavit, sed Domiims oeterno Patre et Spiriiu sanclo, honor et gloria in
iiicremenluni dedit (I Cor. m). Planiatus in domo srccula sxculorum. Amcn.
Doniini, hoc est, in Ecclesin : non muris, sed in PSALMUSXCIII.
dogmalibus. Regnum eninv Dei, inquit, intra vos Psalnms David
est (Luc. xvn). Quicumque plantalus fuerit in domo quarta sabbali. Semper de tilulo
disputamus, ul ex lilulo inielligaiur et psalmus.
Domini, si bic radices miserit, ihi flores alTert. Psalmus David quarta sabbati. Quorla sabboti,
Planlati in donw Domini : in alriis Dei noslri flore- in medio snbbati est: quasi in corde sabbali, hoc
buni. Ista sunt seterna labernacula. Quse sunt isia est, in medio hebdomodis. Dies eiiim quaria est,
et quaria dics hobet ex uiroque latere sequales
alria? Diversavin coelo mansiones. Siraul videle quid dies. Habet enim ex uno latere diem primum,
dicat : Planlati in domo Domini: in atriis Dei nostri secundum, teriium : et ex alio l.nere habet diem
Hicdomusest: ibi alrium est. quintum, sexlum, sepliranm. Videtis igiiur quo-
florebunt. Debuitutiqtie niam dies quoria, hoc est, qttarta sabbati, ex
primum dieere seeundum ordinem, atriunv : et sic ulroque lotere duplici trinitate (irmatur. Stinnl-
domum. Sed videte quid dicat. Hic licet videamur in que considerandum : quia quartus numerus, vir-
tule decimus est. Quomodo? si enimcompules, et
domo esse : cum migraverimus ad regna coelorum, Q ordinem facias : uiium, duo, ires, quatuor, deci-
ad comparationem angeloriim, et viriutum cseiera- . mus numerus efficitur. Yidistis igitur quoniam
rum, non sumus in domo, sed in atrio sumus : in quartus numeriis efficit decimum, et considcrate
initio sumus, non in perf<:clione. Non enim erimus ex hoc : quia quatuor Evangelia in decalogo com-
sed pulantur, ut quodcumque dicebalur in decalogo
angeli, quasi angeii (Jl/a((. xxu). Non tibi quasi hoc compleatur in quatuor Evangeliis, ut non dis-
parunv videatur homo, si sicul angelus fueris. sentiat lex velus ab evangelica dignilate. Hocinte-
Adhuc muliiplicabunlur insenecta uberi. Felix ille rim dixiiiins delilulo, nunc venianius ad psalmum.
Dcus ullionum Dominus , Deits ullionum libere
qui crescit quotidie, quisenescil oeiale, senescit et
virluiibus. Hsec interim de Psaiterio diximus : lo- egit. Qui lanto tempore laluit, et non apparebat in
cuti sumus el de Evangelio pauca , diximus qucque populo :postea libere egit. Quia antea ignorabatur,
et de Apostolo. Oremus Domiiium , ut omne quod postea lriunipbavil in cruce. Deus ultionum Domi-
diximus nos, et quoe audistis, operc compleainus, nus. Si Deus ullioiium Dominus est, mihi vin-
el verba vertamus in opera : utqui hic plantaiisumus diclani el cgo relribuam, dicit Dominus, quid te
in domo Domini, in atrio Christi floreamus : cui sit cupis vindicare, homo? Habes ultorem Deum. Dicit
hoc et Apostolus : Si esurierit inimicus tuus, ciba
gloria in ssecula sseculorum. Amen.
Dillum. Si sitil, da illi potum. Havc enim faciens,
PSALMUS XCII.
Laus cantici ipsi David in die ante sabbalum, quando carbones ignis congregabis super capul ejus (Deut.
fundala esl lerra. Isle psalnius vocem continet xxxn; Bom. xn). Hoc non videiur pietalis esse, sed
proplietse, virtuiem atque magnificentiam Domini crudeliialis. Si enim bene illi facio, ut illi malefaciat
decaniaiuis. Deus ; non venit hoc de pietale, sed de crudelitale
Dominus regitavil, decorem induih Cum resurgens mentis. Quod enini dicit Aposlolus : Si esurierit ini-
a mortuis, sanctorum sibi chorum adjunxit ; Induil micus luus, ciba illum : si silit, da illi polum : huc-
Dominus fotiitudinem. Quia diabolum oppressii. Et ,usque videtur misericordia. Hoc vero quod infert:
prmcinxit se virtute. Quando mullitudine angelica Hsec enim faciens, carbones ignis congregabis super
circumdalus, remeavit ad Patrem. caput ejus. Yidetis enim propterea panem dare, et
Etenim firmavit orbem terrm, qui non conimovebilur. aquam dare bibere, ut ille in saeculis torquealur. Et
Instabilis enini, et mobilis esset adhuc nisi sua fuis- lioc dicit Aposlolus, et niisericordire prsedicalor
set resurreciione firmaius. crudelitatem docel? Non igitnr sic accipiendum,
Parata sedi-siua, In aiiinvabug santtis., Tu enim sed alio sehsu. Si te percutii inimicus. lii ei prrebe
Ii07 APPliNDIX AD TOMUMSJgPTIMUMS. HIERONYMl. H08
et olieram maxiilam (Jl/a((/i. v). Si libi ille malefa- A.qutA ( qui finxit oculum, non consideral?Qui figulus est,
cit, tti illi fac btme. Si enim hoc feceris, carbones iigiiorat yas suuin? Qui alium facit audire, ergo ipse
ignis congregnbis super caput ejus. Quod dicit, hoc nmi ! audiel? Quj mihi dedil oculos, ergo ipse non
est, mundahis eum a peccalo. Ymcilur enim crude- videt? 1 Qui auctor est intelligenlire mese, ipse non.
litas illius palieiitia tua. Sj sagiilam dirigos in lapi- iinlelligii? « Iste locus adversus eos maxime facit,
dem, et lapis dtirus fuerU : non solum non infigiinr, < qui Aiitropomoiphilre suni, qui dicunl Deum habere
sed resiljt. Sic jnimicjis tuus si percusseril, et rc- imeinbra, qu;n etiam nos habemus. Yerbi causa :
percu^sus non fuerit, palientia lua supernlus, ad 1Dicatur Deus habere oculos : oculi Domini respi-
meliorn converlilur. <
ciunt omnia : mauus Dei facit oinnia. Et audivil,
Usquequo peccatores, Dotnine, usquequppeccalores iinquit, Adam sonuin pedum Domini deanibulaniis in
gloriabunlur ? Impaiieniia htimana non yujl Deii paradiso | (Gen. iu). Hsec stinpliciier audiunt, et
liabere palientiaiij. Miseri nos, qui vojumus nobis; humanas I iuibeqilliiaies ad Dei raagnificeniiam refe-
Deum esse patientem, el inimicis irnpaiienlem. Sii )rutit. Ego aulem dico quod Deus totus oculus est:
qiiando pecciijnus, patjetjiem cupimus Deuin. Sii 1tptus nianus esl; lottis pes esi. Totus oculus est:
quantlo alijuis in.nos deliquerit, in ipsum non volu- iquia oimiia videl. Tolus inamis esl : quia nninia
mus esse _atienieni Deum. Usqitequo peccatorcs>B 'operalur. Tolus pes est : quia ubique est. Eigo
glorialmnlurl Noi) eis sufficil peccare, sed eiiam ini videte quid diciit j Qui plantavit attrem, non audiei?
peccaiis glorianliir. Prima infcJicittis estpeccare: : Non ] dixil: qui plantavit aurem, ergo ipse aurem nun
seciuida infelicitas, imnio novisstina, nonagere );oeni- habei. Non dixil :;ergo ipse oculos non babel. Sed
leniiam. Isti ergo peccaiores non solum non flecluiitt quid dixit? Qui planiuvit aurem, non audiei? el qui
cervicem, sed libere post peccalum suuni gloriantur. finxii oculos, «0« considerai? Membra lulit : efticieu-
Effabunlnr ct toqueniuriniquitatem. Proprie bsec dei Ijas dedit?
hrcr<'ticis Iuquitur. Lvquentur omnes qiti operaniur'" Qui corripil genles, tton arguet. Qui alios docet,
iniqititalem. VitJete sigmiffi : Qui Joquitur, necesse' ergo ipse noii novil? Qui docel hominemscknliam.
est ut niiile faeiat. Ex abuudantia eriim cordis os3 Subaudiiur, ergo ipse non babel scienliam ?
lnquitur (Luc. vi). Ujricumque conscienlia vulnerata1 Dominus scil cogilalioneshominum : quoniam vanm
e.si, ibi in ore facile peccalur. sttnt. Legimus in poela saculari :
Populum luum, Domitie, humiliaverunt. Semper 0 curas hominuni!o quantumest in rebus inane!
Dei populus humiliatur : Dei populus opprimiiur : '
Populum luitm, Domine, humiliaverunl. Semperpopu-. El gentiies, et pliilosophi istum versiculum ad
Jus Dei humiliatur, et imitalnr Deum qui huniiliss C coelum Ievani. Et jquid dicuni? Niliil potuit prnden-
fuit, et mitis corde- tius tlici : Ecce rusticonus nosier Hebrteus aule
Viduam et advenam interfecerunl, el pupillos occi- lania ssecula hoc locuius esl. Et quid dixil? Domi-
derunl : el dixerunt, non videbil Dominus. Licet hocc nus scit cogilaliones hominum : quoniam vanm suui.
nianifestum sil secunduni histofiam, semper enimn Vullis scire quoniani cogitaliones honiinum vanre
quicupique pr.TSidio indiget, faciie opprimiiur, ctt sunl? Pater el maler nuiriunt filium : pi'omillunt
quiinlo atiquis huiniliorfuerit, tanio ille magis quiop-i- sibi de illo felicitatem : millunt ad slttdia, eriidiunt:
primit, ollendit Deum : tanien et secunduin tropolo-i- venit usijue ad adolescentiam, disponunt ul etiam
jjiaiii inierpretemnr : dixeram entin de Iwreiicis hocc mililei. Cujn omiiia cogilaverinl jier annos tri-
dici. Viduam et advenam inlerfecerunt, Vidua illaqusc j> gjnta, una febricula venit, et lollil onines cogita-
Dejiin virum habere desiyii, anima e.st peccaioris,i. tiones. Ininiicum habeo : el dies jutiicii ebl ad tri-
Adyena est qui non est habitator, hoc esi, qui nonn ginla dies, diebus ct nociibus nihil aliud cogito, nisi
liiibiiat. Ilie qui nuper credidero.t, repenle scandali-i- quod illi respondeam. In lectulo meo sum, et cogi-
zafus perit. Ei pupillos occiderunl, et dixerunt : non ii loiio mea abseiifi respondel inimico. Non esl libi
videbilDominus.Miramursj pupilli dicmitur, ubi vitiiia a iiiimicus, et verba respondenl inimico. Diebus et
est? sicut enini viduii, aniina peccatoris est :sic pu-- D noetibus in cogilatiione sum. Cum autera dies judicii
pillosillosdieti,qiii Patrem amiserunt babere Deurn. i. venerii, omnia illa quae cogitaverain, pereunt : el
E( dixerunt. Quid dixerunt? JVo/ividebilDominus: quodcurnque Deus dixeril, hocloquor. Propterea et
nec intetliget Deus Jacob. Hoc dicit omnis qui opprir- Doininusin Evangelioait:Quando stabilisanlejudi-
niii sanclos, Illis hoc dicentibus videte Spirituss ces, non cogitetis quid respondeatis : quia Dominus
sanctus quid resppndeal. dabit vobis inilla liora quid respondeatis (Luc. xn).
Intetligite qui insipientes estis in populo : et slultift Dominus scii cogitationes Iwminum quoniam vanm
aliquqndo sqpite : Qui planlqvil aurem, non audiet ? sunt. Una cpgiialio felix est, cogilare de Domiuo.
a Tota haec Kspixonfiab his verbis : Iste locuss p(«i'is doctissimuspsalmum exponerel, ubi dictUmesl :
usque in finem ex Hieronymo recitat S. Augustinusi lnlelligiteergo qtti insipientes eslis in poptdott, slitlli
in Comingijitorio ad Fortuiialianuiii, seu Epist, 148,, aliqttando sapiie, qui planlavit aurem non audiet aul
aflirmatijue ab eo scriptam , cuin htinc psalmum ex- qui finxil ocitlum uon consideral : inter cmtera : Iste
ponerei. Aii enitn : Ne multa commemorandomajoresi (OCMS, inquit, adversus eos maxime facit, etc.''Vide
inoias faciam, hoc unum S. Hieroiiymi inlerpono, ut( iqu;e in prsefixa liuic operi admontiione hac de re
noverit iste (rater, etc... Cijin ergo illc vk in Scri- dixiinus.
H09 BREVIARIUM INJPSALMOS. PSALM. XCIV. 1110
JSeafushomo qttem lu erudieris, Domitte. Felix est A cunvque fuit pondus poenilentise, tantus fuit et con-
qui Deo magistro ttlitur. E(de lege lua docueris eum : solationum numerus.
ut mitiges ei a diebus nialis. Videle quid dical: Bea- Qui laborem in prmcepto. Nemo dormiens
fingit
lus honw quem lu erudieris, Domine, el de lege tua coronalur, iiemo securus possidel regna ccelorum ;
docueris eum : hoc est, Scripluris luis. Hoc autem nerao, referlo venlre, potest digne de jejuniis dispu-
quid prodest, ut doceatur illede lege lua? Ut mi- tare. Yides ergo quid dicat : Q«i fingit laborem in
tiges ei a diebus tnalis. Videtis igitur qtioniam scien- prmcepto. Onvnia prrecepta Domini laborem habent.
tia, et exercitalio, et opera de Scripiuris miligat Sine labore non possuiiius possidere regna ccelorum.
nobis dies malos ? Donec fodiatur peccaiori fovea. Yullis scire ita est? Si vis, inquit, perfectus
quia
Quando tu erudieris de lege Domini, unum tibi in esse, vade, vende omnia quse possides, et da pau-
duplex dividttur. Tibi enim dies miligat malos; et peribus, el veni sequere me (Matth. xix). Qui
peccatori fodit foveam. vuit, inquit, consequj regna coelorum, diebus et
Quis consurget mihi adversus malignanies : aut noclibus oret, vigilet, jejunel, jaceol in sacco,
quis slabil mihi advenus eos qui operantur iniquita- non in pluma, non in serico. Pceniientia non ainat
lem ? Obscuri siml psalmi, el semper personas mu- _ delicias. Quia cinerem, inquil, lamquain panem
lanl, et propterea obscuri sunt, et nimiro diffieulta- B manducavi : el potum meum ctim flelu miscebam
tis est scire in singulis versiculis quis loqualur.
(Psat, ci). Qui fingit laborem in prmceplo : capta-
Quis consurgel mihi adversus malignanles : aut quis bunt in animam jusii. Videie quomodo non videlur
stabil mecumadversus operantes iniquiialem? Hos ver- esse consonans. Qurc enim est consequentia : Qui
siculos Salvalor loquiiur : Ego sanctus sum, in cruce laborem in prmceplo : captabunt in animam
fingit
sublevatus sum : mortuus sum, resurrexi, et ad Sed quod auris carnea non inlelligil, auris
justi?
coelos vicior ascendi. Quis est putas de sanctis, qui
spirifualis inlelliget. Quid ergo dicit? Qui fingit labo-
mecum resurgel? Ergo quod dicit,hocest: Propferea remin prmcepto. Proptcrea, inquit, iaboramus in prao-
resurrexi, ut el alii nvecum resurgerenl. Quisresur- ceplis Domini diebus ac noclibus, vigilamus, oromus
get niihi? Qusndo dicit Qtiis, coeteros provocat ad jejunamus, quouiam nvultos habemus adversarios,
surgendum. Quomodo enim legimus in Laia : Quem qui captant aiiimain jusii. Videte quid dicat : justi
mitlam ad populum istum, et quis ibit nobis (Isai.
captant animam; non injusti. Non enim volunt eos
vi)? etc. Sicul Isaias ipse se offert : sic et Dominus decipere qui decepti sunt, sed justos. Unde dicitur in
provocat nos dicens : Qttis resurgel miki adversus ma- Abacuc : Escse ejus electtc (Abac. i). Et sanguinem in-
lignantes ? Quicumque resurrexerit, milii resurget: p nocentem condemnabunt. Solent aliqui dicere: Ille
de meo exercilu est. Adversus malignantes, odversus V quioccisusesl, non occideretur, nisifornicaloresset,
diabolum, elexercilum ejus. Aut quis stabit mecum? aut aliquod peccalum habuisset. Ruina illum 11011
Videte ordinem : Non dixit primum, quis stabit, et occupassei, uisi fuisset peccator. Naufragium illum
qnis resurget : sed, quis resurgel el quis stabit. Pri- iion oppressisset, nisi peceator fuisset. Videte ergo
ffium enim surginius, deinde stamus. Aul quis slabit quid dieal sancla Scriplura : Et sanguinem innocen-
tnecum adversus operantes iniquilatem? Quasi impe- tetn condemnabunt. Quamtliu in isto sseculo sumus,
rator stet|etdicat : Quis venil in exercitu meo? omnia in cominune patimur. Justus et peccalor
Nisi quia Dominus adjuvit me, paulominus habita- acqualiter liaufr.iganiur : /Equalem habent carncm,
vit in inferno 'anima tnea, Propterea, Domine, re- et aquales conditiones carnis. Justus et peccalor
surgo, quia lu fuisit ad inferos, et resurrexisii. De- oequaiiter pereuni. Similis exitus, sed diversa prse-
tenta fuisset anima mea apud inferos, si non tua mia justus et peccalor habent. Alius ducitur ad ge-
anima de inferis resurrexisset. hennam : alius ducitur ad regna coelorum. Et san-
Si dicebam : motus estpes meus. Considerans fra- guinem innocenlem condeinnabunt. Suffitit libi. o
gilitalem meam, el inibecillilatem humanam, non jusle, conscieutia lua. Et si condemnatus fueris,
pulabam pedem meum firmo slare gradu : ubicum- r» sit sanguis luus innocens, et clamabit adDomimim.
-
que ponebam pedem, lapsum limebam. Rtusum
Et facius est mihi Dominus in refugium. Locus
cogitabam nomen luum, el firmo stabam pede.
Secundutn multitudinem dolorum meorum in corde iste conira Arianos facit. Quoniani enim contradi-
consolationes tum animam meam. cunt Domino Salvatori, quod factus dicitur : ecce
meo; tmlificaverunt
: nos dicimus : Faclus esi mihi Dominus in refugium.
et
Boc ipsnm Apostolus loquilur quoniam secun-
Nulli dubium, quin de Patre hoc inierprelemur. Si
jum labores, et miserias quas in isto .sseculo pati- aulem dePntre dicitur ; DomiiiMs
factus est tnihi in
nur, habemus mercedem apud Deum in coelis refugium, boc sensu intelligendum esl : Domi-
(i Cor. ni). Magnitudo tribulationtim , magnitudo nus qui semper erat, mihi factus esl in refugium,
prserniorum esl. Quot paiimur vulnera, lot mere- Sic et Salvalor qui semper erat, mibi Salvator faclus
mur el coronas. Hoc est quod dicit : Quoliens egi est.
poeiitienliam, toiiens me consolatus es. Unam fudi PSALMUS XCIV.
lacrymam : unam merui consolalionem. Decera fudi
lacrymas: decem raerui consolationes. Quantutn. Laus cantici ipsi David. Iste psalmus vocem conli-
 1111 APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUM S. HIEftONYMI. 1112
net prophelse, coliortantis homincs ad Deuin dee A i babel et Jesu filio Josedec rursum rrdificalum est
toto corde transire. lemplum, David in spiritu ante qningftinos annos
sciebat rursum oedificandum esse templum. Hoe
Venite, exsultemtts Domino : jubilemus Deo salu-:- illi dicunt. Si hoc ila est, o Judaee, ul inlerpreta-
tari nostro. Iiitelligamus qui3 ipse est Dominus, et;t ris, quid.sibi vtilt quod sequilur : Cantate Domino
caniicum novrim : et deinde : Anmtnliale inter
ipse morte sua contulil nohis salutem. gentes gloriam ejus ? Quod est isiud caniicum no-
Prmoccupemusfucietnejus in confessione.Priusquain11 vuiii: qure snnl istc gentes ? Videlis ergo quoniom
nobis avcrsa facie irasealur, confiieamur peccataa • secundum litler.tm interficientem peniitis slare
nostra. Et in psalmis jubilemus ei. PsaJlentes in cor- non potesl. Ergo myitiee inierpreianduin est :
quondo domus redilieabalur post cuptivitatein.
dibus nostris, Deo gratias agentes. Multi de nobiis rapii sunt : nmlli flucli sunl in
Quoniam Deus magnus Dominus. Nullus cnimn Biibyloiiiani: rimlii jugum Nahuchodonosor suis
sequalur magnitudini, id esl potenlire ejus. Et rex 'x portavere cervicibus : mulli missi suul in ca-
minuni ignis, et arseruni : multi lemplum per-
tnagnus sttper omnes Deos. Ipse enim oninia regit.'
diderunl, et in illis domus Dei subversa esi.
Qnoniam. non repellel Dominus plebem suani ," ; Infelix Judas quando aposiolus eral, domus Dei
quam propritf cruore redcmil. erat, Venit diabolus, el accepit buccellam, ct
siatinv inliavit Saianas in illum xni), et
Quia in manu ejus stuil omnes fines terrm. Pugilio l> domus ejus subversa est, et non (Joau. est insiauraia :
enim id omnem latiiudi- "
esl, poieslale, concludit quia non egit poenitenliam. Si quis vero post |iec-
nem terroe. El aliitudines monlium ipsius sunt. Prse- ;- catum agit poeuiieniiam ; islius domus post capii-
diealiones apostolicse, quas ipse inspiriit. vitaieni-rercdilicalur. Orenius ergo ei nos Dotni-
num, primuin t.uidem, ut non subvertalur domus
Quoiiinni ipsius est et
mare, ipse fecil iltud. Hoec c nostra, ne veiiiat Chaldoeus el Assyrius, et lein-
et de saaculo intelligenda sunt, et de isto vero mari,i, plum Christi irinobis subverlat. Si autem subver-
ad confutaiionem eorum qui dicunt aquas a Deo 0 siiui fiieril quasi naufragio, secundo solalio per
labulam possumus salvari. Quando domus mdifica-
non esse crcatos. Nam et Salomon ex persona sa- balur posl captwitalem. Quoiidie domus ista Clnisii
pientise, quiest Christus, ait: Priusquam produce- in poeniienlibus instruitur. Denique non dixil :
rel fontes aquartim, ego eram (Prov. ni). Et siccam u quando douvusisedificaliiest : ne lonlum videre-
lur fuisse praeteritum ; sed, mdificabalur, ul quo-
manus ejus formaverttnl. Sive arva, sive hunianaa lidie hoc fieri demonsiret. Hoc interim dixiituis de
corpora. snima nostra. Cseterum posstimiiset aliterdicere :
Venile, adoremus, el procidamus el ploremm coramii quando Ecclesia Christi insiruebatur post ruinam.
Domitto qiti fecil nos : quia ipse esl Dominns Deus Videamus ergo post isium litulum quid sequatur.
noster. Coram illo prosierni, et ipsi peccaia cumI, Cantate Dominocanlicitmnontm, Feiix poeniteniia :
flelu el lacrymis confileri, ilerum atque ilernm pro- _ lieet rueris, tamen si egeris poenticntiaiii nova domus
G Domino canticum novum. Nova
pheta hortalur, quem sciunt esse Deum omniuin Dei diceris. Canlqte
saeculorum. Et nos populus pascum ejus et oves ma- domus, novum meretur canticum. Cantate. Domino
nus ejus. Cujus sanguine vel.redimimur, vel aliinur. canlicum novum. Cui cnuialel Canlate Domino, omnis
Hodie si vocem ejus audieriiis, etc. Evidentissime lerra. Si de lemplo Jcrosolymae dicitur, o Judsee,
lioccpaudit Apostolus ad Hebroeos : nec aliam inter- 'quomodo omnis terra provocatur ad laudem?Cflii(fl(e
omnis terra. Iste locus et Judseum vincit, et
ponere prresumimus exposiiionem. Qui ita ail : Domino,
Novaiianum. CatitaieDomino, omnisterra. NonJerusa-
Quidam enim exacerbaverunt; sed non omnes, qui;
sed omnis mundus. llic Judseus occiditur. Can-
profecti sunt ex yEgypto per Moysen (Heb. 111).Qui- lem,
bus auleffi olfensus fuit qnadraginta annis? nempe_, late ' Domino, omnis terrarNovalianus occiditur.Quo-
illis qui peccaverunt : quorum el corpora proslrala !
itiodo? Dicil eiiini Novulianus : Sunl aliqua peccaia,
sunl in deserlo. Quibus aulem juravit non introire_, ' ' quibus debemus agere pcenitentiam. Ac si dicat:
pro
in requiem, nisi illis qui increduli fuerunt? Et vidi- De mendacio, de perjurio, de furto. Caeterum qui
mus quia non potuerunt introire propter increduli- fprnicatus fucrit, qui homicidium feceril : iste agere
latem. Timeamus ergo : ne forte aecepla polliciia- !
non potest poenitenliam. Audi quid dicat; Cantate
tione inlroeundi in regnum ejus, existimeiur aliquis n 'Domino, omnis terra. Omnis autem lerro, el adultera
D
ex nobis deesse. Etehim nobis nunlialum est, quera-_ 'est, et homicida,iet omnia peccaia lerrena sunt. Si
admodum et illis. Igitur exhibeamus nos sanclos, '
aiilem universa peccala lerrena sunt : qualiacumque
ut inlroire mereamur per crudelitalem in illam re-_ peccata ' habueris, ,age poeiiitentiam et salvuseris.
Per Chrislum Do- Cantaie Domino', et benedicitetwmini ejus. Nomen
quiem, quarn speramus acciperc.
minum noslrum : cui est cum oelerno Paire, et. Domini Salvator est, ex eo quod in uobis factus est.
_
Canlale Domino. Annunliale de die in diem salulare
Spirilu sancto, honor et gloria in soecula srcculo-
lejus. Quid vult dicere: Annunliate de die in diem sa-
rum. Amen.
PSALMUS XCV. llutareejus? Qui simplex est : sic inlelligil : Omnihus
c
diebus laudale Dominum, boc est, diei succedat dies,
Quando domus mdificabalur posl captivitatem, canli-
cum David. Isle psalmus hoc litulo proenotatur. hoc 1 est, landasti hodie, lauda et craslino. Videtur
Totum mysterium in litulo est. Toiius vitse noslroei qiiidem q' senstis esse simplex : sed mihi videlur aliquid
sacramenium, et salus in litulo est. Quando do- sacramenli latere.;Aii!iim(i«(c de die in dkm saltttare
mut mdificabtitur post captivitalem Canticum Da-
vid. Judrei lorum islum sic intelligunt. Quondo ejus. e, Non potest latidari Salvator, nisi in die. Debue-
post BaJjylonioecaptiviialem, sub JEzra et Zoro- j enim dicere : Laudate Dorainum die ac nocie,
rat
1113 BREVIARIUM IN PSALMOS. PSALM. XCV. 11U
si de ista die diceretur. Debemus enim dicere boc, A sli esl. Universa castitas, sive in virginitale, sive in
si secundum lilleram intelligimus. Si ergo in die viduitale, sive in contineniia, hostia Christiesl. Rem
laudamus Dominum iterunv in nocte laudare non novam loquor, hostia caslitatis ipsa se porlat. Tolli-
posumus? Videle ergo quid dical: Qnandocumque le hostias, el iniroile in alria ejus. Adorate.Dominum
laudalis Dominum, semper iliurn in lucc Iaudale : in alrio sanclo ejus. Video plura atria : video unum
noii in lenebris peccalorum, sed in luce virtuium. atriuin. Toltite hostias, et inlroitein atria ejus. Ecce
Semper in anima tua sol Cbristi orialur : ut semper plura alria. Rursum : Adorate Dominum in alrio sancto
in le nascalur lumen novum. Aiinuniiaie de die in ejus : ccce unum atrium. Videte ergo quoniam non
diem salutare ejus. Dicamuset aliler : Duo sunt dies, potesl de uno atrio veniri ad plura alria : sed dc plu-
non tres, non qualuor, non quinque. Duo suntdies, rimis atriis venitur ad unum atrium. Vuitis scire hoc
veius Teslatnenlum,etnovum. Eiin illo Chrisluslu- ipsuni mysterium? Ecce in alio Ioeo negolialor ille
cct, et in isto Christus lucet. Nolite eum tanlura qui habebat plurimas margaritas : vendidit plures,
laudari in veleri Testamcnio, ne sitis Judaei : nolite ut emeret unam (Malt. xm). Et in Michsea diciiur :
eum taulum laudnre in novo Teslamenlo, ne silis Slate, inquit, in viis Domini, el inquiriie, inquit,
Manichsei. Laudale illuin de die in diem, hoc esl, in viam Domini (Mich. iv). Nisi steterimus in viis plu-
veteri et in novo Testamento : quae duo dies unam B rimis, unam viam invenire non possumus. Qure sunt
lucem faeiunl. Propterea scribitur et in Levilico : islae margarilse plnres? Qure sunt vise plures? Quoe
Omne aulem animal quod findil ungulam el ruminat, sunt isla atria plura : ul inveniamus unam margari-
muiidum est (Levit, xi). Hocesi, siduas ungulas ha- lam, etunam viani, etunum atrium? Abrahom, Isaac,
bei, et ruminat, mundum est. Si ergo unam habet et Jacob, Moyses, Jesu Nave, Isaac, Jeremias, Eze-
ungulam, non est mundum. Judaeus babet unani un- ciiiel, duodecim Prophetse, David., Salomon fuerunt
gulam, et proplerea immundus cst. Manichreus unam atria, hoe est, airia nostra sunt. Primum in illa in-
hribet ungulant, et propierea immundus est. El quia tramus, de illis atriis poslea venimusad atrium Evan-
uuain babet ungulam, non ruminal cibos suos : nec gelii, ubi invenitur Chrislus.
id quod semel in ventrem niiserit, rursum educit ad Commovealur a facie ejus universa terra. Videle
gimur, et ruminat illud, cl lentie facit : ut quod quid dicat : Coelum non movelur a facie Dei : sed
grossum fuerat, rursum tenue mitialur in ventrem : quicumque terrenus est, ille respicit Dominum : et
lioc quidem perlinet ad sacramenia divina dicere. commovelur,et IremiscU. Dicite ingenlibus quia Do-
Omne animal quod findit ungtilam, ruminat, mundura minus regnavil. JSisi terra eommota fueril, el a suo
est. Judseus unam ungulam habet : in unum enira lerreno opere recesserit, Dominus non regnabit in
laiilum credit Testamenlum, et non ruminat. Legit G C gentibus.
enini lantummodo lilieram, el uihil consideral: ni- Etenim correxit orbem lerrm qui non commovebitur.
hil quserit intrinsecus. Ecclesiasticus vero ungulas Numquara corrigitur, nisi quod anle rectum fuit, ct
findit et ruminat, hoc est, in uirumque credit Tesla- postea depravalum esi. Sic igitur et nos, et omne
mentum, et in uiroque Teslamento soeperequirit. Et liumanum genus natnraliier inlelligit Deum. Nullre
quodeumque latet in Iitiera, in spiritn profert. Hoc enim gentes sunt, quse naluraliter non inlelligant
totumquaredixi? Quia scriplum est: Aintunfiaie de Crealorem suum. Licet enim lapides, et ligna vene-
die in diem salulare ejus. Propterca et apostoli bini rentur ; lamen inlelligunl aliquid majus esse quam
mittuntur : proplerea non habemus ununi oculum, ipsi sunt, et in errore suo indicant se habere sapien-
sed duos. Proplerea duas habemusaures, propterea tiam, hoc est, nulla gens esl qure naturaliler non in-
duas nares, propterea duo labia, proplerea duas ma- . telligat Deum. Denique genliles idola colunt : hoc
nus, duos pedes. Nihil in nnbis unum hahemus, ni- esi, lapides et ligna veneranlur : et si forie rixam
si quod turpe est. Et corporis nostri membra duo- fecerint, et si juramenlum aliquod inter illos vene-
rum Teslamenlorum sacramenla testantur. rit, non dicunt lapides isli vident, ligna vident: sed
Afferte Domino, palrim gentium : afferle Domino Deusvidet, et Deus audii. Videle ergo quid dicat :
gloriam el honorem. Si de templo Jerosolymoc dici- D Etenim correxit orbem lerrm qui non commovebilur.
tur; quid sibi nunc vult, affetie Domino patrim gen- Ideo venit Clirislus, et correxil genus humanum,
lium : afferle Domino gloriam et honorem? Genlium quod ante fuerat depravatum, ut in seternum non
mutitiudo, vocatio genlium, et Eeclesiae congregatio moveatur. Crux enim ipsius columna est generis hu-
esl. Afferle Domino gloriam el honorem. Quando ho- mani. In ipsacolumna rcdificaia esldomus ejus. Ego
noramus Dominuin in corpore nostro, gloiiatur Do- crucem dico, non lignum, sed passionem. Cseterum
minus in nobis. Ajferte Domino gloriam nomini ejus. crux isla ei in Britannia est, et in India est, et in
Gloria servi, gioria Domini cst. Qui vos recipit, me universo orhe terrarum. Denique quid dieit et Do-
recipit (il/«((. x). Felix.servus, propter iraem Domi- minus in Evangelio? Nisi luieritis crucem meam,-et
nus glorialur. quolidie secuti fuerilis me (Luc. ix). Yidete quid di-
Tollitehoslias, etintroite inatria ejus. Hostiam san- cat: Nisi anima veslra ita ad crucem fuerit prsepa-
ctam, vivam, placentera Deo (Rom. xn, et Philip. iv). rata, sicul mea ftiit pro vobis, mei discipuli esse non
Tollite hoslias. Vosipsiafferte hostias. Quas hostias? potestis. Felix qui crucem, et resurreclionem, et
Vos ipsiesiote hoslioe. Yirginiias, holocauslum Chri<= locum nativtiatis Chrigti; et locum ascerisionis portat
 1115 APPENDIX A!) TOMUMSEPTIMUM S. HIERONYMI. Utfi
in pecforesuo. Felixesiqui Betblehem hnbet in cor-- A rium, alia Juiionem, et omnes gentes diversa
de siio in cujus corde Cbrisius quoiidie nas<niur,'. idola JiahebanfJ VexiUura crucis elevatum esi, et
oiiinis lerra coristiiuta est.
Deniijuequid diciiurBetblehem? Domuspanis. Simiis
et nos domus panis ejus, qui de coelo descendii. Dominus regnavit, exsullel lerra. Universa lerra,
Quotidie nobis Chrislus cruciligitur: nos mundo cru- el < onmis orbis, qui doemonibus et idolis fuerai anle
cifigimnr: elChrisius innobiscrucifigitur. Felixesi, , iSubjectus, Deo nbstro regnanle laUelur. Dominus
in cujus eorde quotidieChristusresurgit: si quotidie5 iregtiavit. Dominus, Creotor qui nos fecit, ipseregna-
pro peccatis sifis, eliam leyibus, agit poeiiitenliam, vil. i 0 vos qui a-nte sulijecti eratis sub dominio dia-
Felix esiqui de monle Oliveti ascendit ad regna coe-- 1boli, nunc subjecfi estis sub Domino crealore. Lm-
lorum : ubi sunt olivse Domini uberes, ubi lunien) tentur t insulm mullft. Bene dixit de animabus noslris:
Christi noscilur : ubi sunl oliveta Domini. Ego enimi tqiise variis cogilalionibus, quasi variis binc inde tun-
quasioliva uberis in domo Domini. Accendamus er- t
duntur fluctibus. Nos autem dicamus, et insulas Ec-
go et nos Jucernam nosiram de ista oliva.et siatira) clesias. t Denique dicilur, et in alio loco : Converten-
cum Christo ibinvus ad regna coelorunv.Etenim corre- lur i ad me insulie multae. Vultis scire quoniam
xil orbem terrm,qui non commovebitur, qui prius pro) insulse i dicantur Ecclesioe? Diclum esl in propheta ex
peccaiistorluosuserai. Judicabit populos in mquilate,. B persona | Domini: Loquere, inquit, habitnloribus in-
Defuturo Jioc jiidicio dixit : in quo ileraio adveniett sulaa i hujus. Lmtehlv.r insulm mutlm. Quomodo enim
judicare de vivis et mprtuis. . insulse
i in medio mari positse sunt: sic et Ecclesise
Lmtenlur cmli. Aposloli, vel reliqui saneti. Exsul- < quasi in raedio mari saeculi istius posiioe suut: cl ita
let lerra. Corppra sciUcet cceleslia. Moveatur mare,, \perseeutionibus, quasi diversis lunduntur fluclibus.
el pknitudo ejus : prbis terrarum, ei itniversiqui ha-- Yernm istae insulati tunduntur quolidie, sed non sub-
bitant in eo. Sseculum utique ut in melius comniute- :
runntur* In mari qnidem sunt, sed babenl funda-
tur. Gaudebunt campi, et otnnia qum in eis sunt. Ani- mcnlum i Christum qui moveri non polesl.
mse sanctre, et pi seserliin yirgines, quse diversis flo-- Nubes et caligo in circuitu ejus. Ego puto niibcm
rum suayitaiibus pulleni. i
istam esse, de qua dicitur in Evangelio : Et opcruif,
Tunc exsultabunt omnia ligna silvarum a facie Do-' -' iinquit, eos nilbes lucida (Mait. vn). Eo lempore
mini. Quia non siint obnoxia combustioni. Qttoniam it quando iransformilus esl Dominus, ei apostoli ceci-
veiiit. Primoadvenlu ad redimendum. Quoniam venitif derunl, operuil eos nubes lucida. Ego pnto islas esse
judicare lerram. Ileratoad judicandum. nubes, quibus mandavit Dominus ne pluant super
Judicabil orbem terrarmn in mquilate, el populos inn Israel imbrem (Isai. v). Ego puio islas esse nuhes,
veritaie sua: ut peccatores subdat poeais : justos proe-- {] <f!de quibus in alio locodiciiur : Veritas tua usque ad
miis munerel seiernis. Qni nobis limorem nominiss nubes (Ps. xxxv). Verilas Domini illa, quse dicii in
sui tribueiis, prsestare dignelur ul in illo treincndoB Evangelium : Egd sum via, verilas el viia. (JOAII.
judicii lempore non colloteiniir in sinistro numero : xiv). Veritas Dei, phristus est. Yeritas Dnmini usque
qui nos redempios ejus sanguine eoiifitemur ipsii ad i nubes. Nubes aposioli sunt el propbetre : istis
gloria cum selefno Paire ei Spiritu sanclo in ssoculaj mandalum i est, ne pluant sujier Israel imbrem. Ex
sseculorum. Amen. iqlio enim, secuiidrim historiam, quod scriplum est
PSALMUS XCVI. ] libro .Tndicum, vellus illud siccalum esl (Judic. vi):
in
pluvia in univcrso orbe discurrit. Quod diciiur, lioc
Psalmus ipsi David quando lerrq ejus restilula esi ei, ,est, Israel siccaius
in et " est,.. et pluvia super omnem or-
Legimus Begum Paralijfomenon libris, quo- ,bem discurril, Nubes el
niaiii David bellicosus vir fuil, et universas geriies caligo in circuiiu ejus. Do-
in circuitu snbjecerit, et in suam redegerit po-i. niiniii i vcniiin jEgyplum super nubeuL levem (Isai,
teslaiem. lloc interim seciindnm iiiterain inielli-T n xix). Videte quid dical. Dominus venit : Dominus
gamus hoc modo : Psatinus Daviid quetn cecinit-
Domino : quando victis adversariis reddidit terrae atque Salvalor in yEgyptum islom in qua nos su-
suse, hocesi, Judsesepacem. Hoc sectindum bisto- mus i : in locrini lenebrarum ubi Pharao est, Domi-
rjanv. Cseterum si David interpretatjir fortis manu::_Dntis
J) venit. Non veiiit, nisi in iuibe levi. Nubes isla
forlis auiem manii nemo est, nisi ille qtii vicil^ i
oiffiies gentes, noster David, adTpiem clamabaiit levis, quae est? Videlurmihi snneta Maria uiillo hu-
d;emones : Quid venisli lorquere nosante tempus, !
mano semine procgravato, Isfa nubes levis venit in
fili David (Matl. vin)? Isie psalmus ab eo compo- imunduti), et secuni portat mundi orealorem. Elquid
situs est, qu.indo restituta est lerra. Et egregieB dicitni' ibi in.Isaifi? Dominus venit in
dixit quidain ; quoniam terra ista quse restituituf, jEgyplum su-
corpofa noslfa suiit. Vere eniffi eo lenipore debe-2 pernubem ' levem j et confringentur idoia jEgypti.
mus canlareDomiiio, qtiaudo tefra nostra compo- Yriijit Domiuus, eti idola jEgypli commoia sunl, ct
sita est. Diciimus autein nos et aliier: N»n ejjim3 , destructa. Nnbes isia deiirjixit Se-
si eaffidem rem concussa, atque
nocet, diiojins, etiribiis mndis in- !
ielligamus. Scriptura esl entin in Salomone: Assu- rapim in Alexandria : nnn imperator honiomorialis;
mes.inquil.ea in tabulocordis tui tripliciter (Prov, seil ' nubes isia quoc,venit in jEgyptum, Nubcs el ca-
iu ct vji). Npn noqet diversqm .aJi.quid dicere,,;. iligo in circuitu ejus\: Diximus de nube : dicamus de
cum nno spjriiudiciiur : Qnaiido ierra ejus con-
siilutaesl. Terra istaanleqiiam David liosier oin- caligine. Dominus )n caligine esl. Dominus aut in
nes vinceret, non babebat pacem; sed ubique eratt lumine est, aut in poligine. ln liimine incipienlibus
discordia. Ali.i geiis colehat lovem, alia Mercu-- < csl. Incipieiilibus euim simpliciler loquilur : qui
 H',7 BUEVIARIUM IN PSALMOS. PSALM. XCVII. 1118
vero perfecii sunl, illis mysiice loquilur. Detiique3 A nonconsumit huiniles, sedquicuiiiquenioiiluosisuni:
aposiolis non loquebatur quasi turbis, sed intrinse- Denique quando fulgur emiltitur, difficile illos per-
cus loquebaiur : et quid dicit? Qui habet aures au- cutit, qui in vallesunt; sed semper illos qui in
diendi, audiat. Ergo hoc quod dicit? el caligo in cir- iiionte sunt.
cul.u ejus. Hoc est, et mysteria in circuilu ejus : Annuntiaverunt cmli justiliam ejus. Isli sunt coelj,
Propterea dicitur et in Exodo : El omnis, inquit, po- de quibus, el in octavo decimo psalmo dicitur : coeli
pulus stabal deorsum : Moy^es autem solus ingressuss enarrant gloriam Dei. Coeli annunliont jusiitiam
esl in moniein Sina in caligine (Exod. xix). Noni ejus : terra non amiuritiat. Quicumque ccelum est,
enim poterat omnis populus Dei scire mysleria, quae i non timel jusluni Deum. Quicumque de coeiis est,
solus polerat nosse Moyses. Dicitur de Deo : Posuitt non timel ejus annuniiare justitiam. Quicunique san-
lenebras latibulum suum (Ps. xvn). Justitia et yudi- ctus est et coslum est, isle jusium Deum non timel.
cium correctio sedis ejus. Quid vult dicere, correclio3 Peccotor auiem misericordem quoeril Deum,
sedis ejus? Debuitdicerestabiliias sedis ejtis. Quando) Aniiuniiaverutif cmli justitiam ejus : evangelislae
ergo dicilur, correctio sedisejus, ostenditur quodcum- scilicel. El videntnt omnes populi gloriam ejns. Quia
que corrigilur, pravum fuisse antequam corrigere- eiiam, quibtis non est annumiatumde eo, iniellexc-
lur. Judicium ergo Dei anlequam venial ad judican-- B runiDeura in carne venisse.
dum, quasi pravum videtur. Nunc videfur injuslum,> Confundantttr omnes qui adoranl sculptilia : qui glo-
el pravum esse judicium. Quando enim iniqui bomi- rianlur in simuiacris suis. Ut dum in spe vana con-
nes diiantur, elsancii pauperes sunl: nonne videturf fuiidunlur, ad illam veram valeanl pervenire
judicimn Dei esse pravuni? Quando autem veneritt Adorateeum omnes angeli ejus. Annuniiatores regni
ad judicandum, ut reddat unieuique secundum operai illius. Audivil el tmlata est Sion. Ecclesia quoe gloriam
sua, eoiemporequasi corrigeiur sedes ejus. Deniquei ejus speculabatur.
vultis scire quia de die judicii dicitur? Et exsuliaverunt filim Judm. Animae confessorum.
Ijitis anfe ipsirnt prmcedet : Ignem islum qui san- Propter judicia lua, Domine. Quia cuslodierunt ca.
cius esl, limeal: qttipeccator est, timeat. Ignis iste3 Quoniatn lu Dominus Allissimus super omnem ter-
sanctos purgat: peccaortscoiisumil. Ignis anie ip- ram : nimis superexaltalus es super omnes deos. Et
tiim prmeedel. Qui facit angelos suos spirilus, et mi- non solnm super deos, sed etiam super coelos coe-
nistros suos ignem ardeniem (Ps. ciu). Ego puto) loruni.
isios esse ignes, boc est, angelos ejus. Isti ergo an- Qui diligiiis Dominum , qui solus esi bonus; odite
geli, ho'c esl, ignis ejus, prr»:cedeut ante enm. Isiei p_ tnalum, diabolum. Cuslodil Dominus animas sancto-
ignis quosconsumil? Quicumque est lignuin, 1'enum, rum suorutn : de manu peccatoris liberabii eas. Nc eis
stipula. Qui auiem aurum, argenium est, et iapidesi aliquid noceat.
pretiosi, mitfitur quidera in ignem, sed mundior in- Lux orta estjuslo. Cliristus refulget in corde ejus.
venitur. Et reclis corde Imlilia. Qniaquem exspeclabanl, cer-
Alluxerunt fulgura ejus orbi terrm, vidit et commota nere meruerunl.
est terra. Dicunl pliilosophi, quod fulgura ex nubiuiii Lmtamini justi in Domitto, ei confitemini memorim
coilisionegenerentur. Nisi euim prius sonitusaudiius sanctituiis ejus. Qui eum iu recti cordis lumine con-
fuerit, fulgura non prospiciuntur. Hoc dicitur el de templamini, jugiler collaudate, vel sanctilatem ejus:
lapide ignario: qui,nisi coltisus fueril, medius ignis quia veslrum uiemor fuil, ul sanctificarel : vel pie-
non egredielur. Hoc dicimus secundum hisioriam, laleni, qua vos in regno suo ascivii. Qui nobis ptse-
el parvuli adhuc loquimur. Diximus ergo naturam stare dignetur, ut, ejus luniine nostris cordibus
rerum : ut ex natura rerum spiriluale aliquid prole- orienle, mereamur ab eo de praesentibus erui : cujus
ramus. Lapis qui vulgo vocatur ignarius, si solus sumus baptismo a noxiis originalihus liberati. Ipsi
e»l, igueni non potest millere: sin autern cum alio gloria cum selcrno Patre et Spirilu sancto in ssecula
lapide- collisus fueril, medius ignis excutifur. Fac ..,. sseculorum. Amen.
mihiesse nubem Jeremiam, Isaiam, Eliam : nubem PSALMUS XCVII.
autem, et Paulum et Petrum, et cseteros aposlolos. Psalmus David. Iste psalmus vocem propbetse conli-
Istae ergo nnhes quaiido collisoe fuerint inier se, nens, polenliam uarrat Dorainici nominis ac vir-
emitlunt medium ignem, et lucel orbi lerrre. Allu- tutis,
xerunl fulgura ejus orbi lerrm ; vidil et commota esl Canlale Dominocanticum novum, Canticum novum,
lerra. Apostolorum fulgura alluxerunt in lolo orbe est Dci Filius crucifixus, qnod nuniquam audiium
lenarum. Commoto est. Illi loquebantur, et loni- ftierat. Nova res, novum habet canlicum. Cantttte
truum vocis eorum universus mundus audiebal. Duo Domino canticum novitm. Homo quideni est. qui pas-
habehant pariler et grandem vocem, el splendida sus est: sed vos canlale Domino. Passus est quideni
ftilgura. Hrec fulgura credenles illurainabant : non quasi homo, sed salvavil quasi Deus. Cantale Domino
credentes comburebsnl. canticum novum. Caniicum novtim, mereatui' nomen
Montes sicul cera fluxerunt a facie Domini. Mihivi- novunv, Proplerea dicitur et alibi: Et vocabitur, in-
dentur isli montes esse dremonum poteslates. Sive < qjiil, nomeii uovum (Isai. txii). Novum noinen, no-
cerle raontes, superbi quique homines. Ignis Lte vum merelur canticum. Et in Apocalypsi dicitur:
1119 APPENDIX AD TO.VIUMSEPTIMUMS. HIERONYML H20
Qui vicerii, inquit, dabo ei calculum, et nomen no- A mus.i Quando ergo quasi relinquimus terram, et in
vum scribam super eum (Apoc. m). Nomen novumi summitaie i sumus, lunc meremur videre Deum. Vul-
Clirislianorum est. Cantate Domino. Quare? Quidi tis l scire quomodp fines terroe videant Deum? Legi-
enim fecit? Quare enim novum mereatur canlicum ?' )mus in Ezeclnel I Et rolse, inquit, illse quse volvun-
Quia mirabilia fecil. Signa fecit in Judseis : paraly- 1tur, dicebalur cis, Gelgel, quod dicilur revolulio
ticos sanavit: leprosos purgavit: mortuos suscitavit. \
(Ezech. i). Gel eriim volutio : Gelgel, revolutio. Rotoe
Hoc et alii fecerunt |iropbetae. Yerlit panes paucosi ergo. illoe audiunt, revolutio. Quoniam rota quasi
in plures, el pavit infinilum populum. Hoc fecif eti parvo_ quodam spatio lerram tangit, el lota feslinat
Eliseus. Quid ergo fecit novi, ut mereatur novumi ad coelum. Ideo diciiur et in alio loco : Sancti
lapi-
caniicum? Vultis scire quid novum fecerit Deus? des , volvuntur super terram (Zach. ix). Et quid dici-
Quasi homo moriuus est, ut bomines viverenl. Filius> tur j in Ezechiele?! Quocuraque, inquit, ibat spiritus,
Dei crucifixus est, ut nos levaret ad ccelum. Quoniam1 illuc
} sequebanlur et roloe. Et nos sequaraur Spiri-
mirabilia fecil. Vullis scire quoniam mirabilia fecil? tura
( sanclum, nl dicainur roloe. Et quid diciiur ibi?
Filius viduse jacebat in coenaculo : venit Eliseus et1 Et , non, inquit, ibant relrorsum, sed semper ibant
contraxitse, etos ad os posuil, el lnanus ad manus, anle j se. Simulqufe considerafe quid dical : Non , in-
et pedes adpedes (IV Reg. iv). Si enim expandisset1 B i
qnii, revertebanfur, sed semper anle se ibant. Proe-
se.non reversus essetlilius vidute. ldeoseconlraxit, i leiitorum enim obliviscebantur, et ad priora se
ut vivificaret. Cum esset in forma Dei: ideo accepitt extendebant
| (Pliilip. m). Et plena erant, inquit,
formam bominis (Philip. n) : ideo se cdntraxit, utt oculis.
, Omnia enim rotarum islarum plena erantlu-
nos faceret alliores. mine Dei. Non eSt isliustemporis, ut de-rotis, el de
Salvavil sibi dextera ejus. Quod dicti, boc est : iClierubim, et de animalibus Ezechiel dispulemus.
Salvavit homines, non alienura, sed suura opus, hoc: Jubitate Deo, omnis lerra. Non solum Judsea, sed,
est, quod fecerit sibi, sibi ipse salvavit. Fecerat ho- omnis ierra, jubilate Domino. Signa mitliie victoris
minem in salutem, qui vitio suoperierai. Iste mor- exercitus.
< Cantaie, et exsullate, el psatlite. Canlale,
luus est, ut salvaret sibi hominem dextera sua. cogitatione : ;Mfl//i(e_-verbo,lioc est, omnibus mem-
Dexiera hic pro virtute poniiur, et brachiuffi pro ro- bris vestris. Psnllai manus in eleemosyna : psallat
bore. Et brachium sanclum ejus. Licet et bracliium,, pes vadens in opere bono.
et dexlera Christus dicatur : Dextera Domini fecitt Psallite Dotnino in citliara. Omnes cordrc veslrae
virtutem, et Jiracliium Domini cui revelatum estt vocales sini. Non potest esse citliara, si una corda
(Psal. cxvn), tamen hic de Chrislo dicilur. defuerit. Quid tibi prodest si sis casttis, si sis largus
Notum fecil Dominus salulare suttm. Non dixit, os-- C in eleemosyna, et invidiosus sis? Quid tibi prodcst,
tcndit, sed, nolum fecil. Quod dicit, hoc est; quodI si sexcordas integras habueris, et unam ruptom? Si
ante noverant Deuni, et suo vitio oblili sunt. Ergov una corda defueril, perfectus citharai sonus csse
Deus veniens, sua gratia hoc quod perdideranl, ma- non poterit. ln tubis ductilibus, et voce lubcecornem.
nifestavit eis. Ergo lioc dieit : Ille quem noveratt Legimus in Numerorum libro , duo genera esse tu-
Adam, quem noverat Selh (Gen. lv): quem noveratt barum: unum genus esse tubarum ductile ex ar-
Enoch : qui invocavil Dominunv, el speravit in eum : gento;aliudessegenustubarumcornearum(iV«)ii. x).
et noverat Noe : el poslea ohlilus fuerat humanuml Ergo bic iilrumq|ue dicitur : In lubis duclilibus, ei
gentis, vcnit ilerum in mundum, ut homines quii vocetubm cornem, Quod diciiur, hoc est? Tuba dtic-
poslea oblili fuerant, iterttm cognoscerent. Notumi lilis ex argenlo, sermo Dei esi, et eloquia Domini,
fecil Dominus salulprc tuum. In Hebraico legilur : eloquia casta : argentum igne examiiiatum, purga-
Notum fecil Dominus Jesum suum. Ubicumque enimv Uun sepluplum (Ps. xi et xiv). Rursum, invoce tubm
Salvator dicilur, in Hebraico Jesns ponitur. In con- corncm , hic regnans inducitur vir Dei. In Scripluris
tpectu genlium reveldvit justiliam tuam. Nequaquaml proprie cornu pro regno dicilur, el pro potentia:
in sola Judaca , sed, in conspeclu geniium. Justunvl Sicut ibi scriptum est: Erexit eornu salutis nobis
enim erat, ut Salvator salvaret creaturam suam. Re-- ® "
(Lnc. i). Et in alio loco scriptum est : In le inimicos
velavit justiiiam suam, quse incredulitate hominunv v nostros ventilabimus cornu (Ps. XLIII).Ergo videte
fueral obscurata. bic quid dicat : Duas habetote tubas, et argenteom,
Recordatus esi misericordim sum. Conclusit omniaa et coriieam. Argenteam, ut habeatis sermonem : cor-
sub peccalo, ut omnibus miserCalur (Rom. xi). Et'( neam, ut habeafis virtutem. Vullis scire quoniom
verilatis sum domui Israel. Misericordisc recordalur : cornu semper in bonam parlem ponilur. Legimus in
verifatem iniplel. Recordaius est mkericordim sum,, Levitico: Nulluni •.animal offeralur, nisi quodcumque
hoc est, in genlium populo. El veritatem suam do- cornulum est. Tria genera animaliuni offeninlur :
mui Israel. Iloc opere complens, quod palriorchiss bos, qui cornu babel, et aries, qui cornu habel, et
promiserat. hircus, qui cornu habei. Sine causa putas dicilur, ut
Viderunt omnes fines terrm salutare Dei nosiri, Noni nullum offeratur aiiimal, nisi quod comutum est? Et
solus Israel vidit et Juda, sed, omnes fines: simulque3 nos ergo quamdiu habemus cornu, meremur viciinia
secundum mysticum intellectum, fines terrm. Quam- esse Dei. Si aulein cornu noslrum fuerit excussum _
diu in medio lerrce sumus, Deiim videre non possu^5 quasi debiles sumus, e) inter saeerdoles Dei Yeniro
 "
1121 JiREVlAHlUM IN PSALMOS.PSALM. XCVllI. 1122
non possumus. Movealurmare et pleniiudo ejus. Mo- A PSALMUS XCVIII.
veatur mure, el amarae oqtirc inulenlur in dulccs. De- PsalmusP David. Isle psalmus vocem continel pro-
nique el Mara mutata esl et facla est in dulcem sa- phetre sacerdotis Domini, commonentis ad Dei
illam amaram non fecit omnipoientis gratiam referendam.
porem (Exod. xv). Aquam
aliud dulcem, nisi lignura crucis , quod missum erat Dominus regnavit, irascanlur populi. Tres psalmi
iiieam. Mihi videtur amarum mare, lex esse Moysi. idem id habent principium : uonagesimus secundus, et
Hoc est quod dicitur mara, hoc esl, amara. Hoec ni nonagesimus sexlus, et nonagesimus oclavus. Sed
amara aqua legis veteris, accepit lignum crucis, et cum ci idem habeant principtiim in versiculo, in fine
effecla est dulcis. di
diversisunt. Quando enim dicilur in nonagesimo se-
Flumina plaudenl manu simul. Interrogcmus Ju- cundo ci : Dominus regnavit, decorem indulus eit; in
doeos, qui secundum lilleram inlelligunt : flumina n> nonagesimo vero sexio : Dominus regnavit, cxsuliel
ventrpm habent: (luraina voces babent: flumina pe- terra; te in noiiagesimo autem octavo : Dominus regna-
des habenl: flumina manus habenl. Dicat aliquis : vi vil, irascantur poputi; videtur quasi ordo sibi esse
Non est scriptum de ventre, de pedibus. Sed dicoi conlraritis. ci Debuif enim primum dicere : Dominus
libi : ex uno membro intelligimus et coetera. Noni rt regnavit, irascanlur populi; el poslea dicere : Domi-
enini possumus inlelligere manus sine pedibus, sinc: B nus n regnavit, exsuliei terra; el in ultinio : Dominus
venlre, sine membris cseleris. Ftttmina plaudentt nregnavit, decorem indulus est. Verum diversus ordo
fiifliiti simul. Flumina quae biberunt de fonle Jesu. dat d nobis aliquam inlelligenlise suspicioncra. Domi-
Me, inquit, dereliqucrunt fontenv aquoe vivse (Je- nus n 1'egnavit, decorem indutusest. Dominus regna-
rem. n). Flumina ipsa de fonte Chrisii currunt. Illei vvit, et indutus esl patriarcliis, et prophetis, el populo
fons est; nos fluniina sumcs : si lamen meremur essej credenti.
c Decorem indutus est, quia patriarchse et
flumina. Cbristus, fons est: sancli, flumina sunl. Quii propbetav,
p quasi Chrisii vestimenlum fuerunt. Illud
autem inferiores sunt, rivuli sunt. Alii vero torren- e perizoma, quod in Jeremia scribilur : iilud est
esl
tes sunt. Qui sunt torrentes? Qtii ad Itoram habentt perizoma,
p quodhabuit, circalumbos suos, Jeremias.-
aquas, et, tenlatione veniente, siccanlur. Fiuminai Yullis*scire
\ quoniam sancii quasi perizoma, vesti-
plaudenl manu simitl. Non est unum flumen, plurai mcnlum n Dei sunl (Jcrem. xiu, 11)? Propterea ipse
sunl flumina. Quot sancti sunt, loi cl flumina sunt. Deus I loquilur ad Jeremiam : Sicul tu, inqtiil, po-
Sed ista flumina non habent inter se dissensionem. suisii s lumbare istud ad lumbos luos : iia et cgo ap-
Quoniam sunt flumina Christi, propterea habent in- plicavi p populum meum ad me. Quomodo crgo vesti-
ter se concordiam. Flumina plaudent tnanu simtd. mentum r circa hominem : sic populns circa Deum.
Plaudent, quia opera sanclorum, laus Dei est. Cbris-- C Yerum 1 quia hoc perizoma, verum quia hic decor,
tus non voce laudatur, sed opere. Non audit vocem,, cquo Dominus fuerat induius, irans Euphraien expo-
sed opera. Flumina plaudent manu simul. Proplereaa situs s est in foramine pelrre, et ibi compulruit, et ab
dicit et ipse in Evangelio : Qtti sitit, veniat el bibat,:, JAssyriis duclus esl iu captivilatem : Domiuus quid
ct (luent, inqtiit, flumina de\enlre ejus (Joan. vu).i. facit?
i Non est nudus, non poiestesse sinc lumbari,
Honles exsultabunt in conspectu Domini. Quid similee et ( non potest esse sine veste; priore populo perdito,
flumiiia et montes? Sed quoniara de perfeclis sanctiss facit | sibi vestem de populo gentilium. Et quid di-
dicit, non dixil, rivuli plaudent manu simul : sed,I, citur < : Dominus regnavit, exsuliel lerra, Exsultet
fluinina plaudenl manu simul. Videte ordinem : Mo- >- terra
\ universa, hoc esl, crcdenlium populus. Deni-
veatur mare, et tolus orbis. Flumina plaudenl manu » ique, vullisscirequonianisecundum lumbare de gen-
simul. Moules nihilominus, qui ad summam justiliamvi tium populo dicilur? Dominus, inquit, regnavit, ex-
pervcnerunt. Dicam et aliler : Moveatur mare, quod "1 ,sultet terra : loeteutur insuloe mullap. Non una insula
ante fueral immotura, movealur in adventu Christi.i- Judaea, sed iusulse multuv, hoe est, tolus mundus.
Moveatur mare, jam diximus, boc est, lex Moysi. '• Dicat mihi aliquis: Da roihi exemplura de Scripturis,
Flumina plaudent manu simul, hoc esl, prophetre. e- ubi Judoca sola insula dicta sit. Omne quod Icqui-
Monles exsultabunla conspecluDomini, hoc est, apo- a" D mur, debemus affirmare de Scripluris sanctis : In ore
stoli, Quoniamvenitjudicare terram. Nequaquam venit iit enim duorura el trium teslium slabit omne verbum
bumilis tanlum in carne , sed gloriosus venit in nva- a- (Deul. xvn, 6). Non habel lantam aucloriialeni ser-
jesiate sua. Quoniam veniljudicare ierram. Non dixit, it, nvodicentis, quantum Domini prseceplum. Legimus
perdere : sed, judicare, Venit judicare, ut zizaniam m _. in prophela Ezechiel: Et tu, inquit, fili hominis, lo-
scparel a frumenlo (Matlh. xv). Venil, ut pisciculos us . quere ad babitalores insulse hujus (Ezech, xxvn),
malos separet a bonis. hoc est, Judaese. Quoniam ergo una insula dimissa
Judkabil orbem terrarum in justitia, et populos in est, nunc dicitur : Lsetenlur insuloe mulloe. Ergo
lumbare dicitur in priori populo : Dominus regnavit,
wquitale. Juslitia ponilur et oequilas. Primum jusli- decorem indutus est. In secundo populo de genlibus
lia ponitur, et poslea sequilas, EUCWTMJ proprie di-
congregaio : Dominus regnavit, exsuliei terra ; Ise-
citur, qure pravum rectum facit. Venit ergo judicare re tentur insulse mullse. Nunc in terlio dicitur : Domi-
in sua Jjustiiia, ul quod pravum est, in illo recltimnu nus regnavil, irascanlur populi. Sive de Gelilibus, sive
fiat. Cui sil gloria in srccula sseculorum. Amen. dc Judseis suni: quicumquc noiicreduul; irascanlur,
 1125 AFPENDIX AD TOMUMSEPTIMUM S. HIERONYMI, . 1124
Quoie fremuerunt genles, et populi meditati sr.nl- A Sancti eslofe : qijia ego sanclus sum (Levit. xix et
inania (Psal. ii)lDominus regnavit, irascantur populi, xx). Et hbnor regis judicium ditigit. Delselse prins
Dominus possus esl: Dominus crucifixus est: Do- bomo dijudicarej et proprio judicio condemnare
mintis mortuus est : Dominus resurrexit: Doriiinus; mala sua, et sic bonoret aelernum regem Deum.
adcoelum victorascendii, Dpminus regnavit, irascgn- Tu parasli dileciiones in populis. Sed proprio vilio
lur populi. Qui sunt isti populi? Dicamus exeriiplum dcpravaii sunt. Judkium ei jusliiiam in Jacob tu fe-
de Evangelio : Quidam paterfiimilias ivit accipere iisii. Non solum in palriarchis : sed eliam in pnpulo
sibi regnum de longe (Luc.xix). Quid longius, qu:im Chrisiiann, qiiimeruiiprimogenita senioris.
croJura a terra ? Derejiquit terrain : ivit ad coelos, ut Exaltate Dominmn Deutn noslrum. Ut sit excelsus
acciperet sibi regntim. Ei cives, inquil, ijli qui ode- in cordibns vestris. Et adorate scabeltumpedum ejus,
rant eum, niiserunt legaiiouem, dicerites : Nolumus1 quoniam sanctum esl. Mulfse de scabello opiniones
euni regiiare super nos. Yerujn ille accepil regnum, sunt : sed hic propbeta corpus Douiiiiicum dicit, in
el venit ad cives pessimos. Yenilad illos, qui regeni quo raajestas divjnilalis lainquam sujser scabelluni
eum nojebanl habere. Et nune dieit Spirilus san- stal. Saricium enim etim dici srepe docuitnus. Quod
ctus ad cives nialos : Veliiis, noliiis, Doniiims regna- auiem adorari debeaiur, eo ascendente apostoli do-
vit, irascantur populi. .0 clementia Spirtlus sancti : B p cuerunt, cuni adorontes regressi sunt iu Jerusalem
non dixil, pereanl : scd , irascaniur. Vitiuin voluit (Act. i). Sed el ad crucem Dominicam, et ad animam
significare, uon poenas. Iil.iirascuntur, et Domirius1 sanctam hrcc rcferenda sunt.
deprecalur. Et quid dicit ? Venile ad me, pmncs, qui Moyses el AarOn in sacerdoiibus ejus. Quaniquam
laboraiis et onerati esiis (JJfaK. xi). Regnum accepi untis legis, allerisaccrdolii-regulam teneat : tanien
a Palre, immo homo quein suscepi, do quasi Deus, uterque adveiituui Domini sacerdotali prseconio, vel
accipio quasi homo. Qui sedes super Cherubim, mo- in legalibus tubis, vel in lintinnabulis nuutiavii. Et
veqlur (errtt.Quanidiu lerra iiiimobilis est, sanari non Samuel inter cos qui invocant nomen ejus. Samuel Le-
polest. Non de lerraemotu loquitur, qno videmus ler- viiici ordinis rrgulam tenet : qiiod Ephod illud li-
ras coneuti, el onme mortalium timere genus ; sed neum alque caudidunv figuravit (II lieg. vi) : osten-
de noslra terra luqujiur. Qur»quamdiu inimota fueril, cjcns candidum effici posse, qui per ptenitentiam no-
sanari non polest. Quando vero mola fuerit, el intre- nvcn Domini invocaiis, lacrymis nigredincni peccati
mrieril, tunc recipiet saniiatem. Stiper quera, .inijuii, dilueril.
requiescanv, nisi super bumilem el quietum, el ire- Invocabant Dominum. Aposloli. Et ipse exaudiebal
liienles sermones nveos (Isai. IAVI)? Quoniam terra eos: in columna nmbis loquebalur ad eos. Loeulus est
tremens commola est: propterea ille qui sedel super C Q Dominus denube;filiis Israel (Exod. xvi et xix): sed
Clierubjm incipit sedere in lerra tremenle. Felix est el deiuceps affutus est aposiolos de veiamento carnis
quisolium Dei est. Felix est in quo Deus semper se- assumptae : in quo divintias obumbrola lalebat.
det. Diversa sunt schemala. Aul enim sedemus, aut Custodiebaul lestainentmn ejus : el prmceplumquod
stamus, aut anibuiamus, aul jaceinus.Infelix esi ilie dedit illis. Nihil de his ad irriltim di dyxerunt.
cui jacetDeus : jacet etenim cumjacenie. Quomodo Domine Deus noster, tu escaudiebas eos; Deus, tu
. plangit cum piangenfe, et ridet cum ridente : ita el propilius fuisii eis,i<3(ulckcens in omnes adiiwentiones
jacet cum jacente. Quoraodo sitit cuin sitiente, et eorum. Omnia enim qtioe agere studuerunt, ad per-
esurit cunv esurienle, et nudus est cum nudo, sicet feclum deduxisti : quia placita eriint tibi.
jacet cum jacente. Qui ergo vulneralus est, et jacet; Exattale Dominum Deum nosirum, el adoraie in
cl ipse quodammodo jacere dicitur cum eo. Qui au- monte sanclo ejus': quoniam sanclus Dominus Deus
tenv anibnlat, et ille ambitlat.cum co. Quiambulat, noster, Sanctos vps exhibete in Ecclesia ejus, sicut
videtur quidem melior csse ab eo qui jacet, tamen ipseeam exliibuitisanctam, non habenlem maculam
necdum venil ad ejus felicitatem qui stat. Denique aut rugam (Ephes^ v). Qui nobis proeslare dignetur,
et Adani quando se abscondit a facie Dei : ambula- ul modum sacerdoialis ordinis cum siinctilate per-
bat ei Deus post meridiem (Gen. n>). Dieat aliquis : iD jj fectii lenentes, quse siuderaus agere de bono, ipse
Si Adam offenderat, el de paradiso fueral ejeclus : perducere dignetur ad effecium.
ergo imperlecla felicitate esf cuicumque ambulat FjSALMUSXCIX.
Deus. Et ego dico : Si Adam penilus pccisns fuissel, Psalmits pro cotifessiotie,-Iste psalmus vocem pro-
et non ei datus fuissel locus poeijitentiae,jacuisselei phetae continet; qui fideles provocat in Jaudibus
Deus, Nunc vero quia datur ei iqcus pcenilentiae : Dominicis ineessaljiliier exercere.
pfopterea ambulat ei Deus. Jubilale Deo omnis terra, servile Dominoin tmlitia,
pominus in Sion mqqnus, el excelsus super omnes Qui, excusso a cervicibus veslris legis jugo, non in
pppulos, Ascejidens ad coelos, excelsior esf omnibus nioerore veteris sefvifutis, sed in libertate novi ho-
factus : unde nos actusque nostros per singulpsdies rninis exsuliatis.
specujalur. Introitein conspeclu ejus in exsultalione.Non jocis
Cpnftteantur notriini tuo mgtjno: quoniamlerribile et turpibus dissoivimini: sed omnia qusecumque faciiis,
sanclum est, Prceparent se sancli ad confilenduin no- in gloriam Dei facjte.
mini luo : quod estsanctum, siquidem lu dixisti: Scitote quoniam Dominus ipse esi Deus : ipse fecit
1S23 BREVIARIUMIN PSALMOS. PSALM. Gl. H26
nos, ei iion ipsi nos. Ab eo enim sumqs non solum A et justtiia. Dectinanlem a tne malignum non togno-
corporaliter facli, sed eliam in novum hominem re- scebam. sc Hoc est, si erat mihiainicus aul proximus,
creati. Et boc non nostro tnertio, sed suo dono. si
sive cpiscopus aut presbyter, sive in quacumque
Nos populus ejus, el ovespascumcjns. Ipse est pas- <li dignitale consiiluius : tamen si pervenebat vias
lor bonus, qui animam suam pro ovibus suis posuitt st suas, sic eum fugiehara, ul penitus ejus niemoriam
(Joan. x ). Nos autem sumus oves, qui eum sequi- non ni facerem.
mur, et vocem ejus audivimus. Inlroite portas ejuss Delraheniem proximo suo, hunc persequebar. In-
in confessione.Sicul enim ipse porla esl Palris cmni 1,'inlnm
ln non opnrlel cniisenlire delralienti, ul eiiam
dicit: Per me si quis introierit salvabitur (Ibid.),, quantum
qi iu nobisest perseqiiamurtalem, providen-
iia et aposloli porirc suut ejus per quas ad eum ac- tes It in ulroque utilitalem, ul neclibenler autliamus,
ceditur: quas nemo potest ingredi, nisi sc peccatai nec " illum permiltarans peccare. Tanla enim distan-
confilendo jmrgaveril. Atria ejus in hymnis confite-. . tia ti est inler fornicaniem, et detr.ihenlem : ut ille
mini illi. Dilataias ei menles cum bymnis spirituali- qui qi fornicatui', se tanlum occidat : ille aulem qui
bus canlicisque deferte. ddetrahit, el se et illum qui audit deniergot.
Laudatenomen ejus, quoniam suavis esl Dominus. Superbo oculo, et iiisciliabUicorcle, cum hoc non
Nihil enim acerbum habet: In mlernum miserkordiai B edcbfim.Si<?< quis e.rat supcrbiis aut avorus, cum iioc
ejus. Quia nos redemil, el jngiter salvai. E( usquetni penitus
p non etiebam.
generalionem, et cjenerationetnveriias. Qua populos3 Oculimei super fideles terrm, ulsedeanlmecum. Nt>n
judicahit. Qui nobis praeslare dignelur, ul ab ipsoj dixit d divites, aut imperalores, aui episcopos, aut
facli, ab ipso redempli, mereamur et in lreliiin sem- presbyleros,
p atit diaconns: sed fideles : citm istis se-
piterna jubilum exsultalionis cum graliarum actioneB debam. d Potest boc dicere, et episcopussancliis vir,
concinere. Ipsi gloria cum selerno Palre el Spiriluii quoniamq non ordinaham presliylerum ilium qui inibi
sanclo in sircula sreculorum, Amen. oobsequebatur, autpropitiquum meum, sed eum quem
sciebam fidelem. Et ilerum tilem. poicst dicere :
PSALMUSC. t
Quoniam omnes clericos meos, et loicos fideles lio-
Psalmus ipsi David. Iste psalmus vocem continet:t bebam. i Potest ex persona Domiiii dici iste versicu-
proprietse, Dei misericordias enarranlis. ,
lus: Ambulansinvia immaculala, liicmihi minislrabat.
Misericordiam el judicium canlabo tibi, Domine. Quoniam ( non ordinabam eos qui mihi propinqui
Miserit-ordiamaudiaul peccatores qtii desperant dee cerant, sed juslos et fideles.
sua salute, qui sunl in poenitentia. Judicium audiantit Qui loquitur iniqua, non direxit in conspeclu oculo-
coiilcmptores, qui dicunt : Misericors esl Dominus:: C ritm t meorum. Intanium enim declinabam ab eo qui
peccemus, indulgebit nobis. Psallam el inlelligam in t
n detnihebal proximo suo, ut nec illi credcrem, nec
via iinmaculata. Ut inlelligal quis quod psaliit, et ;t iaudirem lalem.
sensus ipsius coiilemplelur psalraum, ut non vagetur tr In matutino interficiebamomnes peccalores lerrm ,
mens ejusforas, el corpore quidem videatur psal- 1- Ibene disil, peccatores terrm. Peccatores enim ter-
i; reni
lere, mens atilem sine fruclu sit. iii via immaculaia: i sunt. lloc vultdicere, quod immissioiies diaholi
ut ambulans in hoc mundo juste agam, cl maculam :n < quas inihi suggerebat, ejieiebam de corde meo, et
non habcam. i
non suscipiebam. Cogitalionibus enim malis ejectis,
Quando venies ad me. Quaudo aufem intellecluni m idoemonesocciduntur. Jutlrei bunc versum audienles,
recepero, et justeegero : lunc cum fiducia dico ad id et ' sequentes liileram occideniem, et tlesideranles
Doniinum : Quando veniesad me? Venies autem, de Je sanguinem fundere, si quis prsevaricatus fuerit de
secundo ejus adventu accipiendum esl. Iege, inleriiciunt emn. Siquidem non sunt conienli
Perambulabam in innocenlia cordis mei : in medio io occisione prophetarum : sed el ipsum Dominum cru-
domusmem.Niltilsic placel Deo, ul simplicitas et in-n- cifixerunt. Ut disperderem de civitate Dotrimi omnes
li- <7«ioperanlur iniquitatem, Utinam et nos disperda-
nocenlia. Denique Spiritus sanctus in aliis volalili-
"
bus non compiacuit nisi in columba, propter simpli- lj_ P mus de civiiate Domini operantes iniquitatem. Ci-
citatem, et in quadrupedibus in ove. propier man- ___. vitiis Domini esl Ecclesia sanclorum, congregatio
suetudinem. justoruni. Disperdam , hoc esi, arguam, increpem
AToitproponebam anle oculos tneosrent injustam. m. eum qui peccat, ut poenilenliani agal, et disperdat
Non anieponebam aliquid Domino, nequc conseniie- ie- iniquitatem de corde suo. Non enim dixit, ul aliji-
ham iniquilati : sed loius ad Deum eram. ciatur, sed ut salvetur.
Facienles prmvarkationem odivi. Sive pater meus IUS PSALMUSCI.
erat, sive mater, sive frater, aut soror, siveamicus, Oraiio pauperis cum anxiaretur, et in conspeclu Do-
af'
lainen si declinasset a timore Domini : hunc odio Jio mini funderei precem suam. Isle psalmus in princi-
habebam, et omninn ad eum non accedebam. Non [on P' 1)vocem propheloe continet ex persona peccato-
fis : dein laus in ea Dominici nominis contineiur.
aiuepnnebam propinquitatcin aut amicitiara pielati atj
Doffiini. Domine, exaudi orationem meam, etc. Quia de loto
ATonadhmsitinihi corpravum. Non eral in me ali- ili- corde profertur.
quid difficile, aut perversuin aliquid : sed sequitos
tos Non avertas fackm iuam a me. Si quis in cordfi
 iUl APPENDIX AD TOMUMSEPTDlUM S. HiERONYMI. 1128
muiido oial, ct non orguilur sua conscientia : bocc Anebrae?
A Et ego sicut fenum arui. Quoniam sicut fe-
polesl dicere: Peccafor enim non audet dicere : ATo» » num, sic pertransii bomo, ct siccatur.
averlas faciem luam a me, sed magis dicil: Avcrtee Tu exsurgens, misereberis Sion. Ex hoc versiculo
faciem luam a peccatis meis. iti quacumque die iri-'- manifeslura est quod ex persona Siou dictus esf isie
bulor, inclina ad me aurem tuam : In quacumquediee psalnius : et non ex persona prophei». Sion aulem
invocavero te:velociter exaudi me. Pro pra?senlibus s est qure in specula posiia est, et ea quse vcniunl de
pressuris orat, ut ab his contemplotione divinaa longe prospiciens. Hrec ergo Sion, quae in allo po-
eripiaiur. silaest, in sublime cecidit. Ergo qui stat, videat uc
Quifl defecerunt sicul fumus dies mei. Ae si dicat: : cadat (I Cor. x )J Qnifl tcmpus miserendi ejus : qttia
Infaniulus fui, et dum nescio, veni in juvenilem1 veitil tempus. Aul propler pceuiienliam temptis est
jetatein, et ilerum in perfeciam selalem, et duin) miserendi: aut secundum adventum Salvaloris signi-
nescio, senui. Et defecerunl sicul [umus dies mei. fical. Confidal ergo qui agit poenitenliam : quoniam
Quidam autem putant se esse sempiternos, el perse- venit lempus solvandi. Misericors est enira Domi-
verant in suo peccalo. El ossa mea sicui cremiumi nus (Psal. LXXVII;C( Eccl. n).
aruerunl. Ossa dicilipsamforlitudinem. Siergoquod 1 Quoniam placuerunl servis tuis lapidesejus. Lapides
est in me forle, hoc aruit, el infirmum faclum est: : R sancli sunt. Terra aulem, hoc est, peccatoi-es, mi-
quanlo magis quoe per naturara iiifirma esl caro ? sericordia Doraini indigenl. Et terrm ejus miserebun-
Percussus sum ul fenum, el aruit cormeum. Sicutt («r. Ut fiuclum exhiheal sanctilatis.
et alibi scriplum est: Homo sicut fenum dies ejus. Timebuntgentes nomen Domini: etomnes reges ler-
Sicenim vita hominum virel, et cilo arescil. Quiai rm gloriam luam. Quoeprius idola metuebanl, et drc-
oblilus sMtiimanducare pxnem meum. Non dixit, noni moniorura nomina invocabant : nunc nomen luum
desideravi raanducare, aut conlempsi manducare. venerentur ettimeont,
Imanium mihi venit memoria peccalorum meprum, Quia mdiftcabilDominus Sion. Ecclesiam suam su-
ettalem poenilenliamegi, utetiamobliviscerer man- per fundamenlum apostolorum et proplielarum : El
ducare : desideriura Dei h.ibens, et ipsum solumi videbilur in gloria sua. Cum omne corpus ejus glori-
constilerans. ficoverit ad similitudinem imaginis glorioe surc.
A voce gemitus mei : adhmsil os mettni cqmi mem. Et respexit in otationem humilium : et non sprevil
Discantqui agunt pcenitentiam, quoinodo debeant preces eorum. Sed advenlu suo visilavit mundum :
agere poeiiitentiam. Ita enim exsiccavi memetipsum qui olim desiderabatur.
ut sine earne essem, et pelles meae cobscrerenl os- Scribanlur hmc in generaiione allera. In novo Tcs-
sibus meis. Carnem pro pelle dixit. C tamento. El populus qui creabitur, laudabii Domi-
Simitis fqctus sum pellkano solitudinis. Duo ge- num. Ghristianusiutique, qui prius peccalis mortuus,
nera dicuntur esse horum volaliliura. Ununi in aquis in eo est recreaius.
est, et esca ejus pisces sunt : et unum in solitudinc, Quia prospexit de excetsosancto suo : Dominus de
ct esca ejus venenata antinalio, hoc est, serpenles, < cmloin lerram aspixit, Ul audirel gemilus compedi-
et crocodili, el lacertre. Dicuntur aulem isla vola- iOrum i : ut solvai filios inleremplorum. Respexit ul
tilia Latine onocrotali, llli ergo similis faclus sum inisereretur.
i Descendil ul vincula, quilius nexi era-
qui esl in solitudine : qui comedit venenata anima- mus, : absolvei'et.
lia, boc esl, esca mea quasi venenum crat mibi. Uir annuntient in Sion nomen Domini, et latidem
Faclussumsicut nycticorax in domicilio, Scinius quia < ejus in Jerusaleiri, Semper bonus nuntius, nova ex-
corvus niger esl: et nihil habet in se album. Hyper- bibet I gaudia : sicut Angelus ad Mariam : Spiritus,
Lolice voluit dicere : quia, Faclut sum sicut nycli- iinquit, sanctus sriperveniet in le ( Luc. I). Et tie-
coraa;. Sic ergo in die niger est : quanto magis in rum i pasloribus : Ecce ego annunlio vobis hodie
nocte? Sic ergo faclus suni propter peccata mea, gaudiura _ magnuin : quia natus esl vobis Salvrtlor
inemelipsum considerans. I(lbid., ii).Sicjet nunc in Sionvel in Jerusalem nun-
Quia cinerem lamquam panem manducavi. In cine- D liatur l : quia natus est in terris is qui mundo pecca-
rem intingebam panem meum : el sic comedebam. lis I morluo vilam afferret.
Si ergo propheta hoc dicil, nos quid facimus? El in convenkndo populos in unum: et reges ut ssr-
poculum meum cum flelu miscebam.Nihil mibi erat viant t Domino. Cohvenient in una credulitate, ut ser-
suave, neque panis, neque poculum : sed lanlum viant i Redemptori.
coalestem panem desiderabam, id est Cbrisium. Respondit ei in via virluiis sum : paucitalem die-
A facie irm indignalionis tum. Et hsecomnia facie- rum * meorum nunlia milii. Respondit Dorainus Jeru-
bam, considerans adventum luum et futurum judi- ssalem in die virtutis , id est, cum ad passionem ac-
cium. Quia etevans allisisti me. Hoc dicant qui ali- cederet:c el annrintiavit paucitatem dierum suorum,
quando fuerunt sancti, el ceciderunl. Exallaii enim dicens c : Quia vcnient dies cum circumdaberis ab
in virlutibus, postea ceciderunt. Siquidem sancli di- i: inimicis, et eradicaberis (Luc. xix), et reliqua.
cunl : qttia elevans tenuisti ine. Et ne revocesme in dimidiodierum meorum: in ge-
Dks meiskui umbra dectinaverunl. Sidies, qiianto iteraiione
« et generalioncm anni lui. lniqui nec dimi-
tuagjs nocles? hoc est, si lumen, quanto niogts te- diant d dies (Ps. tiv). Iste vero orat, ut non revocc-
 im BREVIARIUM IN PSALMOS. PSALM. CII. 1130
tur a dimidio dlerum, scilicet ut ad perfeclum ve-• A dicat i : Quando aliquis habet spirilnm infirmitatis ,
jiiensvirum perennitatelemporuni cum Domiuo per- contractus < est, deorsum conspicit, lerram intueiur,
fruatur. <
coelum videi-e non polest.
Initio tu, Dotnine, terram fundasli, el opera ma- Qui redimit de interilu vitam luam. Pretio, inquit,
nuum luarum sunt cmli. Sicut enim in principio istat iredempti estis : nolite fieri servihominum (ICor. vie(
crcasli : ila et nunc vel terram corporis nostri inI vii).QiiodestmajuspreliumquamCreatoremprocrea-
novum reparas hominem: vel mentes nostras ccelo- lura I sua sanguinem fundere? Qiti coronai te in mise-
rum dignitale componis. Sed de prioribus coelis ait: : ricordia
i et miserationibtts. Praccurrente miscricordia
Ipsi peribunt, tu aulem permanes. Juxta illud : dat i victoriain, tribuit palmam.
Coelum et lerra transibunt: verba vero mea non proe- Qui rejtkl in bonis desiderittmtuuttt. Conjungens te
teribunt (Matth. xxm, et Marc. xm). El omnes sicut( sanctis i in coelesti Jerusalem.
vesfiiiieiidftiii>e(erasceii(.Et sicul opertorittm mutabiss Renovabiiur ut aquilmjuventus lua. Ut a veferi in
eos, et mulabunlur: tu autem idem ipse es, el annii novum i hominem muleris.
lui non deficknl. Hocest, qui eras in coelis , ipsumt i^ Fackits miserioordiasDomini, el juditium omnihus
te oslendis in lerris. Idem in utcro virginis : ipsc ini injuriam patienlibus. Ul, oppressis impiis, erigat
infernum descendens. Idem rcsurgens a mortuis : B pauperes suos.
ipse regressus es in coetiun. JVotasfecit vias suas Moysi : filiis Israel voluntalet
Filii senorum luorum habitabunt. Quia lihi perv suas. Ei qui legem spiritualiier inlcliigit, vel ei qui
epostolos snnl renati. Et semeneorumin smculum di- eum mentis ociilis conlemplalur.
rigelur. Vel proedicalio, vel vinus eorum in omni[j Misericors et miserator Dominus : paliens el mul-
gente distenditur. Nos vero deprecemur Dominum, lum miserkors. QUia cilo fleclitur ad misericor-
ut exaudiat orationes supplicum, mentibus noslriss diam.
inserat luinen suum : ul ejus magnificentiam enar- iVoiiin perpeluum iratcetur, neqtte in mternumconi-
rantes, mereamur sanctis ejus consortes effici inn minabitur, elc. Meliora enim quam merebamur, in-
coelesiibus regnis. Cui gloria et imperium in sa^cula _, dulsil.
sseculorum. Amen. Qnoniflinseewiirfuinalliltidinem cmli a lerra corro-
boravit misericordiam tuam sitper timentes se. Distat
PSALMUS CII. mullum ccelum a lerra; sed divina raisericordia ju-
Psalmus David. Isle psalmus maxime circa pielatem giter suos et protegit, et confirmat.
alque misericordiam Dei commoraiur : ait enim : Quanlum distat orlus ab occidente, longe fecil a no-
C bis iniquilates nosiras. Ubi Deus appropinquat, elon-
Benedk, anima mea, Domino : el omnia qum intraa gantur delicia : ut, juxta Apostolum , ubi abundat
me sunt, nomini sancto ejus. Dicilur el in alio Ioco : peccatum, superabundet el grotia (Rom. v).
Ei scitote , quoniam Dominus ipse cst Deus (Ps. Quomodo miseretur paler filiorum, miserlus est
scix). Et nunc dicitur : El omnia qum inlrame sunt,» Dominv.slimentibutse.'Miseretur pater filio, cum euni
nomini sancloejus. Si dixerimus, Benedk,animamea, > verberal ut emendel. Ita et Dominus corripit nos
Domino : et Dominus, Dominus est : quod nomcni interdum ul salvos facial: non tamen in perpeiuum
hic quaeritDominus? Si Dominus, Dominus appella- derelinquit ut perdat.
tur: quid dicit: Et omnia qum intra me sunt nomini II Quoniam ipse cognovit figmcntum noslrum. Scit
sanclo ejns ? Adventus Filii, nomen Patris est. Antee - enim prophela genus humanum tamquain lestamfi-
adventum Cbrisli sciebatur Deus : Pater ignorabatur. guli de luto formatam, in honorem filiorum asci-
Denique ipse diciiin Evangelio : Pater, revelavi no-- lum : ideoque considerans ei judicium mortis pro
nien liium hominibus (Joan. xvn). Non possumusinn deliclis oppropinquare, ait misericordiaiu depre-
singulis versiculis immorari : quoniam longus eslil cans:
psalmus : sed hreves sententiolas debemus singuliss Recordalus est quoniatn pulvis sutnus , homo skut
versiculis coaplare, magis sensum exponenles, quam n D fenum dies ejus. Ac si diceret: Non irasceris, ut
verba lexenles. conteras; sed recordaris quod vasa figuli smnus .-
Benedk , anima mea , Domino : el noli oblivisci :i quoe semel confracla, reparari non possunl; sed
omnes retributiones ejus. Muilas rctributiones nobiss prolinus decidunt et arescunl. Tamquam flos agri
prreslitit Dominus : grandia nobis beneficia proesli- sic efflorebit. Ad lempus.
tit: quia coelum, quia terram, quia elementa omniaa Quoniam spirilus pertransiit in illo , et non subsi-
pro nobis fecit. slil: et non cognoscit amplius locum suum. Trans-
Qtti propitialur omnibus iniquilatibus tuis. Ut eas is eunie autem spiritu, omnis jucunditas viriditalis ejus
quasi nubeni deleal. Qui sfliia( oiimes infirmilales ?s traditur oblivioni.
tuas. Peccata qtiibus infirmaris. Multas infirmitates ;s Miserkordia attlem Domini ab mterno , el usque in
liahel anima noslra. Quot peccata, tot infirtniiales.s. mtemum super timenteseum. Quia cum peccalores ar-
Denique et illa mulier, in Evangelio, qure decem et 3t guit, justis misericordiam prsebet.
octo annis habebat spirilum infirmilalis, et capul Jl Etjustilia ejus in filios filiorttm his qui servant tes-
sursuin erigere non poleral (Luc. xm). Yidete quid id tamenlum cjus, el memores sunt mandatorum ipsius
PATROL. XXVI 36
 1131 APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUM S. HIERQNYMI. 1152
suum :
«dfaciendum ea. ln operibus ulique bonis : quibuss A siculus illi qufait: Posuit tenebras latibulum
mandata Dei jugiter memorantur, ut custodianiur abb Yel illi qui dicit:: Nuhes ct caligo in circuitu ejus.
ipsis. Sed sciendum quia de occultis mysleriis ista dicun-
Dominus in cmlo paravil sedem suam, el regnum it lur: nain de istius lucis plenitudine tota lerra re-
ipsius omnibus dominabilur. Ascensioneffi Dominicamv fulgel. J
prsedicit, quse post reparationem hominis facta est: : Exlendens cmtunisicul pellem. In modnm enim li-
per quam Cbristus Dominus univer.sos mundi finess bri cujusdam, sive voltiminis, coelum, cum majeslas
suoe dominationi subegil. Dei voluerit, vel extendilur, vel plicalur: sicut
Bertedicite Dominum, angeli ejus. Nnntii veritalis. Evangelica teslatur fides, Qwi tegis aquis superiora
Potehtes virtule, facknies verbum illius. Illicoqusefue- e]us. Superiora cbali , juxla Genesim, ab aquis le-
rit loeutus, cxplenles. Adaudiendam vocemsermonumi guntur (Gen. i): quia aquas super firmameiiiiira po-
ejus. Hoc esl, intelligere quae proeceperit. silas dicit: qttas jnultiiudinem angelorunv inleJligi-
Benedicite Domino, omnes virlulesejus, minisiri ejuss nius : juxta illud ; Aqurc quaesuper coelos sunl lau-
qui facitis volunlatem ejus. Qui, virtuleiliiusroboraii, , denl nomen Domitii (Psal. CXLVIII).
verbuni Ecclesiis ministraiis. Qui ponis nubeih ascensum tuutn. Dominus eniili
Benedicile Domino, omnia opera ejus. Vos uliquee B Jesus, benedictis idiscipulis , elevaius esl, et nubes
quiin eo vivilis. Quia onine opus quod factura estinI suscepii illum , el iniuebanlur eum euntem in coe-
eo vila est (Jocin, i). ln otnni loco dominalioiiisipsiut. lUm (Act. I). Qui ambulas super pennas veniorum.
Nihilenim reperilur tibi non dominelur. Ouiniacon- Super omnem alacritotem ventorum Dominus incc-
tinet, et se ubique diffundti. Benedic, anima mea, Do- dit. Sed eisiipers;anetorum animas quse ad coeleslia
tninum. Hrec autem prophela non de sua lantuml tenduiil, et inambulat et quiescil.
anima , sed et ad nosiras quoque animas ioqnitur,, Qiti facis angelos tuos spiritus. Ul inspirent homi-
ul eum jugiler benedicant qui bona largiiur, qui |iec- nibus ejus facerei vnluntaiem : quia carnalis horao
caiis propitialur, qui de inlerilu redimit; qui in bo- non eapit ea quoc sunt Dei. Et ministros tuos ignem
nis omne desiderium complet: qui nunc nobis mise- ureniem. Ul in alifs iumen veritatis iufundant: in
reri dignetur ut pater filiis, deliclorum molibus hic aliis peccaia consumant.
reinissis; cui est cum seterno Palre el Spiriiu san- Qui fundasti tefram super stabililatem suam , etc.
cto honor et gloria in saecula sseculorum. Amen. Discordare videnliir brec cura illo , ubi ait: Cceluni
et terra traiisibuijt. Sed hsec visibilis lerra prae-
PSALMUS CHI. terit : corporis vero lerra qtioe fructum exhibet san-
Psalmits David. Jsle psalmus ipsius crealurre vocem1C C clitatis, niysteriorttm coelestium pallio circumdafur.
coniinet .laudantem ac benedicentem Deum, Sed '
hoc ipsum spiritualiter debemus advertere. Super tnOhles.stabunl aqum. Super excelsam su-
perbiam insipientes populi commorantur. Ab incre-
Benedic , anima mea, Domino. Ul dum bene- patione lua fugknl': a voce tonilrui lui formidabunt.
dicis illum, lu henedicaris ob illo. Provocat se- Ypx enim tua esli cum dicis : Poeiitieiiliam agite :
meiipsum prophe.la in benedicendo Deo, Bene- appropinquabil regnum coelorum (Mallh. m). Tam-
dicere auleiri Domino, hoc est, qui laudat Domi- quam lontiruuni vero, ut Iii limeant, cum miuaris,
num , semelipsum benedicit. Domine Deus meus. cum ais: Nisi poeiitieiitiam egerilis, omnes simul per-
Oninibus quidera es et Deus, el Dominus; sed mihi ibilis (Luc xiu).
proprie, quia non suni seryus peccali. Magnificatus Ascendunl omnes. Sancti in spirilualem proficiunl
es vehementer. Yel in me, vel in reliquis sanctis tuis, iiillelligenliam. Et \descendunl campi. Populieorum
Quitminium Deus, meus specialiter Deus : quia non doclrinis subditi, iut virtutum floribus repleantur.
sum servus peccaii, quia merui vocari servus luus. In locum quem fundasti eis. In conventum Ecclesia-
Magnificaitis es vebementer. <
slicum. |
Confessionemet decorem inctuisli- Induisti confes- iTerminum posuisfi quem non transgredientur. Ca-
sionera dicens: Gonfitebor lilii, Domine, Pater coeli D v ihhlicam
i ulique fidem, qtiam usque ad lerminum
et lerrse (Matlh. si), Induisti decorem, illo de riube praesentis vilae cuslodiunt. Neque convertenlur ope-
splendida respoiidenle : Hic est Filius meus dilectus rire i terram. In flagitiis quibus prius vixerant.
iri ^iio bgne compiacui : ipsum audite (Matth. xvn). Qui emillis fontesinconvatlibus. Inter deserta gen-
Confissio dupliciler inielligitur. Aut in pneiiiteniia, itium, baplisnii groliam tribuil. Jnter itiedium mon-
au.t in gloria Dei: liric cst, gloriam indiiisti. quem- lium. / Id est, Ecclesiarum. Pertransibunt aquw.
admodum in Eyangelio ipse Salvalor dicit : Con- ]Ipsius lavacri, sive doctoris : irrigando doniscoslc-
fitebnr libi, Pater ; hoe est, glorifieo le : aut quia stibus s populum. ,
confiteniur. peceaia nostra Domino. In eo enim qtiod El potabunt oinnes bestim agri, exspeclabun!onagri
confitemur Deo peccaia iiostra, glorificanius eum. i
insiii sua. Ut oninibus hrec graiia sequaliter mini-
Et decpremindiiisti. Videte ordinera. Piinvum aliquis s
strelur : siculait Piiulus : Sapienlibus et insipienli-
confuetur, et sic accepit pulchritudinem, et deco- bus 1 debilor sum (Rpm. I).
renv, et pqstea lumen. Hoc enim sequitur: Amicius Super ea volucrescmli habilabunt. Qui excelsiorem
lumine ticut vestimenfo, Contrarius videtur hic ver- aad:intelligenduin meruerunt sensum. Demedlo pc-
4135 BREVIARIUMIN PSALMOS. PSALM. CIU. U3i
trarum. Id esl, Ecclesiarum. Dabunl vocemsuam. Ad A ccnpil decipere : ac si dical, Jtidara, David, Salomo-
collaudanilum Deum. nnem, Petrum : sicut scriptum est: escse ejus electse
Rigans montes. Hoc esl, apostolos. De superiori- (Abac. ( i).
bus suis. De cceleslibus, effundens super eos Spiri- Ordis est sol, et congregati sunt. Ne tristetur ille
lura sanctum. De fructu opetutn luorum saliabilur qui q cecidit, sed poenitenliani agal. Oritur illi sol
terra. De benefieiis largitionis tuse. j'
justilise, el fugiunt ab eo oinnes beslise et peccaia,
Producens fenum jumentis, et herbam tervituti Iw- et e efficitur talis, qualis, et antea fuit. Itcrura enim
minum. Unicuique secuudum propriam tribuens; ortus o est sol justilise.
necessitatem. Exibit homoad opus suum et ad operalionem sUam
Ut educas panem de lerra, et vinum laiificet cor it usque ad vesperum.Postquam autem ortus fuerit sol
hominis. A lerreni corporis agro quem a nobis as- juslitisc: j iterum eximus ad operatiouein nostram
sumpsil, mysterium proferens coelestis panis ac: uusque ad vesperum , bocest, usque ad consumma-
poculi salttlaris, quo reficiafur Ecclesia. ti
liouem. Oportet crgo nos omni lempore operari ju-
Ul exhilarel faciem ejus in oleo. Exhilaratur eninii slitiom. s
oleo miserieordise, justorum facies coram Deo. Et! Qiiainmagnificala sunl opera lua, Domitte. In ex-
panis cor hominis confirmal. lpse panis ipsa cordai B ressum ( menlis venit propheta. Non inveniens quo-
noslra confirmat : qni descendens de coelo viiami modo i laudaret Doniiiium , dixit: Quam magnificata
tribuit mundo. } opera lua, Domine. Exced.nnt humanum sen-
sunt
Salurabtinlur licjtiacampi. Sive raiinnabiles, sive; suni s lua opera. Omnia in sapientia fecisti. In Do-
irralionabiles Inuiiiiies, sicut superius de bestiiss mino i noslro Jesu Chrislo. lpse enim est sapienlia
alqtie onagris exposuinius. Et cedri Libani. Excel- Dei I secundum Apostolum dicenlem : quod in ipso
siores meriio sancti. Quas planiavit. ln unitate Ec- creata ( sunt onmia (Rom. xi). Iinpleta esl lerra pos-
clesiasiicre fidei. lllic passeres nidificabunl. Sapien- sessionetua.
; Et revera omnia opera Domini plena
tes oedific.ini. i
sunt sapientia. Quatido enim videraus formicam
Erodii domus dux est eorum. Erodius mojor cstt scire ! quando byems venil; el reponil sibi esc.tin,
oninibus volalilibus, qui aquilam vincil et comedit. et i itcrum culicem lam minutuni, habere oculos,
Igitur talis hoino, qui in domo Dei habitat, duciHum n venlrem etuniversa meiubra sicut et uos habemtis,
prsebeat ad vincendum diabolum , qui:i aquila saepe e et pulicem et alia. Videmus auiem elephanlem lam
pro diabolo ponilur. Monies excelsicervts. Hocani- mngnam bestiam habere oculos, nares, pedes, ven-
mal serpentes occidil, ei ipsos eoniedit. Ergo benee irem sicul et nos in ipsis locis. Simililer aulem et
in mnntibus habiiat, qui inlerficit intelligihilem ser- r- C apem, quomodo faciat mel el ctram. Nonne stint
pentem : qui sapienlior crat in paradiso proe omni- i- hrec miralionedigna, el sapienlia plena?
Jius besliis, qui decepil Evam (Gen. ni). Pelrare-?- Hoc tnare magnum el spcttiosuin manibus : illic
fttghtm herinaciis. Qni tiraidus esl, refugium habet>t repliUa quorum non est numeriis. Animalia pusilla
petram : petra aulem Cbrisius est. cum maguis. Nonne est hoc niirse sapienlisc quo-
Fecitlunatn iu tempore. Aiunt quando crescillu-i- modo iu mori stinl replilia, quorum non est nurae-
na, crescere frucius omnes, el quaudo minuilur,!, rus? Et pisccs lam majores quam minores:quo-
iterum fructus minui. Ergo bene dixit: Feril tunam m modo sint in profundo, el inde resumunt viiam, ubi
in tempore. Aut aliier intelligamus lunam Ecclesiam. 1. si homo ceciderii, morilur, el ipsi si venerint in
In proficiendo enim Ecclesiam, proficimus et cum n terra, moriuuiur ? lllk navcs.perlransibunt. Quis ex
ipsa , ei cum persecutionem patitur, et minutiur,r, nobis esl navis fortis quipossii islud srcculum fugere
et nos cum illa minuimur, el perscculionem pati- i- et non submergalur aut offemial in petram : sed
mur. Sol cognovitoccasum suum. Si sol occidil: nos JS habeal sensum qui eum gubernel, ut possit salvus
putamus nosmelipsos sempiternos esse ? In hoc ic fieri.
aulem mirandnm esi : quomodo lantum lumen, et el Draco isie quem formatli ad illudendum ei. Judad
tanta clartlas qnae operit universum mundunv Iu- i- li"u dicuni, draconem niagnum fecit Deus, qui dicitur
mine suo : in momenlo occidil. Oremus aulera ut ut Leviatban, et est in mari: et quando, aiunt, recedit
non nobis occidat sol juslitioe. Occanus, draco verlilur. Nos autem dicamus : Isie
i- esl draco, qui de paradiso ejecfus est, qui decepit
Posuisti lenebras et facla esi nox, in ipsa pertransi-
bunl omnesbestimsilvm. Et secuudtim litteram or- r_ Evam : et dalus est in Imc miindo ad illudendum no-
dincm habet: qunniara ideo facta esl nox, ut bomi- ii_ bis. Quantos ciiim monachos ei clericos prsecipita-
nes requiescerent ab operibus suis, et hesiiaeegre- e- vil. Omnia a le exspeclanl ul des illis escamin lem-
derentur ad paslionem. Secundum tropoiogiam au- ii- pore, elc. Quia omnia Dei nuiu vivunl.
tcm : quando nobis occubuerit sol justiliae : onvnia i,i Auferes spirilum ipsorum et deficknt, et in pulve-
nobis lenebrosa sunf, et tunc in nos perlrauseunt nt reni suum reverlentur. Consummalioneni munili si-
beslioe : et leo rugiens, volens rapere et devorare re gnificat: quando pra^ccpto Dei onmia exterminan-
nos. tur, sicut scriptuni csl: Teria es el in lerram ibis
CafuZiieonuin ruqknles , ut rapiant et qumratil a (Gen, HI).
Deo escam sibi. Bene dixit, a Deo : quoniain sanctos os Endtle spiritum tuum el creubuntur. In die coi:-
 113S APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUVlS. HIERJONYMI. 1156
. suminolioiiis. Si spiriius creal: ergo Deus est. Ilaa A Lmtetur cor qumrenlium Dominiim. Gaudeanl nio-
enirn creat, quoniodo et Pater. liacbi : quoniain quoBrenlium Doininum laulanlur
Sit gloriu Dominiin smculum. Ergo el nosquiglo-i- corda. Si qusereniium : quanto mogis eorum qui
rificauius, sempiierni erimus. Lcetabilur Dominus iu'' inveniunl eum ? Qni enim eum inveniunt, immobiles
operibus suis. Loetitia estenim Domini, quando noss sunl. QttmriteDominum et confirmamini. Antequam
crealura ipsius, beiiedieimus euni in die resurrcc-
quoererenius Dominum, inlirmi eramus. Nunc auiem
lionis.
quserenles, firnii et forles sumus. Si autem el inve-
Qui respicit terram, et facil eam tremere. Treniet1 nerimus : quanlo imogis periecti eriinus? Qumrile
cnim terra nostra in die judicii. Signilicat auiemI faciem ejus semper. Ilebrrcis quideni scripium esl,
pcccalores lerrenos. Qui tangit monles et fttmigant. SiII ut ler in anno appareant corani Doniino (Exod.xiu).
monlcs fiimigant, quanlomagis terra? Sancli fumi-" Et quscjuslitia bsccerat : quid autem grande aliquid
gant: quoniam onines per igneni salvabimur. Non1 faciebant, ler in anno apparere in conspectu Dei?
cnim haberent fumum, nisi ignis esset. Ibi ad parvulos loquebaliir : bic aulem propbeia di-
|" Canlabo Domino in vila mea : psallam Deo meo 0 cit credeniibus i;n Deum, semper eura quscrere,
quamdiu sum. Quemadmodum el alibi dixit: Dimittea quemadmodum et1in Evangelio scriptum esl : Sine
uie-ut refrigerer priusquam abeam, et amplius non1 "B ihlcrmissione orale (1 Thess. v).
ero(Ps. xxxvin). Dimiite me paululum lemporis, ut1 Mementote iinrabiliiim ejus qum fecit. In jEgyplo,
agam poenilenliam pro pcccalis meis : quoniam in1 et in mari Rnbro^ ei in deserto.
iiifcrno non est qui possil confileri peccafa sua. iSenienAbruhaitt servi ejus : filii Jacob, elecii ejus.
Jiicundum .sit ei cloquium nicutn. Jucundum sitI Si quis est seinen; non jam filius, sceundum quod in
ei ul merilo aliquis possit Iaudare et benediceree Evangelio scripluin esl: Si lilii Abraham esselis, o-
Deum. Oplalivo modo dixit, non imperativo. Ego0 pera palris vestri foceretis (Joan. viu). Eigo quod
vero dekctabor in Domino. Beati qui posl judiciumII gioriantur nori sunl, el si semen sunt. Servi sunt
Jioc dicunt. suh limore constiluti : non liabentes perfectam cba-
Deficianl peccaiores a lerra. Non dixit ulpecca- rilalem qu:e foras millit limorem (I Joan. iv). Nos fi-
lores pereaul, sed ipsum peccatum, ul non appa- lii siiinus Jacob, ejus qui supplanlavit frairem suum,
reah Feccato autera non apparente, utique jam non ct tulit primitiva ejus. Mulli autem vocati, pauci
|l
sunl peccatores : sed omnes jusli invenientur. El' vero electi.
iniqui ita itt non sinl. Scilicel iniqui, sed jusli. El pertransieruht de genle in genlem. Multi pulanl
PSALMUS CIV. quod dc capliviiaie dical Judoeorum. Non esl ila. De
"
Allcluia. lsie psalinus niaxime patrum replicat liis- ^C Abrahamcnimdicii.Exiitde tcrraCholdseorum,elve-
imiam :sed spiriiualiier debet uitelligi. Omniaa nit .ln j
. enim quse contiiigebani antiquiius, in iigura con- Mcsopoiamiam, ei de Mesopotamia in lerrani
tiugebant, ut 'nos crudiremur (II Cor. x). repromissionis, el itermn in^ilgypium. Et de regno ad
ConfiteminiDomino, elinvocate nomen ejus. Con- populum alterum. Mulia regna transimus, ut perve-
filemini et diciie : quoniam peccatorcs sumus. Tuu niamus ad lerrani repromissionis.
auterii niisericors, ef misereris nobis. Et invoca- :- JYoh permisil hpmincmnocere eis. Pharaonem, ut
te nomen ejus. Ul non fingamus idola in cordibuss nocerel Abrahain in Sara, nec Ahimelech Laac in
noslris, sed Dominum nostrum invocemus , et ip- Rebecca (Genes. i:iie(x). El corripuil pro eis reges.
se erit redemplio nostra. Aiin«ii(ia(e inler gentes s Et idipsum dicit, Pharaonem el Abimelech.
cpera ejus. Erubescanl Judsei qui dicunt in Is- Notite tangere christos meos, et in prophelis meis
rael tanium facia esse mirabilia ei opera ejus. nolile maligiiuri. De ipsis patriarchis dicil: Erubes-
Cantale ei, et psallite, ei. Qui inlelligit sanctass Cant crgo Jiidoei, iqui dicunt, quoniam si non aliqnis
Scripluras, et in lege Domini meditatur jugiter, ; ungatur rcgali unguento, non polest Christus vocari.
et inens ejus conlemplatur coelestia, hic canit Deo. i. Hoc enim dicunl qtioniam Dominus nostcr non est
Qui autein habet in se omnes virluies, hoc est,,?JJ ]) Clirislns : quia nonestunelus unguento regali. Ecce
operarius cst boni opcris, hic quasi cylharani com- ante legem palriarchoe non uncii regali unguciiio,
ponens virtulum, psallti Doinino. Narraie omnia mi-i- Chrisli dicuntur: Christi aulcm suni quiSpiritu san-
rabilia ejus. In cenlesimo sexlo psalmo dicil: Quiii clo -ungunlur. Ergo el Dimiinus nosler jnste vocatur
destendunt mare in navibus, facienles operalionenin Ciiristus. Quod illi negani, eunles conira Scripluras.
in aquis niultis. Ipsi viderunt opera Dumini, ett Et vocavil famem super ierram. Sa-pius evenit ut
niirabilia ejns in profundo. Si in liavi nostra corpo-- quoe putanlur coiitraria esse, hoec providentia Dei
sali tramierimus illoesi, et nusqiiam nos lcmpestass pro utililale fiant. Nisi enim fratres Joseph zelati
opprimat : nec in petram offenderimns ei frangamuss fuissent eum, si non vendidissenl eum : quomodo
nav.cm riostram, possnmus narrare mirabilia Dei. descenderet in iEgyptum? Si non fames facia fuis-
Et revcra graiide iniraciilum est, iransire munduniii sei, quomodo paifiarchoe descenderenl tii ^gyplum,
isttim sine macula. Laudamini in nomine sancio ejus.:. et cognoscerenlur a fralre suo ? Quomodo Pharao
Prophetal enim de populo gcnlilium. Hoc est, ul si- percuteretur decem plagis? Quomodo exircnt de
nms et vocemur Clirisiiani, cx nomine Domini nos- ^Egypto? Quomodo in cremode petra exirentaquoe:
tri Jesu Cbrisli. quomodo mysleria quse in deserto facta sunl in fi-
1157 BREVIARIUMLNPSALMOS. PSALM. CIV. 1138
gura, nos ca spiritualiter inlelligeremus? Si non Ju-- A in lerra Cham. Oninis qui coeperit Deum videre
das Dominura prodidisset: quomodo nos salvaremur ? menle,; vel vitia snpplantare, in tribulalioneni dc-
Si non Jtidoci crucilixissent, et increduli fuissenl: : scendit, et inter gentes ndversas inhabitat.
quomodo nos crederemus? Joseph ergo ivil in ^Egy- El auxit populum suum vehementer, et firmavil eum
ptum, pneporareliospitiumet alimentafrairibussuis. super inimicos ejus. Quoniam in sepluaginla quin-
Misii ante eos virum. Ipsum dicil Joseph. In ser- que animabus descenderuni in jEgyptum, etsexcenia
vum venundaius est Joseph. Bene natus el sancluss millia exierunt de jEgypto (Deut. x). Vide inyste-
vir venditur. rium. Qiiiquondanierant nuniero brevi: nunc aucti,
Humiliaverunl in cotnpedibits pedes ejus. Quia no- el firmali dicunlur. Augenlur aulem, et confir-
luit conseniire dominsc yEgyplise. HumUiavcruni inn maniur jusii a Domino, ne eis adversse praevaleant
compedibuspedes ejus, sed non potiierunt justitiamv potesiales.
humiliare : sedecim enim anuorum cum essel, ada- Convcrlil cor eorum, ut odirent populum ejus, et
mattis est a domina, et in lali oetale consiitulus,i, dolum facerent in servis ejus. Scilicet, ut eontem-
quoe magis volupiati dedita cst, uoluit consenliree |ilarentur iniquitates eorum.
iniquitati, sed magis limuit periculum animse. Fer- Misil Moysen servum suum, Aaron quem clegit
rum perlransiit animam ejus. Ferrum ipsum dicill B ipstim. Legem ulique et sacerdolium.
peccalum, quod occidit animam. Alitcr. Quia in pe- Posuit in eis verba signorum suoritm et prodigiorttm
rieulo erat, accusattis a doniina in lali crimine. in terra Cham. Aftende, o Judrce, qui secundum
Ardebal enim domina in eum, sicut scriptum cst: : lilleram dicla inlelligis : Numquid Moysesel Aaron
Omnes adulterantes, sicut clibanus corda ipsorumv in terraCliamacceperuntinandaturadesignis, et non
(Ose. vn). Doiicc veniret verbum ejus. Verbumi polius in icrra Madian?Aul in terra Chara fece-
ipsius Domiiii dicit, qui ettm liberavit. runt prodigia, ct non in /Egyplo? Sed ut intelli-
Eloquium Dominiinflammavit eum. Nisi enim in- gas hrec per legcm ei sacerdolium usque hodie in-
flammatns esset Spiritu sanclo, non poterat lilii- ler gentes incredulas agi : ideo prophela lerram po-
dincm vincere. Spirilus enim Domini inllammavitt suit Cham.
eum, el cxstitiguti ignemlibidinis. Misil rex el solvit( Misit tenebras et obscuraviteos. Coeperunt ei expo-
eitm. Secundum litieram Pharao misit, ct solvit eum. nere arcana mysleriorum Dei, et claritos mundanse
Alitcr : Si aliquis lenlatur a libidine, nisi Do- sap;entioe obscurata esl. Sic cnim alibi: Compre-
minus apparuerii et solvcril eum : non poiest cffu- hendam sopientes in asiutia eorum (II Cor. i). Et
gere peccatum. Jl/isi( rex, e( solvil ettm : princeps s exacerbavit sermones ejns. Quia duri eis erant: sicut
populorum, el dimisil eum. Rex ac princeps, paierr C quosdam Evongelium dixisse referl: Durus esl hic
accipitur, utiliud : Rex magnus superomnem ter- sermo : qnis eum audire possit (Joan. vi)?
ram, et illud : Dominus prineeps nosier:Dominus 3 Convertit aquas eorum in sanguinem. Ut qui sedti-
judex noster (Psal. XLVI).Ipse ergo misitangelum) cendo sanguinem effuderant parvulorum, ipsi dein-
sutim qui revolvit iapidem ab ostio mnnumenli,, . ceps pro aquis cruorem haurirent. Sed maxime liic
etdissolvitsudaria funerisejus (Marc. xv).Ipsequo- versiculus haereiicos respicil. Et occidit pisces eo-
que palerna virtute, devicta morle, ab inrerno re- rum. Qui inter flucluosas hujus mundi felicitales
missus est. Nihil hic negligenter sentiendum autt regnum csse pulabant.
pulandum : quia ab angelis suscilaius est. Minora- Et dedil terra eorum ranas in penetralibus regum
ms est enim paulo minus ab angelis : cmii ut homo) ipsorum. In ranis, poeloriim a carmina designanlur,
suscepit morlem (Psal. vm). Nnin in resurreciione utt qni a catholica regula discrepantes, regum terrcno-
Deus verus, angelico usus esl ministerio. Regnumi rum corda deceptionum fabulis replent.
hoc ad principalus nec ad Pharaoneni pertinebit,, Dixit, el venit cynomyia. In cynomyia, id cst, ca-
qui exteriiiinator est, nec ad illum qui tanlum priu- nina musca, quoe in cceno ac stercore volulatur,
ceps coquorum est. luxuriam indicat: qnaeplerumque compressa pullu-
Consliluit eum Dominumdomus sum.Ecclesioe ejus>D D lat. Sicut Pelrus, inquit, apostolus : Canis reversus
sanguine acquisiioe.Et principem omnis possessionis s atl vomilum, ei sus lola a squalore cceni (II Pelr. n).
sum. Quara a diaboli ahslraxit polestate. Et cinifes in omnibus finibus eorum. In cinife, dia-
Ut erudiret principes suos sicut semelipsum, et senes
s lecticre artis stimulus inleliigiiur : qure licet parvum
ejus pritdeiitiatiidoceret. Principes ac seniores erant viileaiur habere seductionis aculeum, gravissime ta-
populorum apostoli, etsui a proprielaie dicti, non mcn saucial menies humanas.
a principatu, quos ipse sacris erudivit eloquiis. Posuil pluvias eorum grandinem. Ut divinis argue-
Nam ct ipsos sacerdolura principes ac populo- rentur verberibus. Ignem urentemin terra eorum. Non
rum seniores ssepius docens, erudivit in tempio, illuminantem, sed urenlem ; quia sanctus ignisju-
cum eis divinas aperuit Scripturas. stos illuminat, peccatores exuril.
Et inlravil Israet in JEgyplum, et Jacob incota fuitt Et percussit vineas eorum, et ficulneas eorum, et
a Recole quse paulo superius in psalm. LXXVII ad1 sententiam verlit in caninam muscam, vide quae in
geminmii istiuslocum observamus.De cynomyia,quree prrefixa admoniiioneperstrtiiximus:
subsequiliir, aique hic aiictor contra veri Ilieronymi
1159 APPENDIX AD TOMUMSEPTiMUM S. HIERONYMI. 11,0
!
coiitrivit omne tignum finium eorum. In vincis ftiul- A nosiri r, fiil itincris 1:ui in eo jugiier exsultanles, in
iieisque ac reliquis lignis, omne hiimanum genus terr.im t reproinissionis mereamiir indtici, et in rcgno
o-tendit plagis cceleslibus verberatum, o!>cnieiida- eejusascili, valeamus cnmsaiiciis ejus Irciitia sempi-
lionis causam. I
lcrna gaudere : qilia ipsi est cum oeterno Patre et
Dixil, e( tienti locusta el bruclms : cujus non erat f; Spiritu sancto honbr et gloria, in saeculasrcculorum.
mtmerus. El comedit omne fcnuin in terra eorum, Amen. £
el comedil omnem fruclum lcrrm eoruin. ln feno PSALMUS CV.
fruciuqiie reliqiio ferrre, castigaliinem humaiiain *Alleluia, alleluia. ilsle psalmus poenitentes rohoraf,
doeet. Daturenim potesios adversre parti, nt noce:it negligcntes argtiit, niisericonli.ini repromitlit.
jlanc regulam debemus lenere , ubicumque duo
honiinibus quinolunl agere pmnitenliam, sicut Apo- Alleluia prrescribunlur in psalmo, ui ununi de fine
ealypsis doccl (Apoc. ix). seiiimus esse prioris psalmi, et allerum ejus qni
Et percussii omne primogenitum in lerra JEgypli sequiiur.
primitias omnis laboris eorum. Prliieipalia vilin : qure ConfiteminiDoniino, quoniam bonus.0 vos qui gra-
homines ceu primogenitos diligebant. i
viler peccotis, et desperatis deveslra saluie, et pu-
Ei eduxit eosin argenlo, el anro, et non erat in tri- lalis
\ quoniain prdpler magiiiiudinein peccalortini
bubits eorum inftrmus. liis plagis .tEgyptum, id esl, B inpn poleslis veniam adipisci : ego vobis prrecipio,
vel htic sxiculuni, vel humanam carnem verberat. j esl, prophelo : ConfileminiDomino,quoniambo-
lioc
Sed educuiittir animae in argento confcssionis luci- nus. Grandia sunt peccala vestra : setl magntis cst
d;e, elmiro puritalis splendidrc, sublaia omni infir- Dominus , qui miserelur yestri. Confitemini ergo
milate pcceati. ;
Doniino. Poeiiileniiani agite : noliie tiesperare de
Lmiata est JEgyptus inprofeciione eoritm: quia in- saliile >, vestra : behignus est Dominus. Confitemini
cubuit timor eorum super cos. Cohiibiianie enim luce,, Domino, qui habelisgrandia peccala. Nolile coufidere
(11011 poterant ^pera tenebrarum exercere : quia omnis> in vestra viiiute; sed in niisericordia Doraini. Quoniam
qui niale ogit, odit lucein (Jaatt. m). in smtulttm misericordia.ejus. Videte qtiid dicat, in
Expandit tmbem in proleciionem eorum, et ignemi smculum.In iuferno atitem quis confitehiiur Diimino
tit iucerel e\t per noctem. Ntibem ct ignem, Spirilumi (Psat. vi)? Neiiio cst enim qui possil in inferno agere
sancuim dkil : qui nos el ab sestu diei defendil, ell poeiiiientiam. Cuul eslis in Imc sreculo, horior vos
in nocturnis lenebris illuminat. agere poeniteritiam. Confilemini ergo Doniino, qno-
Petierunl cafnem, et venit cOturriix.Ex hac entini niam in isto lanlunvsoecuioniisericors esi. Hic niise-
coturnice snliatus IsraeJ nmiseat. Unde cavcndum) reri poiest pteniienii : quia ibi jmlex est, non esl
csi, ne qui se sentil liberum ex M%ypio, illumina-- C misericors. Hic inisericors esl, ibi juriex esl. flic
tum a Spiritu sancto, rursum desideret oiJas JEgypti,> porrigit manum cadenti : ibi sedet judex. Hncaulem
id est, conciipisCentiascnriiis, qiioeei geueram faliii- lolum dixi ad eos qui dicunl, quoniam in infernn est
laiein vel viiia. Quia nerno poliehs iiiaiiiim in arnlro,, poeniienlio.
et respiciens retro, aplus est regno Dei (Ltic. ix). Quis loquehn polenlias Domini. Nemo dignus esl
JPone cmli saturavh eos. Sicut enim illi de coelis s pfsedicare poteniias Polris, nisi Filius. Nemo poiesl
lluente lnanna rcfecti sunt: ita nos hodie in Eccle- potentiam Palris Idqui, nisi ille qui et ip-e polens
sia corpore ogni accepto reficimur. esl, potemiiis jioleniis ipse qui polens est, potest
Disrupit petram, et flttxerurit aqum, et abierunl in'i prsedicare et loquik Audilas faciel omneslaudes e/iis.
ticco flumina. Percussus est eiiiin ilie lapis preliososs Aniequam Dominus noster in Evangelio proetiicarei,
angillaris, et immeusos iiobis piotnlii fontes, quiii laUdesPatrisnoncfani aUtiiircin imiiido.Oinnequod
noslros errores abltiunt, el ariditates irrigaiii. in iege veleri scribitur, si spiriltiaHter i«teliigalur,
QUontntnwicmorfnil verbi sancti stii quod liabuit adt/ hoc potest de Patre inteliigi.
.Abrahamputrumtuum. Implevit enimnonde semi- Beafi awi cusfodiiiiii furiiciuni, et faciunl jusiiliam
iiibus; scd de semine ejus, id esl, de Christo pro-- ™ in omni tempore. Recte David id dif ere poteral, et
iiiissionem stiam. Nam Deus natus cx Virgine: suaa -^ ipse judicium fecerat, et justiliam : sed quoniom
tnortedevScit mortem : per quam nuncquod Abrahae e iion lecit in oiniii fempore; properea cecinit. Quid
promissnm crot in spe, Ecclesia suscepit in specie. enim dicil ? fieaii qui custodiunt judicium, el faciunt
El editxit poputum suum in exsuliatione, et electos s justitiam in atnni lempore. Quid enim prodest alicui
mosin tmtilia. Semper eniin vietoresac liberi, can- vigiiiti aniiis esse ih continenlia, el poslea cadere?
liclifnTinlaetiiiaet exsuiiatione coneelehranl : sicutt Secuiidum quod scriplum est in prophela : non pro-
Moyses, Saria, nel Debbora. derit juslitia jusii ih quacumque via erraveril : non
Et dedit eis regiones genliutn, M tabores populorum ii eum liberabil, ncc isalvabit (Ezech. xxxm). Ei. ]iec-
postcderiint. Animas sanctas et corpora , in quibusB catum peccatoris non ei imccuii in quacuinque die
prius peccatum regnabat. converiaiur el agat poenitenliam. Netjue justus de-
Ut cuttodianl justificationes ejKs, ei iegern tjus re- bet esse securiis, neque peccalor desperore debet de
guirant, U.tcum justitia yjvant, et jjiystcria Jegjs di- sua salute. In .ulroque enim eornm et limor est, et
ligenter intelliganit. Et flftsDominum deprecemur, «tt spes. Qui facii jusliliam. Jusliiia Dominusnosfer esl.
deietis gentibus noxiis coramfacie nostra,_,ipse duxs Justitia enim Domiril, Dorainus noster dicitur, el
1141 BREYIARIUMIN PSALMOS. PSALM. CV. 1142
Salvator. Beatus ergo qui facit justitiam, boc esl,, A ab bis Deus, cum non intelligunt. Erudiii autein
qui facitChrislum. Quomodo ergo facimus Chrislum,, lunc cognoscenf poleniiam Dei. More aulem duas
hoc est, jiisiitiiim ? Si jusle agamus, concipilur inu habet infelligentias : baplismum scilicet et saecu-
nobis justiiia, et partiur ex nobis juslitia, et sumuss lum.
mater juslitise. Felix est et bealus qui omni lemporee lncrepavil mare Rttbrum, el exskcalum est. Desislit
et paier, et maler est justilire. coram populo Dei procejlosunisseculum, cum cogno-
Memenlonostri, Domine, in beneplacitopopuli lui.'. verit fontem vilse. El eduxit eos in abyssis sicut in
Quod dicit bealus David , boc est : Scio, Domine, :, deserlo (Exod. xiv.) Tamquam <i per sicca deserti
veterem legem : Beaiitudo perfecla non est iu veterii gradianlur, ita iiullis sunt fludibus occupati.
Lege, sed in Evangeiin. Scioquoniam prior poptilus is Ei salvavit eos de manu bdknlium, et redemit eos
offendit te, el novus populuscreatur, qui servial libi.i. de manu inimici. Liberatio ac redemptio hominis
Scio quia veniel filius luus , el salvabil omne genus:s per passionem Christi facta esl.
lmmanum , et credent itv eunv, qui eiecti erunt.[. El operuit aqua tribulanles eos : units cx eis non
Propferea ergo rogoqiioniam ego prius nalus sum inn remansit (Ibidem ). Sic el nunc in iiostro baptismo
veieri Lcge, ut imputes niibi mercedeni cum novo o fit. Ablulur honio aquis, et peril diabolus cum sa-
populo. Videtur noslra esse senteutia hsec. Legamuss B lellitibus suis.
ipsos versiculos, el inveniemus ipsum sensum essee Et crediderunt in verbis ejus, et laudaverunt laudem
quem diximus. Visila nos in salulariiuo. Hocest, inn ejus. Quia victores eranl.
Filio tuo, quando venerit. Gifo fecerunt, obliti sunt operum ejus. Multi enim
Ad videndumin bonilateelectorum litorum. Hoc est,,, in F.cclesia mitie vivendo et non recie sentiendo de
da nobis panem cum oposlolis. Quoniam nos quidero i) Deo, perdunt bapiismi graiiam. iVott susiinuerunl
anlecessimus e<>sin lempore : Illi vero anlecedentt cpnsilium ejtts. Ut cuslodirent vilam, quam prius
nos in spirilualibus : hoe esi, ut videaniiis boniiatemii elegerimt.
luam, quam faeturus es eutn eleciis tuis. Ad tmlan- Et concupkrunt cpncupiscenliasin desertp. In soli-
dtim in Imtilia gentis lum. Gens Domini nos ^umus ; tiidine islius sreculi. Eltenlaverunl Deum in inaquoso.
si tamen gens ipsius sumus. Populo , inquit, quiii Siceitas enim eis erat, quia non cognoscebanl sancfi
naseetur, quem feeit Dominus. Ui laudemur cum hm- Spiriius irrigalionem, in columna nubis qusc prse-
reditale tua. IIoc esl, ut cum Evangelioet nos habea- cedebal eos.
mus partem, qtii in veleri lege facii sumus (Joan. Et dedit eis peliliones eorum, et misil saluriiatem
vm). Abraham enim pater noster vidit diem tuum,, in animas eorttm. Ul spirituali cibo poculoque refice-'
et gavisus esl. Yideamus ergo e( nos, et gaudeamuss C rentur.
cum hoereditaie lua. El irritaverunt Moysenin caslris, el Aaron sanclum
Peccavimuscum palribus noslris. Filii secuti sumuss Dei. Legem titique el sacerdntium stulti irritaut :
patres. Hoc fccimus quod el palres nostri fecerunt. cum Dei proecepta, per eos nuntiaia, non audiunl.
Omnesenim sub pecealo conclusit, ut omnibus mi- Aperta esi terra, el deglulivit Datliati, et operuii su-
sererelur (Galat. 111).Injusie egimus : iniquilaiem >i per congregationem Abiron, el exarsit ignis in syna-
fecimus. Diligenter animodvcrlile qnid dicat: Pecca- goga eorum, el flamma combussil peccatores, Facta
vimus cum patribus nostris, injusle egimus , iniquita- suin hoticsecunduui litieram. Sed et nunc eos devo-
tem fecimus. Numquid dixit, impieegimus? aliud estt rat icrra ei exordet ignis, qui terrena sapiunl et re-
pecciitorem esse el injuslum, aliud est esse impium. cedunl a mandaiis Dei, quos non illuminat gratia
Peccator frequenter vincitur infirmilate corporis: : Spirilus sancti; sed accendit flamma peccali.
impius autem negat Deum. Propterea ergo quoniamii Et fecerunl vilulttm in Horeb, el adoraverunt scul-
ego non sum iinpius, sed peccalor, propterea autleoo ptile, el mutaverunl gloriam suam in similiiudinemvi-
rogare pro peccatis meis. tuli comedentisfenum. In Deo enim debueral esse
Palres noslri in Mgyplo non inlellexeruni mirabilia fl gloria eorum;sed reliclo eo, simulacro mulo et
tua, Yiderunt, el non viderunt. Viderunt carnalibuss D surdo dantes gloriam, dicebanl: iii sunt dii lui, ls-
oculis, el spiritualibus oculis non viderunt. Non di- i- rael (Exod. xxxn). Sic et niinc si quis, relicla Ec-
xii, non viderunt: sed, non intellexeruni. Illi enim n clesia, sorles pythonesque consulil, mulalur gloria
vitierunl mirabilia, et non iiuellexerunt. Non enimn ejus, et similis pecudi fit : sicut quondam Nabucho-
ca spirituali coniempiaiianlur iniuilu. Etnon fuerunt i( donns.or (Dan. iv).
memores muliilttdinis misericordim lum. Qualiter eos is Oblili sunt Deum qui salvavil eos : qui fecil tnagna-
de manibus inimicorum eripuisti. Sed ho<liequo<_ue e lia in /Egyplo. Ut ea plagis verberala populum libe-
niirabilia facis, Domine : cum nos a lenebris mundi li raret. Et mirabilia in terra Cham. Cum, derclictis
ereplos dignaris illuminare. gentibus, ipsos in e»rum terra plantavil. Et terribi-
Et irritaverunt ascendentesin mare Rubrutn : el sul-
1- lia in mari Rubro. Ut Pharaone exslinclo, siccuin po-
vavit eos, etc. Facta sunl enim lioecinIsrael. Sed ani-
i- pulis pr.T.berei incessum (Exod. xiv).
modveriendum est quia, quod ibi fuitumbra, in Ec- 2- i);'a;i(ut disperderel eos si non Moyses eleclus ejus
clesia veritas esl eompleti. Igitur baplisinum vel el stelissel in confraciione in conspeclu ejus, etc. Allen-
crux Christi pereuniibus stultilia est. Irritalur ergo;o de liaec, o sacerdos : perierat eiiim populus, nisi
H43 APPENDJX AD TOMUMSEPTIMUMS. HIERONYML 1114
Moyscs confregisset iram omnipolentis Dei, et tu u A Et immolaverttnifilios suos el filias suas dmmoniis.
cum videris populum Dei delinquenlem, cane tuba : Sensus et animas suas.
annuntia eis delicta eorum, el sla in confractione ie Et effuderunt sanguinem innocenlem, el sanguinem
ad Deuin, utavertatur furor ejus ab eis. filiortimsuorum, et filiarum snartim quas sacrificave-
Et pro nihilo habuerunl terram desiderabilem.Quia ia runt sculptilibus Clianaan. Tunc enim animocsanguis
islam transitoriam diligebant. El non crediderunl in 'n cfTunditur: quandolioino idolis deditusa Dei, cultura
verbis ejus. Quibus promisit regila coelornrii. recesserit.
Et murinuraverunl in tabernactttistuis. De raurmu- i- Interfecta est terra in sanguinibus, el contaminata
ratione enim Aposlolus docet, dicens : Nolile mur- est in operibus eorum, el fomicati sunt in adinvenlio-
mtirare sicut quidani ex ipsis niurmuraverunt, el a nibus suis. Tabe enim iniquitalis inficitur : cum di-
serpeniibns perierunt (I Cor. n). Non ergo murmu- i- versis fornieaiionibns corpus hominis inquinaiur.
remus, ne nosdoemones venenosis morsibus saucient )t Ideo et ira Dei in impios soevit: nnde sequilur :
ac depascant. Et iratus est furofe Dominusin popttlum suumel abo-
E'.evavitmanitm sv.am sttper eos: ul prosterncret it minatus est Itmredilalemsuam. Quia reliquil eum. Et
eos in deserlo. El ttt dejicerel semen eorum in nationi-'- qui qiiondam fuerat plebs Dei, facla eslcaierva diaboli.
bus, ef dispergerel eos in rcgionibus. Dispersi sunt il B El tradidil eos iii manus genlium, et dominali sunt
enim Judoei in diversis pariibus. Sed el ille disper- f- eorumqiii oderttnt eos. Et tributaverunt cos initnici
gitur per diversa, qni circumfertur oinni venlo do- >- eorutn, ethumilialisunl sttb manibuseorum. Sed dt-
clrinae, et in Deuro firina non consisli.t statione. ces tu, o homo : Non est recla via Domini, qui nos
El initiati sunt Beelphegor, et comederunl sacrificia
ia in tiintis inalis inclinari permittit. Sed, quoeso, per-
morluorum. Qui Deo se consecrare debuerant, idoio o spice : quia pro suis peceatores criminibus incli-
consecrali sunl. Et qui panem vivum esurire debue- '- nanlur, et Deus tnrila pielale pracdilus est, ut sein-
rant, mortuoruin sacrificia comederunt. pcr dignelur iffipariiri proesidium : sicut loquilur:
El irritaverunt eum in adinvenlionibus suis. Quia ia Smpeliberavit.Semperilleliberai,ellunoncorrigcris?
perversi eranl. Et muttiplicaia est in eis rttina. Rui- i- Adbucpliiga illalainjamiisastat: etlunonemeiidaris?
na est cum porieies doniorum ruunl : qure tune ic Ipsi auleni exacerbaverunteumin consilio suo. Quod
multiplicolur cum fuerint a fundamenlis eversi. Er- r- babueruiil, ut, relicto eo, idola sequerentur. Et liu-
go isti cum fundameiito, id esl, cum ipsa legis lil- l- mi/ia(i suii( in iniquilaiibus suis. Jam lii non a Deo,
tera in qua se putabant stare, diruti sunt: quia sta- i- sed a suis deliclis humiliantur. Sed proecurrit soliia
bilili non fuerunt super petram. miseralio, diccnie propheta:
5( C Efvidil cum tribularcntur, et audivit orationem 10-
Stctil Phinees, et placuit, et cessavil quassatio. Et
repulatum est ei ad jusliliam, etc. Supcrius dixitit ftim. Docet enitn et le quod si conversus ingeniue-
Moysen in confr.ictione stetisse : bic aulem Pliineen sn ris : protinus appropinquant celsis auribus ejus
exorasse dicit (Num. xx.v). Quod diligenler auscul- 1- prcces humililatis lu».
la, sacerdos, cui animsc commendaiae sunl: evagina ia Memor fuit testathentisui. Qtiod eum Abraham ini-
gladium : inlerime fornicaiores, boc est, profer ver- r- lium fidei nostrrc pepigit. El pmnituil eum secundum
bum, insla importune, opporlune ; argue, increpa, n, multitudinem miseritordim sum, el dedit eos in miseri-
obsecra cum omni palienlia et doctriiia (II Tim. iv):): cordias in conspectu omnium qui ceperant eos. Super
ut libi reputetur ad justitiam. Quia qui reddiderit it poeniienies cnim pcenilet Deus de malitia quam lo-
pretiosumexviti,sicutosnieumeril,aitDominusDeus. s. cutus fuerat, utfaccret, et non fecit, constituens te
Et irritaverunl eum ad aquas conlradictionis, et in sinti Abraboe patris eujus es lidem seciitus. Ideo
vexatus est Moyses propter cos, quia exacerbaverunt nt et propheia cxsulians ait:
tpiritum ejus. Aqure contradictionis, oqure baplismi ni Salvos nos fac, Dpmine Dcus noster. Ne nobis viiia
accipiuntur : ad quas diaholo contradiciiur el opc- c- dominenlur. El congrega nos de nalionibus. Qnia
ribus ejtis. Post qnas si quis se coinquinaverit viiiis,s, gens Hebraeorum in regionibus esl dispersa.
vexaiur sacerdos, pro eo quod exacer.tiaverit spiri- i- D Ut confileamur nomini tuo sanclo, ct gloriemur. in
tum Dei per quem ille proedicat : sicut Paiilu; dice- »- laude tua, In Filio uiique : quia nomen Filii laus
bat: Quis urilur, et ego non uror (l Cor. xi)? De )e lua est.
hoc etiam spirilu testabalur dicens: Nolile conti i- BenedictusDominusDeus Israel, a smculoel usqtte
starc Spirilum sanctum Dei: in quo signati estis in i» smculum, eic. Merito benedictus in srecuia, per
die redempiionis (Epties. iv). quem facia sunt srecul:), et non soluni facta sunl,
Et distinxit in labiis suis. Ul jugiier suppiicaret et scd etiam redempla. Qui et nunc nos recreare di-
pro eis. JVott disperdiderunl gentes quas dixerat at gnelur in salutari, id esl, in Cbristo Jesu Domino
Dominus illis. ldololairiam vel diversa fncinora. nosiro, cui esl cuni ipso et Spiriiu sanclo honor et
El commixlisunt inter gentes et didicerunt opera ra glqria in ssecula sseculorum. Amen.
eorutn, el servieruni sculpiilibus eorum, et facium estst PSALMUS. CVI.
itlit in scandalum. Sicut enim sacerdoli exoranli pro ro
Alleluia. Isle psalmus omnem cansam conditionis
populo ad jusliliam reputalur; ita bis qui in deside-
e" humanoe , quam vel delinquendo sumpsit, sive
riis.fanaticis converlebanfur, in scandalum. poenilendo suscepil : sive multiludinem miscns-
 1143 BREVIARIUMLN ISALMOS. PSALM. CVI. 11-16
tionum Dei (ut iu prresenii ait : quis sapiens, et, A austro veniel : quomodo nnnc dicitur, A solis orlu
cnstodiet hoec; et lunc inlelliget misericordias Do- el occasu, el ab aquilone ? Ausler et noliis lacitus est.
niiui) narrare dignoscilur : sed et repulsionem
Judoeorum et vocationem genlium evidenlissime A solis ortu et occasu. Amen, anien dico vobis, quia
pandit. mulii venient ab oriente et occidenle, el recumbent
Confilemini Domino quoniam bomts, quoniam in iu sinu Abrahre :filii auteni generaiionis hiijus longe
smculummisericordia ejus. Ideo confuemini ei pec- erunt ( Matlh. vm). A solis orlu et occasu ; ulique
cala vestra : quia bouus est et peccala dimitiil. Si alienigenre. Et ab aquilone. Aquilo durissimus vcn-
aulem bonus non esset, non vobis diceret, confite- lus est: nomine autem dcxler vocatur. Ab aquilone,
tnini; et, confilemini ei: quoniam in smculummiseri- inquit, exardescent mala snper terram (Jerem. 1).
cordia ejus. Hic est misericordia : caeterum supra More legitur in Numeris, et in Exodo, et in omui
jttstilia est. Qitoniam in smculum miserkordia ejus. Scriptura sancla, ct ubicumque, mare auditis, se-
Quamdiu eslis in saeculo, confiiemini. cundum cliniata semper intelligitur occidens. A silu
Dicanl qui redempti sunl a Domino, quos redemil enim Jerusalem mare hoc niognum, quod diciuir, in
de manu inimici. Proprie de vocatione genliura lo- occidente est. Videle igilur ijjyslerium Scripiura-
quitur. Isie enim psalmus eorum liabet sacramen- rum. In isto loco bis occidens nominaiur, et nec
tum : qui redempli sunl in Doniini passione. Dicant B semel notus. Hoc quare dicitur ? Quoniam populus
qui redempti sunt. Ipse est enim Salvator et Redem- Judreorum in isio psalmo non scribtiur vocandus,
ptor et pretium. Dicant qui redempli suni. Ipse re- sed lanium gcnlium. Denique quid dicit?
demit : ipse dat preliura sangttinem suum. Quare Erravernnt in soliludine in inaquoso : victmcivitalis
juilem dedil preiium sanguinem suum ? Ut redime- Itabilaculi non invenerunt. Esurienteset sitienles. Et ut
rel nos de nianu inimici. Caplivi enim tenebamur sciatisqnia proprie de voeatione genlium scribiiur,
in manu diaboli. Propierea autem ille venil et rede- et de expulsione Judreorum, in sequentibus ipsius
niit uos, ut liberarelde dioboli manu. Quosredemit psalnii scriptum cst : Postiit flumina in deserium,
de manu inimici, ut deslruat iuimicum et defenso- videlicet Judocnrum. Erraverunl in soliludine in ina-
rem. Inimicus homo snperseniinavil zizania. Inimi- quoso. Diximus qure essent aqtiae, diximus qure es-
cus autem diabolus est. Inimicus est ipse et posses- sent flnmina. Viam civitatis habilaculi non invene-
sor. Proplerea tnanti sua nos tenel: non quia dili- runl, esurientes et silknles. Exponamus quomodo
git, sed quia odil. Quos redemil de manu inimici. gentium populus fuerit in deserlo, ubi non eranl
Grandis majestas et grandis poicntia sangulnis Do- aquoe, hoc est, in inaquoso, et quomodo viam civi-
mini, qui solvit manum dioboli. Quomodo enimsunt latis hahiiaculi non invenerunl, esurientes et siticn-
aliqua aniraalia quse slringunt aliquid inlra sein- C les. De quibus dicilur, non inrenerunt, manifestum
clusum, quod dicunt et medici, et pbysiei, ut nisi est, quod quoesierunt viam civitatis babiiaculi, sed
fractum fucrit, a se non dividilur, nec dimitiit illud non invenerunt. Qutrsierunt ergo viam per quani
quod intrinsecus clausum lenet : si aulem missum venirent ad civitatem : esurienles qusesierunt et si-
fuerit oleum, slalim dissolvilur, et quod slrictum tientes. Anima eorum in ipsis defecit. Defecerunt
fueral dissipatur et dividitur in paries : sic et ma- scrutantes scruiinio (Psat. LXIII). Defecerunt, quie-
num durissimanv dioboli solvil sanguis Christi. No- sierunt, et non invencrunl, et in csurie sua et sili,
Jebat nos dimitlere diabolus. Sanguinem suum fudit viam civilalis habitaculi non invenerunt. Esurientes et
Dominus quasi oleum misericordire, ct per ipsuni silienles. Multi fuerunl qui repromtiterent islam
nos liberavit. De regionibus congregavil eos. Yide viam quse deduceret ad civilatem. Promisit Socra-
quam grandis sit manus diaboli. Quos rerfemifde tes, promisil Plato, promisit Arisloleles. Hoemor-
manu inimici. Hos autem quos redemit de manu ini- rliousa quse fluebat sanguine (Luc, VHI), mullos
mici, in cunctis regionibus tenebantur in manu ini- quaesivit medicos, et a nullo sanari poluit. Vi«iii
mici. J9eregionibus congregavil eos. In loto orbe ma- civitalis habilaculi non invenerunl. Doclrina illorum
nus diaboli possidebal nos. magis famenv faciebat veriialis, quam saturitatem.
A solis orlu et occasu, ab aquilone et tnari. Yidetur D Hremorrhousa totam substatiliam suam impendit
quidem quatuor dixisse climaia : Orientem, Orci- in medicos. Esurientes et sitienles, anima eorum in
deiilem, Meridiem, et Borcain : hoec sunl quaiuor ipsis defecit. Sed quoniam perdiderat suam univer-
climala mundi. Sed non ila psalmus conlinet. Hic sam substantiam , hoc esl, Ecclcsia de gentibus
enim habet: A solis ortu et occasu : Ecce duo cli- congregata : quia anima ejus in ipsa defecit, cla-
mala: Ab aquilone, hoc est, a septenlrione : Ecce Iria mavit ad Dominum cuni iribularelur. Tactus fim-
climala. Et mari. Mare utique in occidenle esl. Ergo brise Domini, clamor credeniis fuit.
videtequoniam occidentem his nominavil, ei meridiem Et clamaverunl ad Dominum cum Iribularenlur, et
nec semel. Quare igitur tria climata nominavil, et de necessitatibus eorum eripuil eos. Ad Dominum, in-
unum noluit nuncupare? Legimus in Abacuc : Deus quit, cum tribularer clamavi, el exoudivit me (Psal.
ab austro veniet (Abac. III ). De Salvatore dicitur : xi). Tunc exaudimur a Domino, quando non sim-
quoniam Deus natus esl in austro. A silu enim Je- plex vox, sed tribulalio clamatad Dominum.
rusalem, Belhleem in auslro posila est. Proplerea Et eduxit eos in viam rectam, ul irenl in civitatem
dicitur, Deus ab auslro veniet. Si autem Deus ab habitationis. Quia viam civiiatis liabilaculi non inve-
11« APPENDIX Afi TOMUMSEPTIMUMS. HIERONYMl. 1148
ncrunt, prople.rca deduxil eos in vtiim rectam, Ergo) A ConfiteanturDgniino misericordimejut. Quibus ex-
oslendit, quia ante inyenerunl quidem vias, sed pra- cclsus c se humiJirivit, quibus Deus homo faclus est :
yos, et iion reelas. Et deduxit eos in viam recfam. quibus q immorlaiis pro morlalium vila subditur mor-
Yia deduxti eos jn viam. Ipse Doniinns atque Salya- ti. t El mirabitia ejusfiliis hominum. Quia inferni sereas
tor deduxii eos in viam reclam : fecit eos, ut in see pbrtas p vectesque con/fegit : quia rediit victor ad
ambularenl: ipse et duclor, et via, Et dednxii eos inii ssuperos : quia remeavit ad coelos.
viam rectam, ul per hanc viam, hoc est, per Domir<? Et sacrificenl sacrificiutn laudit. Cessent hirci et
num Siilvatorem irejit in ciyifaleni liajjiiaiioiiis, inn yitijlj
v ; quia Deus sacrificium de puro corde requi-
Ecclesiam ejus qure fiindola fiierat super ipsum, et:t rril, Et qnnuniknl opera ejtts in exsulialione. Cum
pelrain, ei viam alque duclprem. Simtilque consi- goudio g cuiictis choris annuntient : qualiier eos sua
derandum, quia in isto psalmo tertio dicitur: \
visiiatione salvarjl.
ConfileanlurDomino misericordimejus, ef mirabilia a Qui descenditnimare. Id est, saeculum.In navibus.
ejttt filiis hominum. Quia sgtirtvilgnimqm inanent, elj( In I Ecclesijs, quse Chrislum poriant, ela fluclibus
animam esurknlem satiavil bonis. Eos qui inanes:S hjijus 1 mundi tuiudunlur. Facientes operationem in
erant a gralia sua,"et fumera verbi paiiebanlur,', iaquis multis. In populis. Sed el ad aposiolos hsec
bonis coelestibus saliavit. B referendasunt:
i Ipsi viderunl opera Domini, el mira-
Sedentes in tmebris el umbra mprlis : vincfos inn bilia l ejus in profundo. In profunda enim caligine,
inendicitate el ferro. Vinctum enim crat genus hu-i- per j eoruin praedicationein lumen veritatis illuxit, et
maniiin calenis criminum, el carceri diaboji manci-i- \yideruntj operante Domino, in lenebris deiisissimis
patum. Et cur hoc accidil? Vide quid sequitur, <
clarcre lumeii yerissimoe Trinilalis.
Quia exacerbaverunteloquium Doinini. Quoeman- i- Dixit, el slelii spiritus procellm. Cessavit mundana
daveral, non cuslodientes. E( coitsilium Aliissimi 'i 'tenuilio.
\ Sic et tii navi dormiens Dominus, cum ex-
irritaverunt. Quod dederat ul eligerent vtiam. ,
citaltis a discipuiis ftiissei, imperaviiyenlo, el mare
Et humilialum est in laboribus cor eorum. Quia nonn < siluii (Malt. viu). Et exaliati sunt fluclus ejus. Sus-
exaltabantur in operibus Dei. Infirmati sunlnec fuit i( < pensi sunt, ne iiocereni: idest, liujns diabolicoe
<7uiadjuvaret. Eo quod in Deum firini oon essent : leniationis i molris, quos iniqui conimovent super
nec eum requirerent, qui ycrus est medicus. j
justos,
Et clamaverunl ad Dominumdum tribularentur, el e( Ascendunl usqueadcmlos. Elevanlur in superbiis
de necessitalibuseprum libergvit eos. Defecit post ori^-i- :suis,ad sanciorum injuriam. Et descendunl usque
ginafe peccatuin humanum genus : iterata vicipnonn ,gd abyssos. Huijiijianlur in confessione. Et ut inlelii-
observrtus legem iraditam per Moysen, sed et de hac ic C g;is figiiraliter hocde malis hominibus dici, sequi-
necessitate illud eripnit. lijr : Anitna eorum in malis labescet. Flticius enim
El eduxit eosde lenebris, ete. Et ob id : aquiinjm rinimam non hobent. Sed labescit anima :
Confileantur Domhw miserkordim ejtts, /elmirubjliq ig cum yerberat:) plagis coelestibus, se pcccasse et
ejus filiis homimtm. Et cnr ejus yel mjsericordia^ 93 sanctjs injiiriani inlulisse cognoscit.
coiifitendse sint, vel mirabilia proedicentur, sequen- u- Turbati sunt, et mpli sicut ebrius. Nihil enim loc-
lia docent. lum, nihil slabile, nihil sobrium eoruin sensus ha-
e- bebal- Ei omnissqpienlia eoruin devorala esl. A sa-
Qnia contrivil potias mreas, el vectes ferreos confre-
gil. Visiiavit eni.m nos oriens ex alfo (Luc. i), ej e} pieiifiavfiri D.ei::siciii quondiim draco Moysi deglu-
illuminavit errorum tenebras, disrupitque calenss ss livil tlracones ^gyptiorum (Exod. vn).
legis, ut libero orbitrio serviremus. Ef damaverunl ad Dominumcum tribularentitr, et
SuscepU eos de via iniquilatis eorum. Qbseraver.at at de necessitgiibttseprum liberavil eps. Ul relinquenles
igitur diabolus validissimis seris .suarum aediuni ni luxurjosam ebrietatem, Pei sapiemiain sequerentiir,
oereas vajvas, ne ah ejus jure egiedi valerej genus us Statuit proceilam ejits in aiiram. Ul jam non cum
humanum. Quaj omni;),utdixiinus, suiiDoniinusvisi^ si^ igne et grandine, sed cum suavi sancii Spirims Jla-
tatione conlrjvit, suscipiens enm in se. Propier inju- a- P *' inijie rsdveniret. Ei siluerunl fluclus ejus. Poeniteii-
stitias enim sugs humiliaii sunt, Utexalfarenlur.in e». ii. tiom ogenies, in tranquillitafem conversi sunl.
Omnem escamgbomingta csl animg eorum, el ap- ip- Lmlati sunt quig siluentnt, Iilis quiescejilibus, hi
propinqnaverunt usque ad potias mortis. Et damave- ie- Ireiiinlur. E( eduxit eos iit porlum voluntgfis eoium.
runl ad Doininumcum tribulprciilur, et de necessitaii- (t- De bis qiiiescentibus fluctibus, .-ipposiieruutiniegrom
bus eorumliberavit eos, Sed vj.de qualiter eos Iibera- a- yoliinlatein ad eunv deduci: qui ir.iiigans fluctus, ve-
verit: quia omne yerbum vitre, quod prophefae prao- ao- rus csi porlus. Ei de nccessitatibuseorumliberavileos,
jiunliaverunl, abomiuati suiit el appropinqjiaverunt int N? ati his pestibus.qualereulur.
morti. Confileanlur Domino miseticordim ejus. Qtiibus
Tunc misit verbum suum, ettanavif eps. Ipsum Fi^- ?j.- prolegil geijus Jiiimanum. Ei mirablia ejus filiis ho-
lium, qni in principio erat Verbura : qni iu Eyange- ;e- minum. Quia miriibiliter hos compescuit fluctus.
lio sanat omnem languorem et omnem iiilirmiiateiii 3ni Exgltenl emn i|i Ecctesia pkbis, In congregatione
inpleiie. E( eripuit eps de interjtignibjit egrum, In fideljum. In cqthedra seniorum laudent ilium. Non in
qiiibiis se ipsi dcjnerseraiii. illa catliedra in qua Scribre el Pharisaei sederunt.
HS9 BREVIARIUM 1N PSALMOS. PSALM. CVII. HSO
qui legenles legem , non iniellexerunt in ea Domi- i- A spirilualiier intelligas, videbis in hoc psalmo
num nuntiauim, sed in ilia in qua eum, vel pro- i- quario misericordias petitas el elementer indultas :
pheire, vel patriarchae, spirituali oculo contemplau-1- quas elnobis jiietiise prollua dignetur quocsitas in-
tes, coguoverunl in miraculis, vel oraculis cecine- >- dulgere, pulsatas aperire , petiias non negare. Ipsi
runt. gloria cum seferno Patre elSpiritu sancto iii ssecula
Quia posuil fliimina in desertum, et exilus aquarum IH scectiloruii). Amen.
in sitim: lerram fructiferamin salsuginem, a malitia ia PSALMUS CVH.
inliabilantitimin ea. Merito exoltandus, merito lau- l* CanikumPsalmi ipsi David. Canlicum semper refer-
dandus, qui in Ecclesia qure prius fuerat deserla, et 3t tur in sensum : psalmus vero refertur in corpo-
odio babita, posuit apostolos, qui eam et consola- j_ rnlia. Ut auteui raaniiestiiis dicomus, caniicum in
a liieoriam refenur : psalmus autem in practicen,
reniur alloquio, ei aliuviofoecundiirent. Dedit ei inn hocest, in opera. Quoniam ergo in lituio scri-
animas sitientium suum verbum , exitus prsedicaiio- v- pmm : Canticum psalmi : recie et eonsequenler
in seemido versiculo ait : Caniabo et psallam in
nuni, el terrant corporis, qure prius spinos amaritu-__
dinis protulerat, fructibus replevit oeternis. gloria mea.
Posuit deserlum in stagna aquarum. Prsebens inn Paraium cor meum, Deus, paralum cor meum. Pa-
Ecclesia baplisinuni. El terram sine aqua in exilus ss B ratus sum non solum operc, sed eliam corde et
aquarum. Proedicatores in nntionum aridilate con- i- sensu. Paratum cortneutn , in sensu : paratum cor
stiluens. meum, in opere, lioc est, in praclice. Quoniam non
Et collocavit illic esurienles. Ut bonis coelestibus s solum corde et sensu, sed et in opere paratus sum.
reficereniur. El constituerunl civitatem habitationis.s. Proplerea et secundn dico : Cantubo et psallam in
Animas suas exhibuerunl ab incentivis vitiorumn gloria mea, Cantubo, hoc esl, in corde meo, el psal-
tulas : in qtiibus fructus spiritus hobtiaret. lam. Sicuf psaiterium ex mullis cbordis composilum
Et seminaverunl agros, et plantaverunt vineas , el ?( est, et si una cborda fuerit rupta , exterminatur
fecerunt fruclum nalivilalis. Ad aposiolns isia refe-'- psalierium, ita et in actibus nostris, si unum man-
runtur, qui jecerunt semen in corda credentimn,i, daium prrelergressi fuerimus, psallerium noslrum
de qnibus frtictum ateniilatis acciptiuil, boc esl,U riimpiltir. Ideo dixit : Cantabo et psallam in gioria
cenlesimum, sexagesimuin , el tricesimuni (Matt.'<• mea. In aliis codicihus legitur, in gloria tua. Sed
xm). melius estsecunduni Hebraicum legere, iit <j/on'amea.
El benedixit eis, el muttiplicati sunl nimis. Quiaa Quoddicit, hocest: Cantabo et psailam ingloria mea:
qnse erant plaeita ei, faeiebanl. Sic et in manu Jo- Iloc, Domine, quod libjpsallo.quod tibi canto, non
sepli benedixit omnin Deus, quia se a pravis cogita-- C tibi gratiam facio, sed mihi. In alio enim psatino dir-
tionibus et concupisceniiis cuslodivit (Gen. XLI e( "( cit: Qiioniom bonorum meorum non egcs (Psal.Tix).
seqq.). Etjunieuta eorum non minoravit, (rraiionabi-i- Quod ergo facio, pro me focio. Quod ei*goservio libi,
les inlereos homines non sunl ininoiali in inferius,>, gliiriameaest. Jcjunamiis : nuniquidaliquidDeodona-
sed in melius repnrati. Igitur explicila vocatione acc mus? Pro peccolis nostris hoc (acimus. Jacemus in
redemptione gentium, retlit ad expulsionem Judsen- sacco. Quid ex hoc |ir*rstamus Domino? Hoc tan
rum, dicens ; tum illi prsesiamus, ut salvemus animas nostras.
Paucifaclisunl. Eo quod non fuissenl in his mul-i- Ipse enim hoc desiderat. Sicutbonus et misericors
(iplicata opera Dei. Et vexati sunt a tribulalione ma- medicus : si aliquem sanaverit, gaudet quidem el
lorum et dolore. Quia insontem tiiiqui sunt pcrsecuti.i. ipse et ille qui sanatus est : ila et Dominiis no-
Effusa esl conlentio super principes eorum. Ut qui li ster.
Dominum conlempserant, ipsi contemnereutur. EtIt Exsurge, psatterium et cilhara. 0 psallerium, o ci-
seduxerunt eos vana ipsorum simulacra , utiqiie e thara, facta es et ereata es, ut psallas Deo : cxsurge
quae adorabant. Et deduxit eosininvio, et non inn et psalle, quare jaces ? 0 nvonache, qui sias corpore,
via, Seducenies eos a via Donjini, deduxerunt eos'S quare jacet anima lua, et non psallis Domino ? Ma-
in invio Salanae. Denique, deductis istis in invio , *" P ledictus homo qjii facil opus Dei negligenter (Jerem,
videamus quid fecerilDeus plebi suae. XLVIII).Si psalterium es, si cithara es, quare surdus
Et adjuvit pauperem dc inopia, Ptipulum Ciirisiia-i- es, ct non glorificas Deiim ? Exsurgam diluculo. Deuj*
num dapibus sotiavit seternis. Et posuil sicut ovesfa- i- in lenebris benedici et laudari non potesl; sed in
tnilias. Ut autlienies vocem veri pastoris, fide se-:- luce benedicitur. Rem dico miram : Etsi noclesur-
querentur. gimus, Deum jn luce benedicimus. Numquam Chri-
Videbunt recli, el tmlabuntur. Quorum sunt prre- :- stiano nox est : semper Christiano sol jusiilire ori-
dicalione conversi. Et otnnit iniquitgs opilabit os >s inr. Et hirc quidem secundum Judseos dicimus.
suum. Diabolus, vel Judmi, sive hreretici : qui inn Cseterpm secundum alliorem sensum, Dominus esf
excelsum iniquitalem loqui proesumpseranl. qui canit : Paratuni cor meum , Deus, pargtum cor
Quis sapiens el custodkt ea, el tunc inlellicjet tnise-
i- tnettm. Paratus sum hic : paratiis surn in fulnro.
ricordias Domini ? Si enim sapienier consideres etst Salvo et in terris ; salyo et iu crjelis, hoc est, el. an-

