France. [Acte royal (Recueil)]Saeculum nonum. Carolini scriptores qui in Ecclesia latina floruere. B.

Caroli Magni imperatoris Opera omnia, juxta editiones memoratissimas Baluzii,

Pertzii, Cajetani, Cennii, recensita et nunc primu.... 1851.

1/ Les contenus accessibles sur le site Gallica sont pour la plupart des reproductions numériques d'oeuvres tombées dans le domaine public provenant des collections de la
BnF.Leur réutilisation s'inscrit dans le cadre de la loi n°78-753 du 17 juillet 1978 :
*La réutilisation non commerciale de ces contenus est libre et gratuite dans le respect de la législation en vigueur et notamment du maintien de la mention de source.
*La réutilisation commerciale de ces contenus est payante et fait l'objet d'une licence. Est entendue par réutilisation commerciale la revente de contenus sous forme de produits
élaborés ou de fourniture de service.

Cliquer ici pour accéder aux tarifs et à la licence

2/ Les contenus de Gallica sont la propriété de la BnF au sens de l'article L.2112-1 du code général de la propriété des personnes publiques.

3/ Quelques contenus sont soumis à un régime de réutilisation particulier. Il s'agit :

*des reproductions de documents protégés par un droit d'auteur appartenant à un tiers. Ces documents ne peuvent être réutilisés, sauf dans le cadre de la copie privée, sans
l'autorisation préalable du titulaire des droits.
*des reproductions de documents conservés dans les bibliothèques ou autres institutions partenaires. Ceux-ci sont signalés par la mention Source gallica.BnF.fr / Bibliothèque
municipale de ... (ou autre partenaire). L'utilisateur est invité à s'informer auprès de ces bibliothèques de leurs conditions de réutilisation.

4/ Gallica constitue une base de données, dont la BnF est le producteur, protégée au sens des articles L341-1 et suivants du code de la propriété intellectuelle.

5/ Les présentes conditions d'utilisation des contenus de Gallica sont régies par la loi française. En cas de réutilisation prévue dans un autre pays, il appartient à chaque utilisateur
de vérifier la conformité de son projet avec le droit de ce pays.

6/ L'utilisateur s'engage à respecter les présentes conditions d'utilisation ainsi que la législation en vigueur, notamment en matière de propriété intellectuelle. En cas de non
respect de ces dispositions, il est notamment passible d'une amende prévue par la loi du 17 juillet 1978.

7/ Pour obtenir un document de Gallica en haute définition, contacter reutilisation@bnf.fr.

 ''
CDRSUS.COMPLETUS
SIYE
BIRLIOTHECA DNIVERSALIS, INTEGRA, DNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA,

CffllUBI SS. PATRUM, DOGTOMM SCMPTOMMQUE ECCLESIASTICORUM

OUJ
AB MVO APOSTOLIGO AD IWNOCEWTII III TEMPORA
FLORUERUNT;
RE€U@IO CKEONOLOGICA ,
OMNIUMQVM EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLICJETRAi)ITIONISPER DUQDECIMPRIORA
ECCLESLE SJECULA,
IUXTA EDITIONES , INTERSE CUMQUE
ACCURATISSIMAS NONNULLIS CODICIBUS MANUSCRIPTISCOLLATAS,
PERQUAM DILIGENTERCASTIGATA;
COMMENTARHS
DJSSERTATIONIBUS, LECTIONIBUSQUE VARIANTIBUS CONTINENTER ILLUSTRATA
;
OBNIBUS OPERIBUSPOSTAMPLISSIMAS EDITIONES' QU.STRIBUS NOVISSIMISS4SCULIS DEBENTURABSOLUTAS
" DETECTIS, AUCTA J
PARTICULARIBUS
1NDICIBUS ANALVTICIS, SINGULOS SIVETOMOS, SIVEAUCTORES ALICUJUSMOMENTL
- SUBSEQUENTIBUS, DONATA;
CARITIILIS
INTRA IPSUMTEXTUNRITEDISPOSITIS, NECNON ET TITULIS SINGULARUM PAGINARUM MARGINEMSUPEMORESI
DISTINGUENTIBUS
SUBJECTAMQUE MATERIAM SIGNIFICANTIBUS, ADORNATA ;
OPERIBUSCUM TUM
DUBUS APOCRVPHIS, ALIQUA VBRO AUCTORITATE INORDINE ADTRADITIONEM
JSCCLESIASTICAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATA;
DUOBUS 1NDICIBUS
GENERALIBUSLOCUPLETATA : ALTERO SCILICET RERUM, QUOCONSULTO, QUIDQUID <&>
UNUSQUISQUEPATRUMIN QUODLIBET THEMA S CRIPSERIT UNO INTUITU CONSPICIATUR; ALTERO / ^r/
EX
SCRIPTURJESACRJE, QUOLECTORI COMPERIRE SITOBVIUM QUINAM'PATRES -
'fJ./
ET IN QUIBUSOPERUM SUORUK LOCISSINGULOS SINGULORUM LIBRORUM \r^.
SCRIPTURjE TEXTUS COMMENTATI SINT. \&
EDITIO C^TERISQUE
ACCURATISSIMA, OMNIBUS FACILE ANTEPONENDA , SI PERPENDANTUR :-CIURACTERUM NITIDIT^S'
CllARTJJ QUALITAS,INTEGRITASTEXTUS , .PERFECTlO CORRECTIONIS, OPERUM RECUSORUM TUMVARIETAS ^
TUMNUMERTJS, FORMAVOLTJMINUM PJ5RQUAM COMMODA SIBIQUE IN TOTOOPERIS DECURSU CONSTANTER
PRETIIEXIGUITAS,
SIMILIS, PR.ESERTIMQUE ISTACOLLECTIO, UNA,METHODICA ETCIIRONOLOGICA, ^
SEXCENTORUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENUS IIIC ILLICSPARSORUM, f
PRIMUM ATJTEM
IN NOSTRA BIBLIOTHECA, EX OPERIBUS ADOMNES -ETATES, / ,
LOCOS,LINGUAS FORMASQUE PERTINENTIBUS, COADUNATORUM. / *•/
SERIES SEGUNDA,
m QUAPBODEUNT PATBES,DOCTOBES SCRIPTOBESQUEECCLESIJE
LATINiS
. . A GBEGOBIO MAGNOAD INNOCENTIUM III.
2(ccuvanfe %'<$. aJligne,
SIBLI07HGCEE CLSBI UKIVERSS,
SIVB
COMPLETORUM
CURSUUM 1N SINGULOS SCIENTI.EECCLESIASTICERAMOSfcDITORE

PATROLOGM TOMUS XCVH.

OPERDM BEATI CAROLI MAGNI IMPERATORIS
TOMUSPRIMUS.

VENEUNTDUO YOLUMINA
16 FRANCISGALLICIS.

PARISIIS EXCUSDS, VENIT APDD EDITOREM,

JN VIA DICTA&AMBOISE, PROPE PORTAMVULGO&ENFER NOMiNATAM*.
'-<
SEU PETIT-MONTROUGE.
18S1
 S^E€ULUM NONUM.

CAROLINI SCBIPTORES

QUI - '

IN ECGLESIA LATINA FLORUERE.

B. CAROLI MAGNI

: IMPERATORIS •/ ."

OPERA OMNIA

JDXTA EDITIONES MEMORATISSIMAS BALUZII, PERTZII, CAJETANI CENNJI»

RECENSITA

ET ITONC PRIMUM IN UNUM COLLECTA.

ACCURANTE J/-P. MIGNE,

BIBLIOTHEC/E
CLERI LNIVERSiE,
SIVE
XIURSUUM
COMPLETORUM
IN SINGULOSSC1ENT12E
ECCLESIASTICJE
RAMOSEDITORE.

TOMUS PRIMUS
CONTINENS B. CAROLI MAGNI CAPITULARIA ET PRIVILEGIA.

TENEUNTDUO VOLUMINA
16 FRANCISGALLICIS.

PARISIIS, APDD EDITOREM,

IN VIA RIGTA D'AMBQISE, PROPE PORTAM VULGOPENFER NOMINATAM,
SEU PETIT-TMONTROUGE.
1831
 - ELENCHUS
.

1UJU§ TOMI JNOKACIESI8SI SEPTIMl

BEATUS CAROLDS MA6NUS, IMPERATOR AUGUSTDS

col. 63
Operum omnium pars prima.—Codex diplomalicus.

Seclio prima. — Capilularia. Ibid*

Sectio secunda, — TYivilegia. . ' ^ 9i$

au Pelit-Monlroiige.
Ex typis MIGjNE,
 ANNODOMiNIDCCC.

BEATUS
"CARpLUS.
COGNOMENTO MAGNUS, IMPERATOR AUGUSTH&

ll. CAROLI MAGNI IMPERATORIS

VITArAUCTORE EINMRDO.

PROLEGOMENAi

(Perlz; MohumentaGermaniauislbriea.}'

., fSiiiuisherouni qiii medio aevo«miriueruriLCarol A ciaria dnuatas; accepit; quibus vel Carolovel Ludo-
hisloricorum nullus (a)-Einhardi faniair vico imperante abbaiiaj S: Servalii Trajeclensls (n),
- iriiperatoris;
Kquaviti Lterque genle et indole<Jermanus; et'hi< S; Chlodoaldi(6);ecclesiaS: Joannis Ticinensis(p), et
quidem;ut (b) recehlioreSi failaci, tataien cqnje- annis 816-825 abbatia Fontanellensis (q), accesse-
fcturadueti, tradunt; e regione sf lvse Ottonianaapagc ruriU Aririo805 inter p*roceresrecensetur (r), quibus
Moingovreiri Franeia orientali oi-iundus, sub finen obsides-Saxonicicustodiendicommissierant-.Operum
regni Pippini auf primis Caroli annis natus est (c) regalium exactor constitutus (s)-,maxim^amolis £edi-
Cujus in aulam mox ut iritravit; ab eo ehutritus (d) flcia, ponlemMoguntiacensem;palatia Ingelheimense
atque postea et regni adminislrandi (e); et litterari et Aquense;et quamhodieque admiramiir; basilicam
ijiio rex maxime deleetabalur otii particeps effectus Aquensem,simplicitate, solidilate; et^concinnitudine
ialem se prsebiiit-,ut jlerpetua regi et liberis .ejui ajternam ingenii cjus. lestem, etsi "non-ihchoasse,
amicitia, post mortem quoque duratura, devinclre p^erfecissetameh.-credendus est. Imperatori domi
tur(f); Una cum regeAIcuini discipulus, arithmetica mililiscquesemper adhassit (t); nec nisi semel, cum
gnariis ab.ipso prajdicatur(g); Piiella nobilissima(k) anno 806 legatus lestamentum ejus Leoni papsesub-
Imma, quam regis flliamfuisse (i) posleri vdluerimt scribehdum porrigeret («), ab eo^discessissevidelnrt
in matrimonium dueta; Yussihumex ea filium sus Amio815, flliis Caroli majoribus natu defmictis^
cepit (j). Summo igitur loco habitus, beneficiisqm pr*eipuus ei.Ludovici in societateili imperii sibi
auctus (I:)', inter caetera abbatias S: Bavonis (/) e asciscendi auctor fuisse traditur (v): Proximis post
Blandiniensem Gandavenses («i), immunitate judi Obitum.Caroli annis In grati et venerabundi animi.
B
(a) Ra nomen scribendiim esse; chartoe Einhardc stola
" ad Lupum ariho 856 scripta serieinse prjedicati
aLudovieo imjieratore concessae(unapro monasleric (d) Yila Caroli praefat; -
BlandiniensiAinhardum scribil); et catalogusproce- (e) In Pra^fatione,etErmoldi Nigelliiu 51;' 54.
-
rum Saxonitean; 805'(Einliartus) tum ipse in Anna- In Prajfat; ,
libus an. 806, in duabus chartis pro monasterioLau- ^ (f) (g) Alcuiniepigtola 8S: Opp."i; 126;
reshamensi, aliisque quas notis Tirdnianisexaratas (h) Lupi epist; 4 ad Einhardum;
" Parisiis. nuper inspexi-,in epistola ad Lupum, et k (i) Primus^monachus; chi-onici Laureshamensis
translationis SS; Marcellini et Petri Mstoria (c; 1); -^sseculoduddecimo.auctor;
necnon amicorum ejus prsecipui;Gerwardusin versi- U) Einhardi epistola 50.
bus Vit;c Karoli subjectis, Lupus.Ferrariensis (epp (fc)Exempli gratia, Fredeslare; Onhardi ep: 57;
1, 2,4, 5) et Rhabanus (in Epitaphio); coseviErmol- (/) Miraii Opp. dipls I, unde annales -Gandavenses
dus Nigellus(II, 51, Heniardus)-,Walafridus-Slrabc supra p. 187 erroris in anni 826 numero arguuntur.
(deEmharto); Frotharius Tullensis (epist: 16), Ano- Einh. epp;12-, - 22, 41; hist; translati SS. Marcellini
nymus vitse Ludovici auctor, capi 41 (Heinhardus). etPetri.
CuronographusFontanellensis(Heinharduset Einhar- . (m) Ibid. et Einhs ep; 12; Hist. transl S; Wandrei-
. Uus)-,lum Annalista Fuldensis an. 874, poeta Saxo; giselh
ulpraicipuosnoni tantum sieeuli scriptores adducam (n) Einh: epislola 52 et charta hotis Tironianis
evideritissimeostendunt; Unus tamen allerve poste- scripta codicis regii Paris; m 2; 16:
rions mvi liber hdmen ejiis ei in Eginhardum ei f, (o) Einh. ep. 2:
Agenarduniprofert, qudd variis prseterea modis de- u (p) Einh: hisu translat; SS; Marceilini, - ct
' Petri
formari; codicum recensioinfra inslituta monstrabit; C: H, n. 12. .-' -
In.unico epistolarum codice, Lugduni-Clavali a"mc (a) Chron. Fontarielh- •
auno 1827iterum reperto, initialis lantum littera E (r) In Prodromo Germani&3 safcra, T; I, ex codicd
S: '
exprimilur: quem Pauli in Carinlfiiadehuo exseripsi:
(6) Codexbibh regiaeHanndveransc; cujus ea de rc - (s) .Chron. Fontariell. WalafridiStrabonis carmeri
Senlentiaiufra in codicibusrecensendissub B 8 ede- de eo; et Rhabani epitaphium:
tur;et seriptores haud ignobiles nostrd sevopropio- (t) In Prajfatione.
(u) Einh; Annales-ad au; 806.
(fc)Nam cum Caroli libris nutritus est, et in epi- (v) Ernioldi Nigellilib: u, v. 51 sqq:
PitnoL: XGVII. 1
11 B. CAROLUSMAGNUS. 12
signum (H)Vitam ejus seribendamsibi proposuit, el,,A Lotharium in subsidium vocarent, Einhardus pud
ante annum 820 absolvit; anno enim sequenti 821 discipulum quondam siium, ne se patri oppo ret,
jam interlibros monasterii Sindleozes-Auva(b) occur- diligentius institit (q). jlnterim Bernhardus au ori-
rit, etanno 850veI851 famamejiis latepaluisse, ex tate sua ita.abusus estj ut adversae partis prin ipes
Lupi epistola ad Einhardiim intelligimus.. Conqueri- sibi extrema potius tentanda quam illum diuli lo-
tur in proefationede lilterarum in aula honore jam- leranduni putarent; etinitio anni850 cum.im era-
jam imminuto, et quamvis apud Ludovicumimpera- tor in Britannica expeditione Cbmpendiumven" set,
torem loeum honoris pristinum relineret, tamen jam exercitu sedueto, rebellionem concitarunt. Quo un-
tum praesentiens se rebus imparem, quarum e medio tio acceplo, EhriWdus ,] qui Juditham Cpmpen ium
amicusisuus Jmagnus discessisset, s oiiuih qiio ali- -sequi^jussus,'valde eegrotususque Yalentianas ^ene-
quandoperfrueretur, multimoda cogitalione meditari - rat, Gandavum nave recessit, et novo jam r rum
ccepit t (c). Quam ob rem villas Michilinstat et Mu- prdine imminente-, missionem ab imperator pe-
linheim insallu Odanwald apopulari frequenlia valde tiit (»•).Qua impetrata (s)'tmenseMartioMulinhei um
remoias nactus, eas sibi et Immoeuxori ab impera- se recepit. Sed ciini rem publicam factionibus uas-
tore concedirogavit (dh Qui petiliom.-nonsolum an- satam in diversa ferri >conspieeret, mense April vei
nuit, sedcum anno 817 LothariuhOegem consti- Maio-(t)Lotharii hnpteratoris ex-Italia teducis llo-
tuisset, Einhardum polissimumqui « ejus curam ge- quiumexpetiit («), et postea conventum illuni ma-
reret, quique eum de moribus corrigendis et hohestia „ gnum inquo in lotius.regni statum inquirendu es-
atque utilibus sectandis sedulo cofmnoneret-;y ele-" set,"adire sibi pr6ppsuiti(!j).Qui cum Kalendis cto-
git («). Unde et magna post iriler ulrumque neees-~g hrjbus Nbviomagicelebraretur, Lotharius amici in-
sitas remansil (f). Anno 818 Imma consehliente yil-,,. tercedenlibus patri reconciliatus est. Ubi et Ei . ar-
lam Michilinstat monasterio Laureshamensi coritu- ctumnostrum fidelem1ojjeram dedisse-, eo magi ut
lit (g). Paucis postea annis cum uxore consilium credamus indiicimur, quod imjjeratorem sestate nni
iniit, ut fratris et sororis more in poslerum-.vive- •' 856, cum unlcum jatri consilium deLothario sii cere
rent; quod tamen amoris imminuti signum noniuisse . sibi .uniendo agitaret, almicumsuum vetulum eli-
eo probatur, quod Imma in mariti -domousque ad ' genstadi ultro' visitasse legimus(x)i
obitum suum commorata est, rebusque ejus.oninibus Reliquum vilae, religipni, litieris, amicis de tuss
ut solita erat praefuit (h). Einhardus vero presbyter in maxima regni perturbatione per quietem egi (y).
consecratus (i), basilicam non indecori operis in Necauctoritate qua valebat pagensium et vicin rum
praedio suo-'Muliuheimsedificavit, et anno 825 Rad- : rebus benigne consulere](z), nec apud ainicos i pa-
leicum notarium suum reliquias «anctorum arcessi-~ latio remanentes pro oppressis intercedere (aa) sti-
tum Romam misit (j). Qusevix segre impetratae, ari-~ tit. Ecclesiam Mulinlieimensem, martyrum m ritis
nis 826 el 827 in mouasterio illo Mulinheiih, quod jam longe lateque cele]brem, adornavit etplu bo
jam Selingenstadt audit, sunt reconditoc. texit(66)v'Libris conscribendisiion tantum, qua tum
Cum igitur inter doctos clarus (k) et consiliariorum olim inter regni negotia, tempus impendit (cc). An-
imperatoris cum Hildoino abbate S. Dionysii facile nales quos de Pippini Caroli etLttdovici rebus i pa-
princeps, regni negotiis magna ex parte prseesset, et Iatio constitutus ediderab, ullra annum 829 non ro-
licet.statura parvus, MagniEinhardi nomine ferre- ducendos existimavit. pcripsil prseterea libro de
tur (/), gravis sensim sensimque rerum' palatinarum „ historia translationis Isanctorum Marcellini et P tri,
commulatio intervenit. Caroloenim puero ex secun- et -adLupum libellum de cruce adoranda. Epi oloe
dis.imperatoris nuptiis nato/totumJudilhae et Lu- ejus qu;e supersunt-,historiae auctoris et lempor s il-
dovici studium in eo vertebatur, ut' partem ei regnii . lius illustrandte multum bonducunt-.Historiam S xo-
inter reliquos fllios distributivindicarenl. In.quocumi nise, sive libellum de adventu, moribus et ^up rsli=>
aliquanlum temporis consumpsissent, republica nia-• tione Saxonum, et his]toriam'translationis s ncti
gis magisque neglecta; omnia ita pessumdari coepe- Alexandri, ab Adamo Bremensi ei tribiitas, Ru olfo
runt, ut Einhardus desiderioin praediasua secedendii et Meginhardo Fuldensibus deberi constat-: La be-
tolus-jam repleretur (m). Nec lamen abstinendumL cius vero (dd) abbreviationem chronici ab Urbe oh-
ratus, quin antea-animum irriperatoris tentaret (ii),, dita usque ad annum 809 ei vindicare conatus, ullo
oblatis ei anuo 828 Gabrielis archangeli monitis,, plane fundamenlo nititar, nec meliore jure alii in-
duodecim capitibus compreheusis, et quq facto opus5 hardi cujusdam psalterium quod in bibliotheca Bo-
esset' indicavit, et seditionem nisi illud adimplerett biensi recensetur, nostro ascripserint(ee). Quse' ero
exorturam prsedixit (o). Imperator libello'perleclo,, edidil, ita comparala sunt, ut proecipuum ei lter
aliafecit, alia neglexit (p). Bienniopost cum.impe- historicos locum assignent. Scripsit enim su mia
ratorisaula magis magisque inpartes traherelur,, intpgritate animi, non extera et aliena, sed te pus
et Juditha Berrihardurh, Septimaniae ducem, came- suum, sed amicum, nec docte tantum, sed ut is qui
rarium constitui iriipelrasset, e contra filiorum amicii setatem in re publica adminislranda consumpsi.set.
(a) Prsef. Vitse. _" amicum suuni de monilis Gabrielis imperatori tra-
(bj-Apud Neugart episcopat. Conslantiens. p. 540. dendisconsulit. \
(c) Hist. translationis SS. Marcellini et Petri c. 2. (6) Hist. transl. c. 47^ 48. Ann. Fuld. an. 874
, (d) Ibid. c. 2, et dipl. Ludovici in Codicediploraa- h>) Hist. tr. c. 47. j
tico Laureshamensi I, p. 44. .' -. (q\ Einh. epist. 54.
(e) -Einh. epist. 54. (?•)Epist. 40, 41,42, etalia nondum edita.
' ls\ Epist; 42.
(f) Ibid. et epp. 45,48-51). h) Annal. Berth. an>850.
(</) Cod. dipl. Lauresh. I, p. 46, 48. (u) EpisU 45 et alia inedila.
' '
Tli) Einliardi epistola ad Lupum, et Liipi 4. Epist. AL «
(i) Anno 826 missam leglt. Hisl. transl, c. 42. an- x) Ann. Fuldensesian-.856.
no 827 abbasfuit. Hist. trans. cap. 69.
i/j Epist. 47 init. [
tj) Hist.translv. iv)4 Epist. 6, 7, 15, (ibi loco Boma iegendum -ide-
(k) Cf. chron. Fontanell. ur Imma) 16, 17, 18, 25, 55, 54.
(?) Walafridi carmen, de Einharto Magno. (aa) Epist. 27, 28,,foi'tasse et 26, 27; 4S, 49, 51.
. (m)"Hist. transl. c. % 46, 50. et al. I .
\bb)Ep. 46.
(«) Pauloanteaoffensamimperatorisincurrisse vi- (cc) Ep. ad Lupum1et|ep. 50.
fletur; scribif eriiriiGerwardo palatii bibliolhecario, (dd) £omment. bibl. Tindob. II, p. 595, 598.
cap. 14, se Seligenstadi immorari jussum, et septemi (ee) Mansiin Fabricii Bibl. media?et inf. Lati ita-
dierumnbsentiam sibi pcenalemfuturam. Epislola eai . tis, lib. v, p. 88.
 15. PROLEGOMENA; 14
Litteras Grsecas(re)occjueac Romanas coluit, ,et ex A flliabus-ac conjuralionibus propter immanem Fas-
afttiquis rion tanlum hisloricos et poetas (b), mathe- tradae crudelitatem exortis agnoscimuss
maticos, grammaticos (c) et rhetores (d), sed Patres Fx operibus ejus, quae modO exstant, Ahhales
(g). Cumque t; I _edidimus; epislolis et historia translationis
(e) etiam et sui sevi scriptores (f) legitet-doctissimus
temporis sui virorum pruderitissimus sanctorum Marcelliniet Petri jn posterum repositis.
haberetur-(ft), commerciumejus a juvenibus optimse Quibus lariien Vita, Caroli apud sequaleset apud po-
indolis expetitum fuisse, facile npbis persuadebimus. steri sevihomines palmamprseripuit; narii hec ullius
Lupum, Ferrariensem postea abbatem, qui erudien^ per medium oevum liistoriciV uiio Mariino Polono
dusin Germaniam missusfuerat, praecipuumculto- exceptOjtot. Codiees exslare,.nec cujusquani ebrum
rem habuit (i); cum •Rliabano.s Fuldensium tunc scripta ila certatim ab oinnibus qui Caroli res atti-
tempbris abbales quem propter-doctrinse,eopiam et gerurit decerpta esse meminimussLaudis ejus parlem
morum probitatem magni fecit-, societate continua Carolos partein .sibi, Einhardus- debet. Sane nec
junctus erat; cum eo. bibliothecae suse.catalogum sseculis proxime antecedentibus nec sequehtibiis
cominuuicaverat (j), ei Hbros conimodavit (k), ei historicmh iriveneiis, qui ea cogitationiim vi, ciari-
flliumlinicumVussinumriioribuset doctriuaforman- tate sententianim, eaque dicendi arte excellati De-
dum et monaahumerudiendum commisit-(/). Immse buit id"studio Romanorum, Cicei'onis'~praecipueet
etiam, dulcissimse sororis, contuberriip_per aliquot Suetonii, quem in tantum cordi habiiijl,,ut noh stilum
annos gavisus esl; quamanni 856 iuitio defunclam pperis dispositionem sed el integras haud raro sen-
(m) adeo luxit, ut totum quod-sibi superesset die- lentias inde rinituatiis. esse videri possit. Prihius ei
runi, in mcerore transigendum.slatueret(n); Illam g ante oculos versabatur, -qiiem Caroliis, factis quo-
rfiemhiisse, ill.am.intimo corde amplecti, illius se - danimbdoaequaverat,OctavianusAugustus, et Titus;
apud Deumintercessioni comnvendare;unica viventis sed riec Tiberium Claudiumve aspeinatus est. Unde
-voluptas) utticum morientis solamen fuit; in haec rionnulla operis lbca, varie agitata,'luGem.accipiunt,
Votaailimam Creatori reddere disposuerat (o): Obiil e..g., quodcap. 4 dicit, se de nativiiate ,et infantia
a. d. vin Kal: Aiigusti, arino.844 (p)\ Corpus in ec- vebetiam pueritia Carbli nec scriplis ncc auditu ali-
clesia Seligenstadensi sepuilum,' eique ' hoc-a Rha- quid pferciperepptuissei Certe qualia Suetonius de
bano epitaphium ascriptum est : . Caesaribus nonnullis-lradidit, talium de Carolo ex
libris saltem hauriendorum facultas Einhardo nori
Te peto qui hoc templum ingrederis, ne noscere' suppetebat; quam tameh.ob causam recentiorum
[spernas quidam acriter in,eiini invecti sunt, de Caroloanno
jjuid locus hic habeat-j quidque'tenens moneat; 754 cbronato sibi constaregloriati;.quodnecEinhar-
Conditus ecce jacet tumulo vir nobilis isto, duhi ignprasse, utinarii ex annalibus ejus.discere vo-
Einhardus nomen cui genitor dederat-. lujssent! Ex Pauh Diaconilibello de Met-
Ingeniq hic prudens, probus actu<atque ore-faGuhdus tensibus paucas sententias in librum episcopis suum recepit.
Exstilil; ac multis arte fuit utilis. Ulautem.nemb, alios impuhe imilaturj ita Einhar-
Quem Carolus princeps propria mitrivit in aula^ duni quoque "unp alterove lbco ejus rei pcenas de-
Per quem el cohfecit-multasatis ppera: disse haud diffitear; hec"omni annjsu jd efiecit, ut
Nam horum sanctorum cbndignofunctus honore'
Rdmae duxit et . antiqui plane serinonis coinposfieret( quippe qui vel
Exquirens corpora huc,; " conlra grammaticam aliqiiolies pcccaverit. JJe quo
Ul
' mriltis prosintprecibus curaqhe medelae; (G nulla amplius dubitatio locum.habere polest, cum
Ipsiusque animoo regria pOlitribuant;
Christe Deus, hominum salvator; rector et auctor'; sexaginta jam Codicum ope novam Editioriehi^insti-
tuerimus. Tot Einhardi exempla siiperesse hemini
jEtemam huic requiein da super astra piusi antea persuaderi potuisset, quorum majorem par-
Fuei-at Einhardus staturabrevis, sed ardorem animi' i:em in Germimioe," Italiae, Helveli:e, "Belgii,-Gallioe,
corporisagilitate expriniebat. Exstat ea de re testi- BritanriiaeJjibliothecisipsenlet evblvii
monium TheodulfiepiscopiAurelianensis,-cujusNaf- In tanta librorum copia in primis' spectandum
dulutn Einardulurii abbreviatum esse credo, Alcuino erat, ut quo nexu alter ab altero, omhesque ab Eiu-
Beseleel audit, ab arlificej
' quem arcam foederissedi- hardi authentico, penderent, irivestigarem; levique
Ficasselegimus. "negotioomnesqui modo supersiht Codices a duobus'
Talcm virum, si historiam. srii temppris-scriben- exemplis derivari animadvertii _ -
dam sibi proponeret; opus rerrim copia et dicendi '
Suntigitur prioris ciassis Codices, quds ab ipso
ornatu eximium editurum fuisse, facile quisque in- EinhardiaulhenticOj diversa licet -ralione, .descen-
telligiti Amplissimam scribendi materiam ei suppe- disseputo :
tisse, ex supra allatis iisque qusede se"ipso atque •!) Ci hibliothecaeCsesareaeVindobonensis'in ,ca-
de epistolis (quas exstare dicit) et legationibus ad taL historiac profanae,n. 667 signatus, "membrana-
imperatorem.direetis profitetur, patet; et veritatis ceus in-4°, sseculi IX exeuntis, cujus scripturaj spc-
non minus studiosum quam capacem in referendis cimen in tabula operi ahnexa-dedimus-. Subscri-
(q) cladibus Francorum et fama sinistra de Caroli ptione tesle, soeculodecimoundecimove monasterio
D
in
(o) Eum Groecaintellexisse, et proverbium Vita ld. Ocl.) in.Gallias redux,(Lupi epi 41)( Einhardum
Carolirecitatum et Lupi ep. 5, et quoede Carolo ejus mense Junio visitaviti ...
linguseperito refert, testantur. (n) Einh. ep^ ad Lupumi
(il.Yirgilii Georgica, ep. 50,, (o).Epp. ad Lupum, epiJ52._
(c\ BJidLupi ep<1. , (p) QuiEinhardum annum 848 supcrgresShmvolunt
(d) Vitruviumibid. Cf. Lupi- ep. 5.. videant quomodp Rhabani epitaphium Ratleici, suc-
(e) Einh. ep. ad Lupum< cessoris Einhardi, interpretentur. Baileicus juvenis
(f) Exempli gralia, PaulumDiaconum. obiisse ibi legilnr; at quomodo juyenis dioi poluil,
. (g) Epp. 50? , , quiarite yiginliquiriqueaiinosjamEinhardiiiotarius,
(h) Anon. Vita Ludovicir cap< 41; "• Erniold. 1.c. et "abipso-Rdmam legatiis fuefat 1 Ratleiciis,certe"
Chron. Fontahelh (ne juyenlulem nimium extendamus) paulb ppst
(i) Lupi ad Einh. epp. - ' ' Einhardum^defunctus est, Abbatise Seligehstadensis
1
0) Lupi.ep. adEinh. hisldria soeciilo noho deiisis lenebi;is irivolvitur;
-
(k) Lupi ep<5.- Weinckerisii NavarchiaSeligenstadensis;Egiriharlus,
(/) Ep. 50j et Einh. epp. ad Lupum. Fuldensein et historia translatioriis "SS.-Petri et- Marcbllini/le-
' '
bibliothecam Einhardus inspexisse videlur, novit gerititiauseam mpventi
eriimibi capsellam, in qua verba ct nomina obscura (</)Ludovicb imperarite, et 'dum ipse primus ejuS
demonstraripossint, ep. 50. consiliarilis-drat. -
(»t) Obiil hieme; Lupus post Aldrici"obitum (vi
 15 B. CA.ROLUSMAGNUS.
sancti Maxhhini Treverensis pertinebat. Prologus J\ Codicis cujusdam secuntloe classis, qui ad 5
deesl. Einhardi librum manus quoedam secunda proxime^accedcret; suppleta, uriaque lectionesn n-
. scriptori cboetaneanonnullislocis correxit, nec alia nullseiit ei videbalur em]endatae sunl, quae quid m"
anonymi Vitam Ludovici imperatoriscolore subjecisse vi- nola 4 B insignienda duki. Codicis auctor mag a
detur. Loci aliquot usu attriti, atque recenti cura opus explevit,-ita ut paucis in eo vitiis offen a-
inducto; sseculo xiii-,Testituti aut depravati sunr. ris; oji ce, meie soepiusquamtiostri lemporis su
Yoces et sententiae ita baud rarb connexce;-ut di- requiritur, adbibuit. 'a ]
stinctionis signis nullam fere vim inesse sentias. 4 b) Codex Marquardo Freherd Editioni s oe
Compendia scribendi pauca eaque solita ; ae et oe in Corpore SS". Francic", \f. 455, adhibitus, ul
aut duabuslilteris aut e simplici 'vel caudalo ex- plurimum Codicibushucusquerecensitis consensi se
pressa, t et c parum discreta. Lbco tituli antiqui videturf sed non ut opbrtuit in rem suam a F er
VitaKaroli imperatoris,jam fere deleti,. saeculoXIII, hero yersus est, quippe qui Edilionem Nuenarian rii
alius Vita Karoli magiii imperatoris superscriptus plerumque tam presse sequatur; ut vel vitia ty o-
est. Totum opus anno 1820 exscripsi. graphica ad calcem ejus emendata rursus exprim t.
2) C. bibh Christinae reginae in Vaticano n; Quare Freheii auctoritateni rarius, et fere "non 'si
657, chartaceus in-4° soec: xvn inscriplus : Vita quando a Nuenafio discedit, invocavi. -, . ..
Karoli imperatoris edita ab Eginafdo sui temporis .5) C; bibh Yalicanoen. 5559, niembr., in-ibl 6,
impensedoctissimoet educato ab eodem principe^iri- , saec. xTn,"aul xiv, quem anno 1822 perlegi. Ins i-
cipit feliciteri Praeter Einhardumet Vitam Ludovici; 4>tio: Incivit prwfatiolibellide Vjta et Moribusal ue
genealogiamreguni Francorum; prbsapiairi unde Tiactu Ilaroli excellentissimiregis:
ortus est Carolus-, qui vocatur magnus ; ,continet. 6)-C. bibli regioe Parisiensis n. 4628 A, memh V;
Codici "Vindobonensi mirurii in modum consentit, saec. x, iitulum proefert :\Vita Caroli magni ab V-
ita ut ex eodem fere cum eo-fonte fluxisse existi- nardo dictata? Codicibus,<jamrbcensilis in maio is
mandus sit. ContuU eum ans 1821, atque lectiones momenti leclibnibusut piurimum consentit, in s -i-
in texlu non receptas in notis omnesretuli: Ad eum bendis vocibu.scom, dicohlur^cinicordia~,cummuH=
proxime accedit ter, cumpelleret,cumpositis,cuniplelum, cumsim is
2 b) C. hibl. regioe Parisiensis n; 5925j membr:, ciwivenientem,nundum&\n]g&rlVLioAoreceiit. Ext n-
sacculi-xiv, in quo Aimoini historiam Francorum ditur usque ad illa capitis 16 verba; Extat prov r-
excipit : Vita et conversatiogloriosissimiimperatoris biuniiquibusultimoeCaroli volunlatis superscripti ie
Caroli alaue invictissimi augusti incipit, Edila ab a,!jecta desinit: Collatusest a D".Weber.
Eginardo sui temporis impensedoctissimo.Nec non 6b) C: bibh regise Parisiensis n. 4955, memhra ."?
iiberalium experientissimo artimn viro. Educato a saec-
xi, collatus a D. Schneegans". Inscribitu :
prcefatoprincipe propagatore et defeiisore religionis Tita Caroli
magni Fraficia; regis atque imperatois
Christiane quam feliciler perlegendocurrentcs leta-
tnini in Christo.' Prologus operis deest. Einhardum per Eginliarlumitlius quandoqueaiumnumvtque sc i-
bam germanrii: Librp finito genealo iit
sequuntur gesta Caroli in" Hispania. Loca praecipua, stirpisadjuratum,
summis so.cietatisdirecloribus id-mihi facile conce- rium CarolinoeIndeet ab, Arnulfo riscjuead Lotl a-
dcntibus, cum Editis contulit cl. Foerben iinperatorem, ppst eam demum form la
2 c) C. bibl. regioeParisiensis n; 8945 B; membr., G Explicit Vita Caroli-regisatque imperaloris habet r.
saec. XIII, in quo anonynii Vitam Caroli ex eodeni-a 7) C. bibL Collbniansesignaius Tib. C XI men-
Chesnio, t. II, p. 50, editam "sequitur;el Gesla Ca- branaceus, a D. Foerberocum Editis collatus.
roli magui imperatoris proecedit. Inscribitur opus': 7a) C- olim Gemblacensis,-membran.;saeculi ,
Incipit prologusEginardi in Vita Karoli imperatoris: in-8°yel4°, quem an. 1826 Bruxeliis iuter Codi s
Loca selecta D. Fscrber conlulit, regioS evolvi; post Geralli poesin sive librum du -
5) C bibL regioe Parisiensis n.< 5927,-membr., rumsodalium Wallhariiet Haganonis^, libruirinostr ni
saec. xi, primo loco Ademari Chronicon ,et cbartam ita inscriptum sistlt : Ihcipit prefalio Einardi su r
quamdam continet; quam sequitur : Vita el conver- vitani domni Kdroli 7imperatoris: Lecfiones ^ej ^- S
satio gloriosissimiimperatoris Karoli invictissimi au- proxime ad Codd. 7, % c, 10 f; g, h; 15; ac
gusti edita ab Eginhardo sui lemporisimpensedoclis- duut. , I
simo nec non liberaliumexpeHcnlissimoarliwm viro, 7b) C. bibl. Bodleianae, Laud* H 59 signatis;-
et
educaloa prwfato principe propagatore defcnsore jqueman. 1827Oxonii evolvL Est membranaceusi -
religionis Chrislianm. Codex jam in vbce Basilita iolio min., saeculi xn, et Victoris Vitensis hisl -
(cap. 17) deficit. Quae.supersunlcum Editis contulit rfam persecutionisYandalicoe,Pauli historiam La -
I). Keller. Dum integer erat, soeculoxm, exscriplus gobardorum, tumpost Einharuiopus, librumbesti -
est, idque apbgraphum jam. - rum, Alexaiulri Magni,et ullimo loco ApoIIoniihisl r
5*)in bibl.' Parisiensi, N. 59265exstat. Loca se- riani continet. I
lecta conlulit D. Foerber. 7 c) C. quondam Paderbornensis societatis Jes ,
5 b) C< bibl. Christinae reginoe in Vaticano, D-a Joanrie Bollando Ediiiolii suae (in Actis SS. Ji-
quemtjh. 1821 lotum evolvi, n. 692 signatus, mem- nuar., t. II, p. 874-888.; Antwcrpiae 1 an. 1645) adl i-
branaceus; in-foh sooc. xn, littera Langobardica biliis, cujus ulteriora fata ignorantur; quare' h
exaratus. Titulus ut in Cod. 2 b, exceptis vocibus ipsum, sed de eo Bollandum tantum adire licui .•
Karoli et doclissime; Gontinet proeterea anonymi Codici Cottoniano haud absimilem, leclio cap. ,
Vitam Ludovici, et brevem Francorum historiam monasterium Sithiu, evihcit. Ita in universum,
inde aFaramundo-usque adHenricill imperaloris quando de Codice non nisi pauea"miiii innotu -
et Roberti regis tempora: rant, in eo inter coeteroscollocandoinsignem qua -
3 c)" C. bibl. regiae Parisiensis n. 5554;-membiv, dam Jectionem sequi oporluil. Coelerum Bolian i
ssec. xi, a D. Schneegans cum Editis coilatus; Titu- Eilitio eo anterioribus proestat, quod Codicumsu -
lus idem ac supra' Codicis2 b. Sequilur anonymi rum opeiocos aliquos, rejelctaNuenarii corruption ,
Vita Ludbvici imperaloris: Apographum ejris est.- restituil.
5c') G: bibl, regioeParisiensis m, 4651, ssec-xv^ . 7 d) C- Londinensis in collegio Sionensi asserv -
collatus a D. Oberlin: tus,^ujus aliquot lectiones a J. J. Schroedero si i
4) C. bibl. palatinae Vindabonensis iflter hislori- transmissasSclnniukiusmeinorat.Codicemad Pade
cos profanos n. 654, membran.", in4° saec. x. In- hornensem accedere, ex eadem capitis 1 lection ,
scriplio Gesta ac vila Karoli imperatorisjam deleta. monasterium Silliiu , agnbscas. Inscriptib : Vita,
est. Proefatio desideratur. Folia aliquot cum ante Karoliet orthodoxiimperalorisedila a Meinardo c -
soccullimxm excidissents ab illius sevi viro ope pelluno ejus sui temporisimpense doclo*
47 PROLEGOMENA" 18
 *9 B. -CAROLUSMAGNUS, 20
*" 8 et 8 C. hibl. regioeParisiensis, ex bibliotheca .A el. Doceniorepertus et
*) aj D. Bachlechner in us m
Notre-Dame n. 155, olim II 4, membranaceus, in- nostrum coilatus es.t. In eo quoque praefatiodesi e-
folio saeculixii, quem _an,1827 evolvi, ex eoque de- ' ratur. Ap.ographumejus est:
scriptus C ejusdem bibiiolhecoen. 6187, membr.., -- 40"c") crbibl.Coes^areoejVindobonensisinter his o-
soec. xin, post praefatibnem haee babent: Vita Ka- ricos profahos, n, 990] membran. in-4°, soec. x v.
roli magni impefatoris ab Einardo dbbate capellano Gontuli eum -arino1820; lectiones' ejiis hic raro d-
•suo descripta. Leetiones aliquantum corruptae. De- duxi. Inscribitur : Incipii, prologus * librorum de e-
ficiunt in verbis cap. 51, Aiino' indictionis vn, v stis Karoii imperatoris* _<,
Kal. Febr. In eodem vojumineopus Turpini, excer- ~iOc f ).Easdera fere Iectiones ac Codices 9 b, et
pta ex quadam. Alcuini epistpla (Bouq, y, pagi 607), .pracipue 10, 10 b .10 c, pxhibent libri duo ma u-
Caroli epistola Offife(ibid., pag. 627)-visio de. Ca- scripti, quos in bibliotheca sua fuisse Justus Reu e--
rolo MarlelIo,~'etBedaehistoria Ahglorum liabehlur. rus oljm retulit. . . I
8 b) Cbdex quo Hermimnus co.mes Nuenarius ..ip ' 10 d) C. bibl. ducalis Modenensis chartaceis,
Editione sua, quae ColoniseAgrippinoe'anno 1521, soec.xv, qiiem ibi an. 1*825evolvi, duobus tanlum i-
in-4°-una cum Einhardi annalibus prodiit, usus.est,; > ,ljusveIo.eiscohsulendus erat
aut ipsejain ab anliquis Exemplis niniis recedebat, . 10'e) C. biblipthecae electoralis Casselanoeme -
aut quod moigis ,credo, ab'_Edilbre, ut'orationerii - branaceus" annp' 1498 exaratus. Apographum e us
concinniorem et magis latinam redderet, multis hr " Schminckiptrah.smissu.in; inspesi, emn 1824, nec in
loeis immutatus esi. CujuSireilindicium id pbtissi- tanla librorum Tnhlto antiijuiorum copia. iterum p r-
mum erit, quod in talibus reliqui omnes, quotqubt g.Iegendum censui. , , __
supersunt, Codices uhanimi plerumque consensu a 10 f)..C hibliothecoepublicae Lugduni-Batavor ,.
NuenarioTecedunt; quare, plurimse lectiones ei pe- menibran. a Schminckio jcum Editis collatus. C m
euliares ut merae, conjecturse' aspernandse el.nein., vero cap. 6 eamdem ac CAsselanussentenLiamo it-
adnotationibus quidem referendseerant.Inscribitur": -lat, utrumqueTjonjungendumqjalet.lnscribitur: ta
' et conversatioexceUenlissiini
Vita et gesta Karoli cognomeittqMagni, Francotum principis, domniJlar li,
regis fortissimi; et Germmiiie''sux iltusiratorfs, mi- magni quondam imperatbjis '•
Romanorum et r is
ctorisque^optime'nieriti,,per.Mginhartkm illius qiiaii- Fmncoruni, 1in
•doque aluninum atque scribani ailjnratum, Germa- 10 g) D. Caritabrigiensis collegioCaiogonvillelsi
num, incipiunt foAicilter. tituli verba quoe in (oliiri ecclesioe de, Reading), a J.,.Gordonin us m
-_G.uj.us
Codice 6 desiderarilmy ab-Editore adjecla.-'fuerinl. J Sphriiinckii «volutus, «liii Lngduriensi in easd m
froximead eum. fere lectiones conspirat. Evolvi.eum Gantabrigise- .
8c) C.Mbl. universitalisBonnerisisacceditj-saltem . 1827-; et jta inscriptum- -jreperi r Incip.it -prblo us
in iis locis qubs aimo 1826.cumEditione mea contuli. -Alcwiniin vitam Caroli magni rcgis, Francorum et
Est membranaccus in-fol. longiori, saec. xu,' et proe-' imperatoris Romanorvm.Exaratus est soeculo xn, in
terea Capitularia nbnnulla continet; qua de re cf. "membrana,et post Einhardum, Vitam Alexandri' L,
Rheinisclies Archiv. t. L- epistolani ejus ad Arisloteiem de situlndise, etabb 'e-
9) C olifri irioriasleriiPrumiensis jam vero"biblib- .•viationem
- geslorum regum Fraiicbrum coritinet.
thecoepublicoeTreverensis, membranaceus in-4? mi-_ 11) C. bibl. Caisareoe,Vindobonensis -incalal go
nori, anno 1084 exaratus., Totius lfbri et praestari-,_ Holiendbrfiano'n". 16; in-]folio,membran., saec. n,
tiorum praeterea 'locorum. collationembono -publicoy quem an.-1820perlegi.Proecedit Pauli MstoriaL n-
institujt nobisque transmisit vir cl. Wytleiibachiiis. • gobardorum. Iiiscribitus':] Incipitvila Karoli ma ni
ilSirihardibpus titulo et pr&fationecaret. • imperateris. Ex eodem Cpdice, 'qiio ' . -sequentes
' q a-
9b)C bibl. BodleianoeOxpniensis membranaceus, tuor, ' descriptus est.. , ~\ . .,.
in usum Schminckii a J. J. Schroedero cunv. Editis 11 b) C.^bibi. fegiae Parisiehsis n. 4877,. memb .,
coliatus. xEtatem uterque relicet;:proefatio deest. in-fol. soec.xni, in quo Einliardus Orosio et Lan o-
9 c) C bibL publieseciyitatis Bemensis mj 208, hardorum historiae subjieitur, et CAlexandriMa ni
meriibrari, iri-fbLssec"."xni.^Paucoelineoepbst Walah, historiam et lipistolam de situ Indise prsecedit. Ti u-
Meginherhis desunt. Locospjus aliquot a«. 1825 in- lus ut hi C. 11,. Loca selecta contulit D. Faerber. -
spexi, plus "facturust si per- breve temporis
" : spatiiiui ' 11-c) C^bibl. regiae Pai]isiensis Ji. 5997, memb .,.
licuissetr soec.^in, in qub Vitainter historiamNorthman o-
10 ) C bibiipthecoar-cgiosHannoveraipj. liiembr., rinn et abbjeviationem gestorum regum Franco m
in 4", soec. XII^cpiem itf usum nostrum cqnverti. collocala est.' Titulus: Iiicipit proldgus in vitam a-
Hic, ut infra monacjio Sangallepsi proefaJ.urusube,- roli nifigni.regis Frantarum et imperatoris Romai o-
rius. dicam, unacum quin.quesubseqiientibus euin- rum. Loca"selecta cohtulit D, Foerber.
dem fontem agnoscit. Cpntinent enim post opus 11 c*)C hibl. regiaeParisiensis n. 4957, niemb'.,
poslrum Einliardi Annales -et inonachum Sangallen- saec xiv, apogrsiphu.nCodicis " ' 11' c est. Loca sele la
sem,tanlaque_ invicem lectionum affinilate conjun-,. Faorberodebenius. |
gunlur, uljam.antiquissimum monachi Sangallensis 1i d) C bibl, regioeParisiensts ri. 5999, saec. x i.
Codlcein' utiique Eiphardi operi suJjjectiim fuisse D In eo Caroli vitam histbria Normannorum anlece t,
opinari liceat. Qualupr.prima Godicis Hannpverani abbreviatip gestorum reguin Francorum subsequit r.
foHoicum proefatione,,ut"opinor, et initio pperis us-_ Titulus"ut in 11c: Lpca selecta D. Faerber excerp t.
que ad illa capitis 9 verba, Ut lociet angustiarum 12) C bibl. publicoeBreraensis cliar-taceusin- °,
situs, exciderunt. Ultima Vitasverba Adimplerecura- soec.xvn. Goldasti manu] cx bono satis exem lo
vit, Aiiiialium
' initium Hoc~:anno eadem linea, ex- descriptus;-'sed ab eo-de.quo, infra, sub n. 7,
cipit. -' ., relaturus svuii, differl.;
' Librum paucis tantu.ii lo is
10b).C biblio}.hec:jiducalis Gofhanae memhr,, adeundum censui.' ] ,
in-4°, soec. xn, queni viri cl. Jacolis, consiliarii aii- - . 15) C bibl. Sangallensis n. 547, membranace s,
lici ethiBlibtliecariijih reni patriam faypre, >riiahi- in-foli majori^sseculi xi,] aut xn. Bedoe histori- m
-Jbustenere niihi licetLiber elligie.Caroli, throno Anglorum, gesta regum Francbrum et opus nostr m
insidehlis; armigero ad dextram stante, insignis, complectitui'-Proefatio - adest; in-fine
l operis nonnu la
post monachum Sangallensem, pro tertio et quarto exciderunt. ]
gestorum- Caroli libro computatum, pauca de obitu 14) C Gladbacesisis a;BollahdoEditioni suoead i-
Bedaepresbyteri etversus duodecim:de computo ex- .bitus; lectiones ab eo allatoe tam paucoe sunt, t
hibet. Proefatiodeest; inscriptio : Ineipit liber primus'. certi "de eo.riihilstatuereiiiceat.
gestorum Karoli. Textus haud raro temerarium 15) G. bibl. Guelferbytan» inter extravagante ,
scriptorem arguit. In-4°, numero 152 sfgnalus, membranaceus st
10 c) 'C bibl.^-egioe Monacensis, olim monasterii in-8°, saec. %v. [
in
sancli Mangi Stadt-am-Hof, in-4", S3ec. a
xn, virp 16) C a Jacobo . Morellio in Bibliotlieca s a
21 PROLEGOMENA. ... 22
manuscripta Graeca et Latina (Bassani an. 1802 A, Eginardo sui temporis ~impense doctissiinonec. nori
edita)'pag. 595-597, descriptus,.membran.,..in-12°,-. liberaiium experientissimo ortiumr viro educato a
ssec.xv. J„am,„ ufcVpnetiis:yij-o*cl._ Petro. Bettio-, . priefato principe- propagatore et defensorereligionis..
humarissimo divi-.Marci.-,bibliothecario-, Mprellii - Christianm-quanifelicitevperlegeridocurrentes. ' lela-^
nepote^ feferente didici,.in. Britanhi.am ablatus.est. mini in Ghristo. '•'._. . '"
Lectiones plerseque cum Editione noslra. conve- B 5) C-bibl.Csesareae Vindobonensis inter-histo-
niunt; additanienta duo', nullius.certe auctoritatis, ricbs profanos n. 558;'memhrariaceus,.ih-folib,Cou-
in annbtatibnibus retuli. _'- - - — rado III imperatore , s"aeculoxn scriptus , atqiie a
17) C. Goldasti, quem se.a Schebingeroracce- m'e_ante hos-sex. annos evolutus est. Tnscribiiur.;•
pisse testatur, in commentario"-ad opus nostruhra Gesla Iiaroli.., Praecedunt Rutberti hisloria expedi?
Schmincldopublici juris facto, cum Editione npstra- tionis Jerosolyniitariaeet ChronicaIsidorj Hispariien-
plefumque convenit., In coinmentario suo multa sis_, sequitur Liutprahdi-historia. Eum uha.ciim
Goldastusdocta, plurima minus necessaria, nonnulla Codicibus tribus vel quinque, jain recensendis ex
scitu utilia atlulit. - . ,--",,.' eodem fonteprofluxisse,. leetionss ex iis. deceiptas
18) C biblioihecoePalalinse n. 559, membrana- perlustranti- facile patebit.' • ""'.*'" -
ceus, in-4°foliorum sexdecim,' quem Excellentissi- B 5 b) C. bibl. irionaslerii Glaustrbneoburgensis
mus" dominus, L. B. de-Stein anno 1822 Romse supra Viridohonami-ad^Danuljiunipositi,membran.,
inspexit, hieme jam proxima reperiri nequivit; in-fol., ssec xn. In eodem vplumine Pauli Diaconi
quare euni Ijic ultimum primse classis recensui-.." Hi'storia'miscella,'Liulprandi Historia et Regirionis.
- Secundseclassis Godipes omhes ex .uno quodam \B Chronicbnexstant. Iriscribitur : Gesfa Karoli. Gddi-
' '
fluxerunt, cui GerwarduSj.Garoii et Ludowici bi- cem anno 1821 perlegi. .
bliothecarius,-et praecipuus Einhardi -amicus , tfia B 5 c) C. bibl. CiftsaT-e;ie Vindoboncrisisin catal.
iri Caroli-et Eiriardi. laudem'disticha ascripserat. hisloriae prof.-n. 1068, menibr,, in-8°, ihscr-iplus-:
Unjle cum pateat-Cbdices:islos originem suamad Gesta -Raroli regis magni. Libef et Liulprandum et -
antiquissimuhi exemplum el Einhardo coaetaneuih Reginonls chrbnicon continet. ' Euhr et seqiien.tesqiia-
referre, qui studiosius ab,Editore!evolvantur digni tuoranno-1820 evolvi.
yidentur. Nec leclionum bonilas .origini inipar. Ut. JB 5 d) C bibl. CoesareieVihJJobonensisin,.cataiogo.
plurimum opiimis ,et antiquissimis priirise classis Schwandneri)n.lQ80," chartaceus_.iii:4°,soec.xv, et
-eonseriliunt, a.qua,.lamen aliquot locis, prseripue' Gesla'Jfflro/jpraelitulatus."In,".eQ'dem libro Liutp.raiir-
quod Rodiandum inter occisos a Wasconibus' mini- dum et. Reginbtfem.invenias.. -' .'*._.
me referunt, omnino disceduntrPi'sefatioinomnibus. B 4) C.bibl.-'mbnasterii". Zwetiensis in Auslria
praeter Codicem B 2b,~'desideralur...Plufimi" hujus membran... in-4°, saec. xn, cjui praeter Eirihafdiiiri
classis Codicesin Germania-Vpauci in-Ilalia;Gallia- " . Liutprandum,.Victoris Vilensis Historiam persecu-
que exstant.. Distfcha illa hic referre juvabit: • tionis Vandalieaeet Ottonis FrisingensisChrbnicon
coritinet. Inscribilur :' Incipiunt gesta Karoli.
Hos tiiil versiculos»i laudejn,max,ime. prineeps, . B 4 b) C- hibl. CaesareseVipdebonensis-in catal-.
Kdiditaelernanimemariamqueluain. • •.-- - Historioeprof. n. 178, riieihbran..';in-fol., ssec. XIII,
Gerwardussnpplex(_i)famulus,.quimjgjitebanigna
Egregiumextollitnomenad astraluum. absque tilulo. Eosdem ac';C Zwelleiisis scriptores cf
Hancprudensgeslamnoristu scribgr.eleelor,, - /L_ proctereaPauli Histori_im"misce.llanr cbriliiict.Inscri-
"
Einnardum.[b)'migaC(c)maguilicumGaroli. ptio abesl". '','-' . ".
B 5)-.C"h_ibl. palalihae' Vindohonensis incatal.
Codices igitur sunt;; -_ Hislor. eccles., h. iI0,vmeIllbran.,. in-fol., soec xn.-.
B1) C bibl. Csesareae.Vindobonenslsijitpr Hisl.. Einhardi ATitaex Codice secundoeclassis, -mbri_achus.
eccles. n. 90, membranaceus, in-4° majori, saec. ix' Sangallensis ex CodiceHanhoyeranp descfiplus,,esl.
cxeunlis. Ex instituto scriptoris vbcibus demuirica- Versus in laudem Eiiihardi desunt. titulus : Incipit
pitis 18 : Cetera~quw gd jnieriorem -incipit.. Diph- Vita Karoli magni hnperdtofis dugusli et~Saxonum.
thongum ce,w, e saepiusquam nos solemus scribit;, apostoliab Enhardo capellaiibsuo compjosita,.Singu-
voces sihgulaessepius aut cphaerenl aut. male sepa- lafe
rantur. Peflegi eum aii._"1820._ . ineo scribendi compen.dium(ei===etiam)iOffendi,
B*2) C Florenlinus in, bibl.Laurentiana, mem- . B 5 b.) 'C Moissiacensisan. 1127"exafatus, qui
bran., ih-folio majori,'.saec xi.. In eodemvolumine Chesnioad -manus-fuit.
Prosperi Chfonicon , -Jordanis.fes. Geticae, gesta B 6.) C hibl..monasterii-Einsidlensis,inflelvetia,
Francorum et Pauli historja LangbbardoruriiJiaben-. menibr-ari.,.saec xi vel xn. Quem, quia^viro cl.
lur. Titulus : Incipit gesta Caroli. Textus tam prppe Dumgiofeierente, disticha illa tria.exhibet, secundie;
ad-Bl, accedit, ul ex eodem cum.hoc fonte non, classi adnumeravi: De textuejus nihil .prseterea
derivari nequiverit.. Excerpta Codicis , ab Heinrico nobis' constat.
Meibomiosibi transmissa, jam BesseliusEinhardum "B 7.) C bibliothecsftCbisianseF.TV 75 insignitus,
editurus in rem suam vocavit, sed minori diligenlia _. membran.,,in-8°,soec.x, Benedicti,-sanctiAridresoad
confecta , ita ut cum Florentise an. 1822 degerem ,- p Soracten socculoxmonachi, Chronieon continet, cui
eum denuo diligeriliusperlegendum stalueriin. Prae- nonnulla exEinhar4i Vila secundseclassisinsbrta-esse
ter hujus Codicis apographum Florentise asserva- conspexi,ex<_apitibus, scilicet, 15,16, P7,-18, 19,'
tum, alterum exstat. . 20, 22, 24,. 25, 26,"50-55. V«rsus eliam 'Gerwardi,
B 2*) C bibl. CaesareaeVindobonensis in Catalogo-. quamvis misere depravati, adsunt. ' -' . "
histofiae profanse n. 477, chartac, in-fol., saec xv,_ B 8.) C bibliolhecae regiae Hahnbverarise,-olim
quod anno 1820 in usus nostros verti. *~~ Inscriptio : congregationis.sahctimdnialiumin Wittingen princi-
Incipit gesta Karoli feliciter. palusLuneburgensis, chartaceus, in-4°,anno circiter
. B2b) C. bibl. regise Parisiensis n. 6264,saec.^xv, 1400 exaralus,.et Varia de Carblomagno, a Scheidio,
cujus lectiones.seleclas D, Fserber exscfipsit"],:ex^ '- nisi fallor,
Codice pfimae classis ,'fortasse 5 c, p.rsefationeet gano^lecerptaconliriet. inscriptus^inleralia ex Eirihardp et-The-
Illis .teftium-distichon, quod
titulo auctus fuisse "videtur. Qui. quidem sic se. libelli auctofeni prodit,.'subjectum, et loco.verse^
habet: Vita et cohversatio gloriqsissimi.imperaloris^ , proefationis,quam in liujus classis libris desiderari"
Karoli atque iiwiclissimi -aiigusli..Incipil edilq'ab dixi, a scfiptore.Codieis (d) alia quaedampraemissa.
(a) SuplexBl. - - - - duni Strabum-. Ex cronipa sahcti albani Maguricien-'
(6) Einchardum~H 5;_5-e,. d. Einardum B5 b. En- sis; Gloriosissimiimperatoris Karqli magni vilain et.
chardumH-ih. - -
' - gesta .-Eirihartusvir Iiiter oinneshuius * lemporis po^
(c) Magnum B 2. lalinos . non soluin pro sciencia rerum el pfo rini-
(d) Praefalioca esl 11 Gesta Karoli magni , seemi- versa moruni honestale laudisegregie descripsisse.
 23 B. CAROLIMAGNI" I 24
est, quamStrabi aucloris nomine dpnavit, sine dubio"} \ sedibus priscorum Franeorum praemissa,et Ein rdi
quod eum Theganp pr;cfatum'esse"'vidisset; Cujuk AnnafibJSsubjectis,cujufesupra (Cod. 8 b) nientio em
igitur .ad exemplumet Caroli Yilam in capita distin- .injeci. Repetita est an. 1(552Basileoe in collectone
guere conatus est; quorum rafio a recentiori paii- Scnptorum GermanicorumJ^recbtiana, an. 156 (in
lum discedit, nec tamen hic referri meretur. -Exemplisquoeevolvi, uitimo numero"in 2 mu to,
-
B 9, et 1Q) GC. "bibliothecaeUniversitatis Oxo- jam 1562legilur) ColoniaeAgrippinaein-l^^an.l 16;
niensis, n. 837, et apographum ejus in bibliolheca iipsiae, excudenteJuslb Jansonio,"in-4°iari. 170 , lij
capituliSalisburiensis in Anglia, quos anpb ,li327" Heineccii el Leukfeldi Scriploribiisreri^m-Gef ni-
evol.vi,membfanacei, sacc xiv, praeterea jordanis carum. Schmidkiuset a jbeaioRhenanb libris re um
Ilistoriam Gotborumel Historiam "miscellam,Paiili Germahicafumap. 1551 inserlam esse dicit, sed nec
Historiam Laftgobardorum, atque^p.osl Einhardi ego nec amicoruriiullus ^jusmodiExemplunfasp xit";
cap. 31 quaedam' ex monacho ' Sangallensi decerpta et-taii additioni ratio lilifi"vehemehlef advefsa ur.1
ebhtinentl. ,' , . Reliquae.autem Editiones omnes, lidel haud rar ab
Proeterhos sexaginta Cpdices, nominandi,veniunt ea recedant; Nuenarianoe '" s- ut 'pfipcipio
" '" et fmjdarii ntgi
n.
6 1) C, bibl. regiae Parisiensis. ..-.>. A,5945 meni- suoinnituntur;
' J
br., saec.xnj et '2. 'Justi Reuheri in Scfiptoribus ferum Germ ni-
C 1.a) C olim Yossianus, de quibusiiondum con- oarum an.-1584 Codicibus duobus, qui adCod 9,
stat ciiinam classi adnunierandisint; 10, 10, b, 10. c, proxinie accedunt, adhibitis, bn
C.2) Tjragis\entuniVindobbnensein JCodice.bibl.- Nuenafian.ilectiop.esprimu.gsuspectas reddidit, ec
^iesafeae,Vin.dobpnensis,'riiemBf.], ' • ix,' vel x,-ho- ]g tameh emendare.aggr&susest. panideih recensioiem
ssec,
'miha
' veritorum exhiljet^s. ', iri.alt.era Scriplbrum Reriberieditioheari. 1619" in
C 5) Fragmentum.Pesthhiense, in CodiceYirgilii Franzii. Histofia Garoli jMagniArgentinse a. 1644
i..emhr. saec x, aut xj, quem. in muse.onationis in-4° invenies; tertius Scriptofuin Reuberi Edi or,
$ungaricae, anno 1821 inspexi. Sunt•' nomina - m.en- . Joannes, an.-1726-varie$atemlectlonis
- ' : ' Schminki
' " ' '- nse
•"',:
^iuriibtTentbftim, ... fiUbjecit. '';''-
C d) PranienturiiOxoniense, sivemensiumvenlOT -5. Freheri an, 11315de qua supra (Cod. 2 b) di i.
Rimque nomiriiia D,. Faerberex uno Junii fascicuja i. .Andfeae Duchesne,,tomo II Scriptofum F ah-
(ll6 f) in bibliolJiecaRodleianfi trapscripla. cic an. 1(556. Textum bpe quinque Codicum, qui
C'e) Fragmentumltamelehsfi,idesjt.eademnomina inler fegios Parisienses ' supra
' adductos habeah ur,
^n Cpdiee' cpriventus siincti Bbnifarii Hanielensis. pprrexit. .";
rnembranaeeoobvia, quorum Exemplum bibliothect. ; "5. Bollandi an. 1645, de'qua supra(Cod.-7 b et
^egia Hannovefanasprvat. •' 15) judicium tuli. Editor dissertatiopem.de reli uis
'Quibus'subs\diis
' ' quompdo usus sim, jam dicen- Caroli Vitis et de : -Einhardp
- ;- - I -pfocmisit,
• lextuiann ta-
dum restat.: tiones subjecit.
Codicibus,primum, quam di\igenti invesligatione 6: Tfiderici Besselii Helmstadii an. 1667, m 4°.
1
fieri poterat, secundum classes et genera sua dispb- Editio"CodicisFlorenlini| (B 2) iectiohibhs prol tis
sitis, riiiul fefe superefal, jiisi ut Gbdicenioptimum exceliit. A.nnotaiionesejris, licet multam eruditio em
eiinique 'omnium antiquissimum, Yindohonensem, testaptes, ''' semper fere ululis .Atheriaspoftatis seq a-
scilicet,' primo loeb recensitum, reliquorum ope veris;' l !' - --
<
eihendarem. 'Natfi nec eum vitiis, iisque manifeslis, G. 7. Joapnis Hermarmi SchminekeTrajeeti-ad R le-
carere, noh spjum f el\quprum cum eo collalio, sed num an. 1711in-4°."PfimiisGodicumBodleiani,L g-
jam acciiratibf ejus leclio dembnstrabat. Quare v.el dunensis, Ca.jogonvillensis,Sionensis1,et.Cassel i,
Si quaridb'ipsius;-lectio per se satis tolerari posset, praeterea Albefti Stadensis' aliorumque' scriptor m
sed reliqui Qhinesab 'eatiiscederent, ununi facilius quiEinhardum seculi sunt, lectionesdedit, et text im
quam sexaginta fallereopinatus, leclionem ejiis cbiv summo ahriisu emendare!~t illustrare conatus,-B s-
rigendam cerisui; quod tamen famf aro.et unariimi, selii eommentarium, fiollandi notas,- Goldasti a i-
\it'dixi, divefsissimbrum Cbdicum cpnsensu factum madvefsiones eousque j manuscriptas , _,Nuen rii
est, ufsuaniet ipsa raiione corisistereposse videatur. dissertalionem de origine Frapcofum,. Ffeheri de
--Lectiones'Codieis-yindobo.nensisnon a me receptas" slatura Caroii Magni, ,et|suum"_de Vita et scri tis
omnes ip annotatioiiibusrecehsui;' reliquorum Cpdi- Einhardi cominentariumoperi adjecit.
cum si uriushlterve levissjmaquaque in fe' a coeteris. 8. Bouqueti ap. 1744, |iomo Y Scriptorurii Ga li-
dispederef, id in antiquioribus'tantuni vel meliorihus, corum; adhibitisinoveriiCodicibusregiis Parisie si-
e., g., 2, 2 b, c5, 4 B 1, 2, ihdlcavi, cuni nec pcs- bus, quos inter et Chesnianos fuisse bpinari licet
sima quoequescribarum (nedum editorum!) merida '% Nicolai Heerkens. ,;Groiiingsean. 1*755in- °;
cbnjecturasve nosse ullius hominis intersit, nec iis Schminckiumutplurimuin sequitur,
cblligendis otiiirn meum vel animus sulliceret. Quod- 10. Gabrielis Goddfredi Bredow, Helmsladii . .
mihi in vilium verti, tantum abest ut^-erear, quin 1806, in-8°. Pfajter veterasubsidia Alberti Stadenis.
potius, doclos viros, vel ita inutilia congefi, cottque- et"Henrici de Hervordia, qui Einhardum exscrip e-
\ •' - -
s.luros esse; prajvideani _ "Drunt, lectioriesattulit, et coriqiiisitisundique q se
Divisiohem"pperis a Resselio institutam, propter . Eiiihardo illuslrando inservire pbssent, id praecip e
le'gentium!coniriiodaretiriendam ratus, duobus lan- efficerevpluissevidetuf, rit tristissimo tempoyeG r-
lum jocisimniutavi,' quod neminem ifl' brrorem iBdii- " ''
manos aritiqiiaevirtutis exemplo ad redintegfand<m
cere pbsse corifido. eam incitaret. Quodad.efiiciendum utinam sem r
Editibnesahteriores fuerunt: histofi.apalria valeat! •" j
L. Nueharii anno.1521, dissertationede origine et • ^inhardi libellus, mox ut prQdiit, iugenti omni n
i
csognoscitur. al purissime veritatis,ulpote , quibus pieneie ..tan.tum glprie incrementi . merito.prvde -
pene omnibus interfuit lestimbnio fobofasse. Nalus cie et probilatis est assecritus. vt inter oinriesre 'e
enim in orientaii francia in pago qui dicitur m.oin- niaiestatis minislros pene! unus haberetmv Cui r x
K,geuui. in fuldensi cei\obio suh pedagogi.osancti bo- id temporis potentissimusjet sapientissimuspluri ai
nifacii martiris pfima"rudiriienta suscepit. Inde ah familiarilatis suesecreta fbmmitleret etc Hec di i-
aiigolfo (a baugolfo)abbale ; monasterio (mbnaste- mus ut in dictiseius mirius. quisqiie habeat dubit -
rii) supradicti in p.alaciumKarblitranslatus est; etc. cionis Sequitur huic opusculo.EgoSlrabus,- lytul s
S.equiturhunc uero relabentibus ih contraria sludiis et incisionesproul visum esl congrvum . inserui. -t
luirien sapiehcie . quod minus diligilflr'. rarescifjn ad singula faciliter querenii quiclplacuerit eluce t
piiifimis. Predictus ilaque;homuncio, ham statura accessus .-fihil prologus. t Baugolfus, Sturmir-su -
, despicabilis videBahur. ip aulaKaroli oimalerissa- cessor. annis 779-802monasterio Fuldeiisiproefui."
 VITA 26
applausu exceplus, mox ah hisloricis qui Garoli A Vitani exscripsisse, Theganum eanvsaitem imitatum
teinpora allingerenf, sacpissiniedefloratiis est. Quo- esse, proexplorato" hahemus. inSaeculonono medio
fum numerus cum medii oevidecursu semper auctus _Ru.odolfusFiildehsis monachus Historia transla-
sit, hic antiquissimos'tantumeornm"et-Einhardo liohis "sanctiAlexandri plufima inde riiuluatus est;
coaetaneos,.Enhardum Fuldensem qui opus suum Arnulfo rege, poetain Saxonem Vitam versibus ex-
circaannum 850 incoepit, chrcmographumi'bnta- pressisse",et saeculoduodecimo"Radevicumin Fride-
jiellensem, Theganum ,:"Anonymimi YilaeLiidoyici rico imperatore depingendo.eamprse pculis Uabuisse,
"auctorem,nomiuasse sufficiat,' quorum tfes Caroli jam anteaTiri docli monueranl. , ,

m VITAM BEATI CAROLI MAGIM,

(1'ertz, Monujncnla(Jermamaeiiistorica.)7

yitarii et co.nveriialionem,et ex parte non hiodica B compelleret,nuirimentum videlicet in me.impensum,

rps gestas' domni ets nutritbris 3mei Karoli,excellen- et perpetua, poslquam in aula e|us cqnyersari coepi,"
tissimi "etmerito Tamosissiriii"regis, poslquam scri- cum ipso ac liberis. ejus amicitia; qqa me ita sibi
bere aniinus tulit, quanta potui bre\3tate complexus devinxit, debitoremque tam vivo quam mprtuo con-
sum; operam impendens, ut de' his quae ad -meam stituit, "ut merito ingratus videri et judieari possem,
notitiam pervenire potuerunt, nihilomitlerem, neque si tot beneficiofurii in jue coliatprum 13iromembr,.
prblixitate naTrandi nova quaeque * fastidientiuiri clarissima et illustrissima hominis optime '* de me
animos buendefem; si tamen s Iioc ullo niodb vitari meriti gesta silehtio praelerirem, patererque vitam
pdtest, ut ribva scriptione 6 rion offendantuf, qui ve-" ejus, quasi qui nunquamvixefit, sine litteris ac debila
tefa «t, a viris dbctissimis atque iliseriissimis confe- laude manere 'c, Cui .scribendae.atque explicandae
cta monjmenta 'fastidiunt, Et quanquam spjures non meqm ingeniolum, quod exile et parvum, immp
esse nohamblgam, qui otib aclitteris dediti,"statum paene 16riulluni est,sed Tullianampar erai.desudare
aevi praesenlis non arbitrentur iia" negligendum, ut facundiam.En libi librum, praeclarissimi et maximi
omnia penitus quae liunc fiunt, velut iiulla memoria yiri memoriam conlinentem, ih quo praeler illius fa_
digna, silentio atqvie oblivibne tradantur, potiusque Cta non est"quod admireris, nisi forte, quod honio
velint, amore diuturnilatis illecli,' aliorumpraeclara C * bafbarus et in Romana locutione perparum exer- .
facta qualibuscunque scriptis ihserere, quairi sui nor _cifatus, aliquid me decenlcr aut commode Latine
minis famam posteritatis memoriae nihil scribendo sjcriberepossej putayerim, atque in tantam impu-
sublfahere, tamen 9,ab huju§cemodiscriptione nbn dehtiam proraperim, ut illud Cicefonisputafemcon-
existimavi temperahdum, quando mihi conscius temnendum, quod in primo Tusculanaruni libro \
eram, nullum ea veracius qiiam me scribere possej cum de Latinis scriptoribus loquereiur, ita dixisse
quibus ipse interfui, quaequepraesens oculata, ut di- • legitur : Mdndare qucinqnam, inquit, lilteris cogila-
cunt", fide cognovi, et utrum "ab alio scriberentur tiones-suds,qui eas nec disponerenec illuslrare possit,
neche, liquido scire non potui". Satiusquejudicavi nec-delectationcaiiqua allicere leclofem, homiilisest
"eadem cum aliis velut conimuniter litteris mandala inlemperanter abutcntisel olib et litteris: Polerat qui-
hiemoriae pos'.s'rorunitradefe, qriam regis excellen- dem haec oratoris egregii sententia me a scribendo,
tissinii, etj^inniumsua aetate maximi, plarissimam13- deterrefe,. nisi animo praemeditatum haberem,'bo-
vitam et< >regiosalque moderni temporis hominibus minum.judicia polius experiri,' et scribendo" irige-
vis imitabiles actuspatiobjivionis tenebris aboleri. niblimei periculum facere, quam tanti viri menio-
Subefat et alia jiori irralionabiUs, ut opinor, causa: riam, mihi parcendp, praeterire.
quae vel sola suflicereposset, ut me ad haec seribenda B : -. • .'. - '..
YARIANTESLECTIONES..
" ! d. et deest 5 b. s. et n. m. deest3. 4 n. q. deesil c " off. Iicel
__Jmod'cagestas2b.m.-gesta2c. ~ 5.
hoc'5. 6 descriptione 2b. 5., moriumentaonines,praeter% 5h. 8,11 b. 11 c B 2b. 8quain,vis4 b. 7.
8. 8 b. 11 c? 9 10 ferunl 5 c, J1debui 6. 12" deest 5. clarissimi 5 c. 6. 13-cumulatorum6.
lamenque^. 16
lv-optimicon-.pptime2. optimi 2 h. 5. 5b,c.B2b.'' remanereOb. 7,l'lh,'c. d. ^deesl 5. -" ethaec
sc.5. 6. 6-b. 7. 8, 11. II b,'c, d. 15. -
NOTJE.'
' I. e. 1-Cap. 3. SciiMiNc&Ei
Germanus; Ci. Suetoijii Caligul. c. 47.
 '
» B. CAROLIMAGNf \ 28

YITA CAROLTIMPJERAXOmS.
a Gen^ Merbvijngorum. 1, de qua Franci feges slbi A,ptantes duobus' magnis proeliis,- uno in Aqjuiania:
cfeare s soliti" erant, usque in Hildericum'" regeni, apudPictaviuma*civitatem,'alteroiuxta Narbon m£?
' 2G
qui iussu Stephani, Romani ponlificis, depositus apud Birram fluvium; ita devicit, utin Hispa iam
ac detonsus, atque in monasterium 4 trusus est, du- eos fedire compellefet,j euhdem magistratum, pa- '
rasse putatur. Quae licet -in illo flnila possitvidefi, tre Pippino sibi dimissum, egregie amministrav ts?;
tamen iam dudum nullius vigoris erat, nec quic^ qui honor yon,aliis.a pppulo dari consueverat, uam
qu,am in se clarum praetef inane regis .vocabulum-,'. hig..qui-et claritate gerieris ef'opum amplitudin ce-
praeferebat; nam et opes et potenlia regni pcnes "teris- eminebant. ;
palatii praefectos,.qui maiores-domusdicehantur, _e£. Hune cum Pippinus^-psilerKaroli regis, ab a '0 et
ad quos summa imperii pertinebat, tenebantur; patre sibi el fratri Karlomannoss relictum, sii ua_
neque **regi aliud reliiiquebatur,.quam ut regio' tan- ciimeo coricordiadivisuni,aliquotS9annisvelut 2 -sub
tum nomine contentus, crine profuso, barba- snnK -rege-meniorato tenuissel,, frater eius Karloma nus,
missa, solio resideret, ac speciem dominantis s effih- incertum quibus de causis, tamen videtur uod
geret, legatps undecunque venientes audiret, eisque amore conversationis-.conteniplativae 30succe sus,
abeuntibus responsa 6, quae efat edoctus*.veletiam ' operosa temporalis regrii ammhiistratione 31 re icta,
iussus, ex sua velut polestale redderet.; cum praeter B Romaiii s'e in otium cpntulit, ibique iiabilu p.e nu- -
inutileiregis nomen et precafium vitae stipendium, tato monachus factus, in monte Soracte 3Sapud aec-
quod ei' praefectus aulae, prout videbatur," exhi- clesiam beati Silvestri constructo "monasterio, cum
bebat *, nihil aliud proprii possideret, quam unam et frairibus secum ad hoc venientibus. pef aliquo an-
eam 9 praeparvi"10reditus villam,'in qua dbmum et 11 hos optata quiele perfruiturv Sed cum ex Fr ncia,
ex qua famulos.sibi uecessaria "ministrantes atque multi nobilium ob vola1 solvenda Romam goll ni-
obsequium exhibenies paucae numerbsitatis babe- ler 33eomij.earent^ et eurii,/velut dominum .uoii-" ' e
bat; Quocumque eundumerat, carpento " ibat, quod dam3lsiium, praplerife nollenl, otium quo ni
bubus lunctis, et iiubutco rustico niore agente, tfa- delectabatur,j;rebra salutatiorie ihterrumpente , lo-
hebatur j 'sic ad palatium, sic ad publicum populi sui cum mutare cbnpelluntS6. Nam'36huiuscemod fre-
conventum,qui.annuatimobregnilsuliIitatemcelebra- quentiam «um suo prpppsito olflcere vidisset, r licto;
batur ll, ire, sic domumredire solebal: c ad **regni monte,, in Samnium3* provinliani ad monaste iuni
ammiriistrationem.el oriinia"quae.veldomi1Svel foris jsancli Beiiedicti situm in castro Casino3Ssec sit,
agenda ac disponenda,"
' ' erant, praefeclus aulae proci.- ,et ibi, quod reliquum erat temppralis vitae, reli iose
rabat ", conversando.89complevitd.. , ,
•2. QuopflTciotumls cumHildericus deponebatur ", " 5. Pippinus^autem; per auctpritatem Ro ani
20 pbntificis ex praefeeto palatii rex constitutus ", cum
Pippinus, pater Karoli regis iam velut heredifario
sl per annoslS aut eoiamplius e Francis solus i pe-
'fungehatiir.'Nam pater ejus Kafohis, qui tyranhos
22
pef totam Franciam domihatum sibi vindicantes raret, finito^Aquilanico_bello, quod contra aifa-
!3 Galliam occupare tem- fiumts, ducem Aquitaniae, ab eo susceplum, per
oppfessit, et Sarracenos
.. YARIANTESLECTIONES. - .....
1 al. merowingorum,meroingorum, mermgorurn,mervingbrum 9 b. menyingprum 7 c. mercvingbru 8 c.
* recreare B 2, 2 b, 5, 5 b, d. 'procreare B 5, 5 b, c'4. 4-b. s liiidricum 1. ,i b.,8 b. 11,11 b. c d.B . *.
hildiricum 10 b,c. ' childericum. s4 m. sithiu 7. 7 b,' c **nec S.atque a.liudreginon r..5.b. .'donuna
'°
oms
B.2. 'deest% doctus 8 b. exibehat 1. 2. 6. exihebat 5. 9 et eam deest i b. 8 b. parvi 2. per-
parvi3;3b, c 7. 8.9. 11.11 b, c, d; B2b. -^deest 8 b. B2._| b, Lila. lscarpente B2: "regn sge-t
culo decimotertio i» regiam corrupftnn 1. regi 10 b. 14celebfatur B 2.. "ita omnes saecuh IX el cum .- ac
10domui 6., " curabat B 2. - 1?corrigentismanu adtebtumi. o. cum
' saeculi XI. codiccs,- S0.
plerique saec, XI et XI . co-
h. 6. ?9dispbnehatur3 lj. 11. h. iure 8 b. sl ita omnesfere saec. 1. et jplenque 23 saracenos 1. 2. 8 . et
dices; tirannos 1*. 2Sdominahtes vel' liim sibi vindicantes 2. doniinantes o. 3 JJ.
11 c;. 11 d, -".arbonam-B . 4.
nonnullicodicesrecentiores. 2*pictavinf % pictavum 2 el 3. 5 c 8. 10 c*.27
i b. « hyrram 3.3 c. ib. 7. 9.10 b. 10 c*.pyrram B 2. 2 b. buram 5 b. admimslravit 5 b. 4-b. o. 1 . B
ss ahquodcorr ah-
2.3 b. 5. 2Smanu recentiorikarlemannoL. karolomanho"4b.8 b. 10 d*. carlomanno S. manu i. sora e b.
quotl. 2S*deesl 1. .30contemplalivael. sl«dminislratlone4b. 11. B2. 3Ssaractesecunda
B 5 b. ita sae IUS.
serapti 11. syrapte B 2. syrapli 6 b. 33sollempniter 5b. 6.10 c*. B 2. 5 e. solempniler 37
Skdeest^sedeademmanuapposilumi..'' com\Mhmti.li''. 3Gc Cumqueh.f. srio 1. sammamlOc-. ^2.
38casinumB 2. cassinb 1. %et alii multi. arce cassina '8-4S h. S9dcest B.5 b, c.j pipinus 3b. 11.B 2. d c,
41constituitur. Cumque per 1. conslitulus cumque 2. gahirarium 5 b. gaifenum ~:(constanter). g ila-
iiumB2.
NOTiE.
a Cf. Suetonii Auguslum e. 1. r. c' i. e. at. •
1 Zacharia mortuo, antequam jussu ejus Pippinus Cf. T. I. annales! aii. 755—755.
«'Pippini regno a plima coronalione anno 7S2
coronafelur, Stephanus ^ntecessoris sui mandalum a secun a et
confirmasse putandus est. Ra et auctor fragmenti computalo, anni 16 et ajliquot menses,
Urstisiani (SS. T. II, p. 76*]nostrum intellexit. I <c attonsione filiorum Karlomanni aiino 751, am i 15
secunda Pippiui coronatione hic nhnime agitur. jncompleii evadmit, I
 29 ITA. 50
"
continuos novem annos"gerebalur, apud-Parisius A gestas et^iomis et foris, deindemores et studia ei.us»
mbrho aquae * intercutis"' a diem obiit, supersliti- tum iie regrii amminislratione et fine narrando, riihil
bus 4 libefis Karlo 6 et Karlomahno6,"ad; quos suc- • dehis 23,quae-cognituS4vel digua velnecessariasunt
cessio fegni divirio nutu-perveneral. Franci siqui- praetermittam '*. . . --
dem, facto solemniter generali eonventu ',- ambos 5, Omniumb bellorum quae gessil, primo Aquita-.
sibi reges corislituunt, ea conditione praemissa,"ut - nlcum, a patre inchoatum sed nondumfinitum",quia
totum fegriicorpus 8' ex aequo partirenlur, et Ka- cito peragi.posse. videbatur.26,' fratre adliuc vivo,
rolus eam partem, quam pater eorum Pippinus te- etiam27,el-" auxilium-ferre'rogalo, suscepit;-et licet
nuerat; Karlomahnus verp eam, cui palfuus" ebfum ^umfraterpronlissojfruslrassetauxilio,susceptam' ex-
- Xarlbmahnu'S'praeerat,regeiidi
gratia suscipefet 9. peditioneriistrenuisslme exseculus,- npn prius ince-
Susceptae10suntulrinque conditiones, et pafs regnj . ptcidesistere aut-seniel suscepto-labori59cedere vo-
divisi iuxta modum sibi proposilum ab utroque re- luit, quam hbe quodefficeremoliebatur,perseverantia
cepta est. Mansitque'ista, quamvis cum suirirriadif- quadam ac iugilate30perfeetoflne ooncluderel. Nam
-
ficultate, concofdia, muitis ex pafte Karlomanni etHunoldum31;quipost SVaifarii•32mortem Aquita-1
socletatem separare moliemibvs,trdeout quldam eos niam occuparebellumque^lam pene 3^peractumre-
eitairi bello comhiittere siiif " jnedilati. _Sedin R pafafevteiriptaverat,Aquitahiam relinquefe et. Was-
hoc plus suspeclils fquain periculi fuisse, "ipse " cbniam s~petere coegit. Quem tamen ibi consistefe--
rerum exilus approhavil, cum, defuricto Karlo- non sustinens, transmisso amne-Garonna 36,'Lupo,'
manno c, uxor eius "cl filii cum quibusdam, cjui^x, YVasconumduci.peflegatosmandat,-ut."perfugamss"
opliritatuiueius numero pfimofes "erirat," Italiam fii- reddat;' quod ni39feslinatofacial,.belIo se cum^expo;
ga peliit 16,etnullis existentibuscausis,'spretombfiti slulaturum40.-SedLupus,- saniori usus consilio, non
fratre, sub Desiderii,regis Lahgobardorurii"."pairo-" solum Hurioldumreddidit, sed etianrte ipsum cum
cihiumI8se cum liberis sriis contuIit19.'Et1£arloman- provincia cui praeerat, ejus potestati pemisit *'.
nus quidempost amminislratiim communiter20bien- 6. Compbsitis inAquitania rebus eoque bellb -fi-
'
nio regnum niofbo decessit; Karolus slautem, fra-' iiilo.-regni quo4ue:"sotio4Siamrebus 'humanis;exerii-:'
tre defuncto, cpnsensu oniniuin Ffancorum -rex ptp, •rbgalu el precibus AMani 43.Romanae urbis
-
conslituitur. '- ,' episcopi,exoralus, bellumcontra Langobardos44sus-
i. Decujusnativilatee atqueinfancla,vefeliampue- cepit. Qubd prius quidem'" et a patre eius"46, Sti.-
rilia.quianeque scriplis usquaiii" aliquidrleclaratum phano papa' supplieante -'~, eum-juagna diflicultate
est, neque quisquam inodo superesseiiivenitur,*qui' p suspectum est, quia quidame pi-imoribusFrancoriun
liorum se dical-habere nolitiam, scribere irieptuih• cum quibus consultare solebat;Jadeo voluntafi eius
iudicaus, ad aetus et mores celerasque"vitae Illius reuisisunt,'ut-, se regemdeserturos' 48i'domumque re-'
partes~explicandasac demonstrandas,' omissis inco-' ' diluros ,"~liberavoce proclamarent 49: suspectumest
gnitis, .tfansire dispbsui; ita lamen iit 'primo res tamen sotunc contraIIaistulfum51regemet'celefrime
- . . , LECTIQNESYARIANTES. .-..-.-
1 parisiosSb. i. 4b.8 b. lOc*.H.B2. satque6. 3incutis B2.niculisB2'.intercutaneb B5. 3b. 3c. 5
d. i. tb. 4 fuslibus 6. B karolo 2 b. 2_c 5/5 li. S. 7. 8. 9.' 10 b- 11b. 11 c*. B 2b, 5. -c karlemannol.
' cunventa 6. 8 cor cprr.
2.'(6. 6 b.) 10 c. karolomanno-ib. 81).karlomagnollc. charolomarinolld,
corpus 1. 9 susceperat 1. 2. 5. 10Suscepiae«s^ticreceptaesti/eesf 5. l- sunl'B2. " suspiciohis 4b.
&h~.eitres Bpuqueticodces. 13ipsi"B2. 14-eiusquae dieitur teoberga 6. "priores B-2. '".peteret 8 b. i b.
17longobafdbruhiSb.5.10 c*.19 B2*, 5. 5b, 3c, 5d, i, 4b,5.-- 18palrocinio, 2amanv corr. patrocinium1. pa-
trocinio 5. B5, 3'h, 3c,*4b. offerret'8b. ib. *"communii. sledili hic capitisi. initium ponunt.' ^un-
quamco.n-.usqiiam1:25unquam 2b. 2c. 3.11 b 11c. 11d. B5, 3c, 3d,4. s3'eisB2. s4conditaveldigesta
uelnecessaria B2. praelermitlam. Explicitprologus.- Incipitliberprimus de amminislracione regni et
fine Karbli. Oninium10'c*,Hic esf pars prima in quade bellis agitur 2. n puiabalur 8 b. -7 deespSb.
30
ii.
ssrfeesJl0c*.B3;5b:5c.3d.4.4b.5. s8*.s.tamene. 5? SchminckeBouquet. s9labore5b. 11. Aci.deest
8b.'4b. ^•unalduniS.humpldumBSc./ticeJm/i-flnonnuW/.-hunaldum.8Suuai.phariiiB2.gaufarii 2. 33bcl-
lumqueiam peractum reparare in codicisiniargine appqsitasunt. 34penedeest1. 3,Bguascpniam 3. ^''gaf-
ronna 2b. garorima 4b.'ll. llb. garrona B2.garona.R 2b. garonma et aedificatocastro frontiaco 3.,".
37deest \b/ 2 c 5^5 b. 6. 11 c=11 d. 38profugam 1. profugufti2: 39nisi 5. -5-c.'9.10 c B3—4. h~.posluia-
turum B3—4. cxpulsurum codex utius Bouq: 41 submisit8b. 4h. 4Ssocio plurimi codd: 43 hadriani,i:
44longabardos1. longbbardos5b. 4. B2b. 5.5b. 5d.4. 4b. 5. longobardus6. **deestB^—4. 46eiussub.
st. p. s. 1. 2. 2b. 2c 3. 3*. sub deestin feliqids; et Einhardum pnnio quidemsub (plicante)steplianop.apa
scripsisse,tum verosiipplicante " reniplo,-sub non ita delevisse
4S existamaverim,-ut non scribarum aiiquiid qn~-
que recipieiidumpulavirinU si inmafgine adiectumi: diserturos B 2. 49declamarent5h. . ""-lamenes.t
2. 5 b. 4. B 2 — 5.aliique. haistblium8b. 4b. 10c*. aistulfuin 5. "constanter. , _ •-"
-' •' "
..".':*' N0TJ5. ,"' .
a Cf. Suet.Neron. c,_5. D Aprilis ex Kalend.arioLaurishamensisaiculi ix. (M&-
b I. e. suspicionis. . .bill. de Re diplom.suppl. c.,9.), Aquisgraniforlass?,
c Absona recenliofum eoiumenla de Karlomanni ex Slonacho Sangallensi'1. n, "c.30,'Ingelliemii ari-
~ causa referre ta;det.
obitus ctore GodefridoYiterh. Partic xvn, pag. 505.'ecliu
Karlomannusannis completis 769 et 770, anni Struv. Pipinusmoritur,cousurgitCarolusacer, Natus.
768 parte inde a die 9 Oclobris,et multo majore anni in' Ingelehein,cui Berta fit TJngaramalcr (!).
771, scihcet usque ad d. 4 Decembris.rcgnavit. -' f Cf. Suetonii August. c, 9.
e Natus est anno 742 ex Einh. Vita cap. 51, dic 2 e Cf. ibid. c. 10 - ,
 51 B. GAROLIMAGNI I , 52
ppnipjeliuii,Sed ' lice.t sibi et patri bellj. suscipieridi A
t lur 2S,Suberaiitet causae ,quaecolidie s9pace con-
Similiss ac potius eadem 3 causa subesse.videretur; turbare poterant, termini videlicetnostri 30etil orum
"haud%simili lamen et labore, «ertatum, et finecon-= paene31ubique iri planpcontigui, praeterpauc loca,
stat essecompletum. Pippinus siquidem5.Haistulfum„ ih quibus.vei.silvaemaiores, yel.mbnliuni??_iu a in-_
regempaucorum dierumobsidione 6 apud Ticenum 7 leriecla utroruihque agros certo limiledisterm nant,
8 33
cpriipulit et obsides dare el erepta Romanis.oppida in quibus caedes ei rapinae n yel incendia vi issim
atque castella restituere, alque ut reddita non repe- "fieri non cessabant; quibus adeoFranci sunt ir itali,
34
terentur, sacramento fidem fa<_ere;Karolus Kverb u.t non iam vicissitudinem86reddere, sed ap rtum.
post inchoatuma se belluniiio.n'priusdes.titit,quan»_.et cpntra H eos bellum susciperc dignum iudie rent.
Besideriumregem, quem.longaohsidionefaligaverat, Susceptum est igitur 3' adversus 38eos bellum, quoq
in deditiopem susciperet, filium^.flius.Adalgisum.11, magnaS9 utrimque aniihositate, tamen m.aiore axo-
in quem 12-spes omnium inclinalae- vid.ebanf.ur13,-_ pum quam Eraifcoruni dampno 4\per continu s tri-
rioh solihn regno sed etiam Italia ,4 excedere 1Bcom- ginta tres annos.gerebatur, Poterat siquidem ilius,
pelleret, omnia \f Romanis.erepla restituerct,Hruo4r fihiri,41 .si. Saxonum hpe perfidia pateretur.D cile
gausum 17,Foroiujiani 18ducatus praefectuni, res no- dictif est, qupties4Ssuperati iic siq^lices regi e de-
va_sma]iej_item.I9;obprimeret, totanique Italiam suae R-diderunt43,imperata facluros pplliciti sunt, o sides
ditioni subiugaret, subactaequefiliimisuum Pippimim qui imp.erabanturabsqpe dilatione dederunl, 1 "atos.
44
regeinlmponcret. Italiam iptratjli, quam diflipilisAl-- qui mittebantur suscepbrunt, aliquolies ita omiti
piuin transilus_,fuerit, quanlbque Francorum labore- et emolliti48uteliam_cultumdaemonum dimitl re et
irivia mpntium.iuga et eminentes^in -cpelum.scopjili,, Ciiristianaereligioni se subdere velle promitte ent t
atque asperae eautes so,sup,erataesintal, hoc loco de- sedsicutad.haecfacienda_aliquoties46proni47, icad
scriberem 2S,nisi vitae Illius modum polius quam eadempervertenda semper fuere praecipiles, n n si|
belloruni quao gessit evenlus memoriae 2S;-mandare- 48ut 49satis aestimare M, ad u.trumhprum faci iores
pja.esentiopereanimo essetproppsiluni. Finistamen veriusB1dici ppssint, quippe cum ppsl inohoatu cum
Jiuiusbelli fuil24subactaltalia, etrex D.esideriusper- ejs hellum.vix ullus "' aririus.exactussit, quo n n ab
petup.exilio depprlatus, elfilius eius AdalgisusItalia eis huiuscemodi63facta]sitpermutatio. Sedmaa ani-
pulsus, et res. a. Langobardorum 25.regibusereptae, mitas regis, ac perpetua tam in adversi_s.qu m in
Adriano2;6, Romanaeaecclesiac rectori-,restitutae, .. prosperisnieniisconstaritia, nulla.eoruni mula 'lila-
.7. Fost cuius finem S.axonicum,quod quasj interr tec>vel vincl poterat, vel ab his quaeagere coep. at "'
missum videbatur, repetjlum est; quos? nullum ne- defatigari; nam rumquam eos huiusceniodi a quid
~que-prolixius, npque, alrocius Fmncorumque po- 'G perpetraptes inpune 66ferre.passujsest, qu'm au ipse
pulo laboriosiussusceplum est, quia Saxones, sicut jjer se ^ ductoremB7, aut per comitessuos niisso xer-
omnes fere Germaniam incolenles nationes, et na- citu, perfidiamulciscefetur et dignam abeijs iger
ttira feroces, et cultui daemonum dedili, nostraeque r_etpoenam5a,usque duni, omnibus.qui resiste e so,-,
religionicontrarii, neque divina neque humana iura lebant proiligatis el hi suam potestaiem redacti , de-
ycl polluere vel transgredi inlioneslum arbitrab.an- eem miilia hbminum ex his qui ulrasque ripa Al-

VARIANTESLECTlONES..
* Sed liccl usquecbmplelum.deestlOf. lOg. 2-aut similis 5. similis w.corf.jl. omissumscd-eadem^tgnu
. supplelum. S candein,-corr. eademL eandem causamB2, eadem causam 6^ 4 liaut 5b. 10c*..B5 5b.
4h, aut,B2. -" quidom corr. siquideml. 6 obsiditione, COJT. obsidione1. 7| ticenum corr. ticinuni . li-
cenumSxi. 4." 6. 6b, lQb.-B2; S. "8.op}da,corr. oppida 1. 8"'karlus4. B2. |10-etfilium 81).4 b. filiu que
3. 6b. 11. 12
adaugisum 5 c. 5 c*.ita et inffa. 4 quo B2.. 13inclinalemdebaptui:,rorr. iuclinata uide atur.
\, inclinata uidebantur COIT.uidebatur B2. ^1. jtaliam B 2. italiam cedere B 4 b. hilalia 3"b. 18,-cederBS
TT-4,yecedere 8'b. 4b, -16omniar. e, r. dccst11'. ".hruadgausumTil2; ruodgausuni 4li. 10 b. c 11. 1 b.
B S. ruolgausum B 5; ruothgausum B 5 b. c ruothogausum B 5:d. routgausum B 4. 4 b. rodga.usum 2 c.
ruoguausum5. hruodgaudum 3 c ruodgauduin 3 c*.%b._ 1Sforohiliani corr. |foroiulaniB2. foroiulan 6b,
B2*. foroiulii 5, 19molientes, cp.T. molientem 1. . 20caute_B 2. 2"!sujit 3. 5 b, ". discriberem 2.
™deest3. ^dec.-tB 2. 2Hongobardorum3 b. 10 c*.B 5 —5,' "hadriano 4-Sb, 4b. 6.1), 27-quocf 6. B 2.
S8arbitrantur8b. ib. ?9 colbidie 3 b. cottidie B*2cottidieB3--5. quolidie cdili. '30v. francoru 5,
32 1. 33vel 1. re(iqui omnes eX~lcgere\videntur. s4deest B 3
31poene 1. motium, corr. montiuni 36 37 '*s S9
4.
36viees 7 a. 7 b. 8 b. 10 f. 1. 15. adversus 6. ergo 5. contra 8 b' 4 b. B 2. 5 — 4.' ma ima
31). 40 damno4. 41); 81). B2. 3,-S. 41dictum 6. B 2. 5. 4S 2. 3 b. 6b.ll B"2 5. 4 de-
—
quotiens
derunt 1.-2 h. 3^c fib. 8. 10 b, c B 2 — 5. dediderint. . sinl» . dederint .. susceperint 8b. 4 b. 4i ali-
qjoliens 3 b.U.B3.3.4.- 40mollitiB2. 46aliquotiesadhaec facienda 1- '47tyeeslB 3—4. 48sill . sic
7! 7c. «utnon sit satis.2b, 2c lOb. lOc, llc 11 d.,B5—S.ut npn satis sil 7a,b, c, d. 9b. lOf, , h.
- 157ut non satis potest 8. ut non facile aestimare possis 8b. coestimari 11. 11b. " ferius 4. 52"ille2b.
2c.3. 5b_.5c. lflf. llb. 11 c lld. S3huiusce.di,COJT.huiuscemodiabeis 1.! "• multobilitate 1. es ae
coeperanl 1. 6binpugne COJT.iupuhe 1. .S7 duclorem I, 2. ~\b;-deesl 2 c; feliqui -omnesducto. Cf in-
fm cap. 12: < uivaet quam per se gesseraf,expeditioue.
' t «8p. e. 5. 5b. 4. 8b. 4b. C:i0b. lOc" B2-
— 5; -"'-_-,
- ' EOTM. .- - .."._.'
a vela sciiploribushujus acvi eadem sigmficationeD ^Suel. Aug-, c_20. ...
' - .I
qua et usurpalur.
 33 " YITA: - - - - U
bis *fluminisincolebaht, cum lixoiibus et parvulis su- A j exequenda^Saut2a propter ^3 laborcm detractavit2*
blatos 5transtulit, et huc atque-MIlucTJerGalliamet 4 autpropterperieulum-exhorruit, verumunum quofl-
Gerhianiam miilfimoda divisione dislfibuits. Eaque queSBsecundum suamqualitatemetsubire' 26ei.ferre
fconditionearege proposita-ct ah- illis suscepfa",tra- cloctus,riec-in adversis cedere, nec iri prosperis ' false
7
ctum-per tot annos bellum constat esse finitum,-ut blandieniifortunae adsentiri- solebat. ', -
ahiecfo daemonum cultu^ etxelictis'patriis caeri- 9. Cum enim assiduo ac~"paene, continuo cum
mbniis 7, christianae fidei atqiie religibriis' sacfa- Saxoriibus 2a bellb certaretur,- dispositis per con-
menla susciperfent,et FranciS adunati, uhus cum eis~ $rua corifinibrum -loca pfa.sidii?; Hispahiamquara
populus effleerentur *-.,''.-'-." maximopotefat helli apparatu "adgredilur; salluque
' 10
8.- Hoc beUo9;licetpefmultum temporis spatio Pyrinei 29 "tuperato; oinmbus quae"adierat'eppidis
traherelur; ipse non amplius eum hoste-quanr bis atque caslellisin deditioncm acceplis';salvo-et Inco-
acie cpnittxif; semel iuxta moiitem qiii Osriengi10* -lomi 30exercitu fevertltur;~ praetef c(uod in; ipso
'dicitur, in loeo Theolmelli " nominato,,-et iterum PyrineI31iugo "Wascoiiiam3S perfidiam 33pafumper'84
apiidHasa "fluvium a; ethocund mens*e' paucisque 13 ih redeundo 3Bconligit experiri. Nam cum agriiine
interpbsitis-diebu... His duobusproeliis hostesadco longo. ut3C loci et angustarium situs perniiltehat,
profligati Jfcflevicti suni; ul14ulterius,!iregem'-neque B pbrrectus iret -esercilus';, Wascones 37, in sunwni
provocare; hetfite- venienli resislere,' nisi-aiiqua loei fnbnlis- verticepbsitis insidiis-— est enim lOcus ex
munitionelb defensl",aiiderent: Plurestarien eovbellS opacitate silvarum"; quarurri ibi maxiriia est-copi!f,
4ani ex -nohililate Francorum quam Saxonum'; et - irisidiis-ponendis bportuims 38~^~extremam impedi-
iuocti summis honofibus, viri 17 "consumpti suht., mentoruni parteni";et eoS, qui novissimi agminissin-
tandemque anno triceslinotertio Ij"'finitumest, cum' cedentes";subsidib39praecedentes tuebantur,"desupef
kiterimtot ac tanta in diversis terrartim-partibus iricursahles, in *° subiectam vallemdeiciuni';41, con-
bella contra -Francos et exorla sint ,et -sollertia' s"ertoqiie*. 42cum eis pfbelio; usque-ad unuhi ohines
regis administrata, ut-merilo intuentibus inclubium interficiunt43;"acdireplls 44inipedimentis, noctis he'--
Venlre ppssit, 4iU-um-ineo autlabbrum patientiarm', neflc'io,.'quae iam- instabat, protecli, sumMa cum
aut.felicilatem potius mirari eonvehlat: Nam Jiiennio celefitate4Bin"diversadispcrguhtur. Adiuvabatkihod
ante.IialibunihoG bellum sumpsit exorJium.'et "cum facto Wascones et levitas armorum, et loci,tc hi
smejnterniissiohegerefelur, nihil tamen exliis.qu&e quo res gerebatur sltus; e bontra'' *>Fr.ancos et
alicubi 18erant19^&erida dimissum; autulla in-pafte arniorum gravitas et loci iniquilag pef omnia "\Vasj
ab aeque hperosh certanihie-eessatum est-,-iian)rex; conibus"recldidit48impare's.'In quo proelio Eggthar-
omaium qui sua aetate senlibui domluabafitur 20, et " dus 49regiae niensae -praepositus, Anselmus b0'comes'
pradentia maximus et animi magnitrjdine.praeslan- palatii, .etHruodlandus^^BriltahniciB2limitispraefe-
tissimus, nihil. in-jiis quae vel suscipienda erant vcl «tus, cum B3aliis compluribusiiiterfieiunlur. Nequg
-YARIANTESLECTIONES^
1 albe '6 b. akis 10 c*: B 2. albi B 5 — 4. 5 snblatn .4. .3 et 2. « dccst 1.•atqiie 2.10 c* B
" .dislibnil,-
eofr.r fjistribuit 1. 6 abiecta il..cultura 10.^. h. -li. .7 caefomoniis 6.' -8. efficereturl.. 9 bellum 2. 2b.
2c.5'.5c.ll. llb. liclid.B5—ii "permultumt.spatium 2.2b. 2c.3*. 5,b. 5,c. 4. 8b. 4b. 6.6b.
7. 7c? 7d? 8.-9.-91)?_10b.ri0c. lOf? l(3g? ll.lic. 11d; 12? 15.-^2—5. '10*osnengil. ISibsnigni.Sh. lios-
neggiSc. 5c*. rieggi 5J 3* .•osieedi 8." reliqiii osneggi "theohtm .... .2. tcotmalli 5.-tfehtriielli5b'; theot^
mille B2. iheothmelii 1).lOh. theofmelli SriO c*.11 c. fheotinbliiB4. 4b. iheotmolli B5,'3b, .5-4.'.theo'tnioHi
B5c. thietmelli 5c*. thiefmelle 81). ls asa 3. B5c. uasara, corr. uasera 3b. hasam 8i. 4b. 5. asa'm'6. hesa
B2. 13paucisque 1.-2.2 c.-re/jyuipaucis quoque. - 14deest B2.-.S, .ls irterius corr. ulterius 1. 16.ihinu-
tioneB2. 17consumpti surit viri 1.-. ls deest 5. aliubi corri alibi 4, aliuhi 5 c B2. alibi 2. 5 b. B3 —.4.
19«rant-gerendaomnesfere praeier 1,- S0doihinabantuf, xoff. dominabaluf 4. dominabaiurB3 — 5; sl ex-
sequenda4. ssa..p; I. ,d. deestZbi s3perB-2.- 2Vdetrectavit edd.^decretavit 6«_ SB'.ununiquoque 1.
36subripere B"2. 5 — 5; S7assenlire 2. 5b. 5c.- 8 b. 4b. 11,-B 5—5. adsentife 61). .2S,xorilbus
surripereB
2Spirenei 2.'3b. 11..B 2 — 4. pirinei 5..6.
corr, saxonibus-1. pefinei 6b. pyrenei «t pyjenaei edith J° iin
coluim-edc/Y 31pyrenei 5b. B. 2. et.editi.' plrenei 11. B. 5—4._pirinei4- 3Suuascoriicam 2.b..4..6'.8h. 4 b<
8. 9.11.1'lb, c7d.'ij*5b. uuasconcam 1-1c*"uuascopum.2'e: 3* 7.\guasconum_5. " s'de'esi 51).- 3'-deest 6.-
SBparumpef-inr- deesl
3S 10g.- H. 36/M'C iricipit
39 codex 10< 3'uuasconi B,2, Ceterumecliliubicjueyasepnes scri-
bunt.
42 ppoturius43
corf. pportunus l.-_ suhsidia B 2 —.4.- 40 ab ip&oscriptore adiectiimi...
4B
41.deitiuiit..l;
eertoque B2. inleriitiunt 1. 44directis'COIT.dir-epth 1. directis <]; II; celebritate (3.> f6 locis
47 4R 9
B2/ , £i cbnfra'5'b. 6.-. redflifL etjalii nonriulii. „* esgihardus.lOc eggibarilus 2.'-2,b. 5b."5c.
eggibaldus2 c "eggiardus 11 d. B2 b." egharius 8 b. eghafdus "8c. -aggihardus'. agibarilus 5". ekk-hiardiig
. 4B: ekkibardus Bod.ekihardus B3. 5b. i. 4b. ekiardusBSc.- >BB aiishclmus IB. 8.b.-8c- ib.JO.. l,0h. lOc-
B'.3—5: anshelmis B2. S1ita i.- 6: 6b. 7. 11 c. 11 c.1:15. hrubllandus 2. hruoldandus 2'b; 11 d.hrbadlan-
dus'12.hrodIandns'5c*, iirollandus *2c. hunbldusS. 8*. ruodlandus. 5. 7b.- 10. lOc. ll.-,-Hb. ruodlahniis
10c*.fuollilandus9. ruotlandus 4b, 10 b.rruliolandus 3h. rotlandus,5.-5 *, 5c-rhtlandus 7c-7d. 8"b?.8e.-
. 9b. lOe i-iOf.10g. 15. de'codicum 9c. 14.16.17. lectiqm nonxonslat.CodicesoinnesBei4B. uerbacihruodi
landus brlltannici Jimitis pra"efeetus"o»«'«i(n«.ss britlanici corr. britlannici i. britaririici 5b. 6. 11. briia-
nici 8b. 4 b. "3cum aliis compluribus omissa $ed abApio scriptore adiecta 1.-
''
NOT^r -. r
a Prope Osnabrugani, m locb "quirhedio SeYpO ^Dura^raJannis 772 —
Schlaehivofderherg,jam"dieCius audil;- --' -
 fcg , B. CAROL!MAGNI _ 3(5
hoc factum ad praesens vmdicari poterat, quia ho- -j A orieiite contermini2S,ndh solum inperata non facere,
stis.re.perpetrata ita dispersus est,.ut ne famaqui-. sed bello regemprovoiare temptabat. Cuiusco Uunia^
,dem remaneret, ubinam l gentium 2 qsiaeri-potuisset. tiam, quianimia s8*vtdebatur,ariimositas reg s ferre
10. Domuit a ,et Brittones f qui ad oceidenteniin nequiverat, acproinde, coplisundique contrac sBaio-
extrema quatiamparte Galliae-3 super litus occeani.4 - riani petifurus. ipse kd Lechum2Samnem c ma-
residentes, dicto audientes B.iion.erant,_missaineos gno 30venit exercitu. Is 31fliiviusBaioafiosah amaiv-
expeditione, qua 6 et obsides dare, et quae impera^ nis3s dividil. .Cuius in ripa-castris conlocatis,prius
.rentur.se facturos pollicerij eoacti sunt., Ipsepost- quam prbvintiam intraret, animum ducis per legatos
ea, cum exercitu Italiam ingressus-ae perRomam staluit experiri. Sed nec ille.pertinacftef.ag re vel
iter. agens, Capriam,.Campaniae iirbem, accessifr, sibi vel-genti utile ratus, supplexseregi per isitss,
atque ibi positis. -castris. bellum Beneventanis, ni pbsides qui. inperabantur dedit , -inter ios et
dederentur 7, cpmminalus _est. Praevenit. hoc dux lilinm suumTheodonem St; data 3Binsuper f e cum
gentis Aragisus.S.,fiUos suos^ Rumoldum 9 et Gri- iuramento, qubd 30ab illius potestate 3Tad-3 «iefec-
moldum 10,cum magna pecunia ohviam t" regi mit- lionem '.'pemini 40 suadenli 41adsenlire 4S eberet;
teris, rogat, utobsides,sfilios13suscipiat, sequecum Sicque 43 bello, quodjquasi maximum futuru vide-"
gente imperata facturuin po.llicetur,praetpr ll hocso—.B batur," celerrimus est finis imposifcusiTa ilo 44
liim, si ipse ad conspectumvenirecogeretur *?. Rexfls tamea.postmodumadregem.eyocatns4^ nequ redire
utiliiate i gehtis,magis quam animi eius obslinatione permissus ; neque provincia 40 -quam te ebat ,
considerata, et ohlatos lr sibi obsides 18*suscepit, ulterius duci 47^sed comilibus ad regend com-
«Jiqiie;.utad cpnspectum venire. non cogerelur, pro .Hiissa est. .-
magno munere concessit; iinoque ex fiiiis, qui mi- , 12,'flis motibusita compositis, Sclavis qui noslra
jibr erat, "obsidatus gratia retenlo, maiorem patri consuetudine Wilzi^^proprie^-vero, id e tB0sua
remisit, legastisque obsacramenta.fidelitatisa.Bene- IpcutioueB1, WelatabiBSdicuntur, bellum i latum
ventanis exigendaalque suscipienda cum cAragiso 19 est. In quo et Saxones, velut auxiliares B-8j' ter ce-
dimissis, Romam redit s0; cpnsumptisque 21ibi in teras natipnes quae regis'signa iussae-* se ueban-
sanctorum veneratione locorum aliquot!S diebuSj in tur, quamquam ficla! etminus devota hboe ienlia,
Galliam revertitur. . militabant. Causa.beUi erat, quod Abodrito Bl,qufi
41« Baioaricum.f3 deinde bellum,,et repente ortum cum Francis blimfoederati erantB?, assidu incur-
_et celeri fine complelum est. Quod superbia simul siflne JaceseebantS6, inee'.iussionibus coerce ipote''-
ac socordia TassilOnisducis excitavil.; quijior.talu 24 rant- Sinus 4>quidam " ab occidenlali,58op ano ""
'uxoris. quae fiiia Desiderii regls erat ac 2B orienlem versus porrigitur, longiludinis qui m in1-
patris exilium permaritum ulcisci posse putabat} conperlae, Jatitudinis i60vero 61, quae nusqu cen-
iuncto foedere cum Hunis ss, qui-Baioariis27sunt ab tum milia passuum |'exjcedatjcum in-multis loc s con-
.YARIANTESLECTIONES*.
1 ubiB2--:5. s aWB."5— 4.4B. 2* britones3b< 4b. 10b. 11. BS, 5. s galileae6. 4 cceani
3|c.
L,2. 5b. feliqui oceani. .B obedipntes10. obaudientes 1LB 3 c 5. 6 deest3 qui 1. 2. el fori s'eatii
nonnulli. 7" sese dederent 8 h. 4b. 8 arilgisiis 3. ariglsus'10 c *. 9 fomuldum 6 b. 7. rorrial um 5.
romoldumB2> 10grim6dumcofr. grimoldum l, griinaldum 3; grimoaldum^b. 4 b. li'deesii. 12filosoh-
sides 3,-3b. 5.J0. lOb. lOc. 11. BS-^S. 4B. filiossuos obsides"2. 1Sfiiibs|subs*B2. 14praelerh« ."s. i.
a. c. v. cogereturrf«es«.5. 1Bnbncogeretuf 5. 5 b. 3 c 8b. 4b. 8:10 h. 10lc.4B. 16Pofro.rex B ^5.
17ablatosB2. 18*pro ohside 8b/ 19afagisio5<6. arigisolDc*. B5b,c, .d.argiso B'3,4. sorediit B 3, .4B.
81consummatisqueBSc cpnsuirimatis3. 5b. 3.d. 4. 4 b.B4. -22,
n aliquod 1«2. aliquid 6. S3.baioric
2G 3b.
bawpai'icum'10"b. boioaricum B 5 d; iiadeinceps ortatu 1. %, et alii nonnutii^ 25bacl.2. hunis gtossa
10'c. 27baioarhs abarie^10 c-bubaliis 10c 28conuertimini4. 2S*nimioB2. S9Iechnum: .b.le-
ungaris gf/: 3i 3S
guchumBS. 50maximo5b.i.8b..4b.-ll. B5-^5. His 5 b. alemannis;8 b. 4 b. 11. 33subiec t 8-b.
** S6
34teodonem3. dedit i. fldem 1. datai.Jide reliqui. q. illiusadll c. q. ad illius 11 d. *37fide,ll,c'. est 10
g.-38ac defensibrie3- addefensionemdeest
41
2c. 39defensionem2. 2"b".ll b:'B 2-b..d. sui6 b. 40nullo 2. 5.
b",3-d. 4. 4'b. 5. nulli B 5 c. suadente B 3 h. 5 d. p.^ nemini defectjonem suadenti 8 b. ,4'.b. p nulli
-flefectionemsuadentiB/2b. p.ac defensione nemihidefectioiiem suadeiiti Chesn.Bouq. (arbitrio.ce te suo
exdiversiscodicumleclionibusconflat~a.)ksa~$£inm5.~~.l. assenliri 2..3.[b: 5 c 11. 11 i>. 43 Sique
corr\ Sicque 1. ' _4ttassalo5 b.' 4Bvocatuscon-. evocaius 1. 46provinciamB 2. provinciae.... praees' ,8 b.
47uti.B 5 —i. 4Swiici 3. uiulci 5 h. Wilti6. 7. willzi 4 b. vuilsi S b. uulci ill. uulzi B-2._vvlzi au vvlti
B.5. 49propria2. 5. B 4, 4b. B0idest deestB 2. B1.elbcutione4 b.; lirigua 8b. B2uueletabi2.5b.il.
tvelezahi5. vveletabili5 c.velatabi 7/ weltabi B 5. B3auxiiiatores 6«.6b. 7. J10b. B2. 3—5.. BS* ius e 5'.bi
lussa 6 b. et.iussa 7. iussaCOIT.iussaeB 5« BVabolritos5b. 4, 8 b. 11. abodritos ij h., B6fueranl7. 'b6iar
cessebant 5/4. S. 8 b."ih- B 3—Setalii fortasse: lacessabant 5 b.;,B 2. lacessaebant 6 b.. " quidem «2c.
3\'3-c 11 b.r.llc. ll"d. reliqui quldam. BSdeest 8 b.- *socceanp'5 b. B 2*. -' latilridinis.ceritu' milia
passuum'excedit 10. 10b. '( c. 10 c'.Bfe'doivius pag. 170 ita el codiceriiBqdteianiimlegere animad eftit
quod unde habmrit mihi non liquet, qimni Schminkittsp. 65 ea de re nihil dicat. ' 61liuius q« 5«
- '"" '
NOTiE. ••'"•"!' .'
aCf. Suet. Aug.,c. 21«- B "ron«Hist.
h I. c, virtule. epit.; c«52i
, 'Cf. Adami BremensisHist. e.cclesiaslicam, ib. II
* I. e., apud Aragisum. Cf. Chron.-Mbissiac, an. cap. 9,, sqq^ el de Situ Da.niae,- cap. 217, sqq
809, 812, Aiiuai. Laurissenses, an. 784; Gregorii Tu-
 57 - - - r- YITAv . 38
tractior • inveniatur. Hunc multae circum sedent A tantum auri.et a.rgenti.in regiarcpertuni', lot spo-
nationes; Dani s siquidem ac Sueones 3, quos Nort- lia praeliosa in proelus sublata, ut merito credi
mannos4yocamus, et,septentfionale litus et omnes possit3S, hoc Francos Hunis _"iuste eripuisse, quo.d
in eo insulas tenent-. AtB.litus austraie Sclavi et Huni prius aliis 40 gentibus iniuste eripuerunt. Duo
Aisti6.», et aliae diversae ihcolunt rialiqnes ; inter tanlumpx proceribus Prancorum eo bello perierunl,
41
quos velpraecipui sunt. quibus tunc 7 a rege bellum Aericus dux-Foroiularius4S, in LiburaiaiuxtaTJiai;-
inferebatur 8, Welatab.i9. Quos ille una tantum-, et '.saticam43-,maritimam civitatem-, insidiis oppidano-
44 '46
quam per se "gesserat,expeditipne ita contudit 10ae rum intercpeptus "•!,et Geroldus Baioariae prae-
domuit, ut ulterius imperata, .facere minime ren- fectusj ,in Pannonia. cum contraHunos t7 prpeliatu-
miendum.11iudicarent. _. - , -____-.
... rus aciem-instrjieret>8,-incertuma quo^eum duohus
13. Maximum orijnium quae -ab illo gesta sunt tantum qui.eum obequitanlem-acsingulos hortantem
bellorum, praeter Saxoriicum^huicbello successit, coihitabantur^48)interfectus est. t.aeterum ineruen-
illud-videlicet, quod coritra-Avafeslsvel13Hunrisu- • lum peneB0Francishoc hellumfuit, etprosperrimum
.suseeptumest. Ojiod ille el animosius quam cetefa ex.itum habuitj tametsi diutius ' inagniludind sui."
et longe niaidrl apparatuadminislravitt Unam tamen traheretur. _ , ...
per- se in,Pannoniam —nam hanc provintiam ea B - 14. Post quod et SUtfonicumsuae BI*prolixiiati "
genstum1Biscolebat—expedilionem fecit'; cetera 10 ' coriveriiehtemfinemaccepitB3-. Boemaiiicum"-qqoque
-filio suo Pippiflo '''-ac praefectis-18 provinciarlim ^ el Linonicuiri BS,qiiae postea exdrta suntj diu dufare
comitibus 19-etiamalque legatis , pefliciehda com- non potueriiht;' quorum utrumque ductu' Karoli
ihisits 0. Quod cum ab his sl sirenuissime fuisset iuhiofis celerl fihe completum est. UlliriiumB6 contra
adnriinistralum;octavo2Standem ss anno completum Nortmannos,-qui Dani vocantur, primo pyralicam'87
est.iQuod^kproelia in eo gesta, quantum sariguihis exercehtes , deihde maiore m classe litora Galliae
effusum sit, testaturvacua SBomni hahitatore SG atque Gernianiae vastanles, bellum shsceptum esi.
B9 60
:Pariiionia, -et locus in- quo^regia Eagani-2Serat, - QuorrimTex iJodefridus adeo varia spe inflatris
ka desertus S9, ut nec 30vestigium quidem in co erat, ut sibi totius Germaniae61promitteret pofesta-
hnmanae habitalionis appareat. Tola in Jioc bello •tem;'Frisiam 62quoq'ueatque 0!Saxoniamhaud alitef
Hunorumhobilitasperiit 31,totagloria decidit.Omnis atque6i suas provintiasaestimabat; iani Abddritos6",
peccunia'32 et coflgesti 83 ex longotempore ihesauri - vicinos suds , insuam'ditionem redegerat; lam eos
cMrepti!4 sunt, neque ullum-bellum contra Francos sibi vectigales feeerat. Iactabat. eliam 66,-se brevi
-exoriumhumana potest memoria fecordari, -quoilli . Aquasgrani 67.ubi regis comitaluseratj cum maximis
magis ditati et opibus aueti sint-30.'Quippe-cum Gcopiis adventurum ; nec diclis eius,. quamvis vanis-
usque in 36 id temporis pene ^7 pauperes videfentur, .simis6S,omninofides abnuebatur, quiri potius^ 9 ph"
* - "- •
.' '.:.- YARIANTESLECTIONES.
.* cohlrelior B 2. ! tam 2. 3h. s sues.ones1« suessories2. 5. siiaues 5 b. .*.nordmahnos.4.-8 b. 4 b.B sic
etinfra. nofdemahnos 5. normannos 2.' 3. 5b B 2. nortmanps"B 3. riofmahos"B4. nofmianhos 9
B'4 b. Ad
B2. 6-haistill.aistriB5 c.«/:agistiBOMJ. _' nunc corr., tunc -1. 8inferebantur 1. uuelathabil.huelatabi
3 c. uueletabi 2. 3 b. 11. B. 3—4 weltabi B 5. 10coritulit 1. 3. 6., 6 b. 8. 10 c B 2=c conculit 5 c percu-
lit 5 b. contulit, cofr. cenludit. 10«.contrivit 10 b. u renuendum ' 5 b" 8 -b. i b.- B 5 c et alii foftasse,
"auaros B 2—4;abarosB5.- -13siue4«-8b«4 b. 11. B 2—S. "hunnos B2'*, '1Beagestum B 2« 16."cetefas
8 h. ... perfieiendas B._5—4««jeteraet f. % <" pipino 5 b, 8 h: B 2.3 c« ls praefectusiB 2. ,9 deestB 2.
"comissitl. -sliisB^2. hiis B 2*. ss YlIIl B 5« 5 h. 4. 4 b. horio B 5 ~c "J3tamen3b. "Quodl, 2. 5 b.-6:
6 b" a5vascua 3. • 2Ghabitatibne B- 3—4. 27quaB % -S8cagaiii-3 b~. b« kagari4 b. paganiR ' 2 asdisertus
2. ao"ne2. 4. 8 b. 4 b. 5:10. 10'b. 10 c; 11«B 2—5.it Parisiensesfortasse, H perit B 2 _" peccunia 1.
2.5?-6. i-e%arpecunia, 33conieeti 5. 34disrepti B 2.' sosunt corf. " .sint 1. suiit B 2. -36deest, sed a scri-
plore addilum 1.- s-7-poerie.B 2. 38possel 8 b.-4 b. 9fB2r'2b. 39liunis'.:'. huni, corf. hunnis ... hunni
B 2. 40aliusl. 41 oelricus^lraricus-B 2 b«.ericus 4.-8 b. 4 b« 6« 8. 10 c. B 2-=S:ericius 10.10 b.' ericli^.
hericus 2. 2 c 3 b. 5c.6b.7:ll. llh.herico 5: 5*. henricus 2b. 10 g. llc.ll d. 42ih foro. iularius in
1.B 2. forbiulani 3 c. B 2 b. foroiulianus 2. 8b. 4 b. S. 7. lO.lOb.JO c« 11 d. B 3—4, foroiuliani,9.:foroiulii
2c 2c 11 cforoiuliariofum 8. '4slhrafsalicam 1. tafsaticam 8h. 4b. B. 5-'--i. tarsicam ,2. B 2«^isaticam
3. 44-opidariorum B 2—4. 4Bintercoeptus 1. reliqtiiJnterceptus. *'"geroltus 8 b: 4 b: geruius 3 b. 3c.*5 c*.
geruldus 15. giraldus 5.- *4Jhurios corr.bunnos-B. 2. unos 5. 4Sinstrueret i~. 2b.r2."8. 9. 8h. 4 b. in-
strueret corr. strueretvlO. corislraeret 5,c. slrueret 2~.3. 5 b. 4. 5, 6. 6Tj« 7. 10 b c c. 10 f.' 11. 11 b.
11 c. 11 d. B 2—5. 49comniitabantuf B 2<-B0ppeheB2. B1itai. sua magnituaine 8 b^4 b. fetiqiii suima-
gnitudine. . B1*,suaprolixitate-S-b.B
BB % -B2,pidlixiaticorr. prolixitati 1« :BShic in ediiis"cap14; incipit.
Bl.bqematicum5 -b. Iinonicnm-3,"3b.Umonicum 6. liuonicum-al. licpnicuiri al. lilonicum4. hilihonicum
8b'« linomicum.BS. "U.quoque 8t. S7 8 b..4'b. 11:B 5. 5'1i« BSmaiori omnesrquosin-
piraticamSb:
spexipraeter 60i. B9gpdofridus4. S. 6 b.iO. B 2-^-4. godifridus 6. goteffidus 10 b. goiofridus 5 b. 41. go-
tofredus 5. - adeo usque potestatem-deest 5: •" germarnie 1: *2ffesiani 2,B'5. 6Set8 b. 64quam B
3—4." 6Babodrieos 1. abotiitos 8 K. abbdyros
* ' 66enim B 67aquisgrani'2.
5 c. obodfitos 11.'* " 3. 5b, 44."B
2-4. 68rfees«B5—4. 6S-deeft8b. \ _' . \ - _
WTJE.
a A quibus Esthonia nomen accepit; Tacilo , in D Rebus Gelicls, cap. 25.
Germ., cap.'45, Aestyi audiunt; cf. Jornaudcm, de •'- b I. e., quot.
89 B. CAhdLl MAGNI 40
tafetuf tale aliqriidinchoatiirus, nisi festinata fuisset _A.deindePmnes barbaras ac feras nationes, ifuae inter
morle praeventus. Nam•a proprio satellite inierre- Renum39ae » Yisulainf0 fluvios41,oceanumqh 4Sac
* 43
ctus, et suae vitae el belli a se inchoati finerii ac- Danubium positae,, lingua quidempaene siiiilesj
celeravit 3. moribus vero atque habitu valde dissimifes4VGer-
- 45. Tlaec-sunl bella , quae rex potenlissimus"per mahiain incoluntj ita iperdoniuit. ut eas4Str ufa-
annos 47 3 — tof 4"enim ahnis regnaverat -*- in di- rias 46efliceret46*.Inter quasfere praeciptiae sunt .
versis terrarum partibus summa prudenlia' alque ' Welalabi'47;Sorabi 48,Ahodriti48,Boemann"iB0-ciim
felicitate gessit 6. Quibusreghum Franeoruni; quod his namque bello conflixit—-; caeteras , q>arrim
7
post patrem Pippinum hiagrium quidem e'tTorle ihufto-maior61 est mimefus. in deditiohemsusc pit; -
susceperat, ita nobililer ampliavit,ut poene duplum7* 16; Auxit eliaih Bsgloriamregni sui quib' sdani
illi adiecerit: Nam-cum prius non amplius quam ea fegibus ac genlibus per amicitiam Ba-Sibico silia-
8
pars Galliae8*qhae inler Rhenum et Ligerim ,0. tisBViAdeonamqueiHadefonsuih65;Gallitiae" lqu6
oceanumque"acl:i mdre Bdlearicum iacet- el pars AsturicaeB7regem BS;sibisocietate devinxit, ut «> ises
Germaniad qiiae inter-ia-Saxoniam et Danubium; «um ad. euih vel 60 litteras vel legatos -mit eretj-
,B 61
Hrenumque 14ac Salam fluvium , qui Turingos et non aliter se apud illum quam proprium uuni
62
Sorabds^6dividit, posita 17,a Francis qui orientales *» • appellari iuberet.
Scotprum quoque-regessi ha-
dicuntur incolitur, el praeter haecAlamanni.alque buit ad suam voluntatem per munificentiamin lina-.
Baioariiad regniFrancorum poteslatempertinerent18-, tos, ut eum-numquamJaliter oiisi dominum. eque
ipse per bella memorata primo Aquitaniam et Was- subdilos63_et^ervos.eius; pronuntiarerit. Ex nt* 4
coniam19totumquePirinei 20mdhtis iugum; etusqiie epistolae ab eis ad.illum missae-; quibus liuiu od£
ad Hiberurh2'aninem, quiapud Navarros22.orlus.et affeclus 6Beorum erga illum indicatur. Cum A ronj
fertilissimos23Hispaniae agros secansj sub 24 Der- rege Persarum; qui excepta-India lotum pene 66te-
tpsae 28civitatis moenia26Baleafico27marimiscetur^. nebat Orientem; talem habuit in amicitia co cor-
deinde Italiam tdlam;-quae ab Augusta28Praetoria diam. ut his 67-*>graliam eius omnium qui in toto
usqueinGalabriam 29ihferiorem} in qua Graecbruni orbe "lerrarum erant regum 68 ac principum ami-
ac Beneyentanorum30 cdnstat esse conlinia,- decies fcitiae praeponeret solumque illtim honore ac mu»
centum et eo.amplius passuum milibus-longitudine nificentiasibi colendum1 iudicaret; afcproinde, cum
31
porrigitur; tum Saxoniamss; quae "quidemGermii- legati eius; quos -cum j donariis".ad sacratissi um
niae pars non modica est, et -eius quae.a Francis domini ac Salvatoris nostri *9 sepuichruin locu que
incolitur. duplum33in lato habere putatur, cum'ei _ resurrectionis miserat; adeum venissent^et do-
iongitudinepossit esse consimilis; postquam utram- mini sui- volmitatem indicassenl; non soiuin • uae
que Pannoniam . et adpositam*.4in altera Danubii petebantur fieri permisit; sed etiam sacrum ill et
36
ripa. Datiam36,-Histriam quoque et Liburniam 3' salularem locunij ut illius potesiati adscriber tur^
atque Balmatiam,' exceptis maritiniis civitafibus', cotfcessit; et reverlentibus legatis suos adiun ens}
quas ob3Samicitiamet iunctum cum eo foedusCon- inter vestes et aromata; et ceteras orientalium ter-
fetantinopolitanumimperatorem habere permisit; rarum opes,ingenlia illi dhna direxit,-cum"ei ant<J
YARIANTESLEGTIONES.
<ase deest1 6 s accelerant cbfr: accelerauit,l 8 XLVIII.5-bj quadraginla qiiatiidr Bi 4- ubd-
R2. BacB2. ' gessit corr. gessit 1; 7pipini 6. Jjipinum 5 b. 8 b. 41. B 2: 5 c. 7*dupplumB2.-" ga-
lileae 6. hrenum 5. 5 cs lsB 2. renum 5 b. B 3—5. 10 eligerem 5. ligerem 4. '6,-6 b; B 5: ligure 10;
11occeanumque5b:B4b. ad B % 13intra8b. 14rhenumque4. ll.renumque5h;B2—5; .1Bthuri lgds
lB 17
2; 3 b; 5 c tburingo 6. turios B 2: toiingos B. 5i 19
5 c, d.- sarabps~ll;.B
s0
5 b: 4 b. , postea 1. 2. 5. 7 c*
8b. 4 b..9-b; 10 f, g,b.sl lsperlineritB 5—4.; guasconiam i2
5; pirenei 5 b. 11; B 3 b. 4 b; pyrin i ii
B 2. 5; pyrenei 8 b." hyb.erum4 b. 10 b; 10 c- B 4. 5; naruaros.corr. SB
naruarros i. nauaro.s._2. 5. n ua-
fnos 5 b. naoarros 5 cr ?3feriillissimoscorr. fertilissimos1; 24sull: tortbse3. 5b; dertusae 81); er-
tote-10 b: s6 i7
moenibus6; 6 b. 7. ballearicoSb. 28angusta1. augusto 5 b. ,9qualabriani 3. -30benereh^
ioruni,' secuttda manubeiievcnlanorum1: 31tani 34 3 b. tunc 6. B 2. 32saxonia[B2.. 33dupplumB 2. - .ad
eam ,quae a f; i; latitudine dupla puialur 8 b; appqsitum B 2. oppositam 8 b; 3BdariamB 2. 3 hy-^
gtriam B2: 4: 4b: S7liburneamB 2: 38ab corr. ob I; ?9 renum 1. alii .rhenum. *,°lineae stiper cri-
plnm 4. iusulam 4.4vrisulam 2. guisaram, corr. guiseram 5 b; uuissulam B 2: uisulam corr. insulam 5.
jnsulam 5. 6. B 5 d. b. vistulam 8 b; . 41fluvios corr. fluviisB 2j 4'2 oceanuml: occeanumque.2;2 b; .b;
11 d. B. 2*. 2h: 43penae4.46* poeneB2: 4VsiniilesB"2. 4Bvocihuic aquis.supcrscriptum-eliterum del tum
h 46eostribularios R 49 2: 5; effecerit 8 b; 47 uueletabi 5 b; 11; muelalab"LB3« weltabi B 5;' 4Sso 'obi
B3—4; sorabeB.4. obodrili B2—4:abotrili 8-b:' B0boemani-5b; 4. 6. 14. B3—5;" "'Hocsit .-2:
1)2 etiam ef B 2; "5—4. B3sibi per a. 1; 2? 6l coriciliatusB 2; BBadefonsum.2.2b; 2 c 3. 5-b. 1 g,-
h: B 2..adaefonsum5c; aed.efonsum
* 6. adesconsum,-coiT:adefonsum 6 b: adefensum S. adeffensum ,3.
3 bl 5c. 5 d; ad "effesum B_J:;4J). haldefonsum 8.11 c* hasdestinum7.-adelfonsum
' 8 b. 9. 9-h. B6 al-
leciae 4. -5. 6. 6b. galetiae 8 b. galaliae B 2; 5 b. ^aliciae 5 b. B 5. "arturicae B 2: asturiae 5. as ice
5." m regem s. s. d. decslB 5—4. -B his, corf. is 1; his 5 b; 6; 6 b^B 2. reliqui is; . 60deesti. 2. 5 . 5.
9
61 apud illum deesifiS. 6Sscottorum 4. 6:'B 2. 5; 3 d. 4; 4 b. 6Ssubditus 1: 64exfat corr. exlai L
69elfectus 4. B 2: 66poene B % m his 1. 3. 5. reliqui is: 6Sregnura B 2. C9is. hlundi 5*
, 'NOf«S:" |
a Yislula, quse et anno 4251 in jure numicipali - 11,' e." is» i
GulmensiWizeleet Wixeleaudit; !
 - V
M -. , "VITA. .42
paucos annos eum, quem tunc solum habebat, ro- „A insulam a parte meridiana praeterfluit. Praecipue
*
ganti mitteret elefantum2. Imperatores jjtiam Con- tamen aedes sacras \ ubicunque in toto xegno suo
4
stantinopolitani, Niciforus 3, Michael et ,Leo, ul- vetustate conlapsas comperit36,pontificibuset patri-
tfo B,amicitiam ac 6 socletatem eius expetentes, bus ad quorum curampertinebant, ut, restauraren-
complures ' ad eum misere legatos., Cum quibus tur, imperavit, adhibens curam per legatos, ut im-
tamen prppter 8 susceptum a ? se imperatoris nomen perata perfioerent c. Mblitus est et classem contra
et ob hoc eis '°, quasi qui"11 imperium eis eripere bellum Norlmannicum 36, aedificatisad hoc navibus
vellet, valde suspeelum, foedus firmissimum sta- iuxta flumina, quae et de Gallia et de Germauia
tuit u, utnulla inter partescuiuslibet seandali rema- septentrionalem influunt oceanuni; el quia Nort-
neret occasio. Erat enim semper Romanis et Grae- mahni 37Gallicum lilus atqueS8Germanicum assidua
cis Fraucorum suspecta potentia, unde 13et illud infestatione vastabant, per qmnes portus et ho-
Graecum exlat proverbium I4 : TON1Ba ^PAMRON stia 39dflummum, qui 40naves recipi posse videban-
$IAONEXIC,TITONAOTKESICl6." tur, stationibus et excubiis dispositis_,ne qua hostis
47. Qui cum tantus f7 in ampliando regno et exire pbtuisset, tali munitione prohibdit. .Fecit idem
subigendis exteris nationibus existeret, et. in eius- , a parte meridiana in litlore provinciae Narbonensis
41'
modi oecupationibus assidue versaretur, opera ta- B ac Septimariiae, foto etiam Italise litlore usque
Eien plurima ad regni decorem et commoditatem Romam, contra Maui'osnupef pyraticam 42exercere
pertinentia diversis in locis inchoavit, quaedain adgressos4a; acper hocnullogravi^dampnovelltaliaa
1S 19 44
etiam consummavit. Inter quae praecipua fe-. Mauris vel.Gailia atque Germania a Nortmannis 4B
re 20monimmerito videri_possuntbasilica 21sanctae diebus suis affecta est, praetef quod Centumcellae,ci-
Dei genitricis2SAquisgranis3-opere mirabili constru- vitasEtruriae46,perproditionem allauriscapta atqrue
cta, et pons apud -Mogontiacums4.in Reno2Bquin- vastata est, et in Frisia47-quaedam insulae Germanico.
48
gentorumpassuum longitudinis—nam 26lanta est ibi - litlori conliguae a Nortmannis depraedatae sunl.
fluminis latitudo. Qui tamen uno antequain decede- 18. Talem e eum in tuendo et ariipliando 49simul-
0
ret, 27,anno incendio conflagravit'28,:nec refici potuit que ornando regnoB fuisse constat 51. Cuius 52ahiniii
-
propter festinatum illius decessum29,quanquam in dotes; et summam in qualicumque, et prosper».ef
ea meditatione esset, ut pro ligneo lapideum resti- -adverso, eventu mirari liceatB3constantiam B4. Cete-
tiieret. Inchoavit et palatia operis egregii, unum jaque "s ad interiorem atque domesticam vitam per-
'
liaud longe a Mogontiacoso civitate, iuxta villam tinentia iam ab B6hine dicere exordiar 67. . .
cuius 31vocabulum 32est Engilenheim33,alterumNp- Post hiorlem pairis cum fratre regnum partilus,
34
vjomagi super. Yahalem fluvium qui Batavorum C tanta patientiaB8simultates etinvidiam eius lulit,ut
YARIANTESLEGTIONES
1 miserit 14, a elephantum 6 b. B i—5. ^lefantem 2. fl.-helelantem 3b. elephantem 8 b. 3 nuci-
forusl.4.,10. niniciforius 6. niciforas 6 b.,niciphorus *
11 d. nicoforus.2. nichoforus 8.- nicheforus 3. nice-
phorus 8 b. 7. 9. naiforusB 2. 6naiphorus B 2b. michahel 3;"4.-B2.
~ 3. 3 b. • B ultra 'seriori mdnu corr.
ultro B 2.. iillra B 5: 5 c d. et .3. 4. 8b.,S. 9.11. B 2—5. cum plures 1: quamplures 2. "8 deest,-
sed secundamanu addilum. 1.' 9 decst, sed ab ipso scriptore ddjectum. 1. - 10hoc eis corr. eis 1. hoc ei 9 '
b_.B 2. hoc eis B 3^-5. " deest10. 40 b. 40 c £ 2. 12posuitB 2. '1Sunde usqueeXKdeest 2 c 5. 14hic,
adiecta supremaeCaroli voluntatis superseriplione,16 desinit codex 6. proverbium. ifancbrum genus amicos ha-
bet, uicinos non uult habere B 5. 1Bdeest 2. 3. Hcec in reliquis codicibusvario nlodocorruptd; nutlus ta-
men, ut editi, legits0TOVfjsayxov«/Xove'xns, yslzovot. ovx syjris;. " strenuus 3. 18quaeque B 2. 1Sprecipue
COIT.Tprecipua 1. fere 4. 2. 3c. 4b. 5.8.9. 10. lOb. 10 c 10 c*. 13. deesse videlur in reliquis. 21in hqc
vocedesinit codex 5. S2g. mariae i\ 11 c. s3aquis mirabili opefe 1. 24magoniiacum COJ;C. mogontiacum
B 2. 2B rheno'4.11. hrend B 2. '~6deest'
l.mongontiacum
27 magohtiacum
a8 11.-maguntiacum
' 29 Bouq. 30 Bouq.
B 2—5. deceret 1. conflayit4. discessum B 2. 3 b., 5 c maguiitiaco 5 c magontiaco -1: 41.
moguntiaco 6.b. 33 8b. 31cui2b. 2c. 5c 8 b. 6 b. 7. 8. 10.10h. lOc.llb. lld. 15. B 2—5. S2nomen
7 c? 8 b. 44 d. ingilenheim A. 5. 4 b. 6 b. 40«40 b. 10 c. 11. B 5. ingiletheim B 2.- ennigilecheim B 2 *.-
engiletheim 5 b. ingilemheim 11 c. ingilemhem'8. ingelenheim B 4 b. ingeleiitheim B-5. 5 b. 3 d; ingelen-
teimB 5 c. ingelehem 2 b« 5*.ingelenhim"9. ingelebem5 c. ingelhem 2 c ingelheim 8b. B 2 b. 34,wahalem
8 b. 3Brepperit 11 B5.- 3_6hordomannicuml.et alii. nortmannicum 10. 10 c 11. B5.'etc:nordismamiicum
5. normannicum 5 b. nortmannicum hic, et per totum opus norlmanni elc. scribendumesse videtur. cbntra
nordmannbs8h.39 37nordmaimi'4.,8b.B3.-5b.5c. nordomanni 3b. B2. nordismanni5. 3satque germanicum
dees£B3—4. ostia 4.8 b. B 3 b. c. hoftus B2. 40quil. que2 41c B3 d. qua reliqui. 41deesti. 42pira,ll-
cam8b.ill.B3—4. 43a'dgfessusl. aggressusBS. 3c.-3'd. 44amauris italia2.4.S.8b. 11. 4Bnordoman-
iris 1.2. nardomannis B2. normannis 5 b. nordimannisB3d. reliqui nordmaimis el norimannis. 4Ghetru-
riaeSb. 47fresiaBS. ASvidesupra 49ampliamdo1. ampliendo 4.amplificandoll. B0deesfB2. B1prestat
1. *?cuiu"s2. B8mirari liceat in codicel. ~'' eadem.mariu lineae superimpositum; adest praeierea in 2. 2' b,
2e. 5*.5 b. 3c.3 c*. deestinreliquis. maldelgfadamscilicet Gemblac. SBHicincipitcodexB'l. — Cete-
raque 2. cetera 3 c B6 cetera quae B 4. 2. 5. 5-b. 5 d. 4. 4 b. ceteraque quae B 5 c et cetera quaeque B S..
reliqui ceteraque. a scriptore iineae superimposituni4. 5 c. iamab deesl8 b. B7exordior B 2. Liber pri-
musfinit. Incipit secundus B_5c. E8sapieritia 4. 2. 5h. reliqui'paiientia.
; ' '
. '.NOT^l. - '„..-.-
• a I. e., Francum amicum habeas, vicinum rion c Cf. Capitulare ad Salz.anno 804. 2. i. ct Capit
habeas. Grjecumu et J?lunc temporis -i legi solitum, Aquisgranensc a. 807, c. 7.
apparet. d I. e., osiia.
VCf.Suel. Aug. c 50. eCf. Suel. Aug., c. 61.
-PiTBOL, XCVII,
 " B. CAROLIMAGM '
43 «
omnibus mirumvideretur^.quod ne " ad iracundiam",A regis, <pam;illasuadepte acceperatSB."Decessit 3 tan-
40
quidem ab eo provocari potuisset. Deinde cum ma- dem post morlem' flildegardae 41,cum lam tre rie-
tris horlatu filiam Desiderii, regls Langobardo- potes suos lotidemque neptes in filii domp vidi sei;
rum 2, duxisset uxorem , incertuhi qua de cau- qiiam ille in eadem basilica qua pater silus est,
sa 3, post annum eam repudiavit, et 4 Hildegar- apud sanctum Bionisium i2, magno cum 43 ho-
dem B de gente Suavoruni 6, praceipuae nobilifettis noi*efecit humari. Erat ei ** unica soror,- no ine
'
feminam, in matrimonium accepit, de qua tres filios, Gisla *s, a puellaribus annis religio.sae conv rsa-'
Karolum videlicet el 7 Pippinum- s et Ludowi- tioni ic jiiancipata, quam similiter ut m trem
cuiii s, totidemque filias, Hruodruaem 10 et Ber- magna *7 coMt pielate,; quae etiam, paueis ante
tham " et Gislam ls, genuil. Habuit et alias tres obilum illius annis, in eo quo eonversata est" oha-
'4 ei Ruodhai- sterio deeessit.
filias; Theoderadam d3 et Hiltrudem
dem :iB, duas de Fastrada 16uxore, quae de orienta- - 19. Liberos subs ita '" cehsuiti 9 inslituend s, ut
lium 1J Francorum, Germanorum videlicet, gente tam filii quam filiae B0primo liberalibus sludiis, qui-
18
erats terliam de concubina quadam ,'cuius nomen bus et ipse operani daliat, erudirenlur. Tuni lios,
niodo memoriae iion occurrit. "Defuiicta F-astra- cum' primum aetas paliejjatur, nipre Franc rum
da 's, Liudgardam 20Alamannam duxit, de qua ni- B equitare, armis ac venatihus 51exerceri fecit, fi ias «
23
liilslIiberqrumS2tulit. Postcuius mortcm' tres-^ha- " vero Ianificio adsueseere, eoloque ac "fuso"-, n pei
buit eonCubinas, Ger-suindain^Saxonici generis, de otium torperent, operam imperi.dere, atque 3 ad
26 27 nata est, ct
qua ei filia nomen Adaltrud Regi- omnem honestatem eruiiri 6i iussit. Ex his BSonni-
"2S
nam2S, quae ei Drogoiieni et Hugum sogefiuil, .et bus duos tanluhi filios et unain filiam, prius uarii
AdaiJindem*1' ex qiia Theodricum 32proereavit. Ma- moi;eretur B6, amisit, Karoluni , qui maior na u w
. ter quoque eius Berthrada ss in magno apud eum ho- erat, et Pippinum BS,qubmregemltaliae Mpi-ae ece-.
tiore"eonsenuit. €olebat eriim eam cum summa 3i re-' rat, et Hruodrudem 60, quae filiarum eius prii oge-
^erenlia"; ita ut nulla umquam 8Cinvicem.37 sit nita, et a 01Constanlino, Graecprum imperato m,
e£§rta discordia,praeter in diArortio.filiaeDesiderii desponsata cs erat. Quoruni Pippmus 6i unusn Bfi-
YARIANTESLECTIONES. •
|
1 nec 3b. B 1—i." 2 longobardbrum'3 b. B. 5 — 5. 3 caussa 4. * deesl B,[l. 2. *
" hildigardem 4 10.
10 1). 10 C. hildigardam 5 b. 5. hildigardim 4 b. hildegardim 8b. suaborum 4. B2. sueurorum 10. Ob.
-' 8
lOc. B5—S< et 1. deest in reliquis. pipinum 14. B2. 9 hludouuicum4. B|l. 2. ludoicum 5. Ijjdo cum
5h. 8b. ll.luodewicumB5b.4.4b. 5.ludwicumB5.5 c ludobicumBSd. 10 hruodtrudem2I). 3c hr od-
thfudeihS; hruolrudem 5b. 41 d. hraodtoudem 6b. hroadtrudem 7. Iiruodtrudein 11 c'. hruadrudem B . 2.
2 b. hruddrudem 9 b. 42. hrotrudem 2 c hrutrudam 4 b. rotrudem 5*, ruodruderii 10.--ruotrudem et ro' tru-
dem8.11.11 b. B 5.—5. rotdrudim'8b. gerdrudpm 10b. 10 c " bprljtam 4. 40 bJ B 5 c. berctham 5c. be tam
2c 3*. 3 b. 8b. 6 b 7. 8. 11.11 b. B2b. ls,giselamB2. 5b. 4. 4b. 5. gisalam Bi. 5. 5 c. 5 d. gisilam i c\
13thepderanapi 5*. tkepdeiadam.S.ihefjdQradainB2. 2b. theqdoratam 10,10b. fI0e.-tbeodradam 2-c; 1
.11
b. tliebthraciauili$. tlieotradam 44 d- theodoram 5h'. B 3—S. thedradamSlj. '!*liittrudem 31).eltrude - 5*.
hildrudem 40. hildi'udim 8b. hiberudem B 3d. 1Bhruodliaidem 4. S. 6b,7.hrubhaideEi9. hruodhadem 5 c.
4l c hruodliadam 42, hruotbadam 44d, hruodgadem 3h. hrothadem 2b. ruodbaidem 1. 2. 40b. 10 e. ru tha-
idem 40. B5. ruouJiarpamS..ruodadam 44.41 b. roladam 3*. ruadliaidemB i. 2.2h, 5, 3c. 5 d. i'uathaide B3
b.4.4h. rputhaidemB5.rbthaidem2e. Sb.rudbaidemiOc*. 16uastradaB5..-" oribnlaliam-BS.orientaliB 5 4.
ls"connub,i'aBi.conubiaB2. 19uastradaB5. 5b.3d.4. 4b. solepdg'ardamllcileotgardam 2.2b. 5b. eot-
ghardam,3c. leogardem 2 c. letgardam-3*.leodegardam 11. 41b. ljiodgardam41dJ1liutgai'dam 4. S. 6h. 7. B1.
3. 5b. Z^hib. Iiuthgardam'B3c. liutgradam 8. liutgurdam B 2. ^h.luidgardim 8b. • -" liberum nihil .2*.
liberorum nichii B 5—4. - 22nil liberum 5.b. 93Post eius mortem 4. 2iquatuor|habuit.concuhinas, ma hal-
gardim seilicet, quae peperit ei filiam nsiminerudbildam,"gersuindam etc.8. 8h. (rothildim) 10f. 10 h. a er-
suuindamBl. 5h. 3d. 5,. gesuiundamSb. 26t/eesf5b. 5. nom'me2.4. 8b. 18.10b. lOc. B2b.5--5. ^ da-
trud B 1. adaltrudis 11 11b. adalthrud 2. 4. B 2. 2 b. 5. 3 d. adatorud Gb. adaltrut BSb. adallrat B4. 4h.-
adalthrulB5. adaltrhud-5. adaldrudlOb. adalruhtlO. adatrbud^.altradllc.lld adeldrudis 8b. 28regi am
corr. rebhtamB5. remaraS. B5b. rehinamB5cremamB4. 4b. i'egiam2b. 29drpnemeon-.drogoneml; ru-
gbnem iOlOb.lOc. drougonemBS. 30-hugpnem5c.7,10c. 44 c.41,d,Bl—4. uj>'onem9'. .Slallinderij,. orr.
adallindeia 4. aclalindem6 b. 10. adillindem10 b. adailindam2. 2 b. 5b. 8. 40 c'. Bl.—2. 2b. 5. adillin am
B5b, 3 d. 4. 4b. 32 adlindam B 8 e. atlmdam 5*. adalintam 11 c*.aluida'm 40g. adalindam 2 c. 44.14 b."41d. -
adelluidamSb..3S tbeodericum 2. 4.4h. 40. B5. theodoricumSb. S iOb. 40c. B5—4. theodriGusB2. the eri-
chum 8 1.. berhtrada 4. B5. 3 c. d. berelhrada 44. bertradaSb. 8b. B3bl perhtrat B4. belhrada 5.
simagna5b.44. SEreuentia4. 36nullaquamB1.2.nunquamB5. S7intereosSb. 41 S8susceperatB2=-4. xo-
rem" acceperat 91). 10 f. a9.Deecessiti.DiscessitBi. 40tamenB2. hildegharde4B 7. bildigardae-5b i.
41".B'5. hildegardis 8b, 42dyonisium4. B2. 'sdeesti ''* enim 2. 3b. unicaej 1. gysla Bi. gisela S.
4C m. B 2. 47suminaBS. 48-anteB4 49consuit !B2. t0filii
gisilalOb.c. religioiie ,-2.
mira corrigendi audacia! B1-venationibus8b.B3—4. S2fus"io4. C3adque,2« manu atquel.. quam nepotes "bj
cierudireB4 4.
Bs iis'8 h. ec moriretur, ~a manu moreretur I. moriretur4. B 4. morerefur. b. B 2. 7
>*
|8 ,et alii. atu '
maior 4. 44. B4—5. CBpipinum44.B25 c. B9i. r. B5. 6?hruodrodem 9. hruocltrudem Sb.ilc. h o-
thrudemB 4. hruotrudera B 2. 14 d.-hrodtfudem2b._6b. 7. htroudrudem B 3. hiruodem B 5b. troudru "m'
B5c herdedrudemBSd... B4. roulhrudem B4b: routrudem £S.xuotrudem 8L41. llh. ruodhrudem 50. •
ruodrudeml0b.il c. rotdrudim 8b. 61rfeesr'2b.3*.7. 8.8b. 41e'.d. B2b. 62im]peralori8b.44 d." 63disp n-
sataBl. d. eral c/ees«B 2. 6i nipinus 14. Bl'5c'd. .^unicumBi. 2..3. 3b.|c d. 4. ii.
""' ' :
miM, .
a Cf. Suet. Aug,, c 64. . - -- -
 45- ..... YITA. _ __ ~l)
iium .siimn':Sernliardum ', filias aulem quinque, t\ Is-92campaler^ belm^jeontra Hunoss> suscepto,in
Adalhaidem.e,Atulam 3, Guntradam *, Berthaideni\ Baioaria hyemaret-3B,aegritndine simtilata,<cuni qiii-
ac theoderadam °, superslites reliquit 7. In quibus busdamcprimoribns Francorum, .quiS6eum vana
rex pietatis suae praecipuum doeumentnm pslendit, regni promissi.oneinlexerant, adversus.patrem cori4
! cum, filio defuncto.,nepotem" patri 8 succedere, et iuravit. ftuem post fraudem deieelarijet dampnatie-
\ nepfes interfilias suas.educari feeisset...Mortesfilio- nem coniuralorum?7detojJSttm in Coeriobioss Priimia
l rum ac filiae, pro magnanimitate qua excellebat, ni- religiosaevitae,-ianjque volentem,Tacare• permisit,
mis -p.alienter a lulit, pietate, videlicet, qua non Facta est et alia prius eonlra eum in Gei-mahiava-
ininus insignis 10 erat, compulsus_adlacrinias, Nun- lida comuratjo, euius auclofes partim luminibhS
liatouetiam sibi Adriani lsRoinani ls pbntificisob: orhati, partim membris incoluines.39, omnes tamen
itu, quem in 14amicis.1B praecipuum habebat, sic fle- exilip deporlati simti 0. neque ullusex<eis«st iriter-
41
vit 16, ut filiuni aiit 17si fratrem amisisset carissi- fectus, nisi ires tantum- qui, cum-se/neehmprfe-
mum. Erat enim in amicitiis 18optime temperatus, henderentur, strictis gladiis defenderent, aliquos
ut eas et facile admitleret i et constantissime reti- etiam oecidissent, quiaaiiter coerceri non poterahl,
19 -
neret, colebatque sanctissime qupscumqueliac ad- interempli sunt, Harum tamen coniurationum Fas-
finitatesibi coniunxerat. Filiorum ac filiarum tan- B tradae ia reginae crudelitas causa et origo extitisse"
_tams0in educando curam.habuit, ut nunquam.domi credilur, et idcirco in amhabus -is coffira regem
positus sine ipsis caenaretc numquamiler sine.illis cbnspiratum est, quia uxoris crudelilati 'i"consen-
3
ageret 21:'adequitahant22ei.lilii,filiaeveropene? ge=. . tiens, ,a suae naturae benignilate ac solita mansue-
quebantur, quanmi- agmen extremum_'exsatellitum tudineimmaniter4Bexorbilassevidebatur. Ceterum16
numero ad hpc prdinali luebantur. Quae cum pul- per omne vitae suaetempus ita cum summo omniuni
cberrimae essent et ab eo plurimum diligerentur, amore atque favore et domi et foris conversatus est,
nsirum diclu 24, quod nullani earum !jf cuiquam ut nunquam ei vel minima iniustae crudelitafis nota
' J
aut suorum aut estei'oruni nuptum dare voluit; sed a quoquam fuissetobiecta;
onines secum usque ad obitum suum in donio 26sua 21. Amabat4I peregrinos, et in eis suscipiehdis 48
retimiits 7, diceps, se earum contubernio carere nosa magnam habebat curam,adco ut plerunique49eornm
'
jiosse. Ac_propter.lioc, licet alias fehx, adversae for- multitudo non solum palatio, verum etiam regnd
tunae malignitatem expertus est;- quod tamen ita non imnerito videretur onerosa. Ipse tamen prae B0
dissimulavit,- ac si <ie eis nulla umquam alicuiais magnitudine animi huiuscemodi - pondere ihinime
probri suspicio exorta, vel fama dispersa fuissel 2#a. - gravabatur, cum efiam ingentia incommoda laude li-
- 20,Lrat ei iilius nomine Pippimis29,ex concubinae " beralitalis ac hohae famae mercecle compen-
' "
sdilus , ,cuius,_inter caeieros faeere mentionem,30 saret. - .
"distuli; faclequidem pulchei', sed gibbo 31 deformis.. 22"' Corporef fuit amploB2atque robustoBS,stalura
*"
YARIANTESLEGTIONES. , , -
1 befngarilum b 5. berhnardum B% berinharduhiB3. 5d. berinardum B5c. bernardum 44. bernhartufti
'8b. s adaleidem2b. 3J). 5 c.44.44 b. -adalheidem B2. adalhaidam 14 d. B4. 4b. adalheidam B3. 5b.c.
ailelheidaaiB 5d. adel.liedam B 5. adelheidem8 b. 3 .attulam 2 c. 9. 11 d. B 5. 5 d. 5. aliliiam B4. atitilam
B4b. atalam 8b. 4 guntradamBS; gundratam B4."2. guntdradam 2c gundradam2b. 4. S. 6b. 7. 8b.9i
'40. 40b. iOc. 44. 44b. c. et reliqui omnes praeier 4.' et 2. (jw.gontradam, 5h. qui gundeadem,leguiit. Bbef-
laidemS. 8b, 40. berthaidani-2b. 14.44b.d. B5. Sb.Sd. 4. berlaidamllc perlhaidamB4. 2. bertraid.em3;b.
bertraidam B3c. berlhadidam B'4h. bertham B 5. c theoderatam'10 B 4. theodoratam 40b. B 2. tlieodo-
.radarii 4b..theodoraidam B5. 5b. sc d. 4. 4b. theodradam2c iOc 4i.-44c. d.B5. tliedradam 8b. 7 reli-
quuid4.-2. 40c reliquit relu/ui palris 4. fratris B4. .^-nimis 4.2.5*44 d. minus13 reliqui.• w non minor
erati, reliqui utiiilextn. uNutiato4. Neneiato 5 c Nonliato.5c*. 12hadriani4. deesli* 8h.B 5—&b.
14in amicis deest,-et-secundamanu adiectum 1. , 1Bin amiciliis 40 e. B 5—5. quemamicum 8'b. 16fle
vit ut filium.aiut si fralrem amisissel earissinmm 4. flevit ac si carissimum hlium aut fratrem- amisisset
2. fleril ac si fratrem aut,«arissimum filium amisissetS b. 4. 5.7-a. 8b. 9.10. 40h. 40c. 6b. B. 4—5.-1,ita
cerle et Parisieijses. f. ac sif, aut filiumkarissimum a.44. 17ac5b, >*amiciis corr. amiciliis4. ls ac B 4'.
2. 5. 20tantum 4. 2. 5; B.4^—S, 21facerel 5b. 4. S. 8 b. 40. 40 c 44. Gemblac. faciebat B.4—5. -s ade-
quibarit, corr. adequitabant 4. f3 paene Bl. pene B5. 5d. 4h. penes 6b. B2. 5. paulo 10 c: s* deest 8 b.
25eorum,corr. earum 1. .26domu,'corr. clompl. 27retenuit4.5. 2Sdeesl 8b. 4b. 29pipinus44. B 2. 3. 3
b. Sl>m.f.5'b..4.S. 7aiO,_40. 40b, 44c, Bi—S.eerteet alii. mentibnem nullam feeimus 8b. S1gigbo 5c.
gypboB4..gyppo40. lOb.c. B-2. 5. 5c'3d. 4. 4b. gippo B5b.gybboBo. ea;corr. 3c 32HisB2. 53bellum.
suscepit 1. 34hunnos2c ll.d. . 3Bbymaretlam.corr. 37 hj'emaret l.hiemaret
3S
5b. 4.10.10 b. c.1.1. B 1—5.
a9incolomes4. B 1—5.
elalii. 3Cquisibi. . illuserant 8 b. dcest5. cenubiiBl. 2. priumall.
40 in exihum acti sunt 8 b. 41 111.corr. hi B 2.-in B 2. i2 uastradae B 5. i3 in a. lineae
i4 4B 46 super-
scriptumi.w crudehtate B 4- 2. deest, %amanu suppletum 4. Sequenlia in edilis capiti '" adii-
21
ciuntur. Amaibat 4. i8 et-eoriim suscipiendorum8 b. 49 4. 5. deest in reliquis.
• 81). plerumque
5S pro
M-capp. 22—26 usque qua ab infantia desuni 5. 52rfeesf3c. robusta st. B 4. 2.

a Cf. Suet. Aug., c. 65. e Himiltrude, Ann. Lauriss. min. T. I,- p. .449, 2.
1 Cf. ibid., c 66. Pro legitima eam habuisse videtur StephanusRI pa-
< Cf. ibid., c 64.
d Hruolhrudem Hludowicuniabbalem S. Didny- pa,f in epistola 45 codicis Carolini.
Cf; Suet; Tiber., c. 68; Aug. 79, Calig. 50. . ,
sii, Berlham Angilberlofllios genuisse, constat.
4? B. CAROLIMAGNI i 48-
eniinentl, quae tamen iustamnon excederet — nam t/Vlineis induebatur; deindetunicamSBquae limb se-
"
septem suorum pedum proceritatem eius constat rico ainbiebatur,ettibialia *7; tum!Sfasciolisc ra,
habuissemensuram *— apice * capitis rotundo, ocu- el pedescaltiamentis28constringebat, et ex 10pe ibus
lis praegrandibus ac vegetis, naso paululum 3 me- Iutrinis 31et8Sinurinis *smthorace confecto h e-
diocritatem 4 excedenli, canitie pulchra a, facie laeta ros 34ac3Bpectus hyeme S6muniebat; sago v neto
et hilari. Unde formaeauctoritas h ac dignitas tam amictus, et "gladiosemper accinctus, cuius ca ulus
stanli quam sedenti plurima adquirebalur B, quam- ac balteus37aut aureusaut argehteus erat. Aliq ties
quam cervix obesa et brevior c, venlerque proiec- et gemmatoS8enseutebatur, qubd tamen non ni i in
tior d videretur:' tamen haec 6 caeterorum mem- praecipuis festivitatibus, vel si quando exter rum
brofum celabat aequalitas <=. Incessu firmo, totaque genlium legati venissentss. Peregrina vero indu cn-
cofporis habitudine virili, yoce clara quidem, sed ta, quamvispulcherrima, respuebat, nec umqua eis
quae minus corporis formae conveniret; valitudine indui patiebatur, exceptp quod Rorriaesemel, A ria-
prospera *, praeter quod, antequam decederet, per no40pontifieepetente, et41iterum Leone succe sore
quatuor' 7 annos crebro febribus 8 corripiebatur, ad eius supplicante,longa tunica et clamide ami tus,
extremum etiam Uno pede claudicaret 9 s,-Et tuuc calceis quoque Romanoinore i2 formatis indueb fur.
quidem plura suo arbilratu quammedicorum consi- B In feslivitatibusis vestejauro texta 44et calciam ntis
lio facicbat, quos pene exosos habebat, quod ei in gemmatisiB, et fibula aurea sagumadstringen 4e,
cibis assa, quibus assetus erat, dimittere, et elixis diadematequoque ex aufo et "gemmisornatus c&:
adsuescere suadebant. Exercebatur assidue equifan- debat; aliis autem diebus-habitus eius parum 47a
do hac venando, quod illi 10gentiliciumerat: quia vix communiet 48plebeioabhorrebal.
' 24. Incibo»et
ulla in terris- nalio invenitur u, qiu»in hac arte " poiu temperansis, sed in potu em-
Frahcis possit aequari. Delectabatur etiam vapori- perantiorB0, quippe qui ebrietatem in qualic que
bus aquarum naturaliter calentium, frequenti natalu homine, nedum in se ac suis, plurimum abho ina-
corpus exercens, cuiusls adeo peritus 14fuil, ut nul- balur ". Cibo enim nonladeb ahstinere poterat ut
lus ei iusle valeat1Banteferri. Ob hoc eliam Aquis- saepe querereturC2, noxia corpori suo esse iei 'a.
16 °
grani regiam exlruxit, ibique extremis vilae annis Convivabatur rarissime, et hbc praecipuis ta
usque ad obitum perpetiin 17habitavit. Et non solum festivilatibus S3, tunc tamen cum magno' hom" um
filios adbalneum, verum 13optimates et amicos, ali- numero. Caena P cotidiana quaternis lantum fe cii-'
19
quando eiiam salellitum et custodumcorporis tur- lis praebebatm",praeter assam, quam venatoresve-
ham, invitavit, ita ut nonnumquam centum vel eo ribus B4inferre solebant, !quaille Iibentiusquam lo
*~alio cibo vescebatur. InterBBcaenandumaut ali od
amplius hominesuna lavarentur i.
. 25. Yestitu i palrio 20,id est francisco 21k, uteba- acroama B61 aut leclbrem audiebat. Legebantu ei
tur. Ad corpuscamisam22Uineam23elfemihalibus2i historiae B7et antiquorum res B8gestaeB9. Delect ba-
YARIANTESLECTIONES. j
4
^figuramSb.7 2 a. c. r. deest 5 c. 3paulolum B I. in mediocritatem 4. fi. *inerat8b._ ' oc
B 4, 5. 3-b. quattuorB4. 2., "febrius, corr. fehribus 4. 9 claudicaral 40. 40 b. c claudicabat 41.
10ei 4. ^repperitur 4. -" re 8 b. 13 cuius p. a. f. u. n. e. i. v. anteferr ire
R 5. claudicavit3 b.
marg. 1S lamanu adiectai. 14p. a.4. 1Bpoluerit 8 b. 16aquis granum corr. |aquis grani 4. 17conti uo
8b. verum et 41. is deestSb. aopario3b. 21francico4. 8b. B S. frantia B 4. 2. francio40.4 b.
40 c. B 3. 3 b, c, d. frantio B4. 4 b. 22 camlsiam 2. 2 b. 2 c. 3*3 b. 3 c. 6 b1.7. 8. 8 h. 40. 40 b. c 44
c. d. B 2. 2 b. 2Scamisialinea9. 44,.44 b. B 3—S. 24femuralibus44 c*.28aetunica 9. 44. 44h. B. 3 5.
tonicam B 4. 2. 2 b. ^6 sirico 31). syrico B 5. " tibialibus 44. 44 b. t 2S tibialia cum fa^ciolis. crur et
4. 2. tibialia cum313*44 c B 2 b. tibialia lum 2 rb. 2 c 6 b. 7. 8. 44 b. calciaihentis codd. plur i.
30
, deest B 4. 2. lulrinis et murinis deest3 b. 5 c. 8. 3444. 44 b, c, d. 42. B 4—5. 8avel 4. 10. 40 b. 4 c.
B 5. ct Reuberi codd. 3ael murinis"deest7. 8-b. 45. umeros 4. B"4. 3Baspectus B 4. 2. "6muni at
hyme corix hyeme 1.—hieine 2. 5 b. 4.10 10. b. c 11.41Bl. 2. et alii. S7baltheus 8 b. B 2.5. 3Sgemi ato
3 b. 10c*B 4 b. 39adessent Bouq. 40badriano*a 4. et i. II.s. e. supplicanlbdeest.9 b. 10. 10 b, c, c*,
iit in Reubericodd: 42operel. reliqui more. solennilatibus8 b. 4i testafon'. texta 1. iBgemin lis
5 b. 4C astringebat B5—4. 47eius a c et p. non abhorreh.at,corr. eius pariim a c et p. abhorreba 1.
eius communiac p. non abhorrebal B 5, 5 b, c, d. e. plebeiusa plebeio non abhbrrebatB -fc-e. communs a
plebeio non abhorrebat B4 b. is ac 2. 3 b. 4.10. 10.h. c 11. B 1. 2. (3—4} S. 49temperatus B ' 1 '2.
B0 B1 abominabalur4.11. B 1. 2. 5. etc. B2 4. B 1. BS
temperate 5 b. -Biteniperancior 1. BB quaereretur
BC
fe-
stitatibus B 1. verubus 5 b. 8 b. B 2. 5 b. 4 b. inter usqueaudiebat deest5 b. acroma 2« m nu
corr. acroamal. incroamaserius correclum acfoamaB 1. incroama B 2. a:ro:pna B 5. B7hystoriae 1-.
^8 reges corr. regum B 1. b9regum gcsta 4. 8 b. 9. 10. 10 b, c. 15. B 3 4.
reliquorumpfarhnthisloriae.
reigesta B-2. re gesta B 2. b. , , I ' .
NOTJE. I
aCf. Suet. Claud.,c 50. i Cf. Suet. Aug., 82, et Calig., 52.
t Ibid. t Cf. Monachum Sangallensemde Gestis Karol,«
«' Suet. Neron., c Si. 54.
Suel. Tit., c 3. 1 Gallice,chemise.
e Cf. Suet. Aug. , c. 79. mPellibusermineaevel zibelinse.-
f Cf. Suet. Claud., c. 51. i»Suel. Aug., c. 76.
BCf. Suet. Aug..c 80. ° Ibid., c.74.
h Suet. Tit., c 5. rlbid. , .
» G. Suet, Til., c. 8. tlbid.,c. 74; Vespas.,c. 19.
 ' . - 'SO
49 YITA.
39
tur et libris sancti Augastini *, praecipuequehis quia A.dialecticae*2,praecipuetamen astronomiaeediscen-
de«ivitate Deis praetitulati sunt 4. Yini » et omnis dae, plurimurii et temporis et laboris impertivit. Dis-
artem computandi, et intentione sagaci syde-
potus adeo parcus in bibendo erat, ut superbcaenam cebat
rarp plus quam ter biberet. Aestate post cibum rum3i cursusSBcuriosissimerimabaiur. Temptabat et
rheridianumpomorum^liquid sumens,-ac semel bi-6 scribere, tabulasqueet codicellosS6adhocin leclosub
bens, depositis' veslibus et calciamentisB, velut . cervicalibus circumierre solebal, ut, cum vacuum'
7 lioris manum litieris 37adsuesce-,
noctu solitus erat, duabus aut tribus quiesce- tempus esset, efiingendis
bat. Noctibusc sic dprmiebat, ut somnumquater aut ret;.sedparumsuccessillahor praeposterus ac sero
9
quinqulesfion solumexpergiscendo8, sed etiam de- inchoatus:
resurgendo10interrumperet. Cumd calciaretur"aut" '26. Religionem 3S* christianam, qua ab infahlia
amiciretur 1S,non tantum amicos admitlebat, veriim fueral imbutus, sanctissime S9el cum summa pietate
"*
etiam, si comes palalii litem aliquam esse diceret coluit, ac prppter hec plurimae pulchritiidinis basi-
quae-sine eius iussu definiri1Bnon posset, statim li- licam Aquisgrani 40exlruxit, aureque et argehtp et
tigantes iritroducere iussit 16,et velut pro tribunali luniinaribus 41atque ex aere solido cancellis et ia-
sederet, litecognita sententiam dixit 17; nec. hoc nuis adornavit. Ad cuius strncturam cum t.olum-
tantum eo tempore,' sed etiam, ea die quicquid 18" nas et marmora aliunde habere non posset, Roma
"cuiuslibetofficiiagendum ant cuiquam ministrorum atque Ravenna devehenda curavit/ Ecclesiam et
iniungendumerat, expediebat. mane et vespere, item nocturnis horis et sacrificii
23. ,Erat e eloquentia copiosus et exuberans, po- tempore, quoad eum valitudo permiserat, iippigre
teratque, quicquidvellet, aperlissime.exprimere. Nec frequentabat, curabatque magnopere',s, ut omnia
patrio tantum sermone contentus 10,etiam peregrinis quaj in ea gerebantur, cum quam 4amaxima fierent
linguis s0 ediscendis operam impendit; in quibus la- honestate; aediluos creberrime commonens, ne
tinam ita didicit, ut aeque illa ac patria lingua orare* quid indecens aut sordidum aut inferri aut in ea
sitsolitus; graecam21vero melius iritelligere ss quam remariere permillerenl. Sacrorum vasorum ex aiiro
pronuntiare poterat^. Adeo quidem facundus2Serat, et argento, vestimentorumquesacerdotalium tantam
ut«tiam didascalus24appareret.Artes h liberalesslu- in ea i4 cppiam proeuravii iB ul in sacrificiis cele-
diosissime coluit, earumquedoctoresplurimum vene- • brandis ne.46ianitoribus quidem, qui ultimi aeccle-
ratus, magnis adficiebat honoribus SB.In discenda siastici ordinis sunt, privato habitu minislrare ne-
grammatica Petrum Pisarium s6,diaconumS7, senem cesse47fuisset. Legendr48alque psallendidisciplinam
audivit, in caeteris disciplinis Albinum cognomento _ diligenlissime emendavit. Erat enim utriusque ad-
Alcoinum38,ilemdiaconems9,deBrittania 30,Saxonici modum eruditus, quamquam ipse nec publice lege^
generis hominem, virum undeeumquedoctissimuui, ret, nechisi 49submissim60 et' in comniune can-
.praeeeptoremhabuit; apud quem et rethoricae 31et taretB1.
* " "- -
YARIANTESLECTIONES.
1 agustiniB-4. 2 quae4. . s domini.B4—4. 4 quos .de civitate Dei 8 b. « calcea-
inscripsjt
mentis 7. 14 c. 6 ut4. 3 b. 7 ndtu corr. noetul. 8 expergescendoB 1 :3 b. expergescendumB 2.
'%amanu adiectum1. sed e.d. deest 4. 10deesl 2. deresurgendo 1. desurgendo2b. 2c; 5*.3 b. 4 b. 7.
7 a. 8. 8 b. 9.10. 40 b. "c B 1. 2. 2 b. S. resurgendo 11 c. exurgerido11.14 b. assurgendo B 5—4. sur-
gendo 5 c 6.b' 41 d. 1S calcearelur 2 c 5*. 8. "14 9. 44 b. c.,d. ls et 2 b. c 3*. 5 b.4. 7. 8. 9. 40. 40 b.
c 41 b, c, d. B 2 b. 5. amictaretur B 4—4. aliquem 4. jiliquem corr. aliquam B 4. « definireB.
1. 16mssisset. . dixisset 2 b. 3 b, c. iubebat. . dicebat 2 c. 3". 11 d? iussu B 2.' " dixisset'2. - 1S ea
19contemplus1. ^"ihmanuinsertumi. ss in-
diequicquidl.q. ea diere/i</ui. "-gregam corr. grecaml.
lellegere4. B 1. 2. S. 2Sfaecundus, corr. facundusB
SB
1. fecundusB 2. 24 didasculus 4: didacuius
s6 ' af14-b.
. dicaculus44. 44 d. B 4.2."5. dialecticus7. horibus, 2a ,m. corr. honoribus 4. pisaruih 45. '" dia-
conem4. 40.40b. 44.B 4.2. 5. S8 alcuinum2 bl c. 6 b. 8.11. 41 b, c, d. alcuuinum8 b. B 5. lineae
i. diaeonum 2b, c. 3V8 b. 9. 44 c. B 5 c. 4 b. 30 brittannia 4. B 4. 4 b. brilahia 8 b. B 4.
supenmpositum 31 S2
britanma 5 b. 44. B
34
,3
5. b, c, d. fhetoricae 8 b. dialeticeB 5—4. dialethicaeB 5. satantum, 2 o m.
corr. tamen 4. siderum 5 b. 4. 44. B 4. 3. 3 b, c, d. S3Bcursum 2. 3 h. 4. 8 b. 9. 40. 40 b,'c. 44. B.
4.5. certeet aln. cursu B.[2. S6codicillos8 b. et alii. S7effingendis%am. corr. effigiendis,4.7 a. effigiendis
" yorr.. effigiandis2 c effigiendis 3 c 4.4 b. 6 b. 8. 8 b. 44"c. B 4. 2. 2 b.3b. effigiandis2. 2 b. 35 b. 7. c 9.
if* ~\h *,5-effin§endis 9 b. 40. 40 b,-c, f, h. Reuberi codd. B 4 b. 5. efligendis7. B 41
5. 5. c, d. efficiendis
40g. 4!38Rehonem.2am.Rehgionem4. 39sanctissimaetsumma4.
4S 40aquisgranis4. liminaribusB3b.4.
manopere 2a m. magnopere 4, qua 4. 6 b. B 4. 2 44 deest5. 44. B 5 4. eo 5 b. 8 b. B 2. 5 h.
, w
4.41). 5. _ proeuravit copiam 4. 4Chec adrasum, ita utiam ne legalur 4. reliqui ne "neccesse 4.
LeSendi d- "9nec sibi *• 5 c-B 5 b. 4 b. cosubmissim corr. submisse1. submissim e. g.
/te§tn£dl"c0!?'-submisse 2.5b. summissell. subinissum6 b. 7. B1cantarel.
4.5.8bB.l—5, Ocfingenlaset Octuaginta sex
, ecclesias suisproprhs sumplibus cum suppellectilibuset aliis ornamenlis ad laudem Dei beataequeYirginis '
dedicavit, tria milha et septingeritasin toto orbe restauravit 16.
NOT/E.
a Suet. Aug., c. 77. f Suet. Tit.,c,3.
.ilbid.;c.78. s.Suet. Aug., c. 89.
-cIbid. " bCf.Suet.Tiber.,c. 70.
* Cf. Suet. Yespas., c. 21. i Cf. Suet.Aug., c. 90, 93.
' Cf. Suet.
Aug., c. 84.
 Sl B. CAROLIMAGNI B2
27. Cirea pauper.essustenlandos et gratuitam li- A ris 30et Augusti nomen accepit,quod primo-in ,an-
Jjeralitateii), quam Grae.ci -elemosynam* vocant 2, lu_naversatus31esl;"2,u].adfirmarel,seeo die,q am-
deyotissimus, ut qui non in 3 patria solum et 4 in vispraecipua festivitas.jesset, aecclesiam noni tra-
rejrno e suo id facere curavent, verum c trans maria lurum, si pontificis consiJium praescire potui set.
in Syriam 7'et Aegyptum S alque Africam9, Hiero- Invidiam tamen suscepli nominis, Romanis 3Si pe-
.splymis 10,Alexandriae u, atque Carthagini 12 ubi raioribus "superhoe indignantibus, magna tuli pa-
christianes in paupertate vivere compererat13paenu- eientia, vicitque eorum cohtumaciam magnan' jila-
riae illPrumcompatiens,pecuniammittere solebat '*; le3i,.qua eis procul fiubio longe praestantior rat,
ob hoe maxime transmarinorum regum amicilias mittendo ad eos erebras legaliones, et in epi tolis
expetens, ut christianis sub eormn dominatu de- fratres eos 38appellando
jgenlibusrefrigeriumaliquod ac relevatio 1Bproveni- 29. Post susceptumimperiale nomen, cum" ver-"
i'etlc. Colebat prae ceteris sacris et venerabili- leret 36multa Jegibuspopuli sui deesseS7 — nani
, bus locis apud Romam aecclesiambeati Petri 17apo- Fi'anci duas Ijalient leges 88 d in plurimis locis
stoji, in cuius donaxia magna vis pecuniae, tam in valde.3Sdiversas—cogitavit quae deerant adde'e et
auro quam in argento, neG non et gemmis, ah jllo discrepantia unlre, prava quoque ac perperam pro-
congesla est. Mulla et innumera pontificibusmunera B lata eorrigere; sed de Ihis.Tiihil-aliud ab eo f tum
-missa1S,nequeille tolo 19regni sui tempore quicquam est, nisi quod.pauca capitula «, .et ea imperfee , le-
duxit 20aptiquius a quam ut urbs Roma 21sua opera 22 gibus addidit. Omuiumtamen nationum quae s eius
•suoque labore vetere polleret auctoritate, et aeccle- domiriatu40erant, iura 41quae scripta non er nt f,
sia sancti Pelri 2Sper jllum non solum tuta ac de- describere ac lileiis mandari fecit. llem bari ra 6
.' . . , .i
fensa, se,d etiain suis opibus prae omnibus aeccle- et antiquissima carmma, quibus veterum r guni
siis 24esset 2Bornala26 atque djtata 27. Quam cum actus et bella canebaptur, scripsit inemori eque
lanti penderet, lamen intra 47 annorum h, quibus mandayit. Inchoavit et grammaticam patrii s rmo-
j'egnaverat, spalium qualer lantum illo votorum sol- nis. Mensibus--eliamiuxta propriam linguam oca-
vendorumac supplicandi causa ss profectus estc. bula imposuit, cum ante id Jemporis 42apud Fr ncos
28. TJItimiadventus sui non solum hae fuere cau- partimlatinis,partimbarbarisnomini]jus, pron ncia-
sae, yerum etiam quod Romani Leonem pontificem, j-entur4S.Ilem ventos d aodecimpropriis appeli ioni-
multis affectum iniuriis, erulis 29scilicet oculis lin- -bus insignivil, cum prius non amplius quai vix
guaque ampulata, fidemregis implorare compule- quatuor ventorum vocabula possent4i inveniri B.Et
j/unt. Idcirco Romam veniens, propterreparandum, de mensibus quidem lanuarium Wintarm.an th4C,
qui nimis conlurbatus erat,,aeccle'siaestatum, ibi to- " Februariumi 7Jlornungis, MarliumLentzinm olh 49
luin hiemis tempus extraxit. Quo lempore Imperato- Aprilemi0 Ostarmanoth 51,MaiumWinnema th 52
YARIANTESLECTIONES.. .-
j
. } eleymosynam.4. eleymosynam5. 10. 10 b, c B 4 b, 5. heleymosinam3 b. elymosinamB. 1. 2. el osi-
nam 14. B 5—3 d. eleemosynam8 b. -deest B 1. 2. (5—5?) -32s6 manu qppositum1. 4sedBl. . 2 b.
Bregno suo 4. 2. 2 c in 2 b. deest suo; reliqui omnes suo regno. verum etiam B 5—4. 7 siriam e g. 4.
44..B3 b. 4 b. 5. 8 aegiptum 4. reliqui aegyptumaaf egyptum. 9 affricam 5. B 3—4. 10 ih roso-
limis 3 h. B 5 b. 4b. hierosolymis 6b; ierosolimis.14.B 5 c. 5. hyerosolymis 4. ierosblymas8 b. ierds lymis
Bouq.- -" alexandriam
13
8b. 1Schartani 1. chartagini4. cartagini 2. 5b. 11. B 1—5. 15 carthagini 5.16c rlha-
gihem8b. compererat 2« m. corr. comperirall. 14soleretBl. 2. 5 tc. jd. reuelatio 1. roye-
17pe-
niret. Redimebatomnes caplivos et detenlos in manibus barbarerum, et suis pecuniis eos liberabat;16.
triaposiolielpauli 10 b. et codexGoldasti. petri et pauli 41. ss18 misit 1. reliqui missa. 19toti B 4.2,-
20dixit 4. S1roina urbs 4. retiqui urbs roma. 2Ssuo opere L beati B 5. 3| J), c 4. 4 b, beati s cli B
3 d. 24aliisl SB deesl1. 2Cordinatal. B. 5. 5. 27 ordinata B 1..2. 2 b. S8 supplicantegrati 5 1)..
29 eruli 2« m. erutis 1. 30 2a manu adiectam1. S1adversatus2. 5b. J5. B!2—4. 322a manu sipple-
tumi. 33 constantinopolitanis 8 b. 3imagnimilata 2a m.3S magnanimitate 4. 3Bvoci eos supersciiplurii
ad 1. 3Caverteret, 2a m. aduerteret 1. S7de : esse 1. im 4. 89deest B 1.2. 40 ditione 8 b.
"iureBi. 42leinpus 8 b. *' appellarentur 8 b. 44possentuocabula 1. re%w uocahula possent; v. i. p.
• '8.b. nodh
4BHuiuscapitisreliquadesunt&'c. ''6i.i7c.co»sfffiito'monathlegitur—uuiijtaremanoth9.uuintarm
"B2. 2b. uuintharmanoth B 5. 3d. WintarmanodumC S.uuintermanoth 3 b. B.5 b. S. wintermanot B 4.
jvintefmanochB 4 b. wintermanoth 10 b.' winderinanolh 10 c. et Reuberi cod. uuindermanoth 10. (i 10.
*(M<7»e'manoht hubet.) nunlirmanoth 5. Yuinthermonet 8 b. (ita constanter in 8 b. niohet au\ mont.) nder-
"
inonot 4 b. vrinlernian B 8. uuuintermonet vel uindermonoth C 4. t8febroarium 3 b. 4. Menses F brua-
rius, Marlius, Aprilis, Maius, lunius, Iulius desunt in B 1. 2. 26. hornurigmanoth 7. Iiornug. 1. hori-
nuing 11 c ornung 5*. ornmihg 3 c. hornuncb 10 b. B 4. 4 b. hornunt B 5. | hormunc vel ofmmhg C. 4.
49 lenzinmanoth 2 b. 5 b. 5 c B S. lenzenmanoth9. lenzimanoth 2. B 5 c G4. linzinmanoth5. lentzmo 18 b.
' ienthinmanoth 10 b. lentinmanoth b. 7 . 11. 11 b*.lenlinmanod G 3. Iqnlimanoth 5*.8. 11 c, d. enci-
™ pnlts
manolhB3b. 4:(4b.)lentzinid estmeymamsiveverisinitlumBS.lenzemontCiLiengteumonath^b.
.it Maius, lulius ct Augustusdesuntin 2. Aprilis, Maii el Augustivocabulagermanicadesuntin 5*,ubi Iuti s ma-
lig audit. Apriliset MdiusdesuntinBS. 9. 51ostarmanodhmC"5.hosiarmaiioth8.ost<irmanoth2b.40b c.14.
44 b, e, d.B 5b. 4. 5.ostermauohB46. oslermanB 8. ostermonetSh. ostermanoUb. eslermonath7b. win.
- -NOTJE.
a Cf. Suet. Yespas., c 8. e I. e., Additamenta adjegem Sahcamet ad. egem
*>Annos 768 et 814 pro cpmplelis computat. Ribuariorum, annis,803-806.
- Cf, Suet.
Tiber., c.,72. . • f Leges Saxonum, Thuringorum et Frisionu .
•
d Legeni Salicam et.RibuariQnim. E I. e., Germanica.;! -
 53 .. . . YI-TA. - _^ 54
'
Junium1Braehmanoth2,IuliumsHeuvimahnth',Augu- A toto regno Francorum primoribus-86,cunctor'urii con-
-•stuiriAranmanoth 5, Sepfembrerii * WTitumanoth7, silio consortemsibi totius regni.et imperialisnominis
""
OctobremWiudumenianoths, NovembremHerbislma- heredem -constituit, impositoque capiti eius diade-
notli *,DecembreinHeilagmanoth10"appellavit.Yentis juate, Imperatorem et Augustum iussit- appellari.
Tere ll hoc modouominaimposuit, utSubsolanum vtf- Susceptum est hoc eius consilium ab omnibus qui
^aret Gstroniwint V, Eurum Qstsundrohi 13,Euroau- aderant magno cum favoi'e; nam divinilus ei propter
strum " Sundostrbni15,Austrum Sundronilc, AuStro- regni 87utilitatem videbalur inspiratum; auxitque
africum 1!Suridwesfroriir 18Africurii19Weslsundroni20 . maiestatem eius hoc factum, etss exteris nalionibus
Zephyrum 21Wesironi 22,C_horum23.Westhordi'orii2i,non minimumterroris iucussit. Dimissodeinde in
27
GirciumNordwestroni25,Septeihlrionem'26N6rdroni Aquitaniam filio, ipse moresolito, quamyis seneciute
AquiloiiemNordostroni2S,YulturnumOslnordroniS9. . confec"tus,,nonJongea.regia 89Aquensi venatum pro-
50. Exlremo 30vitae31tempore, cuniiam et 32frioi- iiciscitur, exactoque in 40huiuscemodi negolio quqd
-bo et-senectutepremeretur, vocalumss ad se Hludowi- reliqhum eral aulurimi, circa Kalendas Novembris41
cum34filium, Aquitaniae regem, qui srilus filiorum Aquasgrani 4S reveililur. Gumquetibi liyemarel 43,
"HH«_egardae3B supefefat.congregalissollehipniler '. nieuse Ianuario.-iebre valida **correplus, decubuit.
de B
' " VARIANTESLECTIONES.
nemanod C 3. iuuinneinanoth-5. wiriemanolh 5 I). B 5. wiiiemaiholh 8. uiunnemahoth corf. uviihiie-
manolh' B 5 b, wunemanolh B 4. wunemanobB4 h. wuimemanoth10icVwmuiemonet8 b. C4.wunnenian
"B8.— mensesluniiiset hdius 2a mana in marg. adscripti. 1. 2 In codicibusS, B 5, e>'b,c, d, 4, 4 b. ger-
manicaIunii et Iulii vocabulapermutantur. — Drahcinariolh10. brhacmonot 5 b. bracmanoth 2 b. 3 *. 5 c.
6 b. 9.10." 11 b, c, d. bracmonod G-5. brachnionet 8.b. C 4. brahmoiioth C 4. bracinan J3 8. (pracmarioth
B 5,-5 d. prahchmahoth B 5 c baramanoth 8.) pracbmaiiPt4 b. 3 Menseslulius, Augustuset Sepiemberde-
suni 2 b. 4 uuimauoth 1. uuimanoht 5 b. inuinanolh 7 b. heuiumaiioth8.) hayinanoth 7. WimariodumG 5.~
hOwimanoth9. houmanolh 10 h. heumanotli B 5. 5 h,- c. ljoeinanolhB 3 b. iiowemai.olhB 4, howemanoli
B 4 b.) houwemanoth B5. Jiewmonel4 b. heumonel 8 JJ:C. 4. hewinmaiioth Reubericodd. heuuiiimanoth vel
vainmanothC 4. heuman B 8. Baranmanod C 5. araiimaniidth B 2.' aranianotli B 2 b. arnomanoth B S.
arnotmanoth 5. "40b, c. arnman B. 8. arnmonet 8 b. "?semtembrem 4. . 7 widumariodC 3, widurnanolli 7.
imintumanoth 5 h."5 c. 71j. B 4. 2. 2 b. c 4. uuiiimanoth B 5.5 b, c. uuithimanolh B 5 d,-witeiriariothB 5.
witiiianolli5.-.B4. 4 b. ouitman B 8..herbslmenet 8 b. c 4. 8 windumemanod C 5. widumemaiiolh 8.
uoinciumnianoth40. 40 b. uuindunmanoth 40 c. winclumanolh11 d. windumanoth B 5 b. 4. iiuidumarioth.
B 5. -5c, d. 4 h. windemanoOiB 5. uumdrunianoth C4. winman B 8. vuyhmoiiet 8 b. wynmaiitft i b: win-.
s *
drumanolli Reubeficoddr CbestbistiriMindf,cofr. herbistimanoth 1. herbistmanotli5 5 b. 5 c. 4 5. 6 b.
9. 40.10 b. 14. 41 b, c, d. B 5. C4. herJjistmanol8. heribestmanoih B.4JieribistmanothB2..2 b,- herbest-
-manpthB 3 D. herebesinanolh B 4. 4 b. heruistmanolh 7; heruislmanod C.5. herbslmanoth 40 c 10 1) 5 d. he.r-
hisihanolh 2 b. B 5. herueslmau B],5. vuyndtnionet 8 b. wyiidunianotk b. regenmariblhlO f. beiaghia-.
nod-C 5. helaginanoth 4i. 4i b*, c, d. hielagimanoth 8. lieilegeiiianoth 9. eilagmanoth 5*. haeilagamanoih.
b 4. heilagamanothB 5Jj. 4 \. Iieiligmanoth 10 b. B 5. heilgmanoth 6 b. hciligmqnel 8 b. heiligmand.t4 b.
heligman B 8..heilmaneth 7.helamanoth 11 b. Iiehiiantoh Bouq. "eigo i:~reliqui vefo. 12ostr6'niuuinlhB
5. ostrariiuuindC 5. astfoniuuint B 2. atromwint 2 b. oStru'muuind.44.41 b. oSlruhiwind-.il e. os-
trunniwind 11 d. ostrohowind'7. ostronowint 6 br oslronowinfli B 5 d. osteruuinl 3 b. B 8. estren-
ls oslsumdopni 5 b.
wyndt 8 b. ostrowyncit 4b. oslsumckoni14
11 c. ostsuhdron B 3.1)..4
B -
b.- ostsundrurii 5 d. oslsundren 8 b. oslsuthronowind 7. eroanstrurii corr. euroaustnim
1. "suntaustronil. suadrostoni 8. sundoslroni C 2. B 5 d. sundrostron B 5 b. sundostron B 4. 4 b.
sundostren 8 b. 4 b. sondostroni 10 c, d. sudostroni G 5. suthoslronowiriu7. 1Csuihdroni 1. sundrori
B*5 b. 4_.4 b. _sundren 8,1). 4 1J. sudwint B 8. suthfbnowind 7." 17austro afTricum3 b. 10. 40 b, c B 1
-—^S. austrum africum 2 b. li. 4i b, d. austricum"a'fricum11 c." 18sufitjjuOstroniIv siiduiiestroni C 3.
..sunduuuestroni Bi. suhdiuueslroni 11.11 c suiidri :: undiuest:: ii C 2.sondwesroni 11 d. sudweslron
B3b. sunwestron B 4..4; b. suhduestren 8 b. suthweslronowind-7.'— sundwesironi africum deest B
2. "^aui-icum2b. 5b. 10. &0'jj, c. B 5. 5 c, d. 4. 4 b. 5. africum w. z..tv. cliorum deest 5 c 20uueslsun-
dron B 5 b- i. 4 b. westsondroni8. westsundren 8 b." westsulhroiipwhid 7. - "" zephyrom 4. zefyrimi
4. 40 c zefirum 6 b. B 2. zephirum 2 b'. 5 b. 40. 41. 11 h, d. cpyrum B 5 b. 4. 4 b. 22westroni elie-
rum deest 10.10 b, c, a*. —uestroni B 5. westron B 5 b. 4. i b. uestehmi B 5 d: vueslr6ri$ b., we-
. stronowind 7. s3choriam6b, 2iuuesthhordoniB'2. veslnordrbni B 5. westnordprni B 3. westnerdrpn
-B4. 4b. westnerdpnT-B* 5 b. westnordren 8 b. westnortlironowind7.. 2Bnorduuueslroni i. norduiies-
throni B 2.; nordueslroni B 5 d. nordenuestroni C 2. nordweslen B 51). 4. 4 b. nordiuestruni 41. nor-
dwestrunill b, c nordwestren 8 b. northwestrpiipwind 7.' westreni 8.. nprdwesdreni Reuberi iodd.
a6fto4. septentrionejn 4-.B1..C5. etatii. 27 nordronB 5 b. 4. 4 b.' nordoniSc. 8. uorchvefr8ib. nor-
thronowind 7. 2snordostronii"l. nbfdpsthrpni B 2. nordenastroni €. 3. noidrostrorii B 5 d. hordo-
-struniil. 44 b, d. nodstrimi 11c nordostronBSb. 4.4b. nordostfen8C. nortliostrpnowind'7. nord-
PstdrpniReubericodd. nordwestrpnl 8." S9psopordroni5 b. 5 c oustnordroni 8. osliiordronB 4.4 b. ost-
nordrun B 5 h. ostnprdren 8b. -osthorihronowind7. — 'CeterumincodicibusTi5, 5 b, c, d. 4. 4b'. veh-
ti hoc ordine recitanlur : Subsol. Eur. Afif. Sept. Eurbatist. Zeph. Aquil. Aust. Chor. Ytflt. Austibaff.
Ckcius. Incod. B 8 : Suhsol.vocaret Osterwinl, EurumOstsud, Yulturnum Ostnord,SefirumWestwinl, Cir •
cium Nordwesl,Favonium .". . . , Austrum Sudwiiit.-AffrieumSudivest, , Seplentrionem id est
•
Bofean Nordwint,ChorumWTestnord,AquilbnemNordost. In cod. c*. Aquilo Circiumet Septemtrioneman-
teccdii.- ^"E.vero 4b. 10.10 b, c. -31vitae suaeB 5—4. s'deest 1. 3Set'vocatum B 1.2. S4hluduuicum
,1. hlodowicum.7. ludouicum"5 b. 8 b. 11. IuodeulcumB5 b.4b. IUdouujcum.B2. ludewlcuniB 5. lu-
devicum-B 5. ludbicum B,5 d. -3Bhildigardae 6b. 44. B 4. 2. 5. 5 d. 5 hiidegardisSb. 3Cprincipibus B 5.
3h,c v deeslB l. 2. ssdeestl.% a9regiae'B. 4.~2. i0 deestB 4. 2. 5.,4. 41 hovembres B S'. ho-
uemb. B 4. 2. 10.: i2aquisgrani 1. aquasgrani4. S. 8 b. 10.10 b. B. 1. et retiqkqtumymrinii. is hiema-
ret 5 b. 4. 44. B. 1. 2. 5—4. hiemaverat 7. 4iv. c. 4. 8 b. 10. 10 b. 14. B 4. 2. etalii.
 BS B. CAROLI"MAGNI 86
Qui stalim, ut in febribus solehat, •cibisibi abstinen- jA.ctio, et in snle macula quaedam atri eoloris g ptem
tiam indixil, arhitratus hac * continentia morbum dierum spatio visa b. Pjorticus, quam inter bas icam
posse depelli vel Gerte mitigari; sed accedente ad et regiam operosamole construxerat, die ascen ionis
febrem lateris dolore s, quem Graeci pleuresin 3 di- -Dominisubita ruina usque ad fundamenlaconla sa2S.
cunt 4, illbque adhuc inediam Bretinente, neque cor- ItemponsHrenis"apudMagontiacum3C, quem pse 31
pus aliter quam rarissimo pot-u sustenlante, septimo per decem ss annos ingenti labore „etopere m rabili
poslquam decubuit die, sacra comniunione 6 oer- de ligno ita construxit, ut perhennitersa urare
cepia, decessit, anno aetalis suae septuagesimo 7.se- posse34videretur, ita tribus horisforluitu3liih endi»
cundo, et 8 ex quo regnare coeperat, quadragesimo conffagravit,ut, praeter quod aqua tegebatur, ne s'
septimo, 5. Kalendas Februarii 9, hora diei terlia 10. una quidein haslulaa 7 iexeo remaneret. Ipse pque
54. Corpus more sollempni lotum et curatum, et -cum ultimam in Saxohiamss expeditionem ontra
maximo lotius -populiluctu aecclesiae inlatuni atque Godofridum S9, regem Danorum,ageret, quad die,
humatum esl. Dubitatum est primo, ubi reponi" de- «umanteexortumsolis| 40caslris egressus, iler gere
beret, eo quod ipse vivus de hoc nihii praecepissells; coepisset, vidit repehte delapsam caehtus cum" genti
tandem omnium animis seditls, nusquam eum hone- • lumine 41facem a dextra in sinistram per se num
stius lumulari posse, quam in ea basilica, quam ipse ]B aera transcurrere, cunctisquehoc signum, quid*1 por
propter amorem DeLet domini nostri lesu Christi, et tenderet, admiranlibus j43, subiln equusquem 4 ° se-
ob honorem sanctae et aeternae Yirginis, genitricis debat4B,capiiedeorsuiri-i6mersodeeidit, euriiqu "tam
eius, proprio sumplu in eodem vico construxit. In - graviter ad terram elisit, ut fibula sagi rupta b Iteo-
hac sepullus est 14, eadem die qua defunctus est, ar- que 47gladii dissipato, afestinantibus qui ader tmi-
cusque supra 1Btumulum deauralus cum imagine et nistris cxarmatus, non *8sine amminieulo 49,1 vare-
titulo exstructus 1C.Titulus ille hoc mpdp deseriptus turB0. Iaculum etiam quodBltunc forte manuB tene-
est 17:SUBIIOCCPNDITORIO SITUM ESTCORPUS KAROLIhat, ita elapsum est, ut viginti vel eo amplius p dum
MAGNI ATQUEORTnODOXI IMPERATORIS. QUIREGNUMspacio longe iaceret. Accessiiad hoc creberBSA enr
FRANCORUM NOBILITER AMPLIAVIT ETPERANNOS XLVII. sis Bipalatii tremor, et in domibus ubi convers atur
18FELJCITER REXIT.DECESSIT SEPTUAGENARIUS 19.ANNO assiduus BBlaqueariorum crepitus; tecta etia de
DOMINI 20DCCC°. 2!Vll.f2V.KAL.FEBR.ss coelo, in qua postea sepultus est, basilica, malu que
Xllll".IND.ITIONE
• .52.
Appropinquantis 24finis complufa fuere praesa- aureum, quo BCtecti; culmen erat ornalum, ict I ful-
gia 28a, ut non solum alii, sed etiam 26ipsehoe mini- minis B7dissipatumet supradomum pontificis, quae
tari sentiret. Per tres conlinuos vilaeque lermino 27 basilicae contigua erat, proiectum est. Erat i ea-
proximos annos et solis et hmae creberrima defe- C < dem58basilicain margine coronae, quae inter upe-
VARIANTESLECTIONES.. I
'inhacBI—4. s doloreml. 3 8 b. 4voeant 2 e. 44 ,d. 8 b. " inedia, 2a m. inedi m 4.
6 cominunia B. '• pleuresim ° [
septagesimocorr. septuagesimo4. 6deestB4—4.- febroafias 3 b. "tertiainb ilica
l
sancti salvatoris et sancte Dei genetricis marie honbrifice sepultus est. ita codicesB 9. et 40. deficiunt. re-
poneri corr. 4. 4. _.13inseditB 3—4. 14 deest B 4. |2. 1Bsuper8b. "extruusl.
17eralB 3- 3 b,reponi 12praecipisset
c, d? 4 ? 4 b. 18 Epitaphii pars prior in codice saeculi noni exeuntisin Bibt. palat. Vind bon.
Nro 354. theolog.fol. 55. extat; ibi legitur annos XLVI. 19LXX°II°aetatis anrio indictione YI. Y. Kai. febr.
B 1. 2' 5 — 4. 20eJirisli 11 c. ab incarnatione domini 2b, c 5 c. annoincarhatione domini B 5. ann 814
a doniini incarnatione 11.11 b. — anno domini 814 deest 5 b. S. 6 b. 7. — doniini 814 deest8. B 2. 8. slita
1. ut saepissimein medii aevi scriptoribuset chartis occurrit; retiquorumcodd. plurimi indictione; deest2. 3.
YI. BS. ^deest% 5b.-5. 10.10 c.-ei inReub. incodd. 2SY. Ral. Febr. deestii. — His vocibusexpl ciunt
8 et 8*. S4Adpropmquanlis4. S.B1..2.eJ c.r A. vero f. 10. Appropinquantfevero finis termino 10 b, c-
26«a 1..4. 8b. 4b. 9.10. 10 b. c. prodigia 2. 2b."2c 5*.5 b. 5 c S. 6 b '7, (7e. lOg. 11.11 b, c, d 15?
Bl —S.8. S6et8b. S7terminosl. 2Sc est 5. B 5. 5b, d. 4. 4b. 5. ^rheni i.^44. B 5 c. et alii remi
B 5. 5 d. reni 3 b. B 5 b. 5. inrheneB 4. 80mogohtiacum 4. B 4. 3 b\ et alii mogontiam 5 b. B4 . S.
moguntiacum 8 b. S1deesl B 4. 2. 3SdecimB 4. retiqui X. Ssperenniter 4l 6 b. 8 b. B 4. 2. 5. et alii.
'Jideest2 b, c. 5*. 5 b. 5 c? 9. 44. 44 b, c, d. 8Bfortuito40. 44. 14 b, d. B 5 b. 4 b. forti 40 b. for. 0 c.
36nec R 4. 2. 5. 4. 37aslula 5 b. 4.'5. 40. 40 b, c, et Reuberi codd. 3Ssaxonik 7. 40. 40 b, c 44'. S9 olo-
fridum 5 b. 41. godefridum 8 b. 10. B5. dogofridum10 b. togofridum 10 cj logofridum 10 c*. g dfri-
dumBSe. l0%amanuadieclUmi. ^ltfce B 5—4. 42qdl. 4Sammirantibus4.B 1.2. 5 b.4b". 4i em
super4b. 9b. 1000 b. superquem 10 c. 11 b. inquo 5*. B-5c. cui insidebat 2 c 8 b. 11 d. 4Bsedit Ob.
46
deosum, 2« m.deorsum 1. i7baltheoque 8 b: B 3.'3 e, d. 5. udeest 8 b. li) b. g. 12. 46. B 5. nee 6 b.
et 2 b. 3 b. c 4. 5. 7. 9. 40. 40 c 44.-44 b, c, d. B. 4^2. 2b. non ut B 3'. 5 c. d. «aminiculo 2. 0 b.
B 3 c amiculo corr. aniinicule ^S.amiculp 40 g. 41.12. 16.17. exarmalus aut sine amiculp 7 b. admi culo
8 b. 10. et alii. B0Iaevareturl.4. slqueml. BSmanuml. B3crebre 3 b.J B4"aquiensisb1. aq s 2.
equensis B 2. ss adsiduus B 1. w qued B 1 2., B7fluminis 4. B 4 c8 eedem 1.

NOTJS.
a Cf. Suet. Aug., c. 97.. cendens. > Yita S. WandMgiseli, saec vn, eap.' , in
i> Mercurium fuisse ipse Einhardus, in Annalib., Mabill. ActisO, S.B., ssec ii, p.S28. « Ouia pe-
a. 807, referl; lhc vero Suetonium imitatus, rem ut ditum equum sidebatJ i- Anonym. Saleinit us,
prodigium potius effingit. apud Murat. SS. t. "U,p. 300. Cf. et Infra J~.r oldi
c « De equo quem sedebat, cum velocilatc des- Nigellil. III, v. 565 et 596.
 S7 VITA. , S8
fiores et ihferiores arctis * interiorem 4 aedis partem A sua pecunia .Mordine atque ratione perficeretur, sed
3
ambiebat, epigramma sinopide. a scriptum, conti- etiam, ut heredes sui, omni ambiguitate remota,
nens quis auctor esset eiusdem templi, cuius in ex- qtiid ad se pertinere deheret, Iiquido cognoscere et
tremo versu legebatur : KAROLUS PRINCEPS. Notatum sine lite atque contentione sua inter se competenti
est a quibusdam, eodem, quo decessit annopaucis partitione dividefe potuissent. Hac igitur inlentione
ante morlem mensibus, eas quae PRINCEPS 4 exprime^
alque proposito omnem subslantiam atque supelle-
hantz Iilteras," ita esse deletas 6 b, ut penitus non ctilems 9suam, quae in auro.^et argento gemmisque
apparerent. Sed superiora omnia sic aul dissimula- . "etorrialu fegio in illa, ut dictum est, die in camera
vit aut sprevit, ac si nihil horum ad res suas quoli- eius poterat inveniri, primo quidem trina divisione
het 7 modo pertineret. parlitusest, deinde easdem30partes subdividendo, de
55.Testamenta_eiacere instituft, quibus filias 8 - duabus partibus 20 et nnam partemS 1fecit, tertiam
et 9 ex concuhinis Iiberos ex aliqua parte sibi here- integram reservavit. Et duarum quideni partium in'
"
des faceret, sed tarde inchoata, perfici non poferant. 20 et unam partemSS facta divisio tali ratione consi-
Divisionemtamen 10thesaurorum et pecuniae ac ye- stit, ul quia in regno illius3Smetropolitariae civitates
stiiiin aliaeque suppellectilis li coram amicis etmini- 20 et una esse noscuntur, unaquaeque illarum par-
stris suis," annis -tribus '2 anlequam decederet, Jecit, B tium ad unamquamque metropplim per manus here-
eonteslatus eos, ut post obitunf suuin a se facta dis- ^lum et ainieerum suprum eleiripsJnae3inpmine3Bpef-
"tributio per illorum suufagiiim rata permaperet; veniat, et archiepisccpus qui tunc illius aecclesiae
quidqueex Ms quae-diviserat-fieri vellet, breviario recter exstiterit, partem cpiae ad suam aecclesiam
eomprehendit, cuius ratie ac"textus talis est:1S «IN data est suscipiens, cum suis suffraganeis partiatuf,
NOMINEDOMINI14DEI OMNIPOTENTISPATRIS ep scilicet medp, ut parss6tertia suae sit aecclesiae,
ET FILnET SPmiTTJS SANCTI. Descriptio 1Batque duae vero partes inter suffraganeos dividantur. Ha-
divisio 16,quaefacta est 1a gloriosissimo.atque piis- rum divisionum, quae ex duabus primis partibus
simo 17domno 1S,Karolo imperatore 19augusto, anno factae sunt, et iuxta S7metropoleorum 38 civitatumS9
ab incamatione domininoslri Iesu Chrisli 844, anno numerum 20 et una~esse noscunlur, unaquaeque ab
Verd regni eius ih Franeia 45-20, etinltalia 37sl,im- allera sequestrata, semotim m suo reposi.torio cum
peiii autem 11S2,inditione2S 4, quampia et prudenti iosuperseriptione civitalis ad41quam perferenda est,
consideratiohefacere decrevit, et - Dominoannuente Teconditaiacel. Nomina42metropoleorum48,ad quas
perfecit, de thesauris suis atgue, peccunia S4quae in eadem e]emosinai4sivelargitiofacienda iS est, haec
illa die in camera 2Beius "inventa est. Ifi qua illud suiit :'Roma, Ravenna,Mediolanum46,Forum Iulii",
praecipue praecavere"voluit, utjron solumS6elemosi-'G Gradus4S,Colouia,Mogontiacus49,'IuvavumBOquae et
narum s7largitip, quae solempniter apud christianos Salzburg B1,TreverisB!,SenohesB3,YesontioBi, Lugdn>
depossessionibus eorum agitur,, pro . se quoque de num, Rot®magusBB,'RemisBC, Arelas B7,Yieniia,Daran-.
YARIANTESLECTIONES.
1 artus 1 s "inferiorem2 b, e. 3 *. 3 b. 10 h, c. c. 14 b, c, d s synopide 8 b. B 4b. 5. syhope descri-
4 prineipem 6 h. B 4 b: quasprincipes B 5"c * exprimebat corr. exprimebanl 1. -exprimebat
plum 44.
3b. 6ilaessedeletasdeest3c 7quodlibet-corr.quolibetl.
9 8quibusexeoncubinisfiliasetIiberosl.- filiosex
—
:cl. 3*. filios 44. 44b, c, d. deest 7. B% 2h. 5c 102omatiuadiecliim4. "
la — suppelleelulis 4. suppeL
lectilis2.4b. 6b. JJ.SC anno'tercio'B5 4. laQuae sequuniur usque&kNGTlin codice 4. littera ma-
iuscula scribuntw, nec dubium videtur, ea in brevigrio, ipso primam omnium tineam occupasse, atque littera
il
eius mbre longiori exp.ressafuisse., deestB3 — 5. 1B S b. 16a. d. deesl
pro temporis
" 1S 1S s0 Incipit descriptio
21
7. . a. p. deest 6 J>.7. deest%b, c. _ k.i. deest 3 c. XLRD.6 b. 7. ,40b. unus omnium codex
4. legit XXXYR, sed ullimum I a scriptore sub lineam de.duclum,et haecdus pars ab eodem postea ilerum
deleta esse videlur,quo et ipsum I pautulum attigit. XXXIU.2 b. B 5.; reliqui omnesXXXVI. sa XII. 5 b. S3in-
dieione B 2. indictione 4. 5., 6 b.'40.2C40 h, c. 11. B 1. 3 — 5. et_ alii certe multi. S4peccunia 1. 5 h. S.
re%i«pecunia. S8SBcamaraBl. 2. 29 Qamanu additum. S7eleymosinarum4,elymosinarumBl. 30
2. eleemo-
. syn_arum8b. peccunia B 2. 3. suppellectilem3 b".4. 8h. 10 b. 11, Bl. 2.^b — S eadem, 2a m.
easdeml. 31partes8b. 3spartem8b., 3Seius6b B 3^-4. 34eleimosinae4.eIemosiiiaeB 1. eleemesynae
8b. 3*deestB 1. 2. 36p.illa t. B2. 37iusta l.:s*'38metfopolitaiiarumllc."d. metropoliticarum8 b 'isdeest
3*.B2b. todeest B4.2. "adq.p.est deesl8b. 4 b. 42N.vero 2 c. 8b. 11 d. 43jnetropoliticarum civi-
tatum 8 b. metropolium civitatum Bouq. i4 elelmosina4. eleimosyna 6 b. eleemosyna 8 b. 4B data 8 b.'
icriiediolanium4. 47foroiulii 10. 10 b, c 48gradis 5. vradus inmarg: civitas italie 11 c, c*, warendus 11
d. 4smogontia B 5 b.' 4..5; magpntia B-5 c, d. magontiacus 2 c. 10. 11. 11 b. maguntiacum 2 h. 11 c. rno-
guntiacrim8 b. B0iuuarium B 5. B1
iuuauium 11 c,"d. B 5. 5 b. 4. 4. b. iuuanium. Reuberi codd, iuuaiun B 5 d.
iuvausum.4 b. vivanum 8 b. salzbur L.saltzhurg 2b. salzburch 7. 10 b. c B 5. salzburc 5. 10. B 5.
salzeburchB 4. 4b. salZeburkB 5 h. salzeburg B 5 c. salzbrucB 1. salzburub B 2. saliszbureh B 5 d.
saltburg;14. 44 b, c salburg 44 d. saltzburgum 8 b. B2treveri 4. 5. 7. B 4. 2. "3renones B 2. senones B.
4. 4 b. Civesonlio, 2«. m. vesontium-4. vesontium 8 b.. B 5. B5rotamagus4 B5. rotomagum 5. rodomagum
2. ratumagus 4. 7.10. 40ab. c. B 4 — 4. BCremi 4. 5. 7. B 4. 2. B7arales5. 7. arelalum 6 b. areles
b 4—4.
NOTJi:.
a Colorerubro. '
Ibid,, c 404.
i Cf. Suel. Aug., c. 97.
 m - B. CAROLI MAGNI -. .60
iasia 1iEbrodunum2;BuMigaJ.a3,Turones4;BiturigesB. _-.gregavit, quajri quod ad eum ex3ipaterna here litate
Dnius autem parlis quam integram reservari voluit, pervenil, ut3B integrum esset3C, neque ulla cllvi-
;talis esf latio, nt illis duahus in supradictas divisio- _sione scinderelur, ordihavit. Si37qua auteni i veni-
•nes c distributis et sub sigillo reconditis, haee tertia renturaut vasajiutlibii aut.alia ornamenta, quae
39
inusu cotidiano 7 versaretur 8, velut res 9 quani nulla .liquidpccnslareteidem jcapellae38ab eo conlata on
.voti obligatione.a domiijiopossidentis alienatam esse fuisse, haec qui habere vellet, dato iustae ae linia-
,constaret,,elJiQc:tandiu10,quoadusquevel "iile.man- lionis praetioi0,.emeret et haljeret. Similiter et de
3
-sissfctin corpore, veP 2 ilsum eius sibi.-necpssarium libris •", quprum magiu m in bibliotheca 42sua~' c«>-
indicaret. Post obiluin yero suum aut voluntariam piam4i cengregavitiB, statuit, ut ah his qui s ha-
saecularium ferum carentiam, eadem pars quatuor bere vellcnt, iuste pretio fuissent redempti, pra tium-'
subdiyisionibus secaretur, etuna quidem earum i3.su- que in pauperihus46erogatum. Inter eaeteros l esau-
14
pradictis 20 elunae partlbus adderetur 13,alteralc ros atque peccunias 4f tres. mensas argent as et
a filiisac ftliabus suis, filiisque-ac filiabus filiorum auream unam praecipiie ina_gnitudinis et po deris
4S
suprum adsumpla 17, iusla et ratiohabili inter eos esse.conslat. De quibus statuit .atque deerevit, ut
partitione divideretur,; lertia vero consueto christiar uria ex his, quae forhia quadi-angula, descripf ne_m
nis inorels in usum paupeium fuisset erogala i9-; B urbis Constanliuopolitanae continet, inler cete a do-
quarta simili modp uomiae elemesinae20in servorum naria quaeadi 9 lioc depulata sunt, Reniam ad asili"
et aneillarum usibjjspalatii famulantium susteata- cam S0beati Petri apestoli deferatur, et altera, quae
•tionem, distributa venkefc: Ad hanc tcrtiam tolius forma rotunda, Romanaeurbls effigie5I deco ta 4?
summae portionem, quae similiter ut ceterae ex esl, episcppio BSRavenuatisaecclesiae confera r *"-.
auro.etargenlo oonstat, adivingi voluit omnia ex Tertiama,.quae ceteris et operis pulebritud' e,et
aere et ferro aliisque metallis vasa atque 21utensilia ponderis gravitate multum excellit, quae ex ribus
cum armis et veslilms alioque 22,aut pretioso 2Saut orbibus- conexa BB,totiijs mundi descriplionen suh-
vilisl, advariosusasfacto2S.suppelleclili2S, ut sunl 27 tili ac minuta figuratione complectitur, et aur ?6
B7
eortinae», stragula, tapetia, filirass i>,coria, sagniata°, illam, quae quarta esse dicta esl-, inler h edes
el quicquid in camera 29atque 30vestiario 31eius eo suos atquein elemosinamBSdividendaepartis au men-
die fjiisset inventunij ut exhoc maioresillius pariis 32 ium B9esse constituit. Hanc coconslitulionem tque
divisionesfierent,"et erogatio elemosinae ad pluies oTdinalionemcoram episcopis, abbalibus, comi ihus-
pervenire poluisset: Capellam33,id est aecclesiasti- .que, qui lunc praesehtes esse potuerunt, qubru que
cum ministerium, tumid qaod.ipse fecit atque con- C hic nomina descripta sunt61,- feeit iitque cpns ituit.

YARIANTES LECTi^NES.
1 daratansia B 5 b. darentasia 44. • larantasia 8 h. s ebroclonum 1. ebfeduhuni II. B S. s Imr-
B Jjiturigies 5. bituri. s 7.
degala 3 b. 11: B 5. _4turonis 5 b. 40" b., 1I.R-4. 4 b. turonus 6 b.
B 5—4. hituricas 6 b. Celerum in 8 J). libibmagiis, Treveros, Senones, Vesontiuniet Lugdunum, '# B
3, 3 b , c , d. 4. 4 b. Mogonlidcus Gradum et Coloniam, Treveri luvavum, 6et Lugdunnm, 7A. las,
Ebrodumim,- tt Bituriges binu in vulgaiis~praecederitia nomina arilccedunt. ; diuiones _4. ^Olti-
diano B 5. 5 d 4. 4 b. 5. quolidiano' 8 J). " 8 uersatur ls corr. uersaretur 4 *_sveluti res B 3—;.-uel
tresB 4. 2. i0 ita 4. 2. 5. reliqui lanidiu. deesi 1. 5". vel u. e. n. s. iiidicaret -deest% vel ut lsum
sibi 4. "eoTuju 1. eam B 2. 14unaB2. uni B 5. 5 b, c, d: " IBadderentui'B(4. %'._,1Cin cod, i9
4. se unda
Inanu additur ve.ro.Qubd nescioan et in % 5-b>et 5 legalur. adsupraB 4. 2. 18morte4. erog :elur
8 b. 44. so-eleimosine 4. eleemosynae 8 bruterque eonstanter. 21 S2 aliaque 8 b. 4 .14
aque corrl atque 1.
b;*c. 23pretiosa21>.8L."14is,'d. siuilia aufB 1.27uili ad2 b. 5*. B 2*.2b. ^lfacta.8 IJ. 14.14h, d.- otos
2b. ~HtUi reliquorumplerique diw\} scribunt. siiitRl.2. 2Sfulcra"8b. fcamara B 4, '30alquein i.
aliiestiaria'coJT'.vestiariai. 3Spatis corr. partisl. 3S cappellam 4." 3iexpaterna adeum p. h:- 1. r liqui
ad eum ex p. h. pervenit. u %am. suppletmn4. 3Gesse2a m. essel 1. 37 2« m. suppleium 4.. ~s cap ellae
4. Z!"2,dm.adiectum4. iopraemi6 1.10 h, c. 41 et de i. deesi 5 c. i2 hiblioteca corr. "bibliothe"a i.
^deesti. *4copiariicongregavill.. i5hahehatcongregatamll, iib,c, d. icpauperes 4. 7. 8J)'. 9.:10. 0 h,
c. 11. B 1—S. etc: "pecunias B 5,5 b, d. pecuniam 2.~4. 11. B 2. 5. fortasse et Pdrisienses. is ut "ut tirr.
ut 1.. *8ah 2a m. corr. ad 1. B0ad beati 2csm. corr. ad basillcauj adjieati 1.BSr B1f efiigiae4.- B2figuraia 5 b.
B. 6h. 7 a.,9.10. 40 JJ, c. Retdteri cqdd. ll.-etc. B 1—5. insignita 8 b. episcopo 2.-2b', c'3*.- 3b 5cc
8b. 44 b, c, d. BS. Bidaretur i. retiqui omnesconferatur.., B*descripta 2« m. yei cohexa 4. conexa '; 5.-
11. B. 4. 2. 3. 3b. S. cpnhexa 5 b. 6 b. 9.10: 40'b, c:"41 b, c B 5b,-d. 4'4, b •conuexa 2. 2b,- c 5*. 14 d
B6et : : : :' : (auream?)' illam quae quarfa dicta est, scilicet auream 1.' C7in tertiae illius et ihter' 7 b,
c. 4. S. 6 b. 7. 8 b. 9. 10.10b, c. 11 d. B 4. 2*.2 b.. 5—5T inler fiiioset inter 14.6044 b. in fheca i s et
iriter II c. BSatqueeleihosinae1. Maugmento i. S. 6 b. 7. 40".40'1), c. 41.11 d. Hic editores capu . 54.
61fueriint. Jaec
inchoant, sed perperam,quum sequeniia~non minus HCdnteriom breviariiadhuc " verba sint. "
omnia .fiJiuseius S.merfiadesuiit.
'' ' NOT&" '"'".,
-"','-.. . i. . _ ;'
i Yela, gardinen Germanice. vasa.
'
t Panni lanei genus, filz Germanice. De fatis ejus cf. Tliegani, cap. 8, et Ann. er~
c Sagmata sunt sellse.sellaj impositsesarcinae,tum tin. a.842.
 *"
bl VITA. 62
-Episcopi1: Hildebaldus2- 8, Ricdlfus3*,'Arno4c,Wolfa-.A.gbihardus"2,1, Hatloss,'Riliwiiius!3, Edo si. Ercanga-
rIussd,Bernoin6e,Laidradus7 f,Iohanhes*8 E,Theddul- Tius25,Gerolduss6,'Beros7,HildigerusS 8, Rocculfus29.»
fus9L, Iesse ', Heito 10J, "Waltgaudus" K Abbates: ." Haec oriinia30filiuseiusHluduicus 31, qui divina
Fredugisus ls "-,Adalung13m, Engeibertus u n, Irmi- ei S2aussioQe"successit- 33, inspecto eodemIjreviario,
1B
no °TComites: Walacho 16P, Meginherus", Otui- quam celerrime.polerat, post ohitum eius summa
fus *8, Stephanus, Unruoctiusi0, Burcharduss0, Me- ciirii34devolioneadirnplerecuravit3?.', .
~ ' - YARIANTESLECTIONES."
1 deest 2. 5 b, 3c. ita et infra voces abbates M comites. s bildibaldus 2. 2 b. 5. b. 9 11
— b,
c*, d. Juddibaidus-44 c heldcbaldus '40. c hildeboldus 13 b".B i -4.' hildebaldus agrippinus ar-
B 5. addebaldus.5*., s ricolphus mogoritinus R" S. ricblfos B 4 b. ri-
chiepiscopus nrchiepiscopus 4
cbolfus4. 6 b. 7. 8 b. 40.101), c. Bl — 4.riculfus 2c.3¥. 14. llb, c. riculphus lld. arn 2. 2b. 3 h. 4
8b.9.10.10b,10c? 44.411), c, d. Bl 2:5. ariion 6b.amus 2 c."7.10c? arnulfus3c. arnulfus4b. BB2. et
5. Arnwolfariuscontrahunt. —wolpharius 11.11 b, c, d. wo!tfarius2. 2b. voltfarius2 c "wilfariusSc.uual-
fariusBS. 5d. wulfarius B5b, cvulfarios B4.4b.vulferius 5* c benoin4. bernoiii 4. 9.B3. benioniusSb.
11 d. bernuinus Scbernvwhiiis B 5. reliqui bernoinus. 7 laidrad B 1-—4.laitradus B S. laidragus 11 c,-d.
8 ioannes8b. 11d B5 d. 9 teodulfus 1. thebdulphus li d. theridulfusB5. 5 c, d. "4,.4 b. teudulfus B 5 b.
theodolfus"7.10 b. teodolfus10. ihedoffus10c, Iheolloffus40 c*. 10,herto2.11.11 h. herco 2 b. hiertoB2.
2b,hetto 7. Sb. 9.10b. llc*,d.B4. 5, helloJle. B3—4. etlo 3¥. hfelo5b. " uualdgaudus2b. 5c 6b.
7.14, Ilb. B 2. walgaudus 2c. llc, d. B 5—4. walgadus 5*. wafgauduslOc. wadlgaudus5b. 12fredegi-
sus 6b. fndugisus 2. 2b. 5*. 5b. 4. 9. B2. iridogisus$1).fridegisus 2c 7.10.B3 b. 4. 4b. fridigisuslOb, c.
Bi. 5. 5c,d. 5. frigiugisusll, 4Ib, c, d. 13adalunc BI. 2. adalungus 2. 2b', c 5. 5b,c. 4. 6 b. 7. Sb. 9.
11.14b, c, (d)B_5.5c, d.adehmgJO. •.adelungiisB.5 J). 4".4 Jj. adaluing 40 c. 14ehgilberlus 2. 2h. 8h. 9.
40b.44. 14b,c. Bl. 2. 5. 5c, d. engilberdus 4, engilbetus B 5. elgibertus 5 b. angelberlus 5*. angilbertus
lld. iBrfees;5b.hirmino5c. hirnimo 41d. hermino % 2b,2 c irmiiioB4 b. "walecho B5. uualach 8b.
9. waiahe40. vualah 2. 2b,.c 5b, c 4. 6b. 7. lOb, c 14. 44b, c, d. B4. 2. wala 5*.B 5—4. J' meinhe-
rus 4. meginheri2.2b,4.10. 10b, c. B4. % S. 8. megingeriSb. megenhere 6b. mengenhere_7. meginher
8b.mengiler 9. meginherjus3c 11. Il1),"c, d. B5. 31), d. jneginerias B5 c.menginerius 2c ijiegenherius
B 4. 4h. mainerius 5*. 18oculfusl. blhiilfus 6b: 7. 8b. 9. odulfus 2. 2b, <;.5b. 41. 14b, c, d. osulfus
.' 5*. i9 ujiruocus 4. 7. 40. 40 b, c. Reuberi codd. B4. 2. unruoc 9.20 unroucus B 5 b, c. 4, 4 b. 5. undroucus
B 5, 5 d. unrocus 5*41. 441),c, d. unroGhus2b. c. hunrocus 2. deestcumtribus proxime sequenlibus7.
burgardus2. 2b. 5b, c. (eorr. burcardus). 11 d. burghardus lic.buruchardus B 1. 2. biuchartusSb. S1me-
ginhardus usque rocculfus deest 11. llb, c, d. —meliingardus.Sb, 22 meginardus 2c 5c B3c meingardus "^
3 2.
meinhardus 1. mainardus .3*.9. megiuhartus 8 b. B4. %. atto B 3 c ato 3'. hazza B S, riuhuinus
4..richuuinus6 b. S h. 10 c B 4. 2. 5b. 4. 4b, 5. d.
riuchwinusB 5.-8 ricwinus 9. riwinus 10 b. richuirius
B.5 c. ricliwiu 2h, c riguinus 5*. s4 eddo"8b. elto B 5. 2Bercarogarius5 b. ercbaiigarius 2. 2 b, 6 b.. 8 b.
B4. erchengarius 2c. ercbemgarius 5c."prkengarius B 5. ermiiigerius5*.archangarius B 2. ai'charius B 5—4.
26gerold.
7.geraldus 5*, 5,0. gerhpllhusSb. S7pero,40b. _ssliildigerius 2. 3 c, (corr.hildigarius). hil-
gerus B S.Jiirdlgernus 6 b. bildigefn 4.10. 10 b. hildigerh 5 b. hilligern/B I. 2. hildegern "29
8 b. 10 c. hilde-
gernus 7. bildeeent9. aldegerius 5*.Jiiltegerhus-B 3. 5 b~,d. 4.:4 b. biltiegerntis B 5 c roceulfus 1. rlio-
.'culfus8b. roculfus 2. 2b,*c. hrpccoifus,,4, 7. lOb. c.Bl. 2, hrocolfus4b. B5, 5c, d..4. 4b..brocolfusB5d.
rieblfus 5 b. riculfus 5*.3 c. iJcolphus B 5."—Quod reliquum, in cod 2. loliannesstoftm poslHildebatdum.in-
B 2 — 4. Edo diiie Richwiuum,scribiiur. cf. el supraf. I. pag. 510.7..55. 80nomina 1. - si hludouuicus
4.B1. 2. ludowicusTO.10c,B5. 3c, d. luodewicuslOh. B5b. ludewicnsBl —:5. ludouicus 3b.5.8b. \i.
32 S3i. s. deest2. u deest'% 5 b. 4TS. 8 b. 9. .10. 10 JJ, C 14. B 4—5. .».»Fi-
' *6id. 2. 5b. 4. 5.14. BS.
nit vita inviclissimi augusti Garoli magni 2. Praecellentissimi prestantissinii ac pie -recordationis caroli
jnclyti augusti vita explicit 5', Precellentisslmietprestantisslmi pie recordationisKaroli invicti augusli vita
fihita explicit 3 b. Reliqua actuurii eius gesta seii ea quae in carminibusvulgo cariuntur de ednon hie planiter
(pleniter?) descripfa, sedrequirein.vitaqiiam Alchuinus (Vita illa quam Alcuinus scripsisse dicilur, non
alia^st a -noslra; in codtceenim bibliolhecaeCaesareae Vindobonensis.in Caldlogo luris canonici Nro 94
signato, qui colteclionetncanbnumsaeculoXII exdratam conlinet,inler alia haec tegi ;Ex gestis.KavoliMagni
iuxta Alcuinum.-Rogatuet precibus adriani romanae urbis episcppi exoratus, Karolus fex bellum conlra
longobardos suscepit, qriodprius quidem a palre eius papa, supplicanfe ium magna difiiciiltale susceptum '
est, et atia nonnullaquae supra capp. 6. et 18. Imbenlur.Cf.etsupra descriptionemcodicis40 g. pag. 436.) deeo
scribit. Explicit 5c. 5c*;.Finit liber tleo gralias amenS, Post genealogiamab Afnutfousqne ad Lqtharjum I.
Explicit vila caroli regis.atque imperatoris 6 b. Explicil Iibef priraus. Incipit secundus 10 b, Explicii vita
.karolimagni imperatoris ll. 11 b. Exppcit vita caroli "magniimperatoris" romanorum et regisfrancorum
llc. lld {karoli): Finit vila liafoli imperatoris Deo gralias amen 13: tn codd. B* versus,sequuntur; inBU.
lamenante /egiftcr."Explieit vila caroli magni. ; _ .
' ~ "
?' , .' NOTJ5. :
: a Coloniensis. _f Anjbianensis. -
'? Moguntinus". i Basileensis.
6~ Salzburgensis. !cLeodiensis.
Remeiisis,*'. 1 S. Bertini.
~
. Vesoritiensis. >S. Yedasli. s
. f Lugduneusis. n Centulensis.
* Afelatensis.. ° S. Germani. .
i Aurehanensis.. p Postea Corbeiensisiabbas.
 BIATI CAROII MAGffl IIPERATORIS

OPERA OMNIA

SIVE AD SCRIPTA, SIVE AD DECRETA, SIVE AD GESTA' IPSIUS REFEREN A.

PARS PRIMA.
|

CODEX DIPLOMATICUS

SECTIO PRIMA.-GAPITtJLARiA.

PROLEGOMENA\

STEPHANI BALUZII TUTELENSIS PMFATIO.

. Capitularia Regum Francorum, quibus instituta ^ prsescriptoeprofecta jure videri possit. Ita s nsisse -
sacrorum conciliorumet decreta sanctorumPatrum reperiovirum interGermanos dociissimumjl rman-
sanxere reverentiam, quibus etiam Romani ponli- num Conringium, in libro de Origine juris erma-
fices obtemperare se velle olim apud Principes no- nici, cap. 19, ubi infelicem Germanicas E clcsiaa
slros scripto profltebantur, quorum deniqueprajsidio statum qui fuit temporibus Burchardi episcopi 'Wof-
et auctoiitate bona disciplina diu conservata est in matiensiSjCumlegescanonicsepronihilohabe nlur,
Ecclesiis Gallicanis, Germanicis, Italicis, in unum Jiinc arcessit quod huilo tum in usu apud Ger nanos
corpus colligere decrevi, Francis meis ostensurus essent colleetiones Arisegisiet BenedictiLevi oe, in
amorem ergapatriam meum, finitimisac vicinis gen- quibus Caroli Magni et Ludovici Pii constit tiones
tibus documentum datunis ul animossuos revocent continentur, quas Jqannes Justus 'Winkeh annus
\i memoriambeati illius temporis quo eadem Capi- (In Nolitia vet. Saxo-Westph.,p. 454) voeat retio-
tularia publieamapud illas felicitatem conslituebant. - sum antiquitatis etprudentiseGermanicsethesa rum.
Caroli namque Slagni setate, ut monachus Sangal- jBa;illa Burchardi paulo ante recitata querela iquet,
lensis tradit in libro primo de Yila ejus, pro magni- inquit Conringius, quam misera legumcanoni arum
fieo accipiebalur Francum esse et Francicis uti legi- •in Germaniatum facies fuerit. Sane Capitula Anse-
bus, quas Basilius Joannes Heroldustam augustas, gisi et Benediclinon amplius videnturver illa te pora
tam sdcrosanctas, a veteribus habitas fuisseexplora- ullo fuissein usu. Neque enim ex illis quidq am in
\um~se habereait gravissimorum auctorum testimo- librossuos Burchardustranstulit, quinimmone v rbulo
nio, ut cmtera potiusjura omnia et divina et humana quidemeorummeminif:Cseterumanlequam de inala
iissimulari abrogarique; quam ipsas violare, perfer- n componam, res poscere videtur ut primum no nulla
renttolerabilius. Roma (Herold.in prwfat. ad Codic. dicamusde nomine ipsp, tum qua ratione quov modo
leg.antiquar.), olim gentium domina, malis oppressa Capitula conderentur a prineipibus nostris; einde
iivilibus, «t diuturnis ac frequenlibus discordiis ac de eorum dignitate,' auctoritate et usu, quan onam
seditionibusvexata, ciim lot nialorum quaj pertule- intermissus sit usus ille, quando reductus, pos remo
rat finem oraret, huc velut adsacram anchoram de diversis Capitularium collectionibuset editio libus.
sonfugitut a Lamberto imperalore per Joannem IX, II. Capitularium nomen generale est,, et in u iver-
xmtilicem peteret in synodo Ravennalensi (c. 1 et s.) sumintelligitur deomni opere scriplo in varia apita
ili Capilularium Caroli ae iiliorumvnepotumqueejus diviso, uti jam observatumest a viris doctis imis.
' luctoritas confirmarelur , et quoe perperam acta Coniirmat hanc inlerprelationem sanctus Gre orius
sssenl, legaliler, idest secundum eadem Capilularia, ad Anthemium subdiaconum scribens : Jo nnes,
eiriendarenlur. Quin et Germani ipsi, "tamenetsi a inquit, frater et coepiscopusnoster, directoper J istum
Francis dissociati, nomen Francorumlegesqueeorum clericumsuum Capittildri, inter alig plura hoc nobis
i.umma religione servarunt per multum aryi, donec cognosciturintimasse, \iliquosmonachos mona terio-
ad Otlones ventum est. Tum enim, quasj prsecipitan- rum in Surrentna dimcesi positorum de mon terio
tibus rem Germanicam salis, nomen Francorum, in monaslcriumprout eis libuerit transmigrare (Lib.
quod patruin eorum memoria gloriosum ct illustre i, epist.40). Adrianus quoque primus in epist la ad
apud illos erat, abjecerunt, Capilularium reveren- Carolum Magnum, qiia refellit Capitulare d non
tiam exuerunt, tam manifesta divini numinis ira, adorandis imaginibus, lita loquitur : Unde -pro estra-
ut deinceps res eorum paulatim dilaberentur non mellifluaregalidilectioneper unumquodquexiapiulum
sine magno religidnis nostra. detrimento; adeo ut C responsum reddidimus. Codex in quo des ripta
publica regni illius calamilas, prseter caeteras cau- erant inilia et fines lectionum et Evangelioru quse
sas, etiam exneglectione disciplinaein Capitularibus in' ecclesiis olim cantabantur, lmnc tiluhim Jia et in
aAntequam ad ipsorum Capitularium exseriptio- rum oculos ponere statuimus, ut, videlieet,qu sint
nem manum admoveamus doctissimorum virorum illarum Jegum natura, jorigonecnon oollectioni mo>
qui illa jam pridem edidere, nempe Baluzii, Bou- dus, perspicuum flat. ^ATROLOGI^;EHII.
quetii, Perizii, triplicem praefationem sub lecto-
 65 CODEXDIPLOMATICOS,— PROLEGOMENA. . bb
vetustis exemplaribus : CapitulareEvangeliqrum de ,\Ehabanus in epistola ad Bonosum, Ioquens decolle-
circulo anni. ctione canonum'Martini Bracharensis : Item in Ca-
HI. Capituiariumilaque nomen generale est, et ad pitulari orientaliumPatrum quod a Mdrtino episcopo
omne constitutionum genus porrigitur, sive eccle- cwterhque epjscopisconstitutumest, ita scriplum re-
siasticseillsesint, sive civiles ac polilicse; quaeCa- peritur: Si qum mulierduos fratres, elc. Concilium
' mtuturia sive Capituladicebantur,utrecte adnotarunt Tricassinum anni 878, capite tertio': Ut iila Capitula
Boetius Epo (Lib. n.de Jur. sac, p. 202)et Sirmondus qum anno prmcedenteapud Ravennamstatuimus syn-
(Not. edZ7.eod.,p.274),eoquodcapitulatim conceptse odali collegio, inconvutsa ab omnibus observentur
"distinctasqueessent; nomenqueipsum Capitularis, ut iTom. II Capitular., pag. 275). ConstitulionesTheo-
iderii Sirmondus (Not. ad Capit.,p.752) alibi monet, dulfl episcopi Aurelianensis," Haitonis Basileensis,
decretum significatCapitulis. digestum atque distin- Herardi Turonensis, Hincniafi Remensis, Walterii
ctum. Quanquamet aliquando lex quoe unico tantum Aureliahensis, Riculfi Suessionensis, et Attonls Ver-
capite constabat, Capilulare dicebatur, ut decretale cellensis, Capitula et Capitulatia vocantura suis au-
precumquorumdam episcoporuni*quod anno Christi ctofibus.
779-constilulumest. Hincfaelum ut leges aliquot V. Ex his quse dicta haclenus sunt faciie colligilur
Constantini-et Valentiuiani imperatorum, quse ex- Cajiitularium noinen generale esse, uti dicebamus, et
"stantin codice. Theodosiano, ex GapitularibusCon- Capitulofum vocabulo leges intelligi. .Sunt tamen
stantini imperatoriset ex.Capitulo Valentiniani,Theo- qusedamveterum locaex quibus conficiposse videlur
dosii et Arcadii sumptse dicantur in vetuslissimo ' discrimen esseihlerlegeset'Capitula,-imoCapitulorum
-Codicems: Sancti Arnulfi Metensis. Conslitutiones B nomine leges intelligi minime posse. Nam Ludovicus.
etiam Liutprandi, regis Longqbardorum, quas ipse Piusin anni 816, loquens de
prologo aCapitularis
sueto et usitato Longobardis vocabulo edicta nuncu- conslitutionibus se recenter editis de vila canoni-
pat, Capitularia frequenter. vocantur in veteri char- corum et monachorum, sic de legibus mundanis et
tulario monasterii Casauriensis, ex quo decerpere de Capitulis disserir, ut aperle dicere videalur leges
placet aliquot exempla. Charta Ada% filii Inchae, a Capitulis differre : Quid eliam in legibusmundanis,
data anno 1026 : Et quia dominus Luiprandus in suo inquil, quid quoquein Capilutis inserendum foret an-
Capitularesicjudicavit ut qualiscunque Longobardus notaverimus.Et Hincmarus, archiepiscopus Remen-
de m sua, etc. Item charla Ursonis presbyteri et ab- , sis, in epistola 15 ad episeopos regrii, cap. 1S, io-
hatis data anno 1050, mense Auguslo : Quia domnus quens judicibus male agentibus, ait: Quando enim
Luiprandus rex in suo Capitutare sic affixit,ut quicun- sperant aliquid lucrari, ad legemse convertunt.Quando
que de re sua, etc. Sane leges Caroli Magni vocatas verq per legem non wstimant acquirere, ad Capituta
fuisse Capiiularia notius est, quam ut necesse sit confugiunt.SicqueJnterdum fit ut nec Capitulapleni-
islud adnioneri. Esedeinlamen edicta quoque et de- ter conserventur, sed pro nihilo habeantur, nec lex.
'creta interdum dicuntur, ut in titulo Capitularis anni Denique inter Capitula Caroli Magni excerpta ex lege
779, et in nola subjuncta priori Capitulari-anni 790, Longobardorum, cap. 49, ita legitur : Generaliter
et libro primo Capitularium, cap. 112. Quseobserva- omnes admonemus ul Capilula quce mwterito arino
tio confirmaluf auctoritate Hmcmari, Remerisisar-_ legi Salicm cum omnruin consensuaddenda esse cen-
-chiepiscopi,qui loquens |de constitutione quani Ca- suimus, jam nonulterius Capitula, sed tantum leges
rolus Magnus tulit de non dividendis rebus ecclesia- P dicantur, imo pro lege Salica teneantur.-
Sticis, ait: De quo edicto pgrtem: in libro vestro qui~ VI. Verum adversus ista repqni potest discrimen
appellatur liber Gapitulorumimperaliumscriptumha- quidem fuisse inter leges et Capitula, quia nonnulla
betur Capitulo77, ubi scriptumest: Quia juxla san- erant in legibus quse non exstabant in Capitulis,
clorum Patrumiraditionem, etc. (T. II. til. 27, c. 7, p. qusedamvero in Capitulislegebantur, quse in legibus
320). Et in codice Capitulorum Caroli Calvi, ubi de noncontinebantur,.sedistudnon inipedire uuinCa-
eadem Caroli Magni lege agitur : Unde et domnus pitula comprehenderentur sub generali legis nomine.
Carolus imperator, ddhuc in regio nomineconslilutus, Docet islud aperte Hincmarus m epistola 14, cap. 8,
edictum fecit,ut nequeipse, nequefitii ejus, nequesuc- ubi quse Capitula dixit, statini inter leges re-
cessores,hujusmodi rem adtentarent. primo
agere ImoCapi- censet. Rabent iriquit, reges e'tfeipublicmmini-
tularia regumnostrorum generaliter edicla nuncu- stri ieges quibusenim, in quacunque provincia degentesre-
in
panlur capite decimo concilii Yalentini terlii,. ut gere debent:Habent Capitula Chrisiianbrum regum ac
intelligeremus vocabula capitularis et edicti esse syn- progenitorumsuorum, qum genergiiconsensufidelium
onyma. Sic enim legilur in ipso concilio: Placuit suorum tenere legaliter promulgaverunt. De quibus
ut sicuiedictis principumjussum est, nonw et decimx beatusAuguslinus dicit : Quia licet homines de his
ipsis ecctesiisundesubstractmsunt, fideliterpersolvan- judicenl cum eas instituunt, tamen cum fuerint insti-
tur; respiciunt enini episcopi islius concilii ad caput tutce atquefirmalw, non licebit judicibus de ipsisju
"276
iibri quinti, et ad caput 99 additionis quartse. dicare, sed secundum ipsas. Nam et in Capitulis quo-
Ad eadem capita respicit etiam capul piimum con- - que Caroli Magni excerptis ex codice legis Longobar-
cilii.Ravennatensis, habili anrib 904, in quo jubelur dorrini, constiluliones ejusdem Caroli, quas vulgo
ut ii excommunicationisuhjaceant qui gloriosissimo-" Gapitulavoeantur, leges in aliquot locis dicuntnr. In
rumimperatorum, Caroli videlicetMagniimperatoris, capite qhippe 22 eorumdem Capitulorum juhelur ut
et Ludovici atque Lotharii, et fitii ejus Ludbvici, qum advocati tales eligantur quales lex jubet eligere, id
de ecclesiasticisdecimisin eorum Capituldribusstatuta est, quemadmodumin libro tertio Capitularium, cap.
atauesancita sunt, non observaverunt.Isti ergo Capi- .11, scriplum est. Rursum in capite 25 eorumdem
tularia vocant leges quas Patres synodi Valenlinse Capitulorum Oxcerplorumita omnino legilur : Jube-
appellant edicta. mus ut tesiimoniaab invicemseparentur, ut lex habet.
IV. Sanctiones"ecclesiasticas, sive illse ^enerales Respicil autem biclocus-ad coiistilutionem ejusdem
essent, "siyespeciales, Capitula olim dicta fuisse os- . Caroli, quai exstal in eodemlibro tertio Capitularium,
tendit canon primus concilii Toletani seplimi, in quo cap."10et S2. Denique in capite"56 eorumdem Capi-
ha.sclegiiutur: Sic enim nec nuper adnexg Capitula tulorum habetuf scriptum : De cwteris vero causis
vei iiriperiisprincipumvel terrbribus oportebitunquam coniinunilege vivaht quam domnus Cqrolus,excellen-
evacuari. Servatus Lupus, abbas Ferrariensis, in epi- tissimus rex Francorum atque Longobardbrum, in
stola 42-agens de canonibus synodi Vernensis : Ca- ediclo adjurixit; id est, seeundum CapitulaquaeCaro
noneseosdem,-sive,ut vosvocatis, Capitula meo stylb lus ilajgnus anno 801 legi Longobafdorum addidit.
tunc comprehensavobisdirexi. CoiiciliumCalchulense Poslremo Joannes VIU papaR6manus,-confirmansin
in Anglia habilum, anno 787, in prsefalione: Scri- synodo Tricassina capitulare sive conslitutionem
psimusnamqueCapitulgre de singulis rebus, et per Caroli fegis de compositionesacrilegii,a Capitularis
OXdinem cuncladisseienles,auribusillorum perlulimus. sive constilulionis nomjne abslinet, legemque sim-
 67 - &.~CAROLl"MrOPPrPARS i: SECTIO"PRTMA._. '68
pliciter vocat. Sed nos, inquit, leniorem legetriprm-A, fuisse ut Capitula in Jegispotestatem abirent cribit
cipimus esse ienehdmnquce.a Car.olbest conslituta, MarcusAnlonius Dominicy(Asscrtor. Gallic, . 52),
pioprincipe,decomposilionesacrilegii. Eam ohcausam VIIJ. Itaque postquamCapitula constituta rant a
Ludovicus Pius in Capitnlari Aquisgranensi anni principe, legebantur coram pdpulo; et po tquam
vocat |
8^6, eap. 20 (Leg. 817), constitutiones suas orimes eonsenserant,j novis illis Capitulis mnes
Capitula legis mundanw, secunduih .quas judicari subscfibebanl. Capitularetertium anni 805, ca j. 19:
jubet causas puerorum .tonsorum' invitis parenliJjus. Ul poputus interrqgelurdeCapitutis quw.in l ge no-
VII. Postquam diximus denomine t.apitularium , i\iler addita sunl. Ei mostquamqmnes cbnsen eriht,
consequens est ut de re ipsa. agamus, primumque subscriptioneset manufmnationcs 1 siias injpsi Cdpi-
explicemus quonam illa modo conderentur, qua^ve tiilis- faciant. UmC in vetere nota adjecfa s cundo
solemniaadhibenda-essentillis temporibus ut eorum Capifulari ejusdeni arini legitur omnes scajkneos,
aucloritas.valeret. CarolusCalvusin edicto Pistensi, episcopos, abbates, 'comites jnanu propfia subter-
cap.-6 , uno verbo rem coniicit dum legis promulga- .signasseCapitula eo sjnnoaddila ad legem Sajlicam.
lionem tribuit arbitrio et voluntaii principis, con- Pra^fafiosecundi Capiiularis.anni 815 ddcef illud in
sensum populo. Lex, iriquil, consensu populi fil et palatio Aquisgrahei)si[constitujum fuisse cunl cdn-
conslituliqne regis. Consensu, inquaro, populi, non sensu et consilio episcoporum.,abbatum, cohlitum,
quidem.liominuih e trivio , ne' quis hic insolenter ducum, cseterorumquefidelium; Carolum"veroiin-
abutatur vocabulo populi, sed iidelium regis, idest, peratorem illud manji-propria firmassev anomncs
hominum prjncipum, optiriiatum,procer.ura,qui sunt fideles manu roborare studuissenl. CapitulaJCaroli '
capita populi : horuin ehim eonsilio reges utebanlur B Calvifacla^nno 844, \in conveniuhabitohi mtta quie
cum de ferendisac coiistiipendisnovis legibusageha- dicilur flolonia ,, subscfiplioneejnsdem prinoipis et
lur,,cum-de tranquillitate populoprocuranda quseslio episcoporum ac cmletorutrifidelium Dei corifrmata
,-erat. Habent, inquit HincmarJS, Capitula Chrisliano- fuete, consensuWarini et qliormn optimatum Unde
norum regiim,quas,generali consensufideliumsuorum in prosfatiohe eorumdemC.apilulofumlegitu : Qua
lenere .legaliterproinulgavetunt.Generaleni consen- -de re eomniuniter hiilo cohsilio hoc scriptu n fieri
sum dixit, quia ista decernehantur in generalipro- proposuimiis,quod eliammatiuumotnniumnos rorum
.cerum conventus in generali placito regio, ut aperte subscriplioneroborandum dccrevimus. Qiiod ea de
docet, Carolus Magnus his verbis : Et quando , vita causa iiehat, utopin.of, ne lex quam populu acce--
comite, Deo auxilianle, ad generalcplacifum venefi- perat, perrunipi possef, ut res oinniuni c lsehsu
mus, ~consullumnnium fidelium nostrorum.scriplis laudata,. singuloium [mariibusroborata, nu 'am in
firmar.e.nosiris nosirorumque, atque futurfs-lempo- posterujn contradictijmem pateretur,' nullis repu-
,ribus inrefragabililer mqnenda firmissime, Dotninp gnantium querelis obnoxia esset. Nam leg.squw
adininictdante, cupimiis.Modoea quwgeneraliasunf, .communioptimaiumcbnsensuei rogantur 'el fe -untur,
fi omnibys conveniuntordinibus,statuere ac cunctis "libentws popnlusaccipit quatn si a Regesot m ede-
sahctw Dei Ecclesiw-hoslrisjjuefideiibus*-ob Dei om- rentur, ut docetMelcliiorCanus, lib. i de Loc'" theo-
nipoteitiis amorem et recordatiohemtradere parati logicis, ' cap. ult., subjfmerii.
sumus., et ad prbxitnumsynodaletnnostrum conven- IS.. Sed quanquam certum sit Capitularia ondita
lum ac generale piacitwm, ubi plures episcopi et fuisse a Reg>busnostris in puijlicis regni cb iventi-
- comilescofivenerinl, ista sicut poslulaslisfifmabimusi£. JJUS? astante frequerili nobiliumvirorum et m gistra-
(Lib. vi. .Cdpitular.,c. 571 ).,Hinc Ludovicus Pius tuum coreiia, fatendum-tamen est non onnia in
anno 825 decrevil ut quiecclesiarum restauratioiies istiusmodi cbnventibiisfriisseconstilula, sed j lurima
facere neglexerit, ilhul voiumus omnino ut subeat efiam Capilulariasuniptaesse ex conciliiset ynodis
qupdinnostro Capitulari-dehac re cotntriuniconsuliu episcopalibus, adeoqueverissimam esseeele lerrimi
fidelium nostrorum ordinavimus(Lib. n Capitular., ac dociissimi viri Antonii Auguslini Tarra nensis
c. 22; et lib. v, c. 272).. Carolus Calvus in Capitu- archiepiscopi sentenliam, qm in Dialogisde emen-
lari anni 875 apud Cansiacujn :Capilula avi et patris dafione Gratiani (Libi i, Diatqg.10) ait susp' ri se
nostri ; quw,Franci -pfo iege tenenda judicaverunl, fonlem Capitulariumifuisse ipsa concilia atq e con-
etfideles noslri in genetaliplacito noslto conservanda ventus iu quibus imperator cum episcopis l aliis
decreverunt (Tom. II Capjtular., pag. 251, c, 8). Sed cons'iIiariisde rcbus; tam ecclesiasticis-qua i prd-
insignis est in eam reni locus ex Capitulis Caroli fanis agebat. Quam iobservationempluribus verbis
Calvidatis apud Carisiacum anno 877, ubiHdemprin- erudite pro suo moreiexplical inagnus ille P risieh-
ceps ita. loquiiur: Capitula quw avus et pater noster sium archiepiscopusPetrus ,de Marca , in libr sexto
pro slatu et-munimine sanctwDei Ecclesiwel mini- (cap. 25) de Concordia sacerdolii et iniperii. Excer-
slrprum ejns; el pto pace acjuslilia populi ac quiete pta Jainen illa Capltujoruiri synadalium.non emper
regni, consliluetunt,et quiehbs cum fratribus noslris iiebant in convenlibus aut synodispul)licis, s d cum
regibiiset noslris et eorum fidelibuscommutiilercon- delegationeprincipis Iin privatis, episcoporu viro-
siitnimus, sed ct qumnos consilioQlcons.ensuepisco- ruinque ecclesiasticorumcoetibus, qui tum rle in
'.porum, ac cmtetotumDei et nostrorum fideliuin.vro _.v•" comitaiu^eraiil,ut colligi potest ex lilulo Cap tularis
suprascriptis cqusis in diversispiacilis nostrisconser- lcrfii .anni 814 , ubi |sic legitur : Capituta^d domno
vandfi statuhnu', et mahere inconvutsadecernimus, Carolo .et.filio ejus^ Htudouvico ac sapien issimis
sitniliteret.a fiiio nbstro'incenvulsa conservari vdlu- ipsqrum episcopisexcerpta. S.cilicet ea cura Cardlo
ft.«s et mandafiius(Id., p, 2.39,c. 2). Arifuisseeigo erat ut, cuni religionemChristiariam salvam ncolu,-
in liis conventibuscons|,olepiscopos et cteteros fide- memque esse vellet, Jmoresqueprseterea Chr stiano-
les, id est, abbates, duces, comites, et cssteros, ut rum ad optimumexeiiiplarcoriiponi,sanctissi iarum
patet ex prspIatioheCapifularis anni 779, ex prsefa- iristitutionumCapituia colligi faceret ex plac tis an-
tione^eeiindi Capiiularisanni 815, exprsefatione ti- tiquorum Patrum.et jcauoiiibus Coneiliorum eaque
tjili 54.Capitulorum Caroli Calvi, el ex multis aliis legis locum habere niandaretin omni -regnd ranco ' -
locis. .Quarfs recte ohservatum est ab eruditissimo ' fum. Testis esl hujusrei.Benedictus Levita i pivp-
.viro Francisco FJorente (in dissert; Jur.-. canon., fatione Capitularium.jTertio siqnidem.in libe 'o, m • •
p. 170).adhibiiosper ea tejnpora iri consiiiu|_nregum. quit, post cjusdepi \libelli-Capitnlorum'nm eruiri
iuisseepiscopos una. eiim regni proceriJjusin lcon- qucedamex canonibusa Paulino cpiscopoc "Albine
yentibus publicis qui a rfigibES.nosfrishjdicebanluf, magistro, reliquisquejussioneCaroliinvictissi li prin- -
^in quibus coneilidrujnsanctiones examinabanlur,.res cipis magiltris, sparsim coltecta, sutit insert Capu
ad ecclesiasticam poliliaia speclaiitesordinabantur, lula. R.t in prajfaliuhcula lihri seplimi : N rinulla.
ciad pmpiumulilifateniCapjtula seuleges promulga- hwc Capituldpro brevilatelibfi canbnuhi atq te levi-
bauUiromnjumoydihjinicojisen.su,.quemdesideratij.m tqte a domrioCaroloet a snis sapientissiniis rcerpta
 69. CODEXDIPLOMATICTJS, — PROLEGOMENA. 70
sknt, qucedamde capile senlenlim, qumdamverb-de jA.lustrissinius
"
cardinalis Baronius legeret apud Bener
medio, quwdatn auienide fine. Quw valde nccessaria dictum LevitamCapituIa regum Fraricoruni firmata -
hdbenda sunl atque -memoriter retinenda. Reliqua fuisse auctorilaie' apostolica, pfimum- de omnibus
jvero tdtn ab eisdemquam ei postea q dopino Hludou- omnino Capiluiaribus in univeijsumid inlellexerit, et
vico ejus-filio' suisque proceribus uucta sunt. Post- Capifulariaa" Gregoriq IV,-Sergio H,**et Leone IY_
quam Capitula illa collecla fuerant jussu principis, Romanispontificibus potissimum corifirmata fuisse'
ejus auetoritate muniebaniuf, ut .publicselegis vim putaverit c.onlr.aaianifestaet apertaBenedicli verba
roburque obtirierent, nqn secus'acreliqua Capitula-- (Baron.a~itin. 810,845,-847)-;ac postea"hine colleige-
regia. Docetjstud manifeste jprsefatiuncuia posita rit reges, quos^ahteanullom jus in rebus'ccclesiasti-'
in fronte additionis-quarlaa, in qua bsec leguntur: cis habere dixerat, rion posse aucloritale sua'sancire
Sequentia-qumdain Capitula exsanctorum Pairum leges ec.clesiasticas,id 'est, ut ego interpfelor, de>
decretis ~ethnperatorum edictis coltigere curavimns, rebus ecclesiasticis,'indjgere autem eos episcopo-.
atque-inter-.nostra Capilula lege finnissima tenenda rum. conspirante sentehiia et auctdriiafe'. Romani
gerierali consulluErchembaldo cancellarionos.lroin- potiiificis(Idein a~dari. 752, 819). Gseteruni si 'miis
sererejussimus. Negari auteni non potest quisimulla alienie cousideraverit vcrba Bencdjcti' Levi|aj, de-
Capitularia -a principibus nostrisjureTsiib Slatuta preiiendet auclpritate> qiiidem apostoliea firmata
fueriritextra "Synodorumae conventuum puhlicorum -faisse Capitula fegum nostrornm, attamen non om-
praesentiam, quie"postea illf, si res _ila" postulare' nia, sed eatanlum quce conslitufa sunl" in -synodis
yideretuf, In. eisdem conventibus reiegi-apublico celebraiis in prasentia legatorum sedis apostblicse;
onmiumconsensu recipiiirocurahant. n qnia his cudendis-,inquil Benedictus, ma~xime. qpbsio-'
.X. Ista famenetsi cerfa sirit et exlra cmnem .con- ^Jica interfuit legatio (Lib. yn Capitutaf.j cap.'4.78).
troversiam, Jacohus nihiloniiiuis G.retserus(inMysl. ~ Ac sane adeo parum *hic sibi ionslai Baronius, ut
Salm., c. 53, p. 279,"298, et in Apol. pro .Baron.,'c. -quscgeneraliler dixeratde Capitularibus regurii _no-
5, p. 525, et c_.7, p,*556)pronuntiat .Pippinuin, Ca- slrorunideauctoritate Romanorumpontificum confir-
TolumMagnum, et alios Erancorum feges,. qui Jcges niatis, illis pbstea Capitulis explicefquse^exsup--
ecclesiasticas-sive Capilularia ad reslaurandam, di- posititiis veterum pontilicum epislolisexcerp*sit-idem'
seiplinam ecclesiaslicam"condidere, non suo pi'ecise.- Benedictus,_qui sibi bene cohscius auctoritalem illa-
auctoritate id fecisse, sed nhtu et perhiissu episco-* rum Epislolarum haud adeo c6nstantem,~sednuiare
pqrum, approbantibus episcopis el conciliis, "imo admbdum,riunquam aliqvenvillaruriiciiavit auctofem,
pleraque eorumdemCapitularhim ^uctorilate Roma- manorum uVfecitin reliquis, quarum -ftdesconstans esset, Ro-
nofuni pontificum condita fujsse. El quoiiiain Gol- ponlificuni epislolisInhoeehtii, Leonis, Ge-
dastus insigiiem hanc alrocemqiie injuriam sacro- lasii, Symmachi, alqucGregorii, citans'ac nominans,
sanclseprincipum dignitati factam:acriter ultus.erat earum auclores; sed el magna cauiela, qupd sciret
in Replicatione (cap. 15) pro ihipariq, multisque. e'x.eis accepta haud adeo haberi firma, curavit,'ut
iri
perspicuis acevideiitihus.-ieslimohiis confirmaverat ipse fiiie.teslatur, eadetn auctoritate~~aposlolica
- ' con-'
. ,
Carolum Magnumjure regio isliusmodi leges sanci- firmari(Bar.on.,'qdan.&Q5).
visse, graviler et iriiquo animo baiie audaeiam""tulit . XII.-Mullifariam niultisque -mpdis Japsus Ijicest
Gretserus (Lib. nndv. Gnldinast.,~a. 4, p. 195), et eruditissimus cardinalis.'Nam prinsaBcnedictus ,Ca---
oraiipne-contumelioeplena, abusus prajterea veriiis P , pitulailla non accepit exipsis pontilicujn Romano-
ChristiDominiquibus claves regni cceloruluPctro et ' rum episiolis, sive.veris;sive falsis, sed ex Capitula--
successoribusejus promisit, onmem de reljus eccle- -ribus regum ijostroi'um, qui decreta illq sua iecerant,
siastieis decernendi auctorilatem ademit-principibus; ut ipse .docet in prasfatione.Deiijde nori ait se. cu-
nec imperatorem inquiens' nec regem ,qua ialis esf, rasse eadem Capitula confirmari auctoritate aposto-
ullani ecclesiasticam jurisdictionem hajj.ere, et Ca~-• li_ca,^utBaronius esistimayit, (sed nionuit tantum
roium Magnum nihil juris iu rebus vel persoriis ec- ti-qxime;lrmm ullhnorum capituta .istorutnJibforum
ctesiasticis sibi vindicasse. Ncc insliluti mel ratio, 'aposiblicaesse cuncta.aucloritale, roborata, qriia his
nec angusti prselalionislimites, sinunt utJslam Gret- cudendis mqxime aposlolica interfuiilegatio. Ppstfe^
seri scriptionem, quam falsam omnino eese nemini mo," veriim nonest Benedictum posuisse discfimen
in nostris studiis versato potest esse obscurunijplu- inter veras et fal.sas veterum ponlificum Romano-
ribus verbis refellam, prajsertim cum nonsuilli viri rum episiolas, et earum quidem/auctpres noniingsse.
- celeberrimi dlgnilatem aucloritatemque principum quas extj'a controversiam sunt,, veluti
Iimocentii,
edilis doelissimis. commentariis vindicaverint. Satis Ijeoiiis, Gelasii,,-Symmacbi,afque Gregofii,.a cajle-
erit. uno verbo admonuisse non ita, -ut Gretsero roriimnominibus abstinuisse,, quiade epistolarum
visum est, -ab episcoporum jiutu ac permissu pe- quoe illis .tribumitur auctpritate non constabatT:
pendisse olim polestatem-regum noslrarum_in fe- Qiiamvis enim Capilula excerpia ex decretis Inno<
rendis legibus ecclesiasticis, cum contra conslel contii,-Bonifacii, Celestini, Leonis, Hilarii, Siinpli-
constilutiones ecolesiasticas-episcQporum iu consi- cii, Feiicis secundi, Gelasii, Anastasii, Felicis ler-
storio.principum eEaminarisolHas ajvo GaroUMagniD tii, et Gregorii tertii ^juinquagiesaut circiter descri-
eleorum confirmalioneindiguisseul valererit(Marca, bal in sjja.collcctiono,ab eorum.scmper, quod libcfe
lib. vi de Concordia,-c. 28, § 1). Sane. reges nostri dieo, nominibus abstinet, semeltantam Jaudans.epi-
tum putabant se terrse dominos esse, non vero epi- stolam saneli Leonis ad Theodorum episcopum Fo-
scoporumvieedominos,villicos,-ac.minislros, quales rojulienseni. Capitulaojero Sx supposititiis Anacleti,
eos facere voluissevidetur Gretserus/ Testis Carolus Evaristi, Alexandri,GaJi>:ti,-Fabiaiii,Stephanj,pririii,
Galvus in epistola scflpta-ad Adrianum il papam Eutydriani, Marcellini,Julii,Feli.cis secundi, Felicis
anno 871, in causaHjncmari'episGopiLauduhensis: quaftij et- Pelagii secundi -decretis collecta .refert,
Reges Ffancorum ex regio gener.enaii, inqait, non quiniecics ,aul circiter, nulla pontificum mentione
episcoporumvicedomini;sedierrw dominihactenus fui- facia quibus hssc decreta tribuuntur.
' tmis computati;-et ut Leba'cRoniana synedusscripsii, XlQ. Aliavia in istiusloci explicatjone^aberi'avit
reges et hhperatores,-qnes terris divina poientia prce- David Blondellus^(lB Prolegom.'ad Pseuib-hidot.,
cepit prmesse,jv.s. distrinaendorutnnegolionim epi-. t. ,5, p. 27)."Nam qu» a BenedictoLevila dicnntur
scopissahctisjuxla divdtia conslitutapetmiset.uni,non de Capitulis regalibus apo.stojica auctoritale robdra-
attteni-episcopotumviUici-exsiiternrit.Et sancinsAu- tis, ea sic interprelatus est, ut quoniam legebat in
gusthms dixit:'Pet; jurd~regiim possidentur posses- iragmento vetusti scrjpforjs-,cujus tamen-iides jion
siones, non aulem per episeopafeinipetiuriifeges vil- admdduni certa est,"GregoriumIVRomanum pontifi-
liafiuni actoresqueepigcoporum
' (Bincmar.;l<sm.'Y-,
^ ' ,- oenJ7vicessiiasihGermajjia commisisscAu*fgario,ar-
pag^oej.--/. .-,_.--.-. chicpiscopo-Moguiitijio,cujus jussu Benediciusvide-
"XI.Ex eadem persuasione factum est ul cum il- Uir .composuisse.collectionem suam, firmata ideo
 71 . CAROLIM. OPP. PARS I. SECTIOPRIMAi 72
apostolica auctorilate dici crediderit Gapitula'illa, A cipes nostri Capitularium suorum promulgati nein
quia Autgariu.s Romanae Sedis legatus, Gregorii et exsecutionem committebant episcopis et co "ti-
papse consiliiseitauctoritate fretus, eadem conscribi bus ac missis dominicis|(Fj'deMarcam, lib. i de- bn-
jiissit, et poslea probavit. Coritra, Benedictus"aperte cordia, c. 4, § 4). Atque ut id lacilius obtineren , ne
lri praefationesua docet se Capitulailla^ quasin tri- quisterghwsandi locusiesse posset, LudovicusPius
bus poslremis Capitulariumlibris continentur, in di- jussit anno 825uti archiepiscopiet comites, iriaores
versis locis«t scedulis, sicut in diversis synodis ac videlicet, Capituiaacciperent -a cancellario.p atii,
placitis generalibus edita erant, spaisim inventa suo et ipsi eorum posteacopiam facerent mirioribu co-
operi -inserhisse, eaque sic dimisisse quomodo in- mitibus, -episeopis, et aliis magistratibus, i que
veneral, id est, nihil mutasse. Quod si .fidem Bene- relegi ae transcribi facljrent in suis comitatib s. ac
dicto de se scfibenti adhibere volumus", ut eerte provinciis. Hsec surit verba edicti: Volumus~tiam
adliibenda prorsus esse videtur, mariifestum erit ut Capitulaquwnuncetlalio tempore consultun stro-
Autgarium non jussisse ut Capitula illa conscribe- ruhi fideliuma nobis constituta sunt, a. cancelario
rentur, quemadmodum placuit Blondello, adeoque - nostro archiepiscopiet comiteseorumde propri s ci-
probabilis non est eonjecturaquse ad A.utgarium-re- vitatibus modo aut per Iseaut per suos missos acci-
fert verba Benedicti de Capitulis i-egiisapostolica piaht, et unusquisqueper suam diwcesimcmter' epi-
auctoritale firmatis. ProetereaBenedictus apostoli- scopis, abbatibus,comitibus, et aliis fidelibusn stris
cam illamauctoritatem verbis minime ambiguisrefert ea transcribi faciant, et in -suis cotnitatibus,c rani
ad legatos apostolicsesedis qui interfuerunt conventi- omnibusrelegant, ut etnctis noslra ordinqtio e vo-
bus publicisinquibusCapitula illa constituta sunt,ad ninnlas nota fieri possi',. Cancellarius tamen oster
Leonemvidelicet, Sergium,Georgium,"alios,quorum " nomina episcoporumet cotnitum qui eaaccipete cu-
nomina per singulos convenlus inserta invenerat. , raverint, notet,.et ea ad nostram notitiamper erat,
Mqsime trittro, ultimorumCapitutaistorum librorum utnutlus hoc prwtermitiereprwsumat(Gapitutat an.
apostotica sunt cuncta auctoritate robordta, inquit, 825, c. 24). Hancconstitutionem,confirmavit t re-
quia his cudendismaxime apostolica interfuit legatio. novavitCarolusCalvusanno 8S5 apud Silvac hoe
Nam eorum nomitta, prceter trium, id est, Leonis, modo : Capitula autem jdvi et patris nostri, q ce in
Sergii et Georgii, hic non ihseruimus, licel ea per sin- prwscriptis commempravimus.,qui ex missis n stris
gulos convenlusinserta invenissemus,vitantes legen- non habuerint; et eis indjguerint, ut cotnmissap r illa
tiuin, atque scribehtium fastidia. Itaque quse a Blon- corrigere possint, sicut in eisdetn Capitulisju etur,
dello dicunlur de colleclione Benedictiab Autgario de scritiio noslro vel a\ cdncellarionostro -acci]iant,
proJjata, ea facile corraunt. Putavit autem Antonius ut rationabiliter et-legalitercuncta corrigant et" ispo-
Augustinus (Lib. n de Emend. Grdt., dial. 9) nant (Capit. Caroli Calvi,-tit. 14, c. 11). De deni
Leonenf, Sergium, et Gregorium (sic enim lege- re eooem tempore ita scripsit ad missos, ut r-eo., do-
bat (a) hic a Benedicto commemoratosfuisse Roma- minicos : Mandamus prwterea ut si Capitula omni
nos pontifices. avi et genitoiis hostriscripta non habetis, mitla is ad
-XIV. Legalorum nihilominus isliusmodi prsesen- palatiut)inostrum,dembre prmdecessorumvestrrum,
tiam non fuisse necessariamad adjungendam aucto- missumvestrum el scriptoremcuih pergamena,el ibi
ritatem Constitulionibuseditis in synodis ac conven- de nostroarmaridipsa Capilulaaccipiat atque co cri-
tibus generalibus imperii Francici, sapienter admo- bat. El vos deinde secuhdumipsa Capilula Dei jus-
aetvir iluislrissimus Petrus de Marca (Lib. Yide G titiam populique-a Deo vobis commissi neces arias
Concord., cap. 27), .archiepiscopus Parlsierisis; qui proclamationeslegalitef emendare solerti vigi antia
praetereaoloservatnulios alios synodorumGallicana- vrocuretis (Ibid., c. [15). Rursum idem C rolus
rum vetustis temporibus habitafum canones praesen- istam patris constitutionem renovavit anno 864, -
tia legatorum de industria missorum firmatos fuisse verbum e verbo describens (Ibid., tit..3G, c 56).
prseter LiptinensesetFrancofordienses; et si legati XVI. At non solum episcoposet comites hse cura
aliquaridoinvenjuntur interfuisse conventibus puhli- respiciebat, sed missosjetiam',dominicos, ut vid mus,
cis, datum id honori eorum qui propler alias causas imo prsecipue islos, quia ad eorum oilicium- erti-
a Romano pontifice ad principes nostros missi, in nebat supplere negligentiam episcoporum et omi-
comitalu consistebant eo tempore quo conventusha- lum, eaque emendareqiiseperperam ab illis ac a es- ,
bebatur. Quare caute legendum esse addil Bene- sent in provinciis adversus leges publicas. Inst uctio
dictum Levitam scribentem inprsefalioncadlibrum data missis dominicis-anno 825, cap. 27, ita oqui-
quintum Capitularium,ut auctorilatemiilis conciliet, tur : Voluthuseliam ut omnibus notum sit qu a aci
ea fuisse inaxima ex parte statuta in conventibus hoc constitutisunt, ut ea quw pef Capitula nost u ge-
quihus legati Sedis apostolicseinterfuerunt, ea fir- neraliter-de quibuscunquecausisstatuimus, pe mis-
manles apostolica auctoritate, huncqueJocum intel- sos, nota fiant otnnibus;et in eorum procuralion con-
ligendum esse de tribus postremis CapitulariumIi- sistant, ut ab omnibusddimpleantur. Et ubi for e ali-
bris, noh vero de caeteris."Ubitamen observandum quOtali impedimentq,qfi,od ,pereosemendari no i pos-
est non omnia qusein tribus illis libris continentur, sit, aliquid de his'quai constituimus acjussimis re-_,
censenda esse coiifirmata' auctoritate apostolica, sed p manseritjmperfectum,\eorutTrrelalunobisad t mpus
"illalantum quse in praesentia legatoruin sedis apo- iiidicelur, ut per nos corrigatur quodper eos orrigi
stolicse constituta sunl, €apitularia- nirnirum Garlo- nonpotuit (Lib. JI Capitul., c. 27). Constituti Lu-
manriiprincipis et Pippini regis, ac fortasse Capitu- doviciPii: Ut missi et 'unusquisque-in, suo min slerio
lare anni 826 apud Irigiienbeim, quod editum fuit ,hwc Capilula relegi fqciant corampopulo; e nota
in convenlu cui Romani ponlificis legaius intererat. sint omnibus, ne aliquis excusationetnhabere ossit.
Capitulafia enim Carlomanni principis, quibus cu- Et_non prius bannumekigant d quoquam homit , do-
dendis interfuit sarictseRomanaiet apostoIicseEccle- hec onitiibus hmc nota fiant (Ibid., lib. iv,"c 72).
sise legatus Bonifaeius,archiepiscopusMoguntinus, Exstat de «adem re alia regum nostrorum «o stitu-'
confirmata fuisse auctoritate apostolica anno 742a tio, Caroli nimirum aui Ludovici, in collectio e Be-
Papa Zacharia, qui illa omnibus Ecclesise Deifideli-. nedicti Levitae, ubi sic legitur : Prmcipimus lissis
bus inrefragabiliter observanda constituit, tradit hostris ut ea quw a multisjam annis per Capi ularia
Isaac episcopus Lingonensisin prsefationesusecol- nostra in toto regno nostromandavimusagere, disce-
lectionis." ' r'e, observare, vei in consuetudinemhabere d eant,
XV. Quemadmoduriiautem imperatores Romani ut hmcomnianunc diligenterinquirant,.et-emi 'noad
antiquilus rescripta sive constilutiones Suas mitte- serviliumDeiet ad utilitatemnostrant vel ad e niutn
banl ad prsefectos praetorio,ut eorum cura propone- Christianorumhoifiinuriiprofectuminnovarest eant,
rentur populis et exsecutionimandareritur, ita prin- et. qudritumDomiriodondnte prwvaleni,ad per ecium
(a) Sic etiam legit Baronius ad ann. 819 et 847,
 7*5 GODEXDIPLOMATICUS. — PROLEGOMENA. 74
- usqrie perducqiit. El nobis,otnnino annunlient. quis ,A qua regumCapilularia, sicut in tibro prhno Gapilulo^
indeeeftaiiieiibonuin hqc adimpler.ehabuisset, iit a rum imperialium continelur, capitulo. 28, ut clerici
„v, c. 260; et monachi, si inler se negotium aliquod hubnerint,
Deoet aiiobis.gr.atiaih habeatilbid., ._)'->.
et lib. vi; cdp. 290); Ea deeausa CaroluS.Calvuscuni a.suo episcopojudicentur,etnon a smcularibus.(Concil.
edictum-constitueret in Carisiaco palatio anih-SOJ; TrosL, c. 5). Sane Ecclesia pro3>avil.Gapitulariaim-
s.aluit ut ilhid ii palallo apud Cancellariunrretine- parialia tanquam regularia, ut Hincmarus docet (Fof-
retur, et inde per Missos dirigerelur. Proplereg ne- mula~promoh episa, tit. 18, c. 6), id est, tanquam
cessarium duximus, inquit, ut cofiimendationein-no-- cqnseutanea regulis ecclesiasticis et. canqnilms qui-
strani ex hoc scribere voqaremus. quw ex more.iri- bus Ecclcsia fegitur, et secundum illa voluit nt pu-
nostro palatio apud cancellariuni retineaiuri, 'et inde blica disciplina cdnstaret; Jiam ob causiim Herardi
per Missos noslros dirigalmr; ut nemo per ignoran-. archiepiscopi Turonensis Capitula,,quse consiatessa
tiam,nemo per industriam ab ea valeat deviarei Et _ acccpla ,et abbreviata ex libris CapitulaiJum. expemtd
in fine edieti ista addunlur : Banc atlem nosiram de fuisse dicuntur.ea; torpofe sanvto.mmcanonun...;el
prwsenliienipore-vonstitutionem,salva iiipostmodum, Gapilula Isaae -episcopi Lingonensis,. quae.simiiiter
nt dixinim\'ex Ivec prwdecessorumnostrorum cohstir' excerpta sunt-ex tribus poslremis Gapitulariimilibris
ifttiqne,et in palatio noslroet in civjtalibus;etJin mal- a Benedicto Levita collectis, CanonesIsaac vocantur
lis atqminptacitis;seu in itiercalis retegi; adcogrii- in chronico sancli Benigai Divionensis. Composuit;
tari et observari,ritandariius"(CapW.u Gdroli Gdlv;,. inquit.auclor ejusdem Clironici, ct tibrum qui dicitur
lit.' 55). , - ,, GANONES .ISAAC.eo quoH exlibris canbnum Utiliora
-XVH. Post constifutam novam aliquam iegem, n qumqueeligendo,iriunuiri,volumencoaixlaverit(Tom:I
solebantxeges nostri jubere uti plufima illius exem-. Spicileg. Dacher., p. 416). Eamdem.ob eausam epi-
plaria herent, ut ea ratione bonservari possent et in scopi syriodi Meldensispelunt aCarolo Calvo ul Ca-
publicumemitti; CarplusMagntisCapitulare aiini 812. pitula ecclesiasticaa domnoCaroloMngnoimpsratore,
cbnstftueus. quod datum, est missis dqminicis ad necnon et.a doninoLudovicoPio augusto protnnlgata,
exercitumprompvendum, ita jubet in.capite octayo: otinixe obsenari prmcipiantur (Gonc-Melpl: c. 78).
is.ius Capitularii exempla quatuor vblumus ut scri- Et in synodo Ravennalensi habita anno 904, cui
bantur, et unuiri habeant missi nostri\. alterufn cotnes Joannes. papa IX et Lamhertus iniperatoi inferfue-
ifi-cujus minisleriishmc.facienda suiit, ut aliler non runt, ante omnia iia.slalutum estde observandis
fabiant neque missus liostef negue comes, nisi missisicut eorumdem prineibum Capitularibus : Si quis sancto-
&nobisCapiti'is ordinaiumisU.Te.ft.iumhabegnt rum Patr&mregulas conleinpserit;et gtoriosissiniorum
nostri qui super exercituni nostrum conslituendisutil. imperalornm; Carpli .videlicet Magni,imperaloris, et
Quartum habeat canceUqrius hoslSt .(Capittfl i, an. Ludovici atque Loiliarii; necnoti et filii epis Ludovici,
812, cap. 8). Ludovicus Pius ih epistola generali-do qum de .ecclesiqsiicisdeciniis in eorum CapituLaribus
formuia Io.stitutionis-canohiesemissa per provineias statuta alque sancita sunt non obset:vaverit,-etqui dat
anno -816,jubet ut fofmula. illius exempiar apud ar- et qui recipit, aucioritaie sanclm sedis_apostolicwet
marium palatii delineatur, ut. eo ptobari patenter' sanctione.sahctm-synodi,excommunicationisub.jqceab.
ftossit quis emn incuriose transcripserit^,vel quis ali- Quam constilutionem ediclo suo confirmavit et.expii-
quam ejus parteiri. delmncarit: Idem jn privilegio cavit ideni Lamhertus; ul inveni in veten codice ms.
quod eodem anno coneessit.Hispanis qui in regnum . hibliolbecoeThuanoe,in-quoitaJegituri Itent exlegi--
Francorum perfugeranl ut se Sarracenoriim- iuinia-JG bus Romanis -a domnoLamberto imperatore, promul-
nitali subtraherent, .jubel ut illius Constitutipnis gatis, capiiut. -11. Si quis sanctorum Patrum regulas
varia fiant exemplaria;-fMorttw unurit in Nprbona, contempserit,et gloriosissimorumimperalorunl Caroli
alterutnin Carcassona;teitium in Rosciliona,quartum et Liidovici, atque Lotharii it Ludovici fitii ejus, de
ihEmpuriis- quintum.in Barchiriona, sextum in-Ge- decimis in eorum Capiiularibus statula et sancita
runda; -seplimumin Biterrk haberi prmcepiptus,~et non observaverit,easqni alibi nisi inbaplistnalibus ec-
exemplareorurii in archivo palatii nostri, ut pr,mdicti clesiis absqueconsensuepiscopidare tentaverit vel reli-
Hispani ab illis septem exemplaria.acciperpethabere nere pfmsumpserit, et qui ,dut et qiii.recipit, eisdem
possint, ~etper exemplar-^quodin palatio retinemus, consiitutis percellatilr. Quod si neque sic correxerit,
ii runum querela nobisdelatd-{Uerit, facilius possint auctoritate et judicio sarictw sedis -apostoHcwtnodis
definiri.- omnibus subjaceal: In eodem codice Thnano exstat
XVIU. Yeruraenimvero quanquam .universis im- constitulio ejusdem Lamberti : Ut omnis decimalio
posita esset necessitas servandarum constilutionum episcopo vel.ei qui ab eo subslitutus est, prwbeatur;
quae in Capilularibus continentur, quamdam tamen quatn Bafoniuscum aliquot aliis Capituiis edidit ei
eximiam auctori.tatem obtinebanl in causis ecclesia,- codice scripto Anldnii Augustini, et Ravennaterisis
stieis, adeo ut plurimus.iliis-honor lialiilus Sit ab concilii dccretis subjecit. Binius vertf attexuit con-
episcop;setiib aliis divini nmneris minislris,-quipari cilio Romano ejusdem anni, putatque' esse canones
eas reverentia prosequebanlur ac sacrosanctos cori-. concilii, anonyitti, sive ignoli.' Hunc secutus esl Gol-
ciliorumcanones. Episcopi namque apud martyrium dastus (Tonu III Conslilut.,impeiial:pag.%)d), qui
sanctseMacrae.congregati anno-881. de statutis a-se ;j) Capitula ista ait Statuta a Berengario imperatore
in haesynodoconditis italoquuntur in prsefatione: fuisse anno 905 in conventu Ticinensi. Verum Capi-
Ab emnibus qiii jusie et pie in communionecalholicm tula illa ex codiceAntonii Auguslini edita esse.Lam-
Ecclesim,quw Christi est corpus, viverevolunt,,ea quw berti imperatoris nullusest dubitandi locus post te-
sequunlur, Domino mediante, observari decernimus; stimonium codicis Thriani, prsesertim si quis synodi
non nova condwites, sed qum a majoribus nostris se-_ Raverinatensis constitnlioneiri conferat- cum. san-
cundum trdmitem sanclarum Scripturarum staluta; ctionc imperiali: Verum ut ad id unde paulisper di-
et a Christianis imperatoribus ac regibusprqmulgata; gressi sumus-nostra redeat oratio,sicut episcopi ac
^lusquead hwc pericidosanostrw.infeticitatistempora reliqui ex ordine ecGlesiastico parem' reverenliam
fuere'servatUjquasi iuminain malignoram hominum tribuebant Oapltularibus et canonibus}ita Regcs ,n.o-
tenebrasj qum excmcant diffidenlimfilios, devocamus.- stri JSari auctorilate ea pollere volebant,. nequein-
Sed insigne inprimis esse videtur testimonium epi- fringi aut violari tanquam superflua-sinebant ab hls
scoporum apud Trosleium in pago Suessionico con- = qui sacros canones silii sufiicere prsedicarenl. Nam
gregatorum ahno -909,-qui regum Gapitularia vocant quamvis leges civiles no.ndedigrientur sequi divinas
canonum pedissequa, lioc Joquendi modo,.quamvis . regulas,- -ut Impcrator Juslinianus ait (Noyetl. 85.
non admodum Latino ,. signilicanles ea secundum Vide'etiam c-1, ext. de novippet. nuniiat.), sciebanl
post canones locuni habere in Ecclesia, et pari cum tapien pr ucipes nqstri leges quaecanonibus noii ad^
canonibus auctoritale vigere. Itemque et canonum versantur, iraiolatas esse.debere, neque ciiiquam li-
prwcipiunlinstiJuf«irinquiuntjsimulqueeorumpedise-• • cere legempefruriipereaJjeislatampenesquosDeus
PATROL.XCVII. 3
*8 . B. CAROLIM. OPP. PARS I. SECTIO PRIMA.i 76
^ohiit esse irbitriiim legum eomJendaram. Itaqtie Asoeculis, velnti Regino, [Burchardus, Ivo et Gr tia-
Carolus C.ilviis in Gupilulari Tolpsano anni 844, nus, plurima ex Capiiularibus tiaiistulerint in mas
post constituta Capitula ad ne tranquillitalem publicam collectiones, aliquando Isuppresso vel supposito ntf-
perlinenlia, demilm edicit illi-sibiepiscopi illa rejiciant mine, quemadmodum recte monuii Franciscus lo-
prajtextu carioitum,tanquam salis superque rcns (Dissertal.jur. canqn., pag. 170), vir litler rurii
sint. Ut Episeopi, iuquit, siib occasionequasi aucto- nostrarum peritissiinus.' Et Regino quidem, ,I\ et
fitaietn habeaiit canbmlm, his consiituiis exceltenlke Gratianus fre pienter nominant Capilularia. At ur-
noslrm nequaquam restdtant aut negiegant (Capitula chardtis-,cum Reginonemcompilafet, niaiuit ri daix
Caroli Cutv., tiU 5, cr8)» esse et mcndax, et qute hinc accipiebat Capi ula,
XIX. IIJBCtanien daroli cura, si sapientiam epi- tfibuera conciliis quibiisJam aul Patribus and uis, -
scoporum illids a_vipaulo atlenlius considerarc vo- quam Regibus nOstris!. 1 (ijtiodFraacorjnn appell tio,--
liimus, supervacanea forlassis videri poterit." Nam qiia lieginonis atque Wuikiridi etiamnum aevoglo- -
episcopi, quod saiis.intelligereBl Capitularia regalia riabantur reges Germandrum, usurpari desiisset' -lafe
esse utilissima ad conservandam disciplinam eGcle- Biirchardi, adeoque exuia a Saxonibus esset o nnis
siaslicam, ut supra vidimus, magbum illis honorem GapifularhmiJslonmi reyerenlia-.BarcliarJus (!i>. v,
ubique habebant, ea assidue legebanl et pervolula- c. 218 et seq.) euim seriicl lanlum expresso no aine
bant, his utebantur iri omnibus «oecasionibus;deni- cilat GapilulaGaroli Magui, sicut addat illa -ab epi-
que, quod est omnino magnilieumad laudeni el glo- scopis*collaiiilata fuisse [apud Aquisgraniim, aP qui-
riam Capitularium. decrela in iiiis perseripta epi- ibi'bitan his non usurtis. Sed nos ejus fraiides libi
scopi transcribebant in eonciliis gwneralibusac pro- g siepe deieximus, (inn ai Iteginoiieiit cf Gfatiai uiii-.
vincialibus, tuin eliam ih dioscesanispresbyleromm tum eliam in tio't.3adCppituhriia.
suorum synodis. Neque vefo ir.eunda iu lioc-loco est XXI. Tamenelsi mulia magnifiea dicta" hacl rius'
longa et serupulbsa enumeratio ^apitulorum rega- sint ad laudeni et gloriani Capitularium, nalla t meis
lium, quorum verba vel serisus reperiurilnr in con- fes eorsimtlignilaiem-,ihajestatem, aucloritatem deo
stitulionibus episcopalibusqu_epost edita Capilularia coinmen.lat ac obedientia etobtempeiatiopinfi cum
promulgatne surit. Legantur tantum sancfiones con- liomanorum," qnos yiri) docti aiino^armu par iss<5
ciliorum ei synodorumillius sevi, sive qfirein Franeia. <liiii plegil)us iegunf nostroruhi, et earum obs"rva-
iioslra perscriptse sunt, sive quai in Geriuania el-in tioui_sesJ obllgavisse.Hujus porro rei probatio s liai-
llalia, prsecipne^veroconcilium Melderise,Reiuense Ufr ex epislolaquadamjLeonis quarli aJ. Lotha iuni
apudsanciam Macram, Mognntinum'anno 888 habi- impmilorein scripia, quam Ivo Ct Gratianus feci ant;
tura, Coloniense'-sab Carolo III impera.ore celebra- HiBcsunt ejus verba : De Gapitulisvel pfwcepti hn-
lum, Triburiensc et Trosleiantim, tum etiam Capi- perialibus vestris veslrommqueprmdecessorumirr fra-
tula Herardi archiepiscopi Turonensis et Walterii gabiliter custodiendis et \conservandis,quantuin ~vtui-
episcopi Aurelianensis. Scilicet episeopi mullum mus et valemus Christbprbpilio, et nurie et in- vunt-
6p n*seponebant in discendis Capitularibus, quia nos conservaturostnodisqmnibusptofiteinur.Etsi for-
ralionem de his reddere tenebantur' in placitis gene^ tasse quilibet alitef vobi§dixertt veldiclurus fu .rit,
ralibus, hoc est, in publicis regni couventibus, ut scinlis eum pro cei'tb\riiendacem(Ivo, p. IV, c. 76,
cblligi potest ex epistoia "28FrolhajJi episeopi Tul- et ir Pdiiorm., c, ii$7\Grati"an: dist. 10, c. 9 De-
lensis ad Hctti -archicpisGopum. Trevirensem. Nuiic r> J Gapit.). Hdcarguinehtum acerbe ac invid.ose tr clat
est
autem, inquit,_t»proxiino placituin, quo sine dubio Carolus -Molinoeusin Jibfo de Origiue, Prdgress , et
sciscitabilur de-obtemperalionemandati sui Domirius Excellentia'regni et nionarchia. Francorum (§ 1 5et
mandali. Prxterea, quoniani eadem Capilularia valde seq.) •,perstringens vefhis asperioribus amhiti nem
favorahilia eraiit ecclesiis et personis ecclesiasticis; et usurpatiohem sequehtiuni poniiiicum Romano um,
quse hiuc multum juvahantur et attollebantiir, ne- et -cavillalionem"fet imposturas canonistarmn, qni
cesse erat illa- seire, ut usui esse possent- quolies fion sunt verili prsefatum Lebnein arguere ign ivim
de eonservanda diseiplina ecclesiaslica aut de rebus et tiiniditiitis, quasi melu sic scripseril et prof ssus-
Ecclesiarriih agi coniingeret. Earii oh causam in si!. Aique ut oslendat v;ina'met stoii.Iam esse e rum
eodice Capilulorum Caroli Calvi (Tit. 46., c, 1) vide- mterprelationem, addit [eumdcm Leouem ijuar um,
mus Frodoiiium episcopumBarcinonensemjura sedis iinperatori videlicel subjeclum,- coram Ludovi o II'
suse adversus Tyfsum presbyterum Cordubeasem pwefali Lotharii lilio caiisam dixisse, ejusque ju icio
tuitum esse auetoritate Capitularium Caroli Magni st.se purgasse, hoxoequeiia exempium esse,- rgu-
et LudoviciPii. Sic Ermengaudus episcopus Urgel- menlo capilis, Nos si incompeteiiler(2; q. 7, c. 41).
iensis, qui sanclus fuit, eorumdem. Capitularium Denium, ut noiam timulliiatis et ignaviai amov at a
proesidiOTecuperavit anno 1024,Ecelesiani quarndam fama ejuslem Leonis,"-iffert exeniplum Sarrac io-.
{AppendixCapitu!ar.,,lit. HS) qiiam Abbas sancfce rum ab eo devicloruin, xiuorum alii slrangulati fiie-
CseciiiseElmlilensis pervaserat-. Et eaiem lempeslale iuiit in portti Osiife, alii iu serviiutem abrepti, uo-
consultus ah episcopoquodam provincis. Rheriiensis, rum opera usus est ad rpsiauranda lempla ct m nia
ut reor, DrocoBellovacensisepiseopusquid ag&udum,. Urbis Romse in pracedenfibus Sarracenorum ii iir-
sit de bis qui clericos verberaul, postquam lamlavit " sionibus deinojita (a); Gerte si quis paulo aflei tius
episcopum quod- illbs- exconimunicasset, subjunxit legerit quje in Geslis ponlificalibus legunlurde lec-
constitulioneih quae de ea re cxstat in libro sexfo lione ejiisdem Leonis, is facile animadvertetpr ci-
Capilularium (Ibid. iit. 146). Capitularia enim, quod puam illius causam luijsse mefuui Romanoru cx
ssepe dicendum est, eranl valde favor.ihHiaEcclcsioe Sarrac?nis, propter quem illl magisJii Leonemq am
et utilissima, ut legitur etiam in leslamenio Adeladis in quemvis alium inclinajrun'• - -
cujusdam, quaj.anno JEXV regiii i-egis.Hearici.dedit XXil. Faienrhip.1sahs[est istani canonistaru ad-
inler alia EcclesiseBarcinonensilibrum Garolisanctm nol.ationem quam Molinajus refellil, neque v ram
Ecclesim utillimum-,in tribus corporibus divisum, id css:e neque- honestam pfo Leone et pontiiice edis
est, ut ego quidemJnlcrpretbr, postremos tres libros apostoTieaj.SeJ considerandum est deteriore 1lam
corpus Capitularium conslituebanl etiamdivisi-loco. lempare ih aninios eordm hnrasse, cum ii qui tmn
XX. Adeo autem Yerumest Gapitularia esse favo- ss studiis litterarum applicabant, nihil ferme di re
rahilia Ecelesice,ut prseterquani'qnod eoruih decreta possent nisi earum igndrai.tiara, exclusa vide icet
repelebaiitur e't describebantur in Synodis.cpiscopo- penitus et inexsiimmactabonaiumartiumacve eris
rum; u't obse.rvatumeliam.esl ab AntonioAugustino prsesertim hislorii» cognpone. Itaque Baronius, ne-
\Lib. u.-de Emendat.Gratiani, Diat. 10), proelerea glecta ac sprelaistaj canonistarum opiriione,a iam
qui collecliones canonum adorriarunt sequeniibus viam iniit expediendi se a difficullalibusquseir hoc
(a) Vide Gratiau 25, q,- 8,- c. 7, Igii~ir, et quse illic.adnotanlur a eorrectoribus Romanis.
 ' - ' CODEXDlPLOMATICUS.— PROLEGOMENA,
ti 78
jpislolseLeoiiis.Traefmehto.oecurrebantliomini.anna- jfcpropriurnquevigorem oblineat (Cratian;, disl. 10, c.
lesEcclesiaslieosseribenlrin urbe Roma (Baron. ad 1S). Ivo et Gratianus, qni locum isliim nobis cori-
an. 847). Primum igitur coniendit hane proiiiissio- feervaverunl-,nuiiani hicJsiidovicimoiitionemfaciuntj
nein a Leorie factam faisse ex pacto et eonventoin- sed LGtharii lantum, lahquam ad iihim-soluin scri-
ter cum ct Lofharium Ludovicaraqua filiimi ejus pta sit epistola Lconis. Faisus. esl itaque aul fallere
iniperalorcs ihito; isios liberam el- canonicam e!e- voluit Baro.niiis,-cuni postulaliOnomistain ad Lotha-
xtioueni futuri Romani pontilicis promisisse, et-Leo- rium et Ludovicumfactam esse scripsit. Porro de-
nem vice versapollicitum esse servalurdm se illibala- crelum Lofbarii qnod "coriectores llomar.i "ac post -
)ura hmperialia-.Leonis gorro verha ad Imperatores eos Baronius cxislimarunldatiiin esse ad pqstulatiOT'
ha.csunt: Inlernos eitxos pacti scrie statulitm est el% «em Leoiiis qnarli, quodque illi descripserunt ex co-
confirmatumquod eteciip ei consecraliofuturi Romani dicelegis-Jjangobardoruni, diu anie promulgatum
pontificis-lionnisijusle 'et canonicefieri -debeat(Ivo; p. fuBiflt quanv idem Lco locareiur in sede beali Peiri i
"V,c. 14. Gratian; rfisf.-"65,c. 51); I.lam porro Leonis coiiditnin 'enim a Loiliario fuit anno 824, tcmpore
parisepoilicilalionem de conservandis ^uribusrimpe- Eugenii secundi, ut legilur in veleri codice ms. bi- .
rialihus explicandam esse ait Bar.onius"ex epistola Miolbecaj-Thuanse, et in colleetione canohum Car-
Nicolai primi ad Michaelem imperatorem scripta-, in dinalis Deusdedil,ox qua Holstenlus Capituiare edi-
qua legitur ponlifices pro cultu leniporaliuriilaiilum- ditin quo caput istud conlinelur •(ilij. rom.II Capi-
riiodoreriim imperiaiibus legibus utii iular.,p: ZiSet 129i). Itaque. e.tiam ex hoe capite
XXIH. Adversus lraric Baronii senientiani siVe corruit etopiiiio Baronii Lotiiarium de pactis initis inter Leoiiem
Ecriptipnehi mullaTeponi possuiit quaj Capilularium h, papam injperatores verum est et Ludovieum.
regiorum aucloritalem sarlam'tectamque et illiba- eumdedi XXY/Neque hiagis" quod ait Baronius
tam prsestaiit. "Namprimo-.manifesium est ex textu Leonempervicisse ne eleclio-Roinani ponti-
epistolse Leonis delatam adversus eHin querclani ficis fieret nisiremisisse ex canonum .prascripto, et eosdem
fuisse ad Lothariuni imperatoreiii, tanquam is Capi- imperatores conrtrmalionem-,'quam sibi
tularia Regum Francprum 'coniemnerel-..Ad qiiam vendicabant, Roniani pontificis elccli, velqualecun-
ermilnatioiieiii ille, .infuriam "suam ulturns, ac sui que aliud jus qtiod sibi in ejusdem electione vel con-
Sfeeurus, respondit se -ea, velle ' irrefragabiliter iu secratibne arrogare tentassenl.,Nam-si verba Leonis,
sevum conseivare-, niagnumet impndens mendacium quaj'paulo ante recitata sant. absque iillo prayudi-
esse.asseverans qwidquidcoritra •tlicfum fuerat impi-- tio leganlur,uLelectio manifesium crit""consensisse quidem
ratori. Hanc inlerpreiationeui, quas alioquimaiii-' imperatores Romani pontiiicis iieret juste
fesla et cuivis obvia est, debemus Bartholomseo et cqndnice, sed tamen" eosdem non^abjecisse jura
Brixiensii cujus hoecsunt verlja : -Loiharius audive- imperialia, imo iila expresse sibi retinuisse cum
rat quod Lco papg nolebat leges' servure imperiales-. decreveruut uti ea electio juste fieret-,id est, secun-
Unde interrogavit de hoc pdpam an essetverkin. Quare dum mojes antiquos-, servalo jure imperatorio, ita
Lep scribit ei, et d.cit qaod ipse vuli leges observare . ut electus pontifex rion prius consecrctur quam sa-
cfaiheiitum fidelitatis faciat coram missls iknperato-
irrefragubililer, et qui aiiter dicit; mcndaxest (Gloss. ris, EITUet consueludinea'b fariperatore
in ~c. 9 de~Cupitulis, dist. 10): Deinde "Baro,Jus_ qui CAKONICO
quamvis paiilo infra"fateatur Leonis verba essein-" __diriguntur, tri legjtur in coricilio Ravennatensi (Vi-
de tom. 1 Capitular.,. p. 648). Alque Id-adep certum
teliigenda de libris Capiiularium-,luc laiiren, ubi de G' ( est, uietiani mortiio Leoiie cum Benedictus III ele-
verosensuagitur istiusepistoICe,qtiseinilla-dicuntur
de conservandis Capituli-.et prseceplis imperialibus, ctus fuisset, cterus et cuncti proceres; ut legitur in
Ea transfert ad jura iriiperiaiia, generalibus verbis Gestis ponliiicalibus, decrelum cbiiipoiientes,propriis
minuens aucforitaieiii eorum quse de Capi.ularium manibus roboravere;et, ut ionsuetudoprisca exposcit,
observalionedicuntur. Deniqne jura iila imperialia invictissimisLolhario ac Ludovico destiiiavere augu-
explicat cx episiola Nicolai primi ad Miehaelemim- stis. Peniqueidehi.Benedictus non anteordinatus est
venientes in Urbeni legati- imjjeratorii, ejus
peratorem Coiislahiinopoiitanuin, in qua nulla Capi-; quani
tularium niftntio exstat neque cxslarep"oles!,<et in eleclioni consei)'serunt.Cseterum eiiam diupost ista
eleitiones Roihanorurii ponlificum indigue-
qua verbis tantum generalibus seriptuiu esl Ghri- lempora
Stianos imperalores prd ajferna vita Ponlificibus'in-- runt prsesenlia eorunidem Missoruni;quemadmodum
oliin dicfum est ad Agobarduni;
digere, efpuntifices pro cursu temporalium tantum- plufibus XXVI. Verum ut ad Capitularia regiim nostroruin
modo rerum imperialibus leiibus ufi;" id est, subja-
eereijuidem pontificeslegibus civilibus ralione.rerum redeairius, quamvis noo reperiamus Romanos poijti-
fices ante et post Leonem quarlum vixere, pol-
temporaiium, non vero ratione person» : -ep.scopos licitosqui
enim essedeos, et deos.ab boniiiiibus judicari non ribus esse observaturos selegesinieisdem Gapitula-
perscriptas; hinc lamen facile colligere possu-
posse, ut aiebal GonsisniinusTmperator. Naia quod mus subjectos illis fuisse, quod et ipsi iriterdum Ca-
Baronius ea Nicolai vei'ba, ut congruerepossenl cum observalionem cOmmendaverunt,et eo-
cpislola Leonis quarti, Interprefatus est_.depanlifici- pitularium
busiiomaniSi cuiii generaliter de omqibus episcopis rum causaj ac lites a judieibus iinperatoriis judicatse
inteiligidebeant-, iam alienum esl a serisu verbotuin D i sunt: Gonslat quippe Joannehi IXln synodo Raven-
Nicolai, ul nihil alienius esse "possit (Nitol.Iep. 8; nse/ celebrata anno 904, sliggessisseLamberto impe-
Gralian. dist. 10, c. 8)i - : ratori; qaisacro conventtii intcferal, utiGapitula
Caroll esse ju--
XXIV. Rui'sumiBarenius, ut opiiiiqneBi.suani de' beretretMagnisuccess6ruuipie_djusinvioia.ta
Lambertum edidisse decretuih de ea. re se-
pacto facto inter Lconein quarium el Lplhariuni -ac cundum suggeslionempontifnis. Constatpra?ferea li-
Ludovicumimpei'atoros coniirniSt, ait iUum ea tem- tem"de subjeetione moiiasterii Acutiani sive Farfensis
pestatepeliisse ab ijsdem imperaloribusaiti lex Ro- in ducatu SpoIetaiiOj^juaeeratinfer Paschalem pri-"
mana deinceps suum robur propriumque vigorem. mum papam Romanuni et mouaehos ejusdem mona- -
obtineret, annuisse porro postulaiis papseLothariuin, sterii, judicatatiiJuisse a judicibus ihiperatoriis anno '
cujus decretum de ea re describit ex libro sqcundo 824, -prsesenteet non repugnante Paschali, illumqiie
legis Liingobardorum. Anlequam vero islam.Baronii acijuievissejudicio quo lihertas ejiisdemmonaslefii
observationem exculiamus, monendus est lector eam sancita .esl pei-prseeeplum
non.esse Baronii, sed correcioruai Roinanorum, qui Andrsea Ducliesnioeditis. hnpe.iale. - Exstat viro
adcaput Veslram, dist. 10, conjeclurani fecernntde XXVH.Sed nihil illustr.ius ad asserendam dignita
re quam Baronitis postea uli ceriam tradidit (Ivo; p-. temel auctoritatem judiciorum iiiiperialium, aiTerri
iv, c. 181). H.cc sunt verba papa;: Vestrqniflagita- potesf, quam id quod de Gregorio IV nairat auctoi
mus clemeritiam-ulsicut hactejiusRomana lex viguit ejhsdem Ghronici. Forte ea Ludovicus
absqueunivefsis-propeltis-, et pro nutlius persoria ho- Pius ihiperalor legatos Romamlenipeslate misit ad jusliUas fa-.
minis reminiscituressecottupta, ila nunc suum fobut ciendas Josepliuni
episcbpum,ut reor, Eporediens^iai.-
 19 ' B. CAROLIM; OPP. PARS I. SECTIO PRIMA. 80
'
Leonem comitem, el Adetbrandum,ac forlassealios. A _ ut Gregorius, advocalus pontificis, relraderet sas
Cuin illi residereni in juiicio Ronioein palalio Late- curles Audulioadvocato ad partem bujus monast rii;
ranensi,proposita est coram eis controvcrsia de qui- quodfacere noluit. Sed ct.ipse apostolicus dixit no-
liusdam possessionibus quas lugoaldus abbas ejus- stro judicio se liiinime credere, usque dum in- rse-
deni monasterii Farsensis aiebat pervasas fuisse ab senlia domini impefaloris simul, venircnt i (C ron.
. Adriano et Leone p;>nliiieibusRomanis, injuste vero Farfense apud Duchesn.-f. IIt, p-.656).
retenfas ab eorum successoribus Stephano, Paschali XXVilL Ad confirmandarii denique "Franc iiiri
et Eugenio; Cuni primo die finis causa. imponi non , principum legumqueE|rancicarumauctoritatem e iam
potuisset, res dilaia est in posterum. Tum vero,- au- in causis episcoporum uibis a.ternoe,sive iili ac ores
ditis ulriusque parlis i'alionibusac matiire discussis, essenf, sive d_efeusores,iomitti "non debel ppi lola
pronuntiaium est secundum moiiasterium. Verum Leonis papsead Ludovicum imperatorem, cujus fra-
Gregorius papa noluil starejudicalis, sed a missorum "gmenlumexstat apud IvoriemetGralianum. Sed nler
imperalium.sentcnlia appollavit ad imperalorem. In quam nos illud releramus, admonendum vidclui cyi-
quo maxime-elucelvis et amplitudo auctoritatis im- stolam islam Leoni.quarlo tribui a Graliano,-Co rin-
peratorise. Isiius memorabilis ac valde singularis gium lamen putare illaifi esse Leonis lerlii, e iri
hislorioc memoriam debemus eldem cbronico Far- primis argumenlo quod Ipeonequarlo sedente su' jinS
fensi; cuju.-r-locum, licel sit valde prolixus, hic imperii penes Lolharium fuerit, non autem hes
lamen integrum describere opersepretium Cbsepu= Ludovicum. Deinde f«jud neminem veterum cri^
tavi. ptorum reperitur intereessisse siniullales ali uas
« Dum.Joseph cpiscopus '-el Leo comes, missfdo- g. inter Leohem quarlumjet Lothatiiim. Al ver ex
niini Hludoviei imperatoris, residerenl in judicio Eginhaldianhalibus liquet commotumad\"ersus eo-
Romsein palatio Lateranensi in prsesentiadomni nem terfiuni fuisse Luddvicum Pium apho"8IS; quia
Gregorii papse, ibique adessel Leo episcopus et bi- cum conspirationcm advjefsumsehf.lam delex'-set-,
bliolliecarius sanctoeRomanajEcclesisc,et Thcodprus omnesittius factionisauclores ipsiusjussu fueran tru-
episcopus,Cirinus primicerius, Theophilaplus num- deferre cidati, plivatavidelicet' aucloritaie sua, cum rem
miculalor, Gregorius filius Mercurii, et Petrus dux debuisset ad arires principis rerurn do ini:
de Ravenna, et alii plurimi, venit domnus Ingoaldus Addit Egirihardus Leonein purgai-ese studuisse pud
alibashiijus monasierii cuni Audulfo advocato, et re~- Ludovicum,missis ad ejnm legatis. .Probabilea item"
iuiil quod domni Adrianus et Leo pontificesper for- est scriptam missairique eodcm lempore""a ^one
tiam invasissent res hujus monasterii. id est, curlem fuisse epistolam ad Ludovieum, de qua hic ohis
Corvanianum, et ciirtem sancti Viti quoeest in Pal- mentio est. Coelerum,Conriiigii conjecturam a<1u\af
mis, el curlem sanctseMariscin VicoNovo,et curtem Ivo Carnotensis, qui cpistolamillam a Leone si ipli-
I.i Rariliano, cum rebus et familiis; unde tempofe citer scriplam docel, neque Leonis tertii nec q arii
Stephani, Paschalis, et Eugeniisemper recfamaverat, numerum exprimens; Admonendumprsctcrea n ces-
et justitiarii riiinime invenire poterat. Tuneipsimissi sario est fuisseper ea leinpora ih urbe Romaju ices"
el judices, quibus doiriinusimperalor in urbe niamia- imperiales, illic assidue morantes ad delibcr idas
verat ut de hoc facerent justitiam, propsente donino liligiosascontenliones, el regiam dignitatem se >iper
apostolicointerrogaveruni advocatuin ipsius aposto-' fuisse Roniaj suisqueconfiniis usquead iinemdi runi"
lici nomine Gregoriumquod exinde dicerel,.Qui dixit g( ejusdemimpefatoiis, ut [docetvelus Scriplorqu" suh
qiiod ipsse curles ipsi moiiasterio nihil pertinererit. nomine Eutropii Longobardi solel laudari. It ique'
Deinde advocatus domni abbatis oslehdit monimina quoties aliquselum causbesive leves sive graves Jci-
ex ipsis, et eonlinebatur. in eis qualiter Insilberga debant, judicaljantur a judicibus imperatoriis. uod
abbalissa, Saricti Salvatoris de Brixia easdem curtes si quis sibiJnjuriam factam esse querereluf,-»)!??eba-
iri hoc monasterio per ipsa moniihiiia delegaverat, et tur pro tali negoliolegalus ab imperatore qki dil geii-
aliud monimen quod Teudicus dux eidem Ansilbergoe ler examinarelrei verilaiem,ul ait hiem auctor. \wca
filisesuoedouaveral, et praiceplum Desidcrii i'egjs et ergo quidem Romani, u? ego quidem arbitrof,. lale
domini Caroli imperatoris, quibus ipsas curtes cum tractati a J^eone fuissent contra legis ordinem, ue-
omnibus ejus pertinentibus in hoc monasterio coiifir- relamque propterea suain adversus eum ad Lu ovi-
maverant. Tunc supradicti missi ct judices eos re- cum imperatorem, velui ad supremum domi uni,
gua;liare fecerunt, fideijussores. ulriusque secimdum' retulissent, istequehaud dubieLeonem redarg '"set,-
suam legemponenles, et ut alia die ad idem placitum missurumquese esse legaios scripsisset qtfi rei 'eri-
redirent jusseruht. El sic venil domnusabbas et ejus latem inquirerent, Lep ad eum rescripsit :parit runi
aiivocatus una eum testimoiiiis, quoruni-nomina surit se eorumjudicio, rogansj tamen jprincipem ut iros
Gradolfus, Guasperlus de Reale, qui sic testificati sapientes et Deumtimeriles mittat. Nos si inco ipe-
suni, ul relatum est. Goiitraquoeprsediclusadvdcatus tenler aliquid egitnus,linquit, et in subdilisjuslm legis
ponlificisnihil contrarium dixit nec poliiit, quia bonl Iratnitem non conservavimus,vestro ac missorun ve-
homines visi sunt ei. Iterum venit Joseph Castaidus strorum cuncta volwrius^emendare judicio :.quo liam
Realintis cum bonis et veracibus bominibus; et in-' si nos, qui aliena dcbemus corrigere pcccata, p ~ora
terrogati per sacramentum quod d.omindimperatori ID committimus,cerle non 'veritatisdiscipuli, sed, uod
lecerant, testimdnium supradictorum virorum Iauda- dolentes:dicimus,erimus pree cmteris etroris tnag slfi.
verunl, et quod hen.ein onmihus recipi posseiit affir- Inde magnitudinisvestfmfnagnopereclementiami plo-
niaverunt; etieorsim interrogaii sunl; quorum pri- ramus ut tatesad hmc,qumdiximus, perquirenda nis-
nius ait: Ego scio el bene memororquoniam tempofe, sps in his parlibns dirigckis qui Deum per~omriii ti-
Longobardorimi.et doinim .Caroti imperaloris' ipsas tneant, et cuticia, queniadmodumsi vcslra pr sens
curtes ad partem monasteiii vidi, et recordoribi prw- fuissetimperialis gloria,\diligenter exquirant. E non
pbs'ilosJounnem et Petrum el Christianum,irionachos tanlumhmc solaqiiw snperiusdiximus, quwrim snl
ipsius' tnonasterii, usque dum per 'fdrliam prmdicli examussimexagitent, sed\sivemiriora sive__eliamma-
Pontifices exinde toltere fecerunt. Similiter reliqui jora illis sint de nobisinaicala negolia, ita eorum un-
dixeruni. Deiiidevenerunt Iioniet veraciprcs homines cla legitimo terminentur\extimtne,quatenus in p sle-
duodecim,id est,J6annes, Clariss.iinus,Meilio,Teuto,' rum nihil sit guod ex eis, iridiscussumvel indi/fin ~ tum
Caslinus, Audaeius, Alboin medicus, .Gualispeftus, remaneat (Ivo, part. y, \c. 22; Gratian., n, q. , c.
Constantinus.Nolarius, Pelrus, Fratellus,' Hydericus
Scabuius. Hi onmes interrogati quid de ipsa causa XXIX. Putant plerique inlerpretes juris can nici
scireiit. similiter dixerunt. Post hsec Audulfusadvo^- el theologi scolastici, proeserlimvero ii quibus aut
catus jiir|tv]ti;"dicens: Perista sqncia quatupr Evan-~ diigo aut mens fuii lialica,"ista speclari noji de iere
geiia,quiks}cM.istijestesdixeruni, ita fuit verum.H;e"c tanquam si papa fuerit subjeclus auclorilati ini ra-
BupratUfiti' missi sive judiccs audienlcs jujicaveruiit loris; sed qiria prse niniiahumililate se sponte ub-
 81 CODEXDIPLOMATICUS.— PROLEGOMENA:
'
licerevoluilejusjudicio, adeoque optis hoc' esse, ut-•'Adii) jnrejurando. purgavit,' el inierfeciores prwdicio
ipsi loquuntur, snperefogaiionis, et non debiti: -Tuin, quia de famiiia sanctiPelri erant, summqpere
posseeriimpapamexhumililate-elprobonopacis sub- defendens^mortuosvetul mafesiatis reos condemnabat,
miteresejuuicio allerius: Islam interpretalionem hau- .jur.eqiiecwsos prominliabat. Cum itaque sic salisfa-
sisseillosconstatex-glossaisiiusnostricapitis, quam -ctuniesseliniperalori,-et rursum Taschalis ad eum.
poslea verbis magnificis, uf Jerme amal posterior - excusationem suam misisset per -legatos, accusatio
adulatio, mullum amplificarufil. Quidam, inquit -ultraprogressanon.est. Ex quibus ompibus.intelligi
auclor Glossse,conquercbanlur de Leone'papa apud potesi.accusationes quoe fiebant per Jlias lempestates
Ludovicumde injuria eis facla. Papa, committit' se - adversus.pontificesRomanos, cum_de-hdhiicidii cri-
imperialijurisdiclioni, et rogat Ludovicum imperato- -mine agebatur, ad imperatores delatas fuisse, niissos-
rem ul tales nuntios' triiltat 'ad hmc inquirenda qui ,que ab illis legatos qui fei veritatem inquirerent.
Deiimlinieant, et qui vicem iniperialis gloriw sic exa- Nam si uulla in lnijuscemodi rebus erat aucloritas
minent ct diffiniant,~ntnulla possitin posterumdubila- . inq)ei'atoris,. cur Leo III legatos adJjudovicuni Tium
lio remanere, eliamsi majora opponantur ei quam ca • misit, qui ei dejis qum Dot)iino.suoobjiciebanturper
qumdicta suni. Et mox ad-iit : Hic~papa se subjicit omnias«(is/ecer.MHt.'Cur.Pascha]is duasad e.uuilega-
diiorumjudicio, quod facerepolest, ut ff. dejuris. om. tioncsmisii ul innocentiam suam probarel?Cur se ju-
_?«,esl receptuhiiAiunt constans esse nerainem a mi- rejurando purgavit coram judicibus imperatoriis? Ista
norejudicari posse, papam essesuperiorem impera- enim omnia nequegralisjieque sponte fieri consue-
tore et omnibusregibus acprincipihus, euni nullius :verunt, proeserlim a summispotestatihus.Saneimpe-
judicioprselerquamdivmoobnoxium esse, el ipsum g Tatorum dom'.natuset principalus liauddubieiion tam
debere de omnibusjudicare.-Coiifunduiit videlicet . gralus quam gravis erat episcopis Ronianis illorum
spirilualem Romani pontificis auctoritatem cum lem- - teniporum, quia nionarchia leinporalis Romanoe ec-
- pprali, etcausasejus civiles iion distinguunt a crinii- clesiaj jam-lum surgebat, et lacertos valide mpvebat.
nalibus, <_umtamen maximum inter hoee omnia dis- - Itaque tandem post varios conatus, cum post mortem
crimen sit. Etenim ut falendum est iiuni esse palrem Ludoviei II imperaloris, Carolus "CalvusFrancorum
"spiritualeniregum ac principum christianorurii, et - rex evocalus ab illis fuissel, oljecla spe imperii Ro-
ipsius personam judicari Jion posse a judicibus ssecu- mani, veniensRomam,inquit EutropiusXangobafdus,
laribus (a), ita certum est, quemadmodumex his quae renbvavit pactum ctim Romanis,' perdonans illis jura
hactenus dicla sunt colligi abunde potest, et ex pluri- regni el consuetudines illius. Removit eliam abeis
iras aliis veterum temporum monumentis, Romano- - regias legationes,-assiduitatemvel -ptwsentiamaposlo-
rum pontificum causas civiles ad forum steculare licmelectionis. Quidpluta? Cunctg itlis contulit quw
jjerlinuisse antiquilus, ipiandiu Romarii in sua po- voluerunt, quemadmodutn dantur illa quw ne-crecle
testate habuerunt - Reges et imperatores, _hoe est, - acquimnlur, necpossessura speratilur. A'billo autem
usque ad mortem Ludovici II-imperaloris. Imo accu- -die-lionorificas consueludines regiw digniiatis netiw
sationes adversus eos inslitutas cognitioniprincipum imperatorum,nemo yegumacquisivit.
aliquando subjectas fuisse oslendere videtur (b), ni .' XXX. Quod autem ait Eginhardus Pasehalem Pa
failor. exemplumPaschalis primi. Etenim cum sedi- pam ea de causa defensionem homicidarum susce-
tio qusedamfacla esset Ronioeanno 825,' comprehen- .pisse, quiade familia sancli Pelri erant, etmortuos,
sique ac capile truncati fuissenl Theodorus Jlomanse pu velut majestalis reos,- jure eoesos dixisse_,alitjuam
J__ecl?sioeprimicerius elLeo nomenclalor, el hocideo difficultatemhabet: nam acfio vioJatavmajeslatis in
eis-contigisset,ut ait Eginhardus, quod se in omnibus .eum .lantutn intendi potest qu,i eonspiraiionemfacic
_fideliter erga parles Lotharii juvenis imperatoris age- adversus principem vel adversus Rempublicam. At
rent, dicerenlque nonnulli veljussu vel consiiio Pa- .istinihii hujusceihodi.comiiiiserant (c),: imo coesi
schalis ponlificis rem fuisse perpelralam, Ludovicus prbpterea dicuniur quod se h\ omnibusfideliter erga
Pius imperator legalqs, qui de ista -causa cognqsce- -.partes Lotharii jnvenis Jmperatoris -agerent. ,Reos
rent, Romammisit Adalungum, abbatem monaslerii porro majeslatis fuisse dictos, quia.majesfalem pon-
sanetiVedasli, et Hunfridum,.comitem Curiensem. lificis loeserant,putari. non potest. Tapietsi enim da-
Legati Bomam vementes, inquit idem Eginhardus, •remus verum ac sincerum esse privilegium quo.d
rei cerliludinem assequihon potuere; quidPaschalis RomanseEcclesiseconcessum esse-volunt a Ludovico
pontifex-se ab hujus facti commtinionecum magno Pio, cujus fragmenta exstant apud Ivonem et Gratia-
episcqpomin numero'fid est, .cum 54 episcopis, et .num, scmper tamen constaret supremum Rpmanoe
presbyteris, et diaconibusquinque, ut Theganus tra- nfbis dominum fuisse, non papani, sed iinperatorem,
(a) -Idverissimum- est ex quo in potestateua papse riorum ejus: siquidem ait divinus idem legislator,
pars magriaItalise redaeta est. Cum v-eroimperatori- •Matlh. x, 24': Non est discipulussuper magistrum,
bus pontifex Romanus obediebat, persona ejus sicut ncc servus super dominumsnum. Uade ApostoJusad
et coeterorumfideliuma civilis potestatis judicio pen- Rom. xm, 1-4 : Dmnisanima polestalibus sublimio-
debat. Et si quisforte llomanorum pontificumper- j. ribus subditasit.... Non est enini patestas nisi a Deo...
duellionis vel cujuslibet alterius •facinoris publici, " Itaque qui resisiit potcstali, Dei ordinalioni resistit...
hiorte multaiidi, reus~fuisset, -principis auctoritale Nam-principesnonsunt timoribonioperis,sed mali..:;
poluisset ad suppliciumcohdemnari: hocprobare in si aulem tnalum feceris, limernon enitn sine causa
promplu essel. Sed ut-ea de re omnis relinqualur gladiuin jpor(af.;..-:Adlegescivilescullibet bona fide
disceptatio , id unum quo allali principii veritas atlenderili veritas eadeih fulgebit; qua semel cognita, -
irieoncussa remaneat aftente perpendendum est: si corruil haic opinio, personampapw ab impefatori-
dum Romanus pontifex imperaloribus parebat,- ab bus judicari.olim non potuisse. (PETR.DECHINIAC.)
eorum jurisdictione et summa polestate persona ejus . (b) Leo III judicatus et purgalus est coram Ca-
libera fuisset, quof inde secuta fuissent absurda! ToJo Magno tahquam judjce. Vide Annales Egin-
Hiuc enim nec personam coeterorum episcoporum hardi et- Reginonis: .
-omnium, quibus,- ut ait sahclus Cyprianus (cum (c) Hoc adeo verum est,-ut eorum erga imperalo-
papa, "Ecclesisecapile) episcopatus unus"-est, cujus rem ohsequium vera morlis causa fuisse videatur.
a singulisin soliduin pars fCHctaiyquibuscunquefaci- Nonne vero, quo facilius excusarcntur liomicidoe,eos
uoribus conlaminaretur, a jurisdictione principum - accusare poleral Pascbalis aliquid contra ordinem
quibus subduntur, pendere inferendum essei.. Quis -puhlicum niachinasse, vel eoscriminisalicujusoeque
vero taleni"senteritiam ex adverso doctrinoe Evan- gravis ac majestatis reqs exhibuisse?'quodEpiiihar-
gelii recfoqu.e ordini adversam, hodie defendere ' dust hic ,verhis reddideril: Mortuos velutmajestalis
audeat? Dixit Christus, Joan. svni, 56 : Regnum reoscondemnabat.Hoc eniin, critninemajestalis, saspe .
tneum non est dc hoc iiiundoj ergo. nec rcgiium viea- SKpiusahusisunt (PETR.I>ECIIIKIAC).-
 83, R -CAItOLI M, OPP, PARS I. SECTIO PRJMAJ 84
nrteo.quecrimen majesfalis in PasehaJeihpapam corii-;^ prmcessit,nutlo unquam.temporesinetribus^des pien-
niitii non potuisse. Quippe Lhdovicus Paschali et lioribuset eminentissimisconsiiiafnssuis essep ieba-
successoribus ejus usque ad finem sseculitribuens ci- tur, sed vicissimper successiones,ut eis possibile oret,
vitatem Romanam, et tot amplas ditiones qiiibus secuin habebat, et ad capilium lecii sui tgbula cum
hodie illius successores potiuntur, sibi retinuit s,u-. graphio habebdt, et qnm sive.in die sive in no te de
prenium dominatum in civitates regionesque conces- utilitate sanclm-Ecclesim,et d.e prqfectu.dc soli itate
sas : Salva semper super ebsdfimducalus, inquit, no- regnh meditabatnr, hi \eisdstn tabtdis adnotab t, et
' #tta iii omnibus'dominalione, et illofum.,ad nositant cum,,eisdemconsiiiariisquos secum hatsieba.hj_d tra*
partemsubjectione (Tom. I Cdpilulat., p. S94). For- cliibat; et qnando ad plgcilum suum veniebat, mnia
jassis -ergo dicendum est seditidnem coeplam fuisse subliliter tractata ptmituditii consiliariorum s orum
Theodorum et Leonem, a quibus famiHa sancti monstrabat, et communiconsiiioitla ad effeclum; rdu-
f~vetri iacessita fuerit ac loesa, a"cpropterea crinien cerejprocnrabat (ConciliapndSanct: Macr., c. 8 . Sic
njajestatis commissum ah illis fuisse, quia vim et de Alexandro Severo imperatore narrat in Vit ejus
manus eis intulera^tqui erant in speciaji defensione jElius Lampridius, illum leges de jure populi e fiV.i
' Romani ppntificis (a), quosjunfoequalibus priyileglis. mod.eratas el infinilis sanxisse, neque ullam c" nsli-.
ornatos fuisse ciim illis,quierapt in speciali defen- tutipriem sancivisse.'sine 1 viginti jurisperitis t do^
- sione
imp.eratoris colligi posse videtur ex.Capjtulis, clissimis et sapientibus viris. At qiiod apud &. enli-,
fpiseLotharius imperator, tmno 824, addidii ad li- num et in sy-nodoapud Sanctani Macramlegit* Ca-
mina ijeati Petri, in quibus hsec pririio loco leguntur: rolum Magnum"n.octti,jliiin in-cubili cubaret, apiii
Conslituimus ut omnesqui sub speciali defensionedo- jl suo piigilh^ressupposuisse, et qnoeilli lumJii ente
mni apostolici seu iwstra fuetint siiscepli,,iriipetrata -vepiebahl, scribere solitum, confirniaturquide i au-
inviolabiliterutantur defensione. Quod si qnis in quo- cforitate Eginliardi, sed tamen ita ul- illa cura aroli
cunque violare prmsumpserit,scial se periculuni vitw coefceatur ad-solam artem-scribendi., 1 adquandi-
sumincursurum (Tom. Il Capilular., p, 3J7). scendam Garolus sero yenerat. Tentabat et scr bere,
XXXJ. Hactenus de Capitiilaribus regum" nostro- inquitEghjhardus inJilro de Vita ejps, tabulas tieet
ruiii) djsque eorum dignitate et auctorilate, generali- codicitlos.ad lipcin lectu'osup cervicalibuscirciin ferre
ter- egimus, et quomodo iisdem etiam Roma et Ro- splebat, ut cuni"vaenumtempusess&t,mannm e gien-
mani pontifices subiecti essent. Nunc suscepli operis dis lilteris assuefaceret.. Sed parv.m prospere s cces-
ratio postulal ul dd Carolo Magno,fundatore illo et sii lab.orprmposteriisae\sero inclwatns.
auctor-e florenliss.miiEranconim imperii, deque Ca- XXXIII. Sed ut ad; Barcnium redeamus, uem
pilulariluis ab ep p;romuigatisnonnulla seorsim dica- pauloantedixjmpsineafqissesenlenf.a utexis ima-
mus,: Exislimayit illuslrissimus Cardinalis Raronius rct Caroluai Magnumfuisse"parcissjmumiri cond ndis
(Adan. 80J),pareissimu'm illum fuisse iri novis *on- novis legibus, et.p,ei'pauca,leguriicapita sauxis e iri
dendisJegibus, adeo ut, eum tandiu vixeritrex-atque tot annorum spatib per| quos regnavif et impe avit,
imperator, regnavit eiiim pef 'aiin.os.sexfefquadra- observandumest heminem regum Francorum v teris
"girita, p.eiTJaueatamen legtfm eapila sanxisse dica- .a;vi tot leges lulisse-4uoLiCarolus promulgav.", el
lur, Et Bafonii qiiidemopjniopem cohfi^marevidetur plures solius Caroli leges nupe superesse, quam -le-.
Eginliardus ip Vifa ejusdem Caroli, scribens *um, rorum regum qui ante et post.eii!iivixere,Jis. ead
curiianimadvefteret iriulta legibus popiili sui.-deesse, Hugonem cognomehloCapetum. Nam proeter L gem
-jnultaque in illis hiveniri repugnantia, cogilasse quse«-«suoe Salicam et coeteras, quibus ille pondus auctof tatis.
deerant addere et -repuguantia follere,-sednihjl ajiud addidil, praeter Capitula sparsiro relafa in ibris
ab eo factum esse quam quod pauca Gapitula, et ea Gapitulaiium et in Godicelegis Longobardorum, quo-
"Imperfecta, legibus addidit. Hsec-sunt veroa Egin- -Fum originem reperirejnequivimus, babemus lus-
hardi: Post susceptumimperialenomen, cmn 'adverlq? quam sexaginta constitutiones ab eo editas ariis
tnulta, legibns populi sui deesse (nam Franci ditas tfemppriljus_, sive cum rex tantum esset, sive po tea-
-tet,
tijtibentlegesplurimis in tocisvalde aiversas),cogitavil quariiimperatoris nomcriassumpsit. Quodsileg sah
quw ieemrit addere, et discrepantia unire, prava qno- .eo latte cOnfefantiir cum iis quse a posleris ejus san-
-
•qne dc perperam prolata carrigere. Sed in iis iiihil cHos sunt, facile est; deprehend.ere in illis su lime
aliud ab.eo faclum est, quam quodpauca Capiiula,'et eterectum Caroli iiigeniunv in islis labenlem . tque
$a hnperfecla, legibusaddidiU Gmniutntamen-natio- inclinaiam Carolinaj glofise magnitiidincm ac s len-
num ij&msuj)"ejus dqfliinatu etant, jura quw scripta dorem. El sane mirumi noij csi virum tanlum qui
"nonerdnt.describere ac litteris tnanduri fecit. Ista, in- -mullurn operaj posuit in cdadendis oplimis legih s-el
qt^am, favere videnlur opiriioni Baronii. Ego tamen in constiluenda bona disciplina, qui, ut Bened• ctus
.fHitaverim ita intelligenda esse., ul djcalur Gai-olus, Levita^it, cnnctarum vicit,iiictiia gesla patrum, lEle-
factus est irii^eralor, cogil$ss,ede emen- ros principes supergres.suinesseet lopgo posl se i ter-
andis cqaciliandisque legibus popuTorumsibj suJije- vallo reliquisse. Vicit gcntes immanitate bafb.raS,
tostquam
ctofuhi; coeterumdestinaiia exsecuti.ni non esse, ac ChVistiregnum valdejaniplirie.ayit,cleri mores Ila-,
i)onnulla.tantum'addidisseJegibijiillis : nam Capitula psos cmendavit, Ecclesias, proecijpiie veroRorna am,
qusedam adjecit legi Salicoeei, legi Ripuarioriim, ac Dair.plislatifuniiis, possessiocibus ac privijegiis ocu-
foftean aliis. Ista lamen noii iiiip£,diuhlquin pluri- plelavit, auxit, ornavit (Tpm. II Capitular.;, p. 251,
mas coristiiutiones generales sanciveri.l,' quibus leneij l4ipusFerrar. cpisi. i). Bonarum pi'a.i.erea-lit era-
: voluit omnes naliones.sibi subjectas. "- r-um studia' TCvocavit,sbiiolaspuhlieas insii.tult xas-
XXXII. Sane Joannes Avenlinus in AnjiaHjs.s. lerisbonis^irtibus honoreriihabuit, «arum prof sso-
Boi.onjmmotat illum-jus assidue summa dil.geiilia res prsemiis decorayit. Deficeret. irie tempu sl
-dixisse, jionnunquam mane7 dum*indiierelur ac-eai- cmieias maxinii principis virtutes cnaffare, si sin-
cearctur, -Additautem : Noctu dum in cubili cubaret, grija illuslria -ejus facinora recensere veljem".It que
-capili piigiliares supponebat; si quippiamnlile'Jyl fisri supersedea. et ad Capitplaria me rursum conv rto,
in leclulo solet) in mentem veniebat, adnotabat, ne XXXIV. Fuit -nuper vir doctus .(Thiers, de F, tor..
memoria laberetwriAventin. lib. iv, p. 568-571, pr. dier. immhiuf., cap. 15)|qui existimavitCaroli i agni
ed!f.-)..-Accepisse hanc observationem videtur Aventi- Capilula non tuisse reclepta in ^.piscopatuTur nicot
rius cx conciliohaljito apud martyriuin sancloeMacrse . "oevoHerardi,- archiepiscjopiTuronensis; vel si ece-
in diojcpsi Remeiisi aiino 881, in quo ista leguntur: pta fateri riecessesifVnon ita tamen istudinl lligi
fiarolus Ilagnus imperaior, qui regnum^Francorum debere, ul ^eo.rum^'aflia"mofem Ecclesise su' de
nqbiliier dmpliavitetper -annos-quadraginta sex -feli- . feslis diebus observaridis imimifandum esse utu-
eiier rexit,"etsavienlia iam in sanclis Scripluris quatn marit Turonicus proesiil Hcrardiis. l7undum a tem
£$in leqibus ecclesiasticis'et JmmanisregesFrancpnun Jundamentamque istius' "su-ae ' ' accepi ei'
' 'opinionis
'
. . , . i.
(a) Yide Historiam purgationis Lcenis III, uhi sgiti;r de cnmme Iresaimajestalis.
 GODEXDIPLOMA-TICUS, — PROLEGQMENA.;
capite 61Gapilulorum.qaoeidemHerardus edidit anno..A Piilchri, Francprum r.egis..Neque in- rcgno tanluni..
1858, insyriodo.siia.dioecesana;inquo ciirn dies fesli "Fr-ancorumValebant,"sed in.Germania qrioque et in-
. Gommemorfflitufqui a "fidelibus Ghristianis,obsef- Tlajia. Ac de Gqrrpania.qaidemfidem faciunt plurima.
•vandisunt, .quidam eorum omittuntur quos Garolus .'veieris sevi moiiument"a,.proecipuey.erodecretum Ottb-
Magnuscqli jussit in capile CLXI(ut habeflibri editio Pi-: "nisMagrii,Germani_eregis,.datumapiid Frahconofuft
thmaria), sive, ut.hostra, capite.ci.yiii primi _anap 952, ih quo, Capiinlariumprmcedcnliumreguni
Capitulariuni; vehili Paschalis fesli. commembraiio, inBiiUUis,corgm_.p_oskis, statulum estrie oppressiovir-
"diesDomiriica,beatse Marise virginis Aimuntiatio et ginum"aut.yjiuaruni, yel faptus,.ab .ulJisJioniinibus
Nativitas,- tresjlpgaiionum dies, et octava Epipha- Tial.(Appendix.prim^ Reginon., 'c',55). Apud Italbs
nios;' Pe.nteeosiespprro uno tanlum die celebranda diutius ohservata fuisse quani apud Gennanos. mulia
proponitiir. Ego neutiain ex hisduabus viri claris- -. prbbaui, sed in primis colleclio canonum ac decretb-
. simi "conjecluris.veram esse, "puto.. Goastat quippe ruiri a Grafiarid c6mposita,Jn qua persoepe refermi-
.CaesarddunumTuronunl fuisse fjm. in medio regui tur cpnsliiutiopes CJLCapitularibusregum postrofuni
_Erancoruni,eam rirbem fuisse.nuraeratain iriter riie- , descriptse, uti |am. observaluin-^st .a viris eruditissi-
.tropoles regni Caroli (Tqni,,,I Qapjiulqr,, p. ".488; ^mis, Objici taincn posselGratianuni sua.nop acce-
\bid,,p. 6411,habilumilliceoricililiih anno 815 jussu pisse ex libris.Capiiulariuni, sed ex Decreto"Ivbriis
ejnsdem-CarbJi,etLandrannum", Turonfinseiii archj- episcopi-Carnoterisis, qiiem compilassevide.lur,adeq--
episcopum,fuisse eonsiitutum Missum.dqminicumin .queex. Capitulis a Gratianb. laudaljs argiimerilum
^pago Turonensi, anno-825, una cum R?iotberto co- sumi nori posse "ad probanduni €iipitulai'ia.-reguin
_mite, ad imperandam et lirgendam Capitiilorum_.rc-.^ Francpru'ii cognita fiiisse Jlalisffivo-Graiianj.^Sane
galium exsepulionein..Ad fesios.,dies. qup.d.attinel,_ -yerurii vidbri pbsset Gralianum _exIvone descripsisse
quse de proetermissisdicuntur ab eodein vird, docto, .cfipita.collectionis suse,quoereferuntur ex GapUulari-
•3» minimum aut nihil Jiabent dilficultatis. Etenim JJUS^ n isi cerlis ipdiciis osienderemus eiiin qiisedarij
quoeHerardus omisit in capite 61, eat in aliis. locis. _e~-Capittilarilius deseripsisse quse apud Ivbnem.non
commemoravit,Paschale videijcet.fesjtun..capitp 97, exslant. "D^scripsil enim Cafoli, Magni conslitiitip-
Dominicumdi.enioapi.te secundb.^Pentecostes vene- -nem, quja renpvavit Consiantini imperaloris -legem
ratiqneni in capjte 97 corijungil cuni Paschaie, ita ut„ de episeopali jii Jicio,:ilanc porro Caroli constilutio-
ocio diesPasciiseferiari oportere dicat, de Pentecoj.le .dem accipere non jioiait -ex lyons, "apudguem non
.non dicat. Sed ista qusevidetur repugriantia -tol.lide- ^iiabstpf. Aecepjt-igittir exGapiiuiaribusr,ittipsemet
jjet.per capui 55 libri, secundi Capitularium, ex qua .docct .lii.s.verbis •:"ITmc.si quis anliquald contendat,
caput istud Herarfi -abbreviatuniiest,,In capite autenr q-iiainJusiihianiCbdicenoninveniunturitainserlg, per
illo libri secundi sancil Ludovicus Pius ^mpprator, . Caroltim renovata copiqscat, cjiii hi siiis Capitularihus
.llagnifilms, ut dies DominicusPaschce cumhonore - ait intercxUra: Volumusatque prwcipimusut omnes,
.et sobrietate colatur, et ut similf modo-lota Jlla etc. (Gmtian. xi, qu. 1, c. 57, Volumus).vAtInnbcen-
hebdomada observetur,.D&irideaddif: In:Penlecqste tius lil«x Gratiano (Lib'.vj Gapiiujaf., c. 566) -niani-
.similiterut hi Pascha. Mir-uniporrp.npn est eum pr;e~ feste" descripsif in epistola scripfa anno-120.4ad" ar-
termisisseAnhuntiationemet NatiyitaientbeatseSIarte cliiepiscopbs et cpiscopos perTranciam cbnstitiitos
•virginis,cum nulla horum fe.storummentio habeatur l.'(Ratjnald.ad ap,. 1*205,§ 58), quse exsl,at in iibro
in Capitularibus e quihus llerardus exeerpsit eoiistir 1-, secunflQ*J3ecretaIimii, iji quainter cretej'.aitahabc-
tutiones suas syjiodales/ Ac de Nativitate quideni.'-*-tur : Nec sic jlljid liumiliiiriumonuttanius qilod Theb-
constat eamdiem non fuisse puhlico cultu celehratam dosius sldtuitlmperator; et- ~G,arql-\sinnobavit, de
asvoCaroli Magni^Concilii vero Rheniensis acta sui) cujus .genete rex ipse "(PhiiippusAugustus) hoscitur
-
Sonnatio, quoriim auctoritate ideni yir doctus utjtur •descendisse~: Quicunque-videlicel tilein habe)is, _elc.
ut ostendateani.ohservari jussam ante teinpora He- (Cap. Ndvit. exst. dejudicii.-)^ Ex Graliano similiter
jardi; npnsjjnt exlra controversiam, et adeo.sulilestoe 'aeceperant*"Gregori'usIX' ct Jhnocentius IV quoecuii-
. valdequedubiaefidejvisa Sirmundo sunt, ut ea indigna que dicunt de ista.Constantini Jege*a CarolbMagno
putaverit quse in collecfionem veterum synodorum cbnfirmata et rerioyala. Tumenim non recufreliant
Gallioereferrentur, Annotat proeterea vir clarissimus "ud fontes, sed .cuncta exGratiano, suppi'essp_ejus
Rogatiorium tres dies imperari a Gavolo Magno iri nomine, describebant : '(Vid, Nbi. ad'Capilul.,~p.
"" "
loeo paulo ante iaudato ex libro primp Capitularium, 1252). - .
, et de illis tamen silere Herardum. Primq certum est XXXVI: Franco.s nosti-ospar erat diufius.retiner,e
nullam Rogatiorium iriduanarum mentionem iieri in usum Capitularium: qriani cseteras natibnes; cum
librp primo Capitulariiim,se.d in quinto (c.lSO) tan- propter eos pfsecipubfuissent_c,ondita,et "abeorum
tum, =uhi_siclegitur : Piqcuit nobis ut, iitania niajor regilms saricita, jtaque non ;splum Roberti ^egis
observandg sita cunciis .Cliristiqnis-.diebus tribus: "jfivo, ac deinde sub Philippo primp, *ut notum est
-ijuod sumptumesfjexeanone trigesimo.tertio concilii ex episfolis ei ex cpjlectionibus canpriicis Iybnis,
Moguniiaci, extremis Garoli Magni tempoiJbus cele- episcopi Carnotensis/.eorum auctoritas passini'va-
braii. Deinde,. tamenetsi verum esset mentionem liiit, sed,etiam,.uii dicebamus: regnantePliilippo IV
istlusmbdiRogationum fieri -in librp primo Gapjtula- y cognomehtoPulclifo. Vidimus.erilm.veteres membra-
7
-rium, non sequevefum esset omissas illas fuisse ab nasin quibus descriptum erat coricilium.provinciale
Herardo. Quamvisenim dehisnonjpquaturin capite habitum Avarici "Bilurigumannp 1286, quas nobis-
61, djserte tamen de diehug.Rogationuniagit in ca- cum humanissime pro, suo more commuriicavit
. pile.95, Rogalionum.etiamw.cabulo utens, licetnon vir darissimus AntoniusVyon Herovallius.^Incapite
exstet in capite laudato. liljris qirinti Capitularium, autem 52 illius coricilii statuitur, ul dies Doniinici
et in additione'3 ^indeHerardiis" caput istud suum et festa cum omni curq et qiligeiitia prmcipianiurjab
eonflavit, _Deoctayis Epiphanioejfateor yerarii esse orrinisetvili opete obsetvari. In firievei'0 Cbnstifutio-
observatioriem, et prsetermissas o.mnino esseinca- mim inser.tumreperitur caput 75 libri prirrii Gapitu-
pitulis Herardi. At ^non inde tamen eolligi -potest larium, sed mulatb siylo,hoc modo : Dies Dominicus
.capilula Caroli Magni negleeta *um fuisse in epi- ild observandumest ul... nes\et Missarum sqllempnia
scopatuTuronico.JErrorJfortean librarii Tuit, qui, ut /elegtjum dd<:...tur, videlicetui nec opera servitid in
-ssepe -videmusin aniiquis libris, .oclavasEpiphanim ~ep„ag.;....ascolant,Tnec'caniposarertt,nec messem.....
omisit propter vicinitatem jeocisEpipjig,niq!_. nuni sicceiit,nec sepemfqciaht, hec silvarri..... pent,
XXXV. Capitularium itaque regalium magna ubi- neq- arbor.es cmdahi, nec grtos fqciant, nisi cibi -pet
-que.erat auclor-ilas,parcum sacris,canonibus_,reve- frigoris-necessitate,~set r..... mpiatii uilo nyddo,'nec
".rentia.Duravit^tutemusus eorum per aliquot^oecu.Ia, paneih gnoquant' nec in petris iabgrerit, nec dqmus
nimirum usque ad Gfaiiani tempora,- !mo etiam, —cbnstruant, nec carra mpveant, nec ad mercata con-
ut ^idetur, usque ad regnum Philippi.IV, cdgnomento vehiunt, nec venationesexerccant. Itejn feminm opera
 B. CAROLIM. OPP. PARS I: SECTIOPRIMA.
fXtritia non faciant, vesinnenta nq,ncapulent, npc A _ de JGxcellentiaf egriiFrancorum, § 115, etin p. oefa-
~onsuqni, nec lavent, nec liniant', lihum non Uatant, " tione Coihmentarii ad edictum Henricl II "eonirapaf-
nec lanam carpere pfmsuniant, riec berbices tondaiit, vas datas, § 7,'se exemplar illud suum habiiis e ex
ut omnibus
' niodis bbiioruiy, fequies die Dominico regisffis regiis. Scio Jianc Mblinsei annolati nein
•'"''. - ^sublatam esse a tractatu de Excellentia
'fiat.
XXXVII. Ista certa vera nihilo- coriim in
regni ran-
" quamvis sint, • postremis, editionibus Operum Mqli oei,-
minusest seiitentia^illustrissimi viri Pelri de Mar- initio facto al) ea, quaj.Parisiis prodiit snnb _.stitis
ca , archiepiscopi Parisiensis _('"(>, v Eist. Beneafn', soeculidupdeeimo.Quipnimfumchrabantediti iiem
6. 2",;| 7); qui dqeet Capitulariumusurii interruptum illanj, haric sibflicenliahj permisefunt,rit,'q;ua tum
fiiisse^sub iuitia tertise regum nostrorum familioe'; vellent, auferrent, niutarerif, kdderent. Nam, em-
mioniam mulatio rerum publicaruiii et regisenucto- pli ^i'alia; numeros Capitulariumin vetustis Moinaii
ntatis iiriminulio^quseIjmc eyeriere, necessario post edilionibus ndlalos embndarunt ad "Pllhajanam ?pi^
se traxerunt legum receptaf um 'abrogationem, quoe lulariurri editioriem, quai diupost exstinctum loli-
apnaliis furidanientls nilipossunt quam coliinmis noeum prodiii.Et cum ille in paragrapho 119 jus-
quibris fegia' dignifas sqstihetur. Bellorum enim dem inaclatus de Monarchia Francorum ita cri-
Nofrhannicqruni et civilium occas.ionefactum est ut ' ps.isset:Ilem,lib.iv Gapitularium~sequentiaCap ula,
ducum ,"comilurii, ef marchiopumproefeclurse,qute qum Arisegisuspoijtit ih tibello prinw suw coiniila-
m arbitrio regis aittea' erarit, propfise cujusque fie- tiqnis, videlicet cap. 95,jmodis omnibuset sub m dcla
rent et heredilarire.TJincJntroducla yaria ]ura murii- iri Capitulis'contenta prqhibuerunl, ne pueri jsin vo-
pipalia, he quid ex yeteri superesset quod novis pos- •Qiuntale
] pareniuin tonsurentur, vel pneilm vei&nlr; et
lessoribus oili.cerejiQsset".Ila paulatim recessum est cap. 109, ne puellminfantulm mtalis velenlur, nte-
a cognifione"Gapitulariiirii, ad eamque eoium igno- quam eligeresciant quid\velint.-lsli sic pro sua a da-
ranliam ventiin?quoeregriabat ante initiumpostremi cia reposuerunt: Prwterea lib. :iy Capilut.. su fum
soeeiili.Sed tandem, cum clarissimum illud liltera- sequehles articnlos cqnscripserunt; quos 'Ansegsui,
rum.sidus auulsissetFranciscus * prinius.Francorum -lib. i sum corripilaiionis,'adjunxit his vefbiscap 101
rex Christianisslmus, cui litteroe istis novissimis ~[postremmeditionisParisiensis, quam sumits-se uli]:
teniporibus rion minus debentquam blimdebuerurit - Ne 'pueri verb sine va/nntate pareritumiqhsure lur,-
Csirdlo.Magrio, excTtata'supt horiiinum ingenia'ad "W puellm velentur, mbd\s omnibusinhibiinniesl et,
diversas" artes diverssique studia, excussoe-veteres. qui Uoc facere tentaveri,mnlciam, quw in Cap 'ntis
bibliotliecoe, fevbcatseque a tenehris sunt veterum tegis nmridanmd-nopi_s~onstitntisconlinetur, pe sol-
lucubiajtjonesquoearilea latebant.Tumveroreduclae vere cogalur. Et cap\ 107 : Ne vero puellmindis rete ,
ln "luceni siint leges Capitularium, a "Gehhanis.pri- velenlur,plardit hobis elfain de sdcris canonibus ua- -
mum",deiude a nostris hominijjus. liter observandumsit Me\inferre. De temporeveld da-
rum puellarum inAfricdno Concilio,cap. 16,-con ine-
XXXVIII, P.rimus.iit arbitror, Capitularium sive tur ut non nnte 25 arlnos consecrentnr.-Debu -ant
Constitutiohum Caroji Magni auctoritatem dias Jn
lunifnls Qblivionem beatus istl. rit integram Molinajjiscriptionem refeitent ad-
" h.rt^s
p psf lejigam protulit dere caput HShlJri priini Gapilulariurn ex edi one
j\||enanus, anrio 15.5*1, qui plurlma^x codiceLegum Pithojana, "quodrest109 [innostra, in qtio ita leg tur:
Erancicarum, cujus velera cxemplaria exstare"ait
ip variis Germanise bibliotheeis, descripsit Jn libro-(« iilm Ut.infantulm wtdtis puellmnon veleniur, anteqlam
secundo rerum Germanicarum. Tum Joachimus Va- loco eligere sciant quid vkint. Mriitijilexitaque in hoc
dianusanno 155.6in libro sexto Aphorismorujn de edilionem fuil temeriiaseorurii, qui islam Op.erumMol naa
curarurit. Primum, quod JvorJj'aMolnoei
Eucharislia, pag. 215, Ansegisi, abbatis Lobiensis, noh relinuerunl," 1
csjlleciiopemexpressis verbis commemorans: Exslai, Molinoeinon sunt,aliaqae pro illis substituefiurit, uoe
iiiqui.t,,apud, nos Sangglli anliguus Ansegisi abbatis Gallice utjioJtet etiamex tractatueo em
Lobierisiscqde$,m bibiiothecgTemptimajoris, in quo borum scripto, hfquo idern omninosensuseiidem rer~
hwc,qiiwmodq chavimus ad verljumleguntur.; nimi- Jis ordo, etiamin ipsbrumeditione, reperitiir, ua-
irum ut presbyterEucharistia.m seipperhalxeatpara- editione, legitur in loco.illoMoiinseia nobis relato ex v reri
tam prqpter infinnos. Anno dein 1545 VilusAiner- Deinde",quod cum Molinseusconsulto bs-
a referendis integris Capitularium iocis, uae
pachius librurii Constitutionum "CaroliMaghi eniisit linuerit
|n Iucem Ingolstadii (a), ut dicemus infra sub locb. hie commeniprat, isti illa contra"mentem auc oris
Teriio , quod postremse Capitula um -
Triennio ppsf Joannes -Tilius, qui Briocensis deiji el iiis6ruefint.
Meld.ensdsepiscopus fuif, ^aggressus est editi6ri.em ediiionisParisiensis meritionemfecerinl in texiu Mo-
CapitujbrdfpC%roli.-Magni et Ludpvici Pii, noii tanien linsei; cuj-uscertum 'est uli nullam debuisse-fieri eri-
tionem, quoniarii illa, jam observavimus,' diu
perfecij. fleque femjsit.Tum vero primum audiri cpi- ppst exstinctum Moliriseum"prodiit.-Denique od
pit nom.en Capitnlijrium, cum antea dieerentuf sim- Hla, quam sibi sumpseraiit, emendandi supplend que
plicj»,erConstitutiones'Cai,oli_J\!agrii, siye leges Frau- Molinseiaucforitatb
.elcae, Sequenti anrib, qiii fuit nonus H quadragesi- praplii partem abuisi,'postremarii islius ra"-
miis;post niillesimujri.a nativitateChristi,, Carolus D .' fferr omiserintt'Atque hsec quideriionii-sio.
MoJiflGeug eipittere paratis' stylum parlamehli Pari- 'est "hi potuit p.er 'negligen|iain; at" mutatio quoef cta
sieh.sisa seemendatum et locupJetaium, ait inprae- linoeidicehtis paragraplib'llS,ii] quo omiserunt verba lp-
fatibne, se quoedaminsiguia capjta adjecisse ex coii- stris sglibros Capitulariumhabiiisse ex gi-
stitu.tioiiibus Caroli Magni et Lud.oviciPii, quarutn regliS',*ea vefo fapta' consilio-est ab iis qui
istam
exetnplar. habeq, inquit. Eadem repetit in notis putafent "libri admonitiQnem rioh esse necessai-am
marginalibus ad Stylum eumdem, parte m, tit. SO. mariibus. postqijam Capitular^umversabanlur in orim uni
IpJxistimandumlameri rion:esl, exempjar illud, qrio care Joca' adeoque i^ecesse deinceps non bsse-i"di-
ubi repenri polerant. Nam Molinseusita
Mblinoeus,'utebatur,xsse uriuih exiljis quse Tilius illic
edi. c,urav|t; nap prseterquani quod Slolipseus,ium scripserat: Et originaliler habeiur in Capitu ri,
in additionihus ad Slylutn Parlamepti, tum eiiam orimino cujus e registris regiis copiainhabeq. Hahc dausu am
in. tractatu &c Qxigjne, progressu, et excellentia "eam retinuerunt deleverunt editofes Parisienses,' qui ta en
Iri- eodem tractatu-Gallice scri to.
regni et mp.narchioeFrancorum, ei' in Cpmmenta-
fioad edictum Henrici II contra paryas datas, Capi- in Unde.coIIigere iicet quahi boria ' fide' versali illi int
iularia sive consljtutionps Caroli.Magni et Lridovici editione OperumMolihsei. .'
Pii semper laudat secundum. humferosin ajitjquis XXXIX.Anteannum sl^.Capitulariaregum nos ro
exemplaribus.annotatbs, quos Tilius in edilione sua -rum nondum relata fperant in unum voliimen,sed,
liiutavit, docet prseterea Molinseusin godemtraclatu sgparalim pvescribta habebanlur in schedulis §*•
(fl) Vide Supplementumislius nov« cditionis.
 CODF/XDIPLOMA.TICUS. — PROLEGOMENA. 99 •'
niembranulis. Tiim verp Ansegisus, abbas collegit. Kfacere rieglexerint,juxta Capilularem anteriorem, in
ahquot Caroli Magni.et Ludovlci Pii Capiiiilafia, ne quo de opeiibus acnoniset deciniiscoiistilutumesf,
obhvioni traderentur, jit ipse ait, eaque ih quatuqr sic de iljis adimpleatur,id est,ih libroIV,capilui<r(aV58,
Bbros digessit. Credunl pierique Ansegisum.Jiunc De -opere ei .restauralioneEcclesiarum, eic. El in li--
abbaiem fuisse Lobiensem, persuasj auctoritiite SU tulo secundb -ejusderii Capilujaris, cap. 1 : De beiie- .
geberti, qui de eo ila scribil"ad annu'm'827 : Anse- ficiis 'destriictis.. hqc observetu; quod in Capitulare'
gisus abbas.Lobiensisedicta imperaloris Caroti Magni' priori qontinetur, id est, in tibro i\,capilnto De 56. Qui1
et Ludovici filii ejds ad ecclesiasticamlegcpi perti-r cunque beneficium, etc. Ibjdemvcap. 8: bbnii
iienliahiduobuslibetlisdigessit. Idem edicta eorum- denariis qyfis pqpulus recipere npn eu.lt,volumusut
demad muiidanamiegem pertineniia-in duobus teque hoc ol/servelur et tenealur qued ih pfiori Capituldri
libellis digessit. Haric ophiiqneni postea confirmavit nqsiro constiluttimest, i(test~in libro IV,capilulo,50 :
et propagavit Jbannes Tritheriiiiisj-Sed ego neminem Quicunqueliber hqmo, etc. Ef titul6 5,"caj).T:2).*fi0- -
Sigeberlo anliquiorem reperi.qui istatradal. Immp - micidiisinecciesiis vel in atriis earum coriimissishoc
Fulcuinus, vetustus auctor-, qui originem ethistoriam. observetyr et tenealur, qiiod in Capituiare priqri CPII-
monasterii Lobiensis descripsit, velprumque, abba- i stilutunfest, id est, hilibro iv, ,cupituloi$: Si quis e.x
lum Lobiensium seriem dedil, nullam Ansegisi, levicausa, etc. Item, cap.JS: De.vicariisetcentenariis-
nienlionem facil-, neque^etiam iEgidius, "Waulile,, qui' niagis.proptef cupiditatemquqmptoptei\justitidtri
qui anno sseculi istius-.vigesjmooctavo Vitam sancli facieiid'am,'s,mpissii-ie placita ipneiit et exinde popuinm
TJrsmariet historiam ejusdem mopasterii .vulgavit nitnis affligunt,ita lenealuf sicut in Capitulare damni
colleclam' ex veleribus monumentis Lobiensibus [}Caroliimperatoris contii%el-tr,'id est, iri librqm, capi-
vicinarumqneecclesiarum et xnon.asterioruni.Vehe- lulo 40": Uinullus afl[placitwm,eic. Et paulo post;
memer autem falluiiluf-qui putant illumfuisse prU .It-enideeadem.re in Capitulare noslrq {ntibro i\', ca-
mum ahbalem Loluensem ,: multoque magis ii qui _p'ftulo45,:-De placilis siquidem, etc. Et in,eapite.
eujn posfeaStuonensem a-rciiiepiscopumiuisse con- pctavo, ejusdem tituli: De fai'dis~coercendishoc ~ob-
tcndunt extremis Caroh Calvi temporibus, Qnamvis servetur et teneutur quod- -in Capilutarq nostro in
enim constet eum qui Senonensis areliiepiscopus libro iv, capitiiio25 continetur; Si"'J qiiisgliqtia necessi-
fuif, abbatem antea fuisse, cbnfundi tamen riop der tate cqgente,etc.' - *'. . , '"..''_
hel cum coIleetore.Capitularium, Neque vero ueeesse XLII- C.arblusquoqueGalvuseamdem collectionem
cst eorum qui ita sentiunt argumenta refellere, quos ssepe laudavit.tanquam publicunj legum Francicarum
testimohiis gravissimis obruerelacileesset. Sufficiet codicem, xegia auctoritate ej,usu publico receptum. ,
auclbritas viji ceieberrimi Istarumque rerum peri- - Referep_dasujit loca ex Capitulisejus quseid probani^
tissimi -Jacohi Sirmondi,qui iie Ansegiao ita scribit quod nos diximus. Titulo~56, cap. i:Cqihiles epi-
hrepistola ad dpmnum Constanlinum.Cajelanumab- scopi§et minisjris Ecclesiwin eorum.mhiisleriisadju-
bateni sancli Baronji: Par fv,itin Ansegiso;qui CatqJ'% tores in omnibus-fiant,sicut in€gpitulari prmdecesso-
et Ludovici regum Capiiuia collegit-,quorun-danihal- rum qc progbnitorumnoslrwnm cohtinetur, in secundo .
lucindtiq. Cum, en,im Ansegisum hunc Lobiei}seiri .i~i Hbr.ocapiiulo .25, etc. Ibidein, cap.,.4 : Volumus .el.
Cameracensiumdimcasi abbaleni;fuiise-ex Sigeberto expressemandamus cbmilibus-hostrisut sicy>lin 24ca7
ponstet ,.longeque diversutn ub Atj.scgisoSerionum pitulo secundi libri.Cqpitulorumdecessortininostrqrunt
archiepiscopo, quanquam is etigin-abbas ante epi- n coniineiur, etc, Gap. 8 :-Ut. denarii ex qmniby,snxo-
scopatumfuerat, sed alterins -in Be_(tovacis monasterii' netis tneri ac benepensantes,.sicutJnCupitt{ldri.prm-
cui a Sanctq Michaele-nonien,non defuerunj japieii decessorum qc-progenilorum iiosimrum Regum librb
' quiutrumqueAnsegistan confunderent%etdigestqrum mtartO' 52 capiluto continetur., Cap. /9 : Secundum
in libros Capitulorum laudem archiepiscopoperpdram legem.mnhdanam ul pexjwtus punialur sicut in-Capi-
Cribuerent(apud Labb.,,(. II de Script. eccl.,~p..6,92). tulari decessqrum ac pfogeniiorum hbstrqruin conti-
-XL.-Ex liis quse dicta haclenus sunt colligitur netur in fine.capituli decityAexteriio /iiro.. Cap. 18.:.
ambijgi merito posse an vera _sit eorum senteptia Si aulemjn immunitalemvel poteslqleindul proprieta-
qui Ansegisum uostrurii vqlunt fuisse alibalem Lo- lem dticujus-potenlis confugerit,^sec-undurii quod.iu
bierisem. In .chronico. Fonlanellensi, quod in tonio tertiqlibroCapiiularisS.Q: capitulo conjineiur, etc.
tertio SpjcilegiiDacheriani editum est, reperio Anse- . Cap, 19,: Mercata die doniiriicbin tj.niiqlocq habean-r
gisum abbatem Fontaiellensem constituiurii a Ludo- lut\ §)cut in primo libro Gapitutorum, capilulo 156
vico Pio, vjrum fuisse. doctum ac librorum amalo- habeijir., Gap,,_2'0 : Hqmhies. elidm qui prbvideniiani
^ein, qnorum magnam copiam reliquit in.mpnasterip haberedebebantne mancmm.ensurmfianl, se deperju-r
Fpptanellerisi et in Flaviacehsi, cujris "eliam abba- " rio quok .juraveruni quia-hoc non consentireidebuis-
tem fuissedoeet aiictor_ejusdemChr6nici,(fl). ExistU sent, reviclifuerint, secuiujum.legem puniantur, sicut
mare ilaque fbrtassis Ijceret Ansegisum abbatemV in fine capiluli decimi ex libro Jerlio Capitulprurii
quiCapituiaria reguii cbllegit, eufivesse qui.Fonta- Aa6c.ar.pap. 22 : Considerafevoluinus dlscrelionem
nellensis ahbas fuit, et dbiit ariuo 854, xinKalend. quani decessoresnostri reges in quarlolibro Capiiulo-
Augusti./pos^quam et^ni " decem n-rum posuerunt,.capitulo57 decernejites. Cap. 25 : Et
' abbatiarii per annos'
et amplius rexisset. ._"'"." ., . " ijudniam. iri prwfatis fiapitutis •continetur iti. Jibrp
XLI.Collectioilla CapitulaTiumab Ansegiso abbate teriioj capitulo 75ut nullus sine permissu.re.giobru-
confecta slalini auctorjlatjemmagnam obtinu,it, quod niam, etc.-Gap. 27 : Et qui de talibus-hostemdimiser
cam Ludovicus PiusJmperator. suam feceiit. I^teniiii riiit, heribannumjuxia discr.etiqhetnqumin progenito-
ille in cbristilutionibus editis p_os,lannum 82"7,refe- rum nosirorum tcrtio librd Capilulorum, capitutq 14 '__
rensverba vel sensum-legum,apatre suo Garoloaut coiilinelur, persolvant.'Cap.'.'28: Ad ._nostram~re_giani'
a se antehac editarum, reppririjJla scribif in Capitii- partcm compoiianisicut in'prmfatp.Cdpindorumlibfo
lari. "Quo nomine" intelligit collectibiiem Apsegisi. leftio,\capitulo~i%et 86, et injibrq IV, qapitiilb56 liu-
Velutiin Capilulari "Wor.maticijsianni 829.^lir,l", betur. lnfra in eodem capite : sicuf iii Capilulis libri
cap.5": Ita enim coriiinety.riri Capitulare bcnmme- primi, cdpitul. i3%M 154el inlibro n, capilulo 51,"et -
yiprim-genitprisnoslri hi libro i,_ cup.-iWt:.Ut qui .hi libjp quarip, cgpitulo,iQconiinetur. Cap. 54 : Cbn-
Ecclesiarum beneficia, etc. E.t paulo post: Item in t.ineiurtam.en iniertto Capitulomm libfo, capitulo 29,
Gapitulare'tiostroiii_ libro H, cnp. 21,.fcfe^eademie. de hqmineliberq, etc. Tiiulp 40, cap. 9 : Sicut in libig
Et infra injcapjte nono ejusdem tituli hujusce Capitu- pfimo Capitulorum dvi Pt patris nqsiri, el sicut iii
laris Wormatiensis : Quicunque de~,r,ebus-Ecclesia- Capilutis patris-iioslri anno 16 jmpepi cjus faciis,
rum.quas in beneficiuni-habenl,restauralionesearutn conlinelur,-Titiilo45, cap. 1: Qiu talew r~~bahnilum
(a) VideActa SS.^Ordinissancti Bericdicli,loni.IY, (b) Vide Notas.ad Capiluiaria.,
p. 457, in principj.0," •. ..
 91 B. CAROLIM. OPP. PARS I. SECTIO PRIMA,
receperit, $pcu$ltum.quoa conslituiuni.estin Capitula-- A diaconumMogu tinum
ribus avi el patrisnostri iit iibro ierlio, si Francus> ' nullomodopofest Bcnpdietum
aggressum fuisse opuk istudjussu episepporu i alie-
est, etc. Ibidem, cap. 5 : Fiat de illis sicut in -
Ca-~ i'ius;.regni.Proeterea ijiem Benedielus verliis inime
pitidari avi et patris hostri conlinetur~in libfo.iu, i. anibiguis docef se collectioiiemillam-adornass jussu
capiitdo. 47. Et si jam de latrocinio revicli sunt, , Otgarii archiepiscopiMoguntirii; nampostqua ilocu-
fiat de illiS;sicut de revictts. Si autein illis adhuc: tiis esl de qualuor" libris* ab 'Ansegiso colleclis, poslea
- vila perdonata non fuit, el revicti non sunt, qt resi addit :
et mancipia vel mpbile habent, fiai de illis sicut in..' "
-quarlo libro .Cgpitidorum)-capilulo29, diciiur. €itat Autcariodfimnm,qtiem.mncMpgontjasumniu
prastereairequenter idem Caroius Capitularia Caroli. Poiilificemlenui.t i)i'ajci|iieii!e
pio,
- . TostBenediclus egp te.rnosLeviijalibellos
Magni et_Ludovici Pii. Sed nos ea tanluin loca," l- Adiie^i, l egis qui'sr.ecilalur;6pus.
selegimus in. quibus iila iaudat ex CoilectioneAn-
"segisi,ut ostenderemus illarn fuisse auihenlicam ,et. XLV. Neque vero recens nequeratione.carxi5€st
regia auctojitate firmatam.. quere-ladoctbrum virorum, qui aiiinl hanc B edicli
XLIH. G.ollcctioiilsautem istius Iiic ordo est ut ini collectionemconfusam esse et composifam e. variis
primo quidem-,libro, ut Ansegisiis.ipse admonet i.ni centonibus. Attamcn.)vei'amnpn puto eorum enten-
prafatione sua, posita sinl Capitula Caroli Magnia'd[ tiain.quiseribuiitilhim dolo malo.hic usum, Capi-
ordiiiem-pertinentiaecclesiasticum, in secnndo Ca-. tula ase collecta variis in locrs adulterasse e inter-
pilula ecclesiasticaLjfdovlci Pii, in lertio '.CapituiaL poiasse in gratiam Rpmanoesedis, ac proptere usum.
Caroli ad mundoSnamperlinentia legem,-in quartoi scrinio EcclesiaeMoguntinoe,ubi cusa sini Ga itula-
deniqug ca quoeLudovicusPius fecit ad augmentum. ; B ria et investlgaioeeorum fortinse.Ego facilius credi-
mpndauoepertinenlia legis. Quoe res non satis ani-.' dorim iilum collegisse j)rimum Capitula qu cilra^
niadver.sa plures viros doctos in errorem impulit, cbntroversiam-edita shnt a regibus, tum.ea use ah^
qui secundum et quarlum Capilulariuni ljbros puta-'. ipsjs vel eoi'umjussuJ ut supra •momiimus, b epi-^
verunlessc Carol.iMagni. Sed etillud adnioneiidumi scopis auf viris doctis excerpiasunl^ex libris ivinaj.
esl, istos duos libros Ludovico et Lolhario ipsius filiot ScriptBroe,siput ea sparsim-in eorum mixta apitu-
tribuiin quibusdam velustis Ansegisiexemplaribus; lis re])erit, ut ipsa Benedicf:verlia ponamus, t qua?
cum t.amen cerium sit, ut rccte obs.ervavit Petfus; exceipta ab eisdem(sunt ex Canoiiibus sa rofiim-.
Pithoeus, nihilhic Lotharii proprium esse, efduos; coiicilliorum,*x decretis Romanorum pontific m, ex_
istos libros onmino compositos esse ex Capilulis so- di.clis sanclorum Patrum, ex consliiulipnil.u syn-
lius Ludpvici {Videnot. ad Capil., p. 1121); si prio^ odalibus Episcoporiim|GalIicanonim,«x,<;od,ic Tbeo-
res duas appendiees libri quarti cxceperis, - quoe dosianosive Aniani interpretalionibus,' Pahl Sen-
stimptoesunl ex Gapitulis Caroli Magni rihoe omjssa lenliis, Juliarii Antecessoris Novcllis, eodice legum
ab Ansegiso fuerant in prioribus libris..CaMeruiu,ta- "Wisigblhoruiii,ex lege Salica, ex lege Ripuar orum,
meneisi institutum Ansegisiftieril ul in primo libro et exlegeBajuyariorum. Ex his eiiim.omnibu locis
poneret tanlum Capitula Caroli Magni, certum ta- consarcinata est illa Benedicticolleclio,cbnfu e sane
men est pennixta per crrorem abilio fuisse.quoedam facla, nullo servato temporumordine, mutati etiam
Capilula Ludovici Pii, <.3puliiimirum79 e.t seqneii- s-.epe.vcrbis capitum jquse illic referunlur. Itnon^
liausque adi04, qusesuinpta sunt ex Capitulis quoe pfopterea censeo culpandumesse Benediclun oum"
anno 816 sancitaa Ludovico Pio.sunl. Gausa autera G <' ipse nos monuerit se Gapilula iila sic confusa et in-_
islius efroris, ut alibi dicimus, alia esse non potest, digesta sparsim invenisse, et eorum quidem nnul-
quam quod cum duo Caroli niagni Capilula depre- la habuisse paria iuitia et imparem fiuem, icdam.
hendisset in fronte Capilularis quod anno 816 a Lu- vero pares fine-, sed non paria iniiia, in qui asdam.
dovicp Pio conditum est, -putavitcancra quoque ejus- autein minus, etin qtiibusdam' plus, et ideo e illai
dem Edicfi capitaCaroli esse (Ibid.~,p. 1059).-Redit dimisisse sicut inveherat, id est, niliil inutass", nibil
autem postea Ansegisus ad insiitutum suum; uam addidisse aut detraxisse. Taulum aulem abest t ego
caput 105 cum sex sequenlibus sumpta sunt ex pri- Benedictum culpariidqbere censcam, ut elia mul-
mo Capifulari anni 805, sequenlia qualuor cx secundo tum einosdebereputem,-absquecuju3 djligei tia et
Capitulari ejusdem anni, caput 116 cum deeem se- labore careremus 'hojdie'plerisque sanctissi is et^
qiientibus, e\\quinlo Capilulari anrii 806, sequentia "oplimisprincipum nostrorum - cons.titulionihis quse
"
septem ex sexlo Capitulari ejusdem ^mni. Quinque; alibi non repef iuniur. I ,
capita qusepostea Jeguntur, descripta sunt exsecuudo XLVI.Prodiit illaetusupablico recepta e t, non»
et tertio Capilulari anni 805. Caput 159 sumptum solumin regno Germanise,sed etiam in-Frah a no-
jesl ex€apiiulis quoeanno 809 edita siint. Oiiginemet, sfra, anteannuriiChristi octingentesimumquin uage-
fonles epruni quaeposlea sequuntur usque ad caput, "simumoclavuni.-Namjcumeo anno Herardus archi-
4'59 rcperire non potui. At quaiuor. ullinia capiia episcopusTurouensis Capitulasua ediderit, m "gnam-.
ejusdein iibri primi accepta sunt exprimo Capituiari "quecoruai parteni abbreviaverit ex iilis quoe col-..
iiiniSIO. "leclioneBenedicli hahlentur, manifestumest e m illa.
"XLIV. iJuoniam vero Ansegisus plurima Caroli j) j usum fuisse. Poslea ^saac episcopus Ling ensis
Magni ac "LudoviciPii .Capilulaprselermiserat, absii- Capitula quoque sua collegit ex iisdeni tribus Berie-
iiueralque prseterea a referendis Pippini et Cailo- dicti LevifceJibris.Laudantuf denique freqiiei er Ca-
manril constitufionihus,quaruni tamen frequens usus pitula ejusdem colieclioiiis in coneil.ioapud s nctani^
erat, Benedictus Levita Mogunlinensishanc in se cu- Macram,in"Trosleianb, etabHincmaro, Re 'none,~
r.im suscepit circa annum 845, ut Capilularia in "Fulb.ertoet Ivone. Nam de Burchardo silere e de-"
unum colligeretet intreslibros-di.slrilmerel. Existi- here puto, quia tamenetsi multa acceperil ex i a Be^
mavit Baronius (Ad;ann. 845 ef '847), ac post emn nedicii collectione,maluit esse mendax, ut soe -mo-
";nlii,Collectionemillani aBenedicto confeclamfuissje -nuimus,quam Capitulkriareguni nostrorum 1 dare.
,ex prsoceptoco.nc.iJii Meldensis,.qiioniarii idem Con- •Quonam aulem modo lintelligendailla sin.t oeBe-
ciiiupi, ut supra vidimus, a Carolo Calvo poslulave- .nedictus Levila ait de Capitulis regalibus auct rilate
"rat td Capituia ecclesiasticaa domno Carolo Magno ' apostolicaroboratis, fuse dictum est superius, neque
imperatore, npctioft a domno Ludovico Pio Augusto ea hic fepe.liopus-est. j
prqmulgqta, pbnixe pb.sexvariprwcipianlur (Conc. XLVIl. Antequam vero a Benedicti collectjo e TO-
Meld.,.c. 78).Veruin j-ecigadmonuitHe.rmanmis.Con- ccdamus, supervacaneum nqn -erit admonero iEam,
rh~g'ms-(Deo.rig.Juris 5en«ffn.,r.i5.-i'7)'falsam esse cum faeta esset diu post Ansegisum, non _ mper
eorum sententiamquicolieclionem istani jussu conci- unum cum. istius lucubralione corpus •constitiiisc, ef
lii Meldensisfactain pufant. Rectc inqnam :.etenim librum Capitularium qui nobiscst quintus, p jmum
cum illa faeta sit in rcgnoLudoviei ,GermanjiBregis. aliquaridbnumeratum tuisseapudveteres. Tes is erif
extiaquod Meldensis civiias erat posila, cxistimari Ilincmarus,archiepiscbpusRhemensis,inopus ulo48
 €5 COBEX DIPLOMATICUS.. ^- PROLEGOMENA; m
quod inscriptum esi : De presbyteris criminosis, d~e. A Jud ait ex Capitxdarium libro.vir,~cap*493, vl legitur
quibusapprobaiio nonesl. Blie enim referens capui 55 in .vulgalis Ivonis etUtionibuset in veluslissimo Co-
Jibri quinti Capitularlum, qui est primus Benedicti dice ms. sancti Vicloris Parisiensis. sQuo etiam for-
T.evifae,ilaait; Quid d.epresbyteris criminosisydequi- lassis 1'ospiciebant episcopi in cpncilio T-fosleiano
bu__\approbqlio non est, agendum sit~;in tib.ro.pximo congregali (Cap, 5) apno 909, cum caput primum
Qapitujorumdomni Caroli imperatoris Augusli,xapite Capitularis-anni 817 referentps, iliud Jaudant ex Ca-
.trigesimoquario, scriptum est; IIoc nobis inaqnocum. pilularibus, Attanien Ijcet jstud sit ccrtissimum,
studio retractunduinesf,.etc. Et concilium Trosleia- oeque verum- est cojleotibnem Benedjcti Levitseter-
-numhabitumanno 909, refereqs caput-427.1ibrisexti jminaii in'capite478 in his verjjis.; Maxime irium
.Capitulariuni, qui estsecnndus Benedicli, ait: Qna- uliimorum Cajnliddistorum jibronmi, ele.-llaqi.e_Ca'-
rproplerin libro Capiluiarium^secundo, cdpitulo i~,1, pitula primce additionis inserta sunt libro septimo
ita sincitur : Omnibus,-nos ipsbs corrigctttes, ppsie- post tempora Benedicli, quia is cuilibet studioso .po-
risque excmplum-darties, etc. Prsejerca Isaac episeo- teslatem in proefatione sua^fecerat inscrcndi.quaj
,JpusLingoneiisiscolleclioneiiisuam.adornavitcx solis vellet..0b. eam causam nos-ocfuaginta illa Gapitula
.tribuslibriVCapituJariunia Benedietio Levita editis. eoncludere noluipiusspatiislibri seplipii, tum,etiam
Habuimusautem ^eiuslissinium Codieerti saneti Ar- Jie lurbaremus ordinem recepiiiin inter viros -doctos.
.nulphi Metensis, in quo descripla sunt plurima Ga- Quse.unim additio secunda .nuncest, prima esisel, si
. .pitula excerpta ex illis tribus Bsnedieti libris, el in .. veteruni Pifhcei ac Sirmondi lilsrorum et Ivonis au-.
-fronie eOram quoe_ex-libro sexto accepla suni, ita ctorilatem sequi voluissemus. Cneterumnps additio-.
iScriptumest :Ex Capilularibusgloriosissimorum hn- '\g nem primam relulimus ad- anniirn 818 interCapituIa
peratorum domini Carotvct dominiLndovici, tibro Ludovici "
Pii., ...
secundo. Et paulo posti Item i» eodem-exlcge Veteris XLIX. Piinia ebnstitutionum -Caroli Magni ediiio
festamenii. Rursum infra, uhi caput 1821ihi'i qiunli per typographps pfodiit anno -1545',opej'a et studio
-describitur, positifm estun tilnio : Ilem in eisdcjn virirei antiquarise bonaruinque litterarumsludiosis-
(idestin Capitularibus), ex libro primo : Ut episcopi simi Vili Amerpachil, curatile Alexandro Veissehor-
potestafem habeani, cle. JDenique in chartularioEc- iio, typographo Ingolstadiensi, cum hoc litulo : Prw-
clesise BarciiAonensisTeperimiiSj.uli supra adnotalum tipuw .Coiisiiiuti-ones- Carolr Magrii de ,rebus eccle-
est,'Adeledim quamdam anno,25 regni regis Henrici- siaslieis et'civilibus,a Lolhario riepbleexavi Consti-
^dedissecidemEcclesioetibnimCaroH sanctw Ecclesiw Uilioniwi'iibris cotleclm, et nuper e cmnbbio Te-
in tribus corpotibus divisnm, id est, col- geniseensi -protitm, "cuhi anhpiaiionibus et prwfa-
' lutiliimum,
iectionem Benedictiin trcslibros divisam. Si ista ob- timie Vili Amerpachii. Sequitur deinde Episiola de-
servata fuissent a doctissmio viro Mariaiio Victorib, dicatoria ejusdem Amerpachii ad Carclum V impera-
iion" tribuisset Ansegiso 'ibrum quinlum Capilula- torem et Ferdinahdum Csesarem, qu;Btota ferjne. est
xium. Exslat, inquit, apud Ansegisutn.abbatem syn- de eornm laudibus. In.pagina tamen nona et sequen-
pdus qumdam sub CarplGMagno cetebrata, in qua de tibusagitde operea se suscepto, his verbis:* Ad
Jmjusmodi prpcibus meniio his yzrbis liabelur' < Ut "hapc rem autem opportuiiissime se obtuiil mihicano-
SLem osacerddiuiri-populi.sibi peceatdconfitentiumsine mim et legum harum compendium, quorum hse ah
auclorilate canoniim.judicareprw$uniat.(Mar*'Victor. ipso Carolo Magno latoe sunt, ilii vero approbati aut
de Sacram. Corif.,p._139); quod est rcaput 116 libri "»ui\a Cijiri cpiscopis ah eo couditi. Sunt «nim .ex ma-
;quinfi..Nequeieviiisaberrant qui iihros-onines-Capi?"u_gtia parte vcliit ilorcs quidam c diversis Jegum hujus
.tulaiiuniin quibus exstant constliutsonesCarlbman- imperatorisTolnminibiis,-et aeiis-habiloram ab eo
-_ni,"-Pippini,Caroli Magni, et Ludovici P.ii, sic lau- cum episcopis concilipnun.(salva tamen Jiluque au-
dant "tanquam solius Carpli Magni essent, passirn iia ctoritatesedis apostolicoe, imo revcrtcnter babita)
seribenles; Carolus ifagnus librb jjuario, etc," Cojij- . cplleeli, ut-elare sub"linem operis iridicatuf^ Delitnit
luiariunu '- liactenus" hoec vetustatis gcmnia-in. coenobjo Je-
XLVlll. Post septem libros Capitularium sequun- gernseensi; ac etsi membranis criedita, in plerisque
-tur additiones qualuor, in quibus bene "muila"repe- J-amenlocis-non modo non parum deifila ei cbrrosa
diuntur-quaj jjeque apud Ansegisum exstant, neque erat.fltineis^tb'attis, sedetiam foadissiinea librario
tapud Bene;icfum.Piitayit Sirmondus j[f» Nolisad- - "ideformala,ut parssimannotavi .ad.ipsas leges ct ca-
Capit._p. 752ei 754) iilas fuisse~composilasai-Bepe- nojies,' tametsi non ubicurique a mealiquid estmula-
.dieio Levita. Vefumjlle-Jiullam illariiiii raentionera- iuni,acfaeile appafet exiriami-scriptum cssc libruiri
•facitihpj-sefationesua; etquamvis in Codic!e.B,ello- ab homine ct indocto et uegiigente." Mihi profecio
•vaeensisEcclesise tres posteriores additiones legan- plurimum fecit negolii qualiscunque illa .coijcinnatio.
iur post libros Ansegiy et Benedicli, et in Tilianore- . Primoenim legeridusfuit-totus-Jiber; ei procterquam
.peiiantur eliam posl lihfum seplimum piei'aque Ca- .. quod in scripturse insolenlia tantiim non oportnit me
•pitula.trium uliimarurn addilionum, io.vetustissimis aliquanda:-repiierascere,hpc est, litteramm et sylia-
.tamen.exemplaribusPetri Pillioji et Jacolri Sirniondi» Jiarum formulasjaut confefendoautdiyjnandp disce-
inquibusriihil estBenedicli Levit:E,cpiatu6,radditio-' re, cogitandum firil de sensu, et examihapda, fue-
nes adjunct;»reperiiiii_jir jiost libros quatuor Ajpse-'}EJjunt mulla yocabula noriminore studio quani oliih in
,gi_si._Illud".etiamnoiandum esl in hoc l.oco, additio,- -oj-aculis.examiiiabantur, aut examinari solent in
nem primam non habeii in Codice TiiianQ<neque in ^enigmalis. Quanquam autem in his i'ehus -nec inge-
Belfevacensi,snecPaJaliiio; in islis_iamen duobus ul- .niumfortasse prorsns mihideest„nec usus, non ta-
-timis descriplam fuisse antiquitus, tanquam partem peii sinemagno soepelaboresaltem probabile aljquid
faceret lijjii seplimi. Hinc colligitur quod in lilulis invenire in ianla vetustate morum et sermoriis Ger--
^idem lihro septimo proefixisip.eisdem duobus co^i- toanioi potui: non qupd puteniia me riusquam ^ber-
cibns sequuntur consequeBtibus numeris lemmata "ratum, -se&pro mea in inqiiirendo perlinacia -non
-capitumprimaj addilionis, ita utnddilis ad478 capifa jsotui facere quin darem inomnibus lo.cisoperam, ac
-libri septiml capitilmsoctuaginta primse additionis, .cfficeremut quomodoeunquetandem alicubi acquie-
-consurgat numerusaSS rCapitulorum,' Et sane ita .scerem. Auxit hanc (liflicultatem, quod riec legum
antiquitus obtinuisseinaliquot lqeis -oolhgituretiam nec sacrarum Gonstitutionumhaheo magnam peri-
ex eisdem exemplafibusPithcei et Siraiondi",-in.qui- liam, FeGitamen.el.hac in paftequantivm vlres ae
bus kmenetsi nulli alii Jibri Capitularium descripti _aliiJabores perniiserunt. Fateor quidem editiontm
isiritprajler.quatiior^priores cum quatuoradditioni- felicius.non-paucos alios me potuisse conficcrej prse-
-bus,in initio tamen primse additionis ita .seriptu.m -sertinixpiod ad hancrem attinet; sedqui voluissent,
est: Cap. 478. Ut -abbates,_ele. Istrid ipsum colligi etiam non tain facile hahiti fuissent; et hic lahor ma-
"^pfest exIvoiie".(-£,/.r.i,_c. 455), -gui referens caput .gis litterariain quamdam induslriam et periliam po-
decimiim.scxtum jjriin.fi additionis, accepisse se U- siulal.iat, qiiam esquisilamTaliquanijuris doclrhiam.
 83 B. CAROLIM. OPP, PARS f. SECTIO PRIHAl gg
Jam veroari.jwrisconsullus aliquis non -singulafis hie .A 550 sextiiibri. Habuerat, inquam, beneficio d clissi-
navare- quam ego feci, morum virorum Petri jCiaconiiet Latini Lati ii. Do^
' potuerit meliorem operam
sequi lectpris' judiciunf esto. Quare non tantum ve- cel nos istud idem Latinius in Epistola script anno
niamdaluros mihivel doctissimos pulo, sed eiiam 1576, adAugustinum-(Tom_.II, p. 166). Hab is, in-'
laudaluros meani sedulitatem, quod ip nicdiis oceu- quit,- pariim-mea, partim Chiaconiitui opera libet-
pationibus scholasticishoc etiam •onus in-me susce- lum Capitularium-,mqncum illum quidemet- 'mper-
perim; prsesertim cum Interlm aliquod propiium huc fectum-sed ejus tqmen modi cujus quotquot txtetia
opus lucilhraro poluerim et multo longius, et fortasse ad nos adhuc miisi sunt, omnes,plane f erunt.
mihi ac meis fructuosius, ut nunc sunt tempora; et Septimi quoque libri el Capilulaiium adjectoi m co-
lncc eliam ad qmcstum.aliquando, uf ingenue vertim piam se hahuisse ab ufbe Roma scfibit Antonl s Au-
fatear, eonfeire cogimur. » gustinus in loco supra laudalo, Subjurigit nim .:.
L. Collectio illa conlinet primo Capitulare anni Septimi vero libri exeniplum,quod ab urbe -Rq na k'a-
779 in 24 Capitula dhlinctum,"-tum Capitularia tria bui, tnullis capilibus erat deminutum. Utiimu i ejus
anni 789 iritegra; terlio loco Capitulare anni 795 de libri caput supra scripsimus-478, ciim tituli.c pilum
causis regniltaiioc; quario Capitula dataanho 806 ad essent 558. Sequebathr duplex collectio adje torsum
Niumaga; quinto"Gapituia data Mtssiseodem ,anno Capilulariuth. Itaque proeter folia Tilianae Ca itula-
sexlo, excerpta de canone, quse inedifione nostr-a rium editionis, missum quoque -ad Augustin fuit
cdita .sunt post Capitula - ad Niumaga; seplimo ca- Jibri septimiefCapitulariurii adjeetofum ex plar,
put 89 legis Ripuariorurii, quod exstat eliaminlerCa- exeodescriptum quotl ex bibliotheca Ecclesi Beli-
roli Magni Capitula' excerpta ex -lege Langobafdo- g lovacensis Romam pervenerat. Nam proet 'quam
rum; octavo Gapilulare secundum, terlium et quar- qupdin codice Bellovatensi ista exstantprout, bAu::
tum anni 805, el pjiora tria Gapitiilaija anni 8Q5, et gustino commemorantur, docent eorreclore Ro-
Capitulare quartum incerli' anni, lum edicf.umCaroli mani volumenCapitularium quod ex Gallia Ji hilum
imperaloris de honore-et ndjutorio episcopis"proc- cst, habuisse litulos 5.58capiinmiibri sepiimi./?i hi-
stahdo a comitibus et aljjs judicibus, quod circa an- dice libri seplimiCapilularium, nntncro 4'94 (n tn cd,-
num ocJ,ingentesimumedilum-est. Sequunlur posfea pita ipsa a 478 usque a[l 558 in votumineqwod x,Gal-
Caroli Magni Capilula-oclo addiia ad legem Lango- lia habitum est, desideraninf) hmc legunlur:- ~e sibi
Jjardorum, tum E.pistolaejusdem adPippin.um filium compatres et cotnmalrps Monachi faciant (b) Hanc
regem Italioe, quam-nos ad annum 807retulimus; TiUi edilionem quadraginta post annis perf eit-et.
post ipiam sequuntur Gapitula tria Caroli Magni ad- emisit,-- magnum "illudFranciar nostroe ornan entum
dita ad legem Langobardorum, quorum 4uo habentur Petrus Pithoeus. <2uo.iiam vero Tilius et P thceus.
inter Capilula a nobis excerpla ex eadem lege; ter- plurima sustuleruiit ei lihris €apitularium qu > ipsis
iium, quia nobis excjdil, addidimusin fine tomi pri- superflua visa sunt, etlordinem Ansegisi-et Be edieli:
mi, post finemindicis et-nolationem de erratis iypoj ssepelurbarunl, op.erepretium esl hic annota e quid-
graphicis. Post Caroli MagniCapitula, deseripta ha- ab illis proeslitumsit iii bac editione, quid ve cul-
boniur Gapitulaquoeiudovicus Pius edidit anno de- pandum essevideatur.|Sedantequam ista exs quar,
cimo sexto imperii sui. Poswemo pauca qusedam Ca- et- consiliuin Operis -et ordo" temporum posl latut
-pitula hinc -inde collecla, el Lotharii .Capitulum de nonnulla dicamus de • Qaslleeiisi -Capitulariuiredi^
-
conllrmatione superioruiri^Coiistilulionuiri.Hune co- 'r~ tione,
- .
dicem postea Joaunes Busoeus, presbyter e societate "-* LII, Prodiit iUaapno 1557, una cum alils a tiquis
Jesu.,recudit Moguntioeanno 1602, ad calcem cpi- legibus nationum quse1 olim imperio parebant Franr
Blolarum Hincmari, lum etiam Goldaslus in col- corum, quas Basilius Joannes Heroldus cx v ustis-
leGlipneConstitutionum iroperialium, simis bibliofhecoeFuldensis exemplarihus des ripsit.
TjL''Eademtempestate summi judicii vir ac liltera- Inter has igitur reperiiintur Capitularla Caroli Magni
riim virtulimique anlistes Joannes Tilius, Brioceiisis et Ludovici Pii ab Ansegiso abbate collecla, qualia
deinacMeldensis episcopus, cuieditionemriiultorum •nimirum reperimitiirjin veteribus-liljris, nis quod,
bbnorum librorum debemus omnes, cogitavit-de quartus Jiber magna sui parte mutilus est et' per*-
edendis libris Capitularium ab Ansegisoabbate et fectus ; desunt enim illic viginti tria capita, de imum
Benedictio Levita colleclis, ac deniuhi eos proelo tertium nimirunret sequentia usque ad trige imum
cbminisit^annoChristi 1548inrhac civitateParisiensi, sexturn, deestetiamsexagesimum primumef eliqua
Substitit tamen in capile 289 librisexti; quo casu libri quarli.' Sequltur! deinde in edilione (T m. II
neschhiis, quamvis Petrus Pitlideus, qui propior ei Capitul., p. 559, c. 57) Basileensilex loihafii e de-
friit, divinafe conatus sit. Altamen quamvis absoluta cimis, quoea nobis edita est inter Cap.itula L tharii
perfectaque edilionon fuerit, qusedamillius exempla- excerpfa ex iege204 Longobardorum.Postea- eapi a 190,
ria in lucem emissa sunt, quibus hodie fruimurj itaut 197, 199, 202, libri quinli Capitularium Tum
quiRomoepereatemporaGraliani collectioni, utidem Capitulafe secundum etlertium anui 789, et apilu-
Pitbceus ait iln Prmfat. adCapitul.), reeognoscendse lare anni 795 de causis regui Italioe, Capitul non-
recensendseque proefuerunt, iis usi sint, simul et nulla anni 805 et amii1 S06. Deinde sequitur caput
Bellovacehsis -exemplarisreliquiis, qum tum illi qui- B-sexagesimum primuni libriquafli Capitular' m et
dcm, a3dit idem Pithoeus, doctissimiepiscopi bcnefi- •coeterausqueadsepluagesimum quartum, nis quod
cio, indiciovero nostro nacii sunt, id esl, beneficip septuagesimum secuhdum deest. Postea rep untur
. JacobiA-mioti episcopi Autissiodorensis,_ut ingenue capita 67et alia nomiulla libri tertiiet alior m li-
agnoscunt correctores Romani in indice librprum hrorum, ahsque ullo ofdine. Posf quse sequilu prse-
qui variis ex locis sunt habiti; qui sequitur post pfse- fatio, quoeponi solet arife CapituJa oeto Caroli laghi
falionem : Capitulariumliber seplimus, inquiunl illi, addita ad legem Larigbbardiiruni,et priora o ca-
et Cajritularia adjecta, niissa a Jacobo Amioto episco- pita Jibri quarti, Gapitulare primum aniii 8 2, ac
po Autissiodorensiex^bibiiotheca Ecclesim Bellova- postea caput terlium Jibri quarti cumcoeterise" sdem
censis. Habuerat etiam unum ejusdem editionis exem- libri. His suhnectilur edictum Caroli Magni e ho-
plar vir celeberrimus et doctissimus AntoniusAu- nore episcopispraesiarido,editum circa annum octin-
"gustinus (a) archiepiscopus Tarraconcnsis. Ad manus gentesimum, el Gapitula tria quse supra, ctim eedi-
meas, inquit ille loquens de hbris Capifularium,per- •lione Conslitutionum [Caroli Magni ab Am.er achio
'•ceriii'hajccollectiomulila; liainquesex Ubti 'Paiisien- facta ageremus, addita fuisse diximusad legei Lan-
sis editionis anni 1548 etant impetfecti: sexii enim . gohardorum. Post ista onmia, leguntur appe dices
finis efqt initium cdpitis289, cumtiluli csseiitcapiium tres librfquarti, et Capitulare anni 16 imjierii udo-
(a) .In Judicio de quibusdam veteribus canoinmi ~(b)Nota correctorum Romanorum m' >cap. tona-
collecioribus, el in lib. n de Emcndat.' Gfat.- chi, dist. 4 de Gonseci., cap. 104.
 :-7 CODEXDIPLOMATHJUS". —PROLEGQMENA. §8
vlciTii; Postremo Capilularia cl Coiisliluliones Pip- A libri sextiomiserunf,. quia jam descrijHuhi habeba-
pini-regis Ilalioe, Guidoriis," Oltonis primi, Hen- turin ijuinto.Atiamen magnum inter ulramque edi-
rici secuhdi, Conradi primi- et €aroli IV, impera- tionem discrhiien est; nam procterquam quod in libro
lorum. — ' , , sexto legitur,. et ipse officiofisci servire cogalur, cum
Llll. Triginta post aunis Petfus -Pilhoeus-novamet in quinto scriptum sif, el ipsc officioprmsidissetvire
alnpliorem Capitularium editionem procuravit, Ti- cogaiur, in sextb additur clansula magni momenli,
lianam imilalus, quam auxit Capitulis quae deerant quam Tilius et Pilhoeus rion habenf, nimirumhoec :
in ista. Uterquevero inferpolavit collectionemAnse- Et in alio mojiaslerioipsenen recipiaiur shie abbqtis
gisi; ex collectione vero-Benedicti Leviloe plurima sui et-episcopipropriiiicentia. Clausula illa omitlinon
Capitula dmiserunl. quia videhantilla ih aliisejusdem- debuii-ab;editoribusCapitularium, cum in illis repe-
operis locis repeiiii. ProeviditBenediclus futuros- qui rialur. Conllata autem.esl ex.osu monasleriorum :
noriprobarenl; itaque hac sapienli excusalioue apud monachi^ni.m aritiquitus alio translerri r.on poterani
eos usus est in prsbfalionesua : Monemusergo fecio- sine.abbatis.sui et episcopiproprii liccntia,.utijani
res; iit si-eademCapitula-duplicata veltriplicata-repe- observalum est a viris doctis. Et tamen^aberfatum
rerint, non Iwc noslrm imperiiiw reputent, qida, ut est ab auctofe ^clausulsein yero seneu verhorum ex
diximus; diversis ea in- schedulis- invenimus. Cum quibus illam confecil: Quippe cerlum est caput, de
isliusmcdi legum repetitiones Antonius Contius et quo nunc agimus, esse sumptum. ex Novellis Jiiliani
rilii quidam depreliendissent in nomiullis Jusliniani Anlecessoris. quscdiversum oiiminosensuni liabent>
Novellisab Haloandro edilis,. putarunt verba-in his ut alibi monerousi' , ,
-
locis repelita huc perperam fuisse rclala, adeoque g LVI. Diversoerrore iidejn nonnulla addideruntin
toJJi debere. Quorum opinionem, temeritalis arguit capite 106 libri sexti, quaj in antiquis cxemplaribus
Joahnes" Leunciavius -(Libt -n Notatbr., c. £40, et non habentur. Elenim hsecest leclio veierum exem-
256) _ non absimile vero -.ideri aiens fes easdem plariiim/ Simjtiter de hifirmisac pmnitenlibus,ut mo-.
npnnunquam duabussmt pluribus in NoveUisrepeti, rientes sine reconcilialione ,et viatico non deficiant
ei hoec.ipsaquoe^Ulic dainnantur, reperiri etiam jh. (Isaac, lit. i; c. .6).-Quoetiam modo legitur in cano-
Jibris Basiiicoruni: Idemprofeeto.aecidit iuhae Be: nibuslbaaci episcopiLingonensls. Altanien Tilius et
nedicli colleclione; nam cum ille deseriberet Capitu- Pitboeusin hoc loco sic ediderunl : Simililer de in-
laria regia prout ea invenlebat in scbedulis suis/efii- fitmis ac pmniteniibus, ut morienies sine sacrati olei
cere non poluitquinplurimaetiam bis autter.descri- unciione et viaiico non deficiant-.Scio verba hicad-
beret, quia principes sa?pej-enovabant autsuas aut dita reperiri iii Capitulari -anni769et in capite 152
suorurii praedecessoruinleges, quemadmodum \ide- libri seplimi Capilulariuni. adeoque Tilium el Pi-
mus in_Capitularihusregumjioslrorum. -Nam Caro- thoeum exira culpaiu esse qubad sensum capitis.
lus Magmis, exempligratia, .piurinias leges, .sancivif Illud taiiien eonlendo. verba hoec in librum sextinn
desciiptas ad-verbum ex iis quas. Pjppinus pater lu- transferii rion debuisse ex septimo; cum fieri facile
lerat, plures yero ex iis quas ipse promulgaverat, possit ufquo primum tempore lala esl hoeclex,-quod
renovavit iisdem omnino verhis quibus ususantea fortassis conligit aiileT.aroIi Magnitempora; clausula
fueral.Ttaque njhil detrahendum erat colleClioni Be- de sacratioleiTinclione non exstaret in capiie illo^
liedicti, -niiiil muiandum. JSteflim utomiltam ^juod quoepostea addita fuerit anno 769 a Car.oloMsgno.-
in Gapitulis detraciis varfoelcctiones suiilab- iis quoe ^, _LVII. Eamdem culpam commiserjunt iidem viri
legunttir in Capilulis a Tilio et.Pilhoeo retentis, nonr '-'-clarissiini-in capiie 159 ejusdem libri sexii; hain
nulla interdumsimt in .omissis quse in aliis non cum'veteres libri hic habeant simpliciter : ~Quivefo
exstant, adeoque liis carenius contra menlera auclo- .de eisdem fuerint progetiiti; qd testimonium ddmit-
ruia. Probanda autem res est _exemplis, Tilius, et laniut; Tiliiis el Pithoeus ediderurit, ad, testimonium
post eurii Pillioeus, caput 276 libri quintPCapitula- a tertia -generqtioneadmittantur. "Seiohanc clausulam.
rium, quod.est mutllum in antiquis BenejJicti.Leyitse feperiri infra in capite 552 hujus"libri, ef hiric trans-
exemplaribus, reluleruntitanijitilum ut ihyenerant; latam hiic essc a Tiiio, qui secundam illam capitis
nisi quod cum Jn anliquis iUis exempiaribus caput istius editiqneih proplerea omisit. Sed cgo maluissem
Quicunque, deciiiianf-referalur. ex capite 57' libii utranique dare, quam prioreriiiriterpolare contia riien^-
prinii Capitulariurii, ubi non exstaf, hunc numerum >tem auctoris et collectoris. Nam inCodicelegis "Wisi-
rimtaverunt, et pro 57 supposuerunt 163, pulantes golhorum, excpi_ocaputistudsumpliime.st,hacctariluhi
seiisum isiius capitis esse in capife libri prinii ab eis leguiitur : Qiri vefo de iisdemJueiint procreati; omni^
Iaudalo. Et lamen certum est capiit istud libriprimi, ' modis ad testhnoniumadmittnniur. Sie enim illic om-
quod est-157 in edilione nostra, diversum omninq nino legilur,- non soluni in vulgatis edilionibus,-sed
sensum.habere a senteniia.. capitis Quicunqtte_deci- etiani in antiquisesemplaribus (Lib. ni Capitular- ,
main. Itaque ad supplendinnhiaiuni qui exstat in hoc c. i%-el lib.\', c: 254). -,'
capite, repetenduht ilhid erat, uti nos fecimus, in ad- LVIII. Gaput 279 bjusdem liliri _sexti fth illissup'-
ditione quafla, ubi exslat integrum. Vcrunfquoniam prcss"umest,-quia jam editum-fuerat in libro tertio;
Pithoeuspfiiriani illius Jiarfem.videliatjam-esse edi- et ob eamdem ralioriehi omissum qupqiie ah illis"est
tam hfhbro quinto, putav.itsiipervacaiieum essehoc D in ediliorie libri quinli. Etlamen animadveftere de-
capul iepetere in. additione, iion aiiiniadvertens plu- bebant editimiem libii" tertii non habere clausulam
rima isthic "reperiri ijusein lihro quinfo, desunt, et qrioein quinte et sexto reperilur." Neque vero satis-
proeterea discrimen eiiam esfeein prima parte capU facium puto istarum rerum curiosis, quod eam clau-
lis.inter editiones qiioe' exstaiit in libro 'quinto et in sulani "infer-uncos reposnerunt post finem Capilul"
' in libro leriio. Quippe veterum lucubrationes arbitrii
additionequarta. _
- LIV,'Similis.error a-Pitboeo commissusesl-occa- "noslriita non suni, ul.snpplere nobis liceat eoruni
sione capitis 198 Iibri.quinti, in quo agilur de noriis lapsus. aut hiatus, .uti sa?pedictum a nobis estocca-
et decimis, vel censu Ecciesiarum. Exslabatilludhis sibne enieiHlatiommi'quas viri coetera erudifissimi
in coUeclioneGapitularium, semel quidem in libfo 'cbrrectores-Romanifecefuiit iii eohtexlu loeofum
lii sud"reiulit.
quihto., el deinde iii additione quarta. Quoniam vero quos Gratianus opcre
maxima ilims pars reperiebatur in libro .quiiito, LIX. In eodem liljro sexto, capite 582, descripium
puiavit-Pithceus omnia illic esse quse in additione est caput. quoddani ex lege Bajuvariorum, quod isli
quarta exslant: quod tamen verum non est; nam in non edideruril,si quia iainconstiluebat capul 541libri
capite 152 illius.additiqnis hene multa legunlur" quie quinti. Quod. viil docti;Observ'assent editionem li-
neqne superflua yideri. possunt, neque rejici deljent liil sexfihqnnulla.habere quaj hi libro .qiiinlo non
a nobis. Sunt enini.addita auctojltate-puhlica,
' ei Viin exstarit, haiid dubie aut^ilia tfanstuiisseiit i,n libruro
legis haiient.. .-'• . - .quintum, aulcaputillud rufsuniposuisscnt in sexto,
. LV. Rursum iideni Tilius- el Pillioius capul 108 "cunieiiijn Codex Jegis Bajuvarioruiri e.x qiio sum-
 ' - • IU
59 B.-CAROLt M, OPP. PARS I. 'SECTIO PR<%
jttnm est lioc fcnpu!,'ciausniam illam jioh liabeat qme A gobardorutn, ubi ila liabej : Quia qn: tairo c !-,inft-
exslat in capite- tibri sexli quod mox laudavimus, delis estinnostro regtloFrancorum (Lib. i, tit 25, c.
probabileest principem qui excerpta Capitula e lege 75). Itaque sic ipse reposuii apudFrancomm. Ansegisum quia
- -_
Bajuvariorum probavit, istani clausutam non inse- lalro et infideiis esl nostro regno
ruisse in suo edicto; qusepostea aiio lempore addita. . LXIV. Idem mutavitpostremaverbacapilis 68 li-
est, quja necessaria videbatur. - . hriquinti,quoddescrijilumcstexconcilioMog ntiaco
LX. Audacioresiidem fiierunt in conjungendis ca- (Cap. 56); jassu Caroli Magni celebralo. Vefe es _au'
pitibus 75'ef 75ejusdeni iibrisexli, Nam^cuminan- tem Capituiarium liiirij tum etiam concilium.M guiiti-
liquis Capitularium exemplaribus -ita divisa sint si- num^ub Rhabano cclebratunij Regino, (lib. n, . 197)
cuti nos cdidimus, ac prsctcrea Isaac Lingonensis Burchardus (Libi xvnjci 9) etlvo (Par: ix, c. li-,re- '
(rtt. i, cap. 25 ei!24) partem illam capilis 75, ,quam tinuerunt verba Concilii, quoesic hal)ent: hecu uatri
Tilius et Pithoeusaddiderunt capili 75, referat con- amplius conjugiocopuiari, sed-sub magna distt cdone_
sequenter post primam parlem ejasdem capitis 75, fieri : quo modo edide^imt TiUuset Eelrus Pic csus.
manifestum est dislingui debere. Imo, gravius hic Irrepserat tamen seiatfeReginonis (Lib. ~\, 22&J
quodam modo peccarunt viri clarissimi, quam in alia lectio, quam Ivb c.
(Par. ix, 77) quoque e Gra-
aliis lbcis Ubi Capilularium lexium inteipoiaverunt tianus secuti sunt; lisla niniifum : Eos disju ig:, et
et mulaverunt: detraxerunt enim noniiulla ul con- ulterhts nunquam conjugiocopulari prmcipimus Neu-
sequentem orationeni constituerent. Leganlur tan-_ tram vero istarum lbctionum j-etinuit Fra iscus
tuni capita illa ex edilione noslra^ et conferantur Pilhajus; sed aliam reposuit qnam alibi reperi e non
cum Tiliana-ei Pithoeana, quoe-sichahet: Placuit j.-potui, ita.SGribens : Nec tuiquam amptius cp" ijugio
omni synodali conventuiut nutlus presbijlerorttmam- " sub magnudistrictiotiebcopularii - . .
piius quam unatnJScclesiam sibi vindicare prmsumat; LXV. Addamus adlmc unum exemplum m talio-
quia sicut qnisque swcularis uon amptiusqnam uimtti nuui in CapitulaiibiisJaciarum ^ Francisco P thosoi
habere debet Uxoretn,ila el unusquisque presbylcrnon Refert Benedictus Lepta» in llbro quinio, ca . 578^
amplius quam unam.habere debet Ecctesiam. Ilaque eonslilulionem Novellaih-Justiniani, quse 7 est
ui caput 75 colligare possent cum posleriori parte apud Julianum Antecessorem iu ediiione Anton i-Au-
capitis75, suslulerunt verba illa : Quapropter otnni- gusiini; 75in editione JFrancisci Piihcei. El B nedi-
Jbusplacuil ul nuilus presbylcr ampiius quam uiiam cius quidem non retulit verba ipsa Juliaui, se seu-
Ecclesiam'sibivindicet, quiaillorumsensushabebatur sumlantum.ln iine uhi poenastaluilur ad 'ersns
in capite srperiori. Ilocveronoii estedere capilularia, eps qui legem non veio, 'Observaverint, scripsii:" i quis
cum licentiam sibi quisque sumit mutandi ac detra- hanc Constitutionetnviolavertt in titagistratu p silus,
liendi quod animo collubilum esisuo. decetnlibrarum a,nri pmna muitabiiur. Si -ex cutor
LXl. Prsetercrratailla communia inter T-iliumet est; in catenh .Ecclcsiarum rbcludalur pmnastui urus,
Pilhceum, nonnulla sun! quse Pillioei tantum sunf; ei offtciumperdai. Sic' eliam legit Auclor ad tionis
etenim ctim Tilius non absolverit ediiionem Capitu- tertioe (Gap. 59) : et sane ita legitur in omnib is an^
larium, neque addiliones ediderit. Si quid in iliis" tiquis Capitulariiim exemplaribus et in edili nibus
peccatum est, solius Pithcei calpa fuit. Iste vero Iiic Tilii et Pelri Pithoei. At Franciscus; qui. foni n is*
quqque lapsus esl; omisil enim capila'46 et 82 ad.di- tius Constitutionis noverat, quia Juliamim edi eral,
tionis quarlse, quoe alibi-non exsiant in universa Ca- vocem catenis binc sustulit, -et decanicis rep guit *
jiiiularium coUectione.Sunt lamen illa magnoeau- C"quia Julianum Anlecessorem iroce illa usm esse
ctoritatis, cum sumpla sint ex coneilio Moguntino constabat in epitome NovellarumJusliniani.
(Gap.lk) habitp arino 815, et ex concilio Parisiensi LXVL.Melius nos, ut arbitror, qui Collec ioiies
sexlo (Lifc..IIIcap-.2) exj.quo sumpia suut pleraque et Beiiedicls Leviiaj ac additiones' q atuor
Capilitla eorum quoe Benediciusretulit in sua colle- Ansegisi ab aueloribu . ea-
ctione, tum eli&inmagnapars eorum quselegunlur in tales repraeseutavimus quales
secunda additione. • -, • . rum composiiaj fucrunl, el seeuhdum num 'Os a"
' LXII. Juslissimam porro esse.querelam a nobis LudovicoPio, Carolo (jalvo4 Hinciiiaro, Isaac', He-
instiiutam adversus Tilium. et Piihoeum conlirmari holatos. ginone, concilio Trosleiano,;Fulberto, et lvon an-
pofest isl.ius auclorilate; liam. cum isin libro-sexlo, Capitula"Iiaqrie deinctfpsdillicile non eril re erire'
a velustis illis auctoiibus recitala ex libiis
cap. 145 (quodhi editione noslra esl 145 [Lib. vn, c. Capilularinin. Operajlautem pretium est an olare"
254]) relulisset carionem Aiiicarium de Clericis ad unde mibi consiliiim Jstius operis, occ sione
judices soeculares confugienlibus (Addit. 4, -c. i§§), captum, quih.is auxiliis perfeclumj qua quid- d lique
Tursum illumedidit in seplimo el in addilione quartaj viiiuiiiiiiearum leniiitate.
qiiiain hisdupbusposlremislocis legitur paulo ali- fegoprajstilerim pro
terquam in editione quse.exslat in libro sexto. Ideni LXVil. lllusiiissimus vir Petrus de Maic , ,ar-
caput llalibri sexli "iteruni deseripsitin cap. 4ii6 chiepiscopus Paiibicnsis , quimearum in. commemor lione
ejusdem libri, iisdem bmniiio verhis; nisi quod -cdi- sludiorum lucuhrafiphtimque jure riio-.-
lio prioris capitispaulo emeudatior est quam sequens. quc frequenter occurrbre solet, ul erat summ Dei
.Ilaque si methodus detrahendi capila similia fuil te- dono natus ad hoecsiuiia-,. quoe.miriiice-.proi ovit,
neiida, haud dubie caput illud edendum non erat.in iJ.exemplum.mihi deditijt ad ea me converlere a, ac
duobus locis ejiisdeni libri. i!em capnt 155 libri ctiam veiut stfpremoc^oluntalis tabrilis curam mhii
quinli rursum e-iidit in addilior.e quarta (Cap. 77). imposuisse vjsus est emendar.idi novaque-e! liouo'
Debneralautem oniitii secundarii eamdemmetiiQduni. donandi Cagitalaria regum hostroruni. Nanf c inis
. LXHI. PosteditioiJem Tiliaaam etprimam Pitbcea- olim sumriiimagistrati s locum".pro Christiani sinio
nam, allera sjiccessit Francisci Pithoei amio 1605 regc nostro Ludovico teDerelisi Hispania Ta. raco-'
descripla ex iifis*duabus, sed rtirsum inteipolaia et nensi, invenissetque iri biblibtheca.monasterii Ivi*
«orrupta per speciemjemendalibnis. Probahdum _au- pullensis velus exemplhr Capilularium, mutu illud
tem ilitid eslaliquot exempIis.Tnlibro teftio, capite' aecepit, et iionimlla ex eo describi jussit no idum
23, legitur in aritiquis exemplaribus et in editiohe editai Cum autem annp 1651 pestilontia Barci nem
Basileensi: Quia latro est et infidelis nosteret Frdn- iuvasisset, isque posl septenniuni admmistra 'onis
tartmi: quam ieclionem cohfirmant Capitula Caroli suoedepoiieieproviuciam vellet, codicem illu Bar-
Calvi, ubi sic habeiiir : quia lalro est,'et infidelis est cinone reliquit, et ad iiioiiaslenum Rivipullen e iTe-
"iiosterel Francortim (Tit. xiv, c. 6). Et Tilius quidem portari jussit: quod ita factum.est ul Hle im era^
el Petrus Pilhoeus ila reposuerant: quia iairo et infi- verat. Verum non jnemoria" vetusti illius c dicis
delis est nqster et Francorum: Quo etiani fermemodo identidem animo ejus pbvefsaietur, valdeque iipe-
legerat Ivb (Part, xvi, c. 225), riisi 'quod has,"duas ret hinc emendare libios Gapituiarium, usus & t vir
yoces latro et omisit. At FranciscUs Pilhceus"hunc lilterarum amanlissinnis occasione delegationi re-
iocum putayit esse eorrigehdum ex.Codicelegis Lan- giae ad investigandos Galliseet ffispaniai limit s in
 tfi - €ODEX DlPLOMATICrjS'.— PROLECOMENA. 102
63 Pyrcna.ora._amonlium parte quoe "Tarraconcnses\ optimam edilioncm, ' alia conqnisivi, et duo vefilstis-
a Narbonensibus dividit. Tum vero ad marchionem sima reperi in bibliolheca Thuana, qiioiiun uno
jlorlaram, qui tum Caialoniam vice rcgis Hispania- usum fuisse Petrum Pilhceum constabat; .quippe ex
fum tenebat, litteras bcnevolentuc el humaniiatis ejus bibliotheca in Tliuaiiain delatiim oljm' liierat.
plenas scriiiens amio 1060. die octava Marlii,"per ln exemplari pbrio illo descripti babentur priorcs
dafisshnum virum Petrum a Poute, abbalciii Aru- libri quatuor Gapilulariurn, dnoepiiores appeiidices "
Jarum, istiin mandatisdeilifut suo nomine mar-_ libri qiiarti, el qualuor additiones. In Tlsuanb niliil
chioneriirogaret uti secuhi.conimunieariprocuraret aliud hahetur proeler quatuor Anstgisi libros, cum
RivipuUenseCapitulariumexemplaf, quod, cbiiferre tribus appendicibuslibri quarti-. -.
illud ciiperet cuiii'libris editis, uli facturiis erat nisi LXXl. Anlonius Sanderus, in. librb cui tilulum .-
•pbStiseum coegisset excedere Barehione. Ad quaj fhcit BibliothecaBelqicatnanuictipla; admbimil, pag.
Mortaraperhuffiarie_responiii!ctiraturum se ul Uber 552, exsiarb iri bibliotlieea-monaSSferiiCamicj-
iile.quseratuirin monaslerio "Rivipullesibi,missurum -liensis in Haiiiionia velcrcm lihruth sic inscripiiiin :
purro se illum siatim ac invciitus foret. Attamen Caroli Magniimperatoris Christianorum;et Ludovici
missusrion est ante sequenlem mensemAugi3Stum;. filiiipsitis el Clolarii Cwsqris'slalula. iiuuc quoquc
acceptusquea Marca estTolosai ni noiias' Sepiem- cod.cem"nosliabuiniusheiieficioRR. PP. Prsedicalo-
bris, pridic quahi Gafuiima.se •coihniiilefel' Bufde- rum in vico sancti Hoiioi}atiPalisiis cominoi-an-'
galaihpiimo, inde Lutetiam peiitiirus. Ergo cyiribam liur.i, iricpiorimibibliotliecanlinc servatur'. Cbniinet
ingressi pridie nonas, librum CapiUilariumconluli- tantum priores qiiiuque lihTosCapilulaiium,. ' til Ri-
mus cuih edit.ione.Piihceana,Marca vetiis exeniplar T. j, vipullensij. .
iegenle, me vero PillioeanamiUainediiioiieiritenente LX5JI. Jam anlca a.inotaveram Joachimum Va-
et varias lecllonesscribente. Qualiiduum iUuni qno dianuui et- Jacobunr Grelseiurii nieniionem facere
havigayimusabsumptuni-esl in hoc.bpei-e.Tuniliber codicum bibliothpciesancli Galli, jn quibus capilula-,
Rivipuilehsisniissus Tolcssaiin,ef liinc delaius Barci- liii conlineiontur. Nam„VadiaiHis..',quidcm corum
rioncm, possessorilnis suisfestitutuS est. .Coiitiriel iireiilioiieni.facii in iibro. sexlo Aphoiisniorum de
anteni hiciiber piibres"quinque libros Capilulaviunv, Eucharislia, pag. ,215 : Exstnt, inqiiif, apud nos.
ium aliquot Capiiula Ludovici Pii et Caroli Calvi. Satigalii aiiliquus-AnscgisiLohienslsccdex.Ki in libro.
Capitula Walterii opiscopiAur"elianeiisis,.elaliquot piliiio de collcg.is iiioiiasleriisqueGeriiiania; veleri-
IIiiicniariarchiepiscopiIlhemensisepistoias,postre*mp pag. 12 : Exstal Sangalli velr.slissimuscodex.
iiisloriAiiIde.lrar.sJjtioi.c reliquiarum saSicli Sle- bus. siylo inculto et.bprbaro scripius, qui cl Salicam el
phani. Titiilus hie eSl ;
Gapitularium Incipit Prmfa*; liipuqriam et Alcmpnicamcontiiicl: Exstant ibidcm
lio libti domni AnsegisiAbbatis; qnetri boinpbsUitad Ansegisilibri de teyibnsCaroii et Ludocici,ex quibus
domnutnLtidovkttme'tLotharium ejUsfiiiuinitnpera- plnrima descripsimus.Gielserus vero in Apologiapro.
lores, d'e Ordine ecclesiaslicq
' ' libros dubs, el.de mun- Cardinale Baroiiio, cap. 5. pag>525, ait habere _se,
daiia Legealios duos. . ', ex bibliolhecasancti Galli..
LXVllI. Cum autem postca accessisserh adcuran-; GapiHilarihmapogiapiium
Ilaque commoduJii-acci.dilut co iem ferme tciiipore
i n 1
dam"bibliothecamCoibeiliiium, eaqueinvenisseni quo. Codex Camberonensis mecum. communicatiis'
veiuslissimum et opiimhm exemplar Capitularium,! esl, incidcrcl iii manus meas catalogus libforum ce-
in qup priores quinque libii, exsiarit et nonnuila' H . leberrimi moiiaslerii Sancti Gall.iin Helvetia, in quo
Capituia.iibri-sexli, itemque aliquot libri seplimi,1' .adnotatos reperi quosdamcodices in quibus Capitu-
'coiituii hunc' codicem cum editione Capilularium1' laria regum iioslrorum conlinehaiilur. Equidem iit
Pithceana, diligenter notatis variis lectioriibus.Titiii" facile erat^conciperedessideiiumvidendi lios libros,"
Jus porto Capilulariuin , qui innmlliS ahtiquls libris ita dcfflcilevidebatur cos .bbtinere.a lpcis longo in-
nullus est, ut etiam observavii Petiuis Pilhccus, iia1 tervallo femolisiEifcGitlanien.aiicloritas illusirissi-
habet iircodice Colbertino: InChtistfnonthie. Inci-: mietcxcelleniissiini viri Jpamiis Baptisloe Colberti,
piunt Capiluia regum et episcoporum, maximeque ' Lttci'arum ho.iie
iiltcralorymque parcntis, ut codiccs
nobiliuniomnium Francoruin. Cseteravefo quoehici ibi.lmcad nic .perfeiTenlur.,-opewm-vproecipue in
habenlur iii-ediiioneTiliaiia, ili islo veieri exeniplaii1 hoGsuam-conterrcnle viro illustrissimb Mclchiore
non exstant: . . "Arod a sanctollomano,qulfiim Chrisfianissiini regis
LXIX.Haudita multo.post in bibliotheeamregiami .iiosiri legafiuserat apud iielvetios. jlinc itaqtichahui
delali suntlibfi manusciipligui fuerunt eminentis- - plurimos"codices anliquissimos, duos autcmin pri-
sinii caidinaUsJulii-iMazarini; inter quos repertusS niis in quibus libri Capitulariuin desciipli erant. Sed
est is ipse vetus codex "quoT-iliususus esl in-editio» iiiunceo.Hniiexslaljatittantumlibertertitiselquartiis,
ne sua Capitulariumejus manu eineridaiuset inter- et tres appendices iibri qnarli.' In alio-habeiilprlihri
p"olaius,ulfacile appareat unde fluxerinl queecunque e quinquepriures et ceniiun pr.ora , capita libri sexli,
mier uncos rep?riuntur in cdifioneejus et in.Pifhcea- iuai vtiam appendicestres libii <iuartLIliiicpraiterea
na. Contiuet autem iste codex ribros.seplem Gapi- habui vetus excmplar Capilti.larisAquisgranensisan-
tularium, sed valde iinpeFfeclos",ut adinoiffiissevi^ ni 789, et aliqua Ludovici Pii Oapitula nondum edi-
sus est Pithceus.-Quodtameh.iuielligendum est deeO ta, Eclogas Amalarii de. plficio Missoe,lum eliam"
tribus "postefioribuslibris. Habet prseterea tiesulti- iioiinulla Gapitulaad Monaehosperlinentia, quoe in
mas addiliohes, et has etiam non integras. appendiceiomi-secundi edita sunt. Deniquej prseter
LXX. Exbperaa menavalainlibris Capitulariu-m codicerii
n.-. cietera,- liine etiam habui. vetustiss.imumetDeside-
-advelera iila exemplaria emendandisfacileiniellexi BpisiolarumRurici episcopi Lemoyicensis, edidit
non uti nos hodie colleetionibus'Ansegisi el Bene- ._ rii episcopiCadurcensis.exquoeosdemepislolas
dicti Levitse quales ab illis composila; fuerurit,-el'^ Henricus Canisiusin tamoquinto antiquse.IectioniSi
mulla a suislocis avulsa fuisse ulaliofraiisfericnturj•4 ., LXXIILPqst isla habui veierpm et opliirium 1M
-multaeliam in ipsis Gapituiaribus addita, a quibus IS brum EcclesioeBellovacensis, omnittih qubs hacie-
describendis consultoabslinuerant iidem Ansegisus is nus vidi optiipum, miia plura eaquepeifecia.conli*
et Beriedicius.Ifaque decrevi omnino A'elerem edi- i- nel quam csbteii, huc ad me,-missum a. doctissimo
tionem feducefe iu usum, festiluere quoea dbclisfi- i- "viroGodofredoHermant, ejusdem ecfclesiaeGaiionico
mis virls detracla fuerant,.detrahere quce ab ill-ls is et doctore-Sorhoiiico. Nam prajlerquam- quod ille
addila. Quod noliniut ita quis inierpretetuf, :ac,si sl clegantissimescripluscst, habet collcctionem Anse=
magnorumviroruni ct de re p«blica litferaria bptiine 16 gisi el Benedicti Leviiseintegrani, efiam librum se-
meriiorum-judicia damnarem, cum couira eorbm ,4 ptimum, qbem nonduin alibi vidi integfum : nisi
virtutibus assurgam, eorum memoriam sanclissime 16 quod ih scbedis ad me Roma-missis Jegi eitmdem
venerer ac -colam. Yerum quoniam-pluribas adhuC i'C librtmi, qualis ihcodice Beiiovacensi vjsitur, exsia-.
exemplaribusopus esse'\iclel}atur ad vcon£eieiidam BI fe cliahi m wteri codiee biblioihecoeVatieaiuc, uf
 j(Jo B. CAROLIM. OPP; PARS I. SECTIO PRIMA1. 404
"Jicani paulo po.it:Seqiiunfiir pbslea in eodemcodice A , non habet, primumque Capitulare, quod ad I aliam
Bellovacensi Capilnla Catoli Calvf, rion quiderii polius speclet, penitusjomittit. Habebat tam l bi-
dhinia-,sed multo plura quam habentur in f eliquis bliotheea Palaliua siinilem codicem, qui nune omaa
exemplaribus. Tamenetsi autem liber ille sit omnium exstal in Vaticanaj ut idicemus inffa. Sed pr ^terea
quos vidi integerrimus, additionem prhriam non ha- videraf Sirmondus alium quempiam veterem codi-
bet, u't supra monui. cem, illum ipsum, ut auguror, quem Gandav nsem
LXXIV.Habuimus deindeyetercm Ansegisi codi- et Fiandricum vocSt, cujus usuni liabuerat ab Heii-
cem ex bibliotheca clarissimi Viri Philiberti de la berto Rosweydo; namjhi schcdis ejus noimull repe-
Mare, senatoris Dividnensis,in quo prasterea exstarit riaddita Gapilularibus Caroli Magni quag nb alibi
aliquof CaroliCalvi Capitula. Usi eliam sumus veteri leguntur. Certam tamen dt indubitafam auctor latenl
libro sancli Arriulphi Metensis, in quo descripta habent, quia reperta siinl inter - schedas mag"i viiij
simt plurima Capitula excerpla ex tribus postremis" ejns maiiu descripta. j
Capilulariumlibris, ab eo quiprioresquatuor haud du- LXXVII. Significatunldeindemihi est exsta e vei
bienonnoverat. Istius modi.excefptafrequcnler repe^ tus exemplar Capilularfum in bibliotbeca mon sterii
rluntuf ili vetefibus libris, ubi accepla dicunlur ex Sancli Michaelis in Ppriculo maris. Copiam illius
conciliis regum Quibus legatus apostolical sddis in- mihi lubentef fecil R. P; domnus Laurbntius I unal-
lerfuit
' Bonifacius, ut alibi monenius: tus, prior ejusdemmonasterii. ad quemea der scri-
LXXV.Vetus exeriiplarquodfuit Francisci Pithoei, pserant pro amicitia liostra et humanitate' s viri
et nunc exStat in bibliolheea Qratorii Trecensis, me- elarissimi domni Lucas Dacheriuset-JoanneS - labil^
cum humariissimecbnimunicavitvir clarissimusAbel „**lonitis, monachi Benedictini, nominasStisno inter
Sammarthanus, congregalionis Oratorii in. Gallia boharum litterafiimstudiosps. ihitio Codici ista"
praopositusgeneralis. Liber autem ille ita conslat, ut scriptasunt antiquilus : Inhoc.volnmine ,conti tentur
primo quidem reperiatur prsefatio Ansegisi, lum ~ - quatuor libelli Capilulorutn Caroli imperaloris t Lu-
prsefatio Caroli Magni; dein proefationessecuudi,-ter- dovici filii ejus, collectiab Ansegisoabbate, et t es alii
tiielquarti libri: Sequituf postea epistola Zacbarise colleclia Benedicto diacono, quorum Ultimus deest.
Papse, Francis et Gallis direcla, et synodus habita Recte; nam Godex iste desiriit incapite 56 libri
sub Carlomannoprincipe. Describuntur deindever- sexti. Poslea sequilur ilste liber est Sancti i icliae-
sus qui praqioni solent tribus postremis libris Gapi- lis de Periculo Maris, \quemdomnus Roberlub abbas
tularium; et-post versusillos, aeta syhodi-Liptineri- fecil fieri. Quodcgo inierprelor de Roberto. iiate
sis, et alia qusedam Capitula ex libris Capilularium Montensj, cujus exslant accessione.s bt appeh ix ad
hinc inde collecta absque ord.ne: Tandem se- Sigebprtum, quem verp Henricusarchidiaconu Hun-
quuntur Jibri Capilulariuin, sed non integri, ut liridohieiisis,in fepistolafldVarinum; docet frii etam
pote in quibus maxima pafs Capitulorum posita non divhwrum quam sasculgriuinlibroriim inquisit •emei
est, sed illa tantumquoe scriptoris genio aul studiis cqgcefvaterentstudiosissimuiii (Append.ad G iberi.
conducebantiin hac prseterea coilectione servatus de Novig.. p. 756). Qiiodvefum esse probar proe-
non est ordo vulgatus";nain cum reliquaeonmes Ga- terea videtur quod narpt supra laiidatus Lue s Da-
pitularium collectionesdivisoesint in libros septenij cherius, vidisse se ingens Plinii hisloriarum volu-
hsecsub una numeroriim serie' divisa est in libros ihen elegauiissime seiiptum, e coenobio M lensi
ndvem. ih quibus coritinenlur etiam Capitula excer- transmissurii, ubi lisec[inler alia leguntur : Pr logus
pta ex tribus postremis additionibus; Poslremo pbst G ( Robcrti.Abbatisin Piiniuin; qui ei ipsum libr iin ih
caput 447 istius colleclionisadduritur adhuc 159Ca- Normanniani advexit,\et corruptiim correxit Ibid.,
pitula excerpta ex librisCapitularium. Unde fortassis p. 716).Idemih Nolis]ad epistolas LanfrariGi, rcbr-
coiligi,potest alias quoqueiadditionespost quartam in episcopiCantuariensisl cuni lexefet catalogum abba-
usu fuisse eo lempofe quo liber iste. scriptus ' est. lunf sancti' -Michaelisde Monte Tumba,-hoec'ait de
Continet autem in univCrsum587 Capitula. - Roberto Cerilum quadraginia volumina~eddisse,
LXXVl. Una^eollegifsiveParisiensis Claromonta- atcjiCelurfts sub ruinis et itripluviocoiripiitruise re-
tani societatis Jesu bibliotheca plures.nobis codices fert histbfia Saticli Michaeliscaiamo exafatq. Quem
antiquos subministravit. opera praeseflim e't studio locum nemo non videt .'intelligendumessb "d libris
viri clarissiniiRenati Rapiriijahsque quo forlassisisa quos Robertus tfaitscribi -jusSIt, et in bibii theca
taTlapitulariumcollectio fuissetimperfeeta; bicenim monasterii suireponi. I
effecit ut trihliotheca collegii manusdripta lola- inte- LXXVni. Proetervetustos codices haetenu com-
gra milii paleret,-ita ut etiam a clarissimoviro.Joan- memoralos, usi etiahi-suniusHribus codicihus Pala-
ne Garnerib, cui bibliothecsecura commissa est, linisbibliothecffi Yaticanae,quorum varianles eclio-
facta-mihi poteslassil excutiendischedas Sirmondi, ' nes ,adnos missse sunljab urbe Roma. Sed ant quam
exscribendique quidquid vellem. Ilinc ergo habui narralionem eorum aggfediar qusein libiis il is ih-
tres proeseriimantiquissimos codices Capitularium: veniuntur, opersepretium est hic adnotare q onam
Primus-,qui fuit Jacobi Sirmondi, conlinet priores modo factum sit ut ebrum copiam haberem. Cum
qualuor libros et duas priores appendiceslibriquarti,- ego animadveriissemvirum clarissimum Phil ipum
tiim etiam quatuor additiones. Secundus, qui fuit Labbeum,-in tomo scptimd postremoe concil orum
monaslerii Sancli Reniigii Rhemensis',et ex biblio- D ' editionis, pag. 1174et 1180; refeire monitumse ab
theca Tiliana translalus est in Glaromontanam, con- Holstenio fuisse exslai^e'in veleri Codice P alinO
tinet tantuni priores libros quatuor et-duas prip-. bibliothecoe-YaticansejCapituIa aiiqua Caroli S agni,
res appendiees. Tertius, qui iuit sancli Vincehtii partim edita,parlim nondum edita,,scripsi xi alen-
Metensis, quousosjjuoque Pithoeosfratres et Bigno- das Oclobris anni 1674 ad eminentissimum ca dina-
nium habeo compertum, eosdem priores quatuor li- lem Joannem Bonam, rogans eum uti ex Godi ilio
bros tantum habfet cum eisdem =duabus appendici- describi in mei gratiam faceret Capitula n dum
hhs. Sed tamen idem proetpreahahet, quoead septem edita, ediiorum vero varias lectiones annotari jube-
libros. Capiiularium non pertinent, jCapitula Pippini ret, totumqne illud ad nie quamprimummitti. - itte-
principis elregis,.- CapitulaCarpli Magni, inter quee rse meseviiumoptimurii invenerunt in lecto d cuin-
beiie multa sunt quoe nondum edita fuerantj bentem Cxmorbo qui nobis illum abslulit. El t m.en,
Capitula aliquot LudoviciPii et Caroli Galvi, -leges quanquam erat oppressus tolius corporis doloibus,
Ripuaribrum, Alamanorum, et Bajuvariorum,- et statim misit in bibliolliecam Vaticanam; el co per-
L6gem:Salicam. Hicest celeberrimus Codex CapituT toillicexstafetriayeliista Gapitulariumexem Iaria,
larium Caroli-Magrd,qui unusomnium, ulSirmon- referri ad me jussit se, [statim atque sanitatem, uam
diis ait (Tom. II Concil. Gall., p. 244), plura cse- reeuperasset, lubenter mihi suam in hoc,'oieram
teris Caroli Augusti Capilularia.continet, eademque commodaturum. Sed lieu! vir optimus paiilo posl
•per singulos imperii ejus annos digesta suis eii.am decessit, v Kalendas Npvembrisejusdem aimi. Cum
jocis assignat; nisi quod Ioci nomen ih quibusdain autemhic Luteliocpercrebuissel.nuntiusdemor. ejus
Iffi CODEX DIPLOMATICUS. — PROLEGOMENA. . 106
iantus fuit eorum qui litteras amanl dolor, ut, ta- A.et^ additiones vaganfur, usi smnus veiuslissimis"co-
menetsi iilumvultu vocequepalaih lestarentur, altius dicibus bibliofhecoeRegioe, Vaticanoe.-Colbertinoe,
iamen animis mmrerent, tanquam sipublicus parens Thuanoc, Bigotianaj, Mazarinoe, Tilianoe, ecclesioe
universis ereptus esset. Quis eniin non dolerel ex- Albiensis, ecclesisePiclaviensis, monasferii Cofbe-
stiuctum senem optimum ef sanctissimum, in sum- iensis, Moysiacensis, Corbionensis sive SanctiLau-
mo dignitatis gradu posilum, plurima bonarum nomari, Sancti Galli, Sancti Vincentii Metensis,
rerum cognitione instructum, quique rem litt-ra- Sancti Vincentii Laudiiriensis, Sancti Remigii Rhe-
riam crnare, juvare, promovere etposset et vellet? . mensis, tum monasterioruiii etiam Anianensis et Ri-
Itaque nemofere in hac urbe fuit, eorum videlicel qui vipullensis; Divionensi clarissinii viri Philiberti de
nostra studia et ecclesiasticse anliquitatis notitiam la Mare, senatoris amplissimi et doetissimi; Navar-
amant, qui consilia sua litteraria morte ejus ,inter- fico, qui fuit -collegii NavarriciParisiensis; Helniee-
cepta non quereretur; qiiia iscunctis suum favorem stadiensiacadeniise JuUie, ex quo variantes lectiohes
prsestabat, singulis suam operam eommodabat, descripserunl viri clarissimi Hermannus Conringius
oirinespulcherrimo et honestissimo commovebat et et Joachimus Joaimes M^aderus,et ad me miseruul.
excitabat exemplo. Ego in primis maximam jae- Usi sumus praHerea pluribus optimis codicibuscolle-
turam in morte tanti viri feci qui el, me diligebat,-et gii Parisiensis societatis Jesu. Multuni etiam nobis
meosqualescumquelabores humanissimo suo suffrS- profuerunt codices clarissimorum virorum Claudii
gio coniprobavit. Hoc patrono amisso,. quserendus Puteani et Petri Pithcei, et Codex amplissimi viri
fuif alirishaud dissimilis, qui mea studia juvaret, et HieronymrBignonii, qui fueral antea primuni Joan-
velerum codicum, de quibus supra dixi, variantes ]] ] nis Antonii Lescurii-, deinde ab illius 'hseredibus
ieetiones ad me initti procurare.t. Commodumautem emptus a Glaudib Expilio. Eo autem usum fuisse
Romse tum erat eminentissinius Cardinalis Cse.\ar Joannem Tilium patet ex variis locis,-'u'biemendatip-
d-Estrees., episcopus et dux Laudunensis ac par nes manu ejus script» supt supra liueas; ut ille sole-
Ffancise; ad-quem, cum de Capitularium editione bat. Denique prsecepiaCaroli "Magniet LudoviciPii
scripsissem,opemqueejus postulassem,iUeauctorita- pro Hispanis edidi aut emendavi ope veteris Codicis
te sua effecitut codiees illi conlerrentur cum libris qui exstat in archivo archiepiscopiNarbonensis.
editis, ac prajlerea ut deseriberentiir -Capitiilaria LXXXI. Prseterea in emendandis Capitulis Caroli
quse nondum vulgata fueranf Hinc ergo accepi ali- Magni, Ludovici Pii et aliorum, quee ad legem per-
quot Capilula GaroIi.Magniet Ludovici Pirquse noii- tinent Lpngobardorum, vel ex iUa excerpta sunl,
dum prodierant in lucem, lum varias lectiones libro. usus sunrduobiis anliquis codicibusbibliothecseRe-
rum-Ansegisi et Beneificli Levif.e, et Capilulorum gise^,quorum unus est veteris biblibthecee Regiee,
CaroUCalvi. Codex iile cujus vafise lectiones ad me alier in eam delatus est ex Mazarina, et fuil olim
primum pervenerunt, conlinet libros quatu.or Anse- Pauli Ramusii jurisconsulii. Sic enim docet adnotatio
gisi, cum duabus prioribus appendicibusHbriquarti. manu ejus scripta in ipso Codice, hoc modo : Claris-
Alter habet libros septem Capitularium el tres pos- ' - simi jurisconsulti dominiAlexandride Agagiis, nobiiis
teriores additiones, ut liber EcclesioeBellovacensis. Bergomeiisis, tnunere, qni mihi Paulo Ramusio, juris
In tertio vero.sunt Capitula Caroli Calvi.In utro au- doctori,- has legesLongobardorum dono dedit; dum
lem hbrum trium exslant Capitula inediia, quorum Bergomi essemvicariiis, magnifico ac, prmslatriissimo
mihi copia facta est, annotatum non esl in schedis-, "p doctorc doniinoMarino Georgio, prwtore meo obser-
quoead me missse sunt. - vandissimb.In his porro duobus codicibus Iiabentiu'
LXXIX. Usus denique sum duobus alus antiquis veteres "glossoe,quarum plurima fragmeuta edidi in-
codicibus, quorum unus meus esl, alterum habui ter Notas meas. ... .
ex.blbliotheca Regia. Eos autem huic conjungo, quia LXXXII. Superest igitur ut explicemus quid a.no-
eum ejusdem ambo anliquitatis, et prorsus similes' bis procslilumsit in hac Capitrilarium,'colleclioneet
sint.unumqueex alio descriptum esse oporteal, in- editione. Primo itaque et Capitularia accurate et ea
utile-fuissetseorsim de utroque agere. In illis ilaque diligenlia qua major adhiheri non potuif, conlulinius
ponuntur primo canones conciliorum. et decreta eum vetustis codicibusquorum superius facla men-
Romanorum pontiflcum ex editione DionysiiExigui, . tio est, eorumque ope yeteres oditiones emendavi-
lurii libri septem Capilularium , excerpla quoedam i mus.Deindeconati snmus iiidicare in-margine fonles
de matrimonii ralione et de legitimis conjugiis ex; Capilularium, vcluti sunt concilia, decrela Patfum,
HieronymoAugustino, et synodo Hibernensi. Posleai leges populorum, ipsa Capiluiaria.^Postea.amiotavi
•sequltur traetatus de Utiiitale poenitentte, et de- etiam loca quse ex Capitularibus referunlura vetu-
Rei.nissione peccalorum per pcenitentiam , in tres> stis scriptofibus Theodulfo, episcopo Aurelianensi,
libfos divisus, quem vir clafissimus domnus Lueass Hiiicmaro, archiepiscopbRhemensi, Herardo, archi-
Dacheriusnuper edidit in lomo undecimo sui SpiciL- episeopo Turonensi, Isaaco, episcqpo Lingonensi,
gii. Sed quemadniodum Dionysii coUeclio inlegrai Reginone, abbafe Prumjensi, Bufchardo,- episcqpo'
est in codice regio, mulila in meo, ita eodex regiusj Wormatierisi,Fulberto et lvone, episcbpis Carnoten-
non hahet tractatum illmn de Pflenitenlia,-sed jiartemi sibus, ac demum a Graiiano, canoiiumac decreto-
tantum aliquam prsefalionis,^juia folia quoedein se-- D rum colleclore. Quoniam vero in tanlo Capituloruni
quebantur excisa sunl et sublala. Libri porro septemi numero difficile-fuitomnia assequi, el pluiima no-
-Capitulariumintegri non sunt in his duobus codici- bis exciderunt quorum originem nori annoiavimus,
bus, sed excerpti iantum, ut dieluin esl, de codices plerorumque tamen postea fohtes invenimus, - quos
Trecensi. aut in notis aut in addiiibnibus ad notas retulimus,-
LXXX. Hactenusacfum est de antiquis exemplari- aul cerle de bis.admonuimus inter errata: Porfo
bus in quibus Ansegisi-et BenedicliLevitse collectio- qrianli riobis constilerit lolum illud negotiuin, quam
nes 'coiitinenliir. Nunc vero dicenda sunt nonnullai • dufi ac male grati laboris fuerit, tui judicii erjt, lec-
de alus velusiis cbdicibus quibus usi sumus in emen- lor erudite. Ego sane malb faetum nunc esse, quam
danciis Capitularibus vulgatis, lum etiain de iis quii infectum. . • . . ; '
nobis suppeditarunt Capitularia quse nondum edila, -_' LXXXHI. Totum hoc opus.notis meis iliusfj'a-
fuer.ant. lsla sane annotata ubique suis locis smit ini vi (a), utpar enai, in quibus refero varias lecliones
notis nostris, aul in fronte Capitularium quae nunc' ex antiquis codicibus 'manuscriptis et editionibus,
primum edita sunt:. attamen hic quoqrie ineunda esl non quidem omnes, sed eas Jantuni quse visoesunt
brevis eorum enumeratio. Igitur in emendandis Ca- esse alicujus momenti. Lecfionuni proalereairi con-
pitularibus integris, quoe-extra Ubros Gapitulariumi textu receptafum ratioriem reddidi, easque confir
(d) Qu?nquamtextum Capitularium a Balnzioedi- MonumentisGermanioehistoricis,
' notastamen
• ' Baluzii
ftimnbnrecuderimus, qriia accuratiorem habemus in sub lextum adjicienius. EDIT.
PiTROL. XCVH.._ . 4.
 107 B. CAROLI M. OPP- PARS I. SECTIO PRIMA,
mare'eonalus sum auctoritafe et exemplis. Poslre- & episcopo Narbonensi, latum anno 785 advers s Mi-
mo ea loca quae aliquid habebaiit difiiculiaiis; vel lonem comitem; proecbptum Ludovici Pii, qu con-
quibus detorlse aliorum in.terpretationes yim intule- firmat auctoritatem archiepiscopi Senonensis mo-
rant, explicavi ex mente, ut Cpiuor,auctorum a qui- nasteria diosceseos Senonensis; charta dotis quam
bus accepta sunt, indicalo vero eoiirai sensu. Yoca- Folradus constituit Helegrinsesponsse suoe; p aecep-
hulabarbaraetobscuraaliquandointerpretatus sum, tum Garoli'Galvi pro [quibusdam Hispanis; e istola
saepeneglexi, tum .quiaimpeditus sum per alias oc- loannis VIII ad. Adalgarium,' episcopuui Augu todur
cupationes meas, sed prsecipuequia videbam claris- nensem, et libellus dblis Miczeefiliaj Joannis. (Ap-
"simumdoctissiinumque.virum Carolum Dufresnium. pendix Actor. veler. tii. 16, 58, ""45,59, 102 147.j
serio cogitare de edendo locupletissimo, et diu ab Hiec, incfuam, quoe multis antea mendis sca bant,
eruditis expetito, Glossario ad Scriptores mediseet emendata et suppleta j a nobis sunt ope veter rii li-
inflmseLatinilatis, quod nunc sub praeloest, et ele- brorum. Reliqua omnia nunc primum edita s nt.
gantissimis characteribus excuditur.In hoc opere LXXXV. erudile leclor, ratibnem.c nsilii
lector facile reperiet explicalionem vocahuloriim institutique flabes,
mei in edendis Capitularibus, et" uibus
diftlciliorum qusein nostra collectioneoccurrent. auxiliis quibusve lajjorilius opus islud perducti m fu-
LXXXIV. Postremo addidi pro more instiluloque erit ad finem. Putaautem optimafide Arersatu esse
meo .appendiceni acforutn velerum valde illustrem me in recensendis, et ad yetera exemplaria casti-
ac locupletem, opuscula nempe aliquot de rebus ad gandis iisdem Capitulajibus nullumque vetere codi- .
ecclesiasticas cercmonias perlinentibus, qusedam cem nominasse me quem non contulerim cum ditis,
"Capitulade institutionibus monasticis, prsecepta re- B verbum e yerbo. Quseyero nunc primum pro eunt,
gum, episcoporum decreta et epistolas, placila co- ego ipse illa descripsi mea manu; el quse i plu-
mitum.et scabinorum, missorumdominicorum, vas- ribus antiquis libris rjjperfa sunt, ea cum si .guhs
sorum regalium, el alia multa islius generis. Illud , exemplaribuscontrili.j Ad notas^meas quod ttinet
tamen admonemus, eorum -quse ex Ghartulariis ae- et prajfatipnem, ita velim existimes me nulliri odio
cepta sunt magnani partem nobis suppeditatam essea aut gratia quidquam scripsisse/Verilatem s mper
daiisslmo viro Aiitonio Vione Herovallio,cujus fre- et ubique sequor, quantum mihi lioel per tenu tafem
quens occurrit nientio, cum in libris a nobis editis, iijgenii mei. Modestiam quoque servavi, si lando
tum in lucubrationibus eoruni qui litteris nostris , dissentire coactus sum| a" placitis doctorum vi rum;
operam dant. Sunt auleni noiinulla in hac appendice quorum sentenllas et opiniones cum refello, i ssepe
quseahtea quidem edita fueranl, sed valde deprayata facio cum aliqua pricfalione honoris, semper bsque
acmulila, ideoque nos illa putavihius esse recuden- insectatione. Hoecte ihonere volui,' lector.V e.
da. Istiusmodi sunt Judicium pro DanieJe, archi-