a Yide quoesub initium epist. in nostra recensione

30, ad Paulam, observanvus, noi.°, col. 44L |
IISI APPENDIX AD TOMUMSEPTI.VIUMSi IllEROiNYMI. 1152
gelos salvo ethoniines. Exsurge,psalteriumet ciihara. A t Deus loculus est in sancto suo. Sive in lemplo, sive
Loquitur Dominus suo corpori : Psa/(en'titn e( ci- in unoquoque sanctorum, sive in propheta. Auditur
thara, qui descendisti in infernum et jacuisli, ex- in Aloyse, auditur in aposlolo;'el verius dico :
surge et lauda Dominum. Et vides quid dicit: Non Loculus est tii! Filio suo. Quid ergo loctilus est
ipsequi movel cilhar.im et psalierium laudat; sed Deus? Hacc qtise sequuntur.
ipsa citbara ctpsailerium, ipsa henedicuntPatrem. Exaltabor el dividam Sicimam. Proplerea, inquit,
llle enim Deus est, et ab aliis benedicilur el iauda- cruciligor, ut dividam Sicimam. Sicima interpre-
tur. Corptis autem ejus et bomo quenj suscepil, ipse taiur in noslra lingtta, humeri. Humeri autem in-
lnudat Dominum. Ut autem sciatis quoniam pro- terprelanlur, opera. Sensus ergo isle est : Propter-
plieta ex personaDomini loqutiur, etnon ex memet- ea crucifigor, ul opera mea dividam sanclis meis.
ipso hoc loquor, videle fjuid seqiiilur. Propterea crucifigor, ut jugimi meum suave, elonus
Confitebortibi in populis, Domine. Populos autem meum Ieve imponam super cervices honiiiium. Fe-
intellige Judoeos. El psallamtibi in nationibus. De cisti, Doinine, quod pollicitus es. Exallatus es et
nobis dicit. Judseos enim illos dicil, qui primi ex divisisli Sicimam. Et convallcm tabernacutorum di-
Judseis crediderunt. Et videie ordincm : Primuni \tneliar. Vere Ddminus et Salvator nosler in hanc
JaiidatDeum in populis, et poslea iaudat Dominuin B convallem lacryiiiarura, in locum huraililaiis noslrre
in nationibus. Primum enim ex Judaeiscredideinint, subintravit, hoc est, in istum mundum : in quo,
et postea crediderunt ex geniibus. qnanlumvis quivis sanclus fueril, necdura cognoscit
Quia mctgnaest misericordia tua super cmios. Non secundura. quod oporlet nosse. Ex parle enim
est crealtira quoenon indigeat misericordia Dei. Uni- cngnoscimus. et'ex parte prophelamus (IGVxm).
versi misericordia Dei indigemus. Gabriel, Michael, jlieus esl Galaad, el metts esl Manasses. Gaudet
Seraphim , Cherubim, Potesiates , Dominaliones Dominusnoster'alque Salvator, habens plures di-
sunt qiiiderii sanctoe, sed indigenl misericordia vilias. Galartd ihlerpreUtur, iransmigratio. Gaudet
crealoris sui. Non detraho angelis, sed crealorem ergo quando populus ex gentibus migravit el venit
prredico, siquidem ipsi angeli libenler audiunt proe- ad eum. Manassjes interpretalur, ex oblivione. Vi-
dicarieorum creatorcm. Et alilerpossumus dicere, dete igitur quid dicit: Filius iUe qui accepit sub-
Quoniam misericordia tua de lerra levat ad coelos. stantiam, et comedit eam, et oblitus mei erat, nunc
Et usque ad nubesveritas lua. Ubi suut Judaei, ubi memoratus est inei (Luc. xv). Et dicitur Manasscs,
siinl similes Judsenrum, qui secundum Jilteram hoc est, ex oblivione : qnia non est oblitus, sed re-
tantum sunt iiilelligentes? Quomodo usque ad nu- meavil ad suunv patrem. Ei Ephraim susceptio ca-
besest verilas Dei? FiliusDei dicil : Ego sum via, C pitis mei. Ephfajm inlerprelalur, fruclifer. Ephraim,
verilas et vila (Joan. xiv), et descendit in lerris, inquit, susceptio capitis mei. Snsceplionem pnsuit
et cum hominibus conversnins est (Baruch. JII). Et nunc pro coroha. Qnod enim in capite poniinr, co-
qnomodo, usque ad mtbes verilastua ? Manifeslus est : rona est, el in iScripturis diversis nominibus voca-
serisus, qiiod de aposlolis loquitur et de sanclis, ut tur. In alio loco habet: Scuto circumdabit te veritas
imbrem suum non pluant supef Judseos, sed super ejus (Ps. xc). Et in alio psalmo : Qni coronal le
gentes, sicutscriptum est: Mandabo nuljibus meis, in misericordiri et niiserafionibus (Ps. cn). Sicut
ne pluant super Israel imbrem (lsai v). In islis ergo enini ibi posuit sculum pro corona, ita et iiic sns-
riubibus verifas Dei esl. Si autem in istis nubihus cepiionenv posnit pro corona. Videte ergo quid di-
verilas Dei est, quomodo Monlanusdicit, et Cala- cit : Facius esi Galaari, factus es Manasses, hoc
phrygae dicunt : quod non est revelalum aposto- est, migrasti a8 Domiimm, et post oblivionem re-
lis, nobis revelalum est. measti ad palrem tuum. Esto Ephraim, esfo fru-
Exaltare super cmlos, Deus. Dens non exaltatur, ciifer. Habeto opera bona, el poslea eris corona
nisi super coelos : non exaltatur super terrom. Domini.
Quando lerreni sumus, non exaltamus Denrn. Si Juda rex metis. Videte, in quanla gloria est qui
aiitem de terrenis facli fuerimus ccelestes, tunc i agit poenitentianV. Judas enim, confessio inierpre-
exaltamus Deum, et Dorninus noster quando erat in latur. Moab leties spei mem. Grande mysterium in
terra, non nos exaltavit. Dicat aliquis : Temcrarie paucis verbis agnoseitur. Rogo vos, diiigenter ani-
loqueris. Siquidem ipse dicit in Evangelio : Qnando .madveriiie. Siquidem et mihi qui loquor, el vobis
exaltattis fuero, omnia traham ad me (Joan. xn). iqui auditis, prodest. Moab inlerpretatur, ex putre.
Vide quid dicai : Qunndo exalialus fuero in coelo, Ab, dicitur patet: Mo, ex. Quis est iste ex patre ?
lunc omnia traham ad me. Prius quidem est isfe Qui perdidit palrem suum, qui reliquit simm pa-
sensus, sed ego aliud inlelligo. Quando exallatus trem : qui non femeavit ad palrem proprium, ncc
fuero, quando crucifixus fuero, tnncomhes triiham est dignus viocari Manasses. Quis est isle Moab?
ad me. Ulliberentnrdilecli lui. 0 mira inlelligenlia !- Inimicus Dominii de cujus genere usque ad quartam
Propterea crucifigitur Dominus, et exaltatur, ut generntionem etdecimam el nsque in sseculum non
'lijjerenlur diledi ejus. Ul libereniur, inquit, dilecti intrabit in Ecclesiam Doniini. Quis est isle Moab r
tui. Exaltare tuper cmlos, Deus. Facturn est quod pc Qui ex immunda commixlione nascitur in spelunca
tivimus. Ille exallaius cst, et nos liberaii sumiis. lertebrosa. Ex ijol cniin cl Hliabus illius nati sunt
1153 BREVIARIUM IN 1'SALMOS. PSALM CVII. 1151
duo, Mnab, cl Amon, el Moab major est filius (Gen. A rnarum, et sanguinis. Idumaea cnim inlerpretatur,
xn). Videte ergo quomodo in littera mysterium - ssangitinea. Locus occisionis aniuiarum, ubi mulloe
abscotidilur. In lenebris, in spelunca : non in sole, interficiunlur
i animsc. Nemo enim viclor descendit
non in luce. Moab ergo diabotus interpretalur : quii in i infernum, nisi tu soius, Domine,
oblilus est potris sui. Denique et Abessalon, quii Deus, <7«i repulisti nos. Non dixit, Qui repellis
perseculus est palrem suum, inferpretaltir diabolus. rnos, sed, Qui aliquando repulisli nos. Et non exibis
Isie ergo Moab, quomodo lebes spei Dounini esl ?! 1Deus, in virtuiibus nostris ? Hrcc interrogaiive le-
Lebes interprelalur, olla. Qtiomodo olla spei Do- genda _< suiil. Et non exibis, Deus, in virtutibus nostris?
niini est? Ergone credibile est, ut Moah qui iu- Qui ( passus es pro nubis, quare non adjuvas nos :
terpreialur, diabolus, lebes spei Domiui sil ? Quo- sed £ paieris conculcari nos a diabolo crudelissimo ?
modo spes Domini est? Dicat Apostolus : Quos tra- J non exibis, Deus, in virlutibus nostris. Videte quid
El
didi Satan-e, ut discant non blasphemare (ITim. i). dical: t Non dixit, non existi : sed, noii exibis, Deus,
Diabolus quasi qusestionarius Domini esi. Qui noni in i virtulibus nostris. Hoc vult dicere : Quando labo-
recieambuiant ad Deum, iraduntur diabolo. Quare?? ramus, 1 lunc adjuvat nos Deus. Non esi enim vo-
Ut percant in .Tteruum. El ul)i clcmetilia Dci ? ubii lentis1 neque currentis, sed miserentis esl Dei (iioiii.
niisericors paler? ubi est qui facit solem suum oririi B iix). Videte quid dicat : Non ait: non est jacentis,
super juslos et peccalores, elpluil super peccotores; ineque dormienlis, sed misereniis est Dei. Sed vide
et jusios (Mailh. v)? Quod dicil, hoc cst: Tradidi,, < quid dicit : Non est volenlis neque currentis, sed
inquit, peceaiores diabolo, ut ab ipso crucioti, con- miserentis
i Dei. Si non ergo voluerimus ct cucur-
vertaniur ad me. Dicilur et in Jeremia : Qnid vides* rerimus,
i Deus nobis nihil proderit. Noslrum est
tu, Jercmia? Ollaui succensam, inquit (Jeretn. i). 'velle et currere, et poslea Deus miseretur. Alhleta
Yidete ergo quoniam in isla olla mittunlur cames. t
enim dormiens perdit vicloriam.
Iloe scriptuni esl in Ezecbiel : Et milte;, inquit,, Da nobis auxilium de tribulalicne. Non dixit, da
carnes in oilam, ut mollesfiant (Ezech. xxiv). Utt nobis i auxilium de deliciis : scd, de tribulaiione, Ad
dura converlantur ad Deum : ut ex corde Japideov Domiiium cum tribularer clamavi, et exaudivit nie
fiat cor carneum. Et ubi prius non poterat scribii < (Psal, cxix). Non dixit : cum essem in deliciis cla-
propler duritiam : posiea seribalur proptcr molli- mavi, autdormiens clamavi. Vis exaudiri a Domino?
liem. Succetidam, inquit, hanc ollam, el excoquaml Esto in tribulalione : ciama, et exaudieris. Si quis
carnes elossa,usque dum araitfanlomnemhumorem l ergo non est in tribulatione, auxilium Domini in-
et illuviem. Et videte postea quid dicatur : Et dis- vocarc non potest. Quia vana salus hominis. Male-
cant, inquit, quia ego Dominus. Magnamisericordia, , C dictus horao qui spem habet in homine (Jer. xvn).
et magnum sacramentum. Mitiumur carnes in ol- Non est necesse hoc interprelari. Hsec sententia
lom, ut excoquanlur et discant quia Dominus esl. omnibus patet. Aliquis speravit in imperatore , spe-
Muita sunl qusedicanlur de Moab et olla, sed nuncc ravit in principe, in palre, aul matre : in aliquo ne-
longum est. gotio subito sublraclus cst spiritus ejus in quem
In Idummam ecclendamcakiameiilum nieum. Idu- illc speravti, elevanuil salus ejus. Non dixit, vana
nirea inlerpretalur, terrena et sanguinea. Misericorss salus liominis; sed, salus ejus qui sperat in homine.
Deus, non solum ctelestia vult possidere, sed eltcr- in Deo [aciemus virtulem. Non habeamus spcm,
rcstria. Mihi alknigenm amici facli sunt. De nobiss nisi in Domino tanlum. Non dicamus : si illud mihi
dicit, qui ex genlibus credidimus. eveniat, aut illud, unde habco vivere ? Respondeo
Quis deducel me in civitalem muuitatn ? Nemo,i, libi quod majus est. Si perseculio fiai, unde babes
Doiniiie. Tu es enim qui dicis: Torcular caleavi ,i vivere ? Semper Christiano perseculio est, semper
solus, cl de gentibus vir non fuil niccum (Isai. LXJII).
). nuditas proposita est. Nemo ergo debet de vila ista
Omnes enim declinaverunt, simul inutiles factiti desperare, neino timeat,nemodebet dicere : Sise-
sunt: non estqui faciat bonum, non est usque ad d nuero, unde Iiabeo vivere? si infirmus factus fuero,
unum (Psal. xm). Quis ergo deducet tne in civilatem » D undevivo ? Chrislumhabes, ettimes?Sivolatilia coeli
muniiam ? Nemo, Domine. Siquidem et Pelrus, qui ii pascit, dubitas quod possit te pascere? Diaholus pas-
promiserat pro te inori, postea te negavil. Quae est st cilsuos homines, el Christusnonpascetsuos servos?
ista civitas muiiitft ? Infernus, ubi includuntur im-i- Diaholus facit judices hujus nvundi divites, et
pii: unde exire non licet. Et vere ex isia civitate,e, Chrisius non potest facere, ut non mendices ? Dia-
nisi Dominus victor non exiit aiter. Et verecivitasis bolus dat aurum et genimas, et Christus panem
munila esl ista. Mnyses^de ista civitate exire iion m non polest dare? Nos omncm sollicitudinem proji-
poluil. Jacob similiter intravit in hane civitatem, et ciamus de cordibus noslris, et dicamus : In Deo
non cst reversus. Denique dicit ad filios suos : Lu- i- facietnus virtutem. Ipse erit virtus nostra : ipse pa-
gens descendam ad inferos (Gen. xxxvn). Ad in- i- nis noster : ipse erit reclor noster. Et ipse ad ni-
feros autem descendit: quia necdum erat paradisus iis liitum dedueet inimieos noslros. Ip.se nos coronai:
a latrone apertus. Munita est ista civitas ad egre- 3- ipse pugnat nobiscum : magis aulem ipse vincet in
diendum : aperta est auteni ad introeundum. Quis is nobis.Quid enim dicimus? in Deo fackmus virlutem.
deducel me usqtte in Idummam ? Ubi locus est pce- B- Quando enim fories fuerimus, ipse ad nihilum de-
 1153 APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUM S. HIERONYML 1IS8
ducei inimicos nostros. Non dixit: pugnabil, aut oc- :- A bant: Vah! qui| solvis templum, et in tribus diebos
cidet: sed, ad nihilum deducet. Ideo eosad nihilunv n -illud
-i reoedificosi Salva lemelipsura (Marc. xv). Si
deducet, ut, si voluerinl, fortes eos facial, ei glori-i- idiligit
|i le Pater,; veniat nunc, et liberet te (Jt/a((.
ficet eos. Benedicomus ergo Deum,: cui sit gioi-ia a :xxvm). Ego pro: ipsis ex mortuis resurrexi, et illi
in ssecula srcculorum. Amen. <
dicunl : Discipuli illius venerunt nocte, et furati
< etim (Luc. xxni). Et odium pro dileaione mea.
sunt
PSALMUS CVIII. j
In ftnem, Psalmus David. Qund dicii, tn finem : in- .,Considera, o Cliristiane; considera , o monache; si
j
telligamus non de prresenti dici, sed de futuro.|_ Dominus persecniorem suum ei proditorem oscuio
Si auiem de futuro dicitur, prophelia de Christoo Isuscepjl,i et pro crucifigeuiibus eum orat : nos pro
est. j
fratribus nostrisiquid fncere debemus ?
Deus , laudem meam ne tacueris. Hoc'est, JudasS Constitue sttpet ettm peccatorem. Quoniam rogavi
me tradidit, Judan perseculi suivi, et crucifixeruni, , ipro |j ipsis in cruce , et viderunt vulnera mea. Dedi
et putaverunt me in finem perdere, Tu autem. Deus,:i !( eis locum poeiiitenti-e, et non ogunt poenitentiom,
laudcm meom ne lacueris. Universa Ecclesia perr et ( me nolunl habere regem , habeanl regem diabo-
singulos dies laudal Dominum, et complela esi or.i-- lum ] : nolunt biiljere regem Jesum, haheant regem
tio.Doin.ini dicentis : Deus, iaudem megm ne tgcueris, '• BBorabbani,
j_ j qui iriierpretaiur, filius palris, hoc esl,
Vide cujus dignilalis snnt sacerdoles. Sace.rdol.es s jdiaJjoJi.
j< Baraljbas iste quis fuil? Sediiiosus et latro.
loquuntur, et in sacerdotibus Deus lattdem Fiiii snisi ;]El vere Barobbonv habent regem , et usque in ho-
non tacet. Quta os peccaioris ei os dolosi super me e idiernum diern sediiiosmvi et loironera , qui occidit
aperlum est. Yideamus quomndn.os Judae proditorisS jipsos Judreos. Bprabbas Jairo , qui songuine delec-
apertum est in Dominum. Venit ad Dorn.inuni., utit itaiur, |i antequam |Dominus cruciligerelur: antequam
eum tradat, el dicit : Rabbi, hoc est, magisterr eum \ cruciligerenf Judrei, inclusus eral. Negaverunt
(Marc, xiv). Ecce os peccaloris , et os dolosi, Ego o Dominum,
] ei Borjabbasdimissus esl (Jodn. xvm). Ex.
eum mea clemeritia volo salvare, et osculum illili eo t enim tempore; Barabbas cospit in eos habere po-
porrigo, et volo vincere maitiiamejus, el il.le per- )
lesiaiem , et illei dremon qui ejectus fuerat de ho-
manet ad malefnciendum , ul me tradat, Specialilerr ifnine, et de iila; generalione , et perambnlaha! in
iniejligitur de Juda : generaljler autem de Judreis,, ideserto, et locum invenire non poterot, adduxil se-
in co tempore quo dicebant: Crucifige , eruciligee cnnv t alios septenv dremones pejores se (Luc. xi), et
(Joan, xix). Taie os peccatoris in Dominum aperiumii intravit j in synag<|!gam,et facta sunt novis-ima ho-
est, UlauJem yideatisquod depjnnibus Judseisdixii,, minis i illius pejorjiiprioribus. Denique et Synagoga
ex conseqiientibus cognoscetis. Quid enim dieii ? G" Q*Jjudrcorum aiileqiii.am crucifigeret Dominum , erat
Loculi sunl adversum me lingua dolosa. Egn pro0 tquidem peccatrix , sed unum tantum habebat dav
jpsis crucifigebar, el illj insuliabant .niihi. Vulneraa monem.j Crucifixit Domioum, et oclo simul in eam
mea metjicina eornni cront, et yjdebar illis in deri- (dsemojies ingressji suni. Impleium esl ergo quod
sum. El sermonibus odii circumdederunl me. Noi) ul1 dixit f : Conslilue super eum peccalorem, el diabolus
crcdanl, sed ut expugnent. Et expugnaverunt mee stel s a dexlris ejus: Qnoniam a dexlris ejus steiil,
gralis. Diiplicifer infelligitur gralis, hoc est, sinee jpropterea Synagqga siccanv habehat manum dexte-
causa. Nec enim peccaveram , et non merebar utt jra.ni, sieut scriptum est in Evangclio. Nos autem
debellarent me. Qnre autem djgna eavisa erat, utt (oremus, ul Domifius siet a dexiris nosiris, diabolus
expugnarent me ? Quia sanaverom segroios eorum,, aulem j a sinistris '{Luc. vi). Scriplum esl in Zacba-
quia morluos resuscitaverom, quja alia signa fece- ria j : Et ostendit imihi Dominus Jesum Sacerdoiem
ram. Videte ergo quoniam grotis expugnaveruntt imaginim , stantem coram angelo Domini, et Salan
emji. Et aliterinieUigitui'. Yoluerunl exstingueje ett *stabai a dexiris ejps. ut pugnaret cum eo (Zach. iu).
deJere nonien meum, et lamen non potueruut. i ergo a dexiris;diabnlus stal, quoinodo nunc de
Si
Quando aljquis aliquem persequilur, et nihil proficit:: Juda J dicit, e( diabpius slet a dextris ejus ? Sed videle
et non implel desiderium suum , gratis persequitur.. ]) _p cquid dicit : Stabai diabolus a dextris Jesu, ul adver-
Pro ep ut me diligerent, delrahebqnl piihi: ego au- soreiurs ei, hoe esjt, dexlerre ejus adversari volelial.
tem orabam. Pro beneficiis, qure eis contuleram, ipsii !Hie auteni non dicit, quia pugnare vull; sed quia
conlumelias iriihi faciebant. Ego aulem quid facie- jam j yicerat. Judam. Diabolus ibi conlra dexteram
bam? Orabam, Hrec sunt arma Domini : hoccsinl ett desiderat t piignare : hic auiem dominatus est dexle-
IjOslra arma, oratio. Siquando ergO nos persequittirr jrjseJudse. Sed et hoc considerandura. In ilto lern-
aliquis , et odit nos, dicamus : Pro eo ul me ditige- pore j stabol a dexfris Domini, ut adversareiur ei,
rent, detrahebanl mihi. Ego outeni quid faciebam?? (quando Jesus habebat vestimenta sordida. Sie enim
Orabam : ut eos vijicereni ? Alisit, Doiiiinus 11011 l et ( ibi scripium est : Et Jesus hahebal vesiimcnta
orabat, iit vinceref. Sed quid Ahhl Ego autemora- ssordjda. Qnamdiui liabet Dominus Jesus vesiimenta
bqm. Quid' dicebain? JPaler, ignqsce eis : quod eniml ss^rdida, tamdiu stat diabolus a dextris ejus, quam-
faciuiil, nesciuni (Luc, xxni). ( portat peccala nostra : in peccatis nosiris ad-
diu
*
Etposueruni adversum tne inqla pro bonis. In crucee versatur illi diabolus. Quando autem diciiur in Za-
PQSjtus,rogabam pro cnicifigentibus me, et illi dice- <
charia : Tollite veisiinienta ejus sordida , el induile
HS7 BREVIAIUUMIN PSALMOS. PSALM. CVIII. 1158
eum mutatoriis, conlinuo dicit Jcsus ad diobolum : A Videle A dissensionem Pharisteorum el infeliciiaicm
Increpet Dominus in le, Saianas , incrcpet le qui Judee. J Si bene emistis sanguincm Jesu, quare uon
clcgit Jerusalem. Hoc totum ideo diximus; quia rrecepistis pecnniam vcslram ? Si autem non vuliis
scriptum esi : E( diabolus stet a dexlris ejtit. rreciperc, quoniara pretium sanguinis est: osienditis
Cutn judkalur, exeat condemnalut. Non venial ini *vosmelipsos injnsle et inique effudisse sanguinem.
judicium, sed in condemnaiionem. Ubi enim judi- Sed 5 vide quid faciunt. Ipsom, inquil, pecuniam non
cium est, ibi condemnatio : ubi auiem condenmatio, iiiittunt i in corbonam, scd emunt ex ipsa agrum , et
jam manifesia est senleniia. Et oratio ejut fial ini sappellaut eum Acheldemacli , quod interprelalur,
-
peccatum.Pcenitenlia Judae , pejus peccattim facmmi pretiumsanguinis (Malth. xxvn). Quare illum emunl?
est. Quomodopejus peccalum factum cst poentietuiai In ] sepulitir-m peregrinorum. Nos beati qiiibus de
Judre ? Ivii. el suspendio periit. El qui prodilor Do- preiio] saiigiiinis Domini ager emiiur. El uxor ejus
mini faclus est, hic et interempior sui exstitit. Pro) uidtifl.
i Synagnga, quse prima farta esl uxor Dei, de
clementia Domini hoc dico : qnia mogis ex hoc of-- iqua dixil: Ei dedit illi libellmi) repudii (Deut. xxiv).
fendit Dominum, quia se suspendit, quam quod Do- Et ! iierum : Recepi eam, et dixi illi : Converiere od
miniim prodidit. Oporiebat orationem ipsius esse in1 nic (Jer. m). Illa ergo Synag»ga reimdinm accepit
- B ;a Salvotore, ct facta esl uxor Judoe prodiloris. De-
poenitenliiim, et versa esi in peccatum. Vidcs hse-
reiicum oranlem, vides Judrrum, vtiles Mnnichamm: nique quid fecil? Non iiccepit dolem , sed dolem
licet jejunenl, liccl orent, lamen oraiio ipsorum) marito suo detlil. Iteriim oulem ille miserrimus Ju-
verlitur in peccalum. das qui proditlil Doniinum, non vtili accipere malam
FiflHidies ejut pauci. Dies pjus pauci facli sunl : dolem ; sed redditlit merelrici uxori malam dotem,
nocles vero creverunt. Receptus est enim in dimidioo quiim accepil ab illa. El quid dicit ? Displicuisli
dierum suortim. Sol ab ipso rccessil, el ecce lene-- priori tno marito, reptidiavit le, et projecii, eldedil
broeei mulliplicaloe sunt. El episcopalum ejus acci- tibi libellum repudii. Ego nolo le habere iii uxcrem.
pial aller. Hoc el in Aclibus aposlolorum manifes-- Dedisli milii pretium , et decepisti me, Elqiuciii-
lius interprefaluni est (Act. i). Non soluin autemn lerfecisti Domimim Deum liiiiin , intcrficies el me.
in illo tempore de Juda diclum csl; sed usque ho- Non pos<um eniin in Scriplura invetiire, quod Judas
die dicitur, et usque in diem judicii. Si ipse Judass a habuerii aut uxorem, aut filios.
aposlolalum perdidit, custodiant se sacerdoies etit Nutantes transferantur fiiii ejus, el mendicent. Di-
episcopi, ut non et ipsi suum sacerdotium perdant.;. ligenter considerate : siquidem difficilia sunt qure
Si aposiolus cecidit, facilius monachus potesl ca- sequuntur. Ex illo tempore ex quo Dominus cruci-
dere. Virtus non perit, licet homo cadat et pereat.. G fixus est, ex lunc semper movenlur Judsei, non slant
Tainen Dominus denarios suos dat sub fenore. Si>i in suo Ioco. Denique dicitur et de Cain : Etexiil,
ille non duplicavcrit, accipilur pecunia ejus, el da-- inquit, C;iin a facie Dei, et habitavil in lena""Nod
hittir hahenti. Pecunia Domini otiosa esse nonn (Gen. iv) : Nod autem inlerpretalur commoiio. Quia
potesl. egressus fuerat a facie Dei Cain : recte non stelit,
Fian( filii ejnt orphani, el uxor ejus vidua. Yidele
e sed habilavil in lerra Nod, hoc esi, in commotione.
quia sacramenia stmt quse dicuniur. Filios Judse e Ita igitur et isti, quoniam erucifixerunl Deum et Do-
quos puias? Judseos. El Judsei dicuntur non ab illo o minum suum, nuianles iransferentur. Non enim sunl
Juda sanclo, sed ab isto prodiiore. Ex illo sanctoo in suis locis; seti in toto orbe divisi suni. Mcndici-
nos sunvus Judoci spirituales : ex illo aulem prodi-i- talem hic dicit divitiarum spiritualium. Non enim
tore, isli sunt Judrei carnales. Denique duo sunl n habenl proplietas, non habent Legem, non habent
apostoli , qui vocanlur Jttdse vocabulo. Undccimus is sacerdolium, non habent sacrificium, sed vere men-
apostolus esi, qui dicilur Judas Jacobi. Duodeeimus is dici facti sunt.
aulem esl, el novissimus, qui vocatur Judas Isca- i- Scrutelur fenerator omnem subslanliam ejus. De-
rioles. Ex illo ergo Juda Jacobi, nos tlicimur Judsei ii disli illi pecuniam. Domine: dedisii illi sicutelaliis.
I-DD llleauteni quid fecit? Non ligavil in sndario, el non
spirituales, ex islo autera Iscariole, illidicuniur Ju-
noei carnales. llle Judas pater noster dicitur Jacobi,i, infodit lerroc, el negligcns fuit; sed nbi habnii ta-
hoc esi, Judas filitis supplanialoris. Nos cnini sup- )- lentum et pecuniam Domini, accepit pretimn ah ini-
plontuvimus populum Judoeorum el accepimus pri- i- micis Domini, et vendidil Dominumsuum (Luc. xix).
miliva illorum , illi aulem ex Iscariote dicunlur,r, Propterea libi dico : Dominc, exige ab illo fenus
qupd dubium esl, an palreni significel, an villam n pecunire ture. Et diripianl alieni labores ejus. Fene-
ejus. Coeiermnquomodocunique iniei preiaius fueris, s, ratur Dominus, manifeste exigit, et qitid facluin esi?
nierces intcrprelatur et pretiitm. Igitur Judas qui ui Alieni diiipient laboresejus. Sive de omnibus Judais
proditurus erat Doniinum, el pretium oeecplurus,i, generaliter intelligimus: quia vaslati sunt a Ro-
de prelio nomen occepit. Liccl redtliderit prelitim m mauis. Sive speciaiiter, quod a dsemonibus direplus
sacerdotibus Judoeorum, scd lamen illi condemnanl ul cst Judas, el ipse populus.
eum, quoniam noluni rcciperc piciium sanguinis. s. Non sil illi adjttlor, nec sit qui miserealur pupitlis

a Juvabitrecoluissequse tradit Euthymius in hunc Iocum.

1150 APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUM S. HIERONYMI. 1160
ejut, In illo lenvpore non habuil populus Judtcorum _, A compuncfio : quoniam perscquenfes nic non potui
adjulorein. Respondele mihi, o Judoei. Fuisiis in salvare.
Babylonia: habuistisibi propbetas, Daniel, Ezechiel, Liberame, quia egenuset pauper sum ego. Doniinus
et revera idololalroe erotis. Sepluagihta annis fuistis sc pauperem dixii, ut pauperes consolarelur. Cum
in caplivitale, et poslea venistis in propria. Ecce hominibus pauper facius esl, ut saltera nemo pou-
nunc quadringenli a anni, quare non esl missus ad pereni despiccret. Et cor meum conturbalum esl intra
vos propheta? In illo temporc idola colebatis, et ,me. Videtequididicat: Et cor tneum conturbatum esl
miserebalur vestri Dens. Nunc aulem non colitis i tiidatiie.Ipsumest quodaiibi dicit: Turbaius suin, ct
idoja, quare dereliquit vos Dominus? Ecce quadrin- noii sum Jocuius. Qnod lurbor, hominis esl: vincere
genii anni sunt. Sed tunc dereliquislis Dominum, et autem turbalioriem et iram, hoc magnse virlufis esl.
idola colebalis : nunc autem Dominum crucifixisiis Propterea dicit et propheia : Irasrimini, et nolite
et inlerfecistis, et ideo non eril vobis adjutor. peccare (Psal. |iv). Irasci hominum est: non rema-
in generatiom una delealur nomen ejus. 0 pro- nere in ira, Chfisiioni est.
phelia, o sacramenlum prophelise! iti generatione Excussus sumsicut locustm. Egoquidem veneram,
uria deleatur nomen ejus. Post passionem Domini, ut prolegerem populum meum,ei dixi : Jerusalem,
(juadraginta duo anni iransierunl, et populus ille B Jerusalem, quoejoccidis prophelas, et lapidas eos qni
deletus est. Siquidem perfecta sctas quadragesimo ad te missi siuit : quotiens volui congregare filios
anno venit. Posl passionem ergo Domini, quadrage- luos , sicut gallina congregat pullos suos sub alas
simo secundo anno deleta est Jerosolyma. Yidete suas (Matth. xxju)! Ego veneram ul gallina ad pro-
ergo quoniam in generatione una delelum esl nonien legendum eos : illi autem inimicissima mente susce-
ejus. Sed ct in hoc clemenlia est Domini. Crucifi- perunl me. Egd veneram ut maler, el illi quasi IIG-
xerunt cum, et quodraginla duosannos dediteisad mieidam suum nie inierfecerunl. Exiussus sum.
poeniienliam. Ego simpliciter dico : Propterea in- Quid est hoc ? perseculi sunt rae, projecerunt me.
terfecit eos post quadroginla duos annos, quia ex Persecuti sunt mede Nazareth. Veni in Capharnaum,
illis qui crucilixerunt Domimim, nemo remanserat ex perseculi sunl nve. De Capbarnaum ivi in Belhsai-
eis. Judas maledicilur, ut in Juda Judsei maledi- dam, el inde me persecuti sunt. Veni in Jerusalem,
cantur. nolebam recedefe a populo raeo, et inde me perse-
In memoriam redeat iniquitas patrum ejus in con- cuii sunt, el sic ffie habebant quasi locusias. Et quid
spectu Domini. Peccaverunt in deserto, diraisisli eis. feci? Irattis sum, defendi memetipsum, maledixi
Nunc reputat illis quod tunc peccaverunt, quoniam eos, et dereliqui illos? Nec unum horunv feci; sed
Dominum crucifixerunl. Sive aliier inlerpreicmur : G quid feci? Oravi pro ipsis.
El reputat illis crudeliiatem homicidiorum eorum, Geii«« mea infrmata sunl a jejunio. Habete con-
et nihil eis dimiltit- Et peccalum mairis ejus non de- solalioneni, o mpnache, jejunando : siquidem et Do-
leatur. Quse esl mater Judoe? Jerusalem, quse in minus hoc feCilJ Ego dico quod quando jejnnat mo-
sanguine gaudet, quoe occidit prophelas ct ipsum nachus, fortior fit jejunio. £t quando infirmantur
Dominum suum. genria ejus jejuriio, lunc maxime roboratur. Etcaro
Pro eo quod non est recordalus facere misericordiam. mea immutala es( propler oleum. Rem videor diffi-
Yidetis quanta clementia Domini est. Videl eum ciim cilem dicere, et secundum litieram interpretor, ut
ministris venienlem ; videt eum venieniem cum fus- sedificemaudienles. jEdificatenim melitlera.Bonum
tibus, et porrigii 1111 osculum. Ille venit ad proden- est jejunare : bonum est fugere delicias. Antequam
dum, et Dominus osculum dat, ut qui magistrum non veniam ad spiritualem intelligentiam, miror in lit-
limuit, vel clementia vinceretur. tcra, quod dicit oleum se mauducare. Longe est a
Et persccutus est hominem inopem el menclicum. coeleris desideriis. Hoc lotum dixi, quia dixit: El
Qui eum esset dives, propter nos pauper faclus esl •caro mea immutata est propler okum. Hoc aliter in-
(t.Cor. vm). Donlinus inopem se dicit etniendicum, terpretatus sunj. Coeterum quod dicif, hoc est:
et quis in diviliis suis gloriatur? Habelis consolaiio- '.D Oleum, imago claritatis est : oleum quasi esca est
nem, pauperes, el Dominus vobiscum pauper est. Et luminis. Ita igitur et Judoei acceperunt a me oleum,
cpmpunctum corde mortificare. Quid esl quod dixit, acceperunt viiam, acceperunt Jumen. Ne quisexisti-
cbmpuntlum corde morlificare? Quod in Evangelio met, quod bleuin dicat pro misericordia : in Hebroeo
dixit : Tristis est anima raea usquc ad inorlein. Et significai, inlelligibile oleum. Imrautatus est, nonin
iteruni quando dixit: Paler, si possibile esl, transeal gaudium, sed in tristitiam : non ui pulchrior inve-
a me calix iste (Matth. xxvi). Aliler : Hoc dolebat liialur, sed ul fcedior appareat. Propterea dicil :
mihi, et conlrisiabar pro persequentibus me: quia Yidimus euni, iet non habebat pulcliriludiucm
ndlebanl poenitentiam agere. Ego in crucependebam, (Isai. tx). Quarfe? Quia caro ipsius immulata est
et sanguine meo lavabam sordes eorum, et ipsi no- propter oieum. Non habebat delicias corporis, sed
lebanl agere poenitentiam. Hae eranl laci*ymse,hsec Dei spiritus. Et nos ergo quando jejunamus, quando
a Quod sequior ista Hieronymi oetale sil, reum Anecdotor. lom.IX, ubi Hilario Pictaviensi, seniori
cnieiilili nominis tractatorem huncagunteruditi.Est seilicel Palri; opus ascribitur. Yide quoe in proefisa
taraen hic locus el in Aquicinclensi ras. apud Mariene Adnioniiione oJjscrvamus.
iifjl BREVIABIUMIN PSALMOS. PSALM. CVIII. H62
facies noslrre pallidse sunt : quando foedi videmur, A 'niinum. Dominus crucifigitur, el pro crucifigenlibus
cognoscamus nosmetipsos lunc pulchiores apparere 1rogat.Vosaulem, si audieritis verhum malum, ne le-
Cbrislo. Talcs diligit mililes Christus, qui jejuniis 1neatisirain?Solnonoccidaisuper iracundiaiiivestrain
vacent. Annona nostra et esca jejunium est. Quare? (Ephes.v).| El operianlur sicut diploide confusionesua.
Quia in jejunio vicloria est, et in vicloria irium- ]Dipioisgenus est pallii. Denique etin Hebraico MAIL
phus. Denique el Apostolus : Non in saturitale, sed i(b'5?D)dicifur. Diplois ideo, quia duplex est pallium.
in infirmilate gloriaiur (I Cor. iv). Quando enim in- Propterea
i ego dico libi : Domine, inimici mei sunt
firmor, lunc forlior sum (II Cor. xn). Judaei: persecuti sunt me, crucifixernnl me, fecerunt
Et ego faclus sum opprobrium illis. Vocabant enim mihi omnia mala, blasphemaverunt me. Indulge illis:
nieS.unaritonum, el dicebanl: In Beelzebub prin- quoniamegoquipassussum,rogoproipsis. Etquidro-
cipe dsemoniorum ejicit daemonia (Joan. vm). Nonne go?Erubescant et confundantur, el sicsalvenlur.Nu-
hic est filius Joseph fabri? Nonne fraires ejus etso- daveruni me lunica mea, et suam perdiderunl. Da illis
rores omnes apud nos sunt (Luc. xi)? Et iterum: confusionem,da illis ignominiam, et habeanl duplex
Qui solvis lemplum, el in tribus diebus sedificas; pallium, hocest, nesimplicemhabeantconfusionem,
illud (Marc. xv).Etiterum : Videamus si venil Elias; sed duplicem, ut magis agant pceriitentiam. Non di-
salvare eum.HIe vocabat: Eli, Eli : quod est, Deus! B cit contra Judseos, sed pro ipsis dicit. Crealor enira
meus, Deus meus(ilfaf(/i. xxvn), et illi Eliam putabant. cst, el illorum, et noster , non enim eos omnino era-
Videle inerudifos Judreos. Filius Dei Elise auxiliumi dicavit. Vultis scire? Petrus ex ipsis erat, et omnes
petebat? Videruntme, e( tiioueruti( capita sua. Quarei aposloli ex ipsis erant. Nos in radicem ipsorum in-
moverunl capita sua? Quia et pedes jara moverant. serti sumus. Nos rami sumus, illi radix, Non debe-
Salvumme fac proplermisericordiam luam. Dicit ett mus maledicere radicibus, scd debemus orare pro
in Evangelio': Poleslatem habeo ponendi onimanii radicibus nostris. Qui inserli sumus in radicem, de-
msom, et iterum resumendi eam (Joan. x). Et iie- precemur Dominum, ut sicut hirami salvi facli sunt,
rum : Nemo loliit eam a me. Et quomodo misericor- sic et radix salvelur. Forle aliquis dicat : Tu pro
diara petit? Ipse misericordiam petit, et ipse iribuit.. Judseis oras blasphemis? Oro Dominum pro ipsis.
Ipse ut homo rogal, et ul Deus tribuit. Sieniraipse persecutorum suorum miseretur, quanto
Et sciantquia ntanus lua hmc, et tu, Domine, fecistii magis mei miserelur?
eam. Quid est quod dicit: Et sciant quia manus luai Confitebor Domino nimis in ore meo. Hoc posl re-
Itmt, et lu, Domine, fecisli eam? Intelligant Judseii surrectionem dicitur, et de futura Ecclesia catitalur.
quoniam ipsi non prsevaluerunt in me : sed mea ett El in mediomultorumlaudaboeum. Nonenim in Judea
tua volunlas facla esl ut paliar, et ego volui pati: : C solum, sed in universo orbe, in Ecclesia laudabo te-
propterea dico secundum quod homo sum: Deus5 Quia astilita dexlrispauperis.Diabolus ad dexleram
meus, ut facerem volunialem tuam, volui : el tuai Judse sletit. Caeterum raihi Dominus slelit ad dexte-
volunlas erat et mea ut patiar, non illorum. Ergo> rara. Ul salvam faceret a persequentibus animam
non insidireet fortitudo fecit: sed ego.et tu voluimus> meam (Matth. xxvi). _Animam, inquit, salvabit. Et
ut paiiar. Tu enim percussisii pastorem tuum, ett alibi dicit: Trislis est anima mea usque ad mortem.
oves dispersae sunt. Hoc scriptum est in Zacharia : Qui trislis est, sensum habuit. Insensibilis enim ani
Percuiiam pastorem, et dispergenlur oves (Zac/i.xiii). ma sensum non habet. Insensibilis anima non habct
Quod ut patiar, mea volunlas fuit et lua. Quod lu1 sensura, neque dolorera. Ubi enira dolor est el tri-
voluisli, et ego volui. Oportebat venire scandalura,» siilia, ibi sensus est. Si ergo habuit iristitiara, si
sed vse per quera venit (Matth. xvm). habuit dolorem, ergo habuit et sensum doloris. Si
Makdkent illi, et tu benedkes. Usque hodie hoc3 ergo voluerint nobis dicere : Propterea non dicimus
fit: Illi maledicunl in synagoga, el Dominus bene- eum habuisse sensum, ui non videatur habere pec-
dicil in Ecclesia. Qui insurguni in.tne, confundantur : calum. Nos illis respondeamus : Habuit corpus sicut
servus auiem luus tmiabilur. Uli insurgunt in me : egoJ et nos, aut non habuit? Si dixerint, Habuil: respon-
"
aulemservus tuuslaeiabor. Quare autem servustuus?? deamus illis : Ergo habuit et passiones corporis no-
Quoniara qui cum in forma Dei essel, non rapinarai stri. Inlelligat unusquisque quod dico. Si autem ne-
arbitralus est esse se sequalera Deo : sed exinanivitt gaverint eum habuisse passiones corporis, ergo dici-
semetipsum, formara servi accipiens (Philipp. n). mus illis, quod nec corpus habuit. El nos dicamus
Induanlur qui detrahunt mihi pudore. Valde nobiss illis : Sicut corpus habuit verum, sicut et nos, et non
prodesl intelligere quod dicimus : Cleraeniia Dei ini habuit peccatum corporis, ita el animam veram
hoc apparcl, in dicendo , induantur. Non dicit, pe-- habuit, et peccafa animaenon habuit. Nos ergo confi-
reant: non dicit, deleantur in oeternum. Sed quidI teamur verum corpus eum habuisse, et veram ani-
dicit? Confundanlur , hoc est, intelligant erroremii mam. Si enira non suscepit Dominus cuncta qurc
suum, el confiindanlur, et deficial in poenitenlia. hominis sunt, non salvavit hominem. Si autcm sus-
Qui induilur pudore, prope cst saluti : si quis enimn cepit corpus, animam autem non suscepit, ergo
vere confunditur, incipit poenilerc. Considerate, o corpus salvavit, animam autem non salvavil. Nos au-
monachi, si aliquando habuerilis aliquid conlra fra- lem volumus magis salvari aniraam nostrara quanv
trem veslrum, semper pro ipso rogare debelis Do- corpus. Suscepil ergo Jesus, et corpus, et animani,
PATROL. XXVI. 37
 UfiS APPENDIX AD TOMIJMSE^TIMUM S. HIEBQNYMI. 1161
ut utrumque salvet, ut perfeeium hominem salvet, A eist. Hoc adversus|Arianos dicimus, et adversus eos
sictit et cum condidil. Si ergo dicunf jll.i: quia idco qui dicunt: Major Cst paler qui jubel ut sedeat, quam
Domjnus 11011 accepit sensum, ut non peccaret : et ille cuijubetur.Qmnia Evaiigeliapersoriantde persoua
bpc pjilant, quod quicumque sensunv hahueril hn- hominis, et nunc non necesse est approhatio : quia
manjim, vincere enim non potest. Dieant nobis : . omniaqua~cumque;viliavidenliir,referunturadhomi-
Jpaniies Baptista habuit sensum, an non habuit? nenv, referunfur^adicarnem.Nunc de Psalmp dicamus:
Illo fenipore quo erat in deserto, peccavit? Ulique Virgqm yitiulis luce emittet Dominus ex Sibn. Vir-
dicunt, quia non peccavit. Denique et Dominus uo- gam.in Hebrseo non lajn habet, quara sceptrum, hoc
ster di.cil : Amen dico vobis, non fuit inter hatos - est, jnsigne regiaf pntestaiis, Virgam virtutis lum
mulieruin nvajor Joanne Baptista (Matth. xi). Pelrus emitlet Dominus ex Sion, Ex Sion enim egredilur
liabtiil sensiim, an npn habuit, et cseteri sancti apo- lex, et verbum Domirii ex Jerusalem (Isai. xxm). Do-
stoli? Si ergoaposfoliviceruntsensnm humanijni: Do- minareinmedipiniinicorumtuorutri. Non dixit : Inter-
minus limuit apcipere sensum, nevincerelur abillo? ficeinimiCos tiios: sed quid ? Dominare in medioinitni-
Et djim yolunt glorificare Dominum, defrahunl illi. corum tuorum, Inimieis tuis fac,ul qui alieni fueront,
Qiioinodqiljidelrabuni?Utvideatur lintere Dominus, tui _esse incipiant. Dominare in tnedioinimkorum luo-
"' rum : injiiiicj tui, ;de quibus seriptum esl in sexage-
qiiqtl.aposiolinoiltijnuerriiit, Npserg.ogratjasagamus
omnip.olenli Deo, etdjcamus: In seiisu tuo non babuisii simo septimo psalmo: Lingtta canum tuorum ex ininii-
peccalum. Et venit princeps hujus mundi, et jnvenit cis ab ipso. Isti sunt inimici, qui inaliena erant pote-
in le nihil (Joan. xiv). It.a ergo prsesjes nobis, sicul slale. Nunc ej*gohocprecatur Psalmista : Inimicis tuis
iiiljio sensj) vjcjsti djabolum, etjii sensu no.s_.roviupe dqminare, dignare esse Dominus inimicorum luorum.
diabolum, ut qiiemadmodum perfectos nos creasti, Tecnm principium in dievirtutis tum, in splendori-
perfectos et salves nns, Tu enim es Creator, tu es Ma- bus sanciorunt, Versiculus pbscurus. Videamus diem
gister, tu es Dominus, lu es ef qui pro nobis passiis yirtutis Domini : nt cunv scierimus diem, tunc scia-
es: qui vivis et regnas in soecula sseculorum. Amen. mus quod sit prinpqiitim, el hoc principiuni quo-
PSALMUS CIX. modo punv eo sit, ,cf cum eo fuerit : quomodo Isoc
» Psalmus ipsi David, Iste psalriius vocem vatis ipsunv principium in die yirluiis ejus, in splendori-
continet de Cbristo ioquentis.. Ail ergo propheta : bijs sonctorum -est. Hoc ergo principium quod est
Dixil Dominus Domino meo : Sede a dextris meis. cuni Pprninoindie virluiisejus, ideo est cum Domino,
David est qtii loqjiilur, proph.eta, vir sanctus, rex. ul splendeaiil sancti. Tecum principium in die virtu-
Rex ergo quid djcil? Rex et propheta quiddicit?" tis tuca. ln priiicipio erat Verbum, et Verbum crat
Dixil Dominus Domino meo. Istum locum Sal- •G apud Deuij), et Deus eral Verbura (Joan. i). Hoc
vator in Evangelio cxposuit , dicens : Si Civri- erai in prtiicipip apud D.eum. Paier principium, sed
Stus est, inquit, filius David : quomodo in spi- et Filius priijcipium. Principium enim non habet
riiu yocat eum Domimira (Matili. xxu)? Vides ergo pj-jiicipium. Si ejiim habuerit aliud principium, jam
quid dicat: Si filiris est David, quomodo yos dici- ipisj.imdesijjit essejpi-incipium. Quidqiiid ei-go dede-
tis : Quomodo in spiritu voeat eum Dpininuhi? Dical rirnus Piitri, hoc d.anviis et Fijio. Si eninv Paler in
aliquis ; Ergo non esl filius David? Hoc diceliat de Filio, el Filius in Patre, et omnia Patris, Filii snnt,
Pharisoeis, qui simplicem filium David confitebaiitur et pmnja Filij, Patris sjmt, et priimiptiim Patris,
Cbrislum. Ego ad Jiidseumet Pholinum hoc ipsnm principium Filij est. Ergo qupd dicit, boc esl, eo
dico; Si filittsest David, qtiomodo vocat filium suuiii tempqre qiip patiejiaris et djcebas ; Patcr, jn manus
Dominum? Qui autem Domihum Deum confitelur, et luas commendo spiritum meuni (Luc. xxjii) : quaside
Dei Filium (verbi gratia Mauiclioeus,qui negat illuin hominis loquebaris affeclu , non quasi iiiibecjllis ro-
filium David), apud illum probo quod filius David galjas. Tecuin enim erat principium, tecum enim
-est. Nobis ergo qui Filius Dei est, ipse est.el fiiius erat diyjniias, sed prop.terea deprecabaris auxilium,
'
David. Non alius Filitis Dei, et alius filius"David. ut, accepto siuxjiip|, dares saijcfis tjjjs, et illi splen-
Non facio duas personas in peq et homine, sed ipse D dei.eot. Hoc quo<d dictiur : Accipiens dares, nulli
qui Filius Dei, ipse est et fiiiusDavid. Dixii Dominus scandalum facial : seejni.dum Iioniinem loq.uitur. Si
Domino meo : Sede « dextris meis. In Hebrseo primuni eriirii liominis corpus assumpsit, necesse est ut el
nomen (mni), Domini, his liileris scribitur : quibus hominis verba suscipiat. Homo cst Cbristus, et vere
de Deo lanium scribilur. Secundum vero nomen lio.mo esl : secundum assumpfioiiem carpjs dicimiis.
Domini (^IX) his lilteris scribiiur, - quibus solent Si eigo homo estisecundum corpus, vides cprpus,
. liomines Dominum vocare : quomodo et a quibus- etnon scandalizaris, et miraris, si bominis verbis
dam vocatur Dominus a servo, et reges vocaniur Joquilur? Si autem te scandalizat viJitas corporis, ct
Doiiiini. Vide efgo quid dicot: Dixit Dominus Do- cfux, el injurise, ejt aiaprc, ei flagella, ei omnjs in-
mino meo. Huic Domino, cui prsecipitur ut sedeat, jqria crucis : si te hoc scandalizat, reverlere ad
Deus hon sedet, assumpiio corporis sedet. Hnic ergo principium, et non.scandalizaberis. Dicil enimPater
prrecipilur ut sedeat qui homo esl, qui assumptus ad Filium : Ex utero ante Luciferumgenvi te. Miraris