GEORGII HENRICI PERTZ

PR^FATIO.
historicis, tom.III.)
(Ex Monumentis-GermanioB

Liber quem tandem aliquando lectoribus tradere Gbusqusepopulopropoierent transmissa, tam in ar-
Jicet, regum J?raneorum atque imperalortim noslro- chivb palalii quam "ih ecclesiis-cathedralib s,in
rum capitularia inde a sexto usque ad soeculumdeci- monasteriis et mallispublicis servata, ne facile inter-
mum complectiiui. Sunl ea non tantum leges ipsoe irent libris legalibus yel codicibusjuris eccles astici
capitulis comprelienssejdeoque capitularia vocatae, Iuseri solebant. Et aulhenlica quidem, sive p tina
sed feliqua quoque monumenla Iegalia, qusetam ad sive in provinGias transniissa, omniafere erie-
conflciendas leges quam ad eas exsequendas pertl- runt, excepta scilicet scheda tenera; mem rafise
nere videhanlur, atque ad nostra usque tempora in hodie in monasterio Sancti Paidi ih Carihth .su-
librlr manuscriptis vel typo expressis servata deve- perstite, qua Carolus [MagnusSaxonum obsid s per
nerunt. Habentur igitur, ut viam leguin ferendarum Alamanniam distribulps Moguntiacumvenire ubef,
emetiamuf, constituliones regise de placito habendo ef Riculli archiepiscppilitteris encyclicis iri mo aste-
vel de hoste faeienda, capitula a regibus imperatori- rio Sancti Galli assefvatis. At libri jufis eccles astici
busque consilio suorum in conventibus puhlicis yel mundani quibus capitularia inscripta hab ntur,
proposiia, procerum ad examinanda ea seleclorum complures lam in Gerpania etltalia quamin allia
judicia, tum" conventus et curiarum shigularum, et marca Hispanica.exarati, ad noslra usque te ipora
episcopqrum vel comitum, relationes adprincipem, devenerunt. Exploraviriiuslibros ejusmodi in e lesia.
petitiones procerurii regiporrectoe, regis responsa Sancti Martini Mogunliacensis;cathedrali Aug stana
et 'ofationes publicoe, leges, consiitutiones, pacta et et Frisingensi, in monasteriis Saneti Emmei mmi
capitula generalia.yel specialia publicepromulgata, D RatisponenSis, Tegernseen-i et Chiemensi,,etS ngal-
edicta regia de Jegibus-observandis vel explicandis, lensi, Weissenaugiensil, Weissemhurgensi Cor-
.litteree encyclicoe,-capitula missis regiis quoe.exse beiensi, in monasleriis Itaiise Casinensi, Cave si in et
querentur contradita, riiissorum encyclicoead proe-. Susoe,et in ecclesia SanctoeEufemioeYeronen i,
lalos ef comites sipi suhjeclos, formuloe promulga- ecclesiis et monasteriis GaUioeParisiensi, Ma iscor
tionis ^'et acceptioriis legflm' in riiallis singulis una nensi, .Laudunensi Sancli Vincentii, Bellov ensi
cumsubscfiplionibus liberorum, formuisesacrameri- "Sancti Petri, Rhemensi Sancti Remigii, Anic' nsi,"
tbrum, commendaiionrim, coronatiorium, et alia Metiensi Sancii Vincenjlii,Senonensi Sanctoru Ma-.
ejusmodi quse ad perspiciendam legum ferendarum riai et Stephani, CorUionensi,.Ludoniensi S nctoe
et fei publicoe administraudae rallonem facere pos-- Marise,,Turonis et in regione Biturieensi pxai tos,
simt, tantumque conducunt, ul libertalis avitseforma proeler multos. alios, quorum de.origine haud satis
modusque et adminicula clarissime jam ante oculos conslat. Quodsi selatem eorum quseras,"aliquo culo soe-
nbstrbs
" posila habeantur. culo octavo, plurimi nopo decimove, nonnulli ,s
Acta ista' majoris momenti in palajiiofegio schedis undeeimo et duodecimo, irno ~sseculo dccimo hito
membfanaceis inscripta, atque ad universorumrioii- exarati sunt. ! j
liam aut in placilo publico proposita, aut per singu- Transeribebantur igitur monumenta legalia, uan
los archiepiscopalus episcopis, abbatijius el comiti,- diu*auctoritaseorum pferuniversum imperium t re
 -109 CODEXDIPLOMATICUS.— PROLEGOMENA. 110
gna inde derivata vigeiis, antiquos librbs renovari et A torum legalium numero, annis 1625et 1629, Sirmbii"l;
mulliplicari suadebat. Seeculodemum decimo tertio, studio, Caroli Calviet successorum ejus aliquotcapi-
cum statuta Jegalialingua vernacula conscripla ma- tularia et tomi tres Conciliorum Gallise accesserunt,
gnam sibi sensim sensimque in Germania Italiaque quihus novam historioe GallioeGermaniseque luceni
auctorilatem arrogarenl, anliquiora negligipaulatim infusam esse, vel. hodie Isetamur.Ex schedis etiam
et mox obUvionitradicceperunt, cum lamen nec jura Sirmondi Labbseus, tomo VIII Conciliorum,"et post
iniperii, status publici fundamenta, quse capitu- Hoistenium et Carolum Dati, paucorum capitularium
Iaribus exprimerentur, nec ipsa capitularia -infringe- edilores, capilularium yere restaurator Sleplianus
rentuf, imo a Friderico I (a) et Ottone 1Yimperato- Baluzius, opera sua adornaverunt. Principale Baluzii
ribus conflrmata, ad ultima imperii tempora regis consiliumfuerat, ut collectionesAnsegisi et Behedicti
- novi juramento iterum iteruinque sancita vim legis collalis codicibus emendaret, sed Goldasti et "Sir-
oblinerent. Quodcum proecipuede colIectioneAnse- mondi ad exemplum singula <pioquecapitularia, or-
gisi inteUigendumesse videalur, lamen reliqua etiam dine ubique fefe chronologico disposila, codicibus
mohumenla quibus slatus rei publicoeantiquus expli- mullis ex marca Hispanica, Helvelia, Bclgio, Roma,
catmynec in elucidando jurepublico medn-sevinec Helmstadio, proecipue vero.ex Gallia conquisitis,
-recentipri quidemnegiigenda esse patet. In Galliaca- edere aggressus, leges eis Ribuariorum, Bajuvario-
pitularium auctoritas, Baluzio teste, usqu.e ad tem- rum, Alamannorum, Salicam, .epistolas et diplomata
pora Philippi IV regis, id est ad saeculumnsque xiv haud pauca, et capitula Benediciilibris decerpta in-
viguit, quamvisseeculisxi, xn etxmrarius transcri- seruit, collectiones formularurn et documenta com-
ptavideantur;inltalia capitula edictp regum Lan- D plura adjecit, notas veterum doctorum, Pjihoei, Bi-
gobardorum adjecta et collectionibus legum inserta, .gnohii, Sirmondi, suasque adjecit, tanlaque doctrinoe
yim suam an penilus unquam amiserint, ignoro-; copia, sludio tam iridefesso,acumine ita felici, opus
cum ipse Muratorius, ad editionemsuam legis Lango- suum exegit, ut selernamei apud posteros magrii no-
bardorum proefalus,in eam potius sententiam incli- -minis memoriam sit vindicalurum. Decennio post
net, ut leges eas, ideo et capitularia Langobardica, Baluzium Mabillonius in Museo Italico pauca «api-
suo sevovim aliquam retinere contendat. Certe Jex tula codici Chisiano deprompta.edidit. Sseculodecinip
, Langobardorum capjtularibus additisefforriiata, sae- et octavoItalicesusedecus Muralorius capitula edictis
culo' xni in usu erat,"et anni 1425 chartam de mor- Langobardorum addita-vulgavit, Eccardus.et Marte:-
girigahain tabulariomonasteriiCavensis me evolvisse :nius«documenla nonnuUa"qx -bihliolhecis Helmsta-
recprdor. diensi et Andaginensi-propalaverunt, etBaluziana
_Soeculodecimo sexto, pbstquam capitularium no- editio typis Venetis et studio Georgischii, de Chiniac,
men pef beatum Riienanum et Yadianum primum et Canciniani,repetitael aucta est. Sub flnem ssecuU,
audiri ccepit, Yitus Amerpachius an. 1545 couice Te- Brunsius capituiare de villis una cum formulis fisco-
gernseerisi typis tradilo, paulo amplioris notitiee rum describendorum iterum vulgavit, nono decimo
inateriam proposuit. Quem pede presso _secutus cum jam editio nostra parari ebepissel.E. Spangen-
Tilius, legum antiqiiarum colleclionem irilucem emi- berg codicis sui lectiones quasdam publici juris feclt,
sit, sed anrio 1548 Ansegisum ei Benediclum aggres- quarum subsidio seque ac reliquis post Baluzium ab
sus haud jperfecit, ila ut Heroldusin Ansegiso edendo Ileroldo, Eccardo, Mabiilonio et Cancianio noviler
palmain ei praeripuerit. De quibus eeque.ac de ihvenlis cl. "Wallerin Corpore juris Ger.maniciBalu-
Pithoeiset Lindenhrogio, qui cddice ono Guelferby- *•> -ziiad exgmplumconcinnandouSus est.
tano usus est, infra locutus sum. Seeculoexeunte et Jam igitur res eo devenit, ut de subsidiis et consi- _
ineiirite decimo sepiimo CoesarBaronius"cardinalis lio editionisnovoeralionem redditurus sim.
Annalibus suiscapitularia compluia ex Anionii Au- Pfimum consilium riovoecapitulafium editionis in-
gusilni apographo codicis Mureti petila, et Canisius stituendoe suggessit mihi codex monasterii Sancti -
-Lecti.Jnibusantiquis Conventus LudOvici ITimp. et PauU in Carinthia, quo proeter collectioneni Jegum
Ottonis I inseruerunt; Goldastus constitulionibus anliquarum capilularia complura Garoliet Ludovici I
imperialibus quoecunquetuiriin libris eorum qui euni etnonnuUaLolharii edictls rggumLangobafdorum ad-
antecesserant, tum in hisloricis, tum iri cliartis im- dita ordineet forma suis servata deprehenderem. Quod
peratorum et regum ariliquis, legis'veljufis scripli cum mense Septembri anni-1820 accidisset,, nullo
spe~ciem prseferrent, ea vel ila "ut iriverieral servata postea lempore proetermisi,quin iri bibliolhecis.tabu-
vel formasnovas inducre jussa, ln unum corpus col- lariisque quselustrarem omnibus, noya operi supple-
legit, opera quidem satis ardua sed incohiplseveiita7 mentaexquirerem. PostbibliothecoeCsesarea.Vindo-
fis cultori minus grata. Amplb jarii satis irionumen- honensis thesauros, anpis 1821, .1822et 1825in Italia

(o) Otto I imperator constitulipnem Francofurta- Fanckfofdt, ibi conflrmatusperprincipes Almanise,

nam an. 951 edidit, € canonum sanctbrumque Pa- leges, pacem, edicla Carofi Magni, pmriibus prihcipi-
irum auctoritate, necnon capitularium prseceden- bus sacramentumjtjrisjurandi proestandiin id ipsum,
tium regum institulis,: coram posilis. » conlradidit» (Eccard., pag. 404).
Fridericus I imperator in sententia de bonis cleri- ™
LudpvlGUsTV imperalor, annq 1542, arcliicancella-
corum decedentium an. 1165 Sept. 26, Wormalise rio imperii movenle, edixit, ut curia imperialis secun-
lala ita loquitur : « Nos igitur proedecessorumno- dum leges regum et imperatorum proedecessorum
strorum divorum imperatorum, magni Constantini suorum in imperio Romano, eorumque jura scripta
VideUcetet Jusiiniani et Yalentiniani, necnon.CaroIi judicarel. . •. . , .''.:•"
et Ludovici vestigiis inhaerentes et sacras leges eo- "' Frenciscus II imperator, anno 1792, in capitulari
rtim tanquam divina oracula venerantes.... His sa- electionis suse, artic. 2, § 4, professus est se imperii
cris legibus et Caroli et Ludovici; quibus par circa leges el constitutiones renovaturum el consentienfi-
eultum ilivinse religionis et calholicoefidei studium l)us electofibus principibwset staiibusimperii emeh-
fuit, instilutionibus erudifi, sententiam venerabilis daturum,c sed nullo modo absque conseiisii, electo-
cleri "Wormatiensisecclesise... huic libertati perpe- rum principum et statuum iri comitiis impeiii ex-
tuairi iribuimusfirniifatem.-» Idem pfincipibus Ger- pressp immutalurum, qusecuiiqueinplacilis.anteriori-
majiiae(apud.Radevic.umI,' 16J haec dixeiat':-^ Diio busdeflnitaet 1conclusanec subsequenlibus iniperii
sunt.quibus nbsirum .regi oportet imperium, leges constilutibnibus et legibusauljusta imperii consue-
sanette imperatorum el usus bonus pi'aedecessornmet tudine abolita essent, flrmiter-servaturum esse; quod
patrum"noslrorum. t qnidem hoc ioco prsecipuead statuta et leges sseculo
_OtlolV imperator, historialandgTaviprum Thurin- rum xvn et xvm referri videtur, sed et anteriora ea
gioeteste, Philippo adversariosuo.coeso
~ universo im- dem ratione servanda fuisse liquet.
perio potitus, anno 1209, curiam suam fecit in
 M B. CAROLIM. OPP. PARS I. SECTIOPRIMAi 112
eodicesmagni pretii, Cliisianum preeeipueet Caven-- A Bellovacensis, Conciliorum colIectionen<et c pilu-
sem atque Yaticanosnactus, capitulaiia Caroli Ludo-- laria e. g. 5, 12, 14
vici et Lolharii I reslituetida majori jam successu 1 jexhibet.
C. Palatino-Vaticanus n. 577, anni c"rciler
suscipere poteram. Nec auspicalus, fore ut Germania1 800, olim ecclesioe Siincti Martini cu-
nostraanipliora etiamlargitura esset, codices San-' jus ampliorem descriptionem hahesMoguntiri, in Ann lilms
gallenses evolvi,autumno anni 1825 libris biblioihecse nostris, l. Y, p. 505,| exhibet capilularia in ndice
ducaiis GuelferbytanseIustralisinter reliquos magni?1 noslro numeris 9, 10,'16, II, 14, indicata.
Jiretii codices in codicem olim Blankenburgensem C. palat. Vindobon.\Theologiwn. 259, s. x, «,
incidi capitularibus Caroli, Ludovici, Lothaili I et[
"LudoviciII imp.ineditis egregium, quibus praefecto- interepistolasBonifacianas capitularia 9, 10, 8 re-
rum bibliothecoo',b. m. Eberli noslri, Eigneri etj- fert—C. reg. Monacejisis olim Mogunlinus. '. ix,
Schoenemanni virorum clar. liberalitas iongumper f necnon bibl. Garlsruhanaj s. x, et D. Mafci Ve-
' otium uti concessit. Eodem favorevircl. Frid, ricus neliis cb&rt. s. xv capilularia 9, 10, regius ona-
Jacobs coepta noslra.prosecutus, codiceeximio Go-\ censis plim Frishtgensis G. F. 25. s. x, ca itula-
'thano cui alia eorumdem imperatorum monumentat -re 9 rcferunt.
inedita debemus, quandiu mihi eo opus erat uti con- C. bibt. RabenbergensisD.'II, 2, s. ix,' ri 8"
cessit. Annis 1826 et 1827 luslrandis bibliothecse , long.., leges Salicam,j.Ribuariorum et.Alam nno-
et folio-ultimo capitujarenostrum 20' rses-
regiseParisiensis codicibusaccessi, et faventibusviris; jTim,
clar. Abel Remusat, Gaii, Hase, Guerard, codicesi li~-u !
!
olim a Baluzio-editioni suse adhihiloset mulios alios• enses -C. bibl. ducalis Guelferbytanw inter JHetmtad'.-
ei incognitos,-quibusbibliotheca illa abundat, evolvi g ter n. 496-, a. formee in 8" longiori, anni irei-
exscripsique. NecBritannia anno 1827 visitanti, nec afque 800, continel capilulare ecclesiasiicumann 78S,
iterum reduciniihi "Germania opes suas denegavit.' explanalionem symholi apostolicioratio isquc
Codicum Corbeiensiumalter a cl. Wigando, alter jam Dominicse,ejusque orajtionisparaphrasim.
C. reg. Monac. oliin .Sancli Emmeramni - aiis-
"Hamburgensis a Lappenbergio nostro, codex Scaf-_
husanus a viro cl. Zellweger doctissimo Appenzel-\ pon. E. 91, 4°, annoj 821 jussu Batufici ep scopi
lensi, transmissus, codicis Weissenaugiensis collatioj scriplus, post plurima|ad ecclesiam-facieritia, dri-
a viro cl. Maier Eslingensi, qiaucos ante dies heu!'i ani -I epistolam :ad episeopos Hispanioe^efPmlini
vita functo, ultro oblata est. Quibus ciim opus,sen-" libellum-contraElipandum, synod.camconcilii (ran-
sim sensimque accresceret, unum tamen deesse vide- coTurdensis,Caroli Magni epislidaniadElipa tum,
batur, quod bibliolhecam regiam Monacensem Gperij 52, quoestiuriculassancti Augustini, capitularia 5 , 51.,
-adornando noudum adiissem. Accessi eam Boehmero ^ habel. | n.
nostro comite anno 1855. In Jlinere Iaeccldoviro cl. C. regius Parisiensis 5577 (Colbeft. 167-,
favente, codices bibliothecseBahenbergensis in usus:' Mariw-Lucionensis,
Regius4582,5, 5 ), in 8° long. , sec x, olim eata:
nostros converlimus, turii vero Monaci quoscunque' et sanclaj posl.passionenisoncti Eus chii,
libros viri clar. Hechtenthaleri et Schmelleri libe- et tractalusFelicilatis,et Alciiini epifophiuni, epi toias
ralilas"flagiianiimibi proponeret, quos inter codicem varios, Capilula quw tali convnit in
olim Tegernseensemnominarejuval, eos vel ipse ex-\ temporememorari, capilulare h. 59 exhibet: "Am-
codicis desdripiionemin catalogo ms. bibl.
scripsi, vel a juvene doctissimo operisque nostri pliorem t. IV, 154, leginius.
sludiosissimo ci. Foringer transcriplos postea ac- < Q Regiae,
C. reg. Monac. olirn Saiicti Emnieramni atis-
cepi, eoque fieri potuit, ut opus subsidiis amplissimis pon. F.
ornatum, prado tandein eominitteretur. Codices au- habel. 11, in 4°, s. rx, fol. 118,119, capilula-e 41
tem quibiis usus sum, proelereos quos Ansegisoproe- C. Sancti Pauli in Carinthia canonum, pl giila
fatus infra recensui, omissis quoque iis unde nullum inserla
operi fruclum percepi, hi sunt: capitulare42aulographum, s, ix, proe ei.
C, reg. Monac.oUm|Sancli EmtneramniRat poiu
C.Casinas n. 257, fol., s. xi, ct Valicanus Chri- G. 111, in 4°, s. ix,|in fol., 159, capilular 1 49,
siinm n. 556, s. xi, Gregorii Turonensis Historia habet. '
in . |
ecclesiastica•pacluni in indice nostro numero i, si- CC. regii Monac. olim FrisingensisC. K. 5, s.ix,
gnatumhabent; dequibus cf. Annales t.
noslros, V, edC. 1,26, s.x,postIsidorumcapituhu-eSOexh erif.
"p. 55-=60. C. reg. Patis. n. 4758. (reg. 4490) 4° iiiin., . ix,
C: ducalis Guelfefbyianus inter Weissemburgenses capilularia 55, 54, Ieg;esSalicamet " Rurgundi num
n. U7, s. vm.legiSalicse capilularia in indicenoslro habel. | n. -
numeris 5 et 7 insignita uttitulos 77-90 suhjicit,-et C. Patatino Vaticanus 775, in 8°, s.x, post
breviarii Alariciani sutnmam continel. legem Ribuariorum, capitularia 55, 55, 54 isi.ii.
C. reg. Monacensis Cime/.TV,5, 9, 8° maj., s. vm C. palat, Vindoboni Juris cirilis n. 64, s "xn,
exeunlis vel ix, legem Salicam, capitularia 5, 7, legis legi Bajoariprumcapitiilare 64 subjungit.
Ihirgundionum tilulos 78, 42, 75 exbibens, a viro cl. C. reg. Monacensisfimel. IV. 5. d., 8°, s. x, x,
Ed. Aug. Feuerbach an. 1851 publici juris factus, *. -. olim Tegernseensis,legibusBajoariommet Ala i.an-
w
prseterea leges Ribuariorum et Alamannorumcom- noium capitulare 64 adjicil.
C reg. Monacensisolim eccl. Augustanwn 155,
'plectilur.
C.bibl. Sahgallensis n. 751 anni 795,,partem in i°, s. x, ^oUeclioneriicanonum poenitentiaium,
codicis Theodosiani, legem Salieam, capitulare n."6 legem Alamannorum, capitulare 64, -et Anse isuin.
;et legem Alamannorum habet; cf. Annalium nostro- sistit. I
fum t. V,-p: 215. C. reg. Monacensis.\Chnel. IV. 5, olim Chienen-
C. bibl. ejusdem n. 729, s. ix, codicemTheodo- sis, in 8°, s. XII, legi Bajoariorum et decrelo assi-
sianuni, legem Salicam, capitulare 6 et legem Ala- " lonis capitulare 64 adclil; ex eo descriptus esse -
mannorum continet. Vide * Annales
' nostros, t. V, p. videlur C. Monac.olinf civitalis Augustanw, s xn,
'215. in 8°. |
C. reg. Paris. n. 4627, s. x, legem Salieam a C. palat. Vindobonerisisin catal. juris cat onici"
Schiltero edilani, capilulare 6-et formulas.Marculfi n. 128, s. ix, in 8° majori, capitularia nostaSO
continet, .el .65 exhibet.
C. reg. Patis. n. 4409, Turonis fortasse scrip- C. reg. Paris., inter supplementg laiina n. 505,
lus (Colb. 1197, Reg. "5184) s. IX, codicem.Theo- olim coliegii Claromonlani^a.. 1 629, s. is, x, 1 gem
dosianum, legem Salicam,. additis calalogo regum Salicam, iidjectopro litiilo 71, capite 2,.capit aris
Prancorum, prologo legis Salicav et- capitulari 6, quod proxime sequilur IJS,71,_a, b. exbibet.
Ibrmiilas Sirmondicas et brcviaiium Alarici sistit. C. reg. Paris. n. 4404, ex Gallia Narbo ens"•
C. Vaiic. n. 5827, fol., s. xi, olim Sancti Petii (Colberi. 2456, Regiub '4890, 22), s. ix, br via
 *\% CODEX DIPLOMATICUS.— PROLEGOMENA. 114"
'
rjum.Alarici, legem Salicam, prologum legis Salicoe, A C. reg. Paris.inlet,Supplementcilatina n..65, fol.,
teges Alamannorum,Ribuariorum,- capitulafia 5, 7, ssec. ix, leges Burgundionum, Salicam, fragmenlum.
6, 55, 54, 78, 68 complectitur. capit.ularisll2,prologumMoyses" • et breviarihmAla-
•
C. reg. Paris. n. 4629, fol. mng., s. ix (Colb. rici exhibet.
4059, Reg. 5189, 5, 5), legem Salicam inilio man- C. reg. Paris. ri.4280 A.,olim Sancti.Remigii Rhe-
cam, Gapitulare6,quoestionemdeTrinitale,capilularia - mensis (Colb. 5029, Reg. 4240 B.), s. x, pbst com-
78, 55, 54, 55, 71,.a. b. Iegem Ribuariorum, reca-' plura ad jus canonicum facientia, NicolaiI epistolam
pitulalionein solidorum , orthographiam, epitaphia, et aiia capitularia 111,'T12, 115, 114, Herivei Re-
aiia nonnulla et chartam Bituricensem exhibel. iriensis epistolam ad YVittonem,et Joannis papavad
"C. Sangallsnsis, aulographam epistolam 94 b-ex- Heriveum de pcenitentia gentilibus baptizalis injun-
hibens valde laceram. _, genia sistif.
C. Sancli Pauli, S^long.j.s. x, Isidori,'cap. 98 C. reg. Paris. 2826, s. ix, x, capitulare 109.
exhibel. C. musceiBritannici CoiloniTiber., A..HI, s. ix, x,
; C. ducalis Guelferbytanus inter Heltnstadiensesn- capiiulare 109, babet. ...
254, s. ix ineuntis, formee longioris, capilularia n. - C. duc. Guelferbyl. inter Helmstadienses* n. 552,
ad • " "
IfJl,- 10.2,et epislolas Leonis 111 papoe Garolum capitulare 109, habet.
-Magnumservavit. C.reg. Paris. n. 1555, 's*:x, capitulare 109, habel:
C.'.patalino-Vaticanus-a. 289, s. ix, capitularia C. duc. Guelferbytanusn. 552, in 8° maj., s. x,
n.'-6I, 62,.105h. 27, 55 habet; cf. Annales nostros, scriptis variis immiscet capitulare 115 a. et legem
t. Y,p.505. - _. '
] Bajoariorurii.
B __
G. ducalis Guelferbytanus inter Gudianos n. 299, C.reg.Paris. n. 1557, s. x, capilularellSb. et
4", s. ix, legem -Salicam, capitulare" 55, excerpta libros de canbnica Vita.
capitularium 54, et 71 a. b., capitulare 106, dona- C. reg. Paris. n. 4652, fol., s. x,- legem Ribuario-
tionem Lanberti, et legear Ribuariorum complec- ruiu, Salicam, capitularia 53, 54, 112, 117, et legem
lilur. - ' - - Alamannorum habet. , "
,"
, C. Sancii Pauli in Carinthia, s. ix ineuntis, C~.reg. Paris.a. 2718, s. ix, cujus scriptursespe-
sciHcet-Jnira annos- 817' et 825 exaratus, Ima- cimen Carperiterius in alphabelo Tironiano dedil, li-
gine regis Iegislaioris proefixa, capitulare nostrum ber manualis, cui manu diversapost catalogumregum
.52, leges Ribuariorum Salica, Bajuvariorum, Ala- Francorum', Augustini expositionem in epistoiam
mannorum, breviarii Alariciani pars, lex Burgundio- sancli Joannis et alia ejusmodi, inde a foUo72 chartoe
num, capilularia nostra 21, 55, -26, 80,85 . (capp. nolis Tironianis scriptse, iniermixlis capitularibus
6-9,*12,15), 55 (cap. 5,), S5_,88, 55 (capp.-l-5), nu- 12.i»,108,T10,-H1,-1T2,115,114, 120, altcra vice,.
meris continuis capiiulorum (1-92) signata; tum ca- 118, et epistola Caroli Magni ad Albinum et ad con-
pitularianostra 40, 25, 112, 115,114, sequunlur, ca--' grcgatibnem sancli Martini Turonensis, quam Inter
iamo diverso capiiularia 124 et 155, annis, ul videri -epistolasreferemus, inscripta sunt.
potesl, 825 ei82o subjecta sunl;cf. Annales no- C. Sangallensis n. 755, anni 824, aut 825, capitu-
t.
stros, iir, p. 78-sqq. , laria oostra 21, 126, 50, 51, 52, 58, 53, et cbilectio-
. C. reg. Paris. n. 4995 (Colbert. 5287, Regius nem de Decimis ianduni. exhibens, a viro cl. We-
s.
5192, 2, 2), ix, posl aunales annorum 708-799 ,C gelin cum editis collatus est; cf. Aimales nostros,
et interpretalionesde legibus divinis sivehumanis ca- t. Y,p. 506. • -. .
noslra 112, 115, 55, 54, recapitulationem v
pilularia C. reg. Pdris. n. 4417, olim canonicofum Anicien-
legi Salicoe adjeclam, et capituIaria-78, 71, 44 a, sium (lum.Colberl. 826, Reg. 5159,5), fol., s-.ix,
51, 76, 70, 99, 87'coiUinet;.scripius in usum eccle- breviarium Alarici, leges Ribuariorum, Salicam, Ala-
sioealieujus Parisiensis, teste notilia de promulgatis niannorum, Bajoariorum, capilulare 64, lege.ii Biir-
capitulis (55) in ma.UQ.9arisiaco,et capitulari 44 a. gundionum, Anscgisum (p. 267), - eapilularia 140,
Ipse esl codex TiliariWpinde pauca mahu Sirinondi 145 a. b. 146.141 a. ampleclitur. . •-
decerpta Baluziousui fuerunt; qui tamen codice ip- C' reg. Paris., fonds de Nolre-Damp, a. 247 (F.
so non est usus. 8°, s. IX,x, capitularia 111,112,113, .114, pagi-
C. Ernesii Spangenbergiib. m., s. ix,'fragmentum 4), nam unani theologjci ^argumenti, Ansegisi fragmen-
legis Ribuariorum, legehi Saxonum,. capilularis 55' lum et legem Salicam exhibet..
initium, tum 112 (indeacap. 6)," 115, legis Alaman- • C.
norum initium,'fmemlegis Burgundionum et inilium ciim reg. Paris:, fonds de Nolre-Dame,.n.'2$'Z(F.9),
75. AntonivLoiselii,4°, s..ix, trifcus codicibus .con-
capitularis ." quorum prior A.nsegisifragmcntum, alier legem
C.Corbeiensisin 4°, s. x-, leges Saxonum et Tlm- stat, Salicam,.capimlaria 5, 6, 7, Isidorum deaucloribus
ringorum, capitularia 55,112,. 115,114, Librum po?-
s;«c. ix, x, com-. leguin, lertius eadem inanu • qua prior exaratus
• legem
nitentialemetprivilegiaCorbeiensia Alamannorum exhibet. ,
plectittir; vide Amialesnostros, l. IV, p. 546. C. olini Tegernseensis,jam rtgius' Monacensis(m,
, C. reg,-Paris. n..4788, olim sancti VincenliiLcu- n
in 4655 le- 1
u g. 45), s. ix, in 8° mlnori, capilularia nosii-a 21,'50,
dunensis, 8°,-.s.,ix (Baluz. 864, Reg." a.), 5!,.52, 26, 76, 78, 79, capul 55, 54, 55, 71, 85, 58,
gemSaUcam, capilularia 55, 54, T11,112,- inserto 40, 82, capp. 1-6, pag. 112,145,146,147, hiilium,
114,115, homiliam Augustini, et in paginis vaide la- xatquepost quhique paginas eiasas capilulaiis 150
ceris capitularia 89, 96"",exhibet. 9-14. Cpdicem hunc Aiiieipachiusanno J545
C. reg. Paris. n. 4628Ji(Colb.5455, Reg. 5289, 6), . capita
s. ixexeuntis, velx, legeni Salicam, capitularia-55, usus; sypis dedit, sed nec accurate, nec recla ihscrijptione
Ribuariorum etAla- quippequi, nulla ratiorie rasuroe .qiiinquepa-
54,72 b, 112,115,,114, legem ' " giiiafum liabita, ultimis vcrbis capitularis 150ductus^,
mannorum. lotum hdne codicem capitula -Lotharii jussu ex con-'
C. reg. Paris. intet Supplementalalina n.,215, olim- stitutionibusi^aroli elLiulovici ciecerptaexhibere ra-
Corbioneiisis,:^- long., codicem Theodosianum, le- tus sli,_error, quem..edi(.ionisprincipis )"epetitor Gol-
gem Burgiindiorum, capitulare 2,.cap.itularis 112. dastus in Coiisueludinibus-impeiialibus, p.,102-125,
capp. 5,4,10,12,.ll, forinulam de manu hi seneum etnostri etiam seviscriptores secuii sunt. ' '
missa propter furtum, legemSalicam, capitularia 55,. - C. reg. Ddris.. n. 2855, 4a,- s.-.ix, inter
. 54,711). (capp..5, 6, '8; 9, 11', 15;,22), legem Ribua- Agobardi!
"
opera documentuniT52exliibel. . ',
riorum, Alamannorum sistit.. . : •C. duc.
- C. ducalis Guelferbytaniis inter Augustwos$Q;% Rhemensis,fol., Guelferbyt.inter-Hetmstadiensesn.32,olim
s. x, inter aiiapiuraRhemensem ec-
-" in 8°, s..ix, legem SaUcam, capitularia 55, -71,alio- clesiam concernentia, e.g.' syriodum, a* 991, docu-
que atramento 112 (capp. 5, 4, 7,.9, 18), adjeclis mentum 155 habei.
theologicisquibusdam, liabet. C. Vatic. n. 5559, in 4°, s. ix eseuntis, x, de quo
115 ' B. CAROLIM. OPP. PARS I.
SECTIO PRIMA. 116
videsis Annalesnostros, t. V, p. 259 sqq.,post edicta A luerunt omnes in sittvm aduuatm et concorda m, in
regum Langobardorum capitulare 150a. et, paginis sexaginla capitula distributa, tribus tamen foliis exci-
duabus exsectis, 155 cap. 10 et 11,155 cap. 10, sis ; ieges Alamannoruniel Bajoariorum, et cap tula-
135 cap. 2 et 5, proebuit. ria Caroli Magni, et Pippini 55, 54, 21, 50; 5 , 52,
C. bibl. Chisianm,s. x, post Chronicon, Benedicti 58, 26,55,40, 71, 55icap. 1, ilerum 21 La gob-
monachi sancti Andreoe in Soracle, alterampartem (capp. 1-8, et 14), 55 cap. 2, iterum 40 cap. 5 xlii-
codicis legalis sistit, reciso scilicet edicto regum Lan- bet. Tertiam parlem, fbll. 224-557, codex Th odo-
gobardorum, Madriii forlasse superstite, capitularia sianus et brevis Langobardorum historia ex lent.
Langobardica Caroli 104, 21, 52, 55, 26, 55, (capp. Quarta parle foll. 558-415, ediclaregum Lang bar-
1,2), 87,47,40 (excepla proef. et capp. 5 4), 83 dorum, allera vice Ansegisi capitularia, ac pr lerea
(capp. 6, 13), 60, 40 (proef. et capp. 5, i), 25 Ludo- ex Ludovici capitularibus 144, et Ansegisi capi a iv,
vici I capita data inferius juncta capilulari noslro 71, 72;Lothariil25, IjiS, 155,155, 145 a.J). 146,
106,129,107,112, 115, 78, (1-5); Pippini 24, 55, LmloviciII imp. 182,185,168, 171,170,184 185,
26;Lotharii 125, 150,133, 154, 155, 128 (adjecto babenlur. Liber ab Eccardo quondam tactus sed
cap. 18),.150,114,124,'Ludovici II capitulare 165. niincprimum defloratus1, quo uti summa quae inet
,G. Cavensis, s. xi ineuntis, edicta regum Lango- humanitate \ir cl. Iacobs concessit.
bardorum et capitularia eodem fere tenore et ordine C. Mutinensisecclesimcaihedralis, quo Mura rius .
ut Chisianus exhibet, prseter quod inter Caroli Magni in edendis capitularibus, 1.1, p. n, sanclorum Ital.
leges, pagina ^xcisa, capita 1 ei 2 capitularis 104 usus est, s. xi, proemissisexcerptis Isodori et nsli-
oinittal, post prsefalionemcapitularis 40, admonitio- B I tutiorium juris Roinani, el historia Francon n et
nem n. 46 scribai, 26 post 25, intef Carqli Ieges po- Laiigobardoruni, prologum 3Ioysis,Icges Sali am,
nat, el inl28desinat, omissisreliqiiis queein Chisiano Rihua.riorum, Capitula^egisLangobardorumsei con-
iUud excipiunt--Quo de librocf.Annales nostros, t.V, cordia de singulis causis quum Rothari, Grim tald,
p. 247-262. Liutprand, Ratchis, Aistulf consiituerunt, omn s in-
C. palatinus Vindobon. juris canonici n. 45, foL, sinml adunalw el concordalmut in.codice Gofh oin
s. xn, inter diplomata multa et epislolas,capilularia 60 litulos distributa, ibges Alamannorum et ajoa-
- ^ " riorum, capitularia Car^jliMagniPippini, Ludo ici I,
98 et 158habet.
C.Bqbenbergensis,jn4°, olimMontissancti Michae- Lotbarii I et Ludovici 11,habel, quorum parten ine-
ditam Muratorius pag. 115, 151-155 (capifulari 125,
lis, s. x, capitulare 175 exbibet.
C. reg. Paris. 4615, s. x in fol. long. (Colbert. 155, 155, 145 a. b-, 146), et 162 (capitulari 184,
1385, Regius 5192, 5), edieta regum Langobardorum 185) exscripsit. Delibrb ipso cf. Murat. 1.1, p rl. n
atque capitularia exhibet; Caroli 21, 55, 26, 28, 40, proef.,p. 8-11, et Annalbs nostros, l. V, p. 262.
55, 54, 50, 51, 52, 45,46 (init.), tum foliis compluri- C.palat. Vindobotl. n. 106, Juris canonici, s. x,
bus excisis, caput 29 capitularisll4; Ludovici 145, proeter alia, capilulare 254 exhibet.
•146,155; Lolhafii 150 a.; LudoviciII, 187^189. Co- C. Paris.inter Supplementalatina, n. i6 bis,
dice ante me usi sunt Sirmondus, cttjus schedis usus fol., s.reg. IX, olim sancli RemigiiRhemensis,posle col-
Labbeus nonnulla inde evulgavit, et Baluzius qui eum lcgii Claroniontaiiin. 620, post libellum episcop ram
Thuaneum et Colbertinumvoeal. Ilalioeconlra Elipanduin capilularia 54, 50; Pi pini
C. olim ecclesimcathedralis Augustanw,jam ducalis ^(,, interrogationes el respoiisiones Index 1 gum
Guelferbytanus inter Blanlienburgenses, s. x, fol., et prologi 53", 54; lex SalicaAlcuini; 6; calalogus r gum
cdicla regum Lahgobardorum, capitularia, leges Sa- "Francorum, bolleclio 105,140,145..]).,
Ijcam, Burgundionum,Ribuariorimi, Alamannoruin, 146, 147,141 Ansegisi a.,148 (citp.5), 141 b. cap. 148,- 17;
Bajuariorum compiectitur. Capilularia, indice gene- Recapitulatio solidorumllegisSalicav;
rali -capitulorum foll. 64-75 proelixo, litulis dlstiu- Nobiliaco,excerpta capitulorum CaroliNotitia et Lud
de villa
guuntur, et hsec sunt: Garblisub noniiiie 50, 71a. b., Einhardi Vila"Caroli, Ludovici coronatio an/ vici,
82, 38, 26, 78, 54, capp. 22, 21, capp. 17-25, 56, 57, De Pecuriiaa paupere ujon exigenda cuin usura 79; Ad
48, 52, capp. 1-6, 53, capp. 12-14, 55, capp. 5'nume- hunc librum prope accedunl codd. Paris. M°> et
risconlinuis; 21, 40;-Ludovici 55, 54,112,115, 4760.
159, 120, 151, 111, 127, 122; Lolharii 125, 155,
in
169,154,155; capitula Lolharii ajre (id est in iu- C. reg. Paris. 4I328A.,in'4", s. x, calalogosr' um
diee) omissa ciin, scilicet capp. 1-41, argumenla ca- elpopulorum, legem.Salicam, capitularia 112, 115,
114, jus pagi Xantensis, 71, 87,145,146, Pa lini
pitulorum conciliiRomani an. 826; tum alio nume- confuiationein
rdrum ordine inito 148,125 (capp. 12-14), 47 (cap. Elipanui et Felicis, 54, 50, exhiiet;
14), 150 (cap. 13), 12*4,demum 128, 145a. b., 146, lunc Incipiunt libelli vel decreta Clodovei et Ch tde-
150 (capp. 3,11,12,14), subjeclo 123, cap. 11 ; Eu- berti siveChloiharii et Caroli lucide emendatum de
genii conciliumRomanuni an.,826 ; LudoviciII im- Legibus divinis et humanis, 5, 7 (cap. 1-12, 16 1-8),
peraloris 185,186, 188, 190'; notilise complures et lex Suavorum absque textu 6, 21; Memorati de
chartse episcopatum Augustanum coucernentes, et pI octo bannis (deseptem seplenis); recapilulalio oli-
juramenti Judeeorumformulavmanibus diversis sec-\ dorum Iegis Salicee, 7|(capp. 1-5, 9-11,15-15 , 6,
x^xii libro inscriptoesttnt. regum catalogus Ansegisi capitularia 103, 40,
C. Casinasn. 555, fol., s. x, de quo vide Annales 145 a. b., 146, 147, 141 -a., 148 (cap. 5) 14 b.,
noslros, t. V, inter complura alia capitularia 109 et cap., 148,117; reeapitulalio solidorum legis Sa c
220 exhibet. Notitia de villa Novilliaco, excerp.tacapilulorum i
C. ducalis Gothanns, olim sancli Maflini Mogunti-•- roli. etJLudovici, Einhardi Vita Caroli et non ulla
nensis, s. xi iheuntis, In folio maximo, duabus ,co-', alia..Liber excodice Supplement. 164 bis aut alio
luninisperpaginam exaralus, quatuor partibus con- quodam ejusdem estcodex generjs descriptus- esse vid tur.
stat, quorumprior, fol., 1-146, imagine legislatoris' Apographumejus reg.Paris.
- n.4651, c art.
prsefixa,Ansegisi et Benedicti colleciiones capilula- et membr., sec. xv. ! ,
Mum,adjeclis Ottonis M. Capitulari Francofordiensi, C. reg. Paris. n. 4760;{Baluz.565, Reg. 4265' 7),
et capilulari sphiio anni 822, apud TheodbriisvUlam,. 8" maj., soee.x, xi, post]lectioiiesde Trinitate e in-
secimda, foll.- 147-225, successiones iriiperatorum dicem legum ': Incipiunt \libeUivei-decteliochlod veo
usque Ludovicum I, prsefationes Moyses gentis Ju- et childeberiosivechlotarioet harolo fuit lucide e en-
daiorum et Gens Francorum inclita, legislatorum. datum. De Legibus divinis erhumanis, etc, fer ut
imagines,leges Salicam, Ribuariorum, Capitula legis; in codicibusSuppl. 164 bis et 4628 A;; prseterm ssa
Langobafdorum,seu concordiade singulis causis quas; tamen menlioneJegis Suavcrum, 55, 54 (capp. 1115,
Rolliari, Grimuald', Liulprant,<Batgis,xiisinlf coiv.li- 15, 1.6,20); lex Salica; interrogationes Pippini, c.
 ilT CODEXDIPLOMATICUS.— PROLEGOMENA. 118
112, cap..2';benediclic. cfucis; lectio EpistolcePauU A i Faure (Regius 4654, 3) ad caleemcollectionum
ad-Romanos. Juris carionici quoedam ex capitularibiis regum.et
jure consuetudiriarionecnon
C.reg. Paris. iriter Supplementa tatina n. 75,' fol., -lamhabet. • sacr-amenti
' regii formu-
- .
s-x, oliia-collegii Claromontani, et fortasse Sancti
VincentiiMettensis, imaglne legislatoris proeflxa, ca- C. AmbrosianusMediol. O, 55, 55, olim cmnobii
pitularia 15, 15; 14 a. b.,-12, 17, 50, 51, 32, 41, Oscelmvel Susa in Savoia, in 8°, soec. xi ineuntis,
44 b.,T>3-,54, 55, 57, inserta recapitulatione sofido- eequeac proxime sequentes edicta regum Langobar-
rum, 58, 59, 61, 63, 71, 76, 81, 84, 86, 87, 92, 95", dorum et capitula Caroli Magni,"Pippini, Ludovici I,
95, 96,22,21,103-1)., 99,100; Ansegisicapitularia^ Lotharii I, LudoviciII detracta, necnon leges Wido-
140,145 a. b.,146,- 141. a., pag. 555, Jeg.-12-55. nis, OltonumI et III, Henrici II exhibet.-Capitularia
103 a., 175,177,193,197,199,208, 207, 214 a. b.; ordine genuino dissoluto, et iis.qusepotius ad tempus
synodus Meldensis anni 845, 160, 1-62.. synodus quam vi legis perpeluseedita fuisse viderentur dele-
Lauriacensis a. 844,. 164; inserta syhodi JVIeldensis tis, eo modo numeris capitulorum: continuis scribun-
cpntiriuationo; 174, 215,215, 249; catalogus regum tur, quqmodoin editione Muratorii- conspicimus. Ic-
Eraneorum; -lex Salica, inserlis prologoverbis cap. tofum ea mahu prodiisse eo patet, quod efin codici-
"7capitularis 55; jus pagi Xantensis; leges Ribua- bus prsecipue ViridoDonensi,Yerqnepsi et "Estensi
riorum, Alamannorum, Bajoariorum, Caroli"Magni jura prout sseculoruihposteriorum risu afctius deflni-
capitularia ordine fer-e-"cbronologicpdisp.osita.sunl;_ ta vel_esplanala,erant,.et a genuiriosseculinoni deci-
leges excompluribus iibiis collecias esse, e. g.ca- mive textu aliquanlum aberrahtia, proposita sunt. In
pitularelTS, ex libro missatici Senonensis, et 197,]B uno Ambrosiano capitulare noslrum 251 habelur;
ex libro missalici Tervannensis petita persuadent. vide Anriales nostros, t. V, p.!264-277. Adcodicem
Cum hoc libro plurimum consenlit, si pmnino alius hunc proxime accedit •,
fiiit quod vix credam, codex quem Sancii Vincimlii C. Ftorentinus bibl.-Laurentianoe pl. 89, sup. 86,
Mettensem Baluzius vocal, et utrique in plurimis in 8°max. ,-s. xi exeuntis, qui edicta regunrLango-
cong-ruusPalatinp Yalicanus Ansegisi, cujbs lectio- bardorum el Capilularia continet, ei in constitulione
nes in codice regio Parisiensi n. 4639 (Baluzii '271," Coiiradill defleil; vide Annales, t. V,, p. 277-282."
fieg.4245",5), manuDe-Bru anno 1675, a'd Baluzium Cum eo plurimum consentit.
transmissa sunt.Xibef qaoque collegiiTS'avarriciquo C. Londihensisin MuseeoBfitannico, n. 5411, fol.
Baluziususus.esl, adistosprope accessisse videiur. min., s. xiexeuntis, oUm Vehetus, quem"an. 1827
G.,reg. Paris. n.4626,.fol. , s.x, olim bibl. Ma- evolvf,"Edictaregum Langobardorum etcapitularia,
tiscbnensispostea Bigotianus, legem Salicam,capitu- aritiquis nonnunquam inscriptionibus,servatis, usque
laria 55, "54",72 a.r21, 111, 112, 115, 114, 197, ad leges Henrici 11imp ., adjectis alia sseculi tamen
178,218,198, et post recapitulatione.n solidoruni xi yel xii njanu conslitutioniJjus Conradi II et Henrici
III exbibet, aspers,isbincindeglossis tam margina-
aiiaciue.legalia,breviarium Alarici et legem Burgun- libus
dionumliabet. Codiceminrnissatico Malisconensiet quam interlinearibus.
Divisioiiensiexaratum esse,'lectio ejus in eapitulari , C. palatinus Vhidobonensisin catalogo Juris civi-
197 arguit. "" ". Iis.n. 210, fol., s. xi, edictum et capitularia ample-
_-C.reg. Paris. n. 4658,J'pl., s.x, olimPithmi, post- xus, in.conslitulionibus' Henricilll desinit. Glossas
ea. Jac. Aug. Tiiuqni (Colb. 1597, Reg. 4245, 1), P etformiilasjudiciales multas pneebet. Simillimus ei
( est
Ansegisi collectionem,capitularia 105,140; 145- a.; - C. Yeronensis. comilis illustrissimi, de Gianfilippi,
J). ;T46,441 a. Benedicti addiliones i-iv, capilula-
ria 160,162, 163,164,16i, 166, 167,172,174,175, olim ecclesiee Sanctoe.Eufemise Verpnensis, in 8°
-176, 177,178,180,181, 178, 194, 193continens, ex naies mai'., seec.xi exeuntis, elxii ineuntis, de quo.cf. An-
capiiulari 181. Rhemis exaratus esse videtur.. Ejus- nostros, t. V, p. 282 sqq.; desinit. in Henrico
dem argumeuli codicemTiliaiium a Sirmondo in ca- III; adjeclimi est-fragmentum legis Salicee. Dltimus
C. Eslensis, s. x:v, a Mpralorip in.edendis edictis
pitularibus Caroli Calvi adhibitum fuisse existima-
Verim.. , . Langobai-doruniei capitularibus adhibitus, jam haud
. C. reg.Paris. n. 4761, oliui Philiberti de la. Mar- amplius in biljliotheca ducali Mhtinensi exstare vide-
re.. Divionensis, s. x, posf, Ansegisum Capilula.a tur.
domng Carolo itnp. et fiiio ejus Ludovicoac sapienlis- Quibus accedunt codices legis Lombardsc, qubrum
- simis eormn
episcopisexcerpta, scilicet excerpfa li- . lextus Ictorum in usum valde immulatus, ab airtiqua
brorum Benedictl i, ii, iii, a Baluzio p.5I9 sqq., et genuinalpctione sseperecedit, ideoque in ;paucis
pro genuinis Caroli Magni capitulis perperam-babita tantum locis, prsecipuein consliluiionibus impera-
nectamen.anno alicui assignala; tum capitAilaria torum sseculixi cum eo conferendus eral; et inspexi^
l'75,"2I|, 218,.103,140 a.,145 a.b., 146, 141 a.,_ nius quidem.
eapilula qusedam Benedicti libris excerpta ; 242, C. Cashiatem, h. 328, in-4°,soec xi exeuntis,"vel xii
244,109, . •. ineuntis, de quo-cf.Annalesnostros l. V, pi 297.
C.reg.JParis.5.095, s.x,prseterHincmariRhemen- iy. C, palat. Vindoboh., incalalogo juris civilis n. 59,
siset LaudunensiSj.alque Nicolai I epislolas, syno- s. xiexeunlisrliilera Langobardica exaratum;
duni Tusiacensetn an. 860,,capitulare 215, et litte- . CVaticano Palatinum, n. 772, fol», s. XH, cu:
ras synodi Carisiaeensis ad Ludovicum Germaniee opere exaeto, alia manu soeculi xn, constitutiohei
regem". . . Lotharii TII, an. 1127, et Eridericil, Roncalienset
G. reg..P.aris._5878, s: x,. poenitentialem Librum. anni 1158 subjecioeleguntur, tum eidem proximus.
et excerpfa capituloriim,inde apag. 158,.etiani Ga- C. i'e'c/.J>aris.,-n..4617,foI., s.xn, eiii esedem Lo-
roli U, 174, 215,-et Carlomanni a. 884. C. reg. Pa- thariiet Friderici constitutiones manu soceuli xu
ris: n. 4576,-infine colleclionis canonum Benpdicli additsesunt..
11, eap..279^C. reg. Pxtris: 1455, fol., s. s, olim Jq- C, Vatic. n>5853, s. x-ir,irieollectione canonunj
cobi TavelliSenonensis(lum Colb. 5368, Reg.. 5887, cardinahs Deusdedit excerpta capitularis 128 habet."
1^.1_,.A)^JBenedicli
- i, 55,.36, in .pagina-codici* proe-
~/ €',- Vaticanus, n.3922^fol.' chart.,.ssec, xvi, capitu-
fixa exhihet.- lare"75 exhibet. - . ,
C. reg; Paris^ 2859r s.- x, 1750,- s. xi,. et 231'9,. • Quibiislibris iri Germanisenoslroeet Helvetioe,Ita-
cbart. eap.,177, habent.-Accedunt codd. reg: -Mona- Uoe,..G"aUioe, Britannise bibliothpcis reperlis, evplutis,
cerisiss._i-x,VindobonensisJuris canon.. n.,S9, fol., excussis, atque editionibus anterioribus adhUntis,
s. x, et GuelferbytanusAugust. 85, 21, fol., ssec. x, prlhium idpraestare cdnatus suni, utlextum qualeni
qui Caroli II, capitulare de Jiii'eeis-scilicet fragihen- in codicibus antiquissimisetmaxime fide dignis.inve-
liim eoncilii Meldensisari. 845, servant."" nissem, talem proponerem, adjectis lpctionibus codi-
C. req: Paris. n: 4575, in 8°, st xn, olim Antohii Gumet editionum prsecipuis. Tum distinclibnem et
119 B. CAROLIM'. OPP. PARS I. SECTIO PRIMA. 120
nexum capilulorum genuinum in liliris lclorum usui Avisus
, cram, loco suo jreposui; inedita plurini r.une
comparatis oequeac in editis haud raro deletum, ad primum Bepefta addidi. BeneriiciiIibfos tres e m ad-
fidem codicum oplimorum, prout res poslulare vide- ditionibus suis, publica auctoritale in Germana no-
batur, restituendum, censui. Deinde mDnumentum stra nunquam receptbs, quorumque nonnisi Jinus
quodque tempori suo locove quo edilum sit.adsignare apud nos codex exstel,| una cum constitutioiie secula
aggressus, Scriplorum nostrorum, epistolarum et xn confectaTlaroli Magni de expeditioneRom na, et
cbartarum a nie collectaniih, et diplomatum a Boeh- capitulari spurio Triljuriensf, ad calcemconst tulio.-
mero noscro regeslis suis illatorum subsidiopluri- num imperialium reliquarum tomo Legum s undo
mum profeci. Leges populorum, una cum pirepagi proponendarum rejecil Quo consilioeffectimi st, ut
Xantensis a Baluzio pro capilulafi lertio anni8I5 ex monunientislegalibusgenuinis ordine suo d" posi-
habito,iomo'alii sepositas, et chartas omnes Sed et lisclara jam et sineera reipublicee apudpatr s-no-
epistolas paucas a Gpldastoproecipue et Baluzioeol- stros imago redeat; quam ut filii nepotesque oculo
leetionibus suis insertas, utpote in magna diploma- sagaci intuentes, inde jadpatriam contra hoste for-
tum imperialium etepistolarumcolleclione nostra re- liter defendendam,et rem publicam Germani juste
ferendas, loco movi; capitularia a GoldastoetBaluzio sapienterque administrandam ariimos sibi ex mpla-
Benedicli ex lib.ris decerpta, ut spuria nulliusque que sumant, "voveoet'|exopto.|Dabam
* Hanno eree,
auctoritatis mihi probatoe, resecui; econtra capilu- a. d., 6Idus Julias an.|i855. _
laria quee ih Ansegisi coUectionemilii deprehendisse

IN PIPPINI ET CAROLI MAGNIDIPLOMATA

D. BOUQUET MOMTUM.

Pipphii e! CaroiiMagmBiploinaladaturi,ad vera et B ] paliium morem servavit: Signum Caroliglorio issimi.

genuiria a falsis "etinterpolaiis secernenda, quasdam regis. Idem proestitil Carolomannus ejus frat r. At.
regulas,- quas- a Mabillonio mutiiamur, proemittere post accsplum imperiilm Carolus adhibuit, S gnum
opersajjretmm ducimus. Caroliserenissitnihnpefatorisseu Augusti, inter osito
• I. lnscriplivries..—Pippinusvcterem prajcedenlium monogTammateinter signuinclCaroli...
in suis vpces
Pauci ex Merovingici mo-
regum- inscriptionem diplpmatibusutpluii- IV. Monogrammal-j-
mum retinuit, hoc modo : Pippinus rex Francorum nogrammate usi sunt in diplomatibus,nec alii uam
vir inluster: quandoque addidit gratia Det, propterea qui prseimperitia nombnsuum scribere non val bant.
quod extraordinario modo pervenerat ad regnum. Primus perpetuum mohograrnmaiisusum ac orcm
Aprisco etiam ritu non recessitdarolus Magnus,qui in regia diplomata induxit Carolus Magnus., uem
patris exemplum imitatus, additamenlo gratia Dei morem cseteriad Philippum.teriiumFrancorum reges
fereperpetuousus esUIn ejusDiploihatibustria consi- retinuere. Monogrammaita concinnaricuravit C rblus
deranda sunt teiripora. Primum ab inito regno Fran- ut signum crucis, quo superiores Francorum eges
coriim ad regnum Langobardicum, ab anno 768 ad in lilteris suis usi fuerant, repnesenlaret.
annum 774 excurrente : alterum ab eodem anho ad V- Cdncellariisuscriptio. —.'Post Franeoru re-
annum 800, quo cororiatus est imperator : tertium - ges primus e regione'referendarius seu cancell rius,
inde ad finemvilse. Primo illo tempore hanc formu- archicapellanus aul nblarius diplomatibusanti uitus
lam adhibuit : Carolus graiia Dei rex Francorum vir • suscribere solebat si-niembrahsecapacilas pate etur;
inluster; qualem eliam usurpavit Carolomannusejus sin minus paulum infra regis suscriplionem. Hoc
fraler. Secundo intervallohac formula usus est r Ca- < Q maxiineservatum est suh secundaslirpe, cujus can-
rolus gratiaDei rex Francorum et Langobardorumac cellarii-fere semper paulo infra- regem suscriiuiit.
palriiius Romanorum, addendo SKpissime,vir-inlu- Sub Carolingisplures erant cancellarii seu n tarii,
sier. Tertio, in nominePatris et Filii ct Spiritus San- quibus unus prseerat dictus notarius summus, rchi-
ai, Carolus'serenissimusAuqustus, a Deo coronatus, notarius, protonotarius, nonnunquam summu can.-
tndgnus et pacificushnperator, Romanorum gtiber- ccllarius,.arcjiieaiicellafius, aliquando absolul no-
nans imperium, qui et per misericordiamDei rex tarius et cancellarius,-bomiuiiquamarchicapell nus.
francorum et Langobardorum,in quibusdam tamen Notarii si quando vice cancellariorum suscribe ant-,
iiivocatione suppressa, forte seribarum oscilaniia. hac formula utehanlur: Widoiaicus ad vicst Ra-
—
II. Suscripliones. Cafolovingici"reges iri lilteiis donis. |
suis suscripfionis el annuli menlionem]exprimere so- VI._—Cancellariorumet notariorumnotnina. Ejus
lent, proeterquam in placitis el minoris momenii di- quem alii Egium seu Eguim vocant, qui Pippin* Re-
plomatibus, cum reges passim non suscribereat, sed gis Diplomatajussus recognosceresolet, non s. mus
solus caneellariusautnotarius, nullam regi;c suscri- cancellarius, sed notarius dicendus est, uli ei hro-
ptionis, et plerumque regii annuli _autsigilli mentio- dingus et Widmarus. Hilherius vero Pippini chi-
neni tunc faciebant. In aliis majoris momenli-diplo- cancellarius fuil, utquijauctoritatesuaregiasli eras
malihus utrumque exprimere mos erat, in hunc fere recognoscit ac suscribit. Mabilloniusmenlibne non
modum : Manu nostra seu propria subterfirmavimus, facit BadiJonis, qui tamen canceliarii munus ol iisse
aut subler eam decreviinusadsignare vel adsignari videlur ante Hiterium, qui ejus notarius erat. Tam
iussimus.ObservatMabilloniuse mujtis pauca se in- in aulographo Diplomate pro monasterio Ful ensi
venisse regia diplomata, in quibusneque suscriptio- I>] Hitherius subscripsisse dicitur ad vicem Badi/ is :
nis neque annuli apposita sit meiitio, ubi lamen rex in quibusdam aliis dicilur Hitherius scripsisse Ba-
subscribit, nec sigillunr ejus apposilum est. In liis dilo vero recognovisse ac suscripsisse.
omnibus rarissima esl sigiili mentio in exprimemla Cancellarii oflicium exercuit Hitheriusab in unte
clausula sigillationis, tametsi in contextu diplomatis Caroli Magni principatu. Notarii sub Hit erio
aliquando occurrit. fuere Rado, WigbaldusJGilbertus el Optatus.'H the-
III. Suscribcnditnodus.—RegesCarblovingici,ut in rio successitRaSo abbas Vedastinus, qui non rios
cseterispassim, sic et in modo suscribendi a Mero- habuit,"Wigbaldura, Gilbertum, Oplalum, Jaco um,'
yingicis descivere. Pippini hcec erat formula : Si- Erkembaldumet Widolaicum.Terlius Caroli ' 1 gni
gnum ^^ Pippinigloriosissiinircgis.hiterpGsilosigiio cancellarius fuit Erkembaldus ab anno circit r 29
criicis inter'Signum et Pippini nomen. Solumcrucis regni ejus ; notarius Erkembaldi, Genesius, q an-
sigiium manu principis expressum erat, ceetera can- quam Radoadhuc canceilarius nolatur in diplo ate
cJlarius seb jiotariuS' adscrjbebat. Carolus -Magnus Osnabrugensi, quod anno imperii Carolini t riio
 121 CODEX-DIPLOMATICUS. — CAPITULARIA.— AN.769-771. 122
concessum est, ad cujus vlcem subscribit Jacob. A etiam et grafioncs in ea adscribi fecit, leste Anasiasis
Quarlus Garoli magni cancellarius eeiiseudus est in Hadriano. Incoeteris Gafoli. Magni diplomatibus
Hieremias, postea Senonensis archiepiscopus, cujus nulla procerum, nisi cancellaribrum et-nolariorum,.
notarius fuit Wilberus.' His Bartholomoeumaccenset subscriptio.
" . - . ,
In Vita CarolimonachusErigolimensisad annum 769. ' VIII. Antius Incanialioiiis, Indictio. — In secunda
Sunt qui Autpertum abbatem etiam Carolinis cancel- stirpe omnia fere "diplomataquoead res ecclesiarum,
lariis adjungant, sed non satis valido fnndamenio. monasteriorum, priyatarumque personarum.^jerti-
apud Yulturrium nent, carent annis Incarnationis :• sed nonnulla, quse
v Aufperlusquippeanlemonachusfuit
in Italia quam Cafolus rex Francorum "dictus est; rem publicam maxime spectant, cum annis regum ad-
nec unquam inde in Franciam demigrayit. Si fides jiinclos liahent annos Incarnationis. Unicum reperil
est AucloriGhroniciLaureshamensis, Eginhardusfuit MabilloniusCaroli Magni diplomapro Mettensisancli'
notarius et.archicapellanus Caroli. Ruolfridunrabba- Arnulfl coenobio, quod annisIncarnationis prseditum
tem Carolinolariumfulsse eonslat ex ArinalibusEgin-' esl: illudquegenuinum non censutsset, nisi inspexis-
hardi adannum809. AmaUjertumsuggeritdiplomase- set autographurii optinioc notoe, cui lamen sigillum
cundumOsnabrugense, quod honnullisuspectum ha- nullum appositum est.Tndictioniseommunis ususin
benlftamelsi Erkembaldus,ad cujus vicemAmalberlus diplomatibuscocpit ab imperio Caroli Magni, id est
litterasrecogriovissedicituf, Caroli MagnicanceUarius ab ineunte anno 801, si tamen excipiasprsemissum
fuit. Alios notarios habuit Erkembaldus,- Aliifredum pro Sancti Arnulli ccenobiodiploma.
scilicet, Ibboneiri,Suaviumet Guidbertuindiaconum, - Diplomata;quseab istis iegulis aberaht, prseter-
Qui piaciia Garoli recogiioscebant, cancellarii erant ,g mittimus, non quod ea omnia f alsa existimeriius, sed'
extraordinarii, quales iuere Theudegarius, Chrotar- quod in rniimo ha.beamus-illa tantum tlare quoe ab
dusetEIdebertus. omni suspicione sunt libera. Jam 3n superioriTolu-
VH.'Procerum suscripfones. — Pippini regis pri- mine mbnuimusrnec satis juoiierepossumus,"diplo-
6Tilegium
' subsignatum pro Fuldensi monasterio a proceribus mala, qu.^esolenmesnonprseseferunt alioruni Gondi-
' constructioneest. Ejusdem Pippini proeceptum.pro tiones, non continuo liabenda pro falsis, sed tantum
et dofatione monasterii Prumiensis, pro interpolalis ac suspectis. Fieri enim omninopoiest,
editum a' Mabillonio tom. U Annal. Bened., pag. quemadmodum observat Maliillonius,ut diploniata,
705, episcoporum-et cbmitum subscriplionibus•mu- inscripiiones et suscriptiones prseferant falsas atque
"nitur. Carolus Magnustestamenlum suum ab episco-, insinceras,. quoruni tamen conlextus a veritate non
pis, abbalibus .comilibusque,qui tum prwsentesesse abhorreat. Djplomata, quse in Germania, llalia et
poluerunt, subscribi cufayit, prout legitur apud aliis regionibus, quee amplius non suntFraneiee di--
Eginbardnm in ejusVita: Istud prsecessit donatio tionis, emissa sunt, non reprsesentabimus, eorurn
ab eo facta Ecclesi.e Romanse,quam propria manu tamen inscriptiones et, s~usc'ipiiones exhibebimus,
ipsecdrroborans, universos episcopos, abbates, duces modo ea ihdubilata arbilreriiur.

GAPITULAMA.

CAPiTULARE GENERALE (Aii.,T69 - 771).

Edilum a Baluzioex CodiceSancti VincentiiLaudunensis publici juris factum, atque anno 769 ascriptum,
prout excapile 18.conjicerelicet,'certeprimis Caroliahnis etfratre superstitepromulgatum est. Singula ejus
prsecepta.ex Capitulari Garlomannian. 742 •aiiisque conslitutionibus ecclesiaslicis fluxisse videntur (Gf;v. c.
cp. 7 cumBonifacii epistola 73,apud Wiirdtwein, p. 197). Benedictilibro tertio.capp. 123-140 tota constitu-
tio, prseter lamen caput 16, hidoctis clerieis periculosius, repetita est^ Cujus quidem ppe textum Baluzianum,
recensiii,-cuni in codlce oliriiLaudunensi Sancti- Yincentii, jam inter regios
" Parisienses
' n. 4788 insignito,
' •
capitularenostrum non reperissem. - -'•
. Karolus,gratiaDeirexfegniqueFrancorum"recior,"G_ih omnibus apostolicsesedis a. Hortatu omnium fide-
: et deyotus sanctseEcclesise delensor, atque adjutor lium nostrorum,et maxime episcoporumac reliquo-'
' "- ' ' " "
- f" -.
j "N0T.E." : '.
a Heeesic distincta sunt in CodiceLaudunensi et apostolicse sedis meniionem faciunt.vlnfinitum esset
apudJ3urchardum el Ivonem, cum iniibro' seplimo omnia persequi. Suflicianfde exemplis Illa quse dixi-
Capitulariumpostrenia ista verl)"aconjungantur cum mus. Sincerior itaque videtur lectio quam nbs hle
. sequentibus. Magnum-autem inter utramque lectio- retinuimus. Ad Carolum namque cum Jisereditate
nem discrimen est. Kam in libro septimo Capitula-,. paterna transierat defensioRomaneeEcclesioe,quam
jium Carolus ait se cohstituisse hsecCapitula hortalu ille filiis ac posteris suis hsereditariani reliquif, "ut
apostoUcsesedis; hic vero se vocal adjutorem apo- - pluribus ostendit Marca in -libro primo""deGoncordia
stolicse sedis; deinde consiitutiones feft ebnsultu cap. 12. Itaque Ludovicus etLptharius ad Eugenium
consiliariorumsuoruni, absque ulla menlione inter- 11scribentes, aiunt se"debitores^existefeut huiosah-
ventionis apostolicaj sedis. Sic Capitulare anni 779 clissimse sediJn quibuscunque.negotiis atnrilium
faclum. est absquehortatu apostolicoe sedis, ilem. ferre debeanl, respicientes, ut opjnor, adinitium
constitutio de emendatione librorum et offlciorum islius nostri Capitularis. Joannes VIII in epislola 47
ecclesiasticorum. Capitulare -item anni 789 facium" ad" imperatorem, ait eum a majeistate-superna -con-.
est curii consilio episcoporum e't optimatum regni. cessum essepotentemet Strenuum adjutorern sarictse
NuIIa"sedisapostolicoeiriter hoec mentio. Idem di- Ecclesise.Ceftum est "aQjutoriumquod GaroJtjs apo-^
centom de •Capitulari Saxpnum-anni.797. Forlius stolicse;-sediet Rqinanis poniificibus iulit, immprta-'
urgent Capitula additaad legem Longobardorum lem ilUgloriam'peperisse.' Agnoscunt istpd, lubenter
ai.n9 801, qusecum latafuerint in Italia, ac foTlesub., eliamipsi Romani pon.tirices; neque in animum cu-
otalisLeonis III, Romaiii^poniificis,. nullam tamcn jiisquaih eoriim intravil conjumelidsaJri maxhnum
 123 R- CAROH M. OPP. PARS I. SECTIO PRIMA.. 2£
rum sacerdotum consultu, servrs, Dei per omnia A rochiam adpopulosconflfmandos, presbyterse pef
omnibus armaturam portare vel pugnare, aut in paralus-sit ad suscipiendum episeopum, cum c Ile--
exercitum et in hostem pergere, omuino prohibemus, ctione et adiutorio poputi qui ibi confirmari de et..
nisi ilU [Al., illis] tantummodo qui propter divinum Et in coena Domini semper novum chrisma ab pi—
ministeriiiffi, missarum scilicet soiemuia adimplendai seopo suo quaerat. Et de vgtere nullus bapti are'
.et sanctorum.patrocihiaportanda, ad hoc electi sunt; praesumat,. sed ardere, in luminaribus ecclesiae fa—
id est, urium velduosepiscopos cum capeUanisapres- ciat. j ,|
byteris prineeps secum habeat, el unusquisque 9- Ul nemo accipial ecclesiam infra parroch am
praelectus unum presbyterum qui hominibus peccaia sine consensu episcopi sui, nee de una"ad ai am;
cpnfiteutibusjudicare et indicare poenitenliampossit. ti;anseat.
2. Ut sacerdotes neque Christianorum neque paga- 10. Ut de incestis et criminosis magnam cu am
nOrumsangpinem fundant,; - habeant sacerdotes, 8-|ne in suis pereant sceleri us,
3. Omnibus servis Deivenationes et sylyaticas-.va- et ariimae eorum a distrieto i iudice Christo
... eis re ui-
galiones cum canilms, et ut accipitres et falconesnon rantur. Similiter de inlirmis et pocnitenlibus, ul o-
liabeant, interdicimus. rientes sine sacrati olei upctione et reconeiliation el-
4. Statuimus ut secundum canonicam cautelam B viatico non deficiant. -
omnes-undecunquesuperveniehtes ignotos episcopos, 11. Ul ieiunium qualuor temporum et ipsrsa er-
vel presbyleros, aule probalionem. synodalem in ec- dotes observent 4, et plebl denuntieni ohservand m.
clesiaslicum ministerium non admilleremus. 12. Ut &i mallum venire nemo tardet,'pr' unf
6
5. Si.sacerdotes plures uxores habuerint, yfeisan- cifca aeslatem, secundo circa' autumnum. Ad lia
guinem Christianorum vel paganorum fuderirit,"aut vero placita, si necessitas fuerit, vel denunti tio
caiionibus obviaverinl, sacerdotio privenlur,. quia regis urgeat, vocatus verrifenemo tardet..
deteriores sunt secularibus- 13. Ut qiiando denunliatum "fuerilpro rege vel ro
fliielihus suis qiiaUbet causa orationes facere, n mo
6. Decrevimusut seeundum canones unusquisque ex hoc
neglegensappareat^
cpiseopus in sua parrochia sollicitudinem adhibeal,
adjuvante grafione qui defensorEcclesioeest, ut po- --14.- Nullussaccrdosnisii in locis Deo dicatis, v in '
in tabernaculis-et mensis lapidei al».
pulus Dei paganias non faciat; sed ut omhes spurci- itinere pbsitus
lias gentilitalis abiciat et respuat, sfcvelprofaiasa- "episcopo ^consecralis,, missas celebrare praesu at^
tfuod si - praesumpserit,' gradus sui periculo su ia-
crificia mortuorum, sive sorlUegosvel divinos, sive • " -. r
cebit; " '
phylacteria et auguria, sive ineantalioiies,- sive ho7C .
slias imhiolatilias, quas stulli homines juxta' eccle- ' 15» - Sacerdotes "quL rite-non sapiunt adimp ere-
sias rilu pagano faciunt sub nomine sanctorum mar- "ministeriumsuum^nee discereiuxta praeceptum pi-
lyrum vel confessorum Domini; qui potihs quam scoporum suorum pro vifibus satagunt, vel cont m-
ad misericordiam .sanctos suos ad iracundiam pro- ploies canonumexistuht^ ab officioproprio=sunts b-
vocant, movendi quousque haec pleniter emendata hahe nt-
7.' Statuimus ut singulis apnis unusquisque epi- ' 16.. Quicunque. aiitem a suo qpiscopo freque ler.
scppus.parrocbiam suam sohicite circumeat, et po- admonitus de sualscleniia', ut: discere curet, fa erer
pulum confirmare ei plebes doeere et-investigare, et negle-xefit, procul dubiq-et ab oflicio removea ur,.
prphlbefepaganasobservationes, divinpsquevelsor- et ecclesiam quam tenet, amittat; qula ignora tes
fdegos, aut auguria, phylacteria, iricantationes, vel legem Dei eam aliis anhuntiare et, praedicare oir.
omnes spurcitias gentilium, studeat. possunt. , ,
8. Decrevimus quqquejuxta sanctorumjCanpneS;, uV 17. Ulnuljusjudex.nequepresbyterum neque ia-
unusquisquepresbyter In parrochia habitans_episcopo -conum aut clericum-, aut iuniorem ecclesiae, e tra
subjectus sit illi.in cujus parrochia habitat, et semper conscientiam pontifleis per se distringat aut n-'
in quadragesima ralionem et qrdinem ministerii sui, demnare praesumat. -Quqd si .quis hoc fecerit, ah
sive de baptismo, siv.e-de fide calholica, sive de pre- eecles.iacui iniiiriam inrogare dinoscilur, tamdi sit
cibus, et ordine missarum episcopo reddat s. Et D sequestrafus, quamdiu featum-suum cognosca et
quandocunque iure canonico episcopuscir.cumeatpar- emendet.
' ' VARIANTESLECTIONES. ;
4r. et ostendat. Bened. RI,' 130. a e. vetus non tardpt ibid. *•ne usqne reqiiirantnr deest BI. 52,.
.*ipse sacerdos observet et p. denuntiet o. IR. 155. c et alferum RI. 133. 6 qm III. 1-56.,
' " - '
NOTJC. ,
principem Valdesiicogitatio,, gui capite20 operis de stianismus olimprorsus exslmctus InHispania f is-
Dignitate regrim fegnorumque Hispahise § 1S, ait set, utijam observaturo,esl a viro eruditissim .
illum,, cum pro libertate sedis apostolicselaboravit, B.VLUZ
<_non tam pro arls el focis Ecclesisedimicassequam a Ita correxi CarolonianniCapitulare et Beneclic ih
quodsufliinteresset; > immemor videlicel summorum secutus, ut sentenlia ipsa requirit; CodexLaudu n
ejus in Ecplesiam merltorum, ingratus etiam adver- sis legit: presbyleris. Et\unnsqnisque minceps u V
sus meriioriam hominis absque quo forlassis'Cliri- presbyterumsecum-habealqui, etc.
 125 CODEX.DIPLOMATICUS. — CAPITULARIA.— AN. 779. 126
18. a Ut nuUus episcoporumveTseculafiumcuius- _A-siquis hoc facere tentaverit, tamdiu sit ab oninium
cunque alterius episcopi sive' ecclesioe sive privali carilate suspensus, £l a communionis gratia seque-
res, aut regnorum divisioneaut provinciarum seque- stratus, quoadusque es ablatas cum fructuum satis-
stratione, competere* aut relinere praesumat. Quod faclione reslituat.
VARIANTESLECTIONES. . - '
'' autpetereconcil. Aur
. NOT^E.
a Cf. eonciliiAurelian. \-, ann.o549, canonem 14, apud Sirmond. Concil. Galiise 1, 281, unde hoc ca-
p.
put iluxissevidelur. PERTZ.

GAPITDLARE DE BANNO DOMINICO (Girc. an. 772).

Constilutionemin Ortloffiiviri ci. Jibellode Lege Salica, pag. 30, latentem, iierum publiGijuris fecimusex
codicebiblibtheceeregioeBsibenbergensis,leges Salicam, Ribuariorum et Alamannorum continenti membra-
naceo soecuU-ix, in-8° longiori, in cujus pagina 506 et 307 repertam anno superiori exscripsi. Data esse
videtur primis Caroli annis, certe a anle ea capitulariaquibus
~" annis 797et 803 easdem leges Baioariis
' atque
Saxonibussuperatis imposuit.' • ~
DeiUos^oetohannusundedomnusnostei. vultquod B nuam trahit conlra voluntatem parentum suorum.
exeant* sol. 60. 6. Qui incendium' facit-infra patnam, hoc est qui
1. Cap. Dishonoratio.sanctae ecclesiae; incendit altenus casam aut scuriam.
•2. Qui iniuste agit contra viduas. 7. Qui harizhut facit, hoc est qui -frangit alterius
5. De orfanis. sepem aut portam aut casam cumvirtute.
-4. Contra pauperinus qui se ipsus defendere non 8.. Qui inhosteiioii vadit.
possunt,qui dicuntur ur uer magon. Isti sunt octobanni.domiuoregis unde exiredebent
5. ~Qui raptum facil, hoc est qui feminam inge- de unoquisque solido 60.
YARIANTESLECTIONES . .
2 VIII. octo. c. 2 exant c. ...
• * " .
' • NOTJ*:: ".
< Cf, Capitulare Saxonicum an. 797 c.l, 2.— Conferrejuvabitet AdditionemBenedictiiy, c.42-45.-
m — . *" ;" ' ' ' """'
™"""*"" ' "" ' ~' "
" '
CAPITCLARE.Aii. 779 (Mart. H.anstallio). .

Editioni nostroecapitularis antea ab Amerpachio,Sirmondo et Baluziovulgati, codiceshi inservierunt.:

i':C. monasterii Sangallensis n. 753, initio sseculiix exaralus, quem plerumque sequitur editio noslra.
Contulerunt eum Baluzius, et incnostrseeditionis usum viri cl. Wechelinus. f
_2. C. mpnasterii Sancti PauU in Carinthia, initio sseculi ix exaratus atque a me exscriptus, cui in pluribus".
' ' ' '
congrult: .• »'
3. C"..bibl.regiseParisiensis n. 4613 m., ssec. x,- oli.mThuaneus, primum a Baluzio,. et. iterum a rne
collatus. •
4. C. bibl.GuelferbytanseTBlanXenburgensisssec. x. - .
5. C. hibi. duealisGothaneessec.xi, proxime sequitur codices 2,3, 4. , <
6. C.bibl. regiseParisiensis n. 4628 A. ssec.x, ubi Capitulare inscribitur : Ineipit decretum Karoli pre-
ciosi regis Franeorum. Eademfereinscriplioreperitur in
. 6*. C. bibl. ejusdem n. 4626 m., ssec. s.: Incipit decfetum Karoli preciosissimo rege. Liber olim biblio-
lliecseBigolianse,primum aBaluzio,'tum amecollatusest.' .. --.--.
ab
7. C. bibl. reg. Monacensisolim Tegernseensis, Amerpachio editus.
8. Editio Sirmohdi iiKCohcUiisGalliarum, vel potius Codexquem ipse vocat Aquitanicus .
9. C. bibl. regise Parisiensis inter suppleuienta latiha n. 75 sigriatus, atqrie a me collalus cum editis,
s;ec. ,x, idem esse videtur quem Baluzius Parisiensem,et_Claromontensemvocavit.' Quariimaxime cum eo
congruunt. - ,
. 10. C. S. VincenliiMettensis etJi. C. a
Palatinus, Baluzio,adhibiti..
Ejusdem capitularis editionem pfo regno Langobardprum fecens conquisito comparatam, hic primum
vulgamus auctoritate codicum : ' _ '
1. Chisiani, ssec. x, .
2. Cavensis, ssec. xi, quihus
5. Gothanus et 4 Mulinensis apud Muratorium-plurimum congruunt; collatis quoque Godipibus.Ambro-
siaho,Tondinensi, Fiorentino, Vindobonensi,Yeronensiet Eslensi apud Muratorium.
CA.PITULARE FRAKCICDM. CAPITIJLARELANGOBARDICUM.
In Christi nomine1.Anno-feUcitersuridecimoregni Ahno * feliciter undecimo"regni domini nostri Ca-
domini nostri Karoli, regis gloriosissimi,-in mense roli gloriosissimi regis in mense Martio. Facto ce*-
VARIANTES LECfiONES. VARIANTES LECTIONES
1 Carolus Magnus cuni pontiflcerpmano el syno-
' In Ch. n. ex cod. 1. ! feUcissimo i, dali GoncilioinscripligcodicisEslensis.
12/ B. CAROLIM. OPP. PARS l. SECTIO PRIMA.J" 128~
CAPITULARE FIIANCICUM. .A CAPITULARE! LANGOBARDICUM.
Marlio, factum capitularc, qualiler congregatis in pitulare, qualiter congregalis in unrim sinodale on-
uiium synodali' concilio episcopis, abbatibus,, viris-- cilium episcopis, abbatibus virisque illustribus mi-
que inlustribus a comitihi!s,.una cum piissimo do- libus ', una cum piissiiiio domino nostro secu um
mino nostro, secundumDei voluntaiem, pro c;msis Dei vdluntalem pro causis oportunis consens unt-
oportunis consenserunl decretum. . decretum 2. -
j
1. i* De melropolitanis episcopis, ut sulfraganii Prinio kapitulo. De jmetropolitanrs episcopi , uf
cpiscopi eis secundum canones subiecti siul; et ea eorum suflfagani- episcopi eis secundum ean nes
quae erga ministerium illorum emendanda cogno- subiecli sint, et ea quae erga miiiisterium iU nim-
scunt, libenti animo emendent atque ^corrigar.t. Bmendandacognoscunt,1libenti animo emende t at—
2. De episcopis. Ubi.praesens episcopi orJinati que corrigant. |
non sunt, ut sine tarditate ordinentur 2. De episcopatis. Ubi praesens episcopi or naliT
5. De monasteriis c qui regulares fuerunl, ul se- non sunt, sine tardilate ordinentur. ;
cundum regulam vivant; necnon et 3 monasieria 5. De luonasteriis qui regulares fueruni, ut s cnn-
puellarum ordinem sanctum custodiant, et unaquae- dum regulam vivant; nbcnon 3 et moiiasleria p ella-
que abbatissa in suo monaslciio sine intermissione B rum ordinemsanctumcustodiant, et unaquaeque bba-
i'esedeal.. 1
tissa in suo monaslerio sine intermissidnereseleat.
"•
~i. Ut episcopi de presbileris diaconibus et cle- 4. Ui episcopi de presbiteris diaconibus, et leri-
ricis infra illorum parrochia potestatem habeant d cis * infra illorum parrochia vel de suo riiini terio
secundum canones. jiotestatem habeant secundum canones facere
5. Ut episcopi de incestuosis bominibus emen- 5. Ul episcopi de incestuosis hominibus e len-
dandi licentiam habeant; seu et de viduis infra suam danfii licentiam habeant ", seu et de viduis fia
parrochiam polestatem habeant ad eorrigendum -. suam parrochiam potestatem habeant ad corr gen-
6. Ut nulli 6 liceat alterius clericnm'recipere aut chime. Et si de ipsis incestuosis aliquis post indi—
ordinare in aliquo gradu. cium episcopi in- ipso incesiu se ilerum miser t, si
'
7 7. De decimis. Ul unusquisque suam decimam aloiem habuerit, ipso ^isco regis recipiat.
donel, adque per iussionem episcopi dispensentur c. 6. Ut nulli liceat alterius cleiicum reciper ,nec
8. f,Ut homicidas aut caeteros reos qui lcgibus ordinare in aliquo gradu s., sine dimissoria su" epi-
moris debent, si ad ecciesiam confugerint, non ex- scopi de cuius parrochia est.
cusentur 9, neque eis ibidem victus detur. 7.. De decimis, ut unusquisque-homo sua d ima.
et iussionem et consilium 9 episco i in
9. Ut lalrones e de infra inmunitatem h illi iudicis donet, per
ad comitum placila praesentetur; et qui Iioc non cuiiis-parrochiaTuerit "-dispensentur..
8. De homicidis et ceteris malfefactoribus , qui.
fecerit, bcneflciumet honorem perdat. Simililer i0 et
vassus "noster, si hoc non adimpleverit,. beneficium Iegihus aut pro pace facienda morire debent. emo,-
et honorem perdat. Et <}uibeneficium non habuerit, eos ad excusalionem in aecclesia sua-introire per-
bannum-^solvat. I.ECTIONES VARIANTES
10. De eo qui periurium fecerit, nullam redem- 1v. nobilis inluslribus Amb'. 2 Vindob.et ed i hic
:.Quae ijens multa petit, Karolu sua-
ptionem, nisi manum perdat. Quod si accusator, vcrsus adiiciunt Rex bonus, orbis honor. 3 cfeesf1. 2,
jussa peregit,
contendere voluerit de ipso periurio, stent ad cru- 4 p. et diaconibus legiiur in codd. V..Vn. Est. voce-
LECTIONES clericis omissa;" Chis., fJav., Ambros.,Mut., S& 6oni-
VARIANTES. bus omittunt. haheant—habeant desunt1.2.' re-
' sinodociali 2. sinodochialis 3.. 2 eosque 5. s ut genduml.2. 'nostrof. sg.nisidesuishomi ibus
2. k voxhabetur in uno i. 6 ad c. deesl i. 6 ne-. cleficum habuerit, nullatenus ad ordinandumd cere
mini 1.? 9. edd. 7 caput decst 1. 8 morire 2. 9 ex- ' praesumat, nisi ad illuni episcopumde cuius p.ar chia
cutiantur nonnullicodd. Lcgum Longob. 10SimiIi-. esl, in poteslale habere debet 3. 4. (est, aut ih uius
9
in p. h. d.) et c. adest in 1. 2; 5; 4.
ter—perdat"desunt iii S. 9. 10.11. Baluz. sequentibus ; "-parrochia-
10iri c. p. f- recepi ex U.-2.5. 4. .
postposuit. Bandum 1.
" "
NOT.E. j
« Etsecvox deest in CodicePalalino, jn Albiensi - f Sequens giossa estaddila in inargineleg. 'Lon-
et in lib. ni legis Longohardorum. Coi. Paris.: Vi- gob..in Codicibus.regiife: « Scilicet vel ille q do-
risqueinlustribus, una cum contitibus.B.injz. minuni suum occideiil, vel uxor quoe niariiun , vel
h Yide epist. Adriani I ad Bcrtlierium episc. Yicn- qui coiitra 'animam regis cogitaveril, vel qui fqris
nensem, quam Petrus a Sancto Julianq ecliit in lib. provinciam fugere lemptaveril, yel in consilio cqn-
de Anliquit. iirbis MatisGonensis,pag. 272, exslat- venlu regali scandalum fecerit, omnesper hi n arius
qne etiam in Chron. Hugonis Flaviniacensis, pag. bonorum.hominum trahi debenl„ut proecipilu leg.
109, ac demum in tom. Yi Conc., pag. 1888. In. Si rnis ad ecclesiamDei confugiumfecerii. i ID
c Baluz., quw regularia. Cotl.Paris., Utmonasieria « « Id esl, qui faciunt furium infra emuni! tem,
qum ' sub' regulafuerunt. vel al. i. abstrahant de' emunitate >; ut habet lossa
Pro his votibus CodexThuanus habet ad corri- inleiiineaiis in uno Cod. reg. Iri.
gcndum. Sic etiam in Palatino. BALUZ. ! Id est, illius. « Scilicet sr.b cujus regimin ipsa
e.In cod. Tegemseensi inse itur liic caput aliud de est cmuniias, i uthaliet glossa inlerlin., in llcro
dccimis, quod infra in Capilulari Caroli Langobar- Cod. reg. In. ]
dico, cap 8, allaluri sumus. ' Sequeniia usque mediiim caput 14, desunt m -
 129 CODEX DIPLOMATICUS.— CAPITULARIA.— AN. 779. 150
CAPIT-ULARE rRANCICTJM. A CAPITULARE LANGODAIIDICUM.
cem. Et si iurator vicerit, legem suam accusator mittat; et si ahsque volunlale pastoris ihidem in-
cmendet. Uaec vero de minoribus causis observan- troieril, lunc ipse in cuius ecclesia est, nulluin vi
dum. De maioribus vero rebus, aut de stalu inge- ctum ei donet nec alio dare permitlal'.
nuitalis, secundum legem «uslodiant. 9. Delatronibus. "Ut iatrones de infra emunitate
a
[10 bis. De lalronibus in cuslodiam missis. De'" illos iudices etadvocati ad comilum placitum quando
latronUjus qui in cusfodiam missi sunt, ul nullus eis annuntialum 4. Et si dixe-
fueril8,praesententur3-
mdex publicus preiium pendat. Et si hoc fecerit, * rtt, illo latrone praesentare non potuisselB,
quod
lionorem suum perdal. El qqi ecclesiam infregerit iurare
dehet, quod illos ° praesentare.non potuissel,
moriatur.] postqtiam ei deiiuntialum fueril, nec pro nulla iustitia
°
11. De vindida et iudicio'c in lalrones. Factum dilatandoilli lalroni 7 non
consentisset, nec pro causa
testimonium -episcoporum, absque peccalo comilis dilatationis de sua vcl de suo lninisterio
polesiate,
csse dicunt *, ila tamen ul absquc invidia aul absqtie latronem non iaclassct. Et hoc iurel, ut per
occansione mala, el nihil aiiud ibi inlerponalur nisi ipsum sua voluntale, sipolest, ipsum Jatronem praesenlare
veiiaiuslilia ad perficiendum 2. Et si per odium aut debeat adiustitias faciendum.El
qui hoe non fecefil,
malo mgemo, nisi per iustitiam faclendam, hominem I' bencficium et honorem perdat. Simililer et vassi 8
disfeceriu-.Tionoremsuumperdat, et legibus contra dominici ipsuriiexemplum exinde susiineant. Et qui
flhem iniusie fecit, secundum penam quam inlulit, suprascriplo sacramenlo sine periurio iurare non po-
emendetui. . -
tuerit, si beneflcium habuerit aut actum per ipsum
123. Capitula vero qiiae bonae memoriae genilor
4 perdat, et si henelicium non habuerlt, bannuiii domi-
nosler in sua placita constituit et in synodisB, con- nicum solval. -
'
servare volumus.
15. T)e rebus vero ecclesiariim, unde nunc 6 cen- 10.9Deperiurio. Si quisperiuiiuni.feceril, nullam
sus * exeunt, decima et nona eum ipso 8 censu sit jedeniptionem ei facere liceal, nisi nianum perdat «.
soluta; et unde antea non exierunt, similiter nona et Et si ille qui prius illum sacramentum iurat, dc illo.
decima delur; atque de casatis quinquaginla, solidum pefiurioprobatusfueritj etaliquis de suos iuratorcs
unum; et de casalis iringinta, dimidium solidum, et dixerilquod nesciens se periurassct, aut hocapud
de viginti, trimisse uno. Et de preeariis : ubi motlo iudicium Dei adprobet vcrum esse aut similiter ma-
sunt, renoventur; et ubi non sunt, scribantur. Elsit num perdal 10. De cuius causa periurium fecerit,
discretio inler precarias de verbo noslro faclas, et sicut lex loci illius, ubi peritirium factum est, a longo
Jnter eas quae sponlaiiea vohintaie de ipsis rebus iQ tempore fuit, de u eorum pretium chiendare studcal.
•eccleslarunifaciunt. 11. De furlo 12,vel de minoribus causis insiilui-
14. De d truste faciendoneriio praesumat.
15. De cerariis et labularlis atque cartulariis, VARIANTF.S LECTIOXES.
sicut a longolempore fuit, observelur.' 1 Ita 1. 2. Reliqui legunt ut capiiulareFrancicum'.
16. De sacramentis pere gildonia invicem coniu- 5 aniiuntiauerint 1 A. - praescntent L. A. V. Est:
rantibus, ut nemo iacere praesumat. Alio vero modo _praesententur
' Vn. * si antem lairones foris furium-
de illorum i elemosinis, aut de incendio, aut de comiiiillentes, fugerint infra emunitatem, fufuraiu-
dicentur sentenlia. Et si etc. V. Vn. (vero) -Eit.
jjaufragio, quamvis convenentias faciant, nemo in "potuissct — potuisset-caxirfit inl. 2. , ci. Jatrones-
loc iurare praesumat 8. p. V. Vn.Est. 'i.latrones fugire. c. V. Vn. Est.
8 vassi nostri hoc non adimpleverint., berieflcium
17. 10De itineranlibus. Qui ad palatium aut aliubi elsihonorem
VARIANTES LECTIOXES. perdant, et qui beneficium hon Jiabue-
banhum nostrum solyaf.. M. A. V. Vn.. edd.
1 d. licet absque 2. 5. 2 et paceiri confirmandam rit, -Cod.i.ut in capitulari Francico. . 10pcrdat siccit
•cod.Lond. 3 cap. dcest 3. 4 N. domnus Pippinus illelecil de cuius causa periiirium feceril. Ef si se
rex7. 5etin s. deesti. 5.-6*. 7. 6 modo censum2. purilicalus fuerit cjuod nescienter ,se periurasset,
7 pensiones 7. 8 i. sil velut et 2. 5. c. desunt 5. c. i. , sicut lex etc. V. Vn. Est. ll de suo precioemeiir
c. desunt 7. 9 quamvis — preesumat deest 9. ": dare sludeat id est widrigild compoiiaf. V. Vn.Est.
' 18F. vel scaccho vel A:
"Deest 11.
< NOTJv
a Hane legem exliibet Edilio Sirmundi, deest in niondi. ,'Bavarica et Basileensis et codex Metensis
Codieihijs omnibus. geldonia, Bigotianus <7iW«n!a;,'Bliemensis' gltildunim.
h Id.est semalionemembrorum. GLOSSA GOD.LOXD. ln libro primo Legis Longobardoi'um, tit. 17,' cap. 7,
c Id est morte. GLOSSA GOD.-LOND. de Sacramentis per gildoniam. Ubi glossa inteiiin.
dOpinorcapuiisludessernutilum. Sic enim legilur add. id est illicila cojlectionc. Tliomas Reinesiusjn
,in lihro lerlio legisLongohardorum "lit. 4, cap. 2: epist. 86 ad Daumium colieclds hominum in legibus
c De truste facienda, ut nemo proesumat ad nos ve- Caroliju"netissynodoBavaricseailessec«;«s, frairias,
iiientLmansioiieinvetare, el quoenecessarla sunt, si- sodaiitales seu gildas eontra raptores. Iii.
cut vicino suoei ATendat. » TRUSTE, id est, serviliq f In lege Longoliardorum legitur alimoniis. Qno'
regali, ut habet glossa interlinearis in codicibus re- -idem-estin lioc loco. ID. . ,
giis. Alise glossoerelatse in Giossario Lindenbrogii: s Reliqua. capilis desunt in.A. Y. Vn, Esl. Cocli-
Truste faeienda,id est cabdllicalq. El NicolausBohe- ces V. et Yn. tamen addunt: et emendare sludeat.
rius annotavit ad hunc.locuni: Expone de truste fa- Cum vero eadein lex in codd. eisdem inler, Pippini
ciendd, id est, de rego.liservilio faciendo. BALUZ. fegis leges occiwrat, hic eius lecliones siibjicer".
e Ita GodexAlbiensis ct Sangallensis et clitio Sir- .juvabit. . ;.- •* • <- ' .
131 B. CAROLIM. OPP. PARS I. SECTIO PRIttA. 152
CVPlTULARE FRANCICUM. A CAPITULARE LANGOBARDICUM.
mus : si ille homo cuius causa iurata fuerit, iscere
pergunt, ht eos cum cpllecta nemo sit ausus adsa- 1
lire. Eta riemo iilterius erbain defensionis tempore "voluerit,quodiUe, qui iuravit, se sciens periu assel
toUei-epraesumal, nisi in hosle pergendum, aut . stent ad crucem. El 3si ille, quf iuravit -, vict fue-
missus rioster sit. Et~qui aliter facere praesumit, rit, quod se sciens periurasset, suprascrip a sen-
emendet. . .tentia subiaeeat. Et si ille, qui criminavit, ali m per-
l iurium non approbayerii, legem suam, qui periu-
18. De teloneis qui iara antea forbannitis fue- ratum esse dixerit, persolvat. De maiorib s vero
runt, nemo toUat nisi ibTubi antiquo temporefue- causis legem, quam a longo tempore hah runt,
runt. observenlur 4. Mentio eniin faclaest a;nonn Uis in'
[18 bis3. Item placuit de sanctimoriialibusmulie- plaeilo quod habuimus in anno praeterilo, elr lictum
ribus qul se copulaverunt viris aut adulterio se pol- esl- ibi, quia ubi palam apparet, quod aul il e, qui
luerunt, ut disiunganlur, et intrent in monasleria, crimen iniecerit, aut ille qui se defendere vui , per-
tam viri quamque et feminae, cum rebus suis et cum iurare se debeant, ut in campo cum fusiibus' ariter
illa coiiiposilione quani in publico dare debuerunt contendant quam periurium absconseperpetr nl.
vel mundoaldo eius. De illis vero viris paupertinis B 12 B. De vindicta f et ludiciuih 6 in lati onibus
qui nihil habent, ut supra et ipsi disiungantur, et si faclum. Testimoniumepiscoporumabsquepec to co-
res hon haberit qualiter in monasterio vivanl, pa- miies facere possint, si ibi nec invidia nec ali occa-
rentes proximi eos nuliianl, et caveant ilerum non sio mala nec iniusta non interposuerii nis vera
peccent. Quod si amplius in ipso mafa nccesserint, iuslilia ad perficiendum et pacem confirm ndum.
mundoaldoeius"sit culpabilissolidosSO,et ipsa intret Ut si
quis latro de uno furlo probalus.fuerii ununi
in monasterium cum poena quae niuudoaldo eius oculum
perdat, et si de duos furtos proljalus fuerit
obligaverat, eteum illa coiiipositione adullerii sui. oculum perdat et nasuni ei cappiletur 6; e si de
Ancilla vero quae cum volunlale domini sui vestem tres furlos
probatus Ifueritt moriatur. Et e his
religiosam susceperit ,cl postmodum iidulteraverit duaJnis furtis unde oculum unum et nasum erdere
*
aut maritum duxerit, sit dominuseius eulpabilis deliel 1
constiluimus, ut dominusservi illius sec mdum
sol. 1.]
legem cui furta facta fuerint solvere debe l. Der
, 19. De mancipia quae vendimt, iit in praeseiitiat ires vero furtis unde morire debclur, mbr JUius
episeoplvel conritis sif,, aut -in praeseiitia "archidia- fuiias illas excludatur. Et si eomis sme cu )a per
coni, aut.centenarii", autin praeseiiiiavieedonriiii, invidiaauliiiiuslaoecasionenisiperiusiifia et acerii
autiudicis comitisb, aulante behe riola'teslimbiiia.• **-*faciendam honiinem disfecerit, honofebi suin I per-
Et foras marca nenio niancipium vendat. El. quii dat el legibus conlra queminiuste fecit sec riidum
lioc fecerit, tantas vicesbannos solvat 6quanta maii- poenani quam intulit emendet.
cipias vendidit. Etsi non habet prelium, ih wadio) 15. De eausa vefo quas lionae inemoriae enitor
pro servo seniclipsuin' comiii donel, usque diimi noster Pippinus 7 in sua placila et sinodos con-
'
ipSunrbannum solvat., sliluit, conservare 9 volumus. "
20. Dec brunias: Ul nullus foras noslro regno) 14 10. De rebus vero aecdesiarum ti«e usqu nunc
vendere praesumat. per verho doiiini rpgis hoinines seculares in hene-
21. Sicomis in suo ministcrio iustiiias non fece- ficium liahuerunt, ut in anlea sic habeanl,.n si per
rit, d missos noslros dc sua casa 8 soniare ° s faciatt vetbo domni regis ad (ipsasecclesias fuerint r vdca-
usqtte dum iustiliae Ibidem faetae fuerint. Et sii las, Et si inde iisque nunc ad parfem aecclesia deci-
vassusvndster iuslitiam non fecerit, lunc et comiss ma ct nona exivil, et nunc in antea faeiat; el i lsuper
et"missus ad ipsius casa scdeant, ei de suo vivanlX ad illas aecclesias de 50 casatos solido imo r ddat;
^ . ' VARIANTES LECTIONES.
quousque iustitiam faciai.
1 P. compoiiat aut iu cruce contendat A. mpo
VARIANTES LECTIOXCS. D aut cruce contendat L. V. Vn. E. s peiiura lit V.
Vn. 8 deest 1. 2. ' 4 Reliqua huius cnpi is de-
1 loloncis 1. el Langob. s-fiirmannili 7. * ex x sunt in 1. 2. (3.) (4.). * Lond. infra quidcn hoc
codicc Bianlienb. fol. 85, quum in .retiquis desil. r. capnl exhibet, hoc veip ioco cap. II. Capi ularis
4 si cod. - deeslin cod. Lond. - hic cod. 1, aliud d Francici a. 779. quod ' et in Mul.8 legv .vdetur.
capul ordititr. 87 s. praeseineni 6. s. pi'a^sente,6* i. e Curielur V. "Vn. E. \
s. deest i. et s. d est i.
pro praecio 9. causa Amb. V.T'«. M. 9 soriafc I.[. 9El sic nos G.v. 4. '?Muiin. loco huiwscapil di ca-
sOmiiiare5. Amb. sbriimare V. soiiipniare Vni pui 15. Capitularis Fiancici cxltibet.
NOT^E.
a Hic aliud caput Incipit in 1,4, 7, el GoJdi et Metensis,missotiostro. Sic etiam m Albiens . Vox
J>ldest sculdahis. GL-OSSA LOND. liostro deest in Remehsi et in Bigqtiano.Ii).
« Sic codex Albiensis Icgil, Amerbacliius et lle- e Yetus glossa in ujio codice regin Legis ongo-
roldus ediderunl ptunias, quod idem esl. In -.iliisve- bardorum, id est curarp. ih alio. scilicefinquir re vel
lustis exemplarihus scriptum vidi : De bfunius ut i)iDfis%arc.'Falsa,ut qpiiior, utraque interpr talio.
nullus foras nostro regiio veiulere non pitesumat. Nam vocem istam expiicare videtur princ s in
BALUZ. -postrema parte istiusi capitis. ID.
<"Hoecesl lectio libri Thuani. Ameiiiacliinset He- { Id est semationemembtotum.L.
foldus ediderunt Missumuoslrum. CodicesPalatinus 8 Itl est morte. L.
| !
J33 CODEK DIPLOMATICUS.— CAPITULARIA.AN 781. 154
_22.Si quis pro faida precium reciperenonvu!t,~i X de trigintamedio.solido, de 20 tremisse uno 1; et
ftuncadnos sit transmissus, et nos eum dirigamus. ; qui usque nunc aUum censum dedil, in antea sicut
ubi damnum minimefacefe possit. Simili* modo et pfius fecit ita facial. Et unde usque nuiic nullum
•
.qui pro faida pretium solvere noluerit ,-nec iuslitiaiii censum exivit, et ipsa res - aecclesiae surit, censean-
exinde facere, in Mi JOGOeum mittere volumus ut tur \ ,et 4 ubi non sunt, scribantur. Et sit disciw-
vproeodem a maius damnummon crescat, ~- tio sinter precarias-de verbo doriiinicofactas, et in-
25. Delalronibus; Ita praecipimus observariduni, ter eas quas eplscopi et abbales 'el abbatisse eorum
nt pro prima culpa non moriatur, set oculum perdat; arbitrio vel dispositione faciunt, ut liceat"eis quan-
de secunda vero"culpa nasus Ipslus latroriis ahsci-'" doquidem eis plaeuerit, fes quasberieficiaverint, &d
•daturf; de tertia vero culpa, si rion emendaveril, partes ipsius aecclesiae recipere, faciehtes ut unus-
•moriatur. c quisque honio ad casa - Dei in honore Deo fideliter
Explicit decretuniUaroli regis. et iifmiter desefviat..'
VARIANTES LECTIONES. VARIANTES LECTIONES.'
* aliud ^aput 1 1, 4 2ipsis regis legibus e. -2. 3 censen-
incipit in 2. 5. 6. 6*. -s capuletur lur deest Hie pergit 3. B sint descriptio 2.
33. Capeietur V, Vn. Estb. nasum perdat 2. 3. 1.2.
B""Causa 1. caiisam 2..
' .
NQTJE. : ."
.-«Rhemeiisis, Metensis et Bigotianus, major damttus.. Sangaljensioe,ma]or damnum, BALUZ;

GAPITDLARE EPlSGOPORDlM £ {A«i 779).

Anno 779 ut ahhales Alamanniei Tgferunl•* fames magna el mortalitas in Francia evenit, et post cladem
& Wascoriibusanno superioriacceptam Fiancorum exercitui'bellum Saxonicum imminebat. Quoe curii iifa
«ssent, episeopi a fege-corivocati", preces pro eo Francisque"el-pro pfoesenti iribulalione suscipiendas
edixerunt. Quorum quidem capitulare a Sirmondo, t. R Concil. Galliee, p. 159 edilum, a Baluzio cum
codd. 2 Palatino el 3 Metlensi collatum, auctoritate codicis 1 Pafisjensis inter Suppl. lat. n. 75 emendatum
hic iterum sistimus.
'° nhtrireilebent usquetempore niessium-.Et
Qualiterpro rege et exercitu eius hac instanli tribu- citate
laiionea fidelibusin-orationibus et eleemosynisDeo qui tantumnon'possunl,iuxla quod possibililas est",
supplicandumsit. , . _ -aut duos,-aut unum.Tlomites vero fortiores libram
Capitulare qualiler institutum l est in s episcopo- p-unamule argento aul valenlemis, mediocresmediam
Tum conventu3; id est, ut unusquisque episcopus libram. Vassus dominicusde easatis " ducenfis.me-
ires missas et psalteria triacantet, unum pro domno diam libram, de casatis ceritum solidos quinque", de
rege, allerum pro exercitu Francofum, tertium pro casatis .quinquaginta aut triginta-unciam nnam : et
praesenli tribulatione. Presbiteri. vero unusquisque faciant biduanas, atque Corum homines in corum
missas tres, monachi etihonachae'et:canonici4psal- casalis; vel qui hoc facere possunf et qui redimere 14
teria tria. Ethiduanam omnesfacianl 5, atque eorum voluerit,' fortiores. coinites imcias tres >,medioeres-
infra casati 6 homines, vel. ,qui polentes. sunt. Et UEciamet dimidiam, iriiriores solidum unum.; et de
unusquisque episcopus, aut abbas, vehabbalissa, qui -pauperesfamelicos, sicut supra scriptum est-,4t Jpsi
hoc facere possunt.7, libram deafgerito in elemosi- faciant. v .,•".-
nam donet; medioeres vero mediam libram, mino- Haec omnia,-si Deo placuefit, pro domno-rege"et
8
res solidos quinque. Episcopi et abbates atque ab- pro exercitu Francorum et praesente tfibulatione
batissae nauoeres famelicosouatuor pro ista 9 stric- -missa sancti Ioharinis sit complel.um. -,. "-..
' '
VARIANTESLECTIONES. -
1 quod statuluih 2. s in hoc B. 3 consensu 1.3.
,corisu'2. 4 c. unusquisquo p. B. " *'"tam
mouachi et nionachae, atque canonici a. B.. ° cassatum 1. cassati 2. ' a. aut valentem B:ejpiscopl, -* m.
vero B. 9 isto -1.2. 1<rinterse instituto 1. inter se in.statuto 2.' " est aul tres a. B. -lsv. donent iu
eleemosynam B. " cassatos 1. cassatis 2. 14r. ipsas biduanas B. '
- NOTJL. • r
a Recte monuit Sirmondus ista ,conjuhgi•debere ejusdem
cum capitulari anui undecimi. Nam praeterquam ferri debeat Capilularis. Itaque duhium hoh cst quin f e-
ad annum 779. Ad hanc pofro "constilu-
quod in codice Palatino et in Metensi conjiingunlur Jiaud""duhiecapitulum 23 Francofoi
cum iUo€apitulari, iulibro ^uinto Capitulafium et tipnem diense
respicit
'
...
in additione quarla sequuntur statimpost eaput 23
 t55 B. CAROLIM. OPP. PARS I. SECTIO PRIMA. 150

CAPITDLARE MANTDANDM 1 (An. 781, Martio?).

Constitutionemhanc edimus ex codicibus1 Sancti Pauii, seec.ix ineuntis ;i2 Chisiano, s. x ; 3 Ca ensi,
s. xi, cum anno 1687 MabilloniusMuseiItalici 1.1, p. 47, Chisiani Codicisleclionem typis vulgasse Cum
nec in prima regis expedilione ann. 773 et 774 datam fuisse facile quis putet, anno 781 potius qua I 776
vel 786 assignavi, quod haud longejantea rex de venditione maneipiorum ad Sarracenos ab llalis facia
Adriano papae conquestus fuerai, ideoque lex iu talium perpelratores necessaria esse videri poter .
De singulis capilulis, qnatiter Mantua ad placilum A 9. De moneta; ut nullus posl KalendasAugu tasS 4
generale- otnnibus3 nolumfecimus. istos dinarios qnos modo haberc visi sumus da *eau-
1. Delustitiis ecclesiarum Dei, viduarum, orfano- deat aut recipere; si quis hoc fecerit, vanmr no-
"
rum,maius niinusve4polentes,volumusadque omni- strum conponal. J
modis precipimus 6utomnes episcopiabbates comites; 10. De latronibus qni ante missi nostri m nime
6
seeundum legepleniter iustifiamfaciatis et recipiant. vcncrunt, ut couiiles eos perquiranl, et ipsos l per
2: Hec statuimus, ut unusquisque clamator 7 ter- fidiiussore aut sub cuslodia serventur, doiiec missi
liam vicem ad coiniles suus se proclamat, et inde) ividem reve tunt.
idoneus, homines habeat qui hoc veraciter faciant 11. Ul niillus quilibet hominem Languvar scum
quod proclamasset et nulla exinde iuslitia habere m vassaticovePiii casa sua recipiat, antequam sciat.
potuisset; et si qui aliter fecerit et antea ad pala- unde sitvel comodo natus est; et qui aliter f cerif,
ciuin se prociamaverit, legem suam conpouat. vaimuni nostrum' eonponal.
.. 3. Comilesvero de illorum parte per 8 lestes ad- 12. De sinodochiis volumus adque precipim s, ut
firmant quod eis iustitiam facere 9 voluisset, et om- rcslaurala fiant.
nia notarium suum et scribcre faciat quariti ad se 43. De vassis regalis, de iustiliis illorum : t anle
proclamassenl vel quantas iuslitia faetas habent, ut B comiiem suum recipiant et reddan t.
cum proclamaverint 10nulla excusationem habere
u " INGODICE SANCTI EA.ULI H.ECSCCJICIUNTUR.
possint, nisi veiitas clara sil ut iustiliiim facere: ]
voluissel, "el hoc ipse comis aut eius advocatus per ISTALEXCANONICA. -J- Capilul. apostoloruin epi-
sagramentum firmare possit, qudd de illorum iusti- copjrum presbyteroruriiaut diaconus nequaqu m se-
tias nulla neglegentia habeat, et per ipsa hrebecogiio- culares euras adsumant; sin aliter feceril, depolatur.
scere valeat ls utrum 13ad se proclamasset aut non. CAP.55, aera b 15. — Ut episcopusrebus e clesie
, 4. Hoc omnihus notum sit, si quislibet 14post cau- taiiquamcoinmendalis,nontanquampropriis,ut ntur.
sam legibusfe.nitaseproclameverit *",aut quin decim CATSOS AFRICANA, aera 50. — Inrita erit epi copis
6
accipiatcamactos, aut solidos15 eonponerecogatur. donatio vel vinditio vei commulatio rei eccles asfice
. 5. Ut nullus alterius presbiterum recipiat ante- absque convenentia vel scriplionem clericorun .
quam ab episcopoloci 17illius examinalur vel iiiqui- GAN.ABILIANENSIS, aera 14.-—Episcopipres literis
silum sil, neque liceal ei inivi missa celebrare; vel diaconis aut lulelam curam nequaquaminp icent.
_ 6. Utquando episcopusls per suaparrochia circaia CAN.54, aera 5:—Utepiscopus nulla rei fami-
fecerii, comite -vel sculdaz " adiutorium preveat, liares curamad se reyocet; seiut lectiones e -ora-
qualeler ministerium suum pleniler perficere valeat' lioni verho Dei ul predicationem taniummodo acet.
secundum canonicaminstitutionem. . ITEM1)EVUNATJOilBUS CAP.45. CAN.JIATICSSES,
7. Ut nullus mancipia chrisliana vel pagana nec aera 20 c.—Yolumusigitur 25episcopalesdom que
20
qualibetarma yel amissario foras regno nostro vin- ad hoc inslilllta est, ui sine personarum aciioi em
dat. Et qui boc fecerit, bannum regis so componere in omnipspilaliler recipianlur, canesnonhaber nt, ne
-cogatur; et si ea mancipia m|nime revocare potueril, fortequiineamiseriartimsuarumlevamenhabe econ-
widrigild sl suum componat. , ~ -fidunt, inferlorum canum morsibus lanientur. usto-
8, Delolonariis ss: ut nullus aliter tolloneumpresu- dienda igitur episcopalishahitalio ymnis, non 1 tran^-
mat tollere nisis 3 secundum antiqua-consiieludinem, . tihus, operibus bonis, jnonmorsibus venenosis Hubi
et alivi non tollatur nisi ad locis antiquis legilimis; igitur debet esse assiduitascantalene,monstru estet
et cui iniusle tollitur, secundum lege conponiil, el decorisS7notacanessibi vel aecipitres nonhabi ariSR.
insuper vannumnoslrum ad missi nostri conponat. ** ' CAN.d EPANENSES, aera 4. — Episcopis pres Jteris .
-' VARIANTESLECTIONES."
1in Cod. Carolino.ep. 65. Cennii65. s M. placitus de g. 1. 3hominibus11[ 4minussue 1. o. min spo-
tentium 2. 3. Bp. de omnis episcopi 1. ~faciaut 2. faciat 3. • 'clamatusi!. speesti. 9 faceren T. 1.
10voiem inserui, deestin codd. r"c. sicutl. 12valeamus2. 5. lsutsuunil. 14quidlibet 1. 1S rocla-
mauerit 1. 16gamatos 2. gamaitos 5: "locisl. .i!sdeesti. 19comis TOIsculdais 2. comes vel scul-
dahis 5. s0b. domhiicum2. b. nostrum 5. sl'guidrigiId-5. -- deesl 2. ihelqneis 5. s3 si 1. svaug sla-1.
augusli2. 5. -- ignit cod. ~~acceptione. s'dedecoris? ss a. cohabilare? " -, .
NOT^S. •
a~Canones apostolorum apud Harzheim Concil. c Conc. Matisc. II, c. 15, ap. Sirm., pag. 587 quod
Germ. t. I, p. 432, cap. 7. _ conferas neccsse csl. ! -
b Id est, distinllio; scribiturin codicehR. d Apud Sirinondum I, p. 195.
 137 CODEX.DIPLOMATIGUS.— CAPITULARIA.— AN..782. 438
vel diaconibuscanes ad venandum vel accipitres ha- A presbiter se abstineat, unum diaeonus, ac commu-
bere nbn liceat: si episcopus hec.presuihpserit, tri- nionem et officio cesset. ' .1
l
bus mensibus a communione suspendat, duabus
' ' '
VARIANTESLECTIONES.
' ....... '.
1ae 1. . . .' . -

PIPPINI REGIS CAPITDLARE LANGORARDICDM (An. 782, ante Pascha).

'
Postquam Pippinus, secundus Caroli ex Hildegarde filius, an. 781 Langobardoruni rex constituttis erat,
leges vel a Carolo absentea ex-placitis suis in Francia.habilis fiiio transmissae h ^velfilii jussuaprocefibus
Francis Langobardisque'in Italia edilse, Pippini regis nomine et anctorilate pfomulgatae sunt. Cujus fei'
exempla cum buc usque pauca tantum nota essent, plura ex Codicibus antiquissimis in sequentibus sunt
proponenda,unde eapitularia Caroli generalia et inltalia vim legis obtiriuisse patebit. . ." -_
- Primum capilulare sub nomine Pippini edituni anno 782 assigiianduniputayi, cum quseillud excipiunt,
.haud ante annum 785-pronfulgata .sint, nec.anno 781 adscribi possit, cum paulo anie pascha editum, efc
Pippinus in festo paschali anhi 781 Rohiay in regem -Langobardorum consecratus sit. Prodit hio aucforitate
codicumi "Chisiani,2 Cavensis,.et Codicum quibus leges Langobardorum exhibentur,'c-Ambrosiani, Floren-
lini,Londinpnsis, Vindobonensis, Veronensis, Estensisapud Miiratdrium; qiiorum interse collatione, solos
Chisianumet Cavensem legis ipsius textum referre, reliquos vero Codices textum xvo posteriore in usum
jurisconsultorum comparatum sistere evidentissime probabitur, . '. •
In nomine Domini.nostri Iesu Christi. Qualiter' -B.ter facianl, sicut antiqua fuit corisuetudo, et non an-
complacuit nobiss Pippino exeeUenlissimo regi gen- teponatur emunitas, nee pro hac re uUa occasiopro-
tisLangobardorum,eum 3 adessent iiobiscum singu- • v.eniat. , •
lis episcopis abbatibus et comitibus seu et reliqui fl- .. '5. Ut viduae et orfani tutorem.habeant.iuxta illo-
delesnostros Francos el Langobardos 4 qtti nobiscum .rum legem qui illos defensent et adiuvenl, et perma-
,sunt, 'vel in Italia commofantibus"s. Torum, hominum oppressiones suam iustiliam'non'
Kap. i^Ut aeeclesias baptismales seu oraculas perdant. Et si tutor ls aliquis iUoruniessenoluerit,
qui eas a longo tempore restaurayerunt mox ite- iudex praevideat Deuihlimentem hominemiuxta ut
rum restaurare debeant, et tam curtis regia quam lex ipsorum est, qrii per nostra praeceptione iUoruna
et- Langobardos talem iiiib.i habeant dominatione, - peragere debeant eausa". .
. qualem illorum a longo tempore fuit.consuetudo. 6".- Ut qui- se reclamaverit super pontiflcem quod
2. Ut pontifex unusquisque ordinetet disponat iusliliam habeat ad requirendum, djrigatll illum co-
ecclesias suas canonico ordine, et sacerdoles suos mis aut per missum suum aut per epistolam suam ad
vel clerieos constringant canonico ordine vivere. Et ipsum pontiflcem. Et si episcopus ipse le, Francus
si quis pontifex clericossuos cahonice vivehdo or- aut Langobardus distulerit iustitiam faciendum,
dine distringere noluerit 6, et ad secularem per- C tunc iuxla ut ipsi episcopi eUgerunt, ubi consuetudo
traxerit ' habitum, quod cariones clericos facere fueritpignerandi a longotempore.-uf et In antea in
prohibent, comis qui in loeo~_fueritordinatus, ,di- eo modo jsit proipsas iustitias faciendas.-Etlioc sta-
. stringat illos jn omnibus ad suam partem sicut-et tuimus, ubicumque pontifex substantiam-habuerit,
alios exercitales. _. ; advocalum habeat in ipso"cqmifatu, qui absque .tar-
5.- Monasteria virorum et pueUarum, tam quse in ditate iustitias faciat et suscipiat 16.-Et talis sit ipse
niundio palatii esse noscuntur vel etiam in mundio . advocatus, liber homo et bonae opinionis, laicusiiut
episcopale seu et de reliquis hominibus esse inve- . 1Tclericus, qui sacramentum pro causa eeclesiae^
niuntur, distringat 8 unusquisque in cuius mundio quam peregerit, deducere possit.fiuxtals quaiitatem
sunt, ut regulariter vivant 9. Similiter 10 et sinodo- 'substahtiae], sicutlex-ipsorum est 19.
chia cuiuslibet sint. Fratres in ommbus pascanturi -7.Deuniversali quidempopulo,quisubique20,iustitias
iuxla illorum possibilitatem14.-. . •. quaesierit, suscipiat, lam acomitibussuis, quametiam
4. Ut de resiaufalione ecelesiafum vei pontes ia- a castaldiis, seu ah sculdaissihis sl; vel loci posilis ss
ciendumaut slratas restahrandum omnino gerierali- Biuxta ipsorum legem absque tarditate. El si comis
._ ; VARLANTES.LECTIONES.^" '. ..."
• l ~s
qualiler scilicet audite_Flor.
s
audite qualiler edd. michi Flor.- Vind. Ver. Est'. s-deest Ch. C. $ I.
addimushaec capilula,L. q. n. s. v. ih I. c. desunt A. L. Fl. V. Vn. E: Mur. ' N. anathema sit. et illi
ad Jif. 5perirarisierint V.M. 8 strhiganluri. 9yivanl. Cap.IV.-SimuIet-CoDensisC. Yind; et-edd. 10si-
mul 1. 2. " 13
p.'i. locorum M. .''- actor M. causa, ita tamenut legilimus propiriquus infantum 14 qui iuste
tutor et defensor eorum esse videtur pro ipsis ratiohem aliquando compellatur reddere Vn. distringat 1,
2. 15i. poniiflce 1. 16s. duosaduoeaioshabeat. Et.taUs V.. "aulnoriclericus T.nonjEsf. -s<ha:,cdesunt
1. 19est, quoad'ipse iustitiam faciat aut missus eius aliquando Vn.- s0 ubicumque V. "M. -' sciild.ahis
'2. sculdais V.^scuidasiisJ¥. ss praeposilis M. — - -_ - _ •„_."....
"
NOT-J3. ,
a Eo tamen pra.sente,'leges ejus sub nomine pro- .? Ambrosiahum, Londinensem, Veronensem el
mulgatasesse, probat capilidare Langobardicum
' " anni •_ Floreniinum in universum tantum cum editis con-
801.
• • i>Secundum scedd domni _Caroli , - '- . ferre.licuil; lectiones Codicis Vindol)_onensis diUgen-
genitoris.nostfi, tissime collall eoruni
" ' omnium ad instaf haberi, po*
ipse Pippinus dicit; y. capitulare ejus secundimn sunt.
PATROL. XCVII. -5
 "' CAROLIMAGNIOPP. PARS-L SEGT. I. 140"
159 ,
Ffahciscus dislulerit-iuslitias faclendiimet probatuni A J tras denl ". Et si lalrocinia 18vel furta aut-p aeda
fuerit, iuxta ul eorum fuit eleetio, ita poenae l sub- ipsa iiiventa fuerit, emendetuf iuxta ut eoru est
iaceats, et de iUorumhonore fiat 8 sicut Francorum lex 19utpopiilus hic 'habitantibus aut' adve ienli-
est consuetudo. Et deLangubardiscos comitesquiex bus so in pace vivete valeant.
ipsis neglectum posuerit iustitias faeiendum 4, sicut 9. Deservis et ancillis fugitivis unusquisque udex
ipsorunf lex"est ita eoihpoiiat."Et si forsitan atten- studium ponat ad perquirendum"Tuxta ufre ictus
derit ad gasindios velparerites et amicos-suos, •seu continet. Ei hoc damus in iriaridatis,ut tam A stria,
ss aris,
premium et legem non iudicaverit, et probatum fue- Neustria,Emilia el Tuscia ", seu iittoraria
rit^- componat et honqrem suum amittat 6.sicut lex ut super omnia loca perquiraniur supgrscripl s fu-
ipsorum est. Et si caslaldius elsculdais seu iocipo- gaces; et_apu'dlocum coniurerit seultasios, de anos,
sitiis.",' de -qualibet iudicaria 1 tam sjios pagenses saltarios vel loco positqs, ntririUpscbneelent, ubi-
quamque alios qui iustitias quaesierint, nqn feeerit, cuinqne inyenti fuerint; ipse ,apu<Iqriejmfueri t uria
coiriponatsicul lex ipsofum fest.Et si forsitan Frari- . cum missode eomiie veTde ipso locq;.n'obis ddu-
,cus":,{iut Langobardus habens beneficipm iuslitias fa; cantur sic, ita pt jjjrare yaleaht, ut neininem orice-
cere.iioluerit, iudex ille in. cuius minisjterjo manseT lenl. 23Et pqsitum,» est Gonsliiutumdie quinto cimo
rit;ncontradieat iUi berieficium iUum, interim qupd B I post sanctum pascha;- etsi qnl servos_aut ciUas
'"!pse'autmissus eius iustitiasfacianl. fugaces habuerit tamaeccleslasticiseu'eurlis 1po-
8. Iudex unusquisque per civitalem faciat iu- pulo, in constiluto ipsum qui "suumcogrioverit risci-
fafS°rad Dei iudicia homines credenles iuxta quan- piat. •'- - - " *'""- •" '"'" - " "'' " '-'
to§ firaeviderit; seu foris per curtes vel vicoras "10. De advenis et peregiinis qui in Dei s rvilio
mansuross; ut cui ex ipsis cognilum fuerit id est "Romavel per alia sanelofum festinant corp a, ut
hdinicidia.furta adnlteria et de inlicitas coniumctio- salvivadant et revertaritur sub,nostra defensio e.-Et
nes"'ut nemo eas concelet. Et hoc damus in nean- qui^' ex ipsis peregrinis ausus fuerit occidere, 60 so-
daiis',"ut si quis venerit iusiitiaih reclamare super lidos componat in palatio nostro. Insuper com osilio
quenipiam hominem,'dicendo de homicidia furla illa de ipso homicidio componatur, cui iegibus leudo
10aut *de praeda, et iUe super quem dixerit, . ...
de: ipso pertinuerit.
negare voluerit, tunc iile qni reclamat sipoluerit "" Et hoc damus in mandatis cunctis episcopi, ab-
approbet iUud, etsi forsitah ipse non potuerit appro- batibus, comilibus, seu actionariis nostris,. o ha.c
barej "elipsesuper querii dicit.negaverito.uodmalum omnis suprascripta iustitia de praesentisc absq e nMa-
ipsiim nec ipse nec homines.ipsiusperpetrassent, et iarditate adimplela iieri debeat, ut .qruiin Jan s an-
posuerit 11excusationemetdixerit: Nomina mihi-ho-^ nos iustitiam habere non potuerit, TC!modo p ~6Dei
-miriesmebs qui tibimalum illum fecerunt. Ego tibi de omnipotentis misericordia etper praeceplioie do-
«illoi'iustitias fdcio. Et iUe incognitus la qui reclamat mino et genitore meo !6Caroli regis gentis F anco-
etnbmina deTlloshomines non scil et nec appro- rum el Langobardorum ac patrieius Romano -7,.
-'bare potesl, et ipsi qui exinde sic veritatefii schmt simul et per nostram praeceplionem, unus isque
xleriegare.voluerint el ille qui reclamat, dixerit quia iustilia sua accipiats 8. Ita tanien, ut quindeci dies
'hoiho ille exinde veritalenr sciverunt, tunc iudex posl sanctum pascba omnia adimpleta esse d jeant.
iUe qui in ioco ipso esl, faciat iurare homines iUos, Et tunc unusquisque iudex nosler dirigal isshm
qiiiiibet sint, Francos aut Langobardos qrios 13ipse suum ad rios, pohendum nobis rationem, si n stram
nominative dixerit, ut dicant veritatem. Et si cre- adimpleverint iussionem.^Postea habemus dis onere
'dehteshominesfueriut,inmanu14comitis" sui16dex- - cumDeiadiulorio/quaUter meliuspre^iderim s.
' '
VARIANTESLEGTIONES.' . ,
4 et probatum fuerit, iuxla 'ut orum
ydeest i. V. as. id est ut moriatur glossa V. s deest i. %
..' fiiil' eleclio itapoenae subiaceant, et de iUorum honor.e, sicut Bal. - f. griidrigUdsuum c. M. ~? erdat
8
i-l.i-i^praeposilusV. M. B. iudiciaria V.M,B. - vicos V.M. B. 10f.adultefia velde p. 2." "posu inll.
'•. •lsittCOgnitosrI. 13quodl. 14manusl. "comitil.2. 16suol. '"dexrentl.de.este.nt2. 18idestho lcidia
i? absconsa glbssaV. 19Iexcui maluiuipsum perpetratum fuerit; tam«3niudexdeioeoundefuerit de ialro e aut
• furone studium ponat ita V. M. B. cerleet alii honnullicodd. sed-desuntih 1, 2. 20uiuenlibus 1. h itans
. ai veniens__".,__".2i.tustial. tussia2." sslitora 2. lilorel-'. ^reliquacapitisuesunthieditis,adsunt onnisi
tncodd.i. et %. s4 aliquempraeter elromanum liberuniex ipsis V. Est. s-6 de
' quis longobardum peregrinis.
pidees.l. a.6".enitoris npstri •_..' a? ac. p. r. deest -2, ss reiiqua desuntineditis et cqdicibuspraeter .2,
" • -
.NOT^;. -i
;-'
a-Idest terminus quo hsee adimplela esse debeanl, est constitutus, _etc. j .

'
CAPITDLARE 'GENERALE (An. 783;. |

T|Tdegardis regina, Garoli uxor, ii Kal. Maii anni 783 obiit. Cujus de rehus inbreviandis cum in edi.clo
. ihfeptiofiat,legem autnienseMaio in- Theodonisyilla,aut autuninotandem.postGaroU e Saxonia redi '','in
c6nventu"Wormatiensipfoinulgatam esse oportet. Occurrit bis tarituni inter Teges Caroli, in Codicesc Ucet l
 * "
Mi CODEXDlPLOMATICUS.— CAPITULARIA.— AN. 78__ 'm~
olim Tegernseensi|am regip Monacensi, unde Amerpachius col. ii-ii primus publici juris >fecil, atque 2 in
ducali Gothanofol,220. UtrpqupdiUgentercollato, editionemnostram ita instituimus, utquam proximefieri
posset, utririsquelibri, sed prajcipue*'Tegerriseerisis,urideomriesedffiones ahtenoresiuxerunt;-vestigia pre-
meremus: quo evenit, ut-testum jamhabeamus Gapitulari secundoPippini Italiseregis simillimum,quemque
exinde locis nonnullisemendare possis. - - -. • ..,•'--. :
. Edilioriemeapitularls Langobardicama Pippino rege promulgatam, sistimus ope Codicum l SanctiPauli
ssec ix; 2fegii Parisiensisn. 4613; 3 bibi. ducalis GuelferbytariiKBiaMlieribufgiciV^Ghisiani;'"^ Cavehsis,
etGodicumqui capithlariaiegibus Langobardicisaddita exhibent, Mutinensisapud Muratorium,Ambrosiani,
Flojsentini,Londinensis, Vindobonensis,'Verpnensis, Estensis apud Muratorium.
-- '
CAPITULARE FRANtilCUM __
A. CAPlfULAItEL^GpBARpiCUJl. .
Incipit capituldre
' qualiter praecepit l domnus '
rex Capitulare quem domnus rex prgecepft ''' '" l- de' qui-
"
."? "•"dequibusdUmcausis*.. . busdatri cdusis."
Primo capitulodesenedochia 3iussit ut quiciimque De sinodochia.Iussit ut quieuifiquesipqdochiaha-
senedochiahaberit'4, i\ itapauperespascefevolueriht bent, si ita pauperes pascere voluerunt ei consilio
etconcUio facefe quomodo ab' antea fuit, habeant facefent quoriiodo'ah aiitea.fuitvliabeaiit ipsa!-sino-
ipsa senedochia,et regarit ordinabiliter. Et si h'6'cfa- dochia, e't fegarif ordinaliter. Sihoc facefe-iiolue-
cefen_olueriiit,'ipsasdiiniltant; et per tales homipes, rint, ipsas dimiltant, et pertales' hoiriiriesin'ahtea
in anfea siritguhernat_e'8, quahter.Deo et noMs"ei- sint gubernatas, qualiterDeo et nobis exinde placeat.
' 2. De ecclejiqbabtismalis.Ut nullatenus pasiaici
inde ;
" "' placearit.
nuUatenus eas . homines tenerp-debeant, i;ptpei'.sacerd()tesfiant,sic-
" $." De ecclesiisbaptismalibus, ut
laici hqmines teriere "debearit, sed per sacefdp.es ut ordo est % gubernatae. Et neque iili .pagensis
fiarit.sicut.ordo est,*"gub'efnata"s. Et neque illipa- neglegentiam habeanl de hoc quod ibidem facere de-
gerisesneglegeritiairihabearit de hoc quod ibidenifa- bent; ct'ilIi'sa"cefdotes"eas sic fegant ' ;quofriodo"
"'-
ordo
•'"
cere debeant. Ef illi "sacefdoteseas sic - cahonicus expdscit. :
' Jregant".
•' * quo- « 3. De advocatisecclesiarum. VoJ»imusut
modoordo canonieus"expqscit". pro ec-
'" 5. De advocatis clesiastico - hpnqrp .et
i- pro, ,,- .\.. reverentia
cli ' sacerdotqm , _:._ -^ ad-
sacerdotum, volumus pro eccle- •.,.-.-< J_i___-<__j. - ; .
, ..
;siasticohonore et pro illorum reyererilia, advocatos . vocatos hahpant.-
* habeant.'
' . .' "_*'--' . - '. De culpa unde faida- crescent. De diversarum
'&'.~Dediversis generationibushomihum qui in Ita- generationum hoiniiiibus qui -in Italia commanent,
eonti- .?plumus ut ubicumque culpa cpntigerit unde faida
' liacommanent, yolumus utubicuinque culp_. 6
gerithndefaida crescere polest, proeas fatigationes crescere potgst, pei'satisfactionem,hoininis illius
hominis"iUius ebhtia querii crilpavit, secundum"- contraqueiji cuipayit, secundum.igsius legeni cui
ipsius legem' cui hegiegeritiam 'coirim'isit,'emendet. hegligentiamcoiririiisil,emenciet."'De vefo"statu in-
De vero ' slatu ingenuitatis aut aliis qriaerelis, rimus- genuitalis""autaiiis "querellis,liriiusquisque'seeiiridum
' "'~~
quisquesecrinduriTsuainlegeihseipsum deferidat. suam legem se ipsum defendal.
5. Dec6'ihposition,ib-js .qhffiadpalaliuniperlirient. 5. De composiiioiiibus qui ad palatium pertinet. Si
Si coiriites ipsas' causas"cdhimo"veririi''ad'feqiiireh- comites ipsas causas comrridverihl,'ad,requirendum,
dum, illam tertiam-partem ad eofumrecipiant opus, illaihtertiani-parlem ad eofum-feeipiant3 qpus,rduas
duasyeroad palatjum.Et si" petsuani" li^ligentiam (; ^ yerp ad palatiuni."Et si perJ'eIus:iiegligenliam.re-
remanserint, et missus"dominicus ipsas iausas coe- -manserit.,etmis_.usdominicusipsas causascepeiitat
perit inqhirere, tunc volumus ut ipse comes .illam requirere, tunc volumusut ipsi comites u_'iUa_h
tertiam partem non habeat^ sed cum integritate ad tertiam partem non habeant, sed cum ifategritatem
palatiumveniat. in palalio veriiant.
6. Demonasteria et senedochia qriiper diversos ! '- G.Dembhhsieriiset-sinodochiisregalibus. De mo-
comites esse videntur, ut regales sint; et quicumjjue nasteria et sinodochia qui per diversos comites esse
eas haberp vqjuerit, per beneficium dono. regis ha- ^identur, utreg^le^ pinjt; ut qjiicumqjie.eas haljere
beant. ' - " - ' yjjluerint-,per-beneficiodpmni nostri regig habeant..
7. Berebus per diversos comites, volumusut_id "' 7.'0c rebus De felmsforfactispei.diversos
' '" -"' - "' - " " -forfactis.
_paiatium 9 peiiineant. ";
pomites, yolumjisiit atpalatiujtfpeiiineat-4.-"
• "
8. Si ciiires jn eJyinbsina^atae suniiet ipse mofr . 8. De eq cuius in eleernosynddatae suriL §i;cui
.tuusftierit antequarii eas dispehsel, lunc missus do- resiiielemosina-datae sunt, et ipse mortuus .fuerit
minicusuna cuiri episcpp6.parfqcliiaeipsius:conside-. antequanicasdispenset,tuncmissris d.6minicu's;B(iiha'
qualiterih' dpnihircgis mercede ipsaaelyiribsina"
ret .10,' " purii epis.cq'pbpaffpcliiae^iljiiis^cppsiji^
fiat facla,'et infra".triginta npctes implela esse' de-1 :P_.in domni-fegis-hiercede,ipsa elemo,sjriafiaj/..fiipta
" "' ' "
"beant.""' •' '"'"•.: -: ''""'" '" '' et ihfra trigirita nocles-impletaesse debeant.' : "
. :..".' -VAE.IAKTES LJ-CJIpNES . VARIANTES LECTIONES.
1 deest 2. s constituit 2." "^-seneddchiis d.
deest 2. " gubernante 1. gubernantae cum 1 iia correxi, cepi cold. 2 flant ordinate et g. 2
corisiiioepiscopi.qualiter Bal. 6 lege pro satisfafr"- ,-.','} jesspiciant 1. 4 p.transacto anno6 et die J_t.tr.
tione. —faligationis 2. T-viri 2. 8 diuersis 2. 8 retiqua huius capitis desunt-' 1. cpnsedet
' 2,
8 olacitum 1. 10conredit 1. illa corredet 2. concedet 3. .
 143 CAROLIMAGNIOPP. PARS I. SECT. I. 444
CAPITULARE FRANCICUM,, ' A CAPITULARE LANGOBARDICUM.
9. De fiUa cuius pater per manum arrogatoriss' 9. De iurefiliae in j-esservbrumquospater cit li-
omnes l servos suos iussit fieri liberos, et quia con- beros. De filia cuius Ipater per manus- ero atoris
tra legem esse videntur, instituimus 8 quodipsafilia 3 omnes servos suos iussit fieri liberos, et quia ontra
in tertia portione 4 de praefatis servis iterum introire3 legem esse videtur, liistiluiinus ui ipsa fili in la-
8 lein l portionem de praefactis servis iterum i •troiie
possit s porlionem de aiiis rebus
possit, quale genilo issui.
10. Placuitinserere ubi lex erit, praecellere con- 10. De auctoritale, legis et consueludinis, lacuit
Suetudine6, et nulla consuetudo superponatur legi. nobis insererc, ubi lex est, praeeellat cons eludi-
11. Placuit eliam nobis, ut jquaecumque femina nem, ut nulla consuetudonec le em.
7 viri sui superponatur
pptestatem habel per eommeatum vendere,' 11. De poleslale vendendi et donandi in f mina.
liabeat potestatem et donare. Placuil etiam nobis quaecumque femina 3 pote tatem
12. De mancipiis palatii nostri et ecclesiarum! habet per comiatumviri suj 4 vendere, habeat poles-
nqslrarum nolumus mundium8 recipere, sed nostrasi tatem oonare. !
ipsas mancipias habere. . , .12. De mancipiispdlatiipt ecclesiarum. De man-
cipiis palalinis et ecc|esiarum nostrarum n lumus
13. Placuit nobis, ut illos liberos hoinines comites' mundio
recipere, set nbstras ipsa mancipias h )erp.s.
noslriad eorumopus servile non ppprimanl; etqui- 13. Deiiberis hominibusad servilia opera i on co-
hoc feceril, sicut iudicatum 9 hsbemus
cumque gendis. Placuit nobis, ut iUos liberos homin s co-
emendel. mites nostri ad eorunf opus servile non ol.pr ant;
14.-De rebus quae Hildegardae reginae traditae et quicumque hoc facere praesumpserit, sec dum
faerunt, volumus ut fiant descriptae breves 10.et iudicafum quod habemus emendet.
ipsae breves ad nos fiant adductae. ii. De rebus reginae -. De rebus qui. Ildi ardae
tradiiae fuerunt, volumus ut liant eripta
18. Non est nostra voluntas uthomines "Placen- -reginae
brebes, et ipsa brebes ad nos fiant adduc e. -
tini per eorum praeceptum ls de curte palatii nostri per15. De atdionibuspalatii. Non est nostra vo atas,
illos 1Saldiones recipiant. - ut homines Placentinos'. per eorum praec to do
16. De fugilivis partibus Beneventi et Spoleti.14 cuiie_palatii npstri illos aldiones recipianl.
siveRomaniaevel Penlapoli, qui confugium'faciunt, 16.-De fugltivis.DeTugitivis qui in partib s Be-
ut 1Breddantur,'etsint reversi ad proprium locum. n{ nebenti aul Spoleti, sive Romaniae YelFent polis,
17..Sicut consueludo fuit sigillum 16et epislula confugium faciunt, ut reddantur, el sint rev rsi ad
prendere, "et vias vel portas custodire, ita nunc' sit propria loca. I
Taclrim. ;'. 17. De sigillisetepistolis,etdeporturiscusto iendis.
VARIANTES LECTIONES. Sicut consuetudo fuit sigillum et epistolapr dere,
1 homines. 1. hominis 2. s instituemus 1. et vias vel portoras custodire, ita nunc sil fa -tum.
"deestl. 4 sequeniia desunt 1. "i. p. desunt et VARIANTES LECTIONES.
in 2. 6 consuedutinem 1. ' comiato 2. 8 mun-. ^lertiam^. s
- 10 " 3 reliqua cdpitis desunt
4
2. 3 i. S.
dio 2. iudicandum 1. breue 1. ut omnes f. iangobarda MuU V. Vn. Est. s. r suas
ls 13 14 s 6
h.-2. praecepta162. iU. 1. illius 2. spo- v. 2. ' reliqua desuritin 3. 8 hoc caput d st in
litani^. 10ell. sigillo 1. i. 5. placentini 2. \i. S. pentauoli 1.-'

CAPITDLARE PADERBRDNNENSE (An.' 785). - : .

i
I
Exstat unicus horum capitulorum codexin bibliolhecaVaticana inter codicesPalatinos n. 289, mbr.,
ssec. ix, quem post Holstenii, Furstenbergii, Coriringii et Baluzii curas, Romie anno 1822 prajsens terum
exscripsi. Ejus.itaque adfldem editionem novaminslitui. De tempore et locoledicti" hujus non cons at. At
neminem fugiet, sanguineas leges riocanno 777 quo primum totius Saxoniae senatus et populus Pade brun-
na. conveniens, «iiigenuitaterii et alodeinmanibus duiglum fecerunt nisi conservarent chris.iamtatern et fi-
delitatem domni Caroli regis et Francorum,. • nec anno 780, quo in syiiodoad Lippibrunrion e clesia?.
constructaeet tota Saxonia inter episcopospresbyteros abbates el comites divisa est, nec demum an, o 782
quo in conventu ad eumdem lpcum.generali ex nobilissimo Saxonum generd comites coristituti su t, sed
tunc demum imponi el consenliri potuisse, cum, triennio post ca_dem Adalgisi et Geilonis exaclo lota
Saxonia suppucio Ferdensi, pugnis ad Theotmelli, ad Hasametad Lippiam, et eontinuis Francorum csedi-
bus, rapinis et vastationibusadinterhecionem usque deleta esset. Tunc enim JCarolu*. an. 785 public m po-
puli sui convenlum babuit ad Paderlirunnon . cum Francis et Saxoniljus
& , ubi iis qucead illius con 'eiitus
ralionem pertinebant peractis, ecclesiisper Saxoniamrestauratis et paulopost Widolcindoet Abbi ne ad
christianitatem conversis, tota Saxoniael in reUgioneet m fideUtate regis per annos septem persli it. Ad
iUud igitur potissimum tempus et locum edictum-hoccepertinere censeo. .-
'
>:"• . '. . NOT.E. . ....
k >fide Vitam S. Willehadi. ,
145 - CODEXDIPLOMATICUS.— CAPITULARIA.AN.782. '46
Capitula quae de partibus Sdxonieconstituta sunt a. A „ hostiam more paganorum' daemonibus" obtulerit,
Erimum,de majoribus capitulis hocplacuil omni- morte moriatur. /.''
bus, ut ecclesiae Christi, quo modo construuntur ini 10. Si'quis cum paganis eonsilium adversus chri-
Saxonia, et Deo sacfatae sunt, non minofem habeantt stianos inierit, vel cum illis in advefsitate christiano-
Et quicum-
honorem, sed maiorem et exeellentiorem, quamt rum perdurare voluerit, morte moriatur.
J_vana habuissent idolorum. que hoc idem fraude cpntra regem vel gentem chri-
2. Si quis.confugia feeerit in ecclesiam, nullus; stianorum conseriserit, morte morialur.
eum de eeclesia per violeiiliam expellere praesu- . 11.-Siquis dominoregi6iriiideHsapparuerit, " '
capi-
lali sentehfia punietur. . , -
mat, sed pacem habeat usque dum ad piacitum prae-
sentetur; et propter honorem - Dei sanctorumque. 12. Si quis filiain sui rapuerit, morte mo-
... domini ....
ecclesiae ipsius reverentiam, concedalur ei vita elL riatur. ^
oninia memljra. Emendat aulem causam in quantum, 13. Si quis domirium suhm vel dorinnam suam f
potuerit, et ei fuerit iudicatum; 'et sic dueatur ad[ interficeril, simili modo punietur.
* ii. Si vero pro his mortalibus criminibus latenter [
praesentiam domm regis; et ipse eum mi.ttat ubi[
clemenliae ipsius placuerit. ebnimissisnliquissponte ad sacerdotem confugerit;
3. - Si quis ecclesiam per violenliam intraverit, ett B et confessione data ageri poenitentiain voluerit, lesti-
in ea 2 per vlm vel furtu aliquid abstulerit, vel ipsam( monio sacerdotis' de mofte excuselur.
ecelesiamigne cremaverit, morte moriatur. 15. De minoribus capitulis consenserunt omnes, ad
&.Si quis sanctum quadragensimale ieiunium pro unamquamque ecclesiam, curte et duos mansbs ter-
despeclu 3 christiamtatis conlempserit, et carnemt r_e, pagenses ads ecclesiam reeufrentes, condonant,
comederit, c "morte moriatur. Sed tamen considere-. etinlercenlumvigiriti homines, nobileset ingenuis
9 eidem eecle-
tur a sacerdote, ne forte eausa necessitatis hoc cui- similiter el litos,-servum et anciUam" - :
- siae tribuant.- . •
libet provaniatut carnern commedat, .
- S. Si quis episeopuni aut pfesbyteruni sivediaco- . 16. Et hoe Christo propilio pla.cuit, ut undecunique
num interficerit, similiter capife puriietur. census aliquid ad fiscuni peryenerit/ siye in frido,
6. Siquis a diabulo deceptus crediderit, secun-. siYein qualecumque banno, et in omni redibutione
dum-morem paganorum, viruin aliquemaulfemhiam, ad regem pertinente, decima pars ecclesiis et sacer-
4 reddatur.
strigam esse "et homines commedere, et propter hoe, dotibus _ .
17. Simililer secundum Dei mandatum praecipi-
ipsam incenderit, vel camem eius ad commedendum
dederit, vel ipsam commederit, capitis a senlentiae5 mus ul omnes decimam parlem substantise et laboria
-suis ecclesiis el sacerdotibus donent, tam npbiles
punietur.
quam ingenui similiter et liti, iuxta jquod Deus uni-
7. Si quis corpus defuncti hominfesecundum ritum
cuique dederit christiano,.partem Deoreddant.
paganorum flammaconsumifeeerit, et ossa eius ad
18. Ut in dominicis, diebus conventus et placita
cinerem redierit, capitae punietur.
~ publica non faciant, nisi forte pro magna necessitate
8. Si quis deinceps in gente Saxonorum inter eos3 aut hostilitate cogente; sed omnes ad ecclesiam re-
latens non baplizalus se abscondere voluerit, et ad1 curranl ad audiendum verbum Dei, et orationibus vel
baptismuriivenire contempserit, paganusque perma- iustis"operibus vacent. Similiter et -in.festivilalibus
nere yoluerit, e morte moriatur. praeclaris Deo et ecclesiae convenlui deserviant, et
9. Si quis hominem diabulo sacrificaveril, et in1 secularia placila demittanl.
"
V7ARIANTES LECTI6NES.
domini con\. domm codex. - eam corr. ea." 3 dispectu. corr. despectu. * omnes corr. ho-
tuines. E capilali corr.--capitis c. 6 rege corr.. regi c. ' testimonia sacerdote corr. testimonio sacerdotis
c. s pagensis corr. pagenses ad c.* s simililer. et lilos seruum cod. ' Contra Baiuzius ita distinxit: siiniliter
et litos, servum. _
-NOT^E. - ,
a Capitulatio de partibus Saxonie constituteSuntCo- D bus noviler exorta, potestate tali melius quam jeju-
.dex'; t/uarcorrexi. Baluziusemendavit: Capitulatiode nio ab episcopis instituto corroboratur".-IDESI.
partibus Saxonim. Hmc departibusSaxoniw constituta d Alculnris,'epist. 10i: «Idcireo misera gehsSaxo-
sunt. numtofieshaptismi perdidit sacramentum riun-
i>Hsecest Iectio Edit. Roni. Germ . habent fana. quam habuil in corde fidei sacramentum.quia > Vjde
BALUZ. , _ Chronicon Moyssiacensead an. 792. IDEM.
.< Duruni sane istud, capitalem in euhrsententiam e Quamvisreligipnis non sit cogere religionem, sed
dici qui in Quadragesima carnem comederit, si per reeurril hic observatip sumptaex Ditmaro. Itaque
contemptum feceritGhrislianae fidei. Sed ita in po- indreas primus Hungaria. rex, a pefturbationibus
pulo*contumaci fieri necesse erat, ne semper in pa- hoslium securus effecl-us,tanquam Carplum-Magnum
ganismum felaberetur. _Evo Dltmari, episcopi Mel- imitari vellel, anno 1047 « prcecepit univeirsa}genti
sepurgensis, haec erat consuetudo inter Polonos ut suaj, sub pcena capitalis sententise,ut deposito paga-
qui carnem post Septuagesimam manducassel, den- nismo prius eis concesso, ad veram Christi fidem re-_
tium evulsioue puniretur. Ita enim ipse scfibit in verterentur, s_ut-ait Joannes de Thwrocz eap. 42
initio libri vm : . Quicunque post Septuagesiniam Ghron. Hungarofum. "Quod etiam proditum est ad
carnem manducasse invenitur, _abscissis dentibus Antonio Bonfiniodecade % lib. n, Reruin Hungafi-
graviterpunitur. Lex namque divina, in Ms regioni- carum, lo. .
 ih CAkdi-i MGNI 6PY. PAIIS _; SECIT."i.; 4s
19. iSiniiliier piaciiit his decfetis irisefere, qrioci'£ rit, fes illiiisih forbahrio iniitantur usque duni iidb"
omnes.infantesinfra annum baptizarituf, Et hoe sfa- iiissdfem praesentet. SiVero super barinum in d irium
tmiri.us,ut si quisihfanieiji ihtra 'cifcri-urn.anhi ad surini iriirare praesumpfeerit, atit splidds deee aut.
baptismum offerre contempserit,, sirie corisilio vel iiriuinboveni pfo emendatiorie,ipsiusbanni corip riat';
liceriiia sacefdolis, si de hdbile generi fuefit, ceri.um ei insuper unde deBitor exslitit; jjersolyaf. Si verc-
vigihti solidosiisco cpmporiarit; siihgehiius ', sexa- fideiussordiem stalulumnon observaberit, "tun ipse
ginta ;,si litus","triginta... , .... lantum damrii Ineufrati quahlunl "ihariussua ii eius-
W._Si quis pfoliiijiliimvel ihlicitiim coniugiuirisibi sofis exstitit. Ille autemtjui debitorfideius^ofiex titit,
sorfitus fuerit, si nobilis,. solidos sexagiiita ;.si •ihge- duplum restitiiat pro ~eo\qiiod udeiussdrerii iri am-
-0!.: '':•';'.•!'.,._- ft ,'; i.".j :/.".'.- . " '-
nuus -, tnginta; si htus, quindecim. hum cadere periiiisit. |
- 28. De pfaemiis et muneribus, ut miihefa riper
c. .21. Si quis ad fontes raut arbores vellucoss vo.tum
fecerit, aut -aliquit.4more,genliUum ol)tulerit, et ad iiihocenle nuilus accipial. Et si qhls h'dcfacere rae-
honorem daemonum commederet; si noliilis - fuerit, feumpserit,lioslrum Jjaiinuihsolvat. Et si, quod isit,
solidos sexaginta; si ingenuus, triginta"; si- litus 6, Ibrte comis hoc fecefit, honorehi siitiniperdat. '
quindecim. Si vero.nonhabuerint unde.praesentali- ; 29. Ut universi comilespacemel concordi ad
ter persolvantj-ad.ecclesiaeservitium donentur usque JB ihvicerhhabefe studeant. El si ibrie inter eos Uqua
dum ipsi solidi solvantur. , discdrdia aut cpnturbiuiii brtrimjuerit, aui ho tfum
22.,Iubemus ut corpora ehristianorum Saxanorum solatiumvel perfecthm pro hoc non deriiittahi;
50. Si quis comiteriiiriieriieerit, vej de eiiis i'orte
ad cimiteria ecclesiae deferantur, et non ad tumulus
' ' . consilium dederil,-liereditas Illius adpartehi regis
paganorum...,... ,' -.
- 23. Divinoset ecclesiis et saeerdotibus eveniat, et in ius eiiis fedlcalui
sortilegos
dare constituimus. 51".Dedimus poiestatein eomitihiisbannum m ttere
24. De latronihus et malefactoribtis, qrii de una infra suo ministerio de faida vel jjiaioribris cah is.in
coiriitatu ad rihiihi confugium feceririi. si qriis eos solid. 60. De minoribus jvero causis comitis ba num
' in solid. 15 constituimus.
-'eeepfeiil in feuam polestate. ct septem noctibus
securii deteriuerit, riisi ad praesentandurii 8, noslruhi .32. Si cuilibet hominisacramentuni debet _al' "s,
bannum solvat. Similiter si comis eum abseonderi.-, aframeat illum ad ecclesiam sacramenta ad iem
et-adius.iliamfaciehdampiaesenlaiehDliieri., et ad stalutuni. Et si iurare conlempserit, fidem faci ,t, pt
Iio6exeJi6aie noh potesl; hbnorem siiuriiperdat:' -' solidos quindecim componat qui inactivus app ruit,
'- :25. De pignore, rit nullatenus alterum aliquis pi- (n el deinceps causam pleniter emendare faciat.
gnorare praestimat. Et qui hoc fecerit, bannrirh pef- 35.De periuris, secundum legem Saxonorui sit.
solvat.- . 54. Interdiximus utiomnes Saxones gener Jiter
26. Ut nulli honiiriuriicohtraaicefe viarii ad rios ve- convealuss publicos nec^fa-Cianl,pisi ,forte miss s, 10
•faiehdopro iustitia reclariiaridialiquis praesriniat. Et nosler de verbo nostro eos cougregare fecerit. Sed
si aliquis hoc facere cohaveiit, hbslruin barinuihjief- unusquisque u cohies in silo miniiiefio piacita e iu-
solvat. stitias faeiat. Et hoc a sa|Derdolibrisconsideretur ue
27; Si quis homo fideiussoreihinvenire hoh potrie- aiiter faeiat. '
I \
VARiANTESLECTIONES. " . -1
. initio legebamfiagcniios... litos. 2 ingenuis... litos cod. , 3 lucas COIT.lucps C. 4 aliquis corr. al' uit
i. " nobiles coir. nobilis c. 6 litoscom littis c. •' Vl^fcm-corf.-8 praesentendum c. 9 contos corr. on-
ventus c. 10messus corr. missus c. " unusque corr. unusquisque c. I

"CAPITULARE LANGOBARDICUM (An."786).