« Confer verum Hieronymum initio libri IV, pag. 181, Coniment. in Matih.
«llfiK BREVIARIUMIN PSALVIOS.PSALM. CIX. 11(6
orc
si Dominns noster atque Salvator, qui vere homi- A oi'rfi'HeiHiiie/c/iise(/ec,ti'adidilnobissacramentiiinsuum.
nem assumpsit, loquiiur secundum hominem : cum Oominus a dexlris luis. Rem novam video. Dici-
ipse Deus Pater, qui non assumpsit hominem, Ioqui- tur tu iu principio : Dixil Dominus Domino meo, Sede a
tur quasi homo : Ex utero ante Luciferum genui le. dexlrismeis:
de et nune dicilnr ad eum, Dominusa
Non liabeo uterum : sed non possura me aliler in- de dextris luis. Si ipse ad dexteram Patris sedet, quo-
dicare Palrem , nisi hominis verbis locutus fuero. modo m rursum P.ilersedel ad dexteram Filii ? Quando
Ex ulero anie Lueiferum genui le. Ex utero, de mea enim er dicilur : Dixit DominusDominomeo, Sede a dex-
substantia. Ex utero. Audi, Erinomi : audi, Arri. tris (»'; meis: manifesiissime dicilur, quod ad dextram
Si crealura cst Dominus, si factura : numquid arti-. Patris P«' sedet Filius. Quando autem dicitur : Dominus
fex general opus suum? Numijuid artifex filium vo- a« dextris tuis, hoc dicilur, quod ad dexteram Filii se-
cat opus suum ? Arlifex carpenlarius fecit scamnum1:; deat d< Pater. Hoc tolum propterea dieiiur, nt aequalis
numquid de utero illius generavit? numquid di- sit si Filius Palri. Multa sunl quoe dicanlur. Peccatoii
citei : De utero meo genui le, o scamnum? Noni aulem ai diabolus slat a dextris. Cseterum illa disputa-
uliqne hoc dicii. Sed quid dicit? Ego le feci mauui lio li aliaest. Quicumque peceator esi, diabolus ei stat
mea. Quando autem uierus dicitur, filitis significa- ad ai dexieram. Sed dicet aliquis : Qtiomodo et Jesu
tur, et filius non adoplatus. Vocanlur enim et filiii B filiofi. Josedee in Zocharia dicitur slare diabolus a dex-
adoplati. Quotquot enim receperunt eum, dedit eiss iris ti ejus : et diabolus stelit a dexlris Salvatoris
polesiatem filios Dei fieri (Joan. 1). lbi dedit eis po- C (Zach. m)? Vidciis quia quaBstio est. Sed eo lem-
testatem. Hic vero de utero generavil : de sua na- pore p quantlostabatdiabolus ad dexteram Salvatoris:
tura, de suis visceribus, de sua substantia. Ex uiero,, Jesus,J inquit, habebat veslimenta sordida. Nosira
bocest, demedtillis divinitatis sure. Toium qnidqoidd percatap portabai, nostris viiiis involuius: propterea
Pater esl in diviniuile. dedit Filio quem generavit.:. diabnltis
d siabat a tlexlris ejus. Confregit in dk irm
JEa;ulero ante Lutiferum genui le. Ante Lutiferum.i, sttm « reges. Hsecomnia tradita suntmihi. Inmomento, '
Hoc scbema, Grocce dicifur -/.wEoSoxn,quod dicunlit iinquit, lioroe monstravit ei iuiiversa regna lerrse.
grammalici a parte toiunv. Qtiamlo ergo dicitur,r, IRegna mundi, diabolus monsttai. Et quid dicit?
otiie Luciferutn, unam creaturam nominat, et onmes ss Haecomnia
I mibi tradita sunt. Si eadens adoroveris
indicat crealuras. Quando dicit, anfe Litciferum : 'corara me, eruni tu;t omnia (Malth. iv). In die ergo
nos sic intelligamus, quasi dixerit, anle Iunam, anfe !e Ibelli, in die ceriaminis, confringet reges iroe suss.
solem, anle omnem crealnram. Ex utero ante Lucife- e- Judicabit in nationibtts. Vitlete differentias : reges
rum genui ie. Anle Luciferum. Ante istum Luciferum in < confringuntur, judicabit nationes. Implebil ruinas.
qui videlur in mundo, vera lux genita est. Unde di- i- C Dominus
1 noster ascendit in crucem, el mullae ruinse
citinalio loco psalmus : In lumine tuo videbimtis is factaesunt.
I Iste posiius est in rninam, et resurrec-
lumen (Psal. xxxv). Sermo est ad Pairem : 0 Pater l
er lionem mullorum, et in signum cui contradicetur
in lumine Filii, videbimus lumen Spiriium sanclum. n. i(Luc. n). lmplebit ruinas. Non credeniium, qui non
Ex ulerp gnte Lvciferum genui te. 'creditierunt__exploroloribus apostoiis (Num. xxi, e(
Juravit Daminus el non pmnitebileum. Juravit Do- r>- xxn). EtMoysesenimmisit expioraioresinmundum;
minns. Hoc quod dicit, juravit: non ei qui anie Lu- u- et ' quia non credidit populus esploratoribus, propterea
ciferum genilus est : sed ei juravit, qui posl Lucife-e- ceciderunt in deserto. Usque hodie corpora non cre-
rum natus ex virgine est. Tu es sacerdos in mternum \m deutium cadunt in deserto istius sreculi. Conquassa-
secundum ordinem Mclchisedec. Superfluum est nos os bil capila in ierra mullorum. Implebit ruinas, non
de islo versiculo velle interpretori, cum sanctus us credenltiim : conquussabil capita, eorum qui dubii
Aposlolus ad Hebraeos plenissime dispntavit. Ipse se sunl: eorum qui non liobeni perfeclam fidem. Cdu-
enim ait: Iste esl Melchisedec, sine palre, sine ma- a- quassabil capila in terra multorum: non omniutn. Si
tre, sine generaijone (Hebr. vn). Et inlerpretatur ur enim dixisset, omnium, nullus de nobis spem habe-
ibi diligeniissime, quare sine palre, sine malre, sine
ne ret. Mullorum, dicitur, ui alii relinquantur.
generaiione. Et ab omnihus ecclesiaslicis diclura es(,
81,D De torrente in viabibii. Quis bihilde lorrent .-***
quoniamsine paire dicilur secundum carnem : sine ne via ? Iste, cui dictuni est: Dixil Dominus ^§rio~-
matre dicitur secundum Deum. Hoc solum ergo in-~ meo: Sede a dexlris meis. Iste, qui audivit: ttessff-^ 7
terpreiemur : Tu es sacerdos in mternnm secundum um cerdos in mternum secttndum ordinem Me ffieqfec.
ordinem Melchisedec, Hoc solum dicamus, quare ire lste, Qui confregil in die irm sum reges : imp #_^ru(-"*
dixeril secundumordinem. Secnndum ordinem : ne- le- «as: conquassabilcapila in lerra inutlorum. Is ""SiS-G'
quaquam sacerdos eris secundura victimas Judaicas; ts ; facil nliud? De lorreitle in via bibit. Videamus ante
sed eris sacerdog secundum ordinem Melchisedec dec viam, ut postea videamusin via lorrentem. Via, ssc-
(Gen. xiv). Quomodo enim Melchisedec, rex Salem, :tn, culum islutl dicitur, per quam ambulavit. Denique
obtulit panem et vinum : sic et tu offeres corpns ms scriptum est in Evangelio : Esio consentiens odver-
tiium et sangqinera, verum panem, et verum vtiium. im. sario luo dum es in via (Matih. xi), hoc est, dum
Iste Melcbisedec ista mysleria quae habemus, dedit idit ambuias in isto s.tculo, et per viatn vadis ad eum,
nobis. Ipse e>t q.tjidixit: Qui manducaverti carnem em qui vera est via. Unde dicitur et in centesimo de-
< meara,eibiberitsanguinemmeum (Joan, xi).Secunduin 'um cimo oetavo Psalmo : Beati immaculati in via.
 «J167 APPENDJX AD T.0MUMSEPTJMUM S. HIERONYMI. 1108
Bcati siint, qui i;i isla ssecnli via immaculali sunt, Abrarum, hoc est, Cedron. Omnes enim qui odio lia-
et in isto niundo. Ergo sacerdos secundum or- bent iucem, amant tenebras. De torrente in via bibil.
dineni Melchisedec : qnoniam venit in via sseculi, Quia ergo bibit Domiiius de torrenle , el guslavit
ct ambulnvit in via noslra, bibit efipse de tor- mortem, propterea exaltavil eum Pater, el dedil ei
rente, qui eral in sreculo. Torrcns non habet nonien quod est super omne nomen. Deinde nuuc
aquas naturales, non habel aquas qure semper per- dicilur : De lorrente in via bibit. El quia bibit de tor-
iluu.nl: sed habet aquas de lempeslatibus,de pluviis, rehte in via, Proplefea exaliavit caput. Et quid dicit?
deturbine, de procellis. Torrens numquam est in Cum exaltatus fuero , omnia trabam ad me (Joan.
nionlibus, sed semper in vallibus, in prsecipilibus xu). Ille esi exallatus, et nos cxaltavit. Istius caput
locis. Alienas aquas concipit, el parturil, et tumens exaltaium est : coeierum draconis capila conquas-
vadit. De torrente in via bibil. Torrens iiumquani sayit, et confracta sunt in inari. Proplerea exattavil
liabet mundam aquain, sed semper turbidam. Hoc caput. Non dixil : propterea exaltaium est caput
dicilur : quoniam sseculi islius aqure semper lurbidre ejus, hoc est, ab aljo exaltaius: sed qui se humilia-
sunt, semper plenoe tempeslale. Vultis seire quo- verat, ipse exaliavit. Ipse enim dicit in Evangelio :
modo de torrente lurbido biberii ? Et ipse dicit: Eotestalem habeo animam meanv ponendi, et pOle-
Tristis est anima mea usqueadmortem(Ma((/i.xxvi). B statem habeo resumendi eam (Joait. x). Proplerea
Et dicitur in Evangelio : Et coepit, inquit, contri- exallavit caput. Seipsum exallavii, qui caput est
slari, et conturbari (Ibid.). Bibit ergoeliaraDominus onvnium. Aut cerle quod dicit: exaltavit caput, non
nosler de torrente istius sseculi aquas lurbidas, seipsum cxaltavii. Propterea exaltavil caput. Semper
aquas trisles,aquas qure non habentlsetitiam. Tulit enim ille altus fuit. Sed quaudo dicit: exaltavit caput,
calicem, et implevitde torrentcmuudi, et quouiam nostrum exaliavit caput : qui curvi non poleramus
turbidse erant aquse, dicit: Paler, si possibile est, aspicere ad ccelum, sed ad lerram. Vultis scirequo-
transeat calix iste a me. Bibitergo delorrentemundi niarn ipse exaltavit caput? Et illam mulierem quam
istius : sed non bibit quasi in domo sua, sed in via ligaverat diabolus, ipse liberavit (Lue. xiu). Exal-
ad alia ire festinans. Bibit de lorrente in via. Prop- lavit caput ejus, quse semper incurvala fuil: et ado-
terea bibit de torrente, quia in via erat. De lorrenie ravit eurn. Cui sii gloria in srecula saeculorum.
bibit. Si Dominus bibit de lorrente mundi islius, Amen,
quanto magis sancti? Vultis scire quoniam sancti de PSALMUS CX.
lorrente bibunt. Dicit et in alio Ioco:Torrenlemper- Alleluia. Psalmus iste, primus seeundum ordinem
.transivit anima noslra (Psal. cxxm). De torrente in scribiiur litlerarum ; licel mulli vigesimum quo-
que quartum psalmum , et trigesimum sextum
viabibit. Dixiraus de torrente , dicaraus etiara el p scripium putent in Ilebrseo, secundum ordinem
tcstimoniuni. Torrenlem perlransivit anima nostra. lillerarum : sed in illis, vel desunt aliquae lilierre,
Vultis scire et alium lorrentem? Elias sanclus pro- vel supersunl, ei nonnumquam quia cum unus
eum Jezabel : versus brevis sil, aiius infinita longitudine major
pbeta quando persequebaiur quando est. Ex quo pulo mogis observatione hoc legen-
accepit cibum, et quadraginta diebus transiens per- lium , quam studio Scriptoris effeclum. Denique
rexit ineremum : Erat, inquit, in deserto, clbibebat el Septuaginta inlerpreies, quia aliquis in eis
de torrerite Chobar (HI Reg. xix). Verum audienles scrupulus iiascebatur, in iranslaiione Hebraeas
litteras ponere noluerunt.
torrenles istius sseculi, nolite desperare. Frequenter
hic torrens deficit. Yidetur quidem lumescere : vi- Confitebor tibi, Domine, in loto corde meo. Si nou
detur habere aquas roultas : sed cito deficit, si.su- fuisset simplex David, et habuissetdolum, non dixis-
siineas. Et Elias bibifquidem in deserlo aquam, eo set : Confitebortibi, Domine, in lolo cords meo. Non
tempore quo erat in tristiiia , quo erat in angustia labiis lanlum, sed tqto corde. In consiliojustorum et
(Ibid.). Dimiserat Judseam, et perrexerat in monlem congregaiione : magna opera Domini. Rectorum dicit
Sina: persequebatur enim eumJezabel, etpropferea eorum qui ante peccatores erani, nnnc vero justi.
Jvibebat,de torrenle Chobar. Verum quia perseveravit Non est enim mirari. Videtis elephantem et came-
usque in finem, proplerefe defecit aqua torrentis. Et D lum, similiter et mujicani, et culicem, eamdem mo-
dicitur ad eum a Domino , quoniam defecerat aqua bililalera habere, et spiritum, et membra.
torrentis : Vade, inquit, ad viduam in Sarepta Si- Escam dedit timenlibusse. In fame pavit Eliam : in
doniorum, ete. Ecce bibit et Elias de torrente. Sed deserto, populo Judseorum manna pluit (Exod. xvi),
ipse Dominus atque Salvator bibit, et calicem de el Complelum est qutid dicitur : Escam dedit timenli-
lorrente Cedron. Sic enim Scriplura refert, quando bus se. Hoc secundum litteram. Escamautem dedit
•venerunt et comprehenderunt eum. Venerunt, in- panem qui de ccelodescendit (Joan. vi) : quo si digni
quit, et comprehenderunt eum in lorrente, etc. (Joan. sumus, pascimur. Qiianti enim tnarlyres fame cor-
xvni),Videtisquam hnmilissit locus torrenlis, quam rupli sunt, et nunc sunt cum Domino?
confragosus. Cedron lingua Hebrsea interprelaiurie- Sanctum e( lerribile nomen ejus. Sanclum, sanciis.
nebrm. Videtis igilur quoniam torrentesislius saeculi lerribile, peccaioribus. Initium sapientim limor Do-
in tenebris sunt. Domiuus ergo cum iraditur , non mini. Qui non timent Dominum, non est in eis sa-
tradilur rursum in morite Oliveli, non traditur in pienlia. Aut qui nonhabent sapieniiam, nonhabeiit
templo : sed traditur in torrenle, et lorrente tene- timorem.
 1169 BREVIARIUMIN PSALMOS. PSALM. CXI. 1170
Lattdatio ejtts manet in smcitlumsmculi. Quoniam in Adivitise?
j Divitioe, de quihus dicit ipse Apostolus :
tilulo Alleluia praenolatum est, juste in laudaiione quod divites facli siiis in omni scientia etjusiitia. Et
finit psalmus. Siquidem Alleluin inlerpretalur, lau- justitia ejus tnanet in smculum smculi.
tfaieDominum. Exorlum esl in tenebris lumen rectis corde. Nos
PSALMUS CXI. quondam errabamus in tenebris : sedebaraus in le-
Alleluia. Iste psalmus provocat nos per limorem Dei nebris et umbra mortis : sed lux orta est nobis, se-
in aeternsedomus babitalioue fuudari. cundum Isaiam (Cap. LVIII): Misericors et miseralor
Beaius nir qui timet Dominum. Frequenter dixi, ei jttstus. Miserkors et juslus. Si peccator es, noli
quoniara omnia quae in persona justi interpretantur, desperare vcniam : misericors esl. Si vero superbus
referuntur ad Christum. Si enim sancli, typus et fl- es, et confidis tibi de clementia Dei, noli esse ne-
gura Salvatoris sunt: si qnis vere sanctus est, verbi gligens, el jusfus est. Misericors el miseralor el ju-
causa : Isaac lypus Domini Salvatoris est, Joseph, slus. Videle quid fecerit prudenlia Psalmistre : Ju-
Salomon, David, et cseteri sancti. Ergo et isie bea- slitia simplex est: misericordia duplex est. Miseri-
tus vir qui nunc describiiur, referiur quidem ad vi- cors el miserator et juslus. Quia misericors es-t
rum juslum. Et vere de viro justo dicilur : sed iste Dominus et miseralor, et vir justus imtietur Domi-
vir justus, lypus est viri justi. Bealus vir qui limet B J iiinri stiiini, sil et ipse misericors.
Doiiitnuin. Interim dimisimus psalmum, nunc dica- Jucundus homo qui miseretur et tommodat. Putat
mus de viro justo : Beatus vir qui timel Dominum. aliquis quod de auro dicat el argenlo, et de pecunia ?
Psalmus centesimus undecimus alphabeiicus est, Justi intantum non habuerunt quod aliis commoda-
Siquidem el cenlesimus decimus, et ipse sub alpha- rent,- ul ipsi cibum ab aiiis acciperenl. Ergo si non
beto est. Primus versiculus ex aleph scribilur: Bea- babuero quod dem, jaarnon sum justus? Si non fe-
tus vit qui limel Dominum. Secundus, ex betli : itt cero eleemosynam, in juslorum numero non habe-
mandaiis ejus citpiet nimis. Terlius, ex gimel : JPo- bor? Quonli sanclorum fecerunt eleemosynam, sed
tens in terra erit semeii ejus, el usqne ad vicesimam in sanctitate ruerunt. Perfecti non fecerunt elee-
secundam litierara thau. Singulos igitur versiculos, mosynas, quia non habebani unde facerent. Eleemo-
veslris oralionibus disseramus. Bealus vir qui timet synas non facere, crimen habenlis est. Ca-terum qui
Dominum : principium psalmi est : nondum dicit : nori habet unde faciat eleemosynam, liber est. Quan-
Bealqs vir qui diligit Dominum. Virorum enim in- tumcumque dare voluerii, tantum dedit : quia voto
cipientium est timere perfeclorum vcro diligere (I dedit. Tamen habenl et sancli unde faciant eleemo-
Joan. iv). Siquidem perfecta dilectio, foras millit synas. Dicit et Petrus : Argentum et aurum non ha-
limorem. Ergo de principio dicit, hoc est, incipiente G * beo : quod autem haheo, hoc do libi (Acl. m). In
viro sanclo.'Yideamus ergo ordinem Psalmi : Bea- nomine DoniiniJesu, surgeet ambula.Quid est majus,
tus vir qui limel Dominum. Qui limet Dominum, quid pecuniam dare, an debilem santim fa,cere? Jucundus
facti? Audit verba Dei, doctus in Iege est? Non hoc homo qui miseretur el commodat. Quse sunt istreelee-
dicit. Quid dicit? iti mandatis ejus cupiet nimis. Qui mosynas, quid sit hoc quodcommodat vir justus? sc-
timet Dominsum : qui bealus est : mandata ipsius cundus versicuius osteridit. Disponit sermones suos
lihenter facit. In mandatis ejus cupiet nimis. Yidefe in jttdicio. Non dixit: aurum suum, el argenlum, e
quid dicat : Non dixit, mandala ejus facit. Mulli pecuniam disponit in judicio : sed, seruionessuos dis-
enim et limore faciunt, et mercedeni non habent. ponit in judicio. Ista est misericordia, sivirsanctus
Qui cnini gehennam timet, et proplerea non forni- doceat alios qui non sunl sancti. Disponit sermones
catur, non habel taniam mercedem, quaniam ille suos in judicio. Intellexiraus ergo quse sunt pecuniae
qui prdpier dilectionem Dei facit. In mandatis ejus quse commodeniur. Verum hoc quod dicit, disponit
volel, hoc est, vult nimis, hoc esl, mandata ejus facere sermones suos iti judicio , hoc est quod dicilur iiv
desiderat. Quomodo aliquis, si in oeslibus sil, sitit: ita Evangelio, ne mittamus margaritas nostras antepor-
ille desiderat mandata Domini. In mandatis Domini cos (Matlh. vn). Hoc est, ul sciat unusquisque cui
volei nimis: Anxie mandaia ejus non facit, sed vult: et " tribuit, quid possit accipere, quid non possit. Unde
vullnon transiiorie, sed,iiiinis. Teniusversiculusest: vir sanctus dicit : In corde meo abscondi eloquia
Polens in terra erit semen ejus. Qui mandata Dei tua, ut non pcccem fibi (Ps. cxvm). Noneadedi
feci voluntale, dignus sum ui fiam paier sanctorum. quibus libuit. Non sanctum luuin misi canibus, et
Breviter dicimus, ne longius trabatur oralio. Gene- margaritas dedi porcis. Grande igilur periculum cst
ratio reclorum benedicelur. Proeslel Dominus, ut et docloris, verba Domini porcis effundere. Mulla sunt
vos qui me audiiis, generatio rectorum sitis. quse dicantur de psalmo. Sed quoniam excludimur
Gloria el diviiim in domo ejus. Gloria el divilim. bora, henedicamus omnipotenlem Dominurn, ct qui
Puiamus gloriam et divitias sseculi dici?Ideo quis habet tales pecunias, tribuatnonhabehtibus. Quivero
facit volunlatem Dei et mandaia ejus, ut divilias non habet, libenter accipiat. Proestet aulem Domi-
mundi istius consequatur? Et cerie non facil man- nus et niihi, ut et ego isias habeam divitias ; ut et
dataDeinisi divitiasmundi coniempserit (Psal. cxi). non habemibus dcra, et habeniibus divitias cumulem,
Gloria et divilimin domo ejus. Gloria credentium est, ut beatiiudinem istam, el dicens liabeam et audiens.
sicut dicit Apostolus : Nonne vos gloria mea eslis et Bealus est enim qui in aures loquitur audientis. Quid
 1171 -APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUM S. IIIEROXYMi. 1172
enim mihi prodestloqui, si riltiisverbo mea non sus- A malitia, laniquani modo genili infanies in Dei
laudibus gloriemur. Ait enim :
cipiat? Quid prodest niillere vinum, si slatim quod
mtititur, effundalur? Vides quod in Evangelio aqua Laudate, pueri, Dominum, laudale nomen Domini.
illa in iiydriam inititiur, ef in vinuiii vcrtitur, eiser- Ilic pueri provocaiitur ad laudem : de quibus i(i
vatur ne pereal (Joan. n). Miserelur, id est, in corde, Isoia Salvaior ait: Ecce ego et pueri, quos niihi de-
el credit in opere. Bniium est iribuere substantiain dil Dominus (Isai. vm). Ex ore quippe infantium et
terrenam : sed ffielius est in aiiiiiuUiandam miscri- lacientiuin, lous in Deum plena perficilur.
cbrdiam, id esi, ut iradas in obiivionem, qui tibi Sit nomen Domini benedictum. Cui oranis crealura
niale fecii, hoc est, ut induigeas qui in te peccavit. benedicit. Forsiian non fuil aniea beiiedictura? Fuit
Disposuit sermones suos in judicio, hoc esi, judex seniper, sed tomen antea in una gente Judseorum
sutinelipsius est, Dicil apud semetipsnin. Dominus lantummodo illi benedicebant et credebaht : sed
dixit : Si dtinillis, diraitlelur libi : si das, dabilur modo in omnibus gentibus el credilur, et benedici-
libi (Malt. vi). Quia ille qui sic se judicat hic in tur. Ex hoc nunc el usque in smculum. Ex hoc, id
prresenti, Deus illum coroiialin ftiluro. Quiain mter- est, quo inceperunt bomines, et credere et laudare.
tiuni tioiicommovebilur.Iste talis non conimovebitur : Et na-nc, hoc est, in prorsenti: el usque in smculum,
quia supra petram ftindalus est. B hoc est, sine fine. Nam et anlea semper fuit bene-
in niem.oriamterna erit juslus. Ule justus semper diclum.
in menioria Dei esf. Ab auditu malo non timebit, Ab A solis orlu usque ad occasnm. Id esl, ab initio
illo, discedite, o maledieti (Matlh. xxv) I nativiiatis noslroe usque ad moilem. Laudabik no-
Paraium cpr ejus sperare in Domino. Hoc esl, sua men Doinini. Ul supra dixi.
spes semper in Deo parata esi. Confirmalum est cot Excelsus Dominus super omnes genies. Numquid
ejus. Aninia illius in fide. JVoitcommovebitur. De antea non erat excelsus? Eral in Judaea, modo super
ipsa fide ad iiilidelitateni : quia super peirom fuhda- omnes genles. Dieil per propbetam : Quoniam vo-
tus est, id esl, super Chrislum. Donec despiciat ini-r luil reprobare Judaeos, el eligere gentes. El super
micos suos, Id est, yitia et pcccato, omnes hoereses, cmlos gloria ejus, Hoc esi, super Sonetos sua
vel poies'lalem iuimicorum dpspicit. gloria.
Dispersil,' dedit pauperibus, jntlitia ejus manel in Quis sicul DotninusDeus nosier? Acsi dical; Nul-
smculum smculi. DisperdC, boe esl, porlitus esl. Npn Jus talis. Ut illud : Quis similis inter filios Dei? Et
dixil: Toium da uni hoinini, sed dicit : Vade et alibi dicit : Non est similis libi in diis, Domine
vende omnia quoehabes, etda pauperibus (ilfarc. x, (Psal. LXXXV). Qui in altis habitat, el humilia respicit
el Luc. XVIH),Quia per mulios illa parlitns csi, vel C in cmloel in lerra. lu altis, hoc est, in sanctis. Nurn-
dispersit: quia plus est oratio mutiorum quam unius quid el in humilibtis uon habilat? Hahitat: quia in
homjnis. Juslitia ejas manel in smculum smcalij Jioc hnrnilibus respicil: ulillud : Super quem respiciom,
est, opera illius ipsa permanenl. Comu ejus exalla- nisi super humilem ei trenientem senriones meos
bitur in gloria- Hoc esi, regnum ipsius exaltabiiur in (Isai. LXVI)?Quantlo sunl alti saneti? Quando con-
gloria,hoc est, cuin Deo erii. lemplaniuf de coelestibus. Et lunc suiii humiles in
Peccator videbit. Quomodo videbil, quia Propheta lerro : quando se humiliant in activa, elevantur in
dicit: Tollatur impius ne videatgloriam Dei. Tamen coniemplativa. Et illi qui hic in lerra sunl humiles,
subsequitur : Videanl et confundanlur (Zach. xu). apud Deuiu suntalli. Quare non dixit, iu hiimilibus
El alijji. Videbunl in quem compunxeruni, id esl, habiiiil: sed dixit, respicit. Ideo quia ubi respicil,
visuri erunt illain formani servi et bominis, quain ibi habiiat, el ubi hahilal, ibi respicit.
dignalus est suscipere de noslra humanilnle : sed Suscilans a ierra inopem. Et de capite, ct de mem-
illam gloriani quatn sancii habebuni, nec habebum, bris intelligilur. Siiscitans, hoc esl, suscitavii. Deus
nec videbunt, el quantuiii videbunt, ad illorum poe- PaterChristum.qui inops et pauper pro-hobis faclus
nam videbunt. Et irascetur. Hoc est, conlra seipsos; est. El nos inopes, id est, sine patre diabolo, sine
eo quod non fecerunt boiia. Sera poaiiitenlia erit D matre gentilitate, suscitamur a Christo. Et de sier-
illis. Dicluri erunt: lsti sunt, quos in despeclionem core erigens pauperem. Quod dixit, (erra, Imc est, et
liabuimus : ecce inier i)isos Dei servos sunl repu- stercus, ei quod dixit, inopem, hoc est, ei paripe-
tati. Nihil proluerunt nobis abundantise diviliarum : rem. Quia de lerra et putredine peccatornm noslro-
Sol non ortus est nohis. Dentibus sids freritel el ta- rum erexlt nos : ul illud : Quid superbis, pulvis ei
bescel. Per stj'idorem denliura, frigus intelligitur, ul lerra (Eccli. x)?
. ijlud : Ibi erit fletus et slridor dentium (Mait< v, ei Ul collocet eum cum principibus, cum principibut
Luc. xm), Quja et frigus e.l cajor erit ibi, et nutia populi sui. Collocavil Deus Paler Filiuffi suuin in
requies, Desiderium peccalorumperibil: hocest, om- eoelesiibus in dexiera sua. Et dominabilur super
nia bona quse hic in prsesenti habiierunt. Djligenter principes, id est, super novem ordines angelorUm,
jgUjjr audiaiijus yei-ba Dei: cui sil gloria in ssecula secundum illud ; Priiiceps militise, vel pririceps vir-
ssecuiorum. Amen. tuluin ego sum. El insnper sancios; et sua membra
PSALMUS CXH. coljocavit cum ipsisiiovem ordinibus angelorum.
Aiieiuia. Iste psalmus docel iios, uf, deposita veleri Quihabilare faci i s ierikmin domo^matrem filiorum
 1175 BREVIARIUMIN PSALMOS. PSALM. CXllI. 1174
Imtaniem.Sterilis, hoc est, sancla Ecclesia. Unde in A sutn . Jordanem conversum esse relrorsum non legi-
i- tur in historia (Josue in), nisi quando cum arca in
propheta dicit : Lalare sterilis, elc. (Isai. ux). Pri-
milus slerilis fuilsaucia Ecclesia : quia non genera- a- ipsunv intraveruni: quasi retrorsum ambiilasset illa
bat filios, nisi paucos: Synagoga babuil virum Deum, n, aqua, sic stetit quasi murus, et iila alia aqUapCram-
sed tamen paucos generavil (Act. n elseqq.). Postea sa bulavit in mare. Quid ergo inlelligilur per hoc? Jof-
Ecclesia, quaeante sterilis fueral, in uno die vel duo-j- danis interpretatur, descensio eorum. Iili intelligun-
bus, grandes partus fudit, quando generavit oclo to lur, qui veuiunl ad baptismum. Quando videruut
millia. Et in propheta dicit: Qui sunt isii, aut quis is Martyres pati persecuiiones multas, conversi sunt
genuit illos mihi (isai. XLIX)?Fac mihi spotium et in imtre, hoc est, in genlilitaie negaverunt. Postea
urbes ubi habitem. Et Dominus dixil: Ego faciam m Dominus per suos prsedicaiores vocavil illos :_Con-
(Psal. xvm). In omnem terrani exivit sonus eoruui, ), verlimini ad me, et ego revertar ad vos (Zach. i).
hoc est, in loto mundo. Qui habiiare facit sterilem in 'II Et conversi fuerunl postea multi ad Deuin. Illa aqua
domo, hoc est, in Ecclesia. Et ipsa esl sterilis, et 3t perambulavit in mare, id est, sunl infideles qui pe-
ipsa est maier, et ipsi sunl filii, el in semetipsa ha- i- rambulaveruiit in mare, id cst, in mare perditionis.
biiat. Hocest, unitas Ecclesioc, una res est, et mullaa Montes extullaverunt ut arietet, el eolles sicul acjni
membra : sed unum corpns mulii sunl, ut Paulus is B ovium. Exsuliaverunt sancti prsedicalores, quando
dicit, et ibi Jretabitur in semetipsa, hoc esl, inn viderunt illos conversos, qui anlea blasphemi fue-
uniiale (Rom. xu). runl. Exsuliaverunl ut arietes, id est, principes gre-
PSALMUS CXIIi. gura, qui generant filios, id est, sancti apostoli.
Alleluia. lste psalmus vocem coiilinel |irophetae, j Unde unus de illis dixit : Per Evangelium ego vos
ostendentis ut qtire in eo historice narrantur,r, genui (I Cor. iv). Vel prscdicatores allioris merili
spiritualiler dicia iulelliganlur. inielliguntur, qui modo generant filios per pracdica-
ln exitu Israet de /EgyptO; domus Jatob de populo lo tionem eorum. Unde Paulus dixil: Filioli mei, quos
barbaro. Iste psalmus secundum historiam comme- *- iteruin parturio, donec Chrislus formelur in vobis
morat, quando filii Isroel exierunt de JE%x\\\.o(Exod. /. (Galat. iv).
xui). Sed plus pertinet ad sensura, quando nos libe- ;- Quidesi tibi, mare, quod fugisii; el tu, Jordttnis,
raii fuimus de ^Egypto, hoc est, de tenebris igno- i- guare conversus es retrorsum? Propheta per seinel-
rantiae peccalorum nostrorum per baptismum. Domus is ipsum iuierrogat, et ipse respondit, ac si dical :
Jacob de populo barbaro. Liberati fuerunt illi Israeli-i- Quid tibi fuit, genlilitas, quod fugisti? Et tu, Jor-
tici de populo barbaro, hoc est, de~illls geniibus is danis, Iioc esl, et vos, Christiani, quid fuit quod
quse in ^Egyplo habitabant. Et ad sensum. Domus C conversi fuisiis retrorsum? Quare? Vidisiis sanclos
(s G
Jacob, supplantatores viliorum intelligunt. Liberatili prsedicatores, id esl, montes : vidislis arietes, hoc
sunt isli, et nos spiritualis domus Jacob liberati su- i- esl, supplanlalores viiiorum, et animas videntium
mus ab illis infidelibus, qui in infidelitate perman- l- Denm Patrem, ideo fugisiis?
serunt (Gen. xxxn). Domus Jacob. Primitus fuit vo- )- Montes, exsullaslis ut arietes, et colles sicut agrii
catus Jacob, postea Israel. Unde dixit: Vidi Domi- i- OI'1'MIH. Repelilio est.
num facie ad facieffi, el salva facla est anima mea.i. A fack Dominimota esl terra, a facie Dei Jacob.
Et Dominus dixit ad illum : Jam non vocaberis is Exposuti hoc propheia alio loco cum dixil: Vidil, et
Jacob, sed Israei.erit nomen tuum. El nos primrius is comniota est lerra (Psal. LXIX).Ef post paululum oit:
debemus esse Jacob, hoc est, supplantalores vitio- i- A facie Domini, et reliqua. Jlfolaest lerra, boc esi, a
runv: ut postea possimus esse Israel, id est, animoe K proesentia Dei, quia Deus in suis praedicaioribus
videntes Deum, et oculis cordis contemplari Deuln : erat. Mota fuit gentilitas; a fack Dei Jacob , id est,
secundum illud : Beali mundo corde, qnoiiiani ipsi si a prsesentia illius quem adoravit Jacob,
Deum videbunt (Malth. v). Qui eonvertil pelram in stagna aquarutn. Pelra,
Fac(a est Judma sanctificatioejus. In Judaea priffii-
i- Chrislus, et secuiidum hisioriam, de petra exierunt
lus fuit sanctificalio Dei. Sed Judsea, confessio inter-- D flumina (Exod. xvn). Anfequam Chrisius veriiret in
pretalur, id esl, in illis qui confiteiilur fidem Trini-i- carneni, non eruperant adliuc tantseaquse, hoc est,
taiis, el veniunt ad bapiismum, ubi est sanctificatioo tanta doctrina : Postea exierunt de Christo quatuor
Dei. Israel potestas ejus. Et potestas Dei est, Ut it flumiiia, qualuor Evangelia, et irrigaverunt lotum
Israel esse mereamur, id est, animse videntes Deuni ri mundum. El rupem in fonlet aquarum. Repetitio esl.
vocemur. lsrael regnavit in ea. Rupes sunt, qui el petra. Petra, dicitur rupis. Et
Mare vidil el fugit. Mare vidit et fugit, quaudo lo rupem iii fontet aquarum. Doctrina multa de Chrislo.
Moysescum populo suo venit (Exod. xiv). Et quo- )- Mare Rubrum, quod ideo dicilur : quia sicut san-
modo vidit? ld est, iniellexit volunlalem Crealoris", *', guis erat illu aqua maris, qure figurabal haplismum.
et donavit locum illi populo. Aliier, secundura sen- l- Non nobis, Domine, non nobis; sed nomini tuo da
suui: Mare, gentiliias, vidit sanclos prrediciUOres, 5, gloriam. Dicuntilli boni Judaei : Non noslrurii meri-
supplantalores viiiorum, et animse videntes Deum m lum nos liberavit, sed lua poteslas : ut homen luuffi
fugeiuni, id est, non potueriint resistere apostolis, s, glorificetur in omnibus genlibus. Yel pracdicalores
quia Dcus in illis erat. Jordanis conversus cst retror-r- novi Testamenli similiier dicunl. Quaiido faciuut
 1175 APPENDIX AD TOMU.USEPTIMUM S. HIERONYMI. 1176
virtules, Deus per illos facit: ut nomen illius glori-- A rras, vel per syflabas coiiiprebendere, quomodo vo-
ficetur, et laudeturper ipsum. c
cem hominis comprehendis.
Super misericordia lua el verilale lua. Tua miseri- Similes illis fianf qui faciunt ea, el omnes qui confi-
cordia, et lua verilas boc facil. Ne quando dicant'.t dunt c in eis. Similes, hoc est, si oculos non emendat,
getites, Ubiest Deus eorum? Propter hoc facit Deuss £quia vidit illud aurum, illam imaginem. Sed et in
ista mirabilia, ut non dicant genles,quod non po-i- anima s similis efficilur, dum non emendat, quia nec
tuisset Deus illos salvare. Vel modo in novo Testa-i- -\ videi, nec inlelligit, nec discernit, dum plus errori
mento similiter facil in sanctis suis. <
credit. Idco similis dicilur. Et omnes qui confidunl in
Deus autem nosier in cwlo : oinnia qumcumquevo- eis. t Non solum qui faciunt, sed eliam qui confidunt.
luil, fecit. Deus in ccejo sursum. Dicunt sancii ad illos>s Domus Israel speravil in Domino. Domus Israel,
infideles, qui idoJa adorant: Vos veslros deos manu u duodecim
( tribus Israel. Aaron, iribus Len non spe-
tangilis, et oculis animalibus cernitis, sed noslerr ravit? j Non speravit in tales deos moriuos, sed in
Deus tij coelo est sursum. In coelo et in terra, omnia a Domino.\ Domus Israel, animarum domus videiiliuin
qumtumque voluit, fecit. In his qui coelestein vitamn Deum J iu Domino speranl. Et Aaron , mons forlilu-
agunt, et adhuc fcrrena carne clauduntur, implevitit " < dinis, id esl, qui fortes et alti sunt in merito, in
voluntates suas. •" Dbmino
1 sperant. -Adjulor etprotector eorum cst. IUi
- Simulacra genlium argcntum et aurum , t- dii < non prostint, secunduni Jeremise dictum : bomi-
opera ma-
jiHiiiwhominum, Ideo dicitur simulacrum, quia ad si-i- inem non liberani. de bello , regem non constituunt,
militudinem alicujus homiiiis mortui, facium sit. Ar- sed '• iste illos defendit, et profegit, secundum Danti-lis
genium et aurum. Quare non dixit, lapidea, aut airea,i, dictum ' (Dan. n et m), vere ipse est Deus eorura , et
sed fictilia, aut, lignea; sed argenlea et aurea? Quia a iipse mulal tempora, et amovet reges, ei constiiuit.
praevidebal Spiritus sanctus : quoniam cum exindee Domus AarOn speravit in Domino : adjutor eorttm
increpali essent, quale responsum darent. Ideo po- \- et > protector eorum esi. Qui limenl Dominum, sperave-
suit anrum ct argenlum, quia dicerent iili : Non ii irunt in Domino. Exceptis istis, domus Israel, et
adoro, nec ligneum Deum, nec lapideuni, nec a*- >- Aaron, oranes qui illum timent et amant, profegit
reum; sed Deum aureum et argenteum. Dicis illi : illos i et defendit.
Si aurum et argenlum adorasses, non esset talis er-». Dominus memor fuit nostri, el benedixil nobis. Me-
ror. Et dicunt illi : Non adoramus aurum, nec ar- mor ' fuit, quoniam Jiberavit filios Israel. Et nos, quo-
genlum. llle respondit: Non aurum el argentum, , niam ' quod promisit, implevit opere. Misit Filitim
scd Deum meum adoro. Quse est ista imago, el illaa 'snum, qui carnem ,suscepit, et nos liberavit. Hoc
poteslas quac in ipsa esl? Dicis illi: Diabolus ibi est.t. C
^ idico, Deum memorare. Et benedixil nobis, hoe esl,
Ille dicit-: Absit. Non volo diabolum adorare. Quo- i- ornni < benediciione spiriluali.
modo non adoras diabolum, quia.in alio psalmo le- >- Benedixii domui lsrael, benedixit domui Aaron.
gimus : Omnes dii gentium dsemonia ( Psal. xcv)?? > Benedixil omnes limenles Dominum, pusillis cum ma-
Dicit ille : Nec hoc adoro. Quid ergo adoras? Egoo joribus. ' Id est, altiores merito, et inferiores.
solem, luriam, stellas adoro. Isti sunt mci dii, illi )i Adjiciat Dominus super vos. Alios proedicatores.
me salyant. Dicis illi ; Si sol est tuus Deus, quaree Primitus 1 pauci fueruiil, posiea raulti effecti sunl in
jion semper tibi lucet? Dicis ad alterum, qui lunamn niundo ' prsexJicatores.
adorat, vel isti qui solem adorat: So! integer est. Tuu Benedkti vos a Domino, qui fecil cmlumel terram.
lunam adoras, quare crescit et decrescit tuus^Deus, J
;, Benedicli : hoc est, vos sancli benedicli esiis a
et de nocie Iucet? Quare non semper tibi lucet? Et;i Domino. 1
jn mare quando raergeris, lua luna , el luoe slelloe je Cmlumcmli Doniino, terram autem dedil filiis hotni-
cur le non liberant, et super libi lucem danl? Qtiaree '"IHIII.Cmlum cmli, sicut dicit canlicum psalmi, et
addit : opera manuutri hominum, argentum el aurum ? psalmus 1 caniici. IsJud ccslum subjecium est ilii coeio
De terra fodiunt illud homines, et colunt illud, et:t *superiori, ubi est firmamentum, et inde habel lu-
colorant, el sic evenit pulchrum. Ergo de luis ma-- " raen. i Et terraiierumsubjectaesl ad illud coelunt ae-
nibus facis Deum tuunv quem adoras. Ista ad reviu- reum ) : exinde habet pluviam et omnem necessitatem.
cendum malos dicta sunt. 'Secundum
sensum, coelum altius, sancli apostoli,
Oculos habent, et non videbitnl: aures habenl, el•l < qui ab ipso Cbristo audierunt prsedicationem, el illu-
non audienl: nares habent, et non odorabunl. Manuss minaiionem ' Spirilus sancli acceperunt, et exinde
habenl, el non palpabunt ; pedes habent, et non am- fueruntedocli. Coelumilernm successores apostolo-
bulabunl: non clamabunl in gulttire suo. Neque eniini? rum, quibus ^ illi proedicaverunt, et Dominus illos in
est spiritus in ore ipsorum. Dicis illi : Vel si bestiami anima illorum illuminavit. Terrain autem dedit 'filiis
hominum. Ili snnt illi simpliciores qui lanium incar-
adorasses, licel malum erat, sed lamen vel oculos nationem credunt,
qui lac edunt, et mifriunlur per
iiabet, vel pedes : sed islud quod adoras, necvidet, ' £prsedicationem , et ipsi qui terreni erant, cceli effi-
nec audit. Quare addit : Non clamabunt in gutture3 ciuntur. c
suo? Quia bestiae claroant voce, sed confusus estt Non mortui laudabunt le, Dotnine. Hoc est, pecca-
clamor eorum, Non inlelligis, neque poies per litte- ti
tores. Peccator enim cum venerit in profuudum ma-
•1177 BREVIARIUM IN PSALMOS. PSALM. CXIV. - 1V78
Jorum , conlemnit (Prou. xiu). Neque omnes qui der ir A ispes autenv non confundil (iSottt. v). Tiile quid etin
tcendunt in infernum. Hoe est, hahilatores inferni.i. Jeremia
, dicitur (Jerem, vi e( xiy). Tribulatiouem ,
Sed nos qui vivinius , benedicimus Dominum. Nos )s iinquit, et miseriam invocavi. Quoniam , inquit,
fideles quivivimus, id est, qui fidem el opera ha-i*- aniaroi luo verbo ridebo, hocest, in hoc sscculo,
bent, ipsi iaudant Deum. Ex hoc nunc el usque in i» iquid aliud volo nisi tribulationem, ut in futurum fe-
smculum. Ex hoc, id est, quo incipimus intelligere.e. qtiiem habeam et felicitalem ? El proplerea, inquii,
Nunc, modo. Usque in smculum, sine ftive. nunc amariludinem susliueo, uf poslea dulciora pro-
PSALMUS CXIV. merear. Et populus Domini de ^Egypto egr.ediens
Atkluia. Iste psalmus vocem continet fidelis animae jg venit in Mara, quod interpretalur amaritudo, et de
a Deo peregrinanlis, quse posl longos lahores ab ib Mora in Sina, quod inlerprelalur tematio (Exod. xv).
eo suscipitur. El iterum Jeremias: Solus sedebam, quoniam ama-
Ditexi, quoniam exaudkl Dominus vocemorationis is ritudine repleius eram (Jerem. xv).
mem. Non dixit: diligam; sed, di/ea*i.Non promisitit 0 Domine, libera animam meam. Proprietalem He-
se facere, sed lesialur se fecisse. Dilexi. Quare di- 1
i- braicse lioguaeGrsccus el Latinus exprimere non pos-
lexi ? Quoniam exaudiei Dominusvocemoraiwitis mece. i
e. sunl. Pro o in Hebrseo habet ANNA. (ITN). Anna au-
Dikxi, transacti temporis esl: exaudiet aulcm , fu- i- B tem inlerpretalur rogo, et deprecor. Et quod dicit,
turi. Nonenim dixil: quoniam dilexi quod exaudivit it hoc cst : Deprecor, Domine, libera.animam nvcam.
meDonvinus; sed, dilexi, quod exaudiet meDominuf.F. Non esl enim vocantis, sed deprecantis affeclus. In
Qitifl inclinavil aurem suam mihi. Quoniam nos js ingenti enini periculo constilutus est. MiserkorsDo-
parvi sumus et humiies, el non possumus nos exten- a- minus et justus, et Deus noster miserebitur. Erige
dere et exaltare : proplerea Donvinusincliiiavit au- l- aures, peccator. Misericors est Dominus, sed noli
rem suam, el dignatur exoudire nos. Denique quia ia essc negligens : sequitur enim, eljustus. Si muitum
nos homLoes sumus, et dii non possumus fieri : peccator es : audi, misericors est Dominus : si ne-
Deus homo facius est, et inclinavit se, secundum m gligens es : audi, et justus est. Sed videtur quasi
e- sequale esse, tniserkors Dominus et justus. Verbi
illud quod seriptum est : Et iriclinavit coelos, et de-
scendit (II Reg. xxu). Et in diebus meisinvocabote. e. gralia, decem partibus est misericors, et decem par-
Hicquaeritur quomodo in diebus invocet, et non in- l- - libus est justus, et hoc propler simplieiores ita lo-
vocet in noctibus. Et quomodo dicit in alio locoi : quor. Dicat aliqnis: Si pensenlurpeccala mca, noiine
Media nocle surgebam ad confilendum libi, cum m possum tanla habere hona,quantahabeo mala? Nune
sancti in nocle plus soleant orare ( Psal. cxm). Et Et aulem dicitur, quod misericors est et jusins. Est riii-
in alio loco dicilur: In nociibus extollite manus ve-e- G sericors in peccaloribus, juslus in bonis. Incipiunt
stras in sancla, et henedicite Dominum (Psal. cxxxm).). me gravare peccata mea, et vincit in sua misericor-
Quomodo dicil,ei indkbus nieis invocabp? Non dixii,i, dia. Propierea semel juslus posuil_ et secundo, mi-
invocavi; sed, invocabo, in futuro. Dum enim in boc JC sericors. Poteral el de prseterilo dicere. Et Deus
mundo sumus, in uocle invocamus. In fuiuro in die ie «os(er, inquit, miseretur, ut semper eum misericor-
invocamus Dominura: propterea dixit, tn diebusmeis. s. dem ostendat.
Peccatoribus enim nox est; niihi autem dies. Custodkns parmtks Dominus. Si quis magnus esf,
Circumdederuni me dolores morlis. Yidentur mihi hi else exaltat, et superbus est, hunc non custodit Do«
dolores niortis cogilationes esse ftedao , qunndo Jo miniig. Si quis se magnum pulal, lnijus non misere-
anima cogitat.et peccare desiderat, quoniam parlurit •it lur Domiiius; sed si quis se huniilial, hujus misere-
peccata, vicina est morti. Et perkuta inferni invene-e- tur, et cusiodit enm Dominus. Siquidem dicit : Ecce
runt me. 0 nos infelices, el miseros, et lugeudosi : ego el pueri quos mihi dedit Dominus. Et iterum :
quia semper nos peccalum queeril! Si aulem semper er Humiliatus sum; et salvavit me. Dupliciier inieUigi-
nos quserum peccata , nos festinemus ut non nos in- v- nms : Humilialus sum, el salvavit tne. Sive peccavi,
venianl. Hoecaufemdistanliaestinterdolores moriis, s, et salvavit me, sive, eum essem superbus, el humi-
es D liavit rne, et salvavit me.
et perieula infenii. Dotores motiis, maloe cogitationes
sunl: perkula inferni, opera mala sunt.Ut est autem m
" Convertere, anima mea, in requkm luam. Quando
in dicitur, Convetiere in requiem luam : ergohabuit ante
dicam : aliud in theoria, aliud in opere, boc esl ,'tiv
e- requiem quam pei-didit. Nemo enim converlilur, nisi
practica. Ibi enim dolor et parturitio : hic auleni pe-
riculum estvicinum morti. qui.pergil illuc ubi prius eral. Deus enim nos bonos
Tribulationem el dolorem inveni, Novam rem dicit.t. creavit, et nostro arbilrio nos reliquit, ct omnes
Non dicit, Requiem inveni : non dicit, Saluritatera m cum Adoin in paradiso posuil. Sed quia nostro ar-
inveni. Si autem dixisset, Invenit me tribulatio, in-n- - bitrio a beafitudineoilla cecidimus, el venimus in
venit me dolor, non erat qusesiio. Nunc aulerii quid id vallem laerymarum, propierea justus anijnam sriani
dicil? Tribulalionem el doloreminveni: quasi quserensvs hortatur, ul converlalur illuc unde descendil. Coti-
sic invenit. Non enim inveniiur nisi quod quseriiur. r. verlere,anima tnea, in requiem iuam. Locus enim isle,
Sanctus non quserit requiem, sed tribulationem. No- a- tribulalionis locus est, lerra pugnatorum est. Iste
vil euini quoniam tribulatio patienliam operatur : locus lacrymarum esl, ubi non licet securum ambu-
patientia autem probalionem, probaiio vero spem : lare. Ubicumque enim aliquis fuerit, periculum est.
 i)79 APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUM S, HICjRONYMl. HSO
Si in desetio, scoipiones suni: si in civtiatibiis, ocu- A
. nieis munda me. Aliena quidem sunt peccata, sed
lus nieretricis pernicies est homini : si in mari, la- quia suscipio ea : dico iji alienis peccatis, Paree milii
trones et piratoe. Ha-c omnia mysiice loquori Nec servo IUO: Hoc autem quare dixi? Quoniam dixit
eniin nutic-periculum est soiicto viro a latronibus propheta : Placebo Domino. Non dixit, Placeo, sed
interfici, siquidem marlyres sanguine suo vicerunl. placebo. Uinc enim quod facio,non possum esse per-
Converlere, animamea; in rcquiem (uani. QuiaDomi- feclus justus. Proplerea dicit et Ajiostolus: Ex parte
nus benefecil tibii Quo, inquil, converteris, o aniuia? cognoscimus, et ex parte propheiamus, et nunc per
In paradisum. Non quia digua es, sed misericordia speculuni videmus in oenigmate (I Cor. xm). Propie-
Domini est. Ul exires de paradiso, luo vilio faetum rea hunc longo sermone usi sumus: quoniaimin proe-
est, ut aiitein redoas, misericordioe Doiniui luii. Ef tenti sseculo perfectus justusnemo esse potesl, ne-
nos dicaffius animoe noslrae : Coiiverlerein requiem que David, neque aposloli, neque aliquis sanctorum.
luam. Requies nostra, Chrislus est Deus nosier. Si Nemn enim nvundus a pe.ccalo, nec si unius diei fue-
quando fuerimus in angusiin, et coeperit nos cogila- rit vita ejus (Job, xv). Siquidem aposloli et sancti
tio capiivare in peccatum, dicamus : Convetiire, ani- non ausi siiiil dicere, Sancli sumus : nec ausi sunt
ma mea, in requkm tuam. dicere, Placeo: sed placebo.Qni in fuliirum sollicitus
Quia eripuil animam titeam de morte. Necdum re- B ] est, de prosterilo quod non fecit, confiietur. Placebo
diil in jiaradisum, et jam se iri sccuriiuiem redisse Domino: Ubi plaeebo? In regione vivorum. Haeceniin •
dicit. Dixit,C<J'iuei-(ere,auimamea, in rcquieiiituam, regio morluoruriii est : alia est terra vivorum. Siqui-
et quasi secuius dicil, quia eripuit animam tneam de dem et David in hac lerra eral, et vere in lerra re-
morte. Quoriiodo eripuit animaiu meam de morte. promissionis, dicens : Placebo Dotnino in rcgione vi-
Pro me passus est Deus meus, prti me crucifixus est vorutn : confitelur hanc regionem non esse vivorum,
Deus nietis, et dico : Ubiesl, mors, victoria lua ; ubi sed mortuorum. jVultis scire quoe est illa regio vi-
stimulus luus (Osee xm; I Cor.-xx)? vorum? Dominusidicit in Evangelio : DeusAbraham,
' est, inferne,
Oculos meos.a lacrymis. Ploravi, ulrideam : luxi, ut Deus Isaac, Deus iJacobj el eranl mortui (Luc. xxm).
in sempiternurti grmdeam. Qui in prresenii non plo- Et quid sequilur? Detis, inquit, non est inorluorum,
rat, in futuro lacrymabilur. Deati enim qui lugent, sed vivorum. Igitur el jusltis quid dicii: Placebo Do-
quia ipsi consolabuntur (Matt. v). Econirario autehv inino in regipne vivorum. In regione Abraham, Isaae ,
dicilur : VoeI vobis qui.rideiis, quoniain lugebitis. et Jacob (Luc. xvi). Hoc est, quando vere fuero in
Pedes meos a lapsu. Quia non steterunt pedes mei sinu Abraliam, lunc placeba Domino.
super petram, propierea pene moti sunt pedes mei, PSALMUS CXV.
pene effusi suiu gressus meti Liberaii sunt pedes C ( Atieluia-.Huiic psalmuin quinta et sexla editio cum
mei a lapsu* Quare? Quia conversa est animamea in superioribiis copulanl : Symmachus vero el Se-
reqniem suam. pluaginta inlerpretes dividunt.
Placebo coratn Domino in regione VivofUiri.Videor_ Credidi; propler qitod loculus suni. ln Hebraico cen-
inquit, hominibus e?se jusius, quare opera bona nqn tesimus decimus quartus psalnius, et cetitesimus de-
habeo? Yideor homtiiibus esse sanctus, quare verba eimus quiiittis, uritis est psalmus. Igilur dixit : Cre-
bona non babeo? Ha:c David dicil : hoc sancti di- diaiVpropter quod toculus sum. Quid credidisti? quod
curil, hoc apostoli loquunlur : peccator eiiim hsec lOCuluscs? Psalmus prior ila finivil: Plaeebocorani
iion loquilur. Quid loquiiur jiistus? Quia verba ct Domino in regione vivorum. Dicit ergo pro)iheta :
opcra bona nhn iiabeo, et sanctus videor, et laridof Gfedidi, prOpler qitod loculus sum. Quid credidi ?
ab hominibtis. Egq auteiii noviconscieiiiiam riieam. Quoniam placebo coramDomino in regione vivorum.
Scio qualibus cogitationibus cor mciim flucluat: scio Hoc credidi, et hoe locutus sum. Quid autem loCu-
quantoe mihi libidiries venitinl_ et video aliam legem tus sum ? Ego aulein humilialus sum nimis. 0 hifi-
repiignanlem menii meoe, et caplivanieffi mein lege gna inlelligentia divini sermonis! Credidi, inquit,
peccati (Ziotii.vu): propterea diotj: Miser ego liomo, qiloiiiaffi plaeebo Domino, quoniaffi efo angelus;
quis me liberabitde corpore rnortis liujus (lbidem)"!D quOhiam ero in coslis, et non fui superbus : rion siim
Etpropterea dico: Ab occultis ineis mtinda me, et ah elattis, sed liumiliatuS suffi nimis. QuOjiiam ero iu
alienis parce servo tuO (PsaL xvm). Ab alienis. Noh regiohe vivoruiri, miseriCOrdiseDoiiiiriiesl. Ego au-
est meum quod parlurio. Nolo ctigitare Inala, etco- tem riovi memetipstiffi, quia ieri-a suiri eteinis. Pro-
gito. Nolo cogitare nialum, cl quasi inviiiis et capti- pterea dico : Ego autem humiliatut suni niiiiis. Quid
vus in malam cogilationeni trahor. Sed quoniam in aiitem esl ierra et cinis ?
mea poiestate non esi, aut cogitare, aut hon cogiiare Ego autein dixi in excessii ineo : Oirinis homotncii-
qure sUnt mala : propterea dico, alieiia quidem sliui dtix. Ih Iiebroeb aliler liabet. Ego dixi iii excessu
qnas veniunt in cor meum. Sed qiioiiiairi quasi iie- riieo : Oriinishbmoinendaciuin: quod diciiura ZECAM.
cessilas niihi imponiiuf: propterea dicOj Ab occultis Placebo Domirio iri regione vivorurii: sed ego sclo
a Nolatum Marlianseo, hanc msSi codicum leclio- cum prima vOcis sequenlis JTQma, id est, quid : in-
riem.esse pro chazab, TO quod ediii prseferebani, deque effecerii dicilionemzecatn, vel zecham, legendo
Ex (jUo ei imperitise traciatoretti Ini ic afguit, qui 3 Caph, proa J5e(/i. Vide adraon. nostram.
uliimam syllabahi ndiriihis ji1'S chaiab, confudefit
1181 UREYIARIUM1N PSALMOS. PSALM. CXV. 118-2
memetipsum,secundum conditioueni corporis, nihil A gratiam Dei: non sum elalus in superbiam, non me
esse. Non est enim verilas in subbtaniia nostra, inflavit hotitia. Sedquid feci? Humiliaiussumnimisi
sed umbra esl, et quasi mendacium. In substan- Tamen quod docui sernionfi, poiui et humiliiate do-
tia corporali dico, non in anima. Et quod dicit, cere. Ego dixi in excessumeo: Omnis homo mendox.
boc est : Placebo Domino in regione vivorum. Docebam, inquit, discipulum meum, et considerans
Sed cogitans humanam vilam , el considerans di- confemplatiouem coeleStem, el cogitans diviniora:
versos errores, non invenio veritalem in boc intellexi omne quod homo novit, esse mendacium.
mundo. Siquidem ex parte cognoscimus, el ex parle Quid enim veritatis potestesse in hoc mundo, cum
prophelaraus (II Cor. xi). Propierea dico : Om- umbra sit vita noslra super terram ? Si ergo qui do-
ne quod videmus, omne quod iiilelligimus, menda- cct discipulum, ctmfitetur quod oinnis homo mendax
cium est. Quomodo igilur mendacium est? Menda- est: qnanto magis discipulus non debel se exlollere,
tium hic dixit, quosi umbram, quasi imagineni : et oestimarese aliquid esse?
quemadmodum dicitur in alio loco: Verumlamen in Quid retribuam Domino, pro omnibus qumreiribuit
iinagiue periransiet homo (Psal. xxxvin).E;idem in- mihi? Quoniani dixit, placebo Domino in regione vi-
lelligentia et nunc dicilur: omnis homo mendax, vorum, et hoc ipsum credidi , propier quod loculus
hoc esl, omnis liomo umbra. Hoc sulem dicimus sc- B sum, et humiliatus sttm nimis, cl dixi, omnis bomo
cundum Hebraicara veritatem. Loquamur autem et ineudacium . omnis honio umbra, omnis homo
secundum Sepfuaginta interpreies. Dicat eiiim ali- imago ? pro tanlis beneficiis, quibus placeboDomino
quis, quid ad me quid habeatur in Hebraico ? ego in regione vivorum, quid babeo dignum quod illi re-
Ecelesiam sequor. E<jo dia;i iti excessu meo : Otnnis tri!)uam? Ego lefra sum, ego cinis sunv: promisit
Iwmo mendax. Yeruin dicil David, an mentitur. Si niihi, quia piacebo illi in regione vivonim : fecit me
verum esi, omnis homo mendox, et hoc quod dicit, magistrum. Credidi, propler quod locuttis sum. Quid
omiiishomo mendax, verum esl, ergo el ipse menti- liabeo dignum, quod illi pro lantis beneficiis relri-
lur, quia et ipse homo est. Si auiem et ipse inenli- btiam? Quodctiinqtieillidedero, ipsius est, et magis
lur, ergo hoc quod dixit, Oinnis homo mendttx, nori illt reddo quam dono. Niliil aliud habeo , quod ipsi
cst veruffi. Quocumqueverleris, in cmilrarium ve- relribuam, nisi pro ipso sanguinem fundam, nisi pro
nil. Et quoiiiatiiipse homo est, ergo ipse meiititur; ipso mariyr exisiam. Hoec esl sola relribulio digna,
quod omnis homomendaxest. Ergoalio genere menli- pro sanguine sanguinetn reiribuere , ut liberali
tur.Videtisergo, quiasyllogismi suut philosophorum. a Salvatore, pro Salvotore libenler sanguinem pro-
Denique secuiidunihaiicsentenliam texitur syllogis- fundamus.
mus Aristotelis.Denique lu dicis:Loquereadalterum : C Calicemsalutaris actipiam, el nomen Domini invo-
simentiris, et verUindicis quod meniiris:ergomenti- cabo. In Ifebraico ila habet: CalicemJesu accipiam.
ris. Yidele quomodoiri contrarium verlilui- seutenlia. Iioc ipsum et Angelus inlerpieiatur. Et vocabis no-
Quid enim dicit: 0 lu qui mecum lOqueris : si nieri- men ejUoJesum (Luc. i) : ipse enitr. salvabil popu-
liris, etyeriim dicis hoc ipsum qtiod menliris: eigo lum suum. Colicem ergo Jesu accipiam. Quis est
menliris, etineodem sefraohe fit, utverum dicat, et iste calix Jesu? Pater, si possibile est, transcal isle
mentiatur. Propterea lectuffi est in Aposlolo: Videte, calix a me (Luc. xxu). El polestis, inquii, colicem
ne quis vos decipiat per philosophiam el vanam de- meum bihere? Et continuo sequifur: Caliceni qui-
ceptionem hominum , secundum elemema muiidi dem meiim bibetis (Maith, xx). Hoc aulem quare
(Coloss.n). Invenerunl enim philosophi suas de- dhi? Ul intelligamus calicem passionis marlyriuni
ceptiones ex propria arte: quomodo in eodem ser- esse. Grandis res esl marlyriuni. Quomodo grandis
mone, et vera quis dicat, et menlialur. Nos auleffi res? Quoniam retribuit Domino quod accepit a Do-
dieamus Davidvera dixisse, quod omnis homo nieii- • mino. Cbristus pro ipso passus est, el ille pro no-
dax. Quahidiu homines suriius, mentimur: quando mine ipsius [lotiiur. Quoniam diximus quod marlyr
auiem fuerimus dii, desinimus meniiri. Cbi enim nihil aliud habet quod retribuai Domino, et Domi-
sunt semulationes et coiitentiones in vobis , nonue D nus cofflputat illi pro qualitate, quoniam videt ser-
homtiies estis , et secunduffi homirieiri ambuluiis vum suum nihil aliud hahere quod retribual ei.
(ICor. 111)?Ego dixi, dii esiis, et lilii excelsi omnes. Quid enim simile est? Deus pro hominibus possus
Vos auterivsicul homines iiioriemini, et sicut uniis est, Dominus pro servo, justus pro peccatore. Quae
de priricipibus cadetis (Psal. LXXXJ).Si quis igitur sequalilas ? Sed quouiam nihil aliud habet servus
sanctus est, Deus efficitur, et quando facius fuerit quod retribuat Doinino: Deus' quasi clemens pro
Deus, desinit esse homo.el jatn meutilur. Quid enim oequali accipit marlyritim. Quasi si quis dives pave-
dicit et Apostoliis? Est aufem omnis homo mendax, rit aliquem pauperem: evenerit aulem eumdem divi-
Deus autera verax (Rom. 111).Inlerpretemur aliter : (em venirc cum sua familia, et veniat casu tii domura
Credidi, propter quod locutussum. Magister quando pauperis et non habeat paupcr quod illi apponai, et
docet discipulum, nisi prior ipse crediderit quod farailiseipsius, et solum illi dicat, inlra in domum
docet, non potest allerum docere. Dicit ergo se pri- clierilis lui, el ostendat voluniaiem, quoniam nihil
mum credidisse, et sic alium docere. Ego autem aliud habet quod det, el plus facial paiiper, sicut
humiliatus sum nimis. Quando auteni adeptus suin illa vidua quse duo nvinulaconlulit (Litc. xxi). Cali-
1183 APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUMS. HIERONYMI. 1184
cem sa/u(fliis, aut Jesu, accipiam. Et hoc ipsum mar- __ A puli ejus. Quse sunt orationes martyrum ? Quoesunt
lyrium, inquit, non est raeoe virtulis,- sed gratise orationes sanctorum ? Tenebo, inquit, et non tlimit-
Dei. Propterea non possum eum bibere, nisi nomen lam le. Adorabo, inquit, Dominum, quem in Evan-
Domini invocavero. Jesus vincit, in suo marlyre gelio legens, et iiiyeniens crucifixum : in ccelis video
coronatur. regnantem cum angelis. in tonspeclu omnis populi
' Pretiosa in
conspectu Domini mors sanctorum ejus. ejus. Coram omni coetu sanclorum. in inerfio itti,
Respondearit nunc Judsei: quoniam omne corpus hu- Jerusakm. Ipsius coelestis civitatis, qure esi mater
manum dicunt esse iramuiidum in lege. Denique si nostra : cujus jam cives et domestici facli surnus.
quismoriatuf apud Jndaeos, sive propheta, sive qua- Per ipsum Dominum iiostrum Jesum Christnm, qui
liscumque sanctus, si quis eum leligerit etiam sacer- est pax nostra. Qui nobis praestaredignetur, ut com-
dos.usque ad vesperam immundus est (Levit. xix e( pressobellocarnali,accliarilatis sure nobis pacelar-
xxi). iloc secundum litleram in lege scriptum est. gila: filiique effecti in Jerusalem coelesli, sanclis
Dicamus illis: Si morlui corpus immundum est, suis mereamur adjungi pro merilis. Ipsi gloria cum
quomotlo nunc dicitur: Pretiosa in conspectu Do- selerno PatreelSpiritu sancto in saecula saeculorum.
mini mors sanctorum ejus? Si pretiosum est corpus Amen.
soncli morienlis, quomodo imffiundumesi? Ergo hic B 1 PSALMUS CXVI.
de evange.ista dicitur, de marlyre prsedicatur. Alieluia. Iste psalmus parvus habetur numero ver-
' 0 Domine, quia servus tuus : suum, sed magnus est in spirilualis mysterii sa-
ego ego servus luus, el cramento. Vocem lamen aposiolicam tenel, qui
filitts ancillm tttm. Et jam dixi in ccntesimo quarto juxia normam evangelicam in quntuor versuuni
decimo psalmo, ubi habet: 0 Domine, libera animam numero coniinetur.
meam , quod in Hebraico liabet: ANNA Laudate Dominum , omnes genles. Qui, relictis si-
(ii3N)> quod
ad eum per fidem. Quod
interpretatur rogo, aut deprecor. Et hic ita habet in mulaeris, accessislis
Hebraico: Rogo, Domine: •quiaego servus luus, ego autem omnes gentes laiidalurae atque adoralu-
servus tttus. Videtur humilitalis esse quod dicitur. rre essenlDominum, hoc Magi ab Oriente venientes
Grandis dignitalis est,et meriti esse servumDomini, inchoaverunt, offerenles munera nato homini regi-
et non servura pecnati. Quia non habeo, inquil, do- que ac Domino, sicut Matlhseus ail evangelista. Et
minum hominerh, quia non habeo dominum pecca- collaudate eum omnes populi (Mallh. n). Qui ex Ju-
Non dseis fuerunt conversi, quod titulus ille prsenunlia-
ttim(iioiii. vi). enim regnat peccalum in morlali
meo corpore ; propterea servus tuus sum. Grande vit, quem super crucem Dominicam Pilatus posuit,
meritum. Denique dicitur de Moyse: sed rton sicut scriptum Hebraice, Grrece, et Laline, Rex Judaeo-
servus meus Moyses. El Abraham, et Isaac.et Jacob *fj rum, sicut Joannes evangelista testatur (Joan, xix).
dicuntur servi Domini. Propterea et Apostolus ita Quoniamconfirmala esl super nos misericordia ejus.
incipit: Paulus servus Jesu Christi. Apud Deum fuiura jain facta esse srepe leslati su-
mus (Acl. u). Ergo tunc misericordia Domini con-
Dirupisli vincula tnea: tibi sacrificabo hostiam lati-
dis. Vcre magnse fel.icitatis est, ire ad Dominum: ut (irmata esl, cunl effudit super credenies Spiritura
non habeat conscienliam jnquinolam. Quicumque sanctum, juxta promissionem quam Lucas evange-
sonclus morilur sua morle lieet, sit sanctus qui mi- lista commemorat, dicens : Ecce ego millo promis-
sericordias operatus sit_ feceritsigna, doeraoneseje- sionem Pairis mei iri vos : vos autem sedete iu
civitote qtioadusque induamini virtute ex alto (Luc.
"cerit, non vaditadDominum securus: horrescit ejus
Et verilat Dominimanet in mtemutn. Permanet
conscientia, qiiando videl Dominum. Marlyr autem xxiv).
si el post baptismum peccaverit, lamen secundo verilas Domini, cum jusfi in coelesti Jerusalem tam-
vivi sedificanlur : vel impii oeterno
bapiismaie marlyrii ahlulus, securus vadit ad Do- qiiam lapides
minum. Dirupisti vincvlamea. Catenisaulem suorum igni el vermibus, qui numquam moriunlur, liis ira-
sed in mar- duntur. Sicut Marcus evangelisia ait: Ignis eorunv
peceatorum unusquisiiue constringitur,
meo vincula el non exstinguetur, et vermis corum non morietur
lyrio dirupisli peccalornm meoruni,
dc vinculis plicasti mihi coronam vicloriae.Ubi enim D (iliflrc. ix). Nos vcro Dominum supplices deprece-
abundavit peccalum, superabundavit el gratia mur, ut se laudandi iribuat efficaciam, et conlirmet
nos misericortliam suam : miitens in nohis
(Roiri. v). Tibi sacrificabo hosliam laudis. Posl mar- super
sanciura, qui exurens noxia, illumiuet pro-
tyrium ubi sacrificat? In regione vivorum. Sacrifi- Spiritum fulura. Ipsi gloria cum selerno Patre et Spirilu san-
cabo, inquit, libi sacrificium. Quale sacrificium ?
clo in cuncia ssecula sseculorum. Amen.
Numquid bircum, aut viiulum? IllaJudaica erani, el
transierunt. Sacrificabo libi hostiam laudis. Hoecest PSALMUSCXVII.
laus martyrum. Sicut enim marlyres laudanl Domi- Alleluia. IsteChristi psalmus interdum vocem conlinct
Ecclesise vocatione fundaiae, vel populi
nunv pure in regione vivorum, ila et monacbi qui interempti prd Cbristi nomine Deum niagnifi-
die et nocle psalluntDomino, debenl eamdem purita- canlis.
tenv habere marlyrum, siquidem ipsi mariyres sunl. ConfilemiriiDominoquoniam bonus, quoniam in sm-
Quod enjm faciunt angeli in coelis, hoc monachi fa- culum miseritordia ejus. Confessio haec non ad pec-
ciunl in terris. ealorum renvissionem; sed ad laudenv pertinet dei-
Vo(«»iefl Domino reddam in conspectu omnis po- tatis.
!18S RREVIARIUM IN PSALMOS, PSALM. CXVII. iI80'
Dicai tiHtic domus Israel, quoniam bonus, quoniam A"Populus haccmariyrum loquilur: quorumvictoriae.ii)
iit sxcuhtm misericordia ejus. Ula domus, qusa prius omnibus Ecclesiis concinunlur.
coccata crat delictis, nuuc mente serena Dei gloriam Casdgons castigavil me J9oiniii«s,e( moriinonlra?
conteraplatur. didii me. Castigat nos Dominus ad em.endationem
Dicat nunc domus Aaron quoniam bonus, quoniam in mutiis verberibus, ut probet et servel a perpetua
in smcutummiserkordia ejus. Quoe anle idolis immo- roorle.
laverat: nunc autem Altissimi illecla bonilate, sacer- Aperile mihi portas juslitim, el ingressus ineas con-
dotium gerit animae sute. filebor Domino. Beatus est ille Ecclesiae vel mariy-
Dicant nunc qui iimenl Dominutn, quoniam bonus, ruffi populus, cui poriae aperiuntur justitise, id esl,
quoniamin smculum misericordia ejus. Vos, qui prius vilre seternse, in quibus jugiter Deum confitealur ei
simulacra muia et surda meluebalis, nunc omni- laudet.
potentis Domini cum limoris reverenlia misericor- Hmc porta Domini, justi inlrabunt per eam. Do-
diam decantate. minus Jesus Christus poria est Pairis, per quam iii-
i)i tribulalione invocavi Dominum, el exaudivit me troitur ad eum, ipso Domino sic dicente : Ego sum
in laliludine Dominus. In angusliis tribulalionum ostium.pef me si quisinlroieril, salvabiiur. El ile-
exaudivit me in latitudine gaudiorum. ] rum:Nemo venitadPatrera nisi per me(Joan.x).Per
B
Dominus mihi adjulor es(, tioit litnebo qttid facial haiic ergo portam veiiitur ad Patrem, sed nemo in
nithi horiio. Diaholus ulique et homo et vir, ssepe in eam ingreditur nisi juslus.
Scripluris ponitur. Confitebor tibi quoniam exaudisli me, et faclus es
Dominusmihi adjutor esl, el ego despiciam initnkos milti in salttlem. In qua vel vulnera peccali sanasli,
meos. Yel hsereiicos, vel Judseos. vel adversus iniquum hoslem, factus es in salulem.
Bonum est sperare in Domino, quam sperare in ho- Lapidem quem repobraverunt mdificantes. Doniinus
mine. In solo Deo debemus sperare, et non iu ho- nosterJesusChristus lapis verus inventus in Iegis lit-
mine, cujus salus vana esl(Psfl/. LIX). Nam alius tera, rcprobalus esl ah redificanlibus Judseis, hoc esl,
prophela ait: Maledictus homo qui ponil in Iiomine litteroe hscrentibus. Hic facius esl in eapul anguli. In
spenv suara (Jerem. xvn). caput connecleus duos parietes : unum de circum-
Bonum est confiderein Domino. Qui vitam Iargilur cjsione, alium de prsepulio, in uno novo homine,
selernam. Quam confidere in principibus. Quorura hoc est, in semetipso.
potesias cum hoc mundo dilabitur. A Domind, Palfe. Factus est. Mediator nosler et
Omnesgeiiles eircut*idederwi(tne, el in nomine Do- ejus. Et est niirabitis in oculis nostris. Non in illorum,
mini, quia ultus sum in eos. Gentes scilicet tribula- C qui eum reprobayerunt; sed in nostris, qui eum cre-
tionuin vallabant me, sed in nomine Doraini re- dendo suscepimus. '
siili eis. Hmc est dies quam fecit Dominus, exullemus el tm-
Cirtumdanles circumdederunl me, el in notnine Do- temur in ea. Hic lapis angularis ipse esl dies salutis,
mini, quiaultus sum in eos. Cujus eram vexillo mu- in quo vel a morie surreximus, vel mcerore peccati
niltis. deposito, in novitale vitse loetamur.
Circumdederunlmesicut apes. Sicul apes favum,ut 0 Dotnine, salvum me fac.kA te venientem. ODo-
auferrcnt dulcedinem quanv in me Christus infude- mine, bene prosperare. Prosperum facito iter illud ,
rat. Et exarserunt sicul ignis in spinis. Ipsi exarserunt quo ad te post raultos labores reverjar. Benedktus
iii invidia sua dum nie exurere non valuerunt. Et qui venil in nomine Dotnini. Christus Dominui in no-
in nomine Doniini, quia ultus sum in eos. Gum ea quse mine Patris, sicut ipse ait: Ego veni in nomine
mihi intulerant, in cos refusa sunt. Palris mei (Joan. v), etc.
Ihiputsus eversussttm ufcaderem; el Dominus sus- Benedkimus vobis de domo Domini. Sancli.de coe<-
cepit me. Qui confidens in eum, ipsum solum adju- lesli Jerusalem parvulos Ecclesiae benedicunt. Deus
torem quaesivi. Dominus et illuxit nobis. Resurrectiorie enim sua il-
Forliludo mea, el laus mea Dominut, et facius est D luminavit (enebras nostras.
mihi in salutem. Ipsi concinam, ipsura virtutem meam Constiiutledkm solemnem. Exhibete vos lempla et
dicam : in ipso omnis luudatio mea cousistit, qui aras Deo, in quihus et sacras celebretis solemnita-
mibi in hac tribulationis morte factus est in sa- tes. ln condensis. In virlulibus multis : in quibusvel
iutem. ipse Dorainus, vel ejus angeli frequenlanlur. Usque
Vox exsullationisel salutis, intabernaculis justorum. ad cornu aliaris. Usque ad ipsum Dominum, qui est
In cordibus ulique marlyrum reliquorumque sanclo- fortiludo animse, quam ejusaltare fecisti.
rum, qtii facti sunt labcrnaculum Dei per inhabitan- JDeusnteus es (», et confitebor libi. Accepla remis-
tem Spiritum sanctum in eis. sione per confessionem peccaminum, nunc confite-
Dextera Domini fecit virtulerii. Ut mihi victoriam bor Iaudes tuas, Deus meus tu, et exaltabo «e. Quia a
5n passione tribuerel. Dexlera Domini exaltavit me. le ab humilitate sum sublevatus.
Ab humilitate diversarum passionum, virlute ejus Confitebortibi, quoniam exaudisti me. Ut me cum
elevatus sum. sanciis luis in ccelesti Jerusalem sociares. .
Non moriar, scd vivam, ct narrabo opera Domini. Confitemini Domino quoniam bonus, quoniam in
 118? APPENDiX AD TOMtJMSEPTIMUM S. HIERONYMI. |188
smculummisericordia ejits. In his verbis psalmus oc- A ambulan-lin lege Domini. Qui, carnis concupiscemiis
cipit terminum, de quibus snnvpsit exordium : vide- edomatis, etiam terrense honorem gloriae ealcant.
liCet ut ab initio credulilatis noslrse tisque <a.dfiuenv Beati qtti scrutunlur teslimoniaejus. Ut intelligant
in Deum noslrum fiduciam habenles, ejus laudes cum peccaverinl, se coranv lesiibus deliquisse. In
perseveranter confiteamur, juxta illud Domini : Qui loto corde exquirunt eum. Et non leviier, neque se-
perseveraverit usque in linem, hic salvuserit (Malth. gniler.
x ei xxiv). Quinobis fiducianvinse sperandi largire Non enitn qui operqiilur iniquilatem in viit ejus am-
dignetur : ipsi gloria eum reterno Patre, et Filio el bulaverunt. Vire enim sunl apostoli et propheise, per
Spiritu sancto in ssecula s.oeculorum. Amen. quos venitur ad yiam illam, quae dixit: Egp suni via,
vertias, et vita, sicuti jani diximus. In hac enim via
PSALMIJS CXVIH.
impii non incedunt: quia Satanse viam sequuntur.
AUeluia. lste psalnius nvagijum in se mysterium Tu ntandasii, mqndalg (UA,-
continet. De quo quippiaiii in proJogo prolocuti Domine, cuslodiri nimis.
suffius', sed quoniam contineniur in eo lex-, maiir Non tepido corde, nec dissoluto animo, sed forliter
data, iustificaijones, testimonia, judjcia ac vise : et aitenie nos sua mandala edocet custodirc,
quid inter ea disiet, discenii nece-.se est. Lex Utinaiiidiriganiur vimtnem, ad cuslpiiendas juslifica-
ergo, qure per Moysen dala est, in Cbristo spiri-
tuaJiter debet intelligi: quia Apostolus cuin illam R 'iones luas. Nisiienim ab ipso Donjino dij-iganlur vise
sanctom vocet, ijmbram tamen eam futnrorum nostroe: ad ejus custodiendas justificaliones infir-
esse describit (Hebr. x). Mandata sunt, in quibus miores erimus, propter rfagilitatem carnis.
proeceptorum Dominicoruin custodia depiualur, Tunc «oit confundar, cum perspexero in omnibus
juxta iilud : Nan occides, non moeebaberis, cl re-
liqua.. Jiistificajiojves sunl, quibus Deus per snanv mandatis luis. Npn alia pr:cterinitiere,.et alia obser-
dilectioneffi,et proximi, zizaniom ;p,dii ah homi- vare estcongruum : sed omnia requaliter custodire
num corde jtibet avelli. Testimonia sunt, iu qtio-
rum proesentia nobis obsefvotionum sanctarum oporlel, ne in fnturo judicio cojiftindamur.
ordo commitliiur. Sicut Moyses co?lnmet lerram Confitebor libi, Domine, w direclipne cordis mei.
itjyocat tesies (Deut.iv). Ei Paulus ad Timotljeum: Quia non est. peiiversiim in part.e haTelicoriim. i» eo
Testilicor lilii, inqiiit, in conspeclti Dei vivenlis, didici judicia justilim lum. Ut te directo corde
et iti conspeetu electorum arigelorum ejus, et re- quod
liqua (II Tii». iv). Judicia aulem sn.nt, cum atit laudarem.
juxios splendidis bonorabjt rvveriijs,aul oe.lernis Juslificationes luas cuslodiam, non tne derelinquas
damnabit supplieiis transgressores. Viae ehim usquequaque. Et sj ad tejnpus relinquimur, non tameji
sunt apostoli ac prophetse, per quos veniiur ad
veram viam, qui-est Chrisfus. Sic ergo iiichoat' usquequaque"relinqu;imur ut percamus.
< psalmus, Beafi immqculati : quem pro prolixitote
dietorum iu Iribus homiliis explanare Domino an- ( BETH.
nuenie decrevimus. Totus liic psalmusestscriptus iti <7«ocorrigil adoksceniior viatn sugm : in custo-
secundum ordinem litierarunv, ita ut abuna lilte-
ra octo yersus, incipiani, e.l rursum a sequenii diendo sermones tuos. Hic propbeta non modo longse-
oclo alii compleonlur. Et hoc similil.er usque ad vam oetatem corrigit: verum eliara adolescentiam
finem texalur. Josephus auteni referi in iibris edocei erudi.ri, ej. ita custodire divinos scnnoiies, ut
apXMoloyws hunc psalniura , et Deuieronomii ctiam si
cainicum, uno metro esse comppstium, e.t pulat. vetus culpa defiela sit: nunc ne cogitatio ad
elegiacum metrum in utroque posse deprehendi : delinquendum ulln consenlia.t.
quod scilicet prior versus' sex pedibus constet, in toto corde tneo exquisivi te, ne repetlgs me a man-
inferior uno minus in pentametrum fiiiiatur.
datis Uds. Non ex parte, sed ex toto corde Deum se
• ALEfH. requisisse faletur, ne ab ejus mandatis projiciatur :
Regli iinmqculgti in via. Ista uiiqne in §.seculivia, quia nemjnera projicit qyi peccatores sajv.os fncere
per quam gradimur. Beati itnmacujati.,Co.nira beati- venit.
tudinem'miseria opjjoijitur. Reatus immortalisdicitur iit corde meo abscondi eloquig tua, ut npn peccem
in noslra liijgua, sive lnudabiljs.yel gloriosus. IJli sunt tibi, Iu cordis al|dit.o Dei sacraraent.a recondil: GUIIJ
beaij, qui iij viiam seternam me,renlurinirare; et i.lli hserelicum postiduos correptiones devilal (Ad Tif,
sunt miseri, qui in in!ernum descendunt. Quqmodo J) lii), cum sancium Dei eaiijbus non exponit, Yel cunv
di.cit, iiHi*iflcu(a(t:quia sine mitiuiis .peccalis liomo margaritas ejus non projicil coram po.rcis (Matlh,
esse non polest: sicul sanclus Joannes dixit: Si di- vu). Nihil negligenter ag.it in liis quses.unt Dei: quia
xeriraus quia peccotum non habemus, ipsi nqs sedu- scit malediciuni psse qui fecerit opus DomJni negli-
cimus, et veritas in nobis non est (I Joan. i). Et pro- genter (Jerem. xtvm).
pheta di.cil: Qui ingreditur sine macula, el operatur Benedictus es, Dotnine, dece nie jttspificgtigne.sluas.
jusiiiiam (Psal. xiv). Sjne maciila, hoc est, sine mor- Quia sciq vanae gloriaejus.ljfi.calionesliias, qi.joi*Pha-
lalibus criminibus, Sed l.arnendjscretionem facil inter risoeus proferebat iii templo, a te ijon proc.essisse
maeulam, ei macuLam, id est, quia etsi sine minulis (Litc. xviu).
esse npn possumus: lam.en in majora incidere non in labiis meis pronuntiavi ornnia jttdkia eris lui.
debemus. in via : qni ambulant in lege Dpmini. Inviq, Iiicomprehensibilia dicjl Appstolus judjcia Dei (Row.
in Chrislo, ut ipse ait: Egq sum via et verilas (Joan. xi). Ergo is_tequre audivit, et. didicit a prophetis:
xiv). Qui ambulant tu lege Dpmiui, Iioc est, in maii- ea tanlum labiis nunliavii, sed crcdentijjus, el non
datis illiusi Qui ambulant, id est, perseverant. Qui indignis.
HS§ BREVIARIUM IN PSALMOS. PSAL. CXVIIL 1190
In via teslimoniorumtuorum deleciatus suin, sicut A . cti, usque ad seeiioncm tanien cervicum sempcr se
in omnibusdivitiis. Sicut enim terrenus homo in agris in Dei exerciierunt jusiificalionibiis.
vineisque deiectalur: ila isie in lestimoniis Dei ju- IVtiiitet tesiimonia tua medilatio mea est. In bis uti«<
cuudatur de conscienli.i pura, qtti, contempio mundo, que pressuris. Et eonsilium nieum justifieationes lum.
a Deo diialus esl. Quia vitam pollicenttir seternam.
In mandalis tuis exercebor, et considerabovias tuas. DALETH.
Exerciiaiio assiduilas operis est. El iste : nisi exer- Adhmsit pavhnenlo anima mea : vivifioameseeundttm
citalus in mandatis Dei fuisset, non poleiat con«ide- verbum tuum. Corpori mortali animam conjuncmm
rare vias ejus ; id esl, aposlolicas prophelicasque intelligo: ideo ne deJictum invalescai, a te peto vi-
doctrinas. vificari: sciens quia concupiscenlia carnis mortem
in justificationibus tuis meditabor, non obliviscar operalur.
sermones tuos. Ea nveditor, in his exercenr, ul illa Vias meas emmiiavi libi, Quomodo dicit, enunliavi
oblivioni non tradens, possim ea integre perfecte- libi, cum alibi dicit, enuntia nvihi. Numqtiid Deus
que implere. aliquid nescit aut ignnrat: quia ipse ttbique est pr:e-
GIMEL. seiis, et omnia praevidet, et iijirinsecus esl? Sed
Relribue servo luo, vivifica nie, et ciistodiam sermo- 1B qsiod dicit, vias meas enuntiavi libi, hoc est, ac si di-
nes (uos. Gonstanler sibi relribui ob id quo.d Deo ser- eat: Tu dic prius iniquiiates tuas (hni. XLHI),hoc
viai, deprecatur. Et quia nescit servum se esse pec- est, tua opera : quod cnnlra niandalum Deiegisli
cali : in ipso vivere, qui viia est, oplat: sermones- enuntia per cnnfessionem vel poenileniiam, uljusti-
qtie ejus dum vila proosens volvitur, cusiodire. liceris in sermonibus Dei.
Revelaocitlos meos, et considerabo mirabilia de lege Vias meas enuntiavi, et exaudisli tne: doee mejusti-
tua, Abslerge a!> oculis cnrdis velamen Jiiter;**,et ficgiioriesluas: Vias "peccati mei confessus suin, el
fac me spirituali sensu Iegis tuoe.mirabilia contem- rejjiisisti: nunc doclrinam indulge, quia in justifica-
plari. In lumine enim luo videbtivms Itimen (Psal. lionibus luis edocear.
sxxv). Viam juslificationum luarum inslrue me. Justifica-
Incola ego sum in lerra, non abscondas tne a man- liones quas legis liitera prolulit, spiritualiiercapiain.
dalis Iuis. Sic et Apostolus ait: Dum sumus in cor- El exercebor in mirabitibus tuis. In apostolis caeteris-
pore, peregrinamiir a Donvino (II Cor. v). Peregri- que doclrinis eccle.siostieis, qnae in ea sunt figurata:.
num se in corpore positum prophela dicit a ccelesli Dormilavil aniiqa mea. In hnjtis hahitaculi morlalis
frequenlia: quia scit hsee mandata in thronis et stalione. Prm imdio. Imbecillitnlis corpnrese. Confir-
domtiiaiionibus coniineri: quae sibi ne occultentur, |C ma me in verbit luis. Ul ablato peccati somno, in-
implorat. stanter in his vigilem.
Concupivilarinna mea desiderare juslificaiiones tuas, Viam iniquilaiis amove ame. Desiderium illud per
in omni iempore. Ut sive niiiiiducem, sive bibain, sive quod ad peccamium venitur. El in lege tua miserere
aliud quid faciam : eas semper desiderem, mediter , mei, Apud t.e enim lex instituta est, ul, semper mise-
appreheiidom. rearis.
Increpasd superbos. Ut eos ad iiumililritem san- Viam~verilaiis elegi, Chrislum Dei FJIium, quem
Ctam, quam docuisli, reduceres. lncrepasli superbos. praevidens venlurum in mtindum audio dicere: Ego
Sic fecit diabolo, et Adam, qui se elevaveruttt in sum via, veritos, et vita (Joan. xiv). Jttdicia tua non
superbia: Vel modo per luos doctores increpas ad- sum obliius. Illa judicia, qnoein Eyangeliis proferens,
versarias potestates, membra diaboli, hrereticos vel ait: Hoc esl judicium, ut oinnis qui credit in Filium
malos ho.mines, qui contra mandala Dei agunt. In- boroinis, babeat viiam oeternam (Joan. m).
crepasti illos per ttms sanctos. Maledicti qui declinanf Adhmsi tesiimoniis luis, Doinine, noli nie confun-
a mandalis tuis. Moledicti suul illi qtii a mandatis dere. Et quia his adlvcerens, anteriorum facinorum
Dei declinant, sed tunc pleniler nialedieiionem acce- tiidulgentiam merui: quaeso ne me patinris de iie-
ptttri eruiit mali, id est, hrerelici vei reliqui: quo- D ratione peccati coufiindi.
niam dicturus erit: Ite, maledicli, inignem 33ternum, Viam mandalorum luorum cucurri. Quando multa
qui paralus est diabolo et angelis eji.is (Maljth. xxv). paiiebar propier verbum ob spem futune beafiludi-
Aufer q tne oppiobrium. Peccali et judicium, Et nis. Cum ditalares cor- meum. Cum in amplitndine
conteinptmn.Judicii mortalis. Qufa teslimonia tua ex- sanelarum Scripiurartim mysterium mihi beatae Tri-
quisivi. JSojioiiose et somnolenter, scd slrenue vigi- nitatis insinuares. Vel dilatares cor meum : id cst,
lanierque. in latitudine charitatis, i,nspe, in fide.
Etenim sederunl principes, et adversum me loqueban- HE.
tur: serygs aulem luus exercebatur iti juslificqtionibus Legem pone mihi, Domine, viatnjustificationum tua»
luis. Quod jn Ivoc-versiculo propheta iu se loqjiitur, rum, Propheta in persona Ecclesisedicii, Legempone
fulurum in apostolis reliquisqiie martyribus videt, mihi, id esl, temefipsum: quia Icx Chrislus est. Ac
qui multaicoram regibns et pncstilihus, p.omiivpetinnn si dieal: Temelipsum milvi pone, hoc est, dona. Et
boc praenunijante, perpessj s.unt (Mqllh. x, Mart. exquirgm eam semper. Ipsam legem, hoc est, man-
xm, et Luc. xxi). Qui licct sint diversis jvcenis affe- data, vel teraeiipsum.
1191 APPENDIX AD TOMUM SEPTIMDM.S. HIERONYMI. i!93
Da mihi inlelleclitm , e( scrutabor legem tttam. Id A_ Abrahre promisisti, sicut dicium est. In semine ttio
esl, tua mandala. lntelkctum , ut non sim sicut benedicenlur ouines tribus terrse (Gen. xxn).
cquus et muliis, quibus non csl inlellectus (J°sa/. El respondebo exprobrantibus tnilti verbum. Ecclc-
xxxi). Ecclesia rogal, ut inlelligat discretionem.in- sia dicii. Ac si dicat : Si veneris rediinere nos, re-
ler bonum el raalum, inter vitom el niortcm , inler spondehoad illosquimeexprobranldemea fidequo-
litieram et sensum. Vi intelligam et prredicem et modo credo, et dicunt: Ubi est Deus vesler? Ecce
opere iinpieain. Et cusiodiam illatn in lolo corde meo. Deus noster, vel idola illorum qnse coiunt. Quia spe-
Id est, ex tola dilectione. ravi in sermonibus luis. Constanler his respondeJjo
Deduc me in semita mandaiorum luorum. Seniita qui vanam dicunt spem meani quam in te habeo,
minor est quam via, hocesl, arcla , ei augnsta via, quia illornm spes inanis est.
hoc est, aliiora mandata quse ducuntad vitam : quia El ne auferas de ore tneoverbum veriialis usquequa-
lataet spaliosa eslquae ducit ad raortem (Matth. vu). que. Non consentiam peccantibus, ne audiam : Quare
Quia ipsam volui. Vox Ecclesise. Ac si dical Ecclesia: lu enarras justilias meas (Psal. ix) ? Quia in ju-
Non concupivi aliud, nec delectatus sum, nisi tua diciis tuis supersperavi. ln his sperans, semper ea
raandala. Ideo rogo ut rae deducas in tua raandala , pi-otu!i in Ecclesiis populorum.
id est ,.intelligere facias. ]
B Et cuslodiam legem tuam semper, in smculumsmculi.
Inctina cormeumin testimonialua. Vox Ecclesise : ln , semper, omne tempus viloe prsesenlis ostendit.
Superbi non inclinant cor in testimoniis Dei, quia In smculum smcitli vero futnrum sseculum mon-
speranl se altiores esse, et melius inieiligere de prse- strat.
ceptis Dei, quam Ecclesia. Et non in avartiiam. Hoc El ambulabam in laliludinc. Dilaialus enim sura in
est, vanitaiem : quia illi superbi non inclinant cor cuslodia legis tuse. Quia mandaia lua exquisivi. Di-
in lestimoniis Dei; sed in vanitate vel avarilia. Iu- ligenler ea perscrutans. Ad boc exquisivi, ul crede-
clina cor meum, dicit Ecclesia , id est, in humili- rcm et intelligerem.
tate, ul illud : Discite a me quia milis sum et humi- Et loquebar de leslimoniis iuis in conspeclu regum,
Jis corde (Malth. xi). et non confundebar. Sciens quia qui le confilelur in
Averleoculosmeos ne videant vanitatem. Averteocu- srcculo, confiieberis eum coram Palre et angelis
los meos, id esl, sensus meos, ne videanl vanilatem, ejus (Malth. x). Nos vero si ante reges et proesides
id est, defeclionem. Acsi dicat:Ut in ista vanitate, propfer Dominum , sicut inartyres fecerunt, stemus,
qtise est defeclio, non habeam oculos meos, id est, sive verbum verilatisannunliemus, siveprd juslitia
sensus meos defixos. S.ed quid, inquit ? in via lua vi- decerlemus (Ibid. el Marc. xin): non confusi, sed
vifica frie.Hoc est, in lemetipso. Vel in luis manda- C constantes esse debemus.
tis vivifica me , in anima. Et meditabar in mandatis tuis qum dilexi. Ut opus
S(a(«eseri)o(uo.PopuloChrisiiano. Eloquiumluum. meditalionis, dileclionis perficerel fructum.
Tua mandata. in timore tuo. Id esl, sancto. El levavimanus meas. Id est, elevavi. Ad mandata
Amputa opprobrium meum quod suspicalus sum. tua qum dilexi. A peccalo mundas, el ab effusione
Ecclesia dicit, id est, tolle, capula, seca , quod sus- innocenlis sanguinis alienas. El exercebar in juslifi-
picalus sum ab aliis opprobrium. Opprobriiim illud cationibustuis. Utquse in his per litteram indicaban-
quod dicebant genliles : Cultor es crucifixi: adora- lur, spiritualiter possim advertere.
tor es male mortui: venerator es occisi, ct dicebont:
Ecce Deus nosler, quem vos dicilis manufaclilem. ZAIN.
Ubi est Deus vesler? Yeniat. Quod suspicalus sum. ilieinor esloverbiiui servo tuo, Domine: in quo mihi
Quid suspicabantur illi ? Quod fallaciam observaret spem dedisti. Talem me digneris efficere, ut idoneus
Ecclesia ,quoniam Chrisium adorabal. Quiajudkia habear qui verbi tui inemor, inter pressuras hiijus
lua jucunda, Id est, clara : lsela ad illos qui amant et sseculi, per spem seler.norum honorum, mercar
desiderant, id est, non nolentibus, sed volenlihus consolari, sicut sequitur:
elara et jucunda sunt. D Hmc tne consolaia esl in humililale mea : quia elo-
Ecce concupivi mandata lua: in mquilalelua vivifica quium luum vivificabit me. Cum in angusiiis posito,
me. Unum est, Domine, tuse miserationis donum , selernaevilse pabulum subniinistrat.
uteloquia sancla custodienles, in tua sequitale vivi- Superbi inique agebanl usquequaque. Qui, relicta
ficeniur, hoc est, cum sequaleni te Palri Spirituique humilitate praeceptionis divinse, in hujus sseculiva-
sancto fatemur. nitatibus extollebantur. A lege auiem tua non detli-
VAV. navi. Quia illis damnalioni appropinquantibus, eri-
gebarinea.
Et venial super me misericordia lua,Domine. Ut de- iliemor fui judiciorum luorum. Nihil in hac vita in-
licta remiltas. Et salulare tuutn sccundum eloquium dignumgessi, metuensne biscondemnarer. Asmculo,
luum. Hoc est salutare, cloquium quod per alium Domine.Ab initio hujus vitse. Et consolalus sutn, Se-
promisisli prophetam , dicens : Nolo mortem pecca- curum me sciens a judicio morlis. Consolatus sum ,
toris, scd iit convertalur el vival (Ezech. xxxui). dicit ipsa Ecclesia: qubd Deus venit sua membra re-
Hoc cst, ut venias nos redimere : secundum quod1 dimerc. Quasi dicat: Ab inilio cognovi ego, et intel-
«1195 BREVIARIUM 1N PSALM08. PSALM. CXYHL 3 1194
lexi per Spiritum sanctura, quod ui venturus eras A Paratus sum, et non sum lurbatus. Paratussum,
in carnc. ad prscdicandum : nott suiu turbatus , ad' (ribulatio-
Defecliolenuii me pro peccaloribusderelinquentibus nem sustinendam propter Chrislum. Ut custodiam
legem luant. VoxEcctesise. Affectummiserationis os- mandata lua. Non me conlurbaverunt iniqua expro-
(endil, ut doleat super praevaricaliones iniquorum, braniiurajacula.
juxla iilud Apostoli: Oh unius membfi dolorem Fttnes petcatorum tirtumplexi sunt me , el legem
compatiumur omnia membra (I Cor. xn). Ideoque luam non sum obliius. Ab improperiis peccanliuui se
iion vult quemquam peccare, sed omnes cupilviara conscplum prophela dicit, nec lamen legis divinse
verilotis agnoscere (I Tim. u). se ail immemorem : sciens oportere nos per mullas
Caniabitcs niihi erant justificaliones ium : in ioco tribulationes introire inregnum Dei (Act. xiv).
pcregrinationis mem. Docel nos propbeia, in hujtis Media nocte surgebam ad confilendum libi, super
mundi peregrinatione, spirilualia caniica semel aure judicia juslitim lum. Scitenim medio noctis lempore
suscepla incessabiliter decantare, quia cum sumus vel pericula pali, vel proemiase assequi pnsse, quia
in corpore, peregrinainur a Domino (II Cor. v). sicul media nocte percussit angelns ^Egyptum (Exod.
Ifeiiior fui nocle noiniiiis (ui, Domiiie, et custodivi xi), ila media uocle sapientes virgines introducun-
legem tuam. Oporlet enim, fragililatem humanam, B lur ad sponsuin (Mail. xxv). Et mulia sunt alia de
utcum semper, impensius lamen nocturno lempore media noete testimonia. Ideo hic eo lempore surgit
memoriam faciat Dominici nominis (I Cor. v): cum cuin judicioac justitia, utquod posceret consequa-
aut recordalione divitiarum premilur, aut concupis- tur.
centise igne torquelur, et prsecipue hoc exorare, ut Parliceps ego sum omniuni titnentium te et cuslo-
si legem Dei custodire ccepit, ne ab eadem in aliquo dkntium mandala tua. David parliceps erat in regno
divelialur. ad omnes homines qui sustinebant Iribulalionem ;
Hmc facla esl mihi: quia juslificaliones luas exqui- et modo Ecelesia porticeps est ad illos qui Deum li-
sivi. Facta est mihi hsec lex consolatio, et non scan- ment limore sancto, etsua mandota implcnl. Parti-
daium : ul diligeniius justificaiiones tuas scrulari va- ceps est cum illis in fide, spe, charitale.
lerem. Nos quoque suppliciier exoramus Domiuum : Misericordia Domini plena est terra. Cum soleni
ut nobis juilificationes suas insinuet, vias reserel, suum oriri facit super honos ei malos, ef pluitsuper
mirabilia decioret, et si quid legis umbraculum oc- justos et injustos (Mallh. v). Justificationes tuas doce
cuilei, Paraclelo illuminante, revelei, ul si benlitudi- tne.NesimilisGam liis quihahenles scieiilioe clavem ,
nis palmam non adipiscimur, sollem vel pro delictis neque ipsi introeunt, neque alios introire permillunt
veniam consequamur. Per Doininum nostrum Jesum C (Luc. xi). Misericordiam fecil, quando venit nos re-
Chr.isium, qui esi cum aeterno Palre et Spiritu dimere. Inde est plena terra, id est, sancta Ecclesia.
sanclo, honor, el polestas, el gloria in srecula ssecu- Justificaliones tuas doce me. Hoc est, lua mandafa, ut
lorum. Amen. illa intelligam et prsedicem, et opere impleam.
' Justificaiionum, niandaiorum , leguni, viarumque
discretionem jam in superiori liomilia descripsimus TETH.
(homil, n): nunc ad octavae liiterae capituluin rever- Bonitatem fecisli cum servo tuo, Domine. Vox pro-
tamur. phelse in persona Ecclesise.Bonitalem fetisti, quando
HETH. in corne venisti , et nos redemisli; quando quod
Portio mea, Domine, dixi custodire legem luam. promisisli ad Abraham, et reliquos patres adimple-
Qui relinquit mundi superbiam , lionorum fasligia , sti, ut illud ; et in semine luo benediceutur omnes
diviiiarumque jaclanliam, et in cceio collocat lliesau- gentes (Gen. xx). Cunt seriJO(uo: populo chrisiiano.
ros, hujus porlio efficitur Deus : siculPelrus ait pa- Secunduin verbum luum. Verbum Patris Filius est.
j-alyiico: Argemum et aurum non est inibi; sed quod Secundum verbum tuum ; ut peccanlem me non in
liabeo, hoc tibi do : In nomine Christi Jesu snrge, ira punires,sed misericordia consolareris.Boiiiia(em
et ambula (Act. ni).-0 magnus thesaurus, o feli- D e( disciplinam, et scienliam doce me. Vox Ecclesise.
cium diviiiarum egregius cumulus,ul qui legem Dei Ante debuerat dicere scienliam, et postea discipli-
custodit-, et cujus Deus est porlio, morbida curet nam ; quia non polest homo bonus esse nisi scien-
infirmitatum! liam babeal. Qualem bonitatem se dicit facere? Quia
Deprecalus sutn faciem tuam in lolo corde meo. dat pluviam snper terram, et facit solem suum oriri
Bene propheta toto corde deprecalur faciem Dei, superbonos et nialos, et pluil super juslos el inju-
qui munduin cor se uovit habere. Beali enim mundo stos. Et disciplinam, hoc est, ul primitus iu se de-
corde, quoniam ipsi Detim videbunt (Mallh. x). Mi- beal memurare, etfacere disciplinam, et postea in
serere mei secundum eloquium luum. Per quod pro- aliis. Et scientiam, hoc est, ut discreiionem habeat,
misisti ut peccotorem in morie non obrueres , sed . et sciat discernere inter bonum et roalum, inter vi-
misericordia consolarcris. tam et morlem, inter corpus et aniniam. Doce nte,
Cogilaviviasmeas. Quod reclse erant. El converlipe- ut intelligam lua mandaia opere implere. Quia
des meos in lestimonia lua. Sensus meos in tua prse- mandatis tuis credidi. Proplerea doce me, quia in
cepta: ul observare debeom , et opere compleam. luis prsecepiis credidi; id est, opere implevi.
PATROL. XXVI. 38
Um APPENDIX kV>TOMUMSEPT-JMUMS. HIERONYMI. 4196
Priusquam httmiliarer ego deliqui, propterea elo- _\ cundum quod promiserat, el me consolaretur. Ad-
quium luum custodivi. Proecedeute delicto humilia- implevii quod proraisil; quia dicil inalio lo.co: Mi-
mur, et per lioc erudimur, ut eloquia divina cuslo- serationes multae sunl apud Deum, el nostra peccala
diaraus. mulia sunt (Ps. CXLIII).Inde dicil: Miserationes luse
Bonus es tu, J)omine. Quia nemo bonus nisi tu so- niulloesunt. Secundum eloquium tuum servo luo. Sc-
lus. Elin bonitate doce the juslificaliones Utas. Eo cundum quod promisisli , veni redimere servum
quod bonae sint, siciit et lu bonus es. luum, populum Cliristiaiiuni, qui libi servit specia-
Mulliplicata est super tne iniquilas superborum; ego liter. Fiat tiunc miserkordia lua ul consoletur me,
autem in toto corde meo scruiabor tnandata lua, Cum secundum eloquium tuutn servo luo. Promisisti enini,
enim verbera divina me arguerent, etsuperbi saecull ut pnsl humiliiaieni affliclionis, iribueres prsesidium
lacesserent, dicentes : Ubi auxilium, ubi spes tua, ponsolatiojiis,
ubi esi bonilas Dei lui; ego mandala lua vc- Veniant mihi miseraliones lum el vivam, quia lex
hemeniius scrutabar, consolaiioiiem requirens in tua meditaiio trieaesi. Jani legem tuam medilor, sed
eis. in seternam vitam venire non possum, nisi a te iuibi
'
Coagulatum est sicut lac cor eorum. Loe cuni na- fuero coinmutatus.
tura suave sit, corruplum tainen viiio coagulatur et _B Coitfundanlur superbi, quia injuste iniquilatem fe-
acescit. Ila el superbi, id esi, hocreiici, dulce cor ceruni in me. Coiifundanlur in peccatis suis, et co-
sanciis Scripluris prius habuerunl; sed pervertentes gnoseant se inique gessisse adversus justum. Ego
eas in ebrietate sensus sui, coagulati aique acerrimi auiem exercebor iii mandatis luis. Osiendcns eis quav
facti sunt. Ego vero legem tuatn meditatus sum. Per oporteal agere. Ego autem. Vox Eeclesire. Exercebor
quam superhos humilias, per quam humilibus gra- in tnandalis iuis. Dum isli supradicti sic fecerunl:
liam proestas. ego in tuis prseceptis ibi me exerceo.
Bonum mihi quod huiniliasli me ; ut discam juslifi- Coiti)er(e*i(urmihi timenles le, el qui noverunl te-
cationes luas. Vox Ecclesioe dicit : Bonum mihi fuit slimonia tua. Hoc est ut, me docente, cognoscenies
quod me humiliasli; quia per hoc didici lua maii- ea ad le conversi fiant.
data implere in operatione. Bonum inihi quod Immi- . Fialcor meumitnmaculalumin juslificationibusluis,
liattime, ut discctm futlificationes (i(fls..Quia non in ut twn confundar. Et quia de corde procedit nume-
superbia, sed in Ifumiiitale discuntur. rositrts viliorum , 'sicut Doniinus ail in Evangelio :
Bonuiii milti lex orit iui, tuper millia auri et argenli. ideo propheta immaculatuin se fieri poscit in Dei
Lex oris Dei Christus esl; qui non venil lcgem sol- justificiitionibus, ut eura in judicio dauinationis sen-
vere.sed tidii*iplere(itfatf/i.v). Quem prrevidens pro- C tentia iioii confundai (Ps. cxviu). Sic el nos pie-
pheia super omnes thesauros concupiscit; quia non mere debemus varias cogitaliones, ne nobjs confu-
soliim amicos diligi, sed eiiain ininvicis prsecipit sipnem praeparentcum eas desideraveriraus implere.
ignbsci. Fiat cor meum immaculalum. Hic cor pro anima pot
IOD.
njiur. Ac si dicat : Fiat aniina mea sjne peccato
Manus tum fecerunl me el piasmaverunt me, da niorlali. In justificationibus inis ut non confundar.
mihi intellectum ul discatn mandqta tua. Magnum est Hoc est, ut )ion biibeam cpnfusionem avternam.
enini ut se homo inlelligai manu Dei factum plas-
CAPH.
maiumque, el.ad ejus iniaginem esse composituni.
Quoti si cognoverit, scienliam poscere debet, uf Defecil iji salutari luo anima mea. In Jesu, quia ve-
mandata ejus intelligat .atquecuslodial; nerccedens nit salvum facer.e populum suuin a peccatis eorum.
ab eis, qui fuit imago Dei incipial imago esse dia- Ei in verbnm luum supersperavi. Quod in principio
bbli. Deus erat apud Deum, ut veniot ad redemptioneui
Qui timent te videbutit me, et tmlabuniur. Vox Ec- humanom.
clesioe, hoc esl, utilli qui Deum liment, videonl Defecerunl octdimei in eloquium tuum : dicenles,
suum intcllectum, et lsetiliam iiabeant: quia Ec- D Quaiidpconsolaberisme? Altende. Hancsuscipio con-
clesia quando videl olios mandata Dei observare, sojaiionem le advenire de ccelis in defectioue spiri^
miignani l3?litiam habel. Postea invicem sic loetabun- tuaiium ocujoruni..
tur, etliic, et in iultiro. Quia in verbo tuo superspe- Quia factus sum sicut uter in pruina : jusiificaiipnes
ravi, id est, in Chrislo habeo spem. luas non sutn oblitus. Dominus iu Evaugelio dixit :
Cognovi, Domine, quia mquilasjudicia iua el in ve- Nemo potiit vinum novum in utres veleres (Marc.
riiale tua. JEquitas lua est, ul peccatnres arguas pro n) : signtilcons pectus humaiiuiu diulumis replelum
delictis: Verifos, in superbos bumilies a prosperita- vitiis non posse coniinere mandata Dei. Ergo et nos
tibus suis. Ergo quia me huniiliasti , ut corri- si incalescamus naluraii ardore ul pec.cemiis: cunv
geres: mandata Dei accipinius, repentinus exsiinguilur hic
J^idi mihc misericordia tua, ut consoklur me, Vox calor, et erimus quasi uter in pruina, refrigerafo in
prophetae iii pefsona Ecclesiae. Prsevidebat propheia nobis ardorepeccali.
pCi''Spifitufft sanctum Cliristum venturuin esse in Quot sunl dies servi lui; qttando facies de perse-
carne, qui erat misericordia, iit nos rediineret se- quentibus me judkiutn. Pauci sunt dies hujus vitse.
\W BREVIARIUMIN PSALMOS. PSALM. CXVIII. 1198
Tn,Domine, contere in judicioiuo Saianam cum sa-1A davit per Legem el propbetas venturum, usquequo
(cllilibus suis, sub pedibus noslris velociter, qui nos procedal per Evangelium.
persequumur. JIEM.
Narraverunl mihi iniqui fabulationes, sed non ut lex Quomododilexi legem tuam, Domirie: lota die me-
ttta. Audivit muliaab hscreiicis ac gcniibus qttse non ditatio meg est. ln hoc apparct eum Legem Dei dili-
conveniunt mandatis Dei. Ideo adjungit: gere : quia onine terapus vilre suse eam cognoscitur
Oinnia mandata ejus verilas. Nulla enim falsilale meditari. Die auiem dixit, pro eo quod a splendore
comprebenduiitur. Iniqui persecuii tunt tne, adjuva divinse Iucis eluceat.
me. Gravia adversus principalus et poiestates susti- Super inimicos tueos prudenlem me fecisii mandalo
neo bella, et ideo non peio, ut amoveatur hoc cer- (uo, cjuia in mlernum mihi esl. lnimici prophetse, Ju-
tamen ; sed in adjuver, sriens neminem posse cp- daei sunl, qui spiritualiler non intelligiml. Quibus
ronari nisi qui legilime certuveril. prudentiorem propheta se dicit, quia in his manda-
Paulo minuscontummaverunlme in terra ; ego au- lis quse in seternum servavit, venlurum Doininuni
lem non dereliqui mandala lua. Valde me corporalia prsevidit.
viiia in terra humiliassenl: nisi custodissem man- Super omnes docentes me iutelkxi, quia testintonia
data divina, n] lua meditatio tnea est. Docebant titnc scribse et phari-
Secundum tnisericordiamluam vivificanie. In reter- soei habenies scicntioe clavem : sed iste super his
nam vilam; quia ego jam non mihi vivo : vivil au- intelligii, qui mysterium unguenlorum , el festivita-
teni in me Chrislus. Uldtstodiam teslimonia oristui. liim atque holocaiitomatum, in Eviingeliis vidit esse
Vel ea quoein Legeraandasti ; vel illa quse in Evrin- complendum.
geliis profuiisii. Super senes inttllexi: quia ntandata luct qumsivi.
LAMED. Super sacerdotes et principes cuncta legis mandata
In mlemitm, Domine , verbum tuum permanel in requiro ; quia in novoTestameiitn agiprsestolor quod
cmlo. in homine illo coelesti qui, relicia imagine ler- cerno iu veteri (iguratum.
rena.factus e'tcoelum. Ab omni via mala prohibui pedes meos, ut tuslodiam
In generationem et generationem veritas lua. Una verba tua. A prrecipitio cceni focinorosi me semper
generatio est Legis et proplieiarura : altera Evange- inbibui, ul facilius verbiim maiidatoruin custodire
liorum. In bis geiierationibus verilas permanel Dei: valerem.
quia nihil mendacii prolulerunt. Fundasti lerram, el A judiciis luis non declinavi, quia lu legem posuisli
permanet. Non illam quse cum coelo prselerit; sed mihi. Legei» maiidaioriim a lemscepi, quod si ab
illam in qua verbum Dei multiplicatur. C his declinarem judiciis: in aUerno judicio condem-
Ordinalione lua perseveral dies ; quoniam omnia narer.
serviuiit tibi. Qui, rejiciis muudi lenebris, iu lumine Qwatn dulcia fattcibus meis eloquia lua ! super mel
Dei vivit; ille in Deum,qui dies veruscsl, perseve- et favum ori ttteo. Tronsito mellc, vel alio cibo pa-
ral. Et omnia quoe ex ordinatione ejus perficit, ei lalo , uullum nlira saporem habel: sed eloquia lua,
depulat servieiidnm. Domine, sive iu ore , sive iu faucibus, vel in arcano
JVistquod lex lua meditatio iuea esl, itinc forte abdili pectoris, semper dulcia siint medilantibus e:i.
periissemin humilitale mea. Dat exemplum, ut eliamsi Nam sicut mel visibile amaritudinem arcet noslra-
in diversis persecuiionihus liumiliemur, legem me- rum faucium : ita eloquiis Doininicis amariludines
diiemur, ne pereamus. noslrorum criminum miiiganiur.
In miernum non obliviscar juslificaliones luas: A tnandalis luis intellexi. proplerea odivi omnem
qttia in ipsis vivificastime. Tramferens me post cer- viam iniquitaiis. Supradictam inandatornm dulcedi-
tamina mutia in vilam seiernam. nem hauriens, iniquae amaritudinis viam odivi.
Tuus sum ego, salvum me fac, Domine, quoniam NHN.
juslificaliones tuas exquisivi.Ego tuus famulus, et lu Lucerna pedibus meis verbuin tuum, Domine. Si iu
Deus meus. A le posco salvari, quia venler non est. I) hujus soecuii noclibus in uobis verbi Dei Iuceal lu-
mihi Deus, nec sum inani gloriae dedilus , sed >jus- men : non incidunt pedes nosiri in loqueos funium
lificationibus tuis. ac prsecipiiiafovearum, quae manus arlis diobolicse
Jlie exspeclaverunlpeccatores, ut perderenl me, te- in nostris offendiculis proeparanl. El lumen semitis
slimonia lua inlelkxi. Longo me cerlamine adversse meis. Ot hoc lumiiie proeeuiite, dum viioe isiius sc-
potestales impugnant, sed ego inlelligens lesiimonia mitas gradimur: in eom quse via vera est, perdn-
tua, consolalioiiem recepi ex eis. cajntir.
Omnisconsummalionisvidi finem, Chrbtum ulique, Jttravi el stalui cuslodire judieia juslitim lum. Pri-
qui finis est Legis, el pro|)helarum consurnmatio. mum juravii, ut ab hac ctistodin non dissolvalur.
Prophela praeviditin spirilu coiisummasseeumomnia Deiude sialuil, ut quae juraveral firmet, seiens
quse scripta suntde eo in Lege.etprophelis, etpsal- nihil in Dei judiciis nisi per justiiiam propalari.
mis. Siquidem ipse in passione ait: Coiisummaium Humilialus sum usquequaque, Doniine : vivifica me
est(Joai(. iix),Latum mandatum luum tiimis. Spalio- secundum verbuin tuum. Didicil humiliiaiem quam
sunj ejitin prxvidii tempus illud ab eo quo se man- . Christus docuit: qui miiis cst, el liumiiis corde.
 -H39 APPENMX AD TOilUM'"S'Ef"fIMUM S. UIERONYMI. 1200
Ideo nune deprecalur, ut sicUtille post humilitateih A gerc in alium locum, ut perfecte eam agere valens^
Jorina.' servilis exnlialus esl in gloriam Dei Polris, Declinale a nte, maligni : lii sunl doemoncs, vitia el
iiiiqt iste rib hac humiliiale corpurea inviiam trons- peccata : vel advcrsariac potestales. Qnia dum ipsi
Jbratur retcrnaffi. ' tendiculas tibi pfocparant , et suggesliones pessi-
Volunlciria oris mei beneplacila fac, Domine. Vox mas : 11011 potes scrulari mandaia Dei, ut illa bene
Ecclesioc. Ac si dicat: Vota mea qure tibi offero, intclligas. Scd si volueris pceniteniiam agere: se-
bcueplaciia libi sin.t, id est, acceptabilia el delec- gregare le debes ;ab illorum cousortio.,
tabilia. Etjudicia lua doce me. Hoc esi, tua maudala, Suscipe me secundum eloquium iuum, David dicit:
ui inlelligam et tinpleam. Suscipe me a carjie secundum quod promisisli, ut
Anima mea in mcmibustuis. Hocest, sensibus luis': de mea carne cariiem acciperes ct me redimeies. Et
quia paratus sum ut operer. Et in alio loco dicil : vivam.Uocesi in &iiimasi me redeincris, et liic.et in
Anima mea in manibus meis. Quoinodo dicil in ma- futnrtim. El ne confundas me ab exspetiatione mea.
nibus meis? Eo quod paralus sum martyrium susti- De hoc quod exspectavi eam salvaiionem, cum veue-
jicre propler Christura. ris non confundiir, ut non habeam confusionem ne-
Posuerunt peccalores laqueps mihi. Vido quod la- que hic, neque in Iiiturnm.
qucus secus viam ponitur, et si egressus fueris de _B Adjuva me. Auxilium rogat. El salvus ero. In
\ia, cades in laqueiim. Quid sunt isii laquei, nisi auima, si vcneris ul me adjuves. El medilabor in
lendiculoe dinboli, vel suggestiones dsemonis? Vilia jnslificcaionibus luis. Itl est, in tuis mandalis. Sempcr.
eliam ef peccaia possunt inielligi. El in mandalis tuis Sine fine.
non erravi. Vox Ecelesirc. Non errovi a luis nianda- Sprevkti omnes disccdenles. Id est, despexisl'. A
tis, sed custodivi in operalione. justitiis luis. Quare ? Qitia injusla esl eogiialio eorum.
Ilmreditate acquisivi testimonia iita. Tua leulimonia Ideo spreviiti : quia disceutmt a luis mandatis, et
el lua pravcepla, hoc est mca boeredilas in seternum, cbgitaiio eortim injusia esl: liocreticorum, Judao-
el hic, et in futurum. Quia exsultatio cordis meisunt. rum ve! omnium imalorum, el conira Chrislum , et
Tua lestiiininia, hoc est, exsultatib: quia Ecclesia in cOnlia Ecclesiam.
inandatis Dei deieciatur et exsulfal. Prmvaricantes repulari omnes peccatores terrm.
Incliniivi cor tneum. Non fui superbus, sed hunii- Oplaudo dicit propheia in persrina Ecclesire : quia
lis, et idco incliravi cor tneum, ut (e inielligerem : ante aclvenlum Cbrisli prrevaricatoreserant: qui suh
quia superbi non incliiiani cor ad humilitatem. Ad debiio tenebantur propler pr;rvaricaiionem priini
(juid inclinavi cor nieuni? dicit Ecclesia. Ad fackndas lioininis Adre, el omnes ad tiifernum descendebant:
jusiificaiiones tuas. lioc esi mandata lua. in mternum C eliam ipsi iufantes ad infernum descendebant :
propter retribulionein. Viirc seleiiioc, ul illam nierear qtiia propier illud debiium prsevaricaiores reputa-
percipei*e. banlur: nisi per hopiismum abiuii fuissent. Et modo,
SAMIiCH. quinou sunl baplii-ali^ad infenium deseendunl. Prm-
Insquos odio habui,eliegem luamdikxi. Voxpropbe- vtiricarites reputavi. Quia non omnes pcccatores,
tsc in persona Ecclesiae. Quomodo dicii, iniquos odio procvaricolorcs : sed, o.wies prmvaricatores, peccato-
habui: dum Dominus dicil: Diligite inimicos ve- res. Ideo dilexi leslitnonia itta. Ne iit his prxvaricalor
stros, benufacite his qui vos oderiml (Luc. vi)? Et . appare.iffi.
1 Confige limore tuo earnes meas: a judiciis enim tuis
alibi : Orate pro persequenlibus et calumnianiihus
\obis (Matih. v). Et hic quomodo dicil, Odio hctbui? liiriui. Meluo futuium judicium : ideo cruci luos con-
Sed sccundum legem veteris Testamenti potest se figens oniues concupiscenlias carnis, libi convivere,
dcleudere, s-icul diclum esl: Diliges amictim tuum, tibi commori.tibi coiisepeliri paratus sum, ul in fu.
ct odio hobebis inimicum luum (Levit. xix). Sed turo tibi consurgijre merear. Sed et nos, Domine,
modo iiuelligeiidum est: Odio habui: vilia el peccata. deprecamtir, ut in limnre luo confixi, lucerna sacri
1
El diiexi : boc esl iilam naluram, quia non licel limiinis prsceunte, a peccali funibus absoluli, et tua
otlisse creaturam Dei, sed peccatum. Sicul alibi 0 poriio facti: iilam viam incedere vajeamus, qure nos
dicit; Perfecto odio otleram illos (Pial. cxvm). Et a malorum liberoios suppliciis,angelis faeial cokere-
odium non perfeclum. Quare? Qnia qui odil frairem des. Per ipsum Dominum Jesum Christum : cui est
suum.hDffiieidaesl (IJo«n. xni). Et legein luum di- cum oeterno Patreet Spirilu sancto honor cl gloria,
lexi, id esl, luam legem qtiani lu proecepisli, dilexi, in srecula sreculoriiim.Amen.
opere implevi. Salubri nos semper consilio etsacro eloquio bea-
Adjulor cl susceptor tneus es tu. Adjutor, in prie- lus horiatur prppbeta : ut jusliliam quam iile cusio-
senti -.sutceptor, in futuro. Et inverbo tuo spero. Hoe divit in opere, nosdebeamus fidelilerexsequi et dis-
solubiliter reiinere. Qui ut segnes el inerles aniinos
esl,in Cljrislo, quia verbum Palris Filiuse.4.
Declinate a me, nialigni, el scrulabor mandata Dei ad hrec custodienda facilius excilet, quid nieriti pro
mei. Vox propheta* in |iersona Ecclesire: optondo ipsius cusiodiae juslitia adipiscamur, edocet dicens :
dicit: Declinate a tiie, maligni. Si volueris perfecle AIN.
Feci juclkium et jusliliam : non tradas me calttm-
ptuniteiuiam agere: segregnre te debes a consortio
me. Jugiter nos in boc morlali corpore
peccatoruni vel omnium malorum hominum, et fu- nianlibus
 1501 BREVIAMUM IN PSALMOS, PSALM. CXYIII. 1202
viiiortun calcrva ncrscquitur : scd si mensura judi- A mandata tua. Catiimuisesunt, cum jiislis liominibus
tiorum ac jusiilicaiiomim Dei in nobis nianeat, ut crimen impietatis ohjicilur. Et ex quibns se retlimi
prudenli consilio ea quoebis conveniuut faciamus : depriscit a Den, ut ejus mand.tta eustodiat.
horum perscciilortim manibus non Irademur. Fatietn liiani illuniina sitper servum tuum-Ccmfirma
Suscipe servumluumin iioiio.Quia servire me pec- me effigie imaginis glorias ttun. Ei doce tne juslifica-
cafo jam nescio. Ul non ralumnienlur me sttperbi. tiones luat. Ut quod in illis cemo per S]>eciilum,
Dia!o!u*el minislri ejus. certa contomplationeconspiciom.
Oculi mei defeceruntin salulare tuuni. Iu Jesum, Exilus aqttarum deduxerunlocuti mei: quia non cus-
qui Iiebraice Salvator dicilur. Ei itt eloquiumjustilim lottkrttnl legein luain. Veram scniper agii. poeniUm-
tum.Iu Verbumillud qttod erat in priucipio apud Deum: liam liic soncfus, et non cessat Iluentis l.icrymarum
qui jusiilias legis non venit solvere, sed impiere. antiqiiadelicladiliiere: tit inlelligas, ni-i veram poe-
Fac cum servo luo secundummisericordiam liiam. nitcntiam egcris, tibi facilenon tjimilii qua; gesseris.
Utipse vota mea perficias. Et juslificalionesluas doce Vera est enim pteiiiteiilio, jugiler fletibus commisfa
me. Uteas, sicut ssepiusopiavi, possim atlvenere. (liluere el abluianon iterare.
Servus luus sum ego : da milti inleliettum ui sciam SADE;
lesiimoniatua. A le ea discam, el non ab lisereticis, B • Jusfus es, Domine, ct rectitm judicium luum : man-
vel Juda'is : quia niihi nulliim lemptts est ab cxer- dasti jtisliliam ieslimonialua, et veriiaiemtuam niinis.
citaiione tuoeserviluiis otiosuin. Oninia ijurc ii*andaiite le paiimur, justa, recio, ac
Tempus fackndi, Domine : dissipaverunl ittiqui le- vcra sunt : quia aut pro peccaiis noslris ingruiint :
gcm luam. Judsei uiique qui eam spirilualitcr non aulut probaii mnnifestemur, cvcniuiit.
iiiiellexerunt.Sed veniet lempusquandoocculiaillius, Tabesccremc fecit zelus domus ium. Cuni donius
Dominusfociet proedicationeEvangelica rescrari. Dei, speiiinca iatronum efiicitur a malis hobitnlori-
Ideo dilexi tnandala tua : super aitrum cl topazion. bus: vel cuin videro corpora Deo dicata volutahris
Sicul enim aurtim cunciorum metallorum prsecel- fiicinorum inquinari. Quia obliti sunl verbatitaini-
lit preiium: ila topazius omnium gemmarum in se mici ntei. Oblivisceiiles enim proecepla Legis, fecc-
coniinens pulcbritudinem, omnium vincit honnres. runtdomum luam spetiiiicam laironuin.
Ideo propheta super litccomnia Dei mandata diligit: Ignitum etoquium luum vehemenlcr, et servus tuvs
quia in his advenfura Domini, qui inundum redem- dilexiiillud. Quia sicut peccatum consumil : ila et
pturus est, uuutiaium iuielligit. peccaniem, st convertaiur illuminat,
-Proptereaad omniamandata tua dirigebar : omnetn Adolescentiorsumecjo,et conlemplus: ju&tifwationei
viam iniquam odio habtti. Nihil de viis iniquiiatis C tuas non sum oblitus. Quamquam hoec Dovidex per-
accessit: sed sicul perambulavi integre : ita omnia sona sna dical, qui adolescenlior coelcris fratribus
quse in viis iniquitatis moiabanfur, odivi. quasi eonlempius ad oves pasceudas directus, de-
PHE. hincin regiium electus esl : lamen hsecad populiim
Mirabilia testimonia iua, Domine: ideo scrulala est Christiaiiuni referenda sunl, qu.i prius conlemptus,
ea anitna mea, Vidi in his aliud agi, aliiul figurari. etde domn patris cjectus, reeolens justificaliones .
Ideoquequia mirum mihi cst : diligentius perscruta- Dei, acceplis prioris primogenilis, prior effeclus
lus, ctincia, te declarante, cognosco : sicul scqujlur. est,
Declaratiosermonumluorv.milluminal, et inlellec- Justitia tua justitia in mlernum. Quam non cogno-
tum dat parvutis. Sermoncs Dei sunl seripta prophe- vit populus ille prior scmper csse perpeluam. El
rum elLegis quse in Evangoliis declaraiitur : dum lexlua veritas. lllis fuit umbra : nunc esl Ecclcsise
Verbumcarofactum babitatiu nobis,el mu^tisvtiluli- poptilo vcritas. Sed propheta pro hac verilate multa
bus Deum oslendit. Sed horum iniellectus parvitati perferens ait:
nostrre.qui in innoceniia reiiaiisumus,trihuilur:Do- Tribulalio el angustia invenerunttne : mandala tua
iniiiosicdicenle: Confileor tihi, Domine, Pater culi meditatio tnea est. Quamlibet tribuletur in poenis,
et lerroa : quia abscondisti hoec a sapieulibus el " coiirctetur in vinculis : vox scmper libera Dei man-
prudentibus, et revelasti ea parvulis (Matlh. x). dato medifalur ossidue.
Os meum aperui et allraxi spirilum : quia mandala JEquiias tcsliinoiiialua in mtemum : inlelleclunida
tua desiderabam. Cor mmidum reseravi, el dignum mihietvivam, Ut pro eorum iniclligentia, vilam pos-
meeffeci desiderio mandaloruffi luorum, in quem siin capere sempiternam.
' COPH.
Spirilus s.mclus diffunderelur.
Aspicein me et miserere mei: secundtimjudicium Clamaviin loto corde meo, exaudi me, Domine :
diligentium nomeuluitm. Ul illo me judicio muneres juslifttationes iuqs requiram. Clamavi ad le, salvum
quo reliquos qui diligunl nomen tuum. me fac,ut custodiammandala tua. Hunc clamorem non
Gressus meos dirige seeundum eloquium tuum. Et corporeoe vocis, sed mentis spirilualis esse, socpe
non secundum corporeas volunlates. El iiondomine- moiiuimus : per quem jnsli a Deo exaudiunlur : vel
tur nieioinuisiniquitas. Quia tuo sum famulalui man- ille precibus eorum pium pandit audilum.
cipaius. Prmveni in maluritale el tlamavi : quia in verbo
Bedime me a calumniis hominum ': ttl tustodiam luo speravi. Velera vitia pudicitia juvenili prsevenii,
i-205 APPENDIX AD TOMUMSi PiiMUM S. UIERONYMI. I2U4
qui per maUiritiilera vivoeis ariimi, spemsuam niim- A SIN.
qnaiii ;i verbis Dei removil. Priiicipes persectili sunl me gratis, el a verbis tuit
Prmvenetunt oculi mei ad li dilitculo : ut htediia formidavii cor meum. Forinidovi a verbo illo quo
rer eloquia tuti. Noj) euitiliix soporatum reperit, sed ail: Qui nie negaverit corom hoininibus, negabo et
vigiiontein slreiiiie, etcirca divihaeloquia oculoriiin ego eum corainPatre meo, q;iiestinco3lis(lfa((. x).
spiriuialitim inientioiie mediiaiuem. Ideo persiilit fortis in possione.
Focemmeaniexatidi, Domine, secuhdutriniisericor- Lmlabor ego super eloquia tua: sicut qui invenilspo-
diam tuaih, efc. Incess;ibililef vocis spiriiualisemit- lia tnutla. Alligalo forti, et vasis ejus direptis (Luc.
tit gemilum, ui ab liac mortalitatc in vilani trans- xi), lselor iit illtid eloquium evangelicum quod dicit:
feratur ceiernam. Cum vos persequenlur el maledicent, el dicent omne
Appropinqitaverunlpersequentesme iniquituli: a lege niaium adversum vos propler justifiam, gaudeie et
auteiii tua lohge facti sunt. Offinis eiiim qui inique cxsuilate : qiiia merces vestra mulla est in coelis
sanctis appfripiriquiiiut hoceat; elorigatur a lege Dei. (Jlfa((. v).
Prope es iu, Domine : el oiriniamdndata tua mqui- Iniquitatem odio habui, et abominatus sum : legem
tas. Non teneris locis, sed per veritatem mondato- tiutem tuam dilexi. Dum iniquitiiiem odit, et Dei jus-
runi coidibhs sanctorumillaberis. IJ liliam diligil : in majori te officio exlendil, dicens:
Ab iriitio cogiiovi de lcsiimomis luis. Ab Adam in Feplies in die laudem dixi tibi: super judicia justi-
omnibus palflarchis aC prophetis. Quia in mlernuin tim. Sepiies Deum per diem laudat; quia mens cjus
fundasti ea. Evangeliis, inquibus et nos fundati su- iii plcnn splendore pefdurans , ad illnm sepiimum
mus supra fuiidiiineiiiun)meinoratum : sicut dixisse diem, id esi sabbaiorum sabbalnm, qui cst requies
Paultim aposlolum saepe meffiinimus. selerna, festinaU
RES. Pax multadiligenlibus tegem tuant, Domine: el non
Vide humitilatein trieam el eripe tne : quia legem esl illis scandalum. Qui Deum amat, pacem cum fra-
(uaiii ttoit snm pblilus. Tibi lmmilior, a te eripi me tribus necesse est, habeal. Nom Deumfalso amore
deprecor, hl exalter: quia memor suffi legis lua* diligil, qui scandalizatiir in fratre.
qua dixisli: Quise liiiffiiliaverit,exaUabitiir(Luc. xiv). Exspectabamsalutareluum, Domine,el mandalatua
Judica judkium irientn,et redimime : proplet elo- feci. Jesum Domintim oninium saliitare exspeclans :
quium luum vivificame; Judicovi me ego niliil scire, ea quoeiii Lege el propbetis mandata fueranl, feti,
nisi Jesum Christuin, qui ad rcdemptionem mundi Custodivh anima tnea lesiintonia tua, el dikxil ea
venire prOmissns est/,Iuxla efgo lioc jiidictiiffi ego vefrcmenler.Cum slrennilate cuslodioe validam di-
a te vivificer in eloqiiiis luis. C leclionem apposuit.
Lorige est a peccaloribussalut: quia juslificaliones Servavi prmccptti tua et testimonia tua : quia om-
tttas non exquisierunt. Salus nosira, Clirislus esi, ncs vimtncm coram le, Domine. Servat pr.vcepia le-
qni a negligeniibus Judreis eltmgatur : eo quod iri stimmiiaque, qui vios Dei incedit: nec qnidquam in
justificationibus legis non inteiligmil figurolnm. aclu, diclo, vel cogitntn agit, quod divinoecontem-
il/tseratioiies tum mullm tunl, Domine. Quia de plationl iiabcatur indiguum.
multis periculis eruujit. Secuhdumjudicium tuum TAU.
vivifica tite. Ne inveniatur in ine quod judicium mor- Appropinqitetoratiomea in conspectuluo, Domine;
iis absumat. secundum etoquium tuum da mihi inlelkcttim. Proxi-
Mulli persequimtur tne et iribulant me : a testimo- maffi libi lieri orationem meam deprecor, Domtiie,
jiiis tuis non declinavi. SsevioiU odiis : impugnenl ut a le intelleclum eapiens, nihil aliud niM quod
jhjuiiis : ego a testimoniis luis erigor, non inclinor. oportet exoreni.
Vidi non servanles pactum, et tabescebam : qttia Introeat postulalio mea in conspeclu tuo, Domine:
tloquia tua non custodkbanl. Pactiim fuit Israeli clim secttndum eloquiumluum eripe tne. Ut eam per odo-
Deo. quod vlixit ad Moysen : Onuiia qua*cumque rem in nocte hujus; viise dignamcr assumens, ab hac
dixcril Dominus, facieraus (Exod. xxiv). Sed et D corrupiione coneupiscenliae carnajis eripiatur.
nnnc nos paciscimur in hapiismo, ut abreiitinliemus Eritclabunt labia tnea hymnutn : cum docueris me
diabolo et Operibus ejus. Pro transgressorihiis ergo justificalionesiuas.SA per pnrani conscientiam rese-
Iiujus pacti pfophela tabescit. ElPauJusquidicebal: rata fucfint a te labia mea, tune diguum laudaiionis
Quis uriiur, et ego non uror(H Coi\ xi)? proferam. hymnum : qucm a lnis justificalinnihus
Vide quia mandala tuadiiexi, Domine: in tua tnt- imbulus edoceor.
teriiordia vivificume. Djlexit ea: non permeium, sed Pionunliabil lingua mea eloquia tua, quia mundala
perbonse voluntaiis affeciunii Ideo se in Ivis*vivificari tua mquilas. Nibil estaliud in eloquiis tuis, Domiue,
deposcit. nisi pax, nisi rr.quitas, nisi vita. Hoc corde credam,
Principiumverbotum luorum «erites.Ut novos homo boc laliiis eloquar, hoc Jingua pronuniiem.
renatus in Ghristo vivat. El in mternumomniajudkia Fial manus tua, ut salvet iv.e: quoniatn mandata
justiiim luw. Ut deinceps cognoscens se ad iraaginem tua elegi. Cuni dicit Fiat mqnus tua, designat Domi-
siinilimdiiiemque Deicrealum, hihil juriiciis ac jus- num Salvalorem, qui factus est ei ex semine David
liliis ejus gefat iridignuin. secUndum carnem, per quem facla sunt universa, et
 1203 BREVIARIUMIN PSALMOS. PSALM. CXX. 1206
reguntur. Manum hic debemus dexteram accipere. e. A Sagiltm ppieniis acuim cum carbonibus desolato-
Postulat autem venire Salvtitorem, per quem se no- o- riis. Pro desolatoriis carbonibus in Hebroeoapyr^i-
verat salyandum. Quod aulem dicil: elegi mandata, a, vbtf habel. Desolntorem puto et iri Isaia essecarho-
omnia se pericula amore Doniini poslposuisse te- e- nem, qui ad labia ejns defertur (lsai. vi). ut purget
slatur. vitia quse loquendo, siye opliina quoequetacendo,
Concupivisalutare tuuin, Domine , el lex tua medi-!t- cdntraxerat. Et hic ilaque carbonem similem depre-
latio mea esl. Ipsum videre concupiveram, quem de Je catuf : ut detur ei ciu*bode altario Dei, qui in ejus
utero virginali illis adhuc lemporibus eredebam esse se labijs, peccatorum soliludinem faciat, idest,a vitiis
venturum. Et ut sibi banc scienliam de Scripturis di- li- eum prsestet alienum.
vinis proyenisse moiistraret, sequitur : Et lex tuti id '<Heu mihi, quia incolalusmeus prolpngatus est. Cu-
medilatio mea est. In prophetis enim concupivefat at jus conversatio tii coelisest, peregriuatur in hoc cor-
Christiim.Doriiinumnascilurum : de quo Lex el pro- _,j pore, et hsec peregrinalio longa ei videtur, quia quod.
pbeloeloquebantur. suscepit per spem, non contempliitiir in specie. Ideo-
Vivelanima mea, et laudabil te, eljudicia tua ad- (. que quasi triticum inter.paleas gemens ait ; Habitavi
juvabuni me. Absorplo lerrenrr. corruptionis infirmi-' i-' cum habitantibusCedar. Cedar lenebrminterprelaiUur.
tate. vivere se confuetur Deo, per adjutorium jud.i- j. B Habitat ergo isle cunvhabitanlibus tenebras, sed non
ciorum ejus. obscuratur a tenebris : sicut lux lucet in tenebris,
Erravi sicut ovisqum perierat, require servum tuumj%t et lenebroeeam non comprehenderunt (Jpan. l). JIM-
,n tum incola fuil ariima tnea. Desiderabam enim dis-
quia mandtila ttta non sumobliltts. Fuisse, et jam nori
esse, ovem errabundam dicil: reporlari se pastoris is solvi et esse cum Christo. ,
humeris deprecatur : ut nunc angelis de sua invenJ jJ Cum hisqui oderunl pacem, eram pacificus. Implens
lione gaudia tribuaniur. Dominus autem non est 51 illud Apostoli: Si possibile est, cum omnibus homi-
missus, nisi-ad oyes qure perierunt domus israel;I nibus pacem habentes (Philipp. i, e( Rom. xn). Est
(Mait. xv). Quem supplices deprecamur, ut judicio- i- < ergo cum odieniibus paceiii: pacificus idcirco, ut eis
rum ejus factores, mandaiorum cnslodes, teslinionio- i- pacein
] liberius pr;edicaret. Et cum loquebar illis,
rumquescrutatores effecli, reperta perdila ove (Luc.;. iimpugnabant me gratis. Jlle annuniiabat pacem ; sed
xv), industria benigni pastoris restituia Ecclesiastico0 pacis
] inimici non solum eam non-recipiebant, verum
Ovili, sacris ejus humeris reportati, sanctorum an- < etiain ipsum prsedieatorem pacis, suis nequitiis im-
gelorum mereamur consortiis gloriari : ipsi gloriaa ']pugnabant.
cum oeterno Palre et Spirilu sanclo in cuncta sse- PSALMUS CXX.
cula sseculorum. Amen. '
G Canlicum
(_; graduum. lste psalmus secundam ascensio-
nem continet, cujus litulus est : Canticum gra-
PSALMUS CXIX. duum. Plures enim.sunl, significanles (ul jain iji
Canticumgraduum. Quindecim graduum Psalmi per* primo eorum audistis) ascensum noslrum, qui fit
in corde od Deum, a convalle plorationis, id est,
quosdam provectus nos ad suinmam perducunt: : ab humilitate contribulationis.
ut in alriis Domini pos>simusdicere': Ecce nuncE
henedicite Dominum, omnes servi Domini, in1 Levavi oculos meos ad monies. Spirituales ulique
alriis donius Dei ejus (Psal. cxxxm). Et quia a ' ad excelsa librorum : Prophetarum sci-
plerisque super his lalissimedispuialum est: sltil- oculos esluli
tutn esl parva dicere velle pro raognis. 1
licel acLegis. J7iidevenietausilium mihi. Unde Do-
i
minum auxilialorem omnium yenire snspicio.
Ad Dominumtum Iribularer clamavi, el exaudivit( Auxiliummeuma Dominoqui fecit cmlumel lerram.
me. Tfes res in uno versiculo velociter explicanlur: '< Ab _. ipso auxiliiim proeslolor, per quem Paler coelum
angustia', preces, exaudiiio : quia nemo irihnlalur, , tterramque Iocavil. Hinc jam pro fide sua vir isle a
nisi qui vivere in Christo pie desiderat. Oporlel ergdj < Spiriiu sancto responsum accepit coilsolationis. Ait
ut non vocum elatione, sed cortlis humilitale pro-• enini o :
clamemus ad Dominum, si cupimus exaudiri. JVo»del in commolionempedem luutn. Non patilur
Domine, libera anihtamtneama labiis iniquis. AJu-- U B reinovefe
j stabilitatem, qua-in eo firmatus es. Neque
dscis, qui Christum Dominum non sbluni non cre- dormilet ( qui cuslodilte. Deus enim in se inanentenv
dunt, sed etiam immundis labiis blasphemare norii pervigili j custodia protegjt ac tuelur.
meiuunt. Et a linguti dolosa. Ab lisereticorumdo- Ecce non dormilabil neque dormiet, qui eustodii
ctrina, qui nos a recla fidei linea exturbare ni- Israel. j Sine ullaaulera intermissione aDeo custodi-
tunlur. t : qui eum spiritualiura pculorum intentione per-
tur
Qidd delttr libi, aul quid apponalur tibi ad linguamf sspexeril.
dolosam?Ad se fideliier proclanianlem aniinam Do-: Dominus tustodit le. Ipse qui coelumfecit et ler-
minus inlerrogare pieiatis affectu dignatus esl": utt rram, quia dii qjii eam non fecerunl, pereunt ex ea.
quid ei delur, aut quid apponatur ad linguam dolo- Doinbms prolectio ttia : super mmiumdextetm tum.
sam ? Dicunt multi hoc in loco commutala proeposi- Ille I te protegit, ne opus tuum dextrum, id est, bo-
tione : Quid detur libi adversus Hiiguam dolosanv?? niim i parsimpedialinimica.
dicere volunt, ut quasi ex Dei doctrina anima illai Per diem sol non uret te, neque luna per nocletri.
audial. ' *
Juslus nec in prosperis elevari potest: neciri Iristi-
1207 APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUM S. HIERONYMI. 1208
bus dejici. Quod in die et nocie, hoc et in sole signi- .A diligil : ipse abundantia bonorum coelesiium per-
ficatur, et luna. fruilur.
Domimtscnslodit leab omni malo. Ab omnibus in- Fiat pax in virlule lua. Dominus Christus esl pax
sidiis inimici. Custodiat animam tuam Dominus. Ne noslra : qui nos in uno vinculo charitalis asiringit:
ci pars dominetur poteslatis advcrsrc. cujus virtus, si convalescat in nobis, et ipse quoque
Dominus custodiat inlroilum tuum. Per quem in- pectoribus nostris illabiiur. Et abundanlia in turribus
gressus esad cognoscendum Patrem. Etexitumtuum luis. ln his ahundaniianv honorum coelesiitim fieri
ex hoc nunc et usque in smculum.Ul cuin a corpore propheta deposcit, qui supereininenles merito, lanv-
recesseris, sua cuslodia protegaris : ne in chaos il- quanv turres forlissjinoe, lianc civitalera et virtute
lud pr.ccipiteris, ubi dives conspiciiur ardens, sed rauniunt, et procferilate decorant.
in sinuAbrahse cura Lazaro sempiierna requie per- PrOpter fralres meos et proximos meos loquebar pa-
fruaris (Luc. xvi). cem de te. Ut sciJicet, et ipsi ad consuniinatiouem
PSALMUS CXXI. hiijns aediliciise perfcclos exbibeanl.
Propter domum Domini Dei noslri, qumsivi bona
Canticum graduum. Iste psalmus lerlitis est ascen- eflicit
sionis gradus, vocem hominis conlinens : cujus tibi. Proedicando pacem proximis fiatribus, qui
conversaiio habetur in ccelis. B eos civitalem regis seierni, cui lucc bona qurcsivit:
ut ab universiiate civilatis, in unam ejus tronsirct
Lmlaius sum in his qum dicta sunt ndhi. Dicla mihi liiibiiatienem , qui ait : Paler, rogo ul uhi ego sum,
fuerant per Legem, et prophetas atque aposlolos. et illi sint mecum. Ego in illis, et tu in me : ut vi-
Sed et ego dico ea quoe per specnlum contemplaius deant gloriam meam : quia dilexisti me ante consti-
fueram, el nunc facie ad faciem vidco (I Cor. xin). lutionem mundi (Joan. xvu).
Et quocnam, inquis? ln domumDomini ambulabimtis.
PSALMUS CXXIL,
Id est, in coelestem Jerusalem, ut cives eificiamur
Canticum graduum. Iste psalmus quarlum Conlico-
sanctorum et domeslici Dei. rum graduum pandit ascensum : in quo vir ille
Stantes eranl pedes twslri, in atriis tuis, Jerusalcm. fidelis, qui dudum ad nionies susiollebat oculos,
Firmi in ampliludiiie ejus. Sed ne islam terreiiam nunc proiicieus jam in a*eensu, ad ipsum ccelo-
rum hahiiatoreni eos erigit, dicens :
putares, audi quid subjecil:
Jerusalem, qummdificaturut civitas. Adhuc, inquit, Ad te levavi ocutos meos, qtti habilas in cmlo. No-
non est expleium sedificiumcivitalis hujus : sed quo- landum quod per singulos psalmos quiiiain gra-
tidie oedificalurde lapidibus vivis super fundainentum dtuim suut proieetus. Qui in primo dixerat : Ad
apostolorum el propbelarum, ab ipso summo angu- G Dominum cum tribularer clamavi, el in secundo
lari lapide Christo Jesu (Epltes. IV): sicut ait Apo- oculos ad monlcs se elevasse narraverat: lirlalus
stolus. Cujus parlicipatio ejus in idipsum. In uno Ec- quoque fuerat, quio sibi ingressus in domo Dei fue-
clesise corpore, per Christum. rat repromissus : nunc ad majus profecit, ul ad
Illuc enim attenderunt tribut, tribus Domini. Non ipsum Deum oculos levct. Qui Imbilasin cmlo. Ascen-
peccato obnoxioe, sed, tribtts Domini : qu;c cogno- dens quo levalurus erat oculos, nisi illuc quo lende-
scenles Dominum sequi non distulerunt: quod ad bai, ascendere desitlerabal?
gentes est referendum. Tesiiiiionium Israel. Ut eum Ecce sicul oculi servorum in manibus dominorum
condemnet: quia ille eum in mullis oslensum mira- suorum, et sicul oculi ancillm in manibusdominmstim:
cnlis non cognovit. Tribus vero gentium stiilim cogni- sic oculi noslri ad Dominum Deum nostrum quoad-
tum receperunt. Sic et regina Austri, vel Ninivitre, usque miserealur nostri. El servi stiinns, et aucilloc
in hujns testimonii judicio surgent, et condemnabunt sumus : ille Dominus et domina esl. Altendat cba-
eum (Luc. xi). Ad confitendumnomini luo , Domine. ritas vestra. Non mirum si servi sumus et ille Domi-
Confiientur enim, quia in nomine luo omne genu nusest; sed mirum si ancillse sumus, et illedomina
fleclelnr «Elestium, lerrestrium el infernorum (Phi- est. Sed neque hoc mirum, qttia ancilloe sumus, Eo-
lip. n) :et quia lu , Doraine Jesu Christe, in gloria D clesia enim sumus : nec illttd mirum, quia el ipse
es Dei Pairis. • domina est : quia virtus et sapientia Dei est. Audi
Quiaillic sederunt scdesinjudicio. Sedes Dei, apo- ergo Apostolum dicentcm : Nos autem proedicamus
stoli sunt: super quos Dominus reqniescil. Hrc sedes Cbristum crucifixum : Judreis quidem scandalum,
sedebunt super sedes duodecim, judicanies duodecira gentibus autem stiiliiliam : ipsisvero vocalis Judreis
tribus Israel: sicut ipseait in Evangelio (Malt. xix). et Grsecis, Cbristum Dei virlulem, et Dei sopieniiam
Sedes super domutn David. Super Ecclesiam Chrisli (I Cor. i). Cum mullis persecuiionum generibus sub-
gubernantes atque monentes eam prseceptionibus jicimur, oportet nos semper in Dei auxilio oculorum
suis, inientionemsine ullovitiocontinere defixam, quoad-
Rogale qum adpacem sunt Jerusalem, Inlerrogate usque nobis misericordiam largiafur.
quoe ad pacem pertineant civitalis Jiujus , et sequi- Miserere nostri, Domine, miserere noslri, quia mul-
mini eam : ut per dileciionem pacis fructum conse- lum repted sumus contetnplu. ld est, desperatione,
quamini seternse beatitudinis. El abundamia diligen- quia sancti despieiuntur a malis hominibus.
tibus te. Qui, reliclis caducis, Deum super omnia Mullumque repleta esl anima noslra: opprobrium
 BREVIARIUM IN PSALMOS. PSALM. CXXV. 1210
l->09
et Non tantum in i
A tatur, ut, relictis srrcularibus causis, in Deum lan-
ubuttdantibits, despeotio superbis.
in illi tum omnem confidentiam habeanius, dicens :
diviiiis dicit, sed eos qui abtindanl malitia,
Chrisii. Diviles despiciunt pau- Qui confidunt in Domino sicut mons Sion : non com-
despjeiunt pauperes*
et despiciunt huiiiiles, et ipsi dicunt fnovebilur in mlemum. Sion, Ecclesia : nioiis autera
peres, superbi
multa opprobria conifa sanctain Ecclesiam. juxta Daiiielem, Christus Dominus (Dan. n). Ergo
PSALMUS CXXIII. qui in eum lotam spem ponunt, non commoventur in
ascensionis perpetuum : quia conformes efficiuntur corpori glo-
Caiiitcum graduum. Iste psalmus quintus Ecclesia
est gratius, edoceus yirum illum lidelem proficere, risc ejus. Qtti habitat in Jerusalem. ln ipsa
qui perelevationeinsjiiriiuiiliiim oculorum ad coe- malre nostra, qusesursuni esl, libera (Gfltef. iv).
lorum habitatorein evincens omnes diabolicoe im- Montes in circuilu ejus. Cusiodioe sanciorum, an-
missionis insidias, ita exorditur dicens :
gelorum, prophetarum, apostolorumque, qusein mo-
Nisiquia Dominuserat in nobis : dicat nunc Israel. . dum procertiatis monlanse superemineiit cunctis in
Bene in nobis Dominus habital, si eum sancloc iiien- sanclitale. Et Dominus in circuitu populi std, ex hoe
tis contemplalione suspicimus. JYist gitia Dotniiius nunc et usque in smtulum. Sicut ipse polliceri digna-
erat in nobis, cum exsttrgerent homines in nos : forsi- tus est, dicens : Ecce ego vnbiseum sum usque in
tan vivosdeglutissent nos. Non carnes nostras devo- ,B consunimationem soeculi(Matt. ull.).
rare conali sunt impii; sed animas per iiisiigationem Quia non relinqttel Dominus virgam petcatorum su-
scelerun* deglutire; sed erepti sumus ab bis per eum per sortem juslorum. Pro tiiraa in Hehrseo, sceptrum
qui erat in nobis. Cui ob hoc gratioe referendoe suut: habet. lloc est ergo quod petimus : nc nos inducas
quia gratia ejus salvati sumus. in lenialionem, quam sufferre non possimus. Ufnoit
Cum irascerelur animus eorum adversus nos : forsi- extendant justi ad iniquilalem manus suas. Ul non co-
tan ut gqua absorbuissenl nos. Commoiiones malarunv gitent : quid milii prodcsl quod juslus sum, si sem-
menlium. qui tanclos Dei absorbere quserunt, aquis per persequantur me init)ui? Ui non extendanl, hoc
comparanlur; sed habitaiite in sanclis Domino, de- esl, ul susiineant inalos, el non faciant mala.
orstim defiuunl el decurrunt. Benefac, Domine, bonis et rectis corde. Qui vel
• Torreniem petiransivit anitna nosira. Melius in He-
boni sunt in opere, vel recli habenlur in fide.
bra*ohabet: Torrens perlransivit super animam no- Declinantes autem in obligationes adducel Dominus.
stram : quod scilicet multi leniationum iurbines.su- Pro Obligaiionibus, a Aquila 5i«7rW.K<;interpretatus
per animam ejus transierunl, nec ppluerunt eam est: Symmachus U>;O),I6TJ)-K!;, quinta edilio SieuTpap.-
necore, ju?lo dicenle : Nisi quia Dominus erat in no- f/ivK.6'um operantibus iniquiiatein. Ili qui a proeceplis
bis : dicat nunc Israel. Forsiian pertransissel anima G r Dei declinant, adduciinlur cum bis qui Deunv iguo-
nostra aquam inlolerabilem. Verbuin KVOTOOT'-:<*•< rant, ut simili sententia feiianlur. Paxsuper Israel.
apud Grrccos ambiguum est: et potcst stmare, quod ChristHSDominus est pax nuslra (Ephes. n), qui au-
subsislat, et quod intolerabile sii, boe est, quod ne- ferens maceriam iniinicilise de medio Judseorum ac
nio ferre queat. Pro quo et Aquila et Symm.ichus,
gentium, fecit utraque- unum, quod eral ante divi-
et Theodotio, et omnes interpretes pari voce con- sum.
seiitiunt: superbas aqtias et arroganles pro «vunwT«- PSALMUS CXXV.
TOV transferenles. Canficinn graduum. lsie psalmus seplimns grodnum,
JSenedictusDominus, qui non dedit nos in capturam profert cantieum vel aseensum in quo ftdelis
dentibus eorum. Horum torrentiiim denles, numero- anima odversus criminum captivilaiem in Domi-
sitas est vitiorum, a quibus ne capiamur, gratia Dei iium exsultiit, et dicil :
eruimur. In convertendo Dominus captivilalem Sion. Perva-
Anima nosira, sicut passer, erepla est de laqueo ve- serit cnim universum numdum velus coptivitas vi-
nanlium. Tendiinlur nobis laquei in concupiscentiis liorurn; sed fucesceiite nobis sole juslitire, efTugafa
acdiversis diabolicoeaslulise dolis; sed contrito Sa- est.Sic et Ecclesio,qnrc specialiter Sion nuncupatur,
lana sub pedibus nostris, sicut passer a capienle evo- rj Q apparuit. Facli sumus sicui consolati, Pro consolali,
lamus ab illis. Sie enim sequitur: omnes pariler editiones, somniantes Iransiulerunt.
Laqueuscontriius est, el nos liberati sumus. Si cnim Et pulchre somniantes; nondum est eniin plena Ise-
Dominus habitel in nobis : ipse (utdiximus) hos dis- lilia, in capiivitafe reliquis constitiitis.
rumpel laqueos, ne nos impediani. Tunc repletum est gaudio os nostntm : el lingua
Adjulorium noslrum in nomine Domini : qui fecit noslra exsullatione. A spirituali et infinita Isetilia.
cmlumel terram. Hoc est nomen quod esl snper omne Vel os noslrum, vel lingua repleiur : quia non suffi-
nomen. Hujus nominis adjutorio, mortis vincuntur cit lantas explicare laudes pro graiia qua salvamur.
Jaquei, si in illu maneamus affixi. Tunc dkenl inier gentes, Magnificavit Dominus fa-
PSALMUS CXXIV. cere cutn illis. Si enim, relictis transiioriis, spem col-
Caniicum graduum. Iste psalmus sexlus habemr in locemus in sempiternis, tunc dir.ilur quia magiios *
canticis graduum, qui ex voce prophelse nos hor- nos fecil Dominus, captivitale depulsa, et sicut quon-
» Hoc loco non potuerunt editiones veteres restiluere voces interpretum ersecorum, quce leeuulur in mss.
codicibus nosiris paululum depravata. MART.
 mV APPENDIX AD TOMUM SEWIMUM S. HIERONYMI 1212
daffi geriies timore terrilse de Israelitico popnlo lo-- A huhiiliatione quiesciitis, elevamini, vos qui in pec-
quebaniur dicentes : Siccavit Deus aquas rriaris elt caiis, vel naios esse, vel vivere meininistis, el ad
Jordauis ad ingressum filiorum Israel (Josue n). InIJ Deum transire desideraiis. Vel, <7uimanducalis pa-
Iioe ergo gaudio coufilemur. * nem
: doioris. Pro dolore, Theodolio et quinta edilio
Quia magniftcavit Dominus facere nobiscum : faeti'*• idola \ interprelati surit: sexta vero, errorem. Sensus
sumus tmtantes. Serviebamus prius Phoraoui, id eSt,, iitaque juxia simpliciem intelligentiam iste est : Sine
exterminatori in duris operibus : nunc auiem sefvi- < causa dilucuJo ad'temp'lum currilis, et Deum ado-
nius regi coelesti, cujus jugum suave est et onuss rare vos creditis, qui idola pariter adoratis, et im-
leve (Matt. xi). niundo vescimini pbne.
Comier(e, Domine, captivilalem nostram. Comniii- Cumdederit dileciis suis somnum : quasi aliquis in-
rtem se capiiviiaiem habere ctim reliqiio populo pro-- ilerrogassel, quandojhoc sil faetum, ei diciiur : Cum
phela faietur : quia compalitur unurtv.meffibrum cae- dederit t dilectis suis $omnum. Dilecti sancti sunt, qui
teris memhris. Skut tofrens in austro. Sient enimiv post ] somnuin procsenlis vitse, hic dormiiare viden-
flante auslro solventur glacies; et iffipletis lorrenti-- tur i : ut jn resurrecfione ad vilatu ffiternam merean-
bus, omnis horror cum inipelu sUo defluit : ficc tur pervenire. Ecce ItmredilasDomini filii mercesfrut-
flante Spiritu saneto, solvutilur peccata nostra : sci-- B fusuenfris. Cum sanpii ab hoc sseculo accepto quielis
licet, ut, accepfa remissione, fiat nobis illud quodi somno >, discesserint, tunc fienl hoereditas Domini,
scriptuiii est: Sicut glacies in sereno, solvunlur pec-- iquia jam npn subjacent lentationibus. Sed et ipse
cata lua (Eccli. m). Dominus natus ex Yirgine, Jactus est fructus ventfis.
Qui seminanl in lacrymis, in gaudio meteni; eiinless iCujus assumpta huffionitas hanc accepil mercedem :
ibarit et flebanl, mittenies semina sua. Sancii igiitirr ut gentes vocatoein filiis, sinl hseredilas ejus. Dedit
Dei semiriaverunt in lacrymis confessinnis, et in di- eis, inquit, polestatem (ilios Dei fieri qui credunl in
versis cruciatibus, in gentibus verhum Dei : euntess nomine ejus.(JoaH. i).
et ffentes super duritiam cordis eorum, quod in fu- Skut tagiltm in tnanu potenlis, ita filii excusso-
turo cum manipulorum fructibus portajjunl, dicentee fui?i. Excussos, expeditos ei accincios ad prselium
ad eos Domino : Amen dieo vobis, quia flebilis voss vocat, qu.odverbum et in Esdrre Iibris Septuaginta
et laraentabitis : muiidus aulem gaudcbit, sed tris- interpretes trahslultirunt.
tiiia vesira in gaiidium convenetur (Joan. xvi). Igi- Beatus vir qui iniplevit desiderium suum ex illis.
tur el hos in tribiiJaiioiiecIaniantes, elevemus men-i- Pro desiderio in Hebrseo, pharetram hahet. Ut quia
tis oculos ad auxiliatorcm Deum, ut erual nos a ste-- sagitias prremiserai in comparationem sanclorum,
vis deniibus invidornm : auferat a nobis sceptrunin G C cojjsequenier pliaretram sagitiis inferatexplendam.
dominationis iniquy, ut solita miseratione largila, , JVdiiconfundetur cttiriloquelur inimicis suis in porta.
dum a capiivilate viliorum absolvimur : cijelestis s Poria, januii siveostium : Ipseest qui ait: Ego sum
Jerusalem sedificio tamquam vivi lapides connec-- ostium: per mesi quisiiilroierii, salvahiiur (Joan. x).
lamur. • * Ergo qui de filiis excussortim fixus in Christo esl,
PSALMUS CXXVI. noii coiifuudetur irt die judicii : cum exprobraverit
Canlkum graduum Salomonis. Ideo psalmus isfee inihiicis Legis Dei iiiobedientiam, et per.ersitolem,
Salonionis litulo proeiiolalur : ut ipsc fabriealoff vel omnc::i.nialitiam ipsorum.
leffipli docent se non valere tcdificationein ejuss PSALMUS CXXVII.
consunimare sine Domini :iu\iiio.
Caniicum grgduum. Iste psalmus in nono ascensionis
Nisi Dominns mdificaverit dgnium, in vanum labo- gradu, vei caniicO, timorem dileclionemque Do-
ranl quimdificant eam. Nossumus, sectnvdura.Aposto- ,. minicam insinuat. dicens:
lum, Dei templura : qui nisi perDominum noslruffi n J5en(ionines qui timenl Domirium, qui ambulant in
Jesum Clirisluin sedificemur super furidamenta apo- i- viis ejus. Qui cum liiiiore jungenles Se Dei dilectioni,
stolorum et propheiarum (HCor. vi),iuanjserii phi- i- exereentur iri his qiise prophetse, apostoii, evaiige-
losopliorum et reliquorum suculariiim doctorumn 0" lisise proedicaverunt.
sedificatio. Labores fructuum \luorum manducabis : beatus cs,
Nisi Dominus custodkril civitatem, iri vanum labo- i- el bene tibi erit. Labores fructuum suni, cuffi homo
raverunlqui custodiuni eam. Fidelis anima, Civitas s exercelur in fivundt),ut ad selernitalis fructum pos-
accipilur aelerni Regis, quse civibus boiiis, id est,,, sil accedere. Nam laboriose per has Dei vias incedi-
lioneslis moribus frequenlaiur, qiiorti hullius potest;l tur, sicut ipse ait : Arcta et airumii.osa via est
tueri cusiodia, rtisi illius qui non dortniiaiis proiegilil qurc ducit ad vilam (Matth. vn). Sed bic Jabor seler-
- Israel. nis fructibus adimpletur, cum liomo paije illo coa-
Fanufii es( iiofcisflttfelucem surgere. Qni ante liicem
n lesti locupletatnr. Hoc enim desiderio, et ille com-
surgit, noctnrnas tenebraspalpal. Sicetqiii, relictoo pungebatur, qui dieebat: Bealus qui manducaverit
Evangelii lumine, ad superius dictum dogma trans-<- panem in regno Dei (Luc. xiv).
ierit,. in tenebris commoralur : nec poiest Domi- i- !7a;or luti situt viiis abundans : in laleribus domus
nicre resurreciionis perfrui clariiafe. Surgite posl- I- tiim, Uxor jnxta Salomoneni {Prov, vii), sapieniia
quani sederitis, qui mandueatis ptmem dolorit, Qui inn accipi'ur, qurc in animse emundalse domo tamquam
 1215 BREVIARIUM IN PSALMOS. PSALM. CXXX. 1214
speciosa vitis adducla, in lateribus operum noslro- A si mullum dedissei, maniptilos refert: sicutvidua
jum extendilur. . de duobus rainutis (Marc. XH).
Filii tui skul novetlm olivarum, in circuilu mensm s Et non dixerunl qui prmleribant: Benedictio Domini
lum. Actus bonorum in circutiu doctrinse coslestis> super vos. Noneos benedixerunt sancli Dei i qni pro
assistentes, cura pinguedine pacis et obumbratione) niliilo habenles hunc munduni, perlransierunt ad
viriuiis. coalestia et oeierna. Benediximus vobis in nomineDo-
Ecce sic benedkelur homo, qui iimet Dominum. His* mini, Ul, reliclis infruciuosis aridisque operibus, ea
uliqtie Iocupletatur diviiiis. seratis , quse et messorura nianum , el colligentium
Benedkal te Dominusex Sioii. Qni in Ecclesia re- manipulos, repleanl sinum.
gnat. E( «ideas qum bona sunt Jerusakm omnibus die-" PSALMUS CXXIX.
bus vilm tum. In illa coelesti maire, de qua in aliis
Canlicum graduum. Ipse psalmus undecimum nobis
exposuimus psalmis : in qua vitoe perpeture bona vi-
ascensinnisgradiini pandit, etcanticum : qui fidelis
suri sunl sancti. animre conatum ad altiora tendentem prnferens :
El videas ftliosfiliorum tuorum. Retributionem ca- dum se in profundo quasi immersum queritiir, nos
Israel. Pax ad iiitelligeiida tcelestia provocat, dicens :
pliintes operum bonorum. Pacem super
nostra, Jesus Cbrislus, jugiier super mentem se vi- B De profundis clamavi ad te, Domine : Domine,
dentem aspiciat. exaudi oralionem meam. De profundis clamat, qui scit
PSALMUS CXXVIII. altiiudinem divitiarom sapientire Dei: qui |iersecutio-
Cantkum graduum. Isle psalmus decimum nobispro- nes pntiiur : qui eum misericordi suspirio depreca-
fert vel canticum, vel ascensuin, qui ex voce pro- tur.
phetica inchoans docet incessanter resistere ne- Fiant aures tum intendenfes: in orationemservi lui.
quiliis impugnauiibus, ne nos expugnent. Non hic cornaiem aurem propheta postulal : sciens
Smpe expugnaverunt me a juventute mea. Dicit se3 Deum incorporeum esse : sed virtutem qua suos exau-
impugnari ah iriitio retotis suse viriste; sed a quibuss dire digmvlur, exposcit.
impugnetur, silet : ut intelligatur quia ptigna a dia- Si iniquilales observaveris, Domine : Domine, quit
*
bolo miuiiiir. Poteris vel de probationc Job, vel de suslinebil? Si enim transgrediens leges luas, generis
Iradiiione Chrisli a Juda facilius hoc adverlere. humani frogilitas nltione tua |irotinus ferialur, quis
Dicat nunc Israel, Smpe expugnaverunt me a juven- evadere poteril?
ttite mea, etenim non potueruni milti. Ergo qui IsraelI Quia apud le propitiatio est. Tu enim nos reconci-
esi, illepotestdicere, qnia impugnatur omnibusdie- liobis Palri per crucem. Et propter tegem tuam sus-
bus vilse suse. Sed non ei prsevalel heeft pugna; quiai''C linui te, Domine. Lex spiriiualis est, et conlinens
Dominus pugnat pro eo. verba vitse : quam sustinere deJjemus, ne peccanies
Supra dorsum meutn fabrkaverunt peccalores, pro- in eom per legem dijudicemur (fiom. vu).
longaverunt iniquiiatem sibi. Jugiier ad Deum cur- Sustinuil anima mea Dominutn, elc. A custodia
renli et ad ampliora lendenti fnbricaniur n tergo) matulina usque ad noctent. Ab illa molutina bora qua
nequilianmv machinse, quia in aspectu exponi noni in vineam Domiriicamesl locatus, spem suam in illam
possunt. Sed cunv ad effeclum non pervenimit, sibii delixit horam : qua denorium mercedis accipial. A
ipsi prolongant : ob id invidendo, peccalum ultio- vigilia mattilina. Sperel lsrael in Dotninum. Ab eo
nemque divinam in ,se provocant. Sequitur enim : quod ei lumen veritatis illuxit, indeficieiiter coeleslia
Dominus justus concidet cervkes peccatorum. Pro) contemplelur.
cervkibus in Hebrseo habet, vincula, vel catenas ut sitt Quia apud Dominum misericordia. Cum pro nobis
sensus : Uli qui me suis insidiis, htiic inde vallave- homo fieri dignaius cst. Et copiosaapud Deum est re-
rant, eliam vinctum (enebant; sed, auxiliante Do» demptio. Cuoi non auro, neque argento, sed pretioso
nitim, omnes nexus soluti sunt. nos sanguine rederail.
Confundanlur el convertantur relrorsum omnet quii Et ipse redimel Israel ex omnibut iniquitatibm
oderunt Sion. Ecclesiam, qurc est corpus Christi, p O " eorutn. Ipse eiiim Filius, inlroeunte plenitudine gen-
ctijtis nos membra sumus. tiura, reliqunm Israel, remissa iniquitale, salvabil.
FifliK sicut fenuin mdificiorum : quod priusquam1
PSALMUS CXXX.
evellatur, grescit. Non Jtsec de sedifieiis in petra loca- Canlkum
tis dicuntur, sed his qure quasi cifius ruitura super graduum. Iste psalmus duodecimus in hac
ascensione , vel caniici, vel gradus habetur, qui
arenara ponuniur : quod <id opera carnis respicit : nos ex persona prophetsehumilitatem quam Chri-
iu quibus non modo nullum granum honilatis inve- stus in carne gestaturus eratedocet, dicens :
nilur : verum eliam aiitequara ad incremenlum ali- Domine, tton est exattalum cor mettm. Scd in coiilri-
quod veniant, exsiccanlur. lione el humiliatione ejus obluii tibi socrificium ac-
De quo twn implevil manum suam qui mctet. Quii ceptabile. Neque efeii suni ocuti mei, Ul transitoria
relribuiionem dignam operis sui mercedem non re- concupiscerenl et caduca.
cepit, Nec sinum suum qui manipttlps colliget. Qui per Neque ambulavi in magnis: neque in mirabilibus
conscientia*pjirtiatem, et si miuus Ijabei, volunia» tuis tuper me-Quoemagna jjiirabilia yjdebanu.ir homiT
tem lamen bonam adhibuit. Ideoque a Deo lamquami nibus, in his non incessi, ne me opprimerent.
1215 APPENDIX AD TOMU.MSEPTIMUM S. HIERONYMI. 1216
Si non humililer senliebam: sed exallavi animam Adomo Ecclesirc, per Dominum oggregamur. Adora-
meam. Humiiis quidem est corde, sed exceisus est bimus in loco ubi slelerunl pedes ejus. In quo procdica-
sensu. Humiliier senliebam in sreculo : sed animam tiones Aposlolicre iiiidiuntur : quoe iit pedes suslinent
meam exaltavi in coelo. tolum corpns Ecclesioe.
Sicut qui ablaclatttsesl a matre sna : ila relribues in , Exsurge, Domine, in requiemtuam. Jam explesii ju-
animqm meatn. Nihilin se puerile senlit : quia cibuui ramenluni, reddidisti votum : jam invcnisii Iocum
lactis excedens, ad perfecluin pervenit virum : illo Deo: jam produxisfi ex lalere luo Ecclesiam : exsurge
nunc pane, qui de coelis advenii, ali cxorat. nnnc ab inferis, revertere in labetiiaeulum : abiens
Speret Israel in Domino : ex Iwc nunc el usque in in reqniem : de quibus superius es loeutus. Et non
smeutum. Docel ut nullo fine lemporis spes nostra soltiin tu, sed, Tu el arca sanclificationis lum. Corpus
claudatur : ut per spem prresenfis vitre bona fuluri scilieet assumpttmi:, quo divinilas tegehatur. A quo
sseculi capiamus. verba viioe, a quoicoalesiis panis, a quo via, veritas
PSALMUS CXXXI. et vita nobis ostensa est.
CaiUicum graduum. lste psalmus habetiir in canlicis Saccrdotes tui induantur jutiitia. Ut justilioe lorica
Ireileciniusgradnum : qui per ascensionem profe- induli, non soucientur a jaculis inimici. Ei sancli lc.i
ciuum, de adventu Fiiii i)ei ex voce piophetica B exsulleni. In ccelestibus bonis.
nos edoeet, dicens :
Propter David servum tuum non avertas facicm
Memento, Doinine, David. Filius omnipotenlis Dei, Chrisii (Ki.Proplcr Sllumqui ex semine D.ivid formain
assumpturus carnem pro redemplione populi, David servilem suscepit : non avertatur clarilas imaginis
se voluil nuncupari : ejus scilicel nomine vocitatus, ture a sanclis, in quibus ipse Chrislus inhabital, scd
de cujus genere assumpturus erat et corpus. Et om- illuminet eos.
nis mansueludinis ejut. Non conlendit, neque clama- Juravil DominusDavid veriiatem, el non fnisirabitur
vit: sed sicut agnus mansuetus deduclus esl ad eiim. Dep homiiii Pater jurat veritatcm , quom non
viclimam (Isai. LIII). eyacuat, sed adimplet dicens : De fruclu veniris itti
Skut juravil Domino : volum vovitDeo Jacob. Ju- pottam supcr sedem tuatn. Nos sumus fructus venlris
ramenlum ac volum propter firmilalem dicliouis ejus, quos spirituaiiter lamquam ex ulero generavii.
posuit, ne nos dubilarcmus sequi : sed quid interim Qui si sequentia custodiamus, sedebimus supersedem
yolueril, digiium est contueri. Memento, Domine, ejus , et non solum nos, verum etiam et filii nostri.
David, et omnis tnansueludinu ejus. Sicut juravil Do- Ait enim : i
mino. Pro eo quod est, sicul : iu Hebroeohahei, <7iii: Si custodierint filii tui teslamenlum tneitm, et testi-
u.l sit sensus : Memcnto, Domine, David, et omnis C monia mea hmc qum docebo eos, el filii eorum usquein
maiisuetudinis ejus, qui juravit Domino, el vottim smculumsmculi, sedebunt super sedem meam.Si tesia-
fecil Deo Jacob. mentum ejus ctislpdiomus, sedere nos faciet in coe-
Si inlrokro in labernaculum domns mem: si ascen- lesiibus,: sictil ait Apostolus (Ephes. i) : Sedebunt
dero iri leclutn stralimei: si dedero somnum oculis super sedem ejus. Sed et ipsi fedebunt super sedem
meis, aul palpebris mris dorinitalionem, et reqniem cjus quiims dictum cst: Sedebilis super duodecim
lemporibus meis : doncc inveniam locum Domino, ta- sedes,judicanlesd"iodecim tribus lsrael (Maiih. xix).
bernaculum Deo Jacob. Tabernaculum domus coele- Sedebunt el lilii nostri, hoc esl, rememorabuntur
glem sedem indicat : in stralo vero leeti, in oculo- opera bona , qurc ob aiiiorem illius operali sumus ,
ruin somno , in dormiiaiione palpebrarum , ve.l in in conspeelu ejus. .
temporum requie, oeteriiam quielem, quse numquam . Quoniam ekgit Dominus S.on : prmelcgit eam itt
abrumpilur, deinonsiravil. In quibus non se reditu- habitationem sibi. Concordoniem sibi catervam eccle-
rum pollicelur : nisi prius in homine dignum Deo siaslicam, vel sanctificatas sacramentis cmlestibus
Pairi locum vel Ecclesiae congregationem sua resur- tibi animas.
rectione conslrueret. Hmc reauies mea in smculum smculi: hic habilabo
Ecce audivimus eam in Ephrata. Regio Bethleenv D quoniam eieqi eam. Aniniam quoe ei per resurreclio- .
usque hodie appellatur Ephrata. Hujus rei et iiltie nis gloriam el emundaiionem peccaii, d6mus ac re-
Scripiurre testes sunt. Ephrata ipsa est Bethleenv. quies facta esl.
Ubi primuni Ecclesia est audita, id esl, in qtia Cbri-
Vicluam ejus benedkens benedkam : pauperes ejus
stus Dominus carneni assumpsit. In hac et Rachel
salurabo panibus. Pro vidua, id esl, yjopty.,et Hebrsca
Israel dilecta quiesMi (Gen. xxxv), quse lyptim ges- a habenl: sed
sit Ecclesioe. Iriveniinus eam in campis sylvm. In gen- volumina , el jpsi Septuaginta Bfipm
libus , quse prius diaboli erant cubilia : nunc auiem propter nnvitalem verbi, et unius litterse demutalio-
campi, Dominum colenles fructiferi. nem, paulalim obiinui, ul pro 6-ppalegeretur yjipy.,
Inlrabimus in labernaculum Dei. Nos qui in una niaxime quia in sequenli versiculq pauperes seque-
a Verus Hieronymus, Quresl. in Genes. CXLV : qiioedanvalia exemplario hobent, el S. Ililorius in
Licelin vkrisque codicibus pro vidua , hoc est, pro liunc lociim lectioheu) eamdem ex translalionis au-
Bypu», in Hebrmo habet Seda, cioritale laudat. Vide Qusesiiori. in Genes., loco
^j-a, nonnulli legant iaudato : et quae nos ibi observanms.
id est, cibaria, Et yjhptxvquidem cum Alexandrino
U.7 BREVlAlUUM !N PSALMOS. PSALM. CXXXII. - 1218
baitttir. Oftpcr. A lc
Symmaciius el Aquila cibaria interpre--Ales: qui sua utique iiegligunt, nlia non qua-.runi.
toli suiil. S
Sicut et legimus in Aciibus apostolorum : quoniam
Sacerdoles ejus induam salulari, et sancii ejusi multiiudinis
m credentium erat cor unum, et aninia
ea;si(/(fllioneexsutlabunl. Ipse cnim nos vel juslitiam,, .una.ui (Act. IV). El eranl, inqnil, illis oninia cominu-
vel salulare induil : cum nos conformes corpori suo) nia. n Recte crant eis omnia comniunia, qui unum
efficil: qui esl justiiia salusque noslra , proeparanss Chrislum
C possideboni. Multa diximus, scd ad reliqua
nobis labernacula sempiterna. ft
fesiinemus.
Illue producatn cornu David. Rcgnum Cliristi, Skutuncjuenliim in capiie: quod descenditin barbam,
quod in iliis osiciuiitur, quibus dictum est : Bealii barbam b, Aaron. 0 si esset tempus, ut de singulis dis-
pouperes spiritu : quoniam ipsorum est reguum cce- putaremus, p dies nobw sufficere non poteral. Legi-
lorum (Mallh. v). Paravi lucernant Chrislo meo. mu* n in Exodo, quomodo conficialur iingueiuuin
Joannes Bapiista sive proccursor Domini ei Salva- sacerdotale si (Exod. xxv, xxx). Deinde legimus quo-
toris nnslri a Deo Palre dicilur proeparata lucerna : modo n: aliud ungueiiium quo ungebantiir reges , erat
qui eum in lmjtis mundi lenebros venturum annun- aliud a uiiguenliim quo ungelianlur prophetoe. El quid
liavii : Sic enim et ipse Dominus vocitat eum , di- plura P Ioquar ? Omnia unguenla liabebont diversitates
cens : Ille erat lucerna ardens (Joan. v), el reliqua.. B et e mysicria sua. Miramur de sanciis? Leprostis post-
iiiifiiicos ejtts induain confusione. Judreos non cre- quamq purgatus fueril, posiquam hyssopo fuerit as-
dentes cum vtilerint Dominum in majestole sua. persus, p et songuine gallinse, el dimitiiiur nnri gollina
Sttper ipsum auietn florebit sanctificatio mea. Proj in •• eremum, et ipse hahet unguenium pioprium. Non
sanctificalione, KESER s:
(-**J)in Hebrseo habetnr : quodi sanctificiitur alitiuid, nisi per unguentum. Propterea
Aquila consecratum interprelalur, el significat lami- dicunt d et adolescenluloe in Cantico canticorum :
nam ex auro, quse in fronle ponlificis ligabatur : Unguentum l exinanitum nomen tuum. Posi te in odo-
sculplum hobens nomen Doniini. r
rem uuguenloruni curremus (Canl. l). Sicu( ungueu-
(i in capilequod descenditin barbatn, burbam Aaron.
tum
PSALMUS CXXXII. rPulchre dixit, in capite, quod descendit in barbam
Cfliilicuiiigraduum. _/_
Aaron. Barba virililatis indiciuin est. Mulierem enim
Ecce quam bonum et quam jucundttm habilare fra- e virum hoc signo naiura dislinguit : barba igilur
et
tresin unum. Duo dicit: bonuni et jucuudum. Boniim it virililaiis
v indicium est. Caput ergo divinitas diciiur,
est inriityrium, sed non est jucimdum : habelenimQ hoc •' esl, deilas. Barba vero virum indicat. Ut, in-
supplicia el poenas, et semper in crucialibus dolnrr quii, <] perveniomus in virum perfectum, qui estChri-
est, ct uiique iu dolore nnn est jucunditas. Ecce e C stus
s (Coloss. i). Vide ergo quid dical: Sicul uncjuen-
•juaiu bonum et quam jucundum. Rursuni volupiass ((uin, sicut benedictio unguenli de capile, hoc est, de
jucuiitla est. Ac si dicat: Cibum dtilcem comedere, , diviniiaiis
t sermone descendit in barbam, descendit
videiur jucundum esse, compellit enim ad libidinem.i. in i virum perfectum, qui eslChrislus, posiea descen-
Hic ergn duo posuit, et quod sibi videbotur essee dit c ipstim unguenlum in oram vestimenli ejus. Sic
1
coiiiraritim , bonum scilicet el juciindum, uno ser- benediclio, et ros nionlis Hermon desccndil in mon-
lnoneconjuiixil. Eccequam bonumet quamjucundum, i, temt Sion. Unguentum vero hic pro benedictione
habiiare [raires in unum. Fratres nicnle, non cor- ponitur. ) Dilexisti jusiiiiain, inquit, et odisti iniqui-
pore. f.sau el Jacob iratres fuerunt, et quia siniul jl tatem
I : propterea unxit te Deus, Deus tutis oleo ex-
Iiabitaboni, ftiii.eis cauSa discordioe. Ergo quod dixil il sullaiionis
i proeparticipibus tuis (Psal. XLIV).Videte
hic, fraires : non fratves dicit corpore, sed fratres js < quid dicat: Dilexisti, inquii, justitiam, et odisli iui-
spirituales. Fratres de quibus loquebaiur et Salva- i- < quiiatem. Non sufficit diligere justitiam, sed econ-
lor, et dicebil ad raulieres : Iie, nuntiate frotribus l
IS trario odisse iniquitatem. Videle quid dicat : Et
nieis (Mailh. xxvw). JEcccquam bonum et quam ju-i- < odisli iniquilatem. Pro his virlulibus, quid accepit?
cundum, hahilare fralres in unum. Proprie p^almus IS Propterea unxit le Deus, Deus tuus oleo exsulta-
iste coenobiisct monasieriis convenit. Licet enim et et D lionis pisc paiticipibus luis. lloc ad Chrisliim dici-
de Ecclesiis inleiligatur, sed ibi propositi diversitate
te lur : Ideo lu unctus es, ul cseieros ungeres. Unctus
noii videtur esse lanla concordia. Qute est enim ibi bi es oleo cxsultaiionis prse participibus tuis, hoc est,
fralernilas? Utique alius ad domuin ire feslinat, : plusquam Apostoli lui. Tu enim unguenti habuisti
alius ad circum, alius in Ecclesia de usuris cogilat. it. fontem : illi stillas habuerunl. Sicut ungtientum in
In monasleriis aulera sicut unum proposilum, unus us capite. Prsestetet nobisDominus hoc unguentum di-
el aniinus est. Ecce quam boitutn et quamjucundum ii» vinitatis : quod venil in barbam, hoc est, in virum
Itabitare fratres in unum. Vere bonum , verc jncuii- ii- perleclum Aaron , in Aaron sacerdoicm. Aarou au-
dum. Untim fratrem dimisimus, el ecce quantos in- n- lcm interpreiatur titontfltius. Videtis quoniam iste
veniinus. Fraier mens a soecularis (quod de meo lo- o- sacerdos non est de vallibus, sed de nionlibus esi.
quor, de singulis loquor) non lanluni me amat,t, Barba, inquit, Aaron. Quod unguenliun in capiie,
qiiam subsiantiam meam. Cseterum fraires spiritua- la- venitin barbam, a Verbo Deo venit ad hominem,
H Yide pra'fixani huic libro admonitioncin nosiram
 1149 APPENDIX AD TQMUMSEPjTJMUMS. BIERpNYMI. J320
quem esl dignaltis assutnere. Et quid nobis pro.dest A liir.quod liabeal femoralia, ut quodcumque in nt.bis
barba isla uncta, el vir iste perfeclus ? Vidcapjus ignominiosum esl el sordidum , quasi hoc cingulo
quos profeclus lujbeat, Quod descgr.di.i in iiraji) njundeiiir et morjificeiur, Dejnde dicilur quod dt-
veslimenli ejijs, Nos si ve-jti.mentumChrisii _*iiniiis'_ htgainus habere poderem , quod omet quasi pedes
nuditotein ejus noslra. yesltinus. fide. Ecqe iiudus npslros. Iii ipso pqdere diversi flores suiU ? sunt ihi
pependit ih fiiuce : scandaluiii Jpdajis, gentibus slub malogranala, sunll ibi etiam finibrisc. Ego ptilo quod
tiiia (1 Cor. i), cl tamen nostra fide et .sermone et ilia mulier sanguine fluens islam fimhrjanj leiigerit,
confessjone ve?litjjr. Noein donio sua nudus jaeiiii, e.t sanata esl (Mgllh. 15). Dsiude et hoec cojiside-
el apparnit igtniniiiiia ejus : mnjor filitts' irrisit, et ral«3: quQiii-iniad exlreinos pedes, inler malogra-
jiitiiqrlexit (Gen. ix), El hoc totum quare dico? Ut nata erant et tiiniiinulre, el non ingredjebiilur pou-
pstendam vestimeiiium nos esse Cljrisii, Rem tlico lifex jn sancia sonciorum, nisi illa li-jtinnabuja
VO.bisnovam : imino npn nqyani, sed de Scripluris, personarent. Tjntinjjabula et illa njtilogranaia ,
Nos yeslimeutum Chrisii sumus, et pum illum noslra diversitaies virtulujn sunl quav habenl singuloe vo-
confessione yestierimus , rursum ipsuiji Christura ces suas, et egressus ipse sancti sanclorum vocalis
iiiduiinus. Dicit eniiii et Apostolus , quod yesiijnen? "e|sl. Sive eiiin) manducemus, sive bibaijms', onujia
lujij nqstrum, Glirisliis sjf (Gatal, 111),Qtiando epiffi B iii nomine Dominijfacimus (I Cor. x). Minora promi-
baptizamur, Chrislo jnduimur et veEliniur, Vutiis siraus, et majora diximus.
Spire quomodo vestianius Dominiiin'? Legimus in Je- Sicul rps Hermon qui descendil in monlem Sion,
reraia : Accipe, jnquti, libj Jumbare, et vade, inquit, Ros Hermon. Lcgintus in quodam libro a apocryplm,
ad Euphraien, et pone" illud in foramine peirre, Et ep lempore quo descendebanl filii Dei ad filias ho-
feci,,tiiquil, quod prrteepeint mihi Dominus. El post minuii), descejulisfee jllos iu moniein Hermon, el ibi
dies aliquos reversus sum ad Euphr&len, et ecce, inisse pactum, quomodo venirent ad filias hoininum,
jnqjjit, putrueriit Itimbiiie, qtiod nulli usui esset et sibi eas sociareni. Manifestissimjis Jiher est, et
utile,: Et loculus est, inquil, Dominus ad nie : dili- inlcr apocryphos compulatur, et veieres inierpreles
geivler aijiiiiadvertiie : Sicui, iuquii, fu lumbare de ipso locuti sunt : nonnulla autem nos dixinius :
habuisli circa lumbos luos , ita el ego habui popu? ,non in aucloriiatein, sed in eommemoraiioriem. Si-
liiiii istiim circa me, dicil Duniiinis (Jeretn, sin). Hoc cul ros Hermon, qui desccndit in montem Sion. Legi
totum quare djxi? Uf ostendereij! credentes vesti- b in cujusdam Ubfo, de isto libro apocrypho suam
iiientiim esse Chrjsli. Quod desceijdit in oram vesli- hseresjm confijriiajiiis. Quid enira dicii? Filii, in-
menli ejus ": quqd descendil jn barbam', barbam quil, Dei qui deiccelis desccndebaut, veneruul iij
Agron. Noji est hujus lemporis de sacerdojalibus G Hermon, et concjipierunt filins bomiinjm. Angeli,
dicere ye.slimeijlis. Siquidem pon.ijfex octo liabet inquit., sunl de coilesiibus descendenies , et animse
gpecies yestimejuorum. Longum est nunc dicere de (|jire desideraveruijl corpora. Siquidem corpora filise
ephod, de tiinica. Lojigtim estdicere de ratipnali, hoininum suiit. Vidislis quomodo Manichsei dogtna
de manifesiiitiojiibus, de catenuljs, de zona, de fe- consurgit? Sicijl enim Manich.-eidicunt animas de-
inoraljbus , «defimbriis , de resli, de liniiunabuljs , siderasse corpora humana, et socialas esse volupiati
qjiibus virlutihus sacprdos debeat irigredi lemplum corporum : sic et jsti qui dicunt angelos desiderasse
.Domini, el in Eaiictosaiiclorum, El nos ergo si vo^ corpora, hoc est, filias hominuni, nonne vobis viden-
lumus 4e vesiinfeiito esse socordoiali, aut superbu- lur itiipsum dicere quod et Monichsei ? Longum esl
jnerale sumijs, quod jnterprj3taiur ephod, ut Iiobea- nhnc coulra jllps dicere : sed ia;:tumniodo judicare
IJJUShona opera, el inhunjeris nostris Chrjsli man- volui, de quo yolu^minequasi per occosionem istius,
d.a.laportemus , aut cej^le lunica debeijnjs esse inte- suum dogma confifmant. 'Hermon in iingua noslra
rior : qjise timica sirjcla .est, el adhoeret corpori: jnterpreialur, miS.nyj)., Uoc est, condemnalio. Rojs
11011est laxa : non fujiditur, sed hirret loln ad cor- ergo Domini anle fuit in populo Judseorum , qui
pps, Vides ergo quoniajn quicumqne inierior esi,-et ppstea anathemisti^alus est, et benedictio illa qijffi
irtlerior .tunica, yipinius jungitur corppri. Si quis l) ante descendebai ijj populo anaihematizato , posiea
vero riuiortale esi, quod dicitur loyuov : isie npij est descendiv in montein Sion, hoc est, jn Ecclesiam.
nisi jii peclore coiistiiutus. Aniinjjdyer-teScripturse Nos, s.i lameii de Ecclesia sumus (Ecclesiam aulem
oidinem : Quicumque ratiohaje esl, ioyitov, et ratio djco dogmaiuro.yeritaieni.Ciiristiconfessionem), nos
esl, et ip pectore coijsliiulus est, Cselerum fieri po- jn -edificium sonins. El quanli saiicti jn deserto sunt,
te.sl uf aliquis habeot prudeiitiain, ul habeat >.6yov,ut quanli de ijobis n'on sunl in Ecclesia, ef illi qui
Iiobeat sermoneni. Quieumqjie ergo yere sacerdos non sunt de Ecclesia, versanlur in Ecclesia Christti
est, debel habere §Y)l^sts,, }>ocest, tnanifestationes, Si ergo stjffius in tcclesia, si habemps fjdem Eccle-
hoc est, ut quodcuinque jiiente conceperit, proferat, sire, fidem aposloloruin , fidem Christi, dogmalum
et omjie doceat. Et Jiaie oniiiia fruslra suni. si veritates, jijOfUes sunius Sion. Nolurous esse
castiias aucta et ornata iion fuerit. Jd§Q!*ona'estj, dis Sion valles, ted raoiiles Sion. Habeit eiiim Sion
el cingil lumbos, slriiigit et morti_ficat. Deinde dici- valles suas, habetjet campuni, Quicumque p^ccotor