;i Anno 786 post Hardradi comitis et Thuringorum febellioriem,quaemagnum in paroli regno « conturbiu »
generaverat, compressam, cum rex populos sibisubjectos sacramenti yjnculp _astringendosjudicaret, a ue
expeditiorieriiBerievehtaiiariihieditaretuf, edictuin liocce a Pippino r.egepromuIgatum esse ex capitibus jus
6, 7 et 9, conjicio. Textuih ex uhifiocodiceiiiljl. Paris. n,,i615.rjeslituere studui.
" atqueukimi capitis 1 cu-
nas, quantum corijeclufa 'assequi iriilii licuit, explere conaius suni. |
*
. li Dehis feminis qui se Deo voverarii, et sehip- j) rai hnrfsqiiisque, tibi eos inVeiieni-i, nbh di'""''tat
nachica vesteinduferarii; etpostea se niaritis copula- "illos sine disciplinacorreptionis,,ejtTaciant eos p ni-
yefurit, ut iriquiralrirunusquisque iri iudiciariam sibi tentiam agerenl de has irilicitas presumiiones.
coriimissasulji eas invenerint-, ul-sinedilalatiohe feas* "Z.De pravos illosTioinlnes qul iininalicus ^ol nt,
abipsisillicitas cpriiiinctionipussepararedebeaiiVut et de hominibus sriis :subiusmaida.cerias ihcerid nt,
ips:as,.de-supra meiriorata.iiilicita .coniunctione ad et votos vovent,.ad {id est. a) tale vero iniquitas os
, pqenitentiae reeurraut medicamentum. ' faciaiit uhusquisque; nisi voluermt ad aecclesia a-
:.§. De illos homines qui aliqham incantatioherii vel riem pffefre^.sinipliciterqfferafit, noncurii iliqu" ie
dmnaliorieni 'agent,..velJiis sitailia quae.iri, cpnspe- ^sainijqha.coihflii.&tipne.i;:, . ;..„•. .. ;. . -.
clu beialiiipminaiioneessevideRtur, gjmjjjfe}-Inpit 4, "i''ilfifl5t{_*r -i
W0M tem!gffiis|i'ti feiMi
 ' "
—
CODEX"DIPLOJV-ATlCUS.CAPiTULARiA. AN.782. — ISO
Uqi
covhmissqs,.,ubiforsitan iriyehiiiif, ubi fafetaesimt A cuhi doriiinisui, et caballos,arma; etscuto, et laneea,
inlicilas.coniunctiones,jta ut.qui.uxbrem corisobrino - spata et senespasioTiabere possunt, omhes iurentj
aut.insobrhio suo uxorem duxisset, aiit etiaih qua- et nriminavel riuinerum dS ipsis _quiiiiraverurit:.ipsis
Iibet.,pareritemsuam sibimetipsos hxbrerri cOptilais- niissis in breb^insecum aflportent.-Et'comites"simi-
set,sineomhemmo.deratioheeps"abimicemsepareti- litef de feingiilis•cehtini'esfee uoti, tam de illosnqui
tur, eieos adpenitehtiaereriiediiimfaciahtdestlnari. infra pagb hati-Sunt,-pagehkalesfuerint, quawqneief
,, S, Et.hoe.eliam.sciibimus",lii cuhcti .diUgenlesin- deillis-qui aiiundfein bassallaticocommendathsuhl.'
quirat,,jitsi est homd uxbrem habeiis, ht "supfiiipsii EtsifueriiitaUquisqiii per ihg'eiiibfugilando"de"cb-
cum alia aduiteraris, et 'conciibinarii* haljueiitj as riiilaiiiad aliud coniilatu se propter ipsum sacramen-
lali igitur-, inlicita perpetratiohe faciat ,'eos eurii tiim distulerit, aut-persuperbia ihrarenoluerint,_se-
pinni soUicitudirieseparaii.Sic.piaciiii dbmrn fegi, irioliperbrebemrenunliare sciaht," et lales autjpei
utqui iias.nefaridas_.crim"irias'ehieri'd'afede termhii- iideiussoresriiittant;'ei- ipsi fideiussoresnon"haferie 1
bussibi coirimissis,iit diximus, emeixdafeliegieieiii; fini qui iri praesentia domrii regis illos abduiianl,
ut in. sacro pajatio ".vidflgildumSrium componat.' "siijjcustbdia servetur. Aut si in illo vicinibhahitafe
_ 6.1>e,singulis.capitidis:quibris *"dbmrius rex missiS Vbiuerintf Sicutcaeteii iurent. Et si fugitivumcquis
s
suis=praecepit,"ijiii-nullasacfameStadehearit aiidirfeB deverierihl,' doinhb ' regi iiunliatum fiani per :ipsos
elfacere,,quam ob rem istam "sacraiheriia"suht Ufe- inissoS. - ' ''' r«.:,!:
cessaria, per ordine-.ej-,antiqua.consuetudirie expli- 8. Explicare debeni ipsi missi, qualiter domrii-regi
care fapiunt, et quitfriiodoisti irifidelesiioriiihesiria- dictum est;quodmultiseconplangunt legem riori^ha-
gnum tconlurbiumin regnum doriini Karoli rfegivo- bere cbnservatairi, et quia bmiilho.yoluntasidorimi
'"
Juerinl terminare,-^etjn eius vila cbrisiliati sunl, et regis esl, ut unusquisqiie hombsuaih legempleriiter
inqriisitidixeruntquod fidelilatemei ribfi iurasset. habeat cOnservatam-. Etsi alicui cohtra legem faetum
7. Quomodoillum.sacramen.um_.iur_.tum. esse.,de- esi, non esl voiuiitas-necsua iiissio.Verumtamen'si
beat ab epispopis.et jabbatis,:,sive 4 coriiitibiis vel comis aut missus vel quilibetliqMOhoc fecit, fialian-
bassis regalibus,."necnonvicedqmiriis, archidia.coni- nuhtiaturii' iibriifiirfegi, quia ipse plenissime-haec
hus, adque canonicis.-.Clerici. qui. riibnachoruriino- "eniendare vult. Et per singulos^inquirant^^uale
mme non pleniter cpnservare.videriiiir,ei uhi regiiia iiabeant legetn- e"x iiomine; e'f nuUatenussine"7'co-'
sancli Benedieti seciindumordiriem teneni. ipsi ih miteile ipsopago islairi legationenvperficiarit.^Ex-
.yerbum lantum et in.veritate promitiant c, de qiii-" "cbptbsi ille coiriiSin alia utilitate doniiii regi_r.Tion
bus-specialiterabhas adducant donino nostfo; deiride "fuerit,aiil ahqua infirmiiasferim ' iiondetenueri_/quod
adypcalis et .vicariis, .centenaiiis,. sive fore cerisiti ibi essfet,nori liabeat. S:.';;
presbileri; alque cunctas"gfehefaiitaspbpuli, tam 9. a lit pafata senitia habeant ipsi missi una;.cum
puerilitate annorum 12 cpiamque de sgnili,"qui ad; comitibusqui in eorum ministeriis fuerint, ut omnes
placita,venissent, et iussionem adimplere seniorum generaliter hoc anno, .veniant.hostilitef in ,solatio
-eteonservarepossurit, sive-pagensfes 6, sive episco- dbmnirc^.ssieulsuafiierit iussib, erpaceminlrarisitM
-poriimet abbatissuaruiri•vel comitum-hbinuium,rit _-as.oc.jontinfra .palria; qui per epislbias srias.de
reiiquorumhoihinum, fisciiiifiquoque" et coiorii,et ioltintate stia iflis sighificare vult, quarido vel .ubi _
ecclesiasticisadque servi, qui honorali beneficiaet debeantjnter se coniungi: ' ;c"';*
ministeria tenent, vel in bassaUaticohonorati sunl ,, ., - Expliciuntcapitula.
- VARIAJSTESLEGTIONES-. - - '-js-.'
^concubamc. *auti. 3ilIa?noya? '•sinec. 5 permittant c.. 6 palerisesc. " si c. ~.','.Z:'
' -- '•
NOT^;. ';-•:-
aQuaein hoccapite Uttera obUqua leguntuf, ex conjeciiira supplevi. .' ">''i'.'<-

ENCVCLICA DE LITTERIS COLENDIS. - /,;.;;

{Hancpidesisinter epistolas CaroliMagni, Patrvlogiw iqmo XCVlIL) . -y,l_
" "'
. "
„ ' -'" '" -". '"'. ' \r'.'r'.-
, CAPITDLARE ECCLESIASTICUM.. Ari. 789 (23 MaH/ Aqriis). -:OK.C' ;

ln edendocapitulari cbdiceshi admanus fuerunt : 1. Cod. bibl/GuelferbylanaeoUmHelm&tadiensiSjjSIs.;

in-8° majofi, littera_ Anglosaxoriicaexaratus, s__cufivm exeuntis vel ix. 2. C. bibl. .Sangallensis ri:^55
membf. ssee. ix "ineuntis.5. C.-ljibl. Palatinse"Vindobbnensis'incatalogp juriscanonicin. 128 signatus,
membr. saec.ix, in8°maj. '5 b. C.liibl. regiaj Monaeensii.inter iibfos sancti Emmerammi Ratisponerises
B: 91 sigriatus,qui anno821 exaratiis, a me tamen cum editis non estcollatus.' 5 c. /C;bibl. regjceMoriacen-
sis inter libros Tegernseenses membf; saec: ix, rinde editio princeps Amerpachii fluxit. i. \C. bibl. Giiel-
ferbylanssBlankenburgensisssec. x. S. C. hibUothecaeducalis
" ' "-Gothana. ssec.xi. Prajcipuas Baluziilectibnes
siglaB. notavi. . .:'/
 iSl . , CAROLI.MAGMOPP. PARS I. SECT. 1. 152
Regnante doniino nostro lesti Christo m perpe- A ex nostrinominis-auctoHtale unavobiscum12eo rige-
tuum. Ego Carolus, gratia Dei eiusque misericordia rentquae corrigerida essent: Sed^t aliqua ea itula
"donante.-rexet rector regni Francorum,. et devOtus ex canonicis institutionibus, quae magis nobis - ne-
sanctae * aecclesiae defensor humihsgne •adiulor, cessaria videbantur, subiunximus. Ne aliquis, piae-
ommbus ecclesiasticae pietatis ordinibus, seu sae- so, huius pietatis aminonitionem esse praes ntio-"
cularis potentiae dignitatibus, in Christo domino deo sam' iudicet, qua nos( errata corrigere, sup rflua
aeterno, perpetuae pacis et- bealitudinis salutem. abscidere, recta cohartare u studemus ls, sed agis
Cpnsiderans pacificos piae mentis intuitu, una cum benivoio caritatis animo suseipiat, Nam legi s in
sacerdotibus et consiliariis nostris, abundantem in regnorum libris.quombdb sanctus Iosias regnu sibi
nos s Bostrumquepopulum Christi regis.clementiam, aDeo datum circumeundo, corrigendo, amm nen-
et quam necessarium esl non soium lplo_cor.deel ore do, ad cultum veri Dei studuit revocare. Non t rrie
eius.pietali * agere gratias incessanter, sed etiam eius sanctitate aequiperabilem faciam, sed quo no-
continua bonorum operum exercitatione eius insiste- bis -sunt ubique sanctorum semper exempla se uen-
relaudibus, quatenus qui nostro regno tantos contu- da, et qupscumque poterimus, ad studium bon e vi-
lit honores, sua prolectione nos nostrumque regnum tae, in laudem et in gloriam domini nostri lesu hri-
-
in aeterhum eonservare dignetur. Quapropter placuit B sti, congregare necesse est. Quapropter, ut prae-
nobisvestram rogare solertiam, o paslores aeclesiarum diximus, aliqua capftula notare iussimus, u't, imul
.Chrisfi, et duetores - gregis eius, et clarissimamundi haec eadem vos ammonere studealis, et quaecu que
iuminaria, ut vigili cura et sedula ammonitione.po- vobis alia necessaria esse sciatis 16,ut et ista t illa
pulum Dei per pascua 6"vitaeaeternae ducere Tstu- aequaii intenfione praedicetis. Nec aliquid qu d ve-
dealis, et errantes oves, bonorume exemploram seu straesanctilatiet^populo Deiutilevideatur, a litti-
adhortationum humeris intra aeclesiasticae firmitatis te .* ut pio studio non [ammoneatis; quatenus ut et
muros repprlare satagimini; ne lupus insidians ali- veslra sollerlia et subiectorum oboedienlia a erna
qnem canonicas-sancliones transgredientem, vel pa- felicitateab omnipotenieDeo remuneretur.
temas traditiones universalium conciliorum exce- OHNIBUS19.—1- a Sunt enirii.aliqui, qui culpi exi-
dentem, quod absit, inveniens devoret. Ideo ma- gentibus ab episcopo proprio excommunieant r, et
gno 9 devolionis studio ammonendi et adhortandi ab -aliis ecclesiasticis vel laicis praesumptio e in
sunt, immo conpellendi, ut firma fide et infatigabili communioiiem' accipiuntur: quod omnino san tum
perseverahtia intra patemas sanctiones se conte- C Nicenmri concUium; simul et Calcidbnense, nee-
neant: in quo opere et studio ICsciat certissime san- non et,Antiochenum atque Sardicense, iieri p ohi-
etitas vestra nostram vobis-cooperare u diligentiam. bent i>. - -' - .
Quapropter et jioslros advos direximus missos, qui EPISCOMS20.—2. Item enim habet2i in eodem con-
*" '
RIANTES LECTlONES. j / ,
. * S. Dei ecclesiae2. . pacificiac pie2. 3 deest 2. 5. 4 et oreque pietate 2.10 Bdoelores 2. i. 6pa cuae
1. 7docere2. 8b. exemplo operuniseu adhortatione Bal. magnae S. - B: operis studio B. " c ope-
rariJS. 12nobiscuml. i3yobisB. u 1. 18studuimus B. i6 scitis i. B. " deest 2. 3. 3 c. S.
cohortare.
: B. 1Bomittatis 3. i. qmittite 5 c. deest%2. i9 episcppis omnibus 2. rubricae omues desunt S. so a sa-
cerdotes B. - habetur B.
NOTJE.
nRurchardusfefert ex concilioRothomagensi, cap. circa eos tenere sententiam. Agantuf autem con ilia,
3. Sed hic observandum est, quod ad Reginonem et semel quidem ante dies quadragesima.; ut omn bus,
Gratianum pers-cpe.mpnuimus, Burchardum diligen- ' si quog surit, simultatibus amputatis, riiundum Deo
cura providisse ne eapitula.quaj-ex capitukr solenme'munus possit bfferri.-Secundovero ag ntur
• tissima
ribus regum nostrorum describebat apparerent hiuc ' circa autumni tempusJ — (Conc. Antioch. can 2.)
sumpta, eamque obcausa milla tribuisse velustis syn- Non autem liceat commmiicareexcommunicalis ne-
odis et pohlificibus Romanis, huficque. esse.fontem . . que per domos ingredi, el cum eis orare c[uiecc esise
i"tot Gratiani erratorum. Itaque licet Bufchardus'caput IJ noii participaiit, neque in alieram ecclesiam-1 eipi
istud referat ex concilio Rothomagensi,nihilominus qui ab.aiia segrcgantur. Quodsivisus fuerit uili-
certum est sumptum ab illo esse ex librq primo Capi- bet episcoporumvel presbyterorum, aut diacono 'um,
fularium. BALUZ. vel eliam quls in canorie deteutus, excommun' atjs
h (Conc.Nic. can. S.)aDehis qui excommunieantur, ' communicare, el Tiimcbportet communione pr' 7ari,
sive clerici, sive laici, ab episcopis per suas quasque lanquarii eecleskc ' regulas confundentem. — ( bid.
parochias, servetur ista sentenlia, ut ii qui ab aliis can.-Q.)Si quis a proprio episcopo excommuni atus
excommunicantur, ab aliis nonfecipiantur. Requira- esl, noneumprius ab aliis_debere suscipi, nisi. suo
tur sane ne forte pro aUqua indigriatione ariimi aut fuerir receplus episcopo, aut conciliofaclo occ rrat
contentione, aut quaUbet tali commotione- stoma- et respondeal. Et-si synbdo satisfecerit, et slai erit,
chanlis episcopi, abjecti sint. Ut ergo ha.cdigna posr: sub aUasententia recipi 1 oportere. Quod eliam, irca
sint examinatione peiquiri rectum' esse visum est laicos, et presbyteros etj diaoonbs, et omnes i in
—
per singulos annos in singulis quibusque. provincii.s. clero sunt, conveuit bbseryari. (Conc.Sardic. can.
Ms inanrio episcoporum conciUa fieri,' ut. simul 16.) Ilosius' episcopus qixil ,-Hoc qubque om ibus
omries in urium convenientes ex universa provincia, placeat, ut sive pr.eshyter, sive diaconus, sive quis
ejusmodiexamiuentquajstiones; utitademumquiob clericorum, ah episcopd suo communione fueri pri-
«.ulpassuasepiscoporumsuorum offensammeritocon- vaius,et adalterum episcopumperrexerit, et s "erit
^axerunt, digne etiam -a cajteris excommunicatisi- is, ad qriemconfugil, erimab episcopo suo indul fuiss ab-
'T eat.
habeantur, usquequovel in commune omni- jeetum, non oportel ut ei communionem
:osi episcopo suo fuerit visum humaniorem Quod si fecerit, sciat se convocatis episcopis c sas ,
 453 CODEXDDPLOMATICUS. — CAPITULARIA.— AN.782. 154
cilio, ut eorum qui ad ordiuandum veniunt, a fides A . eas tantum personas quae suspiciones "effugiuritd.
et vitaprius ab episcopo diligenter discutiatur, et OMNIBUS ~. — S Item in.eodem concilio, seu in
sic ordinentur h. decretis papae Leonis", necnon et in canonibus qiiae
O-IN-BUS.— 3. Item in eodem concilio, necnon et dicuntur apostolorum, sicut et in lege ipse Domi-
in Antiocheno,simiil et in Calcidoriense,ut fugitivi nus praecipit *, omninoomnibus interdiclumeslad
clerici et peregrini a nullo recipiantur, nec ordinen- usuram aliquid dare e.
tur, sine commendatieiislitteris, et sui episcopivel EPISCOPIS'"'._ — 6. * Auditum est aliqnos pre-
abhatislicentia c. sbiteros g missam celebrare, et">non communicare:
OMNIBUS '. — i. Item in eodem sinodo.interdic- quod omnino in canonibus 6 apostolorum iuterdic-
tum est praeshiteris et diaconibus, vel_dninibus:qui tum esse legitur. Vel quoniodo dicere recte polest,
in clero sunt, mulierem e habere in domb sua -pio- si rion commuiiieaverit',' sumpsimus,Domine,sacra-
pter suspicionem, nisi malrem,- aut sororem, vel menta? Haec vero pef ' ' singula capitula
in slalutis
VARIANTESLECTIONES. . .
.-deest 1. ad solos sacerdoles B. £ m. non h. 2? i. B. s deest 1... 4 praecepit"" 2—4. B. * ad sacef-
dolesB. 6canibusl. 'communical. .
NOTJE
esse dicturum. Universi dixerunt : Hoc slatutum et B lia._c.ausa furpia lucra sectautes, oblitique divinj
pacem servabii, et concordiamcustodiet. • prsecbp.tiquod dicit . Qui pecuniam suam non dedi{
a Adrianus papa in epistola ad Tilpinum Ecclesise ad usuram, foeneranles centesimas exigunt, statuit
Rhe.ineusisareliiepiscopumapudFIodoardum,lib. n, hoc sanctum concilium, ut si quis inventus fuerit
cap. 17,_HislQii_e Rhemensis : « Injungimus etiam post hanc definilionem usuras accipere, vel ex quo-
fraternitati tuce-utquia de ordinatione episcbpi no-. libef tali negotio lurpia lucra sectari, vel etiam spe-
mine.Lul sancia. MoguntinseEcclesisead nosquaedam cies, frugum ad sexeuplum dare, omuis qui tale ali-
pen erierunt, assumptis tecum Viomago et Posses- quid commentusfuerit ad quaeslum, abscindalur ex
sore episcopis et Missis .gloriosi ac spiritualis filii dero, et alienus ab ccclesiastico habealur. gradUj,
riostri Caroli Ffaiicoruni regis, diligenier inquiras —(Can. apost.~ii.) Episcopus, presbyter, aul dia
omniadeiUius Ordinatione, et fideriiac doclrinam conus usuras a debitoribus exigens, aut desinat, aut
illius atque conversalionem et mores ac vitam in- certe d.amnetur. _ •,
BA.LUZ. - f' Regino non annotavil'm sua Colleclionelocum
vesliges..
I>(Conc. Nic. can. 9.)*Si qui sine examinatione ex quo descripsit hoc caput. Burchardus refert ex
provecti sunt presbyteri, et examinati confessi suut concilio Aurelianensi, cap. 10. Recte Fulberlus ex
peccafa sua, et cum confessi sunt, contra regulam libro prirno Capitulariumcap.-C. BALUZ.
venientes homines manus eis lemere imposuerunt, e. Hic per missajcelebrationemJoachimus Vadia-
hos ecclesiaslicus ordo nbn recipil.In omnibus nlis, lib. vi de Eucharistia, pag. 215, intelligit dis ,
enim quodirreprehensibUeest catholica defenditEc- tribulionem Eucliarislioe: Hsec- surit ejus verba:
clesia. '- - n - Exstat apud eunidem (id est, apud Ansegisum)
c (Conc. Nic. can. 16.)'Siqui.sine i'espectuagen- alia principis conslitutio, qua cavebatuf ne presby-
tes, ettimorem Dei ante oculosnon liabentes,neque leri missas celebrarent et communione abslinerent.
ecclesiastieastatuta custodientes,recesserini ab ec- Erant enim qui "in missaj sacro Eucharistiam da-
clesia sua, sive presbyteri, sive -diaconi,sive in quo- bant plebi, ipsi interim nihil sumentes. Juhet igitur
ctinque ordine ecclesiasticopositifuerint, hinusquam - princeps ul in missis peragendis non solum aliis ex
suscipi debent in alia ecclesia': sed- cum omrii ne- hibeant Eucharistiam, sed eliam ipsi suniaiil. Quod
cessitate cogantur ut redeant-ad Ecclesiassuas. Aut saue jubere non potuisset nisi publicajniissaeiitum
si permanserint,- excommunicatoseos esse oportet. illum veterem plebis eommunicantisretinuisscnt. »
— (Ibid. can. 17.) Si quis aufem ausus-fuerit aliquem Sed non cepit Vadianus,-ul ego quidem arbitror,
qui ad alterum pertinet, ordinare in suam Ecclesiam, sensum verhorum Caroli. Illud tantum vult" prin-
cum noh habeat consensum episcopi iUiusa quo re- ceps, ut quotiescunquepresbyter corpus et sangui-
cessit clericus suus, iriilasifhujusinodi ordinatio.— nem Christi in altario imniolat, toties communicet,
(jConc.Antioch. can. 5.) Si quis presbyler, vel dia- ut patet ex verbisConciliiToletani duodecimi rela-
conus, vei quilibel cleiicus, deserta sua Ecclesia, ad tishinfra lib. vi, cap. 120. ID.
aliani trauseundum esse crediderit, et ibi paulatim Id est, non se prajbere participes perceptionis
lenlat, "quomigravit,.perpetuo permanere, ulterius corporis et_,sanguinisChristi,. ut legitur infra lib. vi,
ministrare, debel, prajseriim si ab episcopo suo ad cap. 120, sive communionis sancta. gratiamiion su-
revertendunifuerit exhorlatus. Quodsi-et ppst evo- mere, ut iegitur in Canone quirito concilii Toletani
calionemsui episcopijionobaudiat, sedperseverave-- duodecimi."Inde in adnionitione synodaU antiqua
rit, omnibus modis ab officiodeponi debere, nec ali- ^ prajcipiiur ut nullus missamcantet qui non commu-
quando spem restitutibnis habere. Si quem vero nicet. Quod in nova adinoriilione synodali ita ex-
post hanc culpanKdeposilumalius• episcopus susce- primitur : i Missam jejuni tantum celebrate, et in
perit, elipse a communi synodo poenam merebitur ea corpus et sanguinem Domini nostri Jesu Christi_
increpationis,-lanquam ecciesiasticajura dissolvens.-' cum omni revefentia ,et treniore sumite. » Elinin-
— (Coiicil.Chalc. catt.- 13.) P.eregrinos clericos et quisilionequamepiscopusin sua visitatione faciebat
lectores in; aliena civitate, sine synodicis Jitteris legitur, cap. 42, interrogare episcopum debuisse,
episebpi
d
sui, penilus. nusquam ministrare posse. ', presbyterum, Si missamcantat et non communicat.
, (Cott.Nic. can. 3.) De suspeclis vero omnimo- Fallitur ergo veheinenler'Simon Goulartius, qui in
dis interdicit sancta synodus, neque episcopo,neque • addilionibusad Catalogum testium -veritatis, pag.
presbytero, neque diacono, neque omniuo ulli cleii- 1020, pulat in hoe capile nostro agl de presbytero
corum, habere secum mulierem exlraneam ; nisi qui adstantes non admittit ad communionem. C_e-
forte mater.sit, aut soror, aul avia; in his namque • lerum Fulbertus aliquid legisse isthic videlur quod
personis et"harum similibusomnissuspicio declina- nos latet. Etenim scribens "ad oecbnomumAurelia
tur. Qui autem praeter,haec agil, periclitahitur de nensis Ecclesise.de presbytei-o quodam qui .missas.
clero suo. • celebrasse et non cqmmunicasse compertus erat
^(Con.Nic.-can. 17.) Quoniammulti clerici avari- , ait eum, si.idfecit timor indiscretus, de leviculpa
 ' "
iSS . . .. CAROLIMAGNTOPP. PARS I. SECT. I. I 156
Nicjeni cpncilii legere potestis, seu *•iri aiiis saricto- Amul et 8 Acyronense ,1 ul corepiscopi cogno cant
rum patrum sinpdalibus edictis a,., mbdum.suum, et nihil fhciam ahsquae licfentia epis-
OilNiBus.— 7., In Antiocheno concilio, quod copi in cuius parrochia habitant e.
his ,qui,damnati sunt a sinodo vel a suo episcopo, OMNI- CLEEO 10. 10. | Ilem in eodeni corieilio, ut f
et postea ministrare praesumunt, praecipituf ut nul- . episcopus vel quilibet ex clero siue consilio v 1lit-
lus audeal ei - communicare. Si quis vero eo s com- leris episcoporum, vel | metropolitani, non au eant
muriicatk, simili sententia e subiaceat sicut et dam-. regalem dignitatem pro suis causis clamafe, s d in
natus. h- . _ , commune episcoporum concilio causa eius '_exa-
EPISCOPIS, — 8. , Ilem in eodem concifio, ul minetur " g_
ad metfopoiitanum episcopunr, suffragani episcopi 6. "EPISCOPIS.—ll. - - Ttehiin • eodein cbnciUo, ~ imul
i ]
respieiant, et riil hoyae' audeani facerein suis par- et in Safdicehse, necnbn et in deeretis 13Innoee li'"'
rochiis csine cons"cietiiiaet corisilib sui metrbpoli- papae, ut nuUusepiseopusin allerius parrochia rdi-
tani et metropolitanus sineeorumconsiliod. nationes aUqtias audeaf efficere 15vel negolia era-
SiGEUDOTiBusi—9;:itetn in eodem -coucilio,si-_ gerequae ad eum non pertinentK
* " '
VARIANTESLECTIONES. .
• '..seu et jn B.. - eis 2. deest B., -~ ei 3. eis 2. 3 c. 4. B. 4 communicaveril B. - " sententise _5. suf-
fragahei f. B: ' nihil novi ,3c. _et in ancyfonensi B. 9 omnia 1., 10 omnibus i. li deest B. ur-
teili: iri mafg. i. " decretalibus B. 14innocentis 1. 1S facere B.
NOT_E.
castigandmn esse curii pieiate, sicut legitur in Capi-}B propria. sollicitudine et gubematione quam stis epe-'
tulariunViib. i, capitulo vi.- B.-Lirz. runt. Constituere autem liis permiltitur lecto"es el.
» (Can. dpost."9.') Si quis episcopus, aiil pres- subdiaconos et exorcistas, quibus suiEciat ist fum
byler aut diaeonus, vel quilibel ex sacerdoiali cata- tantum graduum licehtiam accepisse. iXoh tem
non diacjonum audeaut ordinare prae-
logo facta oblatione hon cominunicaverit, aut cau- preshylerum,
sam difcat, ut si rationalis fuerit, veniam consequa- ter,conscientiam episcopi civitatis, vel Ecclesi cui
~
lur; aul si non dixeiit, eommtmione privetur, tan- adjaccns iny^enitur,seri ipse, seu regib In- qua pra_-
quam qui populo causa laesionisexstiterit, rion dans sus- esse dignoscitnr. Quod si priKvaricari ansus uerit
picionem de eb qui sacrificavit qriod recle obtu- - constituta, deponi eumjet dignitate qua prbedil s est
lerit. _- -," debere privari., Chprepiscopus autem ab epi copo
i (Conc.Antioch. can. i.) Si quis episcopus a syno- eivilalis yei loci, cui |adjacet, wdinaridus .e t. —
do, vel p.resbyter vel diaconus a propiio episcOpo, (Gonc. Ancyr. can. 15. ) Vicariis episcbpo um,
fuerit. exaucloratus, et pr_esiimpseritsacri minislerii quos Gra;ei chorepiscopos dicunl, non licere res-
quippiam, non ei amplius liceat, neque ih alia syn- byteros vel diaconos ordinare; sed nec pfesb lleris
odo-.sp.em restitutionis habere, neque assertionis civitatis sine episcopipi;_eceptoamplius -aliqui ju-
alicujus locum ;sed et commiinicantes bi, omnes ab- bere, vel sine auctoritale lilteiaruih "ejris -
iii un
' aua-
jieiahtura.bTeccIesia;etinaxiHie si postquani cogrio- quef parroGhia aliquiii agere. . ..
verurii.seritentiam adversus -euni prolatam, ei con- i .Inter K. M. Langobardicasleges iri.cbd.-V. Vn.
_ii"maci_'er; communicaverint. E.el Mur. c. 146. |
ni- - ?, Antioch. can. 11.) Si quis episc pus,
,c , Id Jest, _in aiiarum synodornm' canonibus, (
Q (Conc.
mirumin eauone octavo concilii secundi Carlhagir •Yelpresbyler, vel omnis omnino qui est sub ccle-
nehsis, canone 37, Martini Bracharensis, ^cujusca- -siastica regula eonstitutus, praeter consiUumet Utte-
bitula.iri/antiquis codicibus citantur sub npmine ras eorum episeoporumquiadsurit intra provih iam,
Martirii.pap.sevel concilii Bracharehsis, et in decre- et maxime metropolitani, imperatorerit pei 'exe-
lis pontificum Romauprum qusefeferuniur a Gratia-_, _, irit, hunc abdicari et ejici npn solrim comniu"ione
rio II. .q, 5. In ilUsenirn Ibcis agitur de episcopis .deberfe, seda propria dignitate privari; tan uam
et presbyteris damhatiset.tamen ministrantibus. molestum et.jmportupum imperialibus auribu ,con-
RALUZ. tra ecclesiastica constituta. Si autem necessit s co-
<i (Co»c. Antioch. can. 9_.)-Per singulas provin- gal ad imperatorem eicurrere, cum deliberatione
pias episcqpos conslilulos scire oportel episcopum el consiUo.metropolitarii ipsiusinprovincise, episcopi
"metfopoliianhin,qui praeest, curam et soliicitudinem et -..eterornm cpnscieritia qui eadem prb 'incia
tbtiiis provincia; stiscepisse. Propler quod ad metro- sunt, et lttteris, ire del^ebit.,
ii (Conc. Antioch. can. 13.) Nullum episcop rum
polifanam ciyitaieiririb his qui causas habenl, sine:
dubio poncidrratuf. Quapropter placuiteum et ho- debere ex alia provincia ad aliairi transitum f cere,
nore pra_ife, rit nihil ultra sine ipso reliquos epi- et ordinare aliquos, iri ecclesiis, aut proveh e ad
scbpos agere securidumanlicjuampalrum nqstforum, sacrum ministeriuni; riec alios iiluc secum al -ahat
bbtinuil, fegulam, nisihaee tanlum qiideuniuscu- episcopos, nisi forfe rokatus per lilteras abieri, non
guae ab his qui curii e sunt
]u,squ'e1i__"ccie!ii3eper-suam- dibecesim' cbmpetunt. solum a -uetropolitano.sed si invitahte i ordi-
Uhuniquemque eiiirii episcopum oportet poiestatemi »; " provincia. episcopis. (|uod velnuUo
habere srise ,di_ecesisad hanc gubernahdam secun- nate superveniat, et aliquos ordinare prsesu ipse-
diiin competpntem sibi reverentiam, ad "pfoviden- rit, vel quoslibet actu^ illi Ecelesia. competen es ad
dum.regionl <ju_esiibest ipsius civitali^ ila-ul etiam se mjnus periineh.es -usiirpareferitaverit; vac qtii-
^ofdihare ei presbyteros et diaconos probabili.judicio dem etinania eruntausus ohihia quoe gesserii, ips vero
liccat, et_.de,siiigulls moderatione etpondere dis- hujus indisciplinali, et irf atipnabilis "coeli di-
cepfarg,, Uiira a.utein hihil: agendum "permittitur gnas causas expendatj tanquam" dejpbsilus"a ncta
ciira .riieiropoiittihlepiscopi-conscientiam. synodo, et-propter hijusmodi praesuniptione'Iarius jam
, e '(Cqnc. Antlqcft. can. 20.) Qui in fundis et villis, i-praedamnatus.—(Conc- Sard. can. 18.) .-Jan
constituti suiii ieliofepiscopi,tametsi manus imposi-• - episcopus dixit: Hludquoqne statuat sanclitas v sslra,
'tjo'nes ab fepiscopissusceperimt, et ul episeopi coh- ut nulli liceat episcopo alterlus episcopicivita mi-
siSira.Ji.jSunt,jilacirit .sahctse synodo scire eosopor- nistrum ecclesiasttoum'sollicilare,, et,insuis arro-
lefe mpdrim pfoprium tetinere, ei guhernttreMja- - chiis ordinare. Univefsi dixefun't:iPia"cet•. ia ex
mtfel Ec&fcSaii.M 'cotBffillsaii.n iesse febpeiitosi Un iritei-t.on.bus solet-loascidiscordia, £t M_ fiQ-
 _8.i. CODEXDIPLOiiATlCUS.— CAPITULARIA.'— AN. 782. -_.$$
.Episcbpis1,—.!-!. ,Iiem. in "eoderii"cohciliq, ut A ADO_II.ES '. —15. Iiein rii "ebdefiicbiibilibj' ill a
episcoptiseiiis 'ecciesiaecufam_habeataq qifam br- vespera usque-ad vesperamdies doiriihicaserve.uf «.;
diijatus est *. _,....
. ,r .OMNJBUS: —16.jtein iri ebdeni eb-icilio,\ut * if*hbta
EPISCOPIS S.—15. Item in eodem concilio, riec-. ahgelbfliin rioiriirianec
• hbn et lii Calcidoriense, "utprbviriciales episcopi fingariiiir,-nec iibriiifientiir,.
'
uisi. illos quos habemus iri aiiclprii^tfe:- id siiht'
cum srio metfbi)1)lit'ariobis in "anho jjropter causas ,
#ch'_:ki, 65brihei, RaphahM s." • ' '•'-.''•
ecclesiaecdnciUa"celebrerith.
— 17,l[.erii iribodem"
"Episcopis3: — \i. In boncilioLaOdicehse4, hec- _--.GLERiGis,.?,ujiT,NONNANj_^*^
hon ets ih Affrieano^praecipitur, tft riiohachi et cle- "cbnciljo,quod non oporteat muiieres ' ad alt.afe iri--
. • , l T ''.'.'
rici c tahernas non ingrediantur edericii vel biberidF grediii. .--.,':'-
caiisad. .',...--. ..... SACERDPTIBUS i0..— 1§." Item in .epdem concilip,
'" --'-". VARIANTES.LECTIONES. . ,-__.. ; -->..'..;;;-:
1 deest 1. 2 deest 1. 3 deest 1. * iaodicensa.l. laudecense 2. ,.~deest 1. 3. ,6 ad 0. deest 1. clericis 2.
omnibus4. 'illorumB. sfeminis2. 9 horirianhis '-. mbnachis i: 10Omnibus 1. Ad Sacerdoles, B
. '- - - '<--" - -:<-<.-',. •-.- .--NOT___: " ... ":,.,_,;.. ' :. .;;<> :; u:' .;-<,•
iiibetomnium sentenlia ne quis hoc facere-audeat. ;c'Videepislola"_nTIiiicmafiad Hadrianum fl, ihter
— (Innocent. epist. 7.) Innocentius Florentino epis- acta. syfiodiDdziacensis-pag;510. in editioue CeUb-
copo Tiburtinensi. Non semel sed aliquotiens clamat._3*"•-d
Scriptura divina transferri non oportere terminosa B 3 (Conc. Laodic. can. 24.) Quoniam non oportet
palfibus.cqnslitutos.: quia. nefas. est,.si quod alter altajio,seryientes,,a presbyieritj jusque .ad diaconos,
senjper pbssederit, altef.iriyadai.. 'Qubd tuairi boni- et.deihceps Qrdiiiisecjslesiasljicibmh'eg.Mque:'ad.mi-
iatem-.fratef e"tcpfepiscdpns,.npsler. "Ursus-adserii riiftrbs,; 4"ut,ifectbres:,,aut_psaii;5is, aui exptei-ia.s^apl
pefpetrasse. Nahi NbinehiariahiJy.ye.Eliciehsempar- ostiaribi,,'aui;etiam eos cjui iflpippbsitcJVsuht conil-
focfiiamadsuam dipecesim a.ihajorlMs -perlineri- rifeiit.ise,tahefhasIntroire:;^- '(Cdnc_:-A.frip.,-c'an. %)
tem, irivasisse.ie,.alqrie illic...diyiria.celebrasseinys- Ut ciefipi edfehVli vel.biberilii.causatabefhas rion .ih-
teria 'inconsiiltbeoderii afe hesciehtfe,,iioh sine ;db- , gfediaiitiir, " nisi peregrinationis hecfessitalecpmpulsi.
lore .eohquesttfs est.- (Jupd si vefuih.est. hbn leyiter } '0Jb'ri6".'Laodic.,cqh.^.^Noa pp.pftet Chriitia-
'te Mfpam iricuffisse coghoscas. "Uiide "si,"decliriare. nos.jjidaizaTee't.-ihSabbatb.yaear.e, sed operari ebs
cugis tahfe usrirpaiionisiftvidiaanj.npstrisi,jtt"e'ris "a,d- iri.e"a'dem,-die.."©bminica'verq,r pfapbriendp.eaniderii
mbhituriiie:coriveiiit"aBstihefe."Cefte "siMquicLtibi dieih");si.hbc*'ei's placet; .varieht,iriii^uaiii-.-ICiiristiiihi.
credis, justitise. suffragari, integris ..omnibus et ,in Q.li'b'd,si iriyerili fueiiht judaizare, anaiiieriia"sirii."
plistirio statuihanehtibus, post dies y.eherabiies f .Cbristitutririiistud, Ut.ppihor,'.ad repiinieridam
Jaschaiadessedebeijis/ut m"emora|is"possisiht,enti,o- eorurriinsariahi "supersiitipriemqui yaria _irigeloriim-
jiibus .fespohdere, partibusqiie in. medib.coilbcalis, honiina fmgfebant";ill Aldeheriui.,"quiih, bratiohesua!
ijuid ariiiquitas aut-verilas habeat inqniramus. noriiiriabat.Urielem, Raguelenij Tubueiem, SIiciiae-:
a (Coiic. Aiitioch.can. 21.) Episcopumide dioecesi lem,"Adiridm, Tubuam, Sabaoe, ,et Sinuelem." De_
ad.alteram dieecesimiiqn debefe transife,'.iiequfe si qua' re *Cum'ag'ef_etrir in syhodo cbnffegafa Roniseih
sfeipsurhingesseritj rieque.,si.a.p'Qpuiis-uefitiyiqien- C patriarchip Lateranensi, paiiaque %charias inter-
t,er atiiactus, "hequcsi eiiarii hb*ceiab epis'cdp.is;s,u'a-,., rq]ga'ssetepiscbpos, itii itaqiie fespbrideftinl;i*« Veto
detur. Matier^/aritem eurh .deb,efe..rii.'Ec'cle'sia p.ei no,riiiri'a%ii^elofum,-.qurein sriaoratibne Aldebertus
ab ea
quairi iirilTbrsortilpsfesi,.ei.Jip*ri,aij .aiib dfe'mi7 ipybfeavli,,nori angeiorum, pirariefquam lliciiaeiis,
grare, .se'cuhdu_h.re'|ul'ariijsuperho'c olim-a Pafribus s.ed magis d-emones in sua oratione sibi ad 'ptse--
coristiiiiiam. ,.. .' ."..-. standum aiixiliuminvocayit. Nosaulem, ut- a veslro
*
, iGonc, Aritioch. csft:;20.") Trppter eiccleMals- sane"to_.'apostolatu divilia tfadit-aucto^"
edpceniihyet
licas curas. et quai 'existvmtebntebVersiasdissomh- fitas, nonpiusquamiiiuni arigeibrumhbmiriacpg.i_os-
das, stffucefe.visum est bls in/ariho.per pfoviricia's ciriius; id est, Miciia'pl,G|hiifei,; Raphael. » Mir.uni
lingulas ejjlscqporiim cbhciliitm fieri. 'Jhiiiib qui- est.auteih "Urielelh,Raguelem, et Tobielem, nomi^'
dem post teriiairi, heiidbhiadairiirasciirifis festivita- riaii iri iitahiis quas riuperriomnus Jbannes Mahillo.
tis, ita tft ih*quafta hebdbmiiJa quse'corisequitur;iti nihsyri|gavilin tomp secuhdbAiiaIectorum:srib.ru'_h p._
bst, jnediaepehfecpstes,, cbhcilium compieaiur".M-: CSSi^tGaroUiiasvocavit. Nariip'ost's.ynp'durii jUani RoT-
moneant auteni pfbvirifeiales'epfeeoposjii gliiriri.iafri- manlmiTas-rionerat iioihisafe iio'sahger6Sj=i|ii'i"a' ;riph
plipribu's, idiest,, qiii. in inetrbpbiitanis ciyitatibns' erani ih auctoiitate, rit dicltur iri nostf0 capiie; Uiie-_
degunt. Secuhdum verb ebriciliJim Idibtfs;oc<to*bW_)tfs lis.i.iri.en'*angeilnomeri dih inter -atiie iJsmpbfaAdel-
Tiabeatui;,.quidies ^ud'Grsecbs_hy"perBteret-ei.hi_eii-beriifet-lDaroliMagriicogniturii.friisse -prohat inseri-
"sig,:'deeiriiusJquintus inveniirir. jh*ipsjs.ariteiri cpri- ptiqtbpertaRomaj in Vaticahb, anno iSii, in-se-
-ciliiset presbytefos etdia"cbiibs"pfffisentes4esse bpbr- pulcro Mariajconjugis Horibriiihip.; -in !quo, ut Sii-
tet, 'et_omhes quotquot se l8esos,.exisiiiria_it,et-syn- Q £ rius tradiiinComrii. rerum-in ofbe gestarum.-ihveri-
' -pdieain.ex^ectafe sehlentiai^i;.Kec Ueeat:aliqui&us ta-ftii iamhid'ex/auro:etin e'a IimcfwWina^Mickael,
' ripnd 'semetipsol isiiie riietf6"pbfittobi€m^ ', G:a'briel;''-Raphhe'l,Vriel; Hirmcis Mlierist,Scfiptuih
",-
fum,"corisc_fenlia syiiodbsTacere,Tpiims de'piriniijrife S. Angilbertidea.diiiciis,,reliquiis, vaSi&,{eib., cbeho-
—
«ausis. cpnstet peiijiissurii /feskejijSicium.; '(Gonc. biHJentuiensis apud Bollapfl.1tb_ta.,-illFehV: « In
'Glialc.' c_4m-i9.)Ariairie^^ ecclesjls - verb sahclbrum 'aiigeloru_ri"vJG_ahrieUs',"-Mi-
ih prbvinciisribri liiint Tepiscbpbfurh"syriodisfecun- ctiaelis etRaphaells altaiiatlia..-» VideBuroiiai-dui-i^
"duiric_iiohrimBoristi_tnla',JelTiinc mrilta rerurn 'ecple- lib- iii, cap. -'1S8'61Franc. •Mteserraifiiri.. nbtis ad
siasiicarum rjuaeemendahdri ;stu_t, negligi.' Sahcla bieviaiioneni ' 'Carionui-i-Ferfahdis^a^ iS4. BA_.IJZ.
igitur syhodus cbristitujt, Wcuiidiiiricanones JPahririi; '"g-(Conc.Lidbdic:;cdn:5SJj>Q\ioA-iiorioportetGhri-
bis ih anno^piscopos in fdipsfiriiinuriaquaque pfb- silaiios, Serelicta-Ecclesia Dei, abife, fel angelbSftb-
'vincia convenife quo "metfopoiitahusconstituefii*, riiiriafe, :et cbhgregaiioriesTabefe:-"qasnz bninia ihtef-
-ef bmnia qiiiBcurique'eiiierseiiiit 'cofiigere. Erifecp- dicfasimt. Quicuhqueaiiiem' inyerittts ftieiit Socieulte
'pi yefb^qiiiribri.cbhyeiferii-t',iii ^rqpriil positl 'ciyi- huic.idbloiatriseyacansj a¥i'aili"ein:a 'sit, «qubriiam.lere- _,
'i__-tib-i's_-etfiori |ier pfbiiJciSorierii-abSerites", riia^iiie Iih^rieiif'D6imriM.nb$li,u'iiiJesril-i^Ciirifetffni Eiliiiffl
%upp"edltalit% "salftie,% ftfi^^afiis %l'excJusahMMi "33^1'«icc-GssH•<i343ol9~J~ ^ '^' "'i— > '-s---..
T.'_._.i
, ti^i -^_^f
•ricciipSabnibilslibM) feBrSfSifs i&ttniW-Bbj^li v- "i^Mic. liad&ic, m^M^Wif^^m KMffiSP#
mm\w, tofropiaiiailare»
 "
t» CAROLlMAGNIOPP. PARS I. SECT. I. .60
ut caucleariil, malefici, incantatqres, vel incanta- A OMNIBUS. —227Jliemde eademre in cano ibus
trices fieri non sinantur a. aposlolorum legilur; quam heresim iam ipse prin-
OMNIBDS S. — 19. Item in eodem concilio, necnon ceps apbstolorumin Siirionemago terribiliter d mna-
et in Sardicense, qriodnon oporteat in villoliss vel vit ""-: !
in agris episcopos constituih 4. OMNIBUS 8. — 25. Ilem In eodenr coricilioinfra
8
SACERDOTIBUS *. -*- 20. Item in ee_de'mconcilio, duo capitula, necnon et in decretis Lebnis papa , ut
ut canbnici libri tantum legantur in aeclesia0. nec monachus nec clencus 10in secularia e m gotia
CLERICIS ET MONACHIS 6. —21. Incpncilio Calci- transeat. Etf ut servuni alterius nullus sollici et ad
donense, ut non oporteal episcoposaut quemlibet ex clericalem vel monachicumordinem sinevolun te et
clero per pecunias ordinari: quia utrique deponendi licentia domini sui B.
sunl, et qui ordinat, et qui ordinatur,,necnon et qui SACERDOTIBUS ". — 24. Item in eodem e ncilio
mediator est inter eos. infra duo capitula, necnon et in Sardicense, t nec.
'
VARIANTESLECTIONES.
1 coelearii2. B. coglearii. 2 * episcopis 1. 3 villulis 2. i. B. 4 constituere B. " omni clero 1. epi-
et clero 1. ' ita 1. 2. 3 c. contra 3. i. B. 8 deest 1. 9 inter K.-M.
seopis omni 10 5.; pergunt Lqngob cap.
136. Mur. c. necpresbyteriB. "cum S. 1.
J
WTJE.
a (Conc. Laodic. can. 56.) Quoniam non oportet B et nefariis iucris medius interfuisse videtur, el is,
ministros altaris, vel clerieos, niagos aut ineantalo- si ijuidem clericus fuerit, degradetur; si vero aicus
res esse, autfacerequse dicuntur phylacleria, quae aut monaehus, anatheniatizetur. — (Can. apos . 50.)
sunt magna obligamenla animarum. Hos autem qui Si qtiis episcopus"aui jpresbyter, aut diacon ~, per
•
talibus rebus tftuntur, projici ab Ecclesia jussimus." pecunias hanc oblinuerit dignitaiem, dejicia ur et
h (Conc. Sardic. can. 6.) Non oportel in vicis et in ipse et ordinator-ejus, |et a communione modi oni-
villis episcopum ordinari, sed eos qui circumeant nibus abscidalur, sicut Simon magus a Petro.
constilui. Hos autem qui hinc ordinati sunt, -nihil e Id est commercia, apud Hieronymumin epist.
civitatis. Similiter jil
agere sine conscientia episcopi adRusticum. Sic enim habet optimus Cod. Corb.
eiiam preshyter nihil^ine prsecepto episcopi et con- pro eo quodin vulg. •Edit. scriptum est, coiripndia.
silio agat. Si enim subito aul vicus aliquis aut mo- BALUZ. , |
dica civilas, eui satis esl unus presbyter, voluerit f In libro tertio legis Longobardorum tit. 1, cap.
sibiepiscopum ordinari, ut vilescat tfomen episcopi 16, legitur: «Ut servum alierius nemo sollici et ad
et auctorilas, non debent illi ex alia provincia invi- clericalem vel monachalem ascendere prdine sme
tati facere episcoptfm,nisi autin his civilatibus qua. licentia domini sui el 1voluntale. _ Vox asc ndere
episcopos habuerint, aut si qua talis aut tam popu- hic superfluaest, et non exstat in antiquis co cibus
losa est quaemereatur habere episcopum. Hoc om- manuscriptis bibliothecoeregiae. ID.
nibus placet? Sjmodusrespondit: Placet. 8 (Conc. Chalc. can. Item qui revera et mani-
c (Conc. Laodic. can, 59.) Non oportet ab idiotis festesoliiariam vitam JL)
'
seclantur, honore com etenti
psalmos cbmposiios et vuigares dici in ecclesiis, ne- G fungantur. Quoniam vpro quidam sub prsetex u lia-
que libros qui sunt extra canonem legere, nisi solos bitus monachilis, ecclesias et conventus et res com-
canonicos Novi et Veteris Teslamenti. Quae autem munes dislurbant, civitates indiscrete circume nics,
oporteat legi et in aucloiitaiem recipi, bsecsunt : et monasteria sibi constituere studenles, placu t mis-
Genesis mundi, Expdus ^Egypti, Leviticum, Numeri, quam ullum ajdiflcare debere neque monas rium
Deuteronomium,Jesu Nave, Judices, Rrith, Regno- constituere, neque oratoriuni, absqrie civitat epi-
rum libri quatuor, Paralipomenonlibri duo, Esdrae scopi voluntate. Monachosvero qui sunt per si igulas
libri duo, liber psalmorum CL,Provefbia Saiomonis, civitates et proviriciasj, episcopis subditos e. e, et
Canlica canticorum, Ecclesiastes, Job, Estfier, duo- quietemdiligere, etjejimiisesse intentos et or tioni-
decirn prophetae, id est, Osee, Amos, Joel, Abdias, bus, el in illis locis observare*in quibus ssec o re-
Jonas, Micheas,Naum, Abacuc,-Sbphonias,Aggaeus, nuntiasse videntur. Ne|quaquam.autem ecclesi sticis
Zacharias, Malachias; itemlsaias, Jeremias, Eze- yel saecularihusrelius communicare,nec impor unita-
chiel, Daniel. Novi Testamenfi Evangelia quatuor, fem inferre deserlisprppfiis monasleriis, nisi ibfte
secundum Matthoeum,secundum Marcum, secundum quoesitifuerint propler causam necessariam civi-
Lucam, secundum Joannem. Actus apoStqlorum.Ca- latis episcopo. Sane in monasteriis non esse susci-
iholicaeEpistdl-e Petri II,Jacobil, Joannis III, Judael, piendum serTOm ad bionachum faciendum rajter
EpistblaePauli XIV, ad Romanos, ad Corinibiospri- proprii domini voluntatem. Qui vero hoc co stitu-
ma et secunda, ad Galaias, ad Ephesios, ad Philip- tum nostrum exeesserit, euma communionesu pendi .
penses, ad .Colossenses, ad Thessalonicensesprima decrevimus, ne nomep Dei blasphemetur. C italis t
et seeunda, ad Timolheum II, ad Titum, ad Phile- jy autein episcopumoporfet compelenlemprovid ntiam
monem, ad HebrDeos." monasteriis impendere. — (Leo c. 1.) Admit untur
d (Conc. Chalc. can. 2.) Si quis episcopus ordina- passim ad ordinem quibus nulla nat lium,
sajcrum
tionem pro peeunia fecerit, et vendiderit rem qua. nulla morum dignitasjsuffragalur.Et qui a d minis
nisi gratia non adquirilur, et sub pecunia ordinave- suis libertatem conseqriiminime potuerunt; a fas-
rit episcopus provincialem cpiscopuni, sive preshy- tigium sacerdotii, tanquam servilis vililas hu c ho-
terum vel diaeonum, aut eorum quemquam qui in norem capiat, provehjuntur. Et prohari Deo posse
numero clericorum continemur, aut accepta pecuula creditur, qtii domino suo necdura probare se otuit.
feeerit oeconomuriivel defensorem, vel ostiarium, Duplex itaque in liac|parle reatus est; quod elsa-
vei qiiemcunque hujuscemodi,pro ;turpitudine lucri crum ministerium talis consortii vilitatepollui ur, et
qui hocfecisse probatur, sui gradiis pericrilum sus- dominorum, quantum ad illicitae-usurpationis teme-
tinebit. Sed-etis qui ordinatur, nihil ex ordinalione ritatem pertinet, jura solvunt. Ab' his itaqu , fra-
qusepro negoliatione proeessit, utilitatis acquirat-; tres charissimi, omnes vestrae provincia. abst neant
sed flat dignitatis yel rei quaeipsi pro pecunia com- sacerdotes. Et non tantum ab his, sed ah aUis etiam
missa est, alienus.'Si quis autem his tam turpibus qui originaii aut alicui conditioni.obligati sum , vo-
 IQl CODEXDIPLOMATICUS.— CAPITULARIA.— AN. 782. 162
episcopinec clerici* transmigrentur de civitale in ci- A
j • OMNIBUS. 18.— 29. Item in.epdem concilio, ut nec
vitatem a. - clerici nec liibnachiconspirationes vel insidias con-
. O-INIBUS.— 25. Item in eodem syriodo, ut nuUtfs tra pastorem suum faciant s.
absolute ordinetur, sine - pronuntiatione et siabili- OMNIBUS la. —50. Item in eodem concilio, ut laici
"
tate loci ad quein 3 ordinatur 4 h. • episcopbs aul clericos non accusenl, nisi prius eo-
MONACHIS ET OMNI CLEROs. — 26, Item in eodem rum discutiatur existimationis opinio K
concilio,ut clerici et monachi in sup proposito et OMNIBUS 14_—31. Item in eodem, i ut _bcaquae
voto quod Deo Gproniiserunt, permaneantc., , ___ seniel Dep dedicala "*sunl ut monasteria sint, j ma-
SACERDOTIBUS '. — 27. Item in decrelis Innocenti neant perpeluo monasteria, necpossuntlc ullra fieri
•
papae de eadem re, ut monachus, si ad clericatum saecularia habitacula t.
proyeatur 8, propositum monachicae professionis' non OMNIBUS ".—52. In concilio Cartaginense. Primo
. ammittatd. .,I omnium ut fldes sarictae Trinitatis et iricarnationis
OHNIBUS. — 28 9. Item.in eodfeniconcilio, e ut si Christi, passionis, et resurrectionis, el"- ascensionis
cferiei inter se negotium " aliquod habuerinl, a suo in celos, diligenter omnibus predicetur m.
- . O.MNIBUS
episeopo diiudicentur *J,non a secularibus f. - 18'..—53. Ilem in eodein, de prohibenda
VARIANTES.LECTIONES.
1 c. non t. 2. 5. B. * et sine 2. B. 3 quam 1. ""ordinetur 2. » et o. ~c. deest 2. sacerdotibus B.
~ B. inter K. M. legesLangob.
omnibus 5 c. i. deest 2. 'omnibus B. 8probeatur2. provehatur
10 " " deest 1. la deesti, ad omnesB. "deesti.
cap.iZS. ap. Mur-
* 10 negotiam"1. judicentur 2.
i6;dedicali1. possint4. _9. deest 1: 18 deesti. .
_ ' NOT_E.
lumus temperari, nisi fprte eorum petitio aut vblun-• B <iuevoluerint. Si quis autem contra hsec vemre ten-
,tas accesserit qui aliquid sibi in eosvindicant potes- taverit; canonicis inlerdiclis suljjaceat. Si vero cle-
tatis. Debetenim esse immunis ab aliis qui divinaei ' ricus habeat causam cum exlraneo episcopo, vel cuni
militisefuerit aggregandus, ut a caslris dominic|s, suo,' apud synodum provinciaj causam dicat. Si au-
quibus nomen ejus ascribitur, nullis necessitalis vin- tem episcopus vel ciericus disceplationem habeat
eulis abstrabatur. cum metropolilano episcopo,~aulad dioeceseos pri-
? (Conc.Chalc.can. S.*)'Deepiscopiselclericisquise : iriam Sedem recurrat, aut ad sedem Constanlinopo-
de civitatein chitatem transferunt, placuit ut canones; iilanani, apud quam causa dicatur.
•qui,a sariclisPatribus dehis ipsis constituli sunl, E (Conc.Chalc. can. 18.)rConjurationisvel conspi-
suam habeanl flrmitatem."—(Conc. Sardic: can. 1.) ralionis crimen eliam apud extrinsecas legespenitus
Hosius episeopus dixit : Ut de civilate in civitatem amputatur: multo magls in Ecclesia Dei lioc ne fiat,
quisquam si migraveril, autepiscopus aulcleficus, oportetprohiberi. Igitur clerici autmonachi, si iii-
excommunicatus remaneat. . Venli fuerintconjurali, aut per conjurationemcalum-
h (Conc. Chalc.can. 6.) Nullum absolute ordinari, niahi machinanles episcopis vel clericis, proprium
neque presbyterum, neque diaconum, neqiie penitus amittanf. gradum.
quemquam eorum qui sunt in ecclesiastieo ordine, • h (Conc. Chalc. can."M.) Clericosvei laicos, qui
nisi specialiter ecclesisecivitatis, yel vici, vel mar- accusant episcopos vel clericos, quomodocunqueet
tyrii, qui ordinandus est fueril declaratus. Horum sine judicib non suscipi ad accusandum debere, nisi
autem ordinatibnem hujusmodi, qui absolute ordi- piius eorum existimatio fuerit discussa.
nantur, constituit sancla' S5*nodusinefficacem esse, p, i Ruchardus caput istud refeft ex concilio apud
{
L'
et nusquam posse ad ordinantis injuriam prajvalere. Aquasgrani cap. i. Sicetiam lvo part. m, cap. 17,
c (Conc.Chalc.can. 7.) Qui seniel sunt ordinati, invcteri cbdice sancti V.icloris Parisiensis. Nam in
aut qui moriachifacti sunt, conslituimus neque ad Ed. legitur, Ex conc. Chalced. cap. 23. InPannor-
niiUliam neque ad ssecularem dignitatem venire. . niia edila lib. II, cap. 15, Ex conc. Chalced. cap. 24.
Cum vero hoc arripuerint, nisi poenilentesad.hoc re- Sedin Pannormia ms. inbiblioth. Colb. scrjptum est:
_vertantur quod propter Detfm elegeranl, anathema- Exconc. apud Aquisgrani:Biiuz. .
tizentur. . _ i- Hanc Caroli cbnstitutionehi;non fuisse obsefva-
d (Innoc, cari. 17.) De monachis"quidiu moran- tam docet caput tertium concilii Trosleiahi,'tfbi fe-
tes in monasteriis, postea ad clericatus ordinem pef- fertuf. Tumvero episcopiaddimt: Nunc autem in
ver-iunl, non dehere eos a prioiirproposito' dewai'e. mondsteriisDeodicdlis monachorum,canonicorum,et
Aut enim sicut in monasterio friit, et quod diu ser- sanctimonialium,abbatestaicicumsuis uxqribus,filiis,
vavit, in meliori gradu positus amittere nbndebet; fiiiabus, cummilitibusmoranlur et canibus.Vide syn-
aul si corruptus, postea baptizatus, in mohasterio odum Angiicanam apud Celicliyth habitam anno
sedens ad clericatus ordinem accedere voluerit, uxo- 816, ~~ cap. 8, el conciliurnMelderise,cap. 75. ID.
rem omninohabere non poterit, quia nec benedici (Conc.Chdlc. can. 24.) Qua. Deo semel sacrata
cum sponsapotestjam cbrruptus. Quse formaserva- sunt mohasteria secundum-episcoporumconsensum,
tur in clericis, maxime cuin vetus regula hoc habeat . oporlet in perpeturim monasteria nuncupari, et eo-
ut quisquecorruptus baptizatus clericus esse voluisr . rum res monasteriis resfervari: etiion posse ulterius
set, sponderet se uxorem omnino noh ducere. coenaculasseculariafieri. Si qui vero lisecfieri per-
e Caput istud sieiegiturin-capiie tertio conciliiD J miserint, canonicis interdiclis subjaceant.
Trosleiani: -Utclericiet monachi, "si interse ne- 1 In Codice Rivipulensi legitur : Ascensionisin
goliumaliquodhabuerinf, a stfo episcopojudicentur, cwlos,et adventus Spiritus sancli super Aposlolos, et -
et non a ssecularibus.Fas enim non est ut divinimu- . fideli exspectationefuturi judicii- ditigenter omnibus
neris ministri tejmporaliumpotestaium subdanlur . prmdicelm: Sed hsecnon exstant in capilulari Aquis
arbitrio. _ BALUZ. granensi, neque in concilio Carthaglnensi e"xquo ca
^(Conc. Chalc.can. 9.) Si quis clericus cumclerico putistud sumplum est.'. BALUZ.
m (Gonc. Ghart., -in prdfessiqnefidei. ) Anno ab
causam habeat, episcopumsuum iipn" deserat, et ad
_judicia ssecularia currat, sed prius apud episcopuin - Alexaridro1036, inense Junio., xiv Kalendas Julii, a
suumexaminet causani, aut certe(cum vohmtate ip- . magna synbdo dictuniesl: Credimusin unrim Deum,
sius eoiscoDicausa dicatur'apud quos' partes utrae- Patrem omnipotentem, omnium visibilium.et invisi
 '
165 CARQLI MAGNJOPP. PARS I. SECT. I. m
avaritia, ut *_nuUusaUenpsrines " ustirpet," vel termi-
'" A riicato praesuriitiose eommimicaveril ", exco" muni-
"r""
riospatrumtranscendat a.~ c&pirelipse e. ,
. OMNIBUS K — 34. Iterri in eodem, de his gpi iri "JSA:CERDOTIBUP. — 57. Item-in eodem concii infra
8
periculo cpn.slituti surit, feth cpnveftunt 3sead "(feum, dub capltula, ut mrilus presbyter cbritra
' ' su m epi-
ut canohice inqpirant recpnciliaciprieni, et cariqriice scoprim superbire arideat f - '' "-"
rreconcilientur «.'""'" '.'" ." "."*"* OMNIBUS:— 38. Itemineodem, utclerici et 9 ecle-
OMNIBUS 4. — 35. Item in epdem ? ut illi' qui non siastici ordines~i0, si pulpafn iriourierint, ut ' apud
et eorurifvita estaccusa- ecclesiasticbs saeculares K ' *"
suritboriaecqnvefsatiphis, iudicentur, npn apud
6
bilis'*, ut ribn audearit episco*pps"yel iriaiores 'hattf OMNJBUS la. — 39. jltem ineodem, iitqui com-
' * ~~"'"
accusare a, modaverit pecuniam, peeuniam accipiat.: S3 s, eciehi
! OMNIBUS. .— 36. Item in epdeni: ut qui excommu- aUani,eandemspeciemquantuni^dedefitnccip ef""_.
LECTIONES. -. •,. :- _.
YAR-MTES j
1 inter K. |f. f,angob. capi 139- ~Mur.' 2 deesti. s s.""ut ad 2. 4 deest-1. * ac sabiUs
convertant,
1.' ? ei '2. deest.B'. ~~*cdniriiaiiicavefit l'. 8 riec ullus 2; 8 deesi i. B. *10 ordinis 2: 3-c."-i,'.S;''.
" accipiai 2. 5. i. B, a.iiisialiud
11deesfi. B. • &'}deesli.! ~:A~- quid^l".: " quam B. """" r con
pro alip s.plvit
sentiente creditore vel commendatore. 3L. __!.Langob. cap. 142.
-•*"*' -r NOTJE.'
bilium fac^orem. Et ip uriurii Domiinipi npstfum Je- B 3' , _ (Cqncil-.Carth.,can. 10, 11.) Alypius epis opus,
sum Christvim|filiuni~}Jei,natqm'-,de_?atf,(3-uiiigerii- legatuspro.vihcise^Numidisedixit: Necillud' rseier-
tiim, hoc est, de _ubstantia'Patfis". Detim "ex'Deb, miftendiirii est, utsi quis forte pfesbytef ahe iscopo
lumen eslumine, Deumverum ex Deovero. Natum, •srib correptus, turriorejvei supefhia"inflatiis,'p lave-
. non ereatum, homousion Palri, hoc est, ejusdemcurii . rit separatim sacrificia Deo offerenda, vel aU eri-
Tatre subslanti.fi. |,er quem pijinia facta sunt, gua. gendum allare contra ^cclesiasticam fidem vel disci-
. in coeloeEquie in teffisJiJui pfpplerhos.p. propter plinarii credideiit, non exeat impunitus".'*Valelinris
nostram salutem d.esceridiv £}'Irieafnatus est hpmp "prima3sedis provinciaj("Numidiae,dixit: iNec ssafio
iactus, passus est, et r^sjjrf esil'.lert)'a die, et ascen- disciplinae ecclesiasticp et fidei cbrigrua su t -^juaj
dit in cceios., Inde yeiiturus est judieare vivos et fratep noster Alypius prosecutuS esl. Proind quld
morfuos.:j|t:-in"'Spif)i,um"saiictuni.JEos autem qui di- videatur vestrse dilectibni, edicile. Aburiiver sepi-
cunf :, JEratuliq'ufi'n%<> gudndo tioii erat'j'el aritequam- scopis. dictum est:i Si quis presbyter'a^-pr ositb
nascereiur tioti erpjt„e\''quiq"exindlis exlqntibusfd- suo correplus'4iieritr| debet ritique apud.icinos
_ctus esi, aut.px aija;suh_islenti'avel substantia dicunt . episcopos.conqueri, ut|ab ipsis ejus'causa:pos it au-
. pVse, aut cpnyeitibileiri Fijiuiri Dei, anathematizat diri, ac per ipsos suo episcoporebonciliari. ";Qud nisi
caiiiolioa et ,apbsS,'oli'ea"Eccl'e!.ia. fecerit, sed superbia, ^uodabsit; inflatiis,- sed rnen-
;- -"V OGonc,'p1ari/...'cafi._5.)Atirelius episcppusdiiit: duin se ab episcopi sui communione duxerit, < e -se-
. Ayaritia. .cupidita's,.:qJiam,,oiniiium" malorum matrem ,paratim cum aliquibusj schisma Ifacieris,-sacri icium
•esse.nemo qrii' dubitetJ,'~pfpjiide "inhibenda est,- rie Deo obtulerit, anathema habeatm-, et locumra ittai-;
quis alieriosfines risurpet, aul per' pilsemihmtermi- Qac | si querimoniam justam 1 adversus -episeoprii non
nos Patrum statutos-transeendat;" nec biririino cui- 'habuerit, inquirendum erit., =rr {Gan. apost: 3 '.} Si
quam 'clerjporiiriiliceat de.qualibetre fcenus accipere. -quis presbyter, conteniiieiisepiscopum isuurn,"seor-
" Qriariqtiariiriovellri su"ggestio)i,es,'-quaevelipbscura sum colleg^rit, el altare aliud efexerit, riihil 1 abens
surit, vel suhgeijeielatent, ihspectai a nobis fbrmam quo reprehendat episcppumin causa pietatis e justi-
accipient; pajtefum, depriihps apeftisgiine Scriptufia ,tia., deponatur, quasi iprincipalus amatbrexi tens;
divina sanxit, npri fprerida sentelitia 6'sf, sed potius feslenim tyrannus. Et jcaetericleriei, quieun e lali
exseljuenjla."Prbinde quo.d in Jaicis reprehendituj-, • consentiunt, deponan|ur. Laici vero" segreg ntur.
jn
" i> multririiagis debet iri 'clericis prseaainnari".'-, Haecaulem post unani et secun^lamet tertia* fepi-
,Id esi, f_eGohci]iaii se pbSthlantdivinis aliaribus, scopi bbsecrationem,fijericonveniat. < . • >-•,-,
': a qhibris .suljmbti.fuerantHlc pfopter sua faciiiofa-efpu- . ? "(Cbiicii.Carthqghi.caii. 15.)Ttem placuit u quis-
bUcaepoenitehtiaeaadipti: estvefussensuS hujtis quis episeoporrim,"presbyterprurii,diacpribfui ,-seu
loci, ut palet .excaiiohe"52 "cbricilii-teftii CaV_hagi- clericofum, curriin Ecclesiaei fiierit cfimen i' stitji-
nensis: Vide nbtas/Balsaniqriis etZqnar-e in.Gano- - .- tnm, vel civilis causa fuerit pomniota, si reUctp ecble-
heiriseptijriri-ii
' Coriciiii,Car'thagineiisis.-BAi-uz. siasticp judiclb-puhlicis judiciis purgarfvb uerit,
',*''(Conc'.'C~arth..can. 7."]Aufelius episeopus dixit: suurii
in fuerit et se-re- etiamsigrq Ipsp flIerif'prolala""seritentia,ibcum
' Si quisquam ppriciilo cpnstitulus,
etsi
""aihittat.Et hoc in criihinali "actipne. Iricivili vefo
conciliafidiviriis altaritius pelieiit," epispqpus p.erdatquo.devlcit, si ibcumsuum obtiperema erit.
' abseris ftierit, dgbef utiqrie"presbyter corisulere epi- Hpc etiain placuit ul a quibuscunqufejtidicib s ec-
recon-
scopum, ersfc"peficlitantem ejus praecepto Clesiasticis, ad alios jiidices ccelesiasticbs, -u i est
. ciliare. ftuam rem deb.emussalubri corisiliofoborare.JJJ. majpf auctoritas, fuerit profocatum, noneis ohsit
Ab universis ppiscppis'dietuni est': Placetquod san- ' qribrum ftierit solula Seriienlia, si conviricii ri po-
ctitas vestra necessarip nps inslruere dignata est. tueiintTel inimico aniiribjudicasse, velaliqua cupi-
: a (,Conc. Gdrtii. 'cqti. "8.) Aurelius" episcopus di- -Utateaut grafia" depfajvati.Saneisi ex corisens par-
" xit:' Placet igiiur draritati veslrse ut is qrii aliqui- tiiiirielecti fuerint |udiees, etiairi aparieibri n mero
hus sceleribus irretilus est'; vocem"adversus majo- quameonstitutumestj nori-Uceatprbvpcafe'.-Etut
rem natunorihabeat-accris^ndi'? Ah universis epi— jllii sacei^dpturrispectacula saeeulari_triori.eshil eant,
scopis |lic'ium est: ".Si crimiribsris
:" * esf,
' non adrnitta- sed nec esspeetent -* licet lioc: Ghris ianis
- ''"'v' " |Seinpef
: iur" Placet. ''. -\ oninibus iuierdlGtum "^it, jit ribi Tilasphfemise
' suh_ts
' f~(0oricil. Qarth. can. 9.) Augustinus episcopus, nbn accedarit. "' I ""'""'' '""-'''"' -""
prbvinciaj jNuriiidia., d ixit: Hoc slatuefe di-
' lpgatus utsi facinbrum suortim ab t" (Goncil.Carthagin: can. 16:)ji.'em placuit t cle- -
gnaniini quiforte rri.fitp - ricus, si commodaverit pecuniain, peGuniam ccl-
' ecclesia pulsi sunt, ,'etsive'acb aliqub'epis"cbpo-v.er pial;. si speciem, eamdem
pre.sbyl.ero friefiritih'cbmriiuriioriem suscepii,' etiani rit, accipiat. Etrit anle'vig_nti speeigm, qpantam ede-
ipsepafi currieis crimine teneatur bbnoxlus, refu- ' riec diaconi ordineri.url rifec yirgines quiriquerfriinos tatis,
consecre ltuf;
'•.-gieris:sui episcppi fegrilare' iudicium.-Ab uhiversis - _ et ut lectores populum [nonsalutent.
"episcopis'dictilm'est rOmiibus olacet.
 165 CODEXDIPLOMATICUS.— CAPITULARIA._- AN. 782. 466
' OMNIBUS *. — 40. In concilio Africano, ut virgi-,A QSINIBUS.—•
' 43. Item in eodem, ut neg._uxqr a
2
nesDeo sacratae a gravioribus personis diligfefati
vif.o'9'.Uniissa aliuin accipiatykuhi, yiyente yifb suo,
custodia serventur a • •"-•''
riec vif aliain i0 accipiat yiyeritb rixpfi?pfibfe "C
. EPISCOPIS 3. — ii. Item Ineodem, ut non liceat EPJSCOPIS. — 44 a nie-
,-.-,- - _Item'irie"bdeiri,.rit
_r ':__:.. - —^pfpbati
.' --_''-'- "j
episcopoprineipalemh cathedram *'suae parrochia "._-,
f_.
neglegefe, et ad ~aliquam aeclesiamirisuo diocesri 6 tropolilahpiudicesnpnsperhantur
' "< • ?•— — 45. Item in eodem infra duo.-eapt-
magislrequeritare c. '' OMNIBUS.
-EPISCOPIS '. — 42. -Itein ineodem, ut falsa noinina lula, h ut viles pef sdriae-non habeantpbtestatemac-
incertae, sanclorum '& 8 rion cusaridi"•#.Et siin piimo crimine".Ticti .siint.feli.um
m___tyruin---et " membfiae-
" .-.
yenerenture. . ".- .!: dicere, in secundonon habeant potestalem dicendi-?.
- ' ' '," VARIANTESLECTIONES.-"- " ^•>-
----<"•-_
--
£ • ' '4 -*'* 6 ~
deest 1. grouioribus "1. 's~deest"¥. catherarri 1.- deest B. sua diocesi'4'. _?". deesl
1. .vmemorae 1_..."_. aaro-i. '1-"<&,uxorerria:_-..<-£..Atnbros.etaliiLdngbbardicL ^"laccussandil. .••;.
•• • ''--NOT-E. * " ' .
-"- :''-'--
& (Concil. Afric. can.-11.) Ut virgines sacrae, cum avida fas nefasque miscebat.Ilinc fabulieill_e de cor-
parenlibus, a quibus custodiebantur, priYatsefperint, poribus sanctorum furtp sublatis. Veluti cum Ratis-
ab episcopo custodiantur. Ubi autem episcopus ab- bbriferiWpiitant Dionysiiparisiensis episcopi corpus
sens est; ^roviden.ise"gravioribus.feminisLcOmmeh- furto sublatumapuds.eesse, ui Averitinus scribit in
dentur, -utsiinul "habi{ahtes':irivicemse custodianf"; W-Ubrb i quartoArinalium Boiorum.-iGbrpusitem.sanct;
ne passim vagando, EcclesiaeIsedant existimationero..'i fi BfartiniTuronensis episcopifurto.suhlatum habere
b €alhedra episcopalis apud auctores ecclesiastk se,ja"ctitant Salisburgenses, ul-patet ex narralione
cos ih.eiduhi"acdgitrir d*eips"a:|edeepiscopiiii eccle- quce exslat apiid Henrichni Ganisiurii in tbhio sexio
sia,-aliqharidp de 'eeciesia.quam'vbeamiis cathedra- Leclioriis antiquae; pag.-4221.: Nostri qurique GMli
lem, ut-hic.pririii geheifscathedrse eraiifolijri lignese, corpussancti Gregofii^.Magrii" fui-ati suiit5£e'ypiL'udb-
SJiairi-evoGaTOlillagnijWpstfendjtiiic locusex-ve- Hici Eii "etirinibriaslerlb-.SanGtiMedafdiSuessiohfen-
ieri-hbniiliafio 'Ms.'Ecelesi_eLpgdurifensis": Super ca- sisi'eriosuefunt, si vefa estriarfatio quae%x6tati6ud
ihedram'M'oysi s_edemhi'-Scribmef-Pjigrismi: ^Hmc Bolianduni io "trimosecundc. Jariuarii pag. 284.-'Aprid
'verbhY-Domiiii nqh". debetnus -cainajitef intetligere; tit Flodoardtirri iib. nr, capi -'24',:ffiri_._haru"s Rhemeiisis
credaniiis Scribas 'M'PTia'ri_smosieqis^seJs^ flrphiepiscppusscribii Ludovico'-abhati.Sancti Dioriy-
dras ligneas, "sicut-modo'solerit'seiere'episcqpiei pres- -sijpro-repelendo'corpbre sqttctiDeodaii,:qubd•quid~a'm
bytefi'4n ecclesia.:Aliri-vefp'sensu,:_rit-dixiniris,'est -Giso, cupiditaie-ierum ipsiiis saifctvductus; •ex''i)i(ie-
elvitas *in'qua" coristitata est"propiia'.episcopi stedes. •cesiRlieirierisifurtim lransferti=fecerdl iiVP-driswien-
ubi"debet risMdriemorafj,"nisi prpptef opus nefcesr serii parochiam,~incqrisutlq"efiscopb in "cujus-jhcebgt
sarih_a""oporteat"-erimabesse.'- 'Quoniani'yero npri- episcopio'.InHistoria 25abhatum-SahctiA.Ih"arii',-p'a|.
nulU, libeiiorisric (hnetibrisvilse GiipuSinedueti, ci- -88, iegiirius coipris "ejusdeinsancti ab EliehsiIJ!if> db
vitates suasdeserebant iif ad rusticanas-parcecias se Ipsp titulo ac sacfilegp "scelefe-retinefiilnfinitum es-
conferreritj Cafolus/juita cbristitutibriemsyriodi Car- set omniapefsequi.;Ihcertas pbrro saiictbruii-Rgli-
-
thagiriensis, ha'n'c licferiliam-lrbertaifemqiie"'vivepdi.*-quias-populis hbhoraridasexhibefi vetuil! ac srib hia-
repressit. Vide notas ad Reginonem pag. 642,ctFran- ^jbfe" ecclesice srise.allaricbllocari-Jussit Anastasius.
ciscuiriFlpTfentemiri titulum decretaliurirde ' ' trarisla-
' " "; Germbriiu'sarc_iiepisc.opris Taranfasierisis, ut.patt|"ex
tibne"episc'opipag."280;":BALUz.:*:: ''' hctis ejusderiiEccleslse III, tit. 45,'cap.-i.-BM,uz.-
lib.
'
"<'-(Cpnci/,!Afric. pan. 38.) Rursum placuil.ut ne- -">' ifioncil.Afric: cdn. S0.)-'Item placuit uthitaria
•mihi'si- facultas','reilcta priucipali-catheijra, ad ali- quaj passim-per agros et per- vias tanquam- membfiaB
-qiiam"ecelesiariiin dicecesi coristitutam 'secbriferre, mailyrum consiituuhtuf ij-inquibus iiulium -;porpus
In
yel repropria diutius quam 'opjprfel consiitritum, atit f eliqui_emartyrum'_feondit-e*pfpharinir j^aifepisco-
curamveiffequehtatioriem"pfbpiiSe
"""' cathedra. riegli- pis qui locis eisdehipf-estint, sl-flefi pbtesi^evhrtan-
-gere.-' •""- - .'""•" .-" •" --"•""-':- -" ftur. Si auteiri:Iioc;per'tuiriult'uspopuiafes- ribh^inl-
- d-Idest,
ReUquiae.Augustinus, lib.-XXIIdeCin- "tur, plebes-tanieri ad.lriblleantuf.-n'e^illa, locafreqhen-
tate-Dei,-cap.'S :~Ad'aquas' Tibilitatids episcopbaffe- tent; ut qui rectesapiunt,^nulla -"ibi.^supefstMbne
reiite P-rqjectoinartyris"glbriosissiiiiiStephurii metno- deviricti-teheanfuf- Et oiririlnbhulla meinoiia mafty-
riarri. Sic enim legilur in antiquis Ubfis,."ui Lridovi- Tiim prbbaKlitefriccfeptetiir,riisi ribi ribrpus arit ali-
cus^Viyes-hicmonet;:etirijveteffii3is*meiribranisBi- •qua. reliquice'srint: aut origb alicujus habitalipriis,
blibthec-e Colbertifise, ubi tota ista narfatib lniric- vel pbssessionis, vel passionls,-fldeliss'ima"
-titulum habet:' Seririo'sdncli- Augiistihi episcbpide dilur.. Nainqua. per sbmriia et -per -ihahesofigine:Ci'a- quasi re-
sancta Steplianb.Ibidem paulo post legiiur':, Metrio-, velaliones quommlib.elhominum, ubicunque ppnsti-
rati-metiioriam marfyris, "qumposila est inCastello tuuntur-altaiia, omnimodbrepfbbentur," . '-- ,
Sinitensi, qubd Hipporiiensicbloniwviciriuiiie'st,:ejus-* *"f (Goricil.'Affie. cun. 69.).-placuiriit secundum
demdbci episcopus-Lucianuspoptilopimcedente D
dtqUe evangelicarii,et-apostolicam disciplinaih riegrie^di-
sequenie-portabalAtem paulo post: Per meriioridtri •riiissus'a_)"rixbfe",nequediriiissa aniafito, altefrcbri-
supradicli martyris; quam Possidius illo ddvexitepi- - jungalur; sed itamanearit, aut sibimet "recoheHieri-_.
scopus,salvus facius 'est. In^caiionetamen* quinqua- " tuf. Quod si c,oriiempserint,:ad pbferiiteniiarii-fedi-
gesiriioconciUi-Africani, ex quo sumptuni esl hoc %antur'.in ijua causa" Iegeiri imperialeiri peteridam
caput, memoria accipitur p'ro-altari in quo positi -proinulgafi.* -:- _":•<•.'_..::: <":i;,;.,
sunt reliquiaj martyfum. Ideo autem istam Consti- - s (Gqiicil.Afric. can. 89.) A judicibus aritemqups
futionem ediditCarolusMagnus quia sajculoiUo.noh- coni-nuriiscorisensus^elegerit,.nbricficeal'^rbypcafe.
-nuUi irionaehi'vinditahant falsas'"sahctbrum Reli- Et"qriisquis pfbbaius fuerit p_f corituihaciairiittpUe
quias,ritpiurib'us"ostendit.HugoMeriardus in riotis ' "obtenjperrii^ejudielbus, eumhocpfiiri
ad Goncordiam regularum pag. 124.* Qiia de.re vi-
' dendus" •Amulo ""fuefit^prbbatum^.deVliiie^as^rit^riri-luri
est, prseter _ca£tefos, Lugdunerisis ar- feet"epis'coporuin,dbiecrihtei-ipept.'" •' S0*—""
chiepiscOpusiii epistola ad TheodBblduniepIscopuhi ~"f~-'Iri"capitrilis;CafbliJffia|*urexcefpti
; ex legeLph-
- -Lingonensem.' Pregterpa ea-tumqetas; utBfbwefus
ait in Uhro octavo Annalium Trevirensium, pag".399 gobaifdoriim-cap:":24-legitufj^al^apersona^nqnjia- "-'" ir"r r~'"'''~
:\
'beai-.pptbstgteihaccusg^ [-
postfeiriEeeditionis, Reliquiis undiqu,econquireticlis "''-* (Cqncip:Afficvcan,:^.}^ ,jjt Of-inijg
 ' -. CAROLIMAGNIOPP. PARS I. SECT. I.
167 , . r 168
OMMBUS. — 46. Item in eodeni, a ut virgines Amaluni a consuetudine prohibere velabseid re e.
hon velentur ante viginti quiriqueannos, nisi ratio- EPISCOPIS 8. — 50. In concilio Neocaesarie e, ut
nabili necessilate cogente h. • nullatenus presbiter ordinetur 9 ante.f trige imum
OMNIBUS 2. — 47. In concilio Gangarense, ut nulli aetatis suae annum, quia dominus Iesus non raedi-
liceat oblata, quae ad pauperes pertineant rapere cavil.ante trigesimum annum E.
vel fraudares ~. OSINIBUS._-,51.In decretalibus Siricii papae ut al-
OMNIBUS SACERDOTIBUS * — 48. Ilem in eodem, ut terius
sponsam nemo accipiatii..
aeclesiastica ieiunia .sine neeessitate raiionabili non EPISGOPIS, JIONACHIS i0, VIRGINIBUS. — S2 Item
solvantur s d. eiusdem, ut monachi el virgines suum prop situm
SACERDOTIBUS. —49. In concilio Acironense inven- orimimodis observent |i.
•lum 6 est in eos qui cum quadrupedibus velmasculis OJINIBUS li.<—55. In decretalibus Innocenli apae,
contra natui-am-peecant,dura et districlapenitentia. ulpaxdetur ab .omnibus, confectis Christi saera-"
Qtiapropterepiscopi et presbiteri, qtiibusiudicium pe- . mentis i. ,
nilentiae iniunctum v est, conentur omnimodis hoc SACERDOTIBUS.—-S4. Item eiusdem, ut k no ina 12
VARIAKTES LECTIONES.
"" * deest 1. omnibus 4. B. " saluantur 1. 6 inuecti m. _5.
ldeest 1. 4 deest1. recipereuel.laudare2.
'iniunctaml. 8 deest vox, et pergit 5 c. 9ordiiietl. 10 M. et V. B. l-\0. sacerdotibus 5. i2no 'ne 1.
NOTiE. -
servi vel proprii liberti ad accusalioneni non -admit- B J communion.emsuscipiantur. Disculiatur aut m et
tanlur, vel omnes quos ad accusauda publica crimina vita eorum quoefuerit lempore pcenitentiae, et ita
leges publicse non .admittunt; omnes etiam infamiae hanc humanitatem coiisequanlur. Quod si qsii per-
maculis aspersi, id est, histriones, ac lurpiludinibus severantius abusi suntjhoc crimine, - prolixius mpus
stibjecloe personaj, hajretici etiam, sive pagani, sive habeant submissioni. jQuoiquot vero exacta iginti
judsei. Sed tamen oninibus quibus accusatio denega- annorum aelate, et uxores iiabentes, in hoc rimen
-tur, in causis, propriis accusandi liceniiam.nondene- inciderunt, viginli quiiique annis pcenitentia a ta, ad
gandam.— (Gonc.Afric. can. 97.) Jteni placuit, quo- communionemoralioniiiii tanluriiadmittaiitur: in qua
tiescunque clericis ab accusatoribus multa crimina communione orationisjaltero quinqueiinioper nran-
objiciuntur, et unmn ex ipsis, de quo prius egerit, tes, plenam communionem cum oblalione rec piant.
probare non valueril, ad csetera jam non adniitlatur. Quodsi aliqui et.uxore^ habenles, et excedente quin-
a Vide Rugonem Menardum iu riotis ad librum quagesimumsetatis suaeannum, in hoc prolaps sunt,
Sacfamenlorum, pag. 211, et Carolum Dufresnium ad exilum vitcelantum comnniiiioneininerean ir.
in notis ad Annaiu Comnenam, pag. 419. BALUZ. s (Conc.Neoc. can. 11.) Presbyler ante ,l iginta
J)(Conc.Afric. can. 95.) Item-placuilut quicunque aunorum _etaiem,quamvis sil dignus, non ofd nelur,
episcoporum necessitate periclitantis pudiciticevirgi- sed observet usque ad praeflnitumtempus :~Dminus
naiis, cum vel petilor potens vel raptor aliquis for- enim tricesimo anno baptizatus esl, et tun prce-
midalur, vel si etiam aliquo inortis periculoso scru- dicavit.
pulo compuncta fuerit, ne non yelata moriatur, aut i» (Siric. c. 4.) De conjugali violalione re isisti,
exigentibus parentibus, aut his ad quorum euram p'si ( desponsatam alii puellam alter in matrimo 'opos-
perlinet, veiaverit virginem seu velavit intra viginli sil accipere. Hoc ne flal jiiodis omnibus inhi emus;
quinque annos setaiis, non ei obsit concilium quod de quia illa benedictio; quam riuplaesacerclos i ponit
islp annorum numero constitutum esl. apud fideles, cujusdam sacrilegii instar est, i ulla
0 (Conc. Gang. can. 7.) Si quis oblationes frucJ transgressi.onevioleiur. ,
tuum Ecclfesioe debiias voluerit extra ecclesiam acci- i (Siric. c. 6.) Prseterea monachorum quosd m at-
pere vel daie praeter conscienliam episcopi, et non que monachum, abjecto proposiio sanctitatis, n tan-
magis cum consilio ejus cui hsec credita sunt de his tam protestatis demersosesse lasciviam, ulpri clan-
agendum putaverit, analhema sit. culo,velutsuh manaslerioru_api.a-texlu,iIlieilaacsa-
d (Conc.Gang. can.^id.) Si quis eofum qui iu crilega seconlagionenjiiscuerint,poslea vero i " abru-
.proposito sunt contineritiaj pra_ter necessitatem.cor- 1 ptum conscientia_desperatione perducti, de licitis
poralem superbiat, etjejunia eommunia, quae lolius complexibuslibere rilibs procrearint: quodetp Mieae
Ecclesiae traditio celebrat, putaverit dissoivenda, leges et ecclesiasticajura condemnant. Has igi urim-
perfeclam scientiam esse apud se judicans, ana- pudicas detestabilesque personas a monaste iorum
thenia sit. cnetu ecclesiarumquej conventibus eliminand s esse
e Fiodoardus lib. m, cap. 21, de epistolisHincmari: mandamus:qufltenusre.trusaei'nsuisergastulis, tum
Joannis,Roihomagensi,respondensad inlerrogationeih facinus continua lamentaiionedeflentes,purifi atorio
ipsius de quodam cierico qui ad ~Ecclesiamquonddm, , possint pjenitudinis igne decoquere, ul eis el ad
promotus regendam, ordinari per mtatemrite non po- moriem saltem, solius misericordiqe intuit , per
terat. BALUZ. D communionisgratiamipossit indulgentia sub enire.
f (Coiic. Ancyr. can. 1S.) In titulo Graecaverba i (Innocenl, cap. 1.) Pacem igitur asserisan econ-
htec Surit: n_p. TMV fecla mysieria quosdain populis imperare, v 1 sibi
viS.u).oyevop.i-j<i-v,
K),oysu<7«(_.vwv,
quse nos latine possumus dicere : De his qui irratio- intet sacerdotes tradefe, cum posl omnia, qu ape-
nabiliter versati sunt, sive versanlur. Sensus autem in rire non debeo, pax bit aiecessario indicend ,- per
hac sententia triplex esse potest, qui ex subjectisi quamconstei popuhmi ad omnia quaj in m steriis
conjicitrir, aul de his qui ctim peeoribus coilu fni.vli aguiitur atque in ecclesia celebrantur prajbuis e eon-
sunt, aut more pecuduin incesta cum consanguineis sensum, ac finita ess'e pacis concludenlis si lacula
commiserunt,tiul cummasculisconcubuerunt (liucus- demoustrentur. !
que etBened: tib. m, c. 556, qumapud lsid. desideran- k Augusiinus in collatione in Carthaginensi 250 :
tur). Quotquotigitur ante vicesimum aetatis suse an- e.In ecclesia sumus iri qua Ca.cilianus episc alum
num tale crimen , admiserunt, quindecim annis ini ' -gessit et diem obiil. Ejus nomen ad altare eciia-
poeriitenliaexactis, orationi tantum incipianl parti- • mus. » Vide S. Gregbrium lib. m, indict. 12, episl.
. cipari; et quinquennio altero in communione sim- 57. CoricilhmiTuligierise 1 habitum circa annii 10-iS
plici perdurantes, post vicesimumcum oblatione adl « nec inter fidelesmo tuos eorum nominaad crum
 169 - CODEXDIPLOMATIGUS. — CAPITULARIA.— AN. 789. 170
puplicenon recitenfar anteprecem sacerdotalem a. A EPISCOPIS 'S.— 58. Iteni eiusdem, utsi quis sacer-
EPISCOPJS S SACERDOTIBUS. — 55. Item eiusdem s dotum contra constiluta decretalia praesumptiose
ut nuUisacerdotumliceat ignorare sanctorum cano- agat, et corrigi nolens 6,.ab offlcio suo- submo-
numinslituta h. vealur e.
EPISCOPIS. — 56 a. In decretis Leonis papae, sicut • EPISCOPIS 7. — 59. In decretis Gelasii papae, ut
et in Sardicense concilio, ut episcopi alterius cleri- nuUus episcopus viduas velare praesumats f.
cum ad se non solliciterit,-nec ordinent °. EPISCOPIS9..—-Haec enim, dileclissimi, pio stu-
EPISCOPIS 4. — 57. Item eiusdem, ut.mriius episco- dio et magna dilectionis intenlione vestram uniani-
pus servumalterius ad clericatus oflicium sine do- mitatem ammbnere studuimus, quae magis necessa-
i-iini sui voluntate promoyere praesumat: Et hoc ria videbantur, utsanctorum palrum canonicisinsti-
GaugarenseconciUumprohibetd. - tutis inhaerentes, praemia cum illis aeternae feUci-
VARIANTESLECTIONES.
^E.ctS.B. 2in decretis Celestinipapae B. - capp. 56.-60 desunt 5. 4 deest 1. " deest i. cnolesl.
'ileml. 8 hiclLSgbsQuedistinctioneperguntcodd. 1, i'. - ilem alia
capitula b.
. \ " - NOTJE.

altare reeilentur. J Ponebant super altare nomina Tibri deseripfuni ex quodam veteri Codice, in quo
quserecitanda erant, ut patet ex veleri Codice Co- , tribuiiur huic Floro. Ex quq confirmatur id quod
loniensi quemPamelius laudat in tomo secuudo Li- adnofatum fuil-in Petavib, ut' deinceos amhigi non
turgiconEcclesiaeLatinae,pag. 180, hbi ita legebatur: possit
" a quin sit Flbri. BALUZ-. T
« Memento,Domine, famulorum famularumque tua- (Innocent. cap. 2.) De nominibus vero recitandis
rum et eorum quorum nomina ad menioiaridum antequam precem sacerdos faciat, atque eorum obla-
conscripsimus,ac super -sanctum altare tuiim con- B• tibnes, quoruni nomina recitanda sunl, sua oratione
scripta adesse videntur. Quae verba legisse se in commendet, quam supeifluum slt, et ipse pro tua
ahquot antiquis Codicibusreferl eminhntisdoctrinae, prudentia recognoscis; ut cujus hostiani necdum Deo
pielatis, dignilalisque ac immortalis memoria. vir offeras, ejus nomen ante insinues, quamvis inco-
JoanriesBona, cardinalis,"lib. n, Liturg., cap. 11. gnitum illi nihil sit. Prius ergo ohlationes sunt com-
Probatur etiam islud ex vetustissimo"libro sacra- mendanda., ac tunc eorum nomina quorum oblatio-
menlorummonaslerii Gellonensisin Septimania, ubi nes sfint edicenda; rit inter sacra mysieria nomi-
ita legiiur, cap. 516 : « Praeteiide,Doniine, miseri- nenlur, nonjnteraiia quaeanle prajmittimus, utipsis
cordiam tuam famulis "et famulabus luis quorum mysleris viam futuris precibus aperiamus.
commemoralionemaginms, vel quorum nomina ante h (Cmlestinus,distinct. 58, can. 4.) NuUi saeerdo-
sancto.allario tuo scripta adesse videntur, quoruni lum suos Iiceat canones ignorare, nec quidquam fa-
numerum et nomina lu solus Dominus cognoscis, cerequod Patrum possitfegulis obviare. Quaj enim
dexleraj coelestisauxilii, utie toto corde perquirant, ' a nobis res digna servabitur, si decrelalium norma
el.qui digne poslulant assequantur, et animabus fa- constitutorum pro aliquorum libitu, ' licentia,
' " populis
mulorum famularumque tuarum omnium fideliiim permissa, frangatur ? .
cathoUcorumortiiodoxorumqui tibi placuerunt quo- « (Leo,Jc. 59.) Alierium clericuni, invitb episeopb
rum commemoralionem agimus vel quorum-nomina ipsius; nemo suscipial, nisi forte ex placilo chari-
ante sancto altario scripta adesse videntur, remis- tatis idihter dantem accipienlemqueconveniat. Nam
sionem cunctorum tribue peccalorum, induigentiam gravis injurisefeus est qui de fratris ecciesiaid qribd
quam semper bptaverunt pia. supplicaiionis conse- C estuliliusaulpretiosius, audetvelallicerevellenere.
quantur. PerDomirium. i-Ex quibus locis videtur Itaque si intra pfovinciam' res agitur, iransfugam
coliiginon consuevisserecitari nomhia singulorum, clericum ad ecclesiam suam metropolitanus redire
sed omniumiri aversione, eorum videlicet qui in al- compellat. Si autem longius recessit, lui prsecepii
lari coriscripli erant ul presbyler celebrans"de his aucioritate revpcabitur, ut nee cupiditati nec- ambi- •
p.raecipuecogitaretinoblatione sacriflcii.In eelogis tioni occasio relhiqualur. . - .
lamen Amalarii legimus sevoCaroli Magnisuetuni in d (Conc. Gang. can. 5.) Si quis seimim oecasione
ecclesus nostris fuisse recitari nomina fidelhmi,vi- religionis-doceat dominumsuum contemnere et ejus
vorum et defunctorum in ea missse parfe quam nos ininislerium deserere, ac non potius. docuerit eum
canonem appellamus, non quidem in aversione, sed domino suo hona fide et cumonini " honorificentia.de-
pronuntiatis singulorumnominibus. Aliquando no- servire, analhema sit. ...._,
minum fecitatio iiebat a suhdiacono retro altare. e (Leo. c. 5.) Haec ilaque- admonilionoslra de-
Probatur istud ex libro Sacramentorum in editione nuritiat, quod si quis fratrum contra lisec constituta
-
Menardi, pag. 264. Subdiaconi a relro altari, ubi_ venrie tenlaverit, et prohibita fuerit ausus admittere,
memoriam vel uominavivorum el-morluorumnoriii- a. suo se noveril olfieio submovendum,nec commu-
naverant vel recitaverunt, procedunt post diaco- nionis noslraj futurum esse consorlem. qui.socius
num. J Auctor exegeseosin Canoriemmissae: « Cum esse non voluit disciplinae. Ne qiud vero sit quod
primum dicitur, Mementp, Dqmine, famulorum fa- prseterhiissurria nobis forte credatur, omnia decre-
mrilarumqueluarrim,^et si.c deinde subjurigitur, et lalia consti-ula, lam heatae recordationislnnocentii
oriinium circumadstantium, manifestum est quod w\quam omnium.'decessoruin noslrorum, quae de ec-
quasi quidamlocus sit ubi aliquibusspecialitermo- clesiasticis ordinibus, el canoniim promulgata sunt
minatis, etiam caiterorum qui assistunt in eccle^ia disciplinis, ita a vestra dilectione cuslodiri debere
commemoralio adjungatur: in quo uiique loco' aut mandamus, ut si quis in illa commiserit, veniam sibi
liberum est sacerdoti quos desideraverit peculiari.ler deinceps^hoveritdenegari. . -
nominare et nominalim Deo coinmendare, aiit certe f (Gelasius, c. 15.) Viduas autem velare. pontifi-
illud ab antiquis observalum es.t ut ibi ofierenliuiri - cum nullus atientet: quod nec auctbrilas divinade-
nomina recitarehtur. i Exegeseos islius auctorem legat, nec-canonuin forma praestituit. Non. est ergo
:esseFlorum reppfi.notalum manu. clafissimi yiri penitus usurpandum, eisque sic ecclesiastica/sunl
PauliPeiavii senatofisTariSiensis. Inter schedas au- iriferenda praesidia,ut nihil committatur illicitum,;
lem Pelri Francisci Cliiflieiii reperi initium islius
PATROL.XGVIL ,6.
 m B. CAROLIMAGNIOPP. PARS I. SECTIOPRIM&. 47&
tatis accipere mereamini. Scil namque prudentia A distantia personarum, quia Dei iudicium est. rimo
veslra quam terribili anathemalis censufa- feriuri-' namqueiudici diiigenter discenda est lex a sap eriti-
trir 4 qui praesuinptiose cbntra statuta iiniversaliumi - bus populo conposita, Ineper ignorantiam a ' ve-
coneilioruriivenire audeant 2. Quapropter el vos di- ritatis errel. Et dum iUe rectum intellegal iudi irim,
ligeritiusarinnorierims,ul omni intenlibne iUudorri- caveat ne decUnet, aut,'per adolationem aliqu rum,
bile execrationis iudiciumvobis s cavere sludealis, aut per amorem euiusiibet amici, aut perjfin rem
sed * ihagis "canonicastaluta 's sequentfes,et pacifi- alicuius pptentis,. aut propter praeinium a rec j iu-
ca unitate iiileii.es",ad"aeterna pacis gaudia perve- dicio decUnet; et honestum nObisvidetur, ut *?iudi-
nire 6 digni "efficiamini'.Sunt quoquealiqua s capi- ces ieiuni causas audiant"el discernant.
tula quae riobis 9 ulilia huic praecedenli ammonitione OMNIBUS. — 65. Iteni habemus in lege, D mino
:
subitirigere"visasunl. ", praecipiente":Non periurabisirinomine meo, n - pol-
OMNIBUS. — -60. Primo omnium 10, ul iides [ca- luesntiinendoininiDei tui, et nec adsumes nom.nDo-?
thoUcaali: episcbpis"u, presbyferis. diligenter lega- miniDei tuiin»j<_MW!7."i8..Ideoomninoammonend sunt.
tur, et omni populo praedicetur; quia hpc primum omnes diligenler, ut caveant periurium, non olum
praeceptum est domini Dei omnipptentis in lege : iri saricto euangelio,i yel in altare, seu in sanc orum
Audi, Israel, quia DominusDeUsluiis "DeUs unus est. jg' reliquiis, sed et':iri:commiiiiiloquella; quiasu t ali-
Et ut iUe diligatur ex toto corde, et ex iota mente, qui' quiper cariiatehiTet veritaiein iurant; t ea-
et ex tota anima, et ex tota virtute nostra. veant se a iuramento 20!nominis Dei, et nesciun quia
OHNIBUS. ls. — 61. Ut pax sit et coricordiaet uni- idem Deus quod est caritas et veriias, dice elo-
animltas cum omni populochristiano, inter episco- hannc apbslolo,quia-fleiw cariias esf.Itein Ip e'Bb-
pos, abbales, comites,hidices, el omnes ubique seu niirius in Evangelio: Ego "sumvia et verita . Ideo
maiores, seu minores persbrias;' quia nihil Deosine qrii'iri yeiilaie et caiiiate iurat, in Deoim-at Ilem
paceplacet, nec munussanctae oblationisad altare, caveridurii est ne farisaica:'S1 superstitibne' liquis
sicut ini euangelio ipso "Domino praecipiente legi- : plus aurum honoret quam altare; ne dicat ei oriii-
mus;'quia-et illud secundumriiandatuihest irilege: rius*: Stulte et caece,\quid est maius, aurutn el al-
Diliges ls proxiinum tuum sicut te ipsum. Ilem in lare quoilsarictificaidurum ? Set et rioriishbn sturii
Euarigelio":Bqatipacifici, quonianifilii Dei vocabun- videtur, ul qui in sanctis h habeat irirafe, ho ieiii-
tur. Ef iteruni : In lioccqgrioscenibmnes qiiiatnei nusfaciat, cum omni bonestate et tiniore n. Et
discipuliestis, si dilectionemhabueritis ad invicem.In sciat "sefalionem redditurum Deo uriiuseuius ueiu-
hoc enim ,iI>praeeepto discernuntur iiUi Dei el filii ramenti, ubicumque !*sit, siveintraaeclesia , sive
diahoU; qriia » fllii diaboli semper disserisiones et(G extfa aeclesiam.Et -- ut parvuli, qui sine rati nabiU
discerdias moyere satagunt: filii auteiri Bei seniper aetatesunte non coganturirirare, sicritGiintbb "ngist
• iadimt.
paci et dilectioni student. pt qui seniel ipefiufatusfuerit, nec testis
OSINIBUS l6.—62. Ut quibus daf,aest potestas iudi- sitposthaec,nec ad saeramentumaecedat,dne in sria
candi,iusteiudicent, sicut scriptum esf: liisle iudicate, causa vel alterius iuratorexistat2C.
filii.hominum.Nonin muneribus, quia mmiera exce- . OMNIBUS 26.— 64; Item hahenius in lege omini
cantcorda pfudentium, etsubverluni verba iuslortim. Eo.andatum: Non auguriamini; eljn deuleron riiio :
Konin adolatibrie, nec in consideraiioriepersonae, N'emosit qui ariolos scfscitetur,2' velsomniao ervet,
sicut in deuteronomiodictum est: Quod insiumest vel ad auguria intendai. Item : Ne 2Ssit tna ficus,
iudicate.' Sivecivessit^Htte,siveperegrinus, nulla - sit nec incantalor, nec p'tliones 2.9 e consultor 8 . Ideo
" '
'"•
/_ VARIANT^ES" LECTIONES. _ • • _
1 ? ferientur 2, feriantur 4. 2 audent B. - deest 1." 4 Et B. * instituta 2. 4. B._ ° venire B. 7 di-
gnemini'2;4. - 8 alia"4. B: svobisB. 10o. admonemusut B. u e. etp.|_5. 4..5 c. '- deest1. ls di-
" nuUus1. 'iS liltimdcapiiisverba inter leges'Lan_ob.K.
Ugis 1. 14euml. i8 deest1.19 16civissit 4.20B.
31. cap.i% Mwr.habentur. vacuum 1. iuromento l._ 21farisiaca 1. 2.; 22quicumque 2. --q "aese-
quunttir inter Langobardica edicta liabentur cap. 39. Murat. 2i buhtgodingi 2. gundbodirigi4. onebii
digni 5. gunebodigiii3 c. B. gundebanda
26 lege27viuentes Amb. s. gundebada
ss
1. v. V. )Tii.E. ,2C'e.ni i acci-
piat poeniteriliam V.Vn.E. deest 1. _ suscitetur 1, 2. riemo 3, 18. ' 29phi.lbnesl, pitto ies: 4':
S0consolator 1, 5J; corisultur2; consiilatur4. "'' '
pythonisS.
'"" '
:
NOT_E. i. .
a Eginhardus, epist. 62.. Daemonesquippe,ut ma-;B Rfeginonem,pag.590.
nifestissiine patet,-dissensioneet perturbatione bo- c Post haecverba sequitur in vulgatis edit nibus
noruin hominmngaudent, et discordiadeleclantur.. Capitularium, sicut Gpriebbdignifdcitiiit. Cer rii est
Sergius H, in epistolade Vicariatu Drogonis: . At autem eam clausulam additam fuisse a'Jo ne Ti-
contra qui bella volunt, quia diaboli filii sint palam lio. Non exslat enim in vetustis exeriiplaiibu Anse-
datur intellegi. » gisi, neque iri edilioiie BasilefehS'i:''Pari cfentia
h Haecest vera lectio, quam exhibent pmnia fere eam cbrrectores Roiriani addiderurit !apud ratia-
vetera exemplaria. In uno tameii Vaticano,>.iri Me- iium,' ut illicmonuimus. * ^ide 'etiath notas ""'
a' ''Regi-
.tensi, et in Camherpnensi legitur audet jurare. rioriem, d pag. 590. |
Quam lectionem habet etiam Regino, el post eum Haec43tquae sequuntur nbn exstant in Codice
Burchafdus, Iyo et Gratianus. Burchardus porro Colbertirio,sed ista faiitum': cbnira Ecclesi "' • ' m, vel
pro sua audacia constitutionem hanc tribuit papae cleiicorumaccusatorexistrillB&Liji,:'
*e In Codicibusregio",Tfeceiisi,:Tiliano,
CorneUo,quia nolebateam laudare ex libris Capitu- uano,
larium.^Videiiotas ad Gralianum, pag. 532, etad uno Sangalierisi,ef in meo' legltuf cdnstilMo'iteiri-
 m CODEXDIPLOMATICUS. — CAPITULARIA.— AN. 789. 174
praeeipijnus,ut* a cauculatores nec incantatores -, A EPISCOPIS -, OMNIBUS C.— 66. Item ut homicidia
nec h tempestariiyel obligatores non iiant; el xtbi- infra patfiam; sicut in"^lege"Dbmiriiihtefdictiirii'est,
cumque sunt emendentur, vel-damhentur. neccaiusauitiohisnec avaiitiaeriec latfociharidiribn
Item o de arboribus vel petris vel forittbus,ubi ali- flant.Et uhicumque inventa'_uerint,"'_i.'8'ihdicib'us
quistulti luminaria vel alias observatibnes faciunt, nostrissecundiinflegeni ex noslrb mandafb vindi-
omnino mandamus , ut iste'pessimus ususet Deo centur.Et;nbn'jbccidatur hbnioVnisilegMiulJente..'
execrabiUs, uhicumque invenialui., toUatur etdi- OMNIBUS 9. — 67. Ilem et fufta et iriib_t'a•'conu-
straalur. ••- -- ' bia, necnbnet.falsa testimonia,'sicut saepfefbgavi-
OHNIBUS S.—:65.Itempraedicari necesse est: quan- mus, prohihete diligenter, sicut fet lex"Doniih'iprb-
:•,< '•-;"
hibet. •'-. -:
lum maluinsitodiumvelinvidia;ijuiainlegescriptum
OMNIBUS. — 68. Et hoc cum magno studio ammo-
est: Non oderis frqtrem tuumincorde luo,sedpublice
argues eum. Item Ioharines evangelisla : Qui odit nete. 10, utfilii'honorent
- parentes suos,-quiaipse
' ei mairem
:" Si Dominus dicit: Honora pairetn lUuin
fralrem suum, homicida est. Item iii Euangelio
terrain quarii Dbiiiiriks
peccaveritin te frater luus, vadeet corripe eum inter tuam li, ut sis longaevussuper '•'' '"'""'
te et ipsum so(um : et cetera quae ibi leguntur. De Deustuus dabit tibi. ..
avaritia autem apostoluh)legimus dicentem :' Avdri- B- SACERDOTIBUS 12.—69. a Ut episcopi diligenter 13
tia, quae estidolorum servitus, cavendaest. Item de discutianlper. suas parrochias praesbiteros,"feorrim
concupiscentialegitur, quod radix sit omnium ma- fidem, baptisma, et missarum celebrationes,'ut-el fi-
lorum. Et in Jege: Non concupisces4 rem proximi dem rectam leneant, et baptisma catholicuniobSef-
tui. . - " venl, et missarum praeces bene intellegant, et ut
VARIANTESLECTIONES. _
* -nec i. deest 17 zdeesiii' * eoncupiscisi. '.** deestB. Idedsti. T deest 1,3. _8 ad
lutneci9. 1S
2. -deesti. 10 admonendum estB. "tuum 1. ™deesti. diligenlur 1.
. 'NOli-. ...
h
que in ethtione Rasileensi. In altero SangaUensi, tes Qui fulgura et tonitrua aliasque aeris tempesta^
Phitones cbnsulaiituri^eteres librarii siepe.confun- excitare;sfeposs'e-prof!tebaritiif.'Videnotesadli-
debanl vocabula cqnsoidtio; •cons'dtai\oi,-conlatio. brum Agobardi de Grandine etToiiilriiis/^ag.-es,
Utendum est exempjis. Nam hihceruditipossuntirir j.etRegiiionem, lib. n, cap: 355, 355.'"ID'. • " "
lerduiri emendare corruptps veleruni Auctorum di- « Vidfesancium Gregoriumlib. vii, lhdicl:.l,""epist.
bros. Petrus PitlKfiusin. notis ad collalionem ieguin „u 5; sanctuih Eligium ih IibmiUaedita intdirib quinlo
Mosaicariim,pag. 151; Consultalionisvet. consoiatio- SpicilegiiDacherianiipag."215,21T; Rfeginbhenilib.
nis. Quomodoet in-qptimoServii exemplariscriptuin iij cap. 558; 359. Ubi videnbtas. Videeliam cripitula
est eo tqco, lib. ui Mtteid, Augurium 'est exquisita data presbyteiis, quaeSrimondusdfescfip-jit '' ''-•'•'-
ei vrifi-
deoriimvoluntasper consolationemaiiiumaut sigiiorum. canoietGasihensiGodicibus.il)'!, "" '-'.'• '*-:t-
Fauslus Reiensis epistbla' quinta :. Pro cufus.timore •d;Sapienlfer'sarieac pruderitferista juhet Garbius.
1
ret attibreconsolatioipsa iractatur. Ubi legendum est Narri qui ad presbyterli gfaduni aspifabaritvlitieris
consultatio.-Sic ia epistpla-21 Hormisdaeconsolatib tandiu dahant operam donecridordinatioherii.perve-
dicitur quaeconsultaiiodicla fuit iu epistola 17. Gum nissent, et titulum^ ab episcopo suscepiss.eril.Ppstea
autem llbrarh duhitabantutra leclio.pra.f'erfenda esset, plerique litteraram stridia omiftebant; ut patet ex
utranique ponebant;-;ut in epistola 36Hihcmari; pro Flodoardo lib; m, cap, 28, de Episiolis 'Hincriiari:
diveisorumPdtrumconsolalionevelcoiisultalioneMvm . Item pro quodainpres.yierb-qrii..ea qjiaede*suo
in opusculo*45capitulorum, cap. ^25et~,45, legitur ministerio quoridam didicerat,- pbst ofdihaiioriem
simplicitfef,pro divefsorutn- Palrum< consolatione. suam per incuridm fueraf 1 oblitus.,Itaque' episcopus,
Sumptus festautem Iste locus ex decretoGelasii de eum dicecesim suam cifcuibat, 'petfere tehebatur- a
libris canoniciset apocryphis, ubi pro' eo quod Hinc- presbytero ~'Si EpislolamefEvahgelium betie iegere-
marus hic habet:co»so.«..o.ie,N.icolaus.primus cbn- possit alque saltem adiitteram"ejus senstfni riiani-
sultatione-}os~iitin epistola 42 ad archiepiscoposet festare,.ut legiturin inqulsitione qu_3'fexstatliri"libro
episcoposapud Gallias conslitutos, cujusparlem re- primb ReginonisMeecciesiasticis discipliiiis. Rediit
ferl Gralianus, dist. 19,-cap. Si Romanorum.In lege deiiidehaeclemporumhifelicit*as,utColligitufexrifa-
Rurgundionum,tit. 60, §1, legitur : nova legefutu- v tione-26'Isidori Ckiii episcopiFulginafis iii sefmo.
ris temporibuscoiisuidttirfPrb quo Codex Bigotianus nem Dominiinirionte habitum, ubi optimiis ille. epi-
habet consolatur.Apud SanctumAmbroskmisermone s_copiissicriierQmsuum alloquituf rcDalfe pffefefea.
sexto legitur :~shie dliqua-prmdicalionisconsolalione operam ut eosinli.tterariim studia progressus iaeia-
dimiserim. Hic verp vetustissimus Godex ecclesiae tis -.utin divini.slectionibusversriri qubtidie"et"eadn
, Lugdunensisiiabet cohsuiaiione. Sic lib. v Capitula- ipsis"conficere spalia possjtis quaevestii ordinishb-
rium, cap. 35, pro eo '-ipiddquidarii Codices legiint _minibus sunt consentanea.*Alioqui ne exspectet qriis-
consuiianduniialii'coiisulendum,Normannicrisetunris quani vestriimSe.adsacros ordines esse a me hipmo-
SangaUensishabent consulandum.Plura exeriipla-si vendum qui eaquaj leget, sallem iiisanctoriimEvan-
quis requirit,'consulat S_3_tiasiuhi ih riotis ad Julium. geliorum contextu, non sitidonfeuS iiitellig'ere.""Nam
Capitoiihum; pag. 92.*IUudiarilumaddam", dictum hoc itivisendarum Parochiafum teniDofe ilehiiriem
aliquandbfuisseconsuldre^vocbnsptari.Forturiatus, fere sacerdotem reperi qui ea quaelegeret, sciret ih-
iib. IV,cap. 6, ''in Epitaphlb Exotii episcopi civitatis . terprelari. Ea de causa hanc saluberriniaih 'Coristi-
Lemoviciriae*:' '"-; '"''', tuiionemin Synodosua ahno 1547. Edidii":'«' Illud
' Sed
quia non licuft,pdpuluinspesconsulatilla , in primis, quod multorum, ne dieam rimniuni, riialo-
' '-' vexit aijastra rum inEcclesiaChri_licausa-e_t;"caveatuf, he tenie-
•'-r'"--'-'•" promeri.tis
-Huncqubd " '.: '" ~ Odes...
'BALUZ.
"
re ac sine judicid sacerdotes
a Ita plerique Codices..Alii, calculalor.es.Regius, ad curamanimarum.- Nam inrecipiantu'r,'pfa.s'ertim
hac vifeitatione-depre-
Tiecejisisj:efhieus," auguriatores. Vaticanus.unus, hendiirius maximam in eis igrioraritiam,uirhbiiiiuil
Colbertirius;"et-unus Sarigallensis, auguratores, ID. nonsolum nihil eorum inielli^knt auseIbgunt^vefuiB
 175 B. CAROLIMAGNIOPP. PARS I. SECTIO PRIMA.' 176
a psalmi digne secundum divisionesversuum modu- A , honore serventur; et ut secularia negotia v vani
lentur, et Dominicaroorationem ipsi inlellegant, et loquia in ecclesiis.non aganlur, quia domus i si do-
onmibusipraedicenl intelleg-endam, ut quisque sciat - mus orationis debet esse, non spelunca lalrbn m; et
quid petat a Deo : h et ut Gloria Patri eum omni ut intentos iiabeant animos ad Deum quando eniunl
honore apudomnes. cantelur; et ipse sacerdos cum ad missarum sollempnia, etut non exeanl an e con-
sanctis angelis et populo Dei communi voce Sanclus, plelionem benedictionjs sacerdotalis.
Sanctus, Sanclus decanlet. Et omnimodis dicendum "SACERDOTIBBS'.— 71. Sed et hoc Uagita usve-
estpresbiieris et diaconibusul ° armanon portent, sed •stram d almitatem, ut ministri aliaris Dei su m mi-
magis seieonfidantl in defensione Dei quam in-armis. nisterium bonis moribus orneut, seu *"alii c _aonici
| ALIQUID SACERDOS 2, ALIQUIDPOPULUS ~.'— 70.' Item observanliae 6 ordinesT v, vel monachici B pro ositi -
placuit riobis. ammonere reverentiam vestram , ut congregaliones 10« objsecramus,ut bonam et proba-
[ unusquisque vestrum videat per suam parrochiam, bilem " haheant conversationem, sicuf ipse Domi-
. ut aecclesiaDei suum habeal honorem, simul etal- nus in Euangelip praepipit: Sic iuceat lux ve tra co-
taria secundum suam dignitatem venerentur, et non ram hominibus, ut videant opera vestra bona, t glori-
sil domus Dei et altaria saerata pervia eanibus, et ficent Patreni vesirum qui in celis est; ut eoruni
ut -vasa sacrala Deo cum magna veneralione ha- bona conversalione multi protrahantur ad se vitium
beantur, el ut sacrificia sanctiflcata cum magna di- Dei. Et non solum servilis condilionis infante , f sei
ligentia ab eis colligentur qui digni sunt, vel cum etiam ingenuorum filios adgregant sibique so ianti 2.
- VARIANTES LECTIONES. ;
1 confident 1, 3; se deest B. s sacerdotibus 3, B: ,3 omnibus 5, B. totd rubrica deest 1, 4. 4 eesti.
"seuetB. 6 observantia B. 'ordinis4.fi. s monachi 2, 5, 5c., 4. B! - proposito B. i0,co secra-
tionis B. - - " p. vilam et c. h. B. 12adgregent s. socient i.B.
NGT_E.
ne recte quidem legere sciant. In npnnullis florentis- R apostolica, sed virtute hostili Haistulfum qual meun-
simi istiris regniprovinciis, cumplures in unadomo que.regem Christiahupi oppressit et Italiam omuit,
sunt filii,pfimus destinatur continuandaegenealogiae, atque justitias sancli Petri oblinuit.» Et paul post:
alter sludiis litterarum iraditur ut presbyler esse t Et vos ergo solisbrationibus vestris regnun conlfa
possit : H etudiepour etre pretre ; sic enim foquuntur Nprtmannos el alios inipeteiites defendite, et ostfam
vero ordinati sunt in defensionemnoUle ~Contra sanctus _ mbro-
parentes. Ubi gradu cujus quaerere.
causa"accesserant ad studia litierarum, libros dein- siusin senn. 86: . Ubisuntqui dicunt plus qu m pre-
ceps non traclant, sed viiam in otio et silenlio per tio ces sanctorum hominum arma posse ? Ecce"u a ofa-
summam ignaviam et inertiam transeunt^ partim Elisaritottim exercitum vulneravit, et unl is pro-
tabernas ingredientes bibendi et edendi causa contra pheta. meritis omniuni est hostium numerus aptiva-
sahctoruin canonum instituta et capitularia sanelio- tris. . In legibus Edouardi regis Anglice,quaj in ap-
num, paftim venalioni et aucupio ludoque pperam pendice Bedaeeditaesjnit, legitur, cap. 11, Ec Iesiam
dantes contra veterem discipliiiam. Vide concilium Anglicanam et etiam omnem terram quaein. ominio
Cloveshoviae,cap. 10. RALUZ. Ecclesise erat, ubicunjjue jacebat, liberam et immu-
a Auctor VitaeAlcuirii: . Juvenis psalmorum modu- nemfuisseatributoquodDanegeldumvocaban , t.quia
lalionem secrelam non tantum quantum aliam lectio- magis iri Ecclesiaeconfidebant orationibus q am in
nem amaveral. »ID. „ 'armorum defensionibus. » Et Paulus papa, i epist.
i>In codice Rivipullensi sic legitur, hic lociis : 20 Cod. caroUni, qusejdata est ad Pippinum egem,
. Et ut Gloria Patri et Filio er Spirilui sancto cum ait regalis potentiae crilmen plus fidei virtul quam
omni honore apud omnes cantetur : etipse sacerdos r, bellatorum armis praejsidioet fortitudine circ mtegi.
cum sanctis angelis et dominalionibus et pofestati- Elegans porro et festiya esl narralio de Philip o Au-
bus, el coeli coelorumvirtutibus, ei cherubim, et se- gusto et clero Rherrieiisi apud Willelmum Ri lonem
raphim et populo Dei, etc. >ID. in lib. ii Philippidos. Narrat enim Willelmus hilip-
- o
Legibus enim cautum erat ne sacerdoles arma pnm, gravi bello implicitum, subsidium pe iisse a
tractafent, neve agitatores sanguinis essent. Poslea - personis ecclesiasticis pro^ineiae Rhemensi istos
tamen censuerunt principes-debere. iUos reipublicae verorespondisseinhurie modum :
auxilia ad arcendos hostium incursus. lUi vero pre- - Qui prorege suo Regi suffragiasummo
ces suas offerebant. Hincmarus,epist. 9 ad episcopos Fundere cum precibusaiuotse jure"leneri,
Remensisprovineia., cap. 4.. Qua dere nobis episeo- ' Konsolidosdarevel censum,ne posteaforte
Ecclesia;pariantlexjconsuetudine
pis satis agendumestne in consilio quod a nbbis_Rei- damnum.
publicaeritinistri secundum Domini Regis mandatum Meinorabilemhisloriam diaconi ai'ma portanti exhi-
petierint, a nostrominislerio excidamus, etnede au-_ bet vetus charta Landa\iensis; a clarissimo v'ro Gu-
xilio, quantum Deus unicuique nostrum posse dede- Uelmo Dugdalo edita in tom. III Monastici An licani,
rit.ahscedainus, sequentes sententiamDominidicen- pag. 208. ID. I
tis:Reddite quaesunt CcesarisCajsari,etqua? sunt Dei d Ed.. Basil., altitudinem, sed Heroldus r posuit
Deo. In auxilio igiluf prcebeamusarma divina, jejunia,. almitatemm margine-.jSan.etusBonifacius, epi t. 92 :
oraliones, lacrymas, implorationes ad sanctorum suf- - Propterea almitatis vestra. clementiam diligeiter in
fiagia; et auxiliadivina per nos nostrasqueparochias.- Dei nomiile deprecor. [sID.
Cumpefhaec episcopi se exGusarenlapraestandissub- yj e Haec est leclio Edit. Basil. etomniu . vet.
v
sidiis in magnis regni periculis, ministri regii repone- exemplarium,uno excepto TiUano, inqrio sciptum
barit rempubiicam aliis auxiliis indigere, .et Pippinum est : « Obsecramusut|bonam et probabilem v' am et
regem, cum in Italiam profectus est ad defensionem conversationem habea^nt.J Quaesane lectio e slat in
Sedis apostolieae,non ex communicatione apostolica, capitulari Aqulsgranerisi. ID.
sed \irtute hosliii Haistulfum fegem Longbbardorum I Vita sancti Meinwercl, episcopi Paderhor ensis,
oppressisse, Italiam domuisse, justitias "sanctiPetri cap.' 2 : . Pueros lani nobiles quam inferiori con^
obtiouisse. Testis idem Hincmarus.in episl. 41 ad ditionis in scholam cOngregatosin divinae le tionis
Adrianum papam : . Pippinus non excommunicatione eruditione nutrire. ~ ID.
I
 177 CODEXDIPLOMATICUS.— CAPITULARIA.— AN.. 789. 178
Et ut«' scolae h legentium puerorum"fiant. Psalmos,,A naslerio veniunl, riori slatint foras ad ministeria mo-
•>notas, cantus, a conipolum,•grammaticamper sin- nasterii miltantur antequam intus Jberiei erudiantur.
gulamonasteria vel.episcopia l, et libros eatholicos El ut monachi ad saecularia plaeita non vadant. Si-
bene emendatos2; quia saepe -dum bene aliqui - militer qui ad 10clericatum accedunt^Squodnos no-
Deumrogare cupiunt, sed per inemendatos,lUirosh minamus canonicam vitam, vblumus utilli canonice
male rpgant, Et e pueros vestros non sinite eos vel secundunTsuam regulam omnimodis vivant, et epi-
legendo vel scribendo corrumpere.- Et si opus est scopus eorum regat vitam, sicut abbas monachorum.
euangeUum"psalterium et missale scribere, perfer OMNIBUS.—75. Ut-aequales mensuras et rectas,
ctae aetatis homines scribant curn omni diUgenlia.". el pondera' iusta et aequalia omhes habeant, sive in
SACERDOTIBUS 6. — 72. Simul,et hoc rogare curavi- " civitatibus, sivein monasleriis, sive ad dandum in
mus, ut omnes ubicumque qui se voto f monachicae illis,_sive ad accipienduni, sicut et in lege D^mini
vilae constrinxerunt, s monachice el regulariter 7 praeceplum habemus. Item in Salamone-, Domino
'
omnimodissecundum vbtuni"suumvivant, securidum' dicente 1S:Pondus et pondus, mensuram et-mensuram
quod scriptum est . Vota vestra reddite dominoDeo odit anima mea.
vestro. Et iterum : Meliusest non vovere, quam 8 non OMNIBUS 1B.—74. Et hoc nobis conpetens et vene-
feddere. Et ut ad monasteria venientes; secundum B ; rabile videtuiy ut i hospites, peregrini, etpauperes,
regularem ordiriem primo in h pulsatorioprobentur, susceptiohesregulares et canonicas per loca diversa
et sic accipiantur 9. Et qui ex seculari habitu iri mo- habeant : quia ipse Dominusdicturus erit in remu--
VARIANTESLECTIONES, .
1 e. discant. sed et B. 2 e. haheant q, B. 3 aliquid 2. B. 4 libiis 1. " hic ,deficit codex 3. ~-deest
1. 7 regulanter 1. '** 8 q. vola non r. 4. q. vovere etnon r.B. 9 eapianl 2, 4; recipiantur B, -" s. quod
1. " accedant 1. item habemus desunt % izdeesti.
- . - "-
SiQTJE.
a Magna Carolo cufa erat de studiis litterfiriim. refert eum Roma discedentem anno 787 secum du-
Itaque Lupus Ferrariensis in epist. 1 hanc ei glonam xisse cantores Romanorutn et grammaticosperitissi-
trlbuit ut studia litterarum pereum cpepta sjnt re- mos et calculatores. Capitula Walterii Aureiianensis
vocari: « Cui litterae, inquit, eo usque"defeyre de-. cap. 22. Vt omnes presbyteri catculandi peritiam
bent ut ceternam ei parent memoriam. >-De schola - habeanl, et suos in idipsum studiose erudiant. Vide
Paderbornensi ab ipso institula sic scriptum est in Chronicon Fontanellense xap.- 15, in tomo tertio
Vita ejusdem sancli Meintverci, cap. 52 :. . Studio- Spiciiegii Dacheriani, et notas ad Reginonem, p.
rum multiplicia sub eo iloruerunt exercitia, et bonae 541. ID. .
indolis juvenes et pueri slrenue instiluebaritur norma eld est, clericos in aetatetenera constitutos, quos,
regulari, proficientes haud segniter jn claustrali dis- cum presbyterorum sumptibus alerentur, nutritos
eiplina omniumquelitterarum doctrina. .-Vide con- presbyterorum vpcabant, ut colligitur ex Capitulari
pilium Valentinum in, cap. 18; Reginonem, lib. 1, „ quinto Caroli Magniincerti anni cap. 5, et ex Capi-
cap. 207, et Maderi praefat. ad Chronicon Monlis- " tulis Hincmari til. 4, cap. 5. Alibi puerorum voca-.
Sereni, sive Lauterbergense, pag. 9. BALDZ. bulo servi intelligunlur,ut apud sanctum Ambrosirim
fcS.Bonifaciusepist.92:. Quidamsuntmbnachiper lib. i de Abraham cap. 9 : Unde et pueros dicimus
cellulas nostras et iniantes ad legentes lilleras ordi- jjuando serviilos~significamus, nonmtatemexprimentes,
nati srint. > Leidradus archiep. Lugdun. in episl. ad sed conditionem.Sic etiairi plerique intelligunl locum
"Carolum M. : . Habeo scholas lectorum, non solum illum ex Evangelio secundum Joannem : Est puer
qui officiorumlectionibus exercentur, sed-etiam in unus hic hqbens (juinquepaneshordeaceos. ID.
divinorum librorum meditalione spiritalis inielligen- f Haecest lectio edilionis Basileensis^et Codicuni
tice fructus consequantur. . .Vide Filesacum, lib. n Remensis, Pithoeani, Sangallensis, Parisiensis, et
selectorum, pag."208. ID. - Metensis.'Normannicus, Vaticanus, Camberonensis,
c Musicas vifielicel. Ademarus iri Vila Caroli, Colbertimis, Trecensis, alter Sangallensis, ,et meus,
cap. 8, ait Adrianum papam ei dedisse, anno787, habent mondslicm.Aliitrionachim.ID.
« Antiphonariossancti Gregorii, quos ipse notaverat - BIta esse, morojit Heroldhs in margine
nota Romana. > Et paulo post : « Omnes Franciae editibnislegendum Basileensis, tamejietsi in contextu posuerit
cantores didicerunt nofam Romanam, quam nunc monachi. Sane fatendum est riiajorem
vocant notam Franciscam. > In vetustissimo libro simpliciter
veterum habere lectionem quam
Sacramentorum, qui exstat in bibliothecamonasterii Heroldusexemplariumparleiri
retinuitin contextu. Eam tamenquam nos
Compendiensis, haee legunlur antiquis characteribus sincerior videtur, habentParisiense,
: « merilis et nomine di- reposuimus, quae
scripta Gregorius praesul Pitboeanum,Remense, etunum ex duobus Sangallen-
gnus, sununnm ascendens honorem, renovavit moni- "sibus.
menta Patruni pribrum, et composuit hunc libellum ID„.
1 Loco in quo noviter venientes*ad conversionem
musiea;artis scholaecantorum per anni circulum.>
Scholaecanlorum mentio est in libro Sacramento- suscipiuntur, sic dicto ^quia ibi non recipiebantur
rum, pag. 65 Edit.Menardi, et in epist. 1 Leidradi nisi postquam diu pulsaverant. Non est opus istud
archiep.Lugidun.-ad CarolumMagnum:. Habeoscho- prbbare exeriiplis. Afferam, tantum teslimonium
las caniorum; ex quibus plefique ita sunt erudili, Gerardi abbatis Silvce-Majoris, ex capite primo de
ut alios eliam erudire possint.» Jubel igitur princeps Vita sancti Adalardi Abbatis Corbeiensis : . In hoc
ut qui ministerio altarium deslinanlur artem psai- itaque loco pulsans et pulsando admissus secundum
lendi et canendi-discant. Ac sane magnam istarum , regulam sancti Benedietiinstituendus,~etc.i ID.
rerum curam eum habuisse docet Eginhardus in i Unus codex Sangall.*,enuiriantuf. ID.
Vita ejus : «Legendi alque psallendi disciplinam i Haecest lectio omnium ferriieveterum exempla-
diligenlissimeemendavit.Eral eiiimutriusque ' admo- rium. In Remensi lanien, in Pithoeano ef in Pari-
dum eruditus. > ID. siensi legitur, ut hospitumperegrinorum,etpauperum
d Eainliardus in Vita Caroli Magni Discebatet ar- susceptionesregulares et Canonici per diversa loca
tetn computandi.Ademarusinioco pauloante laudato hgbeant.Sane in omnibus Ansegisivetuslis Codicibus
 179 . , B. CAROLIMAGNIOPP. PARS I. SECTIO PR_M. 1*80
neratione magni diei:..ffos/j.sl eram,e\ suscepistisme.
, A reni alios, mittenjes quod e de celo cecidiss t, riec
2 i0
Et.apostolus hospitalitatemiaudans, dixit: Per hanc f credantur nee iegaritur, sed cqnburentrir rie in
quidam placuerunt Deo, qngelishospitiosusceptis. errorem per taiia scripta populus mittattif." S d spli
EPISCOPIS, ABBATIBUS 8. — 75. Auditum est ali- canpnici iibri et pathpiici. tractatus et saric orum
quas a.ab,balissas,cqntra moremsanclaeDeiaeclesiae, auctorem dicta legantur et tradantur. .
henedicfiones* cum manus inpositique. et signaculp ALIQUID U SACERDOTIBUS, ALIQUID OMNJBUS".78.
sanctae crucis super ;capila virorum _dare, nechon I.temut istimangqnes eti2cotiones qui sine oriirii
et velare virgines cum benedictionesacerdotali, Quod lege yagabundi vadunt peristam terram,.hon inan-
omnino vobis, sanctissimi patres, in vestris parfo- tur vagare.et deceptiorieshominibus agere. N e.isli
chiis interdicenduna essp scitote. . . . nudi cum ferro, qui dicunt se data sibi poe teniia
. CLJSRICIS -. — 76. h Ut illi clerici qui se fingunt.. ire yaganles. Meliusyidetur, ut si aliquid in c nsue- -
habith-yel,nomine mpnachosc esse, et non sunl, om- tum et capitale crimen conmiserinl, ul in uri' joco
nimodis videtur corrigeridosatque emendaridosesse, permaneanl laborantes et servientes et paenit ntiam
ul vel veri.monaciii sinl, velveri canonici sinl'. agentes seeundum quoji sibi canonice jnpositu , ,sit.
OMNIBUS?.—77.1tem etpseudografia et dubiae nar-. ," ,OMNI CLERO 18.—79.[Dtik,cantum "Romanu ple-
rationes, vel quae, omnino contra fidem catliolicam B ] niler discant, ei prdinabiliter per nocturnaie v 1gra-
siint, et 9 epistula pessima et c .falsissima, quam dale officium_peragatur 16, secundum quod. eaiae
d transacto anno dicebanl aliqui errantes et in erro- memoriae
genilor nosler Pippinus rex s decert vit ut
'
VARIANTESLECTIONES. • !. - -
1 hospes 2. 4. B. 2 apostolos 1. 8 e. eta. B. * deesti. " deesl\:~ 6 monachus 1. - ''; deest2 '5 c.-,
4. B. s deest 1. 9 ut 5 d., 4. B. 10comburatur4. cp.niburantur.3 c. B. !f deest 1. le Cottiones 2. B.
seoltones 4. iS desunt 1, omnibus clericis B. " monaciii ut Ansegisus. i8,tantuml. 16iperagan 4.
noTM. ;
legiiur Caiipnici.,Quo etiam inodb Scriptum est iri chiani collecla ex lvoni; et Gratiano et post- ej sdem
edidone Basileensl. BALUZ., . Pbntificis episiolas edita in vulgalis editibriibu con-
L.a yirjllustrlssimusFrariciseus Bosquetus episco- ciiioi-um.Deinde ceftum quoque est caput ill d uon
pus.Mpnspeliehsis,iimhtis ad epistolasInnocentji III, esse alicu.jusGallicanaj^synodijsed Ludovici P i, qui
paig.97, egfegie illustfat boc eaput, adductis etiam illud.sancivit post admonitionemepiseoporum orici-
verliis cpnGilii sexti Parisiensis lib. i,.cap. 43, ex UiParisiensis. Error, liinc brtus qubd 'Biireh rdus,
qriibus iiitelligitur hiinc abusum etiairi poSt istam C qui Gapitulariumaucloritatem laudare hblebat • cuhi
Carpli .Cprislilutionemyiguisse in regho Fraucorurii. hoc caput referre statuisset in sna 1 Collectione tiiu-
Observatibfiespostea eruditissimi antistitis descri- liini.istiuscapilis, utstepesoiet, mufayit,_ ef Eutj-
psit Cliris.tianusLupus in sciioliis ad libruni Tertul- chiaho papcetribuit constitutioneni ' quaeLtidov- a ' Ini-
"liaiiide praesciiptioml)us,.p,Hg:57, ,et .seqii.enii, ribi peiatoiis
i>
eral. ID. . r.
anriotat haiic feriiiheam audaciam occasionem ,et ori- Burchardus caput istud refert ex conc. olet.,
ginem smripsisseex Carbli..-tfarj,eiliih ecciesiasticas ut csolet. ID.
facultates violenta rapfriapqtiaj oinnesFrancici regni Edit. Bavarica et Basileensis, fallacissii a. Iri.
pef iSalliairiap CermainiamEcclesias redegit ad exlfe- • a Id est an. 788. Nain Capifiilare islrid editiin fuit
mairi iiiop^am,atque ita plrires taridem orbavit epi- an.789 apud Aquisgranum. Itaque hic locus infel-
scppis;et clericis, hanc miseriam marisisse"usquead ligi nonpblestdeepistolaquani Adalbertushoei^iieus
apbslpliilumsancti Bonifacii,,et istp medio tempore dp coslo cecidisseet a|i se veriissedicebat, ut esl in
quasdamVabbaiissas, quod episcopos nbnhaberent, aclis concilii Roriianisub Zachaiia; quceexsla inler
ccepissesuas mb.niaiesvel.areet cbnsecrare.Hcecsuril epistolas S. Bonifacii,p. 191. Foiiassis estilla cujus
vefba Lripi. Velieriiauteni jit vir dppttis ista aliquo fragihenta quaedarrifepeiiinterschedas illustr ssimi
veteris cujuspiam Scriptbiis tesiriiibhio cbnflrnias- Viii Petri de Marca, archiep. Paiis., deseri ta ex
sel. Nairi iijubda fecenlibre auctqre iri rebus adeP juodam vet. Cbd. Hispanice Tarraconensis. liam
aritiquis;Sine alicujtis vgtustipiisauctoritate profer- ejusdemargmnenti et ejusdem, ul reor, teinpoiis, ifi-
turj cbntemniturjUlj^ectemonetiilustrissinftisCardi- veni in vetustissinio Codiee ms. bibliolh; Co berti-
rialis Baronius: Niispiahiaiiteriiimpormnius quam in' D nae.ID. I ,
hoc locb sugillata est "memoiia/priricipis queni et --;eJh Append.,Reginonis legitur, «'dicuritin ieru-
ipsi Roma.nipoiitificeS laudibufeproseputi sunl, ;el salem de coelocecidissb. - ID.
ciii aiiiJjliimreslauraiaereiigiOniset-disciplince eccle- f Videlegum.humanarum fortunam. Jusser t Ca-
siasticaeteslimonium apud eosdem pontificespraebuit
sancliis Bonifacius.Sed hic, ut et sa_pealibi,-in.quie- rolus Magnus ne quis ^alsisillis epistolis fide adhi- ,
lurii erga,Francosanimumprodif Lupus, a.nullo np: beret. Oblaia deindeest LudovicoPio ejus- fil' : no-
sirurii nondum,quod sciarii, l_esus,certe.non lacessi- mine Gabrielis archangeUsciipfa. Eam.respuit Bene
tus. Sed ut ad temeritalem abbafissarumredeamus facluni..Et tamen _ejusmemoriam.prpplerea.a -cusal
in hoc ea damnata est auctor AnnaliumF.uldbnsiumadan. 874. _ Si enim,
quae capite damnatur, quoque ut cs_ter,aomittam, hajresi Nicolaitar i fir-
anno.829 in concilioParisiensJ, ut diximus, el ppsl- inqait,
ea a Ludovico Pio, cujus decretum exstat in addi- miter et viriliter.resititisset, et monilaG hielis
tione seeunda. capitularium cap. 16 : Simile dpct.e- archangeli, qu_e Einhardus abbas duodecim.,caitulis
tum, inquil\ Christianus Lupus, Isidori Mercqtbris servare compreliensa ei obtulit legenda et faciend',- ob-
cotiectioascribit sqnctb pbntificiEutychiano. At cer- curasset,, forsilan laUanon paleretur. ID.
tum ;est.quqdsit alicujus , Gallicatue synodi. An sit 6.In CodiceThuano iegitur decretavit, in M ensi,
sextq Parisiensi anierius vel poslerius, ignoro. Multi- decrevit.Amerbachius| edidit decerlavit,Busaes.de-
fariafriin ribe locbjfalsusesi vir.erumlus."Pfimoenim cretavit. Heroldus in "texturelinuit vocemdece-tavit,
cerlum est capui.riecjribillic agitur riori exsiare iq sed in margine admonuit Iegendumesse deci tavit.
pol(ectioheIsidori, sed iantum" inter decreta Euty- -
 18i C0DEX DIPLOMATICUS.— CAPITULARIA.— AN. 789. .182.
iieret, .quando GalUcariumtulij ob a unanimitatem Afiefiin dieDbminico; idest,' ostilia carra, vel g vi-
apostoUcaesedis-,et sanctae Dei aeclesiae pacificam ctualia, velsifortenecesseerit corpus cuiuslibet du-
concordiam . -' .- .; cere ad sepulchrum. Item feminae opera textrilia
EHSCOPIS. 1 OMNIBUS. —:.80.?>Statuimus quoque, se- nori faciaht, neccapulent ? veslitos, nec. consuent?
10
cundum quod et in lege.D_oininus praecipit, ut opera velh acupictile. i faciant; nec lanam carpere, nec
servilia diebus Dominieis non agantur, sicut- .et.bo- linum battare.*1; hec in publico yestimenta lavare,
nae memoriae genifor meus in suis 3 synpdalibus nec i berbices tundere habeant licitum ; ut Omnimo-
edictis mandavit,.id est <;, quod ne.c virl ruralia 4 dis k honor et requies diei Dominicaeservetur. S,edla
is
ppera-_exerceant6, nec ,in. vinea colenda, nec d in ad missarum sollempnia,ad aeclesiam f imdique
.campis arando 6, metendp5., vel foenum secando, vel conveniant, et laudenl Deuin in omnibus bonis quae
sepem ponendq, n_3C-insilvis stifpare, vel arbores nobisinilia die fecit- , -
caedere,velinpetrislahorare, needomos construere; OHNIBUS i&;.—81.-i Sed et yestrum videndum_est,
nee in orto-laboreut s, nee ad.placita eonveniant, dilectissimi et venerabiles pastores et rectores aecle-
neevenationesexerceant. Et.tria e carraria operalicet siarum Dei, ut presbiteros quos mittitis pejrparro-
~
-•-'. -VARIANTESLECTIONEjS, _ x ... _, ^
1 deesti, 4.B. ssicl. s m. quod Sfc-JS.*•roraUa i... - e- id est-,B.L,.6,a...,necin m. B._ .l.deest 2.4.
8 lajjorant„1. laborare, 2, 4. ;-.:9_,cppulanf ,1:._,10aquapictile 1. " battere 2, 5 c. 'i. R. » 'deesit. fsed'
et B. . '? ab 1. i4'aeclesia adjecto s. 1. iBdeest1.
" ' '
' - NOTJE. . -
-.-.__- ,'
-» Videquae Pithceus.a-fert iii Glpssario ad Capitu-" "B Meursium, qui hanc vocem putavit mutandam in
laria, pag. ,711, ex lib. i CaroUMagni adversus svn- acubitulm, id est, recliriatofia. Ii>.
bdu_nNicffiriam.il.B.ALuz.r ._. ... .,,,. "-Edit: BasiL, fidiii: ID.
i Regiiib caprit istud retulit ex _CifpitulisCaroii, "j. i Male in Tilianoj cervices. In Regio *,Trecensi,
Burchardus et Ivb ex concilio apud sanctum Medar- "Cambei-onensi,in uno Vaticanp,/in,.Itietensi,Pithoea-
dum praesenteGarolo imperalore,- eap^5, et ex con- no, meb,"et in editione Bavarica scriptum est ver-
cilio.apud.Compendium,cap. 6,.ID,_. , .-.-,. veces. Sic etiarii apud Reginonem et Buchardum. Ita
._=li capitii-ari.himifum artni 755;
" tiiitt -; quod coiisliliir ,etiam polypticus inonasterii Fossatensif. In..ialtero
e*stin syriodoVerherisi. Ii)_ Sangallensi, in Rivipullensi, Thuanq, etineditione
- .4 Quidam.hovesjunxitdieDQmHiieo.elagrum.sul- Basileensi, berbices. Hic observandurii esl isfam til-
care coepit. Graviterpuniius est.llem/geslamnarral timam lectionem frequentissimani esse .in.veterilius
Gregorius Turonensis in Ub. ii "de Glbr. ' martyr. et liiiris,ut docet PqtrusPilhqeusin notis.ad collalipnem
cbhf. cap. lii ID. . . Mbsaicaruriiet B.omanarum,lit. li. Pqsterig-
e Allbi carraria est feminini generis, ut irt Vita B. legum res, inqhit, fere berbicem-et-pforiuriliaruniet sciipse-
Joannis abbatis Gprziensis, cap. 9 :.« Pro carraria Xunlj ut..qp'u_dAnianiun ,et,P,aulum mouacliumet in
vhii non sic attaminatuih vejlem, J Ip^ . Lonijqbarqicxs,Frpncjeisqm, legipus. Vndejip.bis^re-
f Id est carra ad hostem,ut ifi Codiceeensiialiiive. triarisii vbcdMlum. Saiie in' aritiqitis exempiaribus
polyptico Irminonis abbatis S. Germani Paris., in CapithlarisAquisgranensis scriptum est m hocloco
tom. IVAct. ord. S.Bened., pag. 96. Apud Biirchar- berbices. Item in capite 98 legis Alamannorum. Me-
dum legitur hqstilicia carrn, apud Ivoneni, hostilick ry-moratoriunicAnsegisiabbatis.jontaneUsnsis.insiomo
did.. Injpolyptico monas.tefii._Fossatensislegb uriurii- tflrtip.Spicilegji.Pacheriani pag. 247, mtggnes, berbi-
queinque"hiansoruin cuftis Rokihiaci debefe pio ho-• ces, puilos. Hine pelks _berbjcin_ejhidem pag.,246,
stilicio denariosxiv. Et paulo ante : _ Solvit unus-,,' ad pelles berbicinas, unae petlicea fiant. Hhic pelli-
quisque de hostileso, id cst pro bove- sol n. J Istud[ cium-jberbicinum apud monachum Sangallensem in
ipsum hostelitia.Mcitm in.polypticq.S. Remigii Rhe- librb secuhdo defebus bellicis.Caroli Magni.-cli").27.
m.ensis'• «;Mansumjingenullem:.ten"etHilmegandus: -Hinc; ihi/fulw-berbicinmiaJ~s^iiulari anni 817, cap.
ingeDuus.j-SoIvit.in./.psfeKfia denariosjxvi. iDi.." 79, ,ih Codice.Sangallensi. Hinc denique befbices et
:..,s jto.Edit. Capituiarium quamF. Pithceus vulgavit; .berbicarii.in statutis^antiquis.monasterii Cprbeiensis
.an,;1605.-additur hoc-ioco. et_angana, jitio typogra- _cap."Si Vervkfis iamen, praeter Codices supra corii-
phi, cum-legendum sit angaria, ut reete .reposuit';' memoralos, habet Codex Bigotianus in titulo quarto
tindeiibro_gius.Sic.etiam auctpritate Petaviani Cod. legis Salicaeet in litulo.38, cap. 3, et til. 70, cap. 3
einendaiidumapud "-"uiberfumin epist._14v_et 1.10,ubi legis Burgundionum. Item_polypticui. Irminonis_ab-
. male editum.est etigariq,,:Nbsistam.additio.nemojni- batis.sancti Germani Parisiensis, a Mabilloiiiblaiida-
. simus, <piianon habeiurin.antiqriis libris;.Fatendumi tus.innotis ad Aptasanctorum ordinis, sanc(,iBene-
esttameri exstare apuii Reginonemet Rurchai.(iujn. dicti tom. IV; pag. 96, vervicesciim agnis. Apud Bu-
Angarift;.pprro sunt yehiculi genus ,.~u.t,ohservavit; z.elinum lib.. H Gallo.Flandria.,. pag. ,559, iri actis
F, Pithpsus in Glpssario ad Juliahum Antecessorem. dpriationis,.quamWalgariqs saccrdos fecit,jnonaste-
yide ietiani.Glossarium Antonii - Augustini ad-eum- rio CAsoaicasi.:vervicescentumetocloginta.-h.: , .
demlulianum.-lD..
"h _ _ ,. _ . .-. _ ,. nr.
" ,!. In antiqjusi exemplaribus.Regio. Tiecensi, unb
Ita "niig:Edit.,Tetus^liber .monasterii Tegern- sancii Galli, Pithceano,-,Colberlino,Thuano,. Tiliahp;
se,en,sisj,ex quo Bavarica,:Edjtio„prodiit, habebat Pari§iensi,Remensi, Divionensi,Bellovacensi,ineo, *et
aqmpictile,-,jif, Amerbachius.admonet in margine. in ledilione Basilecnsilegilur bonoxumreqiiies, ID.
Unus Codex Sangallensis habet aliquapictile.ISx.qui- - ;. tlaec est lectl.o qjjii-exstatJn.capitrilafliAquis-
bus conflrmaturlectio quam nos retinuimus. Regius, " granensi et in antiquis Ansegisi exemplaribus Ti-
Vaticanus unus;-BeUovacensis;Divioriensis,Trecen- liano, Divionensi, Pithoeanor^thuano; Parisiensi; et
sis, acupiculce.Coibertinus, Riyipullensis, Talianus ineditipnibus ApaerhachiietHeroldi. In CodiceCam-
et Thuarius, acupicule. Heroldus, acubiculm. Liber heronerisi, iri Rellovacensi, Remensi, Sfetensi, apud
sancti MichaeUsin Periculo maris, acupicaie. Pari- Reginonem, Sed et unicuique vestrum videndum. In
siensis., Metensis et Rhemensis, acupicuta. Meus, "_.unp Sangallensi, Sedet vestrumest,dilectissimi;_men-
guciipicnlm,Cariiberpneiisis;cupiculm. Alter Sangal- dqse; ut qpiribr. In alip Saijgailehsi, ijj Coibertihb et
lensis, qpicule, Pilhpeaniis, -dpiciild.Vide Giossa- RivijphUeiisi; tum eliariieditionibus Tilii: Summopere
rium Spelmahhi iri vefbb Acubiculq,ubi reprehendit; vobis videnduni,est, Nbrniannicus ; Summo bpere vg-
 "
483 B. CAROLIMAGNI OPP. PARS I. SECTIO PRIMA. 18.4
- chias vestras ad regendum",el ad praedicandum per A. _ veneficia~,inimicitiae, contentiones,aetnutdtione, ani-
aeclesias populum Deo servientem, ut recte et ho- mositates, irae, rixae, \dissensiones,haereses, ctae,
neste praedicent; et non sinatis nova vel non cano- invidiae,.hdmicidia, ebftetates,- comessationes, t his
nica aliquos a ex suo sensu, et non secundum scri- similia: quaepraedicovobis, sicut praedixi, qu niam
pturas sacras, fingere et praedicare populo. Sed et qui talid agunt, regnuin Dei non possidebunt4 Ideo
vosmelipsi utilia honesta et recta, et quae ad vitam haec eadem quae magnus praedicator aeelesi e Dei
ducunt aelernam, praedicate, aUosque instruiteut singillatim nominavit, lcum omni sludio proh bete,
haec eadem praedicent, intellegentes quam sit terribile illud quoddixi t_Qui
Primo omnium praedicandum est omnibus gene- talia agunt, regnumDeinon consequentun
raliter, ul credant Patrem et Filium et Spiritum Sed omni - instantia ammonete eos de dUe lione
sanctum unum esse Deum omnipotenlem, aeternum, Deiet proximi, de 6 flde et spe in Deo, de hum litate
invisibilem, qui creavit caelum et lerram, mare et el patienlia, de caslitale et continentia, de be ignl-
omnia quae in eis sunt, et unam esse deitatem, sub- tate et misericordia, [de elimosinis et confe sione
stantiam, et maiestatem in tribus personis Patris et peccatorumsubruni,;etpt debitoribus suis,secu dum
Filii et Spiritus sancti. Dominicam oratipnem, sua debita dimittant: cien-
'
Item praedicandum est quomodo Dei filius incar-r tes certisslme quod qui taha agunt, regn Dei
I . _ -
natus est de Spiritu saneto h et ex Maria semper vir- possidebunl
Et KocIdeo diligentius iniunglmus vestrae ca itati,
gine pro salute et reparatione huniani generis, passus,
quia scimus temporibus novissimis pseudodo tores
sepultus, et tertia die resurrexit, et ascendil in ce- esse
lis; et quombdo iterum venturus sit in maiestate venluros, sicut ipse Dominusiri Euangelio prae-
7
divina iudicare omnes homines secundum merita dixit, et apostoius Paulus 3d Timotbeum ,tes atur.
totb corde praeparemus n s in
propria; et quomodoimpii propter scelera sua cum Ideo, dileclissimi,
diabulo in ignem aelernuml miltenlur, et iusti cum scientja veritatis, ut possimus conlradicentibus veri-
Christo et sanctis angelis suis 3nvitam aeternam. tati resistere, etdivinadonantegratiaverbumDe cres.
cai et eurratel multiplicelur in profectum sanct eDei
Item diligenterpraedicandum est dea cresurrectione1
aeelesiae, _.lsalulemaniiiiarumnoslrarum 8, etl dem
mortuorum, ut-sciant et credant in isdem corporibus et glofiam nominisDcimini nostri Iesu Chrisf. Pax
premia meritorum accepturos. praedicantibus, gratia oboedienlibus, gloria D mino
Item cum omni diligentia cunctis praedicahdum nostro lesu Chrislo. Amen *.
est, pro quibus criminibus depulentur cuni- diabulo Anno dominicae incarnationis 789°,indietlon 12a,"
in aeternum supplicium. Legimus enim, apostolo di-- (C anno 21 10 regni noslfi, aelum est huius leg 'onis
cente: Manifesla autem sunt opera carnis, quae sunt! ediclumin Aquis "palatio publico. Dala 12es haec
fornicatio, inmunditia, luxoria, idolorum servitus,, carta die 10. 13Ralendas Aprelis d.
VABIANTESLECTIONES.
1 aeternem 1. E deesl 1. s Beneficia 1. 4 4. B. "*omnial. 6 deest 1. 7 a oslo»
cousequentur
los 1. 8 veslrarum 2, 5cJ. 8 reliqua desunt 4. 10anno xxi. deest S anrio xx 5 c. "
aquisgr i B.
18datum est 2. 13decimas 1. I
NOTJL -
|
' bis videndum.
Regino caput istud retulit ex Capit. dex S. Galli. Nam plerique Godieeshabent tani m de
lib., tit. 66, recte. Burchardus ex concilio Rothoma- Spiritu sancto et Mqrip. Sic etiam in libello acro1
gensi. fjuem secutus est Ivo. Burehardus itaque, syllabo episeoporuni Italise legitur jn vetustl simo
ijuod saepe dictum saepeque dicendum, auctor est, Codice sancli Remigii jRemensis et in edition, Sir-
plerarumque falsarum inso iptionum quae iu velustis mondi : Natusest de Spiritu-sancto et Mariavi-gine.
jufis canonici collectoribus occurrunt. BALUZ. Pro tamen Tilius edidit, ex Maria. ID.
< Id est, ex corde suo, ut legitur in inquisitione "n c quoIlic locus mutilus erat in superioribus ed' ioni-
quae exstat- initio librorum Reginonis de ecclesia- bus, si Bavaricam excipias et""Basileensem. gino
sticis disciplinis. Jubet ergo princeps ut homiliae sensum, non verba, reddidit, lioc modo: Item rmdi-
quae^t presbyleris habebuntur ad plebem ecclesiasti- _ candum est quod oirineshominesin propria car e re-
cam, fundatae sint in sacrarum lilterarum textu, et ne surgent.
' Reginonenvdejscripsit Burchardus. ID.
Juxuriei cogitationum suanim indulgeant, tanquam . InCod.p, hmcantiquissimaprecandiformul sub-
famam captatur ex nova quapiam et insolenli ratione jicitur : Truhiin godlhu-mir hilp. indi-forgi mir
praedicandi, quod genus concionatorum merito olim gauuitzi.indi godan galaupun. thina minna ind reh-
damnavit sanclus Gregorius, ut annotatum est ad tanuuilieon heili indi gasunti. indi thina guodun uldi.
epistolam Agobardi de modo regiminis ecclesiastici id esl: DomineDeus tu mihi adiuva. el perdon mihi
cap. 11. ID. et bonam credulitatem tuam. dilecti nem""
h Reddidimus hic lectionem quaeexstat in editione sapientiam.
et bonam voluntaterri. ssanitatemet prosperitat .et
Bavarica et in Basileensi. Quam confirmat unus' Co- bonam gratiam tuam J

CAPITULARE MONASTIGUM (An. 739).

Capitularia duo sequenlia primum ab Afflerpachiovulgata, jam ope Codicumsex demjo prodeunt, sci cet:
—1. C. bibl. S. Gallin. 735 membr., soec.ix.—2. C. bibl.reg. Monacensisinter lihros S. Emmeramml atis-'
ponensis, E. 91-signati, qul anno S_.i exaratus est.—5. C. bibl- reg. Monacensisinter libros Tegernse Bses
 185 CODEX DIPLOMATICUS.— CAPITULARIA.— AN. 789. 186
m., saec.rx, unde Amerpachii editiomanavit.—4. C. bibl. regiae Paris. n.4613 membr.,saec. x.—5. C. bibl.
ducalis Gothanae m., saee.xi. 6.—C. bibL.reg. Paris.-inter-Suppl. lat., -n. 75 m., " - s. x, quocum. Meltensis
Saneti Vincenlii congruit. Codices 1 el 4 Baluzins quoque inspexerat, -
1. De monachis a gyrovagis velh sarabaitis.1. A 9. kDesusceptionehpspitum, sicut regula conlinet.
'
-%.De anachoritis, melius est ut hortentur in con- , 10. De vestimentis monachorum, uhi superfluum-
gTegatione permanere, quam animus eorum aliubi est, abscidatur; et ubi minus, augeatur.
ambulare templet 2. : 11, TDe noviter venientibus ad conversationem3,
3. c Utnon parvipendentes sint pastores animarum ut secundum regulam probentur, et non antea sus-
sibi commissarum; nec maiorem euram -habeant de cipiantur nisi sjcut regula iubet. Et nullus cogalur
lucris terrenis, quam de animabus sibi.commissis. invitus promittere'. Et de oboedientiael de stabililate
4. Deabbatum d oboedieutiaquae exhibere debent, permanendi, sicutregulahabel.
et ut absque murmuratione faciant. 12. ^ De filiis nobilium qui oflefuntur;
' 13. i De ordinandis abbatibus ..
5.e De decanis et praepositis, ut eorum mutatio
secundum regulam fial. 14.m De fratribus in via directis.
- 6. f De cellarariis monasterii, ut non avari mittan- 15." Ut nuUus abbas pro susceptione monachi
tur, sed tales quales regula praecipit. praemium non quaerat. .
'
7. Ut ubi corpora sanctorum requieseunl, aliud - 16. ° Ut disciplina mbnachi" regularis imponatur,
oratorium habeatur ubi fratres secrete possint orare. non secularis, id est, non orbenlur, nec mancationes
8. s De eulogiis. B alias habeant, nisi ex auctoritate regulae.
VARIANTESLECTIONES. • . •
1 sarabatos 1. * temptat,i. s ita 1, 2, 5, conversionem3. B. u ordinando abbate 2, 3. -" monachis 2, 3,
5,6. Bai..
- , - - -" -
NOT_E.
a Qui tota vitasua, utlegitur-in-primo capitere- plieandum,porro est hoc caput ex capite 54 regulae
gulaesanctiBenedicli, . per diversasprovincias lernis sancti Benedicti, unde sumplnm esf : . Nullatenus
aut quaternis diehus per diversorum eellas hospitan- liceal monacho nec a parentibus suis,nec a quoquam
tur, semper vagi, el nunquam stabiles, et prbpriis vo- hominum, nee sibi invicem litteras, eulogias, vel
lupla_ibus_et gulae illecebris servienles.' Yide etiam quselibet munuscula accipere aut dare sine praecepto
regulam Magistricap. 1 et7. BALUZ. ~ abbatis. i Vide regulamMagistri, cap. 76. ID.
h Capitulare primum anni 802, cap. 23 : Sirie ma- G h Vide regulam sanctiBenedicti, cap. 53. ID.
gisterio vel disciplina, qui Sarabaiti dicunlur. . Re- i Vide eamdem regufam, cap. 55. ID.
-gula sancti Benedicti, cap. 1. . Tertium vero Mona- i Regula saiicli Benedfcti, cap. 58. Regula Magi-
.chorum telenimum genus est sarabaitarum, qui nulla stri, cap. 88. ID.
t Regula sancti Benedicti, cap. 59. < Si .quis forte
jegula approbati, vel experientia magistra, sicut au- :
rum fornacis, sedin.plumbi natura moliiti, adhuc de nbbilibus offert filium'suuni Deo. in mbnasterio,
operibus servantes saeculo fidem, mentiri Deo per si ipse.puer minori aetate esl, parentes ejus faciant
-tonsuram noscuntur, quibini aut terni aut certe sin- petitibnem quam supra diximus, et cum oblatione
guli sine pastore non dominicis sed suis inciusi ovi- ipsam petilionem, et manum pueri involvant inpalla
lihus, pro lege est eis desideriorum voluptas, cum altaris, et sic eum offerant. » Vide regulam Magi-
-
quidquid pulaverint vel elegerinl, hoc dicunt san- -stri, cap. 91. ID. •
ctum, etquod noluerint, hoc putant non Ucere.Hunc 1 GodexTbuanus : De ordinatis abbatibus. Sed nos
locum integrum ex regula placuit describere, ut lu- aliam lectionem praetulimus, quia majori veterum li-
cem afferremus huic capiti. Si quis plura scire desi- brorum copia juvatur, et quia verba ista..descripta
derat, legal eruditas Hugonis Menardi notas ad Con- - videntur ex lilulo capilis 64 regulaesancti Benedicti.
cordiam regularum pag. 104. ID. Haec sunt verba regulae, ex.-quibus explicandus est
c Haecsumpta sunt ex capitesecundo ejusdem re- hic locus : . In abbatis ordinatione illa semper con-
gula.; ID.- . sideretur ratio ut hic uonstituatur quem sibi omuis
d Haecbreviata sunl ex capite qiiinto ejusdem re- concors congregatio secundum timorem Dei, sive
ID. •
gulae.
e Ex capite 21 regulae. ID.
., j) etiam pars, quamvis parva, congregationis sanior
eonsiUoelegerit. Vitseautem merilo et sapienlia do-
'
' f CodexThuanus et editiories Amerbachii etHe- ctrinae eligatur qui ordinandus est,- etiamsi ultimus
roldi: De Cellarii. Sic etiain.legitur in bapite duode- fueril in ordine-congregationis. »ID.
cimo Francofordiensi, ™Hocesl lemma capitis
' quo Lex descriptum esse ap- ' - 59- regulae sancli Bene-
paret. ID. dicti. ID.
6 ld est, muneribus ex charitate datis, ut recle B Vide irifra cap. 14. synbdi Francofordiensis. ID.
interpretatur idem Menardus ibidem pag. 875. Ex- 0 Vide caput 16 Francofordiense. ID,_

CAPITULARE GENERALE (An. 789).

Codicibususus sum iisdem ac"in Capitulari anteriore.
1. Ut comites pupillorum et orfanoruin causas pri- debet: Sic promitto egoille parlibus dominimei Ca--
mum * audiant. Et in venatibnem non vadant illo die roli regis, et filiorumeius, quiafidelis sum et"ero die-
quaudo plaeitum debenl custodire, nec ad pastum. bus vitae meae, sine fraude et malo ingenio. -
2. De sacramentis fidelitatis causa, quod nobis et 3. De monasteriis minutis, ubi nonnanes sine re-_
filiisnostris iurare dehent, quoclhis verbis contestari gula sedent, volumus ut in unum locuin congregatio
"
VABJANTES-LECTIONES.
dmi i, . -
 18? ! B. CAROLI SIAGNIOPP. PARSJ. JEGTIO PRIIIA. 188
fiat regularis,jet episcopus pfaevideat ubi fieri pos- _AreUquis tonsoratis detur spatmm usque i ~syh-
sint; et ut nulla abbatissa foras monasterib exire riou,- bdum riostrum. |
praesumat sine nostfa iusslpne, nec sibi subditas fa- 15. Uf episcbpi et abbates el -Lbbatissaec pplas
cere perinittat; .etearum clausfrasit bene flrmata, eahum ribrihabean., nec Mcories, riec accipi res 10,
et iiullateuus, ibi winileudos - scribere vel mittere riec ioculatbres. • '
praesumat: et de pallore earrim propter sanguinem 16. " De pauperibus in plateis vel iri qua'ru.vlis
novationem -.' ia'ce!itibus'..ut 12 ad ecclesiairi veniant, et orrim
4.'"De tabulis vel cpdicibiis fequirendis.' Ei utnul- coiifessjones13donent.
' 17. Ul superaltaria teguria fianl vel laque ria.
lus in pSaiferiOvel iri euaiigelib, vel in aliis iebris,
a sortire praesumal, nee tliviiiifiories aliqrias'3 bbsef- 18. Ut. a clocas Inon baptizent; riec cart s per
vare. < perticas appendantih propter grandincni. .
5. Ut nullus glorietur $ei iriiuStam ratibriem*aut 19."Ut niissi nostri prbvidearit beneficia nostra
conquirere aUquid.aut criifliriere. quomodo sunt condirecta, etnobis renuhtiare sciant.
6. Ul illari disciplinae quae pfbpler legem coriser- 20. De leprosis, rit se~non intermiscea t alio ,
vandam * sunt constitutae," pibpter pfaemiuhir riori populo. ;
** -|
diiriitfaritrir. 21. Et oniriirio1missis nostris praecipi us, ut
I. Utr aiidiant episcopi bapiisterium pfesbylefo- bona quae" aliis per verhum ribslrum docent facere,
ruin, ut secun&uiririiorefri " Roifiariumbaptizent. factis in se ipsis ostendant.
' 8. De calciamentis secundum Romanum-usuhi'.
P.osi siiperiora capitula sequuntur in Codic 4 duo
9L:Ut in diebus festis yel dominicis omnes ad ec- sequeniia Langobardisproposita.
elesiam veniant; et non invitent presbyteros ad do- i. Item de rebus ecclesiarum. Volumus ut i ali-
nios suas ad missam faciendam. ipiiper testes exinde qualemcumque rem to ere vo-
10- O-rinino.prohibendum est omnibus ebrietatis luerit, per quihque vel septemie lestimonia dicant
irialrim; Et istas coriiufationes quas faciurit per san- suuiri"testimoriiurii; |et slc tollaritur' quale 'ririique
C-UhiSiephahuiri, aut per nos',1ari. per iilios riostfbs, rem. Qjriiatestariiento quod Rbinarii faciiirit iirium
prohibemus. Et praecipimus ut episcopi vel abbates non posset,. nisi per quinque aut .per septem confir-
non vadant.per casas miscendo. matur. - ... -. ,"•
6
II. De eo quod ritissi hos.fi provideri debent, 2. Item de thesaiiro quod siibtus teffa, inyeni-
ne forte aliquis clambr' super episcopum vel. ab- tur : inventus i6 fuerif in terra aecclesiarum - tertia
balem seu abbatissam, vel comitem, seu super Q ad parteepiscopi revpcetur. Et si aliquod" Lango-
qualenicumque graduni sit, e*triobis renuritiare. hardus aut qualibet libhibpfopria expbritarie' volriii-
12.; De ihiustis teioneis 8. tate cavaverit, et aliquit ei dbininus dederit in pfo-
13. Demariu leprosi. - pria, sua quarta portione exinde tollantur; et iUe
iV. Uf i-ioriachi, et' qtii in sacerdotali gradu ebii- vefo tres pbrtiories adnbsperveniat; et_5 verbo
sfituti sunt^ ad secrilana negotia non transeant. De noslro ut nuUuspraesumai aliter iacere.
VARIANTESLECTIONES.
, l uniriilebdbs 2. vuiriileodus
* .3. uenileudus 5. uuiniieodes.6. B. meiius dis. 4: »Sanguinis ininua-
tioriemfi. B, ." 9deesti. conseruanda 1. conseruande 5. Bnomen 4., - prbvidere 6. ._*".- ' eest 1.
8 eedoneis,4". coppla 4. cuplas 5.. cupplas 6. ,B. .« acceptores. 4;.5. . u 16-18' desunt 4. - deest
1. 13confessione 1. "*pendant 2. pendat 3. 16septe codex. ie si inven.us emendavilBal. " i e. ali-
qriis L. a. quilibet. ... , I
NOT_E. i . -
. pOiiiriquidam (ut ait glossa 26, q. 2, cap. 3,,__".D instante dpos -librossripef.altaredepbsuere,,."" orum
qui: (Jubd suriiptum esl ex.epistoia 119 S. Augustirii uriussacraiissimum Eyarigelii.retinebat texi i, alter
ad Janparium ,).'per qupsdam versiculos Psalterii vel1 yerb.iienetlictionesatqrie"gbnseprai,,iones qui smis-
Evaiigelii diviriabarit fiitura: Quare qucesivitJanua- saftiiri pefagitur saeijariieniiiiri; sciUcet ut a dninis
rius ab Augustino ulrum hoc si! facienduni, Cui sic libris ad-discerenlquaesibi de his agenda fori rit. Re- "
resppridUAugjistinus : . Hi ver_o,quide pagiriis;evan- seratuiri autemEvangiUumharicprimum Iege 'ti sen-
gelicis sortes legriht, etsi oplahdum esl ril hocpotius tentiam obtriiit: Ne timeas, Maria : inveriis enim
faciant quam nt ad daemoniaconsulenda concurrant,- gratiamapud Dominuin.Liber etiam Saci-amE"tPfum
tamen etiam ista mihi displicetconsuetudo, ad nego- in sui. aperlione hoc primum videnfi objecit Dirige
tia secularia ^et ad vifae hujus vaniiatem propter viam fainuli tui. De sortibus sanciorum vide Gonci-
aliam vitam loquentia oracula divina velle convej;- lium Venelicum, ,cap[.16; Agathense, cap. ; Au-
lere. > Praestat hic describere insigncrii Ibcum ex reliarienso i, cap. 50; Aiitisiqdorense, cap. 4; Regi-
Vi.ta.sancti.Hubeiii.episcopiLeodiensisscripta a Jona hoiiem,lih..ii; cap. 558, et Ivonem, part. ii,. ap. 57.
Aurelianerisi, ex quo facile esf ,in- -. h Alibi, signa, id est, tintinnabuia, sivp;ca ipanae.
episcopp, lit xeor,rribdofierei
telligeri. qiioriaiii iUaexploratio jpef libfps Gesla.Aldrici episc. fcenohiaLrierisis : legalem vstitu-
.
divinos. Haecsurit ejus verbii ih capite 15 : Igiiiir rain per clbdcas.Polypticus sancti Remigii -R emen-
ad amica sibi sjubsidia^e v.erteriles, orationi atque Si§: cloaccas tres \ de nietallo, de ferro du . Vide
' jejunio,,sese trid,uanp mancipayerq^.ulque. yolunta- Glossarium ^Lindenbrpgii, et Vossium in ih. de
teni "supefhbc hegotio Dbmiriiribsse pbssent, ab eo Vitiis serhionis. BALIJZ. '
|otis nisibus poposcere. At tertio tanderii j^iinii "die I"
 189 CODEi.DffLQMATicUS. — CAPITULARIA.-; AN. 789, .. . , 190

CAPITULARE QUEM PIPPINUS REX INSTifuiT GUM SUIS iuDICIBUS IN PAPIA *.

lAn.,789, .yql.TOO.) .

Sino-uiabdicti iiiijus capita jarii ariteairiter leges Langohardorum erant, edita. Re.cognoyimus.illud ope
Cridicum-1 Sangallensissaec.ix. .qui tamen nbimisi capp.' 8.-9, 12-14,' liabef. 2." Sancti Pauli scec. ix._ 5.
Parisiensis, 1^.4613, saec:x,.undeBaluziusediderat. 4."Chisiani saec. x. 5. Gaverisissaec. xi. 6. Gbthaiii
saje. xi.b. ifutiriensisapud.Mufatpriuin,-ei-Codicurii Ambrosiani, Florentini, ' Loudinensis. Vindoboriensis,
Veronerisis,'EstensisapudMuratoritiiH"'. ,.. _. •_ ..-, . ,\- ,. .. ,; =•.... .... ',., .., ..- .
Capitularein Codicibus Langobardicis-necnonsancti Pauh, Pansiensi et U]isiano,.coiislitnlionem anni,783
praecedit; nihilomimistamen leinpori.subsequenli assigriaridurii existimayi; tum quod captitio, De jfeniiiiis
auaruin tnariti in Ffancia essevidentiir honriisi.post annum 787, quo Carolus nohiles Langobardos inFraii-
ciam abduxit; daluni esse appareret,' iumquod capp. 1, 2, 7, ad capitularia annorum 785el 789 referri vi-
derentur. . • . _ , , . .",,-. ( - ~_", _. ,..,.,.. _ , ...
.\_..,
In nomine Domini. Incipit capitulaj-,(ie.tiiversqsA iialia eorum seniores dipiitlmit, ut nullus eos debeat
iustitias secunduiri sceda domni Caroli geniloris recipefe iri vassatico_slnp comiato senioris -sui, an
nostri1. ' - -
1 1. Placuit nobis tequam sciat veraciter pro qua carisa aut culpa ipsa
atque convenit, ut omnes iusti- suunrseniorem dimisit. Et illehomo qui eum reci-
tiae. pleniter factae' esse -debeanl infra.regnum no- pere,voluerii,et ipsum sqcum)habueritj debeat eum
strum absque uUa c dilatione.*1 4 tam de ecclesiis , in riostra praesentia praesentarb, autipse aut nbissus
quam de siriodochiis",:seu'paupefibus et viduis, vel suus iritra quadragirita noctes postqiiairitpse hbriio
orfanis,-.atque-jde_reUquis..JiQminibns3, secundum ad eum venerit,- si_nosintra Italia- sumus. -Et si nos
iussionem domiui nostri "CaroUregis e. intra Italia npn fuerhnus, lunc postquam in Dei no
2. Instituimus enim, ut. sicrit-domnus fex Carolus mine fuerinius revefsi; ips^einlra quadfaginta no-
e demandavit de illis monaehis qui de Frantia vel ctesreum in nostra praesentia debeal praesentare,
aliunde venerunt, et eorum monasteria dimiserunt, . sicut supra.diximus; Et si quis. super hoc facere
ut praesentaliter illis partibus revertantur admo. praesumpserit, et sic nori aciimpleyerit,-exihde ban-
nasteria, etriemoexvobis secum destirieat ipsos. ririm npstriiin ad partein iiostrairi ebmpqnaL*. ..
5. Def presbiteris qui de alia parfbehia* veniunt,.ut 6."Stetit nohis de hominibus 11libellariis, ut nullus
nulluseos debeatreciperesine dimissoria episcopisui. " comis nec iuniores eoruni. eos amplius- non dislrin-
9
_.-.4._.De ;episcopis, presbiteris s, abbatibus,;-comiti- gant,nec inquietent, nisii sicut a tempoie Lango-
bus 6, vel vassis doniinicis, ,seu caeteris .hominibus bardorum" eorum fuit consueludo; ,~ '.-_-..
qui ad palatium veniunt _aut. inde vadunt, vel ubi- . 7. Placuit npbis de ecclesias," baplismalibus, iitin
cumqueper regnuni npstrum perguni, ut iipn .pjae- pmnibus ita.debeant esse^ordinatae etconservatae,
sumant ipsinec hqjmnes_eqrumalicui homini suam quompdo domnus rex Carolus demandaviti et insuo
causam tbllere.;nee suuni .laboralum, in lantum si Capitplarecontinet., . • .- -, --;_
non cqmparayefint, ,aut ipse -hqnio eis per.suam 8, Ethocinslituimus, utemunitates.a iamdicto do-
spontaneam voluntalem non dederit. Et : quando mno -nostrofirmatas, iniomnibus sic conservatas esse
hybernum'' tempusfuerit, iiullus debeat mansionem debeaiit,sieutestiussioipsiusdomninostriCaroliregis.
-
yetarp.ad ipsositerantes, in.tantum quodipsi iniuste ._ 9. Gonsiderayimus ut__viaset porloras vel pontes
nullanr. causam toUanti*Et si aliquis hoc facere infra jegnum nostrum,- inomnibus pleniler emenda-
praesumpserit, tam seniores quam et vassalli, et ipse tae esse debeant per illa loca _ubiantea semper fue-
homoibidem ad eos proclamaverit; lunc volumus, ut runt. Nani per alia loca super ipsa flumina nullaterius
praesentaliter ille.hqmb qui hoc malum fecit, hbc _,portbras esse debeant.-7., , ,,<.-..,_
qupji ad lpsrim homiheih.tulit qui prbclaniat,;',se- 10. kPIacuit riobis dejUis feiiiinis guaruni marit.i
cundum suam legem emendet, et ad palatium exinde in Frantia esse videntur, ul miss-inostri per i-egnum
bannumnostriim coniponat 8. np_strum hoc debeanl inquriere, si eorun\ iustitias
5. Stetit * nobis de illos homines qui :hic intra .sic pleniter habeant, sicut fuit iussio domni * nostri,
_.: .... VARIANTESLECTIONES.— .. ;
" "-Ita 4, 2.dilalaliorie V. dilectionem 2. 3 hominibusut V. Esi. h,\ta
' B -7 dbmmis-Kafbluspraecepit*
- 8
2. 5. prb\iribia 5. '& 6> s'deesi 6. deest %; 3, 4. iuefmirii 2. ita 1.'3. Codd.i~.5."6.*6 b'."ei r'e-
liquiLangqbardici^septenfvqcibusultimisoiriissis,liaecliabent: Et silibc evenit b^uodipsa causa ibiderii se-
cunduriilegeiripfaesenialitef eriieiidatanoh fuerit, et ad-palatiuhi exinde.prpclamaiio deveiierit, iunc volu-
miis rit ipse cjui hbc malurii feceriti coritra ipsum hbmiiieni qui proclaniavil, siiam legem.emen.det. ' et ad
9
paiatirim riostrumbarinum coriipbnat,prb qriid super nbstrum batinum hoc facere ausiis ftiii. "iri 1. 6.
„ . NOT-E., . . . •'.-.....•-, , -..
alta:6; 6b.- , . .-. . .;_, - .:•- ,<,.:'. D ....\ Libellarii sunl qui per chartam facti sunt liberi-
,.h Gapita2,4,5, .12, 14, facta Papiaementione, ei BAJ_n.Z.._. :'i„;...i ... . .-'j-. .'" '. • .'-
'
in:Codice bibl. regiae monacensis olim Augustano Apud quas constitulafeunt baptisteria. ID.
reperiuntur.. ;.;-;.-; r782,e.:.:1..785, c. <£.-..-. .-;,„.': ,:.. __ ':<
"=.Gf. eapit.anni 781, c. 12, 785,- c. l.j ~ : \ Caput istud Carolo Magno.tribuitur in v.ulg..Ed.
. . a.Cf.781. c. 1. legis Longob. Sed velera exemplariaPippini imper
l' e Cf. 789, li, 1. nomen hic.asciiptum-habent - BALUZ. Deest- in A. "Fl,
- fGfi.781JC.5, ,,:.;j,;,i,, ;- t i,L„iZ t.V.Vn.-E.,- ,!
. ct, 781, o, U f 4mt m 4? H k- f, Yn, Etf,
 19» B. CAROLIMAGNIOPP. PARS I. SECTIO PRIMA. 492
an non. Et <pii sie habuerit, bene. Siri aiitem, tunc A
, gare. Et si aliquis contra hoc faeere praesum serit,
volumus ut ipsi missi noslril ita eompleant, sicut nostra est voluntas ui ipse in nosira praesen ia ve-
domnus noster demaridavit. ., niat, et ibidem talein exinde accipiat sente lliam,
11.. Stetit nbbis ut missos nostros, unum mona- quomodonostra fueritlvoluntas ad iudicandun .
cum et unum capellanum, direxissemus infra regnum 13. Sletit nobis de illos libeross Langobar os, ut
nostrum praevidendum et inquirendum per monaste- Iicentiam habeant se commendandiubi
volueint 4,
ria virorum el puellarum quae sub sancta regula vi- si semorem non I
babuerils, sjcut a tempore ango-
vere dehent, quomodo est eorum habitatio, vel qua- bardorum
feeerunt, in tanlum quod ad parte_ 6 co-
lis est vita aul cbnversatio eorum, et quomodounum- miti sui faciat rationabiliter
quod dehet. -
" guodque monasterium de res habere videntur unde. 14 '. Ut nullus praesumat alleii res suas a it alia
vivere possunt.
12. Placuitnobisut nulluscomisnec iuniores eorum causa sine iudicium tollere aul invadere; et qii hoc
nullatenus praesumant alicui homini sua testimonia - facere praesumpserit, ad partejn nostram h nnuiB
toUere aut abstrahere 2, nisipermiltantur ei ipsa te- nostrum componat.
•stimonia habere-qui eas potest conquirere atque ro- {Expliaunt Capitula.) i
VARIANTESLECTIONES. ,
1 n. cum.ipso comiteincuius est ministerio 6. n. cunl ipso comes ut cuius ministerium est5.s a. a deest
2, 3, 5. 8 homines 1. . * reliqua desunt. 3. s si commendatus non est. 1. 6. 6ut sui comiti 1. 30. 7 ca-
put hoc adest in 1, 2, 4,.5, 6. in Legibus Langob. et in cod. AugustanoMonacensi; deest apud Balnzi tn.

GAPITULARE FRANCOFURTENSE « (Aa. 794). .

Textum liujus' constitulionis ope Codicumbibl. reg. Parisiensis :

1. n. 164 bis inter ,Supplementa latina, unde Sirmondus inter ConciliajGalliaet. n, p. 194 sqq., rimus
evulgaverat; — 2. n. 4628 A., atque exscripli inde 3, n. 4631, emendatum!sistere conatus sum. llon ndum
restat, Baluzium in editione sua capita 1 el 2 resecasse, sed contra auctoritatem Codicum...
i
1. Coniungentibus,Deofavente,apostolicaauctorita- B 2. Adlata est in medio quaeslio de novos <lre orum
9
te atque piissimi domni nostriKaroli i'egis iussionems synodo quam adorandis imaginibus Constant nopo-
anno 26 principalus sui cunetis regni Francorum lim fecerunt, in qua scriptum habebatur, ut qu ima-"
seu Ilaliae, Aquitaniae, Provinliae, episcopis ac sa- gines" sanctorum ila rit deificam Trinitatem s rvitio
cerdotibus synodali concilio, inler quos ipse mitissi- aul adorationem nori impenderent, anathemai diea-
mus sancto interfuit convento 2. Ubl inprimofdia s verunt: quiu, supra sanctissimi palres nostri mhi-
'' de
capitulorum exortum impia ac nefsfndaerese Eli- modis^etbralionemfetservitutem rennuentesc lem-
pandi" Toletane sedis episcopi ei-Felieis Orgellitanae, pserunl, atque conseutientes condempnaveru . His
corumque sequacibus qui male sentientes in Dei filio peragralisls.
adserebant' adoptionem, quam orimes qtti supi-a 6 5. De Tasiloni definitum est capitulum, qui udum
'
sanctissimi patres etrespuentes ona voee contradixe- Baioariae duxfuerat 1; sohrinus videUcet dom Ka-
runt, atque hanc eresi 7 funditus a sancta ecclesla roli regis. In medio sa ictissimi adstetit concil , ve-
eradicandum staiuerunt. niam rogans pro commissis culpis, tam quam l mpo-
VARIANTES LECTIONES.
1 iussione 2. s conventui 2. s primordio 2. * e. est 2. B eliphandi 2. < s. dicti sunt 2. ' here-
sim... eradicandam 2. 8nbva3. s a. de 2. 10corr. imaginibus" 2.' "quam 2. ls o. adoration m 2.
*s peractis 2.
NOTJS.
a Capitula ista reposuimus inter Capitularia Caroli G fuerunt, titulus nuUus exstat, nulla loei in qu syn-
Magniquiaconstat edita ab illo fuisse in synodo Fran- odus habita est menlio. Colligitur famen exAnn libus
tofordiensi, quam ipse suum synodale concilium vo- Eginhardi illa pertinere ad synodum Francofo dien-
cat in praeceptopro Aniano ahbate monasterii Cau- sem quceanrio 714 cbnjjregata esf per jussione l Ca-
nensis; magnam verp eorum partem repetitam fuisse roli Magni. Huic autem synodo interfuerunt c m le-
ex Capitularibus quae hunc annum antecedunt. Con- gatis Adriani Romani pontificis PauUnus pair" rcha
tulimus autem illacumeodemCodiceRhemensi ex quo Aquileiensis et Petrus archiepiscopus Mediolanmsis,
Sirmondus edidit^ itemque cum alio l-ecentiore cujus et alii multi episcopi, presbyteri, et diaconi. A dunt
mentionem facit idem Sirmondus. Putavii Franciscus AnrialesAnianenses : «|Inter quos etiam vene abilis
Pithpeus in verbo Gunebodignicapitula ista sancita ac sanctissimus abbas.Benedictus,qui vocatur itiza,
fuisseinsynodo Aquisgranensi habita contra Felicem monasterii Anianensis a partibus Goeiae, et -r ligio-
et Elipandum. Eademfuit opinio Pefri Roriifanlii;uti sos suos monachos, Bede, Afdo, qui et Smar dus,
notatum manu ejus ieperi in colleclione conciliorum seu cunctis frairibus ~suis discipulis. Hi sunt I lgila,
edita a Joanne Sagittario anno 1553. . Habet amicus Rahanug, Georgius. > Eidem synodo interfuit tiam
noster D. Puteanus penes se manuscriptos canones Anianus abbas Caunensis cum monachls suis, t pa-
eoncihi Aquisg. sub Carolo Magno- editi eontra im- tet ex prcecepto Caroli Magni, paulo ^ante la dato.
piam haeresimFelicis et EUpandii. Certe in Codice . B.4.LUZ.b Ghronicon Moysstacencei . Et in eadem s nodo
Rhemensi ex quo, uti diximus, capitula ista edita
 193 CODEX DIPLOMATICUS.— CAPITULARIA.— AN, 794. 494
re domni Pippini regis adversus eum et regni Fran- A J 5. De denarius "autem certissime sciatis-nostrum
corum commiserat, quam et quas postea sub domni edictum, quod in omni loeo,- in omni civitate, et in
nostri pussimi Karoli regis, in quibus ffaudator' fi- bmnia empturio simiUter vadant isli novi denarii, et
dei suae extiterat, indulgentiam ut ab eo mereretur accipiantur ab omnibus. Si autem nominis nostri no-
accipere humili pelitibne visus est postulasse, demitJ misma habent, et mero sunt argento, pleniter pen-
tens videlicet puro animo iram alque omnem scanda- santes, si quis cbntradicit eos in ullo loco, in aliquo
lum de parle sua, quaeque in'eo perpetrata fuisset, negotio emptioriis vel venditionis, si ingenuus estho-
et sciebat, necnon omnem iusliliamet res proprieta- mo, quindecim solidos componal ad opus regis; si
tis, quantum illi -aut fiUis vel filiabus suis in du- serviiis condilionis, si .suurn est iUud negofium pro-
eato Baioariorum legitime pertinere debuerant, prium, perdat illud negotium, autfiagelleturnudus ad
' gurpivit atque proiecit, et in postmodum omni palam coram populo. Si autem ex iussione sui domini
lite. calcanda, sine uUa repetitione indulsit, et filiis fecerit, luric iUe dominus solidos quindecim compo-
" -
acfiliabus suis in ilUusmisericordia"commendavit. Et nat, si ei adprobatum fueril. '{
idcirco domnus noster misericordia mbtus,praefato 6. Statutum est a domnojege et sancta synodo, ut
Tasiloni gratuitu animo et culpas perpetratas indul- episcopi iustitias faciant in suas parrochias. Si nori
sit, et gratia pleniter concessit, et in sua aelemosina ' oboedierit ^iliquapersona episcopb suo de abbatibus,
euiri in aniore"dUectionisYisusest suscepisse, ut se- presbiteris, diaeonibus, subdiaconibus, monacliis, el
curus Dei misericordia exisierel inantea. Undetres caeteris clericis, Tel etiam aliis in eius parrochia, ve-
breves ex hoc capitulo uno tenore consciiptos fieri nient ad metropolilanum suuni, et ille diiudicet cdu-
praecepit, unuminpalatio.retinendum, alium prae- s_.m cum sufifaganeis suis. Comites quoque nostrj
fato Tasiloni, ut secum haberel in monasterio, dan- veniant ad iudicium episcoporum. Et si aliquid est
dum; tertium vero in sacri palacii capella recondesi- quod episcbpus metropolitanus nop possit corrigere
dunrfieri-iussit. _ vel pacificare, tunc tandem veniant accusatores cum
4. Statuit piissimus domnus nostei rex, consen- accusatu cum litteris metropbUtano, ut sciamus veri-
tienti sancta synodo, ut nriUus homo, sive ecclesia- tatem rei 3.
stieus, sivelaicus sit,ut nunquam caiius vendat2an- 7..Definitum est adomno rege et-sancla synodo,
noriam, sive tempore abundantiae sive tempore cari- ut episcopus non migret de civitate in civitate, sed
tatis, quam modium publicum et noviter stalulum. curam habeat ecclesiae suae. Similiter prcsbyter et
Demodiodeavena denariouno, modio ordiidenarius diaconus maneat in suas ecclesias canonicae
duo, modio siglo denariitres, modio frumenti dena- 4 episcopi
fii quatuor. Si vero inpane venderevoluerit, duode- '
C 8. De alt.ercatione Ursione Viennensis
cim panes de frumenlo, habentes singuU libras duas, et h advocato Elifanto Arlateusis episcopi lectae sunt
Leonis et Simma-
pro denario dare debeat, sigalatius quindecim aequo epistolae beati Gregorii, Zozimi,
eo quod Viennensis ecclesia
poriderepro denario, ordeaceos viginti similiter pen- chi, quaedifinierunt.
habere sedes deberet, quibus
santes, avenatiosviginti quinque similiter. pensanles.. quattuor suffraganeas
Devero anonapublicadonmi regis, sivenundalafuerit, illa quinta praeminerel; ad Arlatensis ecclesia novem
-
de avenamodius2pro denario, ordeo den. 1, sigalo sufifaganeas habere deberet, quibus ipsa praenaine-
den. 2, fruoiento mod. "denar.5. Et quinostrum haber ret. De Tarentasia vero et Eberdu.no sive Aquis,
facta est ad sedem apostolicam ; et quicquid
beneficium,dUigentissimepraeyideat,quantumpolest legatio
Deo donante, ut nullus ex iriancipiis ad illum perli- ,per pbntificem Romanae ecclesiae definitum fuerit,
nenles heneficium famen inoriatur, et quod superesl hoe tenealur.
iUiusfamiiiae uecessitatem, hoc libere vendat iure 9. Defiuitum est etiam ab eodem domno rege, sive
praescripto. a saneta synodo, ut « Petrus s episcopus contestans
'
VARIANTESLECTIONES.
.Jfraudatur corr.fraudatus l. 8 uindat com uendat 1. .eil. wuslone uieniensis 1. - petus 1.

NOT_E.
venit Tassilo, qui dudtim Bajoariaedux fuerat, sobri- D fuisse synodo Francofordiensi. BALHZ.
nus videlicet l-egis; et pacificatus -est ibi cum rege ° Virdunensisih Belgica prima, ut recte notat vir
Carolo, abrogans omnem potestalem quamin Bagoa- claiissimus Carolus Le Cointe in Anrialibus eeclesia-
ria habuit, tradens eam regi. . Matrem enim habuit slicis Francorum. Richardus enimWasseburgiusiUj.
Thassjllo HUtrudem sororem Pippini regis, rit patet m Antiquitatum GalliaeBelgicae,fol. 140, 141,narrat
ex donationibus ecclesiae Saiisburgensls"apud Cani- eum suspectum habltum quod circa anuum 784
sium, tomo VI, pag. 1157. fuit conjurafionis adversus Carolum Ma-
a Ita omninovetus codex, voce ab emendo dedu- particeps
ghum factce ab Ardico comite in Austrasia, crim
cta, eo modo quo lib. 1, Capitular. eap. 69, pulsaturio corivinci non potuissel, tamen a Caroli gratia exci-
legitur in GodiceAureUanensipro eo quod alii habent disse, el per duodecim annos.prohibitum ei fuisse"ne
pulsatorio_.Duchesnius-et Sirmondus ediderurit em- in aula esset, tandemque se in syriodo' Francofofr
porio.,- - '- _^ diensi purgasse, et postea potestatem illi factain iit
h Hsecvox restituta est ex veteri exemplari; exci- ad pafalium venire possel. Corijuralio autem illa
derat enim inEditione Sirmondi. Hincautem colUgi Afdici sive Hardradi, hoc enim verum est nomen,
pptest Eiefantum Arelatensem episcopum non inter- cbntigit annd 785, ut ait Eginhardus in Annalibus;.
 m B. GAROLIMAGNIOPP. PARS I. SEPTK* PRISJLA.. '$£
coram Deo et angelis eius iuraret cum-duobus aut A 15. \Cap. 7.] Demonasteria uhi corpora sanc oram
tfibus aicut sacrationem suscepit, aut cerle cum suo sunt, ut habeat oratoriuni intfa claustra, iibi peeu-
archiepiscopo, quod iUe » in mortem fegis sive in liare officiumet diuturriumfiat.'
regno eius non consiliasset, nec ei infidelis fuisset. 16. [Cap. 15,] Audb^nius enim ut quidam " bates
dui dum episcopus cum quibus iuraret non invenis- cupiditate (Jucii praemia pro intrpeunlibus ln ona-
set, elegil sibi ipse ut suus bomo ad Dei iudicium sterio requjrunt. Idep placuit nobis et sancta sj odo,
iret, et ille lestaretur afisque reliquiis ef absque san- pro suscipiendis in saricto ordine fratribus equa-
ctis euangeliis, solummodocoram Deo,.quod iile in- quam pecunia fequirantur; sed secundum r ulam
nocens exinde essel, et secundum eius innocentiam sancti Benedicli suscipjiantur.
Deus adiuvarel illum suum hominem, qui ad iUum 17. [Cap. 13.] Ut abba in congregatione n ele-
iudjcium exilurus era.t et exivit. Tamen eius homb gatur, ubi iussio regis fuerit, njsi a per co sensu
" "" -'
ad iudicium J)er, neque per regis ordinationem, neque episcopi loci illius.
per sancta synodo censuram,. sed spontanea volun- 18. [Cap. 16.] Ut abWles, qualibet pulpa a iona-
tate, qui etiam a Domino liberatus, idoneus exivit. chis. coinmissa, hequaquam permitlimus c ecarj,-
-
piemeritia tamen regis nostri praefato episcopogra- aut merihrorum debiUtale ingerere, nisi re ularis
tiam' et prislinis honoiiWs eum dita-
- . • suarii
> corifulit,
. . . .1".f-1: _,• • .' i ' *• l disciplina subiaceat. '
Yit, nec
• passus eum <esse sme honore < quem prospexit
•• r 19. [789. EccJ. 14.] "Dtpresjjyleri, com,
•: >T .. • .:n- .,.' .<, ,"iii (. -; cap.
de eomposito cnmme nilul niale meruisse. monachi, el clerici labernis ad bibendum non ngre-
10. Definitum est quidem a domno rege, etsancta diantm'. j
h
synodo esse dinoscitur, ut Gaerbodus, qui se epi- 20. [Cap. 55.] Ut episcopum canonum et re ulam
scopum esse dicepat, et sui ordinationis testes non non liceat ignorare. !
habuit, qui tamen episcbpalia a ° Magnardb me- 21. [Cap. 15.] Ut dies dominica a vespera sque
tropolitano episcopo coniuncius 2 est, qrii eliairi ad vesperum servetur.
professus est diaconus et presbiterum ribii secundrim 22. [Cap. 19.] Quod non oporteat in. viliolis ec in
canonicam ordiriationem ordinatum esse, ut ab eb- vicis episeoposordinare.
dem gradu episcopatus quod de se habefe dicebat, 23. [Gap.23.] De servis alienis, ut a nemjn reci-
deponefetrir a pvaedicto metropolitano sivea con- pianlur, neque ab episcopis sacrentur, sine 1eentia
•••..-
'
provincialibus episcopls. dominoruin.
" li.
[789:'Geri. 1'4.] Ut monachi ad saecularia ne- 24. [Cap. ,27.] pe clericis et monachis, ut n suo
gotia neque &&placita exerceridi non exeant; 'riisi
" - Q proposito permaneant.
ita facianl sicut ipsa regula praecepit. ,. 25. [779. Cap. 15.] Ul decimaset nonas siy cen-
- 12. Ut reclusi ribn faciant nisi qubs anle episcopus sus omnes generaliter donent' qui debitores s nt ex
provintiae atque abbas comprobaverint, et secundum beneficia et rejius ecclesiarum, secunduni p orum
eofuni disposilionem infeclusionis locb ingrediaii- cajjitularum domni fegis. Et omnisliomo ex sri pro-
tiif. prietate legitimam debimam ad ecclesiariicb ferat.
"'13. Ulahbas cum suis dormiat monachis secun- Experimehtb didicimus| in anrio 3*(An.779).qio illa
drirriregulam sahcti Benedicli. valida famis inrepsit, ebullire vacuas anonas dae-
'14. [789. Mon. c. 6.] Ul' ceUarii in monasteriis mbnibus devoratas, ei ybces exprobrationis audi-
'
avafi nbn elegantur, sed tales eleeti sinl quales re- las. [
gula saricti Benedicti docet. 26. Ut domus eccle'siai'umet tegumenta ab e" fiant

VARIANTESLECTIONES.
1 Clementiam t. regni 1. s consecutus coniecit S. 8 anna 1.
EOTJE. I
t Facta est eodem anno trans Rhenum apud orien- I> niacensis, pag. 117. BALUZ.
tales Francbs adversus regem immodica' conjuratib, '..a P.ulavit Sirmondps hic agi de conspir tione
cujus auclorem Hartradum comitemfuisse constahat. quae anno 792 patetacta fuerat rex. apud Ratisb nam,
Sedhujusindiciumcito ad-regemdelatum est: ejusque 'Ciijusauctor fuit Pippinus Itaiiae Verum x his
solertia tam valida conspiraliocitra ullumgrandeperi- quae ex Vasseburgio Irelata sunt apparet in aliud
culum in brevi cbnquipvit, auclofibhs ejrispartim pii- teiripuslransfefendam esse han6 historiaiii. ID
valione lumiiiurii,partim exsilii pceha,cbndemhdtis.. :-h Sirmondus in notisad hime locum putat hroi-
MemiriilejusdenicoiijuratibriiSjderiiEginhardus adan- cehseih i-piscopum fuisse. Atidem auctofAn aliuii.
ririrn817. IlemTheganusin.lil.ro dCGestis Ludbvici ecclesiasiicorum ad' arinum 7S8; § 2, el 795; §'55,
P.ii; cap: 22,ubi.coiisilia'.Hairirali apertius explicat: cbriteudilopiriioneriiSirmondi noriposseesse . "rairi,
i_Erat.(Reginharius)filius*AliaeHardiati, qui erat dux et'Gifvoldum.abbatem-FontaneUensem'etepis <-'--' opuin
Austfia.' infidelissimus, quVjamdudum insurgere'in Ebroicensem diversumjesseaGerbodo.'; -A
Bbminum Cafblum voluit et ei reghum minuere."'*) ~':k Archiepiseopb Rothoihagensi; -!''
Arictor tameri Annallum. ecclesiaLsiicofumsupralau- a HS-Clclausulaest iriagni momenli. Ostendi enim
xlalus existimai Petrtiih episcopumVifodunenserii"se pfivilegia monasteriis oliin corieessa ifri iriteU' enda
lri'syriodo'pfahcofofdierisi
' propterea purgasse'qula esWeut ihterim"jura episcoporuui servenlur'" siii
cbnjufatibnis •adversus Carblrim regerii ejusque re- Qua de re pluribus agetur ( '-''
in notis ad caput 8 libri
'' '<'''' • '-•':'
ghum a Pippinb filio riuper initse parliceps dicebaluf. primiCapitulariurii.'
J/ide jChronicbn,VirdJmeriseHugonis' abbatis Flavi-
 £97 CODEX DIPLOMATICUS.— CAEITULARIA.— AN. 794. 198
'
emendata vel restaurata qui berieficiaexiride habent. A ":40. [Cap. 40.]" De puellis quae a parentibus pri-
Et uhi repertum fuerit per yeraces homines quod yalae .fuerint, siib episcoporum et presbyterorum
Ugnamen et petras, siye tegulas, qui in doinuseccle- - praevidentia gravioribus feminis commendentur, si.c-
siarum iuerinl, et modo in domo sua habeat, omnia uf;canoniea p^ocetauctoritas.
in ecelesia-fiant restaurateunde abstracte fuerunt. 41._[Cap.41.] -,UtnuUusepiscopuspfopriam sedem
' 27.
[789.-Eccl. c.-.24.] De clericis-, nequaquapi amjttat aliribi frequentahdo, aut .in-propriis rebus
deecclesia ad aiiam ecclesiam transmigrentur, suis manere audeat., amplius*quam tres ebdomadas,
neque recipiantur sine conscienlia episcopi et lit- Et propinqui vel heredes episcopi res quae ajj epi-
leras commendatitias de cuius. dioeesia fuerunt; scopo sunt adquisitae, aut per comparaliones, -aut
ne forte discordia exinde veriial in ecclesia. Et u]j.i per tradi,liones, postquam episcopus irierit ordinalus:
modo tales reperti fuerint, omnes ad eorum epcje- nequaquam post eius obilum liereditare deheant',
siamredeant, el nullus eum post se relinere audeal sed -i' _ad
. suamt ecclesiam catholice. Illas autem quam
t'M. ^
<:
postquam episeopus aut abbas suus euiri"fecipere prius'"liabuil, nisi traditionem ad ecclesiam ex eis
voluerit. El si forte senior ignorat uhi .suum requi- •fecefit, ifef edibiis'et'*pfopiiiqiussuccedaiil'.'7"5 -'•"-"(
rere debet clericum, cum quo fuerit, ipse eum sub „ 42. Utnulli novi 6 sancti coiantur, aut
[Cap.M.]
custpdia jetineat, et npn permittai-eum-vacare *1< invocentur, nec meirioria eorumpervias
dum dominosuo.Tesiituatur. 1 erigahtur;
aliubi,*i_sque
' Sedhii soli ih eeclesia" verieraudr sini"qui ei:"aucfo-
28.'[Cap.-25.] TJtnoriabsohite ofdirientur. rifatripassibriii&i aufyilae' '•''"'!•'"
29'. .Utrinusquisquef episcopus sibi subdiios bene inei^to e^ecti.'sini.
43. [Cdp. 64.] De arboribus etiucis destruendis
«riceant et instruant; ita rit in domb Dei "semp__'di- " """ "' '''' •'''''••'
2 canonica "bbservetur auctorilas.
gni iriveniantur qui canonice possint fieri electi.
50. '[Cap.28.1 De cleficis ad irivicem altercah.ibus, 44. [Cap. 44.] Ut electi iudices de utriusque.parti-
" ''" "'•"',•"• "-'•,•
aut cbntfa epjscopum suum agenlibus, sicut cahbnes bris nbn spernantuf /•
docent, ita omnimodis peragant. Et si forte inter 45. [Cap. 63.] De eorum testibus canonica sit oh-
'H'1 et
clerieiim Iaictim fueril rifta allercatio, episcbpus sefvatio'.'Et parvuli' rioh trahaniui ab^sacrariiehtoni,
. . i,H,.' . .-.''•- et .1 '.."•V ".< "iJ.- _i 1
et comes simul convemant, unaiiimiter mter eos sicut Guntbadingi faciunt. -''"*'"' —"n:""J!--
causam difiiniantsecimdum rectjtudinem. 46. [Cap. 46.] De yirginibus, quo tempore velandi
51. [Cap."29.]De cbhiufationibus et conspirationi-
sint, vel quijms: occupatipnibus 6 ante arinos Yigiiili
bris,'ne fiarit; et ulii surit iriveritae, destruantuf. si necessitas compeilit, ea quaeraniur quae
_32."[Cap..51.] Ut monasleria secundum"canonicam quiqque; '
„ in canone scripta sunt. '..'-.
mstitutioneni fiant custbdita.'
47. De abbaiissis quae eanomce aut reguiarjter nou
33. [Cap. .52.] Ulfides cathqlica sanctae Jrinitalis ' vivunt, ut regi adnmitient, nt ajj
episcopi requiranl, ''
et oraliodominica: atque symbolum fidei: omhfims! ;* ,•».,
'"'" - -' " " horibreprivehlur.
"'
praedieetuf ettradatur.' 48. [fap. 47.] J)e,oblationibusquaein ecclesia yel
M.\Cap. 55.] De avaricia et cupiditate caicanda. in usus pauperum conferuritur, canonicaobservetuf
55. _[Cap.74.] De ibspitalilate sectanda K nornia; et nori ab aliis msi crii episco-
'* dispenseritur
' ' : ':•.<
-36. [Cap. 55.].De criminosis, ul nori habeantvo- prisofdinaverit.
cem accusandi maiores natri aut episebpos-suos*. 49. De preshyteris ante tricesimo aetalis anno non
" ' " .
"37. [Cap. 54.] De recbnciiiatione'
' tempore necessi- ordinandis.
,:- - * ••>== . -
tafis. -•'•;• .y-\->- 50. [Cap. 50.'] Ut eonfecta sacra myslerja., in mls-
58. "iDe_presbyteris.quicontumacesfuerint contra t sarum solemniis"bmnes genefaliter pacbm acj invi-
.-.- *.•(:•-!:,; _i.-. ,.::•.,:i ,:. <,,,,;•.- ..-. cem aebeant. '
episcopos suos, neqhaquam communicentur cum! pf
clericis qui in « capella -regis habitant/nisi reconci^ Si. [Cap.53.] Denon" ", recitandis nominibus ahte-;
,,,,. i •',".> .<-.>• ...i.v.:iij' -.; :
Uati fuefipt ab episeopo sub, he forle canoniui ex- quam oblatm oheratur.
"" '"' D
; 52. [Cap. 54.] Ut iiullus credatur quod nonnisi in
cbmmuriieritiosiiper eos exirideveniat.
39. Si presi)yter in crimjhaje opere fuerit depre-. tiibris linguis Deus bfaridus'sit; ::quia"'jh. rihiriilih-
hensus, ad episcopum suum ducathr, et secundum guaDeus adoratiif, etiibriib exauditur, 'si "itisia pe-j
cffidmcam ih^Xituli5h"em'Constrin"gatur. Et si forlei -tierit.
negare voluerit, et ^accusatorcpmprobatiqnem dare: ,55.[Cap. 55.] Ut niilli epjscoporum et sacerdotum
non potuerit, et coram episcopo definitumesse nequi- liceat sacris canonis ignorare.'*"'
verit, tunc ad universali concilioillorum ralib "defe- .""'54. Re ecclesiis quae ab ingenuis hominibus con-
ratur. " ,
' struunlur, licet eas tyadere, yendere, J_anlunimodo
VARIANTESLECTIONES.
1 I. e. vagari. 2 unusquis 1. ,3 possi 1. 4 sectenda 1. c nobis 1. 6 occasipjiibus (onfecit S.
NOT_E. •
a Flodoardus lib. m, cap. 25, de epislolis Hinc- anrii 756, cap. 6 :1» sacellum regis vemant. VidO
jaiari: Ab dntiqua regia capeila te/isse.-^Gapitulare .capilulare de villis Caroli Magni,cap. 6. RALDZ,,
 m . B. CAROLIMAGNIOPP. PARS I. SECTIO PRIMA. 200
ut ecclesia non destruatur, sed serviuntur a cotidie A eentiam habebat. Omriissynodusconsensit, et lacuil
honores. eis eum in palatium esse debere propter u litates
55. Dixitetiam domnus rex in eadem sinodo, ut ecclesiasticas.
a sede apostolica b, id est ab Adriano pontifici, li- 56. Commonuitetiam ut Aliquinum « ipsa sancta
centiam, habuisse, ut Angilramnum J archiepisco- synodus in suo consorlio - sive in oratibnib reci-
pum ° in suo palatio assidue haberet propter utilita- pere dignaretur, eo jquodesset vir in eccl siasti-
tes ecclesiasticas.Deprecatus est eamdem synodum, cil doctrinis eruditus. Omnis riamque syno us se-
ut eo modosicut Angilramnum habuerat, ita etiam cundum ammonitionem domni regis eonse sit, et
Hildeboldumepiscopumd habere debmsset; quia et eum in eorum consortio sive in oralionibus ecipe-
de eodem, sicut et de Angilramnum,apostolicam_li- runt. [ j
i
«. VARIANTESLECTIONES.
, .-
1 angliramnum 1. " consortio coni. S. confortio 1.
NOTJE.
9 Sirmondus edidit serventur. Fortassis .vera esl, R morandi in palatio; (piemadmodum in hoc capite
emendalio Sirmohdi. Nam voces servire et servare; Francofordiensi legimris actitatum esse a Car lo Ma-
aliquandoinvicem permutari solitas colligitur ex ca- gno cum Angilramnum primo, dein Hildebol um in
pite 67 libri primi Capitularium, ubi ,pro eo quodI palatio suo habere vbluit propter utilitales eccle-
meliora Exemplaria haberit honores serventur, in Pi- siasticas. Testis est eiiani hujus rei Hineni rus in
thaeano tamen Camberonensi, Aurelianensi,Thuano, epistola 14, cap. 14, ijjquens-de ministerio et ofiicio
Parisiensi, Divionensi, et Metensi scriptum est ser- archicapeliani : «A tempore vero Pippini et Caroli
viant, in Tiliano servant: Edilio quoque Rasileensis; interdum perpresbyleros, interdum per episc oosre-
habet serviant. Sed Heroldus admonuit in marginei gia volunlaieatqueepjiscopaliconserisu,per d conos
legendum esse serventur. Antonius Augustinus in vel presbyteros magis^quam per episcopos b c ofii-"
Gfossario ad Julianum Antecessorem adnolat vocem cium exsecutum exslitit : quia episeopi conti-
observentin capite 29 novellae125 positam esse pro nuas vigilias supra gregem suum debent ssidue
observiant. BALUZ. exemploet verbo vigilare, et non diulijjis.se lldurii
h Consueverant' ergo reges nostri per illa tem- sacros canones a suis abesse parochiis. i> uni in
pora petere a pontificibus Romanis episcopos et capite sequeriti eimmerat presbyteros qui s b Pip-
presbyteros qui assidue in palatio manerent. Origi- pino, Carolo, et Ludovico archicapellani fu re. b>.
nem istius nioris reperio in epistola 26 Codicis Ca- ° Metensem. Vqcaiialur aulem archiepis opus.,
rolini, quae est Pauli papoe ad Pippinum regem, in quamvis melropolitanjis non esset, quia sum us sa-
qua htec leguntur : . Praecelsa christianitas vestra cri palatii capellanus erat; sicul Fulradu abbas
per easdem suas a nobis petiit syllabas Geogluin(ri sancli Dionysii, qui estdemdignitate ornatus rat in
episcopum el Petrum presbyterum in veslro perma- palatio Pippini et Carbli, quia presbyter erat Fran-
nere servitio nos debere coricedere. Et quidem prae- cicearchipresbyter vocatur in epistola Adiia papae
cellenlissima vestra benignitas agnoscat nos jamdu- ad Tilpinum archiepiscopum Rhemensem quae
dum de hoc vestrae obtemperasse voluntati. » At exstat apud Flodoardum. Porro Angilramnun fuisse
excellens est et sanclitate plena sequens Pauli ponti- etiam cancellariumCaroli Magnilegiiur in C ronico
ficis admonitio. Suhdiienim : . Pro quo dirigile no- monasterii Senoniensis. Quodsi verum est, hi c eon-
bis quid de episcopatu praediciiGeorgii et de Eccle- firhiari pote.steorum bpinioqui putaiit arciiic ellani
sia qiiaeproenominatoPetro commissa est peragere el archicancellarii ofiicia conjuncla fuisse se-
debeamus, ne amplius illis adnionitis
~ in niniiam ne- cunda regum npstrorum familia. ID. .
glecltis incuriam deveniant. Existimabat ilaque. d Coloniensisedi praefuit.
Paulus non posse Georgium et Petrum regere Ec- e Sermo est de Alcuino. Vetus Codex, Aliqlinum,
clesias suas eodem tempore quo erant in palatio. Pe- pro Alquinum. Testamentmri Evrardi comitis, iri Co-
tit ergo a Pippino ut ad se rescribat quid siatui velit dice donationum piafum Auberti Miraei, p . 99 :
de episcopalu ejusdem Georgii et de Ecclesia quae Librum Alquini ad Widonem comitem.• Ali uinum
Petro commissa erat, ne, illis amotis, damna et de- etiam vocat Thiofridus abbas Efternacensis,' pro-
trimeuta patiantur per absenliam rectorum. Legi logo ad Vitam sancti [Willibrordi,ul teslatui Joan-
enim illic.puto debere amotis pro eo quod vulgatae nes Roberti, in notis ad epitaphiaejusdem Tif fridi,
Ediliones habent admonitis.Porro, praeter auclorita- pag. 81. Annales Anianensesin veteri Codice nostro'
tem Romani pontificis, necessarius quoque erat epi- n ms. : « Quem libruni (id esl, lextum Ev gelio-
scoporum sive conciliorum Gallicanorum consensus " rum) ejusdem regis magisler et didasealus ropria
ut episcopiet presbyteri facultatem haberent com- manu descripsit Alicuinus, qui et Albinus. ID

'
GAPITULARE SAXONIGUM (An. 797, Oct. 28, Aquis.).

Conslitutionemah Holstenio ex Codice Romano publici juris factam ope, 1. Codicisejusdem, inte Pala-
tinos bibl. Vaticanaen. 289, in-fol. 62-64, saec.ix el 2. GodicisCorbeiensism. saec. ix, vel x, pag. 28-55,
integrilati suae restitui.
Anno ab incarnalione domini noslri lesu Chri- _\quis palatio 3 in bius obsequiovenerabilibus pisco-
sti 797- l, et 30° ac 22"s, regnanle domno Carolo pis et abbatibus, seu inlustris vi-riscomitibus 5. Ka-
praecellentissimo rege, convenientibus in unum lendas Novembris, simulque congregatis S nibus
VARIANTESLECTIONES, '
'MCCXCJV2.s xxv. 2. 3 pilatio 1. palatii2.
 -20f . C0DE5LDIPLOMATICUS.—CAPITULARIA.— AN.'780. 202
. de diversispagls",tam rie "Westfalahiset Angrariis, A •. 6." DepreshyterisTstatuerunt, qtfbd sr-aliquid'eis.'
quairi etde Obslfalahis 1"a, omries unianimlter' con- aut eorumhomiuibus quis"conti'ariumfacere aut tbl-'
senserunl et aplificaverunt, iifde illiscapitulispro lere pfaesumpserileonlfa iusiiliam,'omniaiii duplum
.quibus Franci, si regis bannum transgressi sunt,- restiluat-.eis.el conponat.
solidus sexaginta conponunt, simiiiter Saxones sol- 7. De missis,regis.s.atuerunt,-_ul si ab eis.aliquis
vent, si alicubi contra ipsps bannos fecerint. iriterfeclus evenerit, in triplum eum conporieie de-
" '
HECSUI. T CiPITULA. betft qui hoc facere~praesunipserit. Similitef quic-
. 1. h Ut ecclesiae,viduae, orfani, et- mihus poten- quid -aut .eqruni. hominibus iactum. .fueril, omnia
tesa iostam et quietam pacem habeant. Et ut raptum.. tripUciter faciant restaurare et secundumeorum ewa
•
et fortiam s nec -incendiuminfra patriam quis_facere conponere. •: . •-- •.--'•
' ; 8. De-incendio
audeat-praesumptive. Et" de exercitu nulhissuper ~ ' -convenit,-quod nullus- infra-pa-
haniium domini.rbgis remanere praesuinat. ;f triam" praesuma,t facere propler iram,-auf iriimici-
4
.-,3..Si^quis_ siipradicta-octo jcapitula fransgres- liam,-aut qualibet ^malivoiacupidilate; excepto.si
sus,fuerit,_omnes statuerunt et aptificaverunl, ut _ talis-fuerit rebellis-quiiuslitiam facere noiueril/et
Saxones similiter sieut _et Franci sexaginta solidos aliter districlusesse non poterit, el a'd nos, ut in*
•-.-- • -' . - .. -- -
eonponant. "- B.praesentia.nostra iustitiam reddat, veriire-dispexe-
- 5.-d.em-.piacuil omnibus -Saxonibus,-rit -nbicum- rit, condiclo commune placito simul ipsf pagenses
queFranci seeundumiegemsqlidos15 solyeredebent,- venjant; et si unianimiter c consenserint, pro di-
ibi "nobiliores Saxones solidos 12, iiigenui-5,liti- 4 strictioneillius causa ' ineendaiur, tunc de ipsopla-
conponanU - -- - ' "
7 "- cito.commune consiliqfaclosecuiidum eorum e^va
4. -Hocetiam slatuerunt, nt qualiscumque causaL fial.pefactum, et non pro qualibet iracundia aut ma--
infra. patriam cum propriis vicinantibus pacificata1 Uvqlainlenlione, nisi.pro districlioneiiostra. Si aliler
fuerit.ibisolito more ipsi pagenses solidosduodecimt facereausus fuerit, sicut superius dictum est, solidos
pro districtione recipiant, et pro wargida, quae iuxta1 sexaginla conponat . . .
consuetudhiem eorum soleriant facere,--hoe.€onces- . 9,. Ilem plapyit ul quandoquidem voluit. doinims
sum habeant. Siaulem inpraeseniia missorum rega-: rex pfopler ..pacem, et-propler. faidam et" prpptej:
Uum causae definilaefuerint, pro iamdictal-wargida t maiores causas,banmim fortiorem statuere, una cum
suprascriptos solidosduodecimipsi pagenseshabeantt consensu Ei-ancorum.ei fidelium Saxonum,•secuh-
concessos.Et pro-hocqiua missus regalis ex hac,rei dum quod.ei placuerit, iuxta quod causa exigit..et
faligatusiuerit, alios duodecim solidosinde recipiat• oportunitas. fuerit, solidos sexaginta multiplicare
ad partem regis. Si-autem ipsa causaad palatium ini_^in dupium,, et solidos centum sive usque .ad. mijle
praesenlia regis ad definiendum fuerit produela.,, conppnere faciat. qui eius mandalum. transgressus
tunc utrique solididuodecim, -idest, pro vrargida,ett fuerit.. ... - , . ... , ._.."*.. - .,. ..
quod vicinis.debuit.conponere,eo quod infra patriamt lO.Demalefactoribus qui yilae ;pericutam secunr
-difftnitaratio non fuerit,-ad partem regis 5 faciai.tt dumewa-Saxonum incurrere dcbent; placuitomni-.
ebnponere, quod.sunt solidi.viginti quatuoi': Nam sii rius.ut qualispumqiieex ipsisad regipin,a.potestatem
fuerit aliquis qui in patria, iuxla quod sui cpnvicinii cpnfu_giumfeceri.t/aut iniJUus.sitppteslate. utrum
iudicaverint,segiiepacificare noiuerit, et adpalatium) interficienduiriillis reddatur, aut una.c.um.cpnsensu
pro huius rei causa veneritiet ibiei fueritiudicatuniJ eorum habeat licenliam ipsum malefactorejn CUJJJ
quod iustum iudiciuni iudicassent,in prima vice, utt uxpre_.etfamilia, et pmnia.sua foris - patriam infra
supra dietum es.t, solidos viginti quatuor ad_partemi suaregna aut in marcu, ubi,sua fucril yoluntas,jcol-
regis conponat. Et si tuttc inde rediens seipacificare) locare,.et habeanljpsumquasi morttjum. ... : „;
et. iustitiam facere rennuerit, et iterum „pro isfat 11. lllud.jiolandum e*stquales. debent solidi es.e <
.causa adpalalium fuerit; eonyocatus et deiudieatus, Saxonum; id est, boyem annolicum utrisque sexus
jbis viginti quatuor.solidosconponat.-Si vero .nec- jv .autumnali lempore, siGritin. slabphim niittitur, .prp
dum correptus tertia vice pro -eadem re nd palatiumL - uno.solido; sinijlitpr et A'e;numteiiipus,.quando,de
remeaverit, triplam cpnpositiojiem exinde faciat adI stabulo exiitj et deinceps, quantiim aetatem auxeril,
partem.regis. tantuni.in. preiio crescat,. De aunoiia verq boiirinis
.5. Si quis "denobilioribus ad placitum jnannitusi pr.o solido .unq scapllos qua.dfaginta_dqnant, el .cjg
yenire contempserit, soUdos.quatuoreonponat,inge,- . sigule-vi^ginti.' Seplemtrionales.autcni i0-pro spliduni
nui.duos, lili-unum. ... scapilostriginla de asTena.et.sigule quindecini. Mel
.,. VARIANTESLECflOJVES, . - - _ • -•'_--. - ._ ..'
1 • *,im-..2.
uuesterralisetangariis...-osterfaIis2i
' ita 1. 2, i. c. easa. 8. 2potestes 1.' •-?.-furlnm*2. ^reges:!. cnniamiterl.
regium l..regjum corr. regiam-2.. .%foras.con'..fprjs,l._ ioautl..et2. .._...,,;•.
--• -" - - - - -• ' -N0T.JE.'. ',- .... - -.-._
.'.--.
AdtriaistaSaxonumgenera' respexit Witichin- •Capitularis''anni'788. Imo reliqua- quoque ejusdem
dus, lib. r, pag. 6, ubi ait Saxones divisos fuisse in. ' Capituiaris capita hic deesse colligitur ex cap. seq.
Orienlales, Angarios atque Veslualos.ID.
h Capul istud istius Capitul.iris; nam illic scriplum est Si quis,
Composilum est ex capp. 2, 5, 4, snpradicta octo capiluia plc. ID.
'
_ P-TltQL. XCVH. 1 -
 203. - B.CAROLI MAGNLOPP.PARSI.-SECTiO PRlMft. ±U
vero pro jsplidobortrensi sigla unaetniedio donant; A prpuno.solido
4 donent.|ln-argento . duodecim. ena-
"Septemlrionalesautem duo.s.siclosde mellepro uno rios soliduni, facianl. Et in aliis speciebusad. stum
solidq donent,Item ordcum mundum sicut et sigale pretium.omnem.aestimationemconpositionis nt 3.
- - VARIANTESLECTIONES; - - ! " ---
' ' i ' ' '
rautl. s'a. xv. et inde speciebus2. 8 e.s. desunl 2". ".
'"
' i' "• "- •-
_-" ;'"', /'—-— . .'.,-' \
; -- STATUTA RHISPACENSIA ET FRISINGEN-SIA
(Aa. 799, Aug_ 20). .
Rernardus Pez in Codice diplomatico,p. 1, eol. 74, encyclicamArnonisSaiiburgerisls -episcopiedi erat,"
(juatepiscopoBajoariae.adsynodum a.,d. XIIJ Ral.-Sept. .RUispaciin dioeeesi Ratisponensi ceiebran in-_
vitat. Nomina eorum qui adfuerunl exstant in Hisioria Frisingensi,. apud .Meichelbeck,1.1, p. 94,. d' crela.
yeiri hunc"primuniprodeuntex Codrceblbl. duealis GuelferbytanajRlarikenbufgieosaec. x, quo'"fol". 3-85
legunlur. Anriiisquo synodtishabila est haud 'aperte coustal, -eam vero annuni ^01 praecedere,confra arisii
argumentaex eapite5,qurtpror^is saiute^orandamsit, liquet. Subjicimus!quaj in Godice prox-inie- equi-
fur, fol. 85,86, synodiiiiiSalisbui'gensem,aequeinejilam. . . , [ ., _ .
DricRETUM SIKODALE "EPISOODORUM EXrussioNE- B £ mensis,et in sabbatoprjoximonativitatisDomini et hoc
DOHNI IiAHOLI.. wr- publiee nonproplerlaudem-humanamvelvane loriaa
I. Ideoque convemt supradiclam congregatioriem mercedem,sedproaeternaretribulioneetinexe plum
sanctam dominiDeiomnipofentisauxilio statuere in popuii christiani, uude ipse Dominusineuang io.ait:
invicerii indissolubilivincuio carilatis,-ut Tjnanimes Sicluceatluxveslra coramhominibus,ulvidean vesira
- uno ore honorificare Deurii palrem iri celis et"con- bonaopera et glorificentpatrem veslrumqui ii cbe-
cordiani pacis ihter se perpetuo iure firbiare quod lisest.Et hocinvituspequecoaclus nemofac' t, sed
universo populo"chrisliano indesirienter- conservare spbntaneo iudilio unusquisque iuxta vires s as in-
oportet, maxime lamen his qui eclesiastici-ofdinis pertire studeat,- quia non requiret Deus qu nlum,-
oflScioinaricipanlur,qui pro se et pro' totius chri- sed-quanta voluntate proferatur. Quia volunt s bona
sliariitatissalute immaculatashostias doniirioChrislb pro operefacti reputabitur
dfebenl ofierere. >'• " -' - _. . S. Ifem placuit saricto coricilio-quarta-et, sexta
• 2.-Admonebant euim in
ipso concilio, ut nullus - feria a_carne et viriocuneto clero abstinendui -et-ad
•cbrum siye episcopus, siveabbas, vel presbyter,' arit" nonamlelaniam faciendamcum missarum.sol emniis
•iubnachus,vel etiam ceteri niinislri sanclae Rei ec- pro incolomitate et prosperitate vel firmitat tolius
Clesiae,seu sanctaemoniales, a recto tramite deviare, C ' sanetae Dei eciesiae vel pro aelerua salute -eh istiani
pfaesumeret, etiiicquiin eanbnica vita degere- de- populi et animarum suarum vila perpetua, el pro
buisset, recte et secundum ordinem absque- ulla vita elsalute et slabilitate imperii domni *r gisvel
transgressione vilahi eonservasset-canonicam,aut hi" [' filiorum eius, exceplistamen diebusa nativi leJ)o-
quisub voto monacliicamvitam observarevovissenl. mini usqueln octavas.epyphaniae,,etapasch >usqiie
3." Staluerunt- ut nullus Iiitef aeclesiastibosordi- ad sanctam peulecosteu, et praecipiiis festivi alibus,
hes-pro qualibef causa absque iudilio cpiscopi«ui vel[ id est sanctae Blariaejsancti lohanriisbaptist e, duo-
etiam metropolitani -consensu ad iuditia secularia. decim apostolorum,sancti archangeli Michah lis, >et
fninimeaudeat accedere.Sed sl qualibet causa inlra sancti-Martini, vel venefanda feslivitate illi s paf-
sanctas "ecclesias contigisset adquirere, cum pmnii rochie; vel eliam cariiatis oificiumlnplendu in ad-
carilateet eoncordiaininvicem conservatii fequira-. ventu-fralrumsuperyeiiienlium, ethis qui" hosle
tur; si episcbpusvel abbas veletiam presbyier inter vel In iliuere surit constituti, vel ad palatinn dorimi
se aliquam hahuissent secularis rei altercatioriem, fesis 8 veniunt, - vel iritirhiilate
i etiahi detenti indul-
cilm mbderaminecaritafis etinsolubiliviiiculo pacisi genliani. conceditous. Gibos vero quadrag simalcs
icum consilio episcopi sui iri Irivicemsibi eaquae inc :.;, velpolus in 'arbilriorimiuscuiusqueesse-utenos."Hoc
causa essenl absque iniuria vel damnatisiui^ariieritis i " talriemihaxime caveliduhi,ut nbn usque, sa ietalem
ridelitef et devbte,iustitia inter eos peracta, cum ti- cibum et potum suinamijs', sed partius •*. ui verb
inore Doniiriiessentcohsentientes. Si vefo cum con- plus abslinuerit, plus se mercedem habere s iaf. Si
silio episcopi iusliiia inler eos minime potuisset per- quis \'efo in ecclesiasiicoofdirie vel clefica us bfti-
agi,'limc ad metrbpolitanumepiscopum"causade- cium -hoc . sponle l-adiiiplere sluduerit,- ortalur
ferattir, et cuni ipsitis consiliovel voluntate hecnoni ut seinper in melhis prolicia.t, Si quis vef exdiis
et iussu omnia perficercntur. neglegensGldesidiosus fuerit, corripiatur, e -in.ilus
'4. Statuerunt ctiam, ul cum consiliovel volurifates per adihonitioriemnoslrani _et correptione etiam
omnium proreiriedib aminarum elembsiilas essefa- -coactus hoc facial; Et hoc admonemus, rit praedi-
ciendas quater in anno, id est, sabbalo antepalmas,etl cetur in populis, ul per exorlalionem ei p rsuasio-
isabbato sanclopentec,osien,.cltertia sabbali sepiimii uem vcl per quamlibel occasionem hoc pop"lis per-
. .... ._" ..._ _ ,'. VARIA.NTES LECtlONES
1 i. e. parcius. " •' _
20S * CODEi DiPLOMATICUS.— CAPITULARIA.'-'Jb 786. 20C
suadere possimus,-crim omni"studio fideliter et.'de-jAab episeopis, ut riignum est, pro hoc corripiantur.
vote faciamus. Siniililefdecrevimus reliqua capitula" 16. Ut omnes presbyteri doceant populum de.vitare-
conveniibnis nostfae per singula quaeque brcviter-- nefariuni iuramenii usum, sicut in Calcidonensicon-
' ' tinelur concilio . / -
praenolari. ".".-•"' cap.' 19.-
-6. Uthis in anno concilia.celebrenlur, sicul in 17. Ut riullus ex clerb"feminam secumln doriio
cbricllioCalcidonensi contineturiapil. 19. liabitare permillat prppter suspitibnis causam, riisi
"7. De noir ordinandis-presbyteris.. et diaconibus,. matrem et sorbrein auVariri.ahiysiveeas
qtiae "suspi-
nisi ih legitimis teniporibus; sicut an decretis.Zosimi cibnes
mala'sJ"elfugiuril,sicti. In Niceno'cbncilib con-
papae*!coriiinetur kapitulo 5 necnon ;et.-iii decrelis tihentur. Si quis post"istaih coriveiiieiiliaih riiuliefes
Gelasiipapae capit. 11. . - - . in dbmo sria habuerit, 'deponaluf. Si'cifericus iioc
_-8."Ulpacem omnibusriiperetur custodiri in ecle— perpetratus fuerit;.'vapuletr ..•-_.••
sia, sicutin contihelur regulaelnnpcentil.
' capitulo-1
- - • - ' : - -..;- •"' ,.18._Ut.claustra monachorum "Jaici non iritrenf,
papae. ,-< -
9.' Utnulliis commiinibus;veslimentis.sprelis,nova. nec. inquietept fratres degentes sub silenlib, nisi
ef insolita assumat, id est quod vulgo nominatur. ibrte si maiores personae frierint, " quo.domriino vi-
tare non ppssumus. ... . .
cotzosvel tremhilos, sicut in praefatione Gangren- g
sis l 'sinodi prohibelur, et in decretis- Gelasihha- 19. Utnovaliani qui veniunt in mpnasteriq, npn
belur. -'.-'. r .- ' . : . -:- •recipiantur in ordine cqngregationis, antequam se-
10*.Ut nullus.presby.er aut alius ex clero usuram. cundum regulam pleniter examinentur, et non pre-
exlgat, sicut in'decrelis;papaeLconis cap.- 5, simK ponantur peteris in monasterio , antequam regularis
Uter et indecreiis Gelasii papae cap. .15. • _ .. vilae ordinem pleniter et docearituf,sicut iu fegula
'""
"li."'Ut nullus episcopus"veIahbas altrahere _-au- sancti Benedicli conlinetur.
deatTes hbbilium^^eausa ambilionis sieut incanone 20,. Uj.jiemo :ulatur cuGqlla,nlsi qui_.se-monachi
Csrtaginensi oonlinelur cap.f),' voto oonstrinxerit, aut si necessitas poposcerit prp-.
:12. '\~t si qiiis*saCerdotum contra sta.uta;decre- pler.frigorenij.religiosus.saeerdos utatur.. ':
talia praesumptiose agit,- et converti nolens;- ab of-. " 21.-Etiit monasieriuni puellarum non inlrerit cler
ficio"sub moveatuf, nbleturque omnibus, ut nullus rici-heque laici, nisi tantum presbyter missam can-
euhiin consortio reeipiat-; et si quis hoc fecerit, si- tans. vel-Yisitalionemirififmorum facierisiioris -com-
mili senteniiae subiacebit*.Similiter et de laicis ean-> • psfehtibus statim exeat. • - - ._-..-•
dem constituimus regulam, sicut in- decretis- papae 22. Ut lieeat sanctimonialem signum eclesiaepui-
- p
Leoriiscontinetur kap; S. sare, e"tIumeh accendere. • , - -. .;
15. .*-Ul decimae populi dividantur -in quattrior 23. Admonemus omnino omnem. populum, chri.
pakes, id est ima pars episebpo, alia clericis, tertia. stianurii, ah inijciliset^seeleratis nupliis abslinere,
paupefibus, ipiarta-in 'feeclesiae fabricis applice- -• 24, Ut monachi adcbnvivia laicorum minime ac-
lur 4, sicut in decrelis^- pape Gelasu-continetur cederepraesumant. Utiiui monachico votp est con-
- -. •
cap: ft '. stitulus, nullo modoparrochiam leneat,.nec adindi-
"14.'Utviduis et pupiUis,-prfanis, caecis el claudis tia secularia accedere-praesummat. .. t -; ,.
tuitionem atque adn.itiiculum inperliamus iuxta pos- 25.. Utnullusex clero domnum' regem inquietare
sibilitatem' nostram vel vires, sicut. in .praecepto audeat, anlequam notetur causa episcppo saoi Et si
'
domnifegisconlinelur.. -,' , illeminime pbtuerit defmire,.4unc riirigat eiim -ad
15. De incantatlonibus, auguriis veldiviriationibus, metropolitanum' epispopum.-Et^si. Ipse >non_,.potue-; •
etde Bisqui tenipestatesvel alia-maleficia faciu_.lv" rit eausamipsius deliberare-cum- cbnsilio-metro-
placuit sancto"concllio,"rit ubicumque depfaehetisi * poIiiani,.-cum'-Utteris"cominendatitiis-dirigeie:-'feum
fuerint, videat archipresbyler diocesis illius, ut di- studeat adregem. ••--". .•: - , -. .... - . •;_.,
iigenlissinia examinatione'coiistfiiigantur, ;si'. forie * _!6.--Utabbalissae imllaterius'exeantdfe.mona-ie-
cqhfiteantur malorum quae gesscrunt"; sed sublali riis'siiis nisi per consensum atque iicenliam-episcof
moderatione fiat eaderridistfictlo, ne vitam perdant, poruih suorum,.ipsiqueepiscopiprevideanlur^isnon
sedutsalveuiuiin'carcere^adflicti"'", usque dumDeo negentur- quaiido egredi debent de _nqiiasteriis"-prc
inspirarite*"spondearit emeridkioriehi-peccatbrurir.Et ulilitaie sua. Talfesque"ipse abbaiissae secum.assu-
utriulialenusper aliqua - pfaeihla" a'ribmilibu"s•vel mant, de quibus nullatenus redeuntes recilare-prae*-
centenariis absqtie disiricta examiii_.tibne'rem_.tan- summarit.ceteris sanctimonialibus, 'quiapiurimade-
lur; et lioc si feceriht, archipresbyieri cum hoc co^- structio esl, sicut in-sancta-regiila-continelur. .- .-
gnbverinl,hequaquahi episcopos*celare audeanl,' el "27-.-Utsanctaemoniales noninduaritur-milia in-
-" "« - '
.-.-'.. . VARIANTESLECTiaNES. .. • ,- .'. -
. ._ :-,,,_. <;.'.,
1 gahgensis c. s atraherec. ^2*mobiliuni 1. a Cap. 15. 14. 15.- leguntur ct-hvGodice otimTegefti&ensi
iam regio Monacensi,alque pro continuatione capitularis.perperamhabita et numerata in Cod. Gothano, unde
varius leptionesadieci. Cap, 15 habeluf etinter Karoli leges Langobard. cap. 95 ap. Muratorium. 4 arnpli-
ficetiir c. aiiiplicelur Codd~Tegcrnseensi'set Getltanus:' ° -deereta-Jc^. Gdih..'-c cap. XXVII.deestin Goth,
1 reprehensi Teg. 8 voxdeestin c. adeslin T. et Goth. 9 a,liquam c. -.- •• ...•;-'-.-,.'
 £07 . B. CAROLIMAGNIOPP. PARS I. SEGTIOPRMA .. 08,
iliimenta,id est rocho vel fanones,nisi lanlum femi- A-audeat res tribulalium dqmni regis, id est hasii as
nea vestimenta. eorum benedicere, vel, quicquid a lali conditi tie
28. Ut abbates vel monachivel monachaeipsorum pertinere yidetur, anlequam domnus rex hoc le-
abstincant se de quadrupedia carne , sicut in sancfa niter definialur. i
icgula conlinetur,"nisi infirmi ad reparationem eor- 50.' Ut nemo praesummat -servus allerius m ni-
poris restaurahdam. :Hoc vero non denegamus, si strum eclesiaeconslituere vel henedicere, anleq am
contigerit, ut carllatis ofliciuni persoiverc debeanf, a dominosuo tradatur in manus ponliftcis in.liber ate
aut si evenerit ex qualicumquenecessitate aut famis integrapersislendumumriibus diebus ; et sciat d i--
inopia, et hoc cum magna consideratione alque con- nus eius posl. iUumdiem nullodominalionis iur ip
siii.oepiscoporumfieri debeat. Nullusquesibi repute- euni exercere; et tunc si [dignumest ad sacrum o 'di-
lur hacc observare non posseproptcr varia itinera, nem accedat. Haecvero ciuaesuperius compraeh _sa
quia Dominus missis in praedicationem discipulis, sunf, obscrvare slaluimus primo in loco qui dic lur-
iussit rion peram sumere neque calciariienla neque
Rhispao, secundo ad Frigisingas, tertio quae n nc
duas turiieas, quanto magis nos qui sumptus alque suhsecuntur,-in monasterio Saliburch adaugei-ecu-
vestimenlasufilcienterhabemus." ravimus. - : _.
29. Ut nullus episcopusneque abbas sibi alrabere B ' - '

StATUTA SALISBURGENSIA (a An. 7991.

l.Ulper omnes dioceses legalia baplisleria con- minislri, nqnaudeant sibi aliqua peeuliaria_usu are
stiiiianlur, et sacra fons ibidem honorifice aedifi- nec collegere,qubd anathema esse novimus.
- *" -10. Utmissa sanctae Dei-genetricisMariaequ ter
cetur.
2. - Ut iiifra quadragesimam singulis ebdoriiadibus hi anno sollemniler celebrelur, id est .purlficali 4..
ternas faciant laetanias, id est 2. fer. 4. fer. 6. fer. Non. Febr. et conceptio quod est 8. Kalenda um.
3. Ut omriis populus honorifice cum omnis sup- Aprilium et assumptioqiiod -est 19. Kal. Septem er..
plicationibus devolione, humililer et cum reverentia el nativitas quod est 6. Id. Septemb.
Khsquepraetiosarum vestium ornalu vel etiam inle- 1.1. Ut fefia 4. anle inilium quadragesime, am
cebrosocantico ellusu-saeeulari cum-laelaniis pro- Romani caput ieiunif nuncupant, sollemniter le-
cedant, et discant Kyrieleyson clamare, ut non lam hretur cum laetania et missa post horamnonam.
iMislice ril riunc usque, sed melius discant. 12. Ut gi vobis videtur usum Romanumha ere-
4. Ut Deo opilulante eiusque consilio-gubemante velle, feria 4. ante cenam.Domini orationes uae,
.perjiendamus,-quid de his agendum sit quos ad sa- scriplasunt adferiam_6Jparasceue, ab eplscopi vel
crum ministerium ordinare-cupimus, quod iudicio .presbyteris hora lertia_diei supradiclae feriae-4 di-
examinenlur,si promoveridigni.sint. - C cantur in eclesia cum genuflexione,nisi tanlui pro •
-. 5. Ut hi qui ad sacrum ministerium ordinati sunt Iudaeis, similiter et in parasceue hora nona, ut Ro-
presbyteri, nullatenus praetermittere. audeant-inde- mani faciunt; sicut in imissale habet oralione ad
sinenter missarum-sollemniacelebrare;.nisi certis ex collectam secundunj Romanam.eonsuetudine fa-
causis-quaenostrasunt definire, pro ouibus absti- ciamus . ..',_.- -.
nere magis oportel usque ad tempus. . 13. Ut nullus de ^nobilibusneque -abbas-n que
6. Ul episcopi abbates, presbyteri res sancfae presbyler londeri audeat, aiilequam in praes ntia
"eclesiaesibi comniissas inter parentes .etproximos episcopi examinentur eius causa, ad cuius'dioc sim
-suosiionamplius quam canonica sancitlicenlia divi- pertinel. Et si ^liquas fes vel ad monasleriu vel
. dant, ul ad cetera plebe x&l his qui res suas ihidem ad .ecclesiam.trad-derit jubi tonsuralus esi, ibi sub
bffejTjntj-murmurvel delraclio auferatur. canonica yel regulari maneat vita. Si aulem p stea
, 7. Ut adhiOneantur(C., aamoneatur) arehipresby- . in propria' sua' residere yult, '
faciat
' hostem
" ' ui " c teri
• • - -
terL qui perquirere ac perscrutari ceteros presbyte- '-1laici. . ,i .
rps ^olent, diligenter considerare semelipsos, et ce- 14. Notetur abbatibus, ut nullus de fratrib s in
terpsqaibus.praesunt niinime neglegant,.sed solerter " monasterioplus ametur jquam.alius,nisi qui hi onis
recogitent, se ad hoc constitutos, utin ipsis episcopi actibns.meUorinvenitur, ut murmur auferalur ce-
sui Tpartianiiironera -sua. teris.El ut nullatenus atii cui cpusentiat aliqui pe-
•;8. Diaconi sobrie casle atquo cum.pudieilia vi- culiaris colligere vel liabere,; et ut omninb lit s el
vant, ebrietatem nuilatenus sequanfur;, sed quasi contentip .diligentissimetollatur.in monasteri ; et
-ministri Dei. humilitalis in se seiiper exempla de- qulsquis in eo litem commoverit, tali disciplinacof--
monslrent ripiatur, ul ceteri metum habeant ialia.perpetr di;
9. Ut monaclii in monasterio qui vicibusofdinari- •15. Sialtercatio horla fuerit inter virum et mii-
""
tur praepositi, decani, pojiarii, cellerarii, ceterique nam de coniugalicopulatione, ut inter se nege t de
' " - : ', -
,'•.'-..'" NOTr« .
- * Codexhahel: Titutum VI. De his que poslinodum .additasunl. Sed haecruhrica erronee (andem pos*
cap. priiiiuminserfaesf. .-, , .•>. . !
m CODEXDIPLOMATICUS.— CAPITULARIA.— As. 800. 21«
_nmalicoiunnxtioneVdecrevitsaneta synodus, ut si A pus, sive ablias scu monachus, sive presbyter sei.
vir negaverilearrifecissead qixorem,-ut stel cumilia - sahctismonialis feinina, de ipso loco vel monaslerio
'
adiudicium crucis, aut si ipsfenoluerit, inquirat dirigantur lilterae ad singulas doriiosepiscopales, el
aliam feminamquae cum-illa** stet, et si vir eahdem ipse episcopus in diocesi (C, diocesis) sua habeat
copulalionemdicit super eam, efilla negaverit,"tunc comniendatum,"qui ipsas lilleras susclpiat, et ceteris
' abbalibus vel abbalissis; necnon el omnibus presby-
ipsa femina purget se secundum legem.' ,
16. Convenitigitur sancta synodo, ut qualido quis teris, pro ipsa-ariima orandum litteris suis notrim
Deo iubente de hoc saeculo migraverit; sive.episco- Taciantnomen et leinpns.

EDICTUM PRO EPISCOPIS (An. oOO).

Primum ab Amerpachio ex Cbdice Tegernseensi edilimi, ope Codicum 1 Sancli Galii n. 753 m., saec. ix
irieuntis ; 2-c. hibl. ducalis GuelferbytanaeBlankenburgicim., saec.x; 5 bibl. ducalis Gbthanaem., saec.xi;
4 c. olim Tegernseensis, jaffi vero bibl. regiae Monacensis,.ssec, x, recognovi. ' Ante annum 80.1 promul-
-galum fuisse patet. '•'--•_ : . - .._--._._
".'
Tfarblus, gratia Dei rex Francorum «t Langobar- B Quapropter nos una cum cbnsensu episcoporum no- .
dorrim,-ac pafricius Romanorum, dileclisl cbmitibiis . strbfiiih,abbalum, necnon. et.aliofum sacerdbluni,
seu iudicibusfetYassis nostris, vicariis, cenlenafiis, haec -insfiluta partibus vpslris'. direximus. Praeci-
vel qmnibiis inissis nostris et agentibus. Cognoscat -pientes enim iubemus , ut nullus qullibetjex 8 fideii-
ntilitas""vestra quia resonavit:s-iii-auribus.no'slris'3 hus nostris , a miniiripnsqiie ad hiaximum.,. irihis
tjuorumdam pfaesiimptio non modica, quod non * .' (ju.ae-adDeumpertinentcpiscopo suoinoboedientia 9
ila phtemperetls pbntificibus vestris seu sacerdoli- i parare 10audeat de stipradicliscapilulis, seu"aliis eru-
bus, quemadmodum canonum et -legum coritinetur ditionibus ad illorum ministerium pertinenlibusJ 1;
auctoritas., ila ut-presbyterosiiescio qua iemerilale" sed cum bona volunlale et omrii riiarisueludineu
praesentari-episcopis"denegelis, insuper fet aliorum subiectionum unusquisque sacerdoti suo proplcr
-clericosnsurpare non perlimescatis, el absque con- Deum etpacis studio*ohtcriiperare studeat. Si quis
sensu episcopi in vestras ecclesias mittere .audealis; autem, quod absit, urius"lsrixvoiiis derionis et-deci-
necnon etin veslrisministeriis pontificesnostros la- mis censibusqhereddendis lv, atque precariis reno-
lem potestatem.habere non permitlalis; qualem rec- ijvandis,-neglegensapparuerlt, et imporlunus' ° episeo•
litudo ecelesiasli.cadocefs, insuper nonas et deci- - pisijoslris de his quae adriniriisteriuittillbrum perfi-
mas, vel census, inproba Gupiditatede ccclesiisunde C riere noscuntiir, vel sicutin capifuiare duduni a
ipsa beneficia sunt-abstrahere niliminl, et precariis nobisfacium contihelur, contradicerepraesumpserit,
de jpsis rebus, sicul a npbis duaum in noslro capitu- ^sc-iat-sfe procul- dubio, iiisi se 1Gcito correxerit, in
tere a inslitulum est, accipere neglegilis, et jpsam '.conspectunostro exinde dicere nratioriem."Et ut-has
.sanclam Dei ecclesiam una cum ipsis episcopis vel litterascerlius credalis, de anulonostro" sublereas
abbalibus cmendare iuxta vires Yestras-6 deriegatis. 'decrevhhus roborare.- " - ' -'
' "
. VARIANTESLECTIONES. .
1dilectissimis*1. * resonuit ^. 3. 4. .. \deesl i. kdeest 1. ~sdonel 4. . 'vesfros 1. ~ «pstrls 1.,
'deesti.
13ullus 2. 5..cinoboediens 2.45. 10parere 2. l£ periirierifes 1. 12mansuetudinis subiectione ' -2 $. 4.
"reddilis 1. " 18
inporlune 1. . deesfl. " deducerfi 2. 5. ducerc 4.'
" - * * '
-*NOT_E. _
"
^Capit. 779,13-; 79.4,25." . . '. ,', ., .. , ._•..,-.

CAPITULUM 1'RO PAGO CENOMANIGO (An. 800).

. Exscripsi illud-ex.GodiceParisiensi bibl. reg. H.-5577, oJim Colberl. n. 41f57,-j^egio4382.-membranaceo

in octavo_iongiori,saec.• x., ubi post aliquot Alcuini epislolas et titactaUis-ljalieiur.Lcgitur-et apud Bone-
diclum lib)'o Capilularium i, cap. 505; atque posi CaroU reditum ex ilinere Cenomanico&t Turonensi
promulgafumfuisse patef.
CAriT«LU8I HOMKI CAROLI. 1)pleniter unum diem cum suo aratr©1in campo domi-
nico araret,et posl ea'nullum serviciuni ei amiuale
Pro nimia reclamafione quae ad nos venii de lio- in ipsa ebdomadaa seniore srio requirerelur. Et
qui
minibus ecclesiasticis seii fiscalinis qtii non eiant tanla'aiiimaliaiioii haberet.ut in uno die.hocexplere
adiufnati quaridoiniCaaiomaiiicopagb fuimus,visrim valeret, pcrficerel praedictum opus in duohus die-
estnobis una cum consullufi-lelium.noslrorum sta- bus. Et qui splummodoinvalida ita nt per se nfeb
-tuere , ut-quteuniquede pracdiclis liominibiisquar-
ppssent ararequatluor aninialia haberef.cumeis so.
iain facti teneret, crimsuis hnimaUbus &eiiiorisuq ciatis alijs ararct tuiodie in
.camposenioris,-ci uamj:
 • . _._<_.
S!i , ,.B. CAROLI.MAGNiOPP. PARS I. SEGtlO PRIMA^. i
•diem.poslmoduminipsa ebdomadae opera manuum' A _apraedictis operibus sublraliere_possetjnequg- -se-
facerei. Et qui. nihil ex hisfacere.poierat ucque nioribus ampliuseis exquirerelur.?., Et-.qui -n nuS
animalia haberei, pef trcs dies seniori suo manibus quarlae ol)time,de lerrahaberet., secundum-esl ma-
a mane usque ad. vesperum operarelur, etsenipr lionem sui telluris opefa iaceret. Haec.;Adal rdo
suus ei amplius non requireret. Diversis namque comiti palatio nostro ad eorum salisiaclionem una
modjs hec agchanlur; a quibusdam tola ebdomada cum aliiSvfidelibusnostrispraecipere<nostra vi~ et
a et a quibusdam publice.adiiunliare_iussinms« : ,
' operabatur, quibusdam dimidia,
iluo dies. Idcirco haec slaluimuS, ut_ne - familia se
VARIANTESLECTIONES."
1 opera manuum alio atramento adscriptumj 3 »»,e. nec. 8 i. e. requiferetur.
. _ -
• .. . .. jCAPITULARE TKMNENSE (An. S0£, Jttn.). \ -. -.---'
'; N&tae"historicaem praefalioneolnisEj addilionein hanc ad leges "Langobardorjimmensp junio, quo i pe-
ralOr Rorna rediens Papiae commoratus est, promulgatam esse probant." Sistimus eam ope Codic m j
4_ Si Pauli membr-, saec. ,ix ineuniis ;- 2; bibl,regia. Paris. n. 4613 f 5. Blankenburgensis; 4. Golh ni;
4_.tii 'Tegernseensis, unde prima capimlaris edititj, auctdre Amerpachio fluxit; 5. Chisiarii-;-.).-Caveisis,
ridjefeiafe-ianiiec.irineTeliquorunf
~ Codicum c|uicajitularia Gardli Langobardica.-exhibent,scilicet (A.) A tro-
siahi •{¥]) Flbrenfini, (L.) Londinensls. fV.) "Vindohonensis,(Yri.) Yeronensis'!,.(E.}Esiensis apud Mu attH
.iiium laudalii.Subjecimus addiliononi -duplicem.JPriorprodil ex Codice sancli !Pauh, cujus capiia, u iriio
esceplo,, eliam CodicesChisiaiius et Cayensis inler Ludovici leges, et AnsegisuS',-capp..74et 75iibri i fe^
feriiht'; ;sedCodicis omniuni antiquissimi aucloritas eo quoque adjuvalur, quod capiiaalia quaeleges.e. sin
Ghisiano et €avensi'excipiu'nt (infr. anno Ludovici terlio edenda) ejusdem fere afgumenti sunt, ita ute dem
coiislilutione vix acne vjx quidem ila efferri potuissent. Additionem alteram ej_ CodiceBlankenbuf ensi
. • •, - ~~~\ - ' ' •
proferimus... . .,
UAJHTOlA a QUJEADMTA SUNTA.D1EGE5I LASGOEARDO- B nOs considerantes utiiilatem nostram et populi a Deo
RUM. uobis. concessi, eaquaeab antecessoribusnostri xe-
. Inhominedoininipostri Iesu Christi. Karolus, .di- gibus Ilaliae in ediclis legis Larigobardic&e"ab psis
*
Mnp nutu cpronatuSj Romanum regens imperium, ,editae .praetermissa sunl, -itixta refumet-'tcm bfis
sefenissimus augristus, omnibus ducibus,. comilibus, considerationem addere curavimus, silicet'ut ne-
gastaldiis.. se« cunctis rei publicae. per provhicias cessaria quae legi defuerarit supplerentur,- et i r"e»
Jtaliae a nostra_mansjieludine praepositis. Anno.ab busdubiis non quorumlibet iudicium arbitrium set
incarnatione domini poslri.Iesu Christi .801, indi-;: uoslrae regiae auctorilaiis sanclio pfaevaleret; Ca-
etione nona s$ annd verb regni nostiii-in Frantia pitula auterii quae nobis addere placuit, haec urit.
.35;.in Ilalia 28,.eonsulatus autem nostri primo, cum 1j De cartis donationum faciendum '.' Si qhis'31 an»
Italiam prbpler ulililalem sanclae.Dei ecclesiae-ac 'gobardus,statum humanae fragilitalispraecogit 'ns,
rpr,bvinciafum,<iisponendarum,venisSemus,-et multae pro salutem animae^suae de rebus suis-6"carta do-^
adque divfersaeper urhes slngulas anie conspectum .nationis ciiiUbet -facere voluejit, rion sicuf a enus
nostrum quaestiories tam de ecclesiaslicis quam pu- fieri solebat, ius sibi vendendi 7, commutandi, per
blicis ac privatis rehus discutererttur, pleraque sta- .aliamcartam easdem res_alienandireservet,; se ab-
Gm recitata ex Romana seu Langohardicaiege cqm- 7 solutefaciat nriusquisc{uede rebus suis quod ve lit*.
"pefenti sententia terminata sunt, quaedam vero in et noverit sibi a:nostra autoritatepenitus interdi tum
noslri examinis arbitfium ad tempus dilala, quorum • duas de eadem rem facere donationis. Set post uanl
ihdicialis sentenlia a legislaloiibus 4 aut penitus unam de rebus suis tradit,ionemfecerit, aliam d ip-
bmissaest} autaposterisoblivionitradita. Quodcirca sis faciendi nullam habeat potestatem 9. lta 10"ta ien,
-'•-' '
VARIANTESLECTIONES ;
^haec insbriptio exsiai nonnisi in Cod. Tegernseend; iri quo formuia.Aa n. "d n. I. Ghristi deest. e E eesl
1-;S. 6. 8ita superposito"VIII.1. YIU. 2. 4 legis latroliibus
' 3 4 b. - faciendum statuimuss
si 4 b. s TO-
luerit iudicare vel cartula d. c: f. 5. 6. V., Vn~M. donandi. c. 5. 6. Vn. M. velit, nisi serv Terit
sibi et.usunifruc.lum de febus suis dalis loco Deo.cUcato.sialiler sibi placuerit, et nosc t Vt
~ordinationem "
Fri- 9_p.ekcepiis rerius tradiiis euntis-.In hoslcm sepe quidem. Ita etc. V. Viu E. Eidem-2.4.
' - ' - ' "*
•: "ROf_E_ . '. ['.'-'
^ fcapitula isiaprimus vuigavitYitusAmerijaciiius. D capilulorum cohslat ,noh uno loco actum fuis e de
"Yctus illor.umexemplar exstilisse Mutinaesevo Si- - legibus emendandis, sed-pcr urbes'singulas ante on-
,{*oniiipse scribit in.Ubi iv de.regno Italiae. Yelustis-" speclum principis variab quaestionesfuisse BAEZ. agit tas,
simum hos nacti sumus in bibliotheca thuana; ac ac vaiia capitulanecessarialegibus'addita:
h . iloec lex specialiter incipit de -Langobardo sed
^praeterea'oclo i^ta capitula emendaviinus ope duo-,
_rum-veterumGodicumriiss. bibl. regicc.De tenipore geriefaliter finilur cuni dicit >:Sed absoluie ciat
iipn ambigitur quo illa constiluta siint, de loco uoh unusquisque, »_utait glqssa vetusin Cod. reg. siis
conslat. Sirmondus exislimavit ea Roriiaefuisse .pro^- tamen hujus legis maxiine viguit.iiiter Langdba dos,
um
mulgata» Attamenex Chionicb Moyssiacensi colUgi quieam frequenter afferunl in chartis dolati nsis
iiosse videtur condita illa fuisse apud^Rayfennami quce exstant in "chaftulario .niohaslerii_Casauri
tpio se mense 3uriioanni-8*01 contulisse Carolum-lmp. el in chartis fnbhasterii IS.Bartlioloniei deCarpi eto»
1
tetatur Eginhardus. Cerle ex prsefalione istorura lonii, YI Italiae sacrae, pag. 1278 et 1282. ID. '
I .
 213 CODEXDIPLOMATICUS.— CAPITULARIA.— AN. 801. , 214
ot-usiimfruetum si voiucrit habere *, per precaiiam ... A fur vel lairo comprehensusesl, cqnpbnere.15cogatur.
res traditas usque iu lempus diflinitum possidendi 8. ,Dc servis fugacibus1S.,Ubicpmque intra Italia
sit concessafacultas. '. - sive .regius, sive ecclesiasticus,. vel .cuiuslibet-alte-
,*~:DeiierivannoJ/Si quls liber, conlemlaiiissibrie rius hominis servus.,fugitivusinyenlus.fuerii, ;ado-
noslra, eaeteris in exercituin pergentibus, doriii re- minq sup sine ulla annorum praeseriptione vindice-
sidere- praesumserit, plehurri aribannuni «ecundum tur ;•ea tamen <ratione,si dominus Francjis.siye Ala-
lege Francorum, id est soiidbs'sfexagihta, sciat se piannus aut alterius.cuiusiibet-nationis.sit,' Si.vero .
•riebere conponerc. Similitef et prb contemtu sirigu- Langovardus apt, Romapus fuerll, ea lege seryos
lorumcapitulorum quaeper rios.rae regiae auclori- suos.vel adquirat vel amittat, sicut inter _e_os antiqui-
tritishannum promulgavimus', idest qul'pacem tus esl constituta. _ . . ,, ,
-QcclesiarumDei, viduafum, orfanorum, et pupiUo- CAPITUL.V ADD.KA 1X..C0DIGE SANGTI 1>AULI. -,•'
rum ac minus' potentirim inrumperit -, sexaginta 914.De qualibet causa. Si quis cuni .aitero de.qua-
"
-Jsolidoriim multam exsoivat.' ... , . libet causa conlenlionem .habuerit, et testes conlra
3; Dtrdesertoribus. Si quis adeb conlumax aut eum pe.r iudicitiinp.roducti fuerint, si ille falsqs eos
-euperbus exliterit, ut, dimisso exercitu, ahsquc.' esse suspicatur, Iiceatel^jiUosie.stes,-jquos.melio-
-iussidvel licenliam regis domum revertalur, et qubd " jes pp,tiierit; contoaeos pppgnere,-,ut.veraciumtesti-
•nos-Teudisea4 lingua dicimus/.erisiiz * fecerit, ipse monip S6-falsorum lcstium -per.vcrsilas superetur.
4it feus riiaiestatis vitae periculum incurrat, et res Quod.si ambae-partes teslium ita inter se.dissensc-
eiusiri iisco ribstro socientur. '."' rint", ut nullalenus una pars alteri cederi vellit,
•• 4. De latronibus. Si quis lalroriem a mortfedignum id ,estex 18ulraqne partc .
.elegantur dups-.ex-Ipsis,
_sibiad occidendumtraditum servaverit, et vitanr \a- , unus,-.qui cum e-xcu_is",ctfus--bus"ineampb dis-
dignb cbneesseril, riiedielatemdamni pfoptef qubd xernunl 20 utra pars-falsitatem, utra veritatem suo
traditus est *; componat. Etidehi;lalro, si rursumln .jeslimonio sequatuiv.Et.canp_iioiii.qt_ivictus -fucrit,
latrocinioiuerit coripreherisus,quod prius.debiierat, .propier pej iurium guod ,ante ^iugna commisit, dex-
'
•capilalissen.chliae ^6^110^' exsblval, . tera- manp amputetur. Gaeteri Yero.eiusdem"partis
5. De mancutioricnvqualibet. Si jquis alterum prae- "lestes, qui falsi apparueihil, manus suas' redimant;
-sumtivesua sponteeastraverit, 'etei amhos ieslicu- ..cuius."" 1 compositionis duae.2Sj)aftisreiscontraquem
-los -ampiitaverit, integrum Yvidrigildumsuuriiluxta testali sunt,..denlur., teriia pro fredosolvatur. Et in
conditionem personae ^coriponat."Sivirgam abscide- sepulaii quidem causaiiuiusceniodi ieslium diversi-
rit, similiter. Si unum .es.iculumi; medietalem sol-''„ tas campo comprovetur; inecclesiaslkisautem ne-
vat. Hoc de oculis, mariibus, et pedibuss, vel de.'• ^goliiscrucis iudicio rei veritas23•*inquira.ur. Hocet
lingua sancimus, ut siurium eorum abscisuin"fuejit, de timidis adque-inbecillibus" seo inilrmis-qui'"pu-
medietas c widrigildi; si "ambp,integrilas"pro. "facli '' -s
gnare non valent,.nec propter iioc iustitiam suam
'omendatione conponatur. carearit.censuimusJacieiidum. Tesles vero deijha-
6. -Dealdioriespubiicisad tus publicumpertinenli- livet -Gcausa non 'aliunde queranlur, nisl de jpsum
tms. Aldionesvel aldianae ad'-iuspublicurnpertirien-- -cbniitatum in quo res unde causa agitur posite sunl,
ies-.alege-Yivant in Ilalia iir servitutem doriiinorum i quia non csi credevilem2'.,ut veLdestatum^hominis
-fcuorurri *, qua fiscalinia vel lites*10vivuritiu Francia., ,<\eldepossessionemrGuiuslibelpe"ralios.ineliosreiveri-
' 7: De
latrbriibus. Siquis fureiri vei latronemcom- tas eognosci" *valeatquamper illis quivicinioressunt.
•pffeh_hdofit,-eteuni*inderiiriein'diin'iscrit,.'nequeil- . --.10..Si quis in:alienaf)atria SDl)ubi.velproplerbene-
Irini adpraesentia "ducisriut tbmilis vciioci serya-- fieiuni,velpropter.aliamquamlibetoccasionem81assi-
toris, qui -nissuscomitis est,' addtixerit,'et de boc) due conversari-solet,de-qualibelcausa31*fuefitinter-
facto vel nequilia posthac in praesenlia iudicumi pellatus.berbi 82gralia de conquisito.Suovel de manci-
convklus fuerit,'ipse damni aestimatlonem pro _juo» n -piis,-hibisecundumsuam iegeniiuslitiam-faciat,et ciim
- --~ • VARIANTESLECTIONES. -
_=
1 siv.hi.deestini. '/ '''.''.'..'
8 3
3. -. .aribando 4b. inrupefitrapiumve inffa' patria fecerit, aut alienas domo
incenderit, vel cum coUecfa c
multiludine. vim .cuilibet iniulerit,. sexagihta 5. 8.-et Larig: 6 excepto Es-
terisi. '''iheodisca 3. ereslig 1."erilex 4. eris lex 4 b. eriliz. V.8eriz Vn. erislig *6. est, pro latrone
adparlem publicam comp. Mut. V. Vn. .» sentehtiam"vitam i. et p. deest 1. s. quaris hoc arilur
vel I. v. in Italia 6. 10lides 5. liddi 41). lidi V. Vn. M. J1.p.iudicis ducis aut comitis loci s. V. Vn. Est.
(c.vel loci s.) 1!ad pariem publicam c. V. Vn.' i3 loium caput deest 1: 2.5.^ i... in ,cod.,1_alio locb legitur.
-.uEandem legemnonnullismututam repeliit HludowicusI. annoSil, v. infra. ""'ci contra cos alios.C/j. C.
16testimoniumi." assenserit 1. iedeest4. 19discutisClt.C. so decertent Ch. desupt
" -1.cmiisnsq'uesolvatur
a6
€/i-C. "dee.l. s3ueritaiis-l„ inbeliicibus-1. -s i.e. ne. — ~Ch.".C. : ut iiullalenus. qualiue .1-
^decreyilem-l. credibileCft. C. **.testatrim1.- ;'' cognosciil. 30paliias-l; . 81accasslqneml. ^^causam
..Ch.TeA.-, "?~b.,g. dec._.. v.de_m.' desunt Clt:G.'et Langbbb.' ' ' '['.',.. .' '.:'-".'.'"'--.
• ' ' ' " ' -: ' ' " " "' ' * - ' '-' '''
NOTJS. - .- -'
a - Post teitium furtum, i ut ait glossa inteiii-' ., ' .c i Per hoc nolalurquod bbc lex laniurn ad Lan-
nearis in uuo Cod. reg. RALUZ." - ut liabelur in^eademglpssa:.In.
gobardospertinet,
. h-~ Rabenti duos,-J. inquif eadem glossa^ i'Sed;si d In uno Cod. reg. legitur : Quqffiscqtmivsvunlii-
unicum lantum habenti illumamputaveril,duaspartcs beri velibi vel in Francla. ID.
^isius prelii componat, sicut de oculo. i ID.
 B< CAROLIMAGMOPP. PARS I. SECTiO PRIMA. _ 216
|{5._
lalibus " coniuratoribus 5 quaies in eadem regionem A _\ CAPITULA ADDITA I 3JICODICE
- foi. 8ff, 90.
BLASICEKBCRGES I,
vel provintia secum habere poluerit, legitinium sa~ - .... I --
gramentumiuret; exceptosiquis euttidfestato s.iio3, id ii. Hbc nobis precipiendum est ohiriibus ogni-
estde liYertatesuavel dehfereditatfemquameilpater .., tum facere, ut infra icgna Christo propilio: ostra
suus -moriens derfelinquid-, appellaverit 6 : de is ommbus iter agentibus nullus hospilium d eget,
dubbus liceatIllis sagramentuminpalfia,id festinle- mansiqnem et foeum, simililer pastum hullu cdn-
1
gitimosui feagramenti sui ldco, iuraildumofferre '; ei tendere faciat, exceplo injpratoyel messe. -
is qtii ctim eo litigalur, si vellit, sequaiiir illum in 15. U.tliberi iiominesnullum obsequium miti-
patriam suam ad ffecipiendumillum sagramentuih. bus faciant nec vicariis, nequfeiri prato ne ue in
8
Ipsetamen primo in feodemlofeoidem Iiubi inter- messe, neque in. aratura aut in. vinea,-et eoq" cluni
pellatus est, satisfaciat tam comitiet itidicibusquam uilum vel residuumnou solvant,excepto hariba ajo-
aversario SUOteslibus provando, quod rein qufeque ribus vel his qui legatibnem,ducunt.
hab eo requiritur patri suo - ei derelinquid. 16. Ut a publicum bapiisterium in .nulla p rrbe--
41. Ut bmhis solulio adqiie conposilioque in lege cliia esse debeat nisi ubi episcppus cons.ituer t -cii-
Saligacontinelur,-inter Franebs "perduodecimdi- ius parroechia esl, nisi tantum si necessitas vene-
nariorum solidosconponatur,- exeeplo Iiubi conteri-."I nerit pro infirinitate aht pro aliqua necessltat . 11P
iio "contraSaxoneset ^"risoiiesexorfcafuit, ibi volu- presbileri quos episcopusin sua parroechia . nsli-
mus ut 40 -• dinariorum-quantilalemsolidushabeaf,, tuerit, in qualicumqueloco evenerit licenli ha-<
quem vel Saxo vel Frisio et partem SaliciFranciia' beahtj iit oninino sine ibaptismonon morianlu .
_cumeo liligantis 1Ssolvere debet. - 17. De h modis fexcpmmunicaiionum tam de cleri-
12..Ut de stalo suo, id cst sde livertatem, veTde cis quam delaicis. Si quis p_resblter.abepisco o suo
hcredilalcm, conpellandusriuxtalegis conslifutionem degradalus fuerit, ej, ipse per contemptum bstea
.manniatur. De celeris*>vero causis unde quisralio- aliquid de suo ofliciosme comeatu facere pr sumr
nemest redditurus,-sipost secundamcomilis admu- pserit, et postea ab episcopo suo dorreptus v 1ex-
nitionem aliquis ad mallum venife noluerit1S, rebus communicatusfuerit, qui cum ipso communic verit
. eius in bannum missis venire et iusliliam facere scienter, sciat se esse excommunicalum. -- -. .
conpellatur. _ - 18. Simiiiter quicjimque clericus aut laic s vel
43. CuiusfeUmque hbminis pfopriefas bb 'ferimen feminaineestum commiserit, et ah episcopo su cor-
.aliquid hab eo commissum in bannum fueriteom- reptus se emendare noluerit, et ab ipso exconi uni-
missa,-et ille Te cognita i6 ne iustiliam faciat venire p catus scienter, sciat se lesse.exGommunicalum.Et ut
distullerit,- anminique-bae diem in eo hanno illum sciatis qualis. niodus sit istius excommunicatl nis _
essed7permiserit,-ulterius eam non adquirat; sel ipso1 in eclesiamnon debet linlrare, _nec cum ullo chri-'
iisco regis societur. Debitum-vero,quod his cuius1 sliano.cibumvel polumsumere, nec eius mune a ac-
, ea fuit solbere debuil; -per comitem ac niinisiros cipere debet, vel osculiimpprrigere, nee in or tiond
eius iuxta examinationemdamni18,de rebus movili- se iungere, nec salutafe antequam ab episcop suo
'bus.qni in eadem proprietate 1Siuvenla fuerlt, his• fuerit recpnctlialus. Quod si aliquis se. clam vent.
quibus idem devilor fuit exblvatur-.Quod si reruhi quod iniuste sit excommunicalus, licenliani h beat
inoviHumibidem inveiilarumquantitas soa'd compo- ad metropolilanum epibcopumvenire, et ibide se-
sitionem -npn sufiicerit; de inmovilibussuppleatur,i cundum Ganonicaminslitutionemdiiudicetur.; tin-
et quod superfuerit-, sicut.diclum esl, fiscosj-egis» lerim suam excommunicalionemcustodiatj Q od si
Si nihil ' '
•possedeat; supef conposilionem remaiiere
"aliquis isla omnia contempserit, et episcopus ini-
poluerit, tolum in illam expendatur; Si-aufem-ho-• me emendare potuerit, regis iuditio damnetur.
mo ille nondunicum suis coeredibusproprium suum' 19. lllud ° preterea per omnia precavfenlesp ohl-
divisum iiabuil, convoceteos comes, et cum-eis le- bere decrevimus, ut huUus presummat ante nnos
. gitimam divisionemfaciat; et tunc sicut iam diclumi n pubertatis, id est infra aetatem, puerum velpu llam
est partem eius fiscos regis addiciat: et compositio- in matrimoniumsociare, nec in dissimili aelate sed
neni deeam iuxta.modum superius conpreliensum I coaelaneossibique cbnspncienles52.MultaSsepi s ex
liiis ad qrios ilie legibusperlinet hecsolbat.21; - huiuscemodi nuptiale ^ontractu ruinas anim rum
'VARIANTESLECTIOKES. - I
"• faiibhsexepto in pfbbahda vefitate cartulac vocalae falsae quales V. Vn. E-. s c. lanleh libe is I.
'
V; Yn. E. 3 suo ita ut aclor aut holit aut nequeal probarg vel V. Vn.E. et palre suos"1. " derel quid
e. dereliquit rel.. 6 a. nisi actio fuerit de investitura de V. Vn.E: 1bfferel. o. seilicet si appellatoi- noh
euni suuni servum esse in eadem pafria ubi iit appellatio; El is V. Vn. E. 8 p"bmo
poluerit probare9 10
1. priusre/. pater sutis Ch. C. A. V. Vri.et reh in irancia Cli: in francia et 14 nbicumque F." V t JE
11 Mur. \JL,-codicesotrinesaut XL aiit quadragintai ls francium L; ^liligantes-l. celero 1. 1Sslnol leris
1. 16cognitam1. " baimum iesset 1: 1Sdammim 1; lSproprietatem 1: ;a0quantitalis. 1. d est
exsolvat. 22 Consocientescod.
.WTM. \" _ .
" cf. 75S. Vern. 7; ' . c ApudMUratoriumintey .eges CaroliMagnicapt
- > cf. 75S; Vcrn.'9-
 U7 CODEXDIPLOMATICUS,— CAPITULARIA..— Asr.-801. 218
iactas audivimus, et lales fornicationes perpetratos, J_. 25t De ecclesia quae antea sacrala fuit, et pro
•
qiiales nec iriter gentes : ita plane, ut cum contige-' qualibet bccasiprie aut incehdio allare eius iiiit de-
iit puerum adultum esse et puellam.parvulam, et e structum, licentiamhabeat pontifex in eadem iteriitn
contrario si puella maturae aetalis et piier si tenere, altare construere. Quod si pontifex avil pib sencclule,
-et per virum cognala et socrus -deprehendantur aut prb egritudine ad ipsum sancluni locuni ambulare
adultere, et prbpter puellam fratef vel paterpueri minimepotuerit, lunc ille presbiter autqualiscuniqiie
tantipeccaliflagitio pereant inrelili. Unde qui haec custos perconsilium plebis adsUum pontificem allare
prohihitade ceterousurparepresunipserit,-'ab-oiuni ' deferatadsaerandum; etipsepresbitefperauctbriia-
aeclesiasticocbnsor.io sit alienus, sed nec ad l pu- lem pbntificissui in lbcoconstitutoordinare debeat.=Et
hlicis sit inmunis iudiciis. si ecclesianoviter aedificata fueril,-nullusepiscripus
20. De coniunetione parentelae/neque. in .quarlo habeat licentiam, sicut superius legitur, presbilerum
neque in quinto genuculo coniungere presuriimat transmittere,- sed ipse pontifex ' - -pefgat- virtules"C0n-
aliquis; et _si quis presumpserit, a sancta commu-' locare "velaltaria-Saerare. . .-
hionesit aienus.' 24. s n Vt a iudices- sivertntssi ftscales freda non
21. Ecclesiae vero quae aedificantur per singula exigant prius quam facinus componatur''.- Hoc quo-
loca, nullus episcopus audeat sirie_dbtecclesiarii sa-.-13Jpieiubemus, utiudices supranomiiiati'sive,.fiscales
crare," qiieque %acralae fuerint, sinl ih polestale de quacumquelibet causa freda-non exigantprius
episcopi. Quod si quis.cumqueiaicus exinde porlio- , quani facinus coniponatur., Si quis.aulemper.Gupi
hem querere presumpscrit, ipse^eclesiaeclaudantur, diiatem... ista. transgressus fuerjt,. legibus. conijio-
:et populus ipse a eoniniuriioneprivelur nat °. Fredum autem nori illi iudici tribuat \ cui
22. De sefvo vero et liberto, riisi tradatur a do- culpam commisil, sed illi qui solulionein recipit;
mino ipsius in "manuppnlificis, nullus euni prc- tertiam partem coram testibus fiscb tf ibiiatj ut pstx
summat ad sacerdotium promovere.' - perpetua stabilis permaneat. _"*
' '
_-,'- YARIANTESLECTIONES. _. ".., ......
~ i. e. it, * nunlerus deestin cbdice.' zd(aec'ex el Blankenbt h
cqd_.Jegernseensi ' ,edimusi componaut
Bl. " pro cupiditate Bl. 6 conponatur T. I. eum ' c. Blf ' 1. scillcet-reus V.
'
- -
.- . NOT_« ""-". :; ' ' '
a Ibid. cap. 90 et 127. _ "_ .''...'' ,
" ; CAPITULARE A'QUlSGRANENSE__(An, 801, Nov.). ... ., _.

. Codicum",inquibus capitularehoclegitur, ahliqiiissimus-est: 1. C. bibl. regiae Monacensis, inler libros

S. Eminerammi Ratisbpnensis F.llsignatus, memb., saec.ix. Evolvi praeterea: 2. C. bibl_regiaeParisiensis
fnter, Suppl.iat. n. 75 signatumm. ssec. x, cunwpio: 3.C. Yinceritii Mfetlensis,qub Sirmoiidi el Baluzii
editiones nituntur, ut supra monuimus convenit. 4.. C. Amlaginensis monaslerii, saeculi x, apud Marterie
el Durand Yett. SS. et Monumerilbrum Cbll. t. VII, pag.-26. capliula eadem qua nos inscriptione, sed or-
dinepauluhiTiidiversb, sciiicet capp. 3, 8, -4,-6, 7, 5, .1..2, 9, 10-16, 17r2I, sistit, subjectis capitulis sex,
quae in rchquis Codicibusnon exstant. Capitulare in utroque CodiceParisierisi referiur ad aniiuin imperii
primuin-, quo, scGundum-annales
- Juvavenses, Carolus"mense NOvembristjnodumexamindtionisepiscoporum
et ctericorum(ecit. --.-•,..
*Iia!CSUNT CAflTULAEX DIVINAUUM SCRIPTUItAnUM SCRJ-C <luesacerdos euangelium Ghrisli populo-pratedicet°."-
- PTIS J,- QVM ELECTI SACEIIDOTES CUSTODIENDA -. S. Ut unusquisque sacerdosorationem dbminicam
ATQUEADIHPLENDA CENS_UERU-.T\'
1. Ut cuncti saccrclotesprecibus assiduis pro vita et symbolumpopulo sibi commissocuriose insiiiuet,
'et imperio domni imperatoris." et filiorum ac liliarum -ae lolius religionis sludium-et-.chfistianitatis.cultum
- •-'-., ' ., ,
eorummentibus-ostcndat.
salute; orent.
2. Ut unusquisqtie sacerdbs cotidianis adsistat 6. Ut unusqulsque sacerdos. cuncfos-sibi* perli-
oralionibus"pro pontifice cuius gubernalur regimine. nentes erudiat, ut sciarit qualilef "decimas tbtius ' "•• '
3. Ut unusquisque sacerdos ecclesiam "suamcUm facultaiis aecclesiis divinisdebite' offerani.'''
' 7. Ut et 8
rinmi diligeutia aediDcet8; et reliquias sanclorum Ipsl sacerdotes populi suscipiarit 'deci-
ciim summo sludio Yigiliarum nbctis et divinis * ofli- ' mas, et nomina eorum 8 ct quicuriiquei0 dederint
- "
ciis conservet °. - scripta habeant,-el secundum auctoritatem caiioni-
4. Ut omnibusfestis et diebtis dominicis rinusquis- '"cam cor-am*tcslibus'dividaiif. TEl ad orriahientuln
YARIANTESLECTIONES._,.','
1 scripta 1. s deest 1. 3 aedificat 1. . 4 sic. 1. \._ 3. 4, diurnis corrigit B. 5. conseruat 1. cprae-
10 ~ "-' '
dical I. ' dibite 1; s deest 1. 9 eoruin-q. 2.3. quaccumque recte i.' •
-"''-- *
NOf-E ':"; '•
>.In Codice Oxoniensi, ex quo Speimannus riaec '' Ebofacensis, sub cujiis nomlne ea Spplmahnus edi-
ut idein
hapitul.aeditlit in fbinb I Coneiiiorum Angliae, pag. dit cerlurii est. Iino in Codice Oxoniensi, iriserun-
258, liic erattitulus: llmc sunt jura sacerdolum seribit, antc lihi'uin - - - ' "' - Egberti
pccnilenlialeni - - "-
yiios teneredebent. Non esse Egberti afchiepiscopi "tur; RALUZ.'
 '219 fi. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO PRIMA.' ^O
ecclcsiae primam elegaiit • parlem, securidahf aii-'.A W.^Vt nullus sacerdos.quicquain '."fctimI iamen-»
_tem ad risum pauperum yela peregiiiiorum' per co- toliuref, sed simpliciter cum puritate et veritate
rtim maniis inisericorditer cum omfii huniililate omniadicat." . .
dispensent; terliam vefo pairtem semfelipsisisolis a
20. -Utcuncli sacerdofessi jonmibus illis nfiten-
sacerdotes resefvent *.
tibus .eorarii ciimiiia , dignam -poenilentia eum
. ; 8. Ut gnines sacerdples.hoiis competenlibus _diei
sumniavigiiantia indicentso-; et omiiibisinfir-
_ et.npctis suarum .soneiit.*' aecclesiarum signa, et mis aufe exitum ipsp vilae vialicum et comm niouem
sacra -rl^nc° Deo celebrentT oflicia, Jet -populoseru-
corporis Cinisti miseficordiier-tribuant. - ' .
.diant,,...-quomodpaut.quibus Deus addrandus est i . .-, ... -
i-orist .,. . . . .....-, . 21. Ut secundum.defiiiilioneiiisancibium atrrihi,
-. • 9.-Ut «ullus sacerdo.sIn doroibus vel-in aliis locis, si q"is infirmatur, a' sacerdotibus okb sai tificalo
nisi in aecclesiis dedicalis, celebrare missas 8 jau- cumoralionibus diligenter uriguafuf.
..deal,rnisi riecessitas compellit 9. , , -- INCODiCE IIV H.UCSUBIICIOXTUR •
_ .1
.10.":Uta* 10cunctis sacerdolibus ius et-lempus ba-
22. :De nonis cl \de_cimis.Yolumns afq e iube-
ptismatis teriiporibus congruis, secundum canonicam j •
-instilutionem, caulissime.observctur nms, ut de brimi cbnlaboraiu et ^e viiio_ t foeno
" 14. Ut omnes -sacerdotes fldeliter et pleniler ab.Oumibusnona et.deci ja per-
quibuscumque lioris splyalur. De nulrimine vero pro decima Sicu hactc-
omnibus lndigenlibus baptisriiu'm,irififniitatis,caUs"a, nus consuetudo fiiil ab
• oniuibus obseivetiiF. Si qtiis
riiUgferitisSime tfibuaht. .
tamenepiscoporuhi luerit qui argenlujn pro iioe ac-
'. 12. Ul nullus presbyter sacrum oflicium sive J1
Ciperevelit, in sua maneat .polestatc.
bfipiisiriatlslasacramenlum, aul aliquitdonorum spi- 31rem suam abeanl.
13 -23. De antiquis ecctesiisut
ritualium, pro aliquo praetio vendere praesumai, -Ut
ne vendenles et ementes in lemplo coluriibasimiten- nec.decimis nec aliis possessioiiibusprive fur, ita
'irir ;'.u(~pro iiis qiiae adepii "sunt, gratiarii divinam -utoratoriis trjbualuri. . , ,
non praecia u coricupiscant lerrena, sed solariiregni 24. De spirkatibus filiolis. Dcinde praecepi us| ut
coelestis gioriam promereantur accipefe. imusquisque compater vel. proxinii spiiital s lilios
13. Ut nullus presbyler a sede propriae 15sanclae suos catholice instruant.
aecelesiae suVeuiifs"lifulb'ordmatusfuil,""an_bItibnisw
25. De sacerdotibus. -Ut iuxta apostoli voc m irre-
causa ad alienam pergafaecclesiatri, -sed in eadeih-'
devotus usque ad vitae permancat exitum; - G prehensibiles "sintet moribus ornati, et ne uaqua-
"
"If.^Ut ntillus ex sacerdotum numero ebrietalis' :quam tjirpibus Ipcris ..deseviant. iuxta 111d quod
' .ailscriptura.: 'Nemomilitans Deo hnplicat.se negotiis
Yiciumjjulfiat i?,'nec alios cpgalper suam iussibriem
inebriari. ,. - . _ _' > - $ae'ularibus,ut<eiplaceafsecui seprobavif.Etn turpi-
hhs" 'litcris:*et usuris non solum ipsi abs ineant,
1*5.Ut Bullus sacerdos "extranearum -mulierum veruin
- Iiabeat etiam plebes sibi subditas abstinere in truanl.
fairiiliarifalem; nec in Sua 1? dbrrio, in qna
9
^ipsehaliilat, nullam '- muliefem .umquanjpermiltat ^ ,26. De incestnosis. Ut incestuosi iuxia ca onicam
habltare. . sententiam poenitent a multentur. Qui vero ecimas
6.-J.ulli sacerdotum iiceat fideiussbrem.2iesse;: . post crebras admoriiliones et.praedicaliones aperdo-
. neque, derelicta propria lege, ad '--secularium a?iu- lum dare neglexerint,^excommunicentur; iu amento
•
dlcia accederepraesumat. - - ;.•-• vero eos conslririgi noIuinu"s>
;"•- 16ij.i2i-Ut -Vjuipossessionem aecclesiae vel paroe- 27. D_ediscrelione incorporis et sanguinis, Domini
2t
chiam per triginla annos sincalicuiusinlerpella- •perceplione. Cavendum est enim, ne si jiii ium in
. -lipnptenuerit, iure perpetuq possideat., Si vero inde longum differatur,1 adpemiciem animae p -tineat,
..crebro repetjtum fuerit, fiat.dtligensinquisitio. Etsi D diccnte Domino : Nist man.iucaveriliscarnerri lii ha-
euin qui repelit,' iusteipiaerere patuerit, "adhibilisvve- . minis et biberitiseius sanguinem, non habebil s vilam
. raeibus, et. nohiljbus_.testibns qu.od repetit eonlir- in nobis.—LSi vcro indiscrete accipiatur, ti endum
^mando vihdicet. . ... et illud qtiod ait apostolus : Qui manducat t bibit
_ _.-17.. Nemp.ex sacerdotum numerp arma pugnan- indigne, iudicium sibi manducat et bibit. Iu. a ergo
..lium umquam portet s<j neclilem contra.proximum apostolici.documentum prohare se debet hbm -et sic
tillam excifet. de pane illo manducabeet de calice bibere, t vide-
18. Ul nullus presbyterorum edendi aut bibendi licet abslinens se aliquot diebus ah operibu carnis
" ' '
carisa ingrediatur in taberriis ".: _" etjpurificanScorpus animamque suam praep ret se
YARLANTESLECTIONES.
. -.- •*eligant %,;5. \ p_..,alquep. i. 3 soli 3,. , * reseruant 1. c s.onant, L E et sacrata 2.,3. ? cele-
j..br,ant.-i..8 missis 1. , f n. n. p. desunt,%. 3.. 10deest 1..4. . u. sine 1." ,.labaptismate S. 1. baptis "ale4.-
.f3;aIico" 1.. unonp..npn.c. 1. ls propria 2.3.. 16amriioiiitioriisI. 4- ."'.liulriet 1.'. i8'sno;l." -1 uilani
2. 3. s0 permittit 1. il fideiussorum 1._,l* a 1 -- secularia _!. ' 3. -\Iioc cqput. deest_.il.i. 5tparoechie
corr. pafroechiam 2. *' excital 1.' s'labernas 2, S. ss ~'s s. "in o. "1: "s Iiidi-
porlat. quiquamjl.
caut I. H ut non r. M. !
 .221 CdDES_DSPLO.MAtlCU$..- CAPITULARIA.—_A...,80_., m
ad percipiendumiani.um sacramenlum exemplo Da- A opere coniugali ah heri et.nudius tertius, nequaquam
a
ridjjqni.nisi se corifessus fiiisset absiiriuisse se ah panes propositionls sacerdble accepisset.

MANDATUM DE SAXQNIBUS tfBSibiBUS IMPER.VTORi jVIOGUNTiAE rPRjESENTANDIS,

•.
[802, Jari. aul Febr; Ai_.aisgra.ii_) _ :.

' '•rHen.hfMiani'cujUS opeb^ini.'Ussermannu"s'to,mo:I ProJrpmi-Germaniae sacfip, p. g mandaUimhoc pu-

^h.ici iuris-feceral, #nno 1820, in inqnasterip SanctiCcidici Paulf.in.:Caiiiitliia _conslitutus., integram ,it,erum,ex-
raeiribr. canones ccciesiasticos cbniinenli et sceculo
scrip-i. Constat duobus Ipliis membraiiaetenerce,
Tionoexaralo, s_eciiioui videre est xiv, -issutis; seilptura'=6staiiiii circiter post":Gh"fistunriiatrim bciingeii-
"-lesimi.Edictmnprimis anni 802imensibus, ciiniimperalpr.Aquisgrani.conimorarelur ascribendum esse,-eo.
tialeU'quod(5aroluseo.lanlum arino et anno ascrihereiur, .7^4 pascliali l.empore Erancpfurfi, in.suimrbanis M.oguntim,
cumannis posierioribus demum
-moraius sit. Annoyero 794,minus commode ' maximus Saxo-
riumobsidumhuinerus in manusTegisincidisset'. .,*..'
*€;elerhmnomiha episcoporum3etsbbaiis, 'seilicet Basileensis, Lonstantiensis, aiiguslirii, et Augiensis,
hicdeiis taritumSaxonibus,«pii in Alamannia tenebantur, jamque'per episcopuui-RasileensemHittonemqua
>comitemimperalori adducendierant, scrmonem esse pro.dunt. Coniilujn ri.oniina rionnulla in cbartis Ala-
mannicis ejus cevi occufrere Ussernianiuis animadvcf.il,an. ScilicetHitioiiem an.'809 in Alb.viiripara circaDa-
niibiiim, Richriiriumari. 817, •Wannlngum in Nibtlgovia "802,Unrocum, Ripoirium In "Nibelgovihan.' 802,
- '-'-' - '" " " ' '• " ~'"' -'
Birtilbnem-inRertoldesbara. C"
BEWESTFAIAHIS ISTOS T-F.CIPIET-HAltO i_flSCOPUS'n ET B* Eredeger TiliuihEririamenaiii hahuil Birtilo
' '- ' ' ' IHTTOCOMIS. ",-,' - - Filium Macconls habuit^Yulfalduscomis '"'*"
'"- "> " ' YYendUlfumfilium Bernulff hahuit YTulfaldus
L-eodaefiliu"mBbdoloni
Adalradum'filium Marcradi' liabuit- h' Aino c epi- •' Dodonem filium Altbsliiiabuil Torro
" -
soopus : c - Sidugath filiuhi BennihchabUitBertaldus comis
'OdoiiemfiliumEmiiionlhabuitAnsbcrtusiconiis Ricobardhriifilium Urivani-habuitsBerialdus coriila
Eruin-fiiium Ranq habujt Richoinus -. ''Tredegariunrfilium^Wicliarii habiiit Walali
• CrailinciiliumThetinacriiabuit^Riclioinus.". •- ' 'Alahernum filium Tuloriis iiabuit * '
Yillyaldus-
-"Gerimfridfilium "Egloinliabuit"Egefio cpiscopus <"
. '" Aichardh -filiumFredred habuit Ado.deAlamaiiia .<..-- .; BEANGRAnilS :
-Theodoar-filiumAudradi habuit Winangus cbinis "-Bunuiifilium Thebtakerhabuit YVichartus
Baldricum"filium -Rotgcri habuil e -Geremaniius - ' Altbertum iilirirh Wilberni iiabuit Sindbert epi-
- ' -" ' " •
eorii.s- "-' ""'."' - scopus • * '" """""".
' filium Suiga.it hahuit Unrocus-comis - Hetti filiumMegi hahuit .* ''
Adalgaudum ' i Seiltting
- -" " . DEOSTF.VI.__niS.-:-- Iiaclamrirum-filiumSigimafi et Hitlrinfilium Fri-
-<*
Gerardum fiiiumMaCcoriisli"abuit'Sinbcrtus" epi- C-dileih.etBrunliefuniiilium Liullieri habuitWolfoltus
- - ' ' - ... - -DitniannuhiriliumOsmanrii habuIt'Y\TaIdb"'
scbpus
Hisi filiumBrunardi habuit Agino"" epfscopus . Pridamundum filium WarmuntiiiabuitEinhartUs
- ' .-.,-.
FiliumMahigisiiabuit iiantfredus et Maciinum filium 'Megitodi"'
Titbaldum"Jfiliurii Sigibaldi iiabuit^Ripoinus co- •Ruadhaftum filium-Dahctagihahuit 'Ruadharl' -
- ' .-.-..
-mis Hadaberoum filium Witradi habuil-Recclio '
" Yulferi filium Sieriiiabuit Audracus-comis.
-Wolfurichum-fiIium'Ebriches halinif Tilginoepi-
Hernaldumfilium Suitbardi liabuit'Waldo'ab..as.B, "•SCOBUS*
""EriwardumfiliumII Ala- -- ' su'nfinsumma-57.'- ' • - -
' ' '' rigildi-habuit"Erivaldus ~'
- T -. •'
mannus .
•
Isti veniantad Mogontiainmedia quadragesima. "
-""- -•-"-" „ '- -YARlANTESiLECT_ONES.
-^ 1 Tilbaldus«orr.' Titbaldum-c; s Buil cod; - . -
.-• . _. _.-- ," . NOTS. . .
'
*b "YoxiibiquefereVia/j.scripta,cxceptls lo.cisquos . _d'Coristanlicnsis,. -. . . - .- -. , ,
-aslerisco signavi. - - - - _. . .?. Vox orijissa.erat, locrivacuo relictc. , ,. .
b Basileeusis. •_ - - ... 1 Augustanus- .... - , _
c Idest, Agino,-Egino, Conslantlensis.;- , - ... B Augieiisis. . •.._-- __

' '
. CAPITULARE AQUISGRANEN&E.AN.SOf^Ea^ .' .

"'AmialesLauresliameiises, Sancti Amandij-Gcelferbytaiii et-JuvaYenses, ;Carblum imperatoria dignitale

hccepla in :Fraricia r.educeni,-merise',Maftioanni 802 Aquisgranl pladitum habuisse referunt, quo ei;nova
sacramenta rec.peret, et missos-ad exigenda^eanb iiniver-sopopuloe-lai jusliiias per-^oinniasna regiiafa-
ciandas Irarismitierei. Ciipitulacade-recdiiascrvavit Codex bibl. Paris. n. 4615, sacc. x, unde Raluziu»
ririmus vu!{.avit,cuiusque ad ttdem diligentei-Tecbgnitahic iterum^rodeunt.-' "•"- " '-. -"
 ~M B. CAROLlMAGNIOPP. pAfiS I. SECTIO PRlMA. -:m
'
_\. Delegalione adomno imperaloredirecta. Serenis- Aj Praecepifqueut"omiiihoirio ln lolo fegub rib, sive
simus igitur e"t christianissimus domnus imperatbr ecciesiasticus, sive |laicus,uhusquisque sec udum vb-
fiarolus elegit ex optimalibus suis pruderitissimis et tum et propositum'suum, _jui antea fideUtae sibi re-
sapientissimos viros, JEftm° archiepiscopis. quam ,el gis noniine promisissent, nune ipsum_promssum ho-
reiiquis episeopis, sim"ui<}u'e'et abbates _venerahifds ,. miriis eaesaris faciat: "Etliii qni adhuc ipsii riromis-
laicosque religiosos, etdirexit 1inuhivefsum regiiuin suinnbn perficerunt, omnes usque ad duod Imo ae-
suum, et per eos cunctis subsequentibus" secuhdum tatls arinum similiter facerent. Ei ut bmne tradere-
rectam legern vivere concessit;' Ubi autem aliler" lurpubiice, qualiter unusquisqueintellege e.possel,
;'qnamreble et iustbinlege aliquit essie*constitulum, quam Bmagha in"-Isto sacramento et <ju m multa
"bqc diligentissimo-animoexquirereaussiletsjbiinno. conprehensa sunt, rio_n,-ut muIUusqrieriu exlima-
teseere ; quod ipse _rionanteDeo-meliorare cupit.El Yerunt, tantum fidelitate donmo. iniperat fi risque
nemb-per jngenium suum yel'astutiain pefscriptam In uita ipsius., et-rie aliquem inimicum in suum r.e-
legem,utmullisolent, vefsibisuairi iustitiam h mar- gnumcausainimicitiaelnducat", ethettlicui nfidelita-
-rire aud.eat-vel.prevaleat,neque aecclesiisDei,,neque - teiUius consentiahfaut retaeiat;sedut sci t omries
'
pauperibus, necviduis, necpupillis, nullique homini istam in se-Tationeiai6 hoc sacramentum h . ere..-.
_. eliristiano.Sedomnesomnino secundum Dei'piriece- B ; 3. Pfimrim.uf uriusquisque el -persbna opria se
pturii iusta, viverent ralionem.iusto iudicio,etunus- ansanctp Dei seryitio, secundum Dei prae eptum et
quisque in suo proposito vel professione unianimiler secundumsponsipn-m suam, pleniter conse vareslu-
permanere; ammqnerc caripnici vita canqnica-absqiie' .deat secundum.iriteUectumet vires suas; la ipse
lurpis lucri.negolip pleiiiterobservassentj sanctemo- domnus imperalor non omnibus singularitc necessa-
niales sub diligenlia-custodia vilam suam ciistodi- riam potest exhibere curam "et disciplinam.
renf, laici et sequlares.rectelegibus suis uterentur 4. Secundo,"utnuUus homo neque eumjj riuripe-
absque fraude maligno, oinneniin iriyicemin carilale que alii ullo ingenio' vel fraude, per nriUiusumquam
,et pace.perfecle viyerent; et ut ips.i missi diligenter adblatibnem vcl pfaemium, nequeser.yiim d mni-im-
perquirei;e, uhicunqiie iiliqjiis.homosibi iniusiiliam peratoris, ueque |lerminum,-sieque.terram., jiiliiique
faclam ab,aliquo reclamasset,-.sicul-Deiomnjpoientis quod iure poiesfaliTOpermaneat, _null_atenu conlra-
gratiam sibis cupiant custodire-et fidelitate sibipro- dicat; neque abslrahereaudeal vel celare; Et t nemo'
missa conservare; ifa ut omninb in omnibus ubicun- fugiiivos fiscales srios,-qui se iiiiusteet c m -frau-
que, siyein sanclis eccleslisDei, veletiampauperi- desrliberasdicunt, celarenequeabslrahere. um peri-'
bqs, pupUIis,et.viduis, adque.euucto pppulo,, legem urip vel alio inienio praesumat. , , - -, .
pleniter. adque iustitia exhiberent secundum .volun-'R 5. Ut sanclis ccclesiis Dei, neque vidul , neque
tatem et timorem DeL. Et si lalcaliquit essetquod orpbanis , ncque peregrinis , fraude, vel rapiriam
jjipsi per se, cum comilibus proviucialibus emendare vel aliquii iniuriae -quis facere-praesum l; quia
jiei ad lustitiamreducere nequivissent,.hoc absque ulla " ipse domnusimperalor, postBomini et san lis eius,
Ijambiguitate-cum° brebitariis suis ad suum reserent eorum 8 et prolector et. defensor esse co stitulus
iiudicium; et, per njillius hominis _adulationem vel est. - " - - -
| .....
3
praemium, nUllius quoque consanguinitas, defen- 6. Ut beneficiumdomni impeiatoris dese_lare ne-
sione, yel timorepotentum rectam iuslitia via iupedi- mo audeat, propriam suam -exiude.construe 'e-
retur ab aliqu**o._-.,..., - . 7. Ut bstile bannum domni imperatori ne o prae-
2. D.e_fidctiiale promittenda domno imperqtpri 4. termitterepraesumal, nullusque comis ° t m prae-
YARIANTESEECTIONES.. • -I - .. ,
' dixitc. ^itacorrexi; "ubicodex,. ' deestin c. *JlaBa-
a_quequec. * reliquaerubricae aesunimc.
luzius emendavittedionem codicisisla misefalionem. Inemos€. s'quorimic, *"commix cod.
- '
NOT.E.. - _ -
n MenlemCaroli in cohdendisistis capitiihs expli- D signi.ficat jperfnngere «t perrumpere legf , meta-
caut Annales Canigonenseset Ananiensesliis verbis: phora sumpta a viatoribus qui, a recta via d viantes,
<Anho 802 recordatus piissimus Carolus imperator marrireiterdicunluivetiamnumaLembvicib s. Hinc
misericordiaesuaede pauperibus qui in universo iiri- •in lit. 19 Capitulorum Caroli Calvi, cap. 13 marri-
pcrio ejus erant et juslitias pleniter habere npn po- : tio sumitur pro irijuiia,-quia qui injuriam i fert di-
ierant, noluit de infra palaiio paupefiBus yassos vertit a iure. Ilerum inarrltio in velerihu chartis
transmittere justilias faciendum proplei* iriunera: S. Galli hica Sirmorido relatis significat dininufio-
sed elegit in regno suo arcbiepiscopos et reliquos - nem; quia qui diminuit vel subtrahitpartem aliquam
episcopos et.abbates, cum ducibus el comiiibus, quia rei quaedebetur integra,-deviat ab sequitat Exsfat
opus non habebant super innocentesmunera accipere, - in chariulario ecclcs. Yiennensis charta riulfi et
et ipsos misltper universum regnum,"ut ecclesiis,- conjugis ejus Adoaijae,in qua hsecleguntur': t Post
viduis, orfanis et pauperibus, et .cuncto.pppulpjusli- denique amboruin nosirum decessum, ad us m cano-
tiam facerent. > Eaderii legunlur ih Chrbnico'Mriys-' iiicofum beati Maui;iciiproedictaeres ahsqu tnarri-
siacensi et in vetustis annalibus a Lambccioeditis in - lione revocentur. > Item alia Constantii choi piscopi
iib.-u Comment. de-hiblioth. Caesarea,pag.,382, nisi et fratrisejusAdrufli diaconi:-«. Post decess m nam
quod illic legitur,fflupe«'-ires-.t'fl-so^pro co quod in .^jue nostrum agriculloresheati Mauriciiabscue piar
superioribus annaUhus.legitur, pauperibus vassos. ritione velpracjudicein suorum ad matrem'• ccleoiae
•BAJUUZ.> - ... 5 _ jTODcenlurpotesfafe el domlnafiqne. » ID. _.' ,' .
b Marrire, irrumpere, ut supra in Capilulari Baju- c Brebitariis, brevibus, invenlarii.s.Ic.
variorum tm. 788, cap- 1- Marrire itaque hoc loco
m' CODEXDIPLOMATICUS.— CAPITULARIA.-i- A«.v800. 228-
suriiii'b-.umsit,utilluriide'his qiii hoslefn-faceredc--A-siitiaperficieridi
} sempef paratos, legeiripieniter ob-i.
bilisunt, exihdtf vel aliqua propiiiquilalis '"defen"-'' '' servanles
"absquc fi-aude maligrib, iuslum semp,er_-
sibnein, velriuius muneris adolafionem dimitteie au- iudiciumin oinnibus exerceriles,"praepositos VCSITOS
dearit. ''.-' '"'' '
tales',-_quales'saricta rejmla fieri docet. -Et-hoe om-
"8. Ul nuUunTbannum"vclpracceplum clbriiriiIm- ninoobservent/ut nullatenus a quibusmagisriobis-"
peraiorisnullusomhinoih iuillo niarrirepraesrima!,' ' a canonica vel Tegulari nornia discendant,-sed humi-
neqiie "opus eius tricare s velinpedire, vel minuere, litaleni ih Omnibushabeant. Si aulem aliter prae-
%eliria_.a contrarius fieril-voluntati vel praeceplis; sumserint,-Tegulare discipiina seniiairt. Et si-sc-
eius.Et utnemo debitum suum vel censum marrire s eniendare noluerit, a praepositum remoYeaiit_ir-_et
aiiBiissIt. " ' ----- qui digni surit, in loeaeorum subrogeriiur. -
9. Utneirio in placitp-pro alio rationarc usumiia- • "14. Ut episeopi,-abhatesadque abbaiissae comiteque •
beat defeosionemalterius iniuste, sive pro cupiditate 31 unanimes uinvicem sinl,corisenlienleslegem adiudi-
aiiqua, mfnusxalionare valentc,*vel pro ingenio ra- • ciumiustum -lerminahdum cuiriorimiearitate etcon—
lioiiis "siiae iustuni iudicium marrire, vel ratlonemf-• cordiapacis, etutfideliterviyant seeundihn vpluntale
suam minus Yalente"oppriiiieiidi sludio. Sed unus- Dei,'nt semperTibiqiieel propter illoset inter illosius-
quisquepro sua causaverceusuinvel-debito Talibne. 'Btumiudiclumibiqne periicianiur; paupercs, viduae,-
reddat, nisialiqiiis isti irifirihusaiit raliones nescius,, orphani, et "peregrini consolaiionemBdquedefensib--
-~
pro qriibus missi velpriores qui in-ipso placito' suntf nem',12hab eishahent ;nt'el nosper';eornm bpna vo-
veliudex qui causa huios raliohis seiat-, i'afioneturr Iuritatemmagis^pracmiumsvilaeaefernae quamsuppli-
scoriplacito"; vel-si jiecessitas sil, talis personae"Iar-: cium mefeamur. ' * -- "
,
•*
giiur ut ratioriem, qui qmnibus "pi-ovabilissit- ett - IS "rAbbaiesautemet nionaehisbmnis modis^vo--
qul in ipsa bene noverit causa ": quod laffieh omnino) lunius el praecipimus, ut'"epise"bpissuis-omnihumili-
fiatsecundurircoiivenieniiampriorum-vel miSsuinquri*" tate-et'hohhedicritia siril- suhiecti, sicut canoriica""
pj-aesentem"adsunt: Qriod et "omnimodis secundum1 conslitutionemandat. Etomnis eclesilie adque hasi- 5
lusiilsamiegem-fiat;" adque pj-aemium,. nfercedem,- ,- licae ih eclesiastica defensione"ei potesialemper-
vel aliquo malae adulatibnislngenio-, vel defensione3 maneat. Et de Tebusipsebasiiicae nenio ausussit Iri"
propinquitatis, -ul nullateniis justilia' quis riiariire- - divisione aut in-sorte niillere. El'qUoa^seniel-bffefi-
praevaleat: Et ul nemo aliquit alicui iniuste-conseri-- tur, non revblv.aiur; et sahciificat el-vihdieei. Et sv
liat, sedonini sludio ei voluiitate omries ad iusfitia1 aiileih aliter praesuiiipserit, pfesblvafuivet hahnuin-
"
perficiendampraeparati-sunt. nostrum"£onponat:"Etnionachiab episcbpoprovinciae"
- Haecenim omnia '
supradicta imperiali sacraniento) " ipsius cofripiantur. Qao' si se rion emendent, lurie
observari.debetui1. " afchiepiseopus eos ad sinodumcorivocef. "Etsi heque"
'10. Ut episcopis et presbyleris secundum' ianopes5 siese correxerinl 14,liinead nostra praesehiiam simul
vibant,-et ifaque cacteros doceanl." ' • - -•
Cumepiscopo suoVeniant.-- : -----
- 11.
Utepiscqpi, abbates, adque- «bha.issae, -due. e_ - i-6."Dc ordinaliorieelegenda, ut domntisMmperaior
caeterispraelali sunt, cura summaYenei-atidneiiaee iam oliiu ad Fraiicbrum.baiiiio concessif Ut episcopi
diligenlia subjectis sibipraeesse 6 studeat, nonpotcn- abhatibus, ita eiiam hunc et fifmavit; eo tahietrti-'
tiva-dominationem vel 15-rannidesihi sribieetos pre-f nore, utmeque episcopus neque abbas in monasierlo"
niant,- sed simplici iiilectionenvcuni m.ftisuetudiiieni i -viliores meliori plus diliglt, et eum sibi propier
Cl-caritalem, vci exemplis.bonorum operum, corii- - eonsaiigHinilaicm"suani vel aliqua adblationeih me^
missa siM grrge sollieile custodiant, .-. . lioribus suis praefefre sfud"ea'i,et laleiii-nobis duce
_-12.Ut abbate ubwnonaci sunt pieiiiter «um 010112- oidinandum, cum meliorem eo habet oecultaio et
chis secundum regula vibarii,\adque Canonis 6 dili- oppressu":.'"quod''nequaquairi iieri voiumus j
ijtiia
ls
genler .discant et- obseryenL Similiier abbatissaeB imisio et de.Msionosirii -hbcfieri videlur. -Sei talis
faciant. "_-'., i7 - . •. , inmonasteriis nutrjahtur ad
yv ordinandiihi'1*
3;iiiquo
15. Uteplscopi, abbates,.adque'ahI)atissaeadvo- et nbhis et merces*et*profectu's adcrescat connnen-
calos adque vicedomini ceriteriarioisquelegeriiscieri- datoribiis sUis..'- ' - * -
les, et iuslitiam diligentes, pacificosque et niansuetiii1] -17-.Monaehi autem ut fifniiler acfoftiier secun-
habeant, qualiler per illosque sanctae Def edclesiae 3 dum.regula vivant,* quia displicere Deo ribvimus
magis prpfectum' vel merces adcfescat; qiiia nuUa- quisquis in sua vbluhtate^ tepidus est,*testante io-
tcnusnequepraepositos neqrie- advocaios damnosus5 - lianriein lapocalypsiri: Uiinam calidus esses auffrigi-
et cupidusinmonasterlafiabefe volumris, a'qu"ilius '_ dusY-sedquia tepiduses, incipidn^leevorifere ex ore
mSgis Tios-hlasphemiavel deiriihenta-briantur.Sed 1 riieb."Seeulare'-sibi-jieglegentiani liUllafenus usur-
lales sint;qualeeos canonica velfegulafisinslitutio s pent. F-oris"riionasierio'-riequaquampfogfediendi li-
fieriiubet; vbluntati Dei shbditos-8, ef ad omnes iu- centiarii habeant, riisi hiaxima cogehte heCessitatem:
YABIANTESLE<_r__TONES:
. \ propinquaii.sc. . \ slricare c. - cuditate_«. 4-au? c precesse"c. . 6 canonicis c. ' prceceptum~'c>'8 in-
tuilu c. -" dei . subditos c 10nnariinn.. ; n n. aliquibus.malis novis?«SS-/0(:«scomiplus.' i12deconfessid-
nem c. " cajmt cum anlciiori cohaerelin c. li"sic consurrexeriiH. c. •'iinrisior c. i6 ita Bal. orandumi"..
 ~
227; _ ,B. CAROLI PL^M-OPP. PARSI. SEGTIOiPRlM., 228.
s recipiat absque, notitia v 1 consi-
quod tamen episcopus, in euius .diocese erunt, A-sanctemonialium
_
omnino praecuret, ne foris mpnasterio_vagandi.usum deratione episcopi ad cuius diocense perti et Ipcus
habeant. Sedsi necessitas sit ad aliquam, obhedien- ille; et ut.ipse diligentcr exquirat, qualiter. sapcto
10
tiam- aliquis foris pergere, et hoc cum consilio et loco ad Deiservitio permanerecupiat, et st iiilatem
consensum episcopi fiat, et lales.personae cumtesti- . suam ibidem firmare vel professionem, Anc' laautpm
monium foris mittanturin quib.usnulla sit suspitio aliorum hominum, vel tales feminas qtiae cundum
mala, vel a quibus.nuUa oppinio-m.alaoriatur. Foris. more conversaiionis in sancta eongregatio e viyei-e
vero peculimn vel res nipnasterii abbas cum episcppi volunt, pmnes pleniter de congregatione ei antur. .
sui licentiam et.consilium .oi'dinet qui praevideat, _19. Ut episcopi, abbatcSj.presbileri, iacpiuis,-
non monachum, nisi_aliums.fidelem. Quaeslumve- uullusque ex omni clero, canes ad venan lum, ^jit
rum seeulare vel concupiscentia mundariarum rerum acceptores, falcones, seu sparvarios. haber praesuT
oninimodis ,deyideant;..-quia avaritia vcl concupi- mant; sed plenitcr se jiuusquisque in.o dine sqo.
scenlia huius mundi nmnibus esl devetauda chri- -Canonice vel regulariter custpdiant.Qui. au em prae-
stiani,, maximeianien injiis qni mundo el cpncupi- sumserit, sciat unusquisque honorem suum perdere.^
sccnti.is_abrenuntiasse,videtur. Liles.et.eontenliones Caeteri vero tale exinde damnum patiatur,- t reliqui
nequaquam neque infraneque foris monasloriq mq_rB.metum : "habeant laUa sibi usurpare. ... ___-__
yere praesumat. Qui autem praesumserit, grayis- 20. -Uf. abbafissae una cum .sanclimonia ihus,suis
sima disciplina regulari corripiantur, et. taliter caer se unianimiter 1?aut diligenter infra claus a-se cu-
teri. metum. habeant talia jierpclranda. Ebrietatem stodiant, et nullaterius foris claustra ire pr suinant..
el commessationem omnino fugianl, quiainde libi- Sed abbatissae cumpro posuerint 18.aliquas e sancli-.
dinemaxime.polluari omnibus notum est, Nam per- monialibus dirigere,. lioc nequaquam, abs ue Ucen.
venft a.d aurps nostras. oppinio perniciosissima, fpr^ tiam et cpnsiiium episcopi j-tu faciant. Si tiiliter et
uicationes et jn habltominalipne ,et inmunditia mul- cum ordinationem j aliqua in _nipnasteriis. gerede--
las, iam.in monasteriis esse, deprehensos,. Maxime. beani, vel aliquas ijn monasteriis reception sjacerc,.
contristat 3 et conturbat, quod sine errpre magnp et hoc cum episcopis suis pleniterautea r traclenl.;
dici polest, ut rinde.* maxima.spe salulis ;onini.bus el quod salubrius viel utilius .fieri disponat episcopi
christianis orriri credercnt, -id est, _devita et casti- archiepiscopo annuntient, ct cum eius con ilio quae
tate monachorum, inde detrimentums, ut aliquis ex agenda sunt perficianlur. _ - .. '-,.-.
mopachus. sodomitas esse auditum. Unde eliam ror. . 21. Ut, presbiteros ac caeteros canon cos quos
gamus.et contextamur, ut cerlissime .amplius exhis comiles suis u in ministeriis_15habenl, onnino.eos
diebus pmriia custpdia se et liis malis. conscryare' *^'episcopis suis subieetos exhiheant, ut can nica .in-
studeanl, ut numquam..ampliuslale Gquid^iures 110- slitutio iubet; de his episcopis suis plenile subsan-.
stras perveuiat. ,Et lioc omnibus notum sit, quia cta disciplina eos erudire sunt consenticn es-, sicul
nullaterius in isla mala in nullo loco amplius in lofo noslra gratia velsuijs honores-habere desid rant.- .
regnq .nostro copsentire, audeamus, quanlo niinus . 22. Canonici aujem plenifer vitam obs rbent ea-
qui inter cosqui.caslitatis et sanclimoniae emenda- npnicam, et dom.o,jepiscopalivel ctiam-m nasleria,
tiores essej-upinius. Certe_si'r aniplius quot tales ad cum omni diligenliam, secuiidum canonica isciplina
aures,nostras pervenerit,. non solum in eos, sed erudianlur. Nequaquam foris vagari sinan _r ", scd
eljani et in celeris,-quur talia consenliaiit, lalem sub omni cuslodia, vibant, non iurpis lu i dediti,
uliionem facimus, ut nullus Ghristianus qui hocau- non fornicarii, nori fures, nqn homicides non ra-
dierit, ,nullatenus tale e quid^ perpetnjre amplius ptores, non litigiofei,-non iracundi, non laii; non
praes,umpscrit,% .-.,.,,--.,. :- ebriosi, scd-casti.corde etcorpore, humil s,nio"dc-
..18. Monastcria puellarum firjni-er.observata sjnt, sli, sobrii, mansueii, ;pacifici,- ut fiUiDei, Igui sint
et nequaquam vagare sinanlur, sedxjmi -omnidili- adsacj^o-ordinepj-oniovere.-Nonper vicos equeper
gentia conserveniiu-, jieque liiigatipnes vei, conten- n villas ad ecclesiam vicini1Tvel terminanle sine-mai
lipne jnter semovere praesum.al,. neque in nullo gisterio vel disciplina,-qui saTabaili dicun ur,.luxo-
niagistris et abbatissis inliobedientes vel, cpntrariae riandoyel fprnicanab, vel eliam cactera i iquapper
fieri .audeant.,Ubi aulciii regiilares suiit,, .-omnino randp quae consenlirijabsordumesf. -,; .
£e.cundum„regulaohseryenl,_nefoniicatione dediiae, - 23. Presbiteri cleros qups spcum haben sqllieite
noii ebrie_alis,.noji cupidiiati seryientes, sed onini- praeyideant, ul canocice vivant,. non inaui lusibiis,
"m,pdisius.fe el _spbrie_vivant. El ut in clauslra vel vel .conyjviissecularibus, yel eajiticis yel uxpriosis
mpnasferium earum vir nullus.intfei, nisi presbiter usuni.haheani; sed caste, pt salubre viyant
prppter. visilalionem iiifirmarum , cum testimoni.o _ 24. Si quis ariiem presbiter sive ls dia pnps^qui
.n-retj-yel.adniissam tantum, et s|atim exeal..Ji;t post hpe in dpmo sua secum -mulieres,,.e tra cmio-
iit, nemo .alterius filiam suam in congregationem nicam licentiam, habpre .praesumserit, ho oreni si-
VARIiNTES LECTIONES.
,. 'doces.c.^.olium c. s-antrifat c, 4 inde c-. s Irimcnium-i~. Gtelar. 'Certesr. ^iele ., •? su-
msnrit fi.-** UeestJn c. "metunt h. c-. ~ ** 13
uanianimiterc. -. proor c. '''stuc. 15inisieriis .-"?£
riisiiianiu..-..;.,*p.yjni c. -?s.,siue-c. ,' .. , -, . . . . . -; . .-. . - •.
 Q2Q CODEXDlPLOMATICUS."—CAPITULARIA.*-^ :M; 802. 230
'*
mufet lieredi&teta privetur, usque ad noslraiii".A vere. Qui.autemTiTaesumpseriirbannuni-doriiinicum'
selvat. Yel sr maioris dchiti reus *ii,' ad stia prae-
praesentiam. ' "" -
- 2S: Ut comiteset centenarii ad omnetri iuslitiam sentia perduciiussum est. .','*:
facienduni cOnpelleiit,et iuniofes talesin minlste-"- "32. Homicidia,pro quibus mullrisDeo perit" po-
riis s"suis habearit, iir quibus "securi confidenf qui pulus christianus/omni corilexlalione desefere" ac
legeriiadque'iust 1113111'fideliler observeiit', paupefes" vetafe mandamus ;*quiipseRominus audivife 15lini-
nequaquam oppririient, fufes, latronesque, ef homiV miciliae suae fidelibus eontradixit, multommagis hor-
cidas, adulteros, nialiiieos, adque IhcSritalores, veP micidia. Quomodo.enim secujidum Deum •f.placalum
augufiatrices, bmnesque sacrilegos riulla ridulatione fore1'" confidit,-qui filium suum ,pro -iniumsibi.occi,-,-
vA praefiiiumririlloquesulVtegiinine' celare audeat, derit? Qualitervero"GhristQm dominumisibikpropi-:
sedtriagis pfbdefe, uteniehdentui* et castigentur titim esse arbitretur, qui fratrem suum inlerficeril.?
secunduih legeni, utDeo largierite"oriiniahaec mala Magnum qupque et inhabitaculum periculum est cum
a christiario populbririfefatur; Deo.patfe, el Christo coeli terrae domiiratoi%",* iriinii-
,' 2S."Ut-iiidices;secundum"scriptam l'eg<3_riiusle
' iu-; citias liomihuin"moveretur, qubs alfquit tempus la-
dicerit, no'ri"secunduui"arbitrium:suum litarido'" effugerepotest, scdiaineri casrile aliquaridb
27. Pfaecip"iriiusque"utin ohihi-regnb riostro, he-; "in riiarius inimicorurii subrum iricidif; Deuni autem
qrie dives rieque pauper, pefegririo nemirii hospitia a.. ubi effugere valet ? cui pmhia secreta riianifesta surit,
deriegare"'jaudearit,id est, 'sive peregririusprbpter qua temeritate eiris iram- quis extiiiat evaderb ", f
Deurriperambulanlibus terrarri; slve cuilibei iterarili <|ua he propter"pophliis nobis ad' regendimils cbrii-
pfopter airiorerh'Defetpropter saiutenjanimae suae, mlssos hoc male pef eat, hoc pmriidiscipliria devilare
tecium etfbcum aqtirinembille derieget."Siauterii piaevidimus.^quia nos nullp ls modo placatum "vel
ahiplius efs aliqiiis hbni facefe vbluerit,.riReb sibi prbpitirisriabefe^-. quiiSibi Deum iratuni nori forriii-J
sciant refri&uiiohem opiiinani, iit ipse dixiif:' Qtii daverit; sed saevissiriia dislrictiorie sorvii)dicafeyel-
duieth sujicipefititiitim parvuluni'~p'ropterme,me sus- limus qui.malum homicidii- ausus fuerit perpelrarL-.
cepit. _Et aiibiT ~Bospesftd **,'eCsuscepisiis me._'V '
Tamen sl-ne.e.tia_i).pecca_uni.adcrescat, ,ul inimicitia"
'""28.'Deiegationibus a domnb iriiperaiore veniehlir maxima inter christianps.iion fiat, ubi suadentes dia-
bris missis directis, ut eoinites.et centeriarii praevi- bulo homicidiaxoniingant; staiimreusad suam emen-
dearit bnmi soUiciludine,sicrit gratia drimhf impera- dalionem .recurral, totaque celeritate '_perpetratum
lori cupiun"t,*utahsque ulla riiofk' 1eant per itiiriisle- malumlid ",-propinquosextinctidigna.compositionem
ria ^eofuni, oiri_iJI)ris*que oiifninb praecepit, qulal-dc . emendel. Et-hoc firmiter hanniamus, ut.n.parentes
debiti surit, praevidere rif ririilurii-mbfam nusquam ^inlerfecli nequaquam inimicitia super commissum
iie -s "audeaiit,oeque
paliatur","sedcum bmhi feslinaiibne eosTaciant maluhiadaugere paccm ficfi pctcn-
viain siiam, et taliter providentiam suam habeant, ti-se denegare, sed dalam fidehirparaiam c*bh)p'osilio-:
ut-riiissi rtosiri disporiant. ';'' ' nemrecipere, etpacem perpctuam redderb, reurii "'
29_De paupeiinis veibquiirisua elymosyna doni- autem hullairi*8mbram compositiohisfacere.Ubi au-~
rius- imperator concedit, quipro liahno siio solvere tem"hOcpeccat'orumriierito'cbntingefi.t,,utE9 quis.vel
Ndebent.ul eos iudices, cdmites. vel inissi"riostri prb fratres vdrpropinquimi suum pccideril, statini s'e ad
concessbhon iiaheaht conslringefe pro arle ' suri. poeniieiitia-slbi comphsitam sumil, etTta rit tpisco-
"50- De his quos vult domhus imperaior, Cliristo pus 'eius"sibi"dispo_iatabsque ioirlla"ainbiguitate, sfcd
pfbjiitio; pacem defensionerii liabeant in' regno sup, iuvanie Dominopefficere surim femedium studeat, ct
iil shnt, qfti~_idsuam 'eiemeiltiain fesiinant' aliqub compoiiat occisiimsecunduni legem, etcurii prbpm-
muritiare' eupientes, sive ex s clnistianis, sive ex pa- quis suis se omnino complaceat."et dafa fidenr ullarii
"_
ganis, aut propter iriopiavei propier famerii suffra- iiiiiiiicitiam'i.xInde_novefe neriio audeah Qui autem,
gantia quaerunt, ut nullus eos sibi sefvitio 'coh-. t .digna enien.datibnemfacere oontemserit, hereditatem
ad iiidicium --'
stringere vel usurpare-audeant, neque alienare,tne- •D privet - usque-_,'-'-• ' 31 •- , nostrum.
-<. . - --._-?• ,- '
que vindere.; sed uiii sponte riiariere.yolueiini, suh 53. Iiicestuosup scelus'o'mninbp.rohibcmris ,S.i
defensione domni imperaloris ibi habeant suffragia quis autem nefanda m fornicatione contaminatus fuc-
insua* elymoslna. Si quisiioc trangredere praesum- -rit, nullatenus sine districiione grayir-elaxetuTysed
pserit,- sciant se exinde .daninum pati..vitam prae-' .taliter ex hoc cofrigiaritur, ut,c_aetcri metum ha-'
sumptiosus dispdsituiriTussadoiririuminiperaidr -. beant talia perpetrandi,' ul ahferetur pcnitus et-in-'
51..ErJi-s qui iustitiam domni imperaloTis an- - miinditia populb christiano, et ut reus ex hoc por
nuntiant-,nihil laqsiones.vel-iniiiriaqujs^.- 0 machinare
poeniteptia amittat pleniter sieutei_abepiscppo-suo
praesumat,"neque aliquidihimicitiae<;ontra eos mo- - - disponatur, et-iadem.feniinaininanus parcntmnsk
'
.'."?-_.-'".:,-,"- •...".-_.-, ," ^, ^'VARiANTESLECTIONESt.^' ." .'.', .; '. ,' ..--".,"'"'.' '"
'priuef: utrus^ue""c.s.a seriW 93 misterils"-c.
" •4-pauperriequeperiieminiin'spicia"c." "fuifi. 6uliumbr-
teant c:'"' mlstefia c. pafte ? et c. Foitasse legendum:daninum pali, quis tain praesump'tioshs"disp"-xii
iussa domni imperatoris. " qui c. la multis de operi cad.. 13i. e. odivit, odit, n secundum c. 15fovere c.
16ita B. laudando et fugere c. " causa c. ls ita correxi: temeriiatem eius ira quis exstiiiiat dc re ..
19requirendum. -~ ullo c. -l distiaationc c. -'- ne dest c. qui '-- celaritaie c. ai ei c. -s a c. *"*
c. " rerum c. '3 SI sa gdauge c.
fideputendi nulia.r. !!a., 30adaa_... Iiiccrtuosum c. n. a. f. c.
231 B. CAROLlMAGNIOPP. PARS I, SECTiO PRIMA. 232
_p
constituta usque-ad iudicium npslrum. Si-auiem iu- Asuis obtemperare, .et bannum nostmm,-pra siimat
dicium ppiscopi.ad. suam emendationem eonscntire contempnere. j
noluerit, lunc ad nostra praesentia.perducanlur, me- 39. Ut in.forestes nostras feramina'noslra emine
mpres exemploquod de inceslis faclumest quod Fric- furafe audeat, quod iam multis.vicibus fieri onlra-
co perpeiravit-1 in sanctimoniali DeL "diximus; ak.10.nuneiterum banniamus ,firm' er, ut
'34. Ut bmnes plenitef bene parati sint quandocun- n.empampliusfaciat, sicutiidelitatem nohis p omissa
iussio nostra vel ammntiatio adveherit. Si quis unusquisque conservare cupiat, ita.sibi cav at. Si
que
autem tunc se imp&ratum'esse dixerit etpraeierie- quis autem comis velj.centenaiius, aut bassiis osler,
aut aliquis de "ministerialibusnostris feramin nostra
ritmandatum, ad palatiumperducatur; et non solum
furaverit, omninoadlnostra-praesentia pard cahtrir,
ille,;sed etiam omnes qui'bannum vel"praeceptum adralionem. Caetefis Jiutem vulgis,-quLips mfur-_
noslrum transgredere praesumunk - tum de feraminibus feceril, omnino.quod ius um est.
35. ,Ut ,'omnes onmino episcopus et preshyteros.' componat, nullatenusqueeis exinde aliquis.rel xelur.
suos.omni honbre venerentur inseryitio et volunlate Si quis autem hoc scienle ali.cui perpetratu , in.ea
Dei; iut incestis * nupliis, et se ipsos et caetefos mar fidelitale conservatarn quam nohjs promi.se unt et
crilare audeani, co.iuricliprieslacefe non praesumat, H-nunc promittere habent, nrilliisiioc celareau eat.,_
aiilequam episcopipresbyieri cum senibribus'populi 40. Noyissimeigitiir ex omnibus decretis ostris.
corisauguiniiatem "coniungentium diligenter "exqui- npsse.cupimus iri uniy.ersoregno noslro el mi sosno-
ranl; el-lunc crim beiiedictioneni iungantur. EbriCr stros nunc directos,,!sive-.inter ecclesiaslico .virqs,.
tatem.devitant, rapacifaiemjugiarit, furtum non fa- episcopos, abbates,pilesbileros, diaconus, can nicos,
ciant; lites etcontentiones^ adque bljisphemia, sive in omnes.mpnachos, sive sanciimoniaies, qualii unus-
eonyiviis sive in complacito, omninb devitentur3,. quisque in suum ministerium vel prpfessipne nostra
*ed cum,caritale et concordia vibant.. Uannum vel decretum habeat conservatum, el ubi
civibusex hisdlgnumisiteXhonaYoluntatespa gfatias
56; Et ut oihnes omninoad^omhem iuslitia exse-
sint emsum agere, vel adiutoria impendere, vel ubi aliqui adhuc
quenda el ri-issisndsfris consentientes; sit necessitalis eniendare. SiriiiUauleni laico , et.in
pefiurii-oihninonori^permittant, quilujfc pesslmum omnibus.ubicu.nqueIpcis, si de mundeburde ancto-
scclus chfistiano pophlo aiiferre 8neCesseest. Si quis rum
rminum ecclesiarqm, "velbtiam viduarumet orpha orum,
autem-posl'-lioein'-pefiurio probalus fueril, seu miniirium poteritium adque rapina, nec on io.
dextera- i>eperdefe •- seial"; lamt.ii ne f heredilatem exerciiali
ad nostrum iudicium. ' placito iristilutp, et super ipsis caus s, qua-
propriapfivenlur usque ^"liler praeeeptum.vel yolunlale noslrae sint bb ledibri-
37. Ut_hii qui parricidia v_elfralricidia.8 iecerit, tes, veletiamqualiter^hannumnostrumhab atcon-
avunculum, patruuni; vel aliquem ex prbpinquis oc- sejfvalum,qualiterque super.omnia unusquis e -cer-
ciderint, et iudicfuni episeoporum, presbiteroruni, tamen habeat In sancto servitio Deo seipsum custo-
caeterorumque iujicium obhedire el corisenlireno- dire, ut haec-omnia bona.et bene sunt ad De omrii-
lueririt; quod ad salutem aniniae sjiae iustujnque iur - potentis laudem,.et|grjatias referar.us, ut.dign m est.
diciumsolvenduminissi nostri et comilis in laliscu'- Ubi autem aljud inuitum ls esse credimus, s 13ad
stodia coartcrit ut salvi sint, nec caeterum. populum emendandumomnestudio etvoluntate certam n hah-
qiioinqninenl usque dum in. npslra praesenlia perdur. eamris, ut cum Dei.adiutoriohoe.ad emend tiqnem
catur, et de res propria sua interijn.nil liabeaiit. - _:" perducamus, et ad nbstra aelerna mereedem et pm-
38. .Siniilitcr el bis fiat.qui iiilicitis etincesti? con- niiim.fideUumnostrum. Similiter et de coniit' us vel
iunctionibus ^eprehensi sujit correcti, et nec se centenariis ministerialibris nostris. inler no bmnia
emendare volunt,. neque episeopis peque presbiteris D supradicta. npsse 'cppimus.feliciter.
' "- "VARIANTESLECTIONES. -.'. .
''"-",:' |
} pei-pelfavi c. mcelestis c. sdubitentur c, 4inseruit Bal. ""offerre~f. *semperdere"c. '» xdccst
* s ia u is ' - -
inc:- fracidia c: italia c. ul c. '""lifer c. mullum c. sil c~. , j

' "r
V'V~|. CAPITtJLA 'aflSSIS POMINKIS DATA"(An. 802. Mart., Aqriis.).

"€oristatbx annalibus, Carolum ex conventuAqiieiisi missos suos per bmriia regna sua ad juslitias atien-
das et.sacramenla fidelitatis ab onmihus exigenda iransmisisse. Servavit nobis. Codex 1 regius Paris ensis,
n. 4995, capitula missis per missaticum Parisiense et Rpdomense data, eaquejhic primum integra pu ici ju-
ris faeiinus, cum Baluzius quinque tantum ejus eapiiula, incertrim unde recepta, capitulis missor m per
mjssaticum Senonense-immiscuerit. Et hrec quidem ediderat ex Codd."24>alaiinoet.5 S. "Vincenlu- etten-
sis.;.nbs ea' qjioque ope Codicis i.regii.Parisicnsis iiter Supplementa lalina n..75 recognita ller m_.si.
stinjUg. '- , ,,, - ..... . •' . ! .,.-''.-...
 253 . CODEXDIPLOMATICUS;.-~<_APITULAR_A, r- AR. 800./ . ., 234
Capitulaa mUsorumpermissaticumParisienseet Ro- A Capitulg missorurriper triissaticumSenonense.
domense. In primis de, Aurelianense civitate ad Segonnam
quomodorectum est, deindead Trecas cum Tricas- '
sinototo, inde ad Lingones,deLingonisad Bissancion
ITEHCi-PITUU. CiROLIIMPERiTORIS MA.GNI. . in villam parte.1Burgundiae,indeveroad_Augustidu-
num, postea ad Ligerem usque ad Aurelianis, srint
. missi Magnusc archiepiscopuset Godefriduscbmes.
1. De fidelitatis luj-andumh omnes repromitlant. 1.Defidelitateiusiurandumut omnesfepromittant.
2. De epis.copiset rehquis sacerdotibus, si secun- 2. Deepiscopis.etreliquis sacerdptibus, si secun-
dum canouicaminstitutionem vjvant, e_tsi canones dum canonicam institutionem vivant, et si canoues
bene intdlegant et adimplent. beae intellegant et adimpleant.
5. De abbalibus, utrum secundum regulam an
cauonicevivant, et si regulam aut canonesbene in-
tellegant. _ .
5. De monastenis vlrorum ubi monachi sunt, si. i. De monasteriisvirorum ubi monachisunt, fil
seeundum regulam vivant an canonice, et si regu- B secundumregulamvivant, ubi promissaest.
lain et canonesbene iritellegantubi promissa est.
i. De monasteria puellarum, utrum secundum 5. De monasleriis puellarum, utrum sccundtm
regulamin canonice vivant, et de claustra earum. regulam an canonicevivant, et de claustris earum.
5. De legibusmundanis- 6. De legibusmundanis,
"
fi. Deperiuria. 7. De periuriis.
7. De homicidia, _ 8. De homicidiis. ;
8. Deadulteria et in lcilis causis perpetratis. tam 9. De adulteriis et inlicitis causis perpetratis,
- per episcopiiset monasteriis virorum et puellarum, tamper episcopia.et monasteria virbrum et puella-
quamqueet inter seculares homines, rum, quamqueinler seculares homines. -
9. De illis hominibusqui nostra beneflciahabeut . 10.-Deillis liominibusqui beneficianostra habent
distrucla et alodes eorum reslauratas. Similiter et destructaetalodos.eorum testauratos. SimiUter et
de rebus ecclesiarum. de rebus ecclesiarum.
10. De_illis-Saxonibus qui beneficia npstraiu il.' De illis Saxonibus qui beneficia nostra in
'
Francla habent, quomoddan qualiler habent con- Francia babent, quomodoaut qualiter habeant con-
dricta. , , -' C dricta.
11. De obpressionibusliberorum hommum pau- 12. De obpressione liberorum hominu__ipaupo.
perum qui in exercitu ire debent, et a iudicibus rum qui in exercitu iredebent, et a.iudicibus «unt
_>t_nt obpressi. obpressi.
12. Utomnes bene paratl slnf, quomodocumque 13. Ut omnes praepajatiisint bene^ (piandocunque
nosira iussiovenerit. nostra iussio venbrit.
1 parte corr. parlis 4_ TARIANTESLEGTIONES-
N0T_E.__
a Flodoardus, lib. u. HistorSa.^Rhemensis,
eap. 18, docet Wlfarium archiepiscopumRhemfensemcon-
stitutum fuisse missum super lotam Campaniam et pagos aliquot ibi nominatos.Prgastatintegrum Iocum
hic describere, qui magnam lucem afferethuic capitulari. c Tilpinum sequitur "Wlfarius: qui ab impe-
ralore prsefatoMagnoCarolo missus dominicusad recta judicia determinanda fuerat ante episcopatum
eonstitutus super totam Campaniam,in his quoquepagis, Dolomensescilicet,Yogense, Castricense, Stra-
donense, Catalaunense,Otmense,Laudunense,Yadense, Portiano, Tardunense, Suessionense;sicut et alii
quidam^sapienteset Deum limentes habebantur abbales-peromnem Galiiamet Germaniama prajfato im-
peratore delegati, quo diligenlerinquirerent qualiter episcopi, abbates, comites, et abbatissoe-persingulos
pagos"agerent, qualem concordiamet amicitiam ad invicemtenerent, et ut bonoset idoneos vicedoniinos
et advocatoshaberent, et undecumquenecessefuisset, tam regias quam EcclesiarumDeijustitias, viduarum
quoque et orphanorurii, sed et caeterorumhominum inquirerent et perficerent, et quodcumqueemendan-
dum esset emendare studerent in quantummeliuspotuissent, et quod emendareper se nequivissent, in
prcesentiamimperatoris adduci facerent, et de his omnihuseidem-principi fideliter renuntiare studerent.
Residensigitur prsefatusvir iUustris"Wlfariusad injunclasibi definiendajudicia cum quibusdamcomitibus.
in malUspubUcis, res quasdam Remensi ecelesi_e,sed et mancipia nonnullavelcolonosreimpetrasse, ac
legibusper ecclesiseadvocatos evindicasse reperitur. > Idemmissus dominicuseademtempestate fuit in
Rhsetia, utdocet Rupertus monachusSangaUensisin loco paulo ahte laudato. Forlassis cum Unffedo Re-
tiarum comite,cujus menlioexstal in charta Sangallensiapud Goldastumin lomo securidoRerumAlaman •
nicarum, pag. 81. Arno, Juvaverisisarehiepiscopus,hoc missalicumimplevilinBajoaria una cum Adalwino
coepiscopoejus, episcoporiimirum Ratisbonensi,.et Orendillojudice, ut docentveteres ehartce edilae in
tomo lertio metropolis Salisburgensis,pag. 321 et' 322. BALUZ.
h Rhaetosrepromisissepatel ex veteri charta
Sangallensiquaeexslat apud Goldastum in tom. II Rerum
Alariiannicarum,pag. 81: e Per ipsum sacramentumquod domno nostro.datumhabemus. > Item Bajoarii,,
ul legitur in tomo HI metropolis Salisburgiensis,pag. 322: . Per sacramentumfidelitatisquod domino Ca-
rolo imperatori ipsoprsesenteArno juraverunt. > Hinc ergoftolligilur caeterosquoqueFj'aiicici impeiii p»
pulos-idem sacramentumprsestitisse.B&LCZ*
c Senonensis.ID. . •' . -
Vi.t~.ou XCVJJ, - 8
 255 B. CAROLIMAGNIOPP. PARS I SECT. I. »
13. Denavigiapraeparandum circa litoralia mafis. A
H. Deliberis hominibiis^iui circa maritima loca
iiabitant, si nuntius venerit ut ad suecurrendum de-
lieant venire, et hoc neglexerit, unusquisque solidos
viginli conponat, mediaetatemin dominico,- medie-
tatem ad populum. Siietus ? ftierit, solidos quinde-
cim «dnponat ad populum, et fredo dominico.
^ 15. De legationibus ad nos venienlibus, et de ii. De legalionibus ad nos venientibus,et e mis-
missis a nobis direclis. sis a nobis direclis. i
16. De Ms quos volumus ul pacem habeant et de- 15. De his quos volumusut pacem habean" et.de-
lensionemperregna, Chiislo propitio, nostram. fensionem per regna, Christb propitio, hostfa
17. De illis hominibus qui propler noslfam ius- 16. De illis hpminibus qui iustitiam ribstr m' ad-
liliam adaunciantes occisi sunt. nimtiantes occisi simt. ' . _
1§. De decimis ed nonis atque iustitia s aeccle- 17. De decimis et Inonis atque iustitia e lesia-
siarum Dei dare et omnes dare sludeant. rum Dei, ut * dare et Jemendarestudeant.
19. Debanno domnoimperatoris et regis anper B 18. De barinodomni impefaloris Karoli, _. od per
semetipsum consuetus estbamiire, id est demunde- sehietipsum consuetus est hannire, id est de undo-
buede aecclesiafum, viduarum, orfanorum; et de mi- burde " ecclesiarum, !et viduarum, orfanpr , et de
rius potentium atque rapto, et de exercitali placito minus potentium, atque fapto, et de exercita placi-
iqstiluto. Ut hii qui isla iurumperint, bannum do- to instituto, ut hi quijista infumperint, bEuin n do-
miBieumomnimodis conponant. minicum omnimodis componant.
20. Ut diligenter inquirant inter episcopis, abba- -i
tis, sive comites, vel abbatissas, atque vassos nos-
trps, qualein concordiam-et amicitiam ad invicem
habeant per singnla ministeria, m si aliqua discor-
dia inter ipsps esse yidetur, et omnem veritatem in
eorum sacramento nobis exinde renuntiare non ne-
glegent. Ut omnes haheant bonos vicedomiuos et
advocatos.
21 ? In Parisiaco, Melciaao,Melidunense,Provinen- 19. De.on_i-ire_nsuperto.um undecunqu neces-
se, Stampinse, Garnotinse,Pinciacense,bFardulfus et C se ftierit, tam de iustitiis noslris, quamque ustitiis
0 Stephahus. Insuper totum undecumque necesse ecclesiarum Dei, viduariim, orphanorum, upIUo-
fuerit, tam de iustitns nostris, quamques et iustitias rum, et ceterorum hominum, inquirant et pe ciant.
ecclesiarum, viduarum, orfanorum, pupillorum, et Et quodcunque ad emendandum invenerint, emen-
ceterorum hominum, inquirant et perfieiant. Et dare studeant in quantum melius potuerinl. t quod
quodoiimquead emendandnminvenerint, emendare per se emendare non jpotuerint, in praesenti nos-
studeant in quantum melius potuerint. El quod per tram adduci faciant.
6eemendarenequiverint, inpraesentia nostradad- £ Sacramentale qualiter promilto ego, quo ab isto
duci faciant. die inantea fidelis sum domnb Rafolo piissi o im-
In Cenomanico, Hoxonense, Livino, Baiocasim, peratori, filio Pippini regis el Berthanae reg" ae, pu-
GonslantinOsAbrincadin, Ebrecino, et Madricinse, ra -riepte, absque fijaude et malo ingenio e mea
et de iila parte Sequanae Rodomense, 8 Magenardus parte ad suam parlem, et ad honorem regrii _ui, si-
episcopus et f Madelgaudus. ^ cu.
" tfer " drictum debet esse liomo dbmino s o.SiB
' I
VARIANTESLEGTIONES. i
1 litus? £ castitia c. _sproqua c. 4 ui omnes d. Bal. Bita sed corr. mundiburgio4. S§. - i e. Sic;

'NOT_E-.
a H_8Cnon exstanl in cpdicibusPaJatinc et Melensi,et sumpta sunt ex eodem apographoSirmohdi.B LUZ,
i>Assentior clarissimo scriptnu Annalium ecclesia-Frahcorum, qui locum1himc explicat de Far lfoab-
hate sancti Dionysii. ID. |
<=ComesParisiensis. in. |
d Istud observaium reperio a "WlfarioRhemensi archiepiscopo,qui missps dominicusea tempes aie fuit
in Rhaetia, Fvupertusmonachus in lib. de Origine et Casibus monaslerii S: GaUi, cap. 5 : c Hor tus est
eosn! per aliquem fidum hominem eamdem iirmitatis chartam domno imperatorl dirigerent. > B__Lz,
o Rothbmagensis, cujus mentio in capite octavo Francofordiensi. ID. |
I Frater forfassis Angilberti abbatis Centulensis, cujus fratres fuisse Madhelgaudumet Richardu tradit
Nithardus Angilberti filiusin Ubro quarlo de dissensionibus filiorum LudoyiciPii. Hi vero tfes f tres ut
idem ait, apud Carolum Magnum merito habebantur. ID. ]
s Exstai iriter formulas Lindenbro gii, cap. 46.. Putavii autem Andieas' Duchesnius ista p rlinere
ad annum 770, quia videbat ea acla fuisse aimo secundo Garoli. Certum est tamen revocaridaesse ad
annum 802."1D. I
 m CODEX.DIPLOMATICUS. — CAPITULARIA.— AN. 802. m
me adiuvetDeus et ista sanctorum patrocinia quae ih hoc Ibcb surit, quia diebus vitae meae per meam
voluntatem, in qriantUmmihi Deusihtelleetum dederit, sic.attendatn et conseriliam.
Item aliud. Sacramentale qualiter feproniitlo ego domno Karolopiissimo
imperatori,fil_o"P_ppiuiregis et
Berthane, fidelissum sicut homo per driclum debet essedornino suo, ad suum feghuhi et acjsuUihrectrim.
El iUudsaeramentumquodiuratum habeo, custodiametcustodirevoio, ihquantuin egoscib e't iriteUegb, ab
isto die inantea. Si me adiuvet Deus, qui coelum et terram creavit, et ista sanctorriin^atfbcinia.
^^" """
"cAf>ITULA EXCERPTA (An. 802, Mart., Aqriis}.'
Capitula h_e.ca Baluzid ex schedis Jacobi Sirmoridiprimum edita, proxime adcapitulare_superius refe-
renda sunt. Paucaeriim exhibenl, quseineoatquein capitulafi ari. 789 eccl, iisdeiriverbis non legantur:
1. [Cap, 2] Ut eorum qui ad ordinanduiriveniuiit, _. A ^ 23. [Cap. 48] Ut eeciesiastica iejtinia sine neces-
' •
ftdesetvita etscientia pfius ah episcopodiscutiantur. sitate rationabili non sqlvantur,
2. [Cap,3] Ut fugilivi clefici et peregrini a riullo ; 24." [Cap, 50] Ut nuliatenus.presljyter ante. trige-
recipiantur sine commpndatiliis litteris. simum aetatis suae annuni oj.dinetur.
5. [Cap. 4] Ut pfeshyteri, diaconi, vel caetericle- 25. [Cap. 55] Ut nqlUsacerdotum liceat
ignqrare
rici muUeremextraneam domo in sua non habeant. sanetorum eanonum instituta.
4. [Cap. 14] Ut monachi et clerici taberrias rion 26. [Cap. 57] Ut nullus episcppus ad clericatus
ingredjanlur, edendi yel bjbpndi causa, pfficiumseryum allerius.,sine dqmini sui voluntate,
5.' [Cap. 16] Ut ignota ange_ei"Jim nomiria nge fin- promoverepraesumat.
gantur nec nominenlur. 27. [794, 51';' 802,1, 10] Utgiiscopi et
reliqui
_ 6. [Cap.l**7],Ut mulieres ad altare non ingrediantur. sacerdotes canoneshene intelligant, et secundumca-
7..[Gap. 20] Ut canonici libri tantum legantur in nonicam institutionem vivant.
* . - 28. [789 ec, c. 69] Ut «piscopi cjiligenterdiscu-
ecelesia.
- 8. [Cap. 21] Ut nullus per pecuniam ordinetur. tiant per suas parpchias pi-eshyterp^,eorum ridenj,
9. [Cap. 22] Ut monachus vel clericus ad secula- baptisma, et missarum celeljratiqnes, et ut fidemre«
ria negotia non transeat. B ctam teneant, etiaptisma cathplicum observen.t,et
10. [Cap. 24] Ut clerici de civitate ad civitatem missarum preces bene inteffigant,et ut psalmi dagnft
jipn transmigfent.tr. , . , secundum modulationes verstium mqdulenlur.
- 11. [Cap. 25] Ut nullus ahsplute ordinetur. 29. [Cap. 60] Ul fides cathplica.^bepiseopis et
12. [Gap. 26] Ut clerici el mqnachi in suo pro- presbyteris diligenter legatur, et omni populo prae-
posito pesrnianpant. dicelur. [Cap. 68] Et dpmmicam orationem ipsi in-
13. [Cap. 28] Ut cleriqiinlerse.negotiumliaben- telligant el _omnibuspraedicent intelligendam, ut
les a suo episcopodiiudicentur, npn ?t secularibus. quisque seiat quid pefai a peo,
' 14. 50. Ut
[Cap.29] Ut clerici et monachi insidias con- jcamet pmnis pppulus christianus fidem patholi-
tra pastorem suum non faciant. doininicamorationem membriteFteneat.
15. -[Gap.31] Ut * loca quae semel Deo dedicata 31. [Cap. 61] Ut inter episcopos, abbates, comi-
suut ut monasteria sint, maneant- perpetuo mona- les, iudices, et omhes ubique.seu maiores seu mino-
gleria, necpossint ultra fieri secularia habitacula. res personas, pax sit et concordia et unanimitas;
16. [Cap. 37] Ut nullus presbyler cohtra- suum quianihUDeo sinepaceplacet.
52. Ut abbatescanonici canones inlelligant etca-
episcopum superbife audeat.
17. [Gap. 38] Ut clerici ecclesiaslici_ordinis., si G nones observent, et clerici canonici secundum cano-
. culpam hicurrerint, apud ecclesiasticos iudicentur, nes viyant.
. non apud-seGulares, . - . _ _. 33. Ut ahbates regulares et monachi regulam in-
et ' ,
18. [Cap. 39 ] Ul qui commodaveritpecuniam, elligarif, s.cuiiduin regulairiviyriri.t.
54. Ut abbatissaecanonicae et sanclimonialesca-
pecuniam accipiat. Si speciemaliam, eaiideni * spe-
«iem, quanlrimdederit, accipiat. . nonicesecundum canones vivant, pl clauslra earum
19. Ut} arite viginli quirique annos aelatis nec, ordinabiliter^.ompositasint.
diaconesordinehtur, hec virgines conseerenlrii' . 55. Ut abbalissae regulares et * sanctimoniales'in
20. "Ot- virgines Deo sacralae simul habitaritesin-. riionachieoproposilo existentes Tegulani intelligant
vicem. se custodianl, nec passim yagando ecclesiae. etregulariter yivant, etclaustraearum r^ibh^iliter
-
-laedant existimationem, dispositasint.
21. [Cap. 42] Ut falsa nbmina martyrum non Te- 36.' [Gap. 70] Ut ecclesia Dei suum habeat hono-
jicrenlur. rem; simul-elallaria secundum suam dignitatem
. 22, [Cap. 43] Ut riec uxor a viro dimissa alium( yenerenlur. Etnon sit domus Dei etaltaria sacra
accipiat, viventevifo sub,'jaecvir aliam accipiat, vi-. perviacanibus. Et ut secularia negotia vel vaniloquia
venie iixoie pribre. x D in ecclesiis non agantur.
-> .' . YARIMTES LECTIONES.
- ' inter K'.M. leges LSiigQb.Mur. c. 135. **ex Conc. Carth. c. 16. ad cap. 789.1. 58.iaudato. ? Conc.
^ifric. c 11. unde cap. 5§'.-capitularisan.-789. Eccl. * deest apudBal.
 259 B. CMIOLIMAGNIOPP. PARS I. SECT. ilj . 240-
37. [Cap. 69] Ut.presbyteri et diaconesvel reliqui.A 48. [Ib. cap. 5 ?] UtJcomiteset iudices confi antur
clerici afma non portent, sed magis confidantin de- qua lege vivere debeanl, et secundum lpsa iudi •
fensioneDei quam.in armis. cent. |
8. [Cap."62] Ut quibus data est potestas iudi- 49. [Cap. 9] Ut beneficiadomniimperatori et ec •
- candi, iuste vel iudicent, non muneribus, quia mu-. clesiarum considerentur, ne forte aliquis odem,
nera excaecant corda prudenlium. Et ut iudices ie- suum restauraus beneficia desfruaj;.
iuM causas iudicent' et discernant. 50. (Cap. 10] Ut benefieia Saxonum in rancia
39. [Cap. 63] Ut omnes caveant periurium, non considerentur qualiter condirecta sint.
solum in sarictoeuangeUo,vel in altare, seu in sait 51. [Cap. 11] Ut liberj homines pauperes anullo
ctorum reliquus, sed et in communi loquela. El ut iniusle opprimantur. |
qui in sarictis habet iurare, hoc ieiunus faciat cum 52. [Cap.12] Ut omnes parati sint quand cunque
omni honestate et timore Dei. Et qui semel.periura- domni imperatoris iussio venerit.
tus fuerit, nec teslis sit post haec, nec in sua causa 53. [Cap. 15] Ut missi a'ddomnum impe atorem
necin alterius iurator existat. venientes,et ah eo directi; honorabilitersusci iantur.
40. [Cap. 64] Ut nemo sit qrii ariolos sciscitetur '54. ]_Cap.16] Ut ii qui in mundebufde do ni im-
vel.somnia observet, vel ad auguria inlendat: nec B peratoris sunt, pacem el defensionem ab mnibus
sint riialeftci,nee incantatores, nec phitones, caucu- habeanl.
lalores, nec tempestarii, vel obligatores. Et ubicun- 55. [Cap.17] Ut fnquiratur si aliquis ho o pro--
' sunt, emendenturvel damnentur.
que pter iustitiam domni imperatoris amiunti o occi-
41. [Cap. 64] Ut observationesquas slulti faciunt sus sit, vel aliquidmali passus sit.
"
ad arbores vel petras, vel fbntes, ubicunque inve- 56. [Cap. 18] Ul ji qui perheneficium do ni im-
niuntur, tollantur et destruantur. peraloris ecclesiasticas res habent, decima et uo-
42. [Cap. 66] Ut homicidiaiufra patriam nec causa nam dareret ecclesiarum restauralionem fa ere stu-
'
rillibnis, nec avaritiae nec latrocinandi, non faciant. deant.
Et norioccidatur homo, nisi lege iubenle. 57. [Cap.19] Ut bannus quem per se etipsum
1 43.
[Cap. 67] Ul furla et iniusta connubiaet inli- domnus iniperatorbanuivit,- sexaginta solid s solva-
citae causae prohibeanlur. tur. Caeteri vero banni quos comites et i ices fa-
44. [Cap. 73] Ut aequales mensuras et reclas et ciunt, secundum legem uniuscuiusque comp nanlur.
5
pondera iusta et aequalia omnes habeant. Et qui 5.8. [Cap. 20] Ut]omnes bonos et idoneo vicedo-
anlea dedit tres modios, modo det duos. minos et advoeatoshabeaht et iudicesf -
45. [Cap. 78] Ut mangones et cociones et nudi u 59. [Cap.20] Ulmissinoslri, undecunqu necesse
homines qui cum ferro vadunl, non sinantur' vagari fuerit, tam de iustitiis ecclesiarum Dei, '" uarum,
et deceptiones hominibusagere. orphanorum, pupilioruni et caeteroram h minum,
46. [Cap: 80] Ut opera servilia diebus.dominicis inquirant et perficiant, etquodcunque ad endan-
non agantur. Et ut dies.dominicaa vespera ad vespe- dum invenerint, emendarestudeant in qua tum me-
fairi eelebretur. - . ... lius Et se emendarene 'verjnt,
- 47. Ut a omnes fidelitatemprom ttant domno im- in potuerint. quodper
praesentiam aosiram adducifaeiant.
peratori. . . _i
YARIANTESLECTIONES,
1 audiant 789. i. 61. a Qum sequuntur, l. c. non habentur,
'
WTM.
B.Cf. Cap.per missat. Rolomag.(Supra col. 253), cap. 1.

ADMONITIO GENERALIS. !

Capitularesuperius(Cpl.223-232)inCod.Paris. aBaluziopro capite 1 habita.

4613 excipiuntpauca_iline_3,
sed amissa Codicisparte reliqua imperfectae,et qure ad capitularb ipsum rion pertineant. Deperdi am Yero
partem exscripsi ex Codice Cavensi,.et apparet esse orationem imperatoris, qua proceres conven u soluto
domumredire jubet. Habitam esse in fine conventussuperioris, tum ex loco quo in CodiceParisi nsi legi-
tur, tumverb exiis quse sub finem ducibus, comitibusel judicibus de justitia facienda ingerun r,.eflici
videtur. Innumera serriionisvitia, cuique harum rerum perito intelleclu non difficilia,tollere nol i. Nume-
rus 1 CodicemGavensem, 2 Parisiensem indical. . _ j
AMMONITIOKEM DOMNI CiUtOLI IMPERATORI. D vertimini'. Ammorieovos in primis, ut c edatis in
. Audite S fratres dileclissimi, pro salute veslra,!' ' unum Deum omnipotentemPatrem et Fili et Spi-
hucs missi sumus \ ut admoneamusvos c,quomodci rilum sanctum. Hie esl unus Deus 8et ver s, perfe-
secundum.Deumiuste estbene vUjatis, et secundum ctatrinitasetveraunitas8,Deuscreator10o 'umvi-
hoc seculum 6 cum iustitia, ,et cum misericordiacon- sibiliuiri etimisibiUum, inquo est salus ostra,'et
TARIANTESLECTIONES. I
lAudistisi. ssalutemnostramcorr. salutenostral. shuncl. % * inissum,ut 2. "nosl. ^deesfL
7 conuertimini I. conversemur 2. 8 unum deum1. " et v. u. deest l.\ u Creator usquenw T deest 2.
 2*1 CODEX DIPLOMATICUS.— CAPITULARIA.— AN.'802. T242
atictor omnium bonorum nostrorum. Credite filium A nolite ad eam reverti quibus abremmtiasti, sed per-
Dei prosalute mundihominem faetum, natum l de .manete 9 inDei voluntate sicut.promisisti, et eum
Spiritu saneto ex virgine Maria. Credite quod pro diligite qui vos creauit, et quo omnia bona habui-
salute nostra mortem passus est, et tertia die resur- stis.Unusquisque in eoordine Deo serviat fideUter-
rexit a mortuis, ascendit in .celos, sedens ad dexte- ,. in quo.iUeest; Mulier sint subiecti viri sui, iri oriini
ram Dei. Credite eum venturum s ad iudicandum . bpnitate et pudicitia, custodiant se a fornicatione, et
vivos et morluos, et tunc reddet unicuique secun- • beneficiis °, et abaritiis, quoniam quihec facit, Deo
dum opera sua. Credite unam Ecclesiam, id est con- repugnant. Nutriant filiossuos in Dei timore, et fa-
gregationem bonorum hbminum, per totum orbem ciant-aelemosmas.ex tantum, quantum habet hila-
terre; et scitbte quia illi soii -salviesse poterunt, et rem menterii, et bona Yolrintatem*.Yiri diligant uxo-
_ illi "soUad regnum Dei pertinent, qui.in istius s aec- rem suam, et inhonesla 10verba non dical ei; guberne
' clesiae fidem * et corrimunioriemet caritatem
pefse- • domrissuas; in bonitate conveniant ad aecclesia fre-
-verent 5 usque in finem; qui vero pro peccatis 6 suis : quentius. Reddant hominibus que^ debent sine. mur-
excommunicanlur ab istam ecclesiam, ef nnn con- - muratibnem,-et Deo que Dei sunt cum bona volun-
- vertantur adeaperpenitentiam, non possunt ob sae- late. Filii diligant parenles suos, et honoret illos.
culo aUquid Deo acceptavilem faeere. Confidite7, B Non sint ilU inobedienles,,caveant se a furtis et ho-
-
quod inbaptismum omnium peccatorum remissionem • micidiis et fornieationibus; quandb ad legitima etate
suscepisti. 'Sperate Dei misericordia quod cotidiana veniunt, legitimam ducat uxorem. Nisi forte iUiplus
. peccata nostra per confessionem et penitentiam re- placeantinDei servitiointrare. Clerici,canonici,epi-
dimantur. Credite*resurrectionem omnium morluo- - scoporum suorum diligenter obediant mandata sua;
rum, vitam eternam. Impiorum ad supplicium eier- gira non sint _deloco adlocum. I4egotiis secular&us
num. Hecest ergo fides nostras, per quamsalvi efi- - se non inpUcent. In-castitate permaneant, leCtio
tis, si eam firmiter tenetis, et bonis operibus adim- sanctorum seripturarum frequenler ammonet Dei in-
. pletis, ^priafides sine operibus mortua est, et opera" lendanl, aecclesiastica diligeriterexerceant. Monachi
sine fidemetiam si bona sunt Deo placere non pos- . qui Deo promiserunt custodiant, nichil exlra abbatl
sunt. Primumergo diligite Deumbmnipotentem,.ex suipreceptum faciat; turpi lucrum non faciant. Re-
toto corde, et ex omnibus viribus.vestris, et quicquid gula memoritur teneat et fifmiter custouiat, scientes
- potestis scire quod Deo placetj illuni semper agite preceptum quod multis melius esl non votum vobere,
quaututn potestis per Dei adiutorium : qui vero Deo quampost votum non reddere. Duces,- comites, et
. cohtrarH sunt, fugile; qui enim dicit Deum dUigere, „ iudices, iustitiam faciat populos, misericordiam itt
et n&andataeius non servat, mendax est. Diligite pauperes, pro pecunia non mutet aequitales, per
•proximos vestros sicut vos ipsos, et aelemosina fa- odia non damnenl innocentes. Rla apostolica semper
cite pauperibus secundum vires vestras. Peregrinos in corde teneanlur, quiait: Omnesnos stare oportet
. suscipite in domosvestras,infirmos visitate, in is qui ante iribunal Christi, ut recipiant unusquisque preut
. in carceribus sunt, misericordiam prevete; nulli gessit, siue bonum siue malum. Quod Dominus ipse
malum quantum hac vere potestis faciatis; ne his . ait: In qtlo iudicio iudicabitis, iudicabitur de uobis.
qui faciunt ut consentiatis : non solum enim qui fa- Id est: miserieorditer agite, ut misericordiam*reci-
. ciunt rei sunt, sed qui consentiunt faciendi. Dimit- . piatis a Deo. Nichil occultumquod non scialur, neque
tite vobis invieem debita vestra sicut vultis quod opertumquodnohreuelelur. Et pro omni otiosouerbo
' vobis Deus dimittat vestra
peccata. Redimite capti- reddimus rationem in die iudicii. Quanto magis fa-
vos, adiuvate iniusle oppressis-,defendite viduas el ciamus omnes cuni adiutorio, ut cum Deo placere
orphanos; iuste iudicate; ,ihiqua non .consentitis; possit in omnibus operibus nostris, et posl hac vita
• ira
longarion teneatis; ebrietates el commessationes presentem gaudere mereamur cum sanctis Dei in
superfluasfugite. Humiles et benignus estote inter . elernum. Brebis est ista vita, et incertum est tempus
'._vos;- domini nostri fideliter serviatis; furta et periu- rj mortis; quid aliut agendum est, nisi-ul semper pa-
. ria ne faciatis, nee consentiatis facieniibus. -Hodia rati sumus. Cogitemus quam lerribilis est incidere
et ihvidiaviolingue 8 separant a regno Dei. Reconci- in manu Dei. Cumconfessione et penitentia, et ele-
. liate citius adpacem inler vos; quia humanum est mosinis, misericors est Dominus, et clemens; si.vi-
. peccare,- angelicum est emendare, diabolicum est • derit " nos ex toto corde ad se eonverlere, slatim ml-
perseverare in peccato. Ecclesiam Dei defendite, et serebitur nostris, ut possent nobis misericordiam
causa eorum adiuvate, ut fieri possint pro vobis orare . suam; et concede nobis ista vita prospera, et.futura
sacerdotes Dei. Quod Deo promisistis in baptismo, cum sanctis suis in eternum. Deus vos conservet 12,
recordamini; abrenuntiastisdiabolopef operibuseius; dilectissimifralres.
YARIANTESLECTIONES.
1 deest 1. * e. v. deest 1. .3 qul initium 1. * sedis 2. " reliqua, quaterriione deficiente,desunt in%
" con-
vocemirtserui,deesi in 1. ' dite 1. s vioienla?- 9permanel. 10hOnestal. "viderlsi.
Bernel.
• *NOT^E.
' '' «I. -*...
e„ veneficiis." ''.'"„
 1
.m R, CAROLIMAGNIOP.P. PARS I. SEGT. i. , 241

GAPITULARE LANGOBARDICUM (Ari. 802, Mart., Aguis}.

Edimus capitulare hoc ex Codicibus : 1. Chisiano et, 2. Cayensi, subjectis iectionibus fcodic Ambro-
sianl, reliquorumque qui leges Langbbafdicas a exhibent. Legitur in Codicibusinterleges CaroU,' edcapi-
tibiis t>et 5 aPippiho rege promulgatuni fuisse bfficitur. Anho 802 aScripsi quod ejus capilula. 2 e 5 et in.
capitulis Francieis ejusdem tempoiis oceurraht, aliaaue, e. g., de decimis in capitularibus Pippini mox se-
qhentibus inriui videantur.
IKCIPlfJU.PlflJLl,(Q"nA_.i'TE*R DOS-NDS SEXAJ)_>_.__CITDM 1 suo comiti ubi ei necessitas poposcerit, a iutor et
A
"'SDOMJTDELIBnS ' SDIS^.SIMONUIT. exortalor existat, qualiler Suum ministerum ex-
1. Voiumrishtqueaminbnenius3',utepiscopi suum plere^possit. Similiter et cpmis faciat con ra susm
ih omnibus iuxta vifes pefagere studeant ministe- episcopum, ut in oihnUmsilU adiutor sit, qualiter
rium ih parrbciiiis i_orhm, et ut predieatiohem ct Infrasuam p.arrochiamcanonicum possit a inplere
confiririationehiibidem texpleant. Et ut de monaste- ministerium. .
riis quaeinfra eoruhi pafrochia sunt, Yigilanler 6. Praecipiniusetiani eomitibuset omnib s fideli-
curent, ut cahonid seeuridum canones, regulares busdomni imperatoris nostrique la, ut icumque
sBciihdumfeguiain vivahi : 'et ribi aliter quam ordo derebus aecclesiae heneficia habenl, pleni er 14uo-
pbpbscii inVeh.eririt, emehdare studeant; et si aas et decimas ad ipsas ecclesias donent.a squeulla
i__rien'dareneqriiverin., riobis renuntiehti deminoratione aut dilatione, in -quan melius
% Ut abbatfes qtii moriasleriis regularibuss pre- pdssuht; et iuxta possibilitatem" quando ecessitas
sunt, voluriiusatque iuvbmtis, rit seeundum "regulam exigit *D,de opera ad ipsas ecclesias res urandas
•yiYantfet'doceant; et de~subiectis "dehbc quot 4 adiutorium " faciant.
qriotc illis et carriaiiter -et fcpirituaii.er ministl-are "*/.Et-vos episcopi, qui omnium ls vos onas et
~ B decimas accipilis, ih vestta providentia it, quali-
^fbcureht et yigilantiam habeant.
_). Ut abbates qui caiionicairideberit horniam. il-. . ter ecclesiaeel cappellae quae in vestra arrochia
~
lis similiter suis prevideant clericis, sicut ofdoi surit einendehlur, jet luminaria eis prae eatis, et
canbnicus docfet, et iuxta vires ceiteht, qualiter ut presbyteri in eis vivere possint.
ipseordo ibidem serve.ur,''eto__ieiuhidebitum ipsi 8. Ut nemo alleiius clerieum sine co mendatl-
explefe queant; et ubi bpus est, sua monasteria ciis aut dihiissofiisjlitteris recipere audeat.
emehdafepfocurent. Et ut abbates mbhasteria sibi; 9. Ut episcopi et abbates per sinodochia t mohas-
coinmissamagisfiequehlare delectent, et suos eie-. tefia eorum ospitalem19ubi anfiquitus fui , faciant,
ricos iristruant, ut Dei servititiin expleanls et ordi- et suinmopere cufeht ut nullatehris p aetcrmit-
rieih suum custoaiant, quam per cetera delecta- iahturi j
9
menta vbluntaiuiri saeeulafium vacarenon sinant10, 10. Ut vassi et austaldi 20 nbstri in vest is hiinis-
rilsi fbrte cohtingat eos in servitiodorimiimperatorisj teriis, sicutdecet, bohorerh etpleriam iust tiam lia-
ribstrumque esse occupatos : et hoc ad tempus erit, beaht; et si presentes 21esse non possurit, suos ad-
non seriiper. vbchtbs habeant, qui eorUmres ante co item de-
i. Ut co-i-i.es piehifer iustitiam diligant, el iuxta"; „( feridere possint; et quicqhid eis queritur, iustitiam
'
vifes explearit, et lustitiam sanctae Dei ecclesiaevi- faciant.' j
gilanti cura insleht", et orfanorum viduarum pau- 11. Yolumus ut advocatiin presentiac mitis eli-
perum et omnium qui jri eofum ministerio cojnnia- gantur, non hahentes fama mala, sed tales eligantur
nent et de quacuriiquecausa ad eos venerit qUerella, quales lex iubet eligere
ht ' mites e"t
plenissima et iustissima deliberatione diffinire de- 12. VolumusetiahJ atque iubemus,
certenl; e't sicut reciius et iuslius est, ita agant; eorumiudicesnon dimittant -- testes habe tes mala
et ut primitus ad placita eorum orfahorum et vi- fama testimonium perhibere, sed tales eli antur qui
duarurn nec non et pauperum causas deliberent; testimonium boriurn habeant inter suos agenses.
nec propter aliqua dilatione eorumiustitia a iudici- Et primum per ipsbs iudices inquirantur, t sicut ab
bus dilatetur., aliisss iudices !>rectius inquirere potueri t, -ita fa-
5. Volumusut episcopi et comites cbnbordiamet ciant, noh volhntas malorum hominum ssensum
dilectionemintefse habeant, ad Dei et sanctae aee- praebentes; rit el ipsi comitbs vel eoru iudices,
clesiae protractatum " perageiulum, ul episcopus; B quos2t,noverunlcausade tpia inter eos a tnr eom-
YARIANTESLECTIONES.
• ' fidibuscod. £ iubemus A. V. Vn. et,rel. s deest 2. l deest 2. - quod 2. - curent . decu-
rentl. T illius 2. Bet... expleant deest2. - riolrilitatem. i. 10sinat l.desinant 2. " in istanl ed.
-*•proiractum -Esf. pertractatum Mur, l3 fidelibus lioslris Mur. ll p. secundum morem regi nis nonas
celd. Mur.' "'"pbssunt et i. p. suam V. Vn. n exigerit detur b. ad liF. " T. et a. -M. lB^ih o riibusM.
19ospitales2. s0castaldi-2. 21presens2. S2 admittant. -3yssos 2. illis M. Esi. deel inEst.
ESquomodoEst. qui M. lege
I
Nom |
e-Capita 1,.4-9, 11-15. 17-21. Ieguntur apudMurat. inter leges Caroli capp. 57-^,67-71, 5-1-0,71.^
&45 ._ CODEXDIPLOMATICUS.— CAPITULARIA.'—kst. 802. .246
'perla **esse, sirie liiandimento ipsius qui eausam Asis servi rion mittantur jn, distrietione_tt/'sed per
Tiabet faciant * ad eandem causam venife, et pbr missos nostros vel domini 8 eorum aut illQrum ad-
eorum inquisitlonem fiat definita. El iubemus, ut Yocali * ipsos servosl 0 distringant ", et ipsjfs, sicut
testimonlaab ihvicem separenlur, sicut lex iubet; lex iuhet, ratibnem pro servos jeddant, utrum cul-
quia si ita agapt, ihuiti falsi testes ppssurit con- pablles sint^ an non. Ipsi vero dqinini distringant et
vinci 3. inquirant servos suos, sieut ipsi amant.
15. Sed et hoc voluinus, ut eoriiites plenahi iUsti- 17. Ut nemo pedicas iriforeste1S dqminica*"-nec in
liani de lationibus faciant pef ebfum ministefia, et quolibet1Eloco tendere praesumant. Et Iioe si inge-
ut malefactoreset fures non patiantUr quielos resi- nui perpelraveriht, bannum domiriicum solvant; sl
dere, sed semper eos, ih quaritum valent, infefeteht. servi, domihi illorum emendent sicut lexest 16.
ii. Ut ante vicarios nulla criminalis abtio diffi- 18. Ut nemo praesuihat qriis.hominem "vendere
niatur/nisi tantum levibre.scausas quae faeile pos- "aut cbmparafe uisi ih1S presenlia comitum autmis-
"sunl diiudicari; etnullus ih eorurii iudicio aiiquis soruin illorurii, el19utnemo audeat irifurlo mancipia
in servilio hqininem conquirat, sed per fideiussbfes4 emere et in aliam regionein occulle ducere; ubi vero
remittatur usque in praeseritiaih comi.tis. Et.ihge- repertiim fubrit, legali sententiae subiaceat.
nups hominesnulla placita faciarit custodire,"post- B 19. Ut riembforcapium20de maneipiis aut de qua-'
{niajn illa tria custddiant piacita quae instituta B libet causa recipere praesumat, sicut saepius domnus
sust, nisi fofle cbntingat, uf aliquis aliquem aecu- imperator commendavit21.
set; excepto iUos scabinos qui cum iudicibus rese- 20. Ut maneipia adventilia et fugitiva nuUus reci-
dere debenl. pere pfaesumat.
15. Yblunras, iit slcut iios omnibus legem obser- 2122.De mannire vero nisi de ingenuitate aut de
vainus, iia et omnes 6 nobis legerii cbnservare fa- hereditate noh sit opusobservandum; de ceteris vero
ciant, el pleriani iustiiiam in eorrim mmisteriis, inquisitionibus23per districtionemcomitis ad maUum
quicquidad hos pertiriet, facefe slUdeaht,. veniant, ef iusle examinentur ad iustitiam facien-
16. Iubemus 7 enim, ut proptbf hliaih districtio- dam. Comitesvero non semper pauperesperplacita
jaemqueni nos facere iubethus aut.qUibusiibet cau- opprimant.
YARIANTESLECTIONE& -
^ap.erta 2. coopertam Jf. Est. ' f_ testes Est.* M. 3c. si non mterrogatis fuerint. ~ et condixiuncll
2. si interrogati fuerint separatim A. V.Vn. E. fides 1. fidem 2. fideiussoresM. instructa 1. 6 o.
comites V.Vg. E.M. (c~.nostri)._. 'Iuberiius— facere deest2. s dpmine A. domiriosV. 9 aduocatos V.
10servos-^-prodeest% serui V. " distringanlur A.V. --i, domini s.V., 1Sfofesta2. foresto M. .u do- .
ipsi
mihieei.dominico M. I6 q. regali 1. A? V. Vn.'•__". Jff. "esl, idest ut CX*X ictus accipiatservus"V. Vn.
E. " hbmiuum1. 18deest1. 2. 19 in M. -- fur capiant 2. furem camphium V. Vn.
21 hucusquecaputdeest
Est. M. " ' lege. V. Vn. E: a2item al. kap. de mannire uero 2. 2Srebus V. Vn. causis
c in yerbis, non
JEsfclf. - .

CAPiTULARE GENERALE AQUENSE (An. 802, Oct, Aquis).

MenseOciobrimagnumCarblus iterum cohgregavit cbnventum, quo et ecelesiastica et seeularia imperii

negotia tractaret. AmpUssimumea de re festimpniumannales-Laureshamenses el Moissiacensespreebent,
referantque c generalemimperaloris jussionem exiisse super omnes episcopos,abbates, presbyleros, diacones
_etuniversum clerum, ut clerici secundum canones, monachi secundum regulam sancti Benedicti Yiverent,
ejusque ad normam vitiis prioribns emehdalis, pfficiumqubque secundum morem Romanai ecclesiarpsallg-
rent et scholas cantorim coristrueferit. (JUblempore et ducibus coriiitibus el feliquo Christianoppprilouna
cum legislaloribus'cbngregatis, imperator omnes lbges in regno suo legi, explicari et emendari fecit,
edixiique ut judices per spriptum judicarent, et absque munerum acceptione.unicuique justitiam tfibue-
rent. _ Cujus converifusacta cum hucusque nbn prodiissent, jam 1 ex CodicebibliothecaeducaUsGueUer-
bytanseBlankehburgensijusMonemgeneralem,quie hic refeferida videtuf, 2 trim ex cbdicebihUothecsefeaia
Monacensisinter S.Emmerammi RatisbonensesG. 111 signato, primisque ssecuUix annis exarato cttpitufare
examimtknh< presbyterorum,- canonicorum, abbatum,-laicorumque; 5 exCodicibus duobus bibL.regiaB
Blonaeensisinter Cpdd,.Frisingenses, sa.culo ix elx exaratis'capilula de iis quw oriinesecclesiastici discere
jussisurii; 4.exCo'dicb regio Parisierisi h. 499*3capitula excerpta ex canonibus ab Adriano-papa Gafolo
missisuna cum capitulis examiriaiionisahbalum et monachorumprofbrimus. Leges eoderii cbnveritu.litteris
traditas, Saxonum,-Thufingorum et Frisionum secundo colleclion.isnostr» tomo referentur.
GAPlTULAREGENERALE. G ista_n,..et non soluni aeclesiasticoiiim dogma, sed
ITEM' IUBSiKifiOLiPlSB.DNJVEItSUM REGNDMj EPISGO- etiam laieorum investigare iussa' sunt nutrimenta
PiSi \BBi_fIBDSjPKESBITElilS J?Eiif_-)ENfU, vel benivolentia"sanctaeexercende iustitiae,
, 1. Omnes ecclesiasticps de eorum eruditibne et % Primo qualiter unusquisque aeclesiasticus.sive
doctrlna diligefitef examiriafe, et in eadem exami- episcopus seu abhas "velpresbiter omnesqrie cano-
natione nos quamvis.impefitl- siinrisper provineiam nici vel monachv suum habearit offlciumpraepara-
YARIANTESLEGTI0iI.ES.
«"fituium SR.coa.
 m B. CAROLIMAGNIOPP. PARS I. SECT. I, 248
' "
tum, quidque* neglectum, quidve emendalioni con- A 15. Ut nullus infantem i, | vel alium P is de
- ex, pag
dignum, ut his qui bene rioverit officium suum gra- fonte sacro suscipiat, antequam simbolumet ratio-
tias exinde habeat et in melius semper proficere sua- nem dominicam presbitero suo reddat.
delur. Qui autem neglegens aut desidiosusinde fit, . 16. Ut' incestas nuptias omnino vitare do antur,'
condigna satisfactibne usqUe~ademendationem con- ef ahstinere a fornicatione, hoiriicidio,furto, p iurio,
gruam constringatur. maleficio, ab auguriis ,et incantationibus, vel acrile-
3. Qualiterque presbiteri psalmos habeant, quali- gio, ebrietate et convitio, -rapina, odio vel i vidia,
terque cursurii suum sive diurnum vel nocturnum et sanetam communionemdigne exeipiant.
adimplefe secundumRomanum usum prevaleant. , 17. Ut nemoex eccl.esiasticisullaumquamoe asione
i. Quomodo catecuminos de fide christiana in- extra canonicam velj regvdarem licentiam liquid
struere 'soleant, ac.deinde quomodo missas speciales agere praesummat. '
sive pro defunctisvel etiam pro vivis sciant commu- 18.DeindeomninomonachisDeiYerboprae ptum
tare rationabiliter secundum utrumque sexum sive estet domini nostri omnlumque oplimatum' s orum .
in sirigulari numefo sive in plurali. iussum atque decretum est, ut nulius monachu secu-
S. "Similiteret in doclrina populorum et in officio laribus negotiis amplius occupelur, quam in ynodo
**
praedicandj,, riec non et confessione peccatorum, Calcidonensidecretum est.
qualiter eos agere doceant, qualiter eis remedium . 19. Qui vereet sincere sihgmarem sectantur itam,
peccatorum imponere seianl vel procurent 5. competenter honorentur. Quoniam5vero quida uten-
- 6. Super oirinia autem de eortim conversatione tes habitum monachi aeclesiaslica negotia ci Uaque
et casti.ate» quomodoformam et exemplumpraebeat conturbant, circumeurites indifferenter nrlies c nori
, christianis. • et monasteria sibi inslituere temptantes, plac t nui-
7. Quomodo oboediehtes sint episcopis suis, qua lum quidem usquam aedificare aut construe e mo-
verecundia ' et pace vel carilate inter se invicem vi-. _l_nasterium vel oratorii domuinpraeter conscient am ci-
• vant. .- vitatis episcopi.Monachosvero per unamquam e ci-
, POPDLO.
.__EI.IC.DO _ vitatem autregionemsubiectosesseepiseopo,e quie-
S.-Et-ut sciant episcopos suos pia sollieitudine ,_tem diligere, et intentos esse lantummodo eiunio
in locis quibus renuntiaverunt eculo.
sibi humiliter praeesse debere, non tyfannicam in' etorationi,
; eis s se yindieare potentiam; sed ila subditis suis' permanentes; nec ecclesiasticis vero necsae ulari-
- sibioboedire cupiant, ita etiam et ipsi sollicite cavere bus negoliis communicent, vel in aliquo sint n olesti,
' ~ monasleriaileserentes.
procurent, •ne iniusle aliquem vel iracundia com- prbpria -
•moli absque ratione affligereaudeant,' sed consortes CAPITULAEXAjilNATIONISGENERALS..
- eorum se esse considerent, et magis debent studere Invaialio regis inveiitum habent, ut presbytei non
ordineniur prius quam 'examinentur.
amare quam timere''. • . . i. Cap. Interrogo s yos presbyteri quomodo rede-
9. Deinde praeceplum est de fide sria pleniter tis ut fidem catholicam teneatis, seu simboluni t ora-
unumquemque examinafe^qualiter vel ipsi credant tioriem dominicam quomodo sciatis vel intellig tis.
vel alios credere doceant. 2. Canones' veslras quomodoliostis vel intell gitis.,"
10. Simililer et orationem domimcam quomodo 5. Benitentialem quomodo seitis vel intelleg tis.
inteliegant, et ipsam orationem vel symboli sensum i. Missam vestram secimdum ordinem Ro anam
pleniter discant, et sibimet ipsis sciant, et aliis in- quomodo nostisvelintellegitis.
sinuare pf aevaleant. 8. Euangelium quomodo legere potestis vel alios
ll.'Ut eanones et librum _pastoralem necnon et inperitos erudire poteslis.
liomelias ad eruditionem populidiebus singulis fesli- 6. Homeliasofthodoxorum Patrum quomodo*intel-
vitatuiricongruentiam discant. • .egitis, vel alios instfuere seiatis. •
12. Ut nullus- tonsus sine canonica sit vita vel _" 7. Oificium secundum ritum Roma brum
divinumj
regulari, nullusque absolutus sine magisterio epi- . in statuiis sollemnitatibus ad tecantandum s quo-
scopali vel presbiter aut diaconus Yel abbas, quia modo scilis. 1
displicere Deo riovimus eos qui sine diseiplina vel 8. Baptisterium qubmodonostis vel inteUegiis.
magisterio sunt.' , 9. Canonicos intefroeo si secundum canon s vi-
13. Ut nullus ex Iaieis presbitefum vel diaconem vant, an non. I
seu clericum secum habere praesummat vel ad ecle- 10. Yos autem abbales interrogo, si regulan sci-
sias suas"ordinare absque licentiam seu examina- tis vel intellegitis, et qui sub
regimine vestro sunl
tione episcopi suijut ipse sciat, si reete possit ap- . secundum regulam beatissimi Benedicti viva t an
peUari ctericus, ffut preshiter. et sit absque reprae- non, vel quanti illorun. regulam sciant aut i telle-
hensiohe. ....... - gant. -• *
• ii. Omnibusomnino cnristiaiiis iubetur
simbolum 11. Laicos etiam Int.rrogO, quomodd legem 'pso-
el qralionem' dominicam discere. _ . rum sciant vel intellegant.
YARlANTESLECTIONES. |
1 quisque corf. * e. 'ej^orf; *iege s OuaiBeorf. <-Mmti •cod: Ca-
procurrent * aaiari
' quam liraeri.
nonones corf. * i. '&.decant^nda_a; - • r- . :'
 249" - GODEXDIPLOMATIGUS.—CAPIT-ULARIA,~;ANi,"802- '250.
12. Ut unusqiiisqueiilium suum litteras ad dis- A Item cap. Mh— 8. Quod' in nominb sanctae tri-
cendum mittat, et ibi eum onini sollicitudine perma- nitatis debent baptizari. - _ . -
neat, usque dum bene instructus perveniat. - De Niceno concilioi. — 9. Desubintroductis.mu-,
' "
CAPITULADE DOCTRINACLERICORUM. lieribus. ..
Haecsuntquaeiussa^unt discere omnes ecclesiasticos, . __ Itemin eodemi.—10. De his qui a'd onorempres-
1. Fidem catholicam sancti Athenasii et cetera bitern [Cod.,preb. ij] sine examinacioneprovecli suut.
quaecumque de fide; ." - Item cap. *,—11. De clericis usuras aecipientibus.-,
2. Symbolum etiam apostoUcum; De Anchirano concilio"•.—12. De corepiscopis. .
. 3. Orationem dominicam ad inteUegeridumpleni- De Neocesariense concilio m. — 13. De presbiteris
ter cum exposilione sua; ipii uxores acceperunt et _quiforni.cali sunt amplius,'
-i. Librum_sacramentoni!jipleniter tam canonem pelli debeant. - -'
missasque speciales ad eommutandum pleniter; Item cap. n. — 14. De lempore ordinationis,pres-
5. Exorcismum super caticuminum sive super de- biteris.
jnoniacos; - Item cap. °. — 15. De muUeribus que returidunt
6. Commendationemanimae 5 cristianis obtentu el i de hoc capitulo domnb aposto-
- 7. Paenitentialem; " Ucointimandumest. - '
8. Compotum, Item in Nicenai.—16.Dehis qui dicuritur cataroe.
9. Cantum Roinanoram in noetej _ De Sardicense eoncilio r".—17. De his qui in ca-
" '• " "-'
_ 10. Et ad missa- similiter _ _naUs sunt.
16 »." ' '".".
II. Euangeliumintellegere, seu lecllones libri ' cc- De Cartaginense
mitis; . . 18. Deordinandis virginibus.
, . 12. Omeliasdominicisdiebuset solemnitatibusdie- 19. "De aequa mensura et denariis.
rum ad praedicandum canonem ; monachi regulam 20. De pauperibus honiinibus consideraridum est,
similiter et canonem firmiter; sub quali mensura censa debeanl solvere annua.
13. Librum pastoralemcanbriici atquelibrumofii- 21. De sancta trinitate discat unusquisqrie,-se^
ciorum ; cundum quod sancti patfes indictum \el traclatum
ii. Epistulam GelasUpastoralem; "habent, et fideliter inlellegatj' et in tantum sufficiat,
15. Scribere cartas et epistulas. et ajhplius' nori requiratur.
- E5CERPTA CANONUM.CAPITULAYARIA. _^22. De fugitivis partibus Ravennon et Pentabo-.
_De canonibus apostolorum.— 1. Uta sacerdbteuet _ Iin, si plaeet domno meo, legatur capitula 7. 3. 6.
ministri altaris de secularibus curis se abslinea»»..C 8. 59. 60. [.: 70] et 61.
Ilem ineodem cap. 13. — 2.Ul riuUusfideliuia abs- 23. Id est de generibus monachbrum,qualis de-
que Utteras commendatitias alienum clericum - sus- beat esse ahba, de obedientia discipulorum.
cipiatur * et. qui suscepti sunt reddantur, et miUi- 21. De disciplina suscipiendorum Hovitiorum, de
presbiterum ab episcopo ad ecclesiam ordinateim filiis nobilium Yelpauperuin qtii. offeruntur.
sine eonsensu "episcopiproiciat. 25. De sacerdotibus qui voluerint in mohasteriq
_ Item in eodetn cap. 16 c. — 3. Si quis bpiscopus habitare, et de clericis seu et de monaehis peregri-
. clericum alterius susceperit. - . "nis; conlineritur in his definiciones quae sufficiunl
Item capilulaitd. —i, Quod clericus fideiussor ad numerum 20 abbatrim.
, esse debeat. 26. Insuper etiam questiones quaedam eis familia-
Item in eodem cap. 18 6. — 5. Quod episcopus rum obponi possunf, ut queratur ah eis in quo.capi-,
fornicatione furfu - lula scriptum vel quomodointellegendum esl: Nqllus
presbiter et^liaconusin periurium
conprehensus deponatur. in monasterium proprii [c. propriis] sequatur cordis
Item in eodem cap: 19 f. — 6. Quod episcopus "voluntatem. SimiUter ubi vel quid sit sinaxis. Ubi
presbitefum' et diaconem peecantes percuti non de- jQ' quid sit senpectas. Ubi etiam vel qui- sit non super
beat. _ - -- - sanus lyranriides, vel ubi legitur in scriptura volun-
liem cap: 20 "**.— 7. Ut episcopis bis in anno con- tas habet poenam, et necessitas parit eororiam. Yel
_ciUocelebrentur. si secundum regulam legilur euangeliiiiri dominicis
- ''
NOT_E.
s Ex cap. 7 apud Harzheim Concil. Germaniae, t. i-C. 12.pag. 147.
I, p. 132.- mC. i.p. 150.
h Hucusque tantum ap. Harzheim eap<13j 1. e. . 11Ibid. c. 11.
' 0 Concilii Gangrensis ap. Harzheim 1; 1. pag. 154.
c Ibid., p. 132.
* Ibid. cap. 20. cap. 15 : De' his qui christianitatis oblentu-despiciunt
«Ibid. cap. 25. filios.' .
f Ibid. cap. 28. - p Sequentia desunt in canone»
ecap. 58. . . - , 1 Cap. 8. pag. 138,
i Cap. 49. * Cap. 11. pag. 191.
i Cap. 3. p. 13?. « Pag. 201.
-i Ibid. c. 9. D, 158r* * Gf. 783-,ie_
"'lbiicsaTv , - ,
 251 - B. CAROLIMACTIOCTTMRS *• SECT. I. 282
noclibiis,Velttbi pf&eeeptumsit tundere monachum, A tatis gradu, et in tertio capitulo, et in 11. et in 17.
vel si dormiantur fratres post noetumas, et uhi et in 28. conlinenlurj et quid singulos bibe es vel'
lioc praeeeptuni sit; haec omnia in secundo humili- mixtum accipere. '

"- CAPITULARE LANGQBARDICUM DUPLEX (80b, vere). '-

Edictum hocpublici juris facimus ex 1. codice S. Pauli ssec.ix, fol. 5-6,t et codieibus2. Chisian , et 5.
Cavensi, ubi inter Caroli leges numeris 14-24 et 15-25 insignitur. A Pippino tamen promulgatu fuisse
ex cap. 16, et formula finali prodit. Datum videtur lempore quo Carolus in Cermania fes eccles asticas
ordinare aggressuserat, igitur autumno anni 802 vel potius, ut^x senlentia finali patet, vere arini se uentis.
P-rior edicti pars solam ecclesiara, altera universum populum spectat, cujus distinctionis aliud ex mplum
eapitulare anni 805 praebet. Posterioris partis capitula duo, scilicel!2 ell6, inquinque capita dis ribula,
legunlur etiam in cod. Tcgernseensi proxime posl Garoli epistolam.ad Pippinum"an. 807, subjecl capile
de plateis curandis; quae quidem appendicis loco infra referemus; Codicum Ambrosiam reliqiio umque
qui leges Langobardorum continent, lectiones in ima pagina subjiciuntiif, [ i
Placuit p.riniisomnium S ut vitia que noslris lem- B ] sunt, neque ulla " iocorum genera ante se ri-pef-
poribus in sancla Dei aecclesia emersa sunt, radici- mittant que conlra canonumauctoritate ve lt.
tus 2 .evellantur. 7. De slipendiis quoque clericorum volu us, ut
i. .Cap. yolumus igitur, preordinante Domino, iam de redditibus vel de oblatione fidelium plenius
aecclesiasnostras secundum auloritatem s canonum seeundum canonem ipsi/clerici 'habeant.
ordinare et ordinem clericorum oisponere. 8, Ht prepositi 16icardmalium aecclesiar m obe-
2. Monasteria que iampridem regularia fuerunl, fiienles16 sint episcopis suis, et neque epis pi eos
tam virorum quamque et puellarum, que 4 sub no- ad " a. suis aecclesiis expellere praespman absquo
stro dominio 5 site sunt, volumus ut secundumre- culpa et iiista ratiouem, et nulla eisper ' - - iolentia
gula disponantur el vibant; et si abbates vel abb.a- inponatuf. ,
tisse sine regula vivere seu inordinate inventi vel O.Proplerordinationesvelconsegrationes1 presbi-
invenle fuerint, si correpti vel correpte emendare terofum ceterorumque clericorum nuila no" premia
Moluerini, abifiantur 6, et de.ipsa congregatione, si amodo abcepturos promittimus, neque ab sis ne-
, digni inventi fuerint, abha vel abbatissae eliganlur; que ad parentibus viilamicis eorum, neque alam1S
sin autem, aliunde : et monasteriis regalibus ' si ei neque ocultum. ;
placet 8'simililer. - UG 10. Exenia vero que aecclesiis nobis 50 obiteri»
5. De senodochiis-vero nobis perlinentibus 9 que inposita sunt, amputanda el non maiora m con-
bene ordinata sunt, ,in ipso permaneanl, que vero suetudo fuerat accipienda censemus.
deslructa„secundumqualitate temporum ad 10priore li. De decimis vefo que ad populo in plebibus
eultum perducere cupimus, ut ubi pauperes Domini vel baptismalibus aecclesiis ofieruntur, nul a exinde
reficianlur, et per tales personas.fiat ordinata, qui ea pars maiori aecclesiaevel episcopoinferatu !1.
iuxta Demn regant ,et de aljmoniis-pauperumnihil 12 2S c. Yoliimusjprimo ut neque abbal ct pre-
subtraant. sbiteri neque diacopi ct sUbdiaconineque uislibet
- 4. De aecdesiis baptismalibus ". ita censemus, ut de cleros 23de personis suis ad publica al v secula-
per presviteros "ordinate sint, ef;nulla violentia el ria iuditia traantur vel distringantur, set a suis epi-
superposila ab episcopis suis vel diminutionem de scopis adiudicali iustilia faciant. Si aute depos-
titulis paliantur, set secundum canonicam institu- sessionibus suis, seu aecclesiasticis seu propriis,
tionem el antiquam consuetudinemfaciant. super eos clamor 'ad iudicem venerit, mit at iiidex
S.- Quando vero epjscopus suam parroehiam cir- clamantem"cum missos suos ad episcopum,ul faciat
eat, non plus abea exigat vel accipiat nisi sepun- eum per advocatum iustiliam recipere: Si ero lalis
dum eanonesvel antiqua consuetudinem, et obpres- D ' aliqua inter eos contentio orla fuerit que er se pa-
sionem ab hominibusls eiusdem episcopi ipsa plebs cificafenon volint aut hon possint, tuuc pe advoca-
nonpatiatur. tum episcdpi-e qualem iusserit ipse 26, sa ipsa
6. Ut. ita *.8 episcopi quamque et presbUeri seu ante comilem vel iudicem veniafr,et ivi' ecundum
diaeoni, vel abbates el monachi, nulla venationem legem finiatur, ante posito " ut diclum es persona
per se facere praesumant, aut hubi ipsi presentes clericiss.
VARIANTESLECTIONES.
1 Placuit nobis Karolo gloriosissimiregis, ut 2. 3. 2 eradicentur et e. 2.3. s auloritatum i. 4 seuque
2.3. * n".regimiue dominio 2. 3. 6auitiantur 1. ' regularibus,2. 3. 8 si ei p,, desunt 2. -r iqua ca-
pilis desuntS. 1!>'aci. u De a. b. desunt 3. ls ominibusi. ls tam 2 3. " ullo i> 1Bpr ositis1.
10obediente 1. " ad suis vel ab aliis iustis utilitatibus expellere 2. 3. | I8consegationgs.i." 9palal.
a0deesl2. 3. sl imponatur 2. 3. 22XII..CAP. codex1. ita et quae sequunturXIII, Jltiletc, nu erantur.
22clero praeter episcopos, abbates, abbatissas, de V. Vn. (E.) cap. 99. si publico 1. -S8 epjscopis. um cleri-
corum V. Vn.. se i. lex ipsa V. Vn.E. " ante ei posito 3. anteposita V. Vn. E. 2Sclericoriim . Vn. E.
NQT./E. . .
a i« e. a c Capp. 12. 15-19. habentur ap. Mur. i ter leges
%l:e. nons noviter. Karoli c. 99.120.100.121. Hlolh. M.m d. 54.
 ^S3 CODEX DlPLOlIATlGUS.— CAPITULARIA.— Au. 803. _25l
15. U.tclerici seu bonacbi vaeanies *-,sivede ipsa A. 18. De pontibus vero velfeiiquis.similibusoperi-
parfoeMa seb aliunde supervenientes, sine consensu bus que ecclesiastici^.per iustamet anliquam COB-
episcopi a nemine suscipiantur. suetudinein 16xumreliquo populo faceredebent, hoG
" 14. TJl aecelesie
Jjaptismales ab his qui debent re- pfaecipimus 17,pi rector aecclesie inlerpelletur 18,et
staurentuf, etsihgulisproUt eius possivilitas fuerit ei secundum quod eius possivilitas fuefit, suaportio
restaufandi mensura depuieluf. Hec.s ideofficimus, "deputetuf, et per alium exactorem ecclesiastici ho-
quia in quibusdam locis_quosdamper peeunias cori- mines ad opefa rionls conpellantur. Si vero opus
sentienlibus magistris. se s sup-.r_-en.es audivimus; suum constiluto die conplelum non abuerit, liceat
omnes autem- aecclesiasticos per 4 ecclesie inM- comiti.pro,20 pena prepositum 21 operis pignerare
_strmn ordinari oportet. juxta extiiriationeni vel quaplitatem inperfecti ope-
1S. TJtpiacita publica vel seeuiaria nec ad comite fis_, quousque pefficiatur : comis autem jsi neglexe- -
22vel misso regis iudicandus est.
fiep ab ullo. iriinislf6s subs vel iudice, uec in ecclesia rfe/arege
nec in teetis aecclesie "cireumjacentibus,Vfelcpefen- .19. De .deciiriis: ut dentur, et dare nolentes se-
tibus, jillatenus.lenealur *_ - cundum quod anno preterito denuntiatum es,t ad
• 16. Uf^sefbi,%ldiones,livellarii antiqui vel ilii no- _. ministri fcipublice exiganturj id est, eligantur quat-
Vitef facti qui npri pro fraude neepfoiialo ingenio ^ tuor veloeto 23hominesa*, vel prout opus fuerit, de
- de publico se subtraentes, sed pef sola pauperiate singulis plebibas iuxla .qualitatem unusa.uisque26,ut
et necessitatem terras aecelesie incolunt vel colenda ipsi inler sacerdotes et plevem testis existant hubi
suseipiuut, non a comitevel colivet a ministfo iflius date vel non dale fuerinl: hoc ideo, ne ibi iuramen-
ad uliam aiigaria seu -servitiuni publicum vel priva- tum aliquod faciendi necessitascontingat. Non tamen
tuia cogantur vel conpellarituf; set quicquit av 1 eis ideo taritos tesles mittendos dicimuss "ut ipse sem-
iuste agendum est, a -palrono'vel domino"~suo ordi- peromnes in dandis decimis presentes csse pariter
nandmn est. Si vero de crimine aliquo aceusantur, necesse sit ^ set ut pluribus 26 comittitur minus gra-
episcopus primo conpeliatur, et ipse per advocatum veniuf; in duobus aulein, si "adfuerint,sufficerecre-
suum secundum quot lex est, iuxta conditionem sin- dimus~.Neglegentes autem amrupneatur a presbit.eris
gularum pefsonarum iustjtiam faciant; .sin vero 6, aecclesiarumTusgueaji.tertiamvice.m ut ipsa^decima
sieut in capitulare domriOimpefatori' scriptum est, denl; qiibd si "eontemsefint, ab intfoitum aeeclesie
itaiiat. Celeri vefo liveri homines qui velcopimenT proibeantur; ]el si in hpeminime.eriiendaveriiit, a
-iiationem vel benefieium aecclesiasticum habent , si- iiiinistris reipublice districti, singuli'pef caput sex
cut reliqui homines iustitias faciant. „ sohdos ecelesie conponat., et insuper decima dare
17. Audivimus etiam qubd iuniores comitumvel -cogantur, Nam gi ilerum co&lemtofes extileiint,
aiigui 8 mihistri rei publice-sive etiam 9 iionnulii' lunc per pubiicairi iai^ctoritaj,em:domus vel case
•fortiores vassi comitum aliquas redibutiones vel coi- eorum wi-tentur 27, quousquepro ipsa decima sicut
iectiones, quidain" per pastum, qiiidam etiam sine siipra dictum est satisfaeiant. Quod sMenuo revellcs
pasto, quasi deprecando ^exigere "soleant12,simiiitef vei contradictofes esse voiuprint, iit super ipsam
collectiones fruguum, arare, semen- 5vi-TamS8s.uam auctoritatein intrare praesumpseriist,
"quoque operas,-
iare, r.uncare, caficare, secafe, Vel eetera is similia, tunc aS 9ministri reipublice in custodia mittantur,
a popuio pef easdem vei alias Jnachinationes exiT usque aum ad iudieium publicum perducanturao, et
gere consueverunt, non tptum ab aecclesiasticis ibi secundum legem contra comitem Velpartem pu-
sei etiam a "reliquo pbpul¥:que bninia, si yobis- blica Componat."Reliqua autem, ufc supra dictum
placet, et a13nobis ethab omni populo iuste-amO_- "_esl,jde detimis et sex'solidis contra aecclesia satis-
venda videntur, quia in quibusdam locis in tantum faeian.tS1. - .
inde popuius oppressus est, ut multi ferre non.va- Hec interim ut supradictum est, inter cetera~pia
ientes» per fuga a dominis vel patronibus suisiapsi cristianitatis "opera ser-Variconvenit/quousque in
sunt, et terre ipse in solitudinem redacte sunt: A Q sequendi conventu medio Octubrio qrii in S2civitate
potentioribus autem vel ditioribus, spontanea tamen Papia condictus est, nisi forte a rege aliler precipia-
voluntatem vel mutua dilectionem, volentibus sola- tur,
aliquit.inelius addendum iungendumque mttan-
iium pfestare invicem mMnie proibenius dumveS3 Deo duce inveniatur-. •
• • . VARliNT.ES LEGTiONES. . . -
-.
1 i.;e. yagahtes
quod 2. 3. legunt; * et i. s seo i. * q; i. 6teiieatur. Nisi comes riiihora placita te-
nuent. Ea enim Mbeat -,ubi impelrare potuerit. V. Vn. E.' e'fei vero' culpabjles iiierint Y/Vh. ed. * ca-
pitulare nostro 14 2. 3. saliquitl. «elial. 10quidem i. l> d. a.pupulo ed. " sblea " i. '" siv. p. et a
deestl.S.ed. " volentes 1. _" ecclesiasticis 1. eccIesiastiCilioiriiriesF. Vii.Est. l6 per a. c. et iuslitiam
V. Vn. E. • pelimus i. ls interpellenlur 4. inlerpelTet__.inlerpeilent-3. nt rectores e. eOsinterpellentur
\n. i9adoperantl. soperl. alpropositi V. Vn.E. ^regeml." ' 28Octosi. ^h.optimiS.erf. ssunius-
- cuiusque plebis *t ed. i. dum Sf
»8guiffa3. guiffam Tegern. ss (deestZ.%.) 2epiurimus pluribus Teg. guifferitur'3. giffentur ed.
ed. deest.i, 80 si ': **
^-nutodum yel i. 3.
producantur feg.
"- reliqm.desunt
--»--•- • ... eti.
U •. iri
- c. *-•
p. deest 2/3.
.,x,,,.^,
v
"
a i. e. quolibet. b i. e. »T».' -
 253 B. CAROLIMAGNIOPP. PARS I. SECT. I. 250
CodexTegerhseensishaectantummodo hdbet: Aad ullam^ingariam seu servicium publicum v 1 pri-
i. Yolumusprimo, ut neque abbales et presbytef i, eis vatum cogantur vel conpellantur;- sed quic dab
iuste esl, a patrono vel domino s o or-
neque diaconi et subdiaconi, neque quislibet de dinandumagendum
clero de personis suis ad publica vel secularia iu- • 4. Si veroest. de crimine aliquo accusantur, epis.opus
dicia trahantur vel [distringantur; sed a suis episco-
pis adiudicali iusticias facianl. Si autem de posses- primo conpellatur, et ipsepef advocatumsu se-
sionibus suis, seu ecclesiasticis seu propriis, super cundum quodiustieiam
lex esl iuxta condicionemsin
faciant.
rum
eos clamor ad iudicem venerit, mittat iudex claman- personarum
lem cum misso suo ad episeopum,ut faciat eum per est5.itaSin vero, sicut ip capitulare nostro scr tum
advocatum iusticiam recipere. fiat; ceteri vero liberi homines qui vel con-
mendacionemvel beneficiumecclesiasticumh ent,
2. Si vero talis aliqua inter eos contencio wta sicut reliqui homines,iuslicias faciant.
fuerit que per se pacificare non velint aut non pos- 6. Velumus etiam etjslaluimus de plateis vel cloa-
sint, tunc per advocatum episcopi qualem iusserit ciss curandis uniuscuiusque civitatis deregrio aliae
ipse, causa ipsa ante comitem vel iudicem veniat,
et ibi secundumlegem finiatur ante posito, ut dietum pertinentibus, ut singulis _annis curentur. men
Qst, persona clerici. nonvolumus, quodexiride pandum aliquisad p rlem
palacii nostri "persolvat. Sed praecipimus, qu enus
3. Ut servi?.aldiones, libellarii antiqui.vel illi rio- exactores singularum
viter facli, qui Jion pro fraude nec pro malo ingenio * ne ante finiatur annus jeivitatum studium hab ant,4
quam plateae erclo cae
de publico se subtrahentes sed pro malas paupertate B emundentur; et hoc.unusquisqueprocuralor viia-
ct necessitate terras ecclesiae incolunt vel colenda tis publice ex inperiali parte ammo endo
noslraj
suscipiunt, non a comite vel quolibet ministro illius precipiat ne pretermissuiri fiat.
YARIANTESLECTIONES." .
1ingenuo * lege sola, * clocleis littera I
<._>..._
_ __ superimpositacodex; Amerpaclms hic et infra cloaci eor-
rexit; de cocleisi. e. campanMibuscmu7tdandis,sermonemessenonpossepatei. 4 cocleae codex.
]

CAPITULA QU_E IN LEGE SALICA MITTENDA SUNT ».

Ediipus ea ope eodicumbibl.'regi_eParisiehsis n. 4629,4404, 4995, 4758, 4626, 4632 et inter Supp . Ia»
tina n. 75, bibliothecseducalis GuelfefbytanaeGudiani, Augustsei, etBlankenburgensis, tum Tegerns ensis,
in bibl. regia Monacensi,bibl. ducalis Gothanaj, codicis Sangallensisn. 728, codicis Vaticaniinter Pal tinos
n. 773, ,et codicum eorum qui leges Cafoli Langobardicis additas exhibent, scilicet codicis S. Pauli in arip-
thia, Paris. 4613. Chisiani, Cavensis,"Ambrosiani, Florentini, Londinensisi Yindobonensis, Yero ensis
atque Estensis apud Muratorium, fatione quoque habila editionis Baluzianse,sed iis tantum lectionibus alla-
lis, qu_ealiciijits momenti.essevideri possenta. , j
Inscribuntur in codiceParis. n. 4995 : In Christi nomine incipiunt capitula legis imperatoris aroli
<
nuper iriventa. Anno tertio clemCntissimi domni nostri Karoli augusti sub ipso anno haec facta ca ilula
b
suut et consignata Stephano comiti, ut haec manifesta fecisset in ciuitate Parisius mallo pubplico, e ipsa
legere fecisset coram illis scabineis; quod ita et fecit. Et omnes in uno consenserunt, quod'ipsi uolu ssent
pmriitempore obseruare usque in posterurn; etiam omnes scabinei, episcopi,abbatis.^comitis,manu p oprja
subter firmaueruntc. CAPITULA. O_UE INLEGE SALICA M ITTENDA SUNT. »— In CojliceSangallensivero : «Inoi-
piunt capitula que iri lege Salica domnus augustus Karolus, anno ab incarnalione Domini nostr Iesu
Christi 803, imperii vero sui anno tertio, praeponendo addere iussit;» atque ln codice Parisiensi n. 613 :
« Haecsuntcapilula quae domnus Karolusmagnus imperator iussit scribereiriconsilio suo', et iussite " po-
nere in.ter alias leges. » Gothanus tandem :«Incipiunt capitula legi Salieae qubs constituit Karolus era-
lor. Habenlur apud Muratorium inter Caroli leges capp. 101-108,91, 92,24. I
,1 *. De homicidik clericsrum^d Si quis subdiaco- c num occiderit, 500 solidos comporiat; equi iaco-
YARIANTES.LECTIONES. I
1 ita cbdd. 4629 (Capitulumq. i. 1. saligam mitenda sunt), 4404, 4995, Yalic. 773, 4758 (Incipit C. q. a 1.s.
m. sunt), 4632 (in legem salieam). a Salicha V. Vn. SalieliaK. subaudis nunc lex Est.la cod. Gothan mul-
ctae inilio ut in editis habebantur, sed manu coaevaita correctae sunt, ut iam cccc, DC,ncccc sol. . (. pre-
sbyteroet monaclw)legantur, lum ;.Qui episcopumocciderit monachus fiat.
NOT_«. j
i Leguntur praterea in codd. reeg. Paris. 4628, concilio generali: c Sulciacum, quem Step anus
' * A. 4788, Supplement.
4628 lat. 164 bis, et 4760. illuslris vir et piee recordationis comes, nec on et
Parisiensi. De quo h_ecleguntur in parvo char- uxor ejus Amantrudis, jeorumusibus delegaver nt. »
lulario EeclesiDeParisiensis, fol. 71: <Domino'sai_clo• Idem fuit missus dominicus an. 802 in Parisiac i,-etc.
et in Christo apostolicosacrosanctaeMaria. ecclesiae Subscriptus pr_eterea [reperitur in breviario d visio-
. Deique genitricis et sancti Stephani protomartyris Q nis thesaurorum Caroli Magni. BALUZ.
seu et domini Germani, ubi Incadus Parisiaca. urbis e Quod factum est ^x pr_eceptoCaroli; cf. infra
episcopus rector pr_cessevidetur, qu_eestnomine
infra mu-
in Dei capitula minora cap. 19.
rum Parisii constructa. Ideoque ego d Post h_ecverba sequitur iri editioriePithoe , et ei
Stephanus Cbristi humilis gratia Dei comes, nec non
et Amallrudis,comitissa, pariter ob amorem invicem • adprobatum fuerit. Quae nos sustulimus, q ia in
veterum exemplarium exstant qu_e nos vidi-
dilectionis donamus res noslras quse sunt in pago nullo nec in editione Ganisii, nec in libro terl o Ca-
Parisiaco, in loco qui vocatur Sulciacus, ete. Aclum mus, BALUZ,
Bonoilovilla, ubi facla et firmata fuit in anno xi im- pilularium.
BCodex regius hic et in aliis Iocis hujus apitis
perii domni nostri Caroli gloriosique Augusti, xut Coti
regni ejus in Francia, et xxxvi in Italia, sub indictj , semper repetit vocem occiderit quam plurim
5.. Gharta -fechadi episcapl Parisiensis>datg fri floii repetunt; to-, , .
 257 CODEX.DIPLOMATICUS. — CAPlTULARk. — AK, 80S. 258
Dum1400 solidos, quiprfesbiteruni 600, qui episco- A j 5, De_his quiingenuare volunt. Slquis delibertate
» pum^ S00solidos componatB. Quimonachum1»,400 a, 6ua fuerit ipterpeUatus, et timens iife in servitium
' solidis
culpabilis iudicetur, cadat, aliquem de propinquis suis,, per,quem sejri
• 2. De his, tjitiinfra inmunitatem confugiunt, vel servitium easurum limens occiderit, id est patrem,
damnum aliquod ibi faciunt. ° Si quis in inmunita- matrem", patruelem, avunculum , vel quamlibet
lem damnjim aliquid fecerit, 600 solidos compqnat. buiusiriodi propinquitatis personam, ipse qui rioc
Si autenf homo furtum fecerit aut homicidium, vel perpetraverit moriatur, agnatio 12 vero et consangui-
quodlibetcrimen foras committens infra inmunilate ". nitas " eius in servitulem cadat. Et si negaverit se
fugerit, mandet-comes vel episcopo, vel abbate *, illum occidisse a, ad novem vomeres ignitos, iudi-
vel * vicedomino, vel quicumque locum episcopi cium Dei examinandus, accedat.
auteabbatis tenuerit, ut reddat eireum.Siille con- 6. De his qui ad casam Dei res suas. tradere vo-
tradixerit et eum reddere noluerit, in prima contra- (uerint. Si quis res suas pro anima sua ad casain
dictione solidis 15 culpabilis iudicetur. Si ad.seeun- ' Dei tradere voluerit, domi 14traditionem faciat coram
daminquisitionem et eum reddere noluerit, 30 solidis testibus legitimis. Et quae actenus in hoste factae
-
culpabiiis. iudicetur.'Si nec ad tertia consei_tire~ sunt traditiones, de quibus nulla est quaesitio, sta-
noluerit, quiequid.reus damnum fecerat, totum ille B * bilis permaneant.; Si vero aliquis alii res suas tradi-
qui eum-iiiffainmunitatem retiriet nec rcddere vultj derit, etinhosteprofectus fiierit, et ille cui-res tra-
solvere-cogatur, _et ipse, comes veniens licentiam . ditae sunt iuterim mortuus fuerit, qui1Bres tradiditj
habeat ipsum homineminfra inmunitatem quaeren- cum reversus fuerit, adhibitis testibus cofam qui-
di, uhicumque eum invenire potuerit. Si autem sla- bus traditio facta est, res suas recipiat. Si autem
lim in-prima inquisitione comiti responsum fuerit,-- et ipse'mortuusfrierit, heredesjeiuslegitiriiifes tra-
quod reus irifra inmunitatem* quidem ftiisset, -sed ditas Tecipiant. - •' . _
8
fuga lapsus sit. slatim iurel quod ipse eum ad 7. De homine qui per cartam libertatem consecu-
iusticiam cuiuslibet disfaciendam fugire non fecisset, tus est. Si quis per cartam ingenui.talis a domino
et sit ei in hoc salisfacium. Si autem iniranli in suo legilimelibertatem estconsecutus, liberperma.
ipsam inmunilatem -comiti collecla manu quilibet neat. Si vero aliquis eum iniuste inservire lempta-
resistere temptaverit, cbmes hoc ad regem.vel ad verit, et ille cartam .ingenuitatis suae ostenderitV et
prineipem deferat, ibique iadicetur; ut sicut ille qui adversarium [iriiuste "1 se inservire velle comproba-
in, ifimtmitatem damnum fecit, 600 '• solidos cbnpn- verit, ille qui hoc temptavit, multam quae in carta
.ueredebeat 10, itaque qui comili collecla manu re- scripta 17esl, solverecogalur. Si vero caf ta non parue-
sistercpraesu-ripseril, 600 solidis culpabilisiudicetuf. rit, sediamab illo quieuminseryirevoluerit disfacta
3. DeMsquiad aecclesiam confugium faciunt_-Si esl, widrigildum 18 eius compbnat, duas partes illi
quis ad aecclesiam confugium fecerit, in atrio ipsius - quem inservire voluerit/tertiaim reigi; et ille iterum
aecclesiaepacem habeat, riec sil ei necesse aeccle-.. per praeceptum regis1Slibertatem suam conquiratS0.
.fiiaua ingredere, et nullus eum inde per.vimabs- S.-DeJibero homine qui se'loco uiadii tradidiL
trahere praesumal;, set liceat ei confiteri quod fecit, Liber qui se loco wadii inalterius potestate_21com-
et inde per manus bonorum hbminum ad discussio- miserit, ibique constitutus damriumaliquod cuilibet
-.nem iiLpublieoperducatur. feceril, qui eum in locowadii suscepil, aut damnum
4. Dehis qui per malum ingenium alium auxiliave- 6olvat, aiit hominem in mallo productum demittat,
rit. Si quis hoininemin iudiciocontra alio altercantem perdens simul debitum-propter quod.eum in wadio
iniuste adiuvare per.malum.ingenium praesumpserit, .euscepit.-El qui damnum.fecit demissus iuxta qua-
alque inde coram iudicibus vel comile increpatus;;- Jitatem regi3Scogatur emendare. Si veroJiberam fe-
fuerit, et negare non potuerit, solidis 15 culpabilisi - minam habuerit, usque dum in pignus extilerit, et
iudicetur. . ~ <. - .,D filios habueri__ts3liberipermaneant. - '
' - , . VARIANTESLECTIONES.
* l d.
velmonachum 400 sol. S. P.d. 400 qui monachum siriiiliter. Pal. 773. 2 culp. mi.reliquadesunt
S. P. Pal. 773. Gud. 3 CCCCXLV. Cav. 4 presbiterum S. P. s-v. iudice ueluicedomnoTans.-4404.. 6 e.
vel abbatis vel abbatissa t', 4404. 'inm. usque inmunitatem deest S. P. 8 iurel (juilocum episcopi vel
abbatis tenuerit codd. tres, scil. StippL 75. S. Vinc.Mett. etYatic. 9 manu secunddvcccc c. Gotlt. 10«..t
debuit. " m. amitam matruelem Bal. (contra codicumnovemantiquissimorumfidem). 12c. id est filii V. Yn.
13c. id est fratres Vn. u domni-Paris. e. domni) C. domui id est maiori aecclesiae V. Vn.E.
10q. ipsas res suas t. 4404. 4404, dni. (..16
August. Blank. et 4758.. deest in regio et Ling. codd. 4629, 4995, 4758. Avg.
Palal. et apud Ansegisum. " 18
disscfipta 4995.-discripta vel descripta S. Gall. et alii. wedregildum 4629,
wadregillum 4404.
",B I0 widregildum 47S8. widrigyldum Aug. uueregeldum 4995. Pal. uuildrilgeldum S. G.
deest '4995. c. Similiter destructor alicuiuscartulae res omnes quas cartula continebat emendet. V.
Vn. E. In margine Veroneniis additur.: per iritellectum recentiorique manu: per usum. sl manus "4995.
8Si. e. rei ita
antiquissimicodd. legunt. ss et f. h. desunt V. Vn..
\'- . : NOTJ;.. , - •
a.Ita-velus codex regius: in aliis sexcentos solidos c Id cstin Ecclesiam, vel inxes Eccleslse quaeim-
componal. In. . - munitalis "nomiriecenseutur. ID.
s Ia Codice' Pietaviensi ^t ui Ma__,ari»0' i ^ In Codicibus Vaticajio et Metensi •addilur, vel
legituj ... --
J.Csolid. culpabiUs,}udicetur. IR. dbscondisse.Ji>.
289 B. CAROLIMAGNIOPP. PARS I. SECT. I. 360
'9 *.'De debith regalibus , qualiter solvi debeani. A praesumpserit, ibique testibus convictus fueri , aut
Omnia debita quae: ad partem regis sblvere debent', .quindeeim solidos cbri_pon.it',"aul- quirideeim ictus
soiidis ttubdeciia denariofum 2«olvant, excepta freda ih scabiniiss qui rcausarii^-pfius iudicave ufit,
quae inlege Saliga scfipta.sunt. Iila eodem solidb accipiat.
uuo caeterae compositiones solvi debent, compo- ii. De-eo qui m festimonium assumtiur-, ualis-
nantur. _ esse debeat. Oplimi quique in pago s v61 -c" itate
10. De eo qui causam iudicatam repelere praesu- in testimonium adsumantur, et eui is contfa queni
niit. Si quis causam iudicatam Tepetere-in mallo testimoniare debent riullum crimen possitiridi ere6o
'
YARIANTESLECTIONES. \
j
- cap. deestin Blank. si2den. SQI.V. Vn. .s scabiriis 4404. 4629. Pal'.. spabineis 4995,.scavinis , lank.
*.q. causam ipsam C. Lgbd. *.pauco 4758. "indicafe^o.ft, ifiicefe V. Vn. inducere M. dicefe aliiz.
obicefe nullus codex legit. In codice Sangallensi -haec adduntur fost ultimum capitulum : Ista ii ca itula
adomnibus legibuSmitlendasunt. .—]_..
- CAPiTULAIIINQRA *. ' - -

Capilulis legi SalicEe'3ddendisincqdicibus omnibUS"praeterSangallensem cap'akla minora, siibjipi nlur,

uuae-jani illorum ope iterum evuljgamus.Inscribuntur: Iricipit capilula minoris iri cod.4995. Item^piimum
camtuiumm c. 4629. Ilem decdpitulis ifi Gbthano, lussio imperatoris in Yaticano. Intef leges Caroli ango-
bardicascapp. 1.4-6, 8, 10-13,15,17,'20, 22 ; apudMuratoriumc. 154, 93j98,110-113,126,14-1 7.ha-
" - -
ientur. . , j - .
1. De causis admonendis, deeeclesiis emendandis, B honor sefvetur, qualis et antecesspr_bu§.pos ris et
et ubi injmoloco plures sunt quam necesse sit % imperatoribus seryatus esse *2cognoscitur l*,]
ut destruantur quae necessaria non sunt, et __Jia 10.14d Ut nec colonus nec fiscaiinus foras. itio1B
construantur. - possintalicubi ^6 traditionesfaeere,
2. Ut presbyteri non ordinen.ur priusquam exa? ii. Ut nullus praesumat hominem i_iiuditio . mit-
ininentur. Et ut excommunicatiopassim et sine cau- terg sine causa ^, pisi iudicatum fiat.
ea pon fiat 2. 12. Ut liber homo qui in monasteriq regul ri co-
8 mam depqsuerit, et
3. Ut missi nostri scabinios, advocatos, notarios jres sua.s ibidem. deleg.verit,
per singula loea elegant; e. eorjmi nomiaa, duaado pfoaiis&.oneur 'faciami sec-mdum regnl-im fi miter
• -
xeversi fiierii.ts settnu scripta deferant. teneat 18. J
"&.De his qui legerii servare * contempserint, ut .13, Ut omnia qutie1Swadiare debqnt, iuxl quod
' in
per fideiussores ad praesentia regis deducanlur 4. lege continet, pleniter secundum ipsairi.leg m rfe-
5. Ut illi qui haribannum sblvere debent, conie- . wadiata 20fiant; et in;.postmodumvel dommi rex,
fttum ? faciant ad haribannatorem 6.' • . vel ille cuius caiisa est, iuxta quod ei placuer t, mi-
6. De. fugitivis} ac peregrinis, ut dislringantuc, p sericordiam faciat.
ul scirc possimus qui sint aut undevenerunt. 1-4. De episcopis, •abbatibus, .comitibus - ui ad
7-a Utbafiga 9 et-orunias 1Pnondentur negotiato- placitum nostrum nbn venerunt.
ribus I1. 1§. Ut nullus ebfius suam causam in mallo pdssi_
,-8. De mensiiris, ut secundum iussionem » no- conquirere, nec testimoninm dieere. Nec pl citum
slfam aequales fiant. . -: -comis habeat, nisi ieiunus.
9. Utnonmittantur teslimonia super vestitura "l^ V Ut nemini lic.at aliuin cogere ad riben-
domni Pippini rcgis [sed talis aobis in haccausa - dum _ [nisi quod ei necesse erit. ]
'
- " ' YARIANTES
LEGTIONES; " .
;
sinl 4629. afaciant '4629.- ^a.uigarios notarios Vatic. * addricantuf 462f. ° conieelum i; e. ga rium
Yn. cap. 98. s BenfedictI. II, -22i. hic uddit :'et riiiilumaliud obsequium comilibus vel vicariis faciarit ' f.
et ancillis fugacibus advenis et p. M. s caput deest in co;d.4404. 9 baocalet bronias 4758. 10.b.ue spata
Vatic: ll-n.foras marca Valic. ,12esset cod. 13haecsdlus exhibel cod.Blanki udeest in cqd.V'atic. icf.
m. desuritin B. sed leguntur iri aritiquissimiscodicibusi. mistiq i; e. nisi in mislioriCAmb. i. mistbs n. f.
"sriixtosM. 16alicui '4629 " s. c. desunt in ed. *siricodice Btank. hic inseritur capict9. add. ad I. Sa icam.
Ulomnia debjta usque componarillif. i9 bmnes qui 4629. i0 inuuadiala ed. xicaput deestin 4629. -
'
NOT__E.
* Couata sunt cupi eisdem exemplaribus quoruiri Blinusferas micibpossmt aliubi traditionis fo ere.t
ope emehdayimus superiora un-lecim qapitula. Me- Bigotianus : _ Ui neelcolonus nec fiscalinus ossint
minit islorum Sig§bertus in Chronico ad an. 803 . aliubi foras mitti vel [traditiones facere. » L nden-
« Carqlus per qmhe imperiuinjustiiias facil, et legis brogius: « possit' aliubi fofas mistos traditio es fa-
capituia xxix ^instituit".» Eadeni iegunlur in vetefi cere. Quam lectioneni accepil ex lib. II leg' " Lon-
chronico ms.,' cujus hoc fragmentum reperi ifiter gobardorum. s ID. | .
«
schedas Sirmondi. Anno in Garolus imperatbr per e Aliqui Godices addunt sirie causa.- Quo etiam
tolum- imperium suum justitias facit ' et legis capi- modo habent editiones omnes, prieter Linden rogi-
tola xxix instituit. J BALUZS cam. Istam nos secutiisumus,
b Codex Thuaneus, consenserint.InMazarino seri- numero veterum exemplarium.quia.juvabatur ID.
ajori
gluin est, non consenserunt. BALUZ. . f Cod. S. Remigii E_hemensisaddit, nisi, qu nlum
" c In cod. Valicanoet BALDZ. ei sufficit Regius, ,'nisi -quod ei necesse fuer . Ita
inMetensi,
&CodexCorbeiensis: _ Ut necimferaforis.
colonus nec fisca- etiam editio Bavarica. 1D.
 261 • • CODEXDIPLOMATIQUS.—-CAPITULARIA.,— AH. 803. __fl__.
17. De missis fiostris discurreritibus, vel caeteris Ainlerpellatusfuerit, primolegitimum auctoremsuae
hominibusin utilitate nostra-iter agentibus, ut nul- libertatis proferat, et in sua liljeftate perseveret. Si
lusmansione contradicere praesumat \ vero auctor defuerit, testimofiia bonorum hominum,
18. De canibus qui in dextro armo tunsi surit, .u't qui tunc aderant quando liber dimissus fuit, se de-
homo qui eum habuefit, cum ipso cane 2 in praesefi- • fendere.permittaluf, Si vefo et tesles defuerint, cufii
tia domhi regis Veniat. - ." _ duahus cartis, qui eiusdem canfeellariimanu firmate
19. Utpopulus interrogetur de capitulis -quae in sint vel subscrib.e, cuiuseumque fuerint, suaafcar-
. iege noviter addita -sunt a. Et postquam omriess tam, quae tertia est, veracem et legitiifiaifiesse con-
consenserint, subcriptiones et manufirmalionessuas firmet. Si auteni. interpellatus fuerit ad servitium,
in ipsis capitulis faciant i>. •necauclbfem nec testinionia- habuerit, rieque alias
.20. Utnuilus ad placitum 4 banfiialur, nisi tpui duas cartas ad suam carlam u cqrifirmandam inve-
eausam suam"qu"aef_.re aut si aller ei quaefefe de- nire poluefit, tunchis qui euin interpellavit secun-
Lei; exceptis scabineis septein, qui ad omnia pl^ci- dum legem ipsam cartam Msam effieiat, et servum
ta praeesse 8 debent 6. "... suum cqfiquirat. Si. yero interpeMur " aut aucto-
21. Defalsis testibus rit non recipiantur. rem aut testimonia aut cartarum. conlaiione victus
22. Ut nullus praesumat per vitam regis et filiq-,^ uerit, ethoequodvoluit eflicefenonpotuerit, finilta
ram eius iurare. ... «juaein ipsa inienuitatis cartam coiitinel,' eogatur
23. De illis Saxonibus qui uxores non hahent. -
exsolyefe 16.
24. De signatiss_qui mentiendo vadunt. . -_ Iricodicibusi Gudiaho etQ-Paris. 46__6.hme
"25. Utmissinostri qui iambfevis detullernnt de capitula adduntur: -
adnuntiatione,, volumus ut adhuc * adducant de 1. Theloneusaut census non exigatur-a quqlibet,
opere 10.
26. Quantamora faciunt iri imoquoque locbj-e. ubi nec aqua navigib aul pqntem transeundum ' nqn
est. __ .^
quot homines secum habeant.
£7. De prudentia et constantia missorum no- 2. Et hoc nqbis praecipiendum est, ut quicunquo
Strorum. In dona regio caballus destulerit, in unumquemque
28. De falsis monetariisreiniirendum est. suum nomen habeat scriplum. Siniiliter et in vesTa-
29 u. Si aliae res fortuitu non praeoccupaveririt", . menta abbatissarum.
8. Kalendas lulias, missa sanctiTohannis baptistae, 3. Et hocnobis praecipiendum *' est, ut ubicun-
ad Magqntiamsiye a Cavalonnq 1Sgenerale placitum que inveniuntiir vicarii aliquid 1Smali consentientes
habere volumus. • . vel facienles, ipsos1S eicere ct meliores ponere.
In cod. bibl. regia)n. ,4.6.32,sequitur: 4. Ut comites 20Velvicarii eorum legem sciant, ut
Cap. deinienuitate cartarum. Si quis per cartam ante eos iniuste 31quis nemini ittdicare possit, nec
' v
jnienuus dimissus, et quqlibet homine ad servitium ipsam legem mutare. -
"
YARIAJ.TESLECTIONES. ."" ;.
s p.iberno lempore ¥. Vh. E-. * cano 4629, 4404; 4995, 4758. 3hic desinit cod. Vatic. ' * p. cotidianum b.
V.Yn. E. " e_sse4995. F. Vn. E. Mur. 6 reliqua desunt 4404, Blank: ' t. inquirendiim esl vX'ed. 8 sin=
tiadis'4995. 9 deest 4629. 10de o. deest 4995.- " caput dbest in 4995 et-cod,-Mdzarin. Si deest4629;
^ praeoccupauerit 4929 p. Explicit capitula deJegem_Saligam. reliqua desunt 4758. 1SCal)illonemedi
lv carcam c. 1Bi. e. interpellalor. ie ita Baluzius ex absoluere c.' *rpraeceptum 2.
Ansegisocogitat >
?8_aliquii. i'ipsiusl.. ' ?° comis
' i. ildeesti.
.'" WIM. ' .
<>Id est Capitutareproxime superius. . . •*
h ftuod factum est in malloParisiaco. Yide supfa (Col. 255, B-C, parag. Inscribuntur).

CAPITULARE LAlSfGPBARDIQUM.

Legitur in CodicibusChisiarioet Cavefisicapp. 42-64 et 69-90, et inler leges Langobardorum apud Mufa-
toriuincapp. 97,91-93, 98, 102-108,-95, 110, 111 (cap. 15 deesl),.112-119. Continet capp. l-21v;capp.
"- - capp. mmora c. 4, 5; capp. leg. Sal. c. 2-8; capp. minorac._>>»•>
legiSalicae addila, c.;9, .10; 4, 6, 8, 9,11,
12,15,17,20,22. .
22. De liberis hominibus qui uxores fiscalinasre- D comili commendaretur.
gias, et feminis liberis quae homines similiter fisca- . 243. Quieumque beneficiumoccasione proprii de-
Iinos regios accipiunt etc. vide infra 805B. 22. sertum habuerit, intra annum poslquam ei a comili
25. Ut 1 causa quae adhuc coram comite non fuit, vel a misso nostro notum faclum fuerit,, et jllum
et his qui reclamat, propter suam violentia s aut emendatum noniiabuerit, ipsum beneficiumamittat.
contumacia comiti inde appellare noluerinl, iterum
'
VARIANTESLECTIONES;
1 Ul 8
usqiiefiiit deest Ch. C. » stulticiam V. Vn. E. jJf. cap. 118. Recentiorimanu in Vn. adaitur : De
benefitiis et lerris tributariis. ,
-263 . B. CAROLIMAGNIOPP. PARSi.'SECT. h

CAPITULA QUiE IN LEGE RIBUARIA MITTENDA SUNT. ..

"
Edimus ea ope codicum 1. regii Parisiensis n. 4629; 2. Yaticani inter Palatinos,'n. 773; .3. Tege nseeu-
sis jam Monacensis,unde ea Amerpachiusprimus publici juris fecerat; 4. "Paris. inter.Suppl. lat. ri. 75,
tum codicis Sancti Pauli in Carinthia qui caput tertium exhibet, atque reliquorum • S quibus eapitula ad le-
ges Langobardorum adjecla exhibentur. Inseribitur vero in codice Vaticano ita . Incipit nova ieg' . con-
stitutio Karoli imperaloris qua in lege Ribuaria mitterida est. > Cbdex 4629 |ha_ctantam habet: Itei i alios
capilulos. |
In Cod. Suppl. lat. n. 75 legitur: c Hoc fuit 4atum ad Aquis in tercio annp imperii domni Karoli ugusli,
quando synodus ibi magna fuit; >,qu_equidem aut ad baec capitula aut ad prpxime anleriora (vel p 'us- ad
utraque.) referenda, Baluzioteste iri codd. quoque Mettensi et Vaticano habej.ai_.ur.,
Intef Caroli legesLangobardicas reperiuntur capp. 2-5, 7, 8-13, apud Muratorium c. 109, H9, 26,27, 94,
Pipp. 13, Caroli 38,152. t - -
Cap. 1. (Ad iegis-Ribuantit, ii) Si quis ingenuus A _ decim, tertia super \iginti et unam, quarla.'super
ingenuum ictu" - pefcusserit, quindecim solidos~con- quadraginla duas. Similiter et de benefilio h .ininis,
' " - si forle res propriae non habueril, mittalur n ban-
ponat.
2. (10). Homo regis, id est fiscalinus,"et aeclesias- num usque quo rex interrogetur ". -
ticus vel litus interfectus, centum solidis conponatur. 8. (35). Si auctor venerif, et rem intercia am re-
5. (121). Homo ingenuus qui multa qualibel sol- cipere rennuerit, campo velcriicecontendatu'.
vere non potuerit, et fideiussores non 3 habuerit, li- -9. (48). Qui filios non habuerit, et alium imemli-
ceat ei semetipsum in wadium *. ei cui-debi.or est •belhaeredem sibijfaeere Voluerit, cbram iegevel
mittere, usque dum multa quam debuit persolvat K coram comite et scabpos velmissus dominicis, qui
4. (18). De sonesli 6 aut sexcenlos solidos coripo- tum *-°ad iustitias faciendas in provincia !> fueriBt
nat, aut cum duodeeim iuret. Aut si ille qiii .causam ordinati, traditionem faciat 22.'
quaerit, duodecim hominum sacramentum recipere 10. (57 £S).Homo denarialis non ante haei ed_lare
noluerit, aut cruce aut sculo et fuste contra eum de- in, suam agnitionem f4 poterit, quam usgue - id ter-
certet. . • ciam generationem perveniat. -
5. (20'). Nemini liceat servum suum, prqpter il. (64). Homo cartellaris 25 similiter.
T_- 12. !
daaanum ab illo 8 cuilibel inlatum, dimittere; sed ** (67). Omne sacramentum in aecclesiae; tut s__-"
. luKla qualilatem dampi domirius pfo ipso respofi- pra reliquias iuretur. jEt-quod in ecclesia iu anduni
deal, vel eum in compositione aut ad poenam peti- ' esl, velcum sex2Celectis, vel si 27duodecim".sse de-
toris bfierets: Si aulem servus perpelrato scelere fu- "benl, qualespotuerit invenire58, sicillumDe s adiu-
gerit, ita ut a domino paenitus inveniri non possit, vet et sancti quorum istae"reliquiaesunt, ut v rilatem
sacramento se dominus eius excusare studeat, quod dicat 2S.
_nec suae vblualatis nec conscientia fuisset, quod ser- 13. (72). Siinterciata resfurtu ahlata fu rit, "li-
vus eius tale facinus commisit10. * -ceat ei supef quem r ;s inlerciata fuerit, sa amen-
6. (50). Sicut petierunt, ita domnuslmperator tuin se excusare de fur.tu, nec. suae volunt tis aut-
consensit''. •
conscientia fuisse quod ablatum est; et aliud anlum
•7".(34"12).Si mi_suadmallum legihus-mannitus u
18 eine damnum restituatso.'
fuerit et non verierit, si eiim sunnis non detenue-' ' -
s • jCddexl addit:
rilj quindecim sblidis culpabilis iudicetur. Sic 16ad
secundani et terciam. Si autem ad quartam venire ' Ut nullus praesuirat teloneum per»Vias ec per
nec rotalicum nee cepstaticum nec lvera-.
contempserit, possessio eius iii bannum mittalur, villas,
donec venial et de _re qua interpellatus fuerit iusti- C ticuinrecipere.
liam fatial. Si infra annum non venerit, de rebusi . In cod. 3. adiiciuniur haecs
cius quae in bannum missae sunt" rex interrogetur, De homine qui conprehendidit servum, ius it eum
et qiiicquidInde iudicavevit fiat. Prima ammonilio181 occidere dominos suo|s-:bduos infantes, unum qui ha-
super noctes septem, secunda super noctes qualuor- buit novem annos. alium qui habuit uudecim ad ex-
. VARIANTjESLE€TIONES. . .
. l Cod.Londiiiensiscaput 5 inter Pippini cdpltula refert. s hoc tantum caput adestin co'd.S. Pduli t Chis.
8 deest 3. Muditium 1. « p. in eodem capitulo 1. 3. 4. S. Pauli. 6 sbnisle 3. 4. S. P. <7 YIII 2,
5. 6aliquol. pauferetl. 10et sit absolutus Vn.? M. 4( hcec unus Ced. 1. exhibel. Bened.
12 XXXIII. 2. 3. 4. "'Si q. Salichus ad V. Vn. E'. uhannilus 4. __.. 1,- 310,
lc[m. de ingenuiiale aut bere-
ditate tantum f. V. Vn. E. l" Si 4. " misserunl i. 18 ita i. 3. mannitio 2. bannitio 4. " i. enefi-
cium contradicatur ei donee ipse veniat et justiciam fecerit aut niissus eius 'aliquando. V. Vn. E.
so eumquidem
1. ¥ parochia 1. 2afatiant 1. , S3 LVIII. 2. XYII.'3. 2t ila iJ 21 agnitionem corr. agn ionem
4. agnationem 3. 2Ccartularis 2.^carlularius 3. 4. 26septem 4. B. 2' 'deest i. 2Si. Et siciur-t. Sic
Amb. etrel. codd. Langob, 29 dicat. Haee sacramenta sint de minoribus placilis. V. Vn. E. 88 reliqua
desunt in 2, 5. 4. Si auctor venerit, et Teminterciatam recipere uoluerit, ca^apo conlendat vel cr ce. V.
Vn. E, (v, supra cap, 8.) NotceTironianm codicis1. in tabulaadiecta exprimimtur,
JSfflM.
a U &st,cespitaticma. h 14 e$t, dojnino§ - . .-. . -
265 CODEXDIPLOMATICUS. — CAPITULARIA.— AN. 803. 266
tremuDiillumservum, postquam dominos suos illos.A plici weregildo conponat; alium vero qui undecim
pueros occisit%,in foveam qiiandamprqiecit; El iu- anfios habuit,-dupliciter; servum, quem mordritum,
dicatum est, ut iilum qui novem annos habuil. tri- tripliciter ; etba_muninoslrum.adomr.ia.
' •
_ VARIANTES LEGTIONES. -' . ".
•\ "~
d
*.occisit, manuposleriore superposilo. _'"

CAPITULARE DE EXERGITU PROMOVENDO.