» Facile hjc est Egregor&mlib. b P«ta Origeneffi, Commenlar. in Job.

IIU - DREVIARIUMIN PSALMOS. PS.\LM. CXXXUL «433
cst, yallis esl Sion : non est mons Sjon, Dicat ali- A quodammodo
q res digito deinousiralur. Ecce nunc
b<
quis : De tuo sensu loqueris. Vocemus lestem benediciteDomino. Qui benediciie Domino? Omttes
Isaiam, eo tempore quo peccaverat Sion, post nuil- servi st Domini: qui non esiis servi peccati, sed servi
tas visiones, ubi dicilur : yisio conlra Idumseara : Domini. B Pulomus parum esse quod dicitur : Eigo
visio conlra Moab : visio conlra Edom el filios Amoni servus si Domini sum?Sumraa virlus est hoc niereri.
(isai. XIIIseg.), in uliiino ponilur : visio vallis Sioni Quomodo?
(_ Quasi dignitotem vjndical, qui dicit :
(Ibid. xxu). Qunniam enim de fidei subliniilaie de- E Ergo servus iinperatoris sum, et nemo audet acee-
scenderat: proplerea dc moiite in vallem cojruit. d
dere ad scrvum imperatnris : sic infinita digniias se
NcisergO primum fugiamus vallem Sion : veniamnsi ddicere esse servum Domini. Unde et Apostolus de
ad campum, de campo veniamns ad colles : de col- servitute s Domiui gloriatur, et scribjl in principio
libus veniamus ad momes. Christum sequamur ini 0Epislolnrum suorum : Paulus servus Chrisii. Et de
montibus. Siquidem fralruelis noster quasi caprea, S Moyse dicitur: El non sicui Moyses fomulus nieus :
et hinnulus cervnrum transilil collcs, el salit per cui c loculus suin facie ad faciem (Exod. xxxui). Vi-
montes (Cqn.n). Unde et secundum ascensus veri- dete d quid dicat: Coeteris locuius sum in visione et
lalem, non ascendit in coelumpost resurreciionemi iu ii scnigmate : sed non sicut Moy^ifamulo meo, cui
de valle, sed de moute. Nos nisi in virtulibus monlesi B llocutus sum facio ad fociem (Hebr. m). Ponaiiiiis
fuerimus, ad coolumnon pnssumus asccndere. Illicz cexemplum : Dicamus esse aliquem dominum ditis-
eiiim, hoc esl, in mimtibns Sion, in virlutibus, itil simum. £ Iste habet fomiiiani : habet el servos qui
fide, in eonfessione, in dogmaium veritate, illic estt sibi £ niiiiislreiil. Numquid lanlam hobent fidm;i.:m
benediciio. £
servi qui in villis sunt : quaniam illi qui quolidic
Et vitam usque in mternum. Yila nostra, Chrisiuss ministraiit?
i IUis magna dignitas esl, qui faciem vi-
esl. Qui confitetur Cbrislum, vitam accipiet in sse- dent ( domiiti, et niinistrant ei. Deniijiiecseteri servi,
cula sseculorum. Ameu. iqui faciem non vident dominisui, si voluerint ali-
PSALMUS CXXXIII. (quid impetrare, conservos petuiil. Hoc lolum quare
Ecce nUncbenedicileDomino, omues servi Domini. (dixi? Doininus noster Je»us hobet et ipse itjultam
Exlrcmus psalnius cantici graduum. Primus graduuma familiom I : habet quasi ad faciem sua.m, qui sibi mi-
psalmusfueral: Ad Doniinumcuin tribularer clamavi,, iiistranl; 1 habet alins in agris. Monacbos et virgines
et exaudiviiiiie;insecundocoiiscenderat:Levaviocu- ego puio illos esse, qui ad faciem minisiranl doinino
<
los n.ieosin nioiiles.Inlertio:Lreiatnssumin hisquree suo >, : soeciilnresaiitem, quj siiiil quasi in agro, de
dicta sunl mihi; in quarlo; Ad le levavi oculos nieos,, farailia] sua. Denique illi qui sunt in »gris,islos po
qui habilas inccelo. Videleijuomodopautiuimascendii it€C < sluianl ui rogent dominuin, si quid necessarium ha
per gradus, et ad sublimiora pervenit. Longum est,., Jhent. Quantiiin habenl ergo dignitaiem, qui quotidic
si velimus singulorum psalmorum horum graduurh h vident faciem domini: lanlon» habenl poenajn, qui
principia dicere. Venit ad lertium decimum psal- inegligunt miiiisteriuin domini. Solent enim mali
mum, imiuo venit ad duodecininm, et post onwemn servi, < quandosunt in agris, miigis liniere.dominum:
virtutem, htimilitaleiii posuit. Frustra enim Iiahe- < quja non videnl. Si auiein quojidie coeperinlvidere,
nius virlules, si iion ipsse virtutes humilitaie Do- < contenjnuui, el familiaritas superbiom facil. El nos
mini coronenlur. Quid enim dixit? Domine, non estit igitur non debemus de coiisueludi.ne coniemnere
exaltatum cor meuni : neque eiaii sunl oculi mei.i. bonitatem Dei noslri. Benedicite crgo Dominuin,
Quoniam ergo humilem se monstravcral, Chrisii ti omnes servi Domini: quia non eslis servi peccalj,
adyentum po.-lulat.Etquid dieit? Memento,Domine, 3, sed servi Doniini. Oiimes servi Domini, qui solum
David et oranis mansueludinis ejus. El rursum in alio io Doininnmbabetis Deujn- Omnesservi Domini, qnibus
Ioco:Propter Dayidservum luum,non avertas faciem m ira non imperat ; in quibus libido non regnat: in
Cbristi lui(Psa/. cxxxi). Quoniam accepit Christum, ), quibus alia peccafa non regnant : quibus iion dojni-
post fidem Chrisli Ecclesiam congregat. Et quid dicil?t? nantiir vjtia, illi domiiianiur a Domino, Omiiesservi
"v
Eccequambonum,etquamjucundum,habitarefratres BS Dontini, Videtur hucusquestetisse. Sed videie aug-
in uiiuin. Ecclesia Domini congregata csl. Novissimus is menlum. Non suflicit sojum servos esse Domjni, nisi
psalmus quid dicil? Ecce nunc benedkite Dpminum, n, et ijvsi servi stent. Alii eiiim sunt qui sfanl: alii qui
omnesservi Domini. Quoniam bonura esl, el jucun- j_ c.aduni : alii qui sedent: alij qiii jaceni, Ergo qui
duin habiiare iratres in uuum, el estis pariler con- cadtint, qui sedent, qni jacent, illi non possunf Jau-
dare Dominum. Vos laudate qui slatis. Sed dicat alj-
gregati : Ecce nunc benediciieDominutn.Nunc bene-
2-
; Stani et alii. Mulioe sunt Ecclesioc: inultse
dicile Dominum, post advenliim Chrisli : quia ccn- 1_ quis suni congregalioiies. Qui ergo stonl? Arianj slanl?
gregaii estis in eo. Nunc benedicile in ultimo gra- 1_ Noininant Christum el
Eunoniiani, cl coetei'33hici;e-
duum psalmo: quia in sumtnitate virlutum coiigre- 5" ses : ergo stant? Ne viderelur
ergo illis dare liceii-
gaii eslis. Antequam ergo pervenerilis ad guinlum in tjam landandi Doininum, videle quid dicat:
decimum graduum, boc est, ad pjjce'siim, non po- v- Qui »tptis iu dgmo Doinini, in atriis dogius Dei no-
teratis benedicere Domino. Ergo nunc djco vobis x: stri. Ut secundqm quod ait Apostolus: Donec, in<-
Ecce mtnc benediciteDomino, Quando dicitur, ecpe : quit, venio, ut scias quomodo disponas domum Dei,
 12-25 APPENDIX AD TOMUMSEPTJMUMS. HIERONYMI. 1224
quoe est Ecclesia (I Tim. m). Ecclesia non parie- ie- A citur : In manu lirigua*, mors el vila? Videte quid
tibus consisiit, sed in dogmatum veriiate. Ecclesia isia dical : Deus non andit linguam, non vcrba, sed
ihi esi ubi fides vera est. Caterum aute annos qtiin- in- opera : ul quicumque aliquid Ioquitur, et faciai.
dccim aut viginii, pariefes omnes hic Ecciesiaium um Proecipitur ergo nohis in novissimo psalmo gra-
hairetici possidebant. Ante viginii enim annos, om- m- duum t : iu noctibus exlollile manus vesirasin sttncla.
nes Ecclesias has hneretici possidebanl. Ecclcsia au-vu- ]Levaie, inquit, monus vesiros : quia Jesuseas leva-
lem vera illic eral, ubi vera fides erat. Ergo vos be-
>e~ vit «, in crtice. iii nociibus extollile manus veslras in
ncdicile Domino, qui estis servi Domini.Nonest pul- «
ul- sancta. Quare voluil addere et dicere, in sancla?
chni laudatioinorepeccatoris(Ecc/.xv).Ergovoslaii-m- Et ] hsereiici videnlur levare manus, et gentiles vi-
dale,quieslisserviDomini,elquieslis servi,elslalis.is. denttir
t levare majius, el Jtidsei videnlur levare ma-
Qui slatis? Slaluii, inquit, supra petram pedes meos ;os nus 1 : Eaciunt enjm et ipsi eleemosynas : si vide-
(Psal. xxxix). El ad Moysen : Tu vero hic sia me- le- rinli pauperem, manuni porrigunt. Quando Judreus
cum (Exod. xxxiv). Deus stetil. in synagoga deorum. m. dederil
{ eleemosyiiom,nonne libi videtur levarema-
Et qui slalis, non ubicumque : sed, MIrfomoJ5ei, i» num? 1 Levat quidem manum, sed non levat in san-
atriis domus Dei nosiri. In Hcbraicis voluminibus us cta ( ; quia Christum non confiielur. Vos aulem qui
non habetur, sed in sequemi psalmo cst. Qno- o- B iesiis in dnmo Domini, qui staiis in domo Domini,
modo enim sequitur in ipso psatino? Laudale nomen en in i atriis domus Dei noslri : qui estis servi Domini,
Domiiii, laudale servi Dotniniim. Qui siatis in domo no tquibus dixerat : Ecce quam bonum et quam jucun-
Domini, in alriis domus Dei noslri (Psal. IAXXI). l). dumd habitare fralres in unum (Psal. cxxxu) : sic
Quoniani ergo isle psalmus habet : Qui s(a(is tn domo no IIevaie manus, ut in saucto leveiis, hoc est, ul con-
Domlni, in airiis domus Dei nostri : Propterea qui- ii- fiieainini
fl Chrislum, el quidquid facitis, pro Clnisto
dam pulavit et in ipso psalmo qui prsecessit: Qui lui faeioiis.
f Virfules, pro qttalitate facieniis, diversse
statis in domo Domini : debere addere : in alriis do- 0- sunl.
s Ac si dicat : Eacit eleemosynom Chrisiianus :
tnus Dei noslri. Quid aulem significet, in alriis domus
us facit
f: et genlilis, facit et Judoeus, facit et alius Chri-
Dei noslri, et qure sit difl'ereiilia'domus et alriorum,
n, slianus
s vir sanctus. Invenies aliquos de Cluisiiaiiis
jn sequenti psalinocuni lectus fuerii, disserelur. ti dare eleemosynam, ut laudentur a populis. Si
idco
ln noclibus extollile nianus vestras in sancta. Mun-
n- quando
q pauper rogatbuccellam, hucillucquecircum-
dus isie in maligno positus est (I Joan. v), et non jn spiciiinl.et
s, nisi lestem viderint, pccunioni non dant.
est nobis pugna adversus carnem et sanguinem, sed *d Si S solus fuerii, manus conii*ahit: non dal tibenier. 0
adversus reciores lenebrarum isiarum (Ephes. vi). ). "ti
tu, Christiane, rogat le pauper ul dcs ei pecuniam:
Uude dicit et Aposlolus : Nox prrecessit: dies aulem m C quarenon
q dasin occulto, sed das in publico? Si te-
appropinquavil (Rom. xui). Ergo boc siectiluin, nox »x stem
si Deum quoeris : humanos oculos quid requiris?
csl. Saaculumvero futurum, dies esl. Unde dicit et E Eleeniosyna lua apud imperitos videtur esse eleemo •
Apostnlus : Sictit in die, inquit, bonesle anibulemus is si syna : ca)teruni apud Deuni injuria est. Injuriam
(Ibid.) Quomodo vieturi sumus in die, hoc esf, in in enim
e: facis fratri tuo.Vis enim videniibusaliis mendi-
futuro soeculo: si nunc vivamus. i» noctibusexiollite (e cumci oslendere. Quando ergo damus, nondemus quasi
"iianusveslras in sancta. Velimus, noltinus, in nocti- i- de di noslro, sed de dono Chrisii. Non debemus dore
bus sumus. Quamdiu in isto sseculosumus, in nocli- i- quosi
qi mendico, setl quasi fiolri. Nosdamus carnalia;
bus sumus. Nox tenebras habet. Noctes autem isla- 1- ilic
il dotspirilualia : plus dat pauper, quom accipit.
rnm lenebrarum, peccafa suut hominum. Videle ergo ;o NosN damus panera, qui in ipsa die consumitur; ille
quiddicat: Innociibusextoliilemanusveslrasin sancta. i- prop_ pane reddet nohis regna coelorum. Ergo hoc
Dum, inquit, estis in isto sseculo, et in islis noctibus, di , ul quod facimus, faciamus in sanclo : aul
5, dico
levate manus veslras. Nolite demittere, sed lcvate. J. ._.qi
quod facimus, Chrisli cansa faciamus. Caiterum
Levate cum Moyse(Exod. xvu). Si levaveritis mnniis is mulli
m genliies qui faciunl eloemosynam, si viderinl
veslras, vinciiur Ainalec. Si auteiu deniiseriiis, su- i- alaliquem proeeisammanum babere : si viderint pedem
"peralur Jesus., Simulque consideraie mysterium. Si >i" hr
habere cancrosum el putridum, statim animus illis
nos levamus manus, vincit Jesus.Silevaverimus ma- dolei. dc Vincilur humaua anima naturali misericordia.
nus nostras in bonis operibus, per bona opera nostraa Et Ki quid dicit? Ecce ego si lalis essem, quid miser
Christus superat diabolum. Manus autem interpre- fo
facerem? Et fieri potest ut lalis sim, quis mihi da-
tantur in operibus. Unde scribitur : Faclus estt bif? bi Et ego debeo ergo huic dare : ut.et milii dct
senno Domini in manu Aggrei : Sermo fnclus est inii al aliquis, si lalis fnero. Iste qnidem dat pauperi pa-
manu Jeremise prophelse. Uiique sermo Dei non fitit ne nem; sed inpaupere sni miseretur, non illius.Isla
in manu, sed in orefit.Sed videte Scriplurre my-- . mi misericordia, non Chrisli misericordia; sed sui mi-
steria : Deus non venit ad sermonem sine opere£ sericordia se est. Qmne ergo quod facimus, Chrisli
bono. Cselerum ei homicida Clirislum confiletiir,, causa ca faciamus, faciamus in sancto. Sive manduca-
et non venit ad illum Dominus : quia manus ipsiuss mus, m sive bibimus, omnia in nomine Christi facia-
Domini advenlum non merenlur. Unde scriplura esll mus nv (I Cor. x). Scripturas legimus. Psalmos edisci-
iu alio loco : In manu linguse, mors el vita (Prov. m mus, Evangelia tenemus, prophelas edisserimus :
xvui). Ergo lingua manus habel? Dicile, quaredi- nc debeinus hoc iia facere ut gloriemur apud fra-
non
12_3 BREVIARSUMIN PSALMOS. PSALM. CXXXIII. 1226
tres, sed ul Christo placeamus : ul sermo ipsius in A quom grandis sit : Ciiristum capil, quem coetiim non
orenosiro resonct. Solent et viri, solentet mona- capit. Vide quid dicat : Inhabilabo, inquit (Ibid.).
chi, solenl elniuliercuisD hoc interschabere ccrta- Sed fieri potesl, ut aliquis angusle inhabilet. Inha-
men : ut plures ediscant Scripturas; et in eo se pu- biiabo el ambulabo in eis. Ubicumque deambulat,
tonl esse meliores, si plures edidieerint. Ille plus utique lata domus cst.Ubi deambulat? Vosestis, in-
edidicit, qui plus facit. Creterum si quod tu ediscis, qiiit, lemplum Dei, et Spirilus sanctus habitat in
ego facio : magis mea opera Scripturas lenent,quam vobis. Prseparemus templum noslrum, ut Cbristus
luus sermo. qui vane resonat. In nociibus extoltitei veniat et habitet in nobis : ut anima noslra Sion sit,
manus veslrasin saiicta. Levate manus in crucera : sit specula, ut sit in snmmiialibus consiituta : ut sit
levate vexillum. Jn noctibus tevaie manus vestras in sursum, non deorsura. Legimus in Zacharia pro-
sancta. Et cum lcvaveritis in sancla, et fecerilis qucc pheto: Elangelus, inquit, qui loquehatur in me, di-
sancta sunt, quasi metlicanienlum bonorum operura xit ad me (Zach. i). Si angelus loquebatur in pro-
vesirorumChrislus sit. El benedicile Domino.Undeet pheta, quanto magis habiiat in nobis! Ipse nos
Apostoltisdicit: In omniloco levantes nianus immacu- habet et domos, et confabnlalores. Benedicat te Do-
latas (l Tim. n): et benedicitc Domino. Quodcumquei tninus ex Sion, qui fecit cmlum el lerram. Si sanctus
facitis, referte ad Dominum. Mauus levenlur : osi B *_$es, audi quod dicit, qui fecit cmlum. Si peccalor es,
Chrislum resonet. El in noctibus levate manns ves- t/ui fecit terram. Et coelum fecit et terram. Interim
tras. Da pauperibus eleemosynam, et benedic Do- dicamus secundum litieram. Hocdicit ad disiinctio-
niino : gratias ageDomtiio, quia tibi dederit, unde: nem idolorum. Dii, inquit, qui non fecerunt coelum
des fratri. Magis lu agitograiias Chrislo quando de- et terram, pereant de terra. Dominus autem ccelos
deris, quam frater qui a te acceperii, tibi agat gra- feeit. Ad dislinctionem hoc dicit idolorum. Hoc in-
lias. Grande nobis beneficium prseslant pouperes. terim secundum litteram. Cselerum , secundum in-
Peccala, qusejam aliier lavarenon possumus, exstin- telligeniiam spirilualem, quomodo diciiur peccalori:
guit eleemosyna. Quid scriptum est? sicut aqua ex- lerra es, et in terram ibis: sic elsanclo dicitur, coe-
stinguit ignem : sic eleemosyna exstinguit peccata) lunri es, ei in ccelum ibis. Hoe loium quare dixi? Ut
(Eccii. m). Hoc prsesiat eleeraosyna, quod et ba- sanctos coalum probarem. Coeli enarranl gloriam
piisma. Quomodo baptisma nobis peccata dimiilil : Dei, et opera nianuum ejus annunliat firmamenlum
ita et eleeraosyna nobis peccata dimiltit. Sicul aqua) (Psal. xvm). El aquoequse super coelos sunt, )au-
exstingiiit ignem, sic eleemosyna exstinguil pec- dent nonven Domini (Psal. CXLVIII). Coeli ccelorum
cata. Peccatis enim gehennse ignes prseparati sunt. Domino : qui fecit ccelum et terram (Psal. cxui).
Hos autem exsiinguit eleemosyna. (- Licet lerreni simus, licet ambuleinus in terra , ta-
C
Benedical le Dondnus ex Sion : qui fecit cmlum et( men conversatio noslra in ccelis est. Ibi hpbemus
terram. Tu benedicis Dominum, et Dominus te be- municipationes nostras. Qui fecit cmlutn el terratn.
nedicit. Ex Sioit, de specula, de Ecclesia, de verisf Licet peccalor es, noli desperare : Dominus omnia
"
dogmatibus, de fide pia. Benedicat te Dominus ex potest. Mulli de lerra, cceli finnt; et multi de ccelo,
Sion. Islum versiculura Spirilus sanctus loquilur, , terra. Infelix Judas ccelum fuit, cl factus est lerra.
sivecerte propheta in spirilu loquilur. Et qutil di- Paulus apostolus eo tempore quo persequebalur Ec-
cit? 0 lu qui per quindecim gradus ad ullimumi clesiam (Acl. vu), lerra erat. Confessus est, et coelum
conscendisli, qui fecisti hsec, el hsec : qui benedicis> factus est. Nec qui coelum est, debet esse securus :
Dominum : qui in nociibus extollis manus luas, etc, , nec qui lerra est, debet desperare de vita. Jacob eo
etbenedicis Domino, recipe et tu mercedem. fJene- tempore quando fugiebat in Mesopotanjiam fralrem
dical le Dominus ex Sion. Quod dedisli, recipe. Tui suum, venil ad Luzam : et ibi, inquit, posuit lapi-
dcdisti eleeinosynam : tu fecisli virlutes, a Deo) dem ad capul (Gen. xxxv). Sub capite ipsius lapis,
*
prseniiumet benediciionera consequeris. Benedical (c erat Christus. Numquam sibi posuit lapidem adca-
Dominus ex Sion. Sion de coelesti Jerusalem in ma- put; nisi eo tempore, quando perseculorem fugit.
tre primitivorum, ubi sunt futura gaudia, ubi suntt D Quamdiu eral in domo patris sui; et habebat refrige-
archangeli, ubi virlutes cseterae, ubi apostoli, ubii ria carnis, lapidem non habebat ad caput. Recessit
prophetse, ubi sancti Martyres, ubi sequunlur Ange-- . de domo nudus, recessit in virga, et statim in ipsa
lornm multitudines et Sanctorum, quocumque Agnus* nocte invenil lapidem, et posuit ad caput suum. Qui
vadit (Apoc.xxi). Denique vidil et Joannes civitatemi talem habebat pulvillum in quo refrigerabat, videle
sanctain de ccelodepositam, gemmis exstruclam duo- visionem ejus. Vidit, inquil, scalam de terra pertin-
decim habere porlas. Tota aurea erat, muros habe- gentem ad coelum,et vidit, inquit, angeiosdescenden-
bat aureos : habebat et plateas de diversis gemmis. les et ascendenies. Viditangelos de coelo veniread
In hac civitate Christus regnat: in hac civiiate ha- lerrain, et alios de terra ad ecelos ascendere. Vullis
bitanteo ipsi suni, et habilatores et portre ; ipsi ett scire quia lapis ille <jui erat ad caput Jacob, Chri-
domusstint, el habiiatores. Vuliis scire quoniami slus crat lapis angularis? Lapis quem reprobaverunt
domus suni? Christus habilal in eis : Christus de- scdificanies, hic "factusest in caput anguli ( Psal.
ambulat in eis. Inhabilabo, inquit, in eis et deam- cxvn). Lapis ille qui striptus est in Regnorum li-
bulabo (Levit. xxvi; II Cor. vi). Vide anima sanctaa bro, Abenesser (II Reg. vn). Lapis iste, Chrisius
PATROL. XXVI. 39
 imi APPENDIX AD TOMUM SEPTIMUMS. HIERUNYMI, 1228
est. Abenezer aulem iiilerprelalur, lapis adjutorii.i. A-A El dedil terram eorum hmreditatem : hmreditatem
Consurrexit, inquit, Jacob mane. Et quid dixif? .? Israel populo sud. Hac oiJinia delevit Deus atqiie
Hscc, inquit, domus Dei est. Et quid fecit? Tulit,._, subvertit : nosque per cogniiioiieffi sUam in haeredi-
ihqriii, oleum et unxil lapidem. NiSi mysieria intel-1- latem aseivit, ut ;ip.^is qui lion afflixeranl dOraina^
lexerimus Scriplurarum; cujus falionis erat, ut uh- 1. remur, indulsit.
geret lapidera oleo ? Benedkat le Dominus ex Sion : Domine, rioirien tnUtriin mletni.m. lllo ih perpe-
qui fecit cmlutn et terram. Denis quinis caniica grri-i- tutiin peiinaneiite, ho6 nohis sil lucreditas sempi-
duura psalmis in benediclione concludens ex voce !e tefna. J5o)iiii;e, inenioritileluuni iii sceculum smculi.
prophelica nos admonei dicens : UtquOd Legis veteris nmbra prsefiguravit: in allerO
PSALMUS CXXXIV. soeculo, id esi, in Evangeliis agnoscaiur.
Laudate nomeuDemini. Quod per iideiii cognovis- 5. Quia juditavit Doininus populum suutn, Judscos
tis esse super omne nomen. Laudate, scrvi, Domi- j. rion credeiiles : qui nunc jam judicaii sunl, cum ftoii
num. Qui peccati famuli esse desiistis. credideriiii. Ei iiiservis luis consotubiluf. In credcii-
Qui slatis indomo Domini: in atriis domusDci iws- i- tibus Ulique.
tri. Qui immobiiiter in eo planiati esiis. Siihulucfa gehiiiimargenluih et aurum , opera nia-
Laudale Dominum, quia benigitusesl Dominus, Citoo B ttiHiin liomiitum, os Itabeht ei nOn loqiienlur, etc.
enim pcemlentibus veniam proestal: spem etiom nos^ ^ Geniiliuiii exsecranda Commemoral irridens : quia
lrain, sua adimplens benignitate. Psallite noinini ti cum nujlius meffibri Vegelalionem babeanl, ouri
ejus, quia suave est, Non enim processiiab eo asperaa argentique metallo, illos riobiliiafe voluefint. Ideoqiie
Jioereticorum perversilas; sed per ipsam suavitatemn adjecit :
a squalore gentilitatis eruti sumus. Similes illis fiaiil qui fgcittnt ea, el omnes qui cottfi-
Quoniam Jacob elegit sibi Dominus. Eum scilicct,tt duhl iti eis. Illi confuiidantur in hls qui credunl :
qui supplantato populo, arripuilbenediclioiiem ejus.;_ rioSvero coiJSoleffiur, qui ad inioginem Dei facii ip-
Israel in possessiotiemsibi. Qui post mutias luclas, sum odoratnus.
Deum inenle meruil videre. Doriius Isfael, behedicile Dondiium. Congr^ga-
Qiiia ego cognoviquod magnut ett Dominus. Reve- fiorfes sanctoruto : Deum ocuUsmentis inspiciehteS.-
lonie Filio, cognoscimus Patrem, ipso dicenie: Nemo 0 Doinus Aaron, benedicite Doiriinuni. MtiiisirdrUffi
novit Piilrem, nisi cui voluerii Filiiis revelaree ordo perfecius.
(Luc.x). Et' Deut twtter prm omnibut diit. Superr Qui limetis Ibohiihmn, benettkite Dohiiitutn : (it
oriines sancios angelosque, qui.dii digni sunt vocari.:_ sicut majesiafem metuitis, ita cuni charitale lau-*
Oinnia qumcumquevoluil Dominut, fecit in cmloel'.iCdeliS-
C
iti tefra, in mari, el in otnnibut abyssis. Pro volun- BenediclUs DOminusDeus ex Sioit : (jui habitai in
tate bonitaiis plocuil Deo iu excelsis aniinabus, ih. n Jerusnlem. Ipse, Domihus nosler Jesus ChriStus :
aridis mentibus, in sooculi fluctibus, in profunditaieg cui est cum a;iern|o Patre et Spirifu saivcto lionor et
ffialiiisefaCere mirabilia, sicut sequitur. gloria iii soceula srcctilofum. Ariieh.
Educetis nubes ab extrento lerrm. Ab litimilitatee PSALMUS CXXXV.
Alkluia. Isie psailmns Domini miseficordias in di-*
lerrena elevans aposiolos oc propbetas. Fulqura inn versis necessiiaiibus IIUIIIUHO generi prsestiias,-
pluviam fecit, Ut primum lumen cogniiionis Dei,, pandit, dicens :
deiride iffibrem dOclriuarum infundeieht. ConfileminiDomino, quoniam bonus : quoniam in
Qui producil venios de thesauris suis. Angeloss smculummiserkordia ejus. Conftiemini peccata ves-
sancfOs de arcariis-coelestibus dlrigens : qui liis hiri tra, et laudale eum qui per misericordiam in se ina-
nubibus" inibribusque , robiir afqtie 'tiicremenlumu nenti induJgei.
ferrent. Qui petcussil primogenita dEgijpli: ab homine e ConfiteminiDeodeorum. Illi qui credentibus in se
utque ad pe&is. Principalia vitia atque criminaa dedit potesfateih filios Dei fieri.
mundi. Confitemini Doinino dominorum. floc referlur ad
Et mitit signa ei ptpdigia iti medio tui, JEgypte.D <:.DFilium, et Deo deorum, ad Patrem. Patri ergo et
Terrens nviindumin passione, vel in fenebris, vel iiiii Filio confiteniur. Paier enim in Filio, et Filius in
cotnmoiione lerrrc. In Pharaonein , et in, omnes ser- Palfe.
vOs:ejus.Affigensdiaboliim vel piinclpatus ejus cruci:i Qid facil mirabiliatnagna soius. Prius dixil, Confi-
suse. letuini Deo deorum, el iterum , Domino dominorum ;
Qui percitssit teges magtws, ei occidit reges fotles'. et quoniam dixti duaspersonas ; nunc dicit, Qui fa-
Innumera vitia, quoe mnndum oppresSeraiii. cii mirabilia tricigttasolus, ut non dical duos deos.
Seoriregem Amorrhmorutii.Arboreffi iiTfriietuosam i Scriptuni est eiiim : Unus est Deus , ex quo omnia,.
habeni secum exsecratores Dei : qui Stinul pef- cl'tiiitts Doiiiintis jesus per quem omnia, et nos per-
cussf, fn iguenr projiciuiitur seternum. El Ogregeirif ipsuiii (I Cor. viii).
Basan. Maceriam confusionis, qme ntibis he DeUiir r Qui fecit' cmlos in inlettectu. Isli sunt coeli qui
agrioscerenms, obstabot. El omttia fcgna Clianaah. < enarrant gloriam Dei: qui vesiiti sunt imagine coe-
Occidit regna coffimolioiiis, ()uoe uos coinmovebantt lesii i et suhicoeli, qui neri sunl vestiti ihiagiiie ter-
a Deo, et dominabaiitur itobis. i
ieiii iii intelleclu, in sapieiiiia. Clirislus ciiim Dei
4229 BREVIARIUM IN PSALMOS. PSALM. CXXXVI. 1230
virttis, et Dei sapientia. Sicul etin Proverbiis dicitt A Qui dat cscam oinui carni. Prtvhens sc panera vi -
-
ipsa Sapientia : Qtiando faciebat ccelos, cuin ipso) viim, et vitam danlem huic mundo.
eram (Prov. vm); et cselera. Confitendni Deo cmli. Laudeni ei debitam reddile:
*
Qni firmavil lerram super aquas. Licei dicatur (qui vos - lerretiis in selerna comniutat.
terra super aqttas pendere, hoc esl, inani pondere : Confitcmini Dominodoniinorum. Qui voS vel judi-
taraen lerram nostram fundavit, et firmavil in bap- ces, ( vel dominos mundi conStituit. Ipse Dominus
tismate. Non dixil susiollit, aul exaliavit, aul inl noster 1 Jesus Cbristus, cui est cum relerno Palre et
coslos fecil ascendere. Baptisma enim peccaia di- iSpiritu sancto bonor el gloria in srccula sa:culoi*um.
mittii, et quhsi de carcere liberat: regna autem coe- Amen. t
lorura non pdlest donare. Si non enim aliquis pnrr PSALMUS CXXXVI.
opcra, el fidem intraveril, non polest securus3 Psalmus David proptcr Jeremiam. Iste psalmus ex
esse. voce propheticii prolatus, docet mentes hominnni
a peccatis capi : in exemplum illius lerrense Je-
Qui fecit luminaria magna. Secundmn iitierom de3 rusalem quse a gentibus educta in caplivitalem
steilis dirit: licet parvas eas conspiciamus, setl ta- tleQebat. Dicant ergo aniniB , quoa post mulios
men niagnse sunl. SiCut enim nos si ascendiiuius inr, errores converttiimii' ad Dominum :
montem excelsum, et videamns iii subjecio. vallee B Super flumina Babylonis iltic sedimus, et flevimus:
Iiorainem, vitlelur nobisquasi parviim quiddam : itaa dum recordaremur Sion. Si noii aliquis oegrolat, ne-
et slellse niiigna*sunt, ex altitudine nutein porvre e scit quanlum vatit saniias. Et ilerum claudus nescit
nobis videniur. Stella enim quae videtur in Britan- quoiitum valet qui sanus ea |iedibus. Similiier et
nia, ubique etipsa apparet. Hoc autem dicii od eoss csecus videntem. Hoc lotum quare diciuin est? Quo-
quibus dixit : Vos estis lux mtitidi (Matih. v). riiam psalmus dicit : Super flumina Babylonis , illic
Lunam el slellas in potestatem noctis. Ecciesianin sedimus el flevimus, dum recordaremur Sioii. Babylon
vel doctores ej"us, sub noctc veteris Legis piisuil:: confusic tiiierpreiitlur. Ergo Babylon hic mundus.
scilicet ul tjuod illa nuutiavit iu litterii, spirilualiterr Peccator ergo qui cecidil de paratliso, venit in val-
adimpieoni et observent. Ichi lacrymarum, liocest, in Babyionem, iri islum
Qui percussil/Egyptutri cum prhiiogenitis eorum,, mundum. Magis aiuem propheta ex persona ejtts
el eduxil Israel de tnedio ejus : in manu forii, el bra- i- qui cecidit dicit: Super flumina Bctbylonis. Flumen
chioexlenlo.In virtule polenlioc susevcrberatomundo,', autem Babylonis, quaiido videris aliquem pulchrum
eduxit nos ab operibus ejus. ad horam, el segrolans perdiderii pulchriiudinem,
Qui divisit mare Rubrum in divisiones, et iraiisjecit i( et marcescat flos ipsius : hic sicut tlumen transit, ei
Israel per medium ejus. In mullis enini gradibusis C aquw succedentes sibi venienles, et recedentes per-
scanditur per hujus sseculi flucltis, ul ad euiii possit it eunt, et iterum alioe oriuiuur, et ipsse pereutil: iia
quem meiiteluelur, accedere. Cl in lioc inundo quo ad moiuenluin aut aliquod tem-
Et excussit Pltaraonem et exercilum ejus in mari ''i pus, aut ditnmur, aut lortes sumus, attt pulchri sti'
Rttbro. Si lsrael siffius, Deus pugnal pro nobis, et U mus, el post modicum transit sicut aqua el perit.
Uos tacebimus, el prosternit diabolum cura satelli-i- Ihi ergo sedimus, et flevimus, dum recordaremur
libussuis : ne fi<j]jisnocere valeant. Sion. Licet qnideiu vitio noslro cecidimus de para-
Qui trunsduxit populum suum per deserlum. Sem- i- liso : lainen reminiscimur prioris felicitatis, ct non
per popnlus Dei per deserta hujus mundi transduci-i- obiiviseimur. Et ilie qui de Jerosolymis descendit in
lur, tjuoadusqtie in terram repromissionis iniroduca- i- Jericlio, quav inlerpretalur luna, hoc est, quoe sem-
lur. Qui eduxit aquam de pelra rupis. A Chrlsto Do- )- per niutatur (hoec autem intelligiiur prsesens mun-
mino, qui est stabilis pelra, vcl Bapiismuni proces-- ;- dus), in latrones incidit, el Samarilanus tulileuin, el
sit, vel poculum seternaevitae manavit. oleo et vino curat, miscens austeritatem cum mise-
Qui percutsil gentes multas , el occidil repfesfoiies.s. ricordia (Luc. x).
Seon regum Amorrhmorum, et Og regem Basan , ei et ln salkibus in medio ejus suspendimus organa no-
omnia regna Chanaan otcidit. Orania regna peccati a ft 1) sdfl, Salix talem naturam habet: est quidem lignum
Christo perctissa dicit: Qni percussit reges niognos. s- infructuosum, et dicitur a quod si quis ex illa acci-
Primum percussit Pharaonem.quiiiitelligtiurdiabo- o- piatpotionem autmanducet, filiosnon facii. Ibi ergo
lus, et sic exercitum ejus, sicul in superiori psalino 10 siispendimus organa nostra. Organum aulem bomi-
exposuimus. nis corpus esl. Sicut enim organum ex multis fisiu-
Et dedit terram eorum hmreditalem : 'hmreditatem »» 1is compositum esl, una autera modulaiione melos
Israel populo suo. Christiano uliqne. mitlil, itaelorganum liosirum habemus iactum;per
Quia in humiiilaVetiostra ntemor fuil noslri Domi- it- ipsum, hoc esl, per opera, melos, caniicum et
rius : quonittm *iittmcuium misericordia ejus. Ut nos os hymnum referimus Deo. Similitcr et per auditum,
visiiaret adveniti suo. et p6r odoralum, -et per gusium, ei per visum,
Ei fedemrtnos de manuinimicotum noslrorum, Fun- n- et per bas omnes virtutes quasi de uno organo
dens in prcliu nottro sanguinem suum. hymnum et canlicum referimus Domino. Dictiur ile-
tlid nort de sa-lfce, scd de aiia plai.ta, quain A- senlenlia verus Hieroiiyinus fuillib. ii, cap. «jv,
gnum castum voconi, veteres pro-didCre. ln caiamoii itjii convnreniar. in Zitchariam.
 i_3_ APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUM S. ITIERONVMI. 1232
rum salix radicem non hobere. Sed si ramus abscin- n- A Bealusergo eslqui stalimabscidif, et allidit ad pe-
ditur, et.a plantalur sucus aquam, stalim virescit. it. tram. Petra auiem est Chrislus.
Ita autem et peccalor, licel peccaverit, licet cecide- e- PSALMUS CXXXVH.
rit : lomcri si sil secus aquas, hoc est, si legit san-u- Confileborlibi, Dotnine, in loto corde meo. Qualia
ctas Scripttiras, et audit vcrbum divinum a sancto to sunt vulnera, tale et empla<-trum.Quemadmodum
viro, viret ejus anima , et in pocniienliam conver- r- enim corpus habet diversa vulnera : ita et anima
litur. habet suas passiones et suavulnera, el diversa vul-
nt nera, et adversus peccatum lalem et poenitentiam
Qiiia illic interrogaveritnl nos, qui caplivosduxerunt
nos, verba canticorum, elc. Dsemonesqui deceperunt nt debemus agere. Sj quis pro omnibus peccatis suis
110*,et caplivos duxeruni, nunc quasi deridentes nos ns coiifitelur : iste in toto corde confiletur Domino. Ac
et gloriantes dicunt nobis : Reddite'nobis verbum m si dixijsset : Fornicatus est aliquis, confitetur pro
de fide vestra: quemadmodUiiiquando eratis in Je- ;- fornicatione. Sed quoniam est aut avarus, aut ira-
riisalem hymnum dicebalis Deo. Respondent qui ui cundus, aut delractor , aut blaspbemus, et plurima
peccaverunt, etdecepii sunt, et dicunt: vitia liabet, isle non confilelur in loto corde. Si
Quomodocantabimus canlicum Domini in lerra alie- e. quis autem pro omnibus vifiis, et passionibus ani-
tia ? In peccalis constiluti, qui cecidimus de Jerusa-t- B mse suce agit pcenitenliam, iste polest dicere : Coti-
lem in Babylonem ? Ergo non polesl aliquis, si non n fitebor tibi, Domine, in toto corde meO. Quoniam au-
sit sanctus, loadare Dorainum. Peccator enim nonn disii omniaverba oris mei. Iste versiculus in Hebroico
debet cantare Domino, sed lugere peccata sua. non habetur. Cseterum quod dicit, hoc est, propter-
Si oblitusfuero lui,Jerusalem : oblivionidelur dex- > ea confiiebor tibi in toto corde meo, hoc esl, pro
teramea. Ergo quia peccavit et cecidit, reminisciturir omnibus viliis meis et peccatis : quoniam non pro
priorisconversationis et Jerusalem, propontique sibi:i: uno vitio confessus suin tibi, et exaudisti me.
quod nisi semper tui memor ero, etsemper in mente :e ln conspectuangelorumpsallam libi. Vide proveclio-
liabeam , abtivioni detur dextera mea, hoc est opera a nem poenitentis, quia post confessionem, ei poeniten-
mea. Non dixit sinistra , sed dextera. Sinistra enim 11 tiam, cumangelismereturpsailere. Quiauiempsallit,
semper in oblivione est. Vis ergq seinper inmemo-)- jam non agii poeiiileniiara, sed gratias agit et bene-
ria Domini esse ? dexlerse opera fac. dicit. Adorabo ad lemplum sanctum luum. Si boc est
Adhmreat lingua ntea faucibus meis : si non tnemi- i- templum qnod nunc videtur deserium, in quo opor-
nero tui. Hoc est, non habeam neque opera nequee let adorare : ergo non debent Judoci adorare, quti-
sermonem : si non jugitcr memoria lui verselur in n niam eversum est templum. Templum auiem dicii
corde meo. C sanctam et cceleslem Jerusalem.
Metnor eslo, Dotnine, filiorum Edom, in die Jeru-:- Super niiserkordia tua et veritate lua. Peccator au-
salem. Edom interprelalur terreria et sanguinea. Quiss diat misericordiiim, justus auiem el superbus audiat
ergoest nisi diabolus? Vide ergo quid dicat. Hoc ex x veritatem.
persona Adam dicilur : Domine, memenlo quemad-[- Multiplicabis inattima mea virlutem. Mulliplicabis,
jnodtim me decepit, ei traxit me serpens diabolus,, liocest, multissoUicitudinibussubjaceniemanimani.
qui inielligitur Nabuchodonosor, et ejecii me de pa-i- Confiieantur tibi, Domine, omnes reges lerrm. Re-
radiso. Memenlo et relribue ei, el palialur pcenam n ges terroe sunt isli qui regnant peccato. Ergo ipsi
quam ipse sua malitia mihi induxil: irahens me, ad- I- confitcantur qui regnant peccato. Nec enim de
duxit in Babylonem et in Assyrios. regibus hujus mundi scriptum est : Cor regis in
Fitia Babylonis misera. FiliaBabylonis, anima est,t, inanu Dei (Prov. xxi). Putas cor Juiiani impiissimi
qure semperin motione est, et in eonfusione, etnonn in nianu Dei fuit? Absit; aul, Neronis, aut Maximia-
liabens statum, sedest in viliis et peccalis, quse veraa ni, et Decii perseculorum ? Absit. Sed illis dicit qui
misera est. Beulus qid relribuet iibi relributionem n regnant peccato, quia isti qui vincunt vitia, et passio-
quam retribuisiinobis. Beatusest quiretribuel ei quod[I nes animoe, et regnant peccato, cor eorum in manu
ipsa fecil. Verbigratia: ejecitme de paradiso : ego il-- D Dei est. Quia audierunt omnia verba oris lui. Quia
lamperabstinentiamreduco ihidem. Decepit me perr cuslodierunl mandata lua.
fornicalionem : egopercasliiatemreduco illam in Je-:- Et cantent in viis Domini. Philosophi hujus sscculi
rusalem, et ex vitiis in virtutem. Ergo non ut inimi- non canlaverunt in viis Domini, sed noscaiuamus
cus facio, sed ul amicus. in viis Domini, hoc est, in Moyse et in Isaia , et in
Beatus qui tenebil, el altidel parvulos tuos ad pe-- Jeremia, et de viis istis venimus ad illam viam qtise
. tram. PnrvuJi dicuntur cogilationes. Ac si dicat: : dieit: ego sum via»
Vtilimulierem, concupivi eam : stalim si non absci- PSALMUS CXXXVIII.
dero concupiscentiara illam, etsicut pedem tenuero,, Domine,probaslime, etc. Mirabilis facta est sckntia
et allisero ad pelram donec parva est concupiscen- tua ex me. Manifesiius hoc Symmachus inlerpreta-
tia, non potest postea abscindi quando creverit. lus est: Prmtergreditur me scientia tua, id est, non
aVideturexS. Hilario detibosse, ubi ille, lignorum, Ihumido fixa, radkibus sese ipsa demerganl. Et sub hu-
fnquit, salkum nalura ea esl, ul arefacla licel, si mo- jus j arboris nalura santtos, et fideles viros signifieari
do aquis atluantur, virescanl : deinde' cxcisa, atque in prophelita
; auctoritqs est.
 1233 BREVIARIUMIN PSALMOS. PSALM. CXL. m&
possum lua scire secrcta, el in profundum sapientise aeA Dixi Domino, Deus meus es tu. Sinon es sanctus,
ture mens mea non polest iulroire. non potes bunc versiculum dicere. Cui non regnat
Quo ibo a spirilu luo ? aut a facie tua quo fugiam ? peccatum, hoc dicit: Pars mea Dominus (Psal. xv).
Qrtomodo aulem luam possum comprehendere noii- i- ATontradas me, Domine, a desiderio meo peccatori.
liam, cuni in te sint omnia, uihilque sil quod te fu- i- Dicil Scriptura : Quod si quis viderit mulierem ad
giai, et ubique sit spirilus luus ? Ex quo intelligimusis concupiseendum, jam moechatus est eam in corde
Deum esse qui lotus ubique sil. suo(ilia((. v). Ergo dicit propheta : Ne de concu-
Si ascendero in cmlum, lu ibi es; si descendero add piscenlia mea tradas me diabolo; sed bene mihi ha-
infernum, ades, elc. Nulla altiludo le altior : nullunvIV bet in opere judicare, et non in cogitatione.
profundum te profundius : oriens et occidens in tuaa Caput circuilus eorum, labor labiorum ipsorum ope-
continenlur raanu. riet eos. Quemadmodum serpens quando viderit ali-
Et dixi, Ergo tenebrm conculcabunt nte, et nox tux x quem venieniem ad percutiendum , circulum facit
mea in delkiis meis. In Hebrreo sensus isle est : Et)( tntius corporis sui, et in medio celat capul, ubi
dixi, Forsilan tenebrm conculcabunt me : econtrarioo scit habere se vitam; ita et isli hseretici per sermo-
autem nox ipsa apud le lumen fuit: quia nihil celaree nem philosophorum , et Aristotelis , et cseterorum
le polest. Quod Syiiiniachus melius interpreiatus estil B videntur se abscondere et quasi protegere, et defen-
dicens : Et nox tux circum tne sedet. Sed el sequen- dere. Sed ecclesiaslicus vir quasi in virga , hoc cst
tes versiculi, hoc idem significant. in cruce, solvit circulum, et invenitcapul Jatens, et
Quia lenebrmnon obscurabuntur a le, et nox quasi it ihi eum percutit, hocest, testimonium proferi de
dies illuminabilur : sicut tenebrm ejus , ila el lumeiin Scripturis.
ejus. Id est, tam elara sunl omnia,quoe a te piitanlurr Habilabunt recli cum vullu luo. Yultus Dei quid
occulla, ut manifestiora sint luce. est nisi Christus? Qui non rapinam arbilratus est
Suscepisli tne de venlre tnatris mem. Quinta Editioo esse se sequalem Deo (Philipp. u).
ita transtulit : Conflasti tne de venlre malris mem. PSALMUS CXL.
lmperfectum meum viderunt oculi tui. Imperfectumti Domine, clamavi ad le, exaudi me. Moyses slabat
hic pro incomposito posuit : quod eliam elementaa cum populo , el Pharao sequebatur post lergum
hominis anlequam formentur in utero , cognoscat,t ejus, el undique angustia itlierat. In illo lempore
Deus. Utin libro luo omnes scribentur. Et quod nul- lacrymatus est ad Deum. Et continuo Deus ad eum :
lus absque voluntote nascatur Dei : ne quisquamu Quid clamas ad me? Dum cum silentio orabat, au-
ejus noiitiam subterfugiat. ditus est. Scriplura auiem non meminit quod locu-
J9ies[ormabunlur, et nemoin eis. Hunc locum Synv- - G -
G-tiissit, sed tantum quod lacrymatus sii. El sanguis
machus ita transtulit : dies quibus formali sunl, ne ,e martyrum semper clamat ad Dominum, el exauditur.
unaquidem ex eis deest. Et est sensus : omne tempuss Et Dominus locutus est Cain : Sanguis fralris lui
setatis cui jam ab exordio vita* istius sunt curriculaa clamat ad me (Gen. iv). Et in Apocalypsi Joannis,
depulata, cerlo fine decurrit, nec una dies aut [ilus s anirare justoruffi sub allari dicebant ad Dominum :
aut miuus est quam lu conditor esse voluisli. Secun- Usquequo, Domine, non nos defendis (Apoc. vi)?
dum Sepluaginla aulera intcrpretes, et altinrem in- Simul autem consideremus, quia animse justorum
lelligcnliam, sensus esl: Tu omnes in die formas, tuu allaria sunl Donvini. Inlende voci mem, cum clatna-
cuncios vis esse filios Dei, sed nulius csl in homini-i_ vero ad te. Hoc est, vide etconsidera, o Domine, quid
bus qui non peccato obnoxius fiot, et per hoc filiuss peto : quoniam non peto corporali desiderio, aut
nociis esse ineipiat, nee quisquam eorum luce ipsiuss aurum, aul tale aliquid hujusmodi : sed ut miseri-
diei lolo viioe suoe lempore digna perficiat. Unde ctt cordiam luam consequar. Propterea dicil, intcnde,
Aposlolus ad eos qui filii noctis esse cessaverant, lo-i- hoc esl, diligenteraudi, quia nihil alicnunv pelo.
quitur : Nos sutem, fratres, non sumus filii noctis, Dirigatur oralio tnea , skut intensum itt conspectu
sed Filii Dei ( Thess. v ). ' tuo. Hoc est, recta ad le perveniat oralio mea, non
PSALMUS CXXXIX. D habens aliquas sordes , atit vitia , aut cogilationes
Eripe me, Domine, ab hoihine malo, eic. Non inu dirbolicas. Incensum aulem orationes sonctoruin
lanium potest nos decipere diabolus, quanluni,i suni. Hoc aulenv cognoscimus de Apocalypsi: quando
per organum hominis : ab hoc deprecatur prophetaa viginti quatuor seniores tenebant thuribula, et dice-
liberari. bant (lbid. vm) : Hse sunt orationes sanctorum.
Qui cogitaverunliniquitates in corde. De hsereliciss - Elevatio manuum mearum sacrificium vespertinum.
dicil. Elevatio manuum. Dominum demonstrat. Et in ele-
Feneiiuin aspidum sub labiis eorum. Quoniam vi- valione manuum Crealorem videmus. Vide aulem,
dentur amiciiise verba habere, sed plena sunt ve- quia non dixit, exlensio manuum mearum. Exlensio
neno morlifero. enim non est elevatio. Sed extendit aliquis, el post
Juxia iter standalum posuerunl milii. Hoc est dee tergum, etinlaius, hoc est, in vilia : quemadmo-
Scripluris proferenles lestimonia , qu:e quasi vide-:- dum dicit Duminus : El quando extcnderitis ad me
-banlur ralionem aliquam habere, tenliibunl me de-i- nianus vestras, non exaudiam vos (Jerem. xv). Sa-
cipere. crificium vespertinum, undecima hora; id est, in
 ._-... APPENftlX Al) TDMUMSEPTIMllM S. JllERONYML 1256
Evaugeli.o.,Icvo manus meas, Ej jterum Aposloluss : A. sos crgo lab.orcs Jiabemus. El quantum quis laborat,
Levaie ipanjis vestras ad oraljones (I Tim. u).), lantiiniet prjcmium accjpiet.
El Moyses quando lcvabot tnanus , vincebat Je- e- El cttjit lipminibut operantibus hiiquxlatem. Ex
sns ; quando depoijebat, vincebalur (Exod. xvu). i). communi subanditur : non declines cor mcum cum
Si inlelligo Scripluras seeuiiilunv hisloriam,, ,et <et liominibus operoijtibus iniquilaieni. Et noncoinmuni-
secundnffi litteram f -Mpyses deorsnni jiabet ma- a- cftto cjim e/ec/is ebrum, Sicul Dominus habet elecios
nus. Si auleiu spirjluuljlcr, c!e'al inaims suos jn sanctos , ita et diabolus babet elecios suos. In-
allum. lellige mihi prineipes hsereticorum, et non dubila-
Pone, Dotnme, cuslodiam ori nteo. Mors et vi.ta in bis de electis eoriim. Si enini djxisset elecios, et non
manibus Jingua*. Et iierum : Amen dico volvis: quo- o- cum subdisfinctione, eorum, exclusisset eleclos Dei.
niam de omni olioso verbo qno.tllocijii fueritis., red-
J- Coinmunicabodupliciter inleiligitnr: aut conseiitiam,
detis ratiojiem in die jndieii (Matt. xu). Hoc ergo 10 aut seeundus fiani, hoc est, immundus. Scjtis enim
poslulat, P.rophela, ut omne quod loquilur, non sit ;it S.cripluram, duo imniunda vocarc. Dici.t Apostolus :
oliosnm, sed sanclum et dignum Deo. Et oslium cir- f- Ulconfundal utrumque (Ephes. n), hoc est, duos
cumsfanlimlabiis mcis. Osttivm circumstantioe qtiasi isj homincs in iinnm noyum hominem. Dnos, inlerio-
murum incireutiu toiius domus poslulal, ul in nullo lo B rem etexteriorem, hoc est, immundum faciam san-
vinciuur. Dicit enjm Jeremias : Mors intravii per fe- e- cium, Etiierum: Noe in arca, munda septena iniro-
neslras vestras (Jerem. ix). Fenesiras auiem habe- e- duxii secum : immunda auiem duo ct duo (Geu. vn).
mus quinque, boc est, visum , audiium, gusium, ii Corripiet me juslut in mitericordia, el increpabit
otloratum, et lactura. Si ergo videro niulierem ad td me- Q"em diligit Dominus, corripil : casligal auleni
concupiscendiim eam , jam nioecbottissum eam in omnem filjum quemrecipii(fleii)-. xn). Beatus esi qui
corde meo (Mntl. v), et intravit mors per fenesiranj nj corripilur, non relribuel Dominus Jiis in idipsum.
nieam, hoc cst, per visuni. Si libia, aitit organum, n Magna estira Dei quando non nobis irascitur (Ar«-
iiulcolamus quasi dissolvtu me, mors inlravit per er hum. i). Reservat enim nos sicnt vilulum in occi-
audiliim meiun. Si aulem. aliqnid uiolle langam, et sionem. Ad Jerusalem enim dicil: Mulia snnt pec-
solvar corporis molliiin, mors jnlravit per jtactujn jn calatuo, el multse iniquitaies : propterea non irascor
meum, et cailera simiiicer, Ergo deprccattir prc- 0_ tjbi (Jerem. m), hoc est, quando aduliera eras lan-
plieta osiimn circumslantioe, hoc est, ut muniatur __r tjim, zelabam te quasi diligcns te : quantio autenj
toia ejns domus, ut non habeai adversorins imde je mnllos babuisti amaltires, conlcinpsi le, ef non ira-
ingredialur, et doniim:tur hominibus, Dicitur enjm m scor libi (Ezech. xvi). Quematlmodnm vir zelat uso-
in Epistoia saneli Petri :.Adversorius nosfer diabo* >, U renj snam qtiando eam diligil: si auteni non zelal,
lus sicut leo rugiens circuil, quriTens qiiem devoret e( odil eam, et non consequitur illius sermones qni di-
{\ Pel. v). Djaliolus non pugjtatciio eoinra aliquem m cit : Visitabt) )n virga iniquitates eorum ( Psal.
per grandia vitia, sed per parva, ut possti quonio- 9- LXXXVIII). Ei iterujn : Et non visilabo ttlias C"rum
dttcumque iijlrares el dominari homiiii, et poslca »a 'quando fornicaloe fuerinl (Ose. iv). Corripiet me ju-
«um in majora yitia impellii. Non per foijjicaiio- ,_. sfus; tn tniterkordia, et increpabit n.e. Pone bic magi-
neni, non per ayaritiam : sed per niinora vitia ingre- e. sirum! aliquem, aul palrem aut medicum. Si videril
dilur. medicusin corpore carnes puiridiis , et dical, quid
Nondeclines cormeum in verba malkim ad excu- __ ad : me periiuent? sclas quia crttdelis est. Si autem
sandas excusationesin peccatis. 0 irifelicissimum hu- _,_ proecidot,
i et cauteritim imponat, misericors cst;
manum genus, qui peccaia excusamus, dicentes ; 'quia sanat hominein. Similiier et magi^ier si dimit-
Yiclus sum a nalura : cunvtii potestate nostra sit, ei el til ' puerum, ei non ah eo exigit disciiilinam, odit
peccare, et Doniino adjuvanle, non peccare. Semper 3r eum. ' Si autem exigat, et medicus curel; quse putai-
excusamns nosmetipsos et dicimus : Ego nolebam m ttir ! esse asperitas, clementia est. Achab argnitur a
peccare : caro mevicit. Illa mulier venit ad mei. Domino de Nabolh (III Reg. xxi) : quando occidit
t P
ipsa misit,i.p.sa me letigit,,. ipsa roihi illtid idixit, - 'eiun, et accepit vineam ejus, et effudit sanguinem
ipsa me vocavii, et pro <quodebuerannis peeniten- i^ justuu).
J Elias propheta missus e.stad euni qui dixit:
liain agere, H dicere ; Domine, peccavi : rexcusa- i, 'Occidisti, etpossedisti : statim couscienlia percussus
mus, etjungwnus peccatapeccatis. ^EquaJe corpusiS submisit f cerviccmetoculos, ethoc impius, et rex
habemus omnes,, diversos autem -Iabores. Nonestjt iridulus ' purpura. li.tpostea dicit Scriptura: qtiodan-
'
personanim acpeptor Deus, Vis ergo scire qiiodil diensinduilciliciumsubtus purpuram. EtvidensDeus
. sequale habemns et uos et sancti c.orpus,? Paulusls dixit: < Quia reveriius est me Achab : non indticiim
*
Aposlolus dicit Video aulem aliam legem repu-[. mala ' in eum. Vide ergo quantum valuit ciliciuin, et
gnatitena legi mentis mese, et eaptivantem me in n jejiinium,
j et modico lacryraa quantum sanguinc.ni
legepeccati (Rom. vu). Et jterum post hsec : Pro^ i. lavii.
' lia ergo oportet vestiri cilicio etjejunare, ut
pterea castigo corpus meura, et in servtiuieni sUbji- i_ nemo' videat. Corripiet dupliciter intelligUur"; aut
cio, ne aliis prredieans, ipse j-eprobus inveniarr {arguel, aut docebit. Oleum peccaloris non itnpinguet
(I Gor. ix). Et iterum : Miser ego homo, rjnis mee < cflj)it(tneiiin. Populus meus, quivos beaiificaiit sedu-
JiberaJjit-de corpore mortis hujus(Rom. vn) ? Di*y*r- cunt ( vos (isat. III). Laus hrereticorum, el oleum
 ._T.7 BREVIARIUM IN PSAI.MOS. PS\LM. CXLI. 123»
ipsorum, quo ttngunl capila hominum, et repromil- A , tis, ut spiritu iiarium suarum proiraherc serpenles
liint eis signa coelorum, impinguat eis coput. Omne de cavernis , et sic comedere valeat. Ipsi ergo ser-
aulem pingue reprehendil Scriptura, sticut dicit : Et penles ponunt nobis scandala, hoc e.-t, dsemones in
mundavit Jacob, et saluralus est, et calcitravil : di- ipsisivestigiis nostris ubigradimur: Iu virtutibns, in
leclus incrassalus est: impinguaius , dilalatus est eleemosyna , ut coram hominibns faciamus propter
(Deut. xxiii, e( Jer. v). Manna aulem angelorum te- vanam gloriam. In jejunio, in oratione, in vestiendo
nue est (Exod. xvi). cilicium : et ostendere hominibus. Qui enim vestitur
Quouifl-iiadhuc, et oralio meain beneplctcitiscorum. cilicio , debet lugere sua peccata: non gloriari, et
Hoc dicit : Ipsi quidem sapiebant: ego aulem pro ostendere hominibus. Et a scandaiis operanlium ini-
ipsis orabam ut convertanlur. Absorpti sunl juncti quilalem. Hoc est, ut non offendam.
petrm judkes eorum. Sicut alibi dicil: Beatus qui Cadentin retiaculo ejus peccalorcs. Superius dixit,
tenebit et allidet parvulos suos ad petram (Psal. custodi me a laqtieo quem statuerunt mihi , de rnul-
csxxvi). Petra autem erat Christtis (I Cor. xv). Par- tis, nunc ouleni de uno : Cadenl in retiaculo ejus pec
vuliaulem.ininores, et parvsc cogilaliones anlcquam catores. Queniadmodtini Dominus miltit rete, el com-
crescant. Et nunc ipsi hseretici, licef per Arislote- prehendit multiiudinem piscium , et habel aposlolos
lcin et Plalonem videantur simplicitatem Ecclesise B pisciiiorcs colligenies el afferenles ad eum.hos ipsos
contemnere , tameti quando venerintad Scripluras , qui per eoscredunt, ita et diabolus habei dremones
siatim absorbebuntur a petra, hoc esi, aChristo, et qni ei subjecti sunl, qni et decipiunt homines et
convertenlur ad eura. Absorplio enim pro victoria afferunt illi. Singulariler sum ego donec iranseam.
dicitur: sicut Apnstolus dicit : Absorpia est raors in Dicit Jeremias: Solus sedebam , amariludine enirn
victoria. Ubi esl, mors, vicloria tua?Ubi, inferne, replelus eroni (Jeretn. xv). Hoc esl , in poenitentia,
siimnlus luus (I Cor. xv)? Vietoriam aiitem dicit solus ego lios dolos caveo. Et Moysesdicil : Trans-
ipsam absorptionem , quam victoriam habebat in iens videbo hanc visionem magnam (Exod. iu). Si
ahsorbendo. non transierit, hoc cst, omnia vilia, non potest vi-
Aurfienlverba tnea, quoniam potuerunl. Ipse Domi- dere mognam visionem. Magna antem visio: quia
nus dicit: Quia ad rae venerunt, victi sunl, el dele- rubtis ardebal,etnon incendebatur: Ardebantspinse,
ciati sunt raeis verbis , et conversi sunt ad me , et hnc est, peccata. Hoc igne mundatur et Isaias: iste
suni in Ecclesia mea. Sicut crassiludo terrm. Oinne esl enim carbo qui tetigil labia ejus : qui erat super
crassum vicinum est terrse. Et anima quse peccat, altare (Isai. vi). Hujns carbnnis memiiiii et propheta
lerrse hseret. Dominus eriiin ex initio omnia lenuia David: Sagitise polentis acutoe, cum carbonibus deso-
fecii. Suo ergo viiio unusquisque incrassatur, cl de- 'C latc-riis (Psal. cxm). Isle carbo desolalor est, soli-
ducilurin terram. Demus exemplum: sicut vulnus in tudinem facit, et peccatorem purgol.
corpore lumcns plenum est crassum, et quando ve- PSALMUS CXLI.
nerit medicus secat ipsum, et sanat et teiiue facil, et Inlctleclus David, cutn essel in spelunca, oralio. Proe-
lunc redigilur in suain naiuram, quomodo et crcatiim scribilur iste tilulus secundum hisloriam quidem
cst. Ideo dicit: Sicut crassitudo terrm erupta est super quando lugiebat David a facie Saul, iu deserto En-
gaddi in spelunca absconsus (1 Reg. xxiv)! Et
el
ierram, salvalur. est ignorans Soui , quosi sua causa. Sed
* ingressus habet in proescriptione. Intellectus David :
Dissipata suni ossa noslra secus infernum. In vige- quoniam
siino primo psalmo dicit: Dissipata sunt universa dehemus spiritualiier intelligere psalmum. Acci-
ossa mea. Si secundtim Iitteram inlelligimus , non pilur quidem in Domino verus David , et jntelligj-
tnr Soiil in diabolo. Spelunca autem in hoc mundo:
stat. Siquidem crucifixus est tontum. Quando videris el quod diabolus non immiltit in hunc mundnni
Ariunv, Eunomium exlra Ecclesiam; intellige dissi- aliquid boni; sed siercus, et si quid pulridum esti
esse ossa Domini secus infernum. Os Spelunca autem iutelligiiur iste mundus, quia peiv
paia quod forte fecium liimen non habet, quanluffi ad cpmpara-
esl, ipsi majores sunl qui videntur aliquid essc: per lionem fuitiri , sed quasi lumen aliquod illuxit
multiloquiura ipsorum, et per |ihi!osophiam, et con- Diiminus veniens in hunc mmidum. Propterea
tentionem inducunlur ab hoorelicis, f) dicitApostolus :QuiestIunieiiglorifeejus(f/c/*i,.i).
Ergo sicut Daviil infroivit in speluijcam abscon-
Cuslodi me a laqueo qttem slaiueruni mihi. Semper dens se a Soul: iia et Doniinus ingressus esl in
nobis kqueos tendunt aul lisereiici, aut doemones. hunc mundum, et persecutionem passusest.
Vitia enim vicina sunl viriutibus. Laqueum mihi po- Vocemea ad Dominumctamavi: vocemea ad Domi-
suerunt in eleemosyna , si extendero manum meam, num dcprccutus sum. Ejfundo in conspeclu ejus ora-
ul videant homines: el quasi bonum faciens, venio lionem tneam. Omnia hoec in hiiniiiilate corporea
iu vitium el in peccatura. Si auiem dedero tunicam loquitur, ut se verum hominem, sicjit srepe diximus,
fratri, ut alter videat, laqueum mibi posuerunt. maiiifestel. Tribulationem tneam anle ipsum pronuri-
Semper cervis lenduntur retia , et loqttei eis ponun- (io: in defickncloinmespiritum meum, Neque Iribu-
tur, ubi vesligia eorum deprehenderit venator. Cer- latio prsesens , neque dcfeclio spirilus impedit: sed
vus autem accipitur in sancto: qtiia alttis est, et jugiterspirituolis vocis oratione clamare non desinit.
coinua grandia habet, el inierficit serpentes. Pro- Et iu cognovisli semitas meas. Dnctrinas quas doeeo.
pterea dicit alibi: Qui perfecit pedes meos lomquam in i'ia hac qua ambulabam, absconderunt superbi
cervorura (Psal. xvn). Talis enim dicilur esse virtu- laqueos mihi. Sicpius ei a Judseis aljsconditos lcnta-
 1239 APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUM S. HIERONYMI. 1240
tionum laqneos in via proesentis vitse , et in aliis A ipsi pafriarcha' jusfificabunlur in conspectu Dei.
declaravimus psalmis. Stellse enim non sunt mundse in conspeclu ejus (Job.
Cotisideiafcama dextris. Ul de sinislra ad dexleram xxv).
addtieerenlur. Et videbam, quia non eralqui cogno- Quia persecutus est inimicus animam meam. Uoc
scerelme. Deum carne conleetum. interpretalione non indiget. Nulli dubitim, quin dia-
Periit fuga a me. Periil fuga ejtis , cum delatus a halus:Humiliavil in lerra viiam meam. Hoc esl, quod
Judreis, S33|)iusuliro iterum obiulit , nec esl agnitus dicit. Anle alas tiabebam , el volabam: nunc aulem
ab eis. Et non est qui qumral animammeam. Corpus persecutus est inimicus animam meam: et oppre-
accipiunt ad crucifigendum: animam aulem non re- hendit, et ligavit!milii pedes el manus, quemadmo-
quirunt, id est, non allinguiit. dum volatile ab homine cbniprehendtiur, ut quasi
Glamavi ad le, Dotnine. De cruce. Dixi, lu es spes videatur mortutim esse: quia non habet licentiam
mea. Commendans in manibus tuis spiritum meum alarum suorum ut volel. Ita et nie, inquit, inimicus
( Luc. xxiu). Portio mea in lerra viventium. In san- ligavit conscienlia peccalorum meorum.
ciis quj in eam transferuntur , sicut et Jatroni ait: Collocavitiiie in obscuris , sicut nwrlubs smculi. Si
Amen dico libi, quia hodie mecum eris in paradiso. sicul mortuos srcculi, adhuc tiecdum moriuus , qtiia
lnlende in oraiionem tneam : quia humilialus sum B . in posnilentia stat. Si quis autem peccans non agit
nimis. Liberame a persequenlibus me: quia conforiali poeniienliam , hic morluus esl srcculi, et fion , sicut
sunl snper tne, etc. A Palre se educi de inferni clau- morluus , sed -perfecte niorluus. Hoc ergo pntavit
siris postulat, ut i*esurreetio ejus paterni nomtiiis inimicus,quia non ago poeniieniiani pro peccalis qure
"
honor sit. Qtios confessio a quibus sit confitenda ipse mihi suggessil ut faciara. Et attxiatus est super
oslendit, dicens: ilie exspectanljusli. Apo.Uolivel me spirilus meus.Tu dic prius peccata lua , et salvus
reliqui sancti , quorum exspectationi , cum resur- eris (lsai. XLUI).Et ilerum : Si solum suspiravens
rexero , salisfacio. Donecreiribuas tnihi. Clarilalem pro peccalis tuis, salvus eris (Ezech. xvm). ln me
illain quam habui, priusquam mundus fieret, apud turbatum est cor mtum. Propler conscientiam meam,
le ( Joaii. xvu ). Et nos humiliter deprecamur ac qiiia peccavi.
pclimus, ul suseepta voce clamoris nostri , educlos Memor fui dieriun anliquorum. Dierum meoruffi
ex inferni carcere, illuc nos jubeas transferri de priorum inenvor fui, quando habebam confidenliam :
morte, ubj pendenti lolroni prreparasti locum luci- nunc auiem mihi nox esl.
dum ac quietem: quia libi est honor ei gloria cum Expandi manus, meas ad le. Ligalus ab inimico,
Palre et Spiritu sancto in ssecula sseculorum. Amen. nibil aliud possmn facere nisi poeniientiain agere,
(C et nianus meas levare ad le. Anima tnea sieut lerra
PSALMUS CXLII.
Psalmus David ,' quando persequebalur eum fitius sine aqua libi. Sicut terra sine aqua silil et quasrit
suus Absalon. Iste psalmus vocem continet illius qui irabrem : itaei aninia mea desiderat et silit te, Deum
pro humana redemplione seipsum exinanivit, acci- stiiim.
piens formam servi, ut nos erueret a servitute (Phi- Velociter exatidi me, Dcmine : defecit Spiritus
lipp. n). meus. Anima mea defecil, et caro mea defecit: spi-
Domine, exaudi orationem tneam. Humilia verba et ritus tanlum remansit in me, et ipse defecil; sed,
plena humililalis et misericordioc. Auribus percipe velociler exaudime^ Domine, el miserere mei.
' bbsccralionemmeatnin. veritatctua. Confidentis verba Nolam fac mihi viam in qria ambtttem. Cliristuuv
sunl. In verilate tua, hoc est, in Chrislo luo.Ego sum tuum nomm fac nvihi, qui dixil : Ego sum via
via, vifa, el veritas (Joait. xiv). Et exaudi tne in lua (Joan, xiv).
justifia. Et in Christo tuo. Hoc esi, non confido mihi, Spirilus tuus bohus deducet me in lcrram reclam.
sed ego veriiatem etjustitiam luam peto, ul ipsa mei Hic impiissimi Ariani proponunt nohis, et dicunt:
miserealur. Magisier bone, quidfaciam boni ul salvus fiam? Qui
. Et non intres in judicium cum servo iuo. Ecce ma- dipit : Quid me dicis bonura ? Nemo esi honus nisi
nifestissime demonstravit, quia misericordiam Dei D ] unus Deus (Luc. xym). Ergo si Filius non est btmus,
prsestolatur, dicens: Et.non inlres in jndicium cum sed Paler : major lest Pafer Filio. Ergo secunduin
servo tuo. Hic quasi aliquis judicet inter Deum et pro- luumsensum, impiissime Ariane, quism:ijor?Filius,
phetam , sicut et in qiiinquagesimo psolmo scriptum an Spiritus sanctus? Uiique dicis, Filius. Ilic ergo
est: Ut justificeris in sermonibus luis, et vincas cum dicit: Spiritus luus bonus deducel me in terram rec-
judicafis. Ef.propterea intrat in judicium Deus , ut tam. Ergo si Spiritus bouus est, qui minor est, sicut
juslepunial. Tale qiiid fecit et Cyrus , rex Persarum lu dieis : multo mogis Filius bonus est, quem (.11
et Medorum, regi Armeniorum, quando iransgressus mijorem dicis. In Evangelio autem ita habel : Et
est amicitiasejus. Vieit eum et capiivum accepit: et accedens unus de scribis teutans eura, ait : Magister
proprios illius cognatos , et uxorem , et filios fecit boiie, et ait : Quid| me dicis bonuin, et non confi-
judicare inter illosj: tat juste aut misereatur, aut teris (Matth. xix) ? gicut si aliquis lenians episcopuin
piiniat. Quia non justificabilur in conspeclu tuo omnis suum, quem contemnit, dicat illi: Episeope, et ille
vivens, Deus Abraham, Deus Isaac, Deus Jacob: Deus respondet. Tibi rioii sum episcopus, reccde a me.
viveiitium , et nori mortuorum (Luc. xx ). Ergo nec Alibi autem non legistis;Bonuspastor ponit animam
 1241 BREVIARIUM IN PSALMOS. PSALM. CXLIII. \m
suam pro ovibus suis (Joan. x)?Quid aulenv melius A vanitas : homo quanta vanitas! E.t si vanilas angeii,
Fiiio, qui carnenv induil propter nos, et passus est, si ecelum vonitas : Deus ergo quare vanitalem ope-
et descendens de sua majesiate, novem menses in ralus est? Vanitos ad comparationem Dei: cseterum
uiero Virgiuis in sanguine fuit, in cunobulis fuit, per se 11011 vanitas (Eccles. 1). Domine, quid est hotno,
passus est per momento cresceie, el verberari,ct quia innotuisli ei? Grandis hominis felicilas scire
colapbizari, el crucifigi? Quid hoc melius? crealorem suum. Hoc a bestiis distamus, quia nos
PSALMUS CXLIII. intelligimus Creatorem nostrum; illanon intelligunt.
Propter eos qui ignoranl Latinam linguam, licet Sed et ipse stalus corporis suum quoerit ariificehi.
mulia de Evangelio dixerimtts, tamen deliemus et Csetera animalia lerram respiciunt, et ubi venter,
de Psallerio qooedam dicere : ut aliis saturalis, ibi et oculi. Cselerum oculi nostri ad ccelum erecti
alii jejuni non redeahl. Qttoniam aiitem longus
est psalmtts, et si voluerimus in singulis versicu- suni, et si mens fuerit obcoecala, tamen invictis
lis immorari, tlies prtcteril : debemus breviter ad oculis coeluni videamus.
singula quseque sensus mogis quani vcrba repli- Hoino vanitati similis faclus est, dies ejus skut utn-
care. bra prmtereunt. Vere dies nostri quasi umbra. Fui
Benediclus Domtnus Deus meus, qui docet munus infantulus, fui puer, fui adolescentulus, fuijuvenis,
tiieas ad prmlium, ei digilos meos ad beltum. Qui brc- B fui vir, hoc est, fui sctatis perfectoc, fui medise. Dum
viter inlerprelalur, hoc consequitur, ut ipselaudem nescio, senex sum. Senecluti mors subrepil. Mutor
non habeaf, et tamen quodcumque in tiiierpieiiliune quoiidie, et niliil me esseiionsentio.Ne uno quidem
csl, relineant illi qui audierunt. Beuedktus Dominus momenio horsc slomus in statu nostro, sed semper
Deus metts, qui docel manus meas ad prmlium, et di- aul crescimus aut deerescinius. Ergo homo per
gitos tneos ad bellum. Levemus manus in sancla sine momenla mutatur, el dum nescil, interit.Egosenex,
cogilationibus et disceptationibus; Ievemus in omni recordor infanlulus quid fucrim, quid fecerira.quo-
l«co. Et ciim levaverimus manus noslras, orationes modo luserim, quomodo huc illucquc discurrerim :
noslrse ad Deum arma sunt conlra diabolum. Qui nunc me video nimio pondere praegravatum. Dies
docel manusmeas ad prmlium, el digitos meos ad bel- ejus sicut umbra pmlereunl. Vita nostra umbra esse
lum. H:ec est lyra nostra, hoeccilhara. In hac can- videtur, et subslantiam non habei. Quod auiem
lamus Domino. substantiam 11011habet, cito perit. Quia ergo homo
Miserkordia mea, 61 refugium meum, susceptor tam miserabilis-est : quia sic est infirmus, quid inde
meus et liberalor meus, Prolector meus, et in ipso precamur? quid rogamus? quid bic dicit propheta?
tperavi. In tanlis nominibus appellalur Deus. Quot quid est quod precalur?
beneficia, lot nomina. Qui subdis populum meuin sub C Domine,inctina cmlos luos, et descende. Non pole-
tne. Hoc potest ex persona Cliristi dici, hoc est, ris servare islam hominis vilitalem, nisi ipse eam
ex assumpio homine. Potest autem ex persona indueris. Domine, inclina cmtos tuos, et descende.
aposlolorum dici, quia dicilur : Qui subdis populum Ovis tua erronea sanari non poterit, nisi tuis hume-
meum sub me. Dicit hoc ct sancius Poter in numas- ris reportetur (LKC.xv). Tattge tnontes, el fumiga-
lerio, et gralias referens Deo dicit : Benedietus bunt. Amen, amendico vobis : si habueritis fidem ut
Doniinus Deus meus, (jfMtsubdis populum meum granumsinopis : polerilis dicere monti huic : transi,
tub me. Non euim mihisuhjicitur; sed libi subjicilur. et transleretur (Matth. xvn). Ibi delunotico diceba-
Idco mihi servil, ut serviaf libi. tur : deillo monte, quiabillistransferri non poteral.
Domine, quid esl homo, quia innotuisli ei : aul Scripium esl in Jereinia : Date Domino Deo nostro
filius honiiids, quiarepulas eum? Hoc ipsum ct in gloriam, anlequara offendantpedes vestri ad montes
octavo psalmo dicitur : Quid cst homo quod memor tenebrosos (Jer. xm). IIoc lotum quare diximus?
es ejus : aut filius hominis, quoniam visitascum? Quoniam et nunc sequifur : Tunge monles, et fund-
Dotnine, quid etl /10/110, quia innotuitli ei? De fragili- gabunl. Monles qui regnant : raontes qui erectisunt
taie corporis et humana conditione loquitur? Et quid per superbiam : qui dictint: Mea sunt fluraina, et
dicil? Si carnenv aspicias, quid est honio? Si Spiri- D ego fect ea. Tange montes, et fumigabunt. Non dixit,
lum, grande quiddani est homo. Non despiciamus inflammabunlur; sed, fumigabunt. Hribeanl monies
carnem,' sed carnis opera contemnamus. Non despi- poenre indicium : non fulgoris, non splendoris.
ciamus carnem, qua* cum Christo regnat in ccelo. Fulgura corttscaliones , et dissipabis eos. Vide
Caro et sanguis regnum Dei non possidebunt (I Cor. quid dicai. Non dixit, delebiseos; sed, dissipabis
xv). Non caro el sanguis, sed carnis opera. Caro et eos. Legimus in Genesi, eo lemporequo fabricahanl
sanguis regnum Dei non possidebunt, et quomotio ir/ lurrem, dixil Deus : Venite, descendafnus et confun-
Christo regnant, et quomodo sedemus cum Cbrislo damus linguos eorum, ne aliquando in se consen-
in c<Elestibns?i)oiiiiiie,quidesl homo, quia innotuisti sum habeant, sed dispergantur (Gen. xi). Prodest
ei: aut filius liominis, quia reputas euml Gralias agit illis.
Deo, et quod dicit, hoc est :_Quanium ad humanam Emitte tnanum tuam de allo. Domine,quis credidit
condtiionem, homo nibilest. Vanitas*vanitattim, et auditui nostro, et brachium Domini cui revelaluin
omnia vanitas, dicit Ecclesiastes. Si omnia vanilas, esl (Itai. Lin)? Emitte manum luam de alto. Domine,
ergo et coelum, e/go et angcli. Si ccelura et angeli inclina cmlosluos et descende. Hoc ad Filium dicitiir :
 IM3 APPEND.X AD TOMUMSEPTJMUM S. HIERONYMI. 1244
lnclina cmlos luos el descende. Et quomodo dixil: A _ Hli hoc dixerunl. Ego quid dico? Beafus populus
Emitte fiiahumtuatn de alio? Si descendit, quOmodo ciijus bomihus Deus ejus. Singula igitur vestris ora--
maiium mittil de alto?Sed licet in terra sit, tamen libiiibus brcvitef disseremus. Quorum filii, sicut no-
de coelo miilit manum : noii enim recedil de coelo. vellmplanialiones in juvenlute sua. Plantalio eorum
Eripeme, et libera trie de aquismullis. Quoiiiom de- n<<nest vetus, sed novella esl. Non esl enim de ve-
scciidisfi, quohiam inclinasii ccelos.eiinisistiinanum lcfi lege : rion est de prophelis : nou est de aposlolis,
tuam de' alto, etluimanam carnein dignaiuses assu- scd de novis raagistris esi. Filire eorum, sicut no-
irtere, et multi ciediderunt in le : pro una aqtia vellae plonlationes'in juventute sua. In juventule
plures aquse esse coepefaiit : Videas dlspersas in sua : semper juvenes snht. Licet mulire sint hsereses
lolo orbe esse hoerese-i diversas. Eripe me , et veteres, tainen qiioitilie mulon'ur, el novse quotidie
libera tne de aquis multis : et pfsesta mibi fontem inyeniiiniiir, Novrejsuiit ipsse hrereses, iicet veieres
vivenlem. Untis est enim Deus, una fiiles, iinum siit : lamen ctiin quotidie docirinas suas inuovant,
baplisma (Eplies. iv). Libera thede aquis mtittis. Illai noyre suni. Nou eiiim sunt velerum magistrorum
enini aquse multDfi11011 generoiit filios ttios, sed filios erfore contenti, sed quotidie ipsi nova reperiunt:
alienos. Uiide seijuiliir : Libera ine de aquk multis, quorum filii, sicut noveltmplanlaiionesinjuvenlutesua.
et de inanu filiorum aiienorum. Non siint enim filii B ! De Ecclesia, quid dicilur ; de limentibus Dominum ?
liii, qtii rtascuiilur in muitis aquis; sed alieni filii Beati omnes qui liment Dominum, qui ambulant in
surii. viis ejus. Quiddicitiir de illis? Filii tui, sicul novellae
Qtiorum os lotulum esl vanitatem. Scieutiam sibi olivorum in circuitu mensoeluoe. Circa mensom Chri-
repfomiltuni, el erigunt os coiilra Creaiorem suum. sti sunl illi filii : lion longe sunt a mensa Chrisli,
Posuenlnt in coeto t>ssuum. Quotnm os tocutuin esl Ibi non dicitur, filijc; sed lanlummodo, filii. Crete-
vaniialetn. Scienlia illorum, vanitatis scienlia est. rtim hseretici habeill et filias, habent et fragilioreni
Et dextera eorum, dexterainiquitalis. Uliumque con- sexum, voluplates, delicias. Filim eorum composilm.
demiiatiir, et os elmanus,' el scientia et opera. Sermo compositus esi, et sensus sordidus. ln scrip-
QuorUinos lotutuni est vanitatetn, boc est, scientiaffi. luris sariclis cogitbtiones semper filii dicunlur:
Et dexkra eorum, dextera iniquilatis, Dexlera, in verba, lilioe. Vide ergo quid dicit: Cogiiationes eo-
opefe, Dexlerani se liabere diCuiit : sed toti sinistri ruin, lloc est, filii novi sunt. Verba vero eorum, hoc
suul. Dextera iriiquitatis est, et noh est sequitaiis. est, hrereticorurt), qjioehabent de sapicnlia sseculari,
Undeet talisinislrsedicitur : Stel diabolnsa dexiris compO.-,ilasUnl : babeiU enim verba composita, lau-
ejus. Qui lalem habet dexteram, et iniquitatis dex- datum sermonem. Filim eormn tompositm. Videulnr
teram, slaldiabolus a dextris ejus (Psal. cvin). ' (jtiidem esse composila;, sed quia filire suht, et non
C
Deus, taniicum iiovutn canlabo libi. Novus hOino, filii, vires ntih liabenl. Circumornalm ut sindliiudo
novum cauliciiin. Deus, candcum novumr.antaboiibi. teitipli. Pulclife dixit, similitudo templi. Non babenl
CantiUe Domino eaniicuiri hovum (Psal. xcv). Quam vcfam Ecclesiam, sed similitudiiiem Ecciesioc.
pulcbre non dixit canto, sed cantabo. In fuiuro re- Cellaria eotian plena : erucianlia ex hoc in illud.
prdmisit: in prresehti entiivscit certameri'essc, noii Pafati sunt ad contetidendum. Si illos lenueris in uno
caiiticiim.' Nuffimiam cantat exercituS, nisi quando lcstimonio, ad aliud Iranseunt. Si in Scripluris te-
vicefit. Ergo qiioiliain in prrcsenii pugno : iion nueris,'-!-] Arisfotelem fugiunt. Si Arislotelem tenue-
mibi vacal Cantare. Cuiii vicerO, luric confabo : lti ris, in Plaionem transeunt. Cellaria eorum plena:
pstiiiefio detatlioido psallam iibi. Ttuic exteiHlaffi eructanlia ex hoc iti illud. Cellarium proprie dicilur,
niramque mnnum, el viialibus libi ehordis Canam. quod diviiias compositits habel. Htcretici cellaria ha-
Oraiib riiea, psalteriuffi tuuiri est. bent. Habent enim pra^parata verba quibus conien-
Qiii das saluleiriiegibus, elc. QUihns fegibus? Cof daiii. Cseterum Ecclbsiastici simplices suni: nihil ha-
rcgiS in inanil Dei (Ptov. xxi): qui reghant in Corpbfe bent prosparatum. Aperiunt os, etrepletur a Domino:
suo, qtii subjiciuni corpus suiitii, fet'servituii fedi- secunduiij quod dicilur : Aperi os luum, el implebo
giiiit., iie aliis pfoedicanles, ipsi feprobi iiivenlaiituf D illud (Psal. LXXX).|El, Nolite cogitare quid respon-
(H Cor. ix). Isii stint feges de qtiibus diffit Sapiehtia deaiis illis : dabit enim vobis Pater vesler in illa
in Pfoyeftiii§ : Dat regnum regibus (Ptov. vlii). bofa quid dicatis (Mgit. x). Videlis quoniam non ha-
JSripe ihe, el libetti me tie triimiifdiotum aliehormh. behuis cellaria pfoeparaja : sed diviiise nostroe subdi-
Vefsiculi qui stipfa dicli Siirit, iternm rcpetuiitur. liie stiiil. Dicii aliqjuis : D'a ieslimonium quomodo
Qiwruhi Os iOcutiiriiest valiiiatetri, el dexlerti eoruth, saricti celliirla nbn habeht. Resi>icite, iriquil, aves
dexieta ihiquitqiis. Quofum filii, sicul novellmptanlti- ccell, quoniom noii habent cellaria neqtie horrea : et
lioiies injuvehtute sua. De mariu filioruih alienoruin. Patef vester cpelestis poscit illos (Matih. vi). Aves
Hrefetieofuffi filii, videaiiliis qiialeS Sihi. QiiOftiiJi isti specialiler monacbi suht: non habenl cellaria,
filii, sicut iiovellse plariiatioiies iri juventiile sua. De noii hobeiit apothecas : ^ed habenl apothecarijin el
manu fiiiorutn aiknorutn. Diligenter animiidvertitei cellariofum Dominum, ipsuffi Chrisium. Non habent
qiiid dicitiirde hsereticis. hofrea,. sed. horfedfum
• i- Dbriijnum. Non habenl divi-
Fiiifc eorum cbmposiim: citciithoiiialtti~uishniiiiridi} i tias diabbli, sed habeiit paupertatem Clirisli. Diabo-
teritpU, tit. BiMiitii dixeruiii pOtriihinituihmc mni. lus quid dicil? HScconiiiia hiea sunl: si procidens
 «*>„*: n-.EVlARHTlWIN PRALMOS.PSALVI. CXLIV. 1246
adoraveris nie, -dabo libi ea (Matlh. m). Chrislus us A a(3 SP>etdicii : Qui silit, vcnial et hihat (Joann. vu).
miid dicil ad suosf Qui non vendidej-it omnia sua ua Clamor Jesu in via angusia est : in plateis haeretjco-
quse hobet, el dederit pauperibus, non potest esse ise rum non est.
meus discipulus (Malih. xm, e( Luc. xn). Ille regna na Beatum dixerunt populum cui hcec sunl. Mnlti ne-
et divitios pollicelur ul occidal; hic pauperlatem pol-3.1- scientes, beatos tales pulant. Cseterum nobis simpli-
n- citas Chrisliana est: nolumus eloquentiam Plaljoni-
iieetur ut solvet. Nihil grande facimus, si noslra relin-
quamus. Cbristtis Patrem reliquil, el regna ccelorum im cam : sed volumus simplicitalem aposlolicam. Pis-
propter nos, Nemo pulel me blasphemare : quia dixi, ti, calor iste rele lenei, lntosos habet pedes, el manus
Patrem reliquil. Sectmdum dispensafionem loquor, r, ex opere callosas habet. BeaJuspopulus cujus esl Do-
secundum quod miltitur : secundura <|Uod diciiurr: : mhius Deus ejus. Beotus est populus, qui pro omnibus
Pater qui me misif, major me est (Joan. x, et xiv). ?). dlvitiis Chrisium habet. Illi habent filios et filias, et
Deus non miitiiur : Deus non subjicitur serviluli:i ; cellario, et oves fetosos, boves crassos, et nitidos
sed dispemalio mrtiilur. Si Deus ubique esl, et oin- n- alqno formosos. Creieritm nos non habemus mullilu-
nia in Deo sunf : quomodo Deu* ad aliquid mitiitur,r, dinem : sed tcimus illud dictiim in Evangelio : Ubi-
cum Deus sit omnia ? Chrislus igitur pro nobis pauper er cumque fuerini duo aut ires congregali in nomine
factus esl (II Cor. vm). Hoc lolum quare diximus? s? B mcrt> ibi in metlio eortim sum (Matlh. xvm). Ne ti-
Quia nunc leclum est: Cellaria eoimn plena : eruc- x- meas, grex parvule; quia complacuil Deo habitare
tantia ex hoc in illud. Putihre dixit, eructantia : de in le. Ne dicruU mooachi: Ecce lantre muliitudines,
saturitate nimia. Uli eructant de safuritate, et per- ir- civitates plense snnt, omnis orbis; nemo ergo salva-
eunt: nos dejejunio, ut salvemnr. lur, nisi qui in monasteriis est? Ecce toiuse multitu-
Oves eorum fetosm. Multos hobenl lilios. Multus us dines : nos ergo soli salvomur? Quando ergo hrec
enim numerns hoerelieorum est. Ores eoiui?!felosm. T„ cogitaveris, audt: Ne timeas, grex parvule : dictum
Unde dicilur et in Osee proplieta : Domiue , da illis Ijjs est ' in Evangelio, quod una anima siilvatur : ut duo
(Oseeix). Quid dabis illis? Vulvam sterilem el ubera ra millia porcorum pereant (Marc. v). floc lotum quare
arentia. Hoc de quibus dicilur ? De hserelicoruin ma- a. 'dico? Quoniam preilosior est unios sariCli anima,
gislris : qui sibi in nnmero discipulorum apploudimi, ,i. < quam infinite muliitttdines peecatorum. De loto
Oveseornin fetosw abundanles in egressibus suis. Non )n 'mtindo duodecim elegil apostolos, de dundecim unus
dixit in ingressibus suis, sed tn egressibus. Non enini m 'recessit : remaiiseruni undeciin. Venitcrux : decehi
ingrediuntur iu Ecclesiam, sed egrediuntur de Eccle- c- 'fugerunt : remonsit unus Petrns : unus Cum uno. Et
sia, id est, ex nohis exierunl , sed non fmrunt ex ,x 'ipse unus fugit, atque ulinam fugissel, el non negas-
nobis. Si enim fuissent ex nobis, mansissent utique ,e C *
^ set. Ergo dicamus, imiversum genus humanum per-
nobiscum. Abundanles in egressibus suis. Quotidie je iit ' : Qtioniom perierat, proplerea Domintis cruci-
egrediui:lur de Ecclesia ; abundanles in egressibus _s 'fixus ait: Torcular calcavi stilus, ct de gentibus iion
suis. De Ecclesia (jtiid dicitiir? O.nnis gloria ejus IS est e vir mecum (lsai. LXIII). Eo tempore compleluS
filire regis ab inius (Psal. XLIV)Boves eorutu crassi. •u esi f psaimus : Solvum me fac, Domiiic, quoniam de-
Vidit ei Pliarao in somnia boves crassos (Gen. XLI); fecit f sanctus (Vsal. xi). Non est qui faciat bonuni,
Israeliiici populi tenues sunl, JEgyplu crassi. Vide- :_ non ( esl usque ad tiniim. Hlo qtti [ironiiserat, dicens :
lis enim magistros haercticofum nihil aliud facere , Si S me necesse est mori, atit ire in carcerem, non le
nisi studere divitiis. Diyitiis siudenl, el pauperem ij 'negaho : negovit (Marc. xiv). Hoc toinm quore dico :
Chrisium contemnunt. JSores corumcrassi. Pnlcbree (Quia monachtis non debet aspicere ad mulliiudinem
dicit, bovetcrasti: quorum Deus venler est, et gloriaa pecciitorum,
F sed ad conversaiioncm et pauciiatem
in confusione eorum (Philip. m). s
sonclorum. Universa Judsea ducebaiur iu captivi-
Non est ruina macerim, neque transitus. Nonne l
e tatem. Yenerot Nabuchodonosor, lanta hominum
videtur vobis obscurum esse quod dicitur : JVones( r
j( millia ducebantur captiva in Babylonem. Soliis Jere-
rttina macerim,neque transitus, ncque clatnor in plateis s rmias erat qui cuhfitebaiur Deum, et ipse niitlebaiur
eorum? DiffieiJehrerelicos invenies imperilos. Omness D P in1: lactim luli, et lamen pretiosior eral unius illiuS
enim mogistri iustrucii sunt scientia soeeulari. Nonn aanima, quam omnis populi (Jeretn, xv). Vultis scire
eslruina macerim,neque transitus. Si quando sunt in_) quid Q, faeiat unus homo? Jesus filitis Nave cum uni-
disputationibus, quando tecuni coeperint dispulare, v
versa terra habitaretuf, solus erat. Utique eranl in-
sic verha eorum brevia sunt : sic artifici sermonee finilse * rtinltitudines, el ille solus erat. Solus imperat
conclusa, iit evadere inde difficile sit. Cum enim tee soli s el iunse, et siat: bomo juhel, el coelum audit
ligoverint syllogismis suis, et le clauscrint, et quasi• (Jos. (J x). Audil illum coelum : quiaipse audiebat Do-
maceriem syllogismum libi texuerint et rrdilicave n
minum. Jeiemias erat in coptiviiate : efant aiiieni,
rinl, non potes convertere : non pfiles ininsire : te-_ et el multse muliitudines. Et quid dicil ? Soius scdebom,
neris inclusus. Non esl ruina macerim, neque Irans- quiaamarlludinerepleiussum
1 (Jerem. xv). Quomodo
Sl
i(«s. Cumque ibi le tenuerint quasi quodom gyro in- solus in civilate eras? Sed ideo soliis : qtiia propositi
clusum : tunc non eris in angusla via, qure ducit adj mei " socium habebam.
vitara : sed in Iala, qure ducit ad mortem (Maii. vn), PSALMUS CXLIV.
Are^«eclamor in plaleis corum: Clamor jesu revocatI Laudalio ipsi David. Iste psalmus ex voce pro-
1247 APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUM S. HIERONVMI. i ( 1248
phetica, Dei conlinet laudera : sicut ipse ad- eumi A Oculi omriiumin te speranl, Domine, et tu das eis
eloquens ail: escam in tempore oppoiiuno. Sanclorum interior
Exallabo le, Deus meus rex, et benedkam nominit aspecttis in illo fuiuro retributionis suscipitur lem-
tuo in miernum, et in smculum smculi. Exaltat Deumi pore.
quia scit requalem Patri : regem, quia novit judicera1 Aperis tu tnanuni tuam, et implesomneanhnal bene-
mundi. dictiorie. Quod nvaledicliones et improperia mundo
Per singulos dies benedicam te, et laudabo twmen i pro nomine tuo sustinuit.
tuum in smculum, et in smculumsmculi. Et ob hocE Jusluspominus in omnibusviissuis,et sanciusin om-
maxime laudat: quia conformem sperat se fieri 110- tdbus operibus suis. Sicut jam superius dictum esi.
iniuiillius : idest, Chrisio Domino, in sseculo fu- Prope esl Dominus omnibus invocaniibus eum in
luro. veritale. Ipsequidaif? Ego sum Deus prope, et non
Magnus Dominus, el taudabilis nitnis, el magnilu- Deus de longe (Jerem. xxu).
dinis ejus non est finis. Quia sine fine magnus, sine3 Fo/uinafcni (iiiie)i(iuin se faciel el preces eorum
fine laudabilis. exaudiet, et salvos faciet eos. Dum eos eiuit, vel ah
Generalio. Quam fides protulit.JSf progeiiies.Qnam) instigaiione diaboli, vel ah ardorepcccati.
Chrisii passio procuravit. Laudabunl opera lua, el( B Cnsiodii Dominus diligenles se, el omnes peccalores
potenliam tttam pronuntiabunt. Cum vel a te faclaa disperdet. Illos diligii, qui dilectionem ejus mtinda-
sunt, vel a te proieguntur. nis dilectionibus pfoelulerunt. lllos vero disperdit,
Magnificciitiammajestatis-lum, el sanclitalcm tuamit qui aniori ejus amorera srccuii proposuerunt.
loquentur. Tu nos sanctos esse vis, dicens : Sanctii Landem Doinini loquetur os tneutn, Nunc, et in fu-
estote, quoniam ego sanetus sum (Levil. xix, xx). luro refributionis lempore. Et benedicat omnis caro
Iloc et nos cseteris loquimur. Et mirabilia iua narra- nomini sanclo ejus in mlernum, et in smculumsmculi.
/utni. Quoequotidie inEcclesia operaris. Quod ail: Omnis caro, non ad insensibilia referendum
Fti'(u(ein terribilium tuorum dicent, ct macjriiludi- est: sed adomnecorpus Ecclesire, quod nossunius,
nem tuam loqueniur. Virtus est lerribilis, cum inn qui Deum laudare, benedicere, extollere, ac prsedi-
iinpios ulciscitur, ut in Pharaonem. Mognitudo est,, care debemus, per quem vivimus, per quem alimur
cuffijusti eriguntur, ui Israel. acsumus. Cui eslcumseterno Patre et Spirilu sancto
Memoriam abundanlim suavitads lum eruclabunt.'.. honor et gloria in soeculasoeculorum. Amen.
Quia eos fovere dignaris. Et juslilia tua exsultabunl, PSALMUS CX.LV.
Quia in impios ulcisceris. Alleluia. Aggmi el Zachctrim. Iste psalmus ex no-
Misericorset miserator Dominus:patkus et mulium n *-" mineduorum propbetarum prsescriplus ex unitis
miserkors. El sanctus in omnibus operibus suis : voce loquitur, dicens :
quia quod factum est in eo, vita cst. Lauda, atdma mea, Dominum. Psalmus isle tilu-
SuoDisDominus universis, et miseraliones ejus sn- lum habet AggseietZachorioe. Sed hoc primum scire
per omnia opera ejus. Miseralione enim sua omnee debemus, quod iuHehraico non habetur, scd in
opus facit et prolegil. Septuaginla inlerpretibus. Dicamus aulem et de edi-
Coiifitcaniur tibi, Domine, omnia opera tua, et •( lione Vulgata Aggsei et Zachario?.. Quia insiauratio
saucii lui benedicant libi. Ut per sanctos qui te jugilerr hicdicilur Jerusalem : Regnavit Dominus in smcttla
benedicunt, intelligaris omnium esse creator et con- Deus luus, Sion, in generalione et generalionetn: quasi
dilor. de instauralione Jerusolem dici putant, quoe facta
Gtorigm regni tui dicent. Vl ab omnibus desidere-i- est sub AggaioetZacharia. Laitda, anima ritea, Do-
tur. Et potenliam tuam loqueutur. Ul ab omuibus ti-i- minum. Non dixil, lauda,eorpus : sed, lauda, anitnit:
mealur. noil quo corpusdamnaverit, sed carnis opera con-
<I7(
nolam faciant filiis hominum potenliam tuatn, et ?( demnavit. Lauda, anima mea, Doniinum. Anima ipsa
gloriam magniftceniim regni tui. Ne excusaiio perr se horlolur. Quomodo si dicol David: Lauda, Dnvid,
ignorantiam adhibeotur. " Ddminuni: sic et ipsa anima dicil ad se : Lauda,
Regnuin luutn, Domine, regnum omitium smculo- '- anima mea, Dominum: laudabo Dominum in vita
rum. Omnia eiiim srccula regni tni dominalione vol- i- tnea. Vide qnid dicai : Ipsa se hortatur, et ipsa
vunlur. El daminalio tuainomni generatione el pro- respopdet. Quid dicil? Dicitmihi, Lauda, anima mea,
genie. Ecclesiastica generalione in progenie futuri'i Dominum. Ego ipsa respondeo : Laudabo Dominum,
sscculi dihlata. in vita mea. ModOlkudare non possum, peccatis pre-
Fidelis Dominusin omnibusverbis suis. Cum omniaa mor. Quotiescumqiie Iabia in laudes Dei aperio :
qure per prophetas locutus est adimplevit. Et sanctuss totiens illa conglulinat conscienlia peccaiorum. L«H-
in omnibus operibus suis. Uisicul ille sanctus esl :'itaa dabo Dominum in vita mea. Pulchre dixit, laudabo :
et nos qui opera ejus sumus, sancti efliciamur in co,'. non, laudo. Quando!cum Domino meo fuero, lunc
- Ailevai Dominus omnes qui corruunl. Ne in selerna a laudaboDominumin vita mea. Nunc in morte sum,
ruina mergantur. E( erigit omnes elisos. Quos cor- "• laudare non posstim. Laudabo Dominum in vila tnea.
poreseyolupfaiis preecipitavil stiraulus, si poenilen- i- Vita nosiraChrislusest.Dominum laudemus in vila.
tiam agant. Psallam Deo meo quamdiu fuero. Vide quid dical :
 1249 BREVIARIUMIN PSALMOS. PSALM. CXLV. .250
QtP.ndojusle'aliquid agimu-*, sumns : quando veroi A iisfa combustio, nostra pnrgatio est. Bealus cujus
peccomus, esse desisiimus. Muliasunt quse dicanfur: : Deus J Jacob adjulor ejus. Videte significantiam ver-
sed ad finem feslinat oratio. 1
borum. Adjutor ejus : et non poierat ihi ullum
Nolite confidere in principibus, nec in filiis homi- ssignum facere, propter incredulitatem eorum (Malt.
tiuiii, iti quibus non est salus. Hoc generaliter ad om- ixm). Deus adjutor noster est. Volenles et laboran-
nes dicil: Nolitecoiifidere in principibus. Non in im- les 1 liberat, et collaborat: dormienles, et laceiiles,
perolore, non in prafeclis, non in judicibus sseculi. e nolentes, non liberat. Spes ejus in Domino Deo
et
Nolite confiderein principibus. Qui sunt principes?! iipsius. Egregie dixil, spes. Et si in prsesenti non li-
Filii hominum. Qui smii filii hominum? Quibus noni 1berat, tameu spes defuiuro est. Qui fecit cmlum et
est salus. (
terram. Iste Deus quifecit coelum et terram, Mare el
Exibil spiritus ejus, et revertclur in terram suam. omnia
< qum in eis sunt. Ad comparationem cceli, et
Cum autem regressus fuerit in lerram suam, quid1 < lerroe, et maris, noshomines secundum condilionem
fiel? in illa die peribunl oinnes cogitaliones eorutn. < carnis, sic sumus quasi formicre et pulices. Qui ergo
Omnis principum coufidenlia perict, et peribuntom- <
cceluiu fecit et terram, hominera non polest liberare
nes cogitationes eorum. Nolite confidere in principi- < quem feeit?
bus. Ilodie fuit, cros non est. Hodie illum prceceditt B QM'cuslodit verilalem in smculum. Si nos opprimit
exercitus, et sero in sepulcro jacet. Post lantami imendacium, non contrislernur. Cuslodit Dominus
magnitudinem, lanlam claritatem, nulia interce- veritalem in sseculum. Nescio quis contra nos men-
dunt tempora : in eodem momento Christi esl ope- I
titus est, et magis illi creditur mentienti, quam no-
ralio. in filiis hominum, in quibus non esl salus. Quii bis I verum dicenlibus. Non debemus desperare.
suni principes? Filii hominum. Si ipsi homines nihil1 ICuslodit Dominus veritatem in sseculum. Pulchre
sunt, quid suut filii eorum? Ea;i6i( spiritus. Cujus?? (dixit, custodit. Cuslodil illam, et habet in tliesauro
homiiiis. Exibil spirilus. Uic spiritum proanima po- suo i : reddet nobis quod servavil. Qui tustodit veri-
nit. Pater, in manus tuas commendo spiritum meumi (a(em ' in smculum. Chrislus est veritas. Veriiatem
(Luc. XXIU).Exibit spirilus ejus, et reveiielur in ter- 1loquamur, el veritas nohis servat veritatem. Facit
ram suam. Non spiritus reverlelur in lerram suam : judiciumj injuriam palkniibus. Etiamsi lardaverit,
non eiiim esl spiritus de terra, sed egreditur spiritus,, non
; desperes. Veniens, veniet, el salvabil. jFaci(
et homo reverlelur in lerram suam. In illa die peri- judicium injuriam palkntibus. Hoc solum sit in
bunt omnescogitalioneseorum. Nos ipsi qui nunc [Al.'. nosira conscientia, qnia juste palimur. Uoc habea-
non] sumus principes, quania quotidie cogitamus etit mus in conscienlia, quia nos propier peccata nostra
dicimus, die craslina illud faciam, deslruam horreaa C patimur, et non facimus illud pro quo arguimur. Dat
'
mea, ct rursum die craslina sedificabo illalDicilur r escam esurientibus. Et secundum lilteram sedificat,
mibi: Stulte, hac nocle rapietur anima tua; qure au- et si simpliciter intelligatur, cedificat audienlem.
tem privporasti, cujus erunt (Luc. xu)? Hoc de illiss Respicite volatilia cceli : quia non serunt, neque
dicitqui confidunl in principibus.Coeleruni desancloo metunt, et Pater vesler coeleslis pascit illa. i)fl(
quiddicitur? escam esurkntibus. Esurientibus dat, non eructan-
jBcadtscujtis Deus Jacob adjuior ejus. Hi in curri- libus. Qui ergo non habet monachus, confidenier
bus el hi in cquis, nos autem in nomine Domini iu- accipiot. Qui habet et erucians est, non accipial.
vocabimus (Psal. xix). Illi plures habent adjulores : Scis quia esuris : scis quia non habes : si esuiieris,
sed principes sunt, sed homines sunl, sed corruunl.l. et non liabes : magis das beneficium, si accipias
Nos unum haberaus qui salvare potesl. Spes ejus inn quod iribuilur libi. Si aulem habes, et non esuris,
Domino Deo ipsius. Videamus ires pneri quid di- non dehes cibum esurientium lollere, et accipere
canl in fornoce Bobylonia : quoniam vocat eos Na- saturatus. Accipe quod in ventrem mittas, non
bucliodonosor rex : Non necesse est nos de hocc quod in sacculum : accipe tunicam quse corpus le-
verbo respoudere libi. Potest quidem nos Deus li- i- gat, non quse arcas impleal. Dal escam esurientibus.
berare de fornace ordenli. Sed si non liberaverit,;,DlIoc
D secundum litieram. Dicamus et aliler : Esu-
scito, rex, quia imaginam quam consiiluisti non ado- j- riamus Christum, et ipse nobis dat coelesiem pa-
ranius'(i)anie/. v). Videfe fidem. Credimus, inquit,t, nem. Panem nostrum quoiidianum da nobis hodie
quod liberare potest. Sed si forte peccata noslraa (Matih. vi). Hoc qui dicunt, esuriunt. Qui panem
prohibuerint: tamen credimus et in eum qui nonn desiderant, esuriunt. Qui dicit, panem nosirum
vult liberare. Non enim credimus in hac viia, sed in n quoiidianura da nobis bodie, utique esuriens Ioqui-
futura. Non |iropterea credimus in illum, ne hic ar- tur. D.it escam esurientibus. Putat aliquis, quod
deamus : sed ne per isia incendia ad alia transea-i- panem coelestem de mysteriis dicat. Et a hoc qui-
mus. Incende igilur, prsepara caminum : iste ardor,r, dem accipimus, quia vere caro Chrisli est, et
a Locus insignis ad veritaiera corporis Christi in tiius, etc, auctior tamen est ac magis explicata lec-
uiysierio Eucharistioe comprobandain ex vetustis- s- tio manuscripti codicis Cqrbeiensis n. 154, qui com-
simo auctore ecclesiastico. Quamvis enim eam plane le plectiiur expositionem quinquaginta et ocio psal-
demoiistrent ediliones Erasmi el Mariani, ubi hoc JC morum, quam maxima parte in suos commentarios
inodo legimus, qttia vera caroChristi est. Cmlerumdica-
a- transcripsit falsus iste Hieronymus vclerum compi-
 1251 APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUM S. HIERONYMl. 1252
vere sanguis Chrisii est. Caierum dicamus et aliter;i'; A Dominvs cu&loditadcenas_: pupillum et viduam
Panis Chrisli et caro ejus sermo divinus est, et 2t isuscipiet. Et secunduin lilteram prodesl, pvpUlum ct
doctrina couieslis. Quicumque panem islum acce- i
3- viduam suscipiet. 0 martyr, qtii teneris, ui pro me fuu-
perit, el saluralus ftierit, qnid fiet? Quid? < sanguinem : noli de filiis esse sollicitus, noli de
das
Dominus solvit compedilos. Si aniifiam nostrarn r\ uxorei : me habcntpro te. Dicamus el secundum spi-
iste panis refecerit : hoc est, sermo divinus, et »t ritum
1 : Pupillum ct viduam suscipiet. Pupiflum susci-
li piel,
doclrina ecelcslis : slaiirn pedes nostri, qui colligaii ] qui Patrem Deum perdiiieral per peccaia. El vi-
ftieianl, solvunlur; Dominus solvil compedilos. Et il duam ' suscipiet. Viduanr, hoc esi, eam ahimam qnse
Lazarus ligattis erat, el dixit : Solvile eum (Joan. i. Chrisluin
< Virtitn perdideral. Sed videquid dical, pupil-
xi). Dominus solvil compediios. Et filia Abraham de- »- lunvci
i viduam. Non dixit, cuslodiei : non dixit, salva-
cem «Hocio annos incurvala fuerat el vincia, solvi- i- bit:I sed, suscipiet: si reverlatur ad Palfem, si redeat
tur, et in ccelttm respicit. Videte quid ibi dicitur inn ad : mariiuin. Et viam peccatorumdisperdel. Nou dixil,
Evangelio : Ecce, inquil, quondamerat mulier quae B pecratores
J disperdet : sed secundum prinium psal-
spiriium infirmilatis habebat decein et oclo annis, et;i imum, et iter inipiorum peribil. Si jnsiorum via
non" poterat, inqnit, elevare cervicem (Luc. xni).l. Chfistus < esi, peccatorum via diabolus est. Et
Quoniam spiritum infirmitalis hahebai, eetvicem n D I> rtflin
i peccatorum disperdel. Omnitim ergo peccato-
sursum levare non poterat. Dominus solvil compedi- '- rum i via diabolus est, illutn peruit : c^leruni nos
tos. lpsi sunl compedes quae el opera : siquidemn £salvabil, qui amljulabamus per eam, el ambulare
eadcm peecala, quae cervices noslras excipium, etit desivimus. (
liganl pedes. Quicumque coinpedilus esi» curreree Regnabil Domiitus in smcula. Quoniani via pecca-
non potest. Quicuinque compedilus esl, in sladioo loruin l perierit, luiic r.egnabit Dominus in sxcula.
Christi currere non potest. Prsegravanlur enim pedess Non I dixit: in saiculum : ted, in smcula.Quamdiu via
compedibus, el premunlur in lerra, el configunturr non r perii, Ciiristus non regnat in nohis. Quamdiu
in lerra. Dominussolvit compeditosiVidele ordinem. via v peccatorum non perit, Clirislns non rcgnut in
Dal escam esurientibus. Primum esurinius : deindee nobis. 11 Quamdiu pedes nosiri anibulant ih via dia-
accipimus cibuin. Cum aulem saturati fuerimus,, boli, L Christus noii regnat iu nobis. Irascor sine
solvunlur pedes.noslri, qui cornpediti fnerani. Ctinii causa c fratri meo : in via dialioii ambulo : Chrisliis
auiem ambulare coeperint l.ibefe , quid scquiiur?? non n regnat in me. Detraho fralri ineo : in via dia-
Dominus illuminat cmcos. Videte quid dical: Si dei boii b ainbulo : Chrisms non regnat in tiie. In quo-
cajcis is.tis ioquereiur, deijuit dicere : Dominus illu- ccumque peccato ambulavero, in via diaboli ambulo;
minal caicos. Sed non dixii lnic, sed secundum He-- C Clirislus c non regnat iii me. Mcns mea vana est, ct
braicam et Graceamveritatem quid dixit? Dominusi in ii diversa distrahitur. In uno Ioco stim, et mens mea
tapienles facit cmcos. Si de istis oculis loquerettirr per p lotum orbem vagatur. Angelos mundus capit,
cafriis, debuit dicere : Dominus illmninai cmcos. ri reges capil, exerciius capit, moliaclium uiium nbli
Nunc vero dicilur, Dominus sapienles facit cmcds. c: cajiit. Hoc lotum qiiare dico ? propier ebs qni in lotb
Si cseci,'inquit, essetis, peccaium non haberelis. Cor orbe o vagantur, et jn uno loco sedere rion possunt.
ndstriim obcaecaiuiii est tenebris peceaioruii). insi- Deus E luus, Sion, in generalione et generatidnem. Deus
pieniiael stullitia, lenebrae non ocuiormri, sed hid- ft. luus, Sion. Frequenler diximus Sion speculam ant
rum suni. Cum ergo esurienles refecii fuerimus, ett Ecclesiaih E interpretari, aut animam conieiriplanteni
pedcs hoslri liberaii fuerint: liinc incipient ei ocuiii Deum. D Deus tuus, Sion, in generatione el generaiio-
cbfdis ftostri videre lumen quod aliquando perdide- n, nem. In prima genefatione, Judaiorum; in secundi,
furit, et habere sapiemiam. Si eflectus fuerii sa- ex e: genlibus. In oinnibus Scripturis, et 1n omnibus
piens, quid sequiiur? pi
psalmis generaiio et generatio diciltir, titduos popu-
Dominus eria.it elisos. Ei si jacebas : securus estb, los lo significet. Dicere autem et aliler possumiis : Re-
Dominus porrigit manum. Dominus diligitjustos. Res gnavii gi Dominusin smCvlaDeus luus, Sion : in geiiera-
"
dtias video : diligit, ei ciistodit. Qui diligil, quasi D lidiieli ista ei ih generatione ventura. Reghei Ciirislus
suiiui diiigit. Qui aulem custodit, eum ciisibdit qui in ii riobls, rion regiiet peecalum in cbfpbfe nbsiro.
ih periculo constiiutus est. Dominus diligii jusios. C regis in manu Dei (Prov. xxi). Siriius reges:
Cor
Qiiicumque justiis est et perfecius, iib illb diligituh iii
iinperemus corp.bri;nostro, el subjiciamus illud, et
Quicuihque autem peregriitus esi, ei venit ad servi- cor c< nbstrum sit in manu Dei. Cui sil gloria in sa>
tutem Dbmini, ille sefvatiir. ci steculoriim. Amen.
cula

jaibf, iit mox diciufus siiiti ih adiiioiiitibiie proxinie cc

sequenti post prsesehtem Explariati<iheih, seii Bre-
viarium S. Hieronymo ascriptum. Igiiur in supra-
dicto ins. Corbeiensi li:«:ctegunlur, Mt Jimc quidem
abciphnus, nmk VERECARO GHMSTI EST-et VJEHE SAN-
GOISCnAiSTiE~.T.Catier.um dicamusj^etc. Qusepr.o-
fecib ihvrctisi-ime. defnonstrant Chrisiianis quarti
saecutipersnasuin fuisse oinnino, verura Ciirisli cor-
pus et verum sangtiifieni in mysterio Eucharistiae
coriteiittim., nobis ih cibum et poluih dalurii esse,
et stimjitum stib symbblis panis ei vifii: WART.^»
Vi
Veteres editiones alterum comma, el vere sanguis
Ct
Chrisli esJ, solemni scribarum lapsu ob ejusdem verbi
re
reciirsiim prseterjnjuuut. MariiaiiBeus,qui lociitn e
m Cnrbeiensi resl|tuii, animadverti 4>r«terea jubei
mSi
in
insighe testimonium aa y.eritatem corporis ChrisU
in Eucliafistiacoinprobandam.
»2o5 BREVIARIUM IN PSALMOS. PSALM. CXLVl. 1254
PSALMUS CXLVI. A titentiam, dicitnr : Non est malagma imponere, ncque
Alleluia. Psalmus iste ut ccelesiis civitatis laudemuss ooleum, neque alligaiuras (lsai. i).
sedificatorem, nos admonet, dicens : Qui ntimerai multiiudinem stellarum. Quaj conse-
Laudale Dominum, quoniam bonus est psalmus. Islee queiilia q juxia litteram ! et aliigat cOntriliones eo-
psalmus ALLELOIA lilulo procnoialtir. Solcnl iii qtii r
ii rum: Qui numeral mulliiudinem slellarum? Sed qtian-
Ilebrsjam ignoranl linguam, quando viderint in psal-[. do d sanat coiitritos corde, el ailigat coniritiones eo-
morum tilulo esse piaepositnin Alleluia, qttaTere quid d rrum, ilios qui anle <ontriii fuerant, et posleasanatij
significel. Psalmus igitur isle non solum in litulo,i, vcrlii v in slclias. Qui numerat mullitudinem stellarum,
sed et in exordio psalini habet Aileluia. Ubi autemn Multi 1 enim fuerant qui peccaverunt: miilti sunt qui
dicilur, Laudaie Deminum, in Itebreo diciiur, ALLE- 5- C cuiati sunt. Qui numeral mulliludinem stetlarum.
LOIA.Deus eniin apud llebncos decem habet no- Non P humerat vulneratos, sed eos iiunierai qui jam
mina : dicitur SABAOTH : dieitur SADDAI : diciiurir in ii slellas versi sunl. Non numerat Deus, nisi qui
ELOIM : diciiurEL : dicilur etiam ° IAO: dicitur ESER n
n nuriiero ejus digni sunt. Et omnibus eis uomina vo-
JAJA.Inter cauera atileni nomina unum est nomeiiii cans. c Quia deLucifero dicil, el de Orione queni vide-
quod.dicilur IA. IA autein interprelatur invisibilis. ;. miis
n in ccelo. Et hoc quidem polesl intelligi : Mira-
Ubi ergo dicilur laudaie, in Hebraeo diciiur Allelu. j. B 1>iIis
t Deus, qui fecit coeluin el lerram, et oinhia qu;e
Sic dicilur hic Allelu ia : quomodo si diceretiir Al- (- in i eis sunt. C:cieriim sic inleliigainus, ut nobis pro-
lelu sabaoih, Alielu saddai, Allelu eloim : sic ei nunc ,c sits quod qublidie fil. Et omaibus eis nomina vocans.
dicitur Allelu ia. Denique Theoduiib, qui uims est st Vuitis
~\ scire quomodo de contritis stellae fiant?
de Interpretibus, volens interprelationis edisceree £Scriplum est in Genesi : Quia eduxerit Deus Abra-.
verilatem ail «tvet-rsTOV 'IK. Hoc lotiun quare dixi- i- 1ham, etostenderil ei slellas, et dixerit ei : Sic erit
mus? ut sc.iamusin isto psalmo Alleluia esse pra>po- s
j- semen lutiin (Gen. xv). El omnibus cis nomina vo-
sitnm : Laudale Dominum. Haec inierpretatio est. «
t. cans. De Abram vocat Abrahain. Abram dicebatur
Cum egressi fuerimus coiisidcrahitur in cordibus is in i Clialdsea, et in ccelo vocaiur Abraham. Eo tein-
nostris. CBelerumse.rmo dilatabitur : La.udo.ieDdmi- i- pore
I quo f.icius stelia est, vocaiur. Abraham (Ibid.
Hijm: quonidm bonum psalmus. Nori dixit, bonus .5 >> xvn). Qui antea erat Saulus, postea vocalur in ccelo
psalmus : sed absolute, bonum psalmus, hoc esi,lf Pauius I (Act. IX). Joannes et Jacobus lilii lonitrui
bona res est psallere. Psallefe aiiteih non voce, 3j (Marc.
( III). Tonitrtium utique in ccelo est. Nuine-
sed corde. Quanii bonam vocem iiabcnt, et quOniairi r
0\ rantur ilaque siell* : niimerantur infuhti sancti, et
peccatores sunt, male psaliunt. Beiie psaliit qui <
u Christus iinus non potest numerari.
caiitatin corde, qui cariiat Chfisio iri conscietitia. G Magnus Doniinus noster el magna virlus ejus, et
Deo nostro sit jucunda laudalio. Jucurida sit lau- i- ssapieniim ejus non esl numerus. Magna virlus, Chri-
datio non voce, sed conscieniia. Denique et Nne bb- j_ siiis
£ Dei virtus et Dei sapientia (I Cor. i). Ei sapien-
lulit hostias, et odoratus est Dbriiihus odorenl sua- i- lim' ejus non esl numerus. Christus sapieniia est. Et
vitalis (Gen. viii). Mulla sunt qiise dicdniur, sed nos )S tina
i sapientia hon polesl niimerari.
breviter debenins summa quaeqiie perslrihgere, ul jl Suscipiens mansuelos Doniinus. Qiisrisunt isloestel-
sensum magis indicenius, quam verha latiOra. 1 Suscipiens mansueios Domirius. Maiisueii veftiin-
lse?
Mdificans Jerusalem Dominus, dispersiones Israelel liif t in stellas. justi auteni fulgeburii quasi siellae
congregubil. Quomodo aidificetur Jerusalehi, quo- ). (cceli (Dan. xn) : Dahiel ioquiiiir. Hmnilians autem
modo cnngregetur, jairi diclum esi. Qiiohiain igiiur jr peccalores
\ lisque ad ierram. Videte differenLiarii re-
deislis duobus vefsiculis dissertuiri est, et super 3r rum.i Angeli in terram cofruunt : hbhiiries ad ccelos
alienum fundametituni rion debemus abdificare, ad '
»d vadtint. Suscipiens inansuetos Dominus. Mansueiudo
retiqua iranseamus. Videanius igiiur quomodo sedi- i- ad '• ccelum Vocat: supefbia ih terfam deliaiiit. Hu-
Scetur Jerusalem. Iri reliquis enim pfbplieticiis '
lis miliaus aulem peccdtores usque ad ierrani.
sermo descripsii. Prmcinite Dbminb in cbnfessiohe, Hoc iinplevit Da-
Qui sanal cbnlriios corde. Cor coritrilum ei humi- j- D 'vid : qui nobis jiisiilia? exemplum prsebtierai, prae-
litalum Deus nOh spernit (Psdl. i). ElaUigans con- n- buit : et pceiiilenliie. Dbcuif eiiim rios qnomodo debe-
tritioiies eoruni. Tu cof luum coliiere, et Dominus us amus : agere pcenilentiam, ipse ageris. Videte sah-
e- icluni pfopiietam, quia ribn soluhi justitia ejus nobis
colligit cbiitritiones tiias. Samariianiis iite, qiii de-
scerideliat de jef usalem ih Jefichb, rjn&ridovidit vul-
ll- profuit, sed et peccaturii.
neraturii jacenteni ih iiinefe, cOlligavit vuinera ejtis'
tis' Psallile Deo nbstro iii cilhdfa. Nulia vlfiuturh cliof-
(Luc. x). Ist6 esi de quo et riiiric diciiur : Et alli-li- dii rupta sit. Tota Virluiufn clibfda coiicinat. Pstit-
gans cbHlniionesillurum. fibc dicitur deiiis qiii aguiitiit /Ite Deo Hosirb iti cithara. Citliafa niuilas chbfdas
pceniteffiiani. Caiteruin de liis qhi riOn agurii pceni-
ii- habet: si hha fupia fuerit, sbiius feddi fidn pofest.

a Hbc nonien IAOHebraice fh ,1 Confundnnt ve- e- corum Nominum,, ubi 'IKOJtnierpretatur

teffes editioiies eiirii aliti nbmiiie Dei Cfiiisermenii
II?
i"l', IA^Quia Erasnnis et Mariawos Victbrws neseie-
e-
runt nomen leiiagrauimalon legi apnd velercs IAOI 0,
Conshle supra exempiaria Origeniani lexici Hebrai- li-
.nvfnoz,A
6ib;, n'io[>arbi, Donliniis, vel Deus, vet iiivisibiiis,
MAiit. -=-Hiic riifer <3pjiSlbliitti!
db deeehi Def rifciiiii-
nibtis ad MarceHam in hoslra reccusioue 2o. Prd
lao veteres ediliones la prafcrunl.
 4255 'APPENDIX AD TOMUM SEPTIMUM S. HIERbNYMI. 1256
Sic et sanetus vir, quamvis sanclus sit, si una vir-_ - A de arca dimittiiur et nqn reverlitur (Gen. vm). In
ttis defuerit, vocalem sonum reddere non polesl. diluvio cum coeteris est: post diluvitim in infelicila-
Quioperii cmlmnnubibus. Cceltim hoc quod cerni- tem projicitur, hoc est, eo tempore quando tran-
mus,nubibus operirinon poiesi. Sedaliudeslcoelum, , quillitas est non potest esse in arca Dei. Si quando
ct aliai sunt iiubes. Et verilas ttia usque ad nubess diluvinm est, corpos in medio est. Tranquillitas re-
(Psal. xxxv). Ergo verilas Dei usqiie ad istas nubess dit, et corvus fugil. Qui sunt isli corvi? Qui sunl
qua:, vento flante, cito dissolvuniur? Verilas Dei,, piilli corvorum ? Ego puto corvos nigri coloi is, qui
Chrisius est. Ego sum via, et vila , et vcritass samper persequuntfir cadavera moriuorum : qtii sem-
(Joaii. xiv); ergo veritas Christi in his nubibus est,, per voce raucissima rixas comparant, dannones esse,
qure non hahent in se substantiee verilalem. Fierii et quicumque dcemonibus servierint, juxla corvos et
ergii polest, ul ibi sit veriias, ubi venlus dissipandii ipsi colorem corvorum accipiunt. Igittir nostri pa-
potestatem liabel? Mandabo, inquit, nubibus ne3 rentes, sicut jam diximus, qui idolis serviebant, et
pluanl super eos imbrem (Isai. v), hoc est, stiperf doemonibus, corvi erant. Non enim inveniunliir nisi
populiim Judacorum. Nubes prophetaj sunt. Mauda- ubi illuvies, el spurcitia, et cadavera morluoruni
vit illis Dominus ne pluerent super Israel inibrem. fuerinl. Nos vero qui de corvis nati sumus, non ca-
Ad nos pfoplielhe sermo conversns est. Nubes islse! B l davera exspectamns, sed rorem. Pulli enini corvo-
si ibi collisae fuerint, tonitruutn faciunt et fulguia. rnm dicuntur de rore vivere. Sic enim philosophi
Qui operit ccelumnubibus. Si nubes propheta; sunl,i dicunt, quod de rore vivant pnlli corvorum., Vultis
et apostoli; quomodo aulem apostolis, et prophetis! et aliucl scire mysterium de corvis? Elias inlerpre-
ccelum tegittir ? Ccelum mysteria sunt divina. Quo- taiur, Deus Dominus. Elias, hoc cst, Dominus noster
niani igiiur mysteria quaecumque divina sunt, cce- atque Salvator, a Judaiis perseciiiionem paiitur, et
lum appellanlur : quicumque dignus fuerit, islum1 a corvis, id est, gentium populo pascitur. Ei pnllis
nubes protegunt. Si quis indignus est sacramenla1 corvoruminvocantibuseum, Si invoeaseum, pulluses:
accipere, non polest legi a nubibus. Qui parat lerrm1 si taces, corvus es. Et pultis corvorum invocantibus
pluviam. Indiget pluvia lerra noslra, et nisi pluviam eum. Legimus in propheta : et omnis qui invocaverit
acceperit, id est, doclrinarum fontem, frucium non nomen Domini, salvus eril (Joel. u).Igitur si de eor-
afferet. Terra cum humecla iuerit issiusmodi doctri- vis simpliciier accipimus: ergo et corvi salvi erunt?
narum fonte, quid sequitur? Responde, Judxe, responde qui Judaicam liueram
Qui producit in montibus fenuni, etp. Si de solo lantum sequeris, dicis istos corvos vere corvos
feno loqtiereiur : utique fenum niagis in convallibus esse? Non interpretaris spiritualiter, sed carnaliter,
nnscittir, quam in monluosis. Ubicumque enim plu- ** 0 dicis enim scriplum esse de corvis. Si ergo de pul-
via amplior fuerit, ibi magis fenum nascitur. De lis corvorum scriptum est, et bie dicium est, et pui-
monlibus defluunl aquoe in convallibus, et magis lis corvoruminvocantibus eum. Et scriptum esl: Oni-
herba nascilur. nis qui invocaveril nomen Dnmini salvus eril : ergo
El dal jumenlis escam ipsorum. Scriplura ista et pulli corvorum salvi erunt in resurrectione. Nos
qunm legimus, quam traclamus, quam habeinus in ergo pulli corvortjm invocamus atque salvamur.
manibus, montes sancti dicuntur in Scripturis (Psal. Denique et Paulus apostolus scripsit ad sanciorum
xxxv). Monsvocatur Abraham; mons vocaiur Isaac; Ecclesiam , scripsit ad eos qui invocant nomen Do-
mons Jeremias: montes sancli prophetse. Montes isli niijii (I Cor. i).
liabent et frumenta, habent el fenuni. Si honio es : IVOJIiw forliludine equi volunlatem habebit. Brevi-
accipis ab ipsis frumenlnm : si pecus es, fenum acci- latem promisimus, et necessiiate compulsi sumus
pis. Ifoniines el jumenta salvos facies, Domine. Se- Ialius disputare : menlili siimus, sed mendacium uli-
cundum fidcmtuam salvaris. Qui producilin niontibus lissimum est. Ulinapi Herodes mentilus esset et pe-
fenum, eldatjumcnlis escam ipsorum. Si liomo es, in jerasset (Matth. xiv). Et nos igilur minora promisi-
Scripturis sanctis accipisspiiitualem intclligenii.ini: " mus, et orantibus vobis niajora prsebuimus. Hora
si jumentum es, secundum litteram more Judaico. compellit, ut laceam : magnitudo mysteriorum com-
Remmagnamvideo.Deusquitantis praconiis collau- pellit ul loquar. Non in foriitudine equi volunlatem
dalus est, deducitur ad viliora, et diciiur : El pullis habebit. Audio equum hinnientem, et non possumus
corvorum invocanlibuseum. Si de avibus ccelidiceret, proclerire. Scripluni est in psallerio : Fallax equus
magis aquilas nomina,sset aut vullures. Et pullis ad salulem (Psal. JIXXII).El alio loco : Equum et
corvorum invocanlibus eum. Nulla alia avis nuncupa- ascensorem dejecit in mare (Exod. xv). Prsecipitur
tur, nisi pullus corvorum, et non ipsi corvi, sed el Israel, ne equos nutriant. Denique Salomon quia
pulli cprvoruin. Non salvatur corvus, sed pullus qui quadrigas adducebat ex jKgypio, voluptate supera-
de eo natus esl. Nos pulli corvorum sumus. De pa- tus est (Deut. xvn; III Reg. x). Non in fortitudine
renlibus enim idololatris nascimur. Legimus in Salo- equi voluntatem habebit. Equum et ascensorem deje-
mone, quoniam oculus qui irridet palrem, et sermo- cit in mare. Equi iusanientes in feminas facii sunt
nem matris, effodiant eum corvi de convallibus mihi: untisquisque in uxorem proximi sui hinniebat
(Prov. xxx), Non.dixit pulli corvorum, sed ipsi cor- (Jerem. v): loquituf Jeremias. Ergo snper tales e-1
vi. Qui eniin corvus est, salvari non potest. Corvus quos Deus non habet voluntalem. Disimus de equo :
4257 BREVIARIUM IN PSALMOS. PSALM. CXLVII. 42H8
equum et ascensorem dejecit in mare. Diximus qui Ai
liAmentum adipem habet? Si ergo frumentum adipes
sunt equi : dicamus qui sunt eqiiites. Ego pulo equos JS noni habet, et compelleris necessiiale spiritualiter
homines esse peccatores, et eqnites dsemones qui' ii iintelligere, secundum istum versiculum et csetera
equitant in eis. Si quando ergo viderimus aliquem m iinlelligenda sunt. Lauda, Jerusalem, Dominum. Je-
fratrem persequentem et inimicum esse, sciamus ts rusalem
i , visio pacis. Lauda Deum luum, Sion. Sion
quia ille equus est. Oaeterum eques diabolus est, qui ii :specula interpretatur. Videtis ergo quid dicat. Lauda,
sua lancea nos percutit. Iste currit, et ille perculit.t. Jerusalem, Dominum. Ubicumquc visio pacis est,
Scd et ipse equus calcaribus ducilur, confoditur, et et iubicumque conlemplatio Dei: ibi laus Dei iit. Lau-
invilus insanit. Nec in libiis viri beneplacilum erit ei.i. dali ergo Ecclesia Dominum, quando cceperit in illum
Videle quid dicat. Non dixil, in capiie viri : non m icredere et habere pacem, et cceperit videre pacem ,
dixit, in mauibus viri: sed, in tibiis : quse deorsum m ]lioc est, Jerusalem visionem pacis. Qui prius eras
sunt. Nec in tibiis viri beneplacilum erit ei. Tibiae hic
ic servus idolorum, factus es servus Dei. Lauda ergo
sicut et femora, semper in libidine accipiuntur. De- i- Deum tuum. Quando vero cceperis jam habere scien-
nique et in Ezechiel Deus videtur a lumbis usque le lliam, et esse specula, hoc est, Sion : Iauda Domi-
sursum, electreus : a lumbis usque deorsum igneus is num,
i hoc est, tu lauda Jerusalem, tu lauda Sion :
(Esecli. 1). Si quis sursum est, huic aureus est: si B. B.tu Ecclesiastica anima, tu Ecclesia. Non laudent hse-
quis deorsum, huic gehenna prseparala est. Nec in m retici, non laudent Synagogse, sed tu lauda. Quare ?
tibiis viri beneplacitum esl ei. Dicamus secundum lit- t- Quoniam confortavit seras porlarum tuarum. Diligit
teram. Quoniam dixerat, Non in fortitudine equi vo- 0- Dominus portas Sion, super omnia tabernacula Ja-
luntalem habebit, et quasi bellalorem virum descri-i- cob < (Psal. LXXXVI). Porlas Sion diximus prophetas.
pseral : videtur milii hic ubi dixit, non in tibiis, s, Quoniam ergoporlas Sion novimus prophetas dici:
non vocare a libias, sed 71epty.vn_j.1SK_:.
Videmus ergo ;o videamus quse sint serse portarum. Verseenim Eccle-
quodctimque tibias texerit non placere Deo, sed il- 1- sise portse prophelse sunt. Sine prophetis Ecclesiam
lud quod sursum est. Non placet Deo in fortitudine,e, ingredi non possttmus. Manichaeusintrare voluitsine
non placet in tibiis viri, placel autem in limore suo. o. poriis , et non intravit. Marcion non recipit vetus
Virtus non placet, limor placet. Bellantem destruit,t, -Testamentuui, et sine porlis veteris Teslamenti in
roganlem elevat, humiles exaltat, superbos dejicit.t. Evangelium intrare non poluit. Nos ergo recipimus
Seneplacilum esl Deo super timenles eum. Unus li- i- portas prophetas, et per ponas ingredimur. Sed vi-
mor plures timores projicit. Melius esl unum timere,3,' deamus< quse sint serae portarum. Multi latrones ,
ut pluresnon linieas : quam plures timere, utunumtn niiilli fures cupiunt inlrare per porlas. Oinncs qui
non limeas. Et in eis qui sperant super misericordia ia G
C ;antemevenerunt, fures fueruulet latrones (Jdan.x).
cjus. Speranl non in operibus suis , sed in miseri-i- '0 si et mihi concederet Dominus, ut sera essem de
cordia judicii. Laudate Dominum , quoniam bonum tn portis Sion ! Si quis hsereticorum per illas in Evan-
esl psalmus : quoniam qui sperant super misericor* r- gelii dispositionem vellet intrare: ego starem in por-
dia ejus, sola salvalione sanantur. Cui est gloria in in tis, et prohiberem illum. Quoniani conforlavit seras
ssecula sseculorum. Amen. ;
porlarum tu&rum. Da mihi aliquem ecclesiaslicurn
PSALMUS CXLVH. virum, Scripturisccelestibuserudilum,si viderilve-
Lauda, Jerusalem, Dominum : lauda Deum tuums,, nire Eunomium, venire Arium , velle tollere aliquid
Sion. Modo audivimus sanclum prophetam prsedi- li- de prophetis cbnlra nos : nonne slat quasi sera ?
caniem propter prsevaricationem legis populum Ju- n- nonnc vincil quasi sera ? Quoniam confortavii seras
daicum esse desertum, et quomodo nunc dicitur : : portarum luarum. Pulchre dixit, confortavit : ut
Lauda , Jerusaiem , Dominum: lauda Deum tuumi,, quando videris viruni ecclesiasticum disputantem ,
Sion. Deinde quid sequitur ? non putes illum esse qui dispulat, sed qui conforlat
Quoniam confortavit seras porlarum tuarum. Ergo ;o ecclesiasticum. Et adipe frumenti saliat le. Nisi,
de ista Jerusalem loquitur , de ista Sion : iauda ia inquit, grantim tritici ceciderit, ipsumsolum salvum
Deum tuum, Sion. Quare ? Quoniam confortavit seras nsrjerit
J) (Joan., xn). Si autem ipsum ceciderit, multos
portarum luarum. Non sunt portae, et quomodo seras se salvos facit. Dominus nosler granum triliciin terram
salvse sunt? Benedixit filios tuos in le. Quomodo be- e- cecidit, et nos mulliplicavil. Sed islud granum fru-
nedixit, qui dixit: Relinquelur vobis domus vestra ra menti pinguissimum est, medullam habet, adipem
deserta (Luc. xm)? liabet. Et adipe frumenti satiat te. Felix est qui in
Qui posuit fines tuos pacem. Ubi pax posita est, t, frumento isto adipem intclligit. Legimus sanctas
quse bello subversa est ? Et adipe frumenti satiat le. Scripturas. Ego b corpus Jesu, Evangelium puto :
Frumenlum adipem habet ? 0 Judsee, responde. Fru- u- sanctas Scripturas, puto doctrinam ejus. Et qjiando
* Immo vero libias ipsas,
zvij/xaf nempe , non
ion iamquam ad carnem Jesu Christi. Vide el Clement.
ocreas, seu irsptxmi[iiSa.g
intelligi opus est ex Graeco
eco Alexand. Psed»g. 1. i, c. 6; Origenem in Levitic.
textu, et Pairum inlerpretalione. Ambrosius in homil. 7, e. 10; Euseb. lib. ni Theolog. Eccles.
Psalter. habet inlibialibus. contra Marcellum Ancyranum. Alii libri habent,Cor-
b Huc refer interpolatorem
lgnatianse epist. ad jms Christi, pro Jesu.
Ph iladeiphenos, ubi se ait, confugere ad Evangelittmum
PATROL. XXVI. kO
 mm APPENDiX AD TQMUMSEPTIMUM &. BIERONYMI. I26&
rticit-, qui non «bmederit carnetn meam, et biberi AJdeindc s ;q«itlir, !et dicit ipse Sdfnib qni prsDdixerat,
sariguinen) meiim (Joan. vi) : licet et iri mysterh de Jeriisalem usque ad lllyricuin : voloaiilem ii-eet
possit intelligi: lamen vefius corpusChristi,et san ad Hispanias. Hoc loquilitf apostolus Paulus
giiis ejus-, s¥rnvo Scripturariim est, doctrfoia divin: fRoiii. xv). Videte velocilatcm sermonis. Non «st
ttsV.Si quando inius M hiystferium >,<quifideiis esl febntentus ad ofientem, ad occideiitem currere
irilelligit, si iri rnaculam ceciderit, pericliiatur. S desiderat,
qiiando audinras sermoneiri Dei, el «ermo Dei, v, iQi/i dat invem siciil laiidm : hebulam sicul cinerenl
«aro Ctifistj! et sariguis ejus in auribus nostris fun ipargit, '&i>. Videlis quanta slt difficultas, qiiam
ditur, etiios aliud cogitamus, in "quantumpericuluh bbscilra sunt quse dicuntiif. Anie faciem frigork ejus
incurrimusl Et adipe frumenti saliat te. Pinguissimui tjuis susiinebit ? Crijus ? Nihil dicilur. Deinde di-
sermo divihus est. Omnes habet in se delieias.Quid- cituf:. '
quid volueris, ex sermone divlno nasciiur, sieui Emittit eioqiiium suum,Bl liqnefaciet ea. De illo de
iraaontiJudaji: quohiam manna quandb comedebani. tjiib* dixefat : Eiiiiitil etoquium suum lerrw. Emiltit
-seeuhdum voluniaieiii uiiiuscujusque., sic sapiebai vtftburh suiim. Quis emittil'? Deiis Paief; Et Vetbum
in ore<(Saf>. xvi). Ac sidixisset :Qui rnanna come- ;iifal apiid 'Dciihi [ et Deus erat Verbum'. Dtximus
debai, si desiderabat tnalat, <sipirum, si uvam, si pa- B!Patrerii : diximiis Filiuni : iion posstimus in duplo
'henvsi cafiies, secundiimqualitatem et voluntatem •huiiiero credefe, =nisicoriipieatiir Trinitas.
comeQentis-, ita/etsapor in iiianna 'erat. Sic et ih fflavitspiritusejjus, et fluentaqua. Videtis quoniani
cairne Ghristi, qui est sermo-doctrihse, hocest, Scrip- iibi Pater, fet Verbuni Dei, staiim fetSpiriius saticius
lurartun sanetafum iivtcrpretatio, sicnt volumhs, ita esX-.Videamus ergo ab inilio quod dicitiir : El adipe
etxibum accipimus. Si sanctuses, invenis refrige- frumenti saiint le'; emittii eloquiumsuum lerrm, velo-
riunwSi peccatof es, invenis tornientum. Etadipe <citercurrit serms -sjus, -Repente quid sequitur ? Qui
frwnehiiiatiat ie. Non dihiittit^liquas reliquias. Be- dat •nivent^-skuithhunu Sermo Dnmini, qui velocilcr
ncdixit filios luos in te. Qubtquot aulem reeeperunt cufrit, sic datur cjuasi nix, et ipsa nix est quasi lana.
•&m\, dedit eis polesialem Dlios Dei fieri (Joan. i); Videte 'misericofdiam Domini. Cibiis Domini, nobis
QuVposuitfines -tuos pacem, in alio psalmo legimus: ih vcstimentumvertilur. Diverai Joannesde Doniino
Etfactusest in pwe loeusejus {Psal. LXXV).Pacem Salvatore : Eoce Agnhs Dei, quftollit peccata mundi
meam-do vobis :-pacem meain relinqiio vobis, non (JoaM; I ).Et in ajiioloco Isaias : Quasi ovis ad vicii-
sicui inundus iiabel pacem {Joan. siv) : siquidem mam ductus est (Isai. %m). De isto igiiur agno ,
inundi pax , nostrum beltum est. Meampacem do et de isia ove, laiia ista est quasi nix. Dicit Isaias :
vobis. Bellum habetote cuin mundo, et meam pa- G Sifueriiiipeccataiveslrn quasicoccinum, quasi nivem
cem habebilis. Qui posuit fines luos ipacem.Ojii ergo dealbabo (Isai. i). Aspefges tne, Domine, hyssopo
non -e$t in pace-eum fratre, ble non est in fihibus et mundabor :lavabisime, €1 super nivem dealbabor
Jerusalem. Dicat aliquis : -Quid facib? Non vnlt (Psal.h), Quidat nivemsicui lanam. Tolle, Domine,
niilii reconciliari fraler, er.go exira fines sum Jeru- sordes rneas : tolle quodeumque vitii est. Nivem
salem ? Quantum^ inquit, es vobis est,-eum omnibus luam, ei purilateni tuani iribuemeiiiibusGhrisiianis.
hbminibus pacem habenles(Rom. xn). Cum his qui Nisi tu nobis nivem dederis munditiarum ttiarum ,
oderiint pacem eram pacificus {Psal.&iix ). T« ha- vesiimentum tuuni habere non posstimus. dhrisius
betoipacem, si alius irascilur. Ille bellum babel, et veslimeniuiii riosirum est. Si volmnus Ghrisii habere
per bellum illius-liM pax nascitur. Vtillis scire quo- vestimenlura, mnndi simusqtiasinis. Nebulam quasi
modo et bellum .pax sit? lnfelix Judasveniebat ad cineremspargit. <Maieinlerprelalus estLatinus nebu-
proditionem, et Dbniinus ei paeis osCulum porrigit lam. Quod enim| ofii^" dicitur in Graeco : in Hc-
'{Luc. xxn), ille osculo-bellum creat. braico habet pruwnm(-i^D). Denique ita «equitur:
et facit
Qui emitliietoqtdum siium feciw.Responde, Judaee : Pruinam. sicul cinerem spargil. Docet-nos,
Si *ie frumehto dicebal, el adipe frumenii saliat te, •nobis vestiiiienlum quasi nivem, et cum nos veslic-
-tunc nobis tribuit alimenta.
squomodb nuhc *dicit>: Qui emiUit eloquium suum 9-rit- vestiniento suo ,
terrte ? In piniicipio erat Verbum (doan. i). ICoc Pruinamsicut cinerem spargit. Vide quid dicat : sic-
Vefbiim in carne miititur. Et Verbum caro facium uicinerem. Vis es|se mundus? age pcenitentiam. Pa-
«stj, «t habitavit in nnbis (Ibid.). Qui emiiiil elo- nem roeum sicut cinerem manducavi, et poiuni
qurum suum tefne.- Eo tempore completum est: Ter- meum cum flelu miscebam (Psai. ci). JXonne vides
•ra dedil fructum suum (Psa(.LXVi). Qui emittit elo- quamodo pruiuam suam sicut cinerem spargit?
quium sutfm terfm. Do prsedicatiohe loquitur Evan- Grandis rerum mtitatio. De cinere nix fit. De poeni-
gelica, =61de doetrjna aposiolorum. Deniqiie sequi- teoiia, mundus efjicilur.
lur : Velociler currit sermo ejus. In omni enim terra Mitlit cryslailum suam sicul buccellas. Quomodo
auditustet sefriio ;ejiis, el tintorbeterrarum, aposto- panes frangtintur,! et bucccilse ftunl : sic et crystal-
•Ifca^cWctfina.^'iMs^horiiopaupef,-etfafri seiies pfSe- Ws ffangilur, ;el in ibuccellas verlitur. Cryslallus
diCOTitan Jefusalem usqueadlllyiicum, ei velociter hatiirarii haiic habet, sicrit aquDe quando congclim-
currit sermo ejus. Quoniam ergo venerat de jertisa- lur : quod nos glaciem dicimus. lnler crystallum
leoi, usque Hlyricum, ett)c/ocifer cucurrii sermo ejus: «rgoset )iqu*niihop inlerest, quod est inter aquain
 BREVIARIUM1N PSALMOS. PSALM. CXLVIII. 1262
im
: cse-
j- A 'Sed illecalor, calore ^pirilus sancii.expellilur. Cui
:
ct glaciem quoniam aqua lalissime fundiiur
lerum crystallus quasi compingitur in se, et in in sit * gloria in soccula saeculorum. Amen.
uriam formam redigilur. Si quando aqua cbngela- a" PSALMUS CXLVHI.
scil, c.ryslallum efficit. Quoniam ergo nos in totiim
m
Allciuia Aggmi,el Zacharim. Iste psalinus duo alleluia
Verbi carnes capere non possnrtius, frangunlur, ut, babeim tiuilo, ei ,hpc mulii.puliint, qunniani in
per partes iilas capiamus. Res sunt obscurse, et tiiiilo sint psal.niippsi.la. Scire aulem debemjis,
inlerprciaiiojiis difficullas non nobis concedit latius ns quoniam unuiti alieluia de iine superipris psalmi
sustinebit? g9 est : aliud alieiuia initium sequenlis psalnii esi.
loqui. Anle faciemfrigoris ejiis quis Cujus? iEt ha.iic regulam deberous accipere et scir«, quo-
Alii dicunl cryslalli, alii Domini. Mihi autein vide- e' njanj onines Psalmi qoi i,n princjpio ihajbfiiitqlle-
tur de Deo dici. Anie faciem frigoris ejus quis smit- i- luia, et in fine habearil. Multi aulem .putaht, quo-
lornienta dicuntur In sanetis
;js
' niam alterius psaimi principium sit. Nonest ita,
nebit?Qim Scripiuris sed ille psaliuus qui in principio babel Mleluia ,
peccatori praeparata? Niliil gelienna calidius esl, ' ipse e.ti.n.fiqe habet. .Hpj: lptuni fliiare dixi? Ut
et tamen ipsa frigida est. Gehenna ex igne est. Sed sd teiatis qtiare in isto.psaimo duo aliejuia;prseposila
si quis a charilate refriguerit, niiltiiur in gehennse ise si|il-
ignem. Scriptum est : quoniam in novissiniis die.bus us Laudate Pominwii Ae ceelip: laudate euin in excel-
refrigescel cliarilas mullorum (Matffc.xxiv).Quicuni- •u""B sjs. Ad laudem Deij :#f>la.hpniinuro natpra jjon suffi-
que ergo sic infrigueril, iste millitur in ignem. Do- ,0" jeil,,
junganturel coeli, Laudate Dftminum de coelh.
minus nobis prscsiet ne quando frigus ingredialur ur Nqn dixit, laiidate, cceli; sed -^ps landale, 5quieslis
corda nostra; non peccamus, nisi ante refrigiierit rlt in ccelis, hoc est, qui,h;ibiiaiis in coelis, thrpni, do-
charilas. Denique quid loqnitur Apostolus ? Spiritu ,!u jninatioiies, .p.olesiates, ^e.raphjm, schernbim, et
fervenies (Rom. sn). El Deus nosier ignis esi. sl- pinne nomcn.qupd:rionijnatur,.non.-soljin.i jnpraasenii
{Deut. IV).Si ergo Deus noster ignis es.t: propierea ea jsepulo, sed in futurp. .Laudg.te_D_ominum dexselis,
ignis-est, ulfrigus dianoli ejicial. Aqnilo ventus fri- r'"
^ui.eslis in ccelis, rqui estis i.nexcclsjg, ig.fidale.eum
gidissimtis , nomine auiem dexler vocalur. Pulciire "e inexceisis. Excelsi, laudale excelsiim,,Non dixit Im-
dixit,vocaiur. Assnmpsiteiiini silri nonien, cum si- s?" .milibus et dcorsiini ppsitiSj Jauda te-;:sed yos fl.ui in
nister sil. Si cujus ergo aninia refrixefit, ut Aquilo il° .sublimi estis.
ventus frigidissiinus esl. Quando autem calor cliari- ""' .LQudateeum, pmnes angeli ejus. Viclesin iqupgradu
talisin corde nostro refrigesci.l? Si peccaverit, >i *•!
sVint.an^eli^Priniupithrpni.dicuniur,. Throni, sedes.
reirixerii, si monuus fuerit. Diligenler altendite ite pjon puiemusca(liedras;esse, iii quibuSiDetis.sedeal:
quse dico : Si reifixeril, si inoriuus fuerii. Refri- h">- sed yirlules ajiquas in coeleslibns, ,in .quihus.Deus
gescere aulem mortuorum esi, calere viventium. Si'^ Si-C jsedea.tsemper,.quajsi.jn quatjriga spa. La,uda!eeum,
quis ergo refrixerit, et morluus fuerit, riiitlel Deus 3us pnines fingeli ejus. ,Qui angeluj? esi, -lapdat : qui
verbum suum, eliiquefacict euni.;Dom.inus prsestel, cl, ,da3nipii esl,, \a»6_\re:rioi\\>oieii.^audale eum, omnes
nl cl nosirum frigus liqucfiat, ul Crysiallnni illud lud .virlule.s.ejus.Quia ad Jaudes rDei angelos prpyocavj-
soivatur, ct molle fi.at. Emiltet verbum suwn, et U- ii- nius., et boino ciMictarn.niyirtnj.iifnnpmen :scire non
quefaciet ea. Da mihi peccatorem queni Dominiis non ion : pptesi,,generalilcr dicp : L,audate,eurn,ipmi}es -virtu-
respicit; non babere calorem, sed tplum esse fri- "ri- tes cjHS.IIucusque de Inyisjbilibus : .laudale*uni, qui
jiduni, el mor-tuum:Si ad sermonem Dei compun- in- esiis,invisibiles..lnvisjbi|ia hiimanus pcnljisjipn po-
ctus fuerit,etcoeperil agere pceiiiteniiam, et dtiris- ;1S_ test intueri. Nunc yenitjid •creajuras quas^iculiscer-
«itnum cor iliius emolliiuni fuerii, eo tempore com- m- jimus.
plelur : Emiltet verbum suum, el liquefaciet ea- ea. Laudoteeum, spl <etluna. yideie, gentiles : yidele,
Emitiit Pater : Verbuin niitlilur : ungit Spirilus lus .JManichsei.SpJ laudal, .npn lsjij|3alur.;Laudat_eeum,
sanctus. Fiavitspiriius ejus: spirilu fervenles.Frigus ?us spl et luna. Vos spleip -Denm (licitis. ;Ecce post
«on expellitur, nisi «caloreSpiriius sancti. Ubi suni u»1 .qiiflnla laudat. ,Lqudale Dpmimm de.cpelis::jaudate
'Eunomiani, ubi Ariani, ubi Macedoniani, qui di- ^ 1' eum V1excelsis.Laudateeuin^omnesqngeliejus. Lau-
-cuntSpiritum sanctum non numerari cum Patre etir etp daie eum, omnes virtuies ejus,J)ms vesler jn quirito
-Filio^^Deus^PatermitlitrVerbum miliitur, et tamen (ien gradu laudans ponilur, Lau_daleeum,_sol.etl_um.Non
-plena sanitas non est, nisi Spiritus sanclus flaverit. rit. dixit Iuna et spl : ,sed, sol el tena.5:Quod;majus in
tflaDii spirilus ejus, et fluenl aqum. Aquaequae ante nte lumiiie e.st,,prius laudat. yideie:p.rdineni yisibiliiim.
diirse erant, molles lienl. Qni an|e jiistiiiam.audire, ire, Laudatejum, sol: post .solejii, juna : ,post lunam ,
vel dare non ppterjii,,iste nunc d.is.cipu]us,,est.,Quo- uo- pmnes stellm...Npn.ianiiim lucifer.: nqn^ianium ma-
jtiiamrauie.nimol.i.alocuIi^umus,,et quse seqnunttir, ur jores slella?, sed mihores parLler;laudeni Pominum.
nianifesta sunt,: prenius .Donijniim,,,utjios.lra duri- iri- .Picsi.a.Ufmis : Qupinpdo,so],,ei,lniia,.;et^}ejljfi lap-
. dant Deum? ln eo qupd a .snp.pfficjp,el ser.yitip npn
Xia.mbllescat, ,etjiostrji peccala purg^ninr, .ul.-effi- recedunl., Serviiium
ipsprujn', Jaji,s.Dei..est.,Gtaiidein
,m"
iciamur-quasi ignis :-.ttl'«l'irigus diaboli, quodcum- honorem habes,, huina.na anima. Spi, ,ct luna, et
'que^st^incordibus-noslriSj.iexpellatur, ei caleamus mis stelloepro
iecurruiit,prp..te,servJ,iint.,AingeU
'Spiritu sancio. -Csi quippe et maliis calor.Omhes ucs doriiinationes IIOJIhabeul,..?pj.em,necelssari.u.iii,non
adulterantes, qua.-i clibanus corda coruni (OseeVii). /li). lunain, non slellas. Snper s-oleinenim et iunam sunt
 1265 APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUM S. MERONYMl. 1264
! i
in cceleslibus. Sol enim et luna, et stellae propterr A vatur. Mari prseceplum posuit, ul litlora sua non
nos sunl : nobis serviunt. Dicil et Aposlolus : quodi egrediatur. Venil oceanus iuniens ffuctibus, et in sc
ipsa crealura congemiscit, et parturit in liberalionee redit, et prceceplum Dei meminit. Totus mundus
servorum Dei (Rom. vm). Quando auleni filii Deii Deo servit, et prsecepium ejus meminit, et bomo
assurnpti fuerint, et ipsa creatura de hoc servitio li- solus non nieminit. Ideo dicimus, et in Oratione Do-
beratur. Dicat aliquis : Quomodo sol servit, et li- minica : Fiat volunlas tua sicut in ccelo et in lerra
J)eratur?Quomodoluna?QaomodpslelIseliberanlur? ? (Matt. vi). Sicut in ccelo angeli tibi serviunt, et crea-
Sol liberatur, ne Judseos videat: nec gentiles, necc tura servil, ila serviat et homo. 0 infelix hominum
blasphemantes Dominum suum. Videt parricidas, , genus! Descendil ad te Deus : quoniam luad ccelum
videt homicidas, et tamen servit imperio ejus quii non vis ascendere. Non libi suflicit, quod non sus-
jussit. Solem enim suum oriri facit super justos ett < cipis : sed occidis, crucifigis, blasphemas, flagellas?
impios (Malik. v ). Laudate eum, omnes slelloe et lu-- Non tibi sufficit, quod occidis, sed nec pcenitenliam
men. Dicat aliquis: Quod est lumen sine sole, sinee :agis quod occideris. Dixit de invisibilibus : dixit ct
stellis, sine luna ? Dicere possumus inler noctem ett ide visibilibus, sed de visibilibus coelestibus : nunc
diem, vel inter diem et noctem, quod absque sole3 ieliara de terra. Videte ordinem laudantis. Primum
lucet: licet multi pulent ipsum splendorem solis5 B laudant invisibilia, deinde visibilia. Et ipsa visibilia,
csse. Dicit igilur. Laudale eum, omnes slellm el lu-- dividuntur
< in duo : in creleslia et lerrestria. Dixil de
men. U.t quomodo de invisibilibus dixerat, laudatee iccelestibus, nlinc dicit de lerresiribus.
eum, omnes.virtutes ejus : sic et de visibilibus dicat,, Laudaie Dominum de terra, Quoniam laudaverunt
laudate eum, omne quod litcet. ;angeli, laudavit coelum : laudel et terra. Videamus
Laudale eum, coeliccelorum. Plures ccelos dicimiis. < de lerra qui prius laudent. Dracones et onmes abyssi,
Denique Aposlolus usque ad terlium ccelum rapluml iignis, grando, nix, glacies, spirilus procellarum, quas
se esse dicit (II Cor. xn).Videte igitur quanlus fulgorr fdciunl
j verbum ejus : montes el omnes colles, ligna
est, ut ccelum coeli sit. Et cselera quse sequuntur,, fructifera,
j elomnes cedri, bestim, el universa pecora,
dixil de visibilibus. iserpentes et volucres pennalm. Post tanta quid dicilur?
Quia ipse dixit, el facta sunt. Dei jussisse fecisses Posl] dracones, posf serpentes, post ignem, posl gran-
est : ejus imperium fabrica est. Quia ipse dixit, ell dinem < ,post bestias, et universa pecora: o homo, qui
facia suni, secundum illud quod in Genesi scripluml tibi l grandis videris ,de te dicilur, el non de simplici
esl: Et dixit Deus, et fecil Deus (Gen. i). Hoc est, , bomine, I sed de his hominibus qui inter homines ma-
dixil Deus Pater; fecit Filius. Dicat aliquis : Ergo) jores j sunt.
major est ille qui jubet, et minor est isle cui jube-- G Reges lerrm, el bmnes populi : principes, et omnes
tur. Dicunt hoc Ariahi, dicunt hbc Eunomiani, ett judices j lerrm. Deiride quid sequitur ?
dicunt Macedoniani. Respondeo tibi secundum sen- Juvenes et virgines, senes cum junioribus laudent
sum luum: 0 haerelice, dicis, major est Pater quii nomen i Domini, quia exaltalum est nomen ejus solius,
jubeat, et mihor est Filius in eo quod jubealur ab) el i csetera quaa seqiiunlur. 0 quanta in islis mysteria
illo. Si hoc secundum sensum liumanum accipis : continentur! < Laudaverunt cceleslia, laudaverunl in-
responde mihi, quid est majus, jubere, an facere?? ivisibilia : nunc ad ierrena descendit, et ad Iaudatio-
Dico : iiat domus, et alius facit domum. Dicere ni- nem i Dei, primum dracones et abyssi concilantur.
liil grande est, facere difficile. Major ergo ille quii 1Ubi abundavit peecatum, superabundavit gratia
facit, quam qui praecipit. Sed et hoc impium est: : (Rom. | v). Qui primum draco eras, qui habebas ve-
Non enim Filius major esl Patre. Sicut enim hoc; nena i serpentis : o lu qui primum abyssus eras, et
inipium est de Filio conlra Patrem credere, sic ett lenebraa l super abysso ferebanlur (Gen. i). Videte
illud impium est de Patre contra Filium credere. <
quid dicat : Ubi dracones, ubi venena, ubi abyssus,
Quia ipse dixit,el facta sunt: ipsemandavit, et creatai ubi i tenebraj ? Ne desperes igilur. 0 tu qui draco
sunt. Una nalura jubet et facit. Deus jubel, et Deus> < eras, qui tenebrosus eras, et Deum laudare non au-
facit. JubetpiclorJ ut pingal piclor : et pictor pingit,, JJ>
jj debas
< : age pcenitehliam, et stalim converteris. Licet
quod pingi prseceperat. v i Hebrseo non habeat dracones, sed habeat THANI-
in
Statuit ea in smculum , el in swculum smculi:: iNIM,quod interprelatur, cete. Dicitur aulem cete in-
prmceptumposuit, et non prmteribit. Grandis est ho-- finiise f esse magnjludinis. Denique ipse cete in
niinis honor, et grandis infelicitas. Sol tibi currit, , :abyssis esse dicitur. Dicamus crgo primum secun-
elementa tibi serviunt: et tu ignoras Creatoremi idum litleram. Videie quid dicat: Laudale ea qux in
luum? Prmceplum posuil, et non prmteribit. Prscce- i
mari sunt, et laudate ea quae extra mare sunt. Dra-
ptiim soli posuit. Ecce per tanlos annos praecepiumi cones < et omnes abyssi. A parle loium synecdochi-
Dei numquam proeteriit. Intantum non prseteriit, utt cos. < Deinde sequitur : Ignis. Videte concordantem
cursus ejus ex humana observatione coniprehensusi discordiam c aquse ef ignis: simul Iaudanl Deum, Dra-
sit. Prmceptum posuit, et non prmteribit. Lunseprse- t
cones et omnes abyssi. Universa quao nascunlur ex
ceplum posiiit, ut per triginta dies crescat atque de- iaqua, nascuntur ex igne, boc est, ex humore, et
crescat. Numquid cursus suos aliquando niulal? In <
calore; nec ignis solus generare potest sine kumore,
coelo prseceptum Dei servatur, et in terra non ser- i
nec humor sine igne. Niliil esl tam contrarium,
<S65 BREVIARIUMIN PSALMOS. PSALM. CXLIX. 1256
quam humor calori, el calor luimori. Tamen volun- Adere A< in regnum Deo Patri, et conformes efficere
late Dei, hsec quse inter.se diversa sunt, in nostra i iclarilati corporis sui: ut jam non ei locali et trans-
naiivitate concordanl. Grando, nix, glacies, et spiriluss itorio
i cantu, sed perpetuo, et immobili coelesiis
•procellarum,qumfaciunt verbumejus. Multa sunt quses stationis : hymno, jugi modulatione canamus : quia
dicantur, et in singulis immorari non possum. ipsi est cum seterno Palre et Spiritu sancto honor et
Grando, nix, gtacies, et spirilus procellarum. Omniai gloria in ssecula sseculorum. Ameri.
qua; videmus in mundo, nobis serviunt. Serpentes, PSALMUS CXLIX.
abyssi, ignis, grando, nix, spiritus procellarum vi-
dentur sine raiione esse: sed nobis serviunt. Die, Iste psalmus lectus est, qui habet in principio :
hesterna tempestas fuit, videbatur nobis esse con- Cantale Domino Canticum novum. Quia el nonage-
trarium : erat frigus : eral bumor : erant pluvise. simus quinlus psalmus, et nonagesimus septimus ea-
iloc quod ad horam nobis videlur esse contrarinm, > dem habent principia. Nonagesimus quinlus psal-
pro nobis est: fruclum enim nobis parit. Vide enimI mus hoc litulo prsenolalur : Psalmus David, quando
quid dicit: Illa el illa quse faciunt verbum ejus. Eru- domus mdificabalur post captivilatem, id est, post pcc-
besce, homo. Serpentes, abyssi, nix, pluvioe, tem- niteniiam, domus Christi sedificatuf. Quoniam igilur
peslas, verbum Dei faciunt, el lu non facis. Montess B dixit primo: CanlateDomino canlicum nqvum, et no-
ct omnescoiles. Nec montes mutantnr in colles, necc vus populus cantat canlicum novum, et benedixil;
valles in montes : servant naturam suam. Lignafru- nos ad reliquacurramus.
clifera, el omnescedri. Lignum vides quasi siccuniII Lwtelur Israel in eo qui fecit ipsum. Ille lsetetur,
amissis foliis : atstas cuin venerit, tibi miltit ger- qui sensu videt Deum. Israel enim hic inlerprelatur,
men : libi fructtis parturit. Lignum tibi fructum pa-" sensu videns Deum. Et filii Sion exsullenl in rege suo.
rit, et tu Deo fruclus non paris. Et omnes cedri. Imi» Filii Ecclesise, filii novi populi, exsultent in rege
lare cedrum. Ccdri nitunlur ad alta : quasi ad ccelttm n '- suo, in Chrislo, qui regnal in eis. Videlis quomodo
ire festinant. Et (u imilare ligna irrationabilia. Bes- leviter summa quseque perslringimus.
tim et universa pecora. Non mutant naturam suam.• Laudent nomen ejus in choro. Ubicumque chorus
Omnia slant in ordine suo, absque solo homine, cui11 est, ibi diversse voces in unum canticum congerun-
omnia subjecta sunt. Serpentes el volucres pennatm. '• tur. Quomodo enim diversse voces, hoc est, cnm si-
Neque ea quse in coslo suni, ad terram veniunt: sedd mul fuerint congregalse, chorum Domini efficiunt.
ibi Deo serviunl. Dicat aliquis, secundum hisloriamn Laudent nomen ejus in choro. Ubi dissensio est, ubi
loqueris : non dicis allegorice. Si secundum histo- invidia, ibi cliorus non est.
riam dicis : quare primum abyssi, et nix, et grando,'> C G Laudenl nomen ejus in choro : in lympano et psal-
deinde ligna fructifera, et caetera irrationabilia lau- terio psallant ei. Chorus iste canticum habel, et lym-
dant Deum, etad extremum homo? Legamus Gene- panum, et psalterium habet. Crucifigamus corpora
sim, el secundum ordinem naiivitalis, et creaiura-- noslra Christo, et tali tympano canamus Deo. In
rum, ila videbimus cuncta laudare. Ibi enim scri- lympano et psalterio psallant ci. Tympanum non
ptum est, primum eas animanles factas esse, qusc ini habei carnem, sed pellem. Et nos quamdiu carnei
aqua sunt: deinde ea facia qme in lerra sunl: de-- sumus, non sumus tympanum. Tympanum non est,
inde facta yolatilia, el postea Iioniinem unum fecit.• nisi quod non habeat carncs : nisi quod tenditur.
lgitur sicul primum factum esl: sic laudat Domi-- Tympanum non potest esse contractum, sed exlcn-
num. Sed alius sensus est : 0 homo, universa istaa sum. Et nos pcccata non conlrahant, sed juslitia di-
quae dixi, cujus causa facta sunl? Beslise, serpen- lalel. Ad reliqua percurramus. In tympano et psal-
les, ligna fruciifcra, volucres pennalae : lisecuniversaa terio psallant ei. Quod in choro dicimus, lioc dicamus
in eo laudant Deum : quia non mulant naturamii in psalterio. Psalterium proprie genus organi est
suam. Reges term, et omnes populi, principes et om- '• musici, quod est quasi cithara. Similitudinem habet
nes judices terrmTJuveneset virgines, senes cumjunio-'- citharse, sed non est cithara. Inter psalterium et ci-
' ribus laudehl nomen Domini, n D iharam, hoc interest : Cithara deorsum percutitur:
quia exaltalum esi nomen
ejus solius. Omnis setas, omnis sexus, omnisque po- caelerum psalterium sursum percutilur, quod verbo
testas illum laudet: cui Paler evacuatis potestati- volgari dicitur polyphthongum. Hoc est ergo psalte-
bus, dedit nomen excelsum : nec quisquam sibi quoo rium. Hic ergo prsecipilur nobis, ut in canlico novo
ulilur, revocet, sed ei de quo et sequitur : canamus Deo : non deorsum de cithara, sed desur-
Confessioejus super cmium et terram. Quia juxlaa sum, hoc est, in psalterio.
Apostolum, omnia ei confitenlur : non solum cceles- i- Quia bene placitum est Domino in populo suo, et
lia ac lerrena, verum eliam et inferna (Philipp. «),I. exaltavit mansuetos in saluiem. Beati mites : quo-
Ei exaltavil cornu populi sui. Ecclesiastici uliquc. niam ipsi possidebunt terram (Matlh. v). Si ergo ibi
Hymnus omnibussanctis ejus, fitiis Israel populo o dicitur, beaii mitcs, hoc est, mansueti: quoniam
appropinquanti sibi. His deputalur ccelestis hymnus,>, possidebunt terram, et hic dicitur exaltavil mansuetos
qui in eo sancli effecti sunt: qui eum menle conspi- i- in salutem : et isti mansueti hsereditate.possidebunt
ciunt: qui ejus fidei appropinquant: quos ab eo per- r- terram : ergo ista terra non estdeorsum, sed desur-
versitas iniqua non separal : qui nos dignetur tra-i- sum est. Quid enim dicit? Exaltavit mansnetos in sa-
1-267 , APPENDIX AD TOMUMSEPTIMOM S. HlEKONVMf. 1-268
lulcin. Si enim mansueii isiam lerram possidercnl, , A S SalvenUir, qui iiulncii i-uni a malis inagislris. Non
qiii» deorsiim est: riori dlcefet, exaMvit. a
auteiri possiirit p:)ptili liberari, nisi magistri obligali
Exsulldbuni saiicti ih gibria.lri qTiaglbria ? exsTif- ;- fuefini'.
h linde seqifilur :
ge, glona mea, exsnrge; psaifefirim et cittiara : ex- Ad dtligdndos reges eorum in compedibus. Vis po-
siirgaiii dilucufb. IiTqua gloria? Necdurii enini efatf piilum p liberare? magistros liga. Ad alligdndos reges.
spiritus datiis : qula Jesiis riecuurii eraf glofificatus' s' Nbri
IS vbciivit magTstros, sed reges. Regnant enim iiv
(Joan. vn), hacest, ribn efaicfiicilixus. Exsutldbuhit peccatis,- p et miseriis eorurn. Ad alligahdos reges eo-
sandi in gloria. H6C efgo dicO : exsultabunt sanciii rai» r, iricbhipedibus. Bene dixit,>n compedibus: ne ma-
in cruce. Milii auiem absit gloriari,-nisi in cruce l)o- gisiri g muituin cnfrerent : he muilos deeiperent: secl
mini nostri Jesu Clirisli (Galat. vi). Ecce voce Apo- ccblligerilur et sienS. Etnobiies eorum in manicis fer-
sibli pfbplfetia coriipleta cst. Lmiehtiif in cubilibuss reis. r Nubiles eoruhi videas inter haereticos dicere:
siiis. LavaKb per siiiguias hb'ele*s'iecfuVririieurii, la-- Isie I vir" docius esf: ille signa facit : isle dsemones
cfymis iWeVsstraiurii*iWeirmrigaJjb. Ulod pecealbfiss ejicit. e Sancii DomiTii,quia liabent gladios ancipites,
est: illud pcenileniis est. Hbc vero qiibd diciiur : hoc h est, duorurii capiium, el de veieri,et de novo
LxtabtiTiiur iri cubTlibus SUB, ad sattetbs pefliftef,, 1festamefilo, liganl iilos magistrns, et prsepediuiit
ad jtiSlOs peftiiiei. Quis de ribbis in ciibili siio Iseia- i- BR pedes
j ipsorum, ne possint cmrere. Et nobilcs eorum
luf ? Qiris"ftTiTipiigriat cuTiicafrie siia ? Ego cuifi e lec-
:- iih manicis ferreis. Liganf, non occidunt; non inler-
lulo riieb vigiiavefb, ribn iaVtbf,setl jiiigno : riori re-i- fficiurit, sed liganf. Vinciinil manns, el captivos du-
gnum coelorum suspiro, sed ciiiiScafrie piTgftb.Iftceii- i- ciini< ad Ecclesiam vincnlis ferreis. Catense islsc non
liitiiii carriis i fgb Iacryhiis, et exsiirigub. Pfoptefeasa ffiuni, nisi de lestinioniis Scriplurartim : dtini lesii-
diciuir : Lfvvabb pef SihgTilns'noeies leetuhTiriehriv: monium i jnngo festimonio. Si vis ul non rtimpanlur
lacryfnisriieis sifafiihi nieurii rigabo (Psal.vr). Leetii- i- isiiei catense, nbn sint simplices, sed hine inde con-
lus ineus qiii afiiei Jibidine, exsirngulitif lactyriiis'.- s'.- lextse
t : Funiculus enim iriplex non rumpintr. Hoc
Feliees isti, de quibus dicituf:La2tabiinfuiviri ciibiii- i- iiiiieih
; totitm quarei fit?
....
lius suis. Ut faciani in eis judicmm conscriplum. Quid est
Exsultdiibiies Dei iri gutiure\eorum.Ulique cpii cla- i- jiitlicium
j conscriptum ? Ui qtii primtim negaveranl
hiat, nori iri guttufe clnfnai", sed iii labii . Ei qiib- 5- IDeuni, revettaiiiuf pnslea td poeiiitenliam. Jndicium
ihiidb dicit, Exsulidiibkes Dei iii guiiufe eoruih? Cla- 5- < cbnscriplum, ul capiivos snos solvani, ut quos liga-
niantes ih cbidibus rtosifis, abba, pafef (fidni. vin)'. )'. iveraht, et quos ab Eeclesia duxerant, in Ecclesia
Vox quai claiiiat ad DftuiiT, fHii est IabiofuriT, sed sd poslea
] dissblvanl. Ut faciant in eis judicium conscri-
cordis est. Denique dicit DiiiniriiHad Mbyseri: Quicf icfC pium.
j Verbis sirnpiicioriims loquor, hoc est, ul sic
eiaiTfasad fti'e(Exod: xiv)? CeffeMoyseS riiliil dixe- i- ebs i jiidiceht, qubniodo in ScripUiris sanclis digestum
ral. Ei gladii diicipiiesih ihtihibus eoi^im.Isfud, qiii iii est.< Glbrid limc est omnibus sanclis ejus. Vere non
exsuTtiiiit ih ciibilibus siiis, de Saliciis diciiiif, $8 \8 glofia
{ est, iibi esi aurum, ubi est argenium, ubl
jierfe^itis vtfil dic'itufi tfiiid liabeiit aliud ? Et gladids'
is' gemmip,
j ubi vestiriienta sunt serica. Qulcumque ha-
iThcipifes iii iriaiiibiis siiis. Gladii sarictofuth aiicipi-
i- bet 1 istbs giadibs, qiiid habei aliud necessariiini ? Vide
ies siint; Legithiis iri Apiicalypsi joahriis, qiise iii in < quid dicit -.Gioria, hmc est omnibus sanctis ejus. Ro-
EceJtJ^iis iegiiiif, et recipiiiif (lieqiie fehimintef apb- rjs gbhius
| Deuih, iil lianc habeamus gioriam : ul gladius
ttypiias Sfifiptuf aS habetiif, sed intfer ecciesiasiicas)i ,)} de i ore hbslfi Salvatoris egrediens, armet nostras
dicituf efgo ibi iJe Dbmihb Salvatbfe : Et gladiiis, s, iriahus. Qiii miric fomphaiam habet, sseculi gladium
iiiquiti ex utfaque fiafie iiciitiis egfediebatuf de of§ rg nph iirriet. fiem vobis dico novani : Frequenler gla-
ejus (Apbc; i); Viflfes efgfi. ijiibd isti sahfcti gladibs os dius i istius saeciili Concidit illum gladiurti. Frequenier
isios ahciipitesj ijiib§ habeht iri ihanibus, 8e ote tid- a- evenit, ut sseculi giadius donet nobis illum gladium.
iriirii Siiscepefiiiit ? DbhTiiiiisefgb giadios de' hre suo io Si eriirh istiiiri timuerimus, illum non accipiemus.
ildhat sariclis siiis; Gladiiini aricipiteifi, lioc est, self-
if- Gfatias igitiif aganius ei qui liabef isttim gladium, et
iribrierridOctfiiiaeshie.- Gladium aiicipitern, et sechn- rt- v^ behedicanTus euhi in saecula saBculorum.Amen.
durri histbfiSmj ef seCuhdurfi allegOfiarit, tet sbcuh-
"; PSALMUSCL.
dtthi littefam, et seciihdiihi spifiluiii. Gladihs iste ah-11" Alieiuia. Iste
psalriius lertii quinquagenarii continet
CepS; duo capiia liabet; fefde pffsehli sseciilb loquitiif,
if, sacrameriiiim, id est, qiiod primus per baptismum
^it defutufb: Et liicocciditadveisSrios.eiintceloajie- gi fei pberiitentiarh ad ihftbcehlise nos regenerat bo-
*it rfegnacbel&fiiiii:Gladitfs islbs qiiafehabferitsajicti? _^ ntim : secunilus, post jiidiciuiii fructum innoceriiise
Ad faciendam vindictam; iiiquit, iri haiibiiibus. 0 J;sl st ! comprehendit:. teriiiis,€splela divinsecivitatissedi-
Dcatibne, ei conjsumihaia omiiium sanciorum spe,
iego gladiuiii iSluih ancTpiifemhabefe pssehi, utVin- n. ad setefharii ^raiuiaiioriem laudationenique nos
dictani facefe pbsseiri ih hatibniBiii : igenlijsjibssehi ^ exlioftafuf. Ait ehim :
ihteffieefe;: Aflhih ^osseih : Euhhniliifti ipbssehiI :': Lditdaie Dominwmin sanclis ejiis. Qui eos posi cc-
Maiiicliijeuihpbssem : hhivefsas lisefeses pbssehi! Et Itt iebfaihm jiidicium, ih iseteriiiiatisgloria coiiocabit.
videte qiiid Uicat : AA fdcieMumvihdieidih Ih nalib- 6- Lauduie euih ih firmamehio virtutis ejus. Eo quod
hibus: Ot tsccidaiiiiifi et hefeahi? Noh lioc dicit. iii- h- bihtii Ihfifihiiaie siiblaia, fifmanienium Iris seternse
•cPepaiibheiih ftyYdis. Ihfcfepat, tit saJVeiithr pbpuii. li. vifihtis irivexefit. !
 1-269 SECUNDA EXpOSITIQ SUPEft PS.ALMUMQXIX. ia:<t
Laudate eum in virlulibus ejus. Pro eq quod inor- A absiinenliam retortis visceribus, CQiiCupiscenliisque
leni iinmorlalitale polenlialiter consunjpns, incom- eyiplis carnalibus, digui invciuMsunt rpgno Dei, a(i
niutabilis viuc eis tribuerit gloriam : quam nec ocu- concinendas diviuas laudes,
lus vidit, nec auris audjvil, nec in cor hominis ascen- Laudate eum in (ymbalis bene sonantibus ; laudate
dit (I Cor. 11). Laudate eum secundum mutiitudinem eum in cymbalis bene linnienlibus.. Inipletur hsec laus
magniludinis ejus. Quia multifario lionore distinctas in cymbalis bene spnantibus exsultaniibusque, eo
coelestium corporum deputat mansiones, sicut Do- quod corruplione cariiis sanguinisque depulsa, cpn,-
minus ait : Apud Palrem nieum multse niaiisiones fqrmati ad imaginem Creatoris, omni pjenitudine
sunt (Joan. xiv). spei completa, sicut sol resplendeant in regqp Dei
Laudate eum in sono lubm. In quo bello occisi vir Palris oninipotentis. Omnis spiriius laudet Dominum.
cerunt : conlerente Domino Snianam sub pedibps. In boc ergo regno non caro, nop sanguis, non cor-
eoruin. Laudate eum in psalierio et cilhara. Eo quod rnptio, scd homo jam spiritualis tolus effectiis :
eis vel de coelo caniicum legis implere prsestiterit: Deum in spirilti (qui ept spirilus) Jaudare np.n desi-.
vel post mortificalam carnem (Rom, xvi), quoe ci- nat. Qui nobis prscstare dignetur, pt in hqc saeculp,
thara accipilur,in se vivificaverit. faclores legis effecti, in liujus vilse agone prpbaii, el
Laudale eum in lympano el choro. In lympano, B fideles invenli, spiritualibus diiati fruclibus, liis me-
quod monificatum corpus sit immortalilale dona- reamur adjungi conciuentjbus. Ipsi gloria ei inipe-
tum. In choro, quod choris sit angelicis socialtim. riunicum seterno Palre ef Spiritu sanclp, el i\\
Laudate eum in chordis el organo. Qtiod per eiborum cuncla saecula sseculoruin. Amen.

SECUNDA EXPOSITIO SUPER PSALMUM CXIX.

- Veniamus ad psalmuni qui post centesimum deci- axaudivil me. Quicumque adhuc in imo gj-adu esi,
nmm octavum psalnmm Iecttis esl. Centesimus de- respicit aliissimiimgraduum decimum quintum. Qui-
cimus octavus psalmus (ut frequenler diximus)
liiteratus est, hpc est, alphabeliies esl: ab ALEPII ciniique in quinlo decimo fneril, jam jnxla lenipium
enim incipil usipie ad exiremam lilleram Hebra^am, est, et istud lemplum, cpjus nunc ruinas videmus,
quae Hebraice diciiur TIUU.Et singuli versus, a sin: olfendit Dominuin suum. Et quid dixit Dominus?
gulis lilteris incipiuni. Viginti duse sunl lilterseHe- C
Surgile, abeamus hinc (Joan. xiy). Et quid dicil in
hraicse, cl ocioni versus a singulis Iilieris incipiunt,
Verbi causa, ab a iiliera, quae dicitur ALEPH,octoi alio loco? Relinquetur. vobis domus vestra deserla
versus incipiunt. Riirstim cum illi finiti fuerint, a (Luc. XIII). Dominus egressns esi, et tpmplum cor-
secunda litiera quse diciiur BETH,alii oclo versus ruii. tlocigitnr lemplum in circuilu quindecim gra-
incipiiint. Et in lertio illis finitis, ab altera qtise vo-
dus babet. Signa aliqua videmus • numerate, ef
catur GIUEL,alii octo versus incipiunj. Ergo center
simus deeimus octavus psalmus alphabeiites est. Sii videbitis ita esse ut dicimus. Levitseigittir, el sacer-
volumus legere epistolam, non possumus legere, • dotes, unusquisque secimdum ordinem slabat in
nisi prius seiamus liileras. Sie igilur et nos non
possumus Scripturascognoscere.nisi primuin alpha- gradibus. Verbi causa : Qui ponlifex erat, slabal in
betuiii noverinius. Cenlesitnusergo decimus ociavusi primo gradu, hoc est, in quinlo decimo gradu sur-
psalinus alpliabetites mpralis est, el instrnil viiam1 sum. In secundo vero gradu slabant sacerdqtes, ct
nosiram. Et quia nunc non est temporis de universo' in ipsis sacerdolibus erat diversilas. In lertio rursuin
psalmo dicere, dicamus niiiic de priino graduum
psalmo, qui sic incipit: minores stabant. In quartq rursum siabant Levila;.
Etinler Levitas erat mujta diyersitas ; quicumque
Ad Dominum cum tribularer clamavi, et exaudivitt eral exlremus, ille in novissimo gradu erat. Consi-
me. Propterea aulem vocantur graduum psalmi, ull n derale quoniam lerrenum hoc templum, ccelestis
frequenter diximus, quoniam gradibus quibusdami templi figura esl: Stella enim a sielja differt in cla-
a'd majora conscendimus. Nunc non esl temporis deJ ritate : ita et resurreciio mortuorum (H Cor. xv).
onmibus psalmis graduum dispuiare, et dicere, quo- Felix qui in quinlo decinio gradu in ccelesti Jeru-
niodo per singulos psalmosgradus fiant, ut ad sumnial salem, et in templo esse meruerit. Tamen quia illud
veniamus. Interim dicamus nunc de primo gradu,, grande est, et illud puto esse aposiolorum, marty-
relinquentes mysterium quare deciinus quintus gra- runiqne sanctoruni : nos prennis, ut saltem in ulii-
dus dicalur ; eamdem enim rem Ifequenier dicere,, mo gradu tcmpli Dornini esse mereamur. In diversis
tsedinni est audientibus. Unde et Apostolus quinde- :- quidem stant gradibus, sed untim psalmum in laudes
cim dies se lesiatur fecisse apud Pelrum in Jeroso-i- Domini canunt. Diversa loca sunt: sed una laus Do-
lyma, ut conferrel utrumque Testamentum, et sep- i- mini. Hoc quod diximus de ccelesli Jerusalem,nunc
tenarium, et oclonarium (Galal. n). Mulla suntquseB interim in isto s32Culoconsiiliiti, pulo diebus omni-
dicantur. Ad Dominum cum tribularer clamam, et H bus exerceri. Alius nosirum in primo gradu esi, noh
 1271 APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUMS. HIERONYML 1272
• desperet secundum; qui in secundo gradu esi, non A ad '< regna ccelorum : sed sine jejuniis, non conscen-
desperet tertium. Felices martyres, qubrum multi dimus < ad regna coelorum. Sola non prosunl, cuin
de novissimo gradu, in primum gradum, ascendere £aliis prosunt. Hoc totum quare dixi? Quia quasi fuu-
merueruht. Qui vivit in islo soeculo, non potesl sta- <
damentum est ascendeniibus ad majora. Secundus
llm de primo ad summuin conscendere. Non debe- vero i gradus esl: saiculo renuniiare, nihil de sxculo
mus igiiur contenti esse primo gradu, semper debe- < qutcrere, terrena conlemnere. Aliquis dicat: Et hoc
, mus ad majora conari. Nec qui in novissimo est, facere i secundus esi? Ego dico secundum. Nihil est
desperet primum ; nec qui in primo est, debet esse Iterrena dimillere: vilia animaedimillere, grande est.
securus : potest enim cadere in ultimum. Ego puto Si i enim jejunavero, hoc est, si fuero in primo gradu:
illud esse quod significal eliam Jacob scala, quando si s diniisero possessiones meas, hoc est, si fuero in
fugit Jacob Esau fralrem suum. Et venit, inquit, in secundo
f gradu, qiiid mihi prodest, si rixosus sum,
Bethel, et dormivit ibi, et posuit lapidem ad caput si s iracundus sum, si delractor sum, si invidns sum?
stium (Gen. xxvm). VideteKuxmnvnostrum, fugiebat Niliil I grande est terrena dimittere : majora sunt
hominem crudelissimum, fugiebat fratrem, et auxi- ivilia, qusc dimitlenda sunl. Sed dicat aliquis, diffi-
lium invenit in lapide. Lapis ille Christus est: lapis cile
< est: grande esi: durum est. Et ideo grande est,
hic liis qui persecutionem paliunlur, auxilium est. B < quia difficile est: aihlcta non coronaiur, nisi legi-
Ca3terum Judseis incredulis, lapis offensionis, et time l certaverit. Nulli faciat desperationem, arduus
pelra scandali (I Petr. n). Et vidit, inquit, ibi Jacob. ascensus
: est, difficilis est : desperalio nasciiur. Noli
scalam ereciaui de lerra usque adcoelum, el in ccelo, < desperare, o homo, in quinto decimo graduDominus
inquit, Dominum. Et vidit, inquit, angelos ascen- '.supra esl: inluetur te : dat auxilium. Si in primo
denles et descendentes. Videle quid dicat : Vidit gradu I es, et videtur tibi grande esse spalium inler
angelos conscendentes : vidit Paulum conscenden- primum, | et quintum decimum : noli respicere gra-
tem. Vidit angelos descendentes: Judas proditor '< dum, sed ccelum aspice. Et vide quid dicat. Non
corruebat. Vidit angelos ascendenles : sanctos ho-• 'dixil: Vidi Dominum stantem in quinto decimo
roines de terra ad coelum pergentes. Vidit angelos; gradu : nos enim ad slantem, et ereclum Dominum
descendenles : diabolum et dajmones cum exercilut pervenire non poteramus; sed vide quid dicat; Vidi
suo de ccelo praecipitatos. Grandis esl difficultas de! Dominum innilentem super scalam (Gen. xxxvm).
lerris ad ccelestia conscendere. Facilius ruimus; Vide quid dicat de eo qui stabal : Incurvavit se, et
quam conscendimus, facile ruimus : in ascendendoi humiliavit se, ut nos possemus ascendere. Doniinus
grandislabor est,grandissudor est. Sifueroin primoi incurvus est propter te, humiliavit se : securus
gradu, quanlum mihi resiat usque ad ccelum ! Sii C ascende.
; Iste igilur^ qui nunc in primograduest.non
fuero in secundo, si in lertio, si in quarto, si in dc- est iii tribulatione : jam enim recessit de tribula-
ciino, quid milii prodest nisi ad summum pervenero?'• tione, jam in primo gradu posuit pedem. Non enim
Fac mihi islam scalam quindecim habere gradus : dicit: Nunc tribulor, nunc clamo; sed quia in primo
veni usque ad quarlum decimum; nisi quintum deci- gradu est, refert quid passus est. Et quid dicit? Ad
mum tenuero, quid mihi prodest quod ad quartumi Dominum cum tribularer, clamavi, cl exaudivit me.
decimum veni? Et si ad quintum decimum veneroi Antequam in primp gradu pedem ponerem, tribula-
et corruero, major ascensus, major ruina esl. Si- bar, quia non poteram lerrena dimittere. Ad Domi~
mulque considera sacramenlum : quia grandis labor num eum tribularer clamavi, et exaudivil me. Videlur
est, et grandis sudor, de terris ad ccelum conscen- iste versiculus nihil habere intrinsecus. Versiculus
dere. Vultis scire qui sunl isti gradus? Quiestprimus > parvus est: sed tres sensus habet in se pariter con •
gradus? Ego puto primum gradum esse jejunium : glulinalos. Quid enim dicil? Cuin tribularer, ccce
adhuc enim juxta terram est: recedimus de lerra,, unum, clamavi; et pbst clamorem quid? et audivit ine.
conscendimus: tamen adhuc de terrenis, et corpo- In uno versu prior tribulatio, clamalio, exaudiiio.
ralibus cogitamus. Dicat aliqnis : quid mihi prodest; Non dixit ; Quando securus eram, quando Isetus
jejunium? ego qusero, ut anima mea pura sit apud " •eram, clamavi, sed qnando tribulabar, clnmavi. Pe-
Dominum : quanli non jejunant, els.ancti sunt! Ego liiis, inquit, et non exaudimini : quia negligenter
non hoc dico. Si Paulus apostolus casiigabat corpus pelilis (Jac. iv). Ad Dominum cum tribularer, cla-
suum, et serviluti subjiciebat: ne aliis prsedicans, mavi,i et exaudivit me. Quid me exaudivit? Fecit me
ipse reprobus invenirelur (I Cor. ix); si dicit: Video stare
i in primo gradu? verum ad comparationem
aulem aliam legem resisteniem legi menlis mese, et iquinft decimi gradus, quid est esse in primo gradu ?
ducenlem me in captivitatem; el posleadicit: Infe- ]
Dimisi lerrena, necdum ad alla conscendi: ergo non
lix ego liomo, quis me liberabit de corpore morlis debeo < esse securus, in caeteris gradibus debeo au-
hujos! si ille insidias corporis limet, nos securi xilium : Dei poslulare.
sumus? Si ille dicif: Quando infirmor, lunc forlior Domine, libera animam meam alabiis iniquis, et a
sum : infirmitas corporis, sanitas auima? cst. Hoc lo- llingua dolosa. Dicit, hoc, de omnibus hseresibus. Dicit
iuni quare dico : Quia abstinentia primtis gradus est, de
( Judseis, dicit de Arianis, dicit de Manichaeis,dicit
et non stalim putemus quod si jejunaverimus, con- de c cseteris bsefesibu^. Quando dicil Arianus : Pater
cendamusad regna coelorum.Jejtmia nos non ducunt imajor, Filius minor, quid dicemus nos? Domine, li-
 1273 SECUNDA EXPOSITIO SUPER PSALMUM CXIX. 12:4
bera animam meam a labiis iniquis, el a lingua dolosa.' A tum Prophelre, immo sancti in ptimo gradu consti-
Quando dicit Manichseus, et similis Manichaeorum: tuti. Dico simplicius, propter simpliciores. Quid
Doroinusnon resurrexit in corporis veritate, et ut scias dicit? Domine, libera auimam meam a labiis iniquis,
non fuisse verum corpus, clausis ingressus est ostiis el a lingua dolosa. Verbi causa , a labiis adversarii
(Joan. xx),nos quid dicemus? Domine, Uberaanimam mei,quimihi detrahit. Sed Dominusaliudrespondet.
meama labiis iniquis, el a lingua dolbsa. Majora vul- Et quid dixil? Non dixit, quid detur libi, autquid
hera sunt linguse, quam gladii. Gladius interficit cor- apponatur libi,contralinguamdolosam? hoc est, non
pus, animam non interficit. Lingua mala res est, dixit, quid desideras tibi fieri conlra adversarium
malum magnum : modicum quidem membrum, sed luum ? Sed quid dicil? Quid detur tibi, aut quid appo-
magna exulcerat. Quanta mala habeat lingua, Jegile nalur tibi, ad linguam dolosam? Non dixit, contra lin-
Epislolam sancti Jacobi (Cap. m). Lingua niliil me- guam : sed, ud linguam. Videle quid dical ad linguam
dium habet; autgrandemalum est, aut grande bo- dolosam:ad luam linguam, nonadversarii.Si enim ad-
num. Grande bonum, si Christum Deum confite- versarius libi delrahit,nihil tibi nocet: tu te interficis,
tur; grande malum, si Chrislum Deum negat. Ergo si alii delrahas. Verbi graiia : Si delrahat mihi frater,
ne putet aliquis et dicat interim, opere nonpeccavi: mibi quid nocuil? Si dical me homicidam, si dicat me
si peccavi, lingua peccavi. Quod est majus pecca- B adullerum, si sceleratum, si mendacem, mibiquid no-
lum, quam blasphemia in Deum? et tamen lingua cuil? E duobus enim unum est: aut verum dicit, aut
peccat. Diabolus cur de ccelo cecidit? quia furtum mentitur. Si verum dicit, non milii illud nocet quod
fecit? quia homicidium fecit? quia adullerium com- ille dixit : sed quia vereego feci. Siautem menlilur,
misit? Et hsec quidem mala sunt, sed diabolus non meudacium ipsius non mihi nocet : sed inlerllcit
propter hoc cecidit, sed propter linguam suam ce- animani loquentem. Infelices sumus, niiseri sumus.
cidit. Quod enim dixit: In cceium ascendam, super Quando aliquem habemus inimicum : dum putanms
sidera cceli ponam thronuro meum, et ero similis quod contra ipsum facimus, conlra nos facimus. De-
Allissimo (7sa. xiv). Non ergo puient monachi se trahimus illi, huc illucque circuimus, omnibus di-
debere esse securos, et dicanl intcrim : Grandia cri- cimus deeo : pulamus quod illi noceamus? Uli non
mina non facimus in monaslerio, non adulteror, non nocemus, sed noslras interficimus aniinas, quod
furlum facio, non homicidium facio, non parrici- meulimur. Os enim quod. mentitur, occidil animam
dium facio , et cselera quse grandia viiia sunt. (Sap. i). Quid deiur libi, aul quid apponatur libi, ad
Grande scelus est, qnando detraho fralri meo, lin- linguam dolosam? Quasi bonus medicus, qui dicil :
gna niea fratrem inlerficio. Qui enim odit fralrem ad hanc infirmiiatem, ad hoc vulnus, quid libi vis
suum, homicidaest (Joan. m). Videte quid dicatSa- Cimponi: quod tibi vis emplaslrum imponi? Quomodo
lomon : In manu linguse, mors et vila (Prov, xvm). si dicat aliquis ad vulnera.ium aliquem : Quid delur
Videle quid dicai: In manu linguse. Vides quantum tibi, aul quid apponatur libi, ad vulnus quo doles? In-
malum sit lingua : et manum habet. Quid enim terrogat Dominus, non quod ignorel, sed quod isle
dicil ? In manu linguse. Grande viiium est delrahere qui rogabat, sciat quomodo rogare debeat.
fralribus, lacere non posse, circuire cellas, aliis de- Sagiltm potentis aculm, cum carbonibus desolaloriis.
traliere. Ego peccator stim : Isle peccator est, quid Sagittm polenlis acutm. Nunc respondet adDominum,
ad te? Teipsum considera ne cadas. Quid in allerius quid petat. Quia dixeral Dominus : Quid detiir tibi,
ruina exsultas? Numquid si ego cecidero, lu slabis ? aut quid apponalur iibi? Nunc isle dicit, qnid pelal:
Licel rnina mea sit, ruina fratris, timor luus esse Domine, hoc peto : sagittas polentis aculas, curn
debet, non exsultaiio. ille cecidit; lsetaris, an irislis carbonibus desolatoriis. Videte quid dical. Venenum
es? Responde milii: Frater cecidil; aut laeitis es, lingua: mese, et detractionenimeam, nulla res potest
aul tristis. Si lselus es, ulquid in alterius ruina lseius foras projicere: nisi sagiitse tuse, quse sblitudinem
es? Si aulem lristis es, quid circnis ? quid aliis nar- faciunt linguse mese. Lingua mea tumet, venenum
ras? Irisliliam tuam Deus videat, el ipsefraler sen- habet intrinsecus : nisi sagiltis tuis compnncta fue-
liat, non fratrum aures audiant. Domine, libera ani- rit, et percussa, venenum non egreditnr. Debemus
mam nieam a labiis iniquis, et a lingua dolosa. exemplum dare : si quando in corpore vulnus est, et
Quid delur tibi, anl quid apponatur libi, ad linguam in ipso vulnere jam pulridse carnes sunt, et cancer
doiosam? Spiritus sanctus respondet propheloe di- esi, et fuerit pus intrinsecus; nisi apertum fueiii,
cenli : Domine, tibera animam meam a labiis iniquis, non egreditur ptts, Et si egressum fuerit pus, nisi
et a lingua dolosa : quid detur libi, aut quid appona- cauleriatum fuerit, rursum renascitur pns. Vide
tur libi, ad linguam dolosam? Respondetei, et dicit, igitur quid dicat : Quia tumet lingua mea, el pus
lu qui dicis : Domine , libera animam meam a labiis habet, et venenum habet, primum sagitlis vulnera,
iniquis, et a lingua dolosa, quid libi vis dari? Et ut pus possit exire : deinde carbones luos, et ignem
poslquam datum tibi fuerit, quid tibi rursumapponi pone, ut quidquid malum fuerit, excoquat, el deser-
vis ad linguam dolosam? Videte quid dicat : Non tum facial. Vide igitur, quid dicat: Sagitim poienlis
dixit, contra linguam dolosam, sed, ad linguam do- aculm, cum carbonibus desolaloriis. Ulinam delur
losam. Si dixisset, contra linguam dolosam, videre- nobis iste carbo desolaiorius. Utinam et nos dica-
tur deadversario dicere. Videle quid sil sacramen- mus : Nonne cor nostrum erat ardens in via, cuin
 1275 APPENDISLAD TOMUlj SEPTIMUM S. HIERONVML 1276
ajjerire.i nobis Scripluras (Luc, xxiv). Dicit ei Isaias A
j mihi, qnia incolaiits meus prolongatus est. Habitavi
ad : llabes carbones ignis, sedebis super cum habHanjibusCedqr, Cedar in liiigua nostra inier-
' eosBabylonem
: li.i ernnt tibi in adjutorium (Isai. XLVII).Et prelatur, tenebm. Vide ergo quid dicat: In quo loco
Ap.osioJiautequam acciperent Spi.rilum sanctum, lia^ s.umus : in quali mlindo sumus? Habilavi cum habi-
bebant in lingua sua adli.uc aliquos tnniores huma- laniibus Cedar. Diu fui in tenebris : diu vixi in tene-
nps; propterea Spiritus sanclus descendit in speeie bris : din fiii incorpore niorlis hujus. Multum incola
ignis in linguas eonim (Acl. 11), ut quidquid puris . fuit qnima mea. Vide sanclus qnid dicai : Et si der
h.abeb:tnl,.§piri.ius sanctus decoqueret, Dieamus et cem annps vixi, mtijluni incola fuit aninia mea. Quaa
aliud exemplum ; Isaias cum vidissel Dominum se- enim bealitudo est, ad comparationem coelestium,
dentem super tlironuui excelsum et elcyaturn, quid esse in terrenis,? Miiiltasunt quse dicantur : sed jam
dicil? Vsemilii misero, quia cpnipiinctus sum, quia ad finem fesiinat ofatio.
labia immunda hab.eo, et in rnedio populi immuiida Cum his qui oderunt pacem, eram pacificus : cum
]abial!aI)enlis,egpsedeo(Jsat.vi).Vid,e,qiiiddicit?Vse loquebar itlis, impugnabant me gratis. Infelices nos,
niihi piisero, quia irnmunda labi.a liabeo. Et pqstea linguam nostram continere non possunms non detra-
quid dicit? Qupniam labin habebat immunda, propteraa here: si nos aHqiiis offenderit, quasi vultum osten-
mitiitur unus de Seraphim, et lollit carboneni ignis B ] diinns pacalnni, caeterum cor habet venenum, Mo-
de altari, el langit labia ipsius et lingua.m, ei purgal naclii dicimur, et Ijcet. non simus qtiales esse dehe-
eam. El quid dicit ? Ecce hpc letigi labia lua, et mus, tamen dicimur.Hora tertia oramus: hora sexla
mundavi linguam tuani. Et slaiim quid dicit? Quem oramus : n°"a > Jucernarium facinius : niedia nocte
mittam ad populuii! istuni, et quis ibit? 0 mysieria consurgimus: deinde gallicinio oramus. Videte qui-
Scripturarum ! quamdiu babebat linguani dolosam, bus horis semper ad obsequium Dei suscitamur.
et labia immunda, non ei dicitur, quem mittam, et Videle quid dicat, Jipra tertia, sexla, nona, lucer-
quis ibil? mundantur labia ipsius, et statim miltiiur nariiim, niedip npctis, gallicinio, mane prjmo. Hoc
ad loquendum. Ergo qui labia immunda habet, pon lotum fapimus , pt non cpnsideramus, quia si ininii-
potest prophetare, non potesl mitli in obsequium citias babet aninia nbsiraconlra fratrem, sine causa
Dei. Cum carbonibus desolaloriis. Ulinam prses|eiur oramus. In Evangeiip enim quid dicitur? Si offers
nobis el ista solilndo, ul quodcumque nialum est, niunus tuum ad ajlare, et recordaius fueris ibi, quotl
tollat de lingua npsira : ut ubi spinpp sqpt, ubi v.er aliquid ffaler IUUSjhabel adversus le (Maith. v).
pres sunt, ubi uiticae suni, mittalur ignis Dpmini, et Videle quid dicat: Non dixii, si hajies aliquid conlra
universa exurai, el fiat soliiudo Cliristi, fratrem lunni ;.sed, si aliquid frater luus hahet con-
Heumihi, quia incotqlus meus prolongalus est! Hoc (Q Ira le, Rem quasi injuslam vidplur iiobis imponere;
sanctTis dicit, qui corptis non desiderai, qui terrani si enimdixissel,sihabesaliquidconlra fralrem luuni,
nori quserii, qui cceluin cupif. Heu mihi, quia incola- in nosira eral pptestate quod habebarnus. Nunc vero
lus meus prolongaius est. QuandO a'grptatnus : quid dicit? Si recordatns fueris, quod aliquid habet
quando febricitamus : quani'.os-tisjiicatnui-nps mpri: fratcr lnus adversus le. Re;pondeoei: Domine, non
quando jaclamus brachia ; qtiandp limemus : quando est hoc in mea potestate, si Ifater nieus habei ali-
commeatum petimus, isttun versiculum non possu- quid contra nie, egb nihil habeo conlra eum. Si ille
nms dicere, Isie sanns erat, non a-groiajjai, et quid liabet conlra me, ad me quid pcrlinet ? Ei quare pon
dicebat? Heu mihi! quia incolatus meus prolqngaius visjsuscipere rnunus meum , el dieis, si offers inuiius
est. Quannliu enim suinus iri tabernaciilo corporis liium ad altare, et ijpi recordatus fneris quod frater
a Domino (II Cor. v). Heumihi tuus aliquid habel contra te : dimitte niunus luuni,
' hiijus, peregrinaniur
quia incolalus meus prolongatusest. Incoiatus meus : el vade, prtus reconciliari fratri tuo, et sic offeras
Non dixit, habitatio mea, sed incolatus meus : in mirnus iiium? Ecce ego nihil habeo; si ille habel,
sseculo enim prsesenti non habemus habitationeni, ad me quid periinet? Respondel lihi Doniinus; Et
sed peregrinaiionem. Unde et Apostolus dicit : quid dicit? Male serve, inteliigo animum tuum:
Quasi advenae et peregririi. Advena ego suin, et pe JJ . Nihll habes conlra fratremtuum? nihil habes?amas
regrinus (I Petr. 11).Heu tnihi, quia incolatus meus illum? Quare ergo salvari eum non vis? Si amas
prolongaius est. Quo dicit, hoc est : Infelix ego illum, yade, roga eum ne ille iconlra te habeal, ul
quamdiu sum in islo cbrpore. Quis nostrum hoc po- salyari possit. Sed ostendis quia non diligis <um ;
testdicere? Sipctogenarii fueiiirius, limenitisniori; quia salvari euni non vis; vade, roga euin, miile
el si centenarii suhius, et segroiamus, tamen com- le ei ad pedes ejus, diebus et noclibus deprecare ,
mealum etspalium posttilamus. Hoctoipni quare fa- dipi.to : munus meuii} diniisi ad altare, propter le
cimus? Quia peccatoruni hos conscienlia remordet. viciimas offerre non possum. Ille compungilur, et
Sciinus enim, quia si recedamus de corpbre, non quiddicil? Si iste <|ui ine rogat, non offerl munus
inius ad Chrisium , sed ad geliennam. Aposiolus suum, ego qui rpgatus suni, ei non ignosco, quid
quid dicit? Cripio dissolvi, el esse ciim Cliristo faclurus sum? Propterca dicit et Aposiolus, ul ini-
(Philipp. i). Da inihi sectiriiateni: quia ]iosl inoriem micis nostris rnanducare deijius, et bibere (Rom. xn).
futurus sum cum Christo : eliam ntinc niofi cupjp. El quid dicil? ll,secjenini, inquit, faciens, carbones
Ergo iste quia sanctus esl, proplerea dicil : Heu ignis congrcgas super caput ejus. Dicat aliquis , hoc
1277 LlBiiR DE EXIjOSITIONE PSALMORUM. 1278"
inimici faciunt; ideo bene faciunl adversario, iit, t, fratri meo , qui niihi injiniaiii fecerat, el pacerti-
carbones ignis cpngregenl super caput ejus. Sed labiis promitto, et corde venenum terteo. Frequeh-
aliud diciiur: si libi ille male fecerit, et lu ei bene ter et oehli el vultus, nientis indiciuhi siiht. Quando
feceris,carbones ignis congregas super capul ejus„ cor noslrum vulneratum cst conlra aliquem, non
hoc est, mundas viiia ejus, et excoquis malitiam possumus eum aspicere rectis oculis : vuitus ipse 6t
ejus, ul ad pcenitenliam converiatur. Videle ergo oculi, quasi speculuni :mim;c n.ostraesunt. Quid dicit
qnid dicat sanctus prbpheia. Cum liis qui oderunt Scriptura? Et non poterant Ibqui ei quidquam paci-
pacem, eram pacificus. Non dixit, qui volebant pa- ficum (Gen. xxxvn), non pblerat-lingua mentiri,
cem : sed, qui oderunl pacem, Illi oderanl pacero, et qund eor iiitus non conliiiebal. Hoc igitur dico,
ego amabam eos qui oderant pacem. Iden dicit et vobis ipsis ei mihi, neque enim ad hoe praedico, ut
Aposlolus: Qaanlum ex vnbis esl, cum omnibus quasi me securuni faciam : occasio istius versiculi
hominibus pacem liabentes (Rom> xn). Rogemtts compulit nos iia dicere. Grande malum est lingua.
fratrem. Si iiiimicus.nosler est, rogemuset bis, et Domine , liberu animam meam a labiis iniquis et a lin-
ter, et sepiies. Tamenet si peccaverit frater meus, gna dolosa. Nun ab alterius lingua, sed a mea lingua
quoliens dimitla:ii illi, septies? Dieo libi, non se« libera. Nihil mihi nocet lingua alterius : inea lingua
piies , sed septuagies sopties, hoc est quadringeniies i mihi inimica est, Domihc, libera dnimam mearh : Me
nonagies (Matth. xvm). Si voliieriinus computare libera a lingua mea, lingua roea giadihs est: inler-
de mane usque ad vesperam, laiila peccata lacere ficii auimam meam. Puto quod inimicO hieo hoceain,
non possumus, qnadringeiiia nnnaginta. Tamen quid ei nescio qtiod meipsum occido. Pugnant adversarii,
dicit Dominus? Si septuagies sepiies peccaverit in quando loquor illis, et ego pacifica loquor. Illi ha-
die , el conversus rogaverit te, dimitie ei. Sed dicis, beant initnicalem animum, nos vero habeamus paci-
non ex lotocorde converlittir, menlitur. Nosdi.mit- ficalem animum, siquidem scriplum est et in Parali-
tamus Deo jtidiciuin ; rogat me, depreeatur _ non pomehon : Et egressi sunt, iiiquit, fiiii Israel ad pu-
dicit hoc.verej Dens novit : Ego vooem audio, gnaiitlum menle pacifica. Aliquis vadit ad pugnam,
Chrislus corintelligit :ego suscipio quod audio, sus- et mentem pacificam habet: sedChrislianorum arma,
cijiiat Chrislns quod novk. Deinde vide mercedem pax esl: paxChristi, quse exsuperat omnem sensum
tuam : mcntitur ille, lu verum suscipis; illius iuler- (Philip. IV). Beali .pacifici: non soltiin qui pacem
feclio est, tua salus est. Hoc lotum quare loculus faciuni iuler rixanies, sed qui in seipsis pacem fa-
sum ? Quoniam in mtmasleriis _ ei niaxime in coer ciimt. Beati pacifici. Si alii rixam faciunl, et ego
nobiis, so!ent esse isla viliai Non erubescimus, non niedius intercedam , et faciam inter eospacem, et
dolemns: dimisimus malres, dimisimus patres, di-- G ipse non h;ibeam pacem in uiente mea : qnid niilii
misimus fralres , dimisimus sorores , dimisinius prodest quod illi pacem fccerunt? Beati pacificij
uxores, dimisiinus filios, diiiiisiiniis pairias iioslras, qumiiam filii Dei vocabuntur (Matihi v). Beati paci-
diniisimiis dotnos, dimisinnis cellulas nostras _ di- fici qiii loquiinliir bis qui oderanl pacern, pacifica,
misimiis ccllas, in quibus nali siiiiius, et nulriii, el Bcali pacifici. Cliristus pax esU Si enim Salomon in^-
dimisinius servulos, cuni quibus nulrili sumiis : vc- lerprelatiir, Ghrisius: S:iloinon amcin interprotattir,
nimus iu monasterium, el proplerea hxc dimisimus pact/icus:ergoChrislusDeusiiosier, pax csl, Vadens
omnia, ut propterrem frivolam rixam cum fratribus ad coelum, nobis vexillum dimisit, dicens : Paceni
faciamus in monasterio ? Dimisinnis possessionem _ nieam do vobis, pacem meam relinquo vobis
dimisimus palriam, diniisiniiis sseculiim , et prnpter (Soan. xiv).Servemus qnodGliristus donavil*. habea-
calamum rixam facimus in monaslerio ? Si verbum mus pacem ; Servemus pacero, et illa nos servat in
amarum audiero, ferre non possum : sestuat in corde D Christo Jesti: cui sil gloria in saecuia steculorum.
nieo : scribitur in medullis meis diebus decem aut Amen.
quiudecim, non potest tolli de corde meo , loquor

LIBER

DE EXPOSITIONE PSALMORUM.