Constitutibhsecjprimoab Heroldoin additionead leges Langobardorumcapile 3, '£ag. 520, publici. juris

jfflcta,n Baluzioafino811 adscripla est,.quo.din capitulari Bononiensicujusnotas chronologicas ad annum
812 referebat, ejusmentio fieri videretur. Sed eum.jam in capilulari anni 805 cap; 6, edicti cujusdam de
exereitu prombveridoroeniio fiat, in quo de brUniis.mhiladbuc cbnstilutum sit, quod in constitulionem no-
stram quadrat, anno 805'antcriorem esse constat. Ascripsieam igitur anno 803, cum nee ipso nec proxime -
afilecedenliCarolus.expedilionemper se fecerit, sed domiremanens legatos suos in hostes miserit, quod
cum capituliscapitularis hujus 8 et 9 optime congruit. Editio nostra liiliiur aucloritate Codicis,-unde et He-
roldus legemexscripsissevidetur, Weissenaugiensissseculi x,-a viro cl. et arduo studiorum rioslrorum pro-
laotore D. Maier jurisconsulto Eslingensi in usus ribstrqs cum editis, collato.
BIIEVIS CAPITDLORUM OUAM MISSIDOMINICI HABERE DE-]B catus episcopi atque abbatis.
BENT ADEXEUCITCM. PROMOVENDUM. . 4. De a hominibuscomitum casatis. Isli sunt ex-
4. Ut aomnis liber homo qui quatuor mansos vesli- clpiendi, et banhfim f e\vadi'are* nori iiibeantiif :.dup
los de proprio suo sive de alieuius beneficio habet, qui dimissi fuerunt cuin nxore iilius, elalii duo qui
ipse se praepafet, et per se inhbstem pergat, sive propter -ministcrium eius custodiendum, et servi-
cum seniore suosi senior eius 'perrexerit, sive ciirti tium nostrum faciendum remanere iussi sunt. In qua
comite suo. Quiverb tres mansos de proprio liabue- causa modopraecipimus, ut quanta ministeria unus-
'
rit, huic adiungalur qui * unum mansum habeat, quisque comes habueril, lotiens duos homines ad ea
H det illi adiutorium ut ille pro ambobus possit. Qui custodiendadomi dimitlat, praetef iilos duos qubg
autem duoshabet de proprio tantum, iungalur illi aU cum uxofe sua. Ceteros vero ofnnes secfim plehitei
ter qui similiter duos marisoshabeat, et unus ex eis, habeat,-vel si ipse domi remanserit, cum illo qui prb
altero illum-adiuvante, pergat in hoslem. Qui etiam eo in liostem-proficiscitur, dirigan.ur *. Episcopus
tantum unummansum de proprio habet,'adiunganlur vero vel abbasliuo lantum de casatis et laicis ho-
eitres quisiifiiliterbaheanl, et-dent ei adiulorium, minibus suis domi dimittant.
etillepergat tanlum; tres Vero qui illi adiutorium 5i De e hominibus nostris et cpiscoporum et.ab-
'' 'C batum, qui vei beneficia, vel talia
dederunt, dbmi remarieant. propria habent,
h
2; Yolumus atque iubemus, ut idem missi-noslri ut ex eis secundum iussionemin hostem bene pos-
diligenter iriipiirant, qui afifio praelerito de hoste sunl pefgere, exceptis hisquos eis-secum domi re-
baunito remansissent, super illam brdinationem mahere permisimus. Si aliqui inventi fui_r.nl, qui
quam modo superius coniprehenso de liberis el pau- vel pretio se fedemissent, vel dominis 6 suis ^permit^
perioribus hominibus fieri iussimus; el quicumque teritibus domi remknsissent, banrium nostrum, siciit
fuerit inventus, qui nec parem suumad hostem suum superius dictum esi^-fewadient ,, et fidem faciaritac
faciendumsecundumnostram iussionem adiuvil ne- ,persolvant. Domini vero eorum, qiii eos domi fenia-
queperrexit, haribannumnostrumpleniter rewadiet, riere permiserint 8, vel ministeriales eorum, qui ab
et de solverido illo secunduni legem fidem faciat; eis precium acceperunt, similitef bannum hostrum
3. Quodc si forle lalis honio invenlus fuerit qui rewadient 9, et fidem faciant, usque dtiin nobis nun-
dical, quod iussione comitis vel vicarii aut cen- tiatum fuerit.
ienarii sui, hoc de quo - ipse semetipsum praepafa- ' 6. Yolumusut riiissitfostri diligeriterinquirant ih
redebeat, cidem comili vel ricario aut centenario quibus locis hoc factum sit. quod ad nos pervcriii10,
vel quibusBbethominibuseorum dedisset; et propter quod quidam'homines postquam secundum nostfam
hoc illud demisissel iter, et missi noslri hoc ita ve- D iussionem sociis suis qui iri hostem perrexeruiit, de'
rmri esse investigare poiueriiit$ is -pef cuius iussio- slipendia sua adiutorium feceruni, iubente Comite
nem ille remansit, bannum nostruin rewadiel_atque vel ministerialibus eius propter se redimendum pre-
persolvat, sive sit eomes, sive vicarius s,-sive advo- lium dederunl, ut eis domi remanere licuisset,. cum
VARIANTESLECTIONES.
^deest.l. 'a ita correxi; codexet-IIeroldushoc quoque legunt_ * siue uicariuS bis scriptumin codice.
1 reuuardiare 1. » dirigalur 1. 6,domibusi. - ' voxin codiceet
8 9 10 apud Heroldum desiderata, et a Balu--
zio resMuta. permiserit i. reuuadiant 1. pertinet i.
- • ' '
NOT_E.
«>Cf.S07, c. 1,2. a Cf. 811,-Oct., cap. 9.
"b Gf, Oclobr., cap. 1. <=Cf. idem..
« Cf. 811,
811, Oct., c. 9.
PATROL.XCVII. 9
 " CAROLIMAGM OPP. PARS I. SECTIOPRIMA.
207 268
i
illi in hostem ire non deberent, quia iam sociis suis A ul scribairfur, et unurii habeant missi «ostri, Itcrum
conslitutum a nobis adiulorium dederant: hbc fiat. comesin.cuius ministeriis haec faeiendasunt ul ali-
invcs-igaluni-cl nobis nuntiatum. ter non faciant neque missus noster neque comes,
7. Volumus a ut isti missi nostri qui hap legatione nisi sicut a nobis capitulis ordinaium est. erlium
fungi debent, ab his hominibus coniectum accipiant babeantmissi nostriqiii super exercitum uosl m cofi-
qui in hoslem pergere debuerunt et non perrexerun.. stituendi surit. Quartum habeat cancellarius noster.
Similiter et a comite vel vicario vel centenario, qui ff. Volumus* ut homines fldelium"fiostroru , quoa
itd bo«censenserunt ul domi remansissenl; necnon . nobiscum ad servitium nostrum domi reserv re ius-
el ab oii.itibus praedictum coniectum accipiant, qui simus, -in exercituin ire non compellantur; sed el
anno praeteritoconstitutam a nobis exercitalis itine- ipsi c domi remaneant velin servitiodomino m suo-
ris iussionemirritam fecerunt. rum. Neque haribannum rewadiare iubeantu illi ho-
8. Islius capilularii exemplaria quatuor volumus mines qui anno praeterito nobiscuriifuerunt.
NOT__E..
a Cf. 811, Oct., c. 9;, c Remansionein iii vocat Eginhardus in pist. 17
i>Cf. 811, Oct., c. 7. ad Rhabanumabbatem -Fuldensem scribens. BALUZ;

CAPITULA ALfA ADDENDA.

Capiiula a Baluzio ex CodicibusPalatino bibliolhecseVaiicance et S. Yirieentii Mettensis prim edita;

ope 1 Codicis regii Parisiensis inter Supplementa latina n. 75 signati recognovi.
ALIACAPITULA ADDENDA SUNT, EAQUAENUPER AUDITA.B patrem autmatremjavunculum vel nepotesi inlerfe-
ET COMPERTA IIAIiEMUS. cerit-,heredilatem propriam amittaf. Et si uis nie-
• 1. De clericis ellaicis qui chrisma ad aliquam nU chalus fueritmatrem, sororemj amitanv,aut eptam^
-imelalem dant et accipiunl. Si quis presbyter aut similiter bereditatem perdat.
diaconus dare aut accipere praesumpserit, gradum 15. Ut homines fiscalini sive colom aut servi in
amfttat. Ceteri clerici et» nonnanes disciplinamcor- alienum dominium cqmmoranles, a prioredo ino re-
poralem et carceris custodiam sustineant. Laici qui quisiiij non aliter eisdem concedanlurj.nisi d prio-
acceperint, aut alicui dederint, manum pordant. rem locum ubi prius visus fuit mansisse, fflucfe-
2. De negotio super omnia praecipicndum est, ut vertatur, et ibi diligenter inquiralur de_sta u ipsius
nullus audeat innocte negotiare in vasa aurea etar- cqm cognalione eius. Hoe a nobis praece tum est
genlea, tnaneipiaj gemmasj caballos, animalia, ex- omnibus cognitum facere.
cepto vivanda et fodrOj quod iter agen.ibus necessa- 16. [801j 14.] Utinfra regna Chnst_)prq itiono-
fia sunt, sed in die coram omnibus et cqram testi- slra omnibus iteranlibus nullus hospitium eneget^
bus unusquisque suum negolium exerceat. mansionem et focum tantum. Similiter past m nul-
5. Reliqua capitula quae in anteriore 4 capitulari lus contendere faciat, exccptopratum et me em.
scripta sunt, tam .de venundatione annonae, et de C . 17. [80ijl5;] Utfiberihominesnullumob eqniuna
reliquis iustitiis, et de restauratione aecclesiarum^et comillbus faciant, nec vicariis. neque in pralo,
de pace, et de fugilivis, et de singulis quibusque cau- necpe in anesse; neque in aratura' aut. . nea, et
sis, omuiaila observentur *. eoiiiectum nullum vel residuum eis r olvant;
12. [Supra,col. 265, c. 5.]Neminiliceatservum suum excepto servitio quod ad regem peitinet, et d heri-.
propter dampnum a se dimillere; sed iuxta qualita- banniiores, vel his qui legationem ducunt;
tem culpae dominus eius pro ipso servo respondeat, . 18 *. [Supraj col. (262, c. 3.] Ut ubicum "e inve-
aut coniponat quicquid ille fecit usque ad super ple- niunlur vicarii aliquidmali consentientes v facien-
nam Ieudem liberi hominis. Quicquid super hoc fue- tes, ipsos eicere et meliores ponere iubemus
rit, in regis iuditio 2 essevidetur. 19. [C. 4.] Ut coriiites et viearii eoru legem
13.Si inventusfuerit quis cartam falsam fecisseaul fal- sciant, ut ante eos iniusle neminem quis. udicare
supi testimoniumdixisse,manum perdats aut redin^at. possit, vel ipsam legem mulare.
14. Ut homo liber peccato imminenle, quod absit, 20. [C. 2.] Ut quicumque in dona regia c caballos
"
YARIANTESLECTIONES,-
1 interiore 1. 2 ila correxi, Inregauditio cod. et edd. 3p. et a. I. * cohaeret anteriori capiti i.
NOTM.
« Ifcc fion habenlur in Codice-Palatino et videntur D eral equos oiferre regibus, nt pluribus ost ndit Ca-
esse superflua. BALUZ^ - > rolus Dufresnius in! ubservationibus ad Jo nvillam,
i Hic in Codice 1 sequitur ; Sciendum esl quod in pag. 155. Pr_eceptum Ludovici Pii pro eccl sia Bri-
eic. , tota recapitula- vateusi: _ Nemini ciiilibet obsequium pro rtedictis "
quibusdamlibeilh leg-s Salicce,Salictc
lio solidorum in cdilis legi subjccla : qua rebus fecissenl, nisi lantum ad parlem regi annua-
quidem rcsecta, Baluzias scripsit . Hic desunt ca- tim Caballumunum cum scuto et lancea pr sentas-
pila octo. sent. » BALUZ.
11Qui ideo dona regia vocanfur quia tum moris
®39 CODEXfilPLOMATICUS.-- CAPITULAftlA."— AN_80S. - 270
praesentaverit', ~in unuiriquemque a" suum nomen A iri ullo loco accipere, nisKubi antiquitus pontcs fcori-
scriptum habeat. - stfucti sunt-, et ubi navigia
" praecufrunt s, et ahtiqua
-21. UtquibratoriumCofisecralumJiabet^ vel ha- videtur.esse consuetudoi [Cpl. 204, /.39.]- Similiter
bere voluerii, per consilium episcopi de suis pro- - nec rodaticum nequepulveraticum uUiis accipere
priis rebus ibidem largiatur, ut proplerea illi vici ca- praesumat; quia qui hoc facefe temptaverit, ban-
fionicinon sint neglecli num dominicum omnimbdlscomponere debeti
22 *. [Ci 1.] Utuullus homo praesfimal teloneum
'
VARIANTESLECTIONES;
1Cumpraeceiente bdpite Coliaeret1;
2praetereunt.
,-.__'-- . - . • - NOT__E.
E Sic in. cereis quosad sepulefum sanct_eRa.de- . Sifigiilsesuis cefeiS nbniiiia sua inscripsefarit, '•
gundis post mortem ejus obtulerurit sanctimoniales, ut est In ejus Yita scripta a Bandominav\B____uz.

GAPITULA MISSO CUIDAM DATA.

Capi_u_aha.c~ex.c'app\5et 6\ ad interrogationem jmissi cfijusdam dominici data, dpe Godicis regii Pafi-
jiensis inter Suppl. latina n. 75 recogriovi; Edita crant primum a Baluzib ex CodicihusPalalino bibIiothec_e
Yaticanceet Sancti Yincentii Mettensis.
i. Conlinebatur namque in^primb capitulo, ulriim R hqmifia annotala ad placitum nostrfim genefale no-
iibi coloriamservus cuiuslibet uxorem acceperit, in- bis repraesentes;
fahtesillbfifmpeflinefe deberent ad-iliamcblqnam; '6; In sexlo autem capiiulo scriptum erat de pon.
an ad illum. Considera enim; si proprius servus . libus antiquis consti.utisj vel de * inlicitis thelo-
tiius alterius propriam ancillam sibi sociaverit, aut neis. Unde praecipimus, ut ubicumque anliqua con-
alterius servus propfius tuam propriam aricillam sueludo fuit theloneum accipiendi,theloneum legiti-
uxorem acceperit,- ad quem ex yobis eprum pro- mum accipiant; Nam et hoc antea vobis ore pro-
creatio pertinere debeat, et taliter de istis fac, quia prio-Iriiunximus, el nequaquam inlellexistis_
hon est amplius nisi liber et servus. 7: In:sepiimo aulem capitulb; ubi referebatuf
2. De secundo iirideme intefrogasli, si comes de
el scabinii qualiter post querelas dominorum servi etir_im car--
fiolitia solidum- unum aceipere debereti tas ostendant. et ipsi servi; a scabineis sententia ac-
sive cancellariusi Lege Romanam legemj"et sicut ibi eas veras esse coinprobare debeant; nequa-
Si autem ad Salieam ceptaj
invenerls. exinde facias. perli- qiiam hoc voiumus
riet legem. et ibinrinime repereris quid exinde fa- quod servus suam cartam pro-s
cere debeas. ad placitum nostrum generale~ exinde priam probare debeat; sed dbminus qui ipsum ser-'
' - p vum quaerit, ipse, si poteril, ipsamcartam falsam
interrogare facias. ' - -' ;
5. Continebalur quippe rn tercio capitulo _ de his depraehendat.
8; Iri oclavo capitulo. referebatur'de servis qui'
qui per falsostestes libertalem eonsecuntur, quid ex
his facere^eberesinterrogasli. Nos vero ubique vo- Francas feminas accipiunt, et postea Ulorumdomini
eiscartas faciiint eo tenore, ut si aliquapfocre"atio
bispraecepimus ut nequaquam cumfalso teslimonio
iillus sepotuisset liberare de servilio; Et si secundum fiUorumaut filiarum ex ipsis orta fuerit', liberi per-
ordinem se liberare maneant;.et neschmt;"sicut scfipsisti, utrumhabere
legis potuerit,,liber permaneat;
Si vero cumfalsis testibus";nequaquam illi consentias.- deheant, an non; Deinde voluriius, ut si ille homo"
4. In quarto namque capitulo declarabat de bis servo aut ancillae cartam In sua praesentia fecerit^
et illevel illa qiii cartam libertatis habere debet.
qui prima, secuuda; terliaviee a manfiiti, ad vCslram
carla stabilis permaneat; Sed
praesentiam venire nolunt; Similiter de ipsis praece- praesentes fuerint-, ipsa
pimus, quid ex iiis facere deberet. qui post discessumdomini sui ortus fuerit, in servi^
domi-
5. In quinto autem capitulo referebaluf de episcd- liopermaneat.EliUaecartae quaeaquibusdam
vel ceteris nostris hominibus qui ad nishisfactaefuefintqui necdumnati esse noscunturj
pis, abbalibus,
Illos sed post eorum discessum nati fuerint, nullum jop-
placitum vestrum venire contempsefints yero D
bannum nostfum ad vestrum bannire tineant effeclum, nec per easdem cartas liberi esse
per placitum
faciatis; Et qui tunc venire contempserinl, eorum valeanti .
NOTiEi
a Cod. Paiat.-, admoniti. BALU.;; b HGefc vox iion exstat in CodicePalatino; ID.

GAPITULA A MISSIS DOaJINIGIS EDITA.

1 bibl. regiiij
, Capitulafe a Baluzibeditum ex yeteri Codicenis. Saricli Yincentii Meltensi?, opeCodicis
Parisiensis inter Suppl. lalina n, 75 recognovi.'
 vji CARQLI MAGNIOPP. PARS I. SEGTIO PRIMA. [ 272.
"
1. In primis de banno domni imperaloris et regis, A- 7. _Utnullus contraj reclum iudicium audeat di-
•
quem per semetipsum consuetus est_bannire, id est, care quicquam. j
de a mundoburdeaecclesiarum,viduarum, orfanorum, 8. Ut nulluspraesumatnoGere eum qui rectum im-
" '
et de minus.potentum-persoriarum,_atqueb de raplu, peralorisl. dixerit.-
ct deexercltaliplacito inslitulo', ul hi .qui ista irrum- 9. Ut nullus praesumat alium sine lege oppri ere,.
p erint, bannum dominicum omnimodis componant. vel aliquid mali agere. |
2. De decimis et nonis, atque iuslilia aeccle- 10. NuUus'homo praesumat aliter vendere, aut
siarumDei, ulstudeatis dai-eet faeere sicutlexest, cmere, vel mensurare, nisi sicut domnus impe tor
mandatum habet. i
3. Qui beneficium domni imperatoris et aecclesia- ii. Ut-dieiri domimcum'cum omni diligentia cu-
rum Dei habet,, nihil exinde dueat in suam heredita-
beneficium deslruatur. stodiatis, sicut lex esl," vel sicul domnus impe a.tor
ut
tem, ipsum mandatum habet.' . " . -
4. Nullushomo al.eriusclerieum-aul nominem-re- 12. TSTuIIus• fidelilatem quam promissam bet
cipiat in sua poteslate. domno imperalori infrangat; aut qui infracta ha-
-5. Ut nullus lalronem habeat in sua potestate, nec bet, iion consenliat2..
celet. B 15. Nec non eliam tle istis causis paganlcis 8 uod
6. Ut nullus se praesumat periurare, aut falsum aliqui observant, ul nullus facial, nee consentia fa-
- ' - " - cientem *.'
testimonium dicere. . ...
VARIANTESLECTIONES. , - . _.
'
1 impr. 1. ita i. corr. eonsentiatur ei, ul ed.'.s paganiis adiecto e. I. " .<:_.l. corr. facienli,-«. -e . '
'" '
NOT--E.- • . - . .
o-Mundoburd.eCor:; mundoburgio1, B. siensi et in editiqne
l>Vocesde raplu inserui,' cum in mundoburgio
GodicibusPari- tur.
' utraque-Baluziana desid 'en-.

CAPITULARE' AD « SALZ*(An. 803,W.ate),

. Textum hujus capitularis ex 1 Codice bibl. Yaticana.-inter Palatinos n. 289 signato, s_ec. IX, cuj s ifi'
fol. primolegitur,.colIato'2 Codice bibl. regicePafis. inter Suppl. latina n. 75, restitui. Et in Codice qui-,.
dem Palatirio nuilam inscriptiouem prajfert, cum in Parisiensi In quarto anno qd Salz legatur. Eadem ha-
bebantur in, Codice unde, Sirmondus Tomo II Coneil. Galli_e,p. 252, legem hanc primus publici juris ^cit,'
ideoque et ipse .etBaluzius eam anno 804 assignandam duxerunt. Moriendum tamen restat, Carolum non
eo auno, sedprajcedenli, 803, in palatio. Salz in Franconia :commoralumfuisse; eoque hoc capitulare tati
anni 803 ascribendum, aulannum ejus plane. in incerto relinquendum esse. - Subjicimus, qute in Codi ibus
isl.s.proxime sequuntur, ex codice Palatino capitulare metropolitani cujusdam jforlasse.in synodo-q dam
protriulgatum, ad fidem vero.CodicisParisiensis .cavituladaia presbyieris,-
- ' a Sirinondo et Baluzio ops odi-
cum Remensis et Yaticani. quoridam vulgata. - i
1. Ut ecclesias Dei bene constructae et restaura- C de officioet iummaria, quamque el de reliqua re fau-
tae fiant, et episcopi unusquisque iufra suam par- ratione. I
r-oclriam exinde bonam habcat providentiam, tam 2. De decimis ubi antiquitus uerunt *. e cle-
. NOTiE.
a Palatium regium in Germania ad Salam lluvium. Vernum namla'estsubregePipino. _._u_prai.dusres
Duos istius nominis fluvios habet Gefmania, unum Lbngobardorum, in praicepto pro Lupertiano cpi-
qui in Alfiiaih influit, alium qui iri Mcefium.De pqs- scopoAretino, quod aJaeobo Buralio ediium e in
leriori sermo hic es!. Constat enim ex AnnalibiiS hisloria episcoporum Aretinbrum pag. 2S ; . C usl
Egmba.r„diCaroium Magnum anno 790, relicta Wor- qu_everleljalur inler te iel Donatum episcopum ivi-
malia, per Mcenumfluvium^ad Salz palatium suum talis Senensis de Ecclesiissanciorum-Dei in q ibus
iri Germania juxta Salam fluvium cons.ruetum, na- baptisma consuetudo est|faclendi. . Qusebaptis eria
vigasse. Pr_eterea iri Annalibus MeLensibuset Ful- vocanturin pra.ceptOiCaroliSJagnictiri litteris im-
densibus scriptum esl LudoVicumPium, paulo ante brosii majoris domus jsub Liuiprando apud. eu em
quam moreretur, adSalz villam.regiam(quamiidem Buralium. Esedem liiuli|baptismales,dicuniura <lo-
Annales Fuldenses adannum 897 vocant curtem'qua>D ] doardo Iib. n, historiaeRemensis cap.i9,pag. §{*,
dicitur Salz) reyersum, cuni illic cegrotare ccepissel, in edltiorie.Colvenerii. Ecclesia. ilaque illaedice >an-.
per Mcenuirifluvium navigio ad Franconofurd, inde tur haptismales,ut abaliis disiinguerenlurqu_ci_ pti-
post paucos dies ininsulam.quamdam Rheni fluminis steria non habebant.Yeiiissimam enim puto Jo plu
prope Ingilenheim delalum fuisse. S.i.um palaiii is- vicecomitis observaiioriein, qui putat unicain ta tum
iius indicat poeta Saxonicus, cujus _evoetiamnum ecclesiam baptisinalem in unaquaque eivitaie f isse
exstabal, ad annum 790, ubi de Carolo Magno lo- velustis temporibus, ad riuam omnes baptizandi on-
quens, ail : j' venire lenebantur; utpatet etiam exvetus.an rra-
Kst aggressusiler Mojnum navaleper amne.m, tione qua. exstat apud Chiffletiumparte n Yesonl nis
Ascenditqueper hunc, donecprope m_eiiiaveriit cap. 26, pag. 165. Qupd non solumin civilal" us,
Magnapalaiinajsedis Sallnominedjcia. ! sed eliam iu vicis obtinuisse colligitur ex Ca ofie
NabeenlivicinaSal_e: namiluiuinishujus
lljvusadlmcmodieuslisecipsapalatiaciugit, -&§synodi Meldensis,"etbx veteii charta Patricia snsi
Vix raucumoer saxacieiisresonauliamurmur. edita aPerardo_inMonuinentishi.stori_eBurgun c_e,
,_.j, I!AMZ.| pag. 42. < Proelamantes quod non deberenl epi co-
h Ecclesise in quibiis publicum baptisterium palem reeeptionemfacere apud sancium Marcelli m, -
erat, ,ut legitur in capite septimo synodi ,uu_e apud quae Capella esl, non vjicuspublicus. » Burcha dus
 "
275 CODEX DIPLOMATICUS.-^ CAPITULARIA.— AN. 803. - 274'
• siae * baptismales, el devoiio facla fuit, iuxta -quod'A res decimas dalas fuerunt, ipsa anliqua donatio yel
'
episcopus.
' ipsius parrochiae ordinavefitj omniamo- devotio firma et stabilis omnino permaneat,, et ipsas
dis fiant donatae. Et si per donationes reguin, aut •res ubi deiegatas esse "videnturpefmaneant. Tamen,
caeterorum Deumtimentiuin bonorum riominum, ad ut supra diximus, decimas de ipsis rebus ' qui eas pos-
3 ' -
episcopia seu monasteria aliquas res delegalus sunt, sidere videtur persolvat. , - V
elexipsis rebus antiquitus"'ad ipsas '
ecclesias prio-
' VARIANfES LECTIONES
1 eclesiales' 1. 'itdi..
' itai^ - -
- •
V" NOT_E.-_ -
' confirmatlib.m,cap.22; exquodamConcilioAquis- Britafanosdecim_emagnge'duas partes Ecclesiis.lia-
granensi, _sivera iides : _Phires baptismales eccle- ptismalibus, terliamepiscoplsdicecesafiisdare consue-
siseinuna terrniriatione esse rion possunt, sed una visse. Afferam-_auteminsignem locum. Amulonis ar-
tanluirimodocum subditis capellis.j Gfatianus 16, chiepiscopi Lu»dunensis, in quo dignilatem et au-
q. 1, cap.'S3,citatexconciliqT^letanb. Capellafum ctorita.em-Ecclesiarum baptismalium verbis minime
antiquilus'subjectarum.ecclesiisj_aentio estin capite bbscuris explicat. B_ee sunt ejus yerba ex epistbla-
seeundo eplstolseHincmari ad clerum et plebem-LauT a_dTheodboldum. episcopum Lingonensein ; «.Uiia-
dun.ensem,qusejexstat ipfra iriter Formulas promo- quaeque plebs in paroechiis et ecclesiis quibus attri-
tionum eplscopalitim, tit. 18. In capellis illis, quse . buta est.quieta consistat, atque ad ea sanctuaria ubi
eliam oratoria dicuntur veteribussynodis'el Patribus, '' sacrumbaptisma accipit; ubi corpus et sanguinem
baptislerium fieri non licebat. Testis erit.Gregorius Domini percipit, ubi missarum solemnia audire con-
Magnuslib. n, indictione 10, episl. 9 ad episcopuiri „B suevil, ubi a sacerdote suo pcenilentiam de _reatu,
Ariminensem, ubi loquens de oratoriq quod_The- visitationem in infirmilate, scpulturam in morle con-
mothea construxefat intra civitatem Ariminensem, sequitur, ubi etiam decimas etprimitias suas offeiye
ait: tPraedicium pratorium absqfie missis. pub.licis pr_ecipitur, ubifilios suos'b"aptismalis gratiajnitiari
solemniter consecrabis, itaut in eodem_loconec fuiu- gratulatfir, ubi verbum D.eiassidue audil, et agenda
ris temporibusbaptisteriuin construatur, necpresby- ac non agenda cogrioscit,illuc,.inquam, vola.el abla-
terum conslituas cardinalem. Eadem de alio quojam tiones suas alacriter perferat. t In CharlulairioEccle-
oralorio in civitate Neapolilana sta.tuunlur,iib, vin, sise Viefin.ensis,repefi;-_nsyfibdohabitaabAlexandro
.indict. 5, epist. 3, sanctum Gregorium exscripsit archiepiscopo-anno 907,judicalum ffiisse secundum
postea Zacharias Papa in responso. 15 ad Capitula Barnardum abbatem sancti Mauficii, qui contendebat
PippiniperArdobaniummissa. Imo qui adoratoria deeimas capelte sancli"Severi, qua. constructa erat
illa sjve capellas per annum conyeniebant, .ter in intra limiiesecclesise sancti Primi de Tausiaco, ,ad
anno aJ nialrem Ecelesiam venire tenebantur, ut Ecclesiatri Tausiacensem pertinere debefe^Ludovicus
pjuribus eonciliis sanci-uiriadest. Diuviguit h_ecsancta tarnenPius-eoustiluitinCapilulari anni^Siej.cap.ia,
liistitutio, niifiirum usque s_eculumChristi uhde- ul decimae-de ViHisnoris conferanlur-ad ecclesias in
cimurii. Habeniusnos litteras Pibonis, episcopi.Tul- _. eis noviter, conslitutas; Sed.pr.oter decimas,"dos -
lensis, datas anno 1079, in quibus legitur « Ecele- .etiam.a fundatoribus requirebatur, uti diclum est in
siam de Munzantiquitus capellam deBlano exstilisse, nolis. ad Reginonem pag. S43. Exstarit in veteri
hominesque apud eamderii villam de Murtzcommo- . Chartulario.-Ecciesi_e Bfivalensis litlerse Adalardi
ranies ter in anflo, videlieet in Pascha, Pentecosten, episcopi Arvernensis datce arino 906, in quibus' post
.et Naiale Domini ex consue.udine apud matrem G narratam do<em ecclesi_e-rio.Titer.construct_e in villa
suam Ecclesiani de Blano eonvenire et debitas obla-. Blaneda, addit ul illa matriEccJesiceArvernorumdebi-
tiones presbytero de Blano ibidem persolvere. i-Li- tum obsequium,utcceteriecapellmsimiles ejus,persol-
berati lumab haclege sunt homines de Munz, qui- vat: Iiem litler_eArnaldi episeopi-Arvernensis datae
bus prseterea Pibo baplislerium el liberam sepultu- • anno 923, de consecratione -et dote ecclesia3de-Ca-
ram concessit. Poterat sane Pibo istud facere, ut neio, in quibus legitur illum dedicasse eamdem-vapel-
observatum est a Gratiano in loco paulo ante lau- lam specie seplima mensis tiovissimi, ct statuisse ut
-dato. Sed necessarius erat cleri consensus. Hoe jus tjuandiu ,Joannes fundator advixerii, eamdem capel-
episeopale noverat Augustinus. Yalerius eardinalis lam teneat. Sed pt ad baptismales.ecclesias rever-
Veronensis, qui in annotalioiiibus ad Constilutiones tamur,.e-ede"irivoeabanluf plebes, ut dicetuf ad Capi-
synodalfesMatthaeiGiberti, episcopi Veronensis,'ita lula Caroli Calvi.. Dicebanlur etiam oracula, lit in
seribit pag. 296 r s Ex quibus verbis "colligipolest capitulis Pippiui Begis Italiae excerptis e Codice legis
rioii omriibus parochialibus ecclesiis,datam esse fa- Longobardorum cap. 16, et in pr_ccepto Caroli. III
cultatem fontis.baptismalis. Quam rem confirmare imp. prb ecclesia P'ergamensi,-quod a R. P. Geles- -
videtur usus multarumparochialium, in- quibus non tino capiicino editum est lib. xxu Historia. Perga-
sunt fontesjbaptismales..Et idcirco. ut omnem ambi- mensis,. pag.-399; Cum itaquetiiagna esset ecclesia-
guitatem tollaifius,-decernimus ut non liceat culcuri- rum istiusmodi dignitas.ac reverentia, merito Caro-
que curato ipsius constitutionis' vigore pro libito suse lus Magriusedixit in Capitulari.anni 793, cap.. 2, ne
voluntatis fontem erigere baptismalem, nisi prius eas laici hoinines-tefieanti id est, ne iri beneficium
mandato et licentia speciali obtenla anobis. Sisecus- p tribuantur laicis. Quod in capitulari ejusdem Pippini
factum fuefit, fofis Ipse fundilus Qtnninbdestruaiur, sanciiumesl.cap. i5.Attamen in Gharlulariopriora-
et parochus ille mulctetur arbitrio nostro-1 Lege tus de Paredo' reperio ecclesiam saneti Benigni,.quse
Caroli Magni (quffi exstat4n capite sequenti istius et coemeleriurii,etsepulturam, et baptisterium lia-
Capilularis et in Gapifulariprimoaijni 823, cap.. 19)., bebat, diu possessuma-laicis fuisse beueficiariojure,
decimaevillarum iri quibus novse ecclesiceconstitut_e- donec qui eam possidebant, monaslerio de Paredo
erant pertinebant ad antiquiores ecclesias intra qua- reddideruni tempore Hugonis prioris. Hine eliam
rumlimites istse continebantur. Sancitum-id ipsum eeclesiarum- bapijsmalium dignitas .colligilur quod
.reperiturin libro secundo Capilulariumcap. 3.6, 47-,-,. cum jn reliquis sufliceret, unus presbyter, in islis
et lib.-S, cap. 97, itemque' -in decreto L.eonjalY,, necessarips crat unus diaconuscum presbytero.. Istud
quod a Gratiano refertuf 16, q. 1, cap. i3,.De d&ci-. reperi in yetustis capilulis ex Codicil^us Vaticano et '
mis. Unde concluditGratianus decimas tantummodo Casinensi dcscfiptis a Sirmondo, qiiorum octavum
baptismalibus ecclesiis dandas esse. Ad qua. verba sic habet: Ut ntula eccksia cujuslibet diwceseosubi
addit Glossa decimas seriiper baptismalibus ecclesiis baptismum-fit vresbgler absaite dtacono,-essereperia-
solvendas esse, et non capellis. Apud Giraldum Cam- ..(»•.BALUZ.
brenscm in Descriptione Gam_)rite, cap; 1S, iggitur
 273 CAROLIMAGNIORP. PARS I. SECTIO PRIM.AL 216
3; oQuicumque voluerit in sua proprietale eecle-..A Presbyter aulem missa celebrata slalim eat.
sjam aedificare, una cum consensu et Yolunlatfrepi- 6. QuicumquefiUamsuam, aut-neptam, vel p ren-
scopi, in cuius parrocbia fuefil, licentiam habeat, tam Deo omnipotenti offerre volu.erit, licenlia ba-
Verumtamen onmino praevidendum est, ut alias ec- beat. Si non auieai, domui infafites sups.nutri t, et
clesias antiquiores pfapler. hanc oecasionem nuUate- non aliaminfra inonasterio mittere nutriendi ratia
nus earum iustitiam aut decimam perdant, sed s.em- . presumat,nisiqui de firmiter in ipso loco in Be. ser-
per ad antiquiores ecclesias perso.lvantur. Vitio perseverare voluerit, vel secundum ins ituln
-4. Unusquisque episcopusin sua parrochia secun- sanetorum palrum seu canonicam aucloritate .
tlum canopi.caminstitutionem presbyteros ordinare 7. Omninoprohibemus, ut nullus fiiascuium ium,
-faciat, ... • _. aut nepotem, vel parehlum . suum, in mona terio
. $. Ut fiullus in monas.terio.puellarum vel aneiUa-5 puellarum aut nutriendum commendare praes mat,
-rum Dei intrare praesumat; nec presbiter, riec .dia- nec quisquam illum suscipere audeat.
con.us, riec subdiaconus, vel clericus, aut laicus, nisi 8. Ut nullus ex clericaU ordine, sacerdotes 'ide-
tantummodo. presbyter. missa celebranduiri tempore D licet, aut ahi clerici, neque laicus, bruuia.s a t alij
oportuno ingradiatur, salva necessitate monasterii arma infra monaslerio puellarum coriimendare rae-
secundumpanonicani inslitutionem, et iuxta quod sumat, ne ijuisquam recipere audeat, excepto i in,
" "
episcopus ipsius parrochiae. ibidem ordinaverit. aelimosyna datum fuerit.
YARIANTESLECTIONES. • '
s-ita 1. cf. cap. 6. • . •
' ' ' '
". NOT_E,
, ,' Reglno caput istud retullt ex Capitularibus; -verbis Capitularis iri alia mutatis, ne fraus cui uap
Burchardus, jpro more suo, ex Concilio"Wormaiiensi, suboleret. BALUZ.

CAPITULARE METROPOLITANI CUIUSDAM IN SYNODO PROPOSITUM.

ITEM ALIA. - ros et clericos in sjia parrochia, ut secundum ana-
Cap, 1. Deo.gratias agere, quod Deus nos sanos nes agant et vivant, !
pongregavitifi unum'. 5, Ut episcopi et abbales qui monachos h. ent,
2, Ut fiat oratio pro domno. imperatore _et filiis illos regant etdoceant secunduin.regulam sanc i Re.
ehis et cuncto populo christiaiip. p-nedicti- . . I .
L ' -
3, Si aliquis exTobis aliquam causam habet na- 6.'f/ I
bis' dicendam, quam ipse, per se, non potuit emen- Ut, orent pro me peccatofe, sicut eprum ' e - vo-
d?re,,' . , -.""'.-'"* lunlas. . * ,
_;. Ut unusquisque episcopus .ammoneat presbite^
'
YARIANTESLECTIONES.' i ,
1 uriunum'coo. . _ j

* GAPITULA DATA PRESBYTERIS. !

__---—— n i _!
Animonere,voscuplo,-fratres e^ fllioli mei,ut'ista C.Ut nullus sacerdos feminas secum habitare per-
|.auca capitula, qu.aebjincscripta sufit, inleniius au- niiltat, excepto matrem, sororem, vel amitam.
«Satis. -
7. Ut presbyieri in iabernis bihere non pr esu-
i. iinprimis, uj sacerdos Dei de divina Scriptura mant. . . -
dpctus sit, et fidem Tfinitatis recte credat, et alios 8. Utnullus avariciam sectetur; npn sit supe bus,
doceal, et suum ofliciumbene pbssit implere.
2. Ut totum psalterium memoritef teneat. ,noi\ ebriosus,'_,ionviriolpnius,npc Somnolenlus.
9. Utnulluspraesumaturio.cenaDominiieiu ium
3. Ut signaculum el .baplisterium mefiioriter te- solvere. ' '
neat. . ^.
4. Utde canonibus.doctus.sit, et.suum peniten- 10. Ul HUIIUS baplizare praesumat, nisi in p cha
tiale bene sciat. • '. . et pentecosten, excep.tolinfirmo.
. S, Ut canlum et comp.otumsciat. 11. Ut nullus presbyter, nec diaconus,' uec leri-
N0T_S.
«. Haee capitula non sunt inlegra. sed breviaria vis illius non sint. Sic.efgo, ibi l.egitur : c Ut u us-
duntaxat capituloruin.Non opiis est ire per singula qujsque episcopusin.sua parocbia dijigenter d' cu-
eapila,- quse variis. inlocis capitularium descripta tial suos presbyleros", et faciat ut illorum sign ula
sunt. Suuiciet h,ic annotare caput terlium, quod in et baplisteria bene faciant,"[Leg. scianl] et cdo ant
llbrisCapilulorumnon exstal, reperiri ifilegrum in1 presbyteros quid in illo baptisterid unumquodque er-
lomonono Spicilegii Dacheriani pag. 64, Iriter 'CapK burii vel sententia per sfesignificet. > BAH?Z,
^tihi quse BonifaciOJarchiepisconotribuuntur,. quam-
9M GGDEXDIPLOMATICUS.— CAPITULARIA,— AN. 803. "
. 278
cus, chrisma alicui dare praesumat °pro aliqua ne_-,A.venire. Quodsi ali.er facerepfaesumpseri.t, cpaelus
cessitate. Qui si hoc fecerit, degradetur. veniat,-el secundum canonesiudicelu''
12. Ut nuUus-presbylef ad syriodum'contempnat
NOT_E.;
* Id cst . sub prqitextu medicincevel cujuslibet rei, suni haberent crim~nososclirismaie unclos avl pota-
ut legitur in addilibne m, scap.'99 _ ex coricilio Are- -tbs nequaquamullo examine depreliendiposse', ut do-
latensi iv, cap, J.8, vel sub prcetextu>medecincevel cet canon vigesimus concilii Turonensis habiti -anno
maieficii, ut itflibro qiiinto Capitularium, cap. 14S, 813. Yide Capitula Bonifacio archiepiscopotribula,
ek concilio Moguniiaco, cap; 27. Interduiri' eliam cap. S. BALUZ.
eKrisma usurpabant ad tegendaflagitia, quod persua-
• - GAPITULA LEGj BAIOARIORUM ADDITA (A-n. 803, Sept, vel
_- Nov.). ,
'_ In ordinanda Bajoaria anno 788 penilus subaeta Carolus lerjnajtfs lemporis spalium consumpsit,-annis
-scilicet 788; 792 ei 793, atque 803. Quorum cuinam capilula ad legeifi Bajoariofiun addita assignanda sint,
haud facile dixeris-; et M.Welserus anfio 788, Cbintiusan. 792, Baluzius vero annis"788et- i_06'attribuit,'ea
post iriaperiidiyisionem annp 806 repeiita ratus. Ambigentibus vero nobis, imperatoris vocabulumlitem di-
rimere visum est, in Codicibusfecentioribus quidem omi_;sumLutinafitiquissimis omnibus, unde illi descri-
pti sunt, propositum. Ad manus autem fuerunt: 1 C. bibl. reglse Parisiensis n. 4417 in-fol. ssec. ix vel x,
__€-.bibl..palat. Yindobonensis in catalogo Juris civilisn. 64 signatus m._ssec. xn, iri quo, ut in anteriori
et subsequenti; post leges Bajoariprum habetur.. TiL Ediiio Jqannls Tilii absque loco et anno in 16°. Prsetef-
ea vir cl. Foringer de Codicibus ui bibliotheca regia Monacensiasservatis ad nos r-eliilit eorumquelec.io-
nes benignissime enotavit. Sunl aritem "bi.ijuatuor; 3 C., olini Tegernseerisis Cimel.-IY. _>d. sseculi ix, vel
s, in-8° legum Bajoariprum et Alamannorum"; i C. olim~ecclesi_e'ca_hedfalisAugustanse' n. 153, ssec. x,
»n-4°, colleetionem cafionum pceni.enlialhnri-, leges Alamannorum et Ansegisum contincns, in quo ut in
Tegernseensilegi Alamannorum submiltitur; 5 C._Olim Chiemensis, postea D, Lipperii, jam Cimel. IV. 3
C- ssec' XII, in-8° maj., ubi legem Bajoarioiumel decretum Tassilonis exeipit. Liberhic, ut cl. Foringcr
qbservat, ex.Cod. Tegernseerisi, adhibito fortasse alio .quodam, profluus, fons.eslCodieis sex!i:6 olim ci-
vilalis Augustanseni/ssee. xn,~ in-8°, leges Bajoariorum eoriiinenlis. Ex quo H.Canisius, Welseri apogra-
phum~naclus."p.ost-ChroniconYictoris Tununnerisis, Ingblstadii, an.' 1600, in-4°, e.lWelserus, inljbfo v Re-
rum Boicarum, Augusla. Yind., an. 1602, Editiones suasparaverunl'.
' ~
Capilula quae ad legemBaioariorum domnus Ca-~ 'B -&.De deijarialibus,51,ul si quis eos pccideril S2regi
rolus serenissimus
' s'imperalor. 4 adderes iussit, ut .comppnatur.
" -
bannum ipsius quislibei '-'mrujnperit componere
debeal. 5. Similiter de his qul per caftam in ecclesia iuxta
i. Ul aecclesia8-,viduae^orfani, vel minus.poten- altare 23 dimissi sfini liberi,-cum .quadragiritasolidis
-'-
les pacem rectam habeafit. Et ubicunque fuerit in- regi8* coriponanlur.
ffactum, sexaginta 10solidis cofiiponatur. . 6. Hii vero qui per'" cartam ingcnuitatis dimissi
2. Ui raptum " vel vis ls per collecla hbminuffiet- - suni liheri, nbi riullum patrbcinium et defensioneHi
incendia infrapatria 13nemo facere praesumat._El qfii non elegerint, simUiler regi ' " csaponanturss quadra-
hoc commiserit, sexaginta solidos in bannumnoslrum girita solidis.
. " ' 7. Ut clericum nemo recipefe audealsine consensu
componat!».
3: Similiter et " qui iussloriein regiam in hoste 16' cpiscopi sui. Et si cum aliquis accep.um!T habet,
"
"bannitus.inrumperit17-. -quando lieentia ipsius episcOpifueril, aliter non fa-
." Haec 18octo 1S.capitiila in assiduitate a; rcliqria au- "ciat; nisieum 28eius praeseniiaeperscrut-andum''19si
tem reservata sunt regibus, ut ipsi potestatem ha- digrius fuerii, deducatur so_._ -
beant nominativae demaixdareundes 0 exire debent., '
' ' - '
. __ YARIANTES LECTIONES. ,
^cartulal. e bauariofuffi 2. ad 1.b. desunt 3. 4. S. 6. 'deest% k deest 5. 6. ' et 1. ul si 2. 6pan-
~
num 3. 5.6.pannum corr. banniim k.Aiaet infra cap. 2. 3. ' in hislibet.i. quilibel Til. irrumperet i.
10 XLX 49. 2. XL 4. ^raptaml. 12vim2.4.
irrupere3.
13 inrumperet S. 6. inf uperit TaV. secclgsiae4,
5. 6. patriam 2.4. 5.1S6. lil. lvcommiserint sexaginta solidos componant 2. ndcest% ?°hostem 4. 5. 6.
"- inruperil 3. 4. Tii. Haec usque deberit desunt djmd Welserum et apud Til. el Baluzium hoc loco. Ti-
lius tamen et Baluzius sententiamin-fihe totius capilularis scripsertint, cdntra auctoritatem codicumomnium.
19numerus iam deletus in codice3. deest in 5. 6. '~~inde 5, 5. 6.. 21 derinalibus 2; dinerialibus 3. 5. 6.
22 ~B ~~
corr.
-fa, S7 deneralibus 4. deest'5. 5. 6. -23i. &:destmtl- ^deest i. Qui vero pcr TiL- c. cumXL 5.
6. recepium 2. 2Scum3".4, 5. 6."' ' 20.praescriiiaridum-i'.
"' "
ao'ded-.cat Til.
• -' "- "• -NOT__E.' ••>-'-,
a I. e., assidue, in quocunque casu, servanda sunt; D.Carolianno-806 -regni bseredesinsiilutos rcfert; sed
de sequenlibus vero regum (i. e., regis qui pro teni- cumBajoaria uni.tantum eorum, Pippino Italicc rcgi
pore fuerit) sententia in smgulis casibus qucerenda • obvenerit, ex Baluzii quoque sententia pluralempro
csl. Baluziusvoces regibusut ipsi p. habeant ad filios singulari positum esse patet. . -•y

CAPITULARE BAJOARICUM {An. 803, Sept. vel Nov..).

Carolus a palalio Saltz digressus mense Augusto in Bajoariam venit ibique' excrcitus e Pannbnia rediimn
prseslolaturus per tres menses fesedit. Quo lemporc in metropoli ejus provincite.Raiisbbna prsecipue
commoratus esse videtur, quanquam et menss Oclobri Salizburgensis urbis siiusque ejus miranda inspoxe-
rit, Tunc eliam capitula de partibus Bajoarioecondita fuisse vidcri possuni. Baluzius, nescio qua raliono
 279 CAROLIMAGNIOPP. PARS I. SECTIO PRIJIA,-- 280
ductus, ea anno 806 ascripsit. Edilio nostra Codici-unico 1 quem in biblioltheeaCajsarea Yindobo nsi ifi
catalogo juris canonici, aumero .128 signatum, evolvi, membr. in-8» iriajpre sseculiix inriititur; paucis
. tamen vocibus ex Benedielo suppletis. Baluzii editio aut ex eodem ibnte, aut ex Benedicti libro - cundo
fluxit'. , I .
Primus pmnium iubendum est, [ut habeant2] aec- A 6. De rebus propresis, ,ut antemiss.o_s,,co tes seu
. clesiae earum iustitiaS, tam in vita illorum qui ba- iudices nostros venianf, et ibi aceipiant itivam
. biiant in ipsis aecclesias," quamque iri peeunris et sententiam. Et ut in antea nuUuspraesumat' bus al-
subsianliis eorum.' ' - terius proprindere; nisi magis suam causam uaerat
2, Ut omnes episcopi potestative secundum regu- ante iudices nostros, diximus, et ibirecip" t quod
,Iam caijonicamdoceanl v et regant eorum ministeria, iustum est. - jut-
tam in monasteriis yirorum quamque et puellarum, - 7. Ut si i l . .
aliquis vpjfuerit dicere quofl iust ei non
vel in forensis presbileris, seu reliquo pppulo Dei. iudieetur, tunc in praesenlianostra venien . Aliter
'3. Utviduae, orfani etminusppterites sub Dei defcn- vero npn se praesumat in praesentia ims.lr venire
sione et no&tromundeburdo pacem habeant, et eo- pro alterius iustitiamjdilfilandam.
rum iuslitiafadquirant3-]. - 8. Quod non ampkus de illis iustitiis miss nostri
4. Ut episcopi cum comitibus stent, et eomites crim ad praesens niQdofaciunt, nisi de lemporibu Tassi-
episcopis, ut uterque pl.eniter4 suum minislerium ibriis seuLiutpefgae,,exceplo illis 8 qui ad fi em avi
peragere possint. - . - - et geniloris nostre' vel ad nos venerunt.
•->. Ul latrones, velhomicidae, seu adulleri, vel n- 9. Ul marca nostra, secundum quod ordina um vel
~
cestiiosi, sub magna dislrictione [ et cofrectiorie6] B.scafitum habemus, custodiant una cum mi sis no-
sinl eorrepti secundum eoae Baiuvariorum yel lege. stris. |
• '
, VARIANTESXECTIONES, ^i , ..--
1 Balnzius ' eesiin
inscripsil : Et haec missi nostri
~ ante-nativilatemDomini
~ omnibuscognitafaciant; quod
" et c.' deest 1. ~ eu am ed.
i.v. infraan. 806. Capitula missis data. deesii, deesl l. ^leniter 1_
5 v. ii quihoc '
egerunl "Bened.H, ^SI. *iUes 1. "* Sancilum ed. '
. .

GAPITULARE-DE LATRONIBUS (An. circJ8041, '

.
•Constitulionem lianc bucusque ineditam exspripsi ex Cod. regio Parisiensi membr., in folio., c. ix,
4jl04
cujus ultima in pagina legitur. Data' es.t ^iue annum 80S, teste• cap.• 21 capitularis ejus anni", ubi de a ser-
monem fieri patei. . -
Capitidare qualiter tnissi nostri deiatronibus G tialur, inter dumtaxk si hoe facere.voluer t qnae
ageredebent. -
diximus, , , ,* •
1. Ut ubieumque eos repererint 1 diligcnler inqui- 3. Si per sacrameuLumqui se exsedoniar vo-
ran.t.et crnn discrepfione 2 examinant, ut nec hic luerit et fuerit aliquis qui contra eum con ndefe
superflyum faciant ubi ita non oportet, nec praeter- vellit, retrahat alius fiianumde super al.tare an quam
njit.tant quod facere debeut, - iuratores sui iurent, et exeant in campum c fu-
__..SI latro de liberis persoriis fueril hprtus, ppst- stibus.: et silalro viclus fuerit, componat om 'a un-
quamreprobatusfuerit inventus secundum anliquam decumquereprobalusfaclusf-terit, nisiforte veniat
conSuetudinem{iudicelur. Si vero dictus fuerit latf o ut digiuis sil morte. Et si aliusvictus fuerit.q icon-
et non fueril compraehensus, qui eum conprobare traeum innoeentem surrexcrit, sciat se men atium
•voijieritsecundum legemVdprobarefaciat; et si quis- . dixisset, et quicquid iudicaverinl hqc susten t.
libet -peraliquam iram aliquem dixprit lalronem, si i. De liberis hominibus et ecclesiaslicis aut fisca^
lioc conprobare non potuerit, non credatur3-eis_; et liniis nbicumquereprobi invenlus fuerit, sec duffi
si ipse qui famosus [est hoe iurare potuerit aut ad legem deiudicelur, etantequam8per bonorumhomi»'
i.udici_.mexire,c[ualecumquemelius videtur, et plena . num liberorum teslimonium bonam "
famam aben^-
-
fuerit discussio deillo facta, sine.disciplina nihil-pa- ^ lium reprobentur,
'•'.'• . VARIANTESLECTIONES. , _ .
- ' yeperint cod. ~ \.. e._discretione. a credat c *i._ e. pxidbneare. "s i.Je, antea.

\. GAPITU.LA EeGLE5IASTIGA (An. (?irc, 804).

Duo hsec capitula in Codice bibl. regise Monapensisolim-Augustanoa vifo cl. Foringer exscripta m cum-
que communicata, anno huic assignanda censui,-quod anni.superioris mandatum de oratione domi ica et
symbolo fidei discendis in eis renovetur. In Cbdice Ansegisi, intra indicem_elte?ium libri tertii, ma an-
-' - -
tiqua \egiiritur hiserta."
'
i. Episcopus in cuius parocbia. a.liquisconsistens; tiu.m canonice ad emeridationemsive composit onem
• ut DeoPlecclesiae quam le it sa-
aliquid iniuste fecerfl, semel et bis, et tercio si ne- et ad periitcntiam,
cesse, vocabil illum suajddmonitione per suumnpn- tisfaciat. Si autem desupxerit alaue coutempser'te^
 '
281 CODEXDIPLOMATICUS.— CAPITULARIA.— AN. 803. . 282
admonilionemet-saluberrimam ifivitacionem,feriat A culum omnes diseere conslringantur. Et si quis ea
illum pastorali virga, ,hoc est sentenlia exconimuni- nunc -non teneat, aut vapulel, aut ieiunel de omni
catiofiis,et aeommutaionesanclae ecclesiaeomnium- potu exceptb aqua, usque dum haec pleniter valeat.
que chrisiiahorum sit separatus usque "adcongruam Et qui-isla cpnsenlire noluerit, ad nostram praes.en-
salisfactionem et dignam emendationem. Quam ex- tiam ~dirigatur. Feiriinae verp aul fiageliis aut ieiu-
communicalioriem1 debet.isdemepiscopusseriioriil- riiis censtringantur. Quod missi * nostri cum epi-
lius nolsimfacere ~, et omnibus coepiscopis,ne eurS scopis praevideant ut ita perficiatur; et comites simi-
recipianl usque ad dignam satisfactioriem. liter adiuvant episcppis, si gratiam nostram velint
2, Symbplumetorationem dbm.inicamvel signa- habere, ad hoc constringere populum ut is.tadiscant.
- ' •' - YARLANTESLECTIQNES:
1 excommulionemc. afecef'e«.' 8 ieiunis c. \iussi. c.

CAPITULARE AQUISGRANENSE (An. 805, vere, Aquis.).

Ineditum hucusque ex€od. bibl. reg. Paris". n.'4995, siec. ix, fol. 33 et 34 exscripsi, assignavique
anno 805, fl._ioel Carolfis rex, imperatoris eequiyocus,a palre cum exercitu in Bohemiam missus est,' et
ex capilulari proxime sequente fanies valida exstitit a. Capiiula igitur hajc missis reliquisque qui Carolum
fegem sequinon.jussifuerant proceribus, quse generaUter nota facerent, commissasunt.
Ilem alia capitula-domniitnperatoris^ , B 4. Si alicui de illis hominibus qui in exercitu ex-
Capilula quae volumus, ut ppiscopi abbates et co^ ire valeant, una cum dilecto filio riostrb Karolo esse
mites qui modo ad casam. redeunt, per singula loca videntur, aliquis ad casammafe fecerit, aut 3n uxore
eorumnota faciant et observare sludeanl, lam infra aut in donio, aul in aliis quibuslibet causis, ut ipsi
eorum parrochias et missaticos, seu ministeria J eo- " malefactores^comprehensi, etincippo etincarcere
rum "convicinantium,qui in exercitu simul cum equi- /aciant missi, et sub-cuslodia salvi usque dum ad
~~ ~~
voco noslro perrexerunt. casam remeaverint contra "quos iUa mala fuefit
- 1. Ut indigeritibus adiuvare'studeant iie annona, perpetrata. .
ila ut famis periculum non pereant. - 5. De latronibus et malefactoribus habeant provi-
.2. Utmedio mense Agusto cum excarritis homi- dentiam quantum melius possunt, una cum missis il-
nibus ad nos esse debeant, si antea iussio nostra ad lorum-qui in exercitu"sunt.
eos non pervenerit 2 pro aiiqua neeessitate. 6. Ut per- civilates monastena virorum et puella-
3. Ut omnes praeparati sint ad Dei servitium, et rilm commonere faciant, ut omnes pie et ca"ste'Dei
ad nostram uiilitatem, quando quidem missus aut ^ervitio .certcnt ^vivere, et eorum pauperes et fami-
epislola nostra venerit,'ul statim nobiscumvenire lias iuxta possibililalem nutrire faciant.
faciatis. ! C
' '
", YARIANTESLECTIONES.
~
misteria c. peruenerint c. . remeaueauerint c. 4 deestin c.
' -
N0T-3E. .
n Anno 808, quo tertiam Carolus rexexpediiionem ex placito, sed postea tandem, cum exercitu missus
lecit, de fame non legiiur; anno 808 idem rexnon cst:

CAPITULARE DUPLEX IN THEODONIS VILLA. PROMULGATUM (An. 805, Dec.\

Magni momenti edictumin conventu ^d Theodonisvillam, ubi imperator mcnsibusNovembriet Decembri

anni 80S et Januario ac Februario sequentibus morabatur, proriiulgalum, primum ab Amerpafchibcx Codice
Tegernseensi,deinde a Sirmondo et Baluzio vulgatum est. ^0^0^' quidem neulri tanta quanta nobis sub-
sidia ~admanus fuerunt; scilicet prseter Codices quibuscapitularia. Langobardica exhibefitur, sancti Pauli,
Chisianum, Cavensem,Ambrosianum,Florentinum, Londinensem, Yindobonensem,Yeronensem, el editio-
nes Muratorii etBaluzii: 1. C. bibl. regise Paris., n. 4'629,ssec. ix. 1 b. C. bibl. ducafis Guelferbytanse Gu-
dianus,ssec.ix. 2. C, bibl. reg. Paris.. inter Suppl. Lat., n. 303 signatus, ssec.ix. 2 b. C. bibl. ejusdem n. 4628
A, qui ex superiore descriptusesse videtur, ssec.x. 3. C.bibl. ducalisGuelferbytanceAugustseus,ssec.ix. i. C.bibl.
reg-_eParisiensis',n.4995,_;_ec.-x.4.b.C.bibl.reg..Mbnacensis,olim Tegernseensis, ssec. x. S. C. bibl. ducalis
GuelferbytanseBlankenburgensisssec.x. 6. C. bibl.ducalisGothan.e, ssec.'xi.'7.C. bibl. regise-Parisiensisinter .
SupplemefiiaLatina,n. 75, insignis, soec.x, quocumCodicessancliYincentiiMettensis,Yaticanusel Navarricusa
SirmondoetBaluzioadhibiticonsenliunt.C_eleruinBaluziusetCodd.CorbionensietParisiensi(nostfo2)ususest.
In fine excerptum hujus capitularis duplex, alierum Jesse episcopoAmbiane"nsi,misso dominico,datum atque
pfimum aBaluzio ex CodiceParis. 4626, ssec.x vulgatum, nuncque denuo auctoritate ejusdem Codicisreco-
gnitum, alterumalii cuidam misso datum necdtim vulgalum cx Godicebibl. reg. Paris.,i628, membr., ssec.
ix, velx, subjicimus.Qugevero Baluzius prp altera secun|£eparlis' Ediiione sislii,.nofi' alia esl quam ieciio
Codi_cis.7 et Meuensi.s. • '•
285. GAROLIMAGNIOPP. PARS.I. SECTIO PRIMA. 284
1
AP TEOTONEM'
VILLAMFUlt DATUMIN ANNO5 IMPERIIANTE NATALEDOMINI.>.
CAMTCLA INFRA AECCLESIAM B. A 9. De laicis noviterlconversis, ne anlequa~ suam
JBaluzinsila habet. legem pleniter vivenllo diseant, ad alia egotia
_.,De__lectionibus. . Ul lecliones in ec- mittanlur. I
clesia dislincte legantur'. 10. De derd_nquentibusseculum;.unume. uobus.
2.Dc eantu 3. 2.. Dl canlus discatur, §legant, ut
et secundum.orduicm et plenitef secundum canonicam, aut secun-
morem Rpmanae"eccle- dumregiilareminsiitulionem vivere debeant.
siae fiat : et ut ~>canto- il. De servis propriis.vel an.cUlis,ut non
res de Mettis reverian- tundantur vel velentur nisi secundum mensu plius.
lur. - ~ ani, et
3. De scribis *. 3. De scribis ut vitiose. ubi satis fiat, et villae non sint desolatae.
4. De notariis, non scribant. Ut ufius- 1-2. De cpngregalionibussuperfluis, ut nul alenus.
quisqueepiscopus et abba fianl, sed lantos eongreget quantis consilium ^..dare.
ct singuli coniites supm
notarium habearit. potest,
"" 13.1J Dehis qui,npn flunt seeundum regula pul-
5. De dlversis discipli- i. De cacleris discipli-
nis ". nis ecclesiae, ut seeunr sati, ul12.dein.cepsemendentur 'i elpulsent se undum.,
dum canones vel regulain - .
fiant, - • regulam.
6. De compolo. 5. becompp.to, ut ve^ B.. 14, Ut infanlulae.aetatis puaellae npn v lentur,
7. « De medicinali racilef discant orimes.De antequam illi elegere sciaijt quid vel.intu, s va ea_-.
arle. medicinali afte ut infan- nonica auctoritate ls-: .
tes hanc discere ' mittan-
. 15. Ut laicilc non sint praepositi-monachd um in-.
tur,
. 8. De aecclesils slne 6. De ecclesiis sine ho- fra monasteria, nec archidiaconisintlaici
lionore maneniibus,,abs- nore mancntibus, absque 10. De incestuosis,r ut canonicae examine lur, et
que o(fitiis et luminariis; ofliciis el luminariis, et
et de his qui decimassu- de his qui decimas qui- nec propler alicuius | amiciliam-auidam rel xentur,
muni c, el de aeclesiis dem adsumunl etxle ee- quidam vero conslringantur.
hon curant; ct dealiari- clesiis non curant, ut i
bus, ut non superfluasint omnimodis emendelur. COMMDNITEU A_ECCLESIA1_
ET POPULl "i
jn accclesiis. Et de altaribus., ui non 1. De pace. Ut,-omnes qui per aliqua s lera ei
superflua sint- in eccle-
siis. . ' _ rebelles sunt, eonslririganlur.
7. De nuper venienti- _2.De iustilis aecclesiarum Dei, viduaru , offa-
bus ad monasterium,"ut norum, et pupilloruifi ls-, ut in publicis iudi iis non
primo discant regulam dispicianlur clamanles 19,sed
antequam foras- mittan- diligenler.aud' ntua_.
tur ad ministeria, et quod G 3. De iusiitiis regalibus 20_ut pleniter fian inquk
non vadant ad iudicia se- sitae. i
cularia. 4, De hoc si evenerit fames, clades, pes ilenlia,
8. 'Densqui seculuip
relinquunt propter servf^ inaequalilas aeris, vel alia qualiscumque tr ulatio,
tium dominicum impe- . ut non expectetur edictum noslrum, sed sta im de-
diendum, etlunc fieu- praecetur Dei misericordiam. Et 21in praese ti anna.
trum faciunt: ut unum
e duobus eligant, aut ple- de famis inopia, ut ,,suos~quisqueadiuvet p 'oul po-
niter secundum canoni- test, et suam annonam non nimis care vend . Et ne
cam, aut secundum regu- foris imperium noslrum ~~.vendatur aliquid aliino-
larem conslitutionem vi- niae.
_vere debeanl, aul servi-
lium dominicum faciant. 5. De armis infra patria" non portandis, id est,
f -
VARIANTESLECTIONES, '-
5 hacc inscriplio habclur in codd. 7, -el S. V-incentiiMettensis; coa. 4 nqoet : Incipit lertius cap tularis;
codex 5; Cap.itularedominicum dalum anno Domini806 ad Theodonis villam-annoimperii KaroII . Tilu-
lum ii. Item Karoli de causis ecclesiasiicis. 2 iia 1. 2. 2 b. 3.' 4, 4 b. S. d 7, in nonnullis prima v x deest.
8 c ul discaiiir, et ut cantores, de Metlisreuertanlur 7. - s. qupd vitiose non scribani.2. 2 b. 3. 7. s.
iil non uiciose scribant 4 h. " 8 d'e d. d. discendis 7. de caeleris disciplinis |4 b. 6 ita 1/4. absum nt 4 b.
adsumunt
~ 2.~ assumunt 2 b. ' Caput hoc Baluzius ex cod. Corbionenseet BenedicloII. 260 e scripsit.
alineal. jil et ibi i b. 10subsidium S. " inter K. M. Latfgob. q. 141. Mur. 12ut non d. 4 ls re-
" auctorila , id est
liqua capitis omiltuni2. 2 b. 3. 5. "u velint, et ut pulsenlur-s. e. sentenliajet a. edd.
ante xxv aniios/excepto metu '~ moflis aul raplus V.' Vn. E. adiecio in V. posteriori manu, riisi cums nsu pa-
" itu 1.4. ad omnes generaliler 2. ^ b. 3. 7.
rentum'; quod et __..hdbet. snperadscripto nec clericils1.
ilcm Karoli generaliief ad omnes 5, item capilulare 6. cod. 7, hic incisioke facta duo capita umerat.
19audicntes 1.1 h. i. ' 20ila 2. 3'. 4 b. 5. _3.et Ansegisusi domni imperatoris 1. 4. cf. infra cap. et 15.,
11hic ... cod. I.cnput aiiud
incipil. ~~deesli.. 4. , .
'
. . . . , NOTJE. . •
•a In Codicc quo UPUS' cst Amerbacliius legebalur D scriplam, cap. 8, et .MonacliumSangallense l, lih. i,
!.impliciler'rfemedicindHa. Quo ctiam modo lcgitur cap. 11. Yita Alcupi de Sigulfo prcsbyter i agens,
in vcleri Exemplari Parisicnsi. BALCZ. ait cum Meiascivitatcm causa cantus directii fuisse.
'>Vidc Yilam Caroli Magni ab inccrlo auctore BAI.UZ. J
285 C0DEX DIPLOMATICUS.— CAPITULARIA-— AN. 80S. 286
sculis et lanceis et loricis, Et si faidosus sit, discu- jj^ fideliias promittatur, nisi nobis et nnicuique prpprio
tiatur tuncquiseduobus cpnlrarius sit utpacati siut; senibre ad 4:0-poslramuliliiaiem et sui scnioris; ec-
'
et distringantur ad pacem, eliamsi noluerint. Et si cepto bis sacramenlis quae iuste secundunr legem
alilerpacificare nolunt, adducanturln nostramprae- alteri _ibaltero debentur•*.1.JEt infan.is qui antca non
sentiam.- Et si aliquis post pacificationeni allerum potuerunt prppter iuvenaleni aetalem iurare, modp
occiderit, conponat illuni l, et manu.m quam periu- fidelilatem npbis 22reprpmitlant .
ravit 2 perdat, et insiiper bannum dominicum«olvat. " 10. .De
ccnspiralipnibus vero quicumque. facere
[Et ut servilanceas non porlent, el qui inveritus praesumserit, et sacramento quamefiinquae conspi-
fuerit post bafimiffi.hasta fraiigaturin dprso eius*,] rationem firmaverint, ut triplici ratione iudicentur.
6. (Supra, col. 265.) De armalurain exercilufsic- Primp, ut ubicumque aliquid malum per hoc perpe-
•
ut iam antea in alie capitulare cemriiendaVimus, tratum fuit,- auctores facti inlerfitientur; adiulores
ila seryetur. Et insuper omnis -hpmo de duodecim vero ecrum singuli alter ab alterp flagellenlur, et
mansus bruneam habeat. Qui vero-bruniam- habens nares sibi.invicem. praecidant. Ubi verc nihil malj
et eam secum.ncn tullerit, omne bcnefitium cum simililer quideminter se >flagellen
' - perpetratumest,
bruriiaparilerperdat. -
lur, et capillos sibi vicissim detundant. Si verb pet
7. De negoliatoribus qui partibus Sclavorum ct R dextras aliqua consplratio firmata fuerit, si Uberi
'
Avarofum pergunt, quousque procederae cum suis sunt, aut iurent cum idoueis iuratoribus hoc pro
negoliis debeant, id est partibus Saxoniae usque ad malum non Jecisse, aut si facere non potuerint, suam
Bardaenowic" a, ubj praevideatHredi 6; et ad Schelza legem eonponant; si vero j;ervi sunl, flagelleiitur. Et
*-b, ubi Madalgaudus-s praevideat; et ad Magador ut de caelero in regno,23.noslr.o-nullahuiusmodicon-
burg praevideat Aito s. Et ad Espesfurl 10 ° praevi- - spiralio fiat-, '
nec per sacramenlum
' ' nec sine sapra
fleat Madalgaudus-et ad Halazslat '~u, d praevideat- hiento.. ; ,
item__IadaIgaudus*s.AdForacbeim e, eladBreem- 11. Deperiuriis, ut caveantur, et non admillan.us,
bergali, et ad Ragenisburg
~ praevideat Audulfus 10,et testesad iuramentum antequam disculianlur. Et si
ad Lauriacum 16 Warnarius 17,Et ut arina et bru- aliterdiscuti non possinl, scparenlur abinvicem, et
nias non ducant ad venundandum. Quod si inventi singulariter inquirantur. Et non solum accusatorem
fuerint portantes, ut nmnis substantia eorum aufera- liceat. testes eligere, absente suo causatore -'*. E.t-om-
lur ab eis, dimidia quideni "parsparlibus p"alatii,alia ninonuUus, nisi ieiunus; ad iuramentum vel ad te-
yero medietas interls missum et. inyentorem divida-. Slimonium admiltatur. Et ille qui' ari teslimonium
lur--._-... ". . _ ^ . . adducilur, si refulalur, dicat ille qui eum refulat el
8. De elamatbfibus vel causedicis qui nec iuditimn' C probei, quare illum recipere nolet. Et-de ipso pago,
ecabinorum adquiescere nec blasfemare volunt,'an- non de altero.testes. elegantur, nisi forle longius
tiqua consueludo,>servetur,id. est.-tft in custodia rer exlra comilalum capsa sit inquirenda. Et siJquis
cludanlur-donec unum e duobus fatiant. Et si ad convinclus fuerit periurii, manum **perdat, aut rer
palatium.pro hac re postea rcclamaverint, el litte.ras dimat.
detuUerint, non quidem eis e.redatur, nec tamen in 12, De advocatis, id est, ul pravi advocali, vice-
carcere porianlur; sed eum custodia el cuni ipsis domini. vicarii,- el centenarii tollantur, el lales eli
lilteris pariter ad palatium nqstrum remittanlur, ut ganlur quales ct sciant!6tl velint iuste causas discer-
ibi discutiantur sicut dignum est 19, nere etterminare. Et si comespravus inveritus fuerit
-. De iuramenlo, ut nulli alteri per sacramentum nobi.sriunlietur ,
VARIANTESLECTIONES
~
l-i. sise.defendendo feeerif, sivero aliter omnein substantiam suam ~ amittat,' .et Vn, Est. per quam
iurauit:absque iiUa redemplione p. s, e.Bened. 1, 247, II, 271. ita S et Bcned. II, cc. 'deesii.
4 b. B bardaenouuio 1.•bardenuui 2. bardanuuih 2 b, bardenuuih 3. bardouuicl),*. bardenuuich 5. par-
tbmnuuih 4 b C. 6 redi 1. beredi 4.,arelbi 5. herelus 4 b. ' sedzela i. scbzela lb. hereditasl.aesla
|. hredi et ad sclesla 2~ b. skaesla 3. \deest i.) kesla 5. skerba 6. scbesla Bal. skcsba 4 b. 8 madal-
gus 2. madalgqzBal. haito 2. hatto 2 b. atto i. 5. hallo 3: 6. __._./.,l 10herpesfur 1. e.rpisfurt 2. 3. her-
bisfurtlb. erpesford 2 b. alpesfrud4. hefnesfurt 5. -ferpfesfur 6. alaraestat 1. aleiatl b. halazstad
2. 3. alazslad 2 b. halaslat4. chalazstal.5, alugestat 6, aluesstat 4b. 12 el adh: p. i. M_desunt in editis.
18 fora*abeami". forachim 4. furebam 1 b. fbrachmirin 2 b. foramheim i b. ' ubreberg 1. breembercg 1 b.
'-" aotolfus S, iB.laurjago i b,1auoriac'um 5. " werinheri 4 b. 1R
berebemberg 2 b.' i. comitem et inven-
torem diuidatur et inter iamdictum missum.7. 19et si indiculum portat de curte, non mitlatiirin carce-
rem, sed.sub custodia cum ipso indiculo miltatur ad curlem 7. 20s. et 1. 4. '-'reliquti-'capitis desunt 1.
.1 b. 4. i b. 6. codexi. tamenin. fine capilularis haec addit: De his qui tunc infanies fuerunl, ul alii qui non
iuraverunt, fldelitatem~~ domni imperatoris et suos infantes ~~ modo lurent. Yide infra, col. 290 Escerplum co-
dicis 4628 cap. 6. vocem recepi.ex cod, S. Pauli. imperio i. finfio 2 5. reguo~'2 b. 4,-4 b. S. - 6.
-et cod. S. Pauli et Bened. 1, 251. II. 276; V. supra cap. 3,- et infra cap. 15. accusalore 1. 1 b.
2 b.' V. M. 2? Perdat manum si se sciente feceril aut.redimat, id estvvidrigiid tribuatsi nesciens fecit.
V. V: Yn. E. ~6 e. "quibene sciant C."S. Prndi. '
' - -
'"•-"_ NOT_4i;
~
Bardowiek.
i>Scheselin ducatuLuncburg. e~ PropeBambcrgam.
Forch-iemV.-
Lorch prope Ens.
m CAROLIMAGNIQPP. PARS I. SECTIO PRIMA. i 288
-•
13. De teloneis placet- nobis, nt antiqua et iusta A j integris 12',caballisj, boves, vaccis, vel ali peculio,
telonea a negotiatoribus cxigantur, lam de pontibus, et jixores vel-infantesnon fiant dispoliati ro hac re
quam et de navigiis seu mercatis. Novavero seu iniu- de eorum veslimentis, accipiant13-legitti um heri-
sta, ubi vei funes tenduntur, vel cum navibus sub bannam, id est libras tres. Qui vero-non habuerint
pontibus transitur, seu et his simiiia, in quibus nul- ampUus in suprascriptb praecio valente isi libras
lum adiulorium iterantibus praestatur, ut non exi- tres, solidLtriginlri ab eo exigantur, id e , libra et
gantur. Similiier etiam nec .de his qui sine nego- dimidia u. Qui iaulem non habuerit am lius nisi
tiandi causa substantiam suam de una domo sua ad duas libras, solidi tjeeem.. Si vero unaha uerit, so-i
aliam ducunt, aut ad palatium, aut in exercilum, Si Udi quinque, ita ut iterum se valeat pra arare ad
1 quid vero fuerit unde dubitetur, ad proximum pla- Dei servilium et nostram utilitatem. Et -n stri.missi
citum nostrum quod cum ipsis missis habiluri su- caveant el diligenler inqmrant, ne per-al quod ma-
mus, inlerrogetur. lum ingeniuin subtrahant hoslram iusliti m,. alteri
,- -
14.-De fugitivis clericis sive laicis, ve, etram femi- tradendo aut commendando.
nls, sicut iam in alio capilulare praeeepimus (Supra, 20. Gcnsusrcgalis" undeeumque Iegittim exiebat,
col. '237, c 2), ita serveiur. ~ volumus ut inde sblvatur, sive de propr a pefsona 1
- -
15. De liberis 2hominibus .jui .ad servitium Dei' B hominiSj sive de rebus.
se tradere volent, ut prius hoc non fatiant quam a 21. DeIalronibus,.sicutiam antea.in aio a, capi-
jsobisiicentiam 4 postulent. Hoc ideo, quia audivimus tulare commendayimus, ita maneal.
aliquos ex illis non tam causa devotionis, quam ex-. 22. De Uberis hbminibus qui uxores fls alinas xe-
ercitu seu alia funccione regali fugiendo, quosdam gias, ct femjnis liberis quae homines siriii terJisca-
vero cupiditatis causa ab his qui res illorum concupe^., lii^s-regios accipiunl, ut rion de hefedit te paren-
scunt, circumventos audivimus, et hoc ideo fieri lum.vel de qua causa sua quaerenda, nec de tesii-
'" nionio pro hac re abiciantur; sed talis e am nobis
prohibemus
16. De oppressionepauperum liberoruni hominum, in ac causa honor.servelur, qualis et ante essoribus
ut non fiant- a polentipribus per aliquod malum in- nostris regibus vel imperatoribus servalu "esse co-
ita ut coacii res gnbscitur 15. . -
gefiium contra iustitiam oppressi,
eorum vendant aut tradant. Ideo haee.et supract - . .-' . Codex:Zita pergit.. •
iiic deUberis hominibus"diximus,~ne forte parentes 23. Volumus, et ita missis nostris iria darepre-
contra iustitiam fiant exhereditati, et-regale obse- cepimus, ut in aeclesiis libri canonici v raees ha-
quium minualur, el Ipsi heredes proptef indigentiam p. beantur, sicut iamjinalio capiiulare(Supr col.'H~~>l,
mendici vel lalrones seu malefactores effitiantur. Et c. 7) sepius mandavimus.
at.saepius nen fiant inanriili ad placita *, nisi sicut in 24. Ut laici symbolum et oralionem- ominicairi
alio capitulare praecepimus (Supra, col. 245, c. 14, pleniterdiscant. Comitesquoque etcenlena iietceteri
246,.cf21, 26.1, c. 20), ita servetur. nobiles viri legem suam pleniler discant, s' ul iri a]io
17. De eeclesiis seu sanctis noviter sme auctori- loco deeretum est (Supra, col. 262, c. i, 2 9, c. 11).
tale invenlis, nisi episeopoprohante 7 minime vene- Praecipimus autem1riiissis nostris, utrea qu eamultis
renlur: salva etiam de_hoe et de omnibus ecclesiis 4ani_annis per capilularios nostros in toto gnb no-
canonica auctorilate. siro mandavimus agere, discere, observa 'e, vel in
- 18 s. De falsis monelis, quia in muliis locis con- consuetudine habere, ut haec omnia nunc diligenter
tra iustitiam et contra edictum fiunt," volumus ut inquirant, et omnino innovare ad serviti iDei et
nullo alio loco moneia sit, nisi in palatio nostro, riisi~ . ad utilitatem noslr&m, vel.ad omnium chr' tianorum
forte itefum a nobis aliter fuerit ordinatum. Uli hominum profeclum innovare sturieant, e quanium
tamen denarii qui modo monetali sunt, si pensanles Dominp donarite prevalent, ad perfectum sque per-
,et meri fuerint, habeantur. . ducant; et nobis bmnino annuulient, qui inde cer--
19. De herihanno 10volumus, utmissi nostri hoci J) lamen bonum bbc ladimplere habuisset, u a Deo ct
anrio " fideliter .exactare debeant absqueullius p_r-, a-nobis gratumi habeat, Qui autem negl gens.inde
sonae gratia, blandili.ae, seri terrore, secundum ius- . fuerit, talem -disciplinampercipiat, quale _ talis sit'
sionem noslram; id est, ut de hominehabenle librasi eontemptor percipere-dignus, ita ut cet ri melum
sex in auro, in argento, bruneis, aeramento, pannis; habeant airiplius, 1
.- VARIANTES LECTIONES.~
.| '..-•'
- l Haec omissa in Ansegiso. 8 diuersis C. S. Pauli. h. non coniugatis V: Yn. E. 4 deest 1.. 1 h.- 4.
6 p. si vero "coniugati sunt utviret uxor, nori fiat-hbc sine consensu epispopi, V. Yn. E. ' ~ Ap.deest
i. i b. i.- 7 prpbati 1. s caput deest 1 b. ~~ Eaec. deiunt in Ansegifo. '" agrebanno 4.1i ibanno 5.
aribanno 6. herebarino 1b. ariuahno C. S. Pauli. l' deest C. S. P. AnsegisIIL14 et Bened. 1. 2 8. II. 285.
~~~
12 deestih codd. A. V. Vn. E. Mur. accipiat 1 b. i. 5.- u id e. 1. et d. adest in 1.1 b. . 4 b. et
C. S. P. deest in reiiquis. 15coguoscitur. Deb gracias 4b. Sequuniur ibi capp: _.3.14. et 15. .sv wdi Rhis-
pacensis -; eademin Gothano (fortasse et in Mutinensiubi cap: 25 legilur. v. Ihnai. c. 165) pro vo tinuatione
Capitularis liubita, numeris XXIII. XXIIII. XX V. praefixis subiichtntur.
NOT__E._ i -
a Vide capitmare de latronibus, supra col. 279. J ,
 '
2f_9 CODEXDIPLOMATICUS.— CAPITULARIA.— AN. 805-. . 290
a Excarpsu capkuli domnoimperatoris Karoli, quem A _ Excerplutn capilularis missocuidam dominicodatum..
*>Iesse episcopusex ordinutione ipsius augusli sc-
cum detulit ad omnibus hominibus notum facien-
dum. -
Cap.-l. De laieis noviter conversis, ne antequam
suam legempleniler vivendo discant. ad.alia negotia
mittantur.
2. Ut laici non sinl praepositi monachorum in mo-
nasterio, ne archidiaconi sint laici.
3. De iusli.iis aecclesiarum-Dei,viduarum, orpha-
llorum; pupiilorum, ul iri publicis iudiciis nori dispi-
ciafilur audientes, se_ddiligenter audiantur. -• -
i. Deiustitiis domfii
' imperatoris, ui plenlter fiant^ Cap. 1. de iustitiis iegalibus, ut plcniter fiant in-__
inquisitae.
' -_ . quesitas. -.
5. De hoe si eveneril farries, elades, pcstilentia, si
2. De hoc evenit fames, clades aut inaequalitas
inaequaUtas.aeris, vel alia quaUscufiqueirihulatio, aeris, vel alia qualiscumquetribulalio, ut non ex-
ut non expecletur aedictum nostfum, sed slatim de- pectetur cdictum nostrum, sed statim depfecetur,
precetur Deimisericbrdia. Et ,in praesenti anno de Dei misericordia. Et in praesente annum de famis
famis inopia, ut siios adiuvet proul potest, et suam inopia, ut unusquisque adiuvet proul potest, el suairi
afinonamnon nimis care vendat. Et ne foras impe- B anoriamnon nimiscaro vindat. Et ne foris imperium
rii.m vendatfir aliquid alimonia. nostrum vendatur alimonia..
"6.De' armis infra patria non portandis, idest,- 3. De armis infra palriam non portehtur, id est
scutiSj et ianceis, et loricis. Et si faidosus sit, dis- sculis et lanceis et luricas. Si faidosus qui sis, discu-
cutialur.tunc quis e duobus contrarius sit ul pagati ciaiur tunc quis"e duobus.quis contrarius situtpa-
sinl, et distringantur ad pacem, eiiamsi noluerint. cali fiant, et.dislringatur ad pacem eliamsi nolue-
Efsi aliter pacificare noluntr adducantur in no- fint.' Etsialiter pacificare nolunt, adducanlur in
stram praesentiam. Etsialiquis posl pacificalionem nosiram pfaesenciam. Et si alicuius poiest pacifica-
altefum occiderit', componat illum, et mariuin • tionem aJteram occidit conponat iUum, et manum
quam periuravil
- perdat, et insuper bannum domirii- quam periuret perdat, et insuper bannum dominicum
cum. - - . _..-_.. , solvat.
7. De armatura in exercitu, sicut iam antea in 4. De armatura in exercitu sicut antea in alico ca-
alio capitulare commendavimusita servetur. El in- pitulare commendavimus ila servelur. Et insuper
super omnis homo duodecim niansis bruniam ha- omnis homo de duodecim mansis brunicam habeat
beat. Qiii vero bruniam habens, et eam secum non Qui vi.ro brunicam habens et secum non tuleril, om-
tulerit, omnem beneficiufficum brunia pariter per- nis benefieium L. cum brunia perdet.
dal.
8. De clamaloribus vel causedicis qui iudieium 5. De clamaloribus vel causedicis qui iudicium'.
scabiniliorum adquiescere, blasphemare volunl,. an- scabiniorum adquicscere nec blasphemare volunt,
tiqua consuetudo serveiur, id est, ut in custodia re- Q antiqua consuetudo,servelur, _idest ut in custodia
cludantur donee unum- ae duobus faciant. Et si ad recludalur nec unum e duobus fiant. Et si ad pala-
palatium pro hac re postea reclamaverint, el litteris - tium pro hac re reclamaveriifet- liiteris detullerit,
delulerint, nunquam eis credatur, nec tamen in car- numquid est eis credatur, •nectainen eum incarcere
cere ponatur, sed cum custodia et cum ipsis lilteris ponalur, sed cum cusiodia et ipsis litleris pariler ad-
ad palatium noslrum remittantur, ul ibi discutian- palalium riostrum remittanlur, ut ibi discuciantur ut
, tur sicut dignum est. dignum est. -
9. De iuramento, ut nulli alteri per sacramentum ' 6. De iuramento, ut nulli alteri per sacramenlum
fidelitas permitlatur, nisi nobis et unieuique proprio fidelitas proifiiltalur, nisi nobis et unicuique pro-.
seniore ad nostram ulilitalem et sui senioris. Ex- prio seniori ad nostram ulilitatem et sui senioris,
ceplo his saeramentis quae iuste secundum legem al- excepto his sacrameniis quae iuste secimdumlegem
leri ab altero debelur. alleri ab altero debet; et-infantes quiantea non po-
tueruntpropter iuvenilem' aetalem iurare,modo- fide^
. liter repromittant.
10. De epnspirationibus vero, quicunque Tacere
praesumpserint, et sacramenlo quacufique conspira-
lione firmaverint, ut triplici Tatiorie iudicentur,
Primo, ubicunque aliquod malum perpetralum fuit,
auclores facti .interficianlur. Auditores vero eorum
singuli alieri ab aliero flagellantur, et nares sihi in-
mwm.
a Sie lunc dicebant'pro excerptum. Glossariumve- D lior, in CodiCeAlexandri Petavii seriatoris Parisienj
tus in codice 1197biblioth. re'gi_e,excerpla, ex,carpsa. sis, ut fidem facil Andreas Duchesnius, lom. I, pag.
Vet. Cod. Eccl. Lugd. litteris Saxonicis sciiptus: 722 : « Excarpsum de chronica Greg. episc. Thoro-
e Excarpsum ex libro sancfi Hierbnymipfesbyieri ifi naci. » Vide lom. IV Analect. Mabill., pag.-569. BA-T
explariatione Esai_eprophel_e.-» Item ibid. . Excar- LUZ. •
psum ex libro B. Gregorii papse in Hiezechiel pro- ', J>Episcopus Ambianensis,-cujiis'crebra passim est
pheta. i Vetus Marlyrolog. ms: _ Explicil Mar. ex- memoria per illas lempestates.-Joannes Cordesius,
•carpsum.jlnfronte Cod. Theodos. h_ec,leguntur iri cafioni.cus Lcmovicefisis, edidit epistofam ejus ad
vet. Cod. ms.ampIissimivrriHieron. Bighonii: _ Sub pr.esbyteros dicecesis Ambianensis, (Jilam nonnulll
tempore Alaiici regis Gothorum fuit- data senlentia volunt ab ,eo scriptam esse quo lempore legationeffi
v libros legum, qui in herario.regis erant retrusi, obibat apud Irenem imperatricem Constantinopoli-
excarsum exomnibus libris fuitconscriptum in unum tanam, id est anno 802. Verum ego existimo datam
volumen. » Apud Lambecium, lib. n Comment. de iliamesse anno 811, quod manifeslum sit ea contiT
bibliotheca Vindobonensi,pag. 854, menlio fit ve- neri responsiohem ad qu_estiofiesquas lum Caro.ua
teris chronici ms. bibliolhec_e imperaloria. qui hunc Magnus imperator proposuit nniversis episcopis re*
litulum habet: . Escarpsuni de chronica Gregum gni sui. Dppositus •iandcm cst ab episcopatu anno
episc. Thoronachi. J.ldem crat tiiulus, sedemenda- - 831. ID.
 - "
fji CAROLIMAGNlOPP. PARS I. SECTIO PRIMA. 293
' '
vicem praee.dant. Ubi vero nichil malum perpctra- A
lum est, simililer inter se flageUaniur, et pilos sibi
vicissim detundant. Si vero per dextras aliqua con-
spiratio firmala fueril, si liberi sunt, aut iurent cum
idoneis iuraloribus hoc pro malo non fecisse; nut
si facere non potuerint, suam Iegem componant. Si
vero seryi sunt, flagcllaniur: Ei ut de caeiero in im-
perio noStro nulla huiusmodi conspiratip fiat. nec
per sacramentum, riee sine sacramefito.
11. De periuriis, ut caveanlur, et nonammittantur 7;a De periuriis \it eaveantur, et nbn a ittantur
testes ad iuramentum antequam diseutiant: Et si ali- testesadjuramenlumanlequam discutiant Et siali-
ler discuti non possint, separentur ab invicem, et ter discuti non possint, separentur ab i vicem, et
singulariler inquirantur. El nbfi-solumaccusatore li- singulariter inquirantur. Et nonsolum ccusatore
cettestes eligere, absenle suo accusatore; Et omriino licet testes eligere.' absente suo accusato ; Et om-
nullus, nisi ieiunus, ad iuramenlum yel ad teslimo- nino nullus. nisiieiunuSi ad iuramentumv ad tesli-
"Jiium admittaturi Et illeillequi adeum
tesiiirionium addu- monium admittatuf, Et ille qui ad teslim ium ad-
cilur, si refutatur, dicat qui refutat et prd- ducitur, si refiitatur, dicat ille qui eum"refutat et
hat quare illum recipere riollet. Et de ipso pago, non probat quare illum recipefe nollet. Et de pso pagoj
de altero, lesl.es eliganlur, nisi fofte iongius extfa non de altero , testes eUgantur, nisi for longius
comitaium' causa sit inquirenda. Et si quis convictus g extra comilatumcausa sit inquirenda. t si quis
fuerit periurii, manum pefdat aut reHimati conviclus fuerit perjurii, manum perdat ut fedi-
.12. Deadvocatis, id est; ut pravi advocati, vice- "mat. j
domini, vicarii, et centenarii lollantur, el lales eli-
gantur quales sciant et vel iuste causas discernere et
determinare. Et si conies pravus ifiventus ffierit/ '
-
nobis nunlietur; _ . • 8; De libefis hominibus qiii ad serviti i Bei se
tradere vblent, u_ prius hoc non falian quam a
nobis licenliam posiulent; Hoc ideo. p.uia udivimus
aliquos ex illis non| tam causa devotionisj am exer-
ciluseu alia funccioneregaU fugiendo, quo dam verb
cupiditatis causa abliis qui res illorumcon upescuntj,
circumventos audivimus. et hoc ideo fier prohibe-
mus. , -
13. De bppressione pauperum liberofum omriium,
i t nori faciani a po.entioribus per aliquod malum
ingenium coiilra iustitiam obpressij ita ut peracli
res eorum vendant aut tradant. Ideo haec supra et i
hic de liberis Iioniinibus diximus, ne forle parentes
eonlra iusliiiam faciant, et hereditati, et regale ob- G
sequium minuatur, et ipsi heredes propler indi- . !\ -
genliam mendaces.' vel latrpnes seu malefactores . , j
efficiantur. Et ut saepius ribfi fianl manniti; nisi i
sicut in alio capilulare praecipimus, ita servetur.
14. Census fegalis undecunque legitime exiebant*
Volumusut iride solvaturj sive de propria persona
hominis, sive .de rebus.
15. De latronibus, sicut iam antea in alio capilu-
iare commendavimus, ita maneat." ' • 'l r
16. De liberis hominibus qui niores fiscaliriasr'e-- 9i De libefis iiomimbus qui uxofes iis alinas .fe-
gias, et feminas iiberas qui homines fiscalinosregios gias, et feminas liberas qui homiries fiscalnos regios
accipiunt, ut de hereditate, vel de causa sua quae- accipiunl, ut de heredilate, vel de causa sua quae-
renda, nec de testimofiiopro -h_ecre ahiciantur, sed renda, nec de testimofiio pro -haCfe a iciantur;
talis etiam nobis in hac causa servetur, qualis et an- sed talis etiani nbbis honor in hac caus . sefvelur-
tecessoribus noslris regibus vel imperatoribus serva^ quaUs et antecessoribus nostris regibuS v 1 Impera-
lum esse cognovimusi Kjribus servatum esse i] cognovimus;
•
NOT_E.
a Capita 7, 8, 9 non observata Codicis scriptione edimus;

CAPITULA MISSORUM DOMINICORUM (in. 806).

' " i -
. ," .
Viri blim doelissimi Martene et Durand; tomo VR yeferum Scriptorum et Monumehtorum;p' g. 12, ei
Cod: ms. Atfdaginensismonaslerii soec.x, capitulare hoc per rnissos CaroU Magnipromuigaium rimi evul-
gaverunt; Ascribendum erat annis imperii; cumque in capitulari "superiore Tbeodonis villa, dato capftelm-
cusque inedilo.24; missis prsecipialur, ul ea quseimperator-a muliis jam lannis per capilularios os in loto
fegno mandaverit agere, discere, observarej vel in consuetudine babere; [haecomnia nunc dilige ler inqui-
i-ant et innovare studeant, legatio Adalhardi abbatis Corbeiensis, Fulradi abbaiis saneti Quinti i, Unrochi
et Hrocculfi,quorum uterque in breviario'Oaroli Magnioccurrit, ad "primbs anni " 806 menses fefe •erida esse
videtur. • ~_ \ "I
• Diligendonobis In Dominoillo comiti Hadalhardus,-D- Non incognitum bonitali vestrae, quali er domnus
_?ulradus, Unrocus seu Hrocculfus l, missi domni imperator in istis partjbus iniunclam • bis habuit
imperatoris, inDomino salutem.' , . -, legaiionenrsuam, iRadoni scilicet Fulrado ei Unroco,
'
.. VARIANTESLECTIONES.-
1 ita correxi; Martene edit; SENHI-OCCULFBS.
 293 • - ' CODEXWPLDMATICUS.— CAPITULARIA.— Ax, 806. 204
ul nos quantum valuissemus et Dei et sriam voiun-• A . 2. Deinde ui iusisiias ecelesiarunij vidiiarum, oiia-
tatem in ipsa legatione agere decerlaremus. Sed quiai norum,' et teliquorum onmium sifie ullo malo ingc- '
niodo Rado ex -parle infirmatus esf, el hiacvice inL nio et sine ullo iniusto pretio vel sine ulla dilatione-
ipsa legatione secundum quod necesse est ire nofii aut hon necessaria mora 4 pleniter el inreprehensi-
ipotest, placuit domni imperatori ut lAdalhardum-etf biliter ct iuste ae recte per omnia faciatis, sive ad
Hroeculfumin siipradicta-legationeadiungerel, qua-'-' vos ipsos $ive ad iuniores veslros seu ad quefticum-
liler omnes pariter secundum quod tum ratio perffiit- que bominem periinet;' ut exindeet apud Deunrmer-
tit vel necessitas docet, sicut praedictum est ad Deii cedem el apud dominum noslrum bonam recipiatis
"etsuam vbluntatem peragendam decertando -laborc* '• retributionem. .
-mus. Nosigifur in ipsa legalione ^positi, idcisce ad' " 3. Deirideut quicumqiie vobis rebellcs aut inobe-
Vcs hanc direximus epislolamj ut vobis et ex parle! dientesfuerintet-vobis neCBecundum iusliliam au-
-domni imperatofis iuberemus et ex noslfa-parte ex- scultare Voluerint;
inbreyiate illos quaritieumque
liortando prccaremur, ut de pmhi requantuim ad fuerintj-et aut antea si necesse aut
fueritremandate,
ministerium vestrum pertinet, tam ex his quae ad nobis ipsis curfi insimul lfuerimus diciles ut exindp
l>ei cultum, quamqrie ex his quae ad domini 2 nostri secundum ' quod- dominus noster commendatum
•
%ervitium seu ad christiani populi salvationem vel faciamus.B
I -" s ' habet
cuslodiam perlinentf totis viribus agere studeatis.
a 4. Deinde ut hoc certissime provideatis; si aUquid.
Praeceptumestenim nobis omnino.et omnibus re-
est de omni Ulomandato sive secundum Deum, sive
liquis -missis a domino hostro^ ut medio Apreli ei secundum
vefaciter renunciemus >" quid in fegno suo exhis saeculum, .quod.vobis domni riostri aut.
scribendo aut dicendb commendatum est 6 dubitetis,
quae ipse in istisannis per. missos suos fieri iussit
factum sit, vel quid dimissum sit-• ut facienlibus ut celeriter ririssum vestfum bene intelligentemad
et non facientibus nostras personas iniltatis, qualiter omnia et befie in-.
gratias cbndignas reddat, secun-
__umquod ei .placet increpationes meritas rependat; tclligatis et adiuvante Dominobene perficiatis.
Et quid plura vobis deinde dicere possumus ? Non -~ , S.^Deindeobservate etiaffi valde, ne aut vos ipsi
Viilt omnino, nisi ut sic adimpletum ei nuuciemus aut aliquis, quantum voS praevidere polestis. in ve-
sicut iussit, et quid exinde dimissum sit, et per cuius stro ministerio in hoc malo ingeniodepreliensus fiat^
negUgenliaindimissum sit. JSune autem admonemus ut dicatis : Tacete, tacete donec illi missi transeant,'
ui capilularia vestra relegatis, et quaeque Yobisper et posteafaciamus nobis invicemiustitias ! et per il-
verba commendata sufit recolalis, et tale exinde lam oecasionem ipsae iuslitiae aritfemaneantj aut
'
certamen habere studeatisj pro quo ci apud Deum C.cerie larde fiant; sed magis ceftate, ul ante factae
mercedem et apudipsummagnum Domiriumfiostrum fiant quam nos veniamus ad VOSJ
csntUgnam.retributionemsuscipiatis. 6i Nam si tale aliquod malum ingeniiim inter vos
i. Primo igitur intef cetera praecipimus etadmo- fectum-fueritj- aut si ipsae iuslitiae quas sine nobis
nemus,- ut tam vos ipsi quamque omnes iuniores seu fa^ere potestis, aut per^ fiegligentiam aut per mali*
pagensesvestri episcopovcstro hpc pfaesenti seu per, tiam tamdiu retractae fuerint dpnec nos venfamusj
missiun suum mandanti per omnia,- quantum ad sciatis certissime quoi| grandem contra vos rationem,
-suum muiisteriiim' pertinet,- obedientes sitis, el nul- habebimus - . •
ljim exinde negligentiam .habealis;.. deinde' et de 7. Deinde ut istam epistblam -et saepius legatis et
iustitus domni imperatoris, secundum quod vobisvel bene salvam faciatis, ut
ipsainlemos etvos in_testi-
scripfum vel verbis est dictum,- tale cerlamen ha- monium sit, utrum sic faclum habeatis sicut ibi scrk _.
beatis, sicut vos exinde debitores esse cognosci- ptum est.'autnon babeatis. - . -
tis. - . ,
' - VARIANTESLECTIONES.
~ ' '
lita_correxi; leclioneif. dpmni... dpmnp M: 3VbbisM>-.'oraitf. Eesse?

.-. . . CAPITULA PRESBYTERORUM. .. '. , ^ •

Prodierunt primo ex Codiee Andaginensi s_ec.x, in Marlene et Durand Ampliss. Coil., t. Vlt, post Adal-
hardi el reiiquorum missorum capilula
CAPifULA. D feminam adire permittat; qfiod si feccrit-posl haee,-
i.Sicut sancta syfiodfis Nicaena inlerdicit, nulliis sciat se honore episcopatns l depohi; quia haee fre-
umquam presbyler in domo sna habitare- secuifi per- quenter secuhdum canonice insiituiionem prohibui-
mittat mulierem extraneam, prelcr matrem et soro- riius, et pleniter a presbyteris observatum non fuil.
rem adque amitam vel malerteram,- vel etiam secre- ideoque praecipimus ut^qui gradum honoris sui. re-
tum cubiculi vel cellario nullus presbyter aliquam linere vult, omiiimodisa familiarilate extranearnffi
VARIANTESLECTIONES,
1psesbylerii ?
 m GAROLIMAGNIOPP. PAftS I. SECTIO PRIMA. 296
..miilierum se abstinere faciat, ul nuUa occasio ini- A j _i0. Ut qui de homicidio confessi. fuerent iubeat
mico pateal suggerendi peccatum, et famam malam eps presbyter aitstinefe 40 dies ab ecclesia'e com- -
a populo fiullus eorum incurrat. munione, antequam ab episeopo recpncilien r ,'aut
2. Ut nullus presby ter, derelicta sua ecdesia, san- episcopus eos.presbyteris reconciliafe iusser't..
J
guinum seminare praesumat ad domum -quamUbet 11. Ut omnis presbyter curam et SoUieit dinem
ullius feminae velDeo dicatam veliaicam, sed do- agat, ne aliquis in infirmitate ppsitus ad cxt emum
mum ecelesiae suae unusquisque.suam eporlunita- yeniens sine. viaticum permittat de hoc saecilo ex-
tem agal. ;ut ibidem ad ecclesiam suam semper in- ire eos ad quos accedere potuerit; quod si exinde
yeniatur expetenti aliqua ministeria eius eausa. negligens fuerit, penculum srii honoris mb acebit.
3. Sicut dudum interdiximus et santi canones pro- 12. Ut unusquisquj presbyter a-ad sua eeele-
hibent, nullus presbyter arma porlare audeati siam admpnitionem aliquam et. exbortatio em ad
4. Ut nullus presbyter tabernas ingredi audeat ad populum faciatj ut un lsquisque se corrigat ab iniquii
bibendum, nee se misceat in tali conventu saeculari- tate et transeat ad bcnitaleni;-sicut scrip um eis
bus bominibuss-ubi turpia verba audia,taut loquatur, destinaverit 4_ • % __ .
aut contentiones ibi aUquas audiat aut intersitj sicut 13. Ulin sacramento corporis etsangui is Do-
saepe contingere solet. B mini semper aqua in calice.misceatur,
5. Ut nuUus presbyter pro bapiizandi eausa_et 14. Ut nullus presbyter suam peGuniam d"usu-
communionem tribuendi aliquod precium exaclare ram non donet, ne a quoquam plus recipi quam
faciat fiec in minimum nec in maximum, quia gratis commodaverit. i
accepimus, 'gralis dare debeifius ; quianec vendere. 15i Ut unusquisque presbyler si venerit d infir-
deberil doniirii et.gfatiam 33ei, quod gfatiS datur. mumetilleiam privalus fuerit officium,lo uendis
Qiiod si fecerit pt ad nbstram notiiiani pervefierit, si tesles- adsunt qiii eum audiefunt dicere Tpi d con-
sciat se post haec a gradu siii ordinis periciitari. fessionem suam donare voluisset, omniaci a eum
6. Ut pfesbyieri vocati ad convivium a quolibet expleat secundumministerium suum, «icut ci ca poe-
de fidelibus, contentiofies inter se nofi habeant de nitentem adimplere debet.
uUa re, nisl caritatis et sobrietatis verba et Deo pla-= 16. Ut presbyter negotiator non sit, nec er ul-
cabilia et continentiam bofiestam, ut decet 2 saCer- lum lurpe lucrumi" pecunias-congregel;
dotibus. 17. Ut uUus presbyter alicubi fideiussr*non
i. Ut nullus presbyler basilicam suam petat, ef existat. '." !
nuiius presbyler aliam ecclesiam accipere audeat 18. Ut faulluspresbyter ullum clericum r cipere
infra parochiam ad missam celebrandum, nisi illam iC praesumat de aliena parochia.-
ubi ordinatus est, absque lieenliam et permisslo- 19. Ul presbyteri iquandoad infirmum.ac eduntj
nem episcopi. cum oleo conseerato veniant, et oleo -san tb un.
8. Ut tinusquisqiie pfesbyter omni hora, sive die guent eum in nomine Domini, et orent pro pso, et
slve notte, ad officium suum explendumparatus sit; oratio fideis sicut scriptum est, salvet infir um, et
nta si fortuitualiquis infirmus ad haplizariduin ve- allevet eum Dominus, et si in peccatis fueri '
dimit-
nerit, pleniter possitimplere officium suum ; et ab tantur ei* . |-
ebrietate se caveat, ne propter ebrietalem non va- 20. Ut presbyler-sine ehrismate * et oleb acrato
leat adimplere officium suum, nequetitubetin eo, ad baplizandum alicubi proficiscatur neque 'ne sa-
9; Ut unusquisque secundum possibilitatem suaffi crificio, ut ubicumque conligerit, suum mini lerium
certare faciat de ornatu ecclesiae suae, scilicet in circa infirmos impleri possit, et ipsum ole m cum
patena et calice,planetam etalbam, missale, leclio- chrismate adque sacrificium cum omni cus odia et
narium,- martyrologium, pcenitentiale, psallerium, reverenlia atque religione custodiat, nec pe ebrie-
vel alios libros quot potuerit, crucem, capsam, ve- tatem aut per aliquoa neglectum suum Inho ratum
lut diximus iuxta possibililalem suam. - D fiat sacrum iUumsuprascriplum
VARIANTESLECTIONES, j
1 locus corrupius, fortasse : ecclesia, quasi eonsanguineum se minare praesumat, etc. ~ ita c rrexi;
ut det et M. ~ deest _¥. * haec corfupta esse videntur, scriptum est declinauerit M. e tufpUoqu um M.
6 chrimate M. -
N0T__E.
a Cf. Monach. Sangall., 1. n, c. 18, Monum. SS. n, 738, quo episcopis tale quid injiinctum esse 'citur.

- " •
«DIVISIO IMPERH (An. 806, Ffibr.8), ,

Divisionem regni Theodonis villa anno 806 juramento firmatam el testamentuifi ea de re co fectum
_ "NOT__E; '"".'.
a Hane partilionem regnorum Caroli imp. dubi_e etii cemmenta quse sequiora nobis s_eeulai genia-
fideiesse ac merito numerari posse intertotsingularis que pepererunt, scril-it Petrus Pitlweusin pr fatione
 __97 CODEX DIPLOMATICUS.^ CAPITULARIA'.—-As.806. 288
ttoman. Lconi ,pap_e:per seipsum allatiim esse, Einhardiis-iri Annalibus * -memorat. ,Biem ctiam •aur
ctori cosevo debemus, qui in libro antiquissimo apudsanctum Gallum eum adnotavit b. Texium,.instrur
menli in Cpdice chartaceo Thegani opus cpntinenti recentiore manu' subjiinctum Petrus. Pithceus c reperif,
sed tam corruptum," forriiulis abPlipso' quodaffihominenort cbrreclis, sed vefe depiavatis', fit Piihfceus
crediderit •i dubiae=essefldei,' ut merito numerari :possit intef -tot singularis «tii commenta
• nobis5a.cuIa.ingeniaqiiepeperefunt.-ii -Sedomnem ea-de-re dubitationem abstulit 1.'Codex.quae sequiora
a. b.'m. Er-
nesto "SpangenbergJcto'Celiensimeritissimo, ab interituservalus,_qui>_eculo nonb scriptus legerri Saxonum
et ultiniofoUo.ini.tiumhujris testamenti exhibet. ^ui cunf a Spangenbergio evolveridusmibiprsebefetur,-rid
- ejus fiiienijniegramfere pr_efai.ionemrestitui. Baluzius quidem in bibliotbeca Thiiariea Codicem niembfa-
naeeuin-se-vidisserefert, sedeb minime usus textum Pitheeanum repetere satisbabuit Nihil-igitur mibi
re.ictum erat quam.ut .2. Codiclsbibl. Yaticari_en. 5922, cbartacei; in-foiio,"SEec. xvi, aut xyii,*qui"in rion-
. nullis veram anliquissimffragmenti lec.ionerii seqiiilur, lectionem-aliquot locis in textu recipefetal
' 1 '
.. - INCIPIT DE DIVISIONE REGNORUM.. '; . \
In nomiae. Patris -et._?IBiet'Spirilus sancti. Ka-.,A ronico,-et jjuicquidinde ad occldefiteriratque Hispa-
i-olus*-s serenissiinus auguslus, a_ Deo '.corbnatus,, niamrespicil,et deciyitateNivernis,quaeestsilasu-
magnus pacificus_imperator,.Romauum gubernaris> per iluyiuni Ligerem,-cum ipso pago Nivemense, pa-
inperium, quietper miserieordiam Dei rexFranco- - gum Avalensemalque llsensem, Cabilionensem,Ma-
mim alque Langoliardorum 3, qmnibus fidelibus san-. . tisconenserir, Lugdunensem, Saboiam, Moriennam,
ctaeDeiaecclaesiae acnbslrisVpraesentibus seilicet et. _ Tarentasiam, montem Cinisium, vailem Segusianam
futuris. Sicut in.omnibus 4 noturii est etnemini ve-. -usqrie ad.'ciusas, et inde per ierminos Italicorum
. ..trumIateri.credimus,quoniamriosdivinaclemeritia, , .moritium usque ad mare,' hos pagos cum suis civita-
cuius nuiu atj occasuriitendentia- secula per succes-. "fibus. et quicquidab-eis "bontra meridiem et bcci-
~
siones gerieraeionumrepararitur, tres fipbis dando ~° deritem usque ad marevel usque ad Hispanias con-
flUos,magno.' miseratioi-is suaejatque "benediclioriis i tinetur,- noc est jUaffi pofiionein. Burgundiae, et
'
djtavit munere, quia per eos7iuxta vota nostra ct; PfPvinciain, ac Septimaniam vel Gothiam Ludovic»
' " '"
spem ' regni cotffirmavit,et crirain oblivionuifi* ob- dilecto filib nostro consignavlmus. ".
rioxiaeposteritatis felevavit 9;~ita .et :boc ybbis no- % Italiam: verb, quae et Larigobardia dicilur., et .
tum-.fieri"volumus, quia eosdem pef Dei gratiam '" , Baiovariam, •siciit Tassilo tenuit, exceplo duabus
fiUosnostros regni a Deo ftobis eoncessF donec in B vilfis qriarum nomina surit Ingpldestat et LutraTia-
.corppre.sumus epnsortes iiaberei, et _postnostrum ex hof "i.quas nos quondani Tassiloni berieficiayimus
hacmor.alilate discessum, a Deb "conservatlet s&c- etpertirieitadpagum qui dictrir'Northgowe 15; ct
varidi imperii _yel regni, nbstrriiefedes felinqueie', de Alanlannia paftem quaein australi ripa Danubil
siita divina maiestas 13; adriueflt,. bp'lamus.:Non ut ,fiu_ninisfest, et,de ipso fonte'" Danubii cufrente' li-
corifuse atque1Sinordinate, velsubtotius fegni de- riiite nsqtie ad.Bhehum iluyiuin in "cofiiinipagornni
"nomin_i_ione iurgii 'n vel litis controverMam eis fe- .Chletgpvye_ 80etTIegbvve irilocuiri qui dicitur
Enge,
linquamus1''; sed tfina porlione totum regni cofpus el ifideper "Rheniimfluviumsursum versusxisque.ad
-iiyi.dentes,quam quisque iUoruin tueri vel regere Alpes,l quicquid intra ^1 hos leririinos fuerit el ?.d
ilebeat porcionem,' discribere gt deslgnare fecimus. iriefidiemvel. ofientcni-Tespicit, fiia cum~"ducatu
- Eo videlicet mo.db,'"ul_sua ™quisque 16portione con- Curiensi el
' pago
' ' Durgowe 22, Pippino "" 4Hecto filio
tentus, iuxta ordinatioriem nostram, ct firies regni nostrb. - -
sui quiad alienigerias exteriduntur, cuiri Deradiuto- ^ §.' Quicquid arfteii de f egnp ndSlrfi extra .hos
rio, fiitatar'' defehdere, "et paeenTaique cafitatem terminbs fiterit, id.est Franciam et Burgundiam",ex-
curii fraire ciistodire. _ . ' ceptb illa parte quam Lirdoyico dedimus, atque. Ala-
1. Bivisiones verb a Deo conservati atque conser- G ' manniam, excepto poftione quam
Pippino adsefipsi- "
vandi imperii yel fegni nostri tales -facereplacuit,'tit' mus,Austria_n,Niu§lriam,Tufingiam',Saxoniam,_?ri-
Aquilaniam totamet Wascbniam,-excepto pago Tu- ^iam, et partem Baiovariaequae diciturNorthgowss,
' '
fARlANTES.LECTlONES. - -
-__'"..._ "'_. -"_<: v
* diuisiones<codSp. ^CarolusSp. s-lbngobardorumSp. * ominbusS/>. "dandpsSp. 6magnaSp. . ' sen
8 obliuianamSp. qiiod emendgre riisussum ; bblivioniPith. ? itacorrexi; reuelauit Sp;; - 10 gratia'
_Sp. _:51
Sp.. maiestatis Sp^ "" cofifus::\-: que Sp. " iurgiis Sp.". -^reUnquimus Sp. . 10~subSp. *lltiic-deficii
cod.Sp. '" angoIslatetintrahaha_f2. -^«origorfe.2.. 19_ifa2. flumine BaL 20Vergonree 2. 21interjB.
22turgbnroe 2. 23noregPmoe2. • - ' . . -•.
' '
-...-. \- .' , NOT-E.- '. --''' ' " -"
ad xn scriptores ~co_etane'os Historise Francorum, Ludovieb Pio anno 837, cujus -omnla feririe capita
biricpefsuasus qnodinciiartaceO Exemplari Thega- riescriptasunt adverbum ex iUa Caroli;" ettamen
;ni'bperi receritiore manu"-subjuncta fuit ,Sed. ego jsta falsi accusata>non jiiit:a Pithceo, .qui primus
vetustissimuriiHli.usExemplar feperi in bibliolheca eam :.vulgavit in ebdem volumine S.criptoruin co- ,
Thuana, Ucetnon .integnim ^eademque a'-Joarine D Eetaneorum. Denique htijus divisiofiis,a Carolo fact-e
Nauclero edita prldem fuerat, et Ayentinus eam me- -clara et ffianifesta raentio est in capite 3 'Capilulo-
"mbfatin Arifialibus-Bbiorum.'Imb Egirihardus di- rurii- apud Niuiriaga slatim.."ipostimperii nTvisionem
sertam Ulius mentionem facit, seque eaffi jussu irii- •editprum. BAUJZ. , '
.peraloris ad Lepnem papam delulisse, ut ejus' • ' a' 'Morinm.Germ. SS. 1.1, p. 193.-•
subscriplione firmarelur.-lUiprseterea fidem et au- t Ibhl., p. 70. '- .;
ctori.atemcoficiUat cbarla divisionis imperii factsea- c SS.cooetaneixn. in-OT_ef."etp.283. ""
PATROL.XCVII. - 10 -
;
 299 B. CAROLIMAGNIOPP, PARS I. SECTIO PRIMA. 500
dileclo iiiio nostro Karolo concessimus-;ila ut Ka- A"'micos eius iuxla ratyonem et possibiiitaie , sive
rolus- et Ludovicus -viam possi.it liabere in Italiam infra patriam, sive conlra exteras nationes.
ad auxilium ferendum fratri suo, si ita. necessilas 7. Nequealiquisillbrfim homiriemfratris ui pro
cxtilerit, Karolus per vallem Auguslanam, qnae ad quibuslibel causis sive.culpis ad se confugentem
7
4-egnuriieius pertinet, efLudoyicus per vallem Se- siiscipiat , nec intercessionem"quidempro eo faciat;
gusiariam, Pippinus vero et exitum ct ingressum per quia volumus ut quilibet hoffibpeccans^et in ces-
•AlpesNoricasatq;ueiCuriam 4. sione indigens, iulra regrium domini sui,-vel d Ibca
',-i. Haecautem tali ordine disponimus,ntsi Karo- sancta, vel ad honoraibs homines confugiat, t inde
Ius qui maior natu est, priusquam caeteri fratres iuslarii intercessionem mereatur.
sui obierit 2, pars regni quam habebit "dividatur 8. SiinUiter praecipimus, ui quemlibet 1berum
inter Pippinum et Ludovicum, sicut quondarii-divi- hominem, qui dominum suum conira voluitatem
sum est inter nos ei fratrem noslriim. Karoioniari- eiris dimiserit, el de uiio regno iii aliiid pr feclus
-nuiri)eo mpdo ut Pippirius illam portionem habeat fuerit, neque ipse rcx suscipiat, neque hoi linibus
quam frater noster Karolomannus habuit, Ludovi- suis corisentiatut talem hominem fecipiant, -elin-
-cus vero illam parlem accipiat quam nos"in,ilIapor-*-
'" iuste retinere praesutnant. Hoc hon solum. e libc-
tione suscepimus.j '• . B ris, sed etiam de servis fugitivis siatuimus obser-
.Si vero, Karolo et Ludovico viveiitibus,_Pippiiius vandum, utnulla dispordiisrelinquatur occa io.
debitum sorlis bumanae com.pleverit, Karolus et 9. Quapropter praecipiendurii nobis vide ur, ut
'Ludovicus dividarifinter se regnum quod iUehahuit, post noslrum ex 8 Iiac ifiortalitaie discess n,.ho-
el haec divisio tali mpdo fial, ut ab ingressu Italiae miues uniuscuiusque eorum accipiani benefici unus-
,per AuguStamcivilatem accipiat EarolusEboreiam, quisque ifi regno dbmini sui, et nbn"in alter us,"'ne
VerceUas,Papiam, "et indeper Padum fluviuiriter- ibfte per hoc, _sialiier fuefit, scandalurii aliquid
mino currente usque adfines Regerisium, et ipsam accidere 9 possit.-Hereditalem autem suamhabeat
Regiam \ el Givitatcffi NQvain, atque Mutinam unusquisque illprum [hominumabsque cbntr dictid-
-usque ad terniinos sancti Petri. Has civitates curii ne, in quocunque regno hoc' eum ' legitime habefe
suburbanis et terriloriis suis, atque comitatibus quae contigerit. "
;
.ad ipsas jiertinent, et quicqiiid inde B.omam_per- 10. Et" unusquisque liber homo.post orter.i
^enti ad laevam fespicit, de. regrid quod Rippinus domini_sui licentiam habeat se cohimeridan i inter
.habuit, unacum ducalu Spoletario,"lianc poftionem haec tria. regna ad quemcunque.voluefit. S militef
sicul praediximus, accipiat Karolus. (iuicquid aulem .et ~-ille' qui noridum alicui commendatus"est.'
i
a praedictis civitatibus vercomitatibusRomameiin-_C 11. De tradilionibus autem aique vendi ionibus
"\ "addextrairi iacet de praediclo rcgno,. id estpor- quae ifiter partes.fiefi solent, praecipimus, u nuUus
lionem quae remansit de regione Transpadana, una ex his tribus fratfibus suscipiat de regno al erius a
-curo ducatu Tuscano " usque ad mare australe et quolibet homine fraditionem seu venditione rerurii
usque ad Provinciam, Ludovicus ad augmentum sfii itomohilium, hoc est terrarum, vinearum -atqrie
' '
regni sortidtur. sylyarum, servorumque qui iam casali su t, sive
Quodsi caeteris superstitibus Ludovicus fuefit de- caeterarum rerum quae hereditatis- nomine "eriseiv-
^unctus, eam.partem Burguudiae^quani regno eius tur; eicepto auro, argento; et' gemmis, a mis ac
.fldiunximus, cum Provincia et Septimania sive Go- vestibus, necnon et jmancipiis non casatis, el bis
thia usque"ad Hispaniam, Pippiimsacpipiat,.Karolus speciebus quae' proprie ad negotiatores p rlinere
vero Aquitaniam alque Wasconiam... noscuntur. -Caeteris |vero liberis homifiibus oc mi-
- 3..,- Quod-si taljs filius cuilibet istorum triuni fra- .nime interdicendumjiudicavimus.
trum natus fuerit,quempopulus eligere velit ut palri - 12. Si quae autem,-feminae,sicut fieri sol t, inter
suo in regni heredilaie succedat, volumus ut hoc * parles et regna fuerint ad coniugiumpostula ae, non
consentiaut patrui ipsius pueri, et regnare permil-, p denegenlur iusie poscentibus, sed liceat eas icissim
-iant filium fratris sui in' portione regni quam pater dare et aceipere, elj adfinila.ibus pbpulos ritef.se
•oius frater-eofum habfiit. - sociari. Ipsae.vero femi-_aepd.es.aiem.hab anl re-
•6. Post hanc noslrae auctoritatis dispositionesta rum suarum in regno unde exierant 10,'qu mquam
piacuit inter praediclos filios nostros statuere atque . in alio propter mariu societatem habitare ebeanl.
praecipere,.propter p.acemquam inter eos perpetuo 13. De.obsidibus autem qui propter cr dentias
pcrmanere desideramus, ut nullus.eorum fratris.sui dati sunt, et..a nobis per diversa loca ad c todien-
lerminosvel regni limilesinvaderepraesumai, neque -dum destinati -sunt; volumus, nt Ulerex n cuius
fraudulenter ingredi ad conturbandumregnum eius regnb' sunt, absque voluniate fratris-sui, e cuius,
yelimarcasminuendas; sed adiuvet miusquisqueillor regno sublati sunt, in patriam eos redire on per-
rumfralrem suum, ct auxiiium illiferat contra ini- mittat; sed potius-m futnrum In suscipien is obsi-
', "YABIANTESLECTrONES. i '. _
"--"
. cureas 2.r E s. diem bbierit B. 3 UabeatB. 4 ipsum Regium %" " lusculano 2." ,6uthuic . patrui
sui, el 2. sustineat ad intereessionemproeo faciendam2. s ab B. 8 aCcedere ' 2. 10e. gaude e quam
que in alio prope m. s. ubi h. d. 2. .""'"'
591 CO.DEXDIPLOMATICUS, —CAPITULARIA. — AN. 806. 30£
dibus alter alieri mutuum ferat auxilium, sifrater j^ nostrum ab hoc corpore discessum ficentiam babeat
fratrem hoc facere rationabiliter postulaverit. Idem unaqtiaequeeligendisub cuiusfratrls tutela et defen-
iubemus et de his qui prbsuis facinoribus in exilium sibne se conferre velit. Et qualiscunque.ex illis mo-
missi vel mittendi sunt. nasticam vitam elegerit, liceat ei honorifice vivere
14. Si causa vel intenlio sive controversia laUs 6ub defensione fratris sui in cuius regno * degere
Inter paftes propterterminos aut confifiiaregnorum Voliierit. Quae aulem luste el rationabiliter a condi-
•orta fuerit, qiiae hominum lestimonio-declarari vel gno viroadconiugium quaesita fuerit, et.ei ipsa" 3
definirinon possit, tunc volumusut ad declaratio- coniugalis vita placuerit, non ei denegetur a Ifatri-
nem rei dubiae iudiciocrucis Dei voluntas etrerum bussuis, si et viri postulantis et.femiriae consen- "
veritas inquiratur, nec nnquam protali causa cuius- tientis bonesta -et raiionabilis fueril voluritas.
iibet genjbrispugnavet campus adexaminatipnem 18. De nepotibus vero nostris, scilicet filiis prae5-
iudicetur. Si vero quilibet homo de unb regno ho- dictorum _Hiorum,»ostrorum,__inieis vel iam jaati
minem.de altero regno de infidefilate conlra fratrem sunt vel adhuc nascituri sunt, placuit nobis praeci-
domini sui apud dominum suum accusaverit, mittat pere, ut nuUriseorum per quaslibetoecasioriesqiiem-'
eum dominus suusad -fratrem «uum, utibi compro- libet cx illis apudse acchsatum, sine iusta discussio-
bet quod de homine illius dixit. B ne atque examinatione, aut occidere, aut membris'
iS. Super omni aulem iubemusatque praecipi- mancare, aut excaecare, aut invitum tonderefa-
mus, ut ipsi tres fratres curam et defensionem ec- ciat; sed volumusuthonoratisint apud patres et*
clesiaesancti Pelri simul suscipiant, sicut quondam patruos suos, et obedientes iUis 4 sifit cum omrii.
ab avo nostro Kafblo, et-bealae memoriae genitore . «ubiectione quam decet in tali consariguinilale'esse.
oostro Pippino rege, et a nobis postca suseepla-esl, 19. Hoc poslremo staiuendum nobis vidctur, ut
uteam cumDei adiutorip ab hostibus defendere quicquid adhuc de rebus et cons.ilutionibus quae ad
Kttantur, et iustitiamsuam, quantum adipsos per- profeclum et utiUlatem eorunrperlinenl, his nostris
tinet et ratio postulaverit, habere faciant. SiiriiUler decrelis atque praeceptis addere voliierimus, sic ^
ei de caeteris ecclesiis quae sub iUorum fuerint po- praedictis dilectis filiis nostris observelur atque cus-
tesiate praecipimus, ut iustitiam suam et honorem lodiatur, sicuteaijuae in his iafiistatuta et descri-
Iiabeant, et pastores atque rectores venerabilium pta sunt chstodire el observare praeclpimus. _,
locorum habeant poteslatem refum quae adipsa loca 20_.Haecautem offiriiaitadisposuimusalque" cs
pia l pertinerit, m.quocunque de his tribus regnis ordifie firmare decrevimus, ut quandiu divinacma-
lUafum ecclesiarum.possessionesfuermt. „ iestati placuerit nos hanc corporalem agere vitam,
16. Quod si de his statutis atque convenientiis C l potestas nestrasit super a Deeeonservalum regnurii
aliquid casu quoUbet,vel ignorantia, quod non. op- alque.imperium istud, sicut haclenus fuii, in regi-
tamus, fuerit irruptum, praecipimusut^uam citis- mine atque ordinalione, et omni doininaturegali
sime secundum iuslitiam emendare .studeant, ne aique imperiali, et ut obedientes habeamus praedi-
ibrie. prop.ier dilationem maius damnum possit clos dilectbs filiosnostros alque Dep amaiiilem po^
adcreseere. pulum nostrum, cum omni subieclione quae patri ii-
17. ,De -filiabus autem noslris, sororibus scilicet liis, etimperatori ac regi &suis oonulis exhibetur-.
-_" " ' "
praedictorum filiorum nostrorum, iubemus, utpost Amen.
• YARIANTESLECTIONES.
Jpiauelpropria2. s domo 2. s deesl. B. * deest.B.

CAPITULARE DUPLEX AD NIUMAGAM {An. 896 Mari).

Capitula hoec restitui ope Codicum.:,1_bibl: reg. Paris. n. 449S, s_ec ix^ -2. iibl. reg. Monacensis oiiiri
Tegernseensis, saec. x, cujus ope prius Amerpachius.ea publici juris fecii; 3. bibl. reg. Paris_ inter Suppl.
lat. n. 75, «_ec.x. Nonnulla capitula et in Codice sancti Pauli leguntur. Ediclum temppre
Quadragesima.,
igitur mense Martio, Noviorfiagi,ubi imperatoret paschale festum' ejus anfii ceiebravit, missis dominicis
iraditumest.
CAPITDLA aDAEADKIDilAGA SUNTADDITA, IN * SEXTO D neridum, seeundum Dei voluntatem etsecundums
. AKNO I HPEEUa INFEAQUADEAGESI5IAM. iussionem noslram. .. • "
1. Unusquisquein suo missatieo maxim.amhabeat . - 2._De sacramenlo. Ut iii
qui anlea-'fideKtaten>
curam ad nfaevidendum,ad ordinandum, acdispo- partibus nostris non proiniserunt, pfomitlere. fa
' ''
'_ VARIANTESLECTIONES. - . "'

1 dels\UiqUeamam desuna- 2- Q«e a4 'riumagau addita sunt C. S. Pauli qui capp. i. 7. 9. exhibet.
'
/- NOT-E. :'""'.-
'
quadragesimalejejunium et Bacratissimam Pas^solemni
t^^SSS^^SSi^
 B.CAROLl MAGNIGPP;. PARS I. SECTIO.PRIMA. 504
503
' noslrordm suu ipau-
el iusuper omnis. homo denup repfomitr _.
A.mus,.utunusquisquefideliuin
cjant,
tant* ut. ea quae inler fijios noslros^propter pacis perem de beneficio !3 aut de propria familia n triat,
Et ub tales
cpncoj-aTamstatuimus, pleniter omnes conserilire el non permitlat aliubi ire me.ndicandb.
debeant. . _ hiventi fuerinl, nisi manibus laborent, nul us eis
3. TJtpraedicli missi per s.ngulas-civilales etjno- quicquam retribuere praesumat.
nasterias v-irorum hac puellarum praevideant, quo-. iO..De teloneis et cespitaticis, sicut inaji capi-
-modoaut qualiter in uomibus aecclesiarurii el orna- lula ordinayimus, leneant'; id est, ubi aniiqu i coii-
meiiiis aecclesiacemendatae vel reslauralae esse vi- suetudo fuit ita exiganlur; ubi nova fuerint i enta,
denlur, et.diligentef inquirant de conversaiione sin- destruanturu. ....
guiorum, vel quomodo jeriiendatum habeant qupd r.CRSCS CAPITDLA -IHPERATORTS ' KAfiOLI. '- •
iussimus de eprum leciione et canto ,; caeterisque 1. Usura est ubi amplius requiretur quani etur;
a.
disciplinisa aeeclesiastieae regulae pertinentibiis verbi gratia,si dederis solidos decem, et ampl us re-
A.Ul-singuliepiscopi,abbates,abbatissae, diligenter quisieris : vel si dederis modium.!6-vini16,ff enli,
considerent thesauros ecclesiaslicos.,ne propler per- ei iterum " super aliud.exigeris.
fidiatfi * aut neglegenliam custodum aliquid de gem- -o. 2. Cupiditas in bonam pariem potest acc pi, et
mis s aut de vasis, reliquo quogue thesaurb perdi- .-• ad malam. In bonam iuxta apostolum"*> : Cu io dis-
tu.m sit; quia uictum est nohis qupd negoliatores solvi'~ et esse cum-Clvristo.Ei in psalmo c : 'utricu-
ludaei 6 necnon el alii gloriantur Y-quoc. quicquid pivit anima mea in atria Dotnini. '•
•eis placeat, possint ab eis eniere. 3. Cupidilas vero- in malam parlem ae ipilur,
- 5. Yolumus ut equaliler missi noslri faciant de
pui.supra 19modum res quaslibet iniuste a peterc
singulis causis, sive de haribanno.., sivede adveriis, vull-, iuxta Salomonem.J:Post concupiscenti s tuat
siye.de celeris quibuslibel causis. De advenis volu-, KOrieas. . j "'
mus,4it'qui9- iamdiu coniugali sunt pef singula loca, L Avaricia est alienas res "appelere, et deplas
utibimaneant,-el sinecausa el sine aliqua culpa BUIU- largire. Et iusta apostolum e haec es radix
non fiarit eicpli. Fugitivi.vbrp seryi 10,etlatrones re- omnium malorum'.
deanl ad propria loca. S. Turpe lucrum exercent,' qui per var as cir-
1J
6. Auditumhabemus, qualiter et comites el. alii'. cumventiones, lucrandi causa";inhonesie-sore quas-
homines quinostra-beneficia.habere yidenlur, con- libel congregare decerlanl.
parant sibi propriaeiates de ipso noslro beneficio,' 6.Foenusestquialiquidprestat.lustumfoe usest,
et faciant servire ad ipsas propriaetates servienles '. „ qui amplius-non requirit nisi quam preslat . • 2
npstros de eerum benefieia,_et curtes nostras re- 7. Quicumque- enim lempus 23messis vel empus
manent desertas, el in aliquibus loci_sipsi vicinantes' vindemiae, nen necessiiate sed propter cupid tatein,
multa inala paciuntur. Y ' duo-
comparat.annonam an vinum, verbi gratia
7. Audivinius quod aliqui reddunt beneficiujn bus dinariis comparat modium unutri, ei ser at us-
nostruni ad la alios homines in proprietatem, et in1 quedum ilerum vcriundare possit contra inarios
ipso placito ,dato pretio conparant ipsas res iterum1 quatuor aul sex seuamplius, hoe turpe luc m di-
in alode sibi : qnod omnino cavendum est; quia1 cimus. Si autem prbpier necessiiatem compa al, ut
'
Jijuihoc faciunt, non bene "custodiunt fidem quam1 sibi abeat et aliis tribuat, negotiumst dicimu .
.nobis promissam habent. Et ne forte in aliqua infi- 8. ConsideravimusI itaque, ut praesenie anno,
deliiate inveniantur; quia qui hoc faciunt, per eo- quia per plurima loca famis yalida esse vide' r,ui
rum voluntatem ad aures noslras talia opera illorum1 omnesepiscopi, abbates, abbalissae, obiimat s, co-
npnjperveniunt. mites,seu domestici, i_tcuneti '2Sfideles qui b neiicia
8. Sunt et alii qui iusliiiam legibus recipere de- regalia-, tam de rebus ecclesiaeM quamque e de re-
beant, et m lantum fturitin qulbusdam locis fatigati,i liquis, habere videturS7, unusquisque de suo enefi-
usque dum illorum iustitiam per fideiussorum ma-- j. cib sua familianutricarefaciat, el de sua propi iaetale
nustradanl, ila pl aliquidvel parvum possinl. habe- propria familia nutriat; et si Deodonante s per se
re,_jetforciores Susclpiantmaioreiri porcionem. et super familiam suam !sl, aut iri beneficio aul in
-^. De mendicis qui per palfias discurrunt yolu-- alode s9/aunonam habuerit, el.venundare v luerit,
'
YARIANTESLECTIONES. J, . .
5 -Pmnes'2.-15. ! r.HI. Vsietc 2.'- = d. et aec. 2.3. "fiducialn 1, <»-d. i.deest 2.' ~deestI. ? md...
emerede.antl. « agnbanno 1., 9tef 1. 3. •• deestH. "comesl. lsell. 'I de b. nostro n triat et
t.,S^-Paulu ;*1G. Quae sequuntur capilula cod; 1. anterioribuspraemitlit, codd\% 3. numerisconlinuis 'qnant.
18_modiam1.. !1 un.i l.,2. unum correxi ex-Ansegiso,""« nerum 1. ,s desolui i: is a. in s. m. J_.
3.
-Mioneste i. quantum praeslilit 2. 3. S!, hoc caput anteriori coniunqitur in 2. 2atemnore. . tem-
pore2. 3. t. hoc. n. d. 2. *' cunctis 1. .seccclesiaslicis2. -5. « uidenlur 2 3. ~~deest i. ~~ ole 2.
• - - ' ' '
_ , ..•_--. . NOT_E > '_
" Intapit. an.SO?, p. 131. '
Eccl. xvni.
i'Pliilip. i. • eITim.vi. • -
~ Psal. LXXXIII.- • '
 '505 CODEXDffiLOMATICUS.— CAPITULARIA.— AN.^06. • 50G
non carius vendat nisi modium.de. avena dinarios A-tuor, modium de frumento parato v contra dinarios
duos, modium de-ofdeocontra -1dinarios tres, • nio- sex. El ipsum modium sit quod omnibushabere con-
dium 2 despelta contra dinarios tres si'desparala 3 -sti.utum est, ul unusquisque babeat aequa jnensura
•fuerit, modiumunum de sigale'contra dinarios qua- .,ct aequalia_modia-°„.- . ..- - .. - >-
' ' "' ' J -
VARIANTESLECTIQNES '. ;
1 non 2.' .~in. de ~
,
s_.-c. d. t'."s. d_f. desunt%. disparata _>. * deest 1. » modus 2. "'.

EN.CYCLLCA DE PLACITO GENERALl HABENDO; -""=,'••

(Yide inter epistolds Cgroli Magni, Patrohgia, iotno XCYIIl:)

' ' '

. - CAPITULARE -AQUENSE (An. 806, Aquis). ...

Capitula in piacito autumnali (ex cap. 6), igitur Aquis, ubi-tum Carplus morabatur. edlta^ et ab Ariiefpa-
cliioiirimumexCodiceTegernseensiprolaia, jam auxilio Codicis ejusdem sep.emque-aliorumedimus. Sunt
autem hi : 1.'C. bibl. reg! Paris. n.'4629,' saec.ix; 2. C. bibl. ejusdem n. 4404, s_ec.' _x; -3.. C. 'bibl. ejus-
denrn.4995. siec.ix; 4. C. monaslerii-S. Pauli inUarinlhia, s_ec.(ix; 4 a. C, bjbl. Chisianse, s_ec.,x;.4b.
C. bibl. Cayensis.ssec. xi;5.'C. bibl. regiaejlonacensis olim .Tegernseensis, s_ec. x; 6. C. bibl. ducalis
-GueUerbylana.Dlafikenbufgensis,s_ec.x. Data esse missis iominieis ut ubique cognita facerent, ex inscri-
.ptione sequenii paiet. ''..'!'' •'-,'"
Haec capitida missi noslri cognita faciattfpmnlbus; B paralus, si~ille de latfoclnio postea conviclusfuerit
in omnibusl partibus «_-•—• ' '"'-' ' ' "" -
ul similis damfielur10.
"
Primo capilulo. Ut nullus ad mallum vel ad placi- • 3. Iltnullus conparet caballum, bovem, aut iu-
iiim infra patria afnia, id.est SGulumet^lantiami -mentum, vel .alia,- nisi Illum bomlnem cognoscit
npns portet. , . v .qui ei vendidil, aut dequopagovcst,. vel ubi manet,
2. De laironibus. Quicumqueposl * missam sariclii aiil quis est eius senior u. .•
Iobannisbaptista lalrone mansionem dedit, si Fran- 4. De adventicifs. Quicumque missi"noslfI ad pla-
B
cus est, cum duodicimsimiUbussuis iuret quod laT : citum, riostrum veneririt, habeant descfiplum quanti
tronem eum fuisse non sciret, licetc paier eius sit: 'adventicii sunt ifi eofum riiissatioo,_etde quale12pago
aut frater aut propinquus.. Si hoc iurare noh potiie-'•"' sufit,"el rioinina eorum, et quisuntcorum seniores18.
ril, et.ab aUco conyictus fuerit qupd latronem in os-~ •-. . "5."Siri-ilislv direximus missos in Aequitania iet in
picio suscipisset, qualis.'latro et infidelisiudicetur ; Langobardia, ut Pi)ines fugilivus et'adyeiiticiis' ad
.quia.qui latro--esi, et infidelisest nbster et Ffanco-., ... nostrum placi.tumadducantfir, ';
~'
rum; et qui iUumsuscipit, similis estilli. Si autem 6. Qiiicumqueisia capilula liabet, ad alios inissos
.audivit quod-latrofuisset, et t-unen nescit pro firmi- _ea traiismiltai qriinon haberit; ul nulla 'excuSatid de
ter, aut iuret sblus quod nunquam eum audisset nec' G ignorantiaiiat.'Et lS,haec capitula ante Nativitatem
per yerilatem nec per nfi-itdaliumlatronem; aut sit Domininota facianl omnes paries.-
. • .VAIUANTES LECTIONES. -. -•-.-•_,,.•. : ,' , . •
1in o. deest 1 .riiominibus4. * omnes hominibusparlis 2. omnibus in pmnes partes- 3. Ad. omnes 6.. in-
3 ' c 6 "'
deest
icriptio 8 5.', deest3. i'. 5. 6. p. m. s. i. b. desunt 6. deest2.'francis'3.-5. deest1. quasi
2.3. 5. Si a.aut non scirelquod latrb fuissetpfo f.i. 6. eodem sensu. 10hic desinit
^-similiter 2. 3. ls
i. " hic desirit i. una cutn codd. Chis el Cav. 12co.(i.. e. quo) 3. qup 5. reliqua sini dislinclione capi-
tum cum anlecedentibuscohaerent2. 5. 14 SimUes5. rls reliquh desutit 3."e'lhoc riiissi noslri omnimodo
anle nativitatem Domini omnibus cognilum faciant G.eadem, vocibus.ommmo&o et pmnibus qmissis5. .

CAPITULA EXCERPTA DE, CANONE,

-Gapitulaha_cex Codiceunico unde Amerpachius qupndam ed.iderat, Tegernseensi scilicet sa_cx, coUaia
.. • _- - ' '- , « ' •
Ansegisi leclione in inlegrum reslitui. ';•'
IKCIPIUNT CAPI.TULA EXCARPSA l DECANONE. D 4.
Ne.in una civitate duo sint episcopi, ct de vic.a-.-
• 1. Ut psr singulos annos
synodus bis fial. . ,i . yiis episcopbruni.. _. S -""..-'". '_
-• 2.. Qualis ad. sacerdolium vel sacros-ordines, se- 3. Quodnon ordinationes episcoporumdiu
cundum quod in canoneiegiinus. yenire.nonpoiest. -.differre.. - - oportet
.. ..... .- ... _ ._ . -...._.-,
3. rUt nequaa.uaminler_duos;metrop.oUtanospro- 6. De ordinatis episcppis, nec.rceeptis.' .''
- viiiciadividatur. -.-' . -, . .
' - •'
__.. . ... ' 7_.Quod noiLppprteat, soiute•? ««up.siibpi ordiuare.
-, :. _ .> . ;. YARIANTES.LJ5CTIOJVIES.,..
-• "-cxcarps-.c. .s absolulo.. ••.-,. > -
-•...... i. - ? , ;
 Wl B. CAROLIMAGNIOPP. PARS I. SECTIO PRIMA. 508
8.: De sprvo, 61nesciente dominosuo fuerit ordi- A. 21. Ut feslivitates praeclaras s non niSiin ivita-
natus. tcs aut in vicos publicbs teneantur.
9." Qufidnon-lrceat cteficum in duas civitates mi- 22. De hoc offtcio.!
nistrare, nec abbates plurima monasleria aut cellas 23. Ut omnes fideles"commiinicent, et ad issas
haoere. perstent in sinodali * deprecatione.
10. Ne de uno loco ad alium transeat episcopus
sine decreto episcoporum, vel ut cleficus sihe ius- Incipit canon sancli Siluestri et 284 episcopoum.
.gioneepiscopi sui, Fecit hos gradus c in gremio sinodi, ut no pre-
11. T)eperegrinis episcopis et clericis,. sbyter adversus episcopum, non diaconus a yersn&
12. De litteris peregrinorum, et clericis sine litte- presbyterum, non subdiaconus adversus dia onum,
ris ambulantibus. non acolitus adversus subdiaconum, non ex rcista
13. Quales vel pro qualibus culpis quis per secun- adversus acolitum, nbn lector adversus exor istam,
dum canonicam institutionem degradetur de officio non ostiarius adversus lectorem _det accusa ionem
sacerdotali. aliquam. Et non damnabitur praesul sine 72 estes;.
14. De expulso ab ecclesia et excommunicatione', neque praesul summus a quemquam iudic Itmy
vel damnato ab ofiicio. B quoniam scriptum est ». Non est discipulu supet
15. De ordine «cclesiasiico et officio missae. De magistrum. Presbyler autem, fiisi in 44 testi onia,
reliqfiiis sanctorum cl oratoriis villaribus» non damnabitur. Diaconus autem cardine c stilii-
i6.-De altaria npn consecranda, nisi lapidea. lus c urbis Romae, nisi 37 non condempnalitur '.
17. De conlirmatione.cum chrismale. Subdiaconus 8, acolitus, excrcisla, lector, nis, sicut
18. De baptismo. scriptum est, in septem testimonia filios.babe tes et
i9.Depascaet die dominicoetreiiquasfestivitates^- uxorem, et omnino Cliristum praedicantes. S" dalur
20. De ieiunio et quadragesimo sr vel letanias. mistica verilas.
- - • ' .- YARIANTESLECTIONES. j
1 exeommunieato. * c. 8 praeplaras c. 4 finali. "^grandus c. 6 eonslructns c. -7demp-
quagragesimo
.oabilur c. 8 sed diacenus c.
" WIM. , | -
* Matth. x, -
|

. . . CAPITULARE LANGORARDICUM (An, 806).

i
^________________________________________________
- ' Exstat in €pdfce sancti Pauli inter Caroli Magnileges capp. .55- 66; Cum. capitulare duplex arini 05 et
capitularia arini 806 Pippino prajsente inFrancia edita sint, capitulare hoc rionnisi post ejus reditu , au-
tumfibanni 806, aut vere anni sequentis, in Italia prbmulgalum esse videri potest.
Cap. L PlacuitJ nobis de cartulas Ulas_qui facte G Capp. 13-15. Yide supra, col. 503, 504, p. ad
sunt de singulis hominibus qui se et uxori sue et fi- Niumagam, c. 5, 8,10.
liis vel filie sue in servilio tradiderunt, uts hubi in- Capp. 16-19. Yide supra, 'col. 305,306, cap gene-
venti fuefunt, reddantur, et sint liveris sicut priuii- ralia, c. i,2,3. . --
lus fuerunt. Cap. 19. Yide supra, col. 2ii, capitulare • n. 801
Capp. 2-12. Yide supra., coi. 285-288; an. 805, cap. 8.
-
capp. 6,8, S-13, fB,"16,19,/20.
VARIANTESLECTIONES..
1 repciitum a Hlothario post tempus famis a. 825 Fehr. 20. ! vel cod.

•CAPITULARE AQUENSE (An. 807,Mart. circ.J.

.— ———_-__-__-.—-_. ]
Edilum a Raluzio ex Codice S. Yincentii " ope Codicisbibl. regifeParis.
' Metlensis, " inter Suppl. atina,
n. 75^ recognovi. j
ISTECAPlf ITtUSFDITDATDS It. A_.NOSEP^IH»ADApCIS. habere videtur, similiter agat. Ubicumque autem
PALATIUM. invenli fuerint duo quofum unusquisque duo man-
Memoratorium' qudliler ordinavitrius sos habere vrdetur, unus aUumpraeparare aciat,
propter famis
•omnes ex&rcitareDet qui melius ex ipsis potueril, in hostem 'eniat,
inopiam, ut de ultra Sequane - .
debeant. - . "Et ubi inventi fuerint duo quorum- unus abeat
f. In primis quicumque beneficia habere viden- duosmansos, et alterhabeat unum mansnm, imili-
- ter se sociare faciant, ct unus alterum pra aret;
Jur, omnesiri hoslem veniant.
. 2. Quiciimquc"liber mansos quinque de proprie- et qui melius potuerit , in hostem venia, Ubi-
tate habere videtur, simililerin hostem veniat. Et cumque autem tres Ifuerint inventi quorum unus-
<$uiquatuor mansps hanet, similiter faciat. Qui tres quisque mansum ununi habeat, duo tercium, prae-
 309 CQDEXMPLOMATICUS.— CAPITULARIA.~_ A.N.807. 510
parai'e-facianl;-ex'quibus,quimelius potest,- in ho- A quinque sextum praeparare faciant. Et si partibus
stem veniat. Hlivero qui dimidium inansum 1 ha- Beheim fuerit necesse solatium "ferre, duo tercium
beut, quinque sexlum-praeparare faciant. Elqui sic praeparenl. Sivero circa Surabis ! patriadefenderidaa
pauper inventus fuerit .qui nec mancipia nec pro- neccssitas fuerit, tunc omnes generaliter veniant. -
priam possessipnem terrarum habeat,tamen in prae- 1 6. -De Frisionibus * yplumus, ut comites et yas-
_cib valente quinque solidos, quinque sexlum prae- salli nostri, qui benefieia babere yidentur, et b ca-
parent; et nbi duo, tercium, de iilis quiparvulas baUarii, pmnes generaliter ad placitum nostrum ve-
possessiones de terra haberevidentur.Et unicuiquei nianl bene praeparali. Reliqui vero -pauperiore__,
ex ipsis qui in hoste pergunt,- fiant cpniectati solidi sex septimum praeparare faciant, et sic ad condi-
-quinqiie a. suprascriptis pauperiof ibus qui. nuUam c:um pia.citum bene praeparati hostililer yeniant.
possessionemJiabere videntur in terra, Ejt pro nac" ;" 7. Volumus itaque atqrie praecjpimus, ut missi
cdrisideratione nuUus suum seniorem dimittat. nostri per singulos pagos praeyidere studeant 6m-
.3. Omnes itaque iideles nostri capitanei cum, eo-.•. nia beneficia...quae nostri et^aliorum homines ha-
rum hominibus et carra siye dona, quantum meliusi bere-yidentur,quomod.o restaurata _sintper^annun-"
praeparare potuerint, ad cbndicluin placilum ve-• ciationem nostram, sive destructa..Primum de aec-
niaht. Et unusquisque missorum noslrorumper sin-.-B clesiis, quomodo structae aut deslruetae sint in te-
gula ministeria considerare faciat. unum de vassal- ctis, in.maceriis, sive parietibus, jsiye iri.pavimentis,
lisjioslfis, _etpraecipiat de.verbo npsifo ut cumilla necnon in- pictura, etiam et in,-luminariis, sive
iriinore riianu et carra de singulis comitatibus fve- officiis. Similiter et alia- beneficia, -casas cuin
nlant, et eos pbst nos pacifice adducat, ita ul nihil omnibus appenditiis-earurn et lanoratu sive-adqui-
exinde remaneat, .et mediante mense Augusio ad[ situ; vel etiam quid unusquisqiie, postquam hoc fa-
Renum sint. Haec autem constituta volumusut ob- cere prohibuimus, in suum alodem ex ipso beneficio
servent omnes generaliter praesenti anno, qui ullra duxit, vel quid ibidem exinde operatus esl. Qualiter
Sequanam cpmmanere videnlmv " autem sit, hoc uniisquisque^vicarius singulis"comir
4. Yeluirius atque iubemus, ul cemites nestri; tatibus-in suo ministerio, _simuicum nosfris missis
prppter venationem el alia ioca placita sua non di-.. praevideat, et sic ut ipse boc coniurare valeat, totum
miitant, nec ea minuta .facianl; sed adexemplum quod 5 invenerit in hrevem mittat, "et ipsosbreves
quod nos. emh illis placitare solemus, sic et illi nobis deferant. Et omnes hii qui in ipsa beneficia
eum suis -.ubiectis placitent etiustitias faciant; et; habenl, una cum noslris missis.veniant, fit scire
de singuUs capitulis quae ei.spraecepimus, per se- possimus qui sint, aut qui suum beneficium habeat
melipsos cofisiderare studeant, ut nihil praelermit- : ^ condrictum aut distruclum. Similiter et Ulorumalo-
talur __beis, quae vel infra palriam vel foras- pa- des praevideant, ulrummelius sintconslructa 6 ipsi
triam in boste' faciendum iniungimus. ' - alodiaut illud beneficium; quia audituni habemus,
5. Si partibus Hispaniae sive a Avaritiae sola- quod -aliqui homines illorum beneficia habent de-
«liumferrefuerit necessepraebendi, tunc deSaxonibus's' serta et alodes eorum rcstauratos.
- VARIANTESLECTIONES. , • . ,
~
4tta 1.'corr. dimidios mansos; eadem sentenlia.- ~ surahis corr. sorabisl. 'itacorrexi; deferendis i.
-eied. -4ila 1.corr. fresbnibus. 5 deest in codd. ita i. corr. construcli.
; •-- • NOT-*-
~-a Ita habuit vetus Codex. Non dubito autem quin D mittebant. Si in Sorabos, pmnes venire cogebantur.
,reponendum sit Avarice. Alrfue ija Tegisse videlur Sie sex Frisii lenuiores septimum arinabant. s
beatus Rhenanus., -lib.' fi- Rerum Germanicarum , Hinc ergo auctoritas conciUatur' "huic Capitulari.
- .
pag. 94, ubi agefis de statu Galliarum et Germania- BALUZ.
rum subFrancis regibus et imperatofibus, ita scribit: "Equites, sic dicti a caballis. Yetus char.ta Bri-
. Saxonum devictorumauxUiis.inuIta-gesta siint. Si vatensis: . Clericum vero aut caballarium nec ul-
in remotas regiones proficiscendum erat,, puta Hi- luifi hominem nec ullairi fe'riiinaminfra has termi-
spaniam aut ___variam,c[u_e Noricum ab AJpibuscon- nationes non occidam. J Alibivcaballarii significant-
tingebat,quinque Saxoues sextuminstruebant. Si virps nobiles, equites, chevulktx, ut in veleri charta
contra Sclayos Bobemos, duo tertium- instructum Ruihenensi. JD.

EPIST0LA AD PIPPINUM RSGEM ITALI__E.

' "
(Yide intef epistplas Caroli Magni, Patrologiw tomo XCYIU.)
'
f.APITULAREiNGELUiEIMENSE (An. 807, Angust.)
Edictuffilioc ex. Capitel3, intra annos 806 et 810 promulgatum, aucloritafe anrialiumMolssiacensium
conve_ittti,;Augusto circiter mense, prope Ingelbeim palatium habito, assignavimus. Edimusque iierum
ex Codiceunde primo ab Amerpachio lucidatumfuit': 1. regio Monacensi olim Tegernseensis monasterii,
s_ec.x; etaliquot locaemendavimus ope, 2. Codicismonasterii S. Pauli in Carintbia_s.ee,ixineuntis, inquo.
capita6-9,12,13exstant,utielinCodd. CbisianoetCavensi. EtbiqmdemeoprjecIpueaTegerriseensi"diffe-
runt, quod capp. 9ell3depluribusCaroli filiis mentionem faciant, Tegernseensis vero de uno tanlum loqua- \
tur, unde GodicemS. Pauli, ut Tegefnseensem _etate'sii],.eral,ila eum et antiquita.le leptionis vincere apparet.
Si'I B. CAROLIMAGNIOPP. PARS I. SECTIO PRIMA. gfg
i
ITEMCAPITULARE, A 8. Ut nullusconsericiat suis hominibus a maie
i. D.eordinacione ecclesiastica l et restauracione faciendum infrapatriam; et* de eo quoddicirit se
ecclesiarum Dei, omnes generaliter bonam habeant non posse habere homines ad marcam dcfend 'ajji,
' ' -- - -
providenciam. si eos bene distrifigant"'.
2. Ut pacem et concordiam habeant ad' invieem 9; De vassis regalilius; TII fionorem habe.nt; ei
perse aut 6 ad nos aut adftlios fiostros
fideles-nostri. '' ca ul le-
' - '
3: Quomodo marea. nostra sit ordinata, et qfiid neant. .
per £ se fecerunt confimaies nostri specialiter istis 10. De qbsidibus, quod berie nori ciistbd' nt. (._
" - -.
preteritis afinis. ab eis fugiunt. •"-.-
.4. De placitb eondicto -ad marcam, neeesse.est, 11. Deillis qui necess_taten_j.aciunlur, rit elib-
utomnimodis ex-omni parte, sicut ordinatum fue- rem 8 iabeant consolationem ad eorum iustic am.'
rit, unusquisque cbnveniat. 12. Ut per placita jnori fiant banniti iiber" 9.h'b-
5. fie illis homiriibus non reeipiendh a marchib^ "mines, excepto si aliqua preclamacio'super a quem.
nibus nostris, qui seniores suos fugiunl pro- damna venerit, aut certe siscabinus aut iudex non erit;
_piaeeis facta habent. "et pro hoc condemnati illi pauperiores non fi nt.- -
- 6 a. De pravisiudicibus, advocatis ~
vieedominis, R 13. Ut haribannum aut aliquod coniectum pfp ra
yicariis; eentenariis, vel feliquis actoribus maliva- exercitaH"causa cemifes de liberis heffiinibu feci-
lis' non habendis. - aut requifere rion praesumant; exceplo " cie
pere
7 t De liberoruin hominum possibilitate, ut iuxta - palacio nosfro aut a filiis nostris mlssus Verii t, qui.
qualitatem propriet-iiis exereitaredebeant. illum haribanuum requirat.
YARIANTESLECTIONES
1 ecclesiasttco i.' s
qufper 1. s I. et a. cadd. S.8 P: * vocemexcepiexcod. S. Pauli, B distrin unt 1.
.*deest S. P. '-filium nostrum 1.. 8meliorel.- vocemex c. S. P. ~excepi:,deestin 1. '"deesti. "aut
filii nostri.l.._tf codd. Latigob. c. 97 Mur. | .
NOT_E. ! '""--•
* Exstat in Codd. S. Pauli. Chis; Cav. b Adest in God. S. P;, ut et capita', % 9,1 ,13-

CAHTULARE NOVIOMAGENSE DUPLEX (An. 808, April,).

, Editum a BaluKO-exCodice S. Yincentii-Mettensis,iope Codicis regii Parisiensis inter- Suppleme aLa-

tina ii. 75 recogiovi.
I5JAN..0OCTAVO CAPITOLA.'CUM ERI5I1SCO..FERENDIS'. C paratus sil iUucTeslinanter venire,. quandoe mque
i. De latronibuset furibus..' necessitas-fuerit. j
• i>
2. De lalronibuSj.ut melius distringantur, Et ut
2. De falsis.testibus'.
3. De periuriis, nullus hominem pendere praesumat, nisi pe iudi-
4. De fugitivis. cium. Si vero aliquis sine culpa pendilus fue it, et
- ibi morilur, tunc ab eo qui eum sine iudicio endi-
'5. De-hominibus appensis proptef leves culpas.
6. De nioneta." , dit, proximis parentibus sit composilus, Et si ibi
7. De roccis et sagis.. mortuus non fuerit, sed vivens evaserit, lun sibi-
* 8. De mercato palacu nostri. met sit compositus, et res el inancipia sua ii .fisco
_ 9., Demarcha nostra custodiendaterra maiTqne.. non cadanf. De servisJvero, si- quis allerius s rvum
10. De navibus quas facere iussimus^ absque iudicio et sine lculpapendidferil, et ib' mor-
il. Ut ca quae constituta sunt, a fidelibus nostris tuus-fuerit, vvefegildus eius domino solvalur. Etsi
de ipsa morte evaseritt ipse ipsam Ufidemre ipiat,
observentur, et iussiones nostrae impleanlur.
et Uberpostea permaneat_. _ .
12. D'e tempore alterius placiti uostri, et qui ite
rum ad iUumplacitum venire debeant. ; 3. Ul c nuUus ies.es miltere in iudicium prae-
sed comes hoc per veraces Iiomines circa
15. De hominibus filiorum ac filiarum nostrarum, f> sumat,-
riianentesper sacramentum inquirat; ut sicut inde
quos missi et comites distringere non audent ~,
sapiunt, hoc modis bmnibus dicant."'
ITEMUBISUPRA. i. Ut d nullus se periufare pracsumat. Et s' fece-
1. De a marcha ad praevidendum, .-unusquisque rit, sicut inanterioribus capilulis mandatumes ma-
VARIANTESLECTIONES, .\ .
1 legendum videtur cbnferenda. Bal. ! audant corr. audent 1: audeant Bal.
"
ROT__E.
a Vide, supra, cap. 9.' « Vide, supra, cap. 2.
& Yide, supra, capp.. I, 5. d Yide, supra, cap. 5.
 -5553 COBEX.DIPLOMATICUS.—CAPITULARIA. —A.\. 808. _ 5i4
*numperdataut redimau Et hpcomnibusannunti.aliiin A Uiios quadraginia, ct ad. illuin qui.hoc invenerit rLe
fiat, quid periurium aut falsum teslimonium noceat. -eum exinde conviceiit, solidos viginii.
5. De a emplio.nibus et vendi,_ionibus,ut nullus •. -6.,De ° fugitivis liominibus, ut ubicumque inveuti
praesumat aUter yendere et emere sagellum mclio- .fuerinl, jlle qui eum relinel, iannum dominicum
rem duplum viginli solidis, el simplum cuin decem solverc cogatur, el iUefugitivus absque dubip.-in pa-
"solidis. Reliquosvero minus. Roccum marlrinum ct triam.ad dominum suum-reverlatur.
lutrinum meiiorem triginla solidis, sisifiusinumi>jfie- 7. De * monetis, ul in nulloloco moneta pcrcutia-
liorem decem solidis. Et si aliquis amplius veiidi- lur-nisi ad curtenr;et ^illi-denarii paialini fiiercan-
',derit aufempserit, cogatur.exsolvere iii bannumso- tur ', et per omnia diseurrant. __ _ .
',''.'' YARIANTES"L_f_CTIONES... , .-
1 mercantur corr. mercenlur 1. - • > -.
", -,; ,"-.-_ ..--- „ -,NOT.4_v._-, , , . ". . .
• • a Yide, supra, cap_ 7-,Hanc constitutionem-iniiuit B rum. i. . -_ - :
-
; mpnachus Sangallensisde-Vita.CaroIilib.-r, cap. -54f" .'c Vide, supra,"cap. 4. . _-
in llonum. Germ. SS. U, 747. *--.•:- • A Yide, supra, cap. 6. , . . • >...:,.
b Id est, expellibus cisimorum, id est, zibelina- e Yide, supra, cap/8.

.CAPITULARE-LANGOBARDICUM 'An. 80,8).. .. : ,

. Exstatin Godice ..ancti Pauli capp. 81-85 post capitula Ingellie_me__sia.aniii807,ideoque' anno 80.8assi-
enandum duxi. - '." - -
1. De relinquentibus seculum: ut unum.ex duobus . 5. Oc precipimus, ut nuf.us 4 presumat nec servo
eligant, aul pleniier secundum canonicam, aut. se- nee aldione nostro aliquid emere, quia pro cautella
cundum regularem instituiionem vibefe debeant. . el futuris temporis per omnes .curies noslras brebi
'
- 2. Deiustitia ecclesiarum Dei, viduarum, orfano- facimus de omni territuria de c ipsas curtes perti-
•
fum, pUpiUorum;u't in publicis iudicibus » nbn dis- jientes. Unde qui amodo inventus fuerit de servo
piciantur increpantes set diligenler.audiuntur,. '. aut de .aldionem'vej abthiri i ciirte noslra aliqriid
3. Si servus noster occisus fuerit, duas parie-de emere, per ipsum perdere habct, sicutqui res alle-
ipsa cpnpositipnemtollat curlis nostra, et tertiam nas malq ordinem invadit-;et si aclof consenserit
parsparentesipsius servinostri defuncti, sicutsu-. aut conscius fuerii, res eius lollere et inpublh are
perius diximus. Hoc autem in"diebuS noslris el iri faciat. Quia debetomnis homo considerare propter.
6
tempbre regni nostrislatuimus, quamvis l lexnostra Deiimetanimam suam, quoniam nos illum relaxa-
non sil,-Post auteffi-npstrum decessum qui pro' tem- vimus a livero.Preihannos quod nobis in curtisno-
pofe pririeeps fuerit,_faciat sicutei Deus inspiraye-" ' strcs sel secundum anliquo edicto lepibus pertine-
rit aut-rectum "sicut secunduin, aniinain suarn pro- bat; qudnlam qui unani"filiain"relinquebat, tantum
viderit; -quianon -semel set multoliens cpgnoyimus, in tertiam. pars subslantia patri suo succedebat et
hubi fale causas emerserit, quoniam nec in rebus duasin-:publico"-rev_3rlebant, sipropinquiis parentes
piiblicisrriec nulla fationeiri pa.atii prodfuit qucd non habebat' ; et si duas,filias habebat aliquis""aut
exinde actoris noslris tulierurit;- et insuper inyeni- amplius,. in iriedietatem tanto succedebat patri su.o,
mus et cognovimiis mullos aclores nostros, qui tol- et pubbcus in medietaiem. Et ecce. nox 8modo
lebant de singulis-unde10 solidos, unde^, unde am-1 "D omriia de talibus causis propter Deum et mercedem
plius, ef dabant talem, spatium adque tranquilla, ariime mee relaxavimus. Proinde unicuique debet
. donec * ipse qui bomicidium faciebat obsegrare po- . sufficere sua substantiam, et non debet cupiaitalem
tuerunl ut exinde nihU darent. Et hoc" previdimus habere conlra rationem conparandum-da servo aut
. statuere.: curtis nostre medietatem de .aldiones et de aldionem vel.aJjlhin nostro. Unde qui-hoc. faeere
tiuas partes de servos sicut -super diximus habeat', presumpserit, conponere habel sicut scriplumest;
. utipsi parentis pfopinqui unde habeanl dolpre,,Jia- insuperinperiuriirealurn nobisconparuitperlinere,
b.eant in aliquo .propter mercedem consolalionem. «o quod nobis iuratum habet qupd nQb__Llidp!is sil.
- 4., Prppler .Deuni et eius misericordia precipimus 'Etqualis fideUtas.est, dum ille cum.Iudicis-.aat
' adque statuimus,'sola pietatis, causa, ut si aldipno- _"actorem-aui ..aldionem-yel, servo conludium;fe.cit, et
sier occisus fuerit, niedielatem de ipsa conpositio- res. npstra_.conlrayoluntatem invadil? Quia,hoc sta-
nem toUatcurle nostra, et medietatem parentes ip- tutum est in edicium, ut qui de serbo aut aldionem
sius defuncti, si vivopalrem habuerit aldione nostro,^- cofiparaveritj.perdatpretium; et auale legcm unus-
• -sibematrem, sibe fratres, slbe filii. ". _ .
". '.-'_' ; - ?YARIANTES LECTIONES,. '. • . ":". ;. .
1 Quam e. ememain vpK--capiiniaris'Elotliariia.%~~>% II. c.- 55, 'quod ex itoC-fluxh': . denec c-: •"-~Ita
beat ipsi parenlis, propinqui c. * nullul c. "i. e. ad. 6 .. e.illud.. 7 Habebat. s i. e. nos. ''-- ,
' - "NOT_£.
"- " ' .... ..'-'.
a Id est, judieiis. " "' ' - - .'".' ' - ' '
_'_'., ' • r, , "
k Vox infra iterum occurril; -desideratur in Glossariis.-- '''-,
 SiS B. CAROLIMAGNlOPP_.PARS I. SECTIO PRIMA. 3*9
*
quisque Langubardus sibi haberevult, talem dcbet A.malo ordine invadit nesscientc domino, c nponal;
curtem nostram conservare. Et quis modo conpara- aclorvero admittat ^substantiam sriam qui abc con-
vit aut infiduciabit ~, perdal pretium suum secun- ' senseril, sicut superius legitur: nam si no relaxa-
dum edicti tinore. Qui vefo hoc modo facere pre- vimus, unusquisque( habere debeat cui p eceplum
' . - •
et
suinpserit, preiium perdat, et, sicutquifesaliena fecimusaut fecerinras.
' " '
. "VARIANTESLECTIONES. .
1unusquis -c. * i. e. infiduciavit. * i. e. amitlat. , _-_.-..

CAPITULARE AQUISGRANENSE (An. 808).

,— ! ...
A Baluzio ex Codice S. Vincenlii Mettensis editum, ope Codicis regii ^aris. inter __uppl.Lati a n. 75,
recognovi, et placilo quod mense Augusto vel aulumno haberi cbnsueverat, quodque boc anno- Aq is habi-
tumfuisse videri potcst, assignavi. Nam ad placitum Novipmagensenen refereridumesse, utriusq e capita
iuter se cellala una cum inscripliene horum capitulorum evincunl. I -" - .
ITEMDEA..-.0OCTAVO. _gducti fuerunt, *t pbslea adquisierunt postq lam pa-
1. De paceinfra patriam. tres eorumiet parentes ducti-sunt'a.
2. De canonicisel monacbis. 7. De decimfs el nouis.
3. De falso lestimonio el periurio. 8. De latronibus ei disciplina eorum.
4. De his qui se fraudulenler ingenuare-volunt, - 9. De opefibus palalii ad Yermeriae [-Ila 1;
ci aliqui optumescunt. COJT.uermerium].
5. De falsis monelis. 10. De illo ~>broilo" ad Atiniacum palat lim no-
slrum. ' -
6. Deillorufii hominum conquisitu
' qui niodp foris
" • ' ' •
- NOTJ.. .
a Bonaeorum qui foris patria ducebantur, in .fis- ejusmodl bona reslituii. - Murator. Anliqq HI, 78
cum redacta fuisse, probat Caroli diploma, quo d. . -
(VIMSO).
K ;
17 Julii hujus anni Aquisgrani Marifredo Regiensi Lucus muro, yallo velsepe inclusus, 'enationi
inserviens. .

,' / GAPITULiREAQUiSGRANENSE (Ari. 809),

Baluzius duo anni 8Q9 capitularia ediderat, primum ex Codice S. Vincentii Mettensis, secund ex Co-
dice Navarrico. Ulrumque tamenidem esse, collatis singulis capitibus prodit; neque ob diversum rdinem,
qui et in aliis capilularibus, e. g., in Codicibus duplicis Niuifiagensisa. 8p6 locum habet, duo c pitularia
esse distinguefida exislimaverim. Urium igitur, cui et Ansegisi lectiones pngruunt, edidi auxilio Codicum
trium quos in bibliolheca regia Parisiensi evolvi; scilicel, 1. n. 4995, signatf, <juempro fundam nlo Edi-
tionis^posui; 2. n..4628 A, quem prp Baluzii.c Navarrico > bahere licet; S.inter Supplemenf Latina,
a
n. 75, qui eumdem capitulorum ordinem ut Balnzii Meltensis sequi-ur. Pr_eterea capiiibus 1.-1 ^dbibui
Codices Langobafdicos, Chisianum, Cavensem,Ambrosianum, Floreniinum, Londinensem, Vindob nerisem,
Veronensem et Estensem"apudMuralormm. Lectiones Codicis5 elS. Yincentu Mettensis apud- aluziuni '
e
singulares, regione textus primarii cpllocari fecL- • -•-_-' ,
CAPITULA QUAEDOMNUS IMPERATOR AQUISPALATIP JC' iuditium Francorum in publico fuerunt rev eatas. £_
CP-.STITCIT. si aliquid in-^postiriedum,postquam eiviia concessa
Capitula quae prqpter iuslitias' itttra palriam facien- - est, cum iuslitia adquirere poiuerit, in su libertate
das conslitula suni 2. tfeneatet deferidatIsecundum legem. In t stimonio
1. De 8 illis homnibusqui propter eorum culpas dd iibn suscipiatur, nec inler scabineis lege iudican-
morlem diiudicati fuerint, efrfostea vita ete 4 ftierit dam locum non terieate. Et si ad sacram ntum ali-
concessa, si ipsi iustiiiam <tbaiiis requisierint, aut ab quideiiudiealumfuerit qued iufare deb l, si ali-
•eis iusliliatn quaerere voluerit, qualiter inler eos-ittiS- quis ipsum ad sacramentum 7 aliquid a aUaverit,
tiumterminetur. Primum omnium deillis eausis pro ipse.seriiperad iudicium Dei examinandu accedat.
-quibris iudicatus-fuil ad mcrlem",nullam polest fa- 2. 'Si aiicui pcstj iudicium scabinicrum uerit vita
cere repelitionem, quia bmnes res suas- seeundum cence'ssa,'et ipse inpostmoduni aliqua m a pefpe-
'
VARIANTESLECTIONES i
1 D. Karolusc. 2. ~haee desunt 2. Ch. C. a cod. 5. cap. 28. haec habet: Ut postquam quis ad mor-
tem fuerit iudiealus, neque iudex fiat, neque scabinius, neque teslis, nec ad sacramentum recip aiur;~ sed
unde alii iurare debent, ipse semper ad ludiciuin Dei examinandus accedat. 4eiusl. s deest . t. et
defendat. AmbTVind.Mur. 7 s. falsum dicere volueril, armis contendat.-2. 5. ita et Chis. t Cav. A.
' ipsum
- '
V. Vn. Est. edd, . -.-
NOT4*:. 1
a Scil. capp. 16,16nol,, 17,18, 20, 21, 21not. ,-4, inscriptio capiiis 1, 14, 4, 2, i, 7, 12, 2 , 25, 24
3, 3 nol., 5, 6, 9, 8, 2'5, 10, 11, 15, 12, 15, 19,
 517 CODEXDIPLOMATICUS.— CAPITULARIA.— AN. 809. 518
traverit, et iuslitia reddere noluerit, dicendo quod A . transeundi propter teloneis causam, quando ille in
mortuus sit, et ideo iustitiam reddere non debeat,' aUo locc cpnpendiosius illud flumen transire potest.
slatutum est ut-superiprem iudilium suslineat quod Similiter et in plano campo, ribi pons nec treieclus
antea sustinere. debriit. Et si aliquis. adversus efim est, omnimodis praecipimus ut nbn teloneus 10exa-
' '
aliquid male fecerit, secundum aequilatisordinem, ctelur.
licenliam abeat suam iuslitiam requirendi de causis, 9. Ut mercalus die dominicQ16in nullo loco ha-
perpetralis postquam ad mortem iudicatus est. De bealur, 'nisi ubi antiquilus fuit et legitime esse
praeterilis marieat, sicut-supra diiudicatumfuit. debei. , .
5. De s latrone" forbannilo : ut liber homo qui 10. Ut> presbiter qui 21. Sipresbylercrisma
eum suscepit, 15 solidos conponat, ei. servus 120 sanctam crismam dona- dederil, ab episcopo de-
verit ad iridicium subvef- gradetuf, et postmodum
percussionibusvapuletur *. tendum, posiquam de a iudice manum perdal;
4. Ut comes qui latronem in forbanno miserit, gradu suo expoliatus 17 si prepter ludicium sub-
18
vicinis suis 8 comitibus notum faciat,' eiindemlalro- fuerit, manuni amittat.- vertendum hoc fecerit.-
nem a se esse forbannitum, ut illieum fion reci- 11. Ut, iudices 19,ad- .22. Ut iudices,_vice-
piant. P vccati, praepesili, cente1 domini, praepositi, ad-
•" narii "", scabinii, quales' "vbcali, scabi-
Codd, Suppl, lat. 75 et meliores inveniri possunt nei bonicenlenarii, et veraces et
Meltensis. et Deum -timentes, cbn- mansueli, cum ccmite et
5. Ut nuUus alius de -
15. Ut nullus ad pla- stituantur ad sua' mini- populo eligantur et con-
liberis hominibus ad pla- citum venire cogatur, sleria exercenda cum 21 stituantur ad sua mini-
ciium vel admaUum ve- nisi quicausam-habet ad- comite et populo; ele- steria exercenda.
nire cogatur, exceptis quaerendam ; excepto' gantur mansueii ef bonl.
scabineis [et vassis co- scahinis elvassaUisco.mi- 12.' Ut nemo propter . 24. De debilis paupe^
.mitum 4]et qui illorum lum.
causas c quaerendi aut 14. Ut nullus audeat cupiditatem pecuniae et rum anlerioribus, et ne-
. respondere debent 6. propier avaritiam suam golia-facienda antequam
praestare adiutorium ei prius detur pretio, et fu- fruclus colligatur, omni-
qrii male-facit, aut re- lura quesiione ™ s\hi~ no inantea a cavendahoc-
spondere. praeparpt-,ul duplum vel ex-ore proprio loculi su-
.15. Ut mjssi nostri -triplum
misericordiam virili- , tunc recipiat ; mus.. Unusquisque prae-
per sed tunc tantum quando seuti anno j sive liberum
6. Ut testes ad testi- ler in omnibus agant. fructum praesens"est, il- sive servuni suum defa-
lfionium dicendum prae- ifi _ ,16. De lestibus, sicut los connaretas. mis inopia adiulorium
7
mio -non conducantur; anterioribiis capitulis praebeat.
continetur, ut ieiuni ad 15. in locis ubi 25. Ut loca ubi placi-
et nuUusut testimonium et p Ut.
dicat, aut sacramentum placitum veniant, post- vfiiallos publicos habere la esse debent, bene re-
iuret, nisi ieiunus. Et ut8 quam comederint, nee solent,- teclum tale Pon- staiirata fiant, sicut ore
testimonjum- dicere nec fititaanlurr quod in hi- proprio diximus, quod in
testes, priusqfiamiurent sacrameulum iiirare pos- - berno el in aestate Si ad hiberno et in aestate ad
separalim discucianlur sint. Et ut, priusquani
gjpd de.illamrem dicere iurent, separatim discu- jilacitps observandos usus placitos observandos u-
velint unde testimonium esse - _sus ••
" tiantur. pbssit. esse-possit."
reddere debent. 17. Ut nullus praemium 14. Ut sacramenta quae ad palatium."" 1 fuerurit
~~~
recipiat propter- iusti- adharainita",in palalio perficiariluf. Et si cuffisa-
tiam.lollendam. crafiientales s'Tiomine'scum'ipse vcfiire- renuerinl,
7. Ut nuUusquislibet nOstrorum *, neque riomes, iussione domifiicacum ss indiculo aut "sigiUoad pala-
neque iudex, neque scabineus 10,cuiuslibet iuslitia -tium 29veriire coganlur.
dilatare praesumat, si statim " adimplela poterit ' 15.8013i
yero advocatus sacramentum contra alium
esse secundum rcctitudinem; neque praemia pro habueritet iurare nonpotuerit, aut aliquidperiusli-
hoc a quolibet homine per aUquod ingenium acci- tiam reddiderit, propter hoc beneficium non perdat.
- ' •"
perelspraesun_ant. '--.-_ 16. De ecclesiis nonduni bene restauratas; d&
8 l~. Utnullus cogatur ad pontem 14iread flumen._ causis quae colidie non cessant 81.