PROCEMIUM. yersis vero intrinsecus cubienlis proprias claves ha^

Psallerium ita est quasi magna domus, quse unam
quidem habet exteriorem a clavem in porta : in di-
a ExOfigeneluihpta comnafatio, qifarriipse prsef.
Go.riiSerit, In psalihbs ab HcbrDcoqnodairt iradilam
bel. Licet amplior unfl clavis sit grandis porlse Spj-
ritus sanctus; lamen unumquodque Cubicrilum prp-
prias habet claviculas suas, Si quis Jgitur cjav.en)
pfoponit, tametsi ad urtiversam ScfiplUro.in aptet,
Dicebal enim, inquit, ille similem esse mivendm Scri-
1279 APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUMS. HIERONYMI. 1280
confusam de domo projiciat, si voluerit aperire cu- A sed s< beatus vir qui inpeccato non perseveraverit, et
biculum, non polesl, nisi clavem inveneril. Sic sin- in ii via peccatorum non slelil. Ego heri peccavi, non
gu.li psalmi quasi singute cellulre sunt, habentes siim si beatus. Si noh sietero in peccato, si relraxero
proprias claves suas. Grandis iiaque porla istius do- me, n jam beatus sum. El in cathedra pestilenlim non
mus primus psalmus esl, qui ita incipit: si
sedit. Quomodoibi dixit, stetit, sic et hic, sedit: sic-
u ibi qui non perseveravit in peccato, bealus est:
ut
PSALMUS PRIMUS. s hic qui in doetrina mala non perseveravit el se-
sic
Beatus vir qui non abiit in consilio impiorum. Qui- ddit, bealus est. Quid igilur? videtis ipsi, quomodo
dam putanl islius psalmi clavem super Cbristi Do- beatiludo jj tripliciter condonaiur : si non cogitemus
mini noslri personam esse referendam : ut beatus'< mala, n si in peccaio non perseveraverimus, si non do-
iste vir secundum honiinem Christus sit. Bona qui- cceamus ea quae mala sunt. Hoc esi quod dicit pro-
dem voluntas, sed imperilia est. Si enim beatus vir pheta: p Super Iribus etquatuor peccalisno»[Al. si]
Christus esl, et Christus legem dedit, quomodo nunc! convertam c eam, dicit Dominus (Amosi, 9). Hococties
de Christo dicitur : sed in lege Domini voluntas ejus ?? dicit,i Amos autemhoc loquilur. Id est cogitasli,
Deinde quomodo ligno alteri comparaiur, ei dicitur:: jignovi: fecisti, ignovi : numquid mala eliam docere
El eril tamquam lignum quod planlalum est secus de-- B g cdebeas? Hoc est quod dicilur: super iribus el qua-
cursus aquarum? &i enim ligno comparatur , orenei tlupr peccalis non ifascatur libi, dicit Dominus. El in
aulem quod comparalur, minus est ab eo cui compa- /legeejus medilabitur die ac nocle. Dixit iria quae fa-
ratur, ergo majns lignum quam Dominus, qui ligno) cere c non debuit, non abire in consilio impiorum, et
comparatur. Videlis igitur quia supcr Domini per- in i via peccatorum non slare, et in cathedra pe4i-
sona non polesl inlerpretari psalmus. Sed generali- lenlise 1 non sedere : Dixit tria quse facere non debe-
ter de quolibet justo viro dieiiur : licet inulii pu- mus i rdicit duo quse facere debeamus; non enim
lent a de Joseph diclum esse, illo ab Arimathia, quii . sufficil
; nobis mala fiigerc, nisi consequamur bona.
non abierit in consilio Judseorum, el in via peccalo- Sed in legeDomini volunlas ejus. Non dixil limor,
rum non stelit, et in caihedra Pharisseorum non se- < sed, voluntas ejus; mulii enim limore faciunl, sed
dit: tamen nos quod alii specialilcr in illo interpre-'- timor i facientis mercedem non habel. Sed in leije Do-
lantur, generaliter in viro justo inlerprelamur. Bea-;- mini i voluntas ejus, ul'velil facere quod Dominus im-
tus virqui non abiil in consilio impiorum. Legirnus inn \peravit. Et in lege ejus medilabilur die ac nocle : Non
Genesi malcdictum 1'uisseAdam quando dicitur, »ia- i- potesl sermo explicare quanlum mens concipit. Scd
ledicta terra in operibus tuis (Gen, 111,17). Malediclioo in legeDomini volunias ejus. Dicit aliquis : Ecce ego
ergo primi liominis nunc benedictione solvitur.\ G Q volo legem Dei facere, beatus ergo siun quia volo;
Quasi in velere Lege una beatiludo poniiur : creie- ;- sed vide quid sequalur : non sufficit velle legem Dei,
rum in Evangelio oclo simul beatitudines nuncupan- i- sed, in lege ejus medilabiturdie ac nocte. Mediiabilur
lur (Malt. v). Bealus vir qui non abiit in consilioim- i- die ac nocle. Dicaf aliquis : hoc humana nalura non
piorum. Bealus vir, non homo; scd vir : vir qui inn sulferi, nam et ambulandum est, et bibendum cst, et
perfectum virum pervenerit Christum, qui non abiitit comedeudum est, et dormiendum cst, et ea quae ad
in consilio iropiorum. Tria hoininum generalia pec- :- vitam necessaria sunt, comparanda. Qnomodo in
cata descripsit: aut enim cogitamus, aut facimus, s, lege Dei medilabiiur die ac nocie? maxime cum di-
aut doeemus. Primum cogitamus; deinde cuni cogi- i- cal Apostolus, Sineintermissione orantes (I Thess. v,
laverimus, cogitaiionem in opera vertimus : cum m 17).Numquidco lempore quo dormio,orare possum ?
fecerimus aliquid jam operis, fit etiam, ut aliosdo-»- Medilalio ergo legis non in legendo est, sed in fa-
ceamus qnod ipsi feceramus. Bealus vir qui non abiit iit ciendo. Denique dicitur in alio loco : Sive manduca-
in consilioimpiorum, qni non cogiiavit malum : el in lis_ sive bibitis, sive quid facilis, omnia in nomineDo-
via peccatorum non stelit, et in cathedra peslilenlim 'm mini facielis (I Cor. x, 51). Si porrigo eleemosynarn,
non sedit. Hoc est, qui nec alios docuit, et in via pec-
c- legem Dei medilor : si segrotantem visilo, pedes mei
catorum non slelit. Difficile estul aliquis non peccet. J) legem Dei meditanlur: si ea facio quse prsecepla
it. I)
Dcnique dicit etJoannes elEvangelisla: Quiaquinegat at surtt, quod alii ore mediianlur, ego corpore mediior.
se peccatum fecisse, mentilur, el mendax est (I Joan.,., Judsei igitur ore meditanlur, nostra medilaiio opus
i,8). Siergoomnespeccamus, nemoauiem beatusnisi isi est, Dixit igilur tria quse facere non debemus, dixit
quinon peccat : igiftiv quia omries peccamus, neino 10 duo quse facere debeamus: qui hoc fecerit, prsemii
bealus est. Scd videte quid dical, el inviapeccaiorum m quid merebitur?
non stetit; non dixit, bealus vir qui non peccavit, it, El erit tamquam lignum quod plantalum est secus

piuram divinitusafflatam propter obscuritatem,qumin
ea esl, multis domiciliisuno mdificioconclusis; unicui-
i-
que domicilioapposilam clavimnon ipsi convenienlem, n,
sicquedissipalas esse clavesper domiciiia, nonrespon-n-
denles singulas iis domiciliis,quibusappositmsunl, etc.
c.
Quse Judsei Commentatio etiam S. Hilario prologo »o
in psalmos probatur.
' Vcrus Ilieronymus Commentat. in Mattliscum llll
cap. ultimo : In alio, inqnit, Evanqelisla Joseph iste
Bou^eoTjfcappellalur, id esl, consiliarius, et de ipso
quidam putant primum Psalmum esse compositum,
Beatusvirqui, etc. Ilem Commentarius in Psalm. sub
nomine Aihanasii in Biblioiheca Justiniana Veneiiis,
inque Ambrosiana Mediolani, prorsus diversus ab
edilo, cujus initium, vj ftlv itpoantiw. Ti).vipo\nKi
sisr
fov 'Iwif TO-J,&pw1J.y3v.io'j.
1281 LIBER DE EXPOSITIONE PSALMORtJM. 1282
dccursus aquarum, quod fruclum suum dabit in lem- Adecies A< fructus afferebat, et habtbal, inquif, folia, et
porc suo. Et folium ejus non defluet. Mihi simpliciter folia ; ejus ad sanitatem gentium erant. Yidi, inquit,
inleiprctaniurquidicunt, quoroodo lignum si planta- thronum positum unum : licet enini credamus in
lum fueril juxla aquas, necesse esi ut vireal, et non Palrem, el Filium, et Spirilum sanclum, et Trinilas
siccalur, quia habent radices ipsius humorem unde . sit, tamen regnum unum est. Vidi, inquit, thronum
vivant, sic quicumque legem Dei medilalur, ipsa le- .posiluin unum, et uidi, inquit, in conspeciu throni
gis medilalio virorem et facit, et vilam. Hoc illi sim- stantem unum agnifm. De assumptione dicitur corpo-
pliciter interpretantur; nos aulem spiritualibus spi- ris Salvaioris : Ecce agnus Dei, eccequi tollit peccala
ritualia comparantes, legenles in paradiso plantalum mundi. Et egrediebalur, inquil, fons de subtus medio
esselignum vilae, ct lignum scienlise boni et mali, et.. throni. Videtis igitur quoniam de medio throni fons
lignum vitse hoc plantalum esse in paradiso, et de egreditur gratiarum. Tamen non egreditur fons illc
ipso paradiso egredi fonlem qui dividatur in quatuor de ihrono, nisi agnus contra sieterit. Nisi enim cre-
principia (Gen. n). Legimus et in Salomone (si cui ididerimus incorporalionem Clirisli, non accipimus
placel Librum recipere), de sapientiaenim ibi loqui- .islas. gralias. Et ^arbor, inquit, una excelsa posila
lur: Chrislus Dei virtus, et Dei sapienlia (I Cor." i, efai. Non dixit arbores, sed arbor una. Si arbor una
24) : ergo ubi Salomon loquilur: Lignum vitm esl B R est, quomodo ex isla parle ripse est, etexillaparie
omnibus comprehendentibus eam(Prov. m, 18), ibi . :ripseesi? Si enim dixisset, vidi arbores, fieri poterat
de Sapienlia dicitur. Si auiem sapientia lignum vitse ulalias essent ex alia parte, et aliae ex alia. Nunc
est, sapienlia autem ipsa Chrislus est. Vides ergo vero una arbor ex ulraque parte esse dicitur; unus
quoniam qui beatus vir et sanclus est, huic ligno, fluvius egreditur de llirono Dei, hoc est, gratia Spi-
hoc est. sapientise comparatur. Videtis ergo quoniam rilus sancii. Et ista gratia Spiritus sancii in Scriplu-
beatus vir el justus iste qui non abiit in consilioim- ris sanclis est, lioc est, in isto fluvio Scripturarum.
piorum, qui non fecit illa, el fecit isla, cl erit tam- Tamen iste fluvius duas ripas habel, et vetus et no-
quam lignumquori planlatum est secus decursus aqua- vum Testamenlum. Et in utraque parte arbor plan-
rum. Hoc est Chrislo siroilis eril, siquidem consedere tala, Chrislus est. Hsec igitur arbor in anno, hoc est,
nos fecit in cceleslibus, et conregnare (Ephes. n, 6). singulis mensibus, duodecies fructus afferebat. Non
Videtis ergo quia cum Chrislo regnabimus in ccelo. possumus enim fructus de isla arbore accipere, nisi
Videtis quoniam lignum hoc planiatum est in para- per apostolos. Si quis ergoper aposiolos ad arborem
diso, et nos omnes cumillo complanlati sumus. venerit, necesse est ut fructus accipiat, fructus me-
El erit lamquam lignuni quod plantalum cst secus tat de Scripturis sanctis, hoc cst, sensum divinum
detursus aquarum. De illo enim fonte proceduntom- C in littera commorantem. Si quis ergo venerit ad is-
nia flumina, quod [ructum suum dabit in tempore lam arborem per apostolos, fructus ejus capil; si
suo. Lignum hoc non omni tempore dal fructum, quis vero non potuerit, adhuc infirmior est, necdum
sed, in temporesuo. Lignum hoc non dat in prsesentii esl discipulus, sed de turba est, sed deforis est, sed
sseculo, sed in fuluro, hoc est, in die judicii. genlilis est. Qui fruclus capere non potest, verba
Lignum hoc nunc flores habet, lignum hoc nunc capiai, hoc esi, folia ad sanitatem gentium : scrip-
germinal, el promittit fruges fuluras. Lignum hoc tum est enim : Et folia ejus ad sanilalem gentium.
babel duo, habel et fruclus, habeVei folia. Fructum i Si quis adhuc de genlibus cst, si quis discipulus non
habct, sensum in Scripluris: folia, verba simplicia;; est, et adhuc de lurba est, islc folia ipsius accipiat,
fructus in sensu est, folia vero in verbis sunt. Qui- hoc est, verba simplicia accipial pro medicamento.
cumquc igiiur Scripturas sanctas legit, si secundumi Denique scriptum est, folia ejus ad sanitatem gen-
Judxos legit, tantum folia intelligit; si vero spirilua- liiim, bocest, ad medicinam. Hoctotum quafedixi-
liter inlelligit, fruclus capit. mus, et excessimus ad Apocalypsim? Quoniam
El folium ejus non defluel. Tamen et folia islius> scriptum est, quod fructum suum dabil in iempore
arboris ulilia suut. Denique si quis et secundum his- suo, et folium ejus non defluel, et omnia qumcumque
toriani inlelligit, utililatem habel animse susc. Legi- D faciet,semper prosperabuntur. Dixiinus de beatitudine
miis in Apocalypsi Joannis (qui in istis provinciis> justi viri, diximus de prsemio ejus. Quoniam qui
non recipilur liber : tamen scire debemus quod ini tria non fecerit, et duo fecerit, ligno paradisi, hoc
occidenie omni, et in aliis Phcenicis provinciis, et ini esl, Chrisli sapienlise comparatur. Diximus ergo de
^Egypio recipilur liber, et ecclesiasticus esl, nami sancto viro, ntinc de conlrario viro videamiis. Quid
et veteres ecclesiastici viri, e quibus estlrenseus, et: de peccatore et impio dicitur?
Polycarpus, et Dionysius, et alii Romani inlerpre- Non sic impii. Illa universa genera prsemiorum
tes, de quibus est et Cyprianus sanclus, recipiuntt quse de juslo diximus, impius nbn accipiet. Non sic
librum et interpreiantur), legimus ergo ibi: Et ecce,< impii. Non dixit,nonsicpeccatores; si enim de pecca-
inquit, vidi thronum positum, et agnum unum, ett toribus dixisset, omnes alieni eramus. Norisic impii.
arborem, inquit, secundum flumen, et ex utraque par- Inter impium et peccalorem hoc interest: qui im-
ie ripm ipsam arborem (Apoc. xxn). Hoc est, ex ista» pius est, negat Deum : qui peccator est, confitetur et
parle erat el ex illa parte erat. Et habebat, inquit,» peccat. Non sic impii. In quibusdam legilur, non sic
fructus ipsa arbor, et in anno, mensibus singulis duo- hoc secundo. Non sic impii, non sic, Sed sciamus
1283 APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUM S. HIERONYMI. 1284
sqiiia in Hebraico scmel positum esl. Diximus de A A(I Cor. xiV,58). Qni peccalor est,'iton novit tum
sancio viro, et comparaiione ejus. Et erit lamquam Deus : qui justtis est, notus esl a Deo.Legimus in
iignmn, quod ptanlalum esl sccus decursus aquarum, ^Genesi co temppre tjuo prsevaricalus est Adam,
Nhiic econtrar.io de impio dicilur. Sicut justiis vir •eo tempore quo magis audivit serpenlem, quam
companitnr lignb : sic impitis comparalur ptilveri, Dcuin , quando se labscondit a facie Dei, venit
xjuem projicit vcntus a facie terrse, Piilvis Ilcei de Dominus post prandium in paradiso, el deam-
terra sit, lamen desinit esse lerra. Sed lamquampul- btilat (Cen. m) - videle quid diciiur, requirit Dens
vis quem projicil ventus a facic terree. Videie quid di- Adam non nieridie, sed ad vesperain : jam cnim
<citur,lani infelix>erit impius.ulnee lerrenus cpiidem Adam solem perdiderat, quia meridiem non habebai:
sii pulvis. Videtur quideni non liaberc subslantiani, «d vesperam, lnic est, Ssi).evov, et ambulabat, non
*ed tiabet suam subsiantiam. Wihil habel sblidnm ; eniin slat Deus peccatori, sed anibulal. Sciebat illuin
sed quod habet, ad pcenam habei. HuC illiicque di- csse in paradi-o, etnon ignorabat quod facluin erat,
spergilur. Numqnam in uno ioco esl. Quocumque: «ed-qiiiapeeeaveriit Adam, nesciteumDeus. Eidixil
iventus «iraxerit, illuc iinjietus cjus dirigilur, Sic ct'. Deus: Adam, ubtes? Dhimus de eo quomodo pec-
inipius qui semel negaverit Deum, *]uoeumqueilhtmi ualor ignoreiur a Deo. Econlrario scire debemus
arura diaboli traxerit, illuc errore perduCilur.Quoriiami B quomodo juslus sciattir a Deo. Dicit Deus ad Abra-
dixiintis quid sii justus, •etcui compareliir : qriid sit ham : Exi de lerra tua, el de cognatione lua (Gen.
impius,<el cui comparetur: elde prsesetiti sseculodixi- xii, i). Venil iii Palsesiinam, fuit in Habramio, fuit
oniis ; iiunc debeinus de futuro eljciernocognoscere. in Geraris niulto tempore; cum natus ei fuisset filius
3deo non resurgunl impii in judicio,neque pecca- Isaac, el repromissioiiem acceperat, quia in semine
loresxn consilio jusiorum. Leginms in Evangelio se- ino benediceniur omnes geriles, lulil Isaac, el obtulit
ciindiini 3ommem,,quwumque in me credit, non judi- eum Dco, et VoxUlecielo audiia est, parce filio tuo,
'
cabilur; quicnmquein me non credit, jam judicalus esl «t siatim scribitur eo tempore quo obluJerat filium
-(Joan. III, 18). »Quisergo judic.mdus esi, si ille qui: suum, quid dicilDeus Abr.iliaiii? Ecce cognoviquo-
credit, non judicabilur, el ille qui non-credil, jom riiam tu iimes Doipiuum Deum luum. Qui lanlo tem-
judicatits :est? qui dn die judicii judicabunlur? ;Re- \pore loculus fueriis, nnnc cngnovisli Abraham ? Sed
quirannis ergomedium inler crcdentem, et iion*re- quoniam grandis fides luerat nfferendo filium suum,
(denlein qni iudicandus .sit. Qui credit non judieabi- propierea nunc priuium coepit eum nosseDeus. Hpc
tur.tQuicreditinoii peccat, qui vere credit 11011peccat, totum quare dixi? quoiliam scripium est, quoniam
squj:verara fidem Jiabeiiiion peccat. Demum quando novil Doniinus viam juslorum. Dicanius ct aliier :
.peccamus, jneos npsira in fide flucluat; eo icmpore : C via, el Vila, el verilas Christus esi : ambulemus
quando peccamus, quando irascimur, quando detra- eigo in Chrisiumvet viani noslram novitDeus Paler.
Iiimiis, quartdo homicidia farimtis, quando fornica- Et iter impioruniperibii, Non dixit, iinpii peribunl;
iJTiur,ubi fides est? Ergo qupd dicil,.qui,in me credit, sed si egerint pceiiitentiain, el ipsi salvauuntur. Eo
;non judicabitur, nonenim necesse lia.bet judicari tentporequoapostolus Paulus persequebaiur Chris-
<jui Jam beatus est. Qui inme non.credit, jamjudi- flum, ct Ecclesias, 'inipitis erat. Si ergo impii per-
«alus ,est, jaro enim p.rsedesiinatus,ad poenam est. ibiint, non. datur locus peenileniise. Scd non dixil,
?jQuiergo:judicatur?,Qui credil qiiideni, sed peccalis iinpiiperibtini, sed, iler impiorum peribil. Hoc esi,
vincitur; iflui habet bona, habet et mala ;qui eo terii- peribiiimpietas; rion impius, sed ipsa iropietas; non
pore quo credit, benefocii, quo non credit, niale fa- fiomo peribit qrii impiiis fuit,sed"homine agenle pce-
cit. Videamus ergo .iiunc quid dicilur : ideo nonre- •nileiiliani, peribit impietas. Deus ergo hoc nobis
surgunl impiiin judicio.,Non resurgunt ul jndieeniiir, -prseslel, ul tria non faciamus, et duoiaciamus; iigno
quiajam judicati suni.Qui enim non -credil in me, vitae comparemur, IIOIIsimus impii, qtii comparan-
jam jndicattis esl. ,Ne.(juepeccaloresm consiliojuslo- tur puiveri; non simus peccatores, quonianiipecca-
rum. Non dixii, peccatores npn resurgunl, sed non- tores non rcsurguiitin consilio justoinim, et via niala
resurgunt in consilio juslorum. JSon nierenlur cum?D D pereat : et benedicamus^Deum, -cni-sit^gloria in sse-
liis resurgere gui .non ,s.unt;ju.dican.di.Si in nie cre- 'Crilasseculorum. Ameri.
derent, com his resurgerent,,qui non sttnt jtidicandi. PSALMUS V.
Quoniam.novit Dominus viam juslorum, eliier im- :<Tuiiiiuspsalniiis hoc tilulo prsenotalur. Infinem,
iipiorumperibii. Quoniam novit Domims viam juslo- >proeaqum hmreditalem eonsequitur, Psatmus *David.
rum.El quid grande est, si novit sDominus viani sMtilii'pulanutiiuicjs ad 'psalmos -non -perlinere. Et
.jusiornm.si dicilurJDominus.iiQSse ,eos, quos.nosse -hoeqna ratione-sekliment, nesciunt.Si^tiidem non
idignatur?J)eni,que,d,e p.eccato.ribusdiciUir, Recedile' ihaberentur in llajbrcis, «t -Grsecis, et Laiinis volu-
:fi-pfy,,operarii-jniguilalis., -nqji novit vos iDommus: ^tniiiibus.recle-piilarenl: nunc-vero-cumin Hebraicis
i_Lm. xiu, •27).: dicit Apostolus.: « Sijqnisicogno.scit, iliabeanlur librjs;e!l maxTmeJste tiUilus qhiin quinto
cognoscetur.Quoniam novit .Dominvs viam justorum' -psalmp^esl prseno.talus, .niiror eos hoc«vclle dicere,
o;Quodcoiilrario-sensu in sacrosit;textu, u SeTI; gisse, vel certe pTo eodem atque yvoet, aecepisse.
•;«yvost,«yvoetwat,isi tquisignoml,,ig)iorabitur :;p.utat, Poluit ,v*ro>hsec«sse-veieris^liatinse'intcrpretatioiiis
,Mariiana3iis, auctor.em v.el ,absquerpriyatiy,o a Je- lectio.
nm WBER DE EXPOSltlONE PMLMORBM. 1286
quod aliquid in Scripturasinecatisasit. Si ioia unumn A citur c pro octava, in wtsva enim nos accepimus re-
et unus apex non transiei de Lege, quanto magiss griuin £ coelorum, «nde dicii : Domine, ne in furore
tanta verba velsyllabsel In finem pro ea qum hmre- i- lluo arguas me, neque in ira lua corripias me. Sed <]tio-
dilatem consequitur, Psalmus David. Hcereditas nonn niam 'i de duobus psalniis pariier interpreiari non pos-
in principio repromitlitur, sed in fiue mundi. Judsei ;i ssunnis, sufficit nobis de sexlipsalmi >liiulodispulatse,
in principio se obiinere pulaverunl, nos in finem n Nunc? venianius ad septimipsaimiexordiuin uod iia
consequimur. Unde dioit et apostolus Joannes : Fi-:_ iincipil: Psatmus Davidquem canlavil Domino-prover-
lioli, novissimahora est (I Joan. u, 18). In novissimaa -bis -b Chusifilii Jemini. Mullos scio et cerle eruditissi-
J) viros, liunc litulum ita inierpreiaios fuisse : Eo,
ergo liora finis est. In finein liserediias, in finem pro0 Jiios
ea qum hmredilatem consequitur. Quse <sst ista qusee iinquil, tempore quo surrexit Absalon conlra David
hserediiatem consequitur? Mihi videtur quod Eecle-- .patrem -P suum (quseso vos nt palieniius audiatis, Scri-
siasil, ipsa esienim qusehaereditaiem consequilur. -pturas -p enini interpretare volumus, non declamiirei).
Psalmus .David cantat in principio, qnod Ecclesiaj Eo ii igitur lempore quo surrexit AJisalon conira Da-
accipiat in fine. Quinlus ergo psalinus ex personaa vvid, unus de amicis David nomine Cliusi voluii ire
Ecclesiaeesl. Alii niulta inierprelanlur, muili dicuntt cum c David, sed David remisit eum ad Absalon, ui
secundum hisioriam de Israclis populo, quod svellet B&
1B AchilopholconsiJiadissiparet. Eo leinpore-quo Acht-
reverli de Babylone in Judteam. Hoc illi inlerpre- ttopliel dedit consilinm, ui Absalon slaiini perseijiie-
•tantur, non sunt interprelaii in finem pro ea qum B retur
r David imparainni, et inlerficeret eum : Glmsi
hmreditalem consequilur. Nos ergo spirilualibus spi-- eergo dedii coiisilitim, etdissipavit eonsilium Achilo-
rilualia comparatites, orationibus vestris ex personaa «phel, >p et misit ipse nuntiutn Clmsi ad David dieens,
Ecclesiae istum psalmum dissererc nitimur. h el haic prmparat Absalon. Ei cccpii fugere David,
hmc
PSALMUS VIL « pra?parare; eo tempore quo Chusi maTidavil verba
cl
Singulis rebus imponuiilur nomina, ut ex noiiii-. aad David, David cantavit psalinuiii ishim Domino,
nibus et res cognoscanlur. Sic el psahni titulis prse-- J\ .<|iioni:iniAchilophel consilia sunl dissipata, Hoc iili
uoiati sunl, ut ex tituJis inteliigarHtir et psalmi.i. C dicuni, et revera raiiimabililer eiiarraverunl : sed
Quinlus psahuus cliaro hoc tilulo prsenotalus est:': ddiligenter legamus Scriptnras, ibi.cnim ita scriplmn
In finem pro ea qum hmreditalem consequilur. Sexluss '* cst, quoiiiaiii isle Chusi filius sii Arachilse. Inde iile
psalmus hoc iitulo prajnoiatur,/JI finem in hymnis is (Chusiperaliainlitlcrani-scribilur in Regnorunilibro:
pro oclava, psalmus David. In quinlo dicitur, pro eaa JbiChus J per SAMECH scribiliir,hicautem Chnsper si«
qum hmreditalem consequilur, in sexlo dicitur, proo Jilleram J scriiiitur. Deinde ille Chm filius Arachi:
octava.In septimo vero quia et ipse sub alleluia can-i- Cunde
Ci mulli Grsecorum nescientes leguni, Chusi ami-
iandus esi, qtiia in illa alia Dominica die lectus esf il cusc David. Videlis ergo quoriiam et in lectione errant
psalmus sextus, el nos procacgrotatione interprelariri Grseci. t Manifeslissimum crgo est secundum rcgulam
non,potuimus, nuncautem leclus est septimus psal-[- E Scripturarum, qupniam ilfe Clmsi filiusest Arachi,
mus. ilabet autem tiluluni luijus modi, Psalmus Da-j- iste V vero Cliusi dicilur Jemini. Quia diximus illum
vid quem canlavii Dominopro verbis Chusi filii Jemini.i. CliUhi ( fuisse filiuro Arachi, quis est isle Jemini ? Et
Videte mysteria. Ergo ista sine causa scripla sunt?? debemus ci spiritualibus.spiriLuaiia comparautes inve-
In quinto dicitur, pro ea qum hmredilalem consequi- i- nirer noniinis istiusffegulam. Ubi Hiveniinus in*Scri-
lur, in sexlo dicitur, pro octava, in septimo dicitur,•, pturis,f Jemini ? Dubium non cst quin tribus una sit
pro verbis Chusi fiiii Jemini. Yidetis -ergo quania sintit de € duodecim, nomine Benjamin. Imerpretatur au-
contexta mysteria, pro ea qum hmreditatem consequi- tem t Benjamin, filiusdexlrm. £o cuim tenipore<juan-
lur. Quia in quinto psalmo dispulavimus, interpre-:- do c morlua esl Ilachel in Eplirata (oculis nostris se-
tantes ex persona Ecclesiae fuisse psalmum canta-i- pulcrum r vidimus, exempla non quserinuis). Eo igitur
lum, quse hseredilatem Christi consecuta est. Sextuss tleropore quaiido moriebatur Rachel,;peperit, inquit,
vero psalmus proprie ad resurreclioneu! Christi per- r- iinfantem, et vocaverunt nomen ipsius mulieres, sive
linei, quse dies octava est. Nos enim ei diem pri-'D -D iipsa iqusemoriebatur, Benoni, id est, filius doloris
mum habemus, ct diem octavum. Nos eniniiii diee mei. » Econtrario vero Jacob paterdolorem malris
ociava accepimus regna cceloruiii. Qclava diespost:t vertit i in gloriam, ci non eum voeat.Benoni, hoc est,
sabbaturo, prima in principio. Lnngum cst, si nuncc Jitius ,) doloris mei, sed Benjamin, hoc est, fUius dex-
voluerimus dicere de octonario numero. Quoniam n ttm, boc est, virluiis mem.Benjainin igiturexduobus
oeto beatitudines Snnt in Maithseo : quoniam in cen-i- .< .compositum nomen esf/ex filio :ei dextra. Beuienim
tcsimo decimo octavo psalmo singulse litterse octo-i- dicitur < ftlius, Jamin, dicitur.<f«to'a, Sciajams igiuir
nos versus habeant : quomodo .quindecim psalmili ssemper tribuni Benjamin appellariJemini.:LegiM)us
sunt graduum, quomodo seplem et acto .sunl, qtio- i- iin.Re,gnorumJJbro,eoteniporequoldeSaulseril)iiUjr,
modo Ecclesiastes dicat, dale parlem aeptem, ,et date e Et J ecce, inquit, mr de-tribu Benjamin nomine Smd,
pariem oclo ( Ecclis. xi, 2 ) : quomodo orientaliss filius, / inquit, Cliis,:filmsAbihel,fdius'J^lta, fiiiusde-
porta in Ezechielhabeat seplemgraduscl oclo; lon-i- llier, t filiusJera, filius Jemini.Sl stalim tlbijiicitnr'vir
gum esl dicere, quouiodo octavus esl de filiis Isaii ii JJemiimus, hoc esl, de Iribu.Jeuiinsea, hmi ;esl, de
David, qui acccpii regnuin. Hoc est quod nunc di- tribu t Benjamiii. Heinus et alind tesiinioniuiu ne du-
1287 APPENDIX AD/TOMUMSEPTIMUM S. HIERONYMI. 1288
biiare possimu.s. Semei ille qui in monte Oliveii eo A ssciebanl enim quod de Filio Dei diceretur. Videbant
tempnre quando David fugiebat filium suum Abessa- sscriplum esse et lanien limebant Dei Filium dicere
lon, dicil hoc Scriptura : Et ecce, inquit, Semei de esse e moriiurum. Hoc interim de tilulo disputatum
cognatione Saul de tribu Benjamin. El lapides, inquit, ssit, et universus psalmus de morte Salvatoris dici-
jaciebat in David, et dicebat : Egredere, cgredere, vir tur. t
sanguinarius. Eo tempore quando dicit unus de du- Dicitur d.e Judaeis: In laqueo isto quem tetende-
cibus ejus nomine Abisai : Vadam, inquit, el intcr- runt, r comprehensusest pes eorum: deinde de voca-
ficiam cum, quid dicit ci David? Quid mihi etvobis, ttione Gentium, omnes GenlesqumbbliviscunlurDeum.
filii Sarvim ? Et ecce, inquit, qui de lumbis meis Et I novissimum conlra diabolum : non esl Deus in
egressus est, pugnat contra me, et miramini si filius cconspectu ejus, sedelininsidiiscumdiviiibus. Infelices
Jemini, hoc est, ex tribu Benjamin, de tribu Saul, diviles c cum quibus diabolus sedet. Denique videte
qui fuil inimicus ? Hoc totum quare dixi? ut osten- cqnid dicilur de diabolo, sedel ininsidiis cumdivilibus.
derem Jemini Iribum esse Benjamin. Diximus quid (Quicumque enim dives est, nisi pauperem spoliave-
sit Benjamin, diximus nomen patris, videamus quid 1rit, dives esse non potest, propterea dixit, sedel in
sit Chusi filius Jcmini. Chus lingua Hebrsea interpre- j
insidiis cum divitibus. Quandocumque divites perse-
tatur jElhiops, hoc esl, niger et tenebrosus. Qualem B (quuntur Christiarios, dicamus : sedet diabolus in
Iiabet animani, quale et corpus, de quo dicit Jere- j
insidiis cum diviiibus.
mias: Si mutabil JElhiops pellem suam, et pardus va- Insidiatur ut rapiat pauperem, rapere pauperem
rielalem suam (Jer. xm, 23). Ergo hic Cliusi nigrum tdum altrahit eum. In laqueo suo humiliabil eum. Hoc
et ^Eihiopem, inimicum suum Saulem significat. Et iimpius, boc diabolus. Pauperem non solum diviliis,
dicit hoc, quomodo ^Eihiops mulare non polesl pel- < sed et spiritu, beaii enim pauperes spiritu. In la-
lem : iia et isle mores suos mu.lare non potest. Is ve- < queo suo humiliabii: quem? Subauditur pauperem.
nit in manus meas, potuit eum occidere, cujus poluit ^1 Videte quid dicilur ? Humiliabit, non interficiet:
sanguinem fundere : volui eum superare beneficio, cum < autem humiliaverit pauperem, humiliaiio pau-
scd malilia ejus vinci non polest. Quomodo enimi peris ] ruina esl diaboli. Quid enim sequitur ? Incli-
jEliiiops pelles mutare non potest, ita et illius ma- nabil j se, el cadei dum dominatus fuerilpauperum.
litia mutari non polest. Denique quid dicit: Domine' Nonne 1 vobis videlur diabolus iu perseculione quan-
Deus meus, si feci islud, hoc est, si feci illi aliquidI do ( occideret Cbristianos, quando interficerel Mar-
mali. Si est iniquitas in manibus meis, si reddidi retri- \lyres, in eo occidi quod interficeret? Inclinabil se
buentibus mihi mala. Vide quid dical :Ego pro malis> < et cadel dum dominabilur pauperum ? Marlyr occi-
bona reddidi, ille pro bonis mala. Manifestum estt C sus \ in ccelum vadil, ille occidens humiliatur el ca-
igiiur quoniam contra Saul psalmus est. <
det. Hoc inlerim de psalmo breviter disputalum est
PSALMUS IX. I obcullis filii, ethoc diclum esi in veteri Tesla-
pro
Jesus. filius Nave pugnabat in eremo, et Moyse: niento i : in veteri enim Testamento, de filio occulte
oranle, superabat: alius pugnabat, alius in oratione: idicitur, nunc in Evangelio legamus manifeste, de
vincebat. Ita et ego secuhdum illud quod scriptumI manifeslis i filii.
est, uperi os tuum et impleboillud: ego quidem loqiiii PSALMUS LXXVIII.
videor, sed alii sunt quibus orantibus, loquor. Nonus5 Quoniam pauperes facli sumus: quoniam tu pauper
psalmus quod a vobis cantatus est Doroino, grandiss pro nobis facius es, proplerea et nos pauperes
in versibus, grandis est in mysieriis. Quoniam nonl facli sumus. Oratio pauperis cum anxialus fueril, el
possumns de omnibus disputare, suffitii inlerim de3 effuderit orationem coram Domino. Quoniam tu pau-
tilulo dicere. Quoniam non possumus domum in- per factus es,cum esses dives, et nos pauperes facti
gredi, grande esl enim regis palalium, neque possu- sumus : Adjuva nos , Deus salularis nosler. In He-
mus omnia regis scire mysleria, interim quasi in li- braicohabet: Adjtiva nos, Jesus nosler :ubicumquc
tulo domus, in ipso veslibulo, cujus domus sii de- enim Salvator esl, in Hebraico, Jesushabet. Denijue
monsirerous. In finempro occullisfilii psalmus David.. D O Gabriel quando venilad Mariam, Et vocabis, inquit,
ln fiuem, quod dicilur, non peninet ad Judseos, sedi eitm Jcsum, iste enim sakum faciel populum suum.
ad nos qui in finem credidimus. Ille prior filius, noss Adjuva nos, Jcsus noster. Videle quid dicat, adjuva.
novissimi. Nos ergo qui in finem sumus, psalmuma Qiii dicit adjuva, et ipse liberari conatur, neque
istum debemus audire, quia ad eos qui in finemsuntt enim dormientes nbs. adjuval, sed laboranles. Prop-
pertinei. Pro occultis filii. Quae sunt haec occulla filii?
? ter gloriam nominis lui, Domine, libera nos: quoniam
mysterium quod omnibus relro steculis fuerat occul- vocatum est nomen luum novum super nos , quod
tum, nobis in finem apertum est. Pro occuliis filii, inii benedicilur in genlibus : Et propilius esto peccaiis
Hebraico aliter habet: in Hebraico enim habet AL- 7toslrispropter nomen luum. Tu Salvator, ul Chris-
MOTH,quod interprelatur, pro morte : al enim dicilurr tus, et nos Christiani, miserere nobis propler no-
pro, moth dicilur niors. Ergo pro morle dicilur, proo men tuum.
morte ergo filii in Hebrseo scriplum est. Videte igi- i- Inlroeat in conspectu iuo gemilus compeditorum.
tur Septuaginta Interpretes qui Ptolomseo gcnlili regi ;i Hoc solent dicere qui sequuntur Origenis dogmala,
inleiprelabaiitur, et durum erat dicere morlcm filii, i, gemiluscompedilorum, hoc esl angelorum, qui com-
12S9 LIBER DE EXPOSITIONE PSALMORUM. 1290
pedili sunt, inquiunf, in corporibus: quomodo enimi A oolivarum, in circuilu mensmlum. Ego pulo quod pro-
si mitiantur compedes in pedibus , degravant cor- pitio p Chrisio omnes limeamus Deum. Ergo hanc
pus , et currere non sinunt: sic et corpora nostral beafitudinem
b non habemus? Scriptum est enim,
ineludnnt aiiimas , hoc est, angelos degravanl ini qui q limetDominum, hanc habet bealitudinem; uxor
lerra. Ethoc quibus verbis approbant? Infelix ego9 tua t sicul vitis abundans in lateribus domus tum; filii
liomo, quis me liberabit de corpore mortis hujus (Rom. lui t sicul novellm olivarum, in circuilu mensm tum.
vn, 24)? El illud quod dicilur, Cv.piodissolviel esse e IErgo et qui unum habet filium et duos, non est bea-
cum Chrislo. Reverti, el esse cum Chrislo (Philip. ),, tus? f Quid enim dicit, filii lui sicut novellm olivarum,
25). Yidete, inquil, quid dicit Apostolus. Quicum- in i circuitu mensm tum. Nisi tantos habuerimus filios,
que dicit, Ctipio reverti : ulique illuc dicit ubi anlee ut v, cingant mensam noslram, beatitudinem timenlis
fueral. Iniroeat in conspeclu luo gemilus compedilo- IDominum non babebimus? Isaac hancbeatiiudinem
rum. Ego vero simpliciter, ruslicana simpliciiate ett non r habuit, habuit enim duos filios, unum pessimum
Eeclesiaslica, ita libi resporidebo. Ita enim apostolii IEsau, qui multo nielitis fuerat si natus non fuisset.
respondertint, sic sunt loculi, non verbis rhetoriciss Habuit
I auleni unum filium Jacob : ergo non habuit
et diaboiicis: Melius est enim reverti et esse cumi bealitudinem
1: ? Quia nnus circumire mensam non
Cltrislo. Quia sic habel in Grseco, non habei, dissolvi,, B poluit.
I Virgines ergo non iimenl Deum. Quid enim
sed reverti. Reverli el esse cum Christo. Ubi Adamn tdicitur, quod qui lirnet Dominum inlelligatbeaiitu-
fttit pater meus, ibi et ego esse desidero : unde illee dinem
c ? Uxor tua sicul vitis abundans in laleribus do-
ejeclus esl, ego reverti cupio. In Adam omnes noss imusium; filii tui sicut novellm olivarum, in circuitu
de paradiso ejecti sumus, introeal in conspeclu luoo mensm » tum. Hanc beatitudinem Joannes non Iiabuit.
gemitus compeditorum. i
Joannes utique, tam Evangelisla, quam Baptisla :
Quare enim hoc non simpliciter inielligam diclumn iulerque enim virgo fuit. IJanc.beatituditiem Paulus
esse de mariyribus, quiinelusi sunt in carceribus?? non i habuit qui dicit: Volo autem omnessic esse sicut
Quanli enim et in melallismissisunl? Egoverodico o me i (l Cor. vn, 7). Videlis ergo quoniam uxor et filii
quia illorum compeditortim vere audiat vocem Deus. i. ispiritualiier inlelligendi sunt, alioquin nisi spiritua-
Secun:!um magniiudinem brachii iui, posside filios is 1liler intellexerimus , angeli lianc beaiitudinem non
mortificaiorum. Nos omnes (si lamen meremur) filii ii Ihabent, quia filios nos habenl. Reverlamur ergo ad
mariyrum sunius. Aposlolus quando in carcereerat,r, ordinem < lectionis.
compcditus erat; apostoli omnes quando in carce-s- Beali omnes qui liment Dominum. Quomodo non
ribus erant, compediti erant: onines manyres qui li potest
] dicere, Pars mea Dominus, nisi qni aliam
interfcciisunt, in carceribus erant compediti. Prop->-C partem
1 in sseculo non hahet; sic non timet Deum
lerea nunc dicitur : Posside filios morlificatorum. i. < qtii timet aliud aliquid extra Dominum. Deniqne
Redde vicinis noslris sepluplum in sinu eorum. Mihi li :ipse Salvator dicit: Noliie timere eos qui possunt cor-
videtur quod non contra illos rogat, sed pro illis, 3, pus; occidere; sed eum timete qui potest corpus et ani-
hoc est, da illis sabbatum luum : sabbalum autemn mam occidere in gehennam (Malt. x, 28). Videlis
interprelatur requies. Quod dicit hoc esl: fac eos is ergo quod aliud aliquid exlra Deum timel, qui
requiescere in malitia sua , aut certe aliter, hic eisis Deum non timet. Qui timel Dominum, quse signa
redde, etnon eis reddasin futuro. 1
habel? qui ambulat in viis ejus. Multse sunt vise et
Nos autem populus tuiis el oves pascum tum. Ubi )i mulise vise ducunt ad tinam viam. Denique diciiur
oves dicit, innocenliam significat. Oves non habent lt et in Jcremia : El stale in viis Domini, el interrogate
nisi pastorem. Confitebimur tibi in smculum. Confi- i- semilas ejus mternas , el invenieiis viam, et ambulabi-
tebimur, velpccnilentiam agimus, vel cerle quod me- e- tis in ea (Jerem. vi, 16). Videte quid dicat, et siaie
lius esi, glorificamus. In generationem et generalio- )- in viis, et interrogale vias Domini seternas, et inve-
nem , in primo populo el secundo populo. Licet et nielis unam viam , et ambulale in ea. Videte quo-
secundtim historiam aliter dicalur in Ezechiel: : niodo per plures vias venimus ad unam viam. Hoc
tanien secundum inlelligenliam spiritualem boc dici- i- D dicilur et in Evangelio aliis verbis sub alia signifi-
mus, quoniam islse duse gentes , hocest, duse virgse se catione parabolse de illo negotialore qui habuit plu-
junguntur in Ezechiel, et fit unurn regnum. ln ge- z- res margariias, qui vendidit eas, et emil unam pre-
neralionem el generalionem annuntiabimus laudem m tiosissimam margaritam.Quod dicithoc est, Habetote
luam. Apostolorurn vox est. Petrus in populo cir- r- plurimas margaritas, ei staie in viis. Hoc est slate
cumcisionis; Paulus et Barnabas in gentibus. in viis, et interrogate semitas. Domini seternas. Pul-
PSALMUS CXXVII. chre seternas, ne putaremus adventu Cbrisii, Le-
Beali omnes qui limenl Dominum. Qui timenl Do- )- gem el prophetas esse finitos. Sed vide quid dicat.
miuum quod Iiabent prsemium, qnam coronam? Vi- i- Staie in viis , in Lege et propbetis, et state in viis.
deamtis quam habeant laudem , quod prsemium. n. Nolile sic credere in via una , ut dimiltatis vias
Bealus es, et bene libi erit. Jam dixi de beatitudine,e, plurimas; sed state in viis, interrogale semitas Do-
qusero beatitudinem quse sit. Qui limet Dominum m mini selernas. Interrogate semilas Domini, quid di-
quam liabet bealiludinem ? Uxor tua sicut vilis abun-n- xerit Jeremias, Isaias, Ezechiel, quid coeteri pro-
dqns , in lateribus domus lum. Filii lui sicttt novellai
',03 phetrjp.Interrogate semitas: melius dicitur in Grseco
PATROL. XXVI. k\
1291 APPENDIX AD TOMUMSEPTIMIJMS. HIERONYMl. 1202
T/316001;:semita enim diciiur ab eo quod calce gra- A dicere, Non habeo necessario Scripturam sacram,
dienlium irilaesl. Et quod dicitur lioc est, interro- sufficit niihi tanlumilimere Deum. Et hoc propterea
gale semilas, hoc est tpiSour, quia scilicet trivit pes diximus, quomodo cibi sunt corporis, sic cibi sunt
Domini. Siquidem etDominusambulaviiineis. Curti e'l animse noslrse Scripturse sanetse.
autem interrogfiverissemilas Domini seternas, et per Uxor tua sicul vitis abundans in tuleribus doinus
illas semitas invenietis unam viam qure dicit: Ego tum. Dicit Salonion quia voluerit sapientiam ducere
sum via, veriiaset vita, ambulale in ea. Videle my- scilicetsponsam (Sap. vin, 2). Dicit et in alio loco
sleria Scripturarum , videie in verbis simplicibus de Sapieiuia : Ama illatn, el amplexabiiur te. Cir-
Scriplurarum plurima sacramenta, iii viis, in semiiis, curhda Ulam et servabil te (Prov. iv, 6). Diicamusergo
in Lege et propbeiis. Non dixit, Ambulate, sed et nos hanc uxorem, el habeainiis illam in amplexibus
staie. Siate , ne dimittaiis Legera, nec prophelas. nosiris. Numquam eain dimiitamus de sinu noslro.
Tamen cum invenerilis illas visis, per islas vias, in Numquam fugiai de riianibusnostris. Si semperfue-
ista una via ambulale. rit in amplexu nostro isla uxor, facierous ex ea fi-
Labores manuum tuarum manducabis. Mulli non lios; non filias, sed filios. Denique el hic dicitur,
intelligenles interpreiati sunt aliter islum locuni: filii lui sicul noiiellmolivarum, in circuilu mensmium.
Labores frucluumluoruinmanducabis. Denique Lalina B Numquid non poterai dicere, filim tum? aut non po-
exemplaria iia habeni, labores fructuumiuorum man- lerat dicere ?u TIWK0-00, nl possint inlelligi el viri,
ducabis. Sed nos legimus in Hebrseo ita scriplum, et feminas? Sed vide quid dical, filii lui. Qui sapien-
labofes manuum tuaruin manducabis. Quis eniiii labo- tiam uxorem habel non facit de ea filias, sed filios.
res fructuuro manducal? Utique econirario debet Nihil mollc, nihil delicalum, nihil lenerum, nihil ef-
inlelligi , quia aliquis frucluni laborum suoruni feminaluin habet iil mente sua. Putas quod sancti
manducal, nonlabores fructuuiii. Quia igilur in He- alia causa scriburituf rionhabuisse filias, sed filios ?
braeo ila scriptum est, labores manuum tuarum man- Legamus Genesim, ibi enim generaliontim ordo ser-
ducabis. Ego a puto quoniani el Graice Sepluaginta vaiur. Sanclus Abraiham habuit uxorem Sarraro ;
Inlerpretes in isto loco beneinterpreiati suni;)iia?»HS habuiL Agar concubinam ; habuit poslea Cethuram.
enim lingua Hebrsea JADdicitur ; in isto autem loco, De duabus uxoribus filios creal. Filias non facit.
non habeni. JAD,sed CHAAPH ; Chaaph iiutem inler- Veiiiarous ad Isaac. Et Isaad duos filios facit, filiiis
pretalur-/.Kp^6f, non v.upxb;, sed pars aliquamanus; nOn habel. Sanciuscnim erat et nihil habebat in se
siquidem v.upnbgdicitur Grsece APEPA. Hoc modo de molle, el leuerum , et eiTeminalum, sed lotum vi-
interprelatione &is\mus.Laboresmanuumtuarumman- rlle et rigiduin. Beatus Jacob dundecim patriaichas
dwca/jis.Unusquisquequod seminaverit hoc ctriielet. C babet filios. Et uiiam filiam babet nomine Dinam,
Ecce hoino, etopera ejus. Ergo et nos labores ma- quod inierprctatur, causa juraiorum, rixam. Deni-
nuum noslraruni manducabimus. ln manibus, opera que unam habuilfiliain et duodeeim filios. Et prop-
inlelligunlur. Labore% manuum iuarum manducabis. ter unam filiani tanla in Sicliem bella nascuntur.
Dicat aliquis, ergo postresurrectioiicm manducaluri Jacob numquaiii'dixcrat, Timeo, fecislisme odibilem.
sumus. Hoc enim dicitur de beato viro : Labores ma- Loquilur ad Levi et Siineon, Levi et Simeonin con-
nuum luarum manducabis, Ego hoc dico simplicilei'; ciiio ebrum non veniat aniina med (Geii. XLIX,6).
Quoniam homo ex duabus subsiantiisctimpactusesl, Qtiare? Quia viri, c.Tusainvoluerunt agere roulieris.
hoc esl, de aniroa et corpore : aninia immorialisest, lloc lotuin quare dixij, quoniaiii sancli filias iion lia-
corpus aulem morlale. Quod mortale esi, ut et mor- bcnlj ted filios tantuin habcnt. Rem vobis dico 110-
tales cibos habeal. Quod aulem iniinoriale esi, boc vam, iiovam nescieniibus. Ctclerum qui Scripluras
est, auima quae iinmorlalis est, etiinmortales cibos Iegunl, el diligenler legunl, noii novam ; sed ea
habel. Vtiltis scire quoniam et aniina habet cibos qusu sciunt. Jacob dnodecim habuit filios palriarclias,
suos? Dicit Dominus aique Salvalor cuin esurirct. Ruben, Siineon, Juda, Levi, ls>acliar, Aser et caite-
Quid dicil? Meus cibusest, ul faciam voluntatem ejus ros usque ad duodeciiiium, Legite in Generalione,
qui misitme (Joan. i\, 5i). Vullis sciie qnos cibos D et numi|uam invenielis de tanlis duodecim patriar-
habel anima? Dicitnobis et propbela : Gustate ct cliis iilluiii fecisse filiam, sed lotos filiosv Dico vobis
videle quoniam suavis es( Dominus (Psal. xxxm, 9). unura ne forsiian oljliviscamini. Aser filiam habuit
Quomodo enim corpus, nisi acceperil cibos suos, iiio- Sar.iin. Jacob babuit duodeciin filios et unani filiain.
rilur : sic et anima nisi acceperit cibos spiriiuales, Sic inler duodecim patriarchas , unus palriatcba
moritur. Hoc totum quare dico, quia solenl aliqui unam tanliim filiam habuit. Hoc tolum quare dixi?

a Locus in mss. exemplaribus depravattis a libra- in noslra recensione xxxv ad Marcellam n. S : In

riis propler ignoralimiem lingurc Grsecre. Nescio an
primos auciof scripserat, hamy.upTrbsesl pars aliqud
mauus : Siquideniy.Kpm;dicilur Grmce O.TZOTICIM. MS.
CorJjeiensjs, erasis aliqnot verbis, iia legit: Caaph
autem interprelalur pars aliqua nianus. Siquidem
zapjro? diciiur Gfmce APOPA.Forle. ci.oovpu,arvtiin
ager. Sed cOhvehientiiiS— legeieriiu.s upOpov,id esl «»1
liculus, manus. MART. Verus Hieronymus epist.
Iwc, inquil. loco non i,xx Inlerpretes, sed Latini, de
Grmci verbi ambiguilaly decepti, y.upitovg,frucius,
magis quam iiianus, interprelali sunt, cum v.upizot
maniis quoque dicanlur, quod in Hebrmo ponitur
Cliaphach. Vide ei S. Hilarium trattalu in lii.inc
psalrrt., iiuni.4. ei S. Hiedubital Martianrrus an ruic-
lor scripserit: namv.up-nb_-, esi pars aliqua mamis :
siquiilcmKKpTTOf, dicilur Grmceiatitfr«w.
 1295 LJBER DE EXPOSiflOW PSALMORUM. *«9i
ui fiiioset filias in ScripiUris spiriiualiter intelligeree A < esi, custos, nihi! ei infundil nisi vinum et oleum.
debeamus. Uxor lua sicul viiis abundans in lateribUs is >Vinumausteritatem prseceptorum, vinum typicum;
domus tum. Sicht viiis abundans plurinios bolros fia- i- ut quodcumque inali humoris est excoquat et exco-
bel, sic el uxof rtosira, lidc est, sapieiilia lixor rios- medat. Quoniam auleni bumana fragilitas non potest
fra, quse sponsa est. Denique scribitnr in alio loco : veritatem ferre. Si enim iniquitates atlehdas, Domine,
Veni, sbror, mea sponsa (Canti v, 1). Ne in eoquodd Domine, quis sustinebit (Psal. cxxix, 5) ? Si enim tan-
dixerat, sponsa, lufpe aliquidinlelligeres, jungiiurr tum jusius ftierit Dominus, nos vivere non possu-
soror; ut omnis tufpisamor excludatur. Veni, sofofr mus. Propterea jusiiiise ipsius, hoc est, virto roise-
mea, faiiciiis cnim amor sit, et propterea te sororeniP ricordiae oleuro adjunclum est.
voeo et sporisam meam. Propterea le sponsam voco^ i, Ecce sic benediceliirhomo qui limet Dominum. Jarrt
iit habeani uxOfem, et de te filios faciam plures, fi- 'mulia locriti sumus, feslinemus ad finem. Benedicat
lios pliiresquasi de yiie boifoSi Quortiodo viiis ha-- i
ieDominus ex Sion. De ista Sion el quomodo dicit
beat diversos boiros. Et nna quidem radix est. Sedd alius : propheia : Sion quasi ager Urabitur (Jerem.
longe laieqne huc atque illuc flagella diffiindit, et!t xxv],18).DicitelDominus: Jerusalem, Jerusalem, qum
ipsa flagella habent fructus SUPS,et in ipsis friicJbuss occidis prophetas et lapidas eos qui ad te missi suhl
sunt botri, el alius boirus major est, alius minor,,-^(Maiih. B XXIII,37). Deiiiqiie eum appropinquasset
alia majora grana sunt, alia minora ; sic et de sa- Dominus ad Jerusalem et vidissei, flevii. Quando
pieniia, qtirc csi uxor nostra : si lnmen numqiiam n auiem deflevit eam? Ideo utique flevit ruiluram,
eam dimiserirau?, pliires naseunlnr botri, hoe eslj, < quasi perituram. Denique quid dicil? Surgite, eamus
virluies plurim.v ; sancla? cogitaiiOnes, opera prse- hiiic. i El in alio loco quod dicit: Relinquelur vobis
clafa.- Filii lui sicut novellmolivarum in circuitu fuen- - domusvestra
i deserla. Ergo boc qnod dicit, benedicat
src tum. Legimus in alio loco : El vinum Iwtificat cbrr te i Doniinus ex Sion, non dieit istani Sion quarn vide-
hominis (Psal. cm, 15). Legimus elin CanlicisCan- i
mus esse desertam. Ips;c pona3, et ipse agcr, et ipsse
fieorum : Vehite. fratres, bibite el inebriamiriit Ett ruinse i iram Damini significant. Etiamsi nos igno-
viniim qiiod laetifical cor hnnlinis. Sloc vinum noii n iramus, oculi ipsi clam.int iram Domini. Benedical
Isetificatcor liominis ; seil obruii, et insanum facit.. teDominusi ex Sion. Sion inlerprelatiir specula. Jeru-
Denique scribilur, ul qui polentes sunt, vinum nonn salem i interpreiatur visio pacis. Si anima noslia spe-
bibanl (Prov. xxxi, &). Scfibit et Apostolus, quo*i ciilam < babuerit. Si in sublime fnerit. Si non de ter-
niani^noiidebehius vinum bibere et carnem mandu- renis i cogilaverit, sed de sublimibus. Si anima nos
care (Roni. xiv). Rnrsuiii dicilnr nobis : Et Vinum n tra l habuerit visionem pacis, hoc est, si Chrisius,
lsetificat cor hominis. Sed viiram dicitur spirituale,, C < qui vera pax est, habitaverit in ea : ipse nos bene-
quod si quis biberil slatim inebriatur. Vosonines,, < dicil. Si habitaveril in nobis Chrisiiisy et nos eri-
ut diniiliereiis possessiones vestras, et p:irenles ves- mus i Sion. Et nos erimus Jertisalem. El videas filios
tros, et filios el aflines, bibislis vinum, et inebtiaiii filiorum,
/ Ego vobis lo(]iior. Si ex meo sermone vos
pro Oirisio insanire ccepistis. Non vobis videtur£ssee iinstruxero, vidi (ilios nieos : si vos alios instruxe-
ebrielas? non vobis videtur spirilualis insania, de- iriiis, vidi filins filiorum meoium. Oremus igilur Du-
licias contemnere, sordes appetere, frigere civitales, iminuni, ut habeamus filios, habeamus nepotes, et
deserla seclari, nescire affeclus, ignorare carnis pro-- sseinper habeainus muliam progeniem. Festinemus
pinquilatem, et solum nosse Christiim? Deniquej lales I filios facere. Sancta isla esi conjtinctio. Rem
aposioli hoc vino inebriati erant, el proplerea dici- ivobis dico novam : sine uxoris complex-u plures
tur eis : Musto sunt pleni (Act. n, 15). Non cnimi nascuntur i tales filii. Pax tuper Israel. Israel inter-
fuerant inebriali de Lege veieri, sed de Evangelio. pretalur, i mensvidens Deum. Vide ergo quod dicilur
Noe ergoputo, qtiod ita inebriatus sit hoc vino. Filiii pax I super Israel. Super eos qai habeni irientem vi-
tui sicul noveltmolivarum, Nujli alii comparantur filiii dentem ( Deum. Mens mea si habuerit visionem Dei,
noslfi nisi novellaeolivarum. Non dixii olivaeveteri,, £si semper Chrisium videro, alios noii videbo. Qui-
sed novellse olivse. Quomodoet ibide ebrietaie apo-- D < cumque Clirisium babet in se, habet in se pacem.
stoloruin, non dicilur de vino veieri, sed de musto : Pacem i meam do volm,- pacem meam relinquo vobis
sic el hic dicitur novella olivarunv, quoe tota virett (Joan. ( xiv, 27). Licet sint mnlise persecutiones, li-
in Evangeiii jtiventule. Novella olivarum plena luce. cet t mulii sint qui persequantur, lamen in q«o Chri-
Oleum hanc naluram habet, ot cibos condiat, ul lu-- ssiushabiiat.ille semperChfisium habet; cui sitgloria
mini fomenta prsebeat, ut lasso longo. itinere cor- in i ssecula sseculorum. Aroen.
pus uncliiin restiiuat quasi labofi prislino et sani- PSALMUS CXXVIII.
tati. Deniqne qnicumqiie lassus fuerit et iingiliir,, Smpe expugnaverunt me a juvenlule mea, dicai nunc
quasi rfecipitpristinum vigorem.- Putas sine caiisai Israel. J Smpe expugnaverunl me ajuventute mea,- Dtio
hiinc diciluf vinnm etoleum? Non poiuil mel dici, d
dicuntur. Et scepeexpugnaveriint me, efa juventule
hori aliaaroiiVaiaj non alia arbor, sed tarilurti vitis> mea r expugnaverunt me. Ergo si in media aitaie
etoliva. Yiiium el oleum. In vino austeritas, in oleoi coepero c servire Doniinff, vcrbr gralia , quadraginia
misericordta. Denique illi qui de Jerusalem Jeric.ho) aannoruin, non pussuni dicere , expugnaverunt me a
descendeba', qni vnlneratiis foterat, S;vniarfiis, hoci jiiveiititle
/ m-a. ScdLquid dico ? occiderunlme a u~
 129S APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUMS. HIERONYML 1296
venlule niea,vulneraveriinlme a juveniutemea,con- A cursores, hoc est, qui currunf in sfadio. Deniqueet
cnlcavcrunt me a juveiitute mea. Qui autem a pue- Aposlolus dicit se currere ut ad coronam perveniat
riiia incipit servire Domino : el ssepe expugnatur a 1 Cor. ix, 26). El quid dicitur in alio loco : Prmteri-
diabolo et angelis ejus, el lamen non vincitur ; isle torum obliviscensad priorame extendo (Philip. m, 15).
quid dical ? Smpe expugnaverunl riieajuveniute mea: Videle ergo Scfiptura quid dicit. Supra dorsum
eienimrion poluerunl mihi. Alhlela nisi legilime cer- meum fabricabanlur peccatores. Sic semper cucurri,
taveril, non coronaiur, nisi ptignum acceperil, nisi et lantiim cucurri, ul adversarius meus numquam
faciero lividam , nisi de facie sanguis effusus fuerit. prsecedat, sed semper post lergtim inveniaiur. Num-
Livor meretur coronam , dolor merelur gaudium. quam venit conlra oculos meos : neque enim potuit
Smps expugnaverunt me a juventule mea. Dicat hunc sustinere lumen oculorura nieorum ; sed semper
versiculum virgo Domini. Dicat monachus qui ,a eam partem persequebalur qurc cseca est, quse
parva rctate ctepit servire Domino. Ego autem qui oculos non liabet. Supra dorsum menm fabrica-
quadruginta vel quinquaginta annorum ccepi servire bantur peccatores. Quandociimque aliquis fratribus
Domino , quomodo possum dicere : Smpe expugna- delrabit, isle posl dorsum fabricalur. Supra dorsum
verunt me a juventute mea ? Dicat ergo hoc virgo. meurii fabricabantur peccatores, sed ego non vide-
Dicat monachus inleger corpore et spirilu. Et quid B bam insidias eorum ; illi fabricabantur posl dorsum
dicat: Smpeexpugnaverunt me ajuvenlutc mea? Dicat meum , et ego oculis paradisum conspiciebam. Illi
aliquis : 0 monacbe, quomodo te expngnaverunt niihi moliebaniur insidias , ei ego coronam videre
doemonesetdiabolus? Yidebantur quidcm homines cupiebam. Prolongaverunt iniquitalem suam. Quid
qui impngnaJjant, sed ego in bomiiiibus diabolum dixit, prolongaverunl iniquilalem suam : Ego si pec-
inlelligebam. Quando ergo eos persequuniur homi- cavero, et posl peccalum meum egero pceniientiam,
nes, non irascamur persequenli, sed condolcamus brevis esl iniquilas mea et non longa. Si autem pec-
et plangamus eos : qtiia alius esl qui persequiiur in cavero, quocumqne die peccavero, funiculus pecca-
persecutoribus. Si dsemoniarius , qui habet dsemo- lorum meorum longior fiel. Unde dicitur et in alio
nem, venerit, et pugnum mihi dederit, et calce per- loco : Funes peccalorum circumdederunl me (Psal.
cusserit, numquid irascor ei ? Ille pugno percuiit, ct cxvin, Gl). Vide quid dicat, Funes peccalorum cir-
ego ploro et plango perculientem. Video enim quia cumdederunt me. Et in alio loco scribilur : Funiculis
pejus perculitur ab eo qui in se operalur, quam ego peccatorum suorum unusquisqueconstringetur (Prov.
a manu ejus. Quoiies ergo aliquid palimur, et len- v, 22). Vide quid dicat, funiculispeccatorum suorum
taiiones aliquas sustinemus, illum intelligamus esse unusquisque constripgetur. Funiculus peccatorum,
et illos, qui nobis teniationes generant, in homini- C nisi plura peccata habuerim, texi non polest. Si pec-
bus. Dicat aliquis : Hoc ipstim de Scripiuris alfirma : cattim fecero, non tam funiculus est, quam quasi
non enim debemus aliquid loqui nisi de Scripluris unum filum est. Si aulem uuum filum est, cito
fucrit adornatum atque approbalum. Judas prodilor rumpitur, et tenere , et ligare non poiest. Si autem
fuit, sed intravit in illum Satanas, ct ipse in prodi- plura peccala fuerint ei prolongaverini iniquitates,
tore prodidit. Uxor Putiphar eo lempore quando le- de pluribus peccalis quasi de pluribus filis funiculus
nuit Josepb, servum suuni, domina servum, ditis- fii, elligat, et non cito rumpitur. Hoc lolum quare
sima pauperculum , civis peregriiium , illa tenebat dixi? Quia legimus in isto versiculo, prolongaverunt
Joseph, sed sanctus vir in manibus mulieris inlelli- iniquitatem suam.
gebal esse diabolura retinentem. Hoc totum quare Dominusjustus concidetcervicespeccalorum.Videte
dico? Ut quando aliquid patimur ab horainibus, non quid dicat, non dixit, concidatpeccatores. Si autem
irascamur hominibus : sed plangamus cos. Et illum hoc dixisset, nemo salvari poterat, omnes peccalo-
videamus insidialorem qui in ipsis operalur. Smpe res sumus. Sed quid dicit? Dominus justus concidet
expugnaverunl me a juventule mea :"etenim non po- cervices peccalorum. Qui et peccalores sunl, et su-
tuerunt mihi. Expugnaverunt me , in cogitaiionibus perbi sunt : quoniam superbis Deus resislil, humili-
turpibus : expugnavcrnnl me, in iracundia. Ego ac- D bus auiem dat gratiam : ideo concidet cervices pec-
quievi cogitationibus; sed [Forle addendum non] calorum.
acquievi tentalionibus; sed aliquid feci quod mcco- PSALMUS CXXXI.
gitaiio compellebat. Si iracundia me superavit, et Memenlo, Domine, David ct omnis mansuetudinis
fratri feci injuriam, non possum dicere : Elenim non ejus. Multi puianl ex eo quod scriptum est in Evan-
poluerunt mihi. Potuerunt enim mihi. gelio, Miserere noslri, fili David (hoc cseci dicunl qui
Super dorsum meum fabricaverunl peccalores. Dili- sedebant in Jericho), istum David, qui interpretatur
genleranimadvertite Scriptura quid dicat. S.mctus foiiis manu, referri ad Dominum Salvatorem. Sed in
aihleia est, el non corortalur nist qui.legiliroe cer- isto psalmo si voluerimus referri, ut illi puiant,
taverit : scitis enim quia atliIelarurn.niuitJi.suTitge- niultum nocet inlelligenliae nostrse. Si enim hoc
nera. Suntenim alii athletse : alii vero suht quasiva quod dicitur, Memenlo, Domine, David el omnis
Pammacharii, alii ad dies contendunt^ alii yerosuht mansuetudinis ejus, referlur ad Christum , quomodo
a Corruple Pammacharii, quse vox felicissimos rescribi Pancratiarii, quod nomen idem est atque ii-
potitis, qtiam pugnatores notat, legi autumo. Malim lud potissimum Pancratidstm.
 1297 LIBER DE EXPOSITIONEPSALMORUM. 1298
dicit quasi de alio : Donec inveniam locum Domino, A et invenietis. Deuique et hsec "Ephrata nomen ae-
labernaculum Deo Jacob ? Ecce audivimus eam in cepil. Videlur forsitan alicui verum non esse, quia
Ephrata, invenimus eamin canipis silvm. Ei quomodo novum est: sed euni remillo ad auciorilalem libri.
dicitur : Propter Ddvid, servum luum , non averias Ecce audivimus eam in Ephrata. In Hebrseo non
faciem Christi lui? Si euim, ul putant, Christus est habet eam, sed habet eum, hoc est, illum qui nasci-
David, quomododicit, propter David, servum tuum, lurus est de seniine. AudivimuseamiuEphrata: quod
non averlas faciem Chrisii tui ? Non slal ordo. Si de Maria sensus. Sed et simpliciier intelligere pos-
eoim David Cliristus dicitur, sic incipimus intelli- sumus, quoniam Ephrala, Bethlehem dicilur. Et
gere, propler Christum servum tuum ne averlas fa- Christus in Belhlehem nalus sil. Felix igitur locus
ciero Chrisli lui. Hoc propter eos loquor, qui David qni tanto ante tempore prophetarum voce cantalus
in istuni locuni Christum inierpretantur : Non quod est. Omnia quidem loca sancla, venerabilia sunt,
negemus Chrislom inierprelari David pro locorum et ubi natus est, el ubi crucifixus est, et nbi resur-
qualilate ; sed in isto loco non recipit sensus. Et rexit, et ubi ad ccelos victor ascendil; sed iste loctis
quare errenl dico vobis, quia scriptum esi: Mcmento, proprie veiierabilior esl. Vide quanla misericordia
Domine, David et omnis mansueludinis ejus. Et Do- Dei liic natus parvulus infans. In prsesepe ponilur;
minus dicit in Evangelio : Discite a vie quia milis B non enim erat illis locus in diversorio. 0 monache,
smnet humilis corde. Pro quidem sensu; sed erranles Dominus nascilur in lerra, et cellam propriam non.
David hic Cliristum interpretanttir, et mansuetudi- habct : non erat illis locus in diversorio. Universum
nem ejiis referunt ad Chribtum. Nos ergo interpre- genus humanum habet locum : Christus noninvenit
lemur islum psalmum in David, ut qui nascelur ex locum inter homines. Non invenit in Plalone, non in
David vere Christus inlelligatur. Denique videle or- Aristoiele, sed in prsesepe. Inler jumenla et bruia
dinem, quoniam enim grandis est psalmus , et jam animalia et simpliccs quosque et innocenles. Unde
niulta diximus , debemus breviter sensus perstrin- dicit et Dominus in Evangelio. Vulpes foveas habent,
gere, non laiius dispuiare : ut prudens auditor ex el volucres cwli nidos. Filius autetn hominis non habet
his quaj diximus, eliam ea quse non loquimur, ipse ubi caput reclinet.
a se inlelligat.
PSALMUS CXLI.
Sicut juravit Domino, votum vovit Deo Jacob. In
Hebraico non habetu, hoc esl, sicut, nec sic sensus Inlelleclus David , cum essel in spelunca. Oralio
est; sed habet 6j, hoc est, qui, el est sensus : Me- prsescribitur. Iste titulus secundum historiam quidcm
mento, Domine, David el omnis mansueludinis ejus , esi, quando fugiebai David a Saul in deserto En-
qui juravil Domino , volum vovil Deo Jacob. El hoc C gaddi, in spelunca absconsus. El ingressus esl igno-
pulo non tam vitio Sepluaginla Inlerpretum facturo, rans Saul, quasi sua causa, sed quoniam habet in sua
qiiam scriptorum errore. praescriptione, Intellectus David, debemus spirinia-
Si introiero in labernaculumdomus mem.David hoc liter inlelligere psalmum. Accipitur quidem et in Do-
dicit, nullam aliam requiem qusero nisi Christi, qui minum verum David iste psalmus, et intelligitur Saul
de meo semine nascilurus esl, hoc est, quem pro- in diabolo : spelunca auipm in hoc mundo. El quod
misisii, quia de meis lumbis nasciturus est. diabolus non miital in hoc mundo aliquid boni, sed
Si dedero oculis meis el palpebris meis dormilalio- stercus, et si quid putridum. Spelunca aulem intelli-
nem. Elrequiem temporibusmeis, donecinveniamle- gitur iste mundus, quia perfecium luinen non habet
cum Domino, tabernaculumDeo Jacob. Hoc mulii pu- quanltim ad comparalionem fuluri, sed quasi liimen
laut dici de Ecclesia; sed mihi videtur non tam de aliquod illuxil Dominus veniens in hunc mundum.
Ecclesia dici, quam de sancta Maria. Denique di- Propierea dicil Apostolus: Qui esl lumen glorim ejus
cilur. (Heb. l, 5). Ergo sicut David inlravit in speluncam
Ecce audivimus eam in Ephrata, invenimuscam in abscondens se a Saul : ita et Dominus ingressus est
campis siiva. Legamtis Scripiuras sanctas, et di.ebus in boc mundo, et persecutionem passus est.
et noelibos singulas syllabas et litteras venlilemus. D Effundo in conspecluejus oralionemmeam. Signifi-
Dicat aliqtiis do Ephrata, bic Belhlehem dixii. Le- cantius dixit, effundo totum cor meum in conspeciu
gimus eniiii in Genesi: Venitin Belhlehem, hoc est, Domini: Quemadmodum aliquis confiteaiur medico
Ephrala. Hoc dicilur de Jacob quando uxor ejus vulnus sutnn. Etomnes quas habet passiones dicit
Rachel mortua est. Hoc est, Epbrata. Sed videa- illi, ut ita adhibeat ei curam. Tribulalionem meain
mus Ephraia quare nomen acceperit. Scriptum est anle ipsum pronuntio, hoc est, tribulatio quam Apo-
enim in Paralipomenon, quoniam Maria, soror slolus numerat, qusenumeratacuincseterisspemfacil,
Moysi et Aaron, habuerit maritum a Or : non Ur, spes autem non confundit.
sed Or (I Par. xi). Et poslea ordo describitur, et In deficiendoin me spiritum meum. Si non ex nobis
dicitur: Maria, soror Moysiet Aaron, hrcc est Ephra- deficiat spirilus malus qui suffocabat Saul, non po-
la. Hoc in Paralipomenon libris scribiiur. Quserite test nosse semitas noslras Doroinus. Qurcautem sunt
a Hebrseorum ista opinio esl. MART.—Falsus Hie- scepit Hur, virum Marim, sororis Moysi, patrem Hu-
ron. in quae>iionibusHebraicisin iib. Paraliporoenon: ri, etc.
, Calebdnxit aliam uxorcmnomine.Ephrala, ex qua su-
 1299 APPENDIX AD TO.VlUMfiitPTIMUMS, IHERONYUI. 13C0
semitse justorum? Justilia, opera bona, via recla, Aeoini cl.amabaiil : Crucilige, crucifige (Luc. xxm).
caslitas, conliiientia et cnetera his similia. Intende nd deprecalipnemmeapi,quia humilialus sum
ln via hac qua ambulabam abscondertint laqueum nimis, Si non aliqnis Jiumiliatus fticrit, nop exaudilur
mihi. Prope snnl vilia virlulibus. In quncumqiie via a Doiiiinn. Qnid enim prodesi aliquein yprbis orare
voluerit aliquis ambulare, in ea poniint laqueos. Aut et cervicero ereciam liabere? Si autem in Dominum
in jejunio, aut in eleemosyna, aul in crcteris virlu- inlelligimus : Discile a roe, quia roitis sum el huiiii-
tibus. lis cprde.
Considerabamad dexteram, et videbam, el non erat Libera me a perseqitentibusnie, quia confortali sunt
qui cognoscerelme. Si iu Detim fecerimus psalmum, super me. Qui conlra nos pugnanl fortiores nobis sunt,
ipse Dominus loriuitur. Omnes discipuli niei dereli- hpc esi, principes hujus niundi.
quertint me, et fugerunl. Unus remanserat Petrus Educ de cuslodia animam memn, ad confitendum
qui se promisit dicens : Si oporlet me pro te morj, nomini iuo, Id est, de ibto corppre. Ad confilendum,
iion te derelinquani : et ipse negavit. Propterea di- id est, clarificandum. Siput dicit ; Confiieorlibi, Pa-
xit, Considerabam eum ad ilexteram, el non dixil, ad ter.
sifiisirani, quoniam egil poenitentiam Pelrus. Me exspeclanljusti, doi\ec relribuas mlhi. Dontiiins
Periit fuga a me. Quando coinprehensns est a Ju- g dicit: Me exspeclanl aiiosloli.doncc resurgaoi a mor-
daeis. Et nqn esl qui reqitirat animam meqm. Oinnes iuis.

J. MARTIAN^I ADMOISITIO
AD CONSEQUENTEMPR^EFATIONEMIN PSALMORUMLIBRUM.
lu Iribus mss. exemplaribus Canonis Hebraicm Veritatis, quein tom. I hujus edilionis novm Operum S,
Hie.ronyminuper public; juris feci, constanler descriplam invcni conseqiientem Prafalionem in librum Psal-
moruni ex Hebrmoin Latinum sermonem Iranslaluiii ab eodem Uieronymo, qui alia mullum diversa pra'falione
vnrsionemsuam commnniverqt. Vir aulem clarus Ludovicus Fc.rrandus hunc prologum edidil in fute voluminis
Paraphrascos sv.aiin Psalterinm Davidis ; sed falsus esl erndilus scriplor, cum\exislimavileum fuisse scriptum
ii falso illo Hieronymo ronsarcinalore Comiuenturiumin Psalmos : unde Joannes Baplisia Coteterius in volis
ad lomum III Monnm. Eccles. Gmcm, palam professus esl jam dictam prmfalionem neulrius esse Hieronymi.
0119?,inquil, nec Hicronymi, nec iSieronynii.iniillius cnnsarcinalori.s esse videtnr. 6'iyus porro fnerit, elsi
non omnino mihi constel, vix tamen dubilo quin hic pxoiogus Eusebio Cmsariensisit ascribendus : pars enim
non minima de ejusdem hypolhesibusin Psalterio derivala, id nubis renuntiarevidelur. Sed quisquis prmfa-
lionem Lalinitate donavil, vix primis fuit imbulus liileris, ul in Laliuum non Latine eam verierct. Cmlem
videsis in annotatiunculismeis.

* PR^FATIO DE LIBRO PSALMORUM.

In llebraeo libro Psajmorum ciira numeri adjeciio- Q gium factus esl nobis, usque ad cenifesimi quiiiii,
nem descripti sunt onines, et diverse quidern : quir Quinlps vero : Confitemini Domino, iisquc ad novis-
dam conjuncti, quidam aulem divisi. Quapropter prir siiiinm.
nnis etsecupdus conjuncli sunt juxla Hebrseum, ei Observandum autem, quia non secunduro hisiorise,
ilerurn sepluagesimus septimus conjuncius estapttd seu tcniporum , psalniorum compositus sit ordo.
nos : in Hebiseo auleni parliii sunl in ilnos. Jn qitin- Comminatus est vero minus mulltim [einporibus
que.verq iihros dividuni Hebrsei Psalmorum librum [Forte minis niullis temporibus], sicut liber Regno-
[Al. libros], quorpni quidem primum a Bealus vir, runi detiarai. Multa enim idolorum cukura obiinens
nsque ad finem quadr-agesimK Secqndum anlem : Judseorum gpptem, obliyionem infecerat patei narttni
Quemadmodum desideral cervus qd fonteni [A/. fonT Scripturaruni, ut nec pareret liber Mosaicse legis,
lesj uqugrum, nsque ad sepluagesimi primi (ineni, neque inemoria pairum pietatis salya haberefur apud
Terjius vero esj : Quatn bonus Isrqel Deus, usque eps. Sic ergp el prppheias iriierfeceruni redarguenies
ad pctogesimi pctayi. Quartus auteni, Domine, refu- illortiii)inipietaies,etT)OMimcausapriiiuiiiiAs.syrioniin

? In codice ms. Memmiano et in Sangermanensi
posiro praefatioisihsec Hieronymo ascribitur: Incjpif
prmfatio Hieronymi presbyieri in libro Psalmorum.
Melius Carcassonensis eodcx, qni non retinel nomeri
Ilieronymi. MART.—Diximusin prsefixa huic appen-
diei adnioniiioue, conferendam hanc prselaiionem
esse cum Eusebii Hypotliesibus, quoe buc niagna ex
parte, lameisi parum felicibus auspiciis, ab auctore
iransjatse SIIIII. Dups laudat Martianrens codd. mss.
Meinniianum unum, aileruui Saiigernianeiisem, qui
Hieronymo scriplionem hanc tribuunt. Nos cunTiino
Ambrosian;» Biblioihecse I Ijttera ac ninn. 6 pr;c-
notaio coniulimus, qui nullurn habet aucioris nouien
ascriptiun, et saepe nielioris est frugis.
1301 PR^FATIO DE LIBRO PSALMORUM. 1502
traditi sunleapiivilaii.Nihil igitur mirabilesubliujus- A Aquinlus, irigesimus sextus, irigesimus septimus,
modi consiitutione, et qurcillata sunt libro Psalmo- irigesimiisoctavus, trigesimus noims;quadragesiraus;
rura, deciderunt, oblivioni longis tradita teroporibus. quinqiiagesimus, quinquagesimus primus, quin-
Posl hsecautem, a sive Ezram, sive quemdamvi- quagesimus serundus, quinquagesiinus tertius,
rumproplietarum, circa congregaliqnem eorum, fes- quinquagesimus qnarlus, quinqnagfsimus quintus,
linasse cum cseteris et lihrum Psalmomm coodu- quinquagesimus sextus, quinquagesimus septimus,
nasse, non liquido invenientes omnes, sed per varia quinquagesimus octavus, quinquagesimus nonus;
tempora. Taxavere autein imprimis qni priores in- sexagesimus, sexagesimus primus, sexagesimus se-
venli sunt, propier quod nec ipsi ut David in prdine cundus, sexagesimus tertius, s.exagesimusquarius,
b jncere omnes. Deinde autem et filiorum Core, el b sexagesimus seplimus, sexagesimus octavus, sexa-
Asapli, et Saloracnis, ei Moysi, et Etlian, etHeman, gesimus nonus; cenlesimus, centesimus secundus,
et Iditlium, ei iierum ipsius David inveniens mixtim cenlesimus septimns, centesimus octavus, centesi-
in libro laxalos, non secundum quibus dicti sunt mus nonus; centesimus vigesimus primus, centesi-
teniporibus, sed quibus inventi. Hincetiam provenit, mus vigesimus teriius; cenlesimus trigesimus, cen-
ul qiii teniporibus erant novissimi primi inventi, re- tesinius trigesimus secundus, centesimus l trigesimus
ciperentur primi : et qui femporibus erant primi, R fj lerlius, centesimus irigesimus quartus, centesimus
postea invenli, seeundo ordinarenlur loco, ldipsum trigesimusqtiinTus,cenlesimustrigesimussextus, cen-
autem invenies factnm el in prophetis. tesimus trigesimus seplimus, cenlesimus trigesimus
c Libri Psalmornni brcc est divisio ipsorum, sicut; octavus; centesimus irigesimus nonus: centesimus
cerla scribentum diligentissima exempla priorum, et qiiadragesimus, centesimus quadragesimus primus,
ipsnm Hebraicnm continenl. Personse quorum snnl cenie&imus quadragesimus secundus , centesimus
psalmi sine inscriptione xvn; supra scripli cxxxm; quadragesimus tertius, centesimus quadragesiinus
supra seriptorum divisio, ipsi David' LXXII; filiis d quartus, simul LXXH.Non supra scripii sunt, pri-
Core xi; Asaph xu; Ethan i; Eman i; ei Moysi i; mus, secundus, trigesimus secundtis, quadragesimus
S.ilomonis n; sinenominexvn; Alleluiatici xvn; proi secundus, sepluagesimus, nonagesimus priinus, no-
torcularibus m; (Jraduum xv; sunl aulem sine no- nagesimus secundus, nonagesimus leriius, nonagesi-
mine, quanii superscriptiones quidem habent, noni mtts quarttis, nonagesimus quintus , nonagesimtis
tamen significant cujus sint, xvn, siinul CL. Non sic: seslus, nonagesimtis septimus, nonagesimus octavus;
stiscipial quis quia omnes sintDavid psalmi, sed ett eentesimus tertius, centesimus decimus quinlus,
alioruro prophetarum ad psallendum prophelantium, , centesimus trigesimus sexlus, centesimus quadrage-
propler quod hrcc omnis Scriplura qure apud He-- £Q sinms sepiimus; simul xvu. Filiis Core, quadrage-
braeos Psalterii nomine, e non ipsius David suprai siraus primus, quadragesimus tcrlius, quadragc-
scribitur, sed individne liber Psalmoruni nominalur. simus qnarius, quadragesimus quintus, quadrage-
' Sicut dicebat quidam quia hexameiro scriplumi simus sexlus, quadragesimus septimus, quadrage-
est canticum Deulerononiii, apud Hebrseos : irimelro» simus octavus; ociogesinms lertius, octogesimus
vero et tetrametrn scripti sunt psalmi versu. Ergoi quartus, octogesiinus sexttis, octegesimus oclavns,
qni apnd Hebrseos, alii suiit qui apud nos. simul xi. Sine nomine qui tanlum superscriptiones
Ipsi David, terlius, quarlus, quinttis, sextus, sep- habenl, non tainen significanl cujus sint, sexagesi-
limus, octavus, nomis, decimus, undecimtis, duode- mus quinius, sexagesimus sexlu^, nonagesimus pri-
cimus, decimus terlius, decirnus quartus, decimusi mus, nonagesiniusoctavuSjiionagesimus nonns; cen-
quinlus, decimns sextus, e decimus oclavus, deci- lesimus primtis, centesimtts decimus nonus, centesi-
mus nonus, vigesimtis, vigesimus primus, vigesimus5 niusvigesimus,cenlesimiisvigesimtissecundus,cente-
secundiis, vigesimus tert'us, vigesimus quarlus,"vi- sirnus vigesimus lertius, cenlesimus vigesimus quar-
gesimus quinlus, vigesimus sextus, vigesimus sep- tus, centesimus vigesimus quintus, centesimus vigesi-
timiis, vigesimus ociavus, vig^simus nonus; trige- mus sfiptirnus, centesimus vigesimus oclavus, cente-
simus, trigesimus primus, trigesimus secundus, tri-- rj simusvigesimusnonus; centesimus ttigesimus, i cen-
gesimus teriius, trigesimus quartus, trigesimus? tesinius trigesinnis lertius, simul xvii. Alleluiaiici,
aDeSynagogam:ignaJudseorum, qusefloruissedici- L.tinis tradit, ordinemllypothesewv subvertere slu-
lur circa seialem Esdrre, aperte salis loquiiur auctorr duit, ne furtum agnosceremus. MAUT.
hnjus prrefalionis. Quod diligenter noiari velim, quiaI d Eniendamtis ex Ambrosian. ms. Anlea in recio
solus est, ni fallor, inler scriplores veteres ecclesias- erat Filii.
licos, qui Synagogse Judreorum meniinii : etsi ejus5 e Negandi parliculam cod. Ambrosianus ignorat.
aucioritate consecralum velii/l reeenliores Can»neml f Scholiastes in psal. cxvm, lora vi Polyglott. Hoc
Esdrinum sacrorum Bibliorum. MART. eliam Eusebius expresse dixii, Prsep. Ev. lib. xi,
b Codex Ambrosian., in ordine ul jacere, eic. cap. 5. MART. '
c Ex hoc loco et aliis consequentibus manileste3 a Addil cod. idem, et decimum seplimum.
comprobari pote.si, Eusebium CsesnJensem scripto- h Iterum addit cod., idem, el sexagesimumquinlum,
reni fuisse verborum hujus prologi : sunl enim Hy- et sexagesimumsexluin,
polheses ipsius in Psallerio, qtire Grsece exsianil i Econlrario hic cod. centesimumtrigesimum ler-
lom. vi Polyglottnruin, Londin. p. 137, et Latine apudi lium, quartum, quintum el sexlum reticet.
Thomas. Caruro prrefalionibus inPsalierium. Atquii i Dicilur in Ambrosian cod., centesimus trigesimus
Eusebium in hoc prologo per pannos et segmenta) primus.
 1505 APPENDIX AD TOMUMSEPTIMUM S. HIERONYMI. 17,04
centesimus quartus, cenlesimus quinlus, cenlesimus A stini. Diabolus erat inimicus, qui humanum genus
6extus, centesimus decimus,cenlesimus undecimus, obiinebatT Increpasli gentes, periit impius. Diabolus.
centesiinus duodecimus, centesimus decimus ter- Quomodoannunliem laitdes tuas, in porlis filim Sion.
tius, cenlesimus decimus quarius, centesimus de- Civitale Dei viveniis, coelesii Jerusalem, filia Sion.
cimus quintus, centesimus decimus sextus, cenle- Oclogesimus nonus. Domine, refugium factus es no-
sinius decimus septimus, centesimus decim.us oc- bis in generalionem el generationem. Refugittm se-
tavus; cenlesimus trigesimus quartus, centesimus cundum generaiionem fuit Enocb, inde Abraham,
Irigesimus.quinlus; centesimus quadragesimus quin- et reliqua. Terra, habens apud se absconditos mon-
lus, centesinius quadragesimus sextus, centesimus ies, novissiroe s sicut ea dcmonstravit aqua tum
a
quadragesimus octavus, cenlesimus quadragesimus secundum tempora terram denudavit, etdemonstrali
nonus, centesimus quinquagesimus, simul xvu. Elban sunt montes. Et dixisli, Converiimini,filii hoininum.
Lxxxvni; Salmonis LXXI,cxxvi. Asaph, quadragesimus Degentium vocatione. Quia mille anni. Quse fecit
noinis, b septuagesimus nonus, septuagesimus secun- Moysi : Mane sicul herba transeat, Quse secunduni ll
dus, sepluage>imus tertius, septuagesimus quartus, David, et Salomonem, Vespere decidal, De consum-
septuagesimusquinlus, septuagesimussextus, septua- mationibus desolationum Jerusalem, hrcc Moyses
gesimus septimus, septuagesimiis octavus, seplua- B prophelavit Spiritu * Dei Israel.
gesimus nonus; octngesimus, octogesimus prirnus, Principium psalmOrum David secundum bistoriam
ociogcsimus secundus, simul xn. Moysi,octogesimus qtire in libro Regnorum coniinetur : CXLIII,advcrsus
nonus. Fiiint omhes psalmi CL.Pro torcularibus m, Goliath cum slelil; LVIII, cum misit Saul et custo-
ei Graduum xv, pro nominibus positi sunl. Exlra CL divil domum ejus, ut inlerficeret eum; LVI, cum fu-
non sunt. git a facie Saul in spelunea; xxxin, cum venit ad
c In quibus psalmis in superscripiionibus eorum d . Abimelech sacerdotem, et commtitavit vulltim sunra
obulus jacet :.hsec penes solos Sepluaginta inferun- coram Abimelech rege et diniisit eum, et abiil;
ttir. Neqtievero apud cseleros Interpretes inveniun- CXLI, cum ftigit de Getb, et venit in spelunca Mu-
lur. e Quanla adjacenlia in Hebraico et apud csetc- dollam; LI, cum venit Doechldumseus et annunlia-
ros, non sunt invcnta penes Sepluaginia el Theo- vil Saul, eldixitei: Venil David in domum Achime-
doiionem,"adjecimus cuni asleriscis : quanta vero lech; LXXII,cum esset in deserto Judoeoe;LIII, cum
apud memoralos LXX aut Theodotionem invenimus. venerunt Zephrci, el dixerunt Sauli: Nonne ecceDa-
Nequeautem in HebrseO, neque apud cseleros, obolo vid absconditus est penes nos; LV, quando lentierunt
supposiiimus. De supra scriptis vero, quia secundum euni allophyli inGetb; xxvi, posi inortemSaul pritis-
quamdam dispensaiionem LXX interprelati sunl, De G quam ungeretur in regem; xcv, cum domus sedificala
morte filii, pro occullis filii, Sicut ergo eduxit prius est posl captivitatem, et arca Domini reducta est;
terra qtiadrupedia et quse ex ea generala sunt, et si- xxvni,in consummatione Tabernaculi,in quo arca
cutqnodani pascimus lacle prinniin, sic ante Salva- positaesi; xxix, in dedicatione dorous David; LIX,
toris adventum dispensaia est interpretaiio Scriplu- cum Joab percussissel Mcsopotamiam Syriae, et Sy-
rarum propier Plolomseum : etenim inierpretatrc sunt riam Soba, et vallem Saliuarura, duodecim millia;
sub f apostolis, quoniam eral impossibile propter L, cum venit ad eum Natban propheta, et inlravit
infideliiatem de Cbristo eas prophetari. ad Relhsabe; m, cuin fugit a faeie Absalon Dlii sui;
Nonum. Confitebortibi in toto corde meo, pro co vii, pro verbis Cusi filii Gemini; CXLII,cum cum per-
quod, gratiasago. Narrabo omnia mirabilia tua. Moy- sequerelur Abessalon filius suus; xvn, in die qua
ses non omnia erat possibilis narrare, sed ex parle liberavit eum Dominusde manu omiiitim inimicorum
ea mirabilia quse in iEgypto. Chrislus autem et quse suorura, et de manu Saul.
super coelestia. In avertendo inimicum meum retror-
a Isle centesimusquadragesimus nonus in Ambro- MART.— Addil hic Ambrosian. liber asleriscus et
sian. ms. desideratur. oboius.
b Hic quoque septuagesimusnonus ab Arobrosian. r Imperitissime dicitLXX inlerpreles sub aposto-
ms. abest. lis Scripturas Grrcce transtulisse, cum troccniis plus
* Hoc etiam ab Eusebio muluatus esl imperitus in- minus.aiinis ante Christum interpretatio LXX per-
terpres isle Latinns. MART. fecta sit. MART.
d Jntellige obelum, qui siiperflua jugulat. e Interserit idem ms. adverbium quando.
e Emargine in contexluui irrepserant duo isthaec h Rursum ex eodem ms. bic David nomen inter-
verba, asteriscis obolus; quod anle nos observavit seruinius.
vir eruditus J.-R. Cotelerius jam supra laudatus. 1 Idem ins., prophelavil spiritu de Israel,
 150 J INDKX ALPHABETICUSRERUM.
INDEX
VERBORUM, SENTENTIARUM ET
Quo3 in hoc septimo tomo S. Hieronymi
A Supputalioannorumab Abrahamusque ad Moysena mul
Abba, Hebrreoet Syro sermonedonelurdicitur, 481. Nescit
Hieronyrausqua lieentialioc nomen in nionaste-
riis, ibid,
Abdiasquitl significel?688.
Abgarus,rex Osrenae,57.
Abnegaliosui, quid. 715.
Abraharaquidsigmficet?472. Fides ejuscommendalur,
Abscissionisinfamia,492.
Abstincnlirebonum.700.
Acaciusfuit episcopusCresariensispost EuscbiumPam-
phili, 191.Ejus opera et expositiocujiisdainlociB. Pauli,
ibid.
Academici,757.
Aceipereetrecipere quidclifferanl?450.
Adamprimusvates, 660.Ubi sepulliis,233. Toltmiqttod
de Adamel Evadicilur, in Chrisloet in Ecclesiainter-
pretari possedifficileesl, 660.
Adamantiidiligenlia,735. ExemplariaejusdemetPieiii,
199. Quid non liabetur in Adatnantiiexemplaribus,418.
VideOrigenes.
^Edificaiionisverbtim sumitur in parvis operibus,627.
jEgrolantesmortemvitsepraeferenles,658.
^Emulatiobonael mala,465, 464. Vixilla caremus,507.
jEscuIapiusVirbiumsuscitavites morluis, 619.
jElernilassreculorumet leuij.orum, 691. Unumlempus
Dei, esl seternitas,ibid. Ad comparaiionemseteriiiiatis,
omnetempusbreve est, 758.
In affeelu, qualisordo?65.
Africanuslempnrumscriplor, 11.
Afri IinguamPhcenicumnonnullaex 'parle mutarunt,
429.
Agar interprelalio, 472. Pene omniumeaderuest ex-
planaliode Agar et Sara, ibid, Alia de iisdemdatur, ibid.
Agenorisurbs, 427.
Agentisel patientisnoliones,570.
Agnitio,quid? 563.
Albinaematris S. Marcellremors nunliatur Hieronymo,
367.
Alexandrihrfireticiopus,569.
- Allegoria,qtiid? 471. Pleni sunl allegoriisoratorumel
poetarumlibri, itJid.DiciiurintelligentiaspiriLualis,ibid.
Amareet amarimagicisarLibussrepequibusdamevenit,
506.
Amatorsui ipse se seducit, 522. In Dei injuriabenigni
sumus;in nostraexerc.emusodia, 141.Amorpuruscliari-
tatis, 750.
Amaritudoet furorspeciesirrc , 635.Contrariaest dul-
cedini,636,
Amen,quidsignifieet?55,580, 535.
Amicorumfidesexemploprobata,142.
AnchiraGalaliae metronolisquotscliismatibusdilacerata?
427.
Aogeliet aposlolinalurasua mutabiles,583. Angelorum
prsesidiumet tutela, 21, 140. Angelicustodes,446. Prre-
stintqualuorelementis, 447.Varia angelorummiiiisteria
erga Cbrislum,241-Virtules coelorum,angeli, 197, 198.
Deus loquensin angeliset per angelos, 442, Angeliquo
sensuhabent patres in ccelis,601. Angelusrefuga, 619.
Augeliapostalse,576.
Animainvisibilisest et ineorporalis,62. Cum corpore
ptinietur,ibid.Principaleanimasin corde, nonin cerebro,
114.Animain quodammeditullioposita inter carnem et
spiritum,505.Mediaconsistitinler jurgium carnis et spi-
ritus, 502. Magnadiguitasanimarum,159. Habet sensus
5tmembrastta, sicut corpus,420, 678.Ad quidaccepimus
inimamet inlellectum,620. Animrecorporihussoluweubi
labitentjuxta quosdam, 676. AnimaCbrislianaquomodo
larnemdiligit et nutrit, 658. Majuslucrumnon est, quam
ii humanamanimamquis lucretur, 70b.
AnnaverbumHebraicumquidsignificet,760.
Anuisex niillianoiidumimpletitemporeHieionymi09-.
1306
RERUM MEMORABILIORUM,
conlinentur.
tisquresita,440.
Antonius,758.
Apelles,1, 737,743.Apelleset ejusvirgoPhilumen,218
Aphrodisiadesinsulre,427.
ApocalypsisverbumproprieScripturarumest, 387.
Ai.ocrypliorumlibrorumursniaebserelicisrelinquendse
5. Non statimlestimoniarecilala ad Apociyphorumineii'
lias referenda,660.
ApollinarisLaodicenicommentarioliin Epist. ad Ephes.
541.Nouapprobatur,195.
ApolloPauli discipulus,quis fuil?759.
AposiolusproprieHebrreoriim vocabulumest, 374.Apo-
sLoli, c olumnse E cclesiae
dicti,maximePelrus, etc., 404.Si<
possunl nominari credenles, et ipsaEcclesia, ibid. Majes-
tas et latiiudosapientirein Aposloliscur poteslas Lradiu
infirmoscurandi,etc, 58. Milluuturnudi aclpraedicandum.
ibid. Pairiarchsein apostolorumfundamentoconstiierunt
sicul et nos super prophelasfundalisumus, 446. Aposloli
qui dicunlur?374.Quatuorsunt genera apostolorum,ibid.
Cur,exceplisduodecim,mullivocanlurapostoli?596.Apo-
stoli eLevangelistrssensuni veterisTeslainentitantumpro-
ferunt, 2-28.Ntillaerai aemulaiiointer apostolos,749.Ve-
stis apostolica,161.
Aquilreel vulturesiransmariaseutiunt cadavera,197.
AquiLania,Grreease jnciaf.origine, 427.
Arabiaqnid significel?429, 472.
Aralus,647, 648. HemistocliiumArali, 471, 706. Scrip-
sit de coeloei de stellis, ibid. PhreuomenaAratia quibus
translaia, ibid.
LiberumArbilriumliominis,487, 500, 558.Liberias li-
beri arbiirii, a quo? 577.
ArchialermedicusdicLus,282,
. Arcbippus,quis? 748.
Areopagus,curia est Atlieniensium,706.
Argumenluminlricalum 449.
AristoLelesprincepsdialecticorum,755; Neglectusfuit
post praediealioneni Evangelii,487.
Arius,610,757.Chrislumprrediealcrealuram,108, 238.
Diclusesl serpens, 724. Scinlilla,489. Gaude.ntArittset
Euiiorniiis,quare? 199.Iideui inLerroganlur,170.
Arianifrustra glorianLurde lestimonioScriplurae,593.
ArgumentaturHieronymuscontra Arianos,609.
Arrhabodeuiiitur,560,56I.Exarrhaboneie.stimaturqua-
lis cmptiofulura esL,ibid.
Arlotyriix',429.
Arundinemquassaiamconfringere, et Iinum funiigans
exsLinguere,quid? 78.
Ascodrobi,429.
AsinaBalaamin quofelix, 288.
De Asitirepullisolutione,559.
Alhanasiuspapaquidapprobat,758.
Alhenreum,483.
Atheniensiumarrs inscriptio,706. De ea Paulus aliqua
mutavit,ibid.
Allileirofortimdoquandolaudatur,522.
Auditorvitiosusnotatur, 114.
Augustus ubi AntoniumeLCleopatramsuperavit, 738.
Tide Csesar.
AvariLia iuimunditiamsonans,640, 643.
Avarusidololalradictus, ibitt.
Avidilasfeminea,155.
Avienus,706.
Baalidolumjuxta Jerosalem, 62.
Baclroperitrephilosophi,58.
Bapiismadatttrin nomineSS. Trinitatis, 19, 245, 610.
LYina immersioin baplismopropLermysleriumTriniLatis
110.PacLtimin baplismo,28. fn seeundageiieralionesi-
:naculumOeatoris accipimus, 560. Baplismisacramenti
ifficacia,etiam in parvubs, 287. Cur baptizanttirparvuli,
!iio.
Barjona,quid significet?123.
 1507 INDEX ALPllAfiETICUS RERUM. 1108
Barr*abba quid sonat, 229. Chorozain,civitasGalilaere, 72.
Barueb,interprelalio,546. Christns Deus et homo, 375, 639,724, 725. Semper
Basilides,1. Ejuserror, 68b. fuilcum Patre, 551.NaturaFilius est, nosadoplione,ibid.
Basilides et creteri hrereliei non habeul Evangelium Diviuit.alismajestaslucens in faeie Cbristi, 164. Christus,
Dei, 585. imumcum Patre, quomodoalius ab eov.jnlelligilur, 441.
BalaneotesPorpiiyriuscur dictus,571. QuasdamnotanlurdeCliristo,et de Patre, 562,563.Ijnum
Beatiludocoelesiis,quanla? 561. Nulla copdilioexclu- cprpushabuit quotiesajiparuitinveleri Testamento,608.
dilur ab illa, 721. Bealitudo perlecta, qusesermone do- Lex eL prophelre de illo proplielaveruiit,70. In solo
. cueris, opere complere, 26. fu quo locobeatiludiuesdo- Clirislo Spirilus S. remahsit, 741. Verilas esl, 646.Et
ctiitChristus?25. OeLavabeatitudo niarjyriolerminalur, ornnesvirlul.es,481..Clirislus,vila rcterna,692.Naltisest
24. Exemplovinrfideinonstranturiu doetrina singulibea- ex Virgine,441, 504.AppellaturMedialor,quomndo? 441.
titudinumprovectus,461. Clirisms iapis angularis, 585. Idem armalura Dei 669.
Beelzebub, idolum Acaron, Ejusinlerprelalio,ibid. Christi mysteria seiri non possunlnisi ex auditu, 419.
61.
Pro Belial, muUiBelian legunl, 629. Quarenonde simplicivirgine, sed de desponsataconci-
Beliumbonummissuma Chrislo,64. pitur? 12. Clirislipanpertas,156, 164. Quidamduosfilios
Benediclioneslerrenseet spirituales,546, 547. confingunt.Filium Dei, el filiunihomiuis,614. Naluram
Benignitalisdefinitioet a bonilale cjus differenlia,511. habet corporumnostrorum,sed nonorigiuem,659.Sanguis
. AdBestiaspugnasseRoinseIgnatium,262. Cliristiel caro du|iliciter intelligitur, 553. Quomodoma-
Belhania, domus obedienlire,i64K2H. * jor esi ange.lis, et minor, 461. Christus,novtishomo,in
Bethlehemdupfex,14. eo omnianova, 626.Eum induere, qujd, ibid. Quarehap-
Bethpliagequid? 159. Ejussitus, ibid. tismuinsuscepit?19.In tenlationibusClirisliquidintendit
Belhsaida,urbs Galileae,72. diabolus?20.Erat annorumxxx,quandoJoanuesdecolla-
BibliotliecaCresariensis,734. tn.sest, 100.Sienadivinitalisel humanitalisChrlsti, 241.
, Btesilla quidab Hieronymoflagitaverit,245. Maximumsignum Chrisli ex sententia Hieronymi,164,
Blaspliemirenatura el ortus, 637. Ab omnibusvitanda Opera ejus quomododifferuntab operibusBeelzebuh,8).
esl, 750. BlaspliemarediscipulosCliristinonoporLet,ibid. Distantia inler potestalem Cbrisli et apostolorum, 50.
Blaspbemianullotemporeremilleuda,81. Quare locutus est in parabolis,87,91,95. UbiChristus
Bouitatisdefinilioet in quo differta benignilale,512. exponit sernionessuos,nibil niuLetur,87. Videnscogila-
Bonumquisoperatur?651-Nullumsine virtulibiis,552. tionpsScriharum, oslenditse Deum,49. Christustransfi-
Nihil bonumdici poLest, nisi sit voluntarium,751. De guraLusidem remansit, 129, 150. Lex eL propheLse.pas-
fonleCbrisloomnebonumsit, 754. SimilemDeo esse, ab- sionemChrisliet resurrecLionem nuntiarunt,150.Chrislus
solutebonumesl, 757.Non lam iniLiaiu bonislaudanda, quotuplicimodo tradiltis? 415. Idein cur tradilur, 577.
quanifinis, 461.Bona et malain quibusposila, 524.Bo- Cohsensusvblunlatisejiisdem,cum voluutalePatris, ibid.
num propler quidfaciendnm,255. TrlstiLiain eo, quo sensu intelligenda,218, 219. Hanc
Borborilre,429. passionemfuisse volunt hrerelici,ibid. Christuscrucem
sustinuit pro salute omnium,470. Omnesredemil san-
c guine suo, 432, 725.In cruce et passioneCUrislioaiuia
Cadaverundedicalur? 347. reeapilulata,5S7.Clirisluscur in novoposilusmonumenlo,
Cresar,530, 748. Reges Romani,Cresaresappellatia Caio 240. Quosensufuit in corde tcrrae,Lribusdiebus, elc., 83.
Caesare, 177. AuguslusCresar, 688. Imago Cresarisa Descendil ad inferos, quare.?613.Quomodosuper coslos
Pilatc posilain templo,194. VideAugustus. ascendit,614. Angelisel liis qui in inferno eranl, sanxuis
CaasareaPhilippi unde sic dicta, etaquo condita,121. Chrisliprofuit,ibid. Sine illonemoappropiuquatDeo,580.
NuncvocaturPaneas,et est in provinciaPhoenicis,ibid. In Christo omnes genles benediclre,424. Omnesvivifi-
Turris Slratoniscur et a quo appellalaCresarsea,121. caniur, 446.ln Clnistoomnialenemus,557.Omnesunum
Caiphaspretio pontilieatumobtinuit, 223. sumusin illo,445, 724. Subjicimurei, 567.Nondixil dare
Calixin Scripluris,quid?155. se animamsuamredeinplionemproomnibus,sed pro mul-
Cajlimachns Cyrenensispoeta, 707. lis, 157. Nunc sublimis, nunc humilis prredicatur, 547.
Quidei tribuitur? ibid. Scripsitde laudibusJovis,ibid. Juxta diversitatemaffectuumdiverse consideratur,625.
Calpe,mons,427. Chrislussemper prosperis niiscel trislia, 155. Discere
Calvarirelocus, 252. Qttidamsuspicantur Adamin eo Christumqtiid?625, 624. Aliudest eumsecundumhomi-
sepuliumfuisse,ibitl. nem imitari, aliudsecundtimDeum, 659.JesumChrislum
Canesquomodoferunlurin rnbiem, 116. quis induit? 444. Quosensu omnes diligunl.illum, 555.
Canticumspirilualequis cauit? 651. Quid esl in Cbristicorporeerrare, et lahi, 735. lujuria
Cantus EcclesiasLiciquinam? 652. Quid vitandumin Cliristi, noslra gloriaiest, 458. Omnia erant vacuaanle
canlu, el optandum,ibid. advenfumejus, 614.TraditioJudreorumdc eo, 203.Ad-
Capharnaumquid significeL,23. venius Clirislisaltts tolius mundi, 160.SecundusCliristi
Caroaspernalur famem,id est aversatur, 502. Difilcilis advenLnsiritin gloria, 197.Signumejus, 194. In quihus
cst in carne vicloria,519.Fruclus carnisel spirilus, 510. vivit Cbrislus?41*5.Quomodoformalur in cordeereden-
Quantumde ardorementis coufidimus,tantum ciecarnis lium, 467. Novahreresisde Cliristo,375. Quidamsuspi-
fragiliialelimearnus,220. Quis nonconiiditin carne, 479. canliir illum irrationaliileinstimpsisse.animam, 219.
Cariiisel spiriLusdesideria, 501, 502.Aliuelest in carne Nalivilale.inejnsdeni calumniantur,627. Pulant corpus
csse, et in carne vivere, 415.Quaniiparati exsilia, mar- noniiabuisseverum, quare? 108. RefellunLurqui eum
lyria el inopiamsustinere, et nihilominuscarnis passione creatum vohiiit,73.HrfiresesqurecarnemChrisliputativam
superanlur, 684. Caro infirma quo auxilio confirmunda, vindicanl,575. Una dimidiatamejus asserit dispensalio--
277. nem,614. QuidamcalumnianturDominumphysicaedispn-
Carnales quando dicimur, vel spiriluales, 501, 504. lnlionis ignarnm, 114. Maleret fralres Chrisli, qui? 86.
Carlhagiuisconditores,qui ? 427. Fratres Cbrisli nonnullisuspicanlurfiliosJosppb de alia
Castitasel incorruptio,720.Castitasperfecla,quse,716. uxore, 86. Chrislus et hominesquo sensu dicli semen
Per s'eblandaest, 147.ConlracastitaLemniagisin aetaLe Abrahre,445. Fraudulenla promissioChristo a Judaeis
florenli pugnat inimicus,719. Vide Pudicilia, etConli- facla,254. MultiChrislosesse se dixerunt, 196.Cbristum
nentia. induisse corpus coeleslequidam asseronl, 294. Cliristus
Catapbrygrs,429. quoniodoreplelus sapientia Dei? 504. Cbrislus quomodo
ser\us
Catbedrapro doctrinasumitur, 182. confortalusspirilu? ibid, Chrisiusquatenus Dei,
Centaurorumfabula,651. 520,.Cbristusrex jusliliaein quibusregnet ? 525. Cliristus
Centurionisfidbs,humiliLas el prudentia,44. quomododiligendus,222. Chrisliflelns snper Jerusalem
Cepbaset Petrus idem sonant, 409. Quidamadmitluiit exiionilur,532.Christusquomododicalurpsse in ruinam
duplicemCephari,408.Aliumnon novit Hierbnymus,nisi et resurreclionemmultorum,295.Christtimnon indigere
Pelrum, ibid. angelorumauxilio,540.
Cerinthidogma,3. Quid Clirislianumdeeet, 641. Clir>.slianoriimmullitiido
ChananseaT fides,patientiaet humililas,11.6. el paucilasJudreorum,;474. Christianorumpropriavirliis,
Charitas principatuin lenet inter' virlutes, 510. Ejns in adversisgralias referre Deo, 655. LaLranlconLraCliri-
officia,607.Bonnmcharitalis, 497, 510. Charilas angelis slianos genlilium canes, 166. Judreorumpersecutio in
convenit, 497. Sola sine labore est, 498. Impugnatiirin Cliristianos,476.
nobisa diabolo,ibid. Ejus possessiorara, ibid. Sine cha- Chrysippilielleborum,591.
ritate publieumesset iairociniuminter homines,501.Non Ciceronisduovoluminade Gloria,515. Quid translulit
eadem est in proximumel in uxoremcharitas,661. Sani- Latine,706. yjdeTullius.
las cliaritatis,715. Fervenset gelida,ibid. VideAmor,el Ciliciaquidsignificet?597.
Circumcisiocur Abrahretraditaet ejus posteTitati,425.
 1.-03 1NDEX ALPIIARETICUS RERUM. #310
Nullpsspatip XLapnorumin eremo illam recepit, quare? D
ibid. Qurecircumeisioprodest, 482, 485.
Civessemper civibusinvident, 101.
Civitaspro civibussumpla, 553. Daemonesobservant lunaria tempora , 22. Aer plenus
Clamor,quid in Scripluris? 451, 452, 637. Confususcla dffimonibus juxtaopinionemDoctorumomniuni,674.Eorum
mor, magnitimorislndiciumest, 107. potestas a Deo, ibid. Diversahabent niinisleria, ibid. Tor-
Clementiaet familiaritascommendalur,657. meuta dremonum, prresentia Salvatoris, 49. Docet Apo-
ClemenlisEpislolaad Corintbios,571,606. stolnsqui sinl.daemones, quid valeani, etc, 541, Quidam
Cleopatra,758. putanl daemonesscire Filium Dei, el diaholuniignorare,
Codicunivaria lectio, 479. Lalini codices,quid habent? 49. Per viLiacolunlur, 505. VideDiabolus.
856,572. Qnredamin illis addita, 199, 509, 599. Retinent Dalmalreferoces, 416.
fafsa,487.Vera-lectiorestituitur, ibid. In pierisqueEvag. DamasusurhisRbmaeepiscopus,160.
nonnulladeerant, 119.Latini codiccs meudum habenles, Damuatorumeapita truncabanlurextra urbem , 255.
517. Qui in eismale hahetur? 488. David, mausueludoquanta? 512.
Codrus,553. Debiles, uniusinfirniitalisnomenest, 117. est
Coelibatuslaudatus,607. Decalogiunumquodque mandatum, prinium appel-
Coelumaffirmaturrolundum, et in modum spbseraevol- landum, 694. In membranisdnscrihebantPhurisseiDecar
viLur,605. Quidamquolidiein coeloruinas fieri menliun- logmn, 183.
lur, 54. Pro aere sumitur, 571.Nomencoeliquomodoiu- Decii Mures, 553.
t.elligendum,675. Quomodocoeli Iransibunt, 198, 199. Deliciaematronalesquid faciehant, 147.
Regnum ccelorumpraedicatioEvangelii est, 92. Triplici Deliramentaquorumdam,196.
raodosumilur, 80. Demosthenes,485.
Cogitalionesex propria naseuntur volunlate, 115. Nnn Denarius habel figuramregis, 153.Denarius pro decem
immittunlura diabolo,sed accenduntur, ibid. Prrecursor nummisimputatus,habensimagineniCajsaris,176.
adventusdiaboliin nos, cogitaliomala, 650. DetralienLesetoliososHieronymusarguit, 537.
Cognilionesbonrevel nialaein nobis unde? 280. • Dei Essmitia, 600.Deus solusnalura sua immutabilis,
CoIIvba,quid?162. 585. Praeterillumnihil polest esse a se , 600. Providentia
Collybistse,152. ejus erga homines,65. Prsescieplia,548.NihilDeumlalet,
Colossisurbs Asire,762. 64. Naturasua bonus, communienesuiefflcitsanctos,546.
Comederemundavel immunda,in nobis est, 711. Vult omnessalvari, 558. Ubiqiieest, eLtotus ubique est,
Commenlatorisoftieium,485. 580. Deus in siuguliscst per partes, 569. UniversorunT est
Communicareproprie Scripturarumest, 112. conditor, 547. Creavitomniaex niliilo,548.Deumdixisse,
Concordirebonumet malumdiscordire,79. fecisse est, 124. Opera Dei vera, qure, 517. Quosensu
Condilionisverbtimassumilurin magnisrebus, 627. operalur omniasecundumconsiliunivoluutatissuae, 558.
De Conditoreduplicierror haerelicorum, 577. In eo moderaiaet ordinalasunl oninia, 656. Nolilia Dei
Confessiopecealorumcommendatur,125.Confessiosigni- natura inesLomnibus,591, 704. Ex creaturis polest agno-
fiwnsgraliarumacliouem,75. sci, 459.Substantia Dei, dum talis etlalis asserilur, causa
Conjugati, post conce;ttim debent vacare oralioni, non eslerroris, 557. Quomodosolusverax esl et omnishomo
conuubio, 657.Caussesteiililalis et fecundilalisin conju- mendax, 690.Sedere Dei, quid significel?565.Deus,tiuos
galis,466. scire dh-.alur?455. Nonuovit eos , qui pereunt, 41. De
Conseientiae lormentapali, 625. quo maximeirasritur , 644.In Deo qnid ira e.tfuror? 636.
CumCousiliddmniafacienda, 646. Juralulnos securiores faciat, 690. Yerba sua confirniat
ConsobriniinScriplura, vocanturfralres , 86. quadamjurandi consueludine,555. Ignoraniusjudicia Dei,
Consuetudo,quasisecundanatura , 405. 75. Dexiera Dei el sinistra quid , 565. Per nianuinMedia-
Contemptusdtiples, 728. loris, ejus potenlia el virlus inlelligi deheL, 442. Deus
Continentiaenotio, 513. Non esl. porfeeta in hac vita, quomodoiinilandus,659.Mulliquaerunlilluai,et noninve-
ibid, In quo differta modeslia, ibid. Necessariaesl, ibid. niunt, 755. Quoliesbenequid agimus, Deumconlitemur,
6(719. 712. Qui crcdiLDeo, creriiLet in sanctosejus, 752. Deuin
Cor animaljsin medio esl, 559.Cor cumomni diligenlia ahnegare, quid? 712. YoluntasDei in nmui 0|iere consu-
est eustodiendum,716. lenda , 650. Ab impiislonge est, el viciimssanctis, 580.
Corinlhii Attica facundia expoliti, 706. Vicini erant Qui absqueDeo ost, nulluniDeum hahel, ibid. Proximmn
Alheniensium, 707. Corinthiiiu quibus damuati ab Apq- esse Deoet recedere ab eo, quid, 565.Honiineset auge|i
stolo, 427. Inter Corinthioset Epbesjosmagna distantia, hahitaciilumDei, 384.
655. De Dei verbo addito Hieronymistsspicio, 457. Hrerelici
Corporisnecessitatibusservire , non est peccatum,745. deLralicnl.esDeo creatori, 454.AdinitluntduosDeos, 51.
Yera resurrectio corporum, 45. VideResurrectio. Dii veLerum,dii morLui,123. Quidamreeensentur, ibid.
In Correclionemansuetudo et lenitas adhibenda esl,' Divinitasuua Patris et Filii, 614.
518, 519. Multorumconsensusvalel ad correclionem, 375. Diaholusmundielsaeculivoeabulodonalus,572.Insinuat
Quisnon indiget correctione, 576^0mne quodcorrigilur, hominibuspeccaia, ibid. Diversaeejus significaLiones, 629,
imperfeclum,ust, 695. Ubi virga necessaria esl corri- 670, 721. Mons appellalur, 160. Diabolus curdiclus inimi-
pienti ? 519. cus homo , 96. Perdilio factnsesl propria volunlate, non
Corruptiet incorruuli iuxtasermonem vulgarem, 684,. naiura,573. Opinioveterumde diabolo,28. Occultacordis
419, 420. non rimalur, 115. Versuiiaeet adinventionesdiaholi, 670,
Crasin Seripturis, quid? 58. 671, 672.Per&uaderepolest, non praecipitare,21, 22. Male
Cratespbilosophus, 150. inlerprelalur Scripluras, ibid. Quandomaximedamur in
Crealio quid sonat inter Graecoset Latinos, 626. Haec potestalemdiaboli?630.Haecinuoslravolunlateest, ibid.
ntimquamnominaturnisi in magnisoperibus,ibid. Crealio Refeljunlurqui putant diabolumnonincilare ad peccalum,
et possessioin quo differunl?578. 672,Diaholiamoribusservienles et aliis vitiis, 671. Quo
OmnesCreaturaesenLiuntCreatorem,47. Habenl a Deo sensu in ccelestibuscommorantur, 612. Captivi eranius
ul sint, et cur dicantnrbonae,600. diaboli, 673. Diabolusquomodolenet, et unde? 540.Dia-
Credentesquo medioad fidemveniant, 279. QuisCre.- boli, serpentium,viperarum,leonis,draconis,vulpis,birci,
demes liirbat, 382. pdrcorum , formam quatenus assumimus, 267. VideDae-
Crescere bifariamdicitur in Scripluris, 275. mones.
Cretensium proprietaies, 416. Cretenses sepulerum Dialecticiquibus student, 735.
Jovis seostendere gloriabantur, 708. Dianaeduasnotantur,una venatrix,altera mullimammia,
Crimenmorlale, 38. VidePeccatum. 541.HancultimamcolebantEpbesii, ibid.
CrispiSenlentia, 662. Dictumviri appriniegravis , 723. Aliud r.ujiisdamora-
Crucifigereel recrucifigere, 514. 516. Lalinihisloricidicta, 416.
Crux Cbristi universa possidel, 604. Terrena siinul et toris,DidimusAlexandrinus,5, 539. EjusdemCommeiitarius,
coelestiapurgavit, 568. Profuitangelis et hominibns,582, 567, 525.
594.Crux semper ferenda, 65. CausacrucisOirisii, iuvidia Diemretributionis praedieare,quid? 552. Omnes dies
est, 229. QupmodoJudaeisscandalumfuit, 492. Dreniones CtTristiauisaequales, 457. Quomodosunl pessimi? 377.
slalimsenserunt virtutem crucis,254.In cruce quis polest Dies mala , quae? 676, 677. Sereui et pluvisedies unde
gloriari? 551. prrenoscunlur, 119.
Cul[iarumvenia tribuenda, 143. Digamia damnalur in episcopp,presbyterp, et diacono,
Curtius, 555. 502.
. Cynioicujtisdamsenlenlia turpis, (340. Diteptiovera in tide diligit, 740. Dilectio inimicoruma
S. Cyprianusmartyr, 558, Scripsitde zeloet livore,508. multisimpossibilisreputata, '51. Coiitrariuinperliibetur,
 1311 INDEX ALPHARETICUS RERUM. 1312
ibid. In dilectionepericulum et modus, 523. Vide Amor, sint regula veritatis, ibid. Qualisinnocentiarequiritur in
et Charitas. eo el caslilas, 696, 702. Juslilia episcopiquantumdistet B
• Dilecluminler et diligibilem,quid interest, 749. juslitia laici, 705. Non sit superbus, sed bonus villicus,
Diligenlia sacerdotumetmililumquidnobisprodest,254, 699. Vivat de allari, non dives fiat, 701. Domnsillius sit
Diligereunumquemquequanlummerelur, 525. communis, ibid. populus non est servus episcopi, sed
" Dionysius unde nomen Translatihabuil? 581. conservus, 699.Per singulas provincias ordinaii presby-
Discerealiud est qtiamconferre, 598. leri el episcopi:ib apostolis, 207. Unde, et cur in Ecclesia
Discipuli necessariavitse prsebeantmagistris, 524.Fal- 694.SOlaconsuetudineEc.clesia;majores sunt
sas prrfitenduntexcusationes, ut ab hoc officioliberi sint, constiLuti,
presbytoris,non, etc, j/)id. el 696.Illibatasvictimasquo-
525. lidie offerunt, 702. Superenl conversationesermonecun-
Dissensionis definitio, 507. ctum populum, 728. Episcopi et preshyleri, servorum
- Divitiarumlubrica possessio, 90. suorum servi, 655. Audiant episcopiqui habent polesta-
In Divitumtumulisrecondebanturdivitire, 239. Yanitas temconstituendipresbyteros, 694.GradumEccIesiaslicum
divitum, 621. nou deferant sangiiini,sed vitreet meriLis,ibid. Damnan-
DoclrinaDei quasiqusedamnorma sermonis est, 535. tur plurimiconlra facientes, 695. Episcopi et presbyleri
Quis ornat doctrinamDomini,el confunditillam,723.Hrec aliquid sibi de Pharisaeorumsupercilio assumunl, 125.
cumvilaee;xempIocommendatur,697,720.Aliudest sansm Eorum est de varietate peecalorum ferre judicium, ibid.
doelrinamloqui, aliud ea quseconve.niunlsanre doctrinre, Superciliuinepiscoporum,458.Discantab Apostolohumi-
docere, 715.Fermentumfalsaedoetrinae,489. litat.em,ibid. Eoruni superbiadeprimilur, 598. Laicijudi-
_Doctusnon justusin stercore conc.ulcandus , 655. Juxla ces Episcoporum.702, Invidiaeorumdemin sanctoslaicos,
ejusscientire profeclum, majora sunt ibid.Wi- ibid, Episcopireeepti a quibusdamin suum gradum post
nima culpa in doclore eum deducit de supplicia,
gradu maximo, 26. blasphemiamSpiritus S., 8i.,Cur patres viliis filirum
Dogmanovumlatitansdecl3ratur, 525. probibenlur ab episcopatu, 698. Episeopiet presbyleri
Dominimagnitudoin quo, 259. Dominusa quibus inve- filiossuossrecularihusliiteris erudientes, haacleganl, 663.
niatur, 247. Tide Praesul.Presbyter, Sacerdos.
Dominiuonaudiendisi viliosapraecipiant,668. Epistola Pauli adRomanos,quibus et cur scripta? 478.
Dona spiritualia (si merces mediasil) fiuntviliora , 58. Nihil habet quod sit conlrariumEpistolread Galaias,ibid.
Pertectorumet incipientiumdona, 693. el 479.
DositlieusSamaritarumliaeresiarcha, 567. Epislola ad GalatasmanuPauli stibscripla, ab alio exa-
QuodDtibiumest, temerariumest quasi de eerto pro- rata, 529.Eadem est materia Epistolarumad Galatas et
nunliare, 758. ad Romanos,569.QuoddamdiserimennoLaturinter utram-
E que, ibid. In liis ariliquaelcgis cessatio, et novrcintro-
ductio continelur,j590.Epistola ad Ephesios inter omnes
•..;:Ebmh,575, 737.Semi-Christianusfuit et semi-Judseus, obscura, 622.Dicitur media, 559.Elias superat mysteriis,
^SS.Ejusversio verborumquorumdamHaebraicorum, ibid. 588, 633. Utr.iqueEpislolaPauli ad Timotbeum, ad He-
libiohis hreresis relundilur, 575. Hunc et seclalores ejus braeos, el ad Tiluma nonnullishsereticisrejiciunlur, 685.
coarciaiHipronymus,480. Locusfacit adversusEbionem, EpisLolaadTilum unde scripta? ibid. NonnulliEpislolam
'4>14.Ejusdemdogmacontritum, 585. ad Philemonemrepudianl, 741, 742. Refelluntur, ibid.
EbioniTse Paulum repudiahant,75.EbionilarumdeCbristo Epistolaad Hebraeosnon recepta ab omnibus,583.Lalini
error, 399. dubitant de ea, 213. Inter Ecclesiasticasrecipitur, 714.
Ebrietas nascitur ex variis causis, 507, 508.Ei semper EpistolaePauli quo sensu magnreinlilteris, 550. Quaedam
jungitur luxuria,ibid, Ejus effeclus,699. Libido ubi ehrie- quo tempore scripta?, 752,747. Paulus EpisLoIas mmusua
tas et saturilas, 700. subnolavit,quare? 550. Epistolresub uominePauliniissx',
Ehrius numquamcaslus, 700. Diclumoratorisnon igno- 529, 530.
bilis de ebrio, 509. Erroris periculum vitandum, 516. Error Scriptorum
Ecclesiaeangeliscreditre, 281. Ecclesia duplex quae? emendalusab Hieronymo,95.
521. Ecelesia ClnisLide vili [ilebeculacongregala, 485. Eruditus virrem ridiculamlocutus,550.
Sterilis fuit anle Clirisliadventum, 472. Ejus fecuuditas, Essejam nunciiicipiauius,quodfumri sumus, 659.
474. Qnatuor el angulos, et annulos habet, 1. Ecclesia ln EucharisLiresacramentoveritas eLrealilas corporis
dupliciler sumitur, 576. Non disjungit Patres veleris et sanguinisClirislislaluitur, 216. Cor|iusChristi in Eurba-
Teslamenlia filiisnovi, sedsociat, 446. Mulliplexsapien- ristia verum et substantiale, 702.Pollulos nou juval, 711.
lia in Ecclesia,595.Ecclesiaecalholiese, 197.Abnsusrerum Periclitatur, qui sine coelestipane ad oplatammansionem
templi el Eeclesiae,242. pervenire feslinatj 118.
Ecdesiaslici gradus temporeHieronymi,162. Notanlur, Eunomius, 737.jDogma ejusdem, 610. Superbia sibi
728. Qtiiriamdebent promoveriad gritdumccclesiaslicum, vindicaiseientiam,|74. Appellaturcoluber, 724.
694. ' Eunucliorum triplex genus, 146,147.
Edessaurbs, 57. Eusebins Cwsnriensisde Evangeliorumscripsit disso-
Editioncsqninla, sexlaetseptimanonnulloriimlibrorum nantia, 11.Tria vpluminaejusdem,195.
Seripturse,755. Auctoritalemsine nominibusinterprelum Eusebius Cremoiiensis,3.
consecutaesunt, ibid, Vulgataeditio, 95, 514.Editionesin EusebiusEmesenusscripsitin Apostolum,569.
quo congrueutesopinioniHieronymi,642. Evangeliumscribere aususBasilides,247.
' Eleclorummagna est diversitas, 689. Evangeliiplures delinitiones,248.
Eleemosynanon deficiens,qure? 51. . Evangeliaplures scripseruul,-1.Hrecdiversarumhsere-
Elegantia schnlastica,709. seon fuere principia,ibid. Qualuortantumdebent suscipi,
Elisabeth et Zachariselaudes, 252. 5. Non dissonant,28. Evangeliiet Legis discrimen,50, 74.
Eli sacerdos,qiiare morlemincurril, 668. ia^s Tn illo Lex et Prophelrerecapitulanlur, 130. Evangelium
Kliaset Joannesin quopares, 70.TradiiioPharisaeorum non esl in verbis Scriplurarum, sed in sensu, 586. In
de Elia,'152. sermonibus Evangeliorumseniper litlerse junctus est spi-
KAAMN et Graecumet Etlinicumsignifieat,445. ritus, 104. Gratia Evangeliiquomodofaciliorgratial.egis,
Eloquentia srceularis apostolorumsimplicilali prrefor- 74. Ex fide Legis, ad fidem Evangelii veniendum,753.
tur, 485. Omnia recapitulantur in Evangelio, 25. Ejus praedicatio
Emere et redimere, quid? 454. quidoperatur, 486, 487. Lex imminutaet destrucla prae-
Enochi liber apocryphus, 708. SDe eo aposlolusJudas dicatione Evangelii, 454. Securis appellatur, 18. Ranis
lestimonitiinstimpsit,ibid. qui in conDdentiaaiinunlietEvangelinm,682. OpinioHie-
Enosspeslaudatur, 426. ronymide prredieationeEvangelii,194. Evaugelicaverilas
De Epaphra fabula,762. non rccipit juramenlum. 30. Discrimen inler accipere
EphesusMetropolisAsire, 541. Ejusidololatria,et arles Evangelium,et diseere, 587. Evangelium77. Nazaraeorumet
significal?655. Ebioniiarum ab Hieronymotranslalum, In eo nova
'magicre,ibid. Quid
Ephesiornmaroor in Paulum, 541. Grandis consolalio lectio reperilur, ibid. Voeatur a mulLisMatihreiaulheu- contra
Ephesiorum, et Coloss., 682.Epliesioruniangelus bonus ticum , ibid. Quid suspieantur, qui scripserunt
et malus,281. Evangelia, 236.Verbum Evangeliiexpressum in Graeco,
Epicurei, 757. quam in^Latino, 727. In veris exemplaribusEvangelii,
Epimenides, 647, 648.Versus heroicns ejusdem, 471. quid legilur, 168. EvangeliumHebraeorumquid habet,
Approbatur ab Aposlolo, 416, 706. Hunc Paulus vocat 172, 256, 641. In Evangelioquidcemalur, 247.
l>ropbetam,quare?ffiifi. ScripsitlibrutuOraculorumliiulo Evangelia quatuor e multis elecia, et tradita Ecelesiis,
prsenotalum,ibid. 247.
Episcopusquis eligendiis?Quid requiritur in episcopo, EvangaliumsecundumjEgyptios, 248. Apostolos,Tho-
'696 et seqq. Sit doctus',etvita sancta, 705.Verba illius mam, Mallbiam,itiid. Evangeli:inn.illaa niultis ftiissec.on-
«13 1NDEX ALPHADETICUSRERUM. 1314
scrip.la,ibid. Evange-liumquandocceptumest prredicari, VjGencalogia Cbrisiiquomododiverseab Evangelistisnar-
515 retur, 555.
Evangelista? qualfior.5. Cur tribuunturillis speciesani- In GeuealogiaSalvatoris nulla mulier sanclarecensc-
mrdiiini? ibid. Dura Evangelistarumcondilio.65. tur, 9. In ea tres Reges praeterniilUtutur,10.
Exacloresnostriqui ? 557. Geneseosliber, Lex vocatur,469.
ExemplariaLatinaet Grrecaerrore confusa,487. Genezareih,109.
Exemplumplus proficilquamverba, 720. Gentes, dicunturhabere qusedamidiomala,merilo ope-
Exercituum principesquid solent facere in oppugna- rum pristinnrum,417.CordaGenliliumnominanturLapi-
tione urbiuin,670. des, 425. Perfecta salus GenLinm,Passionis et Resur-
Expositiocujusdamconcionatorisnon probataabHiero> rectionis tempori reservabatur, 115.YirtutesGenlilium
nymo,648.Yariaauclorumnotatur, 514.Absurdusseiisus in condemnationemCliristianorum,528. Fides nationum
in expositionecujusdamloci Scripltirre, 629. Praecepta occulleprsefertur Israeli, 84. Plurimi Geuliliumgloria-
moralia indigentprudeuli exposilione, 681. Vide inter- baniur in ignominiissuis, 505.
prelatio. Genu in lerram posito,orandi consuetudo,427. Angeli
Exscriptorumvitia, 571. etanimre quo modofiectunt genu, 598. Quotemporeuon
Exterminare,quid? 35. flectimus genua, 541. Geniculationesin oratione-prae-
ceptae, 599. Genu fleclere Salvalori, el peccatp, quid?
F ibid.
Fatura, quid? 577. GermanicusCsesar,706.
Falsiunomnenon subsistit,582. Germanis oceani incolis nondum fuerat prsedicatum
Faium exclndimr, 146. EvangeliumlempbreOrigenis,275.
Febris namra, 45. Getbsemani,quidsignilicet,218.
Felix, quis?415. Gladiusquis animamMariaeperlransierit,501.
Fr-tusiEueiaeScrophre,378. Gloria vera, quae? 747. Quidsonet in Scripluris,516.
Fidelis nolio, 545.Fidelesesse possessionemDei, 512. Philosophoruminnumerabileslibri de Gloria,515.Defini-
Fidesin Cbrislo,principiumfiducire,596. Sacramentum tiones vanrcglorise,ifiirf.Desideriuminanis giorire omnia
fideinoslrrenonrevelatur nisi per Scripturaset adventum perdit ojiera, ibid. el 516. Plerique libros scribunt causa
Christi, 592.EcclesiseGdesinter falsorumdogmatumnau- glorire, ibid.
fragia conslituta, 375. RegnumPalris, fides credeuliiim, sermo Grsecoruinlevitas et erudita vanilas, 415. Graecorum
217. Non uostrrevoluntatis esl, sed Dei muneris, 577. latior, 548. In Graacoquid melius habelur, 518.
Nullusinter eosfidus affecltis,quorum diversa tides est, Graecaeiingureampiiludo,429.
61. Fidessanctorumlaudata,714.FidesEvaugelica«iinima GraliaChristicommeudatur, 764.GratiaChristiomnes
in principio,elc, 92.Ex fideCbrisliouinesIrominesjusti- reconciliamur,724. QuisabjicitgratiamDei? 415.
ficainur, 415. Fidei et doclrinre sanilas, 710. Fides et Gratiaruniaclio duplici modo sumiiur, 641. Generalis
sanetificatio,ex quo? 545. Operatiofidei per ebaritatem, graliarumacLio, etspecialis, 652. Semper debemus gra-
omnia mandataconliuel, 483.Fidoscum opere commen- lias referre Deosive in prosperis,sive in adversis,ibid.
dalur,759. Unusquisquepro qualilate fidei, aliis melior Gregorii Nazianzenilaudes, 661. Quid solebal dicere
est vel deterior, 445. Pro varielate mentium,Fides est Hieronymode quodamScripturseloco, ibid.
diversa, 6J2. QuisvivitexFide, 455. Justusnon vivitsine Gymnesise insulae,nuncBalearesdictae,427.
fide, ibid. OperaLegis et fides simul appeienda, 434.
Absque operibus morlua est, 483.Fides aposlolorumet H
credeclium defenditur, 154. Pro diversitate Ddei, ordo
nominumcommutatus,116.Fitles censelur pro menlisde- Hadrianiequestris statuastansin lemplo,19i.
votione,445.Adlideinquo medioveuiant credentes, 282. Haereditasnostrain Cbristo,764.
QuidFiduciamnobis prseslatad Deum, 595. Haresisquid? 757.Haeresesunde nascunturet nomen
Filii Josepbs|)onsiMarircqui, 265. habenl? 507.Adcarnis opera referuntur, ibid. De inlel-
Filii el filiaein Scripturis, quid? 575, 644, 699.Yiscera ligentia carnali Scripturaesubsistunt,495. Secundumfal-
sunt parentum,656. Obediantfilii parenlibus, 662, 665, samfidem falsa uuiversa possident,615, 616. Non vult
765. Eruditio filiorum,ibid, Filiis obsequium,parentibus Hieronjnius occasionemdare hreresi, 711, 712. Auctor
juhetur moderalum imperium,666. Filios amare, quid? novaebreresis, 757. Quid calumnialur noya liseresis,724,
718. Filii irsequomodosumus omnes, 573.Ubi in veteri 725.Haeresiset Schismain quo differtinl, 738. Hreresis
Lege, Filii peslilentimponunlur,ibi in Hebrseisvolumini- turpis, 640.
bus. Beliallegilur, 629. Hreresiarchsedicli Antichrisli,195i
Finisnoninilia quserunlur,175. Hrerelieipejores gentilibus, 84. Eorumhypocrisis,40.
Firmianuslibruinde Ira Dei conscripsit,628. Imperitia Haereticise solentLucraloreshominumassereje, 705.Si
Scriplurarumin Firmiano, 450. Epistolarumlibri de eo- quoddamfeceriut signum, ex eo probant verilateni suae
dem, ibid. Erravit circa Spiritum sanclum, ibid. Vide fidei, 422. Hasretici contra se invicem dimicanles,viclo-
Lactanlius. riam Eccfesisefaciunt,195.Fcrmentum hserelicorum,120.
Flaccisenlenlia,683. Sunt qui omnia putant animanlia, 47. Dogmaperversum
Flaminii,ducisRomani,factum,102. hseret.et pliilosoph.,55. Haerelicicur seniel el his lan-
Floribusnulla regum purpurapotest comparari,57. tum corripiendisint, 758. Haereticusquispolestappellari?
In Feminas sanctadileeliononnumquaminfirmalur,et 508. Hsereticiasserentes Christuma proplietis nonfuisse
fert ad morlem,715..VideMulierel - Uxor. praedicalum,299.Hsereliciper currus Ephraim inlellecli,
Fluviusigneus,qnis? 559. 336.HaereticimultahabentEvangelia,247. Haereticireci-
Fornicatiouismalum,505.Aliaest in infideli,et alia in pientes EvangeliumLucre,298. Haerelicorumpanisquis?
fideli,506. 556.
Forlitudo,virlusanimi,669.Haeeapud philosophosinler Hasdrubalisuxoris factum,656.
quatuor virtulespouilur,ibid. Hebrseorumvoluminumveritas, 15, 578. Versio quo-
Fortunalianus,5. rumdamverborumHebraicorumjuxta Aquilam,Symma-
Furorquid? 656.Furoris effeelus,ibid. chum,Theodolionem,LXXquinlametsextam eclilionem,
Furlum, quid?651. In furto non id quod ablatumest, 455, 725.Ubi scriptum est in veteri Testamento, Filius
sed menslurantis altenditur, 725. hominis,in Hebraeoponilur,FiliusAdam,122.In Hebraeo
Furli suspiciosil alienaab omnilibero, ibid. et creterisedilionibus, ubi Testamentum, scribilur, non
Furtum spiriluale, 651,652. Teslamenlumsonat, sed Paclum, 459.In Hebrseisvolumi-
nibusSamaritanorumquid invenit Hieronymus,431.Du-
G bitat Hieronymusde veritate codicum Hebrseorum,ibid.
ct457. Omnes Scriplurarum ediliones, et He.braeorum
Galatarumortus et regio, 425, 427. Lingua eorum, voluminacur evenlilat Hieronymus, 648, 649. Nomina
quae? 429.Narralio Pauli quomodo utilis Galaiis,589.Com- Hebrrea corrupte proferuntura Latinis,quare? 734.Eo-
mentariiin Epislolamad Galalasa Laliuis ante Hierony- rum Linguaet consuetudoin perdiscendisnominibuspro-
mum inleulati, 569. Grseciperpauci eos fueranl aggressi, priis, 735. De Hebraeoficle conversoquid dicitur? ibid.
ibid. Sententia Hebrrei prseceptorisHieronymide quibusdam
Gallia candorecorporisGalatredicli, 425. Galiiab Hila- verbis Hebraicis,435.
rio dicliindociles,427. Oratorumfertiles sunt, ibid. Herinaciinatura, 42.
Gaudiumet isetiiia in quo differunt juxta Sloicos et Herodesab angelo percussus,225. HerodesDliusAnti-
quosdamalios,510,a511. patris, rex Judaeis constitulus ab Auguslo, 175. Causa
(iehennrenomen Salvatoreinventum, 62. exponitur, ibid. Quid narrat vetus Hisioriade Herode,
Gehennpm locus juxta Jerusalem dictus, ibid. Herodiade,etc, 101,102. QnidamLatini Herodem Chr^
 1515 INDEX ADPIIABETICUSRERUM. 4516
sium credebant, 175. Dictus est Christum crucifixisse, nolalur, 598. Posuit quod non babetur in Grseco,494.LIH
135. Lugdunum relegalus, fratrem suum successorein linus interpres deceptus, 702. Varia ejusleclio,487.Nou-
regni habuil, 16. nulJiinterprelantur audacter, quod non intelligunt, 466.
Hieronymusadolescentulus,quibusoperamdabat, 408. Ira quid? 656. Ira duplicinomine donalur, 628. Duplici
Fuit sludiosusab adolescenLia, 559.Alexandfianiperrexit, quoque mododefinitur, ibid, Iram Dei omniacreatapas-
Didyniumde sacrisScriplurisinterrogaLurus,ibid. SLfidor sura, 285.
lectionis Hebraicrcsofdidavit in Hieronymoelegantiam Iracundus, quis? 699.Jracunduset iralus in quo diffe-
. Laiiuiialis, 483. Ejus iufatigabilestudium linguae He- runl, 507.
hraicae,ibid. Quam fidem baboit de Cliristo? 724, 725. Isaias secLus, 204. Nomeu Isaiaeaddifum scriptorum'
Amorveritalis in illo, quanlus?ibid. Modesiiaillius, 470. vilio, 17.
Causaadmirationisiu Hieronymo, 156. Infirmitales,485. Ismaelnonfuil de repromissione, 470.Nimiadifficultas
Monasterium,585. OplioHieronymi,qure?655. Sequilur delsaacet Ismaelpropouitur, et solvilur, 469 el seqq.
Origenem,369. Ejusstudium in HexaplisOrigenis,754. ScripturaLusum vocat, JurgiumIsmaeliscum Isaac, 475.
MosHieronymirecurrendiad originalesScripturaelibros, Israelemgravi corde et duracerviceScripturaearguunt,
429, Compellitur mulare ordinem lectionis, 555. Falso 416.Cullusimpius |;opuliIsrael, 62. Filiossuosdseiuouiis
reprebendilur, 508. Scriptores proianos legere desierat incendit etinitiat, ibid. Vide HebrSi el Judsei.
Hieronymus,nec iis vull uti, 425.A quotempore cessavit Italia, olimdiclaniajorGraecia,427.
legere Tullium etalios auclores, 485. Exposuit Hierony- Ituraeaet Traclioiiitisregio, 121.
mus LevilicumPaulseetEuslocbiovivavoce, non seriplo,
725. Statuerat exponere librura Exodi, 211. Non Vult
Hieronymusopuscula sua laciletradi malediciset invidis, J
559. Quem numerumversuumqiiolidiescribehatHiero- Jacobusspecialilerfrater Domini appellaius est, 596.
de
nymus, 587.Scripsit Roinrelibrum VirginilaleB. Ma- Laudalur, ibid. Praefuit Ecclesiaequae prima ex Judreis
riae, 593.Libellumde Optimogenere inlerpretandi, 218. crediditin Chrisluni;,ibid. Sanclilasejus, 597. De templo
Nondumscripserntjiieronymusin Zachariam,cumederet fuit prtecipilalus,ibid.
Matthaeum,160. Hieronymilibri HehraicarumQuaestio- Jacohos 155.
num in Yelus Tesiamenlum, 245. Ejusdem Qusesliones De Jacohcapitetruncatus,
luctatioue,quid dicitur, 672.
Hebraicaein Genesim,672. JasonisetPapisci allercalio, 455.In ea quid legilHie-
HilariusPictavieiisiscpiseopusPictavisgenilusest,427. ronymus,ibid.
Ejiis encomium,ibid. Jejuniaquare instituta?457.
Hippolytusmarlyr, 5. Jeremiaeliber apo;cryphus,394.
Historiacumimpossibilitatemhabet, aut turpitudinem, In JerichomnllilaTrones,157.
ad alliora transmitlimur,160. Error propler iguorantiam Jprusalem, metropoliscivilasJudaeofum,400.
hisloriss, 16. Diciturcivilassartcta. 238. Tres faclionesseditiouisiri
Honiinisformatioin utero pernovemmenses,466.Homo Jerusalem, 196.
interior el exterior,-625.Interioris hominismembra,565. Jesus imperalorcredentium, 254.InlerdumDeumvef-
Solutioqurestionis: quare Deus honiinemnonfeceril ex bum et bominemseparalimsignificat, 623 Chrisluset
necessitalebonurtiel reclum, 756, 757.De loto genere Jesus quiddifferanl,125.Sunt vocahnlaassumplihominis,
hominum,singularinumerodisputaiur, 452.Yetus bomo, 724. Jesu nominisexcellentia,283. Jesus qualenussordi-
quis, 624, 625. Hominestestimoniumbonum habentes dalus , 286. Jesus quomodocrescebat cl confortabalur,
eliarnapud advcrsarios, 721. HosliaplaeabilisDeo,homi- 502.Jesum quis bahr-at,504.Jesus ubi, et quofnodoqure-
numsalus esl, 76. Per bomines el jumenta,qui inlelli- rendus, 287. Vide Christus.
gunlur? 480. Humana fragilitasconspectummajorisglo- Job viftuLisconstaiiiia,650.
riaeferrenon sustinel, 151.Quidconvenitomnibushuma- Joannaquidsignificet, 124.
naevitaerctatihus, 713el seqq. Hominibussingulis duos Joannes Baptista primus praedicavitregnum ecelorum,
Angelosassislere, 280. Hominumjiidiciumfallax,249. 17.PharisaeiconsenseruntneciJoannisBapt., 155. Capite
Honorin Scripluris,quid? 110. truncalusestin oppidoArabire,105.
Hospitalitatisofficium aliud essedebet in aliud
episcopo, Joannis aposLoliprserogalivae , 5. Ab Asire episcopis
in laico,701. coactusest Evangeliiimscfibere, ibid. Causa exponiiur,
Huinilitasnascilurex fragililaleconditionisnosLrae,603. ibid. Ante ejus editionem jejuniumet preces indixil,ibid,
Residet in mente, 607. Paupertasspirilus, humililas,25. DoclrinaJoannisEvangelistse,quae?529. Mysterium nali-
Adculmenvirlutumliumilitalevenitur, 157. vilalisVerhifelulit Joannes, et ex quo fonte , 545. Quo-
Hymnus,quid, 651. niodohibit calicemmartyrii, 155.Idem missusinferventis
Hypocrisisemendalahypocrisi,404. olei dolium,et in insnlamPathmosrelegatus, ibid. Inier-
Hypocrila,quis?52. pretatio uniusloei EvangeliiS. Joan., 166.Joannesmiui-
sler adventusChristi, 277. Joannisdoctrina, libertas , et
I quod fecerit multa qurenonsUnt scripta , ibid. Joannes
IdiomaApostolicum,754. ]irophelarumnovissimus, 555. In Joanne quomodovirlus
Idolum abominalionuncupatur, 195. Et Idolahabent et spiriLusHelire, 257. Joannes cur CbrisLitenlalionem
conliuentes,528. idolis similes, qui faciunlei adoranlea, non descripserit, 557. In Joanuem Origenis expositio,
283. Idololalrisequalenusin lapidesconversi,ihid. 2i6. Joaoncsquomodocrescebatet confortabaiurspirilu,
Id.rus,mons,427. 505. JoannesmajorMoyse,277.Joanniubi etqnandofactum
iguatius martyr, 12. est verbumDomini,515.
Ignoranlibusvenia polest coucedi,422. Jordanisorltis, elnomen unde? 122.
ImperatoresRomaniex subjeclisgeotibus insignia no- Josephqualehuspaler Chrislidictus, 502.
minareportarunt, 746, 747. Joseph qito prelio veudilus, 215. Virlus palriarehre
Impudenliammalevolentiaet Iivornulrit, 180. Josepb perseveranserat, et constans,650.
Iticarnalionisniyslerium,745. Jovis sepulcrum, 708.
Indi, Persaeet Babyloniiquidfaciebs.nl,185. Jubileiadvenlusolvebaluromnisdura conditio,579,
. Indignatiounde ? 656. JudseasubjectaRomanissubCresareAugusto, 175.Sti-
Indoloriamprsedicavitquidamphilosophus, 621. pendiariafacta , oritur seditio, ibid. Facta est tfibutaria
Infantiresetasquid timel? 447. post AugustumCsesarem,155. VideJeriisalem.
Infernusininferiori parte terrrc, 615. De eo quaeitio, Judseisuisdolibusdestituti, 88. Eorumobdurationon
676. Portaeinferi, 124. esl nalurae, sed voluntatis, ibid. Ante advenlumChristi
Iilfirmilatibusfratrumcompaliendumest, 520. non plenam,sed aliquaex parte habuerunl justiliam,75i.
Inimicitiaulilis, 506. SolemnitatesJudseorum,456.Exorcistaeapud Judaeos,79.
Instrumenta neci lioniinumconcurrentia quomodopro- Clerici , 60. In quo se jactant , 754. ScientiaJudaeorumin
sequiniurodio, 577. vanis, ibid. Prsecepta magishominum qtramDei eusto-
Invidiaenalura , 507. In duplicemscinditur passionem, diunt, 551. Duaehreresesin Judaeis,177.InfelicilasJudseo-
ibid. Elegiacuin metrum de. invidia, 508; De eascripsit rum, quanta? 421.Qudmodoinexcusabilessmit,220.Krror-
Cyprianus,ibid, Invidiadifficileconquiescit,181. Judseoruni,salus nostra est, 99. SuperciiiumJudseorum,
. Invidusnotatur, 417. Proprie nocet i.nlantibus, ibid. 755. Interpretes illorom persequunlur Ecclesiam, 589.
Inier invidumet invidiosumquid interest?-508. Nolantur Judreide capitevertuntuf incaudam, 155.Novissimaipso-
et delractores, 559. rum, pejorapriorlbus, 85. Jndaeiel Gentes quadrifariam
Interpfeialio coacla, 65. Repudiala, 145. FavOrabilis, dividunluf , 579. QuidobjiciturChrislianisa"Judaeis? 455.
sednonvera, 233.Superslitiosae inteTprelationescavendae, Hosrefellit Hieronymus, ibid. et seqq,-Imperatorumleges
205.Tnterpretatioquorumdam,91. VideExposilio. de Judaeis, 551.Moseofumdemin reos jodici tradendos,
Interpres LaCinus, 515 , 860, §96, 704.AbHieronyino 226.PcenamrfjofCim cfiminumapud ipsos, 158. Pessima
1517 INDEX ALPHABETICUS RERUM. 1H8
consuetudojurandiapud Judreos, 50. Quidsoknt facere Evangeliumscripsit in Achaireel Hwolirspartibus, ibid.
his qui blasphemantcontraDeum , 225. Apostolimissia Lucascompendiosenarravit qusevidebauturdigna Ev.in-
patriarcuisJudaeorum,574.Judaicaefabulae,710. Quinam gelioCliristi,594.Idem scri[ilorAcluumapostolorum,409.
iis atlendunt, ibid. VideHebraeiet Israel. Mullaprrelerinisilin illis, ibid. el 16. Lucaelaus in oinni-
Judas undediciturIschariotes?57. Diciturmalrefuisse bus Ecclesiis,249. In LucamOrigenisHomilire,247.Lurae
natura, 226. Putabalsigna ChrisLimagicisartihus facta, Evangfliumeliam ab baerelicisrecipi, 299.
221.ImpudeusJudaeconlidenlia,ibid. Lucratorhoncslus,quis? 559.
JudreGalilreidogma,729. Lugduuum,civilasGalliarum,16.
Justi nativitaslaeta, 152.Jusli amhoin conspectuDei, Lunibosaccingere,quid, 678.
explicalur,260.Justumesse inconspectuDeiet bominum, LunsenomineEcclesiamintelligi,255.
ibid. Ad Lucis vcrsecomparationem,omniavisui lenebrosa
Judicessreculiquid faciunt.ut nobilioresvideantur,688. sunl, 197.
PraesenliaJudicis formidanda, 198. Judex juslus solus Lycrein,quid? 485.
Dens, 250. M
Judiciumhominumnon esse certum, 250.In judiciidie
quosdamCbrisiusnegaturus est, vel confessurus,512. In Macedonumcharitaset hospilalis,429. Eorumdcmvilia
die Judicii,non erit locuspceuitentire, nec negandifacul- notanlur,ibid.
tas, elc, 174.In illo aliorum virtutes, aliorum vilianon Macedouiierror, 610.
sublevant,204.Posldiemjudicii bonorumoperum et jus- Macedonisepastor, quis?278.
litiaeoccasionon erit, 205. Quare non expedil apostolis Magistroriimsollicitudopro discipulorumsalute, qualis
nossediemJudicii,200.Porlare Judicium,quid? 490. esse debel, 465.Vix inveniturquresit perfecla, ibid. Lre-
Julia urbs, 122. dil discipulusmagistrum, si negligalojus prrecepta, 459.
Juliani Augustiobjeclio, 11. Ejusdem calumniacoufu- Magistrideheulcoiiununieareconsiliactundiscipulis,117.
lata, 50. Yictu el vestiiu sinl contenti, 258. Quandosine eau.sala-
Juno habet univiras,528. boranL?457.Raromsgister et diseipulussibi consenliunt,
Justitia semperesurienda, 24. 466. Quis laboremprrestat magistro? 534. Magistriper-
Justi omnesper Noe, Job et Danieleminlellecli, 191. versi notantur, 188.
Justi simplieisel doclilisquanla dislanlia,653. Magneslapis, 50.
Juvencuspresbyter, 14. Majoremde minori, nonminoremfieri de majorenatu-
rale est, 464.In quomajoressumusomnibus,655.
L Malclius,quid significet?222.
Lactantius, 557. Ejus volumenad Probumde Galatis, MaledictumEvre mulieris, in mulieribus subvertitur,
425. VideFirmianus. 241.Nullummoveat, quodCuristusiactussit malediclum,
Laodicenus,569. 457. Unusquisquesanctorumfaclus malediclumpro po-
Lapidesvivisimus,584. pulo,452. Quodmalediclumcontemnenclumet optuiiduni,
Lapitharumfabula,651. 24. Ubicuuiqiionialediclioponiturin Scripturis,numqtiani
In Largiendoquid fugiendum,528. Dei nomenadjunciumest, 456.Maledictusquis?455, 456.
Latinitasqttotidieregionibusmulaturet tempore, 429. Malitiaduplicitersumpia,657.
Lalinussermoquid non exprimit, 551, 692. Malumnonnumquamoccasio(it honoi-um,758.
Latro, atiisin lemplo?162 Mammonaquid? 56.
Laus Dei laudatoribusmagisprodestquamipsiDeo,562. Manichaeus,54, 211,475, 737.Error ejusdem, 85, 107,
Lecliovariacodicum,72, 95, 432, 522, 596, 626, 627, S48. DogmaMaiiichaeirefutatur, 48. Provocatur,98, 105.
632, 634, 659, 692, 702, 727, 745, 753. LeclioAquilre, Manicbsei,429.
Tbeodotionisel Symmacbi, 641. Mens divina leclione Mansueludovera nullapassioneturbatur, 607.Hseepos-
pasealur,754. sidet terram et quomodo,ibid. Ficla mansuetudodam
QuidLegendumcaule? 511. nata, 751.
Legiocomplebalursex millibushominum,222.Lex cur Mansuetosferre, nulla virtus est, 751.
Lex naluralisloquiLurin cordibusnoslris, 419. Demanuinimicorumnostrorumquomodoa Chrislolibe >
dalasil? 440, 441. ElemenLamundilex Moysis,et vetus rati? 274.
Testamentum,44.Juslitiamrestiluit in talione, 499. Mer- S. Marcellaunicumviduitatisexemplar, 559. Eius lau-
ces observationisLegis veieris, 453. Maledictalegis, nou des^Sg^JSS.'1.H? m
Deo auctore,complealur, 454. Moyseset propbelre uoii Marciou,54, 107, 121,475,757. Errores ejusdem, 85,
sub Lege vixerunt, sed quasisub Lege , 505. Lex vetus 582, 434,595, 615. Impugnalur,493, 5S4, 660.Provoca-
salvarenon potestahsque HdeCbristi, 411. Paulusdocet tur, 98, 105.Marcionisimpietas, 685.Falsa inlerpretatio,
ubiqtiedepositam,569, 571. AudiLLegem,quinon super- 525.Repudiatprophetas,418.Marcionct haeresescarnem
fieiem,sed medullamejusintrospicit,469.QuaesLio propo- Cliristiputalivamsimulaul, 418. Cur non habet Evange-
nitur de Lege veleri, et soly^tur, 455 , 454. Intelligeutia lium Dei, 586. Marcionuon negabat EpistobnnPauli ad
spiritualisLegis prreferlurlilterali, 446, 447. DiveseSt Philemonem, et eam nonaususesl corrumpere, 743. Cre-
intelligentiaejusspiritualis, 455. Quaedamin Lege prre- teras ejusdemvel non suseepit, vel qusedamex his muta-
cepta sunt, qureexplere nullus potest, et quredam fiunl vil, ibid. Quid erasitde aposloloPaulo, 423. Marcionet
ab iisqui ignorautillam, 415. PraeceplaLegis , unodile- Maniehreusquid de Aposlolotollere noluernnl, 473.Non-
ctionis capilulo concluduntnr, 497 et seqq. Lex post nulla eorum asserlio, 474. De Marcionequidamerrores,
Evangeliumnon valet, 421.Umbrain Lege veteri, el Ve- 357. Marcionislarum de Chrisloerror, 299.
ritas in Evangelio, 481. DifficullasanliquseLegis Evan- Marcus, quis? 3. Evangeliumscripsitjuxla Ddemmagis
gelii integritate mulatur,446.Leximplerinuncnonpolest, gestorum,quamordinem, ibid.
444. Quis per charitalemadimplet Legem Clirisli, 521. De Mariexemplumsumplum,611.
Hanenou impletqui.clementiamuonbahet, ibid. Aliudest MariaVirgoabusiveappellaturmulier, 504. Inlegritati
per J^egemmori, aliudLegi niori, 415.Nonidem est sub illius non uoeet, quod uxor et mulier voeetur, 449. Qui-
Lege esse et esse quasi sub Lege , 505. QuilLegis lit- damperversesiispicanturB. Mariamplnres babuissefilios,
teraemoritur, Deo vivit, 415. PugnaeLegis nonob desi- 14. Marirehuniililasin quam respexit Deus, quae?267;
deriumveritatis, sedoh jactantiamglorire, 756. Serviet MariaVirgo prophetes, ibid. MaTiae YirginitaLem diabolo
liberi in Lege , qui? 470. Lex allegoriee sumpta non pro laluisse, et cur? 258. Mariauiuupsissepost partum non
voluntatelegenlis, sed proscribeutis atictorilale siccon- posseprobari,266.
dila est, 474. G. MariusVictorinusRomserhetoricamdocuit,369.Edi-
LihriCanoniciaueloritasunde petitur, 745. dil Commentarios in Apostolum,ibid.
Lihrariorumerror notalur, 14. Martyr,verus quis? 747. Sanguis in martyrionon sine
Libyaepars Grrecisurbibns plena, 427. doloreel treuiore funditur, 498. Non eadempcenaplecti-
LinguaeLalinrepauperias, 548. Minutiaemagis obser- lur qui Christumnegat in martyrioabsquelormentis,elc,
vanturin LinguaGrseca,quam in Lalina, 503.Lalinivini 581.
eamdempaliunlur in LioguaGraeea,quamGrseeiin He- Massiliaa Pbocaeiscondita,423.
brsea, 760. ViciniaLinguarumSyrire et Hebrsere, 409. Malrimoniilex quidconcedit,et quiddamnat,656, 637.
Multasunt quaetransferri non | ossuntin aliam Linguam, Nonomne matrimoniiimconjugiumappellari potest, 654.
581. Linguredivisaein, 72, 222. Secundamatrimoniaa quibusre.jecta,597.
Litteralorumsaeculiarroganliaet vanilas,487. Mallliaeusedidit EvangeliumHebraeosermone, Quare?
Locorumiufainia,quomodoaccipiendaj577. 5. Recensenturtum Graeci,tum Laliuiqui scfipscriintin
Loliurn, z izaniadictum, 96. Matlbaeum, ibid. Mallhreuset Lucasquomodoconciliaii-
Loquendi modus vernaculusvitari non poLesl,223. tur, 129, 235. Idem et Joannes non discrepant inter se,
Lucas, medicus, natione Syrus Antiochensis,etc, 5. 252. HumilitasMatthaei,57. In MatihreuniHilariiel Yiclo-
 1319 INDKX ALPIIABETICUS RERUM. 1520
rini commenlaria,246. Nuptiarumprremium,e dnabusunamcarnem fieri, 145.
Mauri,vanidicunlur,416. Fiuis operum mipiiarum, 506. Fianl verecunde el cnm
In MauritaniaChrisluspraedicatus,262. honeslate, ibid. Haereticidamnantesnuplias,656.
Medicorummos in curalione vuhierum, 268. Medicus Refelluntur,ibid. \
imperitus, quis? 559. Nuptialisvestisquse,174.
Melchisedecpanem et vinumoblulit, 181.
Menander,647, 648. Trimeter iambieusejusdem, 471. o
Jlenandri Comoedia,707. Paulus ex ea sumpsitversum
iambicum,ibid, Obedientiaquibusdebetur, el quando,770.
Membraallerulrumnon sunt, nisi Gdeleslanltim, 627. Obedienlia filiorumel servorum, 668. Obsequium,
Mendaciirealus, 592. demptaveritate, adulatioest, 462.
MeusiumJudaeoruminilium,556. In Oceidente cuf ingenia reperiunlur perspicacia,
Menlis obseuritaset vanitas sensus bifariamdivisa in, 427.
clc, 62L Oceidenlalespopiiliin Orientis plagamtransmigrarunt,
MerelrixAlheniensis,545. 425.
Melaphoraad verbumtrauslata obscurossensus liabet, Oculuscarniset pienlis, 500.
620. OctavianusAugustus,530.
MetellusCreticinomenfamiliaesusereporlavit,747. Olivetiarbores frugiferae,161.
Metempsycosis slulta 70.
opinio, , Omnis pro majoriparte sumilur, 568.
humilitas
Mi.xfiiT__ dicla, 270. OnesimusColossensisfuit, 748.Onesimibistoria,555.
Michaeaspercussusa Sedecia, 270. Onusin bonamet in malampartempolestsumi, 490.
MichaelprineepsJudaeorum,282. Ophiite,429.
Militaresslationeset vigilire,107. OpusDei aliud est, quamopushominum,847.Cura bo-
Millenariorumerror refulatur, 151. norttrn operum habenda, per qurehrereditasDei prsepa-
Minervalemuiius, 666. - ralur, 755.Omniain uomineDominisunt tacienda, 528.
MinislrisEvangeliinecessariatribuanlur, 758, 759. Unusquisquecujus opera agil, ejus Dliusappellalur,186.
Ministrorumdiversitalesin regnis, 567. Bona opera sine Dde morlua compttUnlur,485. Omnia
Minorasemper cedunt majoribus,454. opera vel carni vel spirilui deputanlur, media reperire,
Misericordiain quo posita, 25. MisericordiaDei quous- difficileest, 501.Si fianlamore vanre glorise,poenamha-
que exlendalur, 270. MisericordiaDei omniaIruitain ad- beni, non praemium,499. Fervor in bonis operibus et
ventu Cbristi,274. tepor, unde ? 464. Majorisest detesiationisqui agit opera
Modesliaminteret conlinenliamquid inlerest? 515. iufidelium,quam qui genlilessunt, 141.Bonaopera Pa-
Monogamiaposlponiturbigamise,697. ganorumsine fide, 591.
Monlanus,757. Error, 589. Damnatsecunda malrimo- Orationis efljcaciiM,
761. Culpanoslra non accipimus,
nia, 669. Monlanus,Prisca et Maximillaposl Pentecosten quod postulamus,154. Srepe conlra nos pelinmsin ora-
faciuntQuadragesimam,quare? 51. lione, 605. Non prodesl voce invocare, quem operibus
Moresregnaht, non retaies,147. negamus, 205. Mulli licel genuflp'xinon orant, multi
Moria,mons, 62. econtra erecti preces fundunt, 599. Clausulaaddita in
Post Moriemcertamina fulura conlra diabolumjuxta OralioneDominica,220. Quempanempetimusinilla, 726.
quosdam,678.Illicilumesl morlemsibi inferre, 224. Mors Oratio • qualisesse debeat, 248.
sanclorum,somnusappellatur, 205. OraliomanuauctorisIini3ndaest et perficienda,485.
Morlificatioporlal sLigmataDomini,S54. Oratores brevi sermone com[irehendunlin fine quod
Moyses praeeseterispairiarchisdiclusest FamulusDei, pritis fusiusdisputarunl, 556. Oratores, omississrepene-
596. Scripsil spirilualia, 475. Moysiset confabulatornm goliis, in propriasconlumeliasvertunlnr, 408.
De.ipraerogativae el prsemia,454. In Orieutecur ingenia stoliditatembarbaramredolent?
Mulierumamorcastus in viros suos, 718. Servitusea- 427. HabitatoresOrientisin Occidenteconsessuri perve-
ruin in eos sit libera, dileclionisplena, ibid. Cujuscrimi- nerunt, ibid.
nis accusanlur, si illis nun subjiciantur,ibid. Mulierum Origenis tria voluminain Epist. ad Ephes., 545. Hune
subjectio,654. In generalionibusordomulieruninon texi- sequilur Hieronymus,ibid, Diversa ejusdem Commenla-
tnr, 12. Muliereset parvuliindigninurnero, 106.In mu- riorum genera, 569, Expositio,494et seqq.Decimusliber
lierum corporibussolent sordere nrevi, elc, 657.Harum Slromatum, 494, 50o. Quot scripsit volumina in Mat-
sludiumne ab his fcedentur,ibid. Multrevirismorluissu- Ihreum,5. Hexapla Origenis, 754. Origenis leelio, 515.
pervivei-enoluerunt,656.ConsuetudoJudaicain minislra- Errores, 748, 551, 665. Origeniserror de animabus post
tione mulierum,258.MulierescomitesCbristi,quae?ibid, resurreclionem,288.
Mullsesunl qureDominumunxerunt, 211. VideFeminael Osanna, nomen Hebraicum, 160. Ejus inlerpretalio,
Uxor. ibid.Dicebatur Sanctiset Episcopis,164.
Muliebrejnrgium, 507. OsrenaRegio Syriae,57. „
Mundusquoinododuplexest, 552.Accipiturmunduspro
his qui in mundosuiit, 448. NoncognovitDeumex crea- P
turis, 485.Noniterum subjiciamurmundo,675. Pacem quam miseritin terram Dominus, et quandotu-
Myslicumesse quoddicitur, unde dignoscilur?194. lerit, 280.InPace quismoriatur, 292".
Predagogus,quid? 445. Cur parvulisassignatur,ibid.
In Palaesl.ina
solentdiebusfeslis ungere capita, 55.
N Panes laici, 75.
Natalesdies a quibusobservati, 102. . Paraholre Syris et Palrestinisfamiliares,142. Parabote
Nalurarerum ssepiusincognita, 555. Nonnalurahomi- el renigmaianon proliciunlad auetoritalemdogmatum,94.
num varia, sed voluntas, 622. Hrereliciagnoscentesduas Parenlibus subjiciendifilii Christiexemplo,512.
naluras inter se contrarias,40, 590,519,575.Refelluntur, Particeps et comparticeps,quid? 644.
40, 590. Quo leslimonioScripturseulunlur, qui diversas . Pascha, ' unde dictum? 210. Pascha Judaeorumqfiid?
naturas introducunl?115. Nonnulli asserunt spiritualem 234.
naturamnon possepeccare, nec bonumfacere lerreuam, Passalorincitse,429.
quomodoretrusi? 411. Passipnestres animae,et earumsedes, 94. Ususpassio-
Nazarsenorum slulliliaquae?99. num, ibid, Hunc prsestat doctrina Evangelica,ibid. Fiunt
NeronisgladiussanguinemChrislianumdedicavit, 761. occasiotriumphorum,528. Passionibus dediti, proprium
NicOpoJis,unde nomenaceepit, 758. In Acliacolillore habenl Deum, 57. Passioniset propassionisdifferenlia,
sita esl, 687. Possessioniseral Paulseet Eusloehii,ibid. 28,29.
Nominaquse causaset originesGentilium fabulartimha- Pastor bonus quis, el ejus officium,277. Ad pasto-
bent, 418. Quredamquid signifieenl secundum Judseos, res Eccles. exhortalio, 168. Qni pastor est, debet esse
764. Rebusnovisnovafingendasunt nomina, 516.Novum el magisle.r,615.Vexatio ovium, pasl.orumculpa, et vi-
nomena Paulo solo usurpatum,675. QuidamDei jussione tium niagistrorum est, 55. Falsi paslores in Ecclesia,
nominamutarunl, 745. 616.
Nolionisdefiuitio,565. . Pater omnis,filiinomenest, 200, 217. Quosensuhomi-
Novati sectatoresrejieientes secundaniatrimonia,697. nes vocantur, Patres et magistri, 185. Habenta Deo ut
Nubere inler et uxoremducere discrimen,178. Patres voeentur,601.
Nubesex quibus fundanlur pluvire,non amplius,quam Patientisesanilas,716.
duobusmillihuspassuumdistanta terra, 676. Paulusstultus et icobediens,754. Ejus malitiaetinvi-
NumerusIVcur semper in laude positiis,119. dia in Christianos,ibid. Erat aculi et acris ingenii, 517.
Numerusxvquid significel?595. Ad pedes Gamalielisedoclusfuit; 475.PaulusvirHebrtsre
 1321 LNDEXALPUABETICUS RERUM. 1522
peritise,et in Lege doctissimus,429. In Vernaculo ser- 560.—Pirenemons, 427.— Placendumesl, si fieri potest,
mone eratdoclissimus,non in Graeco,520.Sciebatlitteras Deo pariter el hominibus,584.Sin autem aiiier, Deo magis
saeculares,sed non perfecte, 471. Aquo apostolatumle- quam horniuibusplaceredebemus,ibid.el385.—Plasmalio,
nuit, 375.Paulusin Hebrreo,mirabilemsonat, 747. Quare quid? 577.—Platovixcognilus, 487. Ejus prseceptum,58.
fuit sic nominatus,qui Saulusdicebalur, 745el seqq.Idem Platoniset philosophorumdogma vulgatum,94. — Pcena
vocabaturSaul, non Saulus, ibid. De tradilionibusHe- prredicitur,ut quem pudornon vincil, corrigant
bfseorumprofert secreta, 566.In quo Paulus majoromni- 215.Poenrcperpeturepeccatorum,65.—Poenitentia supplicio,
ad sa-
bus, 592. Humilitasillius, 398, 681, 753. Prudentia, 571, lulem, 171. Cbristusquolidie suscitatur in pcenitentibus,
584. Magnanimilaset fervor, 756. Anxietaset pietas pa- 560. Poenitentiaereformatiocontra Novatianos,467.—Poeta
rentis in Paulo, 466. Prophetavit, 490.Gravissimocapilis comieus,40.—Polemon,485.—Poricorporis,114.
doloreafflictusest, 460.Error apostolicusde pietalis ve- Porphyrius in quo sceleralus, 571. Aposlolosaccusat
Oiensaffeclu, 127. Sermo vitse, morumque regula, 714. mendaciiet fictidogmatis,ibid. Blasphemavitmulta, 195.
PbndusverborumPaufi observandum,589. Non videlur Huie EusebiusCaesarieusis respondit, ibid. ObjeclioPor-
concordassecum secrelo tnenlis suse, 592. Ordo bistorise phyrii, 575. Calumniaretunditur, 50. Optat Hieronynius
de Paulo sihi non videlur concinere, 392. In modum impugnarePorphyrium,409.BIasphemat,
histrionumhabiluminutat, 468. Profundossensus Grreco alia dantur ad spiriluales, alia ad cameos, ibid.—Prsecepta
459. Aliud est
sermonenon explicat, 468.De Paulo apost. ficli quidani quodjuxlaiuiperiumpraecipitur,aliudquodjuxla
errores, 559. Paulus ex nimioamore Christieum ssepius liam , ibid.— Praedestinationisnolio,556. In quoindulgen- differl a
et iuperfluenominaliat,559.Exereilusdremonumpugna- proposilo? ibid.—Praedicationis dignitas suscipientisinfa-
bat adversus Paulum, 596. Furor et rabies diaboli ia niia nou deturpelur, 59. Rigidavita, el austera prssdicatio,
illum, 635. A Csesaremissus est in carcerem, 748. Ejus vitaredebet aulasregum, elc, 69. Quare piscatores mit-
familiamconverlit ad Ddem,ibid. Scripsit Epislolas ad tunlur ad prsedicandum ? 22.— Presbyter idem qui episco-
omues Galaliae,375. Sermonibusvilibususus esl scribens pus, 694. Ex consuetudineEcclesiresuhjicilurepiscopo,
ad Galatas,459. Paulus nec nomen suum, nec Apostoli 695. Presbyterum non posse esse digaimim,300. Vide
vocahulumprreposuitin Epist. ad Hebraeos,quare ? 574. Episcopus, Saeerdos.— Pressuraeapud incredulospcense
Aliqui putant eum reprehendeudum,591. Defendiluret sunt.apudfidelesgloria et victoria,598. —Primogenitusin
excusatur, 493. Imperilus sermone, 596.In grammalica — Scripturis , quis? 13. Primogenilismajoradebenlur, 475.
lapsus esl, 587. Huncnon pulsatHieronymus,sed magis Principia,virgoChrisii, 7. HsecHieronymumrogavit,
defendil,ibid. Ususest sermone trivii, 417. Verhum vul- ut in Canticumcaiuic. scriberet, ibid.—Promissiopro ho-
galum ponil, 641. Usus est versibus poetarum, 647.Non nore parentum, quomoaccipienda, 664.
ideo credidit ea quae scripsere fuisse sancta, 648, 709-. Prophetae, Lex dicti, 469. Quorumverba in adventum
Paulumdefendil Hieronymus,708. Unamquamqueprovin- Salvatoriserudiebant, 446. Prophetsflintellexerunt quae
ciam suisdenotal propriet3tibus,427. Sensumteslimonii locuti sunt de Christo, sed non sicut Aposloli,588el seqq.
magis posuit, quam verba, 451, 437. Textus Apostolide- Quidam volunt illos non intellexisse quid dixerint, 592.
pravatus, 488. In Paulo quid addilum? 487. Pauli piurima Quibnstestimoniishanc suanisenteuliam roborant, ibid.
differentia, 692. — Pauperum res in suos usus convertere In prophetisminoribusadmirandabrevitas , et magniludo
nefas est, 156. Qui dat pauperi, Deo fenerat, 658.Sancti sensuum, 743. NesciuulChristimysteriumqui
pauperes, quorummeminitPaulus, qui? 577.Inler—nobi- nonlegunt, 592. Prophetre recondiliet apocrypha, propbetas
les et egenos, nulla distantiain rebus divinis,68. Pax Nomenprophetseimpiiset vitiosis concessum, 706. Pro- 647.
vera, qurc? 24, 511. Pax inler pracipua Dei dona, 685. pbetanon acceptusin patria sua,547. Prophetarumnovis-
QuiDeum non recle qurerunt,paceminvenirenon possunt, simusJoannes, 510.—Propinquorunialfeclus ainpulalur,
—
755. Potest Peccare omniscrealura, 518. Toties dia- 139.—Proposilum quid? 556.—ProselytiJudasorumuride?
boloflectimusgenu, quotiescumquepeocamus,599.Pec- 281.—Proverbium vulgare, 167, 489,558.—Provineiauna-
canles arguere, mandalumest,647 Quihusconvenit,ibid, quaequehabel proprielatessuas,225. Suo qurequevitiode-
Peccalum, mors animae, 5 71.Dicitur corruplio nolatur, 416,709.—Proximusnoster, oninis homo, 627.
684.Nullusest absque peccato, 568. Peceatumejusdem,filiorum, Omnemandatumrecapitulaiurindilectioneproximi,485.—
et peccatumparenlum,667. Suppliciaeorum seterna,644. Prudentiadefinilur,554.Prudentiaet sapientiain quodiffe-
Seatenlia quorumdamde suppliciis peccalorum, ibid. runt,ibid.—Psalleredebemusmagisanimoquamvoce,652.
Peccala carniset menlis572.Peccala liaereticorum,pec- —Psalmuminter-, et hymnum,et canticum quid interest,
cala menlis,ibid. Parva peccala,58. Necessitasdimitlendi 652. Psalmi ad elhicumlocumpertinent, ibid. Hi quibus
peccala, 141.Dimissioeorum donatio dicitur, 758. Excu- Alleluiavel praepositum, vel subjeclumest, quid conti-
salio peccatorumdamnalur,66. Lapsusin peccalumpriora nenl? ifird.De quo primusputatur scriplus , 259. Titulus
iidei opera oon perdit, si revertalur ad illamet sd anli- psalminoni, 655. Tredechni ex pluribustestimoniiscon-
qnumstudium,421.Peccataetdelictain quodifferant,571. texluS, 18. Vigesimusprimus[de Cliristo intelligendus,
Pecuniaet argenlum,idem,207.—TempusPentecostes, non de, etc., 370. Quidsuperfluumhabet in versu primo,
lempuslaelitiaeet victoriae,541.—AdPerfectionemconse- ibid. Titulusquadragesimiquarti psalnii, 750. Intelligilur
quendam,quid faciendum,148,149.In poteslalenostraest, deClirislo, ifjjrf. Psalmussepluagesimusseplimus Asaph
ntrum velimusesse perfecli, 148.Viri perfecli,qui, 515. propbelsetilulo inscribitur, 95. In eo quid narralur , ibui.
quid?
radL^opijifcrav
— 249.—Periousios,quid ? 725.—Pe- Omniaqusehabet, parabolicesentiendasunt, ibid. Psal-
ripatelici, 757. Perseeutio non timenda, 62. Quid fa- mussexagesimusoctavuslotusa Cbristocanitur, 218.Nona-
ciendum in perseculione, 61. Persecutionis occasiofit gesimus prophetia est de viro saneto , 21. Centesimus
Evangelii seminarium, ibid. Minus est Chrislumnegare decimusseptimusde adventu Domini scriplus est, 192.
in mullistribulalionibus,quamad primampersecutiouem Quarenolissimusest Judaeis? ibid. Psalmi tres titulum
corruere. 90. Mullipatiuntur, et nonsunt justi, 24. lorculariumprsenotati,169.—In Psalterio quindecimsunt
Petrus ardenlissimsefideierat, 107.Demonstralureffec- carmiua,595. — Pseudo-prophetreinveniunt locumdeci-
tibus, ibid. Quare reliclus tentalioni,ibid. Primus Antio- piendi tempore perseculionis,196.—Pudicitise amatorper-
chenraEcclesiaeepiscopusRomam sedem transtulit, 409. feclasvirtutes sequatur, 204.Pudiciliajuvenum,719.—Py-
Pelrus ex Clemente habebat calvitiemin capite, 594 el Ihagoricusmos, 567.
seqq.Frivoledefenditura quibusdamin negationeCliristi,
225.DiclusestjuxlaquosdamBarjoanna,nonBarjona, 124. Q
HunePaulusvere increpavit,7b5.Indissolubihargumento Qoadragesimse s aeramentum ostenditur, 19. Consuetudo
a B. Pauloconstrictusest, 411. Satanaset Petrus non ea- Ecclesiaede jejunio quadragesimre, —
51. Quadransquid?
dem sententiacondemnantur,21. Dispensatoriafuit inler 28.—SineQuerela ainbulare ia justificalionibusDomini,
Paulumet Petrum contentio,406el seqq.ld probatHiero- quid? 230. — Quaestioproponilur, et solvilur, 127,404.
nymus validis argumenlis, 407 el seqq. Petrus Auliochiae JJuaestionumHebraicarum Hieronymilibri, 247—Quinti-
—
primus episcopus, 262. Pharisrfiivocabanlur divisi a lianus,485.
populo,177.Pbarisaeiel Sadducreiiuler se contrarii pari
menle consenliuntad lenlandumJesum , 180. Scribseet K
Pharisaeipecuniamlempli verlunt in redemptionemmen- Rabbi,Latine dicitur magister, 184. —Raca,quid signi-
dacii, 242. Vitiaeorumad nos transierunt, 185. —
Pessima fical?27.—UachelquomodofiliosJudaequasi suosploret?
Pharisreorumtraditio,111. Superstitio, 185. Philemon 15.—Ratio unicuiquereddenda, 557.—Rebeccainterpre-
Colossensisfuit, 749. — Philippi,urbs Maeedoniae, 695.— talur palienlia,654.—Recapilulare,quid ? 556.—Reconci-
De Philosopuia opinio sapienlinmmundi, 513. Vanitas liationisdura necessitas, 27.—RegnumChrisli, 255.Gran-
philosopborum, 621.De nonnullisquid legilur, 545.Ani- dis audaciseest, et purse conscientise,regnum Dei postu-
malesdicnnlur, 501.—Pbocaeitrilingues dicti, 425.—Pho- lare,elc,53. RegnumDci intra quossit, 359. Regni Grse-
tinus, 573.Ejus dogmarefulalum , 585. Photini baeresis i corum princepsquis , 555. A regno Dei secundas nuplias
nnde relellilur, 575. Locusfacil adversus illum, 614.— rejicere dicit, 502.—Remissionisprsedicaliosuper quos?
Pbrygastimidosomnespoei83lacerant,416.—Pignus,quid? f 545.—Renovalio,perfectain quoposita?625.—Repetere
PATKOL. XXVI. /r2
 13-25 JNDEX ALPHABETICUSRERUM. ISSi
eadem, otipsiest, I18.~-Ul ,i nemineReprehendatur,nuM sequitur juxta lilteram', 420.in carne milit3nt, sed non
llis est lantrefacundjreet prudentire,^gO.-^Repromissionis juxla carnem, qui Scripturas non Judaice lantum, sed
vox in singulari el. piiiraii liuniivroposita, quibus couve- spirilualiler cdiscautl, ibid. Quidam holunl spirilualiler
liit, 446.—rjtepudii libellus cur coneessus,146.— Respon-- illas inlelligere, -515;Quiiam de Scripturisinler se con-
dentis, quse prima virlus? 176.—Re.surreetionemcarnis tenduut, 518. Contentio fugienda in illarum inierpretn-
quidamnegant, et refuiantur, 64, Slaluiiur, 179,180.-^ lione, 514, Apud haeretieosplense sunt soandalis, 114.
Aliudesl naturjBaequalifate nosse quod novimus; aliud Diabolusel ouines breresesloquunlurde Scripluris, 386.
revelanLisdignalione,74, — Regum vetenim ornamenl», Indisputalione ab uno Scripturse teslimonio, ad aliud
231. Plnres viri sancti a Deo reges facti, 21. Duonomina fugiendum, 61. MosiScfipturarumloquenliumde futnro,
regum vitio scriptorumcoufusaill. —Rlioda, oppiduma quasi de prajterito, f575.Mos est ut Hebraieumverbum
colonisRliodiorumsedifica,tum,423.—Rhodanus amnisunde saepe ponanl cum sua iqterpretatione., 451. Regula ad
rioihenhabet.ifcid.—Rixse, qnid? 507.—Bomani.deJEnea inlerpretationem Scfipturarum, 207. ConsuetudoScri-
Asiand generati, 427. Sunt sentina omniumsuperstitio-. plurae,11, 15; 14, 41, 53,102. Paupef in fideet scienlia
num, 447. Romanorumfideset devolio, 427. Faeilitatiset Scriplurae, 405. Hanc conciliat Hieronymus,212. Idem
superbiaearguunttif ab Apostolo, ibid. Leges Romanse interpretationem quorumdamverborumScriplorserepro-
xxv anndspostulant ad selatem perfeclam, 447. Lex Ro- bat, 449. ApostoHet evangelistaein recitandisScripturis,
niana, ut p,uicrucifigiiur, prius flagellisverberetur, 250.
v sensum, non verba proferebant,424, 490.Nonverba Scri-
•7-RolundUatis figuraquae?603. plprse, sed sensus a S. Malthseosumitur, 17. Scriptnrae
testimonia aquo, etjin quem finemcitata consideranlur,
s 5i0. Scripturas quomodolegant Marcion, Basilides et
Valentinhs,ibid. —Scurrilitalisnolilia et ejus discrimena
. SlilteraniLalinieLGra3c.iunamhabenl,Hebraiitres, 734. stuitiloquio,641. Haeca viris sanclis propellenda,ibid.—
—
—Sabelliidogma,609, 614. Sacerdoliisanetitas, qure? Scybala,id esl, quisqoilre,400.—Scminaiu plurfli numero
698 Miilti in saeerdoliumsubrogalinon Dei judicio, sed nusquamreperiunlur in sacris libris, 459. — Senibusquid
favorevulgi,21l. Pnritas et casliiassacerdotum,702. Ava- convenit,713et seqq\—Sensusperspicueaperitur ex col-
. rilia.162'.FirfeEpiscopus,Presbyter.^-SacerdoleselScribse Ialioue.sententiariim[ 560, — Senienlia cujusdamintu-
neeem DomM cumHerode medilali sunt, 16. jEgypliiSa- mijscenssnperbia, 728.NobilispoetaeapndRomanos,462.
cerdoles, Ismaeiiise, etc, nonhabebani,praeputium,477. Sapientis viri,421.—isephorasuffocautem angelumprohi-
Saddueaei,jusli intefprelantuf, 177.PuLabant animam buil a l ex
marito,482.—ASeptuaginla divinain sermonem
inlerirecum corporibus,ibid. Refelluntur,ifcid.Opiniones Grrecumtranslaia, 734. LiLterasHebrseasaliislitteris ex-
eoruindem,ibid. Hi quinque tantumlihros Moysisrecipie- presserunl, ibid. elseqq.LXXinterpretesnovaverhafinxe-
hant, prophetarumvaticinia respuenles, ibid. ruiil,587.—Sepulcrornmornamenta,188.—Sermobonus et
Saddueseornmhrereses, 363. malus, 652. Sermo Dei de Spiritu sanctofliiit, 681. Kins
Saeculumpro his quse in mundo sunt accipilur, 595. efficacia, ibid, iConlexluset consequenlia sermonis, 84.
Qiib.sensudicitur.inmalum, 577. Disputationcs et lihri Sermo Evangeliiyoee.praeslaulior,247. Sermonisminislri
ediLide praeteritiset futuris sreculis,580. Discrimenintef apfislolij 240. SermoiiemDei qui videant,el contra, 247.
saeculqmet. sseculumsseculi, jfcid. Varia liujusmodipro- —Serpentisastulia, 60. —Servitusrluplex,687. — Servis
pomintursolvenda. ifiid. Desideriassecularia, quae?724. Dei quid necessariurji,41. Servi Chrisliani duplicilege
Sreculifuturi dies, menses, anni quales? 145. doininiseopulanlur,758. In liis subjectisDominussubji-
. SaguulumGrsecies insula Zacynthocondideruni.,427. citur, 722. Quid convenit servislibid.el seqq. Metuset
SalaminaCypri,nunc Constanliadicla, 746.— Salomon tremor convenitillis, 661. Subditi sinl dominissuis,modo
in lyp.oChrisliprsecessit,511.Loculusest de nalurisbes- quaejiihentur'nonsint conlrariaDro, 722.Servorumvilium
liariim, volucrumetberbarum, 590.—Salutis diiplex via, estdominisconlradieereel fur-ari,725. —NonSexus ordo
72, -T-Saluslii.sententia,499. — SalutatioMnrireab angelo habeluf,-'sed ineriti,i751.— Siculadverbiumexposilum,
nova,562,Salu.lalioHebrseorum,Grsecor.et Latinorum,60. 661.—Signumcui contradicitur,quonindoChrislus?299.—
. Salvalorismagnitudoquando,etinquibusdeclarata,562. Silaset Judas apostolinominatisunt, 596-—Siloe fluvius,
Salvelur opprobriis,qui non poluilsalvari pudore, 141. 62.^—Simeon snccessorJncobi, 597.Tradilur pro Domino
Samaritanusquidinlerprelatur? 549—SamsonelDalila crucifixus,ifcid.—Simon curdictus leprosus,211.—Simonis
figuraCbiisLietEcclesiae,557. HistoriaSamsondiciturfa^ magierroTes, 191.—;Simulalioquandoqueutilis, et assu-
bu.Ia,752.^-SanctuscomparationeDei non est bonus, 148. meiida, 407.—Solisdeliquium, 400.—SolemnilatesChri-
Dupliciteri.ntelligilur,703:Omnis sanctus,qui cumDeoesl, stianoriim,456.Earumobservatioet inslitulio,ibid. Quan-
majqrest illoqui adlmc consistitin pra3lio,70.Saiictiappel- lumdifferunta Judaicis,i&id.el 457.—Somniasaepea Deo
laiitur Aquilae,197.Tentantur in boc sreculo, dnm florenl revelanliirge.nlibus,594.-—Sordesaliud sonarea peccato
impii , 597, In quod peccatumfrequenter cadtint? 495. in Scfipluris, 286.—Spberaephilosophorum,613.—Spiri-
Sanclis virisconvenililere alque lugere , 641. Iiiler San- tualis numquampersequitiif carnalem, 476. Virspiritua-
clorum merita discrelio uon facienda, 90. Quaecum.jue lis juxta Hieronymum, 472. Formalio illius, 466. Fit
loto generi huroanoDeus prseslitit, lisee unieuiqneSan- signumcamaie, ut probetur spirituale, 49.
ctorum semper largitus est, 454,SaoctiveterisTestamenti SpiritussanclusYicariusChrisli,515. Spiriius haplisma,
ex fide Cbristi justificati, 412. Sanctuminter et immacu- 276. Spifitu quomodo: confortatusDominns?502. Spirilus
latum quid interesT?649.—'.Sapieiiliam et justitiamomnes sanctus^qualis? 352. Spiritus sanclus lertia persona a
etiam impiise amare dicunl,552.Sapiciilisedefinitiojuxta Palre eLFilio, 524. Repromissioillius quomodocomple-
Stoicos,534.SaiiientiaDeiqhomodoreplelusChristus,302. lur? 458. SignaculuriiSpirilus S., 652. Nulla forlitudo
—Sapientesbifarie nuncupati,411.—Sarsesignilicatio,473. absqueeo, 602. Per iingula moraenladignisministralur,
—Satanas,quidsignificet?126.^-Satum, quid? 94.-^Saul 422. MoeforS. Spirilu;s,652.Quibusoperihus contrislatur,
inter|irei.aturexpelitus,747 Scandalum,qoid? 112; 115. 743.Error circa Spirilum sanctum, 450. In Pauloet pro-
—Schismainquo differtab haeresi,738.—Scientia inuiilis, phelis Spiriws S. non semper loculusest juxta qnosdani,
— —
quse? 756- ScipioAfricani nomen sumpsil,quare?747. 741. Spirilustres ih psalmoinominati de.monslrantnr,
—Scriptorespsahnor.,hymnorumetcaniie. Dei, propbelse 45I.PaulustresSpiritusnominat,ibid. NomenSpiritusabs-
sunlappellandi,95. Plures enumerantur,ibid. quii additumenloacci|iitur in boiiampartem, 651.Spirilus
Seriplura, regnum ccelofum est, 80, 92. Scripturse s. homiiiis in bonam ilarlein semper sumilur, 648. Mors
sacrseregnumD.d, 170.In illisnotitia Salvatorisreposita, Spirilus ansquamlegituV,ibid. Divinsepotestatisindieium
97. Per ScripturasnolafecitDeus universamysteria,554, est; emiltere Spirituhf, 236. Spiritus pro anima sumiuir,
555. Plena est allegoriis, 471. In Scripturis quse plana 257—Spbnsa,uxorappell5lur,12, 15.—Sportulaslurnali-
Videnlur, plena sunt riurestionibus,113. Omuia quoque lia, 667—Stater,quid?136.—Stolci,554,757.Distinguunt
plena sensibus, 591.Mullolabore et digno cultu spirittis inler verba subtilius,511, 728. — Strena kalendaria,666.
Scriptnraeet ejus fruclus inveniunlur,496. Quandoulilis —Siultiloquium, quid? 640, 641. Viget iu sapienlibus
esl Scriplura audieniibus?386. Quaenon habenLauclori- sasculi, et in Eeclesiaj,ibid, Iu quo differt a scurrilitate,
talem Scripiura, contemnuntur,190.Fructus medilalionis ifjid.—Suadere, quid?J585.—Snbse.quentium et prreceden-
Scripiurarum, 557.Qmiiisliidiolegendrfisunt,657. Otiosi tiuriiregula, 81, 205. -p Non Snbsistere meliusest quam
non legentes.argutiniuf, 705. Scripturadivina sedificatet male subsistere, -215.J—Succini vis, 50 —Superslttiomu-
lecta; sed plus prodesi, «i vertalur in vocem, 467i Noh liercularum Chfistianafum, i Si. — Suppliciaselerna, 210.
auctor est peccatt, licelomiiiaconcludalsuhpeccalo, 443- Intef peccatores diversa sunt supplicia, 60. Reorumsup-
Grande periculuni esl iu EcclesiaSei-ipturasinterprclari, plieia,674.—Surdiqudmodo Evangeliumpossuulrecipere?
586. Cavenda su.perstiliosaintelligentia earurn, et quo- 420.—Syllepsis,quid?211, 255.—Syllogismus inevitabilis,
modo,65.MaluDtnonnulliJudaeossequi, quainaposlolosin Sl.Syllogismisolutioetconsequentia,416.—^Synecdocbice
expdsitipneSpriplurarum,463.Miillorummalorumoccasio lociitusesl Cliristus,85. — Svriu, dicitur exCelsael subli-
estintelIigenlia<;ariialisScripturse,496.Litteralisnonjuvat1 inis, 5,97. 1
495. Id probant exempla, j&i<K. Consummaturcaine, qui
 1323 ORDO RERWl MM L\ HOC TOMO CONTINELNTUR. 1520
nn At Multa scripsit de Galatis,ibid,—YelamenLegis quomodo
et a quo sublatum?270.—VerbumDei quare non prrficitur
Tartessonoppidiconditores, 427.NuncvocalurCarleia, in discipulo,466.Oliosumverbuni quid? 82. Verba inania
ibid.—TalianusEncratilarum palriarches,685.Nonnullas et pleua, 644. Criniinosa,quse? 82.VerbumGrsecumquo-
PSuIiEpistolasrejicit, ibid.Taltsni errores et argumenta, modoab Hieronymointerpretalum? 598.Versio quoruni-
526. Refeflunlur,ibid.Ejusdemsyllogismussopbisrnalede- dam verborumnon probatur, 481.—Veritasnon invenilur
cipil audienlem,iWd.—Templipiresidesangeli,quiddictiri- absquegratia Spirilus S., 501.Innullo verilas fuit, ni.siin
tur conclamasse,401.—Tempusemere, quid?649. Quidam solo Jesu, 624. Duplex veritas, seu scienlia assignatnr,
uon pulant esse tempusprsesens,sed aut prseterilum,aut unaquse siijuxta pietatem; altera, elc, 690. Inimicinon
- futurum, 691.—TemplumDei,Ecdesia,unde conslructum, sunt qui loquuntur verilatem, licet, elc, 506. Qui loquen-
292.—Tenebrse,cur dielreexLeriores?45-—NonTentari t(-sveritatem persequumur, fiunt inimici veritatis, ibid.
humanamanimam,impossibileest, 220,—Tentaliomagna Obsequiumamicos,veritasodiumparit, 462.—Vestahabet
hominum,quss?597.—Tenlatorinierrogans, quis? 180.— virgines, 528. — Veslinientorumscissio facta a poulifice,
TentatiouemClirislicur Joaunes nou descripserit? 254.— quid significel, 224.—Velulisquidconvenit? 716cCseqq.
Terram hanenemoper maiisueludinempossidot, sed per Habitusearum sitsanctus, ifjid. In quibusarguunlurnon-
superbiam,23.—TertullianuS,537.Laudalur,585.Scripsit nullse, ibid. Adolescentnlassecrete debenl corripere, non
de Monogainia librum haerelicum,697.—Testameritinovi iu publicoaccusare, ibid,—Victorinus, 3. Yictorinimartyris
etvelerisest Deus idem,594. Una providentiaulriustme, in MatthaeumCommentaria,249. —Yideresermonem Dei
446.In visionibusveris veteris et noviTestamentiprimum quid? 241.—ViduarumexemplumAnna prophelissu,507.
timor pellilur, 407. Moremveleris TestamenliuovaScri- —Vinumadolescentulisdeclinandumdocuit Hieronymus,
ptura conservat, 577. Historia veteris TestameiHi, 752. 651. Effectus,508, 509. Quosensuilluddamnat Hierony-
ProplietiBnovi Testamenti, 615.Refulanlur qui corilra nius, ibid. Consecraturin sanguinemChristi,ibid. Servilus
velus latraut, 494, 665. Quidamillud rejiciunt, 54 Hre- polationisvini, 717. Quid babet, qui imploiurvino, 630,
relici laniantes ve.tusTestamentum,686. lidemquasscri- 631.—Violentia grandis, quse?70.—Virbius,619.—De Vir-
—
pturasnovi repudiaut? ibid. Testis falsui, quis? 225.— gilio quid tradilur? 485. Virgiliiversus, 611.—Virginitatis
De Thaddaeoquid tradit hisloria, 57. Trinomius fuii.iftjrf. prsemium,li5. Quare majorahabet prsemia,761.—Virginis
—Tharsumurbs Cilicise,762.—Thi-besiis civilas,427,Oliin animsealia est purilas ei alia ejus quaelibidiuisubjacuenl,
quomodovocata, et a quo conslructa?ibid. — Theoddrus, 524. Yirgo non voluutate prostituta, renwneLvirgo, 75.
5.Commentariusejusdem,569.—Theophilusquid inlerpre- —Viroconvenitdileclio, uxori limor, 661. Conjunetioviri
tatur? 249.TliKophiliCommeutarii,5.— Tibefius, priviguus cuinuxore stricta el dura, 146.
Augusli,177.lu cjus locumsuccessil,ibid.— Suh eo CtirisLus Virtus Dei Cbristus, et in quibus sit? 261. Virtutuin
passus esl, ibid. Idem nntalur, 530, 688. Timorperfe- cpnnexio, 645.Viavirtulum laudalur, 461. Neganlur prr
ctortnn,662.Se.rvilisnonfacit perfectos,ibid. Tiinoruxoris vitia, 712. Virlutes duplici'modoaccipiunt, 576. Maxima
ct servi, 667. Duplexsignilicantiaiu verbo limoris,662. virlus, quse?653.Nonctepisse,sed perfecissevirtulis esl,
—Titusvirgo permansil,720. Magnalaus Tili per Paulum 60. Inesl nascentibusquoddamsemen justilire et aliai-um
ab omnihnssalutari, 740. —Tilus, filius Vespasiani,528. virtutum, 391. Unusquisqueex virtule appellalur quain
Ejns bonilas,quaota?ibid. Nobisproponiturin exemplum, vel maxime habet, 425. liledia quresunt inter virtutes ci.
ibid. Tormentonimmagnitudooslcnditnr, 173.— Traditio vilia nec facienda, nec appetcnda, 481. Nouvirtus, sed
aposlolica, 203.—Translatus — a Deo, securus est, 379. rausa virtulis apud Deum mercedem habel, 52. Aliud est
Translali qui dicuutur?fifjirf. Trapezila prudens, 646. de vitiis et virtutibus libroscomponere: aiiud in sensuni
Oplimusquis? 755.—SS.Trinilatis mysterium, 451,732. prophetarnmet apostolornmingredi,559.—Yiscera,quid?
Ejus selernitas,691. In SS. Trinitate, una divinilas, 150, 756.—Vltiaperpetua meluninonhabent ruinarum, 210.Bo-
244, 565 PrseelaraSS. Trinilalis exposilio. 611. vEter- namvitamphilosophorum etGentiliumrecipilDominus,208.
in
nitas Patre et Filiocoaequalis,el natura utriusque «a- —Vitium non ostenditur, nisi ex comparationevirlulis, 52.
dem, 551. jEqualitas in ulroque, 609. Operatioeadein , Quotiescumquevincimurvitiis,toLiesDeum negamus,712.
659.Palris et Filiiuna esl.natura, 751. Snluscreilentuim, Nonprodest a viliisrecessisse,nisi optimacompreliendan-
niyslerinmTrinitatis est, 752.— Tullius,557. Ejusduplex lur, 461. Viliain semetipsa finiunturet pereunl,- virlules
oratio,416, 417. Dictum, 517. VideCieero.—Tnrba sem- irugibus redundant, 505. Facilius saceidus conteniniiur,
—
peTest moliilis,172.—Turpitudo,quid? 642. Tusculanse quam voluptas, 149.—Voluutatisbenefaciendi liberlas in
—
qusestiouesel verborumportenta, 587.—DeTyrO,Sidone nobis, 511. Licel Yoniilumperpetem sustmeanl, etc,
QISodoinaqurestiopropouilur,75. multi corpulenti,114.—Yoxviva niagnam vim habet, 467.
—QuisYulneratur difficile,679.
u
Uxoressaepemultomelioresmarilis inveniuntur,662. z
Zaeharias propheta ef sacerdos, 259. Zacharisesilen-
V lium quid deuote.l? 260. Zachariaeet Elizabelh laudes,
Valenlinus,120,757,715. Error ejusdemet dogma,88, 251.YersusZachariaesub nornine JereroirE cilalus, 227,
S95, 602. Yalentiuideliramenta,qure? 378.Duoesse bap- 228.—Zacynthus,insula,427.—Zelolypia,quid? 465.—Ze-
tismata conlendit, 610. RefellUur, 495. Valenlinusquo- lus multiplex,465. Unusest iuvidisevicinus,ibid, —Zeno
modolegit Scripturas,540.—YarroMarcus laudatus, 425. cum Stoicis quid suspicaturde Deo et crealuris, 611.

ORDO RERUM OUJE IN HOG TOMO COJNTINENTUR,

Pra-falio. 9. — COMMENTARIA IN EVANGELIUM cedelcoramipso inspirituetvirlute £fte. Cap. I. . 227
S.MATTH/EI,15.—Prologus.ibid.—LIBIiRPRIMUS.—21. HOMILIA V. —De eo quod Zacbariasobmntuit. 228
—Gu>DTPHiMDM,ifjirr,—CAP. 11,26-—CAP. 111,29.—CAP. IV,- HOMILIA VI. — De eo quod scriplum"ci?? Cum aulem
51,-CAP.V, 55.—CAP. VI, 41.-CAP. Vll, 46—CAP.VIII, concepisselElizabelh, absconderatse, usque ad locuniubi
bO.—CAP. IX,54.—CAP.X, 60.—LIBERSECUNDUS,69.— ait : Hic erit nugnus. Gap.I. 230
CAP.XI, iSitf.-CAP.XII, 76.-CAP.XIII, 85. — CAP.XIV, HOMJLIA —
VII. De eo quod scriplum est: Exsurgens
96.-CAP.XV, 105.—CAP. XVT, 112. - LIBER TERTIUS, autem Maria, cum feslinationevenilin monlana,usque ad
115.— CAPJTIS XVICONTIKDA^IO, Uiid.—CAP. XVII, 121.— loeiunobi ait : Erit conswnmatioeorum, etc. Cap. I, 252
—
CAP.XYIII, 128. CAP.XIX, 155.—CAP.XX, 140. - HOMILIA VIII".— De eo quod seriptumest : Magnifical
CAP.XXI,146.—CAP. XXII,159.—LIBER QUARTUS,16S. I. 255
— GAPIIIS XXII coNTiKOATio, ibid. CAP.XXIII, 167.— animameaDomi)ium,usnmai\:Timeniibus,etc.Cap'.
— HOMILIA IX. — De eo quodscriptum est : Manebatcum
CAV. XXIV,173.— CAP.XXV,185.—CAP.XXVI,190. — ea mensibustribus, usque ad loeumubi ail: Et toquebulur
CAP.XXYII,203.— CAP. XXVIII,216.— TRANSLAiTO benedkeiisDominum.Cap. I. 257
XXXIXHOMILIAUUMORIGENIS 1N EVAKGELIUM HOMILIA X. •—DReo quod scriptum est: Pleniis spiritu
LUCiE,219. — Protogus. ibid. sancloprophelavit,usque ad loctimubj ait: Antecedelenim
HOMILIA — Iii
PBIMA. prooeminmLucae,usque ad locum coram Dominoparare vias ejus. Cap.T. 258
ubi ait: Scriberetibi, oplimeTheophile. Ibid. HOMILTA — •
XI. De POquod scriplum cst Puer ctnlem
HOMILIA II. — De eo quod scriptnm esl. : Eranl autem crescebai et conforiabatur spiriiu, usque ad : Hwcesl de-
justi ambo in conspectu Vei. Cap. I. 223 scriplio, etc. I
Capp.. el II. 240
HOSIILIA UI. — De eo quod scriptum est: Apparuil ei HOMXJA XII.—De eu quod scriplumest, angelupi or-.
angeiusDoiniiii a dexlrisaltaris incensi.Cap I. 225 tum Dommt uuntiasse pastoribus.Cap.H. 2i2
HOSIILIA IV. — De eo quod seripLumest: Ne timeas, HOMILIA XIII. — De eo qtiod scfipiuni: El facla esimut-
Zacharia, usque ad etiinlocumribi ait de Joanne : Pra-- tiludoexerciluscmleslis,usqur ad locumutii ait: Invene*
 1327 ORDORERUM QUJE JN 1JOC-TOMOCONTJINENTUR. 1328
i lail Mariamel Jesumpositumin prwsepe.Cap II. .341 TOMUMSEPTIMUMS.HIEItONYMI, 619.—COMMEN-
HOM LIAXIV.— Dc eo qnod scriptum est : Cnwiaulem '1ARIAL\ LIBKUMJOB, ibid.—Prologus,ibid.-IMI.IMT
nnpleliesiCMdiescirclimchionhejits, usque .id locumuln COMMEMAIUOM. Ibiil.'
ail : Pai litriurumet duospulloscolumburitm. 246 CAVLT pn VIUM, — —
ibid. CAP.II, 625 CAP.III, 62i. —
HOMILIA XV.—DeSimeone,quodni spiriiu ad teinplum CAP.IV, 627 — CAP.V, 628.— CAP.VI, 651.- CAP.VII,
\eiierit, u.vjue ad locumubi aii-: Sunc dimillisservum 655 — C*P.VIII, 655. — CAP.IX, 638.— CAP.X, 6«. —
luum,Donuiie,inpace— Cap. II. 231 CAI>. XI, 613.— CAP.XII, 644.— CAP.XIII, 658.— CAI\
.HtoiiLiA^XYI. De eo quod sciiplum esl : Eianl paler XIV,649.—CAPXV, 651.—CAP.XM, 657.—CAP.XMl,
ejus et mater mirantes,etc, usque ad: Ecce hle posttus 660. — CAP.XVIII, 662.— CAP.XIX, 663. — CAP.XX,
esl. etc. 235 668. — CAPXXI 671.—CAP.XXII, 675.— CAP.XXHI, •
.HOMILIA XVII.— De eo quod scriplumest: Eranl pttier 678. —CAP.XXIV,680.—CAP.XXV,687.— CAP.XXVI,
enis el triater admiranles,etc, usque ad locumubi de CAP.XXVII,691.— CAP.XXVIII,696.—CAP.XXIX,705/
Annascribitur.Cap.il. 256 — CAP.XXX,706.— CAP.XXXI,718.—CAP.XXXII,721.
HOMIL-A XVIII — De eo quodscriptum est: Puer au- — CAP,XXXIII,724!—CAP.XXXtV,727. — CAP.XXXV,
lemcrescebut,etc, usque ad loeumubi ait: Annescieba- 751,—.CAP.XXXVI,754.—CAP.XXXVII,759.—CAP.
lis, etc. Cap. II. . 2G0 XXXVIII,745.—CAP.JXXXIX,766. —CAP.XL, 781.—
HOMILIA XIX.—De eo quodscriptum est: Puer aulem CAP.XLI, 790.— CAr.iXLH. 796
crescebat;etc, usque ad locum uhi ait: Senioresin iem- Admoiiitioin subscqiiensBreviariumin Psulmos. 801
ploihlcirogat.Cap.il. 262 BREVIARIUM IN PSALMOS, 821.—Prologus. Ibid.
HoMiLii-XX. — De eo quodscriptumesl: Quidesl quod —
Psalniusprimus, 825. Psalm.II, 825. — Psalm. III,
qumrebatiaine? usque ad verba: Coriservubal Mariaomnia 827.— Psalm. IV,-828.— Psalm.V, ibid. — Psalm.VI,
verbalimcWcorde-sub:Cap.II. 264 855.—Psalm.VII, 854 — Psrdm.VIII, 837.—Psalm.IX,
HoMiLji;^XI.;V-iT3e eo quodscriptunjiest: Qwmfoffcci- 859. — Psalim Xv845L—Psaltn.XI, 846:—;Psalm^3tll,;
moaniibihipem Tiberii Cmsdris, u sque ad : Jtectas
' fticiie 849.—Psalm. XIII, SoO.-^Psalni. XIV,835.—Psahii>XV,r
senniuse}usS:,Z3ifrm. ': f ~': •-'-'. -r -266 856. — Psalm. XVI, 858. ^- Psalm.XYII.865. -^s-fisalm.'
HOMILIA XXIT.—De eo quodscriplumest•.-:Omhisiiri//is XVIII, 872.—Psalm.;XIX,;875.—Esalm; XX^87&—
implebiiur,usque a"dverba iPbieikesCDleus deMpUibus:, 1'salm. XXL879:—Psaliri; XXII, 884.— Psalm; XXlil,
islts.suscilare.filios^bralm^Gip.m.- ]'~ ";;:::!;-;v268;:886.— Psahii. XXfY,889.—Psaim. XXV;892.—Psaim.
HOMILIA XXIII.—TTe eo qupdscriplunvesl: Ecc_e'secnris XXVI,894.—Psalni. XXVII,898.— Pnalm.XXVIII,900.
adradicesarborum pb^a'cs^-aks\b^^^¥(deruhi:aMi^m': — Psalm.XXIX,902.4-Psalm.XXX,906.—Psalm.XXXI,
et vublicaninl baplizareniurub eo. Cap.III. - 271 911.—Psalm. XXXIIi,914. — Psalm. XXXIII, 919.—
BOMILIAjXXlV.-r De eo quod scriplum esl : Egoqui- Psalm.XXXIV,923.—Psaljn-XXXV,929.—Psalm.XXXVI,
deihbaplizovos adiiti,usque ad : IpsevosbdplizabitSpi- 951. — Psalm. XXXVII,957. — Psalui. XXXVIII,941.—
rilHSanctoelyne^;!CA\ym: ''\ v 274 Psalm. XXXIX,945.-^Psahn. XL, 946.—Psalm. XLI,
*;: HOMILIA XXV.—"De-suspicioiie quam liabebat populus; 919. — Psnlui. XLII,951. — Psalm.XLIII,952.— Psalm.
- de Joanrie,TieMoHeipseesset Christus. .:'275' XLIV,956.— Psalih. XLV,960. — Psalm. XLVl, 962.—
,(HOMILIA XXVI.—'D"e. eo quod scriptumest: Cujitsven- Psalni. XLVII,965.—Psalm.XLVIII,963.—Psalm.XLIX,
Mabruinih manu, usque ad : El conqregabiliriiicum iii 968. — Psalni. L. 972;— Psalui. LI, 975.— Psalm.LII,
horreum.Cap. III. 278 977. — Psalm. LIII, 979.—Psalm. LIV, 981.—Psalm.
HOMILIA XXyiL—De eo quodscriptumest :Mulla qui- LV, 985.— Psalm. LVJ,987.Ps»lm.LVII, 989.—Psalm.
dem elalia exhorlahsannunliabat,usque ad: Spirilus san- LVIII, 992.—Psalm. LIX, 994. — Psalm. LX, 996.—
ciusdescehditsupereum.Cap.lU. 279 Psalni. LXI,P.998. —Psalm. LXHJiOOO. — Psalin. LXIII,
HOMILIA XXVIII:—De genealogia Salvatoris. Diver- 1002,— Psalui. LXIVi, 1003. — Psaim. LXV,"1005.—
sitas Matlhaeiet Lucre-Cap.TII. 281 Psalm.- LXVI, 1008.4- Psalm. LXVH, 1012.— Psalm.
HOMTLIA XXIX.—fDe eo!quod scriplumesl: Jesus ttu- LXVIII,1020.— Psalni.LXIX1025.— Psalm.LXX,ibid.
- templenus Spirilu sdhcioreversus est; et deientatione —Psalm.LXXI, 1027J—Psalm. LXXH,1050.-r Psalm.
ejus prima. Cap. IV. 285 LXXIII,1052 — Psairii.LXXIV,1054.— Psalm. LXXV,
HOMILIA.XXX. — Tentalioseeunda. Cap.IV. 283 1055.— Psalm. LXXVI,1058.— Psalm. LXXVII, 1044.
HOMILIAXXXI.—De terlia tentaliOne.Cap. IV- 286 — Psalm. LXXVIII, i054. — Psalm. LXXIX, 1056.—
HOMILIA XXXII.— De eo quod scriptumest : Reversus Psalin. LXXX, 1058.— Psahn. LXXXL1062.—Psalm.
est Jesus in virtute spirilus, usque ad : El omniumoculi LXXXJI,1067.—Psalm: LXXXIII,1070.—Psalm. LXXXIV,
eranfihsynagogaintendenlesineum. C ap. IV. 288 1074. — Psalin. LXXXV, 1 078."'— Psalm. LXXXVI, 1080.
.HOMILIA XXXlli.—De eo quod scriptum est:Utique — Psalin.LXXXVII,1083 -- Psalm. LXXXVIII, 1087.—
dicilis mihi parabolamislam, etc, usque ad : Sed nuilus Psahn.LXXXIX,1091.h- Psalm.XC,1096.— Psalm.XCI,
eorummundaiusest.. -"""290" 1100.—Psalui.XCII, 1105.—Psalm.XCIII, 1106.—Psahn.
HoMiLiiXXXlVvVrDe eo"quod scriptumest : Maghler, XCIV,1110.— Psalm.tXCV,1111.— Psalm. XCVI,1115.
qutd-.:fytti;JaeieiK'-^dim':ater!hmii possidebo? usque.ad : — Psalm. XCVII,1118.—Psalm. XCVIII,1122.—Psalin.
Vade,:ei,tiifac simititer,^ \ . .291 XCIX, 1124.—Psalmj C, 1125.—Psalm. Cl, 1126.—
"'.-HoMi'i^-,iXXXY---.-^^e:,.eo,fluodVscriptu''in:'fSt^ Quando Psrilin. CII, 1129.—Psalm.CIII,.li51.—Psalm.ClV, 1155.
vaiits..;!cum^ici^ltfersiiFib
K^
uo^- —
i sque"a'dVii-rH^issiuiwninIHW-; Psalm..CV,1140—Psalm.CVI,1144. Psalm. CYII, —
luriireddesf: :\ .' '^? - ;-.L : .'. :.':"v:;- 294 1150,—Psalm.CVIII,1153.—Psalm.CIX,1165:—Psalin.
HoMiLiA;XXXVI.rrfDe.eo.quddscriptunT:est:: Quivplue- CX,1168.— Psalm. CXI,1169.-^-Psalm. CXII,1171.—
Sit minumisUamperdere.perdei.eari ' ad : Regnwn Psalm. CXIII,1175.—iPsalm.CXIV:1177—Psalm. CXV,
VeiMravos esL - +-?s.' 299 : 1180.—Psalm. CXVli 1184.— Psalm. CXVII, ibid.—
HOMILIA XXXYH.-^De eo quodpullusasinaea discipulis Psalm. CXYIII, 1187.1—Psalm. CXIX, 1203.— Psalm.
solutusest."' .-"'" ,..:":.-• : 300 CXX,1206.— Psalm.CXXI.1207.— Psalm.CXXn,1208,
H0MiLiAvX^f5;SI. •—Tie eo' qupd scriptum,essU:;: Cum ' -4 Psalm. CXXHI,1209.— Psalm. CXXIV,iftid.—Psalm.
autem appromnqudssetyvldii cimlatem^etyfim "' "CXXY, 1210.— PsalmJCXXVI,1211.— Psalm. CXXYfl.
usque ad : Ejecitomriesvendehles coluhibas^'- 502 12!2,—Psalm. CXXVIII,1215.— Psalm. GXXIX,1214,
HOMILIA XXXIX.—-tDequres.lione"Sadducaeorum quam — Psalm.CXXX,ibid. —Psalm. CXXXl,1215.— Psalm.
.proposueTanlDomino,circa mulieremquse septem viros CXXXIi;
—
1217.—Psalm; CXXXIII, —
1221.—Psalm. CXXXIV,
sibi
habuit; et de denaridquem Salvalorjiissiloslendi. 305. 1227. Psalm, CXXXV, — 1228. Psalm. CXXXVI,1250.
COMMENTARlAWEflSTOLAMAD GALAILASjSOT.-^. ^.Psalm.-CXXXVil,1252. Psalm, CXXXVHI, ibid. —
Prologus,ibid, — LIBERPIUMUS,511. ^-CAPOT raiimjM,"TSahnTCXXXIX, 1255.—Psalm. CXL, 1234.— Psalm.
ibid. —CAP.II, 552.—CAP. III, 346.—LIBERSECDNDUS, CXCl, 1258;i- Psalm.iCXLH, 1259.— CXLIII,1241.—
353.—CAPITIS III coKTiMJATio, ibid.—CAP. IV, 570. —CAP. Psalm. CXIV. 1246. -i- Psalm. CXLY,1248.— Psalm.
V, 395.—LIBERTERTIUS,599.—CAPITIS V CONTJKIJATIO, CXLVI,1255.—Psalm. CXLVH,1257:—Psalni. CXLVHI,
—
ibid. ^ICAP.VI, 425. COMMENTARIATN EPISTOLAM 1262.—Psalm.CXLIX, 1 266.—Psalm.CL. 1268
AD EPHESIOS,459.— Prologus,ibid. r-LIBERPRIMUS, SECDNDA EXPOSlTIOSDPER PSALMDSl CXIX. 1269
445.—CAPDTPRIMUJI, Md.—CAP.II, 464.—LIBER SECUN- LIBERDE EXPOSITIONE PS.
BUS, 47K.—CAP. III, 477. — CAP.TV,492.—LIBERTER- Psaimus primus, 1279.—Psaln
TIUS,515.— CAPITI<, IV OONTIKCATIO, ii)id.—CAP;V,517. 1283.— Psalrii. IX, 1287.—Psi
— CAP.VI, 557.—COViMENTARIA 1N EPISTOLAMAD Psaliii.CXXVHI,-1294:! — Psalm.
TITUM,555.—Prologus. ibid. —INCIPIT LIBER, ibid.—CA- CXI.I. ":'."
— —
poiPii-ML-M,irj;d.CAP.II, 577. CAP.III, 590.'—COM- bMarlianmiadmonitio,ad conse
MliNTARIAIN EPISTOLAMAD PHILEMONEM, 599.— libruin Psatmorwh,^1299.— T
Piologus, ifjjc/.— IHCIPIT LIBEU,603. — APPENDIXAD PSALMORUM, ibid.-^Index an.

FINIS TOMI VIGESIMI SEXTl.