- . "- VARLANTESLECTIONES'.- - _
l Demeziban id est de 1. f. 3. s Ul... vapuletur deest 2. y." Nisi ei hospiciumdedit V. Yri.' Huic capi-
tuloin codice 5 haec subiiciuntuf: Ul nullus absque iustitia pauperem-et inbpem expoUare praesumat.
8 nri aliis 2. Chis. Cav. v. s. et aliis V. Vn.M. k hdecdesunt in-i. adsunt in reliquiset.Ansegiso. 5ea-
sas'i. 6nisi qui causam suam quaerere debetac respondere 2.-(aut r») A. Y.Yn.E. * praecio. super-
impositovel**praemio 2. 8.iure't... iurant deesti. 9 q. missus nosfef 2. Cli. et rel.Lang. et Anseg. 10sca-
biheis 1. slatuni I.' i. malmn p."2. 1Scodex2. Iwc caput sequenlipraeponit. ita ~etChetrel. Lanqi 13
'pontum 1. n teloneis i. is d. d. deest in Ch.-etrel. Lang. 16expolitussli. expullus A. expulsus F. Vn "
18manus Ch. "19i. vicedominiS. .20cp. vicarh2. c.-s; p. V. Vn. M. . 'cum:.. boni deesi.l. Ch. ett rel.
Lattg. 2! coempiionem
51S
5. A. V. Vn. .pntentipne Ch. 23teliqua desunt Ch. et rel. Lang.
~~~
2Vin ibernio et
insstatol.
~~ placitum 1. et Weissemug. 26placito 1. etWeiss.. " c. tales i. aut 2. s9placitum'-l.
reliqua •gtnniaexcepiiseapp. 22. el 24. desunt in codice2.
" 81 in cod. 3. hic, inser.tur : De pace la.
'
tronum.
"
- NOTiE.
«Cf.806,Niumg.,c. 18-. - '•"*'..'_-.
 519 • B. CAROLLMAGNIOPP. PARS I. SECTIO PRIMA. S20
^17. Dc coneordia fidelium nostrorum ; de fugili- A 21.J)e beneficiisriosirisnon beneeonslru tis8.
?is£ qui non cessant recipere et abscondere. 22. De hospilaUlate et susceptipne ite antium,
18. De navigiis peregrinis 2. De homicidiis. lam missorum noslrofum quam reliquorum onorum
19. De traditionibusseu 26. De traditionibus, ut hominum \ | •
eomparationibus, ut nul- in abscondiio non fiant 25. Quod missos nostros ad vicem ostrani
lus in absconso non fa- proptcr contentiones di- miiiimus. '
cial. _ versas. ...
'27. Ut nulluscompara- 24. De illis qui vinum el annonam vendu n aute-
tiones faciat cum paupere quam colligant, et pbrbancoecasionempaup >reseffi-
dolose, nisi per iustitiam. ciuniur". -• - •
|
. 20.Deinonetis-.sivemeiisurismo_liorumet sesia- 25. Ut omnis homo iudicium Dei crcda absque
riorum. -. '/ " - ulla dubilatione.
. . »•
YARIANTESLECTIONES. ",
- ' fugivisl . - de vagis peregrinis qui propter Deum non vadunt 3. ].scondrectis. Et ut n n.ae .vel
decimae omnia-donenlui. 3. De clericis et vassallis ut nullus sine Ucentia domini sui recip atuf. 5.
"*omriiumper1. ' efficiunt 1. '•
.'',,:

CAPltULARE.LANGOBARDICUM (An. 809). .

Capitula h_ecfn Codicesancli Pauli numeris 86 et 87 signata, capitulare, anni 808. excipiunl, et ostea a
Loihario iinperatore repeiiia sunt. Patei promulgala esse a Pippifio, qui lafino sequenti obiit.
1. Qualiler iubet domnus rex ad omnes"actores B cst , quod inlra 50 annos aliquo inv io aut
suos qui curtis eius conimissas habent; id est in- Traus iri pecunia publicas facta est., ips requi-
primis deillo qriod iamnostris temporibus inpfibli- _rat et adducat ad nostra notiliam; sic ta nen, ut
•catum est, ut iuret unusquisque actof et-dicat per anlea non presumai, wiffare 2 aut pignora e; quia
euangelias : quia quodcumque cognoveroquodcontra nos volumus ista causa per nosmet ipsos udire el
raiionem alicui tulium est, facio exinde nolitia domno secundum Deum drdinare : quia apparu' nobis,
meirecji, ut r.elaxetur;si.c tamen ut dicat in ipso sa- quodsinos ipsa^ausa audierimus, Deof benlem,
gramenlo , quod non consenliendo aniico, non ad sine peccatum eamfJnquirere habemus, et sic or-
!
"pareniem, nori ad premio corruptus nisi cot cer- - dinare rit mercederrihabeamus, quia iudici nostris,
,lum sciat' quodcontra ratioriem tultum esl; ei cum neque-arimannos, nee actoris^ noslri, pos jmt sic
cobis fuerit fecensitum , per-noslra iussionem rela- disciplina disiringere«cut nos. Quod aule prova-
xetur. tum bst qui per 50 annosaut 3 super cuiu cumque
2. Unde statuimus,,ul per 40 annos inquiretur possessipnem fuit, et amodo-babeat, ut nul us actor
-possessionesde. pecuniasj)ublicas, pro eo qubd pec- eo presumat nec de jservo riecvviffarenec m lesjare;
catis. eminentis de 40 annis aliquis non memofat, elquipresumpserit,] conponat 4 ipse actor v idriguil-
et pauci inveniunlur qui tantos annos habeal, statue- G dum suum, exceplo'6 unde preceptum fals m inve-
mus, ut.excepto qui iam per iusliliam inpublicatum niatur, quod aperla f causa est ad requiren m.
YARIANTESLECTIONES. ;
j1-). e. quod. • ,'t. e. signum suum ibi ponere, possessionemarripere. j 3 ul c. * compona - e lex-
pepio c. -"operia c. . . ; J.
"
CAPITULARE DE DISCIPLINA PALATII AQUISGRANENSIS (An. 809).. ,.
• '•-' ~—: TT—~ . .-' - .- • .
Bairizius sub litulo capitularis de ministerialibtispalalinis ex Codice olim S. Yihcentii Laudufi nsis jam.
r--gioParis. n. 4788, srec. ix, fragmenta edicli '^Tilgaverat,quod jam, ebdem Codice iterum a m evoluto,
iniegrum prodit. Ascribendumvidebatur poslerioribus imperalbris annis, ciim aula et palatium, test auclore
anonymo Yit-CLudoviciPii, nebulonibus redundaret. . . . .
i. Unusquisque ministerialis palalinus dUigentis- mo qui talem hoimnem vel talemfemina l.secum
sima inquisilione discuiiat primo homines suos, habuit, si se emendare noluerit,.in palato noslro,
et pbstea pai;es suos, si aliquem inter.eos vel apud observelur. Simililer volumus ut faciant m nisteria-
suos. * igroium a honiinem velmeretricem latitan- les dilectae coniugis nostrae velfiliorum n strorum.
leminyenire possit.El si inventus hpmo aliquisvd 2., Ul Ratberius ^uctor per suum minist rium, id
aliqua fem.inaiiuiusmodi fuefit, cuslofliatur-,ne ,fu- ' est," per domos sefvorum nostrorum, tam n Aquis
1 villuUs nostris ad A uis
gere pbssit, usque dum nobis adniinlietur. Ei ille ho- quam in proximis pcf-
",...- - . VARIANTESLECTIONES.
1 aos cod. •
MTM.
» Id est, xiiroliiin.
&___! CODEXDJPLOMATICUS. — CAPITULARIA.— AN. 809.. 522
linenlibus , similem inquisitionem faciat. Petrus A volumus ut simul cum illa in eodem loco vapuletur.
vefo ei "Gunzoper scruas a et ahas mansiones acto? 4 Quicumque hommes rixantes in palalio"irivene-
rum nostrorum similiter faciant. El 'Ernaldus- per . ril,eteospacificare-pbtueritctrioluerit,sciatdamnum
niaiisionesomnium negotiatorum, sive in mercato si- quod inter ebs factum fuerit, participem esse debcre.
vealiubinegotienlur,'tamChrisiia.norum quam etlu- Quod si rixantes viderit, ef eos pacificare non poiue-
daeorum. Mansionarius aulem facial simili modo titj et qui sint ilii qui inler se rixanlur cognoscere
CUBIsuis iunioribus per. mansiones episcoporum el •noluerit ut-hoc indicare possit, similiter volunuis
abbalum et comitum qui actores non sunt, el vas- ut damnum .quod inter eos commissum fueril, in
sorum nbstrorum eo lempore quando Ulisseniores cpnpositipne communionemhabeat.
in ipsis mansionibusnon sunt. 5. Quicumquehominem undecunque ad palatium
5. Yolumusatque iubemus, ul nullus de his qui nostrum venienlem receperit sive adduxcrit, nec ex-
nobis in noslro palalio deserviunt, aliquem homi- pellere curayeril, damnpm quod hab eo fuerit in pa-
nem proptef furium, aut aliquem homicidium vel latio nostro factum aul eum praesenlet, aut si
adulterium, vel aliud aliquod crimen ah ipso perpe- praesenlare non pptueril, ' damnum-qupd ipse fecerat
tratum, et propler hoc ad palatium nostrum venien- pro ipso conponat.
tem, atque ihi la(,i(a,revolenlefiirecipere praesumat. B 6. Ut comites palatini omnem. diligentiam .adhi-
Ei _siliber homo hanc constilutionem transgressus beant, ut clamatores poslquam indiculum ab eis ac-
fuerit, et lalem hominem receperit, sciat se eundem ceperinl, in palaiio nosirp non remaneani.
honiinem qui apud eum inventus fuerit, in collo suo 7. Ilt super mendicos et pauperes. magislri consli.-
ppriare debere, primum circa palatium, deinde tuantur qui de eis magnam curam et providenliain
ad cippum in-. qiiem idem malefactor mitlendus babeant ut.... ores 2 et simulatores inier ees-se ce-
esL Si autem servusfuerit qui hanc nostram iussio- iare non possint. •
nem servare ^-contempserit, simililer illum malum • 8. Ui-omni hebdomada per diem-sabbati agentes
faclorem in collo suo usque a«J cippum ___por[£., vel n_iuisteri_il_.s nostri indiceni quid de hac inquiiii.-
et ipse ppsiea in ma__ea_un-.adduca.ur, el ibi secun- tione factum habeant, et hoc quod nobis indicaveriiit,
dum merila sua -flagellelur. Shniliter de gadalibus b sic diligenier ac veraciter habeant inquisitum el in-
et. roerctricibus volumus, - ut apud quemcumque vestigatum, ut si npbis placueril, in manu npstra va-
mventae fuerint, ab eis porlentur usque ad mer- IeSnt adfirniare, quednpn aliud nobis nisi veriiateia
catum, ubi ipsae flageUandaesunt. Yel si noluerit, indicassent. . _ .,
; . YARIANTES LECTIONES.
seuerare. 2 Ires vel quatuor litterae iegi twn potueruni.
N0T.E.
" o Diversaevidenlur esse a screonis. i>Libidinosis.

CAPITULARE DE MONETA:

Reliquias tantum huius edicti ex laciniis Codicis olim S. Vincentii Laudunensis, jam regii Parisiensis
n. 4788,-,ssec.ix, vix segre salvavi ;.et quam maxime spero^ fore ut inlegrum capitulare alius Codicis ope
aUquando in lucem prodeat. Lacunas, quanturii fieri poterai; indicavi. Littera obliqua expressa, aut ex
conjectura supplevi, aut dubiselectionis esse'existimavi.
1. Haeccapitula in singulis locis observari de- Q _ el proclam
Dent re ; Ut civitaiis illius moneta publice 5. - nihil et<;um piscibus . •
sub custodia comilis fiat. riatur corium in dorso , et
2. Ut mbnetarii ipsi publice, nec loco alia nec in- . , .. - capite elscribaturpi in
ffa neoexiraillam civitatem riisi constitulo - facie: falsatormonetae.; in ceteris vero civitatibus ubi
eis loco, monetcj» facere nonpraesumant. concessumnon-est moneta , simili ralione co-
mes, s monetariorum -
3. Si invenlus quisquam fuerit aut.ex, ipsis aut
alia quaeUbetpersoua in ipso pago monelam - ipse comes non solum ..
cum omnem "substanliam » quefacienii adsolicitudinem
faciens comes et -me ^
et ... ''tbiam'" in . op.ineai ut_ ipse per
eiris - vel
p:.res-suos negoliatores huc illucque dis-
... '. • amplius - '
•- - opus accipiat nihil
currentes inquirat ob
ferat
"4. Ul ».one-om.monetaebatere nonpossinl-; ideo auct - sub.-
" ' ' ' '
volumus ixt.comes h' , ... . is in- ...«niiae subiacere
" D slatutum in
quisit«m . - . - --. - ' .' . "_..'.".
- -_
t ner bocesi falsat - praesuir . !-
525 - B. CAROLIMAGNIOPP. PARS I. SEGTIOPRIMA. 324

- a CAPITULARE ECCLESIASTIGUM (An. 809, Nov.,

Aqais).

Anno 809, mense Novembri, concilium de processioneSpiritus sancli Aquisgrani convpealum, i ique et
de statn eeclesfarum el de cenversatione eorum qurin eis Deo deserviunta«iiatum, nec tamen ali uid de-
finitum fuisse propter rerum magniludinemEinhardus tradit. Quo pertinere videri possunt 1. capi ulorum
fragmentum in Ediiione operum Hincmari Cordesiana, pag.685, vulgatum, iterumque ex schedis Sir ondi a
Baluzio prolatum, et capilulare quintum incerti-anni inscriplum; 2. Capitulare de presbgteris,ab An >giso1.
i, capp. 140-158 servatum, quod integrum referendunr censuimus. Nam 'Einbardi verba non ad o abso-
lute intelligenda -esse ut nibil penitus deQnituinfuisse opinemur, collaloalid ejus loco in Vita Caro i Magni
cap.,29, in Monum. Germ. SS., t. II, pag. 458 patebil ; tanlum, quse finita sint, minimam ceepli negotii
partem effecisse, credendum est. Capitula h_ec809 in conventuauiumnali promulgata esse, ex ofdin quo ab
Ansegiso intra capitulare Aquisgranense anni supra col. 515, 516 editum et capiiulare Aquis ranense-
anni 810 referuntur, prodire videtur.-
i. Primo, omnium admonendi sunt de rectitu- A beant, id est ila nuiritos e.t institutos [in inuaios,
dine fidei suae, ut eam et ipsi, tenearit et inteliigant Bal.], ul si forte eis contingat non pbsse o currere
'
et sibi subiectis populis vivo sermone annunlieni. Et lempore compeleili ad ecclesiam suam offl i gratia
unusquisque eos quos habel in suo ministerio co- persolvendi, id est tertiaffi, sexlam, nona , et ve-
gnoscat, sive viros, sive feminas, ul noverit singulo- speras, ipsi scholarii ef signum in tempore uo pul-
rikn confessioneset cortversalioneni, quia pro omni- sent, -et oflicium honeste Deo persolvant.
bus Teddituruscst falionem Deo 6."Sexto. Ut diligenterrescialispost ordi ationem
-_i. Secundo, ut ipsi sacerdotes lalem ostendant uniuscuiusquepresbyteri quantum quisque c.erilin
suam conversaiionem subieclis sibi populis quae imi- suo ministerio : quia qui ante ordinationem paupe-
tabiUs sit, videlicet, sicut apostolus dixit, in casti- res fuerunt, post ofdinalioriemvero de re us cum
late, in sobrietate, ut non deserviarit gulae et cupi- quibus debuerant 1ecclesiis servire, em nt sibi
ditatibus huius seculi, ut quod alios monent obser- alodium el mancipia , et caeteras facultate ; et ne-
vare, in se ipsis ostendant, ut caveant se ab' omni que in sua lectione aliquid profecerunt, eque li-.
avarilia "&. cupiditate; quia multi die noctuque bros congregaverunt, aut ea quae pertinent ad cul-
laborant ut adquirant lemporalia, res videlicei, mari- tum religionis augmentaverunt, sedsemper onviliis
cipia, vinum, et annonam, cum usura, a qua et Deus B et contritionibus et rapina vivunt.
prohibet et omnis scriptura divinaet sancti canones. 7. Septimo. Ut domeslicos suos, id es eos qui
Necnon muUerum decUnent consortium, ei secum cum ipsis sunt in sujamansione, sive schola ios_sive
habitare non permittanl, ut auctoritas est ca- alios servientes, dUigenlissimepraevidere tudeant
nonica. ab omnibus viliisi, et 'maxime de eb elalibus
3. Terlio, ut oralionem dominicam, id est Pater et luxuriis, et variis immundiliis. Nam, icut di-
noster, el Credo in Deum, omnibus sibi subieclis in- cil apostolus,qui domeslicorum suorum c ram ne-
sinuent, et sibi reddi faciant tam viros et feminas, gligit, aliorum nbn prodesse poterit nversa-
quamque pueros. tioni. I
4. Quarto. Ut ipsi presbyteri a -comessationibus, 8. Oetavo. Ut hbspitales sint; quia m Iti, qui
potationibus, ul apostolus monet,sesublrahanl; nam sciunt hospilem supervenire ad ecclesiam s am, fu-
quidam illorum cum quibusdam vicinis suis uluntur giunt. Sed quod apostolus iubet et caelera criptura
usque ad mediam noclem et eo amplius cum ipsis divina sectari, illi e contrarlp faciunt, et°p peribus
bibendo moranlur ; et qui religiosi et sancti esse vi- subvenire metuunt.
dentur, non quidem tunc ibi manenl, sed lamen _ 9. Nono. lubet aposlolus "Omnibus fidelbus, ut
saturati vel ebrii revertuntur ad ecclesias suas, et sermo eorum in gratia sit semper salecon 'tus, id
neque in die neque in nocteoIBciumDeoin ecclesiasibi est, ut ea loquaturj christianus quae relig oni con-
creditapersolvunt. Noiinulliveroin eodemloco,ubiad veniunl S undealiquis mentem cpndire po sit, ef a
'
convivium pergunt, dormiunt. putredine peccatorum emundare. Si omnib s fideli-
5. Quinto. Ut ipsi presbyteri tales'scholarios ha- bus Beliqua desunt.
VARL4NTESLECTIONES.
«.. ms. serviunt. BALUZE

o-Editum pridem fuit hoc capilulare aJoanne;Gor-
<iesio tanquam esset Jesse episcopi Ambianensis.
Non est autem Jesse sed Caroli Magni, dalum,
ul opinor, missis dominicis.Error ortus ex eb quod
in Codice' quo Gordesius usus est subjeetum erat
epistol-BJesse Ambianensis, de qua dictum est su-
pra. At in veteri Codice SangaUensismonasterii non
apparet, et finis epistolae Jesse est in capite' quod
habel hrinc litulum in Edit. Cordesiana : De confir-
matione corporiset sanguinisChristi. Recte sane. H_ec
est enim uliima quEestionumde quibus Carolus M.
interregaverat episcopos, ut patet ex epis la ejus.
ad Odilpertum archiepiseepum Mediolan senl, et
ex libro Theodulfiepiscopi Aurelianeusisd ordine.
baptisrai. Ilaque hic esse debuit finis episto _cJesse.
Postea addita esta quoilam siudioso alia 1 cubratio
de traditione baptismi propier similitudin m.argu-
menti, deinde UludlCapitul., quod quonia conjun-
ctum erat in veteri Coaicecum epist. Jesse pr«num
erat, exisiimare ea omnia esse ejusdem ucloris.
BALUZI
 CODEXDIPLOMATICUS.— CAPITULARIA.— AN. 810. 526

CAPITULADE PRESBYTERIS.

Excepi ea ex Ansegisi libro i, *app.' 130-158, et-ex appendice i, cap. 20; duo corum-TJtinter Garoli ca-
96 el 137 repenuntur. . - -
pituialegibusLangobardicisadditacapp.
i. UtnuUus presbyter ad introitum ecclesiae ex& A _ ' 14. Ut .nullus deinceps in ecclesia mortuum se-
- ' 1 =
nia donet. peliat." _" .
2; Utnuilus Ialcus-presbyterum in ecclesia.mit- TB; Ut unusquisque presbyter capitulai "habeat de
tere vel eicere praesuiriat', nisi per consensum epi- maioribus vel de minoribus vitiis, per quae, co-
" ' ' gfioscere Valeat vel praedicare subditis suis, ui ca-
_scopi. .
5. Ut.episcopipraevideant, quem honorem pres- veafit ab insidiis diaboli.- - ' •
byleri pro ecelesus senioribus tribuant. 16. Ul preSbyter semper eucharisiiam habeat. pa-
"
4. Ut deciifiae4iripotestate episcopi sint, qualiter rataifi, ut quando -quis infirmaverit, aut parvulus
irifirmus- fueril, slatim eum. eommunicet', ne sine
apresbyteris dispensentur.
5. Ut ecclesiae vel aliaria melms. construaniur., communione ifiorlatur.
Ei nullus pfesbyter anaonani vel foenum in ecclesia_ 17. Ut presbyter in coena Domini duas auipullas
mjitere praesumat. - secum deferat, unam ad chrismam, alieram aJ oleum
6. Utecciesiaevel.altaria, quaeambiguae suntde ad cathecuminos inunguendumvel infirfiiosiuxta sen-
consecratione, cpnsecrenlur." teritiaffi apostolicam; ul quando quis infirmatur, in-
- 7. Ut presbyleri per parrochias suas feminis prae- ducat presbyteros ecclesiae, et orent super eum,-un-
JBguenteseum oleb innomineDomiui. -- :
dicerit, ut linteamina altafibus praeparent."
8. Ut nullus presbyler in alterius parrochianum, 18. Ut qui ccclesiarum beneficia habent, nonari-
nisiinitinerefuerit, vel placitum ' ibi habuerit, ad el decimam-ex eis ecclesiae cuiusres sunt.donent.
" " Et qui tale benciicium habent, ad medietatem labo-
missam recipiat.
9..Ut nulluspresbyter in alterius parrochia mis- rent, et de eorum portione -proprio presbyteto deci-
sam canlare praesuinat, nisi in "itinere fuerit", nec cimas dorient. . -"-..
decimam ad alterurii perlirienlem audeat recipere. 19. Hae surit festivilates in anno, quaeper oriinia
10. Ut lerminum habeat unaquaeque aecclesia, de venerari debent: natalis Domini, '
sancti Slephani,
sancii Iohannis euangelistae, irinocenlum, oclabas
quibus viilis decimas_reeipiat. . , .
Domini, octabas epiphaniae, purificatio
11. Ut unusquisque presby.ter res.quas post diem sanclae epiphania,
Mariae,-pascha dies octo, letania maior,,
conseeralionis adquisierit proprias, ecclesiae relin- ascensa Domini,
- ._ pentecosten, sancti Iohannis bapti-
quat. stae, saucti Petri et Pauli, sancli Marlini, sancli An-
..12. Ut nuUus presbyter aut laicus poeniterilein in- dreae, De adsumptione sanctae Mariaeinterrogaridum
vitetvinumbibere aut-carnem manducare, nisiad - reliquimus. , , .-
praesens pro ipso.unum-velduos denarips, iuxta qua- 20. De iudicio poenitentiae- ad interrogandum fe-
liialeiri poenitentiae, dederit. ' ' - -
; liquimus, per quem poenilentialem Vel quajiter iudi-
15. Utnulluspresbyler eartas scribat, neccen- centur poenitentes; et de ince.stibus, "quibusliceat
duclor sui senioris existat. , - '
iungere, quibus non.

. .-. . . GAPITULARE AQUISGHANENSE (An.SlO).

Editum aBaluzio exCodice S. Yincentii Mettensis, jam.ope Codicis i. Paris. inter Suppl. Lalina n. 75,
recognoyimus^eo quidem a Baluziorecedendum rati, quod jubricas capilularis alio ordine collocatas et in
Codicibusei subjectas, non pro capilulan habendas, sed ad capitulare ipsum referendas existimayimus. '.
CAPITDLA. QVkEASNG DECIMOIMPEEHDOMKl KAROLI SE- quiratur, nisi semper in praesentia missorum impe-
HESISSIMI AUGUSTI .AQUIS
PAIATIO COMMOSITA SUNT. rialium, aut in j»raesenlia comitum. . ,
p 3.;De c homicidiis.factis anno .praesenli inter vul-
, i. Dea clamatoribus.quimagnum impedimentum1 gares homines. 1
quas pfopter pulverem morlalem.
faciunt in palatio adaures domni imperatoris : ut actasunt.
missi sive comites Ulorum missos transmittant con- 4. Ut d sacerdotes admpneant pepulum ut aele-
taf iUosqui mentiendo vadunt, ut eOsconvincant.
mosinamdenl, el orationes faciant, propler diversas
2.'Ut} ante vicarium et centenarium de proprie- _ plagas quas assidue pro peccatis. patimur.-
tate aut libertale iudicium non terminetur aut ad- ' 5. Ut
e_ipsi sacerdoles unusquisque secundpm,or-
VARIANTESLECTIONES,-
. * motalem __.,. ± .-- ,
--- NOTJE.
a Cf., infra, col. 528, capp. 8 ct 10. .' Cf_-,infra,"c.l,6.
1 Cf., infra, c. 15. . "' Cf., infrai c. 2.
c Cf., irifra, c. 7.
 327 B. CAROLIMAGNTOPP. PARS I. SECTIO PRIMA. *_._>
dinei.. siiuni pfaedicare ei dscere sludeai ,plebem>'A niores distringat, ut melius ac melius oboe iam ei
'
sibi commissam. corisentiantjnandatis ei pracceptis imperial us. '
6. De a ebrietale, ut pnfiium omnium seniores se--. . 17. De elemosinaJmitlendaad Hierusalem propter
metipsos exinde velent, el eorum iuniores exemplumi aecclesiasBei reslaurandas.
bonae sobrietalis oslendant. "- i&. Utnullus homines malignos consenti t, -sed
. 3 Admpnendi^ sunt emnes generaliter, secundumL . magis, in quantum resislat. Ut paup -es, or-
pplest,
euangelicam aucleritatem, ut sic luceant opera ve- fani, et viduae, et ecclesiae Dei pacemhab nt.
stra coram hominibus, ut glorificentpatrem vestrum1 - • .ITEMDEANNO DECIMO".
qui in coelis esl. - (Capflutaproposita.)
. &.De fugilivis qui per diversas provintias •delenfii 1. De generali quam patimur omnes,
tribulaiionej
et occultali contra praeceptum domni imperaioris; id esl de __mortalitate animaliumet ceteris agis.
sunt, ut qui eos post praeteritum tempus suscepit; 2. l)e praedicaiione.persingulas parroech as.
aut retinct, bannuin dominicum coinponat 5. .De euangelio, ut iueeat lux vestra co am hc-
9- De pace el iustitia, infra palriam, sicut saepei "minibjfs. i
pcr alia capitula iussij adimpletumfiat. . . 4. De omnibusyitiis et ebrietate fugiendu I.
10. De c iatronibus qui magfiam habent blasphe- R 5. De semelipso et sua familia unusquis ue cor-
niia-m,quicumque aliquemex ipsis .conpraehenderit, rigendum' -
nuUum dampnum esinde paiiatur-. G. Deoraiionibus in invicem facieritibus.
ll.-D_e tlberibanno, uldiligenler inquiranl missi,. 7. De innocentibusoccisis inquirendum.
qui' hostem facere potuit ct non feeit, ipsum ban- 8. De-clamatoribu's,quompdocastigerilur. .
num componat, sihabet-unde componere possit. Et 9. -De bencficia nbn bene condricta inqui endum.
si non habueril unde componere valeat,.rewadialum 10_ De mendacia el periuria cavenda. --
fial et inbreviatum, el nihilpro hocexhaclatum fiat 11.. De heribanno exigendo.
usque iam ad npliliam domni imperatoris veniat. _ 12. De pauperibus qui minime solvere po sunt.
12. Herisliz £ qui facium habent j per fideiussores 15. De freda exigenda. : .
adregem mittantur, . , 14. De his qui herisliz s fecerunt, ul fid usscres
_ 13. De fbeneficiis destructis et alodis restauratis. donent. ,
. 14. De e fred. exigenda. ._ .15. De res et maricipia, ut ante vicariis t cenle-
. i5...De materianiine. 1 ad nayes faciendas.. nariis noir conquirantur.
' !<>..De 1 vulgari populo., «t unusquisque siios iu- C i 16. De lalronibus quombdo distringanlu .
YARIANTESLECTIONES:
*
. materia «...<;<;.o-mine 1. * brisliz 1.
* - . . NOT_E.
a Cf., infra, c. 4. _ Ius tanto exercitui superesset, quin omnes sque ad
* Cf., infra, c. 5. unum interirent." Et non solum ibi, sed et am per
<=Cf., infra, c. 16. •omnesimpefa.ofrsubjectas provincias, in i lius ge-
. d CL, infra, c. 11,12.. neris animalia-mprtalitasimmanissiinegrass ta est.i'
e Cf.;infra, c. 14. Agobardus, in librb (ie grandine et tonitruis, cap. 16. -
* Cf., infra, c. 9. ' « Ante hos paucos annos disseminata-est aedam
8 Cf., infra; c. 13. stultitia, cum esset| mortalitas''boum, ut icerent
t Cf., infra, c. 5. Grimaldum ducem Beneventorum transmis sse ho-
'Id est, boum. Eginhardus adan. 810 : . Tanta mines cum pulveribus quos spargerent per campos,
fuit in ea expeditione boum pestilentia, ut pene nul- ef montes, prala "etfontes. _ BALDZ.

CAPITULARE DE INSTRUCTIONE MISSORUM (Aquis).

' Editum aBaluzio ex-Codice S. Yincefilii Mettensis; jam ope CodicisParis".inter Suppl. Latina n. 75,
- - - - "
recognovimus. "1
1. Uttales sintmissi inlegatione sua, sicut decel j, et ad hominem qui lusti.iam facere noluit, et cum
esse missos imperaforis strenuos, el perficiantquod virtute lollant ab eb quod ifiiustealteri lulit et red-
els iniunctum fuerit. Aut si non potuerint", domno dant illi cuius per iustitiam esse debuit.
' 4. Ut
imperalori nolum faciant quae diflicultas eis resistat qui bannuiri donini imperatoris v 1 freda
r.e illud perficere possint. dare debet, accipiatur illa solulio, el ad eu infera-
2. Ut quicquid de eius iussione cuilibel praecipere lur, ut ipse tamen det cuieumqueer placuer (.
et^commendaredebent, potestative annuncientatque 5. TQuicumque illis iustitiam facere volent bus rc- -
ann ncient.
praecipiant. Ef non sibifacianl soeios inferiorisor- sistere conatus fuerit,"domnoimperatori
dinisTiomifies,qfii semper inde relro res qualescum- Similiterquicumque|contraiustitiam alterii placito
•
que tractare volunt; sed illos sibi socient qui adef-- dcfenderevoluerit, legitimam poenam incur at, cu-
fectiim unamquamquerem deduci cupiunt. iuslibethomo shV-sivedomni imperatoris, 've cui-
5. Quando iustitfam pauperibus facere iusserint, Ubel filiorum et filiarum. vel ceterorum p tenlium
' - ,
semel aul bis praecipiant ut irisliliafacla fiat. Jeriia hominum.
vice, si nondum factum cst, ipsi perganl ad locum
529 CODEXDIPLOMATICUS.-.-CAPITULARIA."'AN.811. SJO
» "' -—-.- - -"" _ —, ._ '. '. ;—:—:—__.— ^-^~*—-~-~-L——-l „'
ENCfCLl.CA DE JEJUNHS GENERALIBUS., . .

(Yidesis inter epislolasCaroli'Magni,Patro],ogia,.tomo XCYIIl). ,

CAPITULAT.E DUPLEX AQUISGRANE^SE (An.81_). ." -'"','

"Capitulare.duplex,primum sub.lltulo: _ Capitulare interrogationis de iis quseCarolus Magnus pro com-

niuni.omnium utiiitafe interroganda cpnstituit, > Sirmondus ei Baluzius ex Codice,S. Vincentii Meltensis "
cdideruut; nos ope CodicisParis: inler Suppl. Lat. n. 75 recognovimus.
DE INTERKOGATIO-.E DOMNIIMPE-1_-.T0K.1S DE AKNO A qui monacbi esse possint praeter eos. qni jegulara
UNDECIMO. sancti Benedicti bbsefvant. Inquirendum etiam, si in
T. In primis separare voluriius episcopos, abbates, Gallia monacbi fuissenl priusquam tradilio regulae
el comites npstros,"et -.ingularileriilos alloqui.Quae . sancti JBenedictiin has parroechias pervenisset.
causae efficiunt,ut unus alleri adiutorium praestare 12. Ista conservetis sicut vobis decet; et ifi ybbis
nolit, sive in marcba, sive in exercitu, ubi aliquid confido, piissimi.ponlifices, et in quantum ifivestfc-
uiKila.is defensionepalriae facere debet. gareppssum, yobis mittere seu scribcre nofidubito.
2. Unde illae frequentissimae causaliones, in.qui- JBenevalete in Domino.
bus unus alleri quaerit quicquid parem.suum yideril ITEMBREVISCAPITULORUSI FIDELESNOSTROS
QUIBUS
possidentem. . . . KP1SC0P0S ET ABB^TES ALLOQUI VOLUMUS 'ET COMMO;
5. De eo quod quilibel alterius hominem ad se fu- NEIIEDECOMMUJXI OMNIUM NOST-RORUM UT1LITATE
gientem suscipit. 1. Primo commefiiorandumesi, quodanoo prae-
i. Inlerrpgandi sunt, In quibus rebus vellocis ec- terito c tria triduanajeiunia fecimus, Deurn.orando
desiaslici laicis, aut laici ecclesiasiicis, ministerium ul iUenobis dignaretur ostendere, iirquibus conversa-
suuni impediunt._n boc lbco discutiendumesl.alque tio nostra coram illo emeudare debuissel: quod nuuc
invenieridumJ in quantum se episeopus' aut abbas B facere desideramus.
rebus secularibus debeat inserere, vel in quanium a est iri prlmis ecclesiasticis,id est
2. Quaerendum
cbmesvelalterlaicus Inecclesiaslica negocia.Hic in-
terrogandum est aciitissinie, quid sil quod apoitolus -episcopis et^ abbalibus, ui illi nbbispatefaeiant de
conversalione sua, qualiter vivefe debeani, ut.co-
ait a : Nemomilitans Deo implicelse negotiisieculari-
^noscere valeamus cui de illis aut bonum aut aliud
tus, vel ad quos sermo iste pertineat. refrenaii credere debeamus ;etut scirepes-
cbristianus in aliquid
.5. Quid sit, quod unusquisque bap-
lismo promitlat 2,vel.quibus abreriunciet. simus, in quantum cuilibet ecclesia'stice,-id'est epi'-
scopo, vel abbate, seu monacho, secularibus -
6. Quae seciandovel neglegendo ipsam suam re- negotiis
se ingerere;-aut qubd proprie pertineat a'dillos qui
nunciationemvel abrenunciationem ifritam faciat.
debenl pastores ecclesiae patresque
7. QuodiUebene in Deumnoricredit quipraecepta dicuntur el esse
aliudab eis riec"non quaeramus,
eius impune se contempnere putat, vel quia ea quasi monasteriorum,-ut
non ventura despicit quae ille comminatusest. quam quod ipsis facere licet, etut quislibet ex eis a-
nobis ea -non quaerat, iri quibus eis consentire non
8. Quod in nobis despiciendum est, ulruin vere ,'--'"-. ^
debemus. -_
christiani sumusr Quod ifi consideratione vitae vel
B
morum noslrorum facUlime cognoscipotest, si dili- Q 5. Interrogare volumus "ipsos ecclesiasticos, et
genler convefsationemcoram disculere voluerinms. qui scripturas sarictaS non solum ipsi discere, sed
9. De vila et moribus pastorum nostrorum, id est, eiiam alios Socere debent, qui "sifitilli quibus apo-
. slolus loquitur : Imitatores mei estbte; vel quis UledS
episcoporum,qui populo Deinon solum docendo, sed
etiam viyendo, exenjphimbonum dare_debent. Ipsis quo ideni dicit: Nenw'mililansDeoimplicai seiiego-
tiis secularibus, aut qualiter apostolu'sJsitimitandus,
n-mque apostolum dixisse credimus, ubi dicit ^: -
Imkalorestneiestote,et observaleeosqui ita ambulant, velquomodo ~Deomilitet.
sicut habetisformamnostratn. 4. Iterum inquirendum ab eis, ut nbbis yeraciter
- 10. De vita eorum-qui dicuntur canonici,' qualis patefaciant, quid sit quod-apud eos dicifur secuJssaR
essedebeat. relinquere, vel in quibus iniernosci possintTi&jul^
11. Deconversaiione monachorum, et utrum ali- D seeulum relinquunt, ab bis qui adhuc seculqiijp.-^ec^
'..'.'•', ... , VARIANTESLECTIONES
1 iateruenieridum edd. et l. l dcest 1.
' '' -'
. . . mtJE.
•'•* IITim. ii, 4. ; ; - <JGf. supra, c. 4, 9.-
i>Pbilipp. m, 17. - 1 Cf. supra, c.- 5, 6.,
<-Cf. supra, cap. 4.
PATUOL.XCVII. 11
 SSi
*" B. GAROLIMAGNIOPP. PARS I. SEGTIO ~ PRIMA. 555
t
iantur; utrum in es solo, quod arma nonportant nec A plum praebere debenjt.Hic diUgenlissimeco sideran-
publice coniugati sunt. dum est, et acutissime dislinguendum, quae ectando
•5. Inquirendum eliam, si ille « seculum dimissum vel neglegendo unusquisque nostrum ipsa suam
habeat, qui cotidie possessiones«uas augere quolibet promissionem et abfenuntiationem vel cons rvet vel
lnodo, quaUbet arte, non cessat, suadendo de coeles- irritafii facial; et quis sit ille salanas, siv adver-
lis regni beatitudine, comminandode aeterno suppli- sarius, cuius 6 opera-velpompam in baplism rennn-
cio inferni, et sub nomine Dei aut cuiuslibel sancti ciavimus. Hic autem conspiliendum est, ne erversa
tam divitem quam pauperem, qui simpliclores na- unusquisque faciendo, ilium tjuislibet nos rum se-
turae sunt, et minus docti atque cauti inveniunlur i> quatur cuiiamdudum in baptismo renuncia imus.
si rebus suis expolianl, et legitimos heredes eorum 10. In quo carionjum'velin-cuius sancti alrisre-
cxheredanf, acper hoc plerosqueJ ad. flagitia et sce- gula constitutum sit| ut invitus quislibet au clericus
lera propter iuopiam, ad quam per hoc.fuerint devo- aut monachus fiat, aul ubi Chrisius praece isset aut
luti, «perpetranda-compellunt," ut quasi necessario quis apostoluspraedicasset,,nt denolentibis et in-
furta et latrocinia exerceant, cui paterna rerums vitis, el vilibus perspnis, congregatio fieret n.ecele-
hereditas, ne ad eum perveniret, 'ab alio praerepta sia vel canonicorumjvel monachorum.
~ -
-est. • . B iL Quam utilitatem' conferal ecclesia Christi,
- 0. -Iterum inquirendum, quomodoseculumreliquis- qriod is qui pastof vel magister nec cuiu cumque
•set, qui cupidilate ductus propter adipiscendas res -venerabilisloci esse debet, magis studet in ua con-
.quas aUum vidit possidentem, homines ad periuria versatione babere niultos quam bonos, et ou tan-
et falsa teslimonia praecio conducit, et advoeatui-- tfim probets &quam Jmnltitudiriehominumd ectaiur,
jsive praepositum non iustum ac Deum limentem, sed plus studet ut suus clericus vel monachus rie can-
•crudelem-ac cupidum ac periuria parvipendentem, tet et legat, quam iriste et beate vivat. Q' mquam
ipquiril, et ad inquisitionein rerum non qualitcr, sed non solumirilniiheifi eccleSiacoritempiiend sit caw-
quanta adquirat K -tandi vel legendi disciplina, sed etiam 0 nimodis
7. ^Juidde his dicendum,. qui quasi ad amorem exercenda. Sed si utrumqiie cuilibet vener bili loco
Dei el sanctorum, sive martyrum sive confessorum, accedere potest, lolerabilius lamen ferend m "nobis
'ossa et reliquias sanctorum corporum de loco ad videiur inperfeclione cantandi, quam viv ndi. Et
locum iransferuaift,ibique novasbasilicas construual, quamvis bonuni sil, ut ecclesiae pulcbra si t aedifi-
et quoscumque potuerint, ut res suas illuc tradaat, cia, praeferendus ^tamen est aedificiis onon»t_
•iiistantissime adhortantur. Ille siquidem vult ut vi- morum ornatus et cfilmen; quia, in quant m nobis
deaiur quasi bene facere, seque propler boc factum " videtur, structio basilicarurii vetefis legiS andam
benp meritum apud Deum fieri, quibus potest per- frahit consuetudinem; morum autem e 1 endatio
snadere episcopis. Palam fit' hoc ideo faclum, ut proprie ad novum teslainentum et cliristia am-pef-
";adaHam perveniat potestatem. tinet disciplinam. Quod si Ghristus et apost i, et qui
S.Miramur unde accidisset, ut is qfii se confitetur apostolos fecte secufi sunt, in ecclesiastica isciplina
•seculumreliquisse, neque omnino vult consentire ul sunt sequendi, aliter nobis in riiultis reb facien-
8
ipse a quolibet.secularis vocelur, armatos homines dum est quam usque modo_fecissemus, mul a de usu
.velitet propria re.tinere, cum ad eos qui nondum et consuetudine nostra aulerenda, et no minus
•in lotum seculum renunciaverunt boc pertineat: ad multa, quae actenus non fecimus, facienda. -
ecclesiasticps vero quomodo"iuste pertineat, penitus 12. Qua e' regula monachi vixissent i Gallia,
Ignoramus, nisi illi nobis insinuaverint qui haec qua- priusquam regula sancti Benedicti ifi ea tra ila fiiis-
si licita usurpare non dubitant. set, cum legamus sanctum Marlinum^et m nachum
9. Quid c unusquisque Christo in baplismo pro- fuisse et subse nionacbosUabujsse, qui m llo, ante
niittat, vel^quibus causis abrenunciat; ul quamvis sancto Benedicto fuit.
unieuique christiano considerandum sit, specialiter " 15. De sanctimonalium et ancillarum De "conver-
tamen ab ecclesiasticis inquirendum, qui laicisipsius salione.
promissionis et abrenunciationis in sua vita exem-
VARIANTESLEGTIONES. 1
'
s inquirit corr. adquirat 1.- episcppis palam sit 1. " ita tex um reslt-.
'•p. qui.i. 'paternarum 1. 2.
iuere mihivisus
~ sum; armatos hom : : : : : et p. retinere corr. 'armatus homo cum sit, et p. -\ UitTCli-
nerei. quaecorr. cuius 1. ' laucitatem corr, utilitatem 1. probel corr. probis 1. 6feuere dus corr.
^)raeferendus~l- "
-- . NOT__E.'- --
a'Libettus precum Marcellirii et Faustini, pag. 85, 1 Hieronymus in epitaphio Nepotiani-: « ln num—
•".contemplurerum S-eculariumethuman_eglori_e,ad mum addant nummb, et marsupium suffocaores tes, ma-
tronarum opes venenlur ohsequiis, sint di mo-
quam plerique affectant, etiam qui se sseculoei con-
•cupiscentisecarnis abrenuntiasse glorfmlur.. Hie- nachi quam, fuerarit saeculares.>ID.
<-Cf. supra-,c. 5', 6.
ronymus in epistola ad Rusticum : « Vidivestimenlis
ego quos- d Id est, exerceat, excolat, emendei, meliores
dam, pestquam renuntiavere sseculo, • - -
duntaxat et vocis professione, non rebus, nihil de reddat. |
« Cf. supra, c. i]i-|
•orisliita conversaiionemutasse; » BAI.UZ.
555 — CAPITULARIA.— AN. 811.
. CODEXDIPLOMATICUS. 554

' EXERCITALI (An. 811, Aquis).

CAPITULARE DE EXPEDITIONE

Editum a Baluzio ex codicibus Palatino bibliotheca. ,Vatican_e el Sancti Vincentii Meltensis, denuo ope
eodieisParisiensisinter Supplementa latina n. 75 recognovi__ius .

ItEMUKDE SUPRA DEANNO-UNDECIMO. _\ benl-quod darepossinl, au propria dimittunl.

De xausis propter .-quasrhomines exercitalem obedi- 6. Dicuntipsi comiies, quod alii.eorufii p.agenses
lionem a dimillere solent. . non iliis obydiant, nec baiinum,d'oniiii iniperatoris
i_ In primisdiscordantessunt',et dicunrquod.epi- adimplere volunt,- dicentes . quod contfa missos
scopi, abbates,Pt eorum adyocatipoteslatpm non ba- domni imperatpris pro heribanno debeant _ratio-
ieant de eorumtonsis clericis et reliquis hominibus. ne^m redtlere-; nam non contra. comitem ; eliam
Similiter et comites de eoruni pagensis non -habeant _^etsi coffiessuam .domum, illi in, bannum misefH,
poteslatein .nullani exindehabeat reverentiam, nisi intret m do-
2. Quodpauperes se reclamant expolialos esse de mum suam, et Jaciat quaecumqne ei libitum fuerit.
eorum proprietate. Et hoe aequaliler clamanl snper 7i Sunt etiam alii qui diciint se esse homines Pip-
episeopos et abbates et eorum.advocatos,et super pini b el Chluduici, et lunc proiitenlur se.ne adser-
comites et eorum centenarios. , yitium doininorumsuoruin, quando aiii pagenses-iu
5. Dicunt etiam, quod quicumque proprium suuin exereitum pergere debenl. . , _-
•episcopo,abbati, vel comiii, aut iudici, vel ccntena- 8. Suntilerumet alii' qui, ramanenl, et dicunl
rio dare noluerit, ,oceasiones quaerunt superillum qupd-senioreseorum domi rpsideant, et debeanl.cum
pauperum, quomo.doeum condempnarepossint, .et g eorum senioribus pergere ubicumque iussio _ioni._i
j-!umsemper in bpslem faciant ire, usque dum pau- i<nperalorisf'uerit..Alii vero suntqui ideo se com-
per faclus,_vpIensnolenssuum proprium tradai aut ..mendantad aliquos seniores, quossciuniiii hostem
yendat; alii vero qui traditum habeut, absque ullius non profecturos. Quod super omnia maius fiuni -ino- .
inquietudine domi resideant. boedientes ipsipagenses comili.el niissos decurren-
- 4.
Qiiodepiscopi et. abbates, sive comitcs,_dimil- tes, quam. antea fuisserit.-
tunt eorumIiberoshominCsad casam in nomine mi- 9. De illis Tiominibus,qui paientes eornm, ma- ',
nislerialium. SimiUteret abbatissae. Hi sunt falco- trem, aut malerieram, aui pairuelem, aui quemlibei i
narii, venatores, telonearii, praeposili, decani,~etalii de sua genealogia occidunt, ut per illos nori fiant j
qui missos'recipiunt et eofiim sequentes. _. conquisili.' Sunt el alii qui de ipsa genealogia non '
5. Dicunl etiam alii, quod illos pauperiores con- , debent esse inclinaii,_atiamenfiunfpropter illam oc-J
^
stringanl _stia hostem ire .faciani, et "illos qui ba- casionem inclinali.
NOT_E.
a Tta codices; ea.pe__.Jio.!-...
legendum esse videiui. h Pippinus anno 81.0 obieral.

C-APiTULAREDE EXEUC-TALIBUS (811).

Capitulare hocekstat-in Ansegisilibrd 111,-capp.64-66 erappendice 11,capp. 54 et 55, post -capftnlaria

annorum 809 et 810 et ante capitularia annorum 81-iet 812; jedilionemejus Langobardicam ex capiiularibus
Caroli legibusLangobardicis addilis excepi. -
' 1. Si
quis"1.super missum dominicum * cum col- C 2 '. Si quis 8 domum alienam cuilibet 9 fregerit.
lecta et armis venerit, et missaticum illi iniunetum quicquid exirideper virtutem10abslulerit, aut rapue-
eontradixerit, aut contradicere voluerit, et hoc 3 ei rit,-vel furaveritu, totuni secundumlegemet ewam *?
adprobalumfueril, quod se sciens contra missum do- illi cuius domus fuerit fracta el exspoliata, in triplc
minicum-ad resistendum' venissel, de viia compo- componat,et insuper bannum nostruin "sojval. Si
nat-4:'etsirieg'aye'rit, cum 12 suis ihratoribus_se vero servus hoc fecerit, senlenliam superiorem ac-
Idoneare studeat 5, et pro eo quod .cum collecta cipiat, et insuper secundum suam legem composi-
cofitra missum dominicumarmatus venerit ad resi- tionem faciat.
stenduni 6,bannuindominicumcbmporiat.Similimodo 5. Si quis 1>liberhomo"aliquodtale damnum cui-
domnus imperalof de suis vassis iudicavif. Et si ser- libei.-feeeril,proquo plenam. compositionprn facere
vus hdc feceritj-disciplinaecorporali subiaceat. non valeat, semetipsum in wadiam pro servum' dare
YARIANTESLECTIONES .
1 q. liberjM- s d. m. Y\ Vn. ~ etsib. ei Vj. Vn, 4 c. et res eius deueniant V». E. " fa-
" adpublicum
ciat V. et Ansegis.. ad r. uenit V, Vn. ' Capilibus2-6, in ediiionibuslegis Langob. 50-51 signatis,
ibi etin codice Vn. titulus aHjicitur':Kapitnla de exercilalibus. 8,q. inexpeditione d. 'V. Ytt. E. 9cujus-
iibef" r.. Vn. Est: " uim A. Y. Vn. " furatus fuerit V. Yn. E. " d emiamdesunl in codd. Lattg. 1Sdo-
minieumed.. deest V. n deestA. f? b. in eadem V. Vn..h. in eadem expeditione Iis(.
 '355 B. CAROLIMAGNIOPP. PARS I. SECTIO PRIMA.- 556
1 sludeat, usque dum plenam compositionem adim- ^ liber homo hoc fecerit, bannum dominicum ro bac
pleat !. - •• - re ' componerecogatur; servus vero secundu i suam
'
4. Sis quis messes 8 aut anonas in hoste. super legem triplam composicionem ~
damnum in 1 co re-
bannum dominicumrapuerit, aut furaverit vel pa- slilual, et pro banno disciplina corporaT - subia-
vcril ~, aut cum eaballis vaslaveril, aeslnfiato da- ceai. i
mno secundum legem in triplum componal. Et si
CAPlTULA FRANCICA. CAPITDLA LANGOBARD1CA. ;
5. Si aliquis Saxo hominemconprehenderit-absque , 5. Sic1Squoque qualibetpersona l. de hoc uod_in-
"
furto aut absque suapropriaaliqua re, dicens quodI terpellatus fuerit, jpraesentaliier aut emen et, aut
illi habeat 9 damnum factum',et hoc contenderevo- sacramenlum reddalisolus,quod necipse fec rit, nec,
luerit, in iudicio aut in campo aut ad crucem lice.}- qui fecissevsciat. Accusator vero prius.iur t, -quod
-tiam habeat, Si vero hoc nolueril, cum suis iurato- non eum se sciente iniuste interpellasset 16_ :
ribus ipse liber bomo se idoriiare faciat. Et si ser-
vum _cuiuslibet absque aliqua cbnpfobatione con-
prehenderil, ipse servus aut ad aquam -ferventemaut
ad aliud iudiciuin se idoniare faciat.
6,- Si aliquis Saxo caballosin sua messe invenerit-,
, ,6 l'_ Deliis vero bersonis, quae longe palatiie
pt ipsos caballosinde ducere pro suo damno ad con- quasi in via remaneant expeclantes seniore siinm,
probandun. voluerit, si quis liber homo hoc ei con- et depraedationes.fecerint, comes aut min' ter ekis
tradixeril aut aliquod malum pro 10hocei " fecerit,, -quicquid conlra legem fecerint, al)sque ul a excu-
tripla . conpositione-secundum legem et secundum l salionecmendare-faeianl. Si vero deiriiusltia con-
, ev.am 12contraeumemendare studeat, et insuper hau-- . tendere volueririt, constringat, aul velini v lhblint,
. nura dominicum solvat, etmanum perdat proeoquodi ut iustitiam facianl-?Si vero quisquam 18i sua su-
inoboediensfuitcontrapraeceptumdomniimperaioris,, perbia adeo conienderil, ul ibidem inteff ctas sit,
. quod ipse pro pace statuereiussit. Si servus hoc fe-- . incompositus iaceat; et. neque senior ncqu propin-
cerit, secundum suam"legemomnia in triplum re-- . quus eius pro hoc nullam faidam portet, aui commb-
-slituat, et disciplinaecorporali subiaceat. tionem faciat; et si fecerit, nobis et -popul nostavf
C inimicus annoletur. •• :
VARIANTESLECTIONES. [
"^ seri-elipsuminuadiare ei studeat V ,Vn. Est. s itaAnsegisus Y. Vn. Esi.
* ~ s M.; reliquihcist. ~. oc capvt
anterius anleceditin Fl. q. in eadem (scilicetexpeditione) F. Vn. messemput annonam V. Vn. etc.
' usurpauerit erf. ' s *
p. h. re desuritiocOrasVA.
10deesl Corb. " deeslCorb. damno A. Ansegis.]reliqui banno.
lS lic ai Corb.
12.eouamcorr. euuam, et supraid est le»em\Corb. ita correxi; c dd.-Si q.
14p. in eadem V. Vn.p. in eadem expeditione __._•.. I6 interpellala Vt. Vn. E. ed. 16i. el si iurare
-non praesumpserit ipsum sacramenluniA. addit. el si iurare non1praesumpserit, XV sol. comp nal Fl.
" hoc caput deestin A. FL et Lond. edidit exEst M. '~
quiquam V. quiriq;- Yn.

rENCYCLICA AD ARCHIEPISCOPOS DE DOCTRINA.

; — ii
(Hanc encyclicam videsi* inter epistolas Caroli Magni, Patrologice lomo XCYIII;
-
dilberti.
.vero responsum in appendice ad easdem epistolas, tomo eodem.) !

CAPITULARE BONONIENSE (Octobr.).

.i
.Editum est anno 811 post d. vn Idus Oct., quo Carolus annum regni -ik\ inierat, Bononia. ubi, inhardo
. in Annalibus leste, classem recens conslructam inspieiebat. A Baluzioex codicibus Palatino bibl. ralican_e
et S. VincentiiMetteusisvulgatuni, jam auctoritate codicumParisiensium 1. bibliotheca.reg. n. i 95, et 2.
bibl: ejusdem inter Suppl.'latina n. 75, emendalum suoque anno res.ilulum iterum edimus.
CArlTULA QUAEDbMNUS IMPERATOR CONSTITUIT
BONO- D buerit unde illam jsummam persolvat, se elipsuhi
NIAE,QUAE ESTINLITTORE MARIS, ANNOREGNlSUI pro "wadioin servitium 3 principis tradat, onec per
ii, MENSE OCTOBRIO, INDICTIONE 5 •.
tempora ipse bannus ab eo fiat persolulus. Et tunc
1. Quicumque liber homo in hostem banriitus iterfimad statum libertalis suae revertalur. Et si ille
4
fuerii, ei venire contempserit,plenuih heribarinuma, homo qui se propter heribannum in seniti m tra-
id esi solidbs sexaginta, persolvat, aut si'non ba- didit,' in Illo seryiiioi defunclus fuerit. heredes
- . _ VARIANTESLECTIONES, ! .-
1 YI. 2. et Baluze ; falso.. ~ heirbammm1. constanter.lieribannum secuiidunilegemFrancorum conponat
"id
esl sol. 60 persolvat. V- Yn. E. if- "! servitiuin' iisque servi.ium
' deest 1.' \servitium wsfjrHe
' ervilium
deest 1.", - '. ["'-.' , .
5J7 CODEX DIPLOMATICUS.—. CAPITULARIA;— AN. 812.. S5|
eius hereditatem quae ad eius pertinent a non A 8- Consti-Utnmcst, ut secundum antiquam. cpn_.
perdant, nec liberlalem, nec de ipso beribanno olte suetudinem praeparalio ad 3 hpsteffifaciendam indi-
noxii fiant.'; - ' f~ , ••'•. caretur.etseryar.etur, id est, victualia de riiarca ad
' -2 '."TJ.'nonper
aliquam oecasionem,-necde wacta^ tres menses et arma alque.vestimenta ad dimidium
necdescara.nee dewarda h, necpro heribergare ' a, annum; quodtamen ita observari placuit, ut his qui
neque pro alio banrio, heribannum comis exactare" de Reno ad Ligerem pergunt, .de Ligere initium via-
praesumat, nlsi missus noster prius heribannum ad tus ~. sui.conputetur. His vero qui de Ligere ad Rer
partem nostram recipiat, eteisuam.iertiam partem num iter faciunt, de Reno -trium mensium, viclualia.
esinde per iussionem nostrani donet 3. Ipse.vero babenda esse dicatur 10.Qui autemlrans Renum sunt..
heribanhum non exacletur neque interris neque.in et pe.r Saxoniam pergunt, <ad Albiam11- marcarn
mancipiis, sed in auro et argento, palleis. adque ar- esse sciant. Et qui tr.ans Ligerem manentj.atque.ln
mis, et animalibus atque peccoribus, sive talibus Spania proficisci debent, montes- Pirinaeos marcarn
speeiebus * quae ad ulilitatem pertinent. sibi esse cognoscant.
- 5. Quicumquehomo nostros honores habens in os-
non 9. Quicumque liber homo. inventus fueritannp
fem bannitus fuerit, et ad condictum placitum
c ve- T,praesente cum seniore.suoin hpsfe non fuisse, plenum
venerit, quod diebus po.st placitum condictum
carne heribannum pefsolvere cogatur. JGtsi.seniorvelco.-
ni§se_Eonprbbatus fuerit °, lot diebus abstineat.a 12eundem
mis illius eum domi "dimiserit,ipse pro eo
etvino.. -
vel Jbannumpersolvat; et totlieribanni hab eo exigantur;
i .
_. .Quicumque absque licentiam permissione
factum quod « homines domi dimisit. Etquia nos annoprae-.
prlncipis de hosle. reversus fuerit, quod duos homincs quos domi
Franci- 6 herisliz dicunt, volumus ulantiqua consti-. sente unicuique seniorum
•dimitierei.con.cessimus,"iUos vqlumus ut missjs.no.-
tutio,-ideslcapilaUs sentei_tia,.ergaillumpunjendum
. -stris.osten.dant, .quiahisque tanlummodo heribannura
custodiatur. _ ...
5. Quicumque ex his qui beneficiuni principis concedimus. ,
habent, parem suum contra hostes communes I0.-6onstitutumest, utnullus episcopus, aut ab-
in exercitu pergenlem dimiserit, et cum eb iie bas, aut abbatissa, vel quislibet rector autcusios
vel stare noluerit, Ihonorem. suum et beneficium aecclesiae, bruniam-.vel gladium sine nostrp per-
perdat. .' . misso cuilibet homini extraneo aut dareaui venun,-
6. Ut in hosie nemo parem suum vel. quemlibet dave_praesuinat,. nisi. tantum vasallis suis. Et, si
alterum hominem bibere roget. Et quicumque in evenerit, -ut in qualibet ecclesia vel in saricto iocp
cxercitii hebrius a inventus fuerlt^ ita excomniunice- C
plures.brunias, habeat •quam ,ad homiues rectores
tur, ut in bibendo sola aana ulatur,, ' qupusquelmale
" " eiusdem ecclesiae sufficiant, tunc principem idem'"
fecisse cognoscat. - - • .
tl rector ecclesiae interroget , quid de his fiefi .
7. De vasalUs dpminicis qui. adhuc inlra casarii debeat. ' . _ ". -
serviunt, et tamen. beneficia habere- noscuntur',
statutum est, ut quicumqup ex-eis cum domno impe- .11-. Ut quandocunque navigiuin mittere ,volumus,
ipsi seniores in ipsis navigibus pergant, el u ad hoc
ratore domiremanserint, vasallos suos casatos secuan
non retiueant, sed cuni comitem cuhis pagenses. sunt sint praeparati.
Ire permittat.. _
" -
. -YARL4KTESLECTIONES. . ,
1 K. c. 128. V. Vn.E. Mur. deest in 2 heir bare 1. 8"doneci. * utilis spe-
M.Langoo. apud reliquis.
cTalibus1. • " deesti. " codex Weissenaugiensisin Alamannia monaslerii ~ legit : franci ei alamanni hereslk.
' beneficia.non habent C. sadinh. 1. victus 2 10denospatur % 1Uibi?m
IVeissenaugiensis A nsegisi. '" "
H..fals~o,.ut patet. ls deesl l. 181desl 1. 2."' "adadi.
'.. • NO.T__E; ,
- a I~.e., quaead h. e. p. D d 7.e.,.eDi'ius.
- «-J. e., custodia. - . e 1. e., quoi.
• e I. e., Jjuot. -

CAPITULARE AQUlSGRANENSE,(Aa. 812)._

A Baluzio ex Codd. S. Vincenlii Mettensiset Palatino bibl-..Yatic. edilum, a nobis denuo ope lCodicis
bibl. regia.-P__risiensislnterSuppi.-Lalina, n. 75,"et Codicmncapi.ularia Langobardica continentium'-sciiicet
Atobrosiani et.reliquorum, tum et Angegisi,estreeognitum. _ , -
ITEMCAPITULA QUAE - PRO lUSTITHSIS_?RAPATRIAMqupboriaememoriae domnus
" ' . " . - FACIENDIS' Pippinus rex obiit, et
CONSTITUT_LSUNT;' ' nos regnare.cbepimus, causae vel litesinter partes l
-1;. Determin.ocausarum et liiium statuim.us, ut ex factae atque exbrtae .discutianlur,- et congruo- silji.
"
•: . . . : , . JYARIANTESLEC.TlONES.
*J-ViAriscftisus
; codex1, et Bahaius par.cs'. -
 559 B. CAROLl MAGNIOPP. PARS T. SECTIO PRIMA. 5*3
judicio terminentur. Prius vero, id est ante obitumi A'scire possemusquaulum eliam de nostra 8 i uniusr
praedicti domni Pippini regis causae cpmmissae, velI cuiusque legatione habeamus.,
omnino non moveantur, vel salvae usque ad interro- 8. Yolumuspropler iustitias auae usque odp d&
gationem nbstram reserventur.- parte comitum remanserunt, nuatuor tantu mensi-
2. Ut episcppi, abbates, comites, et polentiores; bus in anno missi nostri legationes nostras ex rceant,
quique, si causaminter sehabuerint, ac se pacifi- in hiemelanuario,! lri verno_Aprili, in aesta e Iulio,
care noluerint, ad nostram iubeantur venire praesen- in autumno Oclobrio.. Celeris,vero mensib s,unus-_
liam, neque illorum contenlio aliubi diiudicetur *, quisquecomitumplacitosuo habeat et iustitia faciat...
neque propler boc paUperum et minus polentiu.m, Mlssi aulem noslri quater inamio mense uno 8 et in.
iustitiae remaneant. Neque a comes palatii nostri[ quatuor locis.habeanl placita sua cum illis co litibus,
potentiores causassine nostra iussione finire praesu- quibus congruum fu.erit ut. ad eum locum possifil
mat, sedtantum ad pauperum et minus potenlium 3 convepire. | , .
iustitias faeiendas.sibi sciat esse vacandum. 9. Ut quicquid ille missus in illo"missati alitef
5. Ut quandocumquetestes ad rem quamlibct dis- factum invenerit quam nbstra sit iussio, -no soluni
cutiendam quaerendi atque eligendi sxmt, a misso illud emendare iubeat, sed etiam ad nos ipsa rem,
noslro et comite incuius ministerio de rebus quali- qualiler ab eo invent|3iest, deferat.
huseumque agendum est,*laleseligantur, quales op-, 10. Ut missinostriCensos nostros perquir nt diii-.
timi in ipso pago inveniri possunt.Et non liceal litir^ genter, undeeumqueanliquitusvenireadparte lregis..
gatores per praemia l falsos testes adducere, sicu.t sOlebant..Simililer el "freda.E.t nobis renunci nt, ut
actenus fieri solebant. nos ordinemus,.quidide his in futurum fieri ebeat..
i. Ut nullus honio in placito cenlenarii, nequead. 11.. Ut de rebus unde censum ad parte regis.
mortem neque ad libertatem suam amittendam, aut exire solebat, si ad aiiquam ecclesiam tradit sunt,
ad res reddendas vel mancipia, iudicelur;' sed isla aut tradantur propriis heredibus, apt qui eas etinue-.:
aut in praesentia cbmitis vel missornm nostrorum rii, vel illum censum persolvat..
12., Ut unusquisquemissorum nostforum i placi-.
iudicentur"._ " to suo nolum faciat
cpmitibus qui ad eius issali-
5. Ut missi nostri diUgenlerinquiranl et, descri- cum
pertinent, ul in illis mensibus quibus ill lega-:
bere faciant unusquisquein missatico, quid unusquis- tionemsiiamnon exercel, conveniantinter se t com-
q.ie de beneficiohabeat, vel puot,homines.casatos in munia placita faciaiii. tam ad latrones dislrin endos,,
ipso beneiicio." - qnam ad celeras iustftias faciendas.,
C
6.. Quomodoeadem beneficia condricta sunt, aut 15.. Ut missi nostrjipopulum noslrum ifer m no-.
quis. de beneficiosuo alodem comparavit vel struxit. bis fidelitatem promitterefaciant secundum ousue-.
7. Ut non splum beneficia.episcoporum,,abbatum, tudinem iamdudumordinatam. Et ipsi ape ant et.
abbaiissarum, atque cemilum, sive vassallorum nos,- interpraeienlur illis hpminibus,p."ualiteripsu sacra-
trorum 6 , sed etiam nostri fisci.describantur', ut inenlum et fidelitatem crga nos servare dehea l. -'
' ' '
VARIANTESLECTIONES..
1ita correxi, eodex diuideretur corr. finialur. " s N. ullus c. n. %p. nt in omnibus cau is pro.
p.. -Ansegis.
illis rationem reddere possint. Mnr. c. i~5.K. M. absquecodicumauctoritate.. hita codd. Langob. et nsegi-.
._._;plurima 1 et B., { codd. legum Langobard. aiterum capitulum de centenariisexhibent, quod infr daturi
sumus._ Guestrorumi. 7drinbreve,ut__..ise0.s.. 8«uhstanlia«ci.ice.;noslro Ansegis._ *voxtupera 'ec.ai...

BENEFICIORUM FISCORUMQUE REGALIUM DESCRIBENDORUM FORMUL_E.

Qum imperator anno 807 capite septimo capitularis Aquensis pr_ecepisset,ut missi dominicibenefi ia tam.
ecclesiastica quam alia per totum imperium suum inbreviarent, anno812 cap.. 7, capilularis proxim supe-.
vioris,ut _,non solumbeneficia episcoporum, abbalum, abbatissarum atque comitum sive vassalloru siio-
riim, sed etiam fis.ciregalesdescribereritur,t constituit 8. Quodut ex voto atque eodem per universu impe-.
rium modo fieret, fbrmulis i opuscrat, ad instructionem missorum comparatis..Partem earum servaitno.
bis co.dexbibl. ducalis Guelferbytana. inter Helmsladienses n.. 2o4 insignis, sseeuloixineunte in me ratfa
solito longiori exaratus, undeprlmum ab Eckharto in Commentariis deFraricia .Orientalit. H, p.._9 2-910,
deinde a Brunsio in libro Beytrdge zu den deutschen Rethien des Mitielalters, p.. 57-79, editas, ja terlio,
. N,OT_a:. • - .-l I • - . . - .
» Bonamonasteriorumvelecclesiarura nbnnulla-' D illivs, etc nominispmissi rocononnunquama ibitis,
rum, necessitate aliqua exigente, jam antea descripta' palct. Descriptionis ipsius, jam deperditse,ff gmen-
luerunt, e. g. anno 787, per missosCaroli bonamo- tum exstare videlur.in polyptico monasterii ossa-
liasteriiFontaneUensis(Monum.Germ.il, 290); Alcui- tensis apud Baluzium t. II, col.. 1587-91.Pol 'pticus
nojubentebonamonasterii S. MartiniTuronensis. abbati_eSanctiGermaniParisiensis,Irriiinonis uihoc
1 Formulas esse, prseeipue ex senlentiis ' «•et sie' an.Sl^abbatiferegimensuscepitnomineclaru ,docu-
castera breviare debes, et sic caelerade talibusrebus menliimseviCarolinipreliosissimummoxquevridoc-
breviare debes. Item abbreviandum depeculiis, ct lissin.iGuerardoperallucemvisurum, multop olixior
sic de cacteris omnibusprteteritis et pr_esentibus vel est, qnam qui iornmljarumnostrarura pra^cepis cou-
reliquis numerabis,» lum ex vocibusillet W/o,illud gruerttt i
541. CODEXDIPLOMATICUS.--CAPITULARIA. •-Aa. .812. 548-,
diligentis^ime a nobis descriptaf.prodeunt. Caeterum quanta formularii pars in fragmenlo nostro, exsfet, •_
delerminare nbn licet, cum quaierniones libri anteriores undecim perisse numerus 12 qualernioni supersiiti
inscriplus indicet. Relicta sunt exempla inbreviandorum eplscopatuum; monasteriprum, fiscoriiiriqueffe-'
galiuni, scilicet nars .descriptionis episcopatus Augustani, Tecensiohominumprecatoriorumet benefieiario- .-
ruiu monaslerii Weissenburgensis,_atque,descriptioAsnapii, Treolae aliorumquetrium fiscorum regalium. ,
De "commeniatoribusidem. quod ia capitulari subsequenii observandum venit .
. .' non pefgit, "diiosannos imi-tonem [vervicem] A. __ cas sericeas - auro et margaritis paratas 4'efaUas
' -4. Orarii" 2.. Plumalium fcse-
optimum i,"iritertio vero anno de annona"modios4;_' __ericea&4._CorporaIes
Item- _fe eodem.. rico indutuml.rDe libris:Iibef eptatieuffif Moysi,
' Tnvefiimusiri irisula
quae Staphifiseie 1anuncupa- el liber Iosuae, el liber iudicum, et Ruth, et iibri'
lur, ecclesiam inlionofe:sancti 2 Michaelis cons.ru- regum-4, et libri paralippomenon 2 iriuno voluiriine :
'
ctam, in qua repperimns altare auro.argefitoque para-' Uber psalmorum Davit, etliber parabulfeSalomonis,
lum b !_. Capsas. * reliquiafum deaurafas et cuiri etliber ecclesiaslaes, et.liber canticum cariticprtimv
gemmis vitreis. et cristalliriis ornatas 5, cuprinam et libersapientiae,-et liber Iesn filii Sirach, et Iiber
per loca deauralam 1. Crucem reliquiarufii parvulam Iob,'et liber Tobi, et liber Iuoith, et liber Hester, et
cum clave lammiuis argenteis -deauratam 1; aliam libri duoMacbabeorumin uno volumine-: •libriT2.'
- v..ro-crucem
parvamreliquiarum auro vilroque fabri- prophetarum et libri Hesdrae duo -in uno volufi-ine:"
catain 1; aUam ver.o^crucemmaiorem auro argen- liberactuumapostolorum, etliber epistolarumPauli,
_<*qtieparal-im eum gemmis vilreis T. Pendet, "super , et libri 7-epislolarum canonicariiifi,.et liber apbCa- '
i.dem altare corona argentea-per loea deaurala 4 1, lipsifi,.in uno volumhie; liber lectionarius,-tabtdas
pe.-sa.is libras 2, el in medio iilius pendil crux pafva lamminrs cuprinis deauralis habens paralas-1, liber-
euprh.a deaurala 1 et pomum cristallinuiri i ; et in''.B.omeliarum''divcrsorumaucloruml, liberbeati<Jre-
cadem corona per girum pendent ordines margarila-' gorii quadraginta omeliarum i,libri sacramento"ri___i
ruin diversis coloribus 55.~Est ibide argento ifiunl- 5, librilectionarii 2,liber canonumexcerplus-l, l-Ojer-
dato c sobdrS. Habentur ihi - inaures aurei i, pen-:: exposilio psalmorum sine auctore 1,- liber quattuor
santes denarios 17.. Sunt ibi calices argentei -2, quo~ euaugeliorum velustus 1, libri antefonarii'2,-libec
rumunus de foris sculplus etdeauratus pensetpari- commentariiilieronimiin Matheum 1, iiberregule
ter cum palena sua"soiidos 50, alter vero de.foris safictiBenedicti l..Est ibi de vitro duae tirie E plene;'
sci.lpius eldeauratus pensel pariter cum paienasua de plumbo tabule 5, etunamassa, et calamil70;-
solidos 15. Offerlorium argenteum 1, pensautem faldonem ad sedendum ir
solidos 6., Bustam d cum cuperculo argenteam ad Item unde supra. lnvenimus in eodeni loco cur-
timiama portandum1, pensanterii solidos 6. Aliam lem et casam indominicatam h, cum ceteris aedificiis"
buslam argenteam pensantem solidos 5. ad praefatam ecclesiam respicientem.. Pertinent- ad~
-Tnvenimusibi turabulum argenteum per lpca deau- eandem curlem. de terra arabili iurnales 74.0; de
ralum 1, peusanleinsolidos 50. Alium etiam turabu- pratis, unde colligi possunt de foeno carradas, 6 010. T
lum ^prinum anliquum -1. Ampullam cuprinam i, De annona nihil repperimus, excepto qubddedimus'"
aliam ampuUamslagneam 1. Urceum cum aquama- ^' prpvendariis i-carradas 50; quTsunt prpyendati us-
nile cuprinnm T. OUamyitreammagnam l.-Ampullas: que ad missam sancti Iohannis, et sunt 72. De-bracfei
vitreas parvulas cum balsamo 2. Pendent super eari- modii 12. Caballum B domitum 1, boves 26, vaccas
dem ecclesiam signa bona 2, liabentes in funibus 20, taurfim 1, animalia minora 61, vitulos 5,"ver-
circulos cuprinos deauralos 2. Inveiimus ibi planetas "vices87, agnellos 14, hircos 17, caprasSS, hedicu-
castaneas 2, de lana factam et tin.ctam 1. Dalmati- los 12,-pPrcos 40, porcellos 50, aucas 65, -pullos50,'
cam 1, siricam 1, albas 7..Amictus i. Fanones lineosi vasa apium 17. De lardo baceones K 20 pariter cum'
serico paratos ad offerendumad altare 15...Pallia ad! minuliis' 1, unctos'm 27, verrem occisumct suspei».
altaria induenda 8. Pallia de lana s facta et tincta ad sum 1,' formaticos n 40.-De mellesicclus dimidius ;>
altare induendum 2. Pallia linea lincta 2..Lintea- debuliro sicli 2, de-sale modii-5, de sapone sicli 5.
mina serico parata ad aUaria vestienda 20.. Manh Culcita cum plumatiis 5, caldaria aerea .5, ferre^
" "
- ' YARIANTESLECTIONES.. '- -
1 lectio propter rasuram penultimae litterae haud salisdislincta, staphinseie apparet;- staphinseo restitueii-
dutn videlur; Eccardus
~ staphinsere ~~ ediderat, \<juodJBrunsius sermvit. a sca cod.„,' 3 capsa c._ * deaur.a c_
8 la cod. para c^ carrad. cod. dedriius cod. e cababaliuin cod._ _, .
.
'
NOT_E-
a Insuia Statteisee, m episcopatu Augustano, in suseet liber Rnlh. Eccard-. :
qua Benedictoburanimonasierii conditor Landfridus B Vasagrandia." • ->• <
asceterium in honore &. Michaelis archangeli con- t-In usum domini (hie ecclesite) redactam.
slrnxefat. Monum. Boi.cavn, 85.. - '-- . >-Pr_ebendariis._-
• 1 Id*estornatum." j-Germ. .Ha/z,;.uridecerevisiafit-.
' • '
- c Tdest monetalo.. - - "k Perria porcina, Anglice bacon.
4 Arcula, pyxis..' • -- " - 1 Inteslina, pfiarimen\imw._\\.wQapudBruns."
e Pulvinar.* '. -. m AdepSj-sc/imo.*,;an vasa modiiujictit" <
' "- Casei. " . --'" -
Heptateuch-ts me libri quinque Moysis,liber Jo-
 '
6$5 -ii. CAROLIMAGNIOPP. PARS I. SECTIO PRIMA." ' 544>"
vefb ,6,' gramacula **5, luniinare ferreum i, linas A de illa ecclesia quae est consfructa in villa Hessi-
fefro ligatas 17,' falces 10, falciculas 17, dolaturas 7,' heim 3, et curii casa dominicata mansos veslii s ser-
secures .7,«oriahircina 10, pelles. vervicinas " 26, viles 4, et de vineis picturas » 5 : el e contr rece-
sggenam ad piseandum l.Est ibi genitium i, in quo pit illam ecclesiam in villa Unkenstein, etcu n casa'
suntfeminae 24; in quo repperimus sarciles c 5, dominlcata mansoS vestitos serviles 6, de vin is pl-
cuni iasciolis 4.,,-etcamisiles ,5. Est ibi moUna 1; cturas5, deprata ad carra20; in eavero. l tione,
reddit annis singuiis modios 12. - ut id.ipsum, quod tradidit, diebus vitae suae labeat^
Respiciunt ad eandem curtem mansi ingenuiles.* m preeariam.
vesliti -25 .*.- Ex his sunt 6, quorum. reddit unus- Motwinus et uxor eius similiter tradider nt.ad
quisque annis singulis de annoi.a modios 14, friskin- ipsum jnonasterium in villa HessUiaiml in ip pago
guas4, de linp ad pisam e seigam 1, pmios .2, ova 10, cum casa dominicata mansos vestitos servite 6, de-
de semente lini sexlariuml, de lenticulissextarium yineis picturas, 5, de prata ad carradas i'; et e
1, operatur annis singulis ebdomades 5, arat iur- contra receperunt in ipsa vUIa cum casa dom nicata .
nales 5, secafde foeno in prato dominico carradas 1, mansos yeslitos sejrviles6, de yineis pictura ,7, de
~
et introducit; scaram facit. Ceterorum verosunt prala.ad carradas
' IS.
'
arat R
6, quor-uniunusquisque annis singulis iurnales2, Unrokhabet in ipso pago s.imililer in pracariam
seminat.et introducit: secat inprato dominieo car- in villa illa mansum yeslilum 1, serviles abs s 2, de
radas 5, et illas- introducit; operatur ebdomadas 2;, vineapictural, de prata ad carradas20, dieb s vitae
dant inter duos in boste bovem 1. Quando in Iioslem suae.
non pergunt, equital, quocumque illi praecipilur. •Birnibo pfesbiter trpdidit ad ipsum nionas erium-
Et sunt mansi 5, qui dant annis singulis boves 2. in.ipso pago in rilla Franconadal ecclesiam 1, t cum,
Aequitat quocumque illi praecipitur. Et sunt mansi casa dominicata niansos vestilos serviles 7,,d vineis
4, jquorum arat unusquisque annis singulis iurnales picturas 5, de praia ad carradas 20; et e- onlra-
9,- seminat et introducit; secat in pralo dominieo recegit iu ipso pago in villa Marisga.mansoss rviles
carradas 5, et illud introducil. Operalur.in anno absos 5, de vineis pielura 1, de prata ad c -radas-
ebdomadas 6, scaram facit ad vinum ducendum, fi-. 20.- ..
matde terra dominica iurnalem 1,. de ligno donat . SimilitertradiditGomoldusadipsummonas erium-
carradas 10..Etesjurius mansus, qurarat aimis sin- -iu ipsp. pago in villa nuncupanle Wisa, cun i casa
gulis iurnales 9, seminat et inlroducit; seeat de. dominicata mansos serviles vestitos 5, de vineis.
foeno in prato dominico carradas 5, et illas intro- picturas 5, de prala ad carradas 20: el e con ra re-
ducit, scaram facit, parafredum donat. Qperatur in cepit in^ipsa villa cum casa dominicata man s ver-
anno septimanas 5. Serviles veromansi vestiti 19. slitos serv-iles", 4, de vineis picluras 2.
(Juorum reddit unusquisque annis singulis friskin- - Graolfns clericus tradidil ad ipsum monas erium
gaffi^l, pullos 5, ova 10,,nutrit porcellos dominicos in ipso pago, in villa Ulacum casa dominicat man-
4;, arat dimidiam araturam :-operatur in ebdomada sos vestitos-serviles!5, de vineis picluras 4; etecon-
5: dies, scaram faciat, parafredum donat. Uxorvero tra.recepit in ipso pago in villa illa cum casa domi-
illius fecit camisilem 1 et garcilem-1., Conficif bra- nicata mansos yeslilos seryiles.5, de vineis p' turas.
cem et cpquit pauem. quinque; et sic cetera breviare debes..
. Restant enim de ipso episeopatu curtes-7 de qui-.
bus-hic breviatum non est; sed in summa. tolum -De berieficiariis,qui det eodem monasterio
' habere -
bet' tcium-
'-
videntur. _
contineturr Hab.et.quippe .-summa Augustensis epi- '
Habet Hunbeflus iri beneficium in pago W rma-
, scopatus mansos ingenuilesvestitos-1006, absos e 55,
cifise, in villa nuncupante Wanesheim cum ca.sa do-
servilesvero^eslitos_421, absos45. Inter ingenniles. minicata mansos veslitos' serviles 6,
aulem et-serviles vestitos 1427, absos 80.Explicit. ingenuii .s ve-
ad carradas 20, de vineis
De_illis clericis et laicis, qui illorum-proprietates stitos 2, absos 4, de pl-ata
donaverunt ad .mgnasterium-,quod vocatur Wizun- P picturas 6, et silvam [communem; et iri ipsi viUa
burch,"et e contra receperunt ad usum fructuarium. habet Eriduricus beneficium.
Hartwic presbiter tradidit ad ipsum mouasterium Bs-Idrih Uabet beneficium in ipso pago in vllla
supradiclum _iu pago ^Vormacinse t medietatem nuncupante Ula,cum casa dominicata mansosvistifos
- ' VARIANTESLECTIONES.
1 uernicinas cod. ~ XXIHI1. s hessicbeim 1. ' hessichaim i.
"
NOT__E. . . -
a Gramaculum et cramaculus, Galhce cremaillere, * Ciiltoraus non contraditi. _ I
est instr.umenltim.ferreum suprafocum suspensum, h .Ex-*_ocishujus, pagi infra memoratis apndLa-
cui caldaria appendunlur. meium in descriptione ejus (Acta Palalinfi,..., I) oc-
*>Gyn_eceum,femiriarum cubiculum. . Unkenstein,- p. 247, Hessibaim,, p .246,
« Paiini lanei ieviorisspecies,sergeynlgodicta.ECC. cur-nint,
Franconadal et Marisga, p. 245,.Waneslieim, hodie
d Ingenuis hominibus contradiii .culloribus non Wonshaim, p. 279, Alaseiiza, hodie.Alsens, 280,
racui; besetzie freilmfen, Lorenzenvillare, hodie Lorzweiler, p. 267.. - -
»' Gyiifeccum. -' t T-eiTsc_..od"us,
- Germ. sthaarwerk.
 345 CODEXDiPLDMATICUS.— CAPITULARIA.— AN. 812. TM
seryiles 5,-absbs 4, de prata ad carf adas 50, de vi- i-Aqiia repperimus-.-Avena modios 450, faba modium,
neis%pjctufas5, ffiblino 1, et.silvamconimunem. 1','pisos ifiodios 12. De molinis 5; modios ,800 ad
Babet Gerbeitus iri ipso pago ifi villa iUa benefi- i- minofem mensuram ; dedit 3"prebendariis, modios
cium cum casa.domifaicata^ihansos sefvfles absps5,. 240,-reUquarepperimus. De cambis i i, modios 650
de vineispicturas5. . •-'-. • -ad"minoremmensuram. De
pontibus 2, sale-modips
Meginhartus habet In beneficiuriiTn ipso pago inn 60^ et solidos2.- Deortis 4, solidosli.Mel.modios 5;.
, viUaAlasenza cum casa doffiiriicata mansos vestitoss de censu liulyrum .inodium-1; lartum de praeterito
serviles 2, "absos5, de pf ata ad carradas 15, de vi-- arino baccbnes 10, novos-baccones 200 ,cum-minucia
neispictufami, molifiuni 1, et silvam coimnuneffi. etunctis; formaticos de anno prcsenli-pensas 45. De.
Habet Herigis inipsopago innerieficium in villai - peculio.iumenta maiora capita 51, de arino.tertio 5,
-
illa mansbs vestitbs servUes 4, absum 1; de vfneiss de prelerito 7, de presenli 7,- poledros bimos-10;-
"
pictufas 2. arinotinos 8; emissarios 5, boves it5; asinos 2,-vac-
Waliheri habet iri benelicium in ipso pago in viUa i cas cum vitulis 50, iuvencos 20, vitulos annotinos.
iila cam easa dominicata mansbs yestitos serviles 6,, 58, tauros 5, porcos m.aiores 260, porcellos 100,
de vineispictfiras 6, de prala ad carradas 6;, et inierr verres 5, verviCes cum a^nis 150, agnos. annotinos
Lorenzenvillare et Hepfanheim "et Windlfesheimi B 200, arietes 120; eapras cum-hedis 50, hedos anno-
mansos vestitos serviles 2,- absos 2. Etliabet-ipse _ linos 50,-hircos 5, aucas 50, pullos 80, pavones 22.-
Waltheri inpago Spirinse iri viUa Tatastata eccle- Deeoquo supra. Item de mansionilibus,quae ad-
siam 1 cum casa dominicata, mansos vestitos inge--- supra scriptum mansum aspiciunt. In Grisione villa
nuiles 4, serviles vestilos 10, -absum 1, de' vineis3 invenimus mansioniles dominicatas, ubi-habet scu-
picturas 5, deprata ad carradas.20. Et sic cetera de. ras5, etcurtem sepe circumdatam. Habet ibi or-
lalibus rebus breviare debes. lum 1, cum arboribus^ aucas 1.0, ai_anles,8, pullos
Item adbreyiandum de peculiis. - .;: 50. - .-
De ministerio illius maioris vel°ceterorum. Ifi alia villa. Bepperimus-mansionilesdbminicatas,
- Irivenimusin Asnapio h -fisco dominico salam re- et curlem sepe munitam, et inffa scuras 5, vinea-
galem ex lapide factam oplime, eameras 5;" solariis> arripennem 1; ortum "cum arboribus 1, aucas-15,-
tbtam'casam circumdatarii, cum-pisilibus.<•11; infra pullos 20. - - - • . ,
ceUariurii1; porticus 2, alias casas-infra curtem ex; - lri villa illa mansioniles dominicatas *. Habet scu-
ligno faclas"17 cum totidem cameris et ceteris-ap-,, ras .2, spicarium 1, ortum 1, curtem sepe bene mu^-
"
pendiciis bene eonpositisj-slabolum 1, coquinam 1, P nilahu- ... •*' T
^ . Item uridesupra. Mensuram modiorum-etsestario-
pistrinum 1, spicaria -2, scuras 5.- Curtem tunimo 4
strenue fimniiam, cum porta lapidea, el desuper.'_ rum ita inveriimus; sicut et in palatio.-Ministeriale»-
solarium addispensandum. Curliculam -similiter tu- nbn invenimus, .aurifices, neque argentarios, ferra-
nimo interclausam, ordinabiliter dispositam, diversi- rios,neque ad venandum, neque in reliquis obsequiis-
que generis plaritat.amarborum. Vestimenta : lectum De herbis hortulanis quas fepperimus, id est lilium,
parandum 1, drappos ad discum el.paranduni; loa- costum, mentam, petresUum, rutam, apium,-libesti-
clamf 1. UlensiUa..concas aereas.2,.poculares 2? cum, salviam, satureiam,-_savinam,porrum, alia, ta-
calderas aereas ferrea 1, .sariagifiem 1, gramaUum -naziiam, menlastram, coUandrum,,scalonias, cepas,
~~ 2,
1, andedam 1, farum 1, secures'2, doiatoriairi 1, eaules; ravacaules, vittbnicam -K De arbpribus : pi-
terebros. 2, asciam 1, scalprum.l,. runcinam } 1,-- xarios, pomarios, mispilarios, persieariosr avelana-
planam i.I, falces 2, falciculas 2, pallas ferro para- rios,- nucarioSj-morarios, cotoniarios.-...
tas 2. Utensilia lignea ad ministrandum sufiicienter. - Repperimus m iUofisco dominico, domuffiregalem.
De conlaboratu : spelta vetus.de anno praeterito exterius bx lapide,- ct-interius.ex ligno-bene con-
corbes.90, .quae possunt fieri".de'farinapensas.450, struclam; cairiefas 2-, solaria 2. Alias casas, infra
ordeum modios 100. Presenti anno fuerunt speltae .jc*curtem ex ligno faetas-8;.pisile cum camera 1, -ordi-
corbes 110; _.eminavit ex ipsis corbes 60,, reliqua nabiUter constructum;, stabolum .1. Coquina.-etpi-
repperimus : frumenti modii 100 ;• seminavit 60, strinum in-unum tenentur, Spicaria quinque, grar
reUqua repperimus :"sigilis l modii 98, seminavit' necas 5..Curtem tunimo circumdatam, desuperqpe
totidem; ordeo modii 1800 seminavii 11'00s, reU"-' spinis -muriitam, cum porta lignea. .Habet-desuper
_ . . . YARlANTES LECTIONES.- _ , .,.-..• . -
lsigU.- !"u. ccod.-.?Ded c^quod ita.legendum essepatet;' cf.Cqpit^de Vitiisc 51. * masionii dbmb..c,.
. - NOT_E. ..-''•'". ",,.
B HodieDanstat v. Lameu "deser;pagl Spirensis, . s, Sustentaculum ferreum ligni combureutis. "
in-ActisPalal. hist-.,l.IU,.p. 251. ..h Plariamajor.. - , ... - '.
b Situs ejus ignotus esl; Eccardus, pfo Gennapio i- Germ. JwieL" -"
ad Mosam habe* - i Domris' cerevisise. couficiendae vendendasque -
-c Gynceceis. , . Cod. habet.camb; guod. si cambqnibus.crimBrunsia
A Sepe. erit.
e" Mensa. ,-..'. s et.Anton. legas, decampis explicandum
k Vettonicam;-vocum explicalionem v. infra a_i
~ -'
Maoua ang.^ iowei.' - c^pitulare de villis capr70«' • : - • •
 547 B. CAROLI MAfJNIOPP. PARS 1. SECTIO.PRIMA 548
solarium. Curticulam similiter lunimo lnlerclusam. A 7, emissanos vel tmraones 2, boves 24,'vacc s jeum
Pomerium contiguum, diversi generis arborum ne- vitulis 6, afia animalia 5, porcos maiores 90, -rfiino-
morosum. Infra, vivarium cum piscibus 1; hortum res 70, vervices cum agnis 159, anniculos-20 ,'"mul-'
bene compositum i. Yestimenta : le.clum paranduni tonesj... capras. cuni hedis 20, anniculos 16, hifcos
1,-drappos an discum parandum 1, toaclam 1. Uten- 5, aucas. 10
silia _'concas aereas 2, pocularem 1, baccimim 1, Repperimus in illo fisco domifiicodoriium galem
caldarla aerea 2, ferreum 1, sartagmem 1, crama- ex ligno ordinabiliter constructam, cameram 1, cel-
lium 1, andedam 1, farum li, securem 1, dolaturarii larium 1, stabolum I, mansiones 5., spicaria 2, co-
l,.terebros2, scalprum2!, asciam", runcinam3l, quinam.i, pistrinum 1, scuras 5. Curtem uriimo
planam 1, falce 2, falcicolas 5, fussoria 2, palas clr.cumdalamet desuper sepe mmiita. Ortum diversi
ferro paratas 2 ;>utensilia lignea sufficienter. Conla- generis insertum arbjoribus. Porlas iigneas 2. Yi-
boralu : spella velus de anno preterito cprbes 80,- varia cum piscibus 5. Utensilia : concas a eas 2,
quae possunt fieri de farina pensas 400; de anno, poculares aereos 2, cramaliuml,. andeduml palel-
praesenli spelta corbes 90, quae possunl fieri pensas Iaml,securem 1, dplaturam i, terebrum , scal-: '
45Q; Ordeo novello ad servitium modios 700, ad pruml, palam ferro paralam; utensilia lign a suffi-
sementem modios 600, Lardum vetus de anno prele- B.cienter.. Yestimenla : lectum paraluin 1,, cu itam 1,
rito baccones 80, novo.de nutrimine baccones 100, plumacium 1, linteos 2, mantile 1,,-mapnam1, toa-
cum minutia et unctis, de censu baccones 150 cum clam l^ De conlaboralu : spelta.vetus de an 0 prae-
minucia-et unctis : sunl simul baccones 550. For- terilo corbes 20, uride possunt fieri farina pensas.
niatieos pensas 24. IDO; presenti anno fueruni spella corbes 50 semi-
De peculioi lumenia maiora, capita 79, pultrcUas navil corbem unumj, reliqua reppefimus. Ordeo
trinias 24,. bimas 12, annotinas.15, .peledros bimos modios 800, seminavlt modios.400,.reliqua epperi.-
6, annotinos -12, emissarios vel burdones 4, boves mus. Lardum velus de praeterito anno b ccones
26,.asinos 2, vaccas cum vitulis 50, tauros 5, alia 200; jiovello de nutiimine baccones 50,,cu minu-
animalia 10, porcos maiores 150, iriinores 100, ver- cia etunctis;. de censu baccones, 80, cum ninucia
bices cum-agnis 80, agnps anniculos 58, multones . etunciis.
88, capras cum hedis 15, anniculos 6, hircos 6, De peculio. lumenta maiora capita tanlu ; pu--
vasa apium 50, aucas 40, anantes 6, pullos 100, trellas trimas tantas; bimas 10, anniculosll, pele-
pavones.8; - . - - dros de tertio anno. Jtantos; bimoslO, anni ulos 5,,
Invenimus in Ulo fisco dominico, casam regalem „ emissarios 2,boves tantos, vaccas eum vitulis tantas;
cumcameris 2 tolidemque-caminatis,. cellarium ,1, iuvencos 8, vitulos lanniculos-5,. taurum 1 -porcos.
porlicus -2, curticulam inierclusam cum, tunimo maiores 150, minores 100, verbices cum ag ris 150,.
strenuemunitam; infra cameras-2, cum totidem pi- agnos anniculos muUones100, capras um he-
200^
silibus, mansionesfeminarumS; capellam cx lapide dis.50, anniculos 90, hircos 10, aucas 20, an nles 4--
bene _.onstructam; alias -intra curtem casas UgnCaa
Invenimus iu Treola fisco dominico, casa domi,
2, spicaria 4; horrea 2,-stabolum 1, coquinam-1, fiicalamfcx
pislrinum 1; curterii sepe munitam cum portis ligneis. totidem lapidb optime faetam,camaras 2; cum
% et desuper solaria. Leclum paratum 1, drappos. caminatis, porticum 1, cellarium 1,- orcolar
ad discum paraudum-V toaclam 1. Utensilia : con- rium 4,. mansiones virorum ex-ligno faelas , sola-
cum alia -tecla ex maceria ,. spica-
ririm. pisile 1;
cas.aereas.2, poculares-i, caldaria aerea.2, ferreum
securem rium l^ seuras 2, curlem muro cireumdat m cunr
1, pateUam1, 1, dolaturamT, terebrum 1, ex lapide facla. Vcstiifienta :. culcita i, plu-
sGaiprum1, plauam 1; utensilia lignea ad ministran- porta rium 1,
dum sufiicienter. Conlaboratu : spelta yelus de anno macium 1,a lectarium 1, linteum i, copert h 1, atellam
bariealem i. Utensilia : ferreolum
praeterito corbes 20, quae possunt fieri farina pen- blumbeam i. De vineis
sas 100. .Praesenti anno fuerunt de spelta corbes deminicis, vino inbd os 750-;
Ddecensumodios500. Canabis libras2.
20; seminavit cx ipsis corbes 10, reliqua repperi-
mus. Sigilis mbdios 160^ -seminayit 100, reliqua De herbis hartulanis. Id estcostum, me tam, If-
. repperimus. Ordeo modios450; seminavit 500, reli- vesticum, apium, beias, lUium, abrotanum","taneza-
qua repperimus. Avena modios 200, seminavit toti- tum, salviam, satureiam, neptam, savina , scla-
dem. Lardum vetus de praeterito anno baccones-60; reiam, solsequia, mentastram, vittonicam, acrimo-
noveUode nutrimine baccones 50, cum minucia et nia, malvas, mismajvas 4, caulas , cerfoU m, co-
uuclis; de censu baccouesl5, cum minucia et un- riafidrum, porrum, cepas, scalpnias, brittolo , aUa
ctis. Sunt simul baccones lantos. Dearboribus.Pirarios diversi generis,pom rios di-
Depeculioz-Iumenta, maiora, <.apita44; putfellas versi generis, mispilarios, persicarios, nucar os, pru-
IrimaslO, bimasi2, anniculos 15jTpoledrosbimos narios, avelanarios,morarios; coioniarios, ce isarios.,
VARIANTESLECTIONES.
niuta c^lossa. * bursa gto$sa,- 3 noil glossd. 4jf/ossa.-,idest altea quod dicitur ibischa.
'" ' •" -NOTJE
.
* Pannus scamno sternendo. i> Vas.vinarium ferro Ugatum.
 5_49 CODEXDD?L05IATICUS.>-CAPITULARIA.— A....81.-. 5SO»'
Haecest summa de siipradictisvillis. . A-.tantas; frumentum vetus, et.sic de celeris omnibus,'
Sunt in summa : spelta vetus de praeterilo anno praeteritis et praesentibus vel reliquis numerabis. -
corbestantos, unde possunt fieri de-farina pensas

CAPITULARE DE VILLIS IMPERIALIBUS (An. 812).

-Qnpitutarehoc,ulinco.diceHelmstadiensi, jamGnelferbytano, formulas descripiionis beneficiorum fisco-

rumque regalium excipit, ita hocpotissimum loco sistere visum est. Cui accedit, quod in eapitulari anni
sequeritis capp. 10,"18 et 19 aliqua iri capitulari nostro statuta generaliter promulgata legimus. Editioneiri
nostramad fidem codicisunici exegimus. Anteriores fuerun.t-HermanniConririgii(An. 1647, post LeOnisRI
eptsiolas, in4°), etquseinde fluxerunt Baluziana utraque et Georgischii (In Corpore juris Germ.), Eckharti
multo.emendatior,etBrunsii, qui in libro supra memorato (Beitrage, etc.)'amplum Kinderlingii commenta- .
rii.iri adjecit."Inler commentatores Heumann, Tresenreuler (Diss. Altorfii 1758, 4°),Ress. et Antori. (Iri
Geschicliteder deustcheri-Lahdwirthschaft,pag. 177-245) excellunt. Textus scribentis
op.ere-Germ".
stalim velpaulo post, aliquotin locis correctus est; priofem lectionemnumerus lindicat. - manu,vel
. INCIPITCA.PI_;ilL_LRE DE VILLISVELCURTIS IHPE- B fidelem hbmincm transmittat ad hanc caiisain pro-,
JRIALIBUS. videndam
i. Volumus uf villae noslrae , quas ad opus 6. Yblumus ut-iudices nostri decimam ex omni
nostrum serviendiinslitutas habemus, sub inlegritale conlaboratu pleniter-donent ad ecclesias quae sunt
partibus nostris deserviant, et non aliis homiriibus. in nostris fiscis, et ad aiterius ecclesiam nbslra de-
2. Ut familianostra bene conservata sit;ela nemi- eima data non fiat, riisiubi antiquiius inslitutum fjjit.
ne in pauperlate missa. Et non aliFcleriei habeant ipsas"6 ecclesias, n.isino-
5. Ut iion praesumant iudices nostram famiiiam stri aut de famHia.aut de capella iiostra.
bieoruifi serviliuml ponere, nori corvadas, non ma- 7. Ut unusquisqub iudex suum serviiium plenitef
leria cedere, nec aliud opus sibi facere cogant;et perficiat, sicut ei fueril denunliatufni Et si necessi.
neque ulla dona ab ipsis accipiant, fion caballuin, tas evenerit mioA plus sefvire debeat, tunc con-
non novem, non vaccam, non porcum, ndn berbi- pulare faciat,' si servitium debeaf mriltiplicare ve!
- '
rion nec aliam ,
' cerfi, pofcellum, nori'agnellum, no.ctes.
causam,nisibuticulas et ortum, poma, pullosj-etova. '8. Ut iudices nostri vineas reciplanl nostf as,' quate
4. Si familia nosfra partibus npstris aliquam Te- de eorfim sunt ministerio. et bene eas faciant, et,
cerit fraudem de lalrocinio aut alio neglectb, iUud'" ipsum vinum in bona mitlanf vascula, et diligenler
in caput conponat; de reliquo-vero prb lege recipiat praevidere faciant, quod millo modo naufragalum-
disciplinamvapulando; nisi tafitum pfoliomicidib et sit. Aliudvero vinum'', peculiafe conparando emere-,
incen_.io,unde frauda a exire potest. Ad reliquos faciant, unde villas dominicascondirigere possint.Et
5ulemhominesiustitiam-eorum, qualem'habueriist, quandoquidem plus de ipso vino conparatum fuerit
reddere studeant, sicut lex est. Proffauda s vero quodad villasnostras condirigendum -miltendi opus.
nostra. ut diximus, fariiUiavapuletur. Franci autem sit, nobis innotescat, ut nos commendemus-gualiter
qui in fiscis aut villis noslris 3 commanent, quic- nostra fuerit exindevolunias. -Cippaticosb enim de.
quid"comifiiserint, secundum legem eorum emen- vineis fiostfis ad opus nostrum mittere faciarit.Gensa
dare studeant; et quod pro-frauda dederint, ad" devillis'nostris qui vinum. debeijt, in cellaria no^..
. opus nostrum veniat, id est in peculio -aut in -alip. stra 8 mitlat..
' ' "' -
praetro.. 9. Yfilumusu' unusquisque iudex:in-suo ministe-.
- 5. Quando]udiees nOstrijlabores nostros facere rio-mensuram modiorum,sextariorum, et situlas pee
debent, seminare, "aut arare, messes colligere, fe- sextaria octo,-et corborum eo tenore habeant, sicufe
num secare,'aut vindeamiare, unusquisque in tem-. et in palalio babemus,
' "
pore laboris ad unumquemque locum praevideat ac --• 10."-Utmaiores nostrietforestarU, pbtedrarii, cellera
insiituere faciat -quomodo factum sit," ut bene sal- rii, deeani, lelonarii, vel ceterl ministeriales rega~*
va-4 sint. SI intra patriam non-fuerit, -efin quate feciant, et sogales.d donentde mansiseorum :"pr<>
loco iudex-vemre non pptuerit,. -missuni bofium de manuopera vero eorum ministeflabenepraeyideant.'
famUianostra, aut alium- homlnem Iiene creditfim, Et qualiscumque maiof habuerit berieficium, surim
causas nostras-providendi "dirigat, qualiter ad pro-: vicarium miltere Taciat,,qualiter et mariuopera et
fectum veniant; et judex, diligenter praevideat,. ut eeterum servilium.pro. eo adimplere debeat.
'
VARIANTESLECTIONES. -
1 seruiuium1, * fauda coct. ~ supra linea additum * salue i.. ° proujdendo 1. c suj>za Hnea, dik
8 " '
sctiptum. 'alio.u. uinp 1.. cellario nostro 1 ,
'. • - "- * - : ISOTM. - • -
* Id est freda, fredurii. . "
ner' vices portant.
i>GaU.,cepde vigne. Germ., wemfecliser. Pprcbs...
Qm juribus coirimunitatisgaHdent,ejusque on«ra
S5i••: B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO PRIMA. - 552
11. -Ut-nullus iudex"amansionaticos ~~ad suum".A Et ubi antea non fueruni, et modo esse poss t, no-
"- ' ' '
opus>, nec-ad suos-canes, super homines nostros" viterfiant. !
atque in forestes nullatenus prendanl. 2_~_~. Coronas <•deracemis, qui vineasha uerint,
12. Ul nullus iudexobsidem-nostrumin villa nostra -non minus tres aut-qualtuor habeanf.
commendare faciat. . -25. In unaquaeque villa nostra. habeant "udices
•
15. Ut equos emissarios, id est waraniones",bene vaccaritias, porcarilias, berbicaritias, cap ritias,
praevideant, et nullatenus eos in uno loco diu stare hircaritias, quantumjplus poluerint, et nu atenus
permiitant, ne forte pro hoc pereat.' Et si aliq _fis sinehoc esse debent. Et insuper habeant vac s iilo-
taiis esl, quod bpnus non sit, aut veieranus sii, si rum servitium perficiendumcommendatas pe servos
vero mortuus fuerii; nobis nuntiare facianf tompore noslros; qualiterproservilioad.dominieum o usvac-
congruo, antequam ' tempus veniat, ut inter iumenta caritias vel cafrucas jnullo modo minoratae int. Et
mitti debeant.- , • _ habeant quando, servierint ad canes "dandu , boves
"14.Ut iumenla nostra bene custodiant, et pole- cloppos d non languidos, et vaccas sive, c allos,
'
dros ad tempus segregent. Et si pultrellae mulii- non scabiosos, aut alia peccora non languiaa Et ut
plicatae fuerint, separatae fiant; et gregem per se .diximus, pro hoc vaccarilias vel carrucas 6 n mi-
exifide adunare faciant. R norent.
15. Ut poledros ~ nostros missa sancti Martini.hie- '24. Quicquid adidiscumnostrum daredebe , unris-
malead palatium pmnimodis habeant. quisque iudex in sua habeat plebio', qualit r bona
"16. YoIumus,ut quicquid nos aut regina unicuique et optima atque bene' sludiose et nilide om ia _.int
iudici ordinaverimus, aut ministeriales nostri, si- conpo..ita, quicquid dederint, Et unusquis 2 ha-
nescalcus, "etbullicularius de verbo nostro aut regi- beat de annona pastos e per singulos dies a suum
nae, ipsis iudicibus ordinaverit, ad eundem placitum, servitium, ad mensam nostram quando serv' rit; et
sicut eis iristitulum fuerit, implelum habeant. Et reliqua dispensa simUiterin omnibus bona t, lam
quJcumqueper neglegentiam dimiserit, a potuse farina.quam et peculium.
abstineat postquam ei nunliatum fueril, usque dum 25. De pastioue riutem Kal. Septemb. ind' are fa-
in praeseritia nostra aut reginae veniat, et a nobis ciant, si fuerit an non. _ .
liceritiam quaerat absolvendi. Et si iudex in exef- 26. Maiores vero [amplius in iriinisterio on ha-
citu, aut in wacta, seu in ambasiato, vel aliubi fue- beant.nisiquantum in una die circumire, a t previ.
rit, et iunioribus eius aliquid prdinatum fuerit, et dere potuerinl. | - ,
non coupleverints, tunc ipsi .pedestres ad palatium p 27. Casae uostrae Indesinenter foca et wa tasha--
veniant, et a polu vel carne se abstineant, interim heant, ita ut salvae sint., Et quando missi vel legatio
quod raiiones deducaint, propler quod boc dimise- ad palatium veniunt vel redeunt, nullomodo i curles
runt; et tuncrecipiant senteniiam, arit in dorso, aut domiiiicas mansionaticas prendant, nisi. sp cialiler
quomodo* nobis vel reginae placucrit. iussio nostra aut reginae fuerit. Et comes de uo mi--
"17, Qaanlascumque viUasunusquisque in miriiste- nislerio, velhomines illi qui-antiquiius cons eti fue-
rio habuerit, tantos habeat deputatos homines, qui runt missos aut legationes soniare {, ita modo
apes ad.noslrum opus praevideant. inantea, et de parveritiis, et omnia eis necessa ia, so-
.18. Ul adfarinariasnoslras pullos et aueas habeant lito 8 more soniare faciant, qualiter bene hono-
iuxta qualilalem farinarii, vel uuantuni melius po- rifice ad palatium veriire, yel redire possint.
tuerint, ,28. Yolumus utper annos singulos. intra uadra-
19; Ad scuras nostras in villis capitaneis pullos; gesima, dominica iri palmis, quae Osanna diciiur,.
habeantnon minus 100, et aucas non minus 50. AdI iuxta ordinationem noslram. argentum d nosiro
mansioniles vero pullos habeant non minus 50, aucasi. laboralu,; posiquam cognoverimus de~ p aesenli
non minus quam 12. anno quantum sit nostra- iaboratio, deferr 9 slur
20. Unusquisque iudex ffucta semper habundanter: D deanl, , . ; '
.
faciat omnianno ad curtem yenire.;'excepto.visita- 29. De clamatoribus ex hominibus-nostri . unusr.
liones eorum per vic.estres, aut qua.ltuorseu amplius. quisqueiudex.praevideat, ut, non-sit eis ne sse ve-
dirigant. , . ... nire_adnos proclamare, etdies quos servir -deoet,
21.Yivarios in curtes nostras unusquisque ~~, iudex: perneglegeniiam noridimillat perdere._Ets habue-
ubi anlea fuerunl habeat; et si augeri potest, augeat. rit servus nostef -.forinsechs iuslilias ad. queren-
VARIAOTESLECTIONES. |
1 putrelle cod. s puledros 1. 8 conplacuerint cod. 4 ~~ ~~
~ quod correxi.- quomo c. usquisquer cod. car-
rugas 1. 7 habet c. habeat cod. 9
solotb 1. " deferendum 1.
"" ' " ' ' '"'"''
W1M. '. ."'"-..
« Nullus judex bominibus noslris onus sibi suis- d Claudos,id est nec claudos nec languido .
que vel animaiibus suis mansionein praebendi im--' «Yico. Videetcjap. 42, et Murat. SS. T.527.
ponat. Anlon
" potestate interpretatur. ... "" '
J>Locus, ubi minislris reipul)lic_effiansio prfe- Couviviaduo. j .
betur. . '' s Cnrare, gall. soigner.' _ .
« Id est cauponas, corona exposita conspicuae^ -"!"'" •
 5S5 CGDEr"DlPLOMATICUS_— CAPITULARIA.— AN. 812. 354
dumSiiiagislereius cum bmfii intentione decertet A _. ces, s"i eorum'porcbs ad "sagifiandurii In silvafii
aut hoifiihes
pro eius iustilia: Et si aliquo lbco miriime .eafii acei- ifos'_ra_ri~riiiseririti.velmaiores nosiri,
pere valuerit s, t-amen ipso servo nostfo pro hbc eorrim,'ipsl pf imi illam .decimaiYtdonent ad ^cxefri-
fatigare non permitlat, sed riiaglsler eius per se- plurri boniim proferendum ,'qualiter iii postmodum
metipsum autsuum missum hbe nobis nolum fatfere ceteri homines lllorum decimam pleniter, ' perspl-
' ' ' '
studeat. -. .. -- - veril °, .••,;. " ,.
SO.Yolumus ufide.servire debent adopus no- '57. Ut campos et "cultufas riostras bene conpb-'
strum, exomni conlaboratu eorufii servi._u.fiisegre- nant, ef prala nosira ad tempus cfistodiant
garefaciant; etunde carra iri hosteni carigafe-. de- 58. Ulaucas pastas, efpullospstos ad-opusno-
bent, similiter Segregent, tam per "domosquam strum semper quando. sefvife debent, '
aut ad nos"
'
et per paslores, et sciant quantum ad hoc niit- _ 'trarismitlere sufileienter babeant. .
Tunt. -
" , ' ' 59. Yoluraus, ut pulloset bva quos servienfes
• 51.-Ut boc
quod ariprovendarios vel genitias a dare vcl fiiansuarii"feddu'ntper,..sifigUlos.an"nos,recipea^e
debent, simili modp unoquoque anno separare fa- debearit; et quando non sefvierint, Ipsbs ^en ndare
ciant; et tempore oportuno pleniter donent,et no- faciant. . „ :-, > J • ,' -_,
bis dicere' sciafif, -qualitef inde faciunt, vel unde ^I 40. Ut unusquisque iudex per villas noslras siiigu-
exit. "-'"'•- lares etlehas h, pavones, fasianos, enecas \ co-
- 52:
Utunusquisque iudexpraevideat, quoinpdq se- luriibas, perdices, 'turtures , pro " dignitatis
• - - - -'
causa
mentcmbonumet optihmm.seffiper deconparatu 4 vel pmnimbdis seniper habeant. •
~
aliunde hab&at. 41. Ut aedificia intra cur.esnostras,'veT'sepcs'_ii
55. Post ista omnia segregafa et seminata atque c.ircuitu -befie sint; custoditae, ef stabula^vel co-
10 seu torcularia, sludios"e
peracta, quicquid reliquum fuerit exmde de s,onmi quinae, atque pistrina'
.conlaboratu usquead verbum nostrum salvetur, qua-, praeparatae fiant; quateniis" ibidein • condigrie nii--
ferius secundumiussionem noslram, aut yenundetvr nisteriales-nostri ofiicia eorum-bcifenitide peragere
aut reservetur -?.,' ' - • - ;' • "- ; C •_'
possint.
54. Omninopfaevidendum est cum omni diligen- - 42. Ut unaquaeque villairitra camefam,lecl:aria,
tia, ut quicquid manibusTaborayerint, aut fecerint, culcitas, plumatio.s''l; batiinias , drnppbs,' ad"dis-
id esf lardum,-siccarhen *>sulcia <-_,niusaltus d, vi- cum,bancales,Tasa aerea, ptuihbea, ferrea, lignea,
num, acetum^moratume, vinum coctum, garum, i si- andedos, catenas, cramaculbs, dolaturas"ll, secures,
nape, fbfmaticiiin,"bulirum, braclos, cervisas, me-_. __ id-est cuniadas j, tcrebros , id est tara'dro"s,-scal-
dum, mel, ceraifi,farinam, omnia cum summo nitore pros, vel omnia utensilia- ibidem habeanf ,>ita iit
sfntfactavelparata. . non sit necesse, aliubi -hocquaerere ls,autconimoda-
55. Yolumusut deberbicibus crassis spccia s 'fiat, re. Et feframenta quod. in hostem ducunt,in eoniifi
sicul et de porcis;. et_insuper habeant boves sjgina- habeant plebio.qualite'rrbona sint; et-iterum ijuarido
tos i_i imaquaeque yilla non- mirius, quam duos, reverluntur in camerainiltarilur»<. • •"' .'-
aut ibidem ad socciand.um 8-aut ad nps deducen- . .45..Adgenitianostra; slcutinstitutuniest,opefaad
dum. ; tempus. dare faciafit, id est- lintun;' lanam",'waisdo -l!',
56. Ut silvaevel forestesinostrae_benesint' custo- vermiculo l, warentia, pectinos laninas ltr,, car-
ditae; et ubi lpcfis fuerit ad. stirpandum-, ^stirpare dones, saponem, unctumj vascula, vel reliqua^minu-
faciant, etcampos.de, silva .increscere npn.pe.rmit- tiaquaeibidem.necessaria.sunt.- - : '• . •-=-
tant;.et.ubi sUvae.debeut esse,, non eas-permittant 44. De quadragesimale. duae.partes- adserritium
nhnis capulare atque.-daninare-; et feramina nosira nostrnmveniant per singulpsannps,iamde legufiiini-
intra forestesbene custodiant; similiter^acceptores ' bus quamque'ct.de-;piscato, seu Tormalico*buiirum,
et spefvarios ad nostrum profectum praevideant; et mel, sinape,.acetp,milippanicie^heibufas-siceas-vel
Cerisanostra exinde .diligenter pxaclent. El' i,udi- virides, radices, napos-insuper, et. cerairi-*7i'--veT;sa-
' '
.-"- - . ; -• '-''- •'" VARIANTESLECTTONES-;''.' '. .'T^'" .'*. '_! , „"/.\'V
.- !_-cbrr. cod. 's ualuerint' 1. 3'caregare 1. * i. r \ re p-dditum.
5 spcja 1. adquirendum
- 8-sociandum. 1, 9,persoluant 1. ." pistrinial. -'-*plumatias-4.
coriparata -'" addiiupi."
dolaturlas i: ls queqiiere
:"
adfecto xecact. "' mittuntur.1. -15 ' lapunas 1. 16panitio 1. -' "ceteral. ,--...-. -'._.:.-.;.
. '. . . ...,,'. _- "'NOT_E.', :<-' , "--' >-- •'-.•>,-:'..
Id estgynsecea.- •"•_-• >- • D quod nonnullis aliis vicibus in simili casu pbni'dici..
h_Carnesfunio"siccate.
" '' • ' • . __..-*'' " Sed htec.ratio rion sufficit,- cuifi *etin aliis casibiis
, c"Aut'sa_cilia. - '• .'" _ ' interpimctio necessaria desit.-Quod yero. senteniiani
-' dGaro"recens salecbndila.' •'-' , '"--! attinet, etlehas ab ifiterpretibus pro cygnis habiium,
e Vinum moris confeclum. , -.' . •' • nectamefi-magis probatum est, quam Brunsii sen-
i Polionis genus,fermentaium. , lenlia lehas hic diciprofrc^/id.s, cujus^rci.exemr.
<s •Adeps*saginandd"paraia.'" *.,
_ plrim Carbli tempore frusira quinras. -. . - . >
h Conringius, Eccardus et eonim vesiigia secuti 1 Anates.-
-
inlerpretes etleltaslegerunt; Brunsiusei lehas sepa- i Gall. coigtiee, Germ'..spitzhauen....
- "'•'" ---' . -, -
ravit, eo quod et sensum meliorem efficere^sibivi- k'Gla"stum. •'-•'
Ueretur, et qufa punclum anle etlehas nou habea.ur, 1 Anton., lana rubra.
 •
»|(JK B. CAROLI MAGNIOPP- PARS I. SECT-IOPRIMA.. , 556
ponematquecetera minutia; et quodreliquum fue- A 55, Ut unusquisque iudex praey^deat,.qual tcr ho
rit, nobis, per breyem, sicut supra diximus, inno- miriesnostri de eorum ministerio latronesvel lalefici
tescant, etnullatenus hoc penriittant S sicut usque nullo modo esse possint.
nunc fecerunt; quia per illas duas parles volumus 54. Ut uffusquisque iudex praeyideat, q atenus
familia nostraad eorum opus bene laboret, et per
cognoscere de illa tertia quae remansit. -
45. Ut unusquisqueiudex in suo ministerio bonos niercatavacando non!eat.
habeat artifices,,id est fabros ferrarios, et aurifices, 55. Yolumusulquiequid adnostrum opus iudices
vel argentarios , sutores, tornatores, carpenfarios, dederifit, vel servierint, aut scqueslraverint, in uno
scutarios, piscatofes, aucipites, idest aucellatores, breve conscribi faciant,. et quicquid dispens verint,
saponarios, siceratores,, id est qul cervisam vel po- in alio; et qfiod reliquum irierit, nobis per. revem
malium, sive piratium, vel aUud quodcumque li- innolescani. j
56. Ui
quamen ad bibendum aptum fuerit, facere. sciant^ unusquisque iudex ih eorum mi isterio
pistbres, qui siinilam ad opus nostrum facianf_ re-• frequentius audientias tcneat, et iuslitiam fa iat,-et
liatores, qulreiiafacerebene sciant, tamad- venan- praevideat quaiiter recte famiUaefiostrae yiv nt.
dbm quam ad piscandum, sive ad aves Capiendum, 57. Si aliquis ex servis nostris ^uper ma istram
necnon et reliquos minisferiales quos ad numerafi-• "8 suum nobis de, causa nostra aliquid veUet icere,
diim Ibngum est. vias ei ad rios venienclinbn eontradicat. Et ' iudex
.46.Ut Iucos nostros, quos vulgus brogilos-vocal, cognoyerit quod iunibres iliius adversus eum ad pa-
bene custpdire faciant, et ad lempus semper emen-_ latiuni proclamando venire yelint, tunc ips iudex
conlra eosrationes deducendiad palatium ve ire,fa-^
dent, et nullatenus exspeclent-, jit neeesse sil at
novo rcaetlificare. Similiterfaciantet de omni aedi-. cial, qualiter eorumlproclamatio in amihus nostris
ficio. fastidium non generet. Et _sicvolumus cog scere,
filfum ex necessitate an ex occansionevenian .
,. 47. U.tvenatores noslri,et Talcenarn, vel reliqui1 58. Quando calelli npslri iudicibus cpm endati
ministeriales, qui nobis in palalio adsidue-deser- fersriril.de suo eos riulriat, aut iuriibribussui id esi
s
riunt, consilium in villis noslris habeant, secun- maiorHmset decanis, vel ceUerariis.ipsos cp men-
dum quod nps aut regina per lilteras nostras iusse- dare faciat,
quatenus de Ulorumcausa eos b e nu-
rimus, quando ad aliquam ulilitatera nostram s
eos trirefaciant; nisi.forlbiussionostra, aut rep aefue-
e t
miserimus, aut sinisc.al_is, butieulariusden.pstro' rit, ut in villa nostra
eis facere jiexnostro ^os"nutfiant. t tunc
yerbo aliquid praeceperint. ipse iudex hominein kdTioc,opus miftat, qu ipsos
48. Ut torculariain villis nostris benesintprae- - C ( bene nutriat;' et segregel unde nutmnt-iE, t nori
parata. Et hoe praevideanl iudices, ut- vindemia i sit illi homini cotidie necessitas ad scuras rec rfere.
nostra. nullus pedibus . praemere praesiimat,- sed. i_ 59. Unusquisque iudex quando servierit, p r sin-
omnia nitida et bonesta sint. gulos dies darefaciat de cera libras 5, de apone
. _49. Ut-genitianostrabene sint ordinata, Idest, dee sextaria 8; et super hoc ad festivitatem safi ti An-
casis, pislis, teguriis, id cst screonis a, et sepes bo- dreae; ubicumquecumfamilia nostra fuerimu , dare
nas in circuitu habeant, ct porlas firmas, qualiterr studeat de cera libras 6 ; simililer mediante q adra-
opera nostra bene peragere valeant. gesima.
50. Ut unusquisque iudex praevideat, quanti po- 60. Nequaquamde potentioribus hominibus ifiaio-
ledri in uno stabuto stare debeant, et quantipole-:-- res fiant, sed de-medibcribusqui fidelesisint.
drarii cum ipsis csse possint. Et ipsi poledrarii quiii 61. Ut unusquisque-iudex quando servierit suos
liberisunt, et-inipso ministerio beneficia habuerint,,, bracios ad palatium ducere faciat; el siftral -\ niarit
de iUorumvivant heneficiis. Similiter «t fiscalini qui,i magislri, qui-cervisamjbonamibidemfacerede eant.
' mansas "
habuerint, inde vivanU.Et^quihoc nfin ha-- 62. Ut unusquisque!iudex.per singulbs.an os ex
buerit, de dominica accipiatprovendam. -U omni conlaboratione'fiostra,.quaniscrimbubu quos
L5i. Praevideat unusquisque iudex, ut sementia no-- bubulcinoslri servantj quid de mansis qrii ar e de^
stra nullatenuspravi homines subtusterram vel aliubi ii -. bent, quid de sogalibus, quid de censis, quid e fida
abscondere possint, et propter hoc messis rariorfiat.i. facta, vel freda, quidde feraminibusin-Iores is no-
Similitef et de aUis maleficiis iUpspraevideant, nee slris sine uostro permisso capiis, qfiid de d yersis
aiiquandofacere possint. conpcsilionibiis; quid|de moliriis,quid de fore tibus,
52. Yolumus ut de fiscalis, vel servis nostris, sive e quid de campis \ quidjde pontibus vel navibus; quid
de ingenuisqui per fiscosaut villas nostras.comma-, i-, de Iiberishominibuset centenis qui partibus fi i no-
nent,, diversishominibusplenam et integram,qualem n slrr deserviuut; quid Ide mercatis; quid de y neis;
habuerint, reddereTaciantiustitiam. quid de illis qui .vinuinsolvunt; quid de fenb quid
' -
VARIANTESLECTIONES. j
• *
11. e. praelermittant. "uilias nostras i. squantum? 4 legendum esse videtur cambis. V. supra (CoU
546,«». 4).' ' , '• "/,'"• "
'. NOT_E. | . '_ .
(a Gamer«esubterranese,Gall.escrenesel ecr<Agnes in Campania et BurgundiaJ - -
 ____? <_ODEi DIPLOSIATICUS.— CAPITULARIA.—' AK, 812. 558
dehgnariis,etfaeulis;_quid de.axllis, vel aliud ma-j A 66.-De caprisj et hircis, et -eorum eornua et pelli.
teriamen; qnid de proterariisa;quid'de legumini- 'bus, nobis raliones deducant, et per singulos annos
bus; quid demilie,et pafiigo; quid de lana, lino, vel, niusaltps crassos nobis ifideadducant.
.canava; quid de frfigibus arhorum; quid dp nucibiis,. ,67. De.mansis^bsiset mancipiis-adquisitis,-si ali-
maioribus vel minoribus;"quid de insitis ex diversis. quid super se habuerint quod non 'habeant ubi eos
afboribus; qiiidde hortis; quid de napibus; quid de ; collocarepbssiiit, nobisnufitiare faciant. ' " '
wiwariis l;' quid de eoriis; quid de _peJlibus;quid de -' ,'68.-Volumusut ionos lafficlos
-coni-bus,;quid. de melle et cefa; -qnid de-unclp, ~et,. quosinlioslem et d'ferf,o"Jigatos,-
•siu,-vel sapone; quid de morato, vino .«octo, -medo,- adpaiatiummittereposslnt, iuciices
'et ai.etoi.quid decervi'sa;de vinbnovO"«tTetere;:de' .coriis siiignli pfaeparatpsse"mper.Kabearit, jei buties"''ex
non-faciant- ';"-•,-;-•.
^annona nova-et vetere; quid_depullis.et oyis. velan-
69. DelunIsfoniniteiiippre;nobisai3nj.miieni,.qu<tii-
-seribus, id estaucas j quid de piscatoribus; de.fabris;
de sCutariis, vel sutoribus;'quidde _iuticisb,ct con- ._,-tos unusquisque.conpraehenderit, et ipsas pelies nobis
"iinis,' id est scririUs; qiiid de ior_-_sloribuS,;'vci"seUa-. praesentare faciant; Et in menseyMaioillos lupeltos
-
riis; de ferrariis c et scrobis, id est fossis ferrariciis,' perquirant.et conpraehferidant/tam,cum pulveref et
yel aliis,fossisj\ plumbaricijs;. qnid de tribulariis; .n hainis, quamque cum fossis et canibus,
•
quid de poleilr-is,et pultrellis; habuerint, omniase-" -_ 7.0.Volumus quod inhorto omnesliferbashabcapt,
posita dis_incta_^t prdinafa, ad, natiyitatem Domini lH est liliufii; 'fosas, fenigrecfim",cbslum, salviafii,
nobis riptum faciaut, ut. scire va_eamus,,quid ypl futam, abrolanum, cucumefes, pe'pones,'-'c"ucur]iiias,
quanlum de sifigulis rebus babeamus. . ^. fasioIum,'ciminum, ros marinum,'cafeiuin, cicer-fii-i
-65. De his, omnibus supradictis, nequaquam-iudi- italicum, squillarii, gladiolum,',dfagaiitea, ancsnm ,
cibus,nostris asperum videatur. si hoc requirimus,; eolb"quentida"s,"s6isequiani,'ameum,sttum, laciucjis,
quia yolumuspt et ipsi simili modo i.unio.ribus.eorum git, erucaalb'a,"'nasiurtium, parduria, pulediuni;"ofi-
omriia absque ulla indignaTionerCqriirere.studeant; satum,'_pelresilinum, apium," leiusticum, savitfam,.
" Snetum,
cfpmnia,quicquid-homo in doinosua. "vel in viilis fefiicolum,intiibaS, diptainnnmVsinaps, sa-
suis habere debel/iudices nostri m villis npstris h.a- tureiam, sisimbrium, mentam, mentastrufir, "lanaz-
"' -'
' tain';neptairi,febfeTugiam,_papavbr,belas,
beredebeanU . . _ yulglgina,
V64."Ut carra nostra quae in hostem pefgurit ba- hiismaivas, [ibischa,"Mest"alteas"3]-,,_fialvas, carvitas,
1
st rnae bene factae sini, et operculi bene sint, cum pasteriacasiadripias. blidas, ravacaulos', caulos; unio-
coriis «oopefli, et. ita sint tonsuii, ut.si necessifaS .neSi-"britlas,,porros,radices, ascalbnicas,"cepas, alin,
evenerll, aquas ad nafaridum, cum ipsa experisaquae {j \J- warenliam,-cafdories, fabas*n_aiofes,'pisbsniaufiscbs;-
intuE fuerit, tfansire flumiria"possirit, ut cbriafidrum,'cerfoUuni, Tactefldas-sclareiamfEtilla
riequaquam boflulanus habeat super dbmufiisuamTovisb.arbam.
aqua intus intrafe valeat, et berie salva causariostfa,
sicritdiximus, transire possil. Et -iioc volumus, u_t De arboribusvolumus qubdfiabeantpomariosdiversi
farinainunoquoque carroadspensam nostrammissa generis; pirafios' 'diversi-generis-,'pr_mafio"s'divcfsi
Dat, Jioi.est dubdecim'modia de farina; et iri quibus generis; sorbarios, mespUarios, casta__'earios,''pi_rsi-
vinum ducufil^-inodia 13 ad nbstrum modiummit- cSrios, diversi generis j"-Cotoniarios; avellanarios 7
tant";'et adunrimquotfquecarrurii scutumet lanceam, ' ahiandalarips, ifiorafiosv laufos, !plrib&,'ficus,"finca-
cucufurii, et arcuni habeant.' ' ' rios, ceresarios", diversi generfs. Malorum fioriiiiia:
65; GVpiscesde wiwariis npstfis venunderilur, et gosmaringa, gefoldinga; 'crevedella,'spiraiica, dulcia;
alii mittafitur in locum^itaulpisCessempef habeant; acriores; omnia servatoria s ; efsubito' comcssura;
lamen quandb' nosin villasnon venimus 7'iurie fiant primitiva*..-Perariciis sprvatofia^tfiurn el quartiim'
• ' -'".
ypnundati, et ipsos ad nostfutii geuus, dulciores/etcoccaofes, e-t"serbtiii'a.
' ' ' prbfecluni iudices " "
nostri cbnlucrarefaciant. Explicit cdpitulare•dominicutrii - _
..-,,.- .^ YARIANTESLECTIONES..; .- ' ._._/--,.-- =
1 uuiuuariis cod. cf.
cap. 65. ' distirictiohtcjam detela eH. 8 secunda manu adjecta.
" "
•_ -NOTJE. . . . .
R Vox obscura; Gangiiconjeetura
petranis ob sen* 0 cerlex.orrupta sunt;-mihi ita-IntelUgpnda widentur,
tentiarum.nexum admitti posse non ,videtur. Tresen- ut plrariorum- qui pifa^seryatoria ferant tria velqoa-
fefiter petariis a ypce"' peta legit;
" "Itaud inalev,
" , tubr.^enera; tum~dulciores et- cocciores ^t serotina,
*"'Cistamajor. ' ' *• - -"
. ...-". habenda esse exprimatur.
c Officinaferraria.
' """.-" -"'."-- . i Sbquuritur ._.loss-e--
d"Dblia." ' Hamedii, id sunt ponjuralo-
'-.-'" ' res,quos fios geidon-bWchmis. Melani,idsurit'propin-
- '*-<JaU.^onne'_.ft, dolium.; •' --
- ; qui; Solsaticum, id est abjecticium-; sblsativit,Idfest
'. f Veneno.''. '.--.':.'"" Leudus
« Quseperiiiemem durant. '' " abjectivit. ejus;jacel_finiius; id «st weregil^
i Sequentia- inleipretum - aciem-^xefcuerurit; -f "dus. Goncapulavit,id est concIUittTorlieo'-Liyorasset,;
id.est vulnerassef. :..-- - • :
-., _
559 -B. CAROLI.MAGNi.OPP. PARS I. 'SECTIQ _PRMA._ 5.60.

' CAPITULARE AQUIS<}RANENSE'(An.-813,r-A-u'g.:,-Sept.).

-.'Ggpiliilarishujus duplicis,'sive capitulofum 46 de causis"qu_e necessafiee.erarit ^Ecclesiaj-Dei-et populo

Christiago, mentioaem facit annalista Moissiaeensis^Morium:Germ., H), qup auetore mense Septe bri an-
ni 815 in.maximpproperum conventu prpmulgata srint, cum,tamen-.annalistaLaurissensis(Mon. 1 G., T, 121)
mensem Augustuni indicet. Pfioris pafiis editib nostra nitiiui : I. Cod. rcgio Parisiefisi inier Supp .latina,
niT6'4nis,ssec. ix; 2.G.'Paris. interSuppl. lau-fi. 75, s_ec.x;'5. edilipneBajluzii, qliiprimus lexsei- teniari-
tiquis- Cpdicibus mss., uiic-Palatinp-biblioihec_e..Yaticari_c, altero S;-Refi_igii[Rhemensis, terlib" S. incemii
Metterisis,' quarto PeirLPifhoei, quinfo Jacobi Sirmondi, sexto Philiberti de ia Mare,-.sena_oris .-Dvionen-
sis, septiinbNavarrico; i se*edi'dissefatetuf. Quos inler.S, Remigii«st ripsier.l.; YaticanpsAltera et.S.. "incentii
Metiensis eum nostro 2 congruunt; Codicem Sirmondi ribn alium a nostrb ijexistiniaverim. pafterri
primus Sirmpndus, l., H .Conciliqrum GalUsep. 525, ex Codd. S." Yincefitii "MettensiSet Codice" uodam
Gandavensi-edidefat; qii_eBairiziussub tifulo Cdpilula de confirmatione'constitutionumquas episcopi n syno-
dis auctoritate regiu nuper habitis coristiluerahtrepetiil...Nos ope .codicum ; i, Bibl. Palatinae in _raticano
n. 2§9, S-CC-ix,et 2. regiiP.arisiehsis inler -SuppLlat. n, 75 denuo fecognoyirims."Continetcanones oncUio-
ru_mhoc anno Mogqr.tiaci,Rhemis,-Turonis,.Cal.iUione,Arclati" celei)ralor-i-ri'Jquorum"coristitutiories,
- ' " - Eirihaf-
'- " "*'
do teste, ifi illo cofivefitu coram iriiperatore collat_etsunt. . |" <
DE.ANN'0DECIMO TERTIO *, %, 5. Uf iumenta ' pacem habearit similiter rier atinum '"
- -"
Karolus serenissimus. imp.eratoivAugustus,a Deo f6gTs. -'.;
coronatus, magnus ei pacifie.uS,cum episcppis, ab- "4. Utlii qiii berieficiumribslrum habent, beneii-
Batibus, cpmitibus, ducfbus, ^pmnibasque fidelibus lud imrieliorafe in omni' re studeanl. "'Er i riiissi
christianae ecclesiae, cum consensu epnsilibque con- nostri hoc sciant. { '-'"-."
slituit ex.a Tege Saliea, jRo.manaatque * Gundobada '5. UtMcarii rioslri vel'centenafii a ser;o regis
capilula ista in palaiio c Aquis,3 ut unusquisque fiJe- maficipiane emant. Et tfipsi vicarii de lie editate,
lis iuslit.ias 9 ita faceret.quae et ipse manu propria fofis he"r'edibus"'si exiiterit,'ad bpus noslrum ' recipia-
-
ftr-mavit.capilulaista. ut om.nes fideles riianu robo- . - tur, ne' iiludTraudetur.'
rare studuissent, . ,.-...-.,_-.. • ... tj. DehisquiaTittefarumconscriptloneing fiuifue-
, T.lUt episcopi cir.eumeantparrpchias,sibi commis- fint, si siriefradiiionet mortiii fuerint, heredit :
s ebruin
sas, eUbi inquirendi studiumliabeant deii.cestu,-de adopusnostrumrecipiatur.Neccomisnecvica iusillud
patricidiis, fratricidijs,' adulteriis, cenodpxiis,.=st sibisPcief,sedadopusnostrumrevocetur. Siin litervo-
dalia_.mala quae contraria sunf Dep, quae in sacris Iiimusutbanniriostfideiliisundecensaexigun ,utipsa
scripturisjeguntur. equae christiani deyilare debent. ,,censa ad nostrum opus vel ~~ ubinos iubemus 'eniarit.
Et iriffa iUornm parrochias ecclesiae, cui necesse est, ^ 1: De. hereditatei| ifiter hereUes, si co tentiosri
emeridandi curam.habeant.. Similiter4,.noslras ano- egerint, et rex "missum suum ad illam di. isionem
bis in beneficip datas,,quain et aliocum ubi reliquiae, traiisiniserit/decimum mancipium et decim m vir-
6praeessevide.ntiir.Etutmonachi per verbum episco- gamiierediiatis fiscolr-egis-detur.
pi et.per regimen abbatis.,fet per-bpnaillpruinexem- 8. Ut vicariif luparibs habeant;"unusqui que in
pla, regulariter yiyant, prouf loca locata sunt. IStut suo ministerio duos. Et ,ipsi de bosie pergen et.-de
praepositus et,hi_quiToras__monasteria sunt,,ne>yena- placito coinitisvel vicaril ne custodiant, nisi .clamor
tores'!- habeant; quia iam. frequenter. iussimus, ne super euin yeniat. Et ipsi-certare sludeant d hoc ut
ifioijachiforas'mon__steriohabilas.senl. -,-, , profectum exinde habearit, el ipsae pelles lup run ad
.2, Ut_ecclesia,e,.viduae,..pupiliiper-banrium:regis nostrum opus dentm;. Et unusquisque de his qui- in
. pacem habeant. Sin aliter, in praeseniia .npstra. hoc illb .ministefio placilum detur is <-mo-
, - ^>_-, -\ custodiunt,
, i
veniat, si fieri.potest. Sin.autem-, niissi,rioslri inves-.. dium unum, de annona. . . ,
ligent illud quomodogestum ^lt. 9. l)e hosle pergendi, ut comili in suo mitatu
YARIANTES LECTIONES.
. • ita%mUainscripttoml. 8istas2^' * lege qrii. '* S".tain ri. B. h u. r. deest 2. 6 vendi ores 2.
i. seh. si B _-..,..
"
"'"'-" ;"* WIM. ~. "'.."'* ".
. a Janus a Costa in titulum 2 lib. n Deeretaliu_h.G a Carolo consortem imperii factum esse, Be ardum
. vcro ••"-- 5
pag. 558,ioquens.de.lege Saliea,-Gundobada,-et-'fio- regemltaliae.-I-..''"-•
mana •: « Has enim 4res feges diu intaetas ct .iUiba- *'dClodexDivionensis,cfiicbnsentiuntemen atio.nes"
tas.,in Jioo regno remansisse conslat vel ex cxcenptis manuJoanriisTilii,an'posit_einlibfbRheriiefis . Coriex
capitulisa Carolo Wagnoextriplici lege, id cst Sa^ Palatinus habet aliamala. Qu_electio;exstat lianiin
li(.a,Gundobalda,eiRomanaTqu_emss.babet doctissi- antiquis^exemplaribusPilbasi ef Sirmondi. B _cpz.
mus soc. Jesu presb. Japoous Sirsnofidus Bi_.cz., .•.? . e
,. b.Yblusexemplar Sirmondi, itemque 'Rhemense IncodjceRbemensiemendatum.est jnanu pannis
S..Remigii et. Divionense"habent Gotribata. Qaotl indicat Tilii, « quod a ehfislianis devitari'debentur. J. Qpod
idem-e^l.;Advfirs,u_s-hanci"egein.,nimirum. adver- emendaiiones1 illas,.a-Tilio de^criptas esseex
sus illaip paftem"in qua mononjaebia ..pr_ccipitiir vetustp_quodamUbro nobisigriptp. 1DV-".... ./ _
ad discernendas res dubias et obscuras, librum seri- f Ad eapiendoslupos, qui tiim regnum Fr. corum
jrail. Agobardus archiepiscopus Lugdunensis. ID'. valde infestabant. Frotharius episcopus _ Uensis
-
c Ubi habitum a Carolo generalem fuisse conven- episi. 26: . Luporuni rabida infestatione ani lasho-
-feirianno 815 docet Eginhardus, el in eo Ludoyicnm minum .Ghristianas siubiio necari videmus. s
561- CODEXDIPLOMATIGUS. — CAPITULARIA.— As. 815. S6__
per.bannum unumquemque bcminemper «exagima A uxorem aut filiam maculafe *, . seu hereditatem ei
solidos in hostem pergere baunire studeat, ut ad tollerei
placitum denuntiatum ad illfim loeum ubi iubetur 17. Quod nullus.in hoste baculum habeat, sed
veniant. Et ipsetsoinis praevideat quomodo sinl pa- arcum. . •
rati, id est lanceam, scutum, autl arcum cum duas 18. De forestis, ut forestarii bene illas defendant,
cordas, sagittas duodeeim. De his ulerque babeant, simul et custodiant bestias et pisces. Et si rexalicui,B
Et episcopi, cemiies, abbales, bos homines habeant iritus foreste feramen upum aut" magis dederit, ain-
qui hoe bene provideant, et ad.diem.deEuntiati pla- pliusne prendat quam illi datum sit.
citi veniant, et ibi oslendant quomodosint parati, 19. Ut vilicus bonus, sapi.enS,et prudens in opus
Habeant lorieas vel galeas, et temporalem hostem, nostrum eligatur, qui sciat ralionem misso nostro'
id est aeslivo tempore. reddere et servitiumperficere proui loca locata sunl,
40. Ut regis spenSa in carra ducalur, simul epi- aedificia emeridant, nutriani porcps, iumenta, ani.
scoporum,-comitum, abbatum, et optimatum regis, malia, ortos, apes, aucas, pullos*yivaria^cum piscesi
farinam, viuum, baceones, et victum abundanler, a yennas, molina, stirpes, lerram aratoriam sludeant
molas, dolatorias, secures, tarelros, fundibulas, et femare. Inforesiis mansum regale, elJbi vivaria cum
illos homines qui .exinde bene sciant iactare. Et R pisces, et hominesibi irianeant. Et plaritentvineas,-
-marscalci regis adducant eis petras -in saumas vi- faciant pomaria, et ubicumque inveniuntuliles ho-
ginli, si opus est. Et unusquisque hostiliter sit para- mines, detur illis silva .ad stirpandum, ul nostrum.
tus, et bmnia utensilia suificienter habeant. Et unus- servitium inmelioretur. Et ulfeininae.nos.rae, quae
quisque comis duas partes.de herba in suo comiiatu ad opus noslrum sunt serviefiles, haheant ex parti-
defendat ad opus Ulius hostis __; et habeat' pontes bus nostris lanam el linum, et faciant s-areiles 6 et-
bonos, naves bonas. camisiles, et perveniant ad cameram nostram per
11. Ut comites, unusquisque in suo comitatu, car- ralionem per vilicis nostris aut amissis eius a se
cerem habeant. Et Iudices atque vicarii patibulos ha- Iransmissis. ""._ - ~ _ .
beant. 20. h Et si quis fidelibus suis ? contra adver--
12. Ut homines boni generis qui infra comitatu sarium suum pugnam aut aliquod certamen agere
inique vel in.uste agunt, in praesentia regis ducan- voluit, et convocavit ad se aliquem dec conparis suis
tur; et rex super eos districlionem faciat carceran- ui ei adiutorium praebuisset, cl ille 8 noluii, et ex-
di, exsiliandi, usque ad emendationem illorum. inde neglegens permansit, ipsum beneficium quod-
"15. Ut vicarii munera -ne accipiant pro illos la- habuit, auferalur ab eo, et detur ei qui in siabililate
trones, qul ante comite iudicati fuerint ad morlem. " et fidelitate sua permansit.
Quodsi hocperpetraverint, taleiudicium sustineant, EXCERPTA CANONUMd.
slcut et latro iudicatus fiiit; quia poslquam scabini
eum duudicaverint, non est licenlia comitis vel vica- I. Cap. De baptismo. Ut unusquisque archiepisco-
rii ei vitam concedere. Sed si bannris ei iudicatus pus suos 9 suffraganeos diligenter ac studiosae ad- .
fuerit, et banne peracto,"stet in eo interim, usque- . monere studeat, ut unusquisque suos presbiteros
dum comili et eo qui cVunorem vel causam ad eum puriter investigare non 10neglegat; baptismalis sa-
Iiabuit 3, et tunc sit foris bannb. cramentum qualiteragant; et -hoc,-studiosae cuncli
14. Ut episcopi et abbates advbeatosbabeant. Et episcopipresbiteros doceant1J.
ipsi habeant in illo comitatu propriam hereditatem. '2. Ut laici presbileros non eiciant de ecclesiis,
Et ut ipsi reeti et boni sint, et habeant voluntatem nec mittere praesumant, sine consensu episcopo-
recte et iuste causas perficere. rum 12. - _
15. Ut vicarii eos qui pro furlo se in servilio 5. Utlaici omnifionon audearit munera exigere- a
iradere cupiunt, non consentiant, sed secundum presbiteris. propter commendationeiri ecclesiae cui-
iustum iudicium termineiur. ] que presbitero.
jj
16. Qriod nullus seniorem suum dimittat post- 4. Provideudumnecesseest, qualiier canonici vi- -
quam ab eo acciperit valente solido uno ; excepto si vere debearit necnon et monachi, ut secundum ordi-
eum vult occidere, aut cum baculo caedere, vei nem canonicum vel regulareni vfvere studeafil. -
• . ., ' VARIANTESLECTIONES. .
s deest salisfecerit. 4macularil. " ~
•et^. !hostil.
~~ deest i-. sarcil et.camlsil 1. sarcilloset ca- •'
misUos2. B. q. de f. nostris 2 B. ? deest1. 9 deest1: ^deesti. il hoc eos st. doeeant ut brdinabi-
literfiat2. 12s. c. e. deest2.

N0T_£. , -.""','
a Id est piscaturas.^nt interpretatur vir .cl. Joan- ribus habet. Ita etsam manu TUii emendatum Iegi in
nes MabiUon.in notis ad lib. i Mirac. S. Germ. CodiceT-bemensi. BALDZ.
epise. Paris.,_pag. 106 et-118, uti refert proeeeptum d Ex conc. Arelat. c. 5,4, 5, 6; Mogunt. 26,
LudoviciPii de Caroli venna. BALCZ. . . -19; Arel."9; Mog. 55 ;.Ai_.-12, 15,14; Turon. 11 ;
1 Baluz., Ut si de fidelibus. h>.
quis -Ar."15; Mog. •25, 17; Ar. 47, 18; Mog. 47:' Ar.
cTta omnes Codices, praeterPalatinum, qii cotnpa- •
20 et Moc-.-41 Mog. 52, 40 Ar. .25,_a, 25, 26.1D. .
PATROL. XCYiL "
. - V±
 ' ' se.J
565 B. CAROLIMAGNI0_*_\ PARS I. SECTIOPRIMA.
5. » De monastefiis puellarum, nt presbilero A ma nec alia ulla possessione priventur, ita ut no-
-oportunolempore ad missarum solemnia lieeat illic vis 8 tribuatur.
advenire, et iterum ad proprias ecclesias redire. 20. Ut mortui in ecclesia non sepeUant r, nii.>
'6. * Utplus non miltatur in monasterio canonfco- -episcopi aut abbates vel fideles preshiteri 8.
rum atque moriachorum seu puellarum, quam suf- 21. Ulplacitam dpmibus vel"atriis eccl siarum
Terre possint. ' ' minime fiant,
-7. De decimis admonendis. 22. Ul comites, vel vicarii 10 aut eentenar i, sub
•8. Deincestuosis omnino investigandum, ut ab malooccansionevel ingenio respauperumnon emanl,
•ecclesiaexpellenlur, nisi penitentiain egerint. nec vi tollanl; sed quisque hoc eomparare ^ Suerii,
9. Ut paxsit et concordia inter episcopos et co- in publico placilo coram episcopofiat.
miles, et reliquos clericos ] et laicos. 25. Ut unusquisque episcopus in sua p rrochia
10. Ut comites et iudices, seu reliquos populos, presbiteros diligenteriu inquiranl unde ,sint, ei si
obbedientessint episGopo,et inviccm consentient ad quem fugitivuminverieril, ad suum episcop m l ?-
ustitias faciendas, et munera pro iudicia non acci- dire faciat. [
piant, necfalsos testes. 24. Quicumquebepeficiumecclesiaticumh bet, ad
il. Ut unusquisque propter inopiam famis suos B j tecla ecclesiae restaurandam, vel ipsas e clesias,
"familiares-etad se perlinentes gubernare studeant. omriino adiuvet. '
-T2. Ul nnicuique episcoporuni liceat de tbesauro 25. Ul qui publicp criminae' convincti nt rei.
ecclesiaepauperibus erogare nutrimentum secundum publice iudicentur, et publicam poenitentia agant
^canones,cum teslibus. secundumcanbnes.
15. Ut mensurae et pondera ubique aequalia sint 26. -Uf.presbiteri beneet iuste vivere stud ant, et
cl iusla. ' iia populrim doceantc.
44. De officiopraedicationis, ut iuxta quod intelle-
Codex Gatidavensishcec addit :
--gerevulgus possil 2, assiduaefiat.
15. Non-ifi Dominicis diebus mercatum fiat aut 26 b. Ut hoc inquiratur : si de partibus ustriae
placitum, ubi quis 3 ad morlem iudicetur aul ad verum est quod dicunt, an non, quod pres itcri de
rpoenam; et de opere cavendo 4. confessionibus acceplo pretio manifestenl 1 trones."
16. Ut unusquisque episcopus inlerim circumeat 26 c. Ut inquiratur diligenter de faidosis omini-
•suam parrochiam,. et .res necessariasemendat. Et si bus, qui solent incongruas commotiones facere,
quid non quiveril 5, ad praedictum placitum preferat. lam in Dominicisdiebus quamque et aliis so emnila-
17. Ut presbiteri sub sigilla custodiant crisma, et Q ( libus, sicuti etin ferialicis diebus. Hoc om no pro-
•nulli sub praetextu medicinae vel maleficii donare hibendum esi, ne facjerepraesumant.
praesumat: ii fecerint, honorepriventur. 26 f. Providenduniomnimodisac diligent r exqui-
18. Ut unusquisque 6 compater vel proximus, fi- rendum, qualiter canonici vivant, necnon e mpna-
Iiolus spiritales catholicae instruant, qualiter coram chi, ut unusquisque eorum secundum ord' lem ca-
Deo rationem reddet'. nonice ac regulariter vivant, et rion similite ; idest,
- 49. Ut ecclesiae antiquitus constitutae nec deci- ut refectoria et dormiloria una simul obs ventur,
'
VARIANTESLECTIONES.
~ j
1 c. et monacboset 1. 2. q. bene vulgaris populus intelligerep. 2. 3 ubique 1. *placitum, t ut his
diebus nemo ad pbenam vel ad mortem iudicetur; et de operibus cavendis ammoneatur 2. - * p. s. docendo
et ammoneiido, et quaeque sunl necessaria emendare
'
studeat. Et si quid erriendare nequiuerit 2.
8 9
De fide
u. c. vel 10parentes v. proximi filiossuos
"
2. i. ita ut c. Deoratiocinare debeal 2. nobis 1. f. et boni
p. 2. v. seu iudices aul c. 2. p. vel alios clericosd. i. et fugitivos ad ioca sua redire fac" l et ad
proprium episcopumsuum 2. !
'
-"NOT__E. j
"'. a Domrius Lucas Dacherius, cum in vetefi CodiceD quibus ut plurimum|ha_cexcerpta sumpta se ani-
Corbeiensi reperisset qu_edameapitula quibus pr_e- madvertimus, incipere a duobus conciliis ibus in-
-fixumerat nomen sancli Bonifacii arcbiepiscopi,pu- lerfuil sanclus Bonifacius. Sed ut ad coll ctionein
tavit ea riofiindigfta Iuce, atque propter hatic causam a Dacherioeditam rbdeamus, incipit illa a c pite 200
jlla vulgavit in lomoIX sui Spicilegii.Vir clarissimus lib. vi CapitulariumJex quo sumpta sunl leraquc
Carolus.-Le Coinle in AnnalibusFrancorum eccle- cjusdehicolleciionis|capilula. BALUZ.
siasticis, tom. VI, pag. 660 et seq., pronuntjat ca- 1 Et hoc quoque caput necnon 17, 25 et 2 , exslat
pitula illa posteriora esse _evoBonifacii.Recte sane. inter- capitula quaj edita sunt iri tomo IX .picilegii
Nam nos jam diu deprehenderamus illa non posse Dacheriani.Vide concilium.Gloveshovi_e, ca 29. li.
esse Boniiacii, cum plerajque constituliones illic c Hic desinunt lj 2. Haclenus edicti hujis capi-
descripiae"sint posteriorum temporum, et sum- tula, vel summ_epotius ac breviaria Capilul runi. In
pt_e onmes feririe sinl ex libris Capitularium..Repe- altero autem CodiceJ Gandavensi, ex quo ei oslrema
riuntur in antiquis Codicibusexcerpta Studiosprum duo capila (26 b. 26 c.) descripsimus, qu in Met-
ex Capitularibus regum.nostrorum, cum hoc tilulo tensi non suni; sequebantuf piEtereahnc oco, re-
aut simili: Ex~concilio regum, cui inlerfuil Bonefa* . petebanturque ex superibribus capitula, du , quar-
ciusRomanm sedis legatus. Proclivp essel exislimare lum nimirum et quiptum, sed olena atque i egra, ifi
•ea esse acta iri synodo quadamceleberrima, nis! hune modum. SIUJIONDUS
"sbiremus"posteriofes tres libros 'Capitularium, ex
 365 CODEX-DIPLOMATICUS. — CAPITULARIA.— As. 815. 368
quemadmodum iamdudum in capiiulis nostris in- A liierobserventur, utnequaquam in eadem monaste-
iunclum babemus. ria ingredi audeanl, nisi necessitalis causa ipsius
"
26 g. De monasteriis puellarum, ut presbyteris mpnasterii compulerit. Hoc.tamencum summa pro-
certo tempore ad missarum solemnia celebranda li- - videntia episcopi vel abbatissae fiat. Similiter et
, ceat ad eas in eeclesia convenire, et mox adproprias hoc plenitef observandum sit, ut feminae per do-
- • clerici .vel laici simi- mos clericor.umminime discurrant.
redire ecclesias. Gaeteri vero

CAPITULA. LANGOBARDICA. '( An. 813 ). ;

Reperiuntur inler Garoli et Pippini Capitularia legibus Langobardprum addita, nonnulla capitula, quce
cerlo alicui lemporilocove assignarinequeant. Eahic#in fine capitularium Caroli referenda duximus. Et
primo qujdem capitula sistimus in Codice-Chisiano,fol. 59 el 60, initio Capitularium servata, dum inCo-
riice Cavensi, folio quod proxime antecedebat exciso, ultimse tantum sententise, in primis folii-210 lineis
servantur. Lectionem aiiquot locis valde corruptam esse nemo non videt. Caputprimum deAIode,Iegis Saliea.
tituli 62 c. 1, refert. Caput secundum fidei valde dubiceest; quia'de re judicium Blumiinostri hic affero :
c Illo nomine, nempe Novella Justiniani, nihil aliud desigriari potest prseter collectionem Laliriam' Novella-
rum Juliani, in Occidente tunc temporis bbtinentium. Quas ifiter lex quidem habelur, coram judice civili
personas ecclesiasiicas agereprchibens^.YoiK... 125, cap. 16), quintamen innuatur tanta prohibitionis ge-
neralilas ut ne criminaliter quidem eaagere licuerit. Qusedam.autem conslitutio Theodosii "et Valeriliniani
ad Albinumnecinter bcto Justiniani-.Novellas, nec in additamentis Juliafii comparet : de omnibus Tbeo-
dosii et Yalentbiiani ad Albinum constitulionibus, quaeab arino 445 ad 448 edictse sunt, idem altumque in
praefafacoUeclibnesilenlium. Multo magis duseillorum conslitutiones, qfiarum una adFirminum data eslanno
452 (Novell. Ydlent. lib. ni, tit:. 55, Cod.Theod. tom. VII, pars, u,,p. 127), allera ad Amalium Galliarum
prajfeclum(Gothofred.cap. i,'parsm,pag:7),ib\&em desiderantur: quamvis in neuiralibet vel iri.iriimumquid
deprehendaiur exquo conjici possitprohibiiioabsoluta vifos ecelesiasticos criminaUier agendi. Praeterea vero
illarum consiitutionum poslerior maxima falsilatis suspicionelaborat, quod me propemodum impeUitut totum
hoc Capiiulasium apocrjrphis accenseam. t Sequuntur capitula in reliquis Codicibus servata.
d. De Aloie. Si quis homo mortuus fuerit et filius B sam dicat. Numquam ob recto patrimonio nostfo
non dimiserit, si pater aut mater superfuerit, ipsi in •nescioqua perfidia attemptare adsuevil, militantes
hereditatesuccedant; sipater aut mater nonsuper- in palalio Christi lerrae curiae obducit, iussimus ma-
ruerint, et fratres vel sorores rcliquerint, ipsi here- •nus eius implum dari. Si autem •voluerit sfiperscri-
ditalem optincant. Quod si nec isti fuerint, sorores pta degere vita, nihil sit cura Ecclesiae catholicae.
palris in hereditatem eius succedant. Si vero sorores 3. Ex Codicemonachoruin sententia. Si quis per-
patrisnon exliterint, sororesmatris eiushereditatem cusserit sacerdotem, idesf presbyterum, sive diaeo-
sibi vindieent. Si autem nulU eprum fuerint, qui- num, decretum est, ut det poenam aurilibras 10, id
cumque proximiores "fuerint de paterna' generalio- est solidos septingenti viginti. SiJ quis percusserit
nem, ipse in hereditate succedant. De terra vero Sa- subdiaconus 2 et defensorem Ecclesiae, iiet poenam s
liga nuUa portione bereditatis mulieris veniat, sed, 'auri libras quinque, hoc est solidos 560 V Si quis
ad ririlem sexu tota terra hereditatisperveniat. lectorem * percusserit, 6 det poenam 7-au"rilibras 5,
" -
S. Dum reiegissemus aliquibus capitulis ex Roma- boc est solidosducenti sedecim 8.
nis legibus, in noveUaIustiniani invenimus scriptum Capitula inCodd. Ambrosiano,Florentino,Londineiisi,
inter eetera de conslitutione Tbeodosii imperaloris, '- Vindobonensi, Veroriensiet Estensi servata.
et Yalentiniani augusti ab Albinum praefectum, ut P 1 9. Si quis praepositus aut ministerialis aliquis
iiulius audeat episcopos,presbyteros, diaconos accu- aliquas res eeclesiae quas praevidere debet, per ali-
sare. Audemus quidem sermonem facere sollerter quem scripiionis titulum euiquani concesserit, quod
plus sernione de sanctis ac veneralrilibus sacerdotibus ' ad damnum ipsius ecclesiae pertineat, pro saerilegio
vel levitis onmi timof e, quibus omnis tefra inclinat cbn-putetur. Similiter-et de rebusquae.ad rem publi.
^caput;. tamen adhuc audivimus perfidia in Urbem ad cam pertinent, si comes aut ministerialis reipublicae
Deum viviim, aut impium nomen fieri. Sedsi quis cuiquam similiter concesserit, pro Infidelitate "com-
ausu aut temerarius legi ecclesiae vel clerus, per .puletur. ' . i
quem omnepollet imperium,iniuria audere yoluerit, 2' 10.De feminis, quas defunctis viris lex Lango-
et si accusationem sedilior persona • fuerit, reposita bardbrum prohibet ante anrii spatiuni veslem reli-
poena fisco noslro id est cen.uni.pondi autei, et-cen-- gioriis mutare velumque suscipere, pelierunt nostra •
tum pondi argenti inferre cogalur; et sic cum auclo- licentia, ut mox dum divina pietas inspiraverit eas, -
ribus Ecelesiae causam dicat. Si vero infirmior frie- indemnes liceret suscipere. Nos autem considcran-
rit persona, prlus cogitef animo suo perfidoj et sic- tes, quia proipsam dilationem multae etiam faplae
, aut accuset, aut iniuriam faciat, aut criminis cau- D "intra idem spatium ad aliam partem distractae fue-
VARIANTESLECTIONES.
I Quaesequuntur,
* XL. " habentur et
~ in.codke Cavensi.foL' 210. a subdiacono et~defensor Cav. "'penas. Cav.
Cav. lectores Cav. penaCat'. ' "libre Cav. 8 sol. cc.Cav. Mur. cap. 125. 10J/«/. c.
125; et codd. A, FL (initio etLond. v. infra cap.3Hludowici ' I. 817
" capp. generale c. 21.) inter leges ff/e-
'
hirit cap. 68 repetvnt. -
 567 B. CAROLIMAGMOPP. PARS I. SECTIOPRIMA. S6S
' vant, ideo earum.petitionem, quam iustam censui- A _ Capilula ex Codd. Anibr., Lond., Vindob., eron.
'mus, suscepimus, et eis ita fieri concedimus *. Esiensi.
"52. Placuit nobis secundum sanctorum patrum 8 ES.Si qua mulierfilium vel filianisuam pe frau-
aucloritatem, si quis ab episcopo sui iusteexcom- dem aliquam coram episcopo ad confirmand m te-
a 3
municatus fuerit, nullo peuitus recipiatur; ante- nuerit,
propter fallaciaffi suam poeniientiam agat,
in
quam praesentia sui episcopi veniat pro culpa sa- a viro tamen suo non iseparetur.
tisfactionem redditurus. •
i *. Et quia sunt nonnulli, qui sine proprietati- 9 ~". Falsa persona. non habet poteslatem accu-
bus in regno nostro degentes, iudicia comitum effu- sandi ~".Et si in primo crimine visa est fals m di-
xisse teslimonium, in secundo non habeat p tesla-
giunt, atque non habentes res aut substantiam qui-
bus constringi.ppssint,idee circumquaque5 nialitias. temdicendi 28.
exercerenon cessant, de illis nobis placuit, utipsi Ex Codd. Florenlino et Londinensi.
cum quibus videntur manere-, aut eos praesentent,
-;autpro eorum malefaclisrationem reddant". 10 ~~.Praecipimus ul nemo usuram s0 de aliqua
5 7. Ut coniugia servorum non dirimantur, si di- causa exigere audeat. Quicumque hoc fecerit ban-
-yersosdominos habuerint; sed in uno coniugio servi B num persolva
permanentes, dominis suis serviafit; sictamen, ut Ex CodiceFlorentino.
lpsum coniugiumlcgale sit, et per voluntatem domi-
uorum suorum iuxta illud euangelium : Quod Deus 1131. De sacrls vasis ecclesiae quae in p "nus a
•coniunxit,homo non separet ». nonnullis.in quibusdamlocis dari comperimu , pro-
• 6. Sicut consueiudo nosirorums est, ut Lango- hibitilm est, ne deincejpsa quoquam fieri pra suma-
-bardus vel Romanus si evenerit 9 quod causam inter tur, nisi solummodo necessitate redimendor m ca-
*sehabeant 10,observamusut Romanus populus suc- ptivorum compellente.
cessionemeorum iuxta suam legem babeant ". Si- 12 3a. Siquisproalteriusdebito se pecunia suam
militer et omnes conscriptiones iuxta suam legein promiserit reddituruni, in ipsa promissione t reti-
faciant. Et quandoiuranl, iuxta suam legem iurent lK nendus. De illis hominibusvel sacerdolibus i qui-
Etquando componunt, iuxla legem 13 cui malum buslibet per regnum riostrum, qui S3propter remia
fecerint componanlli. Et de Langobardis 15similiter aut parentelam , de noslra iustitia inquirenli us aut
convenit componere ". De caeleris vero causis com- emendantibus iustitiam, verilatem obfuscar volunt
muni lege vivamus", quodls domnus [excellenlissi- missis vel fidelibusnoslris, et se in periuria Iltunt,
mus "JKarolns rexFrancorum atque Langobardorum'G iubemus atque praecipimus , ut si suspecii fuerit
in aedicto a0adiunxit. quod homo periurasset-, ut postea sive eanpo vel
721. Neque decennii neque vicennii autSOanno- cruce iudicetur, ut ipsa verilas vel periuri m fiat
•rum praescriptio religipsis domibus opponatur, sed declaratum; et si Dei fuerit voluntas, quod in ipso
.sola 40 annorum curricula lerminentur, non solum iuditio veritas aut pefiurium declaretur, tun volu-
in ceteris rebus, set eciam in legatis 22. In erediiati- mus atque iubemus, lutsl sacerdos vel cleri s fue-
bus inter 23'duos fratres annorum curricula non rit, dupliciter bannum nostrumpersolvat, sic tsupra
computelur, set semper equaliler.dividant, quia de decrevimus, et ppslea secundum canones iu icelur;
uno.palerel de una mater nati sunt; et ec curricula si autem laicus" fuerit, widrigild suum ad partem
usque ad tercio sequatur **-gradum. nostram persolvat,~'*
VARIANTESLECTIONES.
1 c. cum consilio episcopivel sacerdotum aliorum, et ut expectet"50 dies,post decessum viri sui V. Vn.
E (cf. 817. c. 21.) 2 Mur.c. 150. 3 deesl V. 4 Mur. c. 151.~ deest Y. 6 r. ita ut non sin eorum
aduocati. V. Yn.-E. ' Mur." c. 129. 8 noslre A. FL V. convenit A. 10habuerint L. 4 legem -
usque legem desunt in Fl. i. Et alii homines ad alios similiter Est. Et alii similitej' IL. - s iuxta .
suam ipsius legem c. cor. manu sec. XII inmntis : iuxta ipsius Iegem cui malum irrogatur copo ant-_F/.1
11 c. et alii illorum simjliler. De cetefas etc. A: " el langobardo Fl. ejt longobardus V. et lo gobar-'
dos M. 1Gobservare Fl. 20 " vivamusscilicel-nos Franci, Langobardi gloss,aV. Vn. 1Squarn Fl. 19 ex-
~~
cellentissimusL. deest A. glossa scilicet retro posito Fl. 51Mur. c. 2ti 154. 22Mur. c. 144. . donec
si V». Amb. inter leges Pippin , Flo-_
poenitenliam acceperit. Et V. Vn. ___. d. quae superiuslegitur
reriinus inter capituia Karoli, ''codicesreliqui inter ~~
leges HludowiciI. referunt. cf. Murat. 'leges Pippini
c 49 HludoviciI. c. 60. *2Cel hoc losoerasum A. hinc inde exlat et iricodicibusFl. L: V. Vn et Est.
28 sequa reliqua desunt ... Fl. ~~~' ex cod. Fl. fol. 1041 et Lond. fol. 156. 30 usuras L. S1 /. 104.-
32 fol 1041. . S3deest in codd. caput aliud liic in Fl. obviumvide infra in capp. Hludovici I. imp.
' '
'(Murat. Addit. II. c. 20) c. 22. I
NOTJE.
i|
a Ubi vero mancipia non unius dominised diver- crimen scnbi poterant, sicut in matre e filia et
sse potestatis juncta fuerint, nisi convenientibus noverca et pene inriumerataqu_e menii ad scriben-
ulrisque dominis hujusmodicopulatio rata non eril, dum.non occurrunt.j Hujusmodilamen et hi simili-
vel si negligendo sentilur, el virtule qua pptuerint buspersonis eopulamaritaUs iu sempiternim sub-
non emendeiur. Nam hujus copula. auctor erit qui trahitur. Y. Yn. E.
hoc negligendoconsenlit. Plurii sunt qute-ad incesti
569 CODEXDIPLOMATICUS. — CAPITULARIA.— AK.814. 57»
Ex Codd. Fiorentino, Yindobonensi,Yeronensi, A . E'x Godd. Vindobonensi,Veronensi,Estensi.
Estensi.
16 ". Ut nec episcopi, nec abliates, nec comites,
15 *. Ut de eo qui se periur&vi.-*, postquam poe. nec
vicarii, nec iudices, nuUusqueomnino sub mali.
nitentiam egerit,. inculpabilis esse videatur. occasionevel malo ingenio res pauperorum vel "mi-
14 3, Quicumque res suas"pro anima sua ad ca- nfis
sam Dei, aut ad parentes.suqs, siye ad aliosbomines. polentum nec eiriere, nec vi tollere audeat; sed
et quisquis ex eis aliquid comparare voluerit, in pu-
tradiderit-, in hostem aut in servitium Dei iturus blico coram idoneis testibus et cum
rationibus hoc
fuerit, aut ad mortem traditus, si iri ipso itinere aut faciat. Ubicumque autem aliquid inventum fucrit
de ipsa infirmitate mortuus fuerit, babeat ipsas res, .
boc omnino emendetur per iussionem no-
cui traditae sunl. Et si mortuus non fueril in ipso faclum,
stram.
itinere aut de ipsa infirmitate,"recipiat res suas quas "17 6. Ut longa consuetudo ,_quae ad utilitatein-
si
tradiderit, voluerit, et babeat in suo iufe, sicul publicam non impendil -~~,
antea habuit.' pro lege servelur, et quae
diu servatae sunt, permaneant.
Ex Codd. Londinensi, Vindobonensi,.Veranensi,.
• Ex LombardaII. 50. 4.
Eslensi.
15 *. De coniunctione quae secunddm canones !B 18 8. Ut qui semel periuratus sil, nec leslis sit
aul aedictum essenonpotest, placuit nobis ut co-. post hoe, nec ad sacramentum accedat,. nec in sua
pulati separentur ab inyicem. _, ... causa-velalterius iuralor existal.^
" ' . YARIANTESLECTIONES.
' 3
Flor..fol. 1291. (Murat: c. 15i). s p. aut infamiserft4 p. Georgisch:^ »Mur. c. 79. InFlorehtino
e recen^
tiori tnanu foL 129 additur. cf. cap. 805._Salic, c. 6. Mur. c.150. Mur. c. 147.'. Mur. c. 148.
'' knpedit E. 8
cap.,M'ur. 152 ex Goldasli editione.
_ _ ; ^ -_
GAPITULA DE 1UDAEIS (An. 814)...

Post capitulum de Judaels_in placito Noviomagensi (supra, ,col. 504):promulgatum alia quaidam Carolus
etfilius ejusLudovicussanxerurit, inCodice.bibl. regi_eMonacensisolim Auguslanae fo"L261 servata. Qua_
a viro cl. Foringer exscripta atque ad memissa, boc potissimum loco referre juvat,. quod qusenam eorum
Carolo,qu_enamegusfilio debeantur, definiri nequeat. Addimus alteram formularnjuramenti Jud_eorum in
Codicebibl. GuelferbytanceBlankenburgensirepertam, manuque soeculideciiiiiexaratam. Alia vero capilula,-
quoein CodicibusFrisingensi, Yindobonensiet Giielferbyiano sub nomine Caroli magni ferunlur, Carolo
Calvo deberi, ex-concilio Meldensianni 845 conslat.
DECA.WTDLIS DOMKI KAROLIIMPEBATORIS ETHLUDOWICI. IC bere debet in dextro brachio quinque Iibros_Moysi
i. Nemo Iudeus l praesumat^de ecclesiaDei ali- . secundum suam legem, et si babere non potest se-
quld recipere neque in wadio nec pro ullo debito, ab cundum hebreum, tamen' habeat laiinitalem. Si.*
ulio Christiano,in auro sive in argento, neque in ce- me Deus adiuvet, ilie Deus qui dedit legemMoysi,.«-
teris rebus. Quod si facere praesufi.pserit, quod ab- monle Synai, et si lepra Neamdn Sirisuper tne non
sil, omnis substanlia sua auferatur abeo et dextera veniatsicut super illum vettit, et sieterra me tton de-
manus illi amputelur. . glutiat sicut deglutivit Datlian 3 et Abiron, de isla
2..Ut nullusIudeusneminem Christianum in wa- causa contra te malutn nonmerui.
dium ab ullo Iudeo aut ab alio Christiano mittere, Ex cod. Blankenburgensifol. 206.
praesumat, ne deterior fiat; quod si facere praesu- IURAMENTUM IUDEOIWJM.
ina_, secundumsuam Iegem_resliiuat, et debitum et - Adiuro te. per Deutn vivutnet verum, et in illam
•wadifim- siinuTperdat. legem satictarii quam Dominus dedit ad- beatum
5: Utnemoludeusmonetam indomosuahabeat,,'et Moisen in monte Sinai, et per Adonqi sanctum; et-
neque vinum neG annonam vel aliam rem vendere per paclum Abrae quod Deus dedit filii Isra.el, et si
praesumat. Quod si inventum fuerit, omnis subslan- " non lepra Naaman-Siro 4 circumdel corpus meus,.ei
lia.sua.ab illo auferatur, et in carcerem recludatur,.' si non me vivo deglucial terra sicut fecit Dathan el
usque ad praesentiam nostram veniat. Abilon, et pen arcum 'fidelisqui de celis aparuit ad'-.
4. De- sacrainento Iudeorum contra Christiatws. filios hominis, 'M\ipsutn locum sanclum ubi sanctus
Mitte rumiee bis a capite-in circuitu pedum-eius; Moisen stetit et illam sanclum quam beatusMoisenibi-
ibi debet stare quando iurat sacramentum, et ha- haccepit, de.hac causa culpabilis non sum. _
. YARIANTESLECTIONES.
1 iudeiscod. s i. e. sic; ~ fekthan cod. *•librana amansiro cod.
 '
,571 B. CAROLIMAGNIOPP..PARS I. SECTiO PRIMA. 572

LUDOIHGI 1 ET LOl^A-RII

.-
CAPITULARIA.

CAPITULARE (An. 816).

Olim ab Eckharto ex Codicebibl. ducalis GuelferbytanaeGudianovulgalum,jam ope ejusdem Codi is sse-

culi ix, nec non 1. Chisiani scec. x, ct 2. Cavensis-s.ee. xi, in quibus tamen, prseeuntibuscapit lis 9,
10, 11, supra ad an. 801, pag. 84. el 85 edilis, sequeniianumerisiv, v et vi signantur, atque ieli orum
Codicumcapitularia legibus Langobardicis addita exhibentium ope, iterum proponimus. Assignavim s con-
ventui ab imperatore post Slephanipapa. reditum Compendiihabito, quod de altero Aquisgranensimense
Augusio celebralo dubielas aliqua intercedat; qua de re in sequentibusvisuri sumus
INCIPIU.NT • CAPITULA QUAE2 DOMNUS IILTJDOWTCUS , de ipsa 13falsitate convictusfuerit, dextram u ma-
A
IMPERATOU ANNO. TERTIO ADDERE IUSSIT. num perdat i>.
In 3 nomine domini nostrilesu Christi. Hludovri- 2 1C_.De omnibus debilis solvendis sicut tiqui-
cus * a Deo coronalus serenissimus augustus, omni- tus fuit constitutum, per duodecim denarios olidus
bus episcopis, abbalibus, ducibus, comitibus, seu solvatur per tolam Sa.icam iegem, excepto le dis ie,
cunctis fidelibus noslris °. Kapilula quae nobis ad- si Saxo aut-Friso Salicum " occiderit, per 18di-
dereplacuit, haec sunt. narios solvant solidum 19. Infra Salicos v ro ex
1 ". Si duo testimonia de qualibet re teslimonia- ulraque parte de omnibus debilis sicut dixi us 12
verint el' inter se discordant, tunc comis eligal . dinarii.per solidum solvantur, sive de ho icidiis,
unum exuna parle, el alium ex aUa parte, ut illi sivede omnibus 20rebus.
duo tesles decertent cum scutis et fustibus a. Namsi 5 ". De mannire 2a vero nisi de ingenuil te aut
flebiliores 8 ipsi testes fiierint, tunc ad crucem de bereditatem non sit opus observandu . De
examinentur. Quod9 si maioris etatis sunt et non celeris vero inquisitionibus 23per distriction m co-
possunt 10ad crucem stare, iuncmiltant aut filios mitis ad mallum veniant ", et iuste examlne tur ad
suos aut parentesaut qualemcumquebominem u iustitias iaciendum. Comites vero rion semp r pau-
possunt, qui pro eis hoc contendunt 12.Et Ule qui'.B peres per placila premere 25debeant.
VARIANTESLECTIONES.
1 ita cod. Gudianus. ! que G. ' 3 ila Ch. C. A. ; desunt ... G. Attulit ista pius divus nobis doicus
' ___
versus itiFI. L. V.-Yn. Esl. initio capitularium Hludowici. diuinoa dco 1. loduicusimperat r a deo
2. " nostris capitula composuil de causiss oportunis. Haec sunt A. 6 hic incipit codex Gudianus. 7 lit-
\era obliqua expressa desunt in Gndiano. ilibilioribusG. 9 Nam si G. i" possent G. J1 quales umque
iiomines G. Vitendunt G. 13illa 1.1G "dextera G. dextra 1. 15habetur linter leges. Karoli ap."Murat.
Nro. 7,6et in A. Fl. L. V. Yn. E. leudes 1. 2. leudo i. e. composicioAmb. " aliquem i: 2. 18LX.
Mur. 19reliqua desuntin 2. sol.-solvant. Similiter deomnibus controversiis quas hii conlra Salic um ha-
buerint, unde et composicionemfacere debuerint. Infra Vn. E. ?" deest1. 21habetur inter leges K roU ap.
Mur. c. 67. et in codd. A. Fl. L. V. Vn.E. 22manitionibusG. " v. atque p. G. '2l comisad m. v niat G.
85opprimere 1.
NOT..E.
».1?..si flebiliores non fuerinl ipsi testes. Nam V. Conc. Rom. sub Sylvestro papa can. 16. sumpta
Yn. E. Cod. Londinensis h_ec el sequentia, ultima quam Muratorius .n.\ 4 refert: . Constitutu est ut
tantum sententia excepta, in glossam hanc rejicit. nullus laicus crimen clericis audeat iriferre Tesli-
Si flebilioresnon fuerint' ipsi testes. Namsi flebilio- monium clerici adversus laicum nemo reeip at. Ne-
res sunt ipsi testes, ad crucem examinentur. Quodsi mo enim clericusvel diaconus aut presbyter propter
majoris sunt setatis, quod non possunt ad crucemiQ quamlibetcausam iritret in curiam, nec a te iudi-
fobiit per K. Lot. sanccitum est. Gloss.cod. Lond.] 'cem causam dicere prsesumat,quoniam om is curia
«ontendere, tunc mittant aut iilios aut parentes aut a cruore dicitur et immolationesimulacroru . Et si
qualescunque homines qui possint pro els conten- quis clericus accusansclericumin1
curiam i roierit,
dere. anathema suscipiat. » Eadem in Cod. Am rosiano
h Hinc inCodd. Yindobonensi,Veronensiel Estensi post cap. Mur. 56, ei in Cod. Londinensi an e legem
sequitur lex conficta, ex decretalibus Pseudoisidori cap. Murat. 59 hdbenlur.

CONSTITUTiO DE LIRERIS ET VASSALLIS.

i i-- -
—'-s_:-.-"=—
Capitulah_ecex Codicibus1. Chisianoet 2. Cavensiprima vice prodeurit, Annus cum antea nonnisi c putpri-
mum inier LudoviciCapilula legibus Langobardorumaddila vulgatum essel. certus quidem non pa-
tet; cum tamen in Codiceutroqueuna seriecum capitulis afino 816 promulgalis, quibus errore qu dam ca-
piltijare Marineenseinserilur, et ante capitularia anni 817 legantur, ea anno 816 assignare visum es .
575 CODEX DIPLOMATICUS.—LUDOYIGII ET LOTHARUCAPITULAFJA.-^-AN.817. 374-
1. Si l qiiis per cartulam ingenuus ' dimissus 1A eartarum collatione. vielusfuerit, ethoc quod vo-
fuerif, et a quolibet homine ad servitium interpel- luerit 9 efiicere non potuerit,_ multa quae in ipsa
latus fuerit, primo legitimum 3 auctorem suae liber- ingenuitate carta continetur, cogatur exolvere.
tatis-proferat, et in sua libertate perseveret.. Si vero 2.. Si quis seniorem suuni dimittere voluerit, et ei
legitimum auclorem defueril, lestimonium bonorum approbare potuerit unum de his .criminibus":id est
homimun, qui "tunc aderant quandoliber dimissus prlmo capitulo, sf senior-eum iniusie in servitio re-
fuil \ se defendere permittatur'. Si.vero "testes.de- digere voluerit; secundo 10 capitulo, si in vita eius.
fuerint, cuffi duabus aliis s car.tis, quae eiusdem consiliaverit "; terlio capitulo; si seriior vassalli sui
cancellarii manu firmatae sunt vel.subscriptae, sua uxorem adulteraverit; quarto capitulo, si evaginato
carta, quae terlia est, veram ° et legitimam esse gladio super eum voluntarie occurrerit 12; quinlo
confirmet. Cancellarius tamen talis esse debet, qui capitulo, si senior vassalli sui defensioriemfacere po-
pagensibusloci iUiusnotussit" et acceptus. Si vero lest 13 postquam ei ipse mauus, suas u commendave-
quiiriterpellatusfuerit,.nec auctorem, riectesiimo- rit, et non fecerit, liceat vassallum eum dimittere.
nia, nec cartae coUatioue oslendere potuerit,, ipse Qualecumque de istis: quirique capiliilis "senioreon-
qui eum inscripsit 8 secundum legeiri cartam ipsam • travassallum suum .perpetraverit, liceat Vassallum
falsam esse faeiat, et servum suumu conquifat. Si B eum dimittere a. "
vero interpellator aut actorem aut testimonia, - aut
VARIANTESLECTIONES, , _ .
uinter Hludowici leges apud Muratorium cap. 6. etin codd. A. Fl. L. V.. Yn. E. vide supm iriter Karoli :
leges.anno805. pag.' 114._c.;7.. - 28 ijigenuitatis"_4. 8 legitimum usque proferat deest"1... ^eslA ° deestz;
1.- 6veraceml. fuissel 1.. interpellauit V. 9uoluitl. 10secundum 1.. c. et homo hoc sen-
1!
liens Uceat eum dimiltere 2._ o. hoccidere uoulerit 2.. 13 14
defendere poterit 2._ p. ipse manibus suis 2...
' ' - , lNOT__E.. --.'~
. ''_'" '
a Cf. Caroli Magni Capitulare Aquisgranense a..815,„cap. i6^.supra,col. 562.. ,-
CONSTT€tJTIONES AQUISGRANENSES (,An.. 81T, Jal.)._
Anno 817 cum,.SorabisYasconibusqueiebellibus devictis,. Saracenoium in Hispania,_,et filiorum Godo-
fridi ex Dania legati pacis pelendaj causa ad Ludovicum venissent,- tempore igifur pacis, imperalor ad com-
munem Ecclesia. et omnium suorumutilitatem rebus imperii manum admovendam censuit. -Conyentuigi-
tur Aquisgrani adunalo, inm suorum consilio regnum inter filios parlilus.. Lotharium imperii socium sibi
assumpsit, tum leges.nonnullas promulganda.s curayit. Ea. fuerunt forma institutionis canonicorum et san-
ctimonialium, capitula a regularibus observanda, capitula adepiscopos ordinesque ecclesiastieos generaliter -
peftinentia, leges mundanse et capilula.-.Quarum prima ex inscriptionibus iri Codicibus repririis anno 816,
eapitula monastica anno 817, inqierji quarto,-vi. Id. Juf. et in' rino tantum Guelferbytano an. 816, imperii
anno tertio, xKal. Sept. ,-capituia^eneraUa anno 817 ascribuntur. Cum vero omniainter se eoh_erere ex
prsefationecapitularis generalis ejusque capilibusS, 5,14,15, 19, intelligatur,_ef constitutio de pr_esta-
tior.ibus monasieriorum in eodem conventu promulgata annum 817 pr_eferat, toium barum legum comple-
xum ei anno assignandum esse duxi. Sane historicorum ea de re testimoniavalde inter sese discrepanl. Nam
cujus auctoritatem reliquis omnibus aiilehaben_us,.Einhardus inAnnalibus lacet, Annales Laurissenses'anno,-
816 mense Augusto pra_ceptumde cursu S. Benedicti a monachis cantando et Codicem deVita clericorum et
nonnarum,.Annales Moissiacensesanno-815, leges p.romonachis et canonicis et de justitiis faciendis atque
baBreditatevel libertate injuste ablatis resiituendis, anonynius Vit_e Ludovici arictor librum canonicce Vita.
regulas monachis et sanctimonialibus traditas ef leges de servisrioriclerieandis atque de manso ecclesiarum-,
dotalitioanno 817 assignant; ex Ermoldo legatio missprum qui in vitam clericorum regulariumqueinqui-
rarit, anno 817'evenisse.censerida est. •- . . ', ,
Prodeunt igitur.infra : 1° Divisio iniperii. *2.°-Re~gula
monachorum. 5° Capitulare generale; scilicet eius msz—
fatio, capilulare a<f clerum spectans, capitula legibus addenda, capitula per se scribenda,' et capitulamissis,
per totum imperium ablegatis contradita. 4°-Encyclica ad archiepiscopos, amissis-perferenda.
' 5° Conslitutioi_
de servitio monasteriorum. .
' ' '
' , I^" -
- » DIVISIO
IMPJERn{An. 817, Jul.).
^ Divisionishujus formulam aBaluzio ex Codice-olimColbertino jam bfi)l._reg..Paris..n.' 2718; s_ec;ix ' foh*
76, 77 editam, ad fidem ejusdem Codicis recoa;nitam denuo sistimus. ,
"CIVISIO IMPERIID05INI -HI.UDOVVICI INTEIlDILECTOS C imperator augustus, jCum nos in Dei nomine anno-
FIEIOSSUOS, INTERHLOTnARIUM VIDELICET *-ET incarnalionis Dominioctingentesimoseptimo decimo,
PIPPINUM ET nLUDO^VICUM, ANNOQUAKTO IJIPEMI." indictione decinia,
SUI. - ' '".-'• annoque imperii noslri quarto,.
menselulio, Aquisgrani. palatio rioslro,-more solito,.
In nomine domini Dei et salvatoris * nostri Iesu- sacrum coriventum et generalitatem populi nOstri
Christi. Hludowicus, divina ordinante providentia, propler ecelesiaslicas, ve.ltolius imperii nostri utUi_.
VARIANTESLECTIONES.'. -
1 etuideUcet et 1.. ~
saluatoris etc. Cum,rios 1. sed Balusii restitutionem rece~pi,.quod
' Codex formulam
consuetamhonintegramrefert.. ' ' ' ' ,
"•:,.- ; miM. . • -~ -
a Eginhardus
' de iiac Imperii divisione agens in populi conyentu apud. Aquisgranum babito, , ibique-
AmiaUbus ait eam a Ludovico peraclam in generali. Lotharium coronaium.ac nominis alniie imrierii so-
 '
' B. CAROLIMAGNIOPP. PARS I. "SECTIOPRIMA. ,576
375
tates perlractandas, congregasscmus et in his stu- A servati divisione humana scinderetur,' ne f ite hac
deremus;- subito divina inspiratione actum est, ut,. nccasione scandalum in saneta Ecclesia orir tur , et
nosfideles nostri animonerent, quatenus, manente offensam illius in cuius polestate omnium iura re-
noslra incolomitate, et paceundique a Deo concCssa, gnorum consislunt/incurreremus. Idcirco ecessa-'
destatu lotius regni et de filiorum nostrorum causa, rium duximus, ut ieiuniis et orationibus et -lemosi-
more parentum nostrorum tractaremus. Sedquamvis Varum largitionibus,! apud illum obtinerem , quod
haec admonilio devote ac fideliter fieret, nequaquam nostia infirmitas non praesumebat. Quibus rite per
nobis nee his quisanum sapiunt,visum fuit, utamore triduum celebratis, nutu omnipolentis Dei t credi-
filiorum aut gratia, unitas imperii a Deo riobis con- mus, actum est, ut eta nostra et * tolius p uli no-
WIM.
cium fuisse constitulum, cseteros imperatoris iilios seopum Rliemensemjcum ad Arnulfum rege Trans-
ieges appellatos, unum Aquitanice, alterumRajoarise rhenensem seriberetjdeel.ectioneet coronati ne Ca-
pr_efectum. Ideminin epistola 54 scribit Ludovicum, .roli DI, quem vulgo Simplicem vocamus, ca samque
cum Lolharium societatem nominis et Tegni con- l^edderet cur eum Frjanci regem non feeissei t staiim
sensu totius populi sui assumpsit, sibi preecepisse post mortem Caroli Crassi imperaloris, dixi se eum
ut Loiharii curam gereret, ac illum de moribus cor- B ] tune admodum corpore simul et scientia p rvulum
rigendis et bonestis atque utilibus scctandis sedulo exslilisse, nec regni gubernaeulis idoneu fuisse,
commoneret. In Annalibus Aiiianensibus et in Cliro- ' . et instante immariissima Normannorum ersecu-
nico Moyssiacensi isla de regni divisione Ieguntur, lione, periculosum eral, tunc eum eligere u Idem
quss !adinstitutuin.nostrum oriminopertinent. . Anno pauloFranci posl respondens eidem Arnulfo, quiqu rebatur
sine ipsius consilio Carolum el glssent,
817, Ludovicus imp. apud Aquis palatium celebra-^ quod
vit Pascha. Et in ipsa aestatejussit esseibi conven-" « moremFrancorum asserlt secutos se fuis e, quo-
tunr magnum populi de omni regno vel imperio suo rum mos semper fuerit ut, rege decedente, lium de
apud Aquis sedem regiam, id est episcopos, abbates, regia stirpe vel suecessione -sine respectu v 1 inter-
comites, et majores nalu Francorum. Et manife- • rogalione cujusquam majpris aut potentio is regis
stavit eis mysterium consili sui, quod cogitaverat, eligerent. J Praeterea in ordine ad ordinan um re-
ut consiitueret-unurii de filiis sujs imperatorem. Ha- gem Ffancorum, qui!ab Hugone Menardo e ftus est
bebat enim Ires filios ex uxore Ermengarda regina. "in calce libri sacrairienlorum, u"duo episc pi allo-
Nomen uni Clotarius, nomen secundi Pipinus, et rio- quimtur populuminjecclesia, inquirentes eo um vo-
men tertii Ludovicus. Tunc omni populo placuit ut luntatem. »El inprEitione de consecralione egis ita
ipse, se vivente, constitueret unum ex filiis suis habetrir : . Super hunc famulum luum, qu m sup-
imperatorem, sicut Carolus pater ejus fecerat ipsum. plici devotione in regnum Francorum paril r eligr-
Tunc tribus diebfis jejunalura est ab omni-populo, mus, benedictionumftuar-rm dona multiplic . i De-
ac letania faela. Poslhcecjam dictus imperator Glo- nique in narratione <iecoronatione Philippi i lius no-
tarium, qui erat major natn, imperatorem elegit, Q i minis primi legilur iegis Francorum eleclio em ad
ac per coronam auream tradidii ei imperium, po- archiepiscopum" Rhemensem maxime perii efe, et
pulis acclamantibus et dicentibus : Yivat imperator -Philippum a GervasioRhemensi archiespisc po ele-
Clotarius. Facta est autem loetitia magna inpopulo ctum esse annuenle patre ejus Henrico. Quan formu-
die illo. El ipse imperator benedixit Dominum, di- lam usque ad b_eculjtimaleinpora conserva m esse
' ceris : Benedictus es, Domine Deus nosier, qui de- iidemfaciunt acla coronationis Henrici IV t Ludo-
disti hodie ex .semine meo consedeniem in solto vici XIII. Hsecsurit, bpinor, quaead slabilien um po-
meo, viflentibus oculis meis. _•Hanc regni divisio- pulijus-in electione[regum Francorum dici. lossunt.
nem postea Ludovieus anno 821 in convenlu apud Sed conlra h_ecmagna validaque argumenta egunlur
Noviomagumhabito Kalendis Maii recitari fecii, ut et in vetustis aucloribris^et monumeniis, quce regnum
a cuuctis proceribus qni tunc affuere confirmari, filiis regum jure successionis deberi osten lunt ita
legilurin Anriaiibus'Eginhardi et donec in Vita Ludovici manifeste, ut neeesse omnino sit electionem llam in-
Pfi. Et htec quidem diu mansere, abaiienatis terpretari simpliciter •de conseeraiione, cu is qui
a patre filiorum aniifiis propler Juditham et filium rex antea erat,- in solemni ac publico episco orum-el
ejus Carolum, cui poslea Calvo cognomen hsesit, procerum .conventu ileclaratfirpaterni aut a itiregni
Ludovicus nomen Loibarii omisit in diplomalibus et h_eresatque successor. Hanc interpretation m esse
edictis. Hinc mota Lotharii ira, ut patet ex epislola legitimam probatur ex ordine ad ordinandun regem,
flcbili Agobardi arcbiepiscopi Lugdunensis ad Ludo- in quo hcec regii clicjunturemendata-ex vete i Codice
vicum eumdem- Hinc illa. tragcdise in Pium exci- ms. Ecclesia.Rhemensis : . Sta el retine an do sta-
tatse, qu_ein veleri Chronico b. Galli dedecusFran- y. tum quem huc usque paterna successione tenuisti
corum-merito dicuniur. B.VLUZ. hcereditario jure tibf delegatum. J Reges eni i Fran-
< In Aunalibus Anianensibus, quos supra descri- corum ex genere jprodire docent omnes veteres.
psimus, legiturClotarium a Ludovico patre impe-i Agmen ducet Agalbias, qui de Francis age is lib. i
ratorem fuisse electum, populis acclamantibns. Vide ba.c scribit : . Filii patribus in regnnm succ dunt. J
omnino Agobardi epistolam flebilem, cap. i. ID. Idem infra loquens de TheodebaldoTheodeb ti filio:
11Hic locus poslulare videtur ut hic quorumdafii! i Theodibaldus ilaque ejus filius in regno s ccedit:
annalium etveterum librorum verba exculiamus, ex qui quidem tamelsi' juvenis admodum atqi e adhuc
/ quibus colligi posse prima fronte videtur regum "no- sub magistri curaTn.titutioneque esset, patr a tamen
strorum sficcessionem in regno paierno ad populii lex eum ad regnum vocabat. i Idem scribit sanelus
sulfragia pertinuisse antiquitus. Nam in Chronicoi Gregorius papa iu Romanus, cujus b_ec sunt 'erba ex
brevi aucloris incerii quod Andreas Duchesniusi homilia decima Evangelia : «InPersarun quoque
edidit ex biblioiheca Alexandri Petarii ita disertes Francorumque terrajregesex genereprodeunt "i Quem
scriptum ,est in tomo tertio Scriptorum bistoricei -locumlaudant Carolus Calvus in proclamati ne ad-
Francorum, pag. 550 : « Pippinus rex moritur, et; versus Weniionem e. Fulco Rhemensis arcl iepisco-
filius [Leg. filii cjus] Carolusel Carolomannuseligun- pus apud Flodoardum. Noveratista Carolus I. .cum
lur in regno. » QuodEginhardus aliis verbis e.xpres- divisionem regni suiinslitueret iiiter filiossu s. Nam
sii, eos scribens « consensu omnium Francorum i licet Eginhardus scribat actam"illam fuisse in con-
re^es creatos esse. Ac sane Flodoardus, iib. iv Ilisto- venfu quem imperat|>r habuit anno 806, cun primo-
rias Rhemensis, cap. 5, refert Fulconum archiepi- ribus el optimatibus Francorum, cbar.tamq e divi
 577 CODSX DIPLOMATICUS..—LUDOYIGIIETLQTHARII CAPITULARIA.—Asi.817, - 578
stri in dileoti primogeniti nostri Hluthariielectione A . teneatur, et ineelerishonoribus dandis honestas et
vota concurrerent. Itaque taliter-divina dispensatione utilitas servetui.
" 4. Ilem
manifestatum,- placuil el riobis et omni populo no- volumus, ut semel in anno, tempore opor-
slro, ffiore solenini imperia.li -diademate' coronatum, tuno, vei simul vel singiUatim,iuxta quod rerum con-
nobis et consorlem et successorem imperii, si Dorrii- ditiopermiserit, visitandi et vldendi, et -dehis quae
nus. ilavoluerit, .eommuni voto conslilui. Ceteros necessariasurit etquaeadcommunemutilitatem velad
•verofeatres -eius,Pippinum videlicet et -Hludowieuiri perpetuam pacem pertlnent, mutuo fraterno amore
aequivocum nostrum, communi consilio placuif re- ,tractandi gratia, ad seniorem fratrem cum donis suis
giis insigairi nominibus, et loca inferius denominata veniant. Et si forte aliquis jllorum qualibet inevi-
constiluere,-ih quibus post decessum- nostrum,- sub tabili necessilate impeditfis, venire tempore solito et
a seniore fratre, regalipolestate potianlur iuxta in- oporluno nequiverit, hoc seniori fratri legatos et dona
ferius adnotata capitula, quibus, quam inter- eos mUtendo signilicet; ita dumtaxat, ut cum primum
constituimus, coriditio contifietuf. Quae capitulapro- possibilitas congruo tempore adfuerit, veriire qualibet
,pterutilitateni imperii, et perpetuaminter eospacem cabillatione non dissimulet.
' 5._ Voluinus
conservandam, et tolifis Ecclesiae tutamen cum om- atque monemus, ut seniof frater,
nibus fidelibus noslris considerare placuit., el con- : quando ad eum autrinus afit ambo fratres sui cum
siderala conscribere, et conscripta propriis manibus donis, sieut praedictum est, venerint/sieut ei maior
firmare, ut Deo ppem ferenle, sicut ab omnifeus potestas Deo annuenle fuerit adlributa, i.ia e"tipse
-communi voto aclum est, ila communi devotione a illos pio fraternoque amorelargiori dono remuneret.
feunetisinviolabiliier conserventur,adj. illorum elto- 6. Yolumus alque iubemus, ut senior frater iunio-
tius popuU christiani perpetuam pacem; salva in ribus ftatribus suis, quando contra exteras natiofies
omnibusnostra imperiali potestate super filioset po- auxiiiuin sibi ferre rationabiliter expetiverint, iuxla
pulum noslrum, cuiri omni subiectione quae patri a quod ratio dictaverit et temporis oporlunitas permi-
filiis, et imperatori ac regi a suis populis exhibelur. serit, vel per se ipsuni velperfideles missos et exer-
Cap. 1. Volumus ut Pippinus habeat Aequitaniam cilus suos oportunum eis auxilium feral.
et "Wasconiam,-et bmarkam Tolosanam totam, et 7. Item volumus, ut fiec pacem nec bellum contra
-insuper comitatos quatuor, id est in Sepiimania Car- exieias et huic a Deo conservalo Imperio inimicas
cassensem, et in Burgundia Augustudunensem et l naiiones, absque consiUoet.consensu seniorisfralris
Avalensem-etNivernensem. ullatenus suscipere praesumant. Impetum vero ostium
2. Item Hludowicus volumus ut habeat Baioariam r subilo insurgentium, vel repentinas incursiones, iuxta
et Carentanos, et Bebeimos et Ayaros, alque Scla- vires per se repellere studeant.
yos qui ab orientali parte Baioariae sunt, et insuper 8. De legatis *vero, si ab exteris nationibus vel
duas villas dominicales ad suum servitium in pago propter pacem faciendam, vel bellum suseipiendum,
Nortgaoe <-Luttraof et Ingfeldesstal. vcl civitates aut casteUa tradenda, vel propter alias
5. Volumus ut hi duo fratres, qui jregis nomine quaslibet maiores causas direcli fuerint, nullalenus
censentur, _incunctis honoribus intra suam potesta- sine senioris fratris coriscienlia ei Tespondeant, vel
tem distribuendis propria potestate potiantur; tan- eos remittant. Si autem ad illum de quacunique parle
lum ut in episcopatibus et abbatiis ecclesiasticus ordo missi directi fueiint, ad quemlibet illorum primo per-.
YARIANTES LECTIONES..^
. * vox iam deleta.. "
NOT_E.
sionis impern a Carolo editam jurejurando ab opti- num et Ludovieum graviter tulisse narrat Theganus
matibus Francorum confirmatam fuisse, ipse tamen -cap. 21, de Geslis Ludovici Pii : . Imperatof deno-
cam peregit absquepopulisuffragiis, nuila consensus minavit filium suum Lotharlum ut post obitum suum
procerum mentione facta, eodemjure quo paler bona -- -omriia regna quse ei tradidit Deus per manus patris
sua liberis suis tanquam rialuraIibusTi_eredibusre- sui susciperet, alque-haberet nomen elimperium pa-
linquit.' Quod confirmaiur ex bis quaj Theganus scri- D tris. Et ob hoc cseteri filii indignali sunt. s ID.
bitin capite sexto de Gestis LucloviciPii. Itaque Ca- b Id est, paguB-i.Tolosanum, qui coropleetebaturquid-
rolus Calvus regni partem accepit paterna donatione, •quid inlerGarumnam et Ataceni inierjectum e~stusque
ut ad LudovicumGermania. regein scribunt episcopi ad Carcassonem, quam in finibus Aquitanorum col-
. provinciarum Rhemensis et Roihomagensis in titulo.. ' locat vetus opusculum de Aquitania edilum aelaris-
xxvn Gapitulorum Caroli Calvi, cap. 7. Et titulo in, simoviroPhilippo Labbeo m tomo secundo 'nova.Bi-
cap. 4, episcopi apud Tbeodonis villam congregati, bliotheccemanuscriptorum librorum, pag. 751. Exin
alloquentes eundem Carolum, aiunt regnum illi hce- Septimania vel Gothia dicebatur usque ad Pyrenceos
reditatereliclum fuisse. Verissima Igitur est adno- monles. ltaque non solumpagus Ruseinonensis eral
tatio qu_eexstat hoc locoin actiscoronationis Hen- in Septimauia, ut patet ex notitia de Monasteriis
rici IV et Ludovici XIII, fiimirum islum populi con- - regni Francorum et ex aliquoi e.usdem cevi monu-
scnsumaccipiendumnon esse de electione, sed de sub- mentis, sed eiiam Cerilania et civitas Urgellerisis,
jeetione, obedientia et fide quam populus
- regi polli- uii dictum esl in nolis ad Concilia GalliceNaTbonen-
cetur secundumlegem Dei. BALUZ. sispag. 7, et ad Agobardum pag. 92. Quidquid
a Nimirum ut unum regnum-esset, non tria, ut veroad regnuni Francorum pertinebat ultra Pyre-
explicatAgobardusinEpistolaflebili : J Caeteris-filiis najos, Marca Hispanica dicebatur, cujus Jimes ex-
vestris designastis partes regni vestri; sed ut finum IremuS constilulus erat ad Rubrica.um fluvium. ID.
regnum esset; non tria, prcclulislis_cum illis quem c Hodie Lauterbofen. et lngolstadt ad Danubium.
participem nominis vestri fecistis. J §ed ista Pippi-
379 B. CAROLIMAGNIOPP. PARS I. 3ECTIO.PRIMA. - • 580
venerint, honoritice eos cum fidelibusmissis usque A _4 15. Yolumusetiani, ul si alicui illorum ost de-
ad eius praesentiam faciat pervenire. De levioribus cessuin nostrum lempus nubendi venerit; t cum
sane causis iuxta qualitatem legationis per se xe- consilio et consensu senioris fratris uxoren ducai. -
sporideaftt.Iilud tamen monemus, ut quomodocum. lllud tamen propter discordias evitandas et ccasio-
que se ies in confinibuseorum habuerinl, semper ad nes noxias auferendas cavendum decernimu ut de
senioris fratris notiliam perferre non neglegant, ut exteris genlibus nullus illorum uxorem ccipere
ille semper sollicituset paratus inveniatur, ad quae- praesumat. Omniu.m vero bomines propier pacem
cumque n';cessilas et utiliias regni poslulaverit. arlius conligandam, ubicumque inler parte elege-
9. Praecipiendum etiam nobis videtur, ut post de- rint, uxores ducant. .
cessum nostrum uniuscuiusque vasallus tanturri in 14. Si vero aUquis illorum decedens 1 gitimos
potestale domini sui beneficium, proptcr discordias filios reliquerit, non inler eos potestas ipsa divida-
evitandas, habeal, el non in alterius. Proprium au- tur; sed potius popuius pariter conveniens, num ex
lem suum et hereditatem, ubicumque fuerit, salva eis, quem Dominus ypluerit, eligal; ct hun senior
iustitia cum honore el securitate secundum suam le- frater in Joco fratris et filii suscipiat, et hon re pa-
gem unusquisaue absque iniusta inquieludine possi- teruo sublimato, hanc conslitutionem erga il m mo-
deat; et licentiam habeat unusquisque liber homo B ' dis omnibus conservet. De ceteris vcro lib ris pio-
qui seniorem non habuerit, cuicumque ex his tribus amorepertraclent, qiialiter eos more paren um no-
fralribus voluerit, se commendandi. slrorum salvent et cum consiUohabeant..
10. Si aulem, et quod Deus ayertat et quod nos 15. Si vero absque legitimis liberis aliqui eorum
minin.e obtamus, eveneril, ut aliquis illorum propter decesserjl, potestas ijlius ad seniorem frat m re-.
cupiditatcm rerum lerrenarum, quae est radix om- .vertatur.Et si contigerit illum habere liberos ex con-
nium malorum, aut divisor aut obpressor ecclesia- cubinis, monemus ut|erga illos misericordite agat.
ruir. vel pauperum extiterit, aut tyrannidem, in qua 16. Si vero alicui illorum contigerit, nobi dece--
omnis crudelilas consislit, exercuerit, primo secreto dentibus, ad annos legilimos iuxta a Ribuaria legcm
secundum Domini praeceptum per fideles legaios se- rioiidumpervenisse, vplumus ut donec ad pi*a finitum
mel, bis, et ter de sua cmendatione commoneatur; anfiorum terminum yeniat, quemadmodum lodo a-.
utsihis renisus fuerit, accersitus a fratre, coram nobis, sic a seniore fraire el ipse et regn m eius.
altero fratre paterno et fraterno aaiore moneatur et procureiur atque gubernelur. Et cum ad I itimos.
castigetur. Et si hanc salubrem admonitionem peni- annos perveneril, iuxta taxaium modum su pote-
tus sprevcrit, communi omniuin sententia quid de siateiu omnibus potiatur.
illo agendum sit decernatur; ut quem salubris am- ' 17. Regnum vero Iialiae eo- modo praedi to fiUo-
monitio a nefandis actibus revocare non poluit, nostro, si Deusvoluerit ut successor nosier e sistat,,
impefialis polentia communisque omnium sententia per omnia subjectum sit, sicut et patri nostro uit, et
coherceat. nobis, Deo volente, praesenti tempore su ieclum
11. Rectores vero ecclesiarum de Francia talem manei. I.
potestatem babeant refum ad illas perlinentium, 18. Monemusetiarnjtotiuspopulinostridev tionem-
sive in Aquitania, sive in Italia, sive in aliis regio- et sincerissimae fidei pene apud omnes gente famo-
nibus ac provintiis buic imperio subiectis,. qualem sissimam firmitatem, ut si is filius nosler q i nobis:
tempore geniioris nostri habuerunt vel noslro ha- divino nutu snccesserit, absque legitimis lib is re-
bere noscm tur. ' bus humanis excesserit, propter omnium sal tem et
12. De t_.__j.ulis
vero et censibus vclmelallis, quic- Ecclesiae tranquillitalern et imperii unitatem, in ele-
quid in eorUmpoteslate exigi yel haberi potuerit, gendo uno ex liberis noslris, si supersliles fra ri suo-
ipsi habeant, ut ex his in suis necessitalibfis con- .• fuerint, eam quam in illius electione fecimus condi-
sulant, et dona seniori fratri deferenda melius prae- tionem imilenlur; quatenus in eo constituen o noa
parare valeant. ] humana, sed Dei quaeratur voluntas adimplen a.
D
NOT.E- ' - .| i
a Hinc Caroli Magniproavos I buarios fuisse constat; MerovingiSalici fueranl.
'
V ii.
•JAPITULAMONACHORUM a (An. 817).
' bibL reg. Pai s. B__
Edilionem Baluzianam recognovimus, inspectis Codicibus, quorum primusest:l.
2826 ms. scec.ix vel x, qui capita hoc ordine.refert : 1-5, 8, 7, 6, 10-15, 15,16, 14, 17-20, 25-52. 9. 55
NOT.E. |
a Istius Capitularis diserta menlio exstat in Vila •omniummonasteriorumsalubris una consuetu o, ju-
sancti Benedieti abbatis Anianensis, in qua bcecle- bente imperatore, aggregatis CoenobiorumP tribus
guntur : . Multa deniqiie mouasleria erant qua. quon- unaquampluribus monachis per plures'-resed i dies_.
dam regulariier fuerant instituta, sed paulalim te- Omfiibusergosimul posilis regulam ab integro iscu-
-pescenterigore, regularis pene deperierat ordo. Ul tiens, cunctis obscura ttilucidans, dubia patefe t, pri-
autem sic.utuna omnium erat professio fieret quoque scos errores abslulil.utiles consuetudinesaffec usque
 581 CODEXDIPLOMATICUS.-^LUDOVICII ET LOTHARUCAPITULARIA.—AN.817. 582
54, 58-52,55, 55, 56, 54-56, 57, 57, 21, 58,.59, .30-69,71, 70, 72,' 75, 75-77, et alia duo capitula. 2. bibl.
MusceiBriianniciinter Codd.CottonianosTiber. A. III, m. scecix vel x, cujus capitum hic est ordo 1-6, 11-15,
15, 16, 14, 17-20,-25-54,58-55, 55,^6, 54, 55, 57, 57, 21, 58, 59-68, 72, 75, 70, 74, 75, 76."5. Codex
bibl. ducalis GuelferbytariceHebnstadiensis inter n. 552 membr., scec.lx vel x, qui capitalioc ordine sistit
1-5, 8, 7, 6,10-15, 15,16,14, 17-20, 22-52, 9, 55, 54, 58-40, reliqua omnia desunl. ,4. Cod. bibl. Casinatis
n. 555 membr. scec.x, ab Angelode Noce in appendice Leonis Marsicani editus (Cf. Muralor. SS. IY, p.
607-609)]Exhibet.capitula 1-6,11-15, 15,16,14, 1.7-20,'25-54, 59-49, 7, '50-55, 55, 56, 54, 55, 56, 57^
41, 58-69, 72,73, 70, 74-76, 7T, 79, 78. S.Cbd. bibl. -PariS;n. 1555 m., scec.x, capitula hoc ordine sistit,
ad Casifiatemproxime accedenti.: cap. 1-6, 11-15,15,16,14,17-20, 25-54, 58-55, 55, 56, 54, 56, 55, 57,
57-69/72, -75, 70, 74-77, 79, 78. Explick. - - .,
AnnoincarnationisDomininostri IesuChrisli 817 % A 6. Ut in quadragesima, nisi in sabbalo sancto,
imperiiverogloriosissimiprincipisHludowiciquar lo", e non radantur. .Alio autem tempore, semel- per
6 Idus Iulias, cum in domo'Aquisgrani s palatii h, quindecim dies radantur ', [f et in ociavis paschae].
" 78. Ut Bbalnearum usus Tn arbitrio prioris con-
quae ad Laleranis dicitur, a abbates. complures
una cum suis resedissent nionachis, haee quae subse- sistat., , -
quuntur 6 capitula communi consilioac pari volun- 8 9. Ut volatiliaintus forisve, nisi pro infirmitate,
tate inviolabibter a regularibus conservari deerc- nullo tempore comedani.
verunt. ' , 9 10. h Ut riullus episcoporum monachis volalilia
1. Ut abbates, mox ut admonasteria suaremea- comedere praecipiat.
verint, regulam per,;l>singula verba disculientes ple- • 10 ". Ut poma et Iactucae, nisi quando alius su-
niter legant, et jntelligentes , Domino opitulante, milur cibus, non comedantur.
eflicaciter cum monachis suis implere studeanl. 11. Ut certum phlebotomiaels lempus non obser-
2. .Utmonacbi omnes qui possunt, memoriter re- vent; sed unicuique , secundum quod necessitas
gulam discant. ....-_ expostulal, concedatur, et speciaiis in cibo et in potu
5. Ut offlcium iuxla quod in regula sancli Bene- tune consolatio praebeatur.
dicti continetur, celebreht. g -12."TJt si necessitas poposcerit ob operis Iaborem,
4.- Ut in coquina, in pistrino. et in c caeteris ar- post refectionem vespertinam, etiam et in quadrage-
tiuin officlnis, propriis operenlur -manibus\ det ve- •sima pari modo, et quando officium mortuorum
siimenta sua oportuno tempore lavent. celebratur, prifisquam lectio completorii legatur,
5. Ut nullo umquam tempore post vigilias, causa bihant.
dormiendi, nisi contigerit eos "ante horam constitu- 15. i Ut cum a ls quocumque priore suo increpa-
tam surgere, ad leclos redeant suos. tus quis eorum fuerit,-...ea culpa primo dicat; dehinc
'
. ' . VARIANTESLECTIONES.
1 DCGCXYi.5. ' lertio ahno X. Kal. Sept. cum 5. 3 aquis p. 1. 5. * deest in edd. " a. cum quam
pluribus una suis residerent monachis 1. 6 secuntur 1. 7 retiqud desunt 5. 8 deest 9
2. Ut balneis gene-
raliler tantum in nativilale et' in paschVDomini verumtamen separalim ulantur 5. deest 2. ^ deesl2.'
^deest 2.5. 12 In ms. S. Galli fleotomie. fleutofiiie5. 13abbale vel a 4.
''
NOT.E. .
confirmavit.Judiciaigiturregul_ecunctaque dubia ad c Sic in anliquis exemplaribus Sangallensi, Divio-
proQcuumdeducta effeclum,quas minusregulapandit nensi, Helmcestadiensi,Casinensi legitur. Quo etiam
consuetudinesassentientibus curiclisprotulit, de qui- . modo ediderunt centuriatores Magdeburgenses.Yide
bus eiiam Capitulare institutum imperalori cfinfir- libelluni supplicem Monacborum Fuldensium obla-
mandum prcebuit, ut onmibus in regnp suo positis ., lum Carolo Magno, cap. 16. In aliis Co.d. mss. sim-
monasteriis obseryare prccciperet. Cui prolinus iifi- ^..pliciterlegitur cmieris officinis.ID.
perator assensum prcebuit. » H_ecverooctuaginta . a Hcecet qu_esequuntur desunt in edilione Cen-
capilula numerafi consuevisseinler Gapitula Ludo- turialorum. ID.
vici Pii probat vetus catalogus bibliothec_e Sangal- a Nimirum in signumluctus et-pcenitentice. Se-
lensis, scriplus sub imperio Ludovici Pii. In eo enim queniibus sceculisbarba distinxit .monachoslittera-
ista leguntur : « Capitula IHudouviciimperaloris ' de tos ab Ulitteratis, quosnos hodie fratres conversos
regula sancli Benedicti. J BALCZ. ••
Hcec tainen est in an- vocamus; ut palet ex querimonia nionachoruriiLau-
a_ est vera lectio. Fatendum rishamensium adversus Hirsaugienses et ex capite
tiquisExemplaribusDivionensi,Pithosano,Parisiensi, de"cimoYita-beati'Bertholdiabbatis Garstensis. Apud
SangaUensi, elCasinensi legi k cum quampluribus Franciscanos adeo rarce olim erapt,barb_e,ut qui ex
una suis resedissent, t in Helmcestadiensi vero eis barbalus essel, hinc, distinguefetur a cseteris.
« cum quampluribusuna cum suis resedissent,»etc. yTestls Marinus Sanutus Toisellus in prcefatione ad
Horum abbatum unus et prcecipuus-fuit Benedictus •secreta fidelium crucis : JacobusdeCammerino Or-
Anianensis, ut paulo ante vidinms. Cuiri eo vero dinis Minorum,qui portat barham.tlo.
huic cofivenlui inlerfuit etiam- Josue abbas mona- -' f Hcecnonhabenlurin.CodiceHelm_estadiensi.I_).
sterii saficliYincentiiprope Yuiturnumin provinciaCa- s Debalneismpnacborumistapaulopostleguntui _n
puana, ut legitur in Chronico ejusdem monasterii CodiceHelmcestadiensi,qu_ein aliis non ex-
apud AndreamDuchesnium.Ilem Apollinarius abbas eodem . Ut balneis generaliter tantum in Nalivitate
Fiaviniacensis, ut scribit ejus successor- Hugo in stant. in Pasclia Domini, veruntamen separalim, ulan-
GbronicoVirdunensi; et Agiulfus abbas Solemnia- D el notas ad Concordiam.
censis, ut paiet ex praecepio Ludovici Pii pro mn- lur. . Yide Hugonis Menardi
nasterio Solemniacensi.Ei interfuisse etiam Ando- -Regularum, pag.657, 851. ID.
nem abbatemStabulensem tradit Gabriel Bucelinus t Yide Notas ejusdenl Menardi,pag. 720.ID.
in Germania saera. ID. i Caput istud sic legilur in CodiceCasinerisi. € Ut
b Codex Casin., singulas sententias. Ip. cum abbate vel a'quocurique priore suo increpafus
 ' '
SS3 - B. CARGLI MAGI.I-OPP. PARS I. SECT. PRIMA. §g_
prosletnens se illius pedibus cum cappa, si habuerit, A 20. Ut eis vestimenta nec multum vilia, ec mul -
veniam peiat.Et tunc iubente priore surgat, elunde lum pretiosa, sedimediocria denlur: _
interrogatus fueril, rationem humililer reddat. 21B. Ut mensura -s cucullae 6 duobus onsisial
. 14. Ct nudi pro qualibet culpa cOramfratrum ob- cubitis. -
|
a
lutibus non flagellenlur. 22'. Ut si infra posilae mensurae qfi tilalem
15. i>Ut soli, videlicct sinefalio. fratre, in viam decreverit abbas causa necessitatis quippia augeri,
non dirigantur. . " in illius maneat potestate. Alioquin hoc om ino pro-
16. Ut sibic compalres commatresve nonfaciant 1, videat, ut camisias duas, et tunicas duas, et cucullas
neque d osculentur feminas. ,- duas, et cappas duas unusquisque monach rum ha-
17. Ut si necessitas fuerit eos"oceupariin e ffuges beat; quibus vero n.cesse est, addatur et t rlia ; et
colligendo, aul 2 inalia opera, [constituium legendi 11pedules quatuor paria, et i femoralia du paria ,
et meridie pausandi iempus praetermiliaiur, et ope- roceuffi unum, pell cias ^- usque ad lalos d as, fa-
fantes 3] non murmurent. sciolas duas ; quibus autem necesse est itin ris, cau-
18; Ut quaria et sexta feria ieiufianles, ante no- sa, alias duas; J rnanicas quas vfilgo vrant s appel-
nam, aut post nonam , si necessitas faerit, iuxta lamuS, in aestate, et in hieme vero nmfful s vervi-
prioris arlritfium levia opera exerceant. . R cinas; calciamenta diurna paria duo. snbla res per
19. Ut in quadragesima ' libris-de biblioiheca se- noctem in aeslate daas, in hienie vefo soc s; k sa-
cundiim prioris disposilionem acceptis, aiios *, nisi ponem sufficienter et uncturam ; } pingue inem ad
prior deereverit expedire, non accipiaut. esum- excepto sexta feria et viginli dicus ante
"
VARIANTESLEGTIONES. - ,
1f. etnullam quamUbet feminam osculentur 5. 2 aut in.a. o. desunt i. ~
Hcec desuhtinCod. ith.elS.
*aliis5. "deest 5. 6scapularis4. * deest 1. 2. 4. 8pelliciam u. ad l. unam 5..
miM,
quis eorumfuerit, moxsine mora prosterriens illius Unilate Ecclesia. pag. 120, editionis B sUeensis.
pedibus: Mea culpa primuui dicat, ita ut indutus est. anni 1566: . Propter opefa tantum constitui sanctus.
Et lunc jubenle priore surgat, et unde interrogatus Benedictus alteram cucullam, qucedicitur s apulare,
fuerit ralionem humiliter reddat." > Yide Capitula eo quod bujusmodi vestis apta sit caput t nlum ef
monachorum Sangallensium cap. 15, et Notas ejus- scapulas tegere. s ID.
dern Menardi pag. 1089. BALCZ. 1 ld est, pedum jperimenta , ut pluribu eriidiie-
a Codex Pithceanus, aliis non vapulent monachi. . ostendit idem Menardus pag. 889;
el edilio Centurialorum habent uti nos quem consule.
Reliqui edi- (G In-capitulis Theodori archiepiscopi Cantu riensis,
dimus, nisi quod in editione illa additur : sed vere- quce edita sunl in tbmo nono Spicilegii Da heriani,
cundia sit -sempercooperta. ID. cap. 5, episcopum abbati quemor 'nat de-
b Centurialores": Vt soli videlicet et sitie, etc. Co- legitur
bere dare baculum et pedules. Yide Cujaciun lib._y
dex Helmcestad: Vt soli videlicet sine._Casinensis : Observat., cap. 1T. (Statula antiqua.monast rii Cor-
Vl solus sine altero monacho in via non dirigatur. beiensis cap_.5 : ~ Galcearios quatnor cum olis no-
Yide Notas ejusdem Menardi,pag. 667. ID. J Ubi clarissimus editor conjicitlegendu fortean
c Prceler ea qu_ede hoc argumento observata sunt vis. esse ut illud |pedum tegumenlumin.elligaiur
a Filesaco libro i. Selectorum cap. 5, reperio istud quodsoleis, Galli vocant Prceceptum Lud"vici Pii
interdicfuniTuisse in capiie quinto canonum sancti de stipendiis qucepantoufle. annuatim iri cibo et potu dari de-
Leogarii episcopi Auguslodunensis, in .concilioLon- bent monachis Sa'nciiDionysii: « ad cordov sos etin
dinensl anni 1102,cap. 19, sub Anselmo archiepisco- solas eorum componbndas. >In Memoralorio isegisi
po, in. concilio quod apud Albiam celebratum dicitur abbalis Fontanellenjsis Scriptum est in to o tertio
anno 1254,prceside Zceno sedis apostoliccelegato, et. Spicilegii Dacheriani pag. 245 : . Coiia bou i ad so-
in synodo quam Joannettinus Doria cafdinalis et ar- leas v. cofiiposita.s Pio quod haud- dubie 1 gendum
chiepiscopus Panormitanus habuit anno 1615 in ;ee- est solas. Solas etiairinuin wascones et Occ laiii vo-
-clesia Panormitana. ID. eam calcei parlem quce sub pedibus est. ID.
J Centuriatorcs : et nullamunquam quamlibetmu- cant - Ha ent au-
i Epistola Theodqmari ad Carolum :
'lierem osculenlur. Codex Helmcestad : Et nullam - tem fratres nostri et femoralia. Mu i tamen
qudmlibet mulierem -osculentur.• Casinensis :' neque'D ex eis Deo juvanle induplicia tanlum se cpntinent t neque
feminas osculent.ID.
e Regrila sancti Benedicti cap. 48 : « Si atitem ne- femoralia babeant neque plus -quain dupli a indu- •
cessitas loci aul pauperlas exegerit ul ad fruges menta. >ID. - _
se occupentur, non contristentur. >ID. i Sic Codex Helmccsiad. Recte. Nanf manica;
colligendasper
f Regula S. Benedicli ibldem : «In diebus Qua- sunt chirotheca., ul jobservatHugo Menardu in-No^
dragesimce accipiant onmes singulos codices de bi- tis ad librum Sacramentorum pag. 561, xtrema.
bliollieca. » In epistola Thcodomari abbatis Casi- Vita S. Basasti, episcopi Carnotensis: Manic s, quod
nensis ad Carolum Magnum permittitur monachis vulgowantos vocanti MemoraloriumAnsegis abbatis
habere manutergia ad involvendos codiees quos ad Fontanellensis in tomo tertio Spicilegii Da heriani
legendum susciplunt. ID. pag. 246, ad ubanlos lib. i, ubi legendum est wanlos-.
s Ita omnia veiera exemplaria, si Casinense exci- - In plurimis Cod. desunt vcrba Manicas .quas vulgo.,.
pias, in quo legiiur scapularis pro cucullce.In Re- appellamus. h>. |
^ In edilione Cenluriatoriim ista disjunc a sunt,
gula sancli Benedicti cap. 55, scapulare distingui
videtur a cuculla. Et in episiola Theodomari, iri boc modo : «'Ut data a priore saponis "el ncturse
qua explicatur quid tum pcr cucullam .intelligerent mensura, et reliqua quce ibi sunt necessaria ad suos
Itali, quid Galli, primum cucullce descriptio insii- (forte usos, id est, usus) babearit leclum propter
tuilur, dein scapularis. Scapulare tamen sub gene- causam infirmilatis. ID.
raii eiicull-e vocabulo comprehendi consuevisse 1 Vide Menardi .No.lasad Concordiam reg larura,
auctor esl Sigebertus abbas Gemblacensis in libro de pag. 709. ID. j
 585 CODEXDIPLOMATICUS.—LUDOVICII ET LOTHARIl CAPITULARL\.—AM.817- . 58«
nalivitatem Domini, et septimana [_illa • quae anle A nasterii cum hospitibus d non reficiat. In refectorio
quadragesimam vocatur] quinquagesima. Ubi autem autem pmnem eis humanitatem manducandi ac bi-
vinum non est, unde emina detur, duplicem-cininae befidi exhibeat. e ipse tamen ea cibi potusque niefi-
rnensuram de cervisa bona. El quaecumque praeter sura contentus si./quam Teliqui fratrcs accipiunt.
liaec a regula iubet, singuli eoruin, cum necessitas. Si vero propter Jhospilemvoluerit ad solitam men-'
posiglaverit, absque dilalione accipiant. _ "- -suram fratribus sibique aliquidaugere, In sua maneat
_25. Ut in quadragesima, sicutet-in alio tempore, potestate.
vicissim sibi pedesJavent, et antiphonas'huic oflicio 28. Ut servitores non ad unain mensam, sed in
congrueules decantent. In coena veroJDomini pedes propriis iocis, post .refeclioneiri fralrum reficiant;
fratrum, si valet, abbas lavet et osculetur, bet de- quibus eadem lectio quae -fratriims recitala est, le-
mum propria manu poculum eis porrigat. gatur.
24. c Ut mandatum, si 2 29. Ut leciori nihil. nisl f'quod regula iubet,
tempus est coenae ,
tam fratrum quam etiam peregrinorum, post coe- , detur.
"
nam fiat.. , 50.- Ut Alleluya in septuagesima dimitlatur.'
25. Ut ea quam monacbi sui. habenl mensura 51. s Ut praepositus iritra et exlra'monasterium
scnt abbates contenti, in manducando, in bibendo; B post abbatem maiorem reliquis abbati s subditis
ift dormiendo, in-vestiendo, in operando, quando .habeat potestatem.
in aliis utilitatibus non fuerint occupaii. . 52. Ul monachls non nisi monachus constituatur
26. Ut villas frequentei. et nisi necessitas co- praeposilus..
egerit, non circu_neant, neque suis iUas moriacbis . 55. k Ut de senioribus monasterium circumeunti-
cjislodiendascommittant. Et si eos ire ad eas neces- _ bus.quidain 4 cum ffalribus Iri obedientiam exeant5
- silas fuerit,
expleto necessitatis negolio, ad suamox quidam in monasterio propter custodiam remaneant.
mtnasteria redeant. 54. i Ut' noviiio non facilis monasterii tribualHr
27. Ut abbas vel quispiain fratrum ad portam mo- Ingressus, et ut in cella hospitum-i probationis causa
- , "YARLANTESLECTIONE.S'.'
" * haecdesuntS.
ssiusqueperegrinorum-deest 4. 3.abbatibus 4. * quidam" usque quidam desunt $_
"
'-''-'.; '_ NOT-E."
aId est, Regula S. Benedicti"cap.-55, ubi pfceter- C tan^tum : Vt mandatum post ccendm fiat. Auctor
ca probibetur ne monacbus aliquid _peculiare sive Vitse Alcuini: « Quando mecum quoque ad manda-
proprium habeat: « Et si cui-Inventum fuerit quod tum pergebas, et te vinum bibere jubebam , arle
ab abbale non aceepit, gravissimcedisciplince sub- caUidissimadicebas : Bibi, dominePaler,-meo cum
jaceat. > YisioWettini monachi Augiensis tempore avunciilo sufficienter. > ID. -
Ludovici Pii: i Ibi se etiam quoddam opus in mo- ~ a Codex Casin., non ieficiat, neque bibat. ID.
dum castelU ligno et lapide valde inordinate con- - e Hcee ei qucesequuntur usque ad. Si vero desunt
jectum et fuligine derorme vldisse fatebaiur, fumo in Codice Parisiensi. Desunt etiam in Sangallensi,
ex eo in altum vaporante. Cui interroganti quid
pro bis quce isthic leguntur in aliis exemplari-
esset,.responsum est ab angelo habi.alionem fuisse qui bus, ita habet : Et ipse cum Episcopis, Abbalibus,
quorumdam monachorum de diversis locis et f egio- Nobilibus, undeipsi reficmntur sumat. ID.
nibus congregatorum ad purgationem suam. Qui de Canonkis, f Regiila S. Benedicti cap. 315: « Frater autem
ecdem numero unum specialiter nonfinavit, quem hebdomadarius
dixit ibidem in arca plumbea' inclusum prcestolare accipiat mixium- priusquam incipial
communionem sanctam, "et ne forte
debere diem magni judicn i)ropter opuspeculiare. > legere,sitpropler ei jejunium sustinere. Postea aulem cunv
'Hinc lepra proprieiatis iri Ghronico Augustano Si- grave hebdomadariis et servitoribus reficiat. >
gismundi monachi Ub. ii, cap. 4. apud Pistorium. coquince -Auvam directo-
De monachis proprietariis abunde dictum_esf in rum.iD. Yide caput quinlum fratrum ad
notis adConcilia GalliceNarbonensis, pag. 2S.BALIIZ» s
1 Centuriatores : _.. refectorio manu propria pocu- Prjepositi monasleriorum, secundi post abbales,
lutn eis porrigat. Codices Sangallensis , Pitiiceanus , ut pluilbus pioliat scepe laudatus Hugo Menardus in
ad Coneordiam Regularum pag. 169,197, 414.
Parisiensis, Casiriensishabent simpliciler, et pocu- notis Eam ob causam epistoJaHincmari i-hemensis-arclii-
lum porrigat. ID.
' c Retinuimus leclionem Sifmondi ef Centuriato- D episcopi ad monachos Corbeienses inscripta est-:
runi, quam confirmat caput tertium fratrum ad Au- Futcranno prcepositoel fratri-busmonasteriiCorbeien-
vam directorum, quse infra suo loco dabuntur, ubi sis, et alia ad monachos Cent.ilenses Magenardo
sic legitur: Qui etiam pedes peregrinorum in uria- Prcepdsito el fralribus in monasterio sancii25Richarii
quaque feria lavant. Libellus supplex monachorum rice' degentibus,'apud FlodoardumTib. in, cap. Hislo?
Fuldensium Pblatus Carolo Magnocap. 15 : « Quod Rhemensis. In concilio Moguntiacocap. 41 prce-
« ut monasterium, ubi fieri possit, per deca-
peregrinorum susceptio et lavatio in eis pedum non cipitur
negligatur, sed. secundum Tegulam et secundum nos ordinelur; quia illi praepositiscepein elalionem
priorum nostrofum.consueiudinem , quandoeunque incidunt et in laqueum diaboli. > Respexerunl auiem
islius Canonis ad caput 21 et 65-regulce
vefierbit, misericordiler suscipiantur, el ab omnibus conditores
fratribus lavatio pedum' eis"exhibealur. Prceceptum S. Benedicti. Yide Capilula monachorum Sangallen»
Caroli Calvi quo confirmat fundationem bospitalis sium, cap. 50. ID.
factam ad Hildrado, edituin ab Hemerceoin Augusta > Vi.deeadein Capilula, cap.-14. ID.
Viromanduoruni :'. Usque ad duodecim pauperes i Yide noias ejusdcm Menardi pag. 956, 944,
suscipiantur : ad quos , quia infra claustra erit, et 977. Vide eiiam conciliiunX^Ioveshovice, cap. 24. Ip.
locus congruus habebitur, fratres ad ofliciumlavan- i-Hcec.non habentur in Codice Parisiensi.' Reti-
• dorum pedum religfoseper singiilos dies succedant. > nenda tamenesse patet ex eapite 58 ftegulcc S.^Ee-
Velera porro istius Gspituliris exemplaria"habent nedicli. ID. - .
387 B.' CAROLIMAGNIOPP. PARS I. SECTIO PRIMA. 588
hospilibus serviat paucis diebus J.T_esvero, si quas A 59. Ul in quadragesima usque ad nona operen-
habet, a parenlibus suis' 5 commendet. Explelo au- tur fralres, quatenub missa celebrata temp re con-
tem probationis suae anno, secundum quod regula gruo reficiant.
inde faciat. vero nec tundatur nec 40. 6 Ut donius -semota s his qui fug re, aut
praeGipit Ipse
vestimenta sua pristina inmutet, priusquam oboe- pugnis baculisve inter se voluerint conflig re,' aut
dientiam h promittat. quibus ex integro faetae sunt regulares di iplinae,
55. Ut monachus, professione facta, tribus diebus habeatur huiusmodi,' quod 6"in hieme igns possit
cucuUac coopertum habeat caput. afccendi,et atrium iuxta sit,quo poSsint uod eis
' -
156. &Ut puerum pater aut mater e teriipore obla- iniungitur operari'.
tionis offerant f ad altare 3, et petitionem pro eo 41. Ut si quisnegligenter sonitum 8 fec rit,,auf
coram laicis lestibus faciant, quam tempore intelli- aliud quid.excesserit in refectorio, mox priore
k veniam pelat9.! '
gibiU regulam observare promiserit, ipse puer con- " 42. Ut nullus
firmet. plebeius seu clericus se laris in
, 57. Ut infarites oblati carnem, non nisi causa in- monasterio ad habitandum recipiatur, nisi voluerit
firmitalis, manducent. fieri monacbus.
58: Ul quando fratres post sextam dormiurtt, si 45. Ut nemini liceat sermonemiurainen i aut al-
quis eorum voluerit legere, in ecclesia aut in lecto firmaiionis proferre, nisi sicut sancti -pat 'es soliti
suo wlegat. B fuerint i loqui.
VARIANTESLECTIONES.
1 p, d. desunt 5. * s. aut amicis c. 4. '3oblationis secundum regulam offerant4. 4 leclis suis 5. 5 Ut
carcer 5. c quaSa/. ul 4. ' reliqua desunt 5'. 8 sonum 4. 9 petal et annuente priore surga serveiur
tamen silentio, et cum egressi fuerint, expleta oratiorie veniam petat, et secundummodum culp e iudicio
-subiaceati. \
' .
NOTJS .
a Codex Casinensis : parenlibus snis aut amicis habeat, in quo delinquentes regulariter pu iantur.t
commendet. G"nturiatores : parenlibus suis aul mo-~ Verum bic carcer adeo durus poslea evasi ui mise-
nasterio committat. Ifi Regula S. Benedicti cap. 58 raiionem permoverit Stephani archiepisc pi Tolo-
legitur : « Res si quas habet, aut eroget prius pafi- sani, de quo hoec Ijsguntur in Hisloria cb nologica
peribus, aut facla soiemniter donaiione conierat mo- Ms. parlamentorum palrice Occitance, sciipta anle
nasterio. > BALUZ. ducentos annos a-GuillelmoBarUinoconsi iario cle- "
b Post ista sequitur in ediiione"Cenluriatorum , ricp in parlaifiento Tolosano. « AnnoDo rini 1550,
«id.esl, secundum regulam sancii Beuedicli pro- _ et dieVillamnovam27 Januarii, cuin rex Joannes com loraretur
fessionem.in ecclesia fflcial. » In. apud juxta Avenionem,fluvi Rbodano
c Centuriatores : cuculla velelurcapite. Vide notas- intermedio, e'i ibi certamefi lancearum s've basta-
ejusdem Menardi, pag. 945. 1D. rum, quod nos torneamenlum vocamus, lebrasset
" toiacuiia papali adstante, lolum se con misit ne-
Olim, uti diximus ad Salvianum, ea erat paren- goliis patrice Occitance', et nulli audient am dene-
•tum aucloritasul liceret illis liberos suos etiam in fnter bos vicarius gerieralis Steph .ni arebi-
puerilia vovere Deo, sic ul istis fas non esset abji- gavit. ex mandato dicti ar *liepiscopi
cere instiluium quod patrum imperio susceperant. episcopi Tolosjni j
est de horribili rigore queifi monacbi
Ifiio non solum natos vovebant, sed eliam eos qui conqueslus
nondum nati, in mairis utero positi erant.Quod ' exercebant adversjus monacbos graviier eccafites,
duobus illustribus exemplis ostendimus. Non solum eos corijiciendoin carcerem perpeluum, te ebrosum,
autem eos qui jam concepti erant, sed ciiam nasci- Q ( ei obscurum, quem Vadein pace vogitant qui nihil
tutos in universum; ut patel ex iestamenlo Ludo- omni alirid habebant pro victu quam panem t aqui.ro,
vici VIII, Francorum regis, apud Andream Ducbes- huic consortio sodalium illis adempto, ta ut qui
addicti sunt, semper perearil esperali.
nium, tom. V, pagi 525 : «item volumus et prcecipi- Supefposnce hujusmodi querimonia rex per sua I ordina-
mus quod quintus filius nosler sit clericusetomnes
alii qui posl eum nascenlur,> Porro Menardius in tionem slatuit quod deinceps abbates, p iores, _su-
et omnes gubernalores monast riurum et
notis ad Concordiam Regularum pag. 985 el seqq., .periores,
ct Carolus.Le Cointe in Annalibus ecclesiasiicisJ . conventuum bis inlmense visitarent et con -olarentur
Francorum ad annum 544, § 74, niultis testimoiiiis fratres qui in tali piessura detinefentur, e quod illis
confifmant pueris quos parenleS.Deo obluleranf inJ liceret petere con^ortium unius monaclii c sodalitio
ifionasteriis non licuisse discedere quacunquede . bis ifi mense habendum. Qua,de re liltera patentes
causa, si res legiiimo oidine et secundum regulamJ, expedire fecii, quarum exsecutionerii den andavit et
commisit Olivario de Saia senescallo To osano, ct
peracla fuissei. Formulam qualiter parenles Tilios futuris senescallis patrice Occitance. ro revo-
Suos offerant in monasteriis vide in nova collectione[ .'aliis
Tormularum cap. 51, et quceillic a nobis annotan-'_ caiione hujusmodi ordinalionis fratres inores et
fratres prcetlicatores mira fecerunt, a ioritatem
iur. ID. . . sed rex jn suavob ntateper-
e CodexCasin., oblationissecundum regulam.offe- papce reclamaveriinl;
fant. ID. severavil, et voliiit quod obedirenl.,aut regno suo
f Hcecdesunt in aliquot exemplaribus. ID._ - abirent. Qua de causa, ejiamsi inviti^tre ugnanies,
volunlatem regis lexsecuti sunl. Barbaru enim est
g Codex Helmcestad., Vt carcer his qui fugere, etc. D
] inearceratos et sic afilictosomni solalio e consoriio
Habuerunt semper monasteria carceres in quibusi amicorum privarel £ID.
monachi facinorosi includerentur ad agendam seve- -- Codex Casinensis addit: « et" annu te priore
riorem posnilenliam;Exstant plurima hujusce rei te- surgat. Servetur. iamen silentio. Et cum gressi fue-
stimonia, in primis vero in statutis quce Conradus: rini, expleta oratione, veniam peiat, et secundum
archiepiscopus Coloniensisedidit anno 1260, de vitai modum culpcejudicio subjaceat. >Vide gulam S.
et conversationemonachorum.«Statuimus etiam, in- Benedicti, cap. 71LID.
euit, quod quodlibel monasterium suum carceremL i In edilipnc Ceniuriaiorumposlea seqiilur-: c id
I
"58S CODEXDIPLOMATICUS.—LUDOYICIT ET LOTHARH CAPITULARIA,—AN.817. 590 .
44.Ut abbalibus licealhabere cellas,in quibus aut A-' 51. Ul in hebdomada pentecpsten non flectantur^
monachi sint aut canonici. Et abbas praevideat, ne. genua el non ieiunctur, nisi statmi fuerint f dies
minus de monachis ibi habitare -permittat quam ieiunii.
~~
sex. 52. Ut laici causa mandueandi ac bibendi in re-
45. a Ut scola in.moriasterio non habeatur., nisi fcclorium non ducantur. __,
eorum qui pblali.sunt. - : 55. Ut quoties exposcit necessitas, vestimenta et
46. Ut in praecipius solemnitatibus, id est in fia-r calciamenta et onania neeessaria fratribus dcn-
tale et in octavls Domini, in cpiphania, in pascha'.. tur. "
_
quoque, ct ascensione Domini, et in pentecosten, et 54. Ut qui praeponuntur nonni vocentur 2: boc ex
in sanctorum festivitalibus, id est sancti .Stephani, paterna reverentia.
• et in beati loannis euangelistae et In natale infan-- 55. Ut h senior decanus 3 reliquis decanis praepo-
lium, in pfirificatione et assumptione sanctae Ma- nalur, et abbate vel praeposito '* praesenie locuin
riae, similiter et in beaiorum apostolorfim feslis, et propiium teneat. • • - -
in sancti Ioharinis baptistae nativitate, in sancti l. 56 6. i Ut praeposiius, decanus, i cellararius. de
quoque Laurentii atque Martini, et in sancli TSene- eorum ministerio, nisi causa utililalis aut necessila-
dicti, seu in natalitiis cuiuslibet sancti cuius -honor R tis, non removeantur. , *
in qualicumque parrocbia specialiler celcbratur, 57. Ut libra. panis triginta solidis pei; duodccim
h plenarium officiumagaturl et c bis reficiatur. . denarios metiatur 6. . .
47. Ut in parasceue hon aliud nisi panis et- aqua 58. Ut dormilorium iuxla oratorium" consiituatur,
- '
sumalur. \ . ubi supervenientes monacbi dormiant.
48.-Ut benedictio post completorium a sacerdote ""
- - 59. k Ut' alibates monachos secum in itinere, ln si
-_d-catura. i
49. Ut de omnibus in eleemosynam datis, tam ad generalem synodum, non ducant:
ccclesiae quam frairibus, - decimae pauperibus, den- -. , 60: Ul duo tanlum signa ad tertiam, sextam, no-
"" -
tur. . '. , namque pulsentur. _-"
58. Ut praeiermissis partiiionibus psalterii, psalml 61. Ul monachi cappas dissutas 8 praetcr villosas
speciales pro e'eleemosynariis et defunctis cantentur. non habeant.
, YARIANTESLECTIONES.
5-p. o. a. desunt i. "reiiqua
4
desunti.- 3d. cellararius' porlaiariusde eorum minislerio nonnisicausain-
firmilaiis manducet 4. *
v. p. desunt -2. deest 2. 4. 6,m.,XLVHL-Ut. mensura scapularis driobuscon-
'
sislat cubitis 4.. Ul canonici a: m. 1.-.4. 5... 8 tis.sutas 4 -..-".,
NOT_E. ,
est, crede mihi, frater, aut vivil Dominus, seu novit C sancti Joannis Baptistcede marlyrio, seu in natali cu-
l)omfi_us.>BALUZ. . .juslibet sancti iri cujus honorem' dedicatus'' est locus
• aVideNolas
ejusdem Menardi ad Concordiam re- ubi militant monachi. > ID.
gularum, pag. 682. ID.' , s Yide ''notas " ad"TGoncordiam regularum, pag,
,- h H_ecnon habentur ifi Codice Casinensi, neque 507. ID. •
eorum_menlionem hoc loco Xacit epistola Theodo- t Yidecapitula monaehorum Sangallensium, cap.
fiiari..BALUZ. 50. ID. . ' - .
c Epistola Tbeodomari: eliam bis ad prandium mi- ,.,'.•;
i Centuriatorum Editio hcecest ;-«Ut prxpositus,
scere facimus. ID.
~dIn editione Cenluriatorum postea sequitur: « et decani, cellarius, poitarius, de eorum ministciio nisi
causa uiililatis, > etc. Codex Sangallensis : « Ul prce-
deinde aqua henedicia, antequam intreni in dormi- positus, decani, cellararius, portarius, siutiles 115
torium, super capita illorum a ' nriore insperga- .minisleriis iUorum frierinl, quantum abbaii ei con-
lur. i ID. gregatiorii placuerit, ibi steni. >~Casinensi:-.«Ut se-
. ° Id est, prp omnibus eleemosynasnobis tribuenti- nior, decanus, cellararius,-portarius de eorum mini-
bus, ul legitur in libeUo-supplici quem monachi Fui- sferio nonnisr causa infirmiiatis manducet. > Sed
denses oblulerunt Carolo Magno. Prcesiat autem in- hajc duo postrema vocabula non sunt hujus Ioci. In
tegium locum ^eferre,, quod is valde. illu_4ret boc charlulario Tutelensi fol. 57, 219,' inter prcecipuos
caputAquisgranense. Sic ergo scribunt monacbiTul- monachos illius mofiaslerii numeralur Otgerius por-».
denses : «In seounda quoque feria uniuscujusque se- n taiius anno duodeeimri regni Ludovici- Transma-
ptimana. oralionem pro pmnibus eleemosynas, nobis "rini. >ID.
tribuefiiibus, id.ests euindem psalmum L quem tota i Aliqui Codices habenl Cellarius, Parisiensis CeU
B.
congregatiojuxtp corpus marty.ris simul pf ostrata tflrarius. ID.
carilavit, cum oratione Dominica ct .versibus. Pro k In exemplaribus antiquisCasinensi et Sangallensi
defunctis ergo fratribus nostris commemorationem _Vt cqnonici
illam quam quotidie bis habuimus, id est, post ma- et in editione Centuriatorum- legitur.:
. tutinam celebralionem etvespertinam,.q__ceestanli- ubbates. De abbatibus canoriicis vide concilium Pari-
phona videlicet -Requiem ceternam, et prima pars siense yilib.oi, cap, 18,1.elID. conciliumAquisgranense
psalmi Te Zecet hymnus, Deus, versus et colle- 11,capitulo % %2,num. .. • ,
' 1 Centuriatores, generale placiium. Yetus r.egula, .
cia. > ID. .'
1 In editioneCenturiatorum h_ecadduntur : « Qua- ut apparet ex iis qucc supra dicla sunt, ad capitula
tuor Temporum, jejunetur, utinyigilia sarictceMa- synodi Francofordiensis, ad quam Benedietus, IUCH ab-
rice, Annuntiatione, Assumptione, Natiyitate. Jeju- bas Anianensis, et Anianus, abbasCaunensis,.suos -
nalur similiter in Nalali omnium apostoiorum, seu nachos duxemnt. ID. . , ..
 591 B. CAROLIMAGNIOPP. PARS I. SECTIO PRIMA. 592
62. Ut abbas, praepositus, vel decanus, quamvis A 71 3. f Ut quando fratres aestivo tempo e ieiu-
'
presbyteri non sinl, lectoribus benediclionem tri- nanl, posl sexiam dormiant.
buant. 72. Ut is qui noxae culpa tenctur, die d minieo
65. Ut docti fratres eligantuiy qui cum superve- remissius habeat, et|veniam non petat.
nienlibus monacbis a loquantur. 75. Uipro abbaleldefunctoanniversariu fiat of-
Qi'. h Ul de furlo incerto oratio primum, el post- ficium. i
_ea excommunicatio -a corpore et sanguine Ghristi 74 *. Ut ad missam Sanctus stantes e et 6 PaUf
fiai, quousque culpabilis confileatur. nosler genua fleclentes dicant.
65. Utsifrater adversus fralreinproqualibetculpa 75. Ut riullus promunere recipiatur in onaste-
testimonium protuleril, fratri perfecliori credatur. rio, nisi quem bona volunlas et morum 6 mmen-
66. Ut psalmus invitatorius et Gioria pro defunclis dat probitas. '
non cantelur. 76; Ulunieuique fratriin cibo et.iripotu uamen-
67. Ut lector c stando * benedictionem postulet. sura separatim deiur, et de ipsa mensura ibi dala
68. Ut d eulogiae -fralribus a presbyteris in refe- alicui a nihil tribuati ,. '
' - -
ctorio dentur. , 77'. Ut fralres aliquid pinguedinis in vic u quoti-"
69 ~. Ul ad capitulum primitus martyrologium le- B diano habeant; excepta sexta feria, etdie us oclo
gatur, et dicatur versus quo silentium solvatui; ante natale Dominij ei a quinquagesima que ad
'
deinde regula, aut homelia quaelibetlegatur. Novis1 paschas. J ,
sime tu autem Domine, dicatur. 78 9.Ut volaliliain nataleDomini et in pa cha tan-
70. Ut ad capitulum leclio e_lradatu.:, simili- tum i qualuor 10 diebus, si est unde, com dant. Si
ter ad conlalionem si tempus fuerit oportunum. vero non fueril unde, non requiratur i per ebitum.
. VARIANTESLECTIONES. , .
1 slans humiliatus b. p. 4. 2 deest% ~ deest 2. 4. .' deest i. s st. inclinali, et 4. 6 merita ommen-
dent 4. ' deest 2. Eius loto 4 ita habet : Ut adipes mittantur in pulmenio ^clo dies anle nalale D inini ;et
ocio anle quadragesimae el omni tempore sexla feria. 8 quae iam sequuntur capita desunt iu cod 1. quo-
rum loco haec habet: LXXYI.Ut psalmi quinque aesiate aule horam priinajin; tempore vero biem li [Cod.
bimali] post intervallum pro rege et omnibus caiholicis ei familiaribus el elemosinariis omni die. naniur.
id est miserere me Deus secundum. Deusin nomine luo. Miserereme Deusmiserere. Decismisereatu noster.
Deus In adiutorium meurn. et pro rege specialiter. e^iaudiatte Dqminus. LXXYU. Ut pro omnibus efunclis
calbolicis psalmi quinque canan.ur id est Yerba mea Domine ne in furore |luo. Dilexi quoniam cr didi. De
profundis. et pro omnibus defunctisseu monachis seu omnibus calbolicis fidelibus christianis psalmi quinque
canantur id esl Dominusregit me. Ad te Dominelevavi. Dominusilluminatio mea. Domine exaudi. I. Lauda
anima mea Dominum. 9 deest 1. 2. 10In cod. ms. S. Galti, legilur sex tanlum, elc. pascha tribus
diebus i. .
\ NOTJE. I
a Centuriatores.simpliciter,hospitibus.BALUZ. (CJ cordiam regularum, pag.S75.Is_udco....)n.?.?;_.#_) fra-
~~~
Hic furii incerti a monachis p.atratiprobatio fieri cti panis dicitur in libello supplici monacbo:um Ful-
jubelur per excommunicationem a corporeet san- densium e
ad Caroluiri Magnum, cap. 4. ID.
guine Donrini, conira morem illius sseculi.Testis est Codex Piiboji, qw.electa fuerit exponatv.r.ID.
f Caput istud sic babet in-cdilioneCentui atorum:
canon 15 concilii Wormatiensis, in quo sic legitur:
« Scepecontingil ut in monasleriis furta perpetren- « Ui quando fralres|jejmiant, post sextam cormiant,
tur, et qui hsec comminanl ignorentur. Idcirco sra- hoc est, cesiivotenipore. Post hcec celebient Mis-
tuimus ut quando ipsi fratres de talibus se expurgare sam. > In. |
debeant, Missa ab abbale celebrelur, vel ab aliquo 6 In editione Ceniuriatorum additur, t et aliasora-
cui ipse abbas prceceperit, prxsentibus fratribus, ei tiones genua fleclerites, quanflo tcmpus op lortunius
sic in ullima Mlsscecelebratione pro "expurgatione est, dicani. > ID. j
sua corpus ei sanguinem Domininostri Jesu Cbrisii 11CodexCasin., minime sit licentia dandi. Regula
percipiant, quatenus ita inde innocenles se esse cujusdam in Coricordia regularum pag. 7 [8 : «II-
oslendant. > Hune locum, alioqui non admodumdif— lud prcecipue decernimus, ut nullus alter dari ex
ficilem aut obscurum, sic inierpretatus estJoachimus mensura sua vel accipere ab altero prcesumit prceter
Yadianus in libro sexto de Eucbaristia-, pag. 218 : abbalem vel pr_eposilum, cui ab abbate co nmissum
t Porro ut in Carolino illo sceculopalam est in par- "est. t ID. !
vulis coirimunicandis erratum, ita ne id quidem ad- 1 Hcecest leelia Codicum Pithoeani et P: risiensis.
modum probi aut pii moris fuit quod eodem lempore Casinensishabet tribtis diebus, Sangallensi5sex tah-
episcopi el monachi Eucharistiam ad innocenlisecon- lum, Cenluriatores et-edilio Capiiularium anni 1605,
testalionem et purgalionem objecti criminis sumerej D octo diebus. Juvat hanc leclionem epistol Theodo-
essent soliii, ul cum furtum in monasterio esset com- mari, ih qua sic Iijgilu.r: « Volatilianun uam nisi
missum, monacbi omnes in missce celebratione cor- in dieNatalis Domill, si est unde, usque-a" dies ocio
pore et sanguirie Domini participabant, quo se cri- coinedimus. Similiter etianij,pascbalibus diebus. >
nnnis suspicione liberarent. Id persuasionefiebat re- Vide Menardi notas ad Concordiam regurlaum, pa?.
ligionis, quae sceleris conscium pcencemetu longe abi 709. ID.
esu illo sacrosancto arcere credebatur >Vide Regi- i IdefiiTheodomarus : t Sed de esu vola Uiumtam
nonem, lib. n, cap. 276, et quceiUica nobis annoiatai caute prudentissimus pater uosler in sua egula po-
sunl. ID. suit ul si velint comedcremonachi, cum o orlunum
0 Codex Casinensis,slans humiliatus.ID. est, non subjacearit culpce. Sin aulem eis suo tale
d Varie accipitur boc vocabulum, ut pluribus ex- eduliuriinon "prcebijiuraiibaie, ut quasi ex ebitohoe
plicat Gretserus i.nlibro secundo de Benedictionibus, , non possmi requirere. Mulii 'lamen fratrun ' nostro-
cap. 24, et sequenlibus. Yide etiam notas ad Con- ri_mTiequevolalilia comedunt, > elc. ID.
 S95 CODEXDIPLOMATICUS.—LUDOYICI I ET LOTHARHCAPITULARIA.—As.817. 594"
Si autem abbas aut monachi absiinere se voluerint, A virga, et liberabis animam eius a morte. h In oinnibus
in eorum sit arbiirio 5. igitur pmnes magistram sequantur regulam, neque
79 2. Ut muffulae 3 vervechiae fratribus dentur. ab ea leifiere declinetur a quoquam. Nullus in mo-
80 '.< In doctrina sua abbas apostolicam debet nasterio proprii cordis sequalur voluntatem, neque
illam semper formulam servare, in qua dicit: argue, piaesumat quisquam cum abbate suo.piolerve infra
obsecra, increpa. Id est, indisciplinatos el inquietos monasterium aul foris contendere. Quod si praesum-
debet durius arguere, obedienles autem et mites et pserit, regulari' disciplinae subiaceat. Si quis frc-
patientes,nl in nieliuspfoficiant, obsecrare. Negli- quenter correptus pro qualibet CLApa,si eliam ex-
gentesvero et contemnentes ut increpetet corripiat, communicatusnon emendaverit, acrior ei accedat
adrnonemus, neque dissimulet peccala'delinquen- correciio, id esl, verberum vindiclaein eum proce-
tium; sed mox ut coeperinl orirl, radicitus ea ut dant. Si.militer ei qui praesumpseiit clauslra mona-
praevalet amputet, memor periculi Heli sacerdolis de sierii egredi, vel quocumque ire. vel -quippiain,
Silo..Improbosauteiri et duros ac superbos vel inobe- quamvis parum, sine iussione abbatis facere, vin-
dientes, verberum vel corporis casiigatione ifi ipso dictae regulari subiaceat. Peccantes auteni coram
initio peccali coerceat, sciens scriplfim : Siultus ver- omnibus arguantur, ut caeteri melum habeanl <>,.
bis. non corrigitur ; et iterum.: Percuie filium fuum B • . - •'
'
VA-.IANTESLECTIONES.' •.'.'".
1 potestale, 4. %deesti.~l. a m. si facultas fueiit v. d. 4. '-deesti. 2. 5. 4. et cod. S. Gaili.
' '
NOT_E.
a Caput istud deest "in aliquot Codicibus, et 'sum- rum celebretur priusquam leclioante CompleCorium
plum est ad verbum ex iegula S. Benedicti; nisi legalur. Deinde eant in refectorium, bibant, etpost
quodqucedamclausulceisthic omittuntur qusebaben- bceclegant colleclionem.
turin regula. BALUZ. . « 4. Ut in hebdomada Paschcein claustro non lo-
h Yide Menardi notas ad Concordiairi regularum quantur, sed leciio divina ab omnibus leneatur. Si-
pag. 191. ID. - - mUiter in hcbdomada Pefitecostes, et in omnibusv
c Pr_elersuperiqra octuaginta Capitula, alia quin- diebus dominicis, seu in Nalali Domini,-et in omni-
que aliis permixla exstant in editione Centuriato- ; bus sanctprum festis prcecipuis. .
• i 5. Ut in domo iniirinOrum non manducent sine
rum, qusenos hic addenda esse ccnsuimus.
« 1. Ul baculi a monacbis pfo necessilale aut in- licentia ririoris, neque bibant. >
firmitate ferantur. Primum caput isiorum qumque valde illuslratur ex
« 2. Ut in jejunio Quatuor Temporum nuhus cibus , capite quinto libelli supplicis quem monachi Fulden-
sumatur alius.nisi ille sicut in Quadragesima consli- ses obiulerunt Carolo Magno'in quo pelunt nt seni-
tutum esta " sanetis Patribus.
- - Similiter in capite je-~ bfis et-infirmis baculum pro sustentatione ferre li-
junU. - ceat. ID. .
L _ - •
«3..Ut quando jejunantmonachi, officiummortuo-'

III.-""
' ' -
. CAPITULAREAQUISGRANENSEGENERALE (An. 817). . '
PrcefationemCapitularis generalis notis lironianis in Cddiee 1. bibl. regice Paris. n. 2718 conscriptainet a •
Baluzioet Carpenteriopridem vulgatam, ope tabularum ceri ineisaium, duce viro sagacissimo Ulrico Fr.
Kopp explicalam iterum sistimus. _ • \ .- - -
In a nonrine DominiDei et-salvatoris nostri lesu sacram, quae dicit, quoniaminterrogabit opera nostra,
Cbrisli. Hludowicus divina ordinante providenlia et cogitalionesscrutabitur, rationes reddituri sumus,
imperator augustris. Quia Iuxta apostolum, quam- soUicita circumspectione totaque menlis intenlione
diu in hoc seculo sumus, peregrinamur a Do- safagendumest, ul bonis operibus iugiter insistendo,
mino, ei nihil in praesentl fixum, fiihil immo- his quibuspraeesse videmuivniodis. omnibus, quan-
bile, sed cuncta. veloci pervolarint cursu, et lumnbbis divina-suflragantegratia facultas adtributa
scriptura testante quodcumque possumus, insfanler fuerll, prodesse curemus. Sed quia omne datum opii-
operare debemus, quia nulli ad bene operandum _ mum et omne donumpeifectum de sursum est, de-
crastinus dies promiititur, omnesque secundum apo- bemus cofitinuisprecibus Dominum humiliter exo-
stolum ante tribunaiChristi stabimus, ut unusquisque B rare, faciemque UUushumili confessioneet congrua,
rationem pro his quae gessit reddat, nobis praecipue prout ipse posse dederit, emendatione praevenire, ut
qui caeleris mortalibus cofiditione aequalcs _existi- sicut cius cst muneris quod regnamus, eius sit pie- ,
mus, et dignitate tantum regiminis supereminemus, . tatis quo id feliciter gerimus: quatenus, eo mise-
qui non solum pro commisso graviore, yerum etiam rante, et regai gubcrnaculis aequissimo libramine'
_proreatuum nostrorum factis et dictis insuper etiam tenere, et ad eum qui rex regum est et dominus do-
cogitatis, in districti examinis die iuxta scripturam minantium, cum multiplici fructu adriiinistrationis
EOTM.
aIta 1. Baluzius Jbis omissis pro tiUild habet: baium, comitum, vel majorum natu Francoriim, ut
_ Anno_816Incarnationls Domini noslri Iesu Christi, sancirent capitulapro utilitaie toiius Ecclesiae. Quod
HJuduvicusimperator christianissimusacpiissimus ex ita factum est.->
oitiui imperio suo fecit corivenlum episcoporum, ab -
PATHOL;XCVIi. 13
395 B. CAROLI MAGNI.OPP. PARS I. SECTIO PRIMA. 59G
nostrae, iustitiae scilicet, et pietatis atque humilita- Adictabat
, et faculias suppetebat, Deo opem erente
tis, sine fine cuni eo regriaturi mereainfir perveriife. cdfisuleremug.'Et quoniam, licet saepede st lu ec-
Et quofiiain per apbsloluni sufim fios adiiitofes suosJJ clesiarum et de iustitiis praeterito tempore o' difias-
appeUaredignatus esl, e£ sancta ecclesia, eiiis vide- semus, et ffiissps per sihgiila loca desliriasseitis, el
licet sponsa, in scripluiis sariclis orius est ajipeliata," iriyiacnte diabolo pef iiranfiicam prayiiatem \ raepe-
cotidiariis exerciiiis adhibitis safculo bbhae opcfiifio- ditiiiiiTuisset, qfiia Dominus de his*opporf issime
nis est excolerida; ut sicrii semper riocivairi ea veiiit tiiumphare coricessilcl pacem undique donavi, opfir-
in bono agro eiriergiirit, ita seifiper laboris bonique" tebat ut hoc tempiis pacis indulte in commufi m san-
studii eradicenlur noxia, planteniur iiiilia. Oportef ciae Dei eeciesiae et ohinium iidsirorum ut" itatein
nos cunclis eius riecessilalibus, riisibus quibus pos- iripei_9e'femus,iribiis videiicetfnodis; ut qu ebehe
sumus, devote corisuiere; qualenus in eius emenda- inchoata erant, Deo auxiliante effeclum bbti ereiit;
tione, qiianlum Dominris posse dederit, tota curii ei si qua bona voluritale, sed incauta disc lione,
mentis devolione elaborariles, in aliqiia parte aedifi- variis*praepedieniibus caiisis irichoata fuiss nt, vt
ciorum illius, a fabricatore eius, Domincfscilicet diiigenfer inspicerentur discreleque , proiit acultas
lesu Christo, aptari mereainur. Pfoinde notum sit . suppetebat, eorrigerentur; si qua etiaiti de s qiiae
omnibris fidelibus nosiris sariciae Dei eccleSiae, no- R necessaria erant deesse videremus, fil quaereirehtur,
slrisque Deo dispensante successoribus, quia cum et Deoauxilianie ad effectuin pefducerehtur: qiiate-
nos nuUis existenlibus meritis divina pietas, genitore nus deinceps-opusnostrum a nemine iuste pc 5setre-
nostro, rebus humanis excmpto, ad huius imperii cfil- prehendi, et lam nOStris quam futuris temporibus
men provexissel, et quomodo aut qualiter desidefium multorum saluti proficeret, et Deo opitulanfc slabUe
divini cullus, quod ab ineunte aetate, Christo inspi- permaneret.- Sed qualiter de his divina cooieranle
rantem, enle conccperamus,ad effectumDominb siif- gralia, consultu fidelium, pro viribus et l niporis
fragante pcrduceremus, et quid studii quidve laboris brevitate, liceinon quanlum debuimiiset vcluimus,
progeriitores ndstri, praecipue tamen piae recofda- sed quanliim a Deo i_osse accepiinus, egeri 1 us, et
tionls geniior noster, in utiliialibus sanctae Dei ec- quid unicuique ordirii, corimiuriivoto cbfil mnique
clesiae-exhibuerihl, adverteremus, el pia illorum fa- consensu, consulere sluduerimus, ila utqu caho-
Ctanon solum inviolata conservaie,-sedetiam imitare nicis proprie de his, quidye monachis obsei'\ aridumi
pro viribus fiobis Deo coiicessis oplaremus, scilicet quid etiam' ifi legibus mundafi'isifidiicefidui, quid
ul siquid in ecclesiasticis negoliis, sive.iu statu rei- quoque in capitulis ifisefendumforet, adnota. rimus,
publice, enicndaiione digfiumperspexissemus,quan- ' et-singulissingulaobservanda contraderemu .iamen
tuin boniinus .posse dabat, nostro stridio emendare. G ut sivefiostris sive spceessorumnostrorum mpori-
Et actenus hinc inde mundariorum turbinum proceUis bus rata forent, et iriviolabiliterDeo annuc te con-
emergentibus , diversissimisque oecupalionibus in- servarentur, placuit nobis ca quae congesta ufit, ob
gruentibus praepcditi, ut optaveramus, efficere ne- memoriae firmitatisque gratiam , in unum nrictim
quivissemus, huius rei graiia quarto anno imperii < tongerere, et subiecjtiscapitulis adnotare, t in pu-
nostri, arcersitis nonnullis. episcopis, abbatibus, ca- blieo archivo recondere-; ul successoresDeo dispen-
nonicis, ei monacbis, et fidelibus,oplimatibusnostris, saule nostri', nostra pia facla conservantes.,i si nihil-
studuiirius eorurii consultu sagacissima invesligare .bmihus bona facia sua successbiUiussiiis ervafida
inquisitione, qualiter unicuique ordini, canonicorum perdoceant. j . ,
videlicet, monaehoi-umet laicorum, iuxta quod ratio v
j Finis.

Capiiularead ecclesiaslicosordines.p.ertinens pro.dit ope Codicumi. ejusdembibl. regise Paris., . 2718

scec.IX. 2, bibl. ducalis GuelferbylariceBlankenbur^ici, ssec.x. 5. bibl. ducilis Gothance, scec'.xi. aluzius
vero adhibuerat: 4, 5,6. Codd.bibl. Paris., n. 4626 Bigoiianum, 4280 A. |S. Remigii Rbemense ,4788
S, VincentiiLaudurtensem,aliumque Tbuaneum; et exslal prcelerea in Cod. bibl. reg. Paris. Fonds d Notre-
Bame F. 4 -,s_ee.-x, atque capitula i -4, 15, 16, 29, 5, in Cod. n. 4628 A. ,
a," Haec capitula "propriead episeoposvel ad ordines D laute conferre optamus. Tamen ut ab eccl siasticis
quosque ecclesiasticosperiinenlia; quae non solum de non dividendis rebus illius suspiciofien dudum
ki observare,_sedeliam sibi subieclisvet cotnmissis conceptam penitus amoveremus, statuiifius t
facienda perdoceredebeht. neque
riostris neque filiorum; et Deo ciisp.nsante s ccesso-
1. Quia iuxta sanctorum patrum traditionem novi- . rum nostrorum temporibus, qui noslram el pro-
ifius res ecclesiae vola esse fiddium, pretia peccato- genilorum nostrorurii voluntatem vel exemp) m imi-
rum, et patrimonia pauperum , cuique non solum tari voluerint, ullain^penitus-divisioneni a t iactu-
habita'conservare, verum etiatn niulta "" Dco opitu- ram' paiiatur. I
' VARIANTESLECTIONES.
1 nuUam 2. 5.
NQT__E.
a Quatuor horum capitulorum Exemphria habui- lem norum -capitulorum auctor Vilce Lud vici Pii
mus, unuin e bibliotheca Thuana, alterum ex Bigo- apnd Ducbesiiium,tbm. II, pag. 298. Ad e' deriire- "
tiana, • teriium quod fuit s„ncii Remigii ^Rheniensis, splcit lohriula octava appendicis Mai-culii. uz.
quartum sancli Vincentii Laudunensis. Meminil au-
 m CODEXDIPLOMATICUS.—LUDOVICI I ET LOTHARII CAPITULARIA.—AK, 817. 398
.2. bacrorum canonum non ignari,l ut in Dei.no- __ Aprovincia filium genuerit, etipse filius ibidem edu-
mine saneta ecclesiasuo Iiberius potiretur * honore, catiis et a(3giadiis eCclesiasticospromotus fuerit,. et
adserisu-ri6r3irii.,ecciesiasticqpraebuimiis,' iit scilic&t iitrurii Si.rvu§sit igiioravent, etjibsiea venieris do-
episcopi per eiectioiiein jcleri fei populi securidufn miriii^illiiii legibui eum aHquisiverit, sarii-itiim 'e§t;
stktuta caripnuin de pfopria dideesi,"remota perSo7 ui-fei dSiiilnuS"eifi8illi liberlatiiiii dare voluerit^ iri
narum et ifiurierririiaeceptiorie, bh yitae meriiiim et, gradri Me pfeiriiane_it.Si v^ro eiiiri caiena.servitutis^
sapientiae donum.eliganlur, ut exemplo-el verlio sibi a Ba|triS ^oiriihicis exirahere Bvoliifcrit^ ut ^radiiiri-
subieciis usqiiequkqueprodesse valeanta.. . . ;. amittai; qriia iiixia sacrbs cahorieS ' vilis peisbna
. 5.t|uia vero, cariotiica professio a mul.is, partim manens Sac§rd6fii digfiitate fungi rion potest. De
ignorantia, partiifi, desidia, dehonestabatui, opeiae, rebiis VerS lilofiiiri velpeciiliaife qrii-a.prbprii-i doini-
pretium duximus, Deo annuente, apud saeium.cori-.- nis liljertatfe So^iiaiilurut ad gradtis eebl^siaslico?!
ventum ut, ex dictis.sanc.orum patruiri, veliit ex di- iure Jiroiribvfe-intur,"slcitutui-iest; fit iri-{)6testa-edo-
versjs pratis quosdam. verriantes flosculos carperido, mindriiiii b6nii_itat; uliuiri illis cohcbdeie,- an iibi
inunam reguiamcanonicorumet canonicarurii cqn?. viridifcaiiivi3iihtiCeteriiffi, §1p8si ordiriiitiofie-n*ali-
gerere,.et cahonicis vel-sanctimonialibus servariaairi quid adquisiyerint s; iilticltJbsBrvfetiirtfiibd in cano-
cqntradere, utrper eani canbnicus ordo absqfie arii-. B ] riibfll (36' cbnsfetjratis 9 iiiliil KaberiliBus cbfistitu-
biguilaie ppssit ? servari. Et quoriiarii iliairi sacei . tuiri fest; "Ef_?- ei.felesiar._mvfcro seivis cominurii seri-
conventus ita etiamlaudiiuis exiuiii, rit psque ad! | teritia fiefereiui-iest; iit Srfehiepiscopi per singulas
unum ioia observandain perceriseifet, statuiinus ut; pr&viricias i.6ristituti riostram aifciorila.eiri, srinia-
ab omnibus in.eadem professiorie degentibus iridu-: ganei vero illorum pxemplar illius pefifesse liabearit.
bitanter leneaiur, "et modis pmnibus sive a cafioriicis -, - Et quafidofeuni^uede fariiilia ecfelfesiSfe titilis invfen
sive a san.climonialibus cafionice degeniibus deiri-' liis aTi^iiiSOi'_li-ian_--ts %i.i,in -.n„b'_>]ieipsa aubtoritas
«eps observelur 4. . cbiarii fSb|>_.I6
lfe^citur,et 66'ra__isaceiMiiljiis vel co-
4. Statutum est^ut quiequid tempore iriiperii jib-. ram fidelibus laicis ante cornu allaris,r siciit iri riostra
-stri a fideiibus ecclesiae spofite conlatum fuerit,, ini sirictpritate feOntirietur,ieriitftS^ualibfet cciiiiditate,
dicioribus locisduas paries.in usus panperum, ier-; ' libfeitcitferii fepnsfe<pi-_.ui;-et.turic afeiiiiiiriaid gradus
tiamin slipendia cedere clericorum,aut moriachpruiri;' ;' ecclesiasiicbs prbnibveatiir 10.Siifiiliter ^uoque de
in niinoribus. vero Iocis aeque.inter clerum et.pau- Ms agenduiriest, quoi-laici de".lafiiiiia 'fecelesiariirfl
peres fofe dividendum; nisi forie a datoribus, ubii ajd siifcrbsbidirifesprbfiiOverSvoJueririt. Sed ,fetdfehis
speciaiiter dandae sint, constitutum fuerit. qiiris praeppsiti cSfioriicdriiSiaut u monacliqrum or-
.5. Monachorum.siquiderii.causamqualiier Deo opi-'- C dinandos eipetivefint. eadeiri foriiia servaiida est.
tulante exparte disposueririius, el.quoiiiodo ex"se\ , 7 ". Siatutuin est,"iif nullus qui_ibe£ecclesiasticus
ipsis sibi eligendi abbates iiceritiam dedeiimiii,. eti ab bis_perspnls fes deineeps accipere praesuinat,
qualiter Deo opituiarite quiete vivere proposituinqfiei" quariim lifceiTiiii projilhqui liac iricorisuita 13obla-
suum indefesse custodire valerent ordinaverimus, ini fiqne ppssent ieriirii propriaruiri exheredari. -Oriod
aiia sceduia diligenter adnotari fecimus; et rit aprid1 si aliquis deiriceps ioc, _ac_ire"temptaverii 14, rit et
successpres uostros ratum foiet <_tinyiolabiliter con-_" acceptor, siriodali yel.iniperia'Ii ™.seriteritia districte
servaretur E,confirmavimus, - - , . feria"iui, ei res ad exliefedatos fedearifl 6.
. 6.. De.servorum .yero ordination.e, qui-passiin adI _ . 8. Slatutumest'" etiani, ul.nullus in carioriicaaut
gradus ecclesiasticos.indiscrete promoyebantur, pla- reguJafl pjrofessione corislitutus' aliquerri torisoiare
cuit .ftmnibus cum sacris canonibus.concordari de-'. pfiipter"ffes adipisceridas deinceps persuadeat: et qiii
bere.-Et statulum cst, ut nullus episcoporuni .dein- toc facerje leriiptavefit, siriodaJi vel"Impefiali sferi-
ceps eos.ad sacros ordines promovere praesumaty teriiia^moaispinriibiis -eri_.tuf. ....
nisi prius a Dominis propriis libertatem consecutii '9. Staiutum, esl, fit sine auctofitafe vel conserisu
*
-fuerint. El si quilibei _tervusdoininuni suum fugiens, episcoppfuni, presbylefi iri quibuslifiel ecclersiisnec
aut iatitans, aut adhibjtis lesiibus.-munere conduciis3 D constitiiantur fiec.expeliantur. Et1S si laici.cleficos
vel corruptis, aut qualibet x.allidilale vel fraude, ad1 proliabilis vitae et dofetrinaeepiscopis. cons.ecrandos
gradus ecclesiaslicosper.venerit,,decretum-est ut_de-. -. • suisque in ecclesiis constiiuendos, obtulefint 19,riulla
poriatur, ct dominus eius^umrecipiat.^ Si.ycro ayus. s qualibet occasione eos reiciarit.. ___,.,-
vel pater abalia patriain aliam migrans, in eademi so
10- Sanccitum est, ut unicuique ecclesiae unus
VARIANTESLECTIONES.
' "J 4 sfeiuetufT.. ,s conservetfir 2. -8 abstralieie 2.
ignorari "2. *n. s. .e.- s. T.*p. Uestinf.l. 3p6ssetl.
iitai. 6rdines-2. %:$5'eiiqui. fidquiSWeiit%.. 3'. 8 ^onsecraiilis 1.'2. 5. 10pforiioyeaiitur^. S. " fe*l2.
" Captiiincodd. VTYri. Est: apud S, inler.Hluddtbiti H. " rinilffi 1.
Muidi'.,caj>: .leijbs
14ut et a. desunl 5, 4t v. i. desunt 2. is ef resad e. r. clesufii5': Sfefeundufli perpirMxkf^fi^Vri. iri mrirtjirie.
<f$bi'&$m\
17deest2. 18eliam si 2. 10n. q. o..e. r. desunt 2. 2?stalutum 2.
'
NOf__E.
, i Exeiripluin'ta_T__cfeleclirinisprsebfet'Ailocutirf.mis- sm-, ,a' Siflrifendo gt- BaluziO t.- 11,1Col.; 601-60S
sSriini Lttdovifeirifip. ad clefifin.et plebeiri'elecMoins vulgata.--
causa congregatam,-ex Codice' S. Mlcbaelis;M Ma-
 R. CAROLIJMAGNI -
399 QPP. PARS I. SECTIOPRIMA. 400
mansus integer. absque aUo J servitio adtribuatur, A pollicitisufit, se deince^shoc cavere velle, et e lem-
et presbyteri in eis constituti non de decimis,"neque pore suum mhristeriuffi,in quantum facultasda itur,
de oblalionibus fidelium,non de domibus, neque de exequi, quo eorum prbfectio, quantum in illis erat,
atriis s vel hortis iuxta ecclesiani positis, neque de his quibusprodesse possiint et debent, Tions t im-
praescripto manso aliquod servitium faciant praeler portuna vel' onerosa.
ecclesias.jcum. El si aliquid amplius babuerint, inde 20. Ne pueri vero sine voluntate parentuffi onso-
senioribus suis debitum servilium impendant. rentur, vels puellae yelentur, modis omnibus inhi-
,11. Slatutum est, postquam hoc impletum fuerit, biium est; et qui hoc facere lemptaveril, ltam
ut unaquaeque ecclesia suum presbyterum habeat, quae in capitulis legis jmuridanaea nobis cons ilutis
ubi id fieri facultas providenteepiscopopermiserit. cbritinetur,persolvere cogatur.
12. Sancitum est de villis novis et ecclesiis in 21 a. De feminis quae viros amitlurit, plac t, ne
eiSdem_noviterconstructis, ut decimae de ipsis villis se sicut hactenus indiscrete velent, sed ut t iginta
ad easdem ecclesias conferanlur. dies post decessumviri sui expectent, el post t icesi-
13. De sacris vasis ecclesiae, quae.in pignus a mum diem per consiUumepiscopisui, vel si epi copus
nonnullis in quibusdamlocis dari comperimus, inbi- absens fuerit consilio aliorum religiosorum sa erdo-
bitum est ne deinceps a quoquam fieri praesumatur, R tuin, suorumqueparentum atque amicorum, i quod
nisi solummodonecessitate redimendorum captivo- eligere debeni eligant. Et quia a sacro conven fo--
rum compellente 3. . gati sumus'°, uf hi qui publicamgerebant poe iten-
.!_.. De ecclesiis sane destructis, vel de nonis et tiam, et feminae quafe viros amitlebant, nosl a au- "
"
decimis, sive de clauslris canonicorum, qualiter con- ctoritate, donec delmeient quid agant, tuer ntur,
stitui et ordinari nobis placuerit, aliis capitulis sub- specialiter pro his capitula fieri et legis mui danae-
ter adnolavimus. capitulis inserenda decrevimus.
15. Sed et de ecclesiarum honore, quomodo-Deo 22. De raptis veroj et de raptoribus, qua quam
adiuvante, quantum in nos est, yigeat, similifer in 4 , specialiter decrerisseniusquidpati debeant q i hoe
subter adnotatis capitulis insertum esse dinoscitur. nefas deinceps facere lerhptaverint, quid tame super
16. De episcopisvero in Langobardia constifutis, his sacri canones praecipiant, hic inserendum "eces-
qui ab bis quos ordinabant sacramenta et munera, sarimn duximus; qualenus omnibus pateat q ntum
contra divinam et canonicam auctoritatem, accipere malum sit, e"tnon soluffi humana, sed etiam divina
vel exigere soliti eranl, modis omnibusinhibitum est auctoritate constricti, ut abhinchoc malum ca eatur.
"
ne ulierius fiat; quia iuxta sacros canones ulerque a „ 23. De puellis raptis. necdum desponsatis ilain
gradu proprio, talia facientes, decidi debent. concilio Calcidonensi,'ubi 630 10Patres adfu runt,
d7. Statutum est ab episcopis de presbyteris qui capitulo 38 " habeiur|: Eos qui rapiunt puel as sub
feifiinas"secum indiscrete habitare permittunt, et" nominesimul habitandi cooperaniesel conhibeites ra-
propfer hoc malae opinionis suspicione denotaritur, ptoribus, decrevit sancfa synodus, si quidem cieric{
ut si deinceps admoniti non se correxerinl, velut sunt, decidantgradu proprio; si vero laici,~ariahema-
contemptoressacrorum canonumcanonica inveetione thentur. Quibusverbis aperte dalur inteilegi, aliler
feriantur. huius mali auclores damnandi sunt, quando arlici-
18. De presbyteris quraccipiendi chrismatis gratia pes et conbibentes tanto anathemate feriun r, et
au civitatesin coena Dominivenire soliti erant, san- quod iuxla canonicamauctoritatem ad coniug a legi- •
citum est, ut de his qui longeposili su.nl, de octo vel tima raptas sibi iure yindicare nullalenus pos unt.
decemunus ab episcopoeligatur, qui aeceptum chri- - 24 12.De desponsatis ^ pueUis etab aliis raptis
sma sibi et sociis diligenter perferat. Hi vero qui ita in concilio Ancbyiitano 14, capitulo deci o, le-
non longius a civitate quam quatuor aut quinquerni- gitur: Desponsatasis puellas, el poslea16ab a iis ra-
libuS habitant, more.solito ad accipiendum chrisma : plas, placuil erui et''17 eis reddi quibus ante " 'uerant
per se veniant.-Discendivero gratia alio, non 6qua- j) desponsataeiS, etiamsi eis a raploribusvis inla'a con-
dragesimae,tempore ad civitafes corivocentur. stiterit. Proinde slalutum est a sacro conye tu, ut
19; -Ne vero episcopi occasione praedicandi aut raptor publica poenitfentiamultetur, raptae J vero,
coniirmandioneri essent populis, a nobis admoniti ° si*sp6nsfis'reciperenqluerit,etipscCeidem cr" ini 20.
YARIANTESLECTIONES. |
"*uUo Baluz. 2 areis 2. 3 cf. supra 368. c. 11. ibi delendumest. ^deestS. * ri alio
" pag. quod
-quam Q. t. 2. admoti et 2. ' et 2. s et 2. ° suppleviex 3, deestin reif a CC.'XX. 2. " X VII. 2.
12inter K.M. legesLang. c. 124.Mur.~ 13dispofisatis1. " ancyrano 2. lc disponsatas 1. 16postl 17-et
in eis 2. 3. 1Bdisponsalae 1. 10raplam 2. 20eiusdemcriminis __.. i .
' "I ' • •
WIM.
a Capitis hujus pars prior usque eligant: in Codd. , supra.pag.-566, numero 2, relalum scribunt. Londi-
legumLangobard.Vindobonensi,YeronensieiEstensi nensis, Florentino prbxifnus, caput nostrum usque
apud Muratoriumcap. 68, inter leges Lolharii refer- eliaant in locoraso habet.'
.
lur, qfio loco Codd. Ambros. et Florentinus caput I
 101 CODEXDIPLOMATICUS.— LUDOYICII ET LOTHARIICAPITULARIA.—AN. 817. . 402
consentiensnon fuit, licentia nubendi.alii non nege- A Christi passione glorificata est, cuiuslibet temeri-
tur. Quodsi et ipsa consensit, simili sententiae Jsub- tate conlemptfiihabeajfcur.
iaceat. Quodsi post haec se*iungere praesumpserint, 28. Episcopos svero utsive per sesiveper viearios,
uterque anathematizetur. pabulum verbidivinisedulo populisannuntient; quia,
25. De' his vero qfii sacris virginibus se sociant, utaitbealus Gregorius, iramconlra se occulti iudicis
Ita in decfetis'papae Gelasii capitulo.vigesimoconti- excitat sacerdos, si sine praedicationis sonitu ince-
nelur : Virginibussacris temere se quosdam socidre dit; et ut clerum-sibi commissum in-sobrietale, et
cognovimus,et.postdicalum Deo propositum incesta caslitate nutrirent, divinisque '.officiis imbuerent,
foedera sacrilegaquemiscere; quos protinus aequum qui rite ad sacrosanctos ecclesiasticos ordines pro-
est a sacra communicme detrudi, et nisi publicampro- moveri possint; et ut operam dent, quatenus pre-
batatnqueegerintpoenilentiam,omnino non 2 recipi; sbyleri missalem. et lectionarium sive ceteros libel-
aut his certe vialicum de sedulo transeuntibus, si la- los sibi necessarios bene correctos babeant; et qua-
men poenituerint,non negetur: Si vero de copulatione liter ecclesias destfuctas sibipertinenles iuxta vires
-sacrarumyirgmum tam severe,feriuntur, quanlo-se- emendent! Qualiteretiainviduas diligenterinstruant;
. verius feriendisunt qui eas rapiunt? Ideo sicul prae-
quomodoetiamsfecundum apostolicam auctoritatem
missum est, necesse est ut ab omnibus in christiana ^.convefsari
debeant, edoceant; et ut superslitiones
.religione consistentibus, rigore auctoxitatis-diyinae quas quibusdam locis in exequiis mortuorum non-
vel humanae, hoc malum radicitus amputetur. nuUi*faciunt, eradicent;- et ut exemplo suae.inno-
26. Ne yero puellae indiscrete velenlur,-placuit centiae alios ad bene viyendum
provocent, et cun-
nobis eliam de sacris canonibus, qualiter obseryan- ctis ecclesiasticis
negoliis, quantum Dominus iuva-
drim sil, hic inserere^ De tempore velandarum puel-
verit, 4otis viribus consulere salagant,diligenterad-
laru.niin Cartaginensi conciUocapilulo decimosexto et utid liberius exsequi valeant,nos, in
monuimus;
continetur s, ut non anle viginti quinque annos
quantum Dominus posse dederit, opem ferre modis
consecrenlur. Item.ineodem concilio .capitulo 93 omnibus
de virginibus velandis ita continetur : Item placuit, optamus.
ut. quicumqueepiscoporum, necessilate periclitanlis 29. Nonnulla.vero capitula, sicut de inceslis nup-
nefcnon et de inter.coheredes 6 di-
pudicitiaevirginalis, cum vel petitorpotens vel rqptor tiis, eccleSiis-quae
honore ca-
aliquis formidatur, velsi etiam aliquo mortis pericu- viduntur,'et tali occasiOne proprio
loso scrupulo.compunctafuexit ne non velalq morta- rent a, sive de liis ecclesiis quaenimium rebus
tur, aut exigentibusparenlibus, dut his ad quorum propriis sunt adtenuatae, vel certe de liis rebus quae
curam pertinet, velaveritvirginem,~seuvelavitante vi- g nuper, riecessilale compellenie, a nonnullis-eccle-
ginti quinque' annos aelatis,. non ei obsil concilium siis sunt ablatae, et si qua sunt alia sive in ecclesia-
emendatione digna, quae
quod de isto annorum numero constitutum est. Unde sticis-sive in publicis rebfis
colligitur, quia iuxta priorem sanctionenv virgines pro temporis brevitate efiicere nequivimus, in lan- -
vigesimo quinto aetatis suae anno rite consecrandae tum differendumillud dignum»iudicavimus, donec,
sinl. Quod si praemissae necessitates ante id fieri DominoTavente,-consultu fidelium facultas nobis id
conpulerint, nullum possit episcopo adferre praeiu- efiiciendi ab eo tibuatur. Inventa s,vero ut Deo
"
dicium consecranti. . opitularite effectum obtinearit .per tempora 9,. hic
27. Sancitum est, ut nuUus deinceps quamlibet «nserendacensuimus 10.
. examinalionem crucis facere praesumat;ne quae4

VARIANTESLECTIONES.
1 sententia 2. 3. "deesl% 3c. ut n.a- y. q. desuntS. 4quod2. "episcopi 2. ""quoheredes %. ' i.
d. desunti. 8 invente veritatis Deo opitulante effectum i. sequitur Capit. cgl. 403.. 9 tempora iam emen-
data atque correcta _ac restituta.scriptis confirmare oplamus. RAL. (ex Ansegisitextu).. 10 FINIUNT CAPI-.
"
TCLA. CAMOKIC-L. Cod. reg. Paris. Fonds Nolre-DameF. i.
NOT.E. . ' ..
: a cf. Capitulare Wormatiense anni 829.1, cap. .2.-

Capitula-legibusadditarecognffvimus ope Codicum A l.bibl. reg. Paris., n. 2718, scee. ixi A.2. bibl.
ejusdemFonds Notre-DameF. i, saec.x. A 3. bibl. ejusdem n. 4280 A, scec.x. A i. bibl. ducalisGuelferby-
tanceinterCodices Augustceos scec^x, sed qpii nonnisi capp. 3, i, 7, 9, 18 exbibeat. R i. Sancti Pauli,
scec. ix ineuntis. R 2. Corbeiensis, ssec.x. R 5-bibl. regiae Paris. n. 4632, scec.x. C 1. bibl. ejusdem.
n. 4995, saec. ix. C 2. bibL ejusdein n. 4628, scec.x. C 3. bibl. ducalis Guelferbytani.Rlankenburgici,-
saec. x. Ci. b. m, Ernesti Spangenberglcti Cellensis; et Codicum prceterea omftium qui Capitularia legi-.
bus Langobardicisaddita exhjbent, Chisianiscilicet et Cavensis,proxime ad Codices generis B accedentium,
 405 R. CAROLlMAGNIOPP. PARS I. SECTIOPRIMA. 40 i
tum Gothani, Ambrosiani,Florentini, Londinensis, 'Vmdobonepsiis,yeronepsis, Esteqsis apud
Jj Mura,
"~'"'" rium,
''~-
inspectis quoqueCodd. regiis Parisiensibris n.'4626, 46^8 Aj'i'6'51,4788; et:476S.'r''-''-'
l *
«.Incipiiint capitula quae legibus qddenda si0, , Abiter fuerit, triplo cpnponalmvduas parte eiden-
quae.ei_tnissiit' cqmileshabereet ceterisnq\a facexe z
debentb.'' >- • •- presbitero, terti^ prfi fredo ad eeclesiam, nsuper
bannus noster. Similiter de diacono iuxta 1 nposi-
1. De honore ecclesiarum. Si quis aut ex levi
tionem eius'in triplo icumbanno nostro conp nalur.
causa aut sine causa hpminem in ecclesia interfe- De
Si vero foris iixali subdiacono similiter. triplo secundumstt con-
cerit, de vita conponat. fueriril,
et unus alterum in ecclesiam fugerit, et ibisede- positionem. EtS de! uniuscuiusque ordinis clerico
secundum suam eonpositionemtriplum pers lvalur,
feridendoeum interfecerit, si huius facti festes non -
• habuerit, cum duodecimconiuratoribus feiinsuper bannus noster; Similiter et de i iu sine
legitiniis per
saferamentuffiadfirmet se defendeido eiiin iriterfe- -sanguinis effusionede uniuscuiusque ordinis clerico
? et bannus
cisse, "etpost haec sexcehtos solidos'ad- parteni ec- secundum suam coripositionem triplo,
clesiae 4uam' illct liomlcidio polluerat, et insuper, noster. Et qui nonhabet unde ad eeclesiam persol-
- lannum riostruin solvere tradat se iii serjvilium.eidem ecclesiae, usque
cbgafur;' is vero qui ifiter-. • vat,
fectus est, absque conpositiofie iaceat : ac deinde dum totum debilum persolvat.
interfector secundumiudicihm canonicumcongruam Z.Deviduis, etpupillis,etpauperibus.Uf10 uando-
facinori quod adrriisit paenitentiariiaccipial. Si pro- cumquein lriallumaritecomitemll venerint, pi mo eo-
"audiatfiret defiriiatur.Et si testes r se ad
prius.servus hoc commiserit, iudicio aqriae ferveiitis. rrim eausa
examinetur, utrum hoc sponte, an se defendendofe- causassuasquaerendashaberen6npotuerin(;v llegem
cisset. Et si s riianuseiusexusta fuerit, interficialur. nescieririt, comes illos vel illas adiuvet, d do eis
Si autem non fuerif, dominus eifisiuxta' quod wir- taletahominemquirationemeorumteneat, eis
' * - velpfo
~
gildus iUius est, ad ecclesiam persolvat; aut eum, loquatur.
si voluerit 4, eidem ecclesiaetradat' De ecclesiasticot 4. De raptu viduarum. Qui viduainintra pn os tn-
et fiscalino et beneficiario servq volumus, ul prop ginla diesviduilatissuae,vel invitain vel volen em sibi
una vice wirgildus f eius pro co conponatur, al- copulaverit,bannuni nostrum, id est sexaginta -olidos,
tera vice ipse servus ad supplicium tradatqr. Heredi- intviplo conponal 1J.|Et' si invitain eam duxi, legem
-las tariien liberi hominis qui propler lale facinus suam -ei conporiat, illam vero ultefius non a tingat.
ad mortem fuerit iudieatus, ad legitimos heredes il- '5. De hoinitiepublicampaenitentiam qgent inter-
lius pervenial. c Si inatrio ecclesiae, cuius porta fecto. Qrii homihfenvj publicam paeniteritia agen-
reliquiis sanctorum consecrata esl, huiuscemodi ho- tem inlerfecerit, bannuifi nostrum in triplo conpp-
micidiumperpetratum fuerii, simili modo emendeiiir n.at, et wirgildum feiusproximis eius persoly t1S.
vel eonponatur. Si vero porta ecclesiae non egt,Q; 6. Vt omnislioniojliberpptestqtemha^at, bicum-
consecrata, eo modo conponatur quod in alrio con_- guevoluerit res suqsdareprosaluieanimae iiae. Si
mittitur, sicut conponidebet quod in inmunitate yio- quis res siias prp salute aniniaesuae, vel ad liquem
lata conmittitur. yen^rabiiem lQcuni,vel prppiriquo suo, yel, Cflijibet
2. De iniuriis sacerdotumin ecciesiisfactis. .San. alteri tradere voluerit, et eo lempqre jnlra i umco.-
guinis effusioin ecclesiis facta cum fuste', si pres- pii|^t]tm fuer|t ui quo. rgs ijlae positae sqtit legiti-
^ ' VARIANTESLECTIQNEiS.. J ,
* ~ '^ , • -
^reliqua desuntl.8. lnc. c. domnoludoico etc. R1. s hoc est lex Salicaqu legibus
" augs. yniperatore gue
addenda sunl quae etfe. R3. et si se-coxerit inleificiatuf." Si autetn non" coxerit, dominus C 1. 2. 5.
4 nolueril B 1. Bin cod. C 3. in Ch. C. guidrigild scribitur. furore Cav. A. V. Yn. E.
n i. estiniationem compositionem yvidrigildus
"
V. Yn.' \E). s' hdec usquenoster desrintin V. V'n. E. 9 vel ae iriiatio-
hem V: Yn. 1Qpraecipimus utq. B T. " c. viduae pupilU et pauperes v.' B 1. 12componat. III tameri
qfiieam Tapuit habere nonpefmittitur.Cl. 2. 5. Hp.'si se defendendo fe'clt Yn.-E. -
" ' " J.
NOTJE..
a Emendatasunt ope septemveterum Exemplarium, L*teUigendasunj h_eeverba ex auctore Vi.tce udpvici
quorum duo exstanl in bibliotheca regia, terlium in PiiV .Tniefeaoapitiila qu'a_datfileglbfis'supe addidit,
Colbertina, quartum in Thesana, quintum in Bigo- in quibus causcc, forenses claudicare vid antur,
liana. Sexlum fuit saneti Yincentii Laudunensis. . quai -hactenus veluti pernecessaria serv ntur. i
Seplimum nobis subministravit vir amplissimus Hie- BALUZ. - |
ronypms Bignonius, cidvocatusregius in pariamento i>Tota inscriptio deest in C 1. -ItemHludovici im-
Parisi.efisi';In ilfis autem Exeniplaribus prcefixusest peratbris: C 3 Baluzius,haiic Inscriptioriem dedit :
seqfieiis' titulus~'. «-Incipiunt' capitula qiicelegibus '_Haec capitula "doinhusEfidovifcusimp'eratoV anno
addenda surit, quce et inissiet comites habere el cce- imperii sui quinto',j cum universo "cbjtu p puli iri
teris not.a facere debent. j Sed iii uno regio, qui fuit Aquisgrani palatio Ipromulgavit, atqueleg Salica.
Mbliothecce'Mazarirf-eTegitur":«Hcec estlex Salica addere prcecfepit,IpSequepostea, cum in T eodonis
qure legibus addenda, >'etc/Haecpforro sunt capiiula villa geneialenr coriventumhaliuissel, ult -iusia-
qtt_eEgiriliardus Ludoyicum^anno-S-iglegibus addi- pitula -appelieiidacsse-prohibuit, _,sed iit le faritum
disse scribit: . ConventusAquisgrani post Nalalem dicerentur A'oluii.> |
Donuni habitus, in quo multa de statu eccleslarum o Citat hunc locum Baronius ad diem 18 Novem-
et monasteriorum tractata atque ordinala sunl. Le- bris, ut ostendat corisuevissemajores nostr s saeris
gibus etiam capitula qucedamnecessaria, quia dee- reliquiis aliquando cpnsecrare ecclesisevel .rii por-
rant, conscripla atque aUdita sunt. n De eisdem in- tas. BALDZ. i
 405 CODEXDIPLOMATICUS.— LUDOYICII ET LOTHARIl CAPITULARIA.—AN.817. '406
mam traditionem facere studeat. Quod si eodem A 10. De falsis testibusconvincendis. Si quis °cum
tempore quo illas tradere vult exlra eiindem comita- -allerd de qualibet causa contentionem habueril, et
tum fuerit, id est sive in exercitu, si-vein palatio, -testes contra eum per iudieium producti fuerini, -si
sive in alio quolibet loco, adhibeal sibi vel de suis ille falsos eos esse suspicatur, liceat ci alios teslos,
'
pagensibus, vd de aliis qui eadem lege vivant qua quos meliores potuerii, contra eos opporicre, ui ve-
ipse ?ivitJ, testes idoneos-; -vel si illoshabere non racium testimonio faisorum testium -perversitas su-
poluerit, tunc de aliis quales ibi meliores inveniri peretur. Quod si ambae partes tesiium ila aifiter se
•
possint; et coram cis rerum suarum tradilionem fa- disseriserint, ut nullatenus una pars alteri cedere
ciat, et fideinssoresvesfituraedonet, qui ei qui illam -velit, eliganlurduo ex ipsis, id est ex.ulraque parle
li-aclitioncmaccipit vesTituram faciat. Et postquam •unus, qui cum scutis et fustibus in campo decer-
hacc tradilio ita facia fuerii, heres illijis i_.ull.a_n de •tent, ulra pars falsitatem, utra -vcritatemsuo testi-
pracdictis rcbus yaleat facere repelilionem. Ins.uper •monio sequatur. Et -campioniqui victus fuerit, pro-
ct ipscper se fidepiiussionemia.eiatcius.demypsjitji- pter periurium quod ante pugnam commisit, .dextra
rae, ije beredi.jdla oceasio rcmajicat Ifim.ct.raditjo- manus amp.utelur. Ceteri vero -eiusdempartis tcstes,
ncm inn.ujandi, sed poti.usuecessitas .jicu.nD..aiU,ajn.quia-falsi apparuerunt, manus-suas redimanl:.cuius
pi_Tijph.ndi.Eisi nonduin rcs .s.u.asciun cpher.edi.biis" cc-nposilioriis driae partes ei contra quem testati
sui. riirisas habuit, l.ionpi ho.c si.t inpedimentoj sed sunt, dentur, tertia 10pro fredo solvatur. Et _h sac-
cohe.res«jus. si sp,oj),lej-oluej-if, apt per .comitejn culari quidem fcausabuiuscemoditcstiuin divei-sitas
aiit per iriissuin eius disiringatur, ut diyisionem campo.conprobetur.Inecclesiasticisautem fcausis,ubi
cimiillo faci.at,pd quem defjincitusjhereditatemsuam deuna parte saeculare,de allera vero ecclesiasticum
voljiit pervenire. El sj cuilibet .eeclesiaepani _r_adere ne'gotium est, idem modus obser.vciur. Ubi »vcroex
rogavii, cpberespi.us-e.amJpgem.cuipillaecclesja de utra-queparle ecclesiastiGurofuerit, rectores carun-
praeiUciaJiereditate habeat, quam pum ,aljopqberede ' dem ecclesiarum, si se fairiiliariler pacificare velint,
suo habere debebat. Et Jipc observpljurprga p,a^ejn licentiam tiabeanl. -Siiautem de huiusccmodispacifi-
et filium etnepotem - usquead jannoslegitimos. Post- calione inler eos convenk*enon possiJ, advocaii eo-
eaipsae res ad iniiiunita.ieinipsius eeclesiae redeant. T.umip mallo publico ad prac.s.enliam.cop.ilisveniant,
7. De hgmicidiisprohibendis. Quicumquebpriiinem fit ibi Jegitimus -ternrinus eorum conientioiiibus in-
aut ex leyi eausa afit sine causa interfecerit, vrirgil- ponatur. Testes vero Aequalibei,causa non aliunde
duifieius liis ad quos ille pertinet conponat. Ipse quaerantur, nisi de ipso cornjtaiu in quo res, nnde
yero propter talem piaesumplionem in exiliuifi mit- causa agi.iur, po.sifae sunt; quia n.onest credibije,
talur, ad quantum tempus nobis placuerit: res ta- pl yel de slatu honiinis vel de possessjipne..cuiaslibet
men suas non amittat. p,er ^l.iosnielius b rei v,eritas c,ognos,ci yaleat, quAm
8. Quid iiiconpositignewirgildidqri non debegt.Jn' periUps qui yicipi.pries -sunt. §j famcn contentio quae
conposilionevvirgildivplumus nt ea dentur quae in \iflfer e,os"exhortaest, ijj .con.finioduorum coniita-
leges continenlur, excepio-aecipitre et spata, quia tuu.mfuerit, liceat eisde yjcjna cenjpiia adiacentis
propter illa duo aliquoties periurium conmittitur, gpmjfailusad causam suam Jestes hab.ere. _
quando maioris prelii quam illa sint esse iurantur. 11. De proprio in bannum misso. Cuiuseisnquehp-
9. De rqptu aliarutn sponsarum. Si qujs sponsa.i__ iriiiij.s
4 6 pi'oprielas ob crinien ajiquod ab co cqnmis-
alienam rapuerit, aut patri eius ", aut ei -qui Sum, ip baijnuin ffierit missa, et ille rc .cogijita, ne
legibus eius defensor esse debet, cum sua lege eain' iuslitiain faciat, veniro distjiler.it, annumque ac dierii
i-eddat B;"et quicquid cum ea lulerit, semotim in e,ob^nno ili.api esse permiserit, nlterius e.am-non
unamquamquerem secrindumlegemreddat. Et sihoc adqjiirai, s.edipsa fispo ijpstro .socielur f1. Debitum
deferisoreius perpetrari consenserlt, etideo9raptori yero qu.odjs, .cjjiuse.afujf, sojyerp j_}ebi|IL, per cpnii-
nihil quaerere voluerit,- comes singulariter de~una- tem ac minisiros eius iuxta aestimationem dainnj,
quaque re freda nostra ah eo exactare faciat. Sponso Q de rebjis n)o))ilij)usquae in eadem prop.rietate, in-
vfero legem suam conponat, et Insuper bann.imrio-- ventae fuerint, his qnibus jdem debUor fuit, exsolva-
strum, id est sexaginta solidos, solvat, vel in prae- trir. Quod si rerurii mobilium ibideni inventa-
sentiam nostram comes eum advenire .faciat, et rum quantitas ad compositionem non sufiicerit, de
.quanto tempore nobis placuerit in exilio maneal, et inmobilibus suppleatur; et quod superfueril, sicut
Ulam feminam ei habere non liceat. diclum cst, fiscus noster possideat. Si nihil super
YARIANTESLECTIONES.
» hic - s 4 "*
incipit C i. nepotes B 1. scil. robuaria (sic)giossa cod. Vn. deest C 1. 2. 5. 4. deest
C 5' &~ ' deest C"*• 2- 3- 4- 8
, „'J' Yn. E. Ji det&\
? ^2- " sponso eam '"
reddat et defensori suam legem
iiQjva.lY, C
dees\ }. 2. 3. i. tertia comilisest. C 1.2. 4. s. Si vero intraid tempus rever-
susj-ppst mtimationem suain iuerit defiincf,us,etsi necdum se purgaverit, tamen- ad baeredes proprios"res
tpnsifiitfat. Si yerp intra annum noluerit adesse iudicio, resperdat, innoceritiamsuam purget. Si vero non
.pptuent, legalempoenam substineat et tainen res perdat. Debitum elc. V Yn. E. (resperdat, nisi i. s.)
' 'J ' -
HOTJE.
? Codex Thuaneus, credere. RALUZ.
* Walein CodiceThuameolegitur regi veritas; sed hic error, proclivis erat. ID. . •-
 407 .' B. CAROLIMAGRIOPP. PARS I. "SECTIGP.RIMA. i J_, , 408
conpositionem remanere potuerit, totum in iUamex- A miat. Et -si res non habet, fideiussores do et qui
pendatur. Si autem homo ille nondum cum suis co- . eum adhramire et inplacitum adduci faciant Et li-
heredibus proprium suum divisum babuit, convocet ceat ei prima vice per sacramentum se se undum
epseomes, et cum eis legilimam divisionem faciat; legem idoneare, si p.otuerit. At.11si alia vice uo vel
et lunc, sicut iam dictum est, pariem eius fisco no- tres eum de furto accusaverint, liceat ei conlra
. straaddicat, et conposilionem. de ea, iuxta modum unum ex bis cum scuto el fuste in campo onten-
superius conpraehensum, his ad quos. illa legibus • dere.,Quod si servus de furto iGcusatus fu ii, do-
la
perlinct, exsolvat. Quod si non de alia re, sedde ipsa minus eius pro eo jemendet, aut eum sacr menio
proprietate quae in bannum missa fuit, ac per hoe excuset, nisi tale.furlum perpelratum babe t, pro-
in nostram potestalem redacta est, fuerat interpella- pter quod ad subplicium tradi debeat.
tus, comes in cuius ininisterio eam esse constiterit, 16. De dispectu litterarum dbminicarum. i quis
hoc ad nolitiam nostram perferre curet, ul nos ean- litieras nostras dispexerit, id est tractoria quae
demproprielalem,-quae secundum supradictum mo- propter missos recipiendos dirigilur, aud orioi-es.
dum in nostrum dominium redacta est, per praecepti quos habet amittat, aud in eo loco ubi pr edictos
noslri auctorilatem in ius et potestatem hominis qui missos suscipere debuit, tamdiu resideat et e suis
eam quaerebat, si sua esse debel J, faciamus perve- rebus legationes illuc venientes suscipiat, q ousque
nive 2. animo nostro satisfactum habeal. Qui vero e stolani
12. De mannire. Si quis de stalu suo, id est de U- nostram ls quocumque modo dispexerit, iuss noslvs
bertale, vel de heredilate conpellendus est, iuxta le- ad palatium veniai, et iuxta volunlatem osfiram
gis constitutionem mauniatur. Deceteris vero eausis, congruam slulticiae suae castigalionerii a cipiat.
isnde quis rationem est redditurus, non manniatur, Et si homo liber ve minislerialis comitis oc fe-
sed per comilem banniatur. Et-." si post unam et al- cferit,honorem, qrialemcunque habueril, siv bene-
terani' coriiitis admonilionem aliquis ad mallum ve- ficium amittat. Et siiservus fuerit, nudus a palum
nire noluerit, rebus eius in bannum missis,-venire vapulet, etcaput eiustondeatur.
et iuslitiam facere conpellatur. 17. De iniustis telqneis et consueludinibus.Ul ubi
13. De faidis cohercendis. Si quis aliqua necessi- tempore avi nostri doinni Pippini consuet do fuit
tate eogente homicidium commisit, comesin cuius leloneum dare, ibi et in futurum 14detur"; i ani-ubi
nunisterio res perpetrata est, et eonpositionem sol- noviter inceptum est,' ulterius non agalur. Et ubi
"'
rere, et faidam per sacramentumpacificari faciat. hecesse non est fluyium afiquem ponte trans-
Quod si una pars ei ad hoe eonsentire nolueril, id est G meare, vel ubi navis per mediam aquam ut sub
aut ille qui homicidium conmisit, aut is qui conposi- ponlem ieril, et ad ripam non adpropinq averit,
tiorieni suscipefe debet, faciat illum 6 qui ei conlu- neque Uiidemaliquid emptum vel venundatu fuerit,
raaxjfuerit ad' praesentiam nostram veniie, ut eum ulterius teloneum nqn detur.' Et nemo cog alium
" ad
tempus quod - nobis placueril in exilium mitta- ad ponlem ire, ubi iuxta pontem aquam tra smeare
irus, donec ibi castigelur, nt comiti suo inoboediens potest. Et qui ulterius in talibus locis, ve de bis
esse ulterius non audeat, et maius damnum inde non qui ad palatium sen in hostem pergunt, t Ioneum
adcrescal. - exactaverit, cum sua lege ipsum leloneum reddat,
14. Vbi sacramentu iuranda sint. Ubi e antiquitus . et bannum nostrum, id est sexaginta solid s, con_
cofisuetudo fuit de libertate sacramenta adhramire . ponat.
vel iurare, ibi mallum habeatur 7, et ibi sacramenta 18. 1GDe his qui cienarios bonos acciper nolunt.
iurentur :' mallus tamen nequein ecclesia neque in Quicumque liber hojmo denarium merura et bene
atrio eius 8 habeatur. Minoravero placita comes sive pensantem recipere Jnoluerit, bannum nost um, id
iritra suam potestatem, velfibiimpetrarepoluerit, ha- est sexaginta solidosj conponat. Si vero ser i eccle-
beat. Volumus utique, ul" domus a comite in locoubi siastici aut comitum auf vassallorum no trorum
mallum tenere debel, constrttatur 10,fit propter calo- D hoc facere praesumpserint, sexagbifa ictib s " va-
rem solis et pluviam publica utilitas non remaneat. pulent. Aut si magister eorum vel1B advoca us, qui
. 15. De his qui de furto accusuli fuerint. Si liber liber esi, eos vel cpmiti vel misso nostr iussus
horao de furto accusatus fuerit, et res proprias ha- praesentare noluerit. praedictum bannum slrum,
Imerit, in mallo ad pj-aesentiam comitis se adhra- sexaginta solidos jconponat.

VARIANTESLECTIONES. • . ,. .. -

1 si s. e. d. desunt C 1. 2. 3. 4. .2 pervenire, et si eam quicumque ad suum proprium pertraxer t, liceat

ei per suum sacramentum habere, et si exinde postea conviclus fuerit, dexlra manus ei amputetur. . C. A.
3 4 "
~ Langob. per c. b. Et desunt C 1. .2. 3. 4. " post secundam eomitis C 1. 2.5. 4.
et reliqui i. co es qui
Bal. ibisacramentaiuranda sunt, ubiC 5. Ch.C. exceptoecclesia et atrio ipsius, quiasecundu ilegem
aliubi aberi nonpotesfvMinora C 1. 4 (extra ecclesia... haberei, s e. vel rfebushabeatur, excepta ecclesia
et ait-io ipsius, quia secimdum legem aliter liaberi nonpotest. Minora C 3. !°habeat. et domus C 1. 2. 5. 4.
10 conslituaturBl. Cl. Lgb. J1 Nam Ci. 2. 5. 4., ^ emendarc faciai autlcum C 1. % 4. 18-y.i diculum
nostrum G i. 2. 3. i. n antea G 1. 2. 5..4. " non est ad poniem G 1.' 2. 3. 4. 16 totum ca ut deest
in Gh. G. H pereussionibus G1. 2. §. i. 1Se. id est a. G1. 2. 5. (4). I
409 CODEXDIPLOMATICUS.—LUDOVICIIET LOTHARHCAPITULARIA.— AN.817. 410
19 *. De adulteratoribus -monetae. De falsa mo- A _ pro infidele teneatur, quia sacramentum fidelitatis,
neta iubemus s, qui eam percussisse conprobatus quod nobis promisit, irritum fecit^ et ideo secun-
fuerit, manus ei amputetur. Et qui hoc consensit, si dum nostram voluntatem et potestatem diiudican-
liber est, sexaginta,solidos conponat. Si servqs est, dus est.
sexaginta ictus 3 accipiat. 21. De pueris, invitis parentibus, detonsis, aut
20. De proprio dominicosine iussioneillius reddito. puellis velatis. Si quis puerum, invilis parentibus ?,
Si quis proprium nostrum, quod in vestitura geni- totqnderit, aut pueUam velaverit 7, legem suam in
toris nostri fuit, alicui. quaerenti reddiderit sine triplp conponat, aul ipsi puero vel puellae 8, si iam
nostra iussione 4, aliud tantum nobis " de suo pro- suae potestatis sunt, aut illi in cuius potestate fue-
prio. cum sua lege conponat. Et quicumque iUud rint.,9.Illi vero polestatem habeant capitis sui, ut in
scienter per malum ingaiium adquirere lemptaverit, .tali habilu-permaneant qualis eis-conplacuerit 10a.
YARIANTESLECTIONES.
1 totum inGk.C. s i. nt B 1. 2. s percussionibiis C 3. 4i_. n.i. desunt C 4. " deest C1.
caputdeest
6 glossa saUcis"V«. * v: praeter conscientiam episcopi sui
2.3.(4).' legem quibus glossa manu sae-
culi XIV. adiecta est -: secus cum conscientia simile est de solo consecrato m ecclesiam B. 2.> 8 v p.-rfe-
s.unt et sequentiq omnia in numero singulari expressa sunt in C 3. s fuerit. Isla superscripta capitula in le-
gem suam addenda C 1. fuerit. Ista suprascripta capitula iu lege sunt addenda C 4. 10incodice B 3. su-
biicilurhic caput 2.' capituiaris
' infra referendi: Si quis in alieriapatria ubi vel propter beneficium. elc.
" -' WIM.
a Lindenbrogiussequens caput addit superioribus: B juste exaininenfur, ad justitias faciendas. Comites
c De mahnitionibusvero, nisi de ingeriuitate autde vero non semper pauperes per placita premere de-
hcereditate, non sit opus obseryandum. De cceteris •bent. J BALOZ.
_veroper districtionem comitis ad mallum veniant et

Capitulaper se scribenda, a Baluzio ope quinque Codicum edita, jam auxilio Codicum istorum-recognovi-
mus : A 1. Cod;bibl. reg. Paris., n. 2718. A 2. bibl. ejusdem Fonds de Notre-Dame F. 4. A 3. Iribi. cgusdem
n. 4280 A. B1. C. Sancti Pauli'. B 2. C. bibl. Corbeiensis. B 3. bibl. reg. Paris. n. 4628 A. B 4. bibl. ejus-
dem n.4632, quibus Codices Chisianus-etUavensis proxime accedunt. BS. bibl. ejusdem n. 4626. C 1. bibl.
Paris., n. 499S. G2.bibl. ejusdem n. 4628.' C ^- bibl. ducalis Guelferbyfanae Blankenburgici. C4. Cod. b.
m. Ernesti Spangenberg_;" ac praeterea CodicunjAmbrosiani, Floi-entini,Londinerisis, Yinaobonensis,Yefo-
nensis et Estensis apud Muralorium, inspecto etiam Codicebibl. reg. Parisiensis.n. 4788 sigfiato. .
•Item incipiunt alia capitulal quae per se scribenda ,Q 2. De terra tributaria. Quicumque terram tributa-
et ab omnibusobservandasunt 2. riam, unde tributum ad partem nostram exire sole-
CodicesChoc caputprKmittunt: - bat, vel ad ecclesiam vel cuilibet alteri tradiderit; is
1*. De s servis ad sacros ordines non mittendis 4. . qui eam susciperit,-tributum quod inde .solvebatur,
-Ut iiullus episcoporum servos ad saeros ordines " . omniniodoadparlemnostrampersolvat; nisiforteta-
promovere 6praesumat, nisi prius a 7 dominis8 pro- . lemfirmitatemde parte dominica1Ghaheat, per quam
priis Ubertatem conseculi fuerint. Si vero deinceps . -ipsum tributum sibi perdonalum possit ostendere.^
quilibets servus dominum suum fugiens aut lalilans, 3 1?.De beneficiisdestructis. Quieumque suum be-
aut 10adibitis utestibus munere' 12conductis'vel cor- neficium occasioneproprii desertum-habuerit, _elin-
ruptis, aut qualibel calliditatevelfraudeadgfadosls . tra annum, postquamci a comite vel riiissonostro
ecclesiasticospervenerit, depofiatur, et dominus eius - notum factum fuerit, illud emendaturitnon habuerit,
* '"
euin recipiat. ipsum beneficium amittat I8.
1. De forcapiisiU,-Si mancipia dominos suos fuge- - 4, De terra censali. Si quis terram censaleiri ha-
rinl iri aUenam potestatem, ut propter hoc nullum . buerit, quam antecessores sui vel ad aliquam eccle-
praemlum accipiat "rille in cuius poteslate fuerint siam vel ad villam -nostram dederunt, nullatenus
invenla, proeo quod ea velreddiderit vel foras eiece- D eam a secundum legem tenere potest, nisi ille vo-
rit. Et non solum hoc, sed etiam si ea nec reddere -luerit ad cuius potestatem vel illa ecclesia vel illa
' nec foras eicere
voluerit, et legitimo domino ea villa perlinet;'nisi forte filius aut nepos eius sit qui
contradixerit, et iUa inde postea effugerint, secun- eam tradidit, el ei eadem terra ad tenendum pla-
dum legem ea solvere cogatur. cita 1Ssit. Sed in hac re considerandum est, utrum
- " .. . .'- YARIANTESLECTIONES.
1 c. domni.imperatoris hludowici "C 3, . 8 * hoc caput edidi, ex codi-
quae usque surit desunt C 3.
"cibus C 1. 2. 3. 4. deest iri reliquis , et in editis; et fluxit ex.capite Ecclesiastico6. supra, col. 397. 4 mi-
tendisl. * sacrum ordinem non 2". 6 premouere 4. 4. 7adl. 8 hominis 2. s quiliber 1.
permouere
quislibet 3. qualibet 4. l*.deest2. 4.1atansleadibilis 2. 14adlribitis3. la riiannire4. 1Sadg. deest 2 gra-
dus 5." 14furcapiis B 1. forcaphiis C2.. quaeiat G 1. 2. ~5~. i. 16p.'nostra B 1. Ch. C. etLang. rel.
"hoc caputex vapilulari Lang. an- 803. c. 24 supra, coi. 262. desumtuirideesi in R 1. Ch. C. etrel. Lang.
18perdat Cl.2. 3.4. '^ placita corr. placitala Al. . . - . '
- '" - WIM. - -
., ,. •
a Hcecnon exstant.Ju.CodiceLaudunensi. BALUZ. :„..-_'
 iM B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO PRIMA. 412
ilie qui hanc tenet, dives an pauper sit, et ulrum A curae sit pontes per diversa loca emend e, el eos
atiud beneficirimIiabeat, veTeliam pioprium. Et qul qui illos einendarej8 debent ex -noslra iu sione ad-
hoium neutrum habel, erga huric riiisericordiler monefe, ut unusquisque iuxta suam possib lilateni et
agenduni.esi, he exiolo dispolitatiis in aegeslatem quantilatem eos emenclare sludeat.
incidal; ut aut talem censum inde persolval qualis •Godibes C. haeeaddunt:
el fiierit constitutus, vel portioneni ciliquam inde in 9 9. De 10sponsis alienis. Qui" sponsa alienam
beneficium unde se sustentare valeat. ipsa12non consentifenterapuerit, licei.cum- ala eum-
" aceipiat
5. De nonis et decimis. Consideratum est, ut de cubuerilft reddatlc eam ei cuius spofisa es , el is du-
frugibus terrae et "animaliuninutrimine s'persolvafi- cat eam si velit, quia vim15 passa pocius qu- m violaic
tur K De opere vero vei restauratione ecclesiarum videtuf 16. Quod sl eam ducefe nolueri, aecipi:_t
comes et episcopus sive abbas, una"cum misso no- .alteram feminam; taniensiet ipsa nuber voluerii,
slfo, quem ipsi sibi ad hoc elegerint, consideratio- excepto raplore *8, cui voluerit alteri legitl le copule-
10
nem faciant, ut unusquisque eorum tantuminde a"&_, Jjjr. Rapior vcro adulterii crimine reus teneatur.
20 ipsa consensjt, sjiijiliter t raplor
cipiat ad operandum et restaurandum, quanljim jpse . Quod si et 23 '
de.rebus ecplesfarum habere cognoscitur. Similiter a ? nuptlisss in iilterius proibeatur. Et qui eam
et vassi nostri -aul in communeianlum operis acci- ® accepturus eral, aliam quainyoluefit acci iat.
piant quanfjjm rerum ecclesiasticar,um Jjabent, vel 1,0. De ojnine exdocendo*i. Honiq de statu suo
unusquisque per se iuxta.quantitatem qnani ipse ter pulsatus, si is qui .eum puls.atad conyipfisn um illum
net. Aut si inter eos convenerit, ut pro opere fa.- procinctum JBhabuerit, adhibeat sibi octq cumiura-
ciendo argentum donent, iuxta aestimationem operis tores 26legilimos ex ea parte upde pulsaju , siye illa
in ar|ent6 persplvant: ciyn q.uqprjBjiorec^pr eeele- palerna siye materna sit,. et quajtuqr ali mde nqn
siae ad prafedictam reslaurationem operarios. condu- minus ^ legitimos; et iurando vindicet ibertalem
cere et materiam emere possit. Et qui nonas et de- suam. Quodsi procinclus 28defuerit, adsu at unde-
cimas dare neglexerit, primum quidem illas Gumlege cumque s° 12 liberos liomines 30, etiura do inge-
. sua. rpstitu_jt,-et jnsuper jjannum^nostrpm solvat; nuitatem sijam defendat.
ut 4 ita castigatus Gaveat,ne saepius iterando bene- 11. Omiiis 31 controversia Sl1 cprani eritenario
ficifim amittat, dqfiniri potest, excepto redempcione -3- 3 terrae ct
6. De piaiicipiis ih villqs do^iinicqs coiifugientibus. mancipiorum, quafenonnisi corain .comil fi.eri pp-
Si cuinslibet .mancipia in villam npslram cofifuge- test. "I
-'
rint, actor * eiusdem villae quaereriti domino ea non CodexCl. addit:
.contradicat,- sed slalim eaforas de eadem villa ei- r 12. De ancilla per carlam fqcta libera. Si ancilla
ciat. Et si se putat ad ea repetenda iustitiam habere, libera dimissa 3*ftterit per cariam, et post hec servo
repelat.et secundum Ifegemadquirat. Si vero tempore vel colono:fiupseril, ipse doniinus qui *priu possede-
dfimni Karoli geniloris nostri in villain illam confu- ral,'taliter deturpatam recipiat. .
gerunt, et dominus ea-quaerit, actor eiusdem villae 13. De colonis.iDe colonis vel servis ecclesiae
aut ea legjtime contineat, aut quaerenti dohrinored- qualiter serviantvelqualia tributa reddan : hoc est
dafi JStactor propler veslituram domni Karoli geni- agrarium secuhdum eslimationem iudicis; prevideat
jorjs-p.QStri-eadem maneipia contodicere non audeat, hoc ludex, secundum quod habet donet, Ie modiis '
- M UJiuspropria esse noscun^ur, - - 30 modios 3 donel; et pascuarium solvat ecundum
,7. D.e forestibus noviler inslitntis. Ut quicumque fisum'grovintiae, ancingas legilinias -3? h c est per-
illas habet, dimiltat, nisi forte indicio veraci osten- ticam 1.) pedes habentem quatuor in trai sverso et
dere possit, quod per iussionfem sive permissiofiem 40 i_ilongum, arare, seminare, claudere, colligere,
dpmni Kaj-oli genitoris nostri eas instituisset; prae- et trabere, et recqndere. Pfato' arpenne. I 1, clau-
ter illas quae ad nostrum opus pertinent,- unde-nos dere, secare, coUigere, et traliere. Ad -emissum
. decernere yolumus quicquid nobis placuerit. j. unusquisque aGpolci ad duos modios sationi , ex colli-
, 8 f. Volumus uf missi nostri=per singulas civita- ggre et rfeconderejdebent. Et vineas plan are, clu-
tes, nnaxum episcopo et comite, missos 7 vel no- dere_, fodere, propaginare, precidere, vi demiare.
strps hqmiue.s ibidem eammauentes eligant, quornm Reddanl siquidem 10 faseiculum de lino Pullos'4

YARIANTESLECTIONES.
1 initium capitis
usquepersolvantur deest C 4. ' ? el a. ri. desunt C 1. 3. s reliqua huius capi is desunt
in A. V. Vn. E. et editis Langob. 4 ut usque amittat desunt C1. 3. 4. "haec vox injtlurimis co d. auctor
scribiiuri 6hoc capuideesl in Gl.3. 4'. ' niissoC 2. c. veT misso nostrq'B'2.'^. R"reroauda C2. re-
coidare B p. s cppica 9.10. i$. 12. 13'. ex codicibusC. hic publfci iurts fiunl': caput 1(3pl in c dd. Amb.
Fi. L. V: Vn. E. pt apud JIf_.r<...:(Hloth.leg. Langob. 81). habetur. - 10De eo qui sponsam alipna rapuerit
4. rubricadeest i, 5. - " Quis l."Siquis4. "ipsaml. 13"eanii. dt coric. 2:4. cohibuprit 5. " reddel 1.
1Se. r.
16est2. "eliamj. de?si%. 19raptorii. '>'s\ et dhest% ^et 1,:2.4.'2,, 2! nuptii 3,' S3 eesto.i.
?>de stultis hominjs pulsaiis 2. De eo qui bomiriemde s^aiu sup iriterpellat|4. i. pr iriclos5.
vinceridum2S'
20convictatores2. coniuratores 4. •" a. nominatos l: 2."
s"4Q.:'depropinjquide fueririi4. fin e retigua
desunt 1. 301. b.idoneos. 31hoc caputdeesl inlr. "* f?conlroversio 2. M.reddi.ione3. 4. V. s4 dimisa c.
wletimasc. ,:.
 m CODEX DIPLQILATIQUS.^LUDbYICII .E-T LOTHARU CAPITULARIA—As. 817. 414
-vestudos. Paryaredo.s donenf, aut ipsi vajlant ubi e\s~_
A eommutetur. Si autem de fisco hostro fuerit, nostra
inlunctum iuerit." Angarias cupi carro facianl usque liberalitate concedatur; ut nuUiocpasionem habeant,-
50 leugas, amplius non minetur-. Adcasas. dominicas nee praepositi nec subiecti, 'quifi iuxta' suam profes-
-stabilire, fenile, granicam. yel foni.uni recuperando. siohem cofiimuniter degefe atque' conversare1. pos-
• ' ' .
pedituras rationabiles aceipianl, et .quando ije-- ,sint.' ..---; '. -
cesse \ fuerit omiiino_componant. . - 15 -~.De placitis, qualiter liberi homines observari
debent. De placitis siquidein quos liberi homines
Inter capitaS et 6. CodexB 3: haechabet: . obseryare debent, con.sjitjjtiogtnitpris nostri penitus
. 44 a. He locis ad clausfr-qcanoriicorum facienda obsefyand.aetienenda esi_:_yidelicet-ntnpiiin anno
- dandis.- Yo.lumjisut loca . »a_dclaustra, canonipprum nisi ad tria.placjta comitum.y£nia_jt,el nisi autac-
faciend.a, aut qui nan habent'-, nqstra auctqritate cusatusftieril autaljquem apcus.a./erit,vel ?d testL
tradantur '3. Id est si de eiusdem aecclesiae xebus . mqni.um perhibendufii vqpatns fuerit, . Ad- caetera
^ftfignierit, reddatur- ibj per Hiisso.snqstfos iuxta vero placila quae centenarium tenent, nqn.ciliusye-.
oportunitateni loei, e\ quantitatem rerum. Si ygro nire.compellatur, nisi' aut qiji Jit.gat ajjt iuciicaf aut
•de alteriug aecelesiae.yel liberorum h.Qininumfuerit, tesfiftcatur. - •' .. '
. ._
'
. ... YARIA|*!TESLECTIONip.
* necessessec. t loei corr. loca. i triautur in mdrg, tradantur. ' eonservare cod. -
- - SOT_E."
a Cf. cap. 7. capitularis sequentis; - i>Cf. cap 14: capitularis sequeiitis.

Capitula missorum, aRaluzio ex'Godd.-"bibl.regice Paris. 4626 et 4280 A, et tertio, quodanj edita ope Co-
-dicumistqrum jterum pjq^gimt: A ^;.,Jijbl. reg. Paris. n, 271S-..A2. bib.l. pjpsjdemFoAjds_tfe Nqtr^-Dqme
f. 4. A3. bibl, ^usdem n."i280, A,. R IV CpSicis S. Pauli, cui Ch'isianu'seVCavegfis'c6_icqrdaii..'Chisia-
rius~totum papitulafe^rfepetit^intef ffiothaiiilegfes fol. 106 sqq., ejusque lectibrifes^sigla Cli.' expressiirius.
B 2. "bibl: Uorbeieh'sis.'G~l. bibi. reg; Paris. n.4628.; necnon; Codicum qtti capitularia legibusLarigohar-
dicis adjecta 'exbibent; Am.brosiani,Florentiiji, Lpndinpnjis, Yind^obonensis,y.ei-opens|se|: Estensis apqd
Muratqrium; inspectjs qtiam Qodd.Jjibi.'regiEeParis. n."4626, 4628A,"4615,-4651,1788." _--•-•
Haec s sunl \ a capitnla praecipuead iegalionemmis- B test, tunc ljceat litiganiibus ex uli-aaue parte festes
- sorum nostroriim -Qb-memQrictecquMP1 pevthjffn-: -adhibere. Et si diseordaverint, secttfidumconstitutio-
cdusis qgcre $eb,eant. -"
tia, de quibus s~videlic_et nem a nobispromulgataml 3examifientrir. - -
i. Legafio omnium missorum riostrorumhaiiccst. 3. De pauperibus, et viduis,-el pupillis iniuste op-
Primo, ut sicutiam aliis missisiniunctum fiiit, iustitiafii pressis, ut adiuverit-ir et releyentui. . •
faciant de rebus et libertatibus iniuste' ahlatis ;• et si 4. De injustis occasionibuset cqnsuetudinihus no-
episcopus, autabbas/"autvicarius,autadvacatus, aut -yijer iustitutis, siqut sunt tributa et telonei in media
quislibet deplebeTiocTfecisse ihventusfuerit, ststi.m* yia, ubi nec.&qua, nec palus, -necpons, nec aliquid
restituatur. Si vero'vel comes velactor dominicus, -falefueritundeiuste censusexigipossit, vel ubina-
vel alter missus paiatinus, hoc perpetravit, et in no- ves.sublus. pontes transire solent, sive in medio flu-
strairi potestatem redegit, res diligeriter invcstlgata mine ubi nullum est ohstaculumjrutauferantur. An-
et deseripta ad riostruiriiudieium resei-vctur- tiqqae.I aqtejp ad nostram notitiam dfeferanfiir.
2*. Yolumusauteiriiutde.hisIibertatibfisetr.ebus §. J)e lionore eeGlesiafum,ut per. omnia eis exhi-
-reddendis quae in rioslra vestilura sunt, pj-jmo ppr " bgatjir, gicpl nuper c a nobis cum consensu omnium
optimos^quosqueinquiraiuf ?.•Et si per.iUps.inveniri fidelijimnostrprum ponslitjjtum est. Etf ut hocmissi
non possit, tunc per cos qui post illos _invicinia me- nqslr-joniniblis.in sua legatione.coiistitutis notum ef-
liores sunt 6.Et si nec per illos M veritas in\'eniri po- .fipiantf-. • " -• -
, '__:__-' _

..VARIANTgS'L^GTIQNES.
1 "imWA emtin codd. A 3. B2. £ i. Bdeest in A 3. C 1, s q. agere debent Albwin el lYichald. B2.
.' caput_hocab anleriori JIOJIsep>i_jtur}n Bl/2. QL ')$/(. tf'. . ijisi aptip per iupeslituiam"fuent, gVsi F.
il??<) E. * s. veritas ipyeniatrir f. YniE. 1 nt'a."antequam aS.ribstrain V. Y'n. E.- eteddyLangi - -
"s re-
iiquqcapijis dmntin Y. Vn. E. ci edd, Lang'. "s.'faeianf denoriis; etp^Bi: -_
"
_'.-" '.' WfM.
* De istis inteUigendum est caput 13 Thegani, ^xspoliatione libertatis. Qupdiniqui niinislri, cqmites
quod sic habet: „ Eodem tempore supradictus prin- el loco positi per malum irigeniumexefcpbiirit:Oirinia
ceps misit legatos suos supra omnia regna sua in-. . fjipradictus princeps destiuere' jussit acta qua iriipie
quirere et investigare si alicui ajiqua, injustitia pgf- ifi diebus patris sui per iniquorum rninistrorun. in-
petrata esset; etsi aliqjifeminvefiissgiit q'ifi:Kpedi- genia facta fuerant. j In hotf]o*correpos__i pt~v$eiitiam,
*C_*6rveileicl- cuiri -verissimis testlbus.lioc prqbare I> pro eo quod in Editionibus male scripium' estpiovin-
potuisset, statim cum eis in prsesentiahiejusveriife eiam.BA.LCz. ...---,*•' ••- .•".r"-' '
prcecepit. Qui egressi invenerunt innumeram multi- h Supra, col. 40S, c. 10. .- .
^adinem oppressorum ant ablatione patrimonii nut -« Supra col. 403, c. 1.
 -" - B. CAROLIMAGMOPP. PARSI. SECTIO PRIMA. >'~ - liM
415
". De nonis et decimls,' nt secundum iussionem Atera vero, quae vjcarii vel? centenarii le erit, non
nostramadentur. alius venire iubeatur, nisi qui aut litigat, a tiudicai.,
I*. Delocis dandisad claustra canonicorumfacien- - aut testifieatur7.
da, si-deeiusdem ecclesiae rebusJ fuerit, i-eddatur 15. Utdedebitoquodadopusnostrumfu ritrewa-
ibi. Si de alteiius ecclesiae vel liberorum hominum, diatum 8 talis consideratio fiat, ut is qui i noranter-
commutetur. Si autfeffi'defisco nostrofuerit, nostra peccavit, non totum secundum legem com nere co-
Jiberalitate 2 concedatur. gatur, sed iuxta quod possibile visum fuer t. Is vero
8. De observatione praeceptorum noslrorum et in- qui taritummala vohintate peccavit, totam gis com-
munitatum, ul ita observentur, sicuta nobis etab -positionenrcogatur exsolvere.
antecessoribus nosiris constitutum ests. 16. Ut riuUusad palatium vel in hostem pergens,
9. Dehis qui per occasionem inmunitatis iusliliam veldepalatio vel.dehoste rediens, tributum quodtra-
faGererennuunt, ut hoc observetur quod a nobis con- sturas 9 vocant, sojvere cogatur.
stilutum est. 17. Ut pontes pubUci, qui per bannum eri sole-
10. De-locisiamdudumsacris et nunc spurcitia foe- bant, anno praesente in omni loco restaure tur. -.'
10
datis, utiuxta possibilitatem in antiquum statrim re- • 18. Ul clerici etmonacbi et servi fugiti i ad loca
formentur. . sua redire iubeantur.
11. De beneficiis nostris, quae deslrucla inveniun- 19. Ut nullus episcopus,nec abbas, nec e mis, nec
lur, hoc impleatur quod nuper a nobis conslituium abbatissa centenarium coifiitis advocatum abeat.
- '
esK 20. Ut vicarii et centenarii qui fures e latroaes
12. De nova moneta, et de falsa moneta, et de di- . vel celaverint vel defenderint, secundum s bi datam
speclu litterarum nostrarum, et de latronibus coer- sententiam diiudicentur. 11 e consti-
cendis vel puniendis, et de faidis pacandis 4, de ho- . 217 Ut, comites et vicarii et centenarii
micidiis prohibendis , de periuriis et falsis testibus hjtionelegis ammoneantui, quaiubetm', tpropter
conpescendis; de his omnibus vel caeteris his siihi- iustitiamperverten.lammmjeranonac.cipi" t. .-
libus hoc quod modo constituimus *, omnibus adnun-. 22.Deforestibu'siiostris, utubicuiiquefu rint,dili-
salvae 12sint et defen-
tietur ef in futurum observetur. gentissimeinquirant, quomodo
_ 13 *, Hocvolumusul missi noslri observent, ut sae^3,etut comitibus denuntient, ne ullai forestem
quiequid de Ms causis vel siinul vel singillatim emen- ' noviter instituant; jet ubi noviter institutas sinjno-
dare potuerint, emendenl, et e'a quae emendaverifit, stra iussiofie invenerint, dimittere praecipi nt.
14
dillgeuter- scriptis nolent. Et hoc sic peragere cu- /. 23. Ut ubicumque ipsi missi autepisc um, aut
rerit, quatenus iuste reprebendi a quoquam .nullate- abbatem, aut alium; quemlibet quocumqu honore
nus possint. Et quae facere debent aut possunl, nul- praeditum inveneriht, qui iuslitiam facere el noluit,
latenus' prae.ermittant;.immo caveant, ne, quod ab- vel probibuit, de ipsius rebus vivant, qua diu in eo
sit, aut gratia alicuius,"aut honoris aut limoris sive loeo iuslitias facere deberit.
«dii causa, illud quod agere debentomittant. Et sum- 24. Utinillius comitis ministerio qui b ne-iusti-
mopere sludeant, ut hoe quod per se efficere non tias factas.habet, ilem missi diutius non ioren_ur,
"possunt, nobis notum faciant. Et omnimodispraevi- neque illuc mullitudinem convenire facian ; sed ibi
deant, ut per sihgula eapitula, tam verbis quam moras Taciant, ubi iustitia' vel -minus,vel n legenter
-
scriptis, de omnibus quae illic peregerint, ;nobis ra- Taeta est.- - M *- ".
iionem reddere valeanl. ' 25.-Ut ya.illiu.scojnitis ministerio idemlB issi no-
14e.DeplacitissiquidemquosIiberiliominesobser- stri placitum non tmeant qui in aliqtiod m ssaticum
vare debent, constitutio genitoris nostri' penilus ob- directus est, donecipse fuerit 16reversus; ut.causa
servanda atque tenenda est, ut videlicet in anno tria quae adhuc coram ;omite non fuit,-et is qui se recla-
solummodo generalia placita observent, et nuUuseos mat, propter suam stultitiam aut contum ciam co*
amplius plaeita obseivare compellaf; nisi forte quili- ]0 mitem inde appellare noluit" iterum comiti onunen-
bet aut accusatus fuerit, aut alium accusavefit, aut •detur.
ad testimonium perhibendum vocatus fuerit. Ad cae- 26. Utmissinos_ri,qui velepiscqpi, ve abbates
" VARIANTESLECTIONES.
1 deest Al.2, 3. Cl. s libeitate Bl. 2. CI CA,- 8 conseryentur sicut a nostris anteeessor' us ante
concessum est. G1. 4 his locisnovum caput inchoat: " A 2. B aniefion cqpili cohaereim A 2. B 2. C. V.
'Vn. E. et edd. Lang. 6 v-.v. deestAl. 2. 3. Cl. testificatur."Et quicuinque huius constitution s trans-
gressor de missis nostris inventus fuerit, bannum nostrnm comyo_\2.t.\editiLangobb: quod10tan eninea-
dicibus omnibus deest. 8 uudiatum 67»." 9 transituras B1. Ch. tracturias Ql. transitura12V. et monachi
adiicitur, iiv codice AL, Ch., Y. et edd.Lang. et Ansegiso. " et c. deest B 1. 2. Ch. salvi Rl. C 1. Ch.
13defensi R 1 Ciu 14 fi.- m. nostri R 1 Cl. 16ibidein A. 1. 2. " hic aliud caput inchoarit. A B 1. %.
' - '
Ch. "nolueritA. 1.2. I .
1 . . '
. WTM. ,
, a Supra, col. 411, c. 5. « Supra, col. iik, c. 15.
b Supra, col. 413, c. 14. * Cf. Cap. Minofa an. 803,«. 20; Capit. Aguisgr,
e Supra, col. 410, c. 3. an. 809,.c. 5, M , - .
d Supra, col. 405, seqq
417 CODE-LDIPLOMATICUS.—LUDOYICI I ET LOTHARHCAPITULARIA.—AN.817. , 418
vel comites -sunt, quamdiu prope suum beneficium A runt, id est, qui a comite proplferpacem conseFvan-.
fuerint, nihil de aliorum conifeeto1 accipiant. Post- dam s, et propter coniugem ac domum eius custo-
quam vero inde longe recesserint, tunc accipiant se- diendam, fetab episcopo vel abbate, vel abbatissa si-
cundiim quodin suatractoria cohtinelur.Yassi2.vero miUterpropter pacem conservandam, et propter fru-
noslri ci mimsteriales, quiniissi sunt,ubicumqueve- _ ges colligendas et familiam constringendam, el mis- -
nerint coniectum accipiant. sos recipiendos, dimissi fuerunl.
27. Ut vassi fiostri et vassi episcoporum,abbalum, 28. Ut omnis episcopus,abbas, et cornes, excepla
abbatissarum et eomitum, qui anno praesente in ho- infirmilaifevcl iiosira iussioue, nullam excusationem
ste non fuerunt, beribanrium s rewadient; exceptis , habeal, quinad placitummissoruinnostiorum veniat,
his qui propler necessarias causas et a domno ac ge- aut talcmAicuriiini suurn miitat, qui in ornni causa-
nitore nostro Rarolo 4 constitutas domidimissi fue-. pro illo ralioni.iu redderepossil 6.
297. De dispensa missorum dominicorum.De dis- CodexSanctiPauli
pensa missorum nostrorum, qualiter unicuique iuxta 29 b ". Dc benefiiiis distructis. Quicumque beuefir
suam 8 qualitafem dandum vel accipiendum,sit;-vide- cium occasioue jiroprii ,desertum babucrit, ipsum
licet episeopopanes quadraginta, frisMngas tres, de beneficiiim amittet. _ .
polu modii tres, porceUusunus, pulli tres, ova quin- g 30 b. Quicumque homo liber dinarium mcriim et
decim, annoua ad caballo'smodii quatuor. Abbati, co- bene peiisanteni rccipere nolueril, bannum nosli'ii_n
miti, atque ministeriali nostrq 8 unicuique dentur id est 60 solidos conponal.; si vero servi ecclesiaslici
cottidie panes triginta, friskingas duas, de potu mo- aut comitum aut vassaloruninbslvorum hoc /acere
dti duo10,porcellumunum,puUi tres, ova quindecim, praesumpserint, 60 ictus vapulent; aut si magisler
annona adcaballos modn tres. Vassallo npstro panes eorum vel a.dyocatusqui liber est, eos vel comili vel
decem et septem, friskinga tma, porceUusunus, de misso,nostro iussus presentarc noluerit, prciiiclum
potu mqdius unus, pulUduo, ova deceiri, annqna ad bannum 60 solidos conponat.
- _ ' "
caballosmodii duo".-
' -
_ .VARIANTES LECTIONES. - >. - • •-
1 conieclu Bl. coUeeluG 1. s hic aliud inehbat A-2. 3 eribannum A^2. ajirebannum C 1. ari-
' " caput ~
bannum Ch. nostro.Iucdouico C 1. conseruandam usque conseruandam desuntin B1. Ch. hoc loco
Goldasiuscaput addit ex Ansegisiedilionefosteriori iibri IV'. cap.1% ',_'hoc caputdeestin B i. Ch. 8 in
syllaba proxima qua plaguia exsectadesinit codexC 1. "9 m. dominico A 3. B 2. 10III. A 1.3. ll duo.
Expliciunt capitula domni clodouuici magni imperatorisquae sunt custodiendi et oljseruandi-firmitef A 2.
^Jioc capul hoc loco exhibet-etiamChisianus inter-leges _Lotharii. . _

1Y.
ENCYCLICAAD ARCHIEPISCOPOS(An. 817).
Litlerarum encyclicarum, quibus imperator regulamcanonicorum omnibus imperii sui archiepiscopistrans-
misit, exempla tria in Codicibus antlquis servata sunt: T.-in Cod. bibl. ducalis Gue¥erbytana3membr. s'sec.
x. litterae ad Arnonem archiepiscopumSalisburgensem,qui concilionon interfuerat; 2. in God. bibl. Paris.
n. 1537mbr. scec. x. Uttercead Sicharium archiepiseopum Bmdegalensem, cequeabsentem ; 3. in ms. •
Aquitanico littera. a Sirmondo. editaj ad Magnum archiepiscopum Senonensem, qui concilio interfuerat.
Ulramque formam, CodicibusTet 2 a me iterum collatisrecogniiam, hic sistimus.
IITTERAE ADMETROPOLITANUM QUICONVENTUI KONIN- C LITTERAE AD METROPOLITANUM QUI CONVENTCI IN-
TEEFUERAT. TERFUERA.T. ,
InnqminedominiDeietsalvatorisnostrilesuChristi. GloriosissimusHludowicus,supemo munere victor'
Hludowicus,divina ordinante providentia imperator semperaugnstus, venerabili iri Christo -MagnoSeno-
J
augustus, venerabUiArnoniSalzpurcgensisecclesi.ae nicaeurbis archiepiscopo, in Dominosalutem. Sicut
archiepiscopo2,inDominosalutem. Saciumetveriera- vobis nuperrimc in sacro conventu, quem Deo an-
bile3concUiumdivinqnulunoslroquestudiqin Aquis- nuente Aquisgrani palalio aggregavimus, ubi multa.
granipalalionuperadgregalum,inquo multa qbpro- favente Christo. ecclesiastice, immo' calholice, acta
pagandain cccle-Siasticam dignitatem, praecedente et sunt, meminimus promisisse, misimus tuae veneran-
subsequentegralia Ghrisli,diligentertractala atqrrein- dae paternitati per -praesentes missos noslros, Er-.
siituta sunt.tuamnullatenuscredimus latere sanctita- menfredum ridelieet et Haymonem,formulam cano-
tem. Sedquiacontigit eidemsanetoet-venerabiiiconci- nicae inslitutionis, quam idem saeer conventus ex
liotuam non interfuissepaternitatem, ad tuani destina- - sanctorum patrum sparsim digeslis senteutiis colli-,
ve decrevimusbeatitudinem, per praesenlem missum gere' alque in unum congerere studuit: quam quia
nostrumnomineNothqnemforniulasvcanonicaeinsti- vobi.stranscribendi angustia temporis.facultatem.de-.
tutionis ab eoderiisacro convenfu ex sanctorum*pa- D negavit, studii nostri fuit eam diligenter transcribi
VARIANTES"LECTIONES. . .-. .
1 exciditin codice1. Wenerabili.in .Christo Sicbario'archiepiscopo 2. 3 riiemqrabile i.J^^Adalhelmum
Tormulam2. . - .' ... -. ...--' : "": '* - '
'-^ _.'*.•,
 419 B. CAKOLlMAGNIOPP. .tARS I. SECTIO PRlMA. 420
trum sparsim digeslis-sentenliis,colleclas *,atque in A iubere, ut absqueuUa depravatione aut dfetuncatio-
unum congestass•.Quam etiam idcirco penespalatium ne textus eius ad yos usque incoiumis pe erretur.
nbstruffidUigenter seribi fecimuSj,uliiihil in se scri- Proinde bas litteras ad tuam direximus san litatemi
ptofumviliodepravationis aut detruncalionis haberis; per quas iubemus, |ut memor.admouitionis nostrae,
ad le usque incolomis perferf feluf.Quapropler volu- sufiraganeos tuae dioeceseos loco et temp re com,-
mus aique decernimus, ul ittxla melropolitahae sedis petenti ad te convoeare studeas-, et eandei , institu-
tibi eanonicaeconlatamdignilatem; nostraeque aucto- tionem per-singula capitula cqram ecclesi ticis or-
riialis sanctionenii dioceseos tuae episcopos et cae- dinUjuspraelegi facias, etqualiteream sacei conven-
teros_ eeclesiae praelatos tempore el loco congruenti tus ob emolumentuin anlmarum inslruere alubriter
ad,te arcprsire facias, et bis-coram capiiulalirii me- curaverit, patenter edoceas, et his qui anonicae
moratas 3 instiiutionis formulas 4 praelegi iubeas, et prqfessi.qnis censentur nomine, sqcundum mhjiste..
quod 6b exaltandum ecclesiasiici culminis fastigium riumtibi divinitus collatum, el nostrae a cloritalis
et animarum salutem idem •sacer conventus eas s, picieceptuifi, febi-ainnieiribratis ffiissis'fiost is bbsfer-
ediderit, liquido deinonstres ; sed et his qiii ih iino varidainperfeensejas.Eofuhi aiiteiri qui tafa oris siiiit
collegio cahonice deguiit, tfenendaffiobsefvafidarrique ifigenii,-feleam forte plehe ifiielligereriequ uht; tuo
coram memorato misso nostro peffceftseas'6. At si B Sive- comproviriciaiiuiri iuofurii episcOpo' 'ni dbho
aiicuiris feordis ottunsio eaiii intfeUigere nequive- . Sbieritiaepollentium sludio eitts notitia sen ibiis per-
iit, hfiifesivfeabs te, _sive ab aliis episcopis, cbnpio- fiihdatur. Nahi' et Itt-frii nliiilqminus pi-bvdain vo-
vincialibus scilicet luis, doctrifiae fiilgofe hiteritlbus luirius esse bfeatitudiiiferii, ut eairi soi '__ erira
sbbrie ii-adalui'.-Sed et in hoc nihiioniiniis circum- prafedicti -ihissi "nostri ofrihes, proiit i sinuave-
specfairi monemus esse tuam pfudentiam, ut ab his ris, fi-anscribfere absqiie u.lla depiavatio e' fet'de-
qui eas' tfansscfipturi sunt, ila trahsscribantur *, iruncatiorie praeriioneani; qiibniamqiiklit diiig<_.'_-
lit fiefcdepravaia rilio scriploris, iiec detrufictifa ab* ter itfidioseque, dlstincte el aperie ifansci- batiir, U-
ahquo 9 fiat; sed sicut a ltrpraedicl6 ifiisso hosii-b 16'ssatis ifistituinius. Cuiiis fifeifipeexempl iidcirco
eis demonsiratum fuerit, absque.aliqua depravatione in armario palatli nostri recondi feeimiis,' t pei- hoc
vel detruncatione transcribanlur. Noveris etiam";quia iirisse.-ef iiiquirere possemus, utrumne b aliquo
ideo iUius exempluin apud armarium -palalii noslri • negligenter transcriptafuerit -;quia, ut co perimusv
detentuiri est,ul eoprobaripatenter possi(,quis eaS" duminefidfemsacio cpttcilioperiegei-fetur, nleijuarij"
ihcurioife iransscripserii, vel qfiis aliquam feiiispar- crifciriinobis Sb eodeiii fcoucili6jirfelci.tae rifecdurii
tejii detruncay.erit. [Ul ^enim. conperimus, dum in : merisura cibi et pblus plarifestaiuia- fuiss t, invidi
.eodem sacro concilio perlegeretur, anlequam coram magria ex parte iUani dfetruricantcs,quae a"mCapi-
nobis ab eodem concilio prolala, el necdum mensura tula iriconsulte ex jea transcripserunt. Un e necesr
cibi et polus statuta fuisset, quidam magna ex parte se est, ut si aliquem in lua dioecesi tale ecissere-
iUam detruncantes, quaedam capitula inconsulte ex pereris, huiusceinodi factum coram pro inciabum
ea transsiiripserunt. Unde necesse est, fil si aliquein tfiorum episcopofrim conventu et coram praescri-
ifi tua dibcfesi iale fecisse reppeferis, hriiuscfeiriodi ptis missis lioitris iiusteiis, ^t hafic attllie' ticatfi, ut
factum corain provincialium tuoruiri episeoporum , praemisimus. diligenter, sicut riiissi faqst" eis iri-'
corivenlu el coram praescripto misso nostro fruslre- sinuaverint,' transcribi percefiseas. Volum fergfi,ul
ris-, ei hafic aulentieam, ut pfaemislmus, diligenief,- omnes pfaelali canbriicferuni diligente_-iU in irari-
sicut missus noster eis insinuaverit, trarisscfibi per- scribant, siudiose inielligSnt, efllccicitef, "Juafituhi
censeas.] Oififieser-gotttae dioceseos episcopi ei ce- Dofi-irifis"eispoise dedefit; oii siiam subfli rirrfmijue'
teri praelati 13eas 14vigilanti ciira transscribere, sol- utilitatem opere adifiipfere procurent; u quando
lerti studio in'lellig"fere,insianlisisiifiae assidiiilaiis nos, sicul in coriirii sacro H veriefabili"cq ciUo ge-
exerciiio divinilus adiutiopefibus coifipleredecertent; rieraliteromfiibiisdiximus, inissosrio^lfosi ifis ftego-
fit cnm nos hfiius rel gialia ihqriireridafeventufis r» fiiinqu"ir_indigratiap'erfinivfe"rsuin inipieriurinostfuiii'
Kalendis Septembribus, sicttt eiaeiri Safcfoet irie-rio- Kalendis"Septeiribris vfenturisdii-exefiiriu., ofiifies,-
rabili cohcilio meffiinimusnos dixisse facluros, "mis- prafeicitividelicetetsubdili, iiiita capacilatei etpossi-'-
sos nostros per imperium a Deonobis corilatuiri dfe- bUitaferiisuaifi, eadeiniristruciioneiiifofmat atque in-
siinaverimusj remota cuiuslibet difficfillalis obposi- s'tructi,'eiusderiioperalorfesiriveriiaritur slre iui. Quo-
tione, eiusdem salutiferae institttliofiis fel pfaelati fet niMdiligferiti inftaginfe,vitaconiite, inquire'-feiubfebi-
suDdili16,prouiDominus eispossfedederit, sTrefauiiri- mus, itjfialiteiuhusquisqufe'jsraelatofuinmi Istferium
venianturoperatores. Quoniamdiligenflifidagifie.vita srium explfeai,-qttalilfer ifissiferiiriostfae iri ciatistris
comile; pferquifei-eiubebimus;quispfaelatorum 16iri- ' et ca6teriscafa6riicorumnec6'ssariishab:i--iti'i-ibris,' et
ifinctuffi s'ibi'G'fficiu-n;sifeiiu'ep'eregei'il
17.vel quis in ineoiiufi sfiperidUsdaiidis,-ei recfeplacuiis"'aujieririu
claustris cahonicoruifiet ceteris habilationibus cofi- pfafeparafidiSobtemperaverint, vel ^uiS cle tim Sfiui-i--
YARIANTESLECTiONES.
j
•colleclam^. s congeslam 2. s menjoratam 2. ^formamZ. B,eam2. * confereas. % ,'cam2.
"transferiba.ttr 2. 9alio';2i ^deesli.. "eam^. "Ut lisquepeicemezsdesilnt i. " di$gflt" & 6Sfii2.
"etp. ets. desunt l,^Je deesti, " peragat2. j -
 "
m GODEXDIPLOMATICUS.-LUDOYICII ET LOTHARIICAPlTULARIA.—AN.817. • &n
struendis, et in necessariis slipendiis eis tribuen- A ; secundum huius institutionis normam et caetera
dis S-et in domibus aa reeeplacula pauperum je- spiritalia exercilia, ijifor.ma.restudueril, aulsi quis
pararidis; sanctioni.nostrae parueril_ quisye clerunt• quem eorqm. quos.in Deiservitio rationabiUter-gu-
suumeademinslituiioneeie-ieieriSspirituaUbusdOcu- bernare potuit, causa avaritiae abiecerit: quia, ut
mentiS insiruere euraverit. vel quis causa avaritiae haec quae praemisimus, absque ullius difficultatis
eos; quoSin Ghristi-mUitiarationabilileralerepoterat, oppqsitione, in Iqcis in quibus facta necdum eranl.
propulerit-.Quia,unius anni spatium dedimus, ut eai fieri opportunjssime possentj. unius anni spalium, -
quae premissaj sunt; absque ullius difficullatis ex- sicut nosti, ad haec peragendajtribuimus. Qui vero
cusatiorieperfiei; ubinecdum facta erantj facillime', lioc annuo tempore nostrae. immoque Dei iussioni, -
possenl. [Proinde 3 qui hoc anni 4-lcmpqre in-hpc! iuxta vires obtemperare neglexerit. caeteris, ne talia
negotio nostrae-admodum? iussionepro viribus obe-• - facere audeant, terrorem procul dubio incutiet. Mi-
dire rieglexerit, caetefis sine'dubio ierrori erit, nei simus itaque tibi mstitu.ipnis formam, quam idem
laleadiiM-lere.praesumanl.Direximussane tibi insti- saerum el venerabile concilium, ex sanctorum
tutionis formulam quafii eiusdem sacri cqncilii 6 par- patrum sefttentiis diligeiiler excerpsit, el sanctir
consensus7.parque studium ex sanctorum-.patruin_~ monialibus in uno/coUegio canqnice degenlibus..
dictis enucleatimexeerpsit, et castimoniae dicatisini B . observandam percensuit^: quam.sive per te, sive
una socieialecanoniccedegenlibusobservandam sta-• per coinpfpvineiaiestuos-episeopqs,in ofiinibustuae
luit. Quam volumusa te sive a tuis conprovincialibus > dioeceseospuellaribus monasteriis. in quibus cano--
episcopis siudiose.ifibere -transcribi, et monasteriis> nice vivitur, .studiosepraescriptamhaberi volumus.
puellaribus in tuo diocesi-.consistentibus-, in quibus. s. Sed et hoc decernimus ut a vobis tam -abbatissis
scilicetcanonicevivitur,.tenendamconferri, qualiter-; quam caeteris sanctimonialibus tradalur, et quaUter
que abbatissis.et.caeteris monialibus, religiosissimei eam lenere , debeant, yestro sludio informentur.
ac devoiissime observari debeat-,aperiissime perdo- Caeterum.nisi aUquamabbatissarum quando^nos ad
ceri. Quoniam,nisi quandonos aliquam abbatissarumI praesenliamnosiram venire iussefimus, aliqtempore
alio tempore;' volumus, ul abbatissae propriis in nionasleriis resi-
" nostram adire ius.seriniuspraesenliam,
volumus in monasteriis resjdeant,, et secundumi deant et secundum hanc institutionis formam vivere
eiusdeminslitutionis formam vitam ducant, sibique_. sibi.quesubieclas guhernare decertent; etnullisilla-
subdilas in sancta religionis proposilo constringant. rum per villas residendi, aut foras qualibet occasione
Et nulla Ularum foras evagandi, aut occasione qua-- . accepta evagandi, suisque voluptalibus deserviendi
libet accepta per viUasresidendi, suisque voluptati-- ^ Iicenliamaitribuant. Quamquamenim nonnulli cle-
sibi adtribuat.,Quamquarii
jbusdeservieridi,licferitiarii i C fici monasiejia pjuepaiuni,.c'r rionriullilaici moria-
enim nonnulli clerici monasteria puellarum, et nonr_• steria virorurii etiam ac puellarum habearit, tua-
nuUilaici monasteria virorum etiam et pueUarum i. tamen debet providere solerlissima industria, nt in
habeant, tua tamen debel praevidere solerlissimai omnibus locissub tua dioecesiconstitutis, ubicunque
industria, ut omnibus ldcisr*sub*"tua - congfegaiiofies clfeficoriinifetsanctimomaliumsunt,
"diocesi-'cori-
slitutis, ubicumque congregationes clericorum^ett ittxta possibilitatem et faciiltalem reruffi secuiidum
sanctimoniaUuifisunl; iuxta possibilitatem et faeui- huiusinstitutiofiisfofrii-imviyafit;quianttUacstomhi-'
iatem ferum securidumhuius institulioriis fofthaffi i no"'ecciesia,quaefacultatesiiabeat, ubirion "possinttot
-.ivant; quia nulla esl omnino ecclesia quae facul-- talesque gubefnari qui divinumexpleant offlcium,et
. lateshabeat, ubi non possint tot talesque gubernariI ubi hospitalitas iuxta, vires non possit diligi.. Nos
qui diviriafiiexplearit 6f_iciii_ri_ fet iibi Lospitalitas
s quoquepraefatos missosnqstros ad tuamsanclitatem,
iuxia vires non possii diligl.'] Nos qiioquc praefa-, -, ideo dircximus, ut tuum caeterorumque ecclesiaslir
"
trim niissuni nosiruin ad tiiafh sarictitateiri ideo di-- corumin lua dioecesiconsistentinni diligenter atque
iexinius, "ttt tufiiri cetefofttmqiie ecclesiasticoriini i subtUiterin boc negotio intuerenlur studium, et libi
ih ittci aibcfesiiri'consisleiitium * diiigenter' atqrie3 opeifi in caeteris commonendis ferrent; qui et no-
subtiliter in hoe negotio intueretur studium, et libi 89 bis referrent, qualiter praelati et praelatae eam li-
opem in caeteris commonehdis 10ferret: qui etiamI benter susceperint, diligeriterqiie ffafiscribefe. sfu-
nobisrefefret, qrialilerpraelati et pfaelataeeam liben-- duefiht, et dfevoleadimplere iuxta vifes cufaveririt;
ier w susceperifit,diUgcfitefqtte tfafisscfibere siii- quoniam tamdiu illos 4h tua .vel comprovincialium-
duerint, et devote adi-riplere ittxta vires curayerint. tuorum dioecesi morari fetdisqttffere uria cum irilssSj
Qu6fila'mtamdiu illum ift tua vel cohprbvincialiuih i fuo iussimiis, donfecab bifiriibus ihemoratae iofifiu-
•iuofuin diocesim mofari " *etdiscufffere fina cuifi i lae trariscribeferitur -; ut yideiicet. cuncta -.procuran-
inisso tuo iussimus, donec ab o.mnibus memorataee tes, diligenlerquetaxantes, cufiiadriosillosredire 6pV
formulae iransscribereritur; ul videlicet cuficta prbf- f- re expleto tempiis peimisefit, cuhcta quae afetasurit,-
curans cliligMiterque'perficiens, Cttriiad fios illttmi yestro jitrofutfiquescfiptonotentuf, alqrie pef Ipsos
redife opere expletotempus"permiserit, cuncta quaee tuumqufe.missum nostrae' dinoscentiae inlimenturi
- VARIANTESLECTIONES. - -
1 desuiii% "pfomissa 1. sPfoinde possit diligi desiiriti. '?;ari"nq2..,?.inm6,dttm2.,..
6,c6hciiio2.
«s_5rwe
Tconsensu 2. 8diocesiexisteiTtium2. 'fiti; 10ammbrieniiis-2. "diligfenter 1. .^diqcesiiriimqf-iriSl.
423 - B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO PRIMA. 424
acta sunt vestro nlrorumque scripto nolentur, alque A . ut sciamus , quibus gratiarum actiones referre,
corri ere de-
per ipsum tuumquemissum nostrae dinoscentiae in- quosipie etiam dignis correptionibus
limentur ; ut sciamus, quibus gratiarum actiones beamus. Si vero aliquis tuae dioeeesis eide institu-
referre, quosque etiam dignis correplionibus cor- tioni nostraeque admonitioni procaciier r niti vo-
rigere debeamus 4 Si vefo aliquis tuae dioceseos ei- luerit, et ea quae ab eodem sacro et vener ili con-
dem institutioni vestraeque admonitioni procaciter cilio constitula atque decrela sunt, quantu i Domi-
~
reniti voluerit, etea quae ab eodem sacro 3 et vene- nus eis posse dederit, observare contempse it, prae-
rabili concilioconstituta atque decreta sunl, -quan- cipimus, ut si antea huiusmodi npn se c rexerit"
tum Dominusei posse dederil observare contempse- quicunque ille esl, anle praesenliam nos am tua
rit, praecipimus, ut si antea huiuscemodinon se cor- vel missorumnostrqrum admonitionevenire estinet;
rexerit, quicumque ille est, ante praesentiam no- quatenus a nobis iuxta quantitatem culp e digne
stram tua vel missi nostri ammonitione, venire festi- corrigatur. Direximus praeterea tibi pondu et men-
net, qualenus a nobis iuxta quantitatem culpae di- suram, secundum qriam clericis et sanctim nialibus
4 ae ut ab
gne corrigalur. Direximus praeterea tibi pondiis panis et pofus aequaliter tribuenda sunt,
el ifiensurain,- secundum quae clericis et sanctimo- omnibus firmissimejalque inviolabiliter ten tur, de-
nialibus panis et potus aequaliter tribuenda sunl : " cernimus, etne quid incrementi aut det menli a
'
quae ut ab omnibus firmissime afque invio-abililer quoquam patjantur, modis omnibusinhibem s. Tuam
teneantur, decernimus etne quid inciemenli aut detri- igilur in calce huius epistolae admonemus sanctita-
menti a quoquampatiantur, modisomnibusinhibemus.- tem, ut secuudum jninisterium tibi divin munere
Tuam igitur in calce-huiusepistulae admonemussancti- collatum, nostrae iri hoe negotio saluberrim e admo-
tatem,ut secundum ministerium tibi divino munere nitioni obedienter aiqueinexcusabUilefpare s, etcae-
conlatum, nostrae irihocnegotio saluberrimae admon- terisin parendo exemplum bonum tribuas. Dignum
liomoboedienteratqueinexcusabiliter" pareas, et ce- quippeest,utquantosublimiussacerdotii dig itatealiis
terisin parendo exemplum bonum tribuas. Dignum supereriiines, el a nobis venerabiliter diligeis, tanto
quippe mstumque est,nt quanto sublimius sacerdotii magis ad Deinostramque voluntatem facien am devo-
digfiitate" aliis superemines, et a nobis venerabi- tiorem te atque prqmptiorem ejbibeas. V e in Do-
liter diligeris, tanlo magis ad Dei nostramque vo- mino, et ora pro nobis.
lunlatem exsequendam devotiorem te atque prom-
ptiorem exhibeas. Yale in Domino, et ora pro nobis.-
'
YARIANTES LEGTIONES.
1 d.Quod si a. 2. *eam 1.3conventusalubriter constituta suntpro vifibus observareneglexerit, subinde
ammonitus non se cofrexerit., quicunque 2. 4 deest 2. s inexecrabiUter2.

V I
CONSTITUTIODE SERVITIO MONASTERIORUMJ{An. «17)
Cum conslitulio ipsa perierit, notiliam recipere visum est primum a Sirmondo,t. II Concil.<_.alli, p. 685
et a Delalande, in Supplementis Conciliorum Gallice,ex Codicemonasterii Isancti __Egidiiin Septin ania vul-
gatam, alque a Baluzio, Mabillonio et Bouqueto SS., t. Y VI, p. 407, annotationibus illustratam quarum
nounullas ad Gallicemonasteria spectantes excepimus. | [
" NOTJL ; -
Anno incarnationis Domininoslri Jesu Christi 817, C statuit alque conslitutum scribere fecil, qu e monas-
Hludowicus serenissimus augustus divina ordinante leria in regno.vel imperio suo a dona et militiam
providenlia, convenlum fecit apud Aquis sedem re- facere possunt, quae sola dona sine militia, ae vero
giam, episcopqrum, abbatum, seu totius senatus 'nee dona nec militiam, sed &solas oration s pro sa-
Francorum; ubi inter ceteras dispositiones imperii lute iihperatoris vel|filiorum eiuset stabilita imperii.
a Auctor Annalium Anianensium : < Eranl ctiam quam vero nos integram reperimus inte ' schedas
quaedammonasleriaex eis munera militiamque exer- Arnoldi Ohienarli Jex chartulario Regula ensi de-
centes. Quapropter ad.tantum devenerunt pauperta- scriptam. Ifanc Ludovici constitulionem cula vel
tem rit alimenta vestimenlaque deessent monachis. imitata esse videtur posterorum.pietas in Iialia et
Quoeconsiderans, suggerenle prcefatoviro Benediclo in Anglia; in chariulario quippe Casauriei i rfeperio-
abbate Anianensi, piissimus rex posse servire prce- fundatores moriasterii sancti Mauri de miterno
cepit, ita ut nil Deo famulantibus deesset, ac per nullum alium censrimsibi reiinuisse in po sessioni-
hoc alacrespro feoejusqueprole lotiusque regni siaiu bus eidem monasterio dalis -nisi.tantum rationem
piissimuinprccarentur Deum.. Hincei'go emendanda pro nobis et parerilibus nostris. J Monas eon An-
es.t Yita ejusdem Benedicti, quaeedita est in iionle glicanum a Guilielmo Dugdalo viro dili ntissimo
Concordiceregularum. Yide Acta sanctorum ordinis editum exhibet in pagina 208 narrationen dfe quo-
S. Benedicti, sceculo. iv,_parl. i, pag. 214. BALUZ. dam diacono occis^ intra ecfclesiama dom sticis cu-
I>Prceler monasteria hic eriumerala, quceregi so- JJ jusdam prmcipi.snomine Nogui; qui pcenil 'ne post-
las oratiories debebant, aiia qucedamislius generis ea ductus, ecclesiccque satisfaciens, quos am agros
fuere in Aquitania, Tutelense"nimirum et Sarlaiense. - ecclesi_e Lindayierisi dedil, edixiique ul terra sic
Regulcemonasterium ad Garumnam nihil regi debe- data esset libera ab omni laicali servitio, n sitanlum
bat, ut patet ex'charta Bernardi comitis, cujus par- oratione quotididnqin perpetuo.,lVy
tem Marca edidit jn libro jn Hist. Benearfi., cap. 6,
425 CODEXDIPLOMATICUS.— LUDOVICII ET LOTHARn CAPITULARIA.—AN817. - 426
HAECSDNTQDAEDONA ET MILITIAM FACERE-DEBENT, * Vltra Rhenum.
j^-
NDMERO XIV. Monasterium l sancti Nazarii
Monasterium a sanctiBenedicti.' ., . Monasterium ™Ofiunwilarii:
Monasterium * Ferrarias. . INBAVARIA.
Monasteriuifi c Nigelli. - Monasterium n Mananseo.
Monasterium a sanctae Crucis. drinasterium Tegerinseq.
Monasterium e Corbeia. HAEC SDNT.QU^ETANTDMDONA DAREDEBEST SIKE
Monasterium f sanctae Mariae Suessionis. .MILITIA , NiJMERO
XVI.
Monasterium ^StabuIaus. Monasterium^sanctiMichaelisMaresciprimi. .
Monasteriuffi ">Flaviniacum. Monasterium P Balma. - '. , ,
"Monasterium* sancti Eugeridi. ' Monasterium ^isancti Sequani.
Monasteriumi Novalicium. Monasteriumr Natradis.
a Floriaeensis, ut opinor, ad Ligerim, in dicecesi _ScriptorumHistoria_Francorum, pag. 63S., ;
AureUanensi. BALDZ.. k Id est Francia ad dextram-Rheni.ripain.
1 Quod antiquitus Bethleem vocabatnr, ut ait au-
cior YitaeLudovici Pii. Situm est in dicecesi Seno- o — x Laurishamensis, in Dioecesi Moguntina. BALDZ.
nensi. Yidenotas adLupumFerrafiensem, pag.S-T. Nunc Lorsch.
ID. — Ferrieres. mOffonisviUcementio est in Capitulis Caroli Calvi
c Piito bic'agi de monasterio Nealphceyeteris, - tit. 43, pag. 223. OiTonisceUain dioeeesiArgentora-
in dioeeesi Carnotensi. ID. — In pago Trecensi. tensi, nunc Schutera dicitur, ut Guillimannus docet
BOUQ. in Episcopis Aigentinensibus, pag. 67-73. Olfoiiis
d Yulgo sancti Leufredi, in dicecesiEhroicensi. La • villcemonasterii dicati in honore saneti _Leodegarii
mentio exstat inpraecepto Ludovici Trans-
Groix-saint-Leufroy.BALDZ.— Alias S. Faronis martyris, inarini quod aPerardo editum est in Mofiumentis
prope Meidos. BOOQ. historice Burgundicce, pag. 1163. BALDZ. — Nunc
e In dicecesiAmbianensi. Celeberrimummonaste- Schuttern.
rium, in quo olim valde floruerunt studia litterarum. n Ita correxi lectiones corruptas Mariauser.
Hinc tot boui et antiqui Codices manuscripli; quo^ lalande, Mavauster", eilognauser; sunt Monseeet [De-
rumope.multa correcta et emendata sunt in antiquis Tegernsee,
auctoribus, multa in publicum emissa quce hactenus 0 Hadriarius Valesius censet hic agi de monasterio
latuerant. BALDZ.
in periculo maris, et in hac notitia
i Cujus bistoriam cum appendice actorum veterum sancti Michaelisesse maresciprimi, quod situm esset in ma-
nobis nuperdedit vir clarissimus Micbael Germauus scriplum
risco vel maresco, id est, In solo palustri. Mihi ista
monachusBehedietinus Inveterimembrana monaste- sententianon
rii Ganigonensis reperio tiomina quarumdam abba- C Michaelis maresci probatur. Monasterium quippe sancti
tissarum et celebriorum ac nobiUorum, ut puto, sleria traclus Lugdunensis.. primi hic. collocatur intef niona-
Et iri Capilulis Caroii
sanctimonialium iUius mbnasterii. Frenburgis abba- Calvi tit. 43, p. 224, monasterium, ut opinor, saricti
tissa, Ermentrudis. abbalissa, Adelaklis • abbatissa, Michaelis memoratur nna cum monasterio sanctse
Adelaidis tbesauraria, Ermena, .Elisabeth, flilde- Mariseiri Bisinciono. Chiffletius-in Vesontione,
part.
burgis, Fagela, Beringildis, Leuda,-Eva , Mathil- II, c. 66, p. 279, adnotat esse in'Vesontionensi civi-
dis , Lanscindis, Itisburgis,
" - Ricbildis, Hildeburgis, tate eeclesiam sancii Michaelis in monle sancti Ste-
Rosmodis. ID. phani^ sane perantiquam, sed cujus fundationem
s Yulgo Stavelo, in sallu Arduennensi, cujus abbas nullibi legerit, etsi plurima invenerit et vetuslissima
ea tempestatefuit Ando, ut GabrielBucelinus tradit. . illius monumenta, ejusque dedicalionem sic in veteri
Iripactis initis anno 870 inter_CaroIumCalvumFran- rituum Codice nolatam : III- KaL-Octobr.
—
dedicatio
corum et Eudovicum Germanice reges pro dividendo basilicmS. Michaelis. BAEDZ. Mabillonio Marsu-
regno LotharU, portioni Ludovici placuit addere pium in pago Verdunensi; legendum igitur fbret,
i abbatias Prumiam et Stabolau cum Omnibus villis monasterium S. Michaelis Marsupii. Delalande habet
dominicatis et vassallorum,» ut legitur in Capituiis S. Michaelis maris periculi.
Caroli Calvilit. 43, p. 223. In Annalibus Fuldensi- p Duo antiquitus istius nominis mqnasteria fuerunt
a "
bus legiiur hoc monaslerium Normannis vastatum in dio_cesiYesontionensi, unum velus puellarum,
fuisse anno 881. AtRegino tradit combustum fuisse: aliud virorum longe recentius, ut pluribus ostendit
«'Post hcecAquis Palatium, Indam, Malmundariaset vir clarissimus CarolusLe Goinleiri Annalibus Eccle-
Stabulaus monasteria ifi fayillam redigunl. J Sic D siceFrancorum ad ann. 804. Mofiasterium viroruni.
enim legitur in duobus vetustissimis Codicibus ma- vulgostatuunt fundatunnsssenonitamullo anle Clu-
nuscriptis, uno bibliothec_eColbertince, altero sancti " niacense, ut scribit Andreas Duchesnius in notis ad
"Arnulphi Metensis.YideNotiliam eeclesiarum Relgii, Bibliolhecafii Cluniaeensem., p. 22. Yide Capitula
pag. 289 et et seqq. ID. - Caroli Calvi tit'. 43, p. 223; sanctum Bernardum,
h In dioecesiAugustodunensi. ID. — Nunc Flavi- epist. 251; et Innocentium ni, 1.1, epist. 113 et seqq.
gny, Rouquetustamen Fariniacum legit, et Faver- BALDZ.
nay in pago Yesontiensi interpretatur. I In dioeeesiLingonensi. ID.
1 Sancti -Augentiiin Capitulis LiaroliCalvitit. 43, r Dubium mihi non est quin Iegiiima sit lectio
pag. 224. Situm est in monfe Jura in dioecesi, Lu- • quarii exhibet Noiitia Gallianim clarissimi viri Ha-
gduriensi.Hodievulgo Saint-Ctaude. ' Vide S. Bernar- driani Yalesii, qui MonasteriumNanluadis hic legit:
dum, epist. 291. - -
Attamen fiihil mutare ausus sum, destiiutus ope ve-
i Ad radices monlis-Cinisii, non longe.a flumine terum exemplarium. Yetus monasterium est in dice-
Cinisio, ut docel Fraficiscus Auguslinus ab Ecclesia» * cesi Lugduuensi, cujus.ultimus abbas fuit Hugo ab-
HicHugonem, Garoli Magnifilium, monachum et bas Gluniacensis, ut obsefvat. Claudius Robertus.
abbatem fuisse tradpnt.:Fragmenta Chronici Novali- Nam deinceps abbatia fion fuit, sed prioratus. Hodie
ciengis edidit Andreas. Ducbesnius in lomo tertio vulgo, Nantua, media fere via inter Lugdumim et
'
PATROL.XCYIL _ .„ ik
 ikl B. CARbLI liAGM OPP. PARS I." SECTIO PRlMA. , 418
'
. tiltfa Rheriurii: _A" Mdnasteriuifi Matliasefi.
Monasteriuma Suarizaha. , . - • " Monasterium i Buria. ' ' DE-
HAEC SDNT QDAE I.EC DONA Sl-C MILJTIAM ____
Monasterium *>sanctj^Bonifacii. S EDSOLAS O RATIONES-li-iO 'sliiijT-- K.PERA^
e ' BENT,
Monasteiium sancti Wigber.lL ,. TORISVELFILIORDM ElDSET.gTABII,lTA.TJ_- I. fERJk
NDHERO k 18.
In Alamarinia.
Monasterium - Melaredum. . ,
#
Monisterfffl-J- iSfebenwafic. ". Monasterium m Fqssafug _ .
e
Monasterium Fiuhctinwafic.
- - Monasteriuirin Luda, i
Monasterwm' -f Nazafuda. Monasterium ° saneti Gregq.rii.
Monasterium s Campita. Monasterium P sancti Mauri.
IriBavarid. , Monasterium i Eborrehehri.
Monasterium ^ Altemburc. Monaslerjum r Clingal
Monasterium.'* ^Altahe. Monas.teriums Sayiniciaco,
Monaslerium.Gremis^. . . Monasteriuni * Crudalis.
, . ; .
I j
Gefievam,iricomitaluBeugii. Videnotasad Agobar-~B_miraculornm, quam vero nos reperimus in*c lce sa-
dum, p. 18. BALDZ.—Delalande,
' ' N-alucidis;
' legendunr erorura Bibliorum quce.ldcin.Afiduvarcchus ObtuUt
NdutudUis. . monasterio sancti Mauriad Ligerim..Eamden GoenOi
bii sanctl Mauri subje^lionem sua auctorilate eoniir-
a.ld est, S^/iitvdf.zach,fil opjfior, Sjve*Scjiu.q.rtx-ach mayii Cariomannufe Ludoyici Balbi fiUusTju* dpeet
indiffiGfesiAigeritiriensi, quq.il aritea Arnolfesau yqca- Cai^olusSimplex apudjLabTjeuifi,lofii. n*Miscllafieor,
in
b|tur. "tidfeGuUliinanniim -^-Episcopis Arg'e'nlhlen- rum iiistoricorum, pag. 516. : « Pxceterea ii pagb
sibus, pag,- 9,6. 120. BALDZ*. Schwarzqch qd Mce- '- n-ioriasferium safieti
haiid a 816 AndegaXelisi super jLigerim-
nritfi, p.rocul Bamberga,' apiio fundatum; Mafifisluim Fossafensi ccenobloa fralie noslr quofi-
ncCni,aliudejus n.oniinisadTXhen,u.nJn.Alamannia-s.i- L dam Carlomanno subjeclum ut unfini' esserit et; sub
.fiifi erat, eoqueab' Ariiolfesaugia".nonriisi anfip 826;' uno.gubernarentur abbate,- in eadem_ratioie.com-
translatum.- . mendamus persisterei t Tafidem. Urbanus s findus--
i Id esf, Euldense. BALDZ-. in Gonciliq Turonensi: ^Monasterium sanct .Mami
« Hersfeld. •_ - inGlanna_61io,.aFossatensium monachofnm stra.-.
- •'i1Ita, .eorrexi Iectionem Clehenioanc.;' .cst-'__?//-' ctum 'tyrannide, pristince dignitali libertatiq resti-.
tuit, sub magisterio tantum Gasinensis eoeno)ii peii-.
wdngen. petuqniansurum, J ui legiturinlib. iy cap. 1 Ghro-
"e Ita.. cofrexi lectjioriem Fruheliriwaric; hodie"'- !'- iiici"Gasiiiensis,Qfiqcffacluincsse ad srigge tiqriem
F.dticltiwancjeh. (M.piit.is.AndegavenJsis. i*"e"ciamantibusnioriacIis Fps-
et, multis quiin cqncilio,adefan.. aliffer
J. iforlagse Hci£qrie4.q,.Hasenried, H,eiji'ie.den,ad^. }:Q-s.aTenpibiis,
"
AIctt.6jiaiSi,bafid pfocjiTa Feuclilwruigefi; fiam vfel 1 sentjentibus, docetlvq, Cafnofeiisis, epist. i 9VBJA-
pqstJL"ari"giti.qsfri librinfide pa.gisB,ajoaii_e'. incertumi LDZ.-^---fosses. prope Parlsi.o"s.
tadferi"*p"q£esi; ail.ad Erancojiianx vel potiusad Ala-1 n.bclaL, Lutfd- Lutra.in dicec.Vesontien i. - _ -
_&dfi"ni--_ripej.£inueriit. Del., Naiayecd.q,. _ ° In' Capitulis Karoji Galvitit, 43, pag. 225^ inpoj-
. 6 Kempten. tiofie regni Lolharii. quam Ludovicus GernJa ice,rgx-
& Attenmunstef. aecepilj-.eodemordinq quo hic. numerantm sancti
i it.ahqeet se.qjientia.correxi; legebatfir Alcaoe; Gregorii, Mauri monasterium, el Eboreshei . QuS
i" flt ul exislimem mqijjasterium istud sancli regorii
Creatisa, Mathasco, suiit verq, Allaich, Cr.enjsmrin- ifi bac rioTilifi"comniemoratiim illud. esse qd in
ster et Matfseje. ~Qe\.,-Aicarie{Grenii>za. dicecesiAi-gentofatenjsifundatuin s.cfibunt a Gliilde.
j Benedictbeuern.. iico secundo. francqrum rege, e"t bodie Iiiiister.
t- Lege 54.- Est igitur numerus tolfos84. in S. Gr'&,gorieMiiaLmc-iiai
'' in dioecesf Ra. ileerisi.
BA.LDZ. '
i In toirio terlio Spiciiegii JDacherianj,pag.-Sifi,. P VulgoM-aurmunster,in dlcee.esi Argeftfo-atensj,-
-
scriptu.m^estAnsegisuni aljbatem Foiilaneliensem de-. fundatunr prinio aIsaficto.LephardO'D..-BenB.d cli-disr:
tfiS-fC^-ad'^.'Srl^riujrilJbt&in uriam, ad lriojiaste-.
- cipulo, veLpotius a Maurq d_s_Gip_ilo- saneli irminii
ririiiiMaurflibiain upam, ad Slelundasiibrarn unam.i " episcopi Meldensisi ril aliis plaeel, in hofiore sanc.tOT
Fbifeaii eigo prp Melafedum.hoc loco iegeridum.estt rum aposioioruifi Petri. et. Pauli _et.-.sancti Mariini
Meluridam, BALDZ. ,—»-Sqint-Germaiti d^kuxerre. :- '.D eijjscopi, dein.dea GhIIdeberto..Francorumre 'e.iocif-
BODQ.^ . pielatum e| priviegns ornatum-circa annu 553:
m.Id.est, monasterium sancti Petri Fossatensis ina Hujus mojiasterii ablks.era.t. Joannes, anno"846, et
nunc sancti MauriFossa- Oswaldus, anno 879,' lo,
dii_ecfesi-Parisi"ensi;'quod 1 Ebersheim. I
iensis diciiur. Hujus monasterii abbas,. regrianiibus r .:_,-._ "
In dio_cesi Spjrensi. Yifiq. T rilhemium GJ&o-
Ludoyico-P-6 etCarolo Calvo, fuit Engelberifis, cu-:_ !
niCqSpoiiseiniensi.ad ariri. 99T, e.flJMtcri fi tas ad
jusmentio estinpraeceptis eorumdem principum.de poemata Rhabani,, cap. 109. BAffiz.
privilegiis ejusdem monasierii et in eapite teriio ,j
libri s in Dicecesi Lugdunensy deqfio videpr c<Muffi
de-Mkacqlis sancti 1J.auii. Istius Engeiberti te.nipore a Mafca edi|tum'in-dissei'fafio"fie."d'e:
n-oriasteriuni ^jiariuafoliense, slve. sancti. Maufi adj Lolharii Prima-
Ligeririt, cq.fi6bi6.Fossvai]erisi subjectfim esl auciori-_ ' tibus, cap. 114, fetappendlcerii noslrafii5tif '4.'ID. • ~
taie Ludoyici Pli, efpfef pj-cepositosdeiriceps.guber-_ —"Nunc Sdvigny.
' ln dicecesi \
naiun. rait qui alyabbate Fqssateijsi miltebaritur, ut
Jt _ Yivaijiensi,..-eujus mefitjofife' fa~eit
colligitur; ex ctfdpmlifirb Miraculorum sancti Mauri. i. Boso i.ex in prajceptq qubd editulh est a1-el' rissiriiq
ItaqueGausfiertUp, qui Carolo CalVoregnante Glan- t_ - viro Joanne- Columbi iri";libref securido d Eefiils
nafoliense rfiqfiaslerjum.rfexit, non erat abbas, .Sedd "gesiis.episcoporum Vivariefisium,-pag".69, i- apud
* prcepositus^.pqcel nos"iSlud charta Anouyarfechi.Bri^ [^ CatfelliinfinTftCmoriis historiae"
RAi-DS.
" ' Cfccitani_ef
" -' 5_._>_
p'" gi
Mims, diijt-Smeritio'est iri capite octavo eoiuMdSm p i
 429 CODEXDIPLOMATICDS.—LUDOVICI LET LOTHARRCAPITULARIA.*—AN. 817. 116
Monasteriuffia Dusera., . A _! Monasterium*- Moseburch.
' ""
Monasterium* Lorwim. ' Monasterium Weizzenbrurind. . •.
Ultra Riieriiiiri:, In Aquitaniat
" - Monasterium i sancli Philiberti.
Monasteriumc Scewane.' k sancti Maxentii.
d
Monasterium Sculturbura". Monasterium ' <
Monasteriuml Carrofflriii."
In Bavaria. Monasteriumm Brantqsmurjij
Monastefiuffi~ BercK - ' Monasteriumn sancti Savini. . :."_._
Monasferium[ Metheifia. Mbnasterium° ..,,,sanctaeCfucispiieliafumV
..,'.. * fi.- -.<—-
Moriasteriuhis Sconenauva. -MonasteriumP safictae'Mariaeiri Leiriovicas.
f-
a In Yita LudoviciPii scriptfim-fest mohastehum i .LudoyiciBalbiedito in tomo quarto GaUi_e-Gliris'ti_i-
Dosdra.Moriasferiri-fi illrid, qriod erat "iri lerritorjo3 rice.Cqnditumfuita sanela RadegundeRegiiia,.ea;ni-
Afausico,habult ea tempestateabbafes' suos, Dex- que 66 pausaffl-aliquando vocatur monasieriuni sarfr
truffiet -Hildigysuni",- ufpatet ei picecepiisLudoViqi i - ctce'Raa,egundis;ut iiiV.itaLudoviciVi\;MontisteHum
'-
Pi'i_elLoihariieditis"ait. ~P.GbiffletfoinProbationi- puellaresancicejladegundis.TmoHincmarusRiiemefi1
.bris historiaeTreriorfehianse, pag. 260"et'seq. PoS|eai ]j ]" sis arcbiepiscqpusapudFlodoardumlib. lii^-capi^j
Yivariensrbusepiscppis datuniesf ab ebdein Lotha1- dicitur SGripsisse,c Rotrudi Deq sacrafaj'et Cceteris
rio, cujuseaderepr-eceptumedidiiJoaufifesColufi-bi, '._, sqroribus.moi_"asterii sanctseCruciset sanctceRadfe-
pag. 66, in quobcec-leguritur:._ Concedimusetcojn- - abbatissceipsius mbnastefii.-j
giiridispro;._ele'pti.6ne
-
firmamus eideni safictce-sedibeati-Viffeerifii'glorio- At LudqyicusBal.bus,itf:pr_ecepiosupia laudato,:mb<-
sissimi martyris abbafiam qua3yocatuf D6zera''ciiifi ft riasteriuiri sanctce,.,Crucisl distinguit-a mofiasierio
cellulissuis, cofisisieritemTiicoiriitatur-AuraSlco^super r sarictseRadegundis,primiim ponens . infra*riiuros'
fluyiumRhodanvsitamvJQiiodtotideinverbis^cpiiiif^ '- ujbis Pietayensis, » aliud'i in suburbio' pj-ceclictss
matum esl a'Carolo Galvo aririb'.secuiido iiriperiii ,'. ufbis. J .HceGsunljejusverba emeridala et suppletj?;
Pesirueiodeiri-irioriasleriov hirie episCopiarifant.vo 1 ex fide yeteris^Codicis: . Avaabbatissaex riibhaste'-
>L
carjvprincipesDonz'er_e.'B____Dz. - riqsaricfse Gfucis, qupd-estsitum infra"mrifosfirijis
h c,Tgnota. . "- - :- . ' _ obfulit ob-_
&Fmt..MaulbronrivBel:,-Scultzurburiia'.„ PiQtayensis,riqstrani.pdiens-cleriientiam,
fiitibiisriostrikprcecepladomni avi nostri Ludovici .
<-
.__ Haindlingbergin_prasfeclura'Mallersdoif. Yidefe et picememqrice^geniiorisnostriCarali gloriosqiujrn
"
LangiinosliiRegestaadan. 8*7S'.'_ . jmpefatqruin,inquibus-erat insertum-quqdnori-SCH
f
.. MechemaEdd: 'quodcoirfexii Metherif-Meiteri. L lumipsi. verunF.etiameiprcedecessoreseorum;-regesf
£-ScpvenauvaEdd..quo"dcpriexi. Schoriau'. . -• videlicetFraricqruiri,,sub'suom.unimiiieetimmuriir_i-;
_ } Ra corxeiir.AidsebiircliEdd;. ' Esf-Mosburg ' add . tJStuili6fie;cum"iri6iiast.ei-io:sanctceRadegundis,J4ii'6d;'
Isararii,B^Caslulod-.dica.U-fi. . . - e'st"'situm"iri"subU-iiio preedictseurbis.j etc-"Efin=
i WehzenbruhicoBdd. W-essobruhn:- A'fra: -Sedprq}rei'_irmitalje-,postulavitriobis-ul-pater-
__.i InHerio insula \Ile_de_f_/ie]'ifiari's"Pictri_iicif_ih,r 'r riiimseu prceclecesspruin nosfr.orum,regum videiicfef
a
dafiiiri sanctoPbilibeilro,'excujus"nohriiie dein dil il et impeiatoi-um,'tmqrem-sequentes,' hujusmodi nfi-
ctunr est m6naSterium-.s.ancti-PhiIibertif uthic et in" nJ siieeiinmunitatis"piseeeptumergaprcedictanionaste^
Yita LudoyiciPii. .Yidelur-au't'em*_rest'aufat.um fuissfe
fe rla,sanctce Grucis yidelicet .et.saiictce.RfidegundiSj'
aCarolq Magno. Nam Ademarus' Gabaiifeiifei^ n ubi ipsa corporerequiescit, fleri ceuseremus. Cujfis1'
cirai.
dixisset hane insulaina-Normanfiis'ihcehs&rii'essfe ;e petitiqriilibenterassqnsumpr^ebujmus, efbocfiosirce
aririq$30 el deslilutainesse a genCraliifiqhaehoruni fi: auctofitatis pffficepfumcij-ca..ipsa monasteriapro
babifatione, ad_dil-_ tlbi fecerat dOmmis-m.peratoi' ir diyihi-cultusariiqfe.fleridecrevimus,;setc. ..Isti'sic'
Caiqlusmoiia_sierium-sanct_-Pliil_befi_i. » Hoiiie hib- i- intelligerida" suht. rMqnasteriuiir.sanctsa-Crucis.est*
nasterium.jlludlabbatia-non-esip sed-pribfatus tani-1 mqnasteriufiipueilareiu quo s_tn.cta' ilia regina- visir
.tum, ut notat Hadriai.usValesius. BALDZ.-,, . et inqttua est; Monasteriumsanetce.Radegrindisesf
Y Vulgo Saint_Matxent,-im. ditecesi Pici_iyiensi. i. mpnastferifirii mon.achoi;um ab eadem sancta-muliere'
Resiauiatum fuit a L-adovic6"Pio,--ut festblur
' -.uclor
n- furidatamyribtiiulqsanctae.Maria., fijquoillamsq.ul-
Yitceejris. ID. .... ... _ . -' tairi esse constat ex Gregorii Turonfensis.libro* de':*
I Monasterium'Garroffi,\vc-eade_riYita Ludqvlci; X Gloriacqnfessoi;juni..Is.-iidppstea.dalunJest'c'anoniCis',-
PUi Vuigo^C/i_irro.iia.,-in dicecesi^Pictavjeiisii'Yetus"' is"' et'nun*cestecclesia.cqllegiatainlra.j.murosuibisPi-
_n6riastijriun_,.aRogerio.co-nite Lemovicejisiejusque
' le - claviensis'.Yeruiri:'quonjambcecduo monasieriaivi-
uxore Eufrasia-fundatum.ID"; - -'-" - cinaefafit, et-oiigineihsijam uth.mque referebat ad
m Vulgo,J-.fantome, Tri difficesTPeirocoficerisi-' '
i.' s'ari'ctamRadegundem, variis temporibus eodem-no-
1
J-*
i6 mirievbcala suntjrei sub, unjus monasterii' appella-
Vulgolfadimt monasteriumristnd"a.Gafolo Magno
fufidatumesse anfio 769, -hrijusquenatrationis' au- i- tiorie aliquanaq,,eferis.ebantpr, ,uttapudFlo.doardumet
ctofemnoiinullifaci.un.t- .Reghionem:Frustra. NiKil' :ils in Capitulari aririi822. pe monasterio;pueUarumIn--
eniin isliusuiodi prodidit-Reginq. .Atin.Aunalibus IS teUigenflusesl.lqcfis-exVila Lll_lo.viciPii, ubi scri-,
Francicis e bibligthecaTbuana-edilis, quos quidam' m' ptum feslJudilhairiejus uxoremin monasteriosanctm'-
eoscsse putant quos Reginoseculum se-esseprqfitej: fe Radeguridisreirudijussam ajmoi829,faciioiie:Pippini-
lui, legitiir Caiqlumanno s*jpra.notat6"basilieafii-jn in regis*Aquitanice.Coritrademonasterioyirorumacci-
Peirogoricqconstituissein honoie-beati-Petriinlofeo io' piendus est AdemgrasCabanensjs. dum;ait .eundem
qul^Bfiiritosmis dicilur. Sedbucbesriiusillic admonet et Pippiriuifi,queiriairiio85_[cpnstal..oi}iisse,.sep_d.u-n
h.mc'riarr.iti6hemin matgine vetusiiGodicis scrir \r fuisse Pictavis apud .sanctqm Ragegundem.,Exstant-
ptam fuisseni.anupaulorecenliore".ApudAdemarum" m' apiid' me vei-susiOiiverii -GanonicisanetaeRade-
Gab-_n-.nsem'reperiq.Pippinum AquitaniEeregemmo- o- gundis Pictaviensis infunereEbali Abbailis-Tule-
nasterium Braritosmefi.se fecissejussupatris. ID, -- -lensis. _' ..._-,.-_, .-. „ -, .. ,-.•'., _--
11_Yulgo:<S_aint-.Savin,
'> in "dtecesi' Pictaviefisuf ;*i_. P YitaLudovicIPii: MonasieriumpueUaresanctce
BALDZI.,. "; _,j .... ,-.'... : Marise.Yetus acnobile Monasjeriuniin,civitate'Le-
°-Situminira-Pictqvensemurbem;utiegitur apuii 1 iil' movicerisi,vulgo" Rfegula'vocaturii.„Hujus.monasterji
Gre^rIuirijruro,riensem.lib[-iri,'c-ap. -7,. et'in titfilo16 abbatissa regnauteLudovico.TransniarinpfuitDeda -
Caplfttlafis"£-ririi.,8223de.-causis. ejusdem.monasterii. ii; sorqr.,AcIemarI yicecoihitis'_Scalai-unJ.pt abbati|: laici
siveinfra muros urbis .Pictavensis,ut in prceceplo lo •monasterii Tutelerisis, ut iegifuf in.chartulario ejris
451 CAROLI MAGM OPP. PARS I. SEGTIOPRIMA. 43a
Mpnasteriuma Masiracurii. « In\s Septimania.
h Monasterium h saficti Aegidii in valle Iaviana.
Monasterium Menadini'.. i Psalmodium.
Monasterium
Monasterium c Magnilocum^. Monasterium i Anianum.
Monasterium d Conquas. Monasterium k sancti Tiberii.
Monasterium e saricti Antonii. Monasterium x Villamagna.
Monasterium £ Museiacum. Monasterium m sancti Petri in Lunate.

dem moriasterii Tutelensls, fol. 150 : « Deda abba numentis Regembalduin anno 90S et B rnardum
tissa sanctceMaricede Regula fuit soror domni Ade amio 1205. Vide . Innocentium HI, lib. v, epist.'
mari viceebnritis. » Item fol. 192 : «Igilur in De III, et Mabillonium' , lib. -v"i'"deRe dipl malica,
nomine ego Deda abbatissa et Faueisburgis monach; cap. 205. ID. ,
et oriines monachas ejusdemloci, seilicet sancice Ma- i In dicecesi Magalonensi, cujus abbas tempe-
rise Lemovicensi, vendimus alicui homini noniini state erat Benedi^tus. ID.
sancli Mar- k Hodie .vulgoSaint-Vbery, in dioecesi A athensi.
Bernardi abbatis et cunctcecongregaiioni
tiniTutelensiscoenobiimansos noslros qui sunt h Situm est ad Araurem fluvium in vieo C sserone.
Gaufredi priori: Illic habita fuit synodus episcoporumprovh ciccNar-
oago Lemovicinb, » etc. Cbronica ~ 907, jin qua dfecretum est cclesiam
Vosiensis,cap. 27, loquens de Urbano R papa: De- B bonensis annoliberam in posterum fore a triii to quod
rimo Kalendas Jannarii Lemovicas devenit, missan: Ausonensem Narbonensi. Aliud quoq ie conci-
de galli cantu dominiccenativitatis in ecclesia puella- pendebat Ecclesice
rum sanctce Maricequce dicitur ad Regulam decanta- lium ilUc habitum est anno 1050 Idibus ulii, cui
vit.» Idem c. 41 cqmmemorat Mariam abbalissan prcefuit"Wifredusarchiepiscopus Narbonens s, in quo
S. Marice de Regula, flliam Archambaldi Barbaii e excommunicati suni;invasores pr_ediorumn onasterii
Brunicendis vicecomitissce Lemovicensis, cujus no- Arulensis. Ic
1 In dicecesi Bilerrensi. Epislola mo acborum
men omissum est a scriptoribus Gallice Cbristia-
nee. BALDZ: Villemagnensium ad monachos Canigonens»sconso- -
a Leg. Masciacum, utin Yita Ludovici Pii. Quot laloria de morte Wifredi comitis Ceritani- et mo-
esirmonasterium in Arvernis, bodie JfflM-;acvocatum nachi Canigqneiisis|scripla annoT025. «Y lit geru-
Charta Brivatensis data anno 854 : t Lanfredo abbati lus vestri diploniatis .adlimina beati Mar ini prse-
ex coenobioMauciaco, qui est in patria Afverniea sulis villceMagnensis et beali Maiarii confes oris, rio-
in aice Riovenese. >ID. — Mauzacum apud Arvernos bis obiium patrjs vesiri et reliquorum fr trum de-
RODQ. nunlians, » etc. Pplo post peluut orati nes pro
i.ld est, monasterium Menatce in Yila Ludovic "abbalibusYillemagnensibus Guigrado abbal , Riche-
Pii. Monasterium est in Arvernis, vulgo Menat di- rio abbate, Poncion^ abbale, Gairaldo abba ,e. Mona-
ctum, a sancto Meneleo fundatuni; Unde in vetei sterii S. Martini VUlemagnensis jura prh ilegiaque
membrana monasteiTi Canigonensis scriplum est: conflrmavit Ludovicus VII rex Francorum, rogante
Tilulus sancii Menelei Minatensis ccenobii. BALDZ, Rerengario abbale, ul paiet ex litteris ejus quas in
— An Menatense apud Arvernos. BODQ. G diplomate suo datoiParisiis anno 1210 descr psitPhi-
0 Monasterium Magniloci in Yita Ludovici lippus Augustus.jEj'at per ea tempora inl Beren-
Pii.i « Heirradus venerabilis abba ex ccenobio cu: -gariuni abbatem iViUemagnensemel Sleph nufii de
vocabulum est Magnus locus, silo in pago Arver- Cerviano lis et conlroversia propler forcian ,- id "est
nico, i in prcecepto CaroliCalvi ediloinier Proba- 7.
caslellum sive arcek Caissani. Ea vero mposila
tiones libertatum Ecclesiae Gallicance,cap. 58, § est ab arbilris communi consensu electis ai o 1205,
BALDZ. iv Kalendas Maii iri capitulo YiUccmagnce Afbitri
d In dicecesi Rulhenensi, vulgo Conques. Hujus fuere Ermengaudus episcopus Biterrensis, alomon
monasterii abbas erat anno 819 Medraldus, cujus de Falgariis, Bemardus abbas sancii Alrodi ii Biter-
mentio-exstat in prceceplo Ludovici Pii, in quo mo- rensis, et Geraldus Jordainuscantor Biterr sis. Ab-
nasterium Concas dicitur esse sub defensione atque bas Yillemagnensis Snterfuit concilio Biterr nsi anfio
tuitione regia. Eodem Ludovicoj-egnanle, commuta- 1255. iD; [
tio mansorum.inter idem monasterium et Ecclesiam m Guillehnus Catellus, in libro primo Mei oriarum
Laudunensem factacst cum auctorilate ejusdem Lu- historice Occiianicce,p. 55, suspicalur hcec intelligi
doviei, ut sancilum esl in Capitularibus Caroli Calvi, posse de ecclesia sancti Pelri in civitate L teyensi;
lit.. xi, cap. 12..ID. Hadrianus vero YalesiusinNotitia Galliar , pag.
e Legendum Antonini. In membrana Canigonensi 351, de Lunello ob simiiiludinem nominis. Neuter
supra iaudata mentio est mohasteril . ubi caput An- - tamen, quantum ego conjicio, rem assec tus est.
tonini marlyris cum parte corporis_ requiescit in Moriasterium S- Pelri in Lunate est monast rium in
valle queevocitatm-Nobilense, ubi congregalio cle- ) dioecesiBiterrensi quod hodie Juncellense v catur in
ricorum prceesseyidetur. » Agitur illic de monasle- arcbidiaeonatu Luriatensi; media ferme ia inler
rio sancti Antonini in dioecesi Ruihenensi, in quo Lulevam et oppidum S. "Pontii. Probalur stud ex
ejusdem mariyris venerabile- caput summocelebrari
horiore veteri cbarta quafiiyiri clarissimi Sammartb mi com-
l-epositum signis et miraculis longe lateque memoranl jn catalOgo episcoporum Biter ensium,
feperi iu veterrimis memoriis illius monasterii. Fujt ubi docent Pippinurii regem, ad requisition l Bene-
aulem illo tempore monaslerium clericorum*sive ca- dicti abbatis Juricellensis cauiobii sub in catione
noriieorum, exstatque bulla-Urbani II pio canonica S. Pelri fundati in yalle Lunatensi, dedisse i tolum
sancti Antonini. ID. lerritorium de JunceUis, esicutexinstrume todqna-
f Ita etiam scriptum est in Yita Ludovici Pii. Yul- tionis asservato in scriniis monasterii, coli gitur. >
goeMoyssacapud Cadurcos. ID. In praceplo quin etiam Garoli Simplicis-pf moria-
Seplimania per eas tempestates, uti supra dice- sterio Psalmodiensij lego monasterium Ju ceUense '
bamus, complectebatur pagos qui ab Atace fluvio et situm esse «-in pago Juncensi in suburbib s castri
Carcassonensi civiiate usque adRhodanum etmontes Lunensis.-» Abbaieirihrijus monasterii couc io apud
Pyrenceospertinent, ultra ouos erat-
Marca Hispa- Biterras habito anno' 1255 -inteifuisse repe 'o. Item
nica. ID. concilioBiterrensiahnii299 adfuit G. abba Juneel-
h Yetus ac riobilemonasterium iri dioecesi.Nemau- lensis. Petrus abbas JunceUensis Narbonen i conci-
sensi, vnlgo Saint-Gilles. ID. "... lio suam pr_esentiaifiexhibuit aimo 1574 su Petro
1 Vetusjtem monasterium indicecesi Nemau- de Judicia.arcbiepiscopo Narbonensi. ID.
sensi, cujus abbates fuisse i-eperio in veteribus mo-
433 CODEXDIPLOMATICUS.—LUDOYICI IET LOTHARUICAPITULARIA.—AN.789. -454
a * - i Monasterium d sanctae Mariae ad Orubionem. -
A
Monasterium CaunfiSj
Monaslerium b 'Gastrelli malasei. Monasterium e sancti Laurentii,
Monasleriumc sanctae Mariae.Capariensis.
a IndicecesiNarbonensifundatum a Milonecomite Berengarius, anno 1106.
Narbonensi sub imperio Caroli Magni, uti scriptum - Bernafdus, iilius Ermengardis, anno 1146, 1147.
estin epistola Gelasiill de privilegiis illius monasle- Sicardus, fllius Guillermce,anno 1174.
rii. Quodconlirmari potest cxhis quce leguntur in Isarnus anno 1184-1188.
prcecepto quod idem Carolus monasterio Caunensi Rernardus de Magaladz,anno 1194.
concessit temporesynodiFraficofordiensis.Monaste- Isarnus, de Aragone, anno 1205. Afibaiem lamei
• rii porro Caunensis hos abbales fuisse reperio in fuissenon "asseveraverim, quia -ipse se vocattan-
veteribus membranis. Anianus an.-794 Interfuit syn- tunmiodo procuralorem monaslerii Monlisolivi, ab
odoFrancofordiensi. Joannes anno 826. abbatis noniine abslinet.
Hildericus, temporeCaroliCalvi. Ermengaudus, anno 1229,1230, 1251,1232,- 1234,
Gondesalvius,anrio 855. 1256, 1242, 1245,1245..
EgUkanesvel'Eg_ga,.am_o870. Geraldus, anno 1249,1259, 1270,1278. lnvitalus
' - Dariiei, auno, 8731 ad concilium Lugdiinense a Gregorio X, litteris da-
Baldemarus erat abbas anno 29, regnante Carolo tis Lugduni, Idibus Mariii anno secundo. '
obituni Odonis. '" .Petrus-Beriiardi, anno 1297-1298.
ege post
"Robertus, flUus Trudgardis, eral- ahbas anno se- B I Bartholomceus", aiino 1519. Processus Berriardi
cundo post obiiuni Caroli Simplicis el anno primo delitiosi, fol.183, verso. Yitas paparuni Avenion. t.
quo obiil RadulfusT-ex. . II, p. 555.
. Aimericus, anno 29 regnante Lothario rege. Ozilius, anno 1327.
Radulfus, anno 1 ei 2 regnanle Hugone rege. Guillehnus, aniio 1534 factus presbyter cardinalis
Udalgarius, an. septimo regnanle Hugone rege. -sanctoi-um quatuor Goronatoruni " a Benediclo XII
•
Isarnus, anno 1095,1098. _- aimo 1557,
. Geraldus, anno 1101. - Raymundus, amio 1545.
Isarnus, anno 1105. G. annol35I, 1558.
. Petrus, anno 1156. -' Berlrandus ,de Pelaiano, anlea aooas S. Seveii,
- aimo 1565. Codex, 2855, fol. 95, verso.
Casto, anno 1165.
Berengarius, anno 1166,1171. Hiiias Jacobi, anlea pi-ior,de Lingavilla in dioecesi-
Petrus, anno 1177,1185, 1185. Rothomageiisi,, nepos Pelri 1 fie Clialesio, episcopi
Gcraldus, anno 1228. Moniisalbani, mortuus aniio 1393.
Petrus cognomento Raymundi, anno 1251,1256, Arnaldus.
1240. . Saxius, anno 1429, factus abbas a Martino Y posi
, Petrus an. 1262,1268, 1269, 1270, 1275, 1280. morlem Arnaldi. Erat aulem eleemosynarius cjus-
GuiUelmus/anno 1358, 16 Januarii. Ex i-egistro dem monasterii.
archivj regii Cai-cassor., 161.84. Joariiies, anno 1445-1461.
- Embrinus. Interfuit coricilio Narbonensi anno C. ( Guillebnus de Rupe, anno 1465.
1574. Simon de Bellosolc, prcepositus Yaurensis el abbas
Salomon, anno 1413. cofiimendaiafius monasteri.i Montisolivi anno 150S.-
Bertrandus, anrio_1416. Idem fortassis qui episcopus Yaurensis fuit.
Pelrus, cle Godiaco, decretorum doclor,
' vicariusi Joannes de Bellosole, succenfor Ecclesi_eNarbo-
et officialisNarbonensis, anno 1452.' nensis, abbas connnendatarius anno 1^15.
Guari.misde TorneUo, anno'1457. Seliaslianus de Boime, prior major Ecclesice Ca-
de Afbinhaco anno 1450. RALDZ. -
Rigaldus strensis, factus abbas 1518, juxtaconcordaia.
I> Leg. castelli Malasci sive Mallasli. Sic enimL Anlonius de Bonne, superioris ex fratre germano
vocatur in prceceptisLudovici Pii, Pippini regis Aqui- nepos, camerai'ius monaslerii Monlisolivi,"per'patrui
tanice, Caroli Calyi, Qdonis, et Radulfi, et in aliisi resignatioiiem factus abbas amio 1540. Sedebat ad-
veteribus monunjentis. Monasterium itaqufe castrii huc anno 1544. .
Malasci estmonasteriumquodhodie vocatur Montis- Eranciscus de Crequy, episcopus Morinensis, no-
olivi in dieecesiCarcassonensi, cujus bos abbates) ininatus abbas post mortem Antonli d_eBonne, n-omi-
fuisse reperio. nationi suce renuniiavit in gratiam sequenlis abba-
. Olomundus, anno 815. lis.
Yilafredus, anno 827. Jacobus de Crequy, superioris fraler, nionachus
- Richimirus, anno 854. sancti Dionysii, fit abbas Montisolivi anno 1550.
Ugobertus, anno 885. — R>.
Ramulfus, anno primq et anno quarto regnanle_jy ; c In comitatu Redensi el dioecesi Narbonensi.
Garolo i-ege, idest/CaroloSimplice, ut opinor:- ' i Pfceceplum Caroli Simplicis editum in Appendioe
Vide'
MabilloriiiAmialeij tom. in, pag. 696. Concilioruin GalliceNarbonensis tit. 4 : « Addimus
Arifonsus vel Erifonsus, anno 23, 27 et 28, re- quoque prcefatceecclesicesaiiclorum Jusli et Pastoris
gnante Carolo rege filio Lndovici. -Eadem tempe- ex noslra regali liberalitate in comilalu Redensi ab-
siatevivebatErifons-episeopus habitans Narbonam,, batiani Cubarias. n Monasterii sanctce Mariai de
utpatet «xprceceptoejusdem Caroli quod exstat inI Cubaria a Cluniacensi pendentis mentio exstal in
archivo archiepiscopi Narbouensis et apud Catellum,, epistola Urbani II ad Hugonem ' abbatem Cluniacen-
et YendiscensisepiscOpus dieitur in chartulario Ec- sem. ID. _
clesiceHelenerisis. . d In conflnioNarbonensi et 'Carcassonensi, ut legi-
Bonadeus, anno quarto regnante Rodulforregepostt tur in prceceptoCaroliMagni edilo in eadem Appen-
obitum Caroli regis. dice Conciliorum GaUice Narbonensis. Yulgo la
Tresmirus, anno 13regnante Ludovico' rege, ett Grasse. h>.
anno 4, 5, 21, 23,25, regnante Lothario rege. Ad1 e Vfetusabbatia, Narbonensi Ecclesiceunita auclo-
eum exstat epistola Agapiti junioris de confirma- ritate Ludovici Balbi Francorum regis; tandem re-
tione privilegiorum ejusdem monasterii. dacta in prioratum ac monasterio Crassensi subjecta
Stephanus, anno 50, 52, 55,' regnante Roberto) undecimb Christi sceculo. Vide notas -ad Concilia
rege. Gallice Narbonensis, pag. 5, 20, 21. De bac enim
Guillelmus, anno 1054. abbatia bic agi puto. Scio tamen aliiid oiim in Cer-
Petrus, regnante Philippo rege. rltatiiai quce tum Septimanicepars *rat^ monaste-
 458 ... . CAROLIBfiGNI OPP. PARS f. SEGTIQPRIMA., ". i£S
^£ d In Tolosatio.
Monasterifiin<. sajiplae Eugeniae. .
J> Moriasteriume sancti Papuli.
Monasterium sancti Hilayii. Monastejlum f Suricinium.
~
Monasterium Valle Asperii. Monasterium~> Asilo.

rijmi istius nominis fuisse, cujus mentiq exslat in Kal. Octobris : « Castelanus abba monasteriisanctoe
citafa 'membrana Camgonensi : , DqminisPairibus Marice veniens ad nos innotuit eo qriod i'' e cum
simulque fiatribus piisilliscpm majoribus consisten- ffalribus suis in vallfequcedicjiur Aspeiia onaste-
tibus in ccenobio almi Marjini p,r_esjijisccnfess.Qris rium in cediflciaantiqua coriglviixerit.» Tan 'riihoc
CJirisji Kanigorifensis ':'Jpannes licet indignu.sni.ona- monas'eriu_BCiuniacbnsisubjeclum fuii^ ut atet e,x
cbus et abba atque grfex pusillus saficti Laiirenlii bullis Uj'baniII et sequentium pontificum R jniano-
Cerritanifensisrnonasterii. » Ante bunc J.qannemabr rum. -^ Oumis Pagus Ruseinonefisis eiivisu cst iu
bas ejusclemmonasterii fuerat Pqntius, qiii mprtuus paries ires; quaruni unani iricoluntRuscirioies pro-
egj.yi Ual. Junii. BALIJZ. — Nuric ' gaintrChigjiqn.
' priedicli, aliam Gorifluentiiii,lei-tiarii.-Vailapifien-
'"alnsuburbio^Nafboriensi." : ses. Veius auiem est Iicecdivisio. Vfefum^cseeris in
J>In dicecesi (Jareassonensi. Olini niqnasterium prcesentiarum omissis, de"pago Vallaspiiie isi hic
illud dicatu-rierat |ancto Saiurninq. Pqstea sanctus nqbis sermo esi, quem in Seplimania fuiss docet
Hilafius Carcassofiensisepiscppus, illjc sepultus, oc-r bcec notitia. Confifmalur auieii istiict riirilti testi-
',casionemdedit liutanai nommis. Sed tariien per ili- n,"' moniis. Prajceptum Ludovici Pii pro Winia 0 vas-
quot sceculaypcaiuin esl iiioiiasleriuinsaneti Hilarii sallo dominico":Tale jcqncedimusbeneficium quaii-
ef saricii Saturniiii.~Al^baies.iiabuit-quoriim
" " nomina nus rcs quas genitor .eorum per concessioiieripatris
'""
sequuntur : . ' nostriCaroliprcesiantissimiimperaloiis, abei *moin
Nampius, tempore Caroli Magni. Seplimania trahetfs ad villam construxii qu* voca-
MoiinelJus,' '"" Leojiinus,
Egi.dqnius, ' i-egnaiiie Ludo- lur vicus Sirisidum, consistentemvidelicet"n valle
yico
• Pio.' .."f . Asperi.»In charlulario EcclesiceHelenensis,-;b. m,
Ana, regnarite-CaroloCalvo. , . cap. 62, reperitur vetiischaria dala anrio se lo re-
Castellanus, cui successit Reeamundus, lib. vi .de - gni Ludqvici.Transniarini, iri qua h_ee' Ieg fitrii-:
Re diplomatica, pag. .506. , . « Doriotibi alodemmeum queni eao liabeo in cqini-
Benedielns,pno7_.70pt anno 27 regjjanteLothario. tatu Russilionense, in|valle Aspen. > Alia ari 0 xiv
Ileirianno secprifjoregnante"Hugbiieipge'. • _ . ejusdemregis lib. vi, cap. 82, « in eomilalu silio-
Gaufredus,, anriq s.extqiegiiante Rob.erto. 7 nense, in valle Asperi.j'invilla Gqibaria..'i II' malia
Benedictus,'anrio'i5 fegnanteRoberlqi . lib. iv, cap. 88, arino|piintq regni HugonisC peii:
Oliba,"aririo1020, 1034. " tqm, IV Annal. Be- . in comitatu Russiliqnense -veLiifvaUeAs feri. »
' Yjde
ned., pag. 711, c. 58.' '.' Ilem adhric alia lib.'.1. cap. 99, daia arinoT0 5,'iv
' Cono, amio 1110. idus Febraarii: « Sunt aulem jsia alqdia in cbjrii-
"Udalgefiris,anno 1117-1120. taiu Sossilionensi, sive iri valle Asperi.-» Ru-cino-
""PfiniiusdeBfavo/anfio' 1194-1202 ,' nensein porro pagum,'iiiquo"siiurn' fuisse Va Iaspi-
Alboynus, anno 1217, 1224, 1251,1255. _ riensemhcecacta probant, in Sepiimaiiia ftiis e do-
'
GuillelmusPetri, successqr Albbyni,"arinoJ255. ^ eet prceceptum Loibaiii imperatoris pro V. m.aj-o
4j'naldus, electus "etconfiimatiis
" anuo I26S.. Se- vassallo, cujus paulo ante facta meniio esi, latjini
de]iaf:aifJilicanno 1285. '"_ anno xxi imperii Ludovici Piijn feodemchari l&iio,
-'P6iitiiis,"arin6i286i lib. 1, cap. 10 : « Wimar vassallusnoster siia 1 eie-
Jordanusj aririo1544-1550. ' quendo fidelilatem ad nos veiiienspeliil pieta i no-
Jacobiis,J"ann61385-l5.8j). . strceul ei et frairi suo Radoni noniine tale coicede-
gertrandiis, anrio-1411. remus beneficium quaiinus ifes quas genitor orum
Guillelmiis Babonis,annq 1441. per concessioriemavi noslri .Garbli prcestantssimi
Gaubeftus*Afigerii, elecius'et cofiflrmatus anno imppratoris, ab- .eremo iri Septimania trahe s ad
1451.''Afiteaabbas sancti Polycarpi indioecesi Nar-r villam -cpnstrux.ilqnce vocatur Villanova,cons stefi-
bonerisiV Sedebatanno 1455.
• Arfialdus terii vi.delicet iu Rossilione. » Pi'_eceptum aroli
RayinundusRoquele factus abbas anno " Galyi pro Dodojievassallo OrgerU, quod exs' l in
1481.—ID. . . nionaslerio sancti Peiri Rodensis, datum ann x-xix
-'*"Id est, monaslerium sancla^ Marice Arularum in rfegni ejus<IemGaroli :j' quasdam res jurls osiri
cornilatuyailis Asperii. Ciiariulqriuin eqclesiceHfe_- sitas infra Sepliirianiceregnum in pago Russili nen-
lenensis lib.'H'icap:; 97-: _ Ego Yusandus abbaet se. » Vide notas ad GoficUiaGailia. ' Narbou
' «sis,
'
euncta congregatio cqenobiumsanctee MariceArlas, pag. 6. ID. j .
qui est fundata in cqiniiaiu Rusuliojiense, i'iille. in d Id est, in marcha Tolosana, uii dictum l su-
Asperi, super alveo'Teccho', id est,' Endalecus, etc*.,r. Pra- !
III Non. ,Aug.anno y, regnante Raduljforege. J Prce- O e Quodpostea Jqannes XXII episcopali- dig
-
itale
- • . -
ceplum'Gaioli 'Calvjdatumiri njonasterio S. Piqiiyr qrnavil.i ',
'f Yulgo Soreze m dice.cesiolim Tolosana, unc
sii vji K__I".Marlii aririq §69 : « Mooasierinfriinjiiq-
norein sanctce Marice'in pagq Rpsiliofiensi jn' Valje ver0 in Vaurensi. Soricinii monasieriiin pago' olo-
Aspefia fundatuiri. 'i Eaderii Teguritui-in prceqepip sano fuijdatioiiemreferfi ad P.ippjnumregem 0 ten-
LfidoviciBalbi datb apridTrecas'aiino'878. -Se.4iho- dit prceceptunipjus datum Aquisgfarii,"inquo ora-
nastferiumsaiictri.''Marice:Arrilarum'invalle Asperia ifiem.oratid sibi a becita Dei genitriee prcece Jum
disertevqcatidein €arolus 11}. altero prcecepto dato.. esse. Pbilippus abbas jSoricinii concilio ¥au 'ensi
in monasterio'saricti Salurnirii, dum obfeidereiurT.o.- tjrjuinPiqvinci^runi prcefuitann.o 868, nomine Ar-
Iqsa, anno 844 : t Recesindus abba mqnasterii sari- naldi Ausciorumarchiepiscopij uii. diximus•ih lolis
ctfB'Maficeiri Arulas veniens ad nos obtulit, obtu'iir ad" Concilia^allijp J^arbrinensis,pag. 56..
bus riostris auctoritatem domirii et -geniioris nostri BArulg6Mas d~Asil,olim in pago -Tolosano, unc
Ludovici' imperatofis, qua continebatur qualiter in diosccsiAppamiarum' sancto Slepbapo diGaum5
prcedictuin monasierium .ediflca.uni a Castellano'• quod Isarnus episcopusfTolosafiusifisua defen ionc
cqndam "valle quce dicitrirAsperia sub sua imriiuui- suscepil anno 10^5,roganie Dalmaiio .arcliiepis opo
(ate atque deferisiqnesfisceplsset.i Non inde taiiieni Narbonerisi,ut videre esjt in litteris ^jusdem Is rni
cqlligipotest mon&steriumistud a Castellanqcopdi- Hinc vero paiet JJaim^tipm fuisse antiqui jnn ob_!
triifi Tulsse, sed tafitum repafatririj.pbcet istudLu- sefvanti'ssimum,'quocavelur ui unusquisqueep ^cq.
r
dovicusPiusinprcccepto dato anrio*vn "irifperii xy pus habeat suas parochisepotestatem, et ut m ifb.
 437 CODEXDffLOSLATffiUS.-XUDOW 819. 158
Monasteriuni.» Xeriercha, :___ Siqnasierium-* sancti-Savinii-
I'n Wascoriia, Hife praediciis ihofiasteriis pfaeiatus iinpferatdr,
llonasterium * CfeUa.fr.axilU. sicui supradictum est, statiit_i_riscribi Teci-i aiijue
Monaslerium ° Cimorra. manu sua iirmavifc,et aniilb suq'iriiperiali
" " "" Mgillafe
•'
'•
Monasteriumd Piciafiq, Tecit. __
Monasterium e Altumfragitum.

pqlitanps nihil ,in' comprovlficialiuiri supfuiri paf o- • vanliir reliqfii_e'saiieti Gefatii et sahe.i Satufhini.
"chiis agferepf cesuihal sihe corriin Sficioritate.-Ii). Tstius anonasterii hos -abbatesfuisse yeperiojjj,yqlu-
- aMier nionasieria.aquceaLu.dovieoPio i',eparata -Sti_stabulis. .'. ; ,.._,., . ."
fuissescrjbil auctor-Yjla_ejus, rceenseiur, monasie- Fqfto, siveFoitunus, eirca anriiinj^lO^O.,
'rium de Uiera iripugo Tolokand: 'Quod.foftassis idfein - Oito, archiepiscopus -Aiisciliiisis',' circ-i ' afi-i-1050.
" '
est cum moriasferio Yefiercha'.$b_ — 4055 el 1068'. '• ,
* Venerqueprbpe Pori.i.is,anno
Tolosam. : - -•. : . . . Gastonus.
*Certum qst nionasterium illud .fuisse situm„jn Astarus., . - ...
Vasconia. Fortassis in dibecesi,A.usciensl, cfim ~Ci- ' T07O.
L-ferus,'Astari sriccessof, cifca- ann.
morrceprceponatur.In chartulaiioiribfiasterii Cinioi- Befriafdus,-L_eriSuccessor.
rerisls legilur Sansastrum de Cefla Fi-.axUiffecisse\ig Pontius, epjscqpus.Bigorriianns, £jj_ca-ann. 1076.
conyentionem;. ntSansfurl de Ajg™ acGiperetfiliafii Petrus de.'Petiano,_ann. 1,080et 1090,, '" -
suam norijme Saiicia uxqrem. .Qulcumjyelleiracere "Wiilelniris,ariri. 1118 et' 1122.
- - ' * . " -
"nuptias, tifiilielfiifisds Beccava;coritratiixit feS,ijiiia ;Pe'ffus,"«45^146.-
efat s'enior*-eJiis:'H66c-audrens^Sansfiirt deditei quin- .. d Yulgo-Pe_;sa.iin di0-3cesiAusciiensi,Velus cbarta
que solidos ut eam e toto relinqueret -etfirmaret -sibi Gimoirensis monasterii. .«"Et^nihi .rcmarisit liceredi- in
Sansasler.gener.um suum et qm.nem-progeriiem ab tas moriastefiuni quod' yulgo aMtui Pestiario, si-
ea descendfentfeni". »".Tneodefii cii-.fiul_.riofepef ilur lionofe ConStructuriisciheti affehahfeli Michaelis,
infefitiocujfisdaih fiiilitis cfii"nomen "erat Fortoiii de .Jumquein.ifionasierio Astariensi, -»Pezftnensis sive
Oella .Fraxilii _,' qui viyebai arintii _M34.' Forlean Pessanensis abbatis in fJioecesi.Ausciianamentiq est
Cella Fraxilii nionasferium est quqd -hodie dicijJur apud Gregqrium VII, lili. vjf, epist.18.-Ip.
jCella-Medulpbi, vulgo' Saratribn,. ' ''ifi <tiioecesi Aiis- '--'B S. Sixti-dfe Faglto,-dieec."iiiseiensis-
-cierisi. BAUJZ. - "'- _..* In valle Levitaneiisi ctiii_Gee*siTarbiensi, Vide
c Sicscribunt tomnesveleres : _at.in tomo quarto Jiisloriam Benearfiensem jllfistrissimi yiri Petri de
..GalliceGhrjstian8e_scriptuiq est ,.f$imorra.Yetus mo- Marca, .archiepiscopi Pafisieiisis, "lib. :ix, cap'. 2.
nastefiuin beatce Mafice*vifgini dicatum, .ih "qiio^sel'- BALBZ.— Ifiagfo Tafiieilerisi -fd.Py_-'en*ce6*s."B6"DQ.
"
'. • ~CAPIT;DL£LEGI SALIC# AP.PiTA [&t\.m). _

Anno 819 post nalale Ppminij Einhaj-dotestfe,conventus Aquisgi-ani nabjtus"".est,in quq .muita de slatu
ccclesiarum et inonasteriorurii tractata "afque ordiriataSurit, legibus eliain capiirila qucfed_imperfiecessafia
quia deerant/conscripla atque addita snja.- (J_r_e'aBaluzi6£x.*du"6bus.Codicibus manuscriplis, mio biblio-
ihecceregice, altero sancti Remigii Rbemensis edita, jam ope eorumdem Codicmri, scilicet 1. bibl. regice
paris. ihler Suppiementa Lalina n.-164 - 'bis, olim Sancii Reniigii; et -__.C. bibl. ejusdeiri n. 4632 recbgnita -'
, ..-' .•-•-'• ,-_ . ..
prodeunt.
"tNKOMIKE DOMINi. IKCIPlfiKT CAPITULA. LEGISSALJCAE *. C beat, sed pristino dorinrio, et "servitiorestitutus jttat,
" "iudicaverunt.
1. De capituloprimo 2, id est, de mannire. De hoe
iudicalum est, ut iUe qui mannitur, spatium 3. De 14° 6 capitulo legis Bdiicae. Si quis irigenuus
capitido '- cum
manriitlonis suae "ndcies Fabfea.t. * ancillani alieriam in coniugium acceperit, ipse
pef quadfaglnta
Et si comesinfra supradictaiiim, fioctiuhi numerum ea in sefvltib iriplicetiif.l
mallumsuum non habuerit,. ipsum spatium usqiie Dehoc capite iudicatum esl ab omnibus, ut si in-
in coniugiunjsum-
Vd iriallum coihilis exiefidaiur, et deinile "detur ei genuaferiiina.quemlibetseivuffl
spatium ad- respeciuin ^dsepfem noates. Inde non _"pseriti nonsolum.cuifi res ipso s.ervoifi sfefvitippferma-
noctium spalia, sed proximus mallus comitis fei con- rieat, sed eliam omnfes quas habet, si feascum
' '."-•.", - , - parentibussuis divisas tenet, a.ddojnjnuin cuius ser-
cedafur. ; ';.'..._•
- - 2. De lls s capUulo legis_Salicae. Si qui§ _ser?U.m yum jn coniugium accepit, perveuijinf, El si.cum
suis respaternas vel.maierjias noii diyi-
_.alienum occiderit, vel vendiderit, vel jngenuum dimi- parentibus
nec alieui quaere.nti re"spon,dere,nec cjim.suis
serit, miUe quadringentis denariis^ qui faciunt soli- git,
dos triginta quinque, culpabjlis judicetm-; bxelepto , heredibus jn rerum paternarujij Jiereditate ulfra
capitale et delatura 4. •. • - . djyisqr }' accedere possit. gimijitet i% si .Fraricus
De h.oc eapite iudicatum-est ab qmnilijis, ut sj iUe Dhomo alterius ancillam in.cGniugium,§umpserit,.sic
servus qui jniusle venditus yei ingenuus dimjssus facienduni esse ijidicayerunt.
apparet, non alter pro -eo in locfi"jiliys restituatur; 4.. Ileni de epdem cgpitulo. Si ^uis uxqrem alje.nam
. quia dixeru.ntaliqui quod idein-sery-issqqi ingenuus . yiyo maj-itqtuleril, oeto miUi.a.jIenari.oSvquifaciunt
dimissus fuerat, denuo ad servitium redire E non de- solidos ducentos, culpabiiis iudicetur.
'VARIANTES LECTIONES.
' l -* '
irisiriptiocleest2. sp. legis Saiicaeid est 2. sXli. 1.XI. 2. e. c.-etd. desunt 2:- .•»redder»\%.
6 XBH2. 8diuis'al.
'ipsil.
 439 CAROLIMAGNIOPP. PARS I. SECTIO PRIMA. 440
De hoc capitulo ludicatum est, ul vivo marilo cui, A tradi aut dimitti possunt ", ad interrog tionem
eadem uxor conlra legem subtracta fuerat, ab illo qui domni imperatoris reservare voluerunl.
eam ei iniuste tulerat, cum lege suprascripta, id cst, 8. De 46° capitulo,:id est, qui viduam i coniu-
ducentis * solidis, reddita flat. gimn accipere vult, iudicaverunt omnes ls, ut non
5. De 26°a capitulo. Si quis puerinfra duodeciin ita sicut in lege Salica scriplum est eam ccipiat,
annos aliquam culpam commiserit, fredus ei non sed cum parenlorum consensu el voluntal , velut
11usque nunc antecessores eorum fecerunt, in con-
jequiratur,
Delioc capitulo iudlcatum est, ut si infans infra iugium sibi eam sumat.
duodecimannos res alterius iniuste sibi usurpayerit, 9. De 47° capitulo. De eo qui viltam alteri s occu-
eas, fexceptoffedo, cum lege sua, conponat, et ita paverit. De hoc capitulo iudieaverunt, ut ni Ius vil-
3 manniatur, sicut Ule * manniri potest e cuicontra iam aut res alterius migrandi gratia per a nos te-
legem fecit, et ita a comite ad mallum suum addu- nere velpossidere possit; sed in quacumque die in-
catur, sicut ille adduci potest, cui contra legem fe- vasor iUarum rerum interpeUalus fuerit, aut easdem
cit. De bereditate vero paierna vel malerna si aliquis res quaerenti1S reddat, aut eas, si polest, iux a legem
eum Ginterpellare voluerit, usque ad spatium duo- se defendendo sibi vindicet.
decim annorum expectare iudicatus esl. - ]
B' 10. De affatomie a dixerunt quod traditio t fuisset.
6. Iudicatum est ab on_nibus,Tit si Francus homo De hoc capitulo iudiqatum esl, ut sicut per Iongam
vel ingenua femina ' in servitio sponte sua inpliea- consuetudinem antecfessoreseorum faciente habue-
verii se, ut si res shas, dum in liberlate sua perma- runt, ita et omncs qui -lege Salica vivunt, inaniea
nebat,- ad ecclesiam Dei aut cuilibet legibus tradidit, babeant et faciant. I
ipse cui traditae fuerint 8, eas babere et tenere pos- 11. Etboc iudicaverunt, ut si servus car i inge-
sit. Et si fllios vel fllias, dum in sua fuit libertale, nuitatis adtulerit, si servus elusdem cartae auclo-
generavil, ipsi liberi permaneant. rem legitimum babere non potuerit, domi o servi
7. De 37° 9 capitulo. Si quis servus hominem inge- ipsam cartam falsare liceat,
nuuiri oceisefit, ipse homicida pro medietate eon- 12. Et boc iudifeavefunt, ut omnis qui "al eri ali-
posiiionis parenlibus hominis occisi tradatur t0, et quid quaerit, licentiain habeat prius sua tes imonia
aliam medifelatemdominus servi se noverit solvitu- producere conlra euni.Ei si ille cui quaerit r dixe-
rum. Aut si legem intellexerit, poterit se obmalare "rit, quod legihus teneat ea quae tenel, etta ia sunt
ut leodem " non solvat testimonia qui hoc yeraciter adfirmare pos irit ",
Quia nullum de ecclesiastico aut beneficiario vel Q i iudicaverunt, ut huiuS rei veritas.secundum apitula
alterius persona servo disCretionem lex facil, si ita 45domni imperalorisj quae prius pro lege enenda
ecclesiastici aut beneficiarii servi sicut liberorum* constituit, rei veritas conprobetur.
YARIANTES-LECTIONES. -
~
,. * CCC. 2. s XXXVI. 1. item 1. * ille usque ille deest l. s vocemsupplevi; deest "" in 1. 2. 6 eest-%
' v. i. f. desunt 2. 8 fuerint, ipsi media desuut 2. 9 XXXVI. 1. 2. 10 traditur 1. leadem 2. 1! reli-
13hominesi. 14viro 1. 1B 1. " radictio -1, "possill. 8 capi-
qua capitis' desunt.i. - " quaerendi i
lulo 1.
NOTJS.
" Titulo 48 legis Salicce. .> , .

RESPONSA MISSO CDIDAM DATA (AnL 819).

i j.
A Baluzio primum edita, hic ope Codicis unici, scilicel regii Parisiensis n.|2718 saec. ixiterum re ognita
et emendata sunt. Patetmisso cuidam ex legatione redeunli in responsisesse data, cumque capp. 1, 2et
6 ad constitutiones Aquisgranenses anni 817 referri videantur, locum eis-a Baluzio assignalum, id est annum
819, servandum duxi. I
| CAPITULA LEGIs SALICAE ADDENDA. D riut. Sin autem, de melioribus hominibus il us co-
Cap. 1. Utpagenses per sacrameuta aliorum ho- mitatus suppleat nunierum duodenarium. E advo-
minum causas non inquirantur, nisi lantum domini- cali tam episcoporuii, abbatum, et abbatis arum,
. cas. Adtamen comes ille, si alicuius pauperis aut ut cum 3 eis veniant. i
inponentis personae causa fuei-il," tunc comesille 3. Statuendum est. ut unusquisque qui ensum
diligenter, et tamen sine sacramfento, per veriores regium solveie debet, in eodem loco illum p solvat
et meliores pagenses inquirat. ubi pater et avus eius solvere consueverunt."
2 a. Yult domnus imperator, ut in tale placitum i. Si homini cuilib_t causam suam in plac to aut
quale ille nunc iusserit, veniat unusquisque comes, coram comite palatio * alius fuerit inpedime tq, et
et' adducat secum duodecim scabinos, si tanti fue- eausam eius iniuste disputando inpedicrit, t ne vo-
VARIANTESLECTIONES. i
1 legis codex. * codex, nnmeris omissistantum cap. ~ 4
repeiit. vocem supplevi. supplendum quae-
renti aut iale auid:
 441 CODEXDIPLOMATICUS.— LUDOYICIIET LOTHARITCAPITDLARIA.—AN.820. 442
lumus, ut sive comes palalii, seu comes ipse in co- A perlinaciter resistentibus se dididerunt', quamvis
mitatu suo, iubeat eum exire foras. Et si noluerit castellumper vlm fuisset captum, proprie suum ta-
oboedire, -turic solval bannum dominicum, id est 60 men in eo habere debent.
solidos; et Ulicui adversalus est, donetwadium suum 8. De rebus-unde domnus Carolus imperator legi-
pro lege sua. timam vestituram babuit, et hoc ita polest invesli-
5. Yolumusut comespotestatem habeat in placito
gari ut secundumiustiliam ad nos debeant perlinere,
suofacerequaedehet, nfemineconlradicente. Et si nequaquaim volumus, si nostri lesles boni et idonei
aliter fecerit quam iuste,ad quem factum illud per-
sunt, ut alii adversus eos in nosiram contrarietaiem
tinet, veniat in praeseiitiam nostram, et nos iUi de
consurganl." Adtamen in tua sit providentia"hac fL
eodem comitefaciamus-iustitiam. deliuninoslrorum qui lecum suul, qtti nostri testes
6. Yestitura domui el genitoris nostri eo modo esse
debent, boni et veraces sint. Porro adversus
volumus ul teneatur, ubicumque esse dicilur, fit ecclesiasticasieseademsententia maneat, quae tem-
prius diUgentissimainvestigatione perquiratur. El si pore domni 2 et gfenitoris noslri fuerant prolata,- ut
invenilur esse iusta atque legitima,, tunc vestitura ecclesiarum defensoresres s suas conlra suos adpe-
dicatur; nam aliter ne vestilura nominari debet, sive lilores eadem lege defendant, qua ipsi vixerunt qui
sit in"ecclesiasticis, sive"in palatinis rebus. easdem res ecclesiis condonaverunt. Simililer et ec-
. 7. De proprio quod in castellis ab avo noslro cqn- clesia eandem habeat adversum petitores suos,
legem
quisilis, eo modovidetur nobis esse faciendum atque tantum salva noslra iustitia.
discernendum,ut Ulitantum propriarum rerum suf
- 9. De quarto capitulo exspectandum censuimus,
potestateirinon habeant, qui quamdiu potuerunt re-
fldelibus nostris inde cqnsi-
stiterunt, etcontra illorum voluntatem in potesta- donec cum plurioribus
tem avinoslri venerunt. Nam quicumque-socussuis deremus.
• VARIANTESLECTIONES.' ."
1 i. e. dediderunt; cod. didicerunt. 2 voxdeest, quam ceque ac res supplevit Bal. 8 voxdeest. .

CAPITDLA LANGOBARDICA (An. 819).

Inler capitula edietis regum Langobardorum addita, quorum Ludovicum auctorem libri manuscripti pro-
dunt, hceccerto alicui anno locove ascribi nequeuiii.JCum vero Ludovicus post conventam Attiniacensem
mense Augusto anni 822 habitum Italice curam fere totauj Lolbario reliquisse yideatur, annis 81i,-822 assi-
gnanda sunt, si omnino.Ludovicum auctorem agnoscunt. Nam in Codieibus Chisiano, Cavensi, Ri^nkenbur-
gensi, Gothano, non habenlur.
Ex Codd. Ambrosiano, Florentino, Londinensi, Yin- malfe nati sunt, aut cartam libertatis ouen.dunt.
- dobonensi,Yeronensi,Eslensi. 3 7. Omnibus igitur episcopis, abbatibus, cuncto-
Ut J omnis ordo ecclesiarum secundumRomanam que clero omninopraecipimus,vicedominos,pi-aepo-
legem vivant, et sic inquiranlur et defendantur res silos, advocalos shre defensores habere bonos, non
ecclesiasticae, ut emphyteusis 2 unde damnum aec-: _ crudeles, non cupidos, nou periuros, non falsitalem
clesiae patiuntur, non observetur 3, sed secundum amantes, sed Deum timenles et in omnibus iusli-
8
legem Romanam destruatur, et poena non solvatur. tiani diUgentes. De iudicibus autem vel cenienariis
Ex Codd.Florent. Lond. Yindob. Yeron. Estensi. alque tribunis seu vicariis, dignum esse censuimus,
2 \ Placuit nobis de illis hominibus 8 qui se li- ut si mali reperti fuerint, de mimserK» &m ah-
beros per 50 annos esse dicunt, ut per hanc posses- iciantur 9.
~~
sionem Uberi non sint, nisi de ingenuo patre et
VARIANTESLECTIONES. - -..
1apud Murat. c. 55. * contractus undeccclesia d. palitur edd. 8 observentur... destruan-
emphyteuseos
tur edd. * apudMurat. c. 58. cf. Hlotbarii Cap. a, 832. cap. 12. 5 scil. liberis glossa Yn. 6 aut edd,
"•apud Murat. c. 56. s i.faeientes yei dil. edd. 9 Codex-Ambros.in
fine capilularium Hludowici htvc
exhibet: Volumusetiam alque iubemus, sicut, apostolus filiis non autem ideo in capitulo liber apellantur
ad servis, quia sicut servus in potestatem doriiiui suo, filius in pulestatem esse palris, ideo etiam fllios si
m.ancipatovel si Uberopatro, sicui servo manummissio, vel in alio modo secundum lex, ut sit liber a domino
suo. Qua. e lege Romana manasse jam Blumius noster monuit.

CAPITDLARE AQDISGRANENSE (An. 820, Jan., Aquis).

Constitutionemhanc ex duphci copia m Cod. bibl. reg. Paris. n. 2718 s. ix editam, Baluzius conventui
apud Theodomsvillam anno 820 habito adsignavit; sed cum eo anno, ad quem ex cap. 5 sine dubio referenda
est, «mventus generahs non in locoa Baluzio indicato, sed Aquisgrani, alter vero autumnalis Carisiaci «e-
lebratus sit, priori adsignandam duximus; edimusqueope Codicum 1 bibl. regiceParis. n. 2fl8 fol. 7*5 ' 2'
God.eiusdemfob 110 et 3bibl. ducalis GuelferbytanseBlankenburgici recognitam-
&Z .GATIOLI"MAGNI OPP. T>ARSL- SISCTIOPRIMA. m
Cap. -4-81.VU telonea exigi etubi nonexiyi de- A Ubet vehiculis, tam ieorum qui nobis assid _, in pa-
beatii. Volumiis &'mlter «mnibus inimperio noslro latio deserviunt, quanique et eorumqui a*d alatium
nobis a Deoconmisso notumflefi,ut nullus Jeloneum eorum dispensani dricunt, nemo in poplibu , ifeqfie
efcigat,nisi in.niercatibus ubi cominunia commertia innavibus, neque-inquibuslibet aliisioej , ab Jeis
eriiuntur et yenundantui'5neque in pojitibus, nisi ubi teloneum exigere si
~ pfaesumat. Quod feceri , noverft
antiquitus tolenea exigebantur; neque in ripis se similiter 60 sqlidoruro poena plectend' . Quod
aquarum, ubi tantum naves solent aliquibus nocti- si aliquis repertus fuerit,quiea quae praem" sa sunt,
bus manere,; neque in silvis, neguq in stratis, neque non ad suam dispensaro,nec _adprqprios us , sedpq.
in campis, neque subter pontem transeuntibus , nec tius venundandi causa ea duxerit,noverit e, sicut
alicubi, riisi tantum ubi aliquid cmitur aut venditur superius eompraehensum est, esse damna dum.
qualibet causa; 1 ad cojnniunqm iisum pertinens. .Et 3. Nemo ex his qui pontes faciunt, aut e inmu-
ubi emptor ~, cuiuslibet utitur 3 berba" aut lignis nilatibus, aut-de flscis, aut de liberis homi ibiis, co-
aut aliis vjUalieisconimodis, cum eo cuius sunt qui- . gantur pontaticum jde eodem quejn fecer nt ponte
bus utitur, agat iuxta aestimationem usus, et quod persolvere. Et si fofte quilibei voluerit ex propriis
juslum *sl de tali re, iUi persqlvat. Quod si aliquis facultatibus"eundem pontem cmendare vel reficere,
constituta mercata fugiens, ne teloneum solvere co- S quamvis.desuispropriis rebus eundempont memen-
gatur, et exlra praedieta loca aliquid emere volue- det vel ieflciat, noritamen de eodem ponte aiorem
rit, et huiusmodi inventus fuerit,' constringatur, ei censum exigere.praesumat, nisi sicut coris.utudofuit
debitum telonei persolvere cogatur. Et quisquis hu: Bt iustum esse dinoscitur.
ju.smodiiusta ieionea solverfedeclinaritem suscipefit 4. Omnibus nolum sif, quia nolumus ul iber ho-
sive celaverit, id secunduiri suaifi legem eifieiidare _mo ad nostros brolios ~ operari cogatur. Allamen
conpellatur : is tamen quem celavit, debitttm telo- de aliis publiciSifuiictionibus, quas soleb nl iuxta
neum persolvat. Celerum, sicul superius dictum . an.iquam consuetudinem facere, nemo s pro hac
est, nisijn memoratis loeis nemo a.quolibet exigat causa excuset.
telonea. Et si quis * fecerit conira haec praecepta 5." Gferieraliteroinries adriiofieriiris,ut ca itula qae
riosira, sciat se esse"dam'nan"dttm 60 summa soli- praeterito anno legi 8 isalicae per omniu consen-
dorum. sum addenda esse censuimus, iam non ulte ius capi-
2. De dispensa ftdelium nostrorum. Sivfe carris, tuia, sed taiitumlex dicantur, immo pro le e teneaa-
jsive'sagmariis ", sive *> .friskingis, sive aliis quibus- iufV >
*"' " ' "-
'_' YARIANTESLECTIGNES. j.
1 c. i-es,ad2. - ? efiiiiiif 2. s nt itef agfens 2. -*decst 1. 2. "sauguinariis 3._ °LXsum as.p.i.
' l.foil6s 3. ' * legis4'.-2.3. * t. id-Csi qui subdiaennum occidil, qui diaconum, qui Jpresbyt"furii, qui
episcopum, qui monachum occidit - A.L.
-"'•-•- NOTA.
' » inCod. Florentino interLu- rari. Oportet auleni fuisse aliquid quod ori iriem ha-
Hbccapul •exstatet
-do^-icillegfes; • ... peret Francieaml RALCZ.
h. Gertiim est bic friscingas inter vehicula nume7

CAPITDLARE AD THEODONIS VILLAM"(An.82i, Ocl.).

Debenius illud Ansegisi libro iv, capp. 1-12, capile prinio et intfer capitrilalegibus Langobardor m addila
sefvato. tn cbriverituauitiriinaliTheodonis villa habito prbmulgatum esse, capile sexio redit; cum udovicus
iriipersiloi' plaCilui-iCompendii,-posl prinmm mense Novemhri anni 816 celebratum, annis demu.i 825 et
S24 habuerit, de quihus sermonem hic esse non posse eo inlelligilur, quod tempore quoAnsegisus us sfium
absolvit, scilicet mense Januario anni 827,"nonnisl trieriniuriilnde elap'sumeriat. '_'
1. Si servi per contumaciam collecta multitudine G 3.1_UservIveleccIesiast_civelquor_iml_bet •berofuqi
alicui vim intulerint, id est aut bomicidium aut in- hominum inflscum noslrum confugerint, et dominis
cendiuni, aul qualiumcumque rerum direpliones fe- yel advocatis eorum repetiti fuerint, si ctor fisci ,
cerlnt, domini quoruin negiigeritia hoc evenil, pro nostri intellexer^t, [ qfiod eos iuste rioh po It ienere
eo qrioa eos corislringere noluefunt, litlalla "faceie ad nostriirii dominium, eiciat illos de eode flsco, et
non auderent, bannuni nostrum, id esl sexaginta so- recipiant eosdomini eofum. Et si eidem ac ri visuin
lidds, solvere cogantur. lueril, quodadiiosw-um debearitpertinere d miriium,
2. De rebus sive niancipiis, quae dicunturafiscfe expellat eos de_eodemfisco, et postquam eisdem
•noslro esse occupata,' volumus utmissi noslriinqui- repetitqribus fuerint recepti, habeat cum is legiti-
silionem faciant sine saeramento pcr yeratiores ho- mam aciionem; el jsie eos, '
si poterii, *a iiostrarii
mines pagi illius cifcumnianehtes, et quicquid dehac evindicet.possessioriefii. ..."
causa verius ac certius investigare potuerint, ad no- h 5_Devassisnostris, qui admarcamnostr consti-
stram faciant peryenire notjtiam, ut -nqs tunc defi- „ luti sunt custqdiendam, aut in longinquis ionibus
iiiamus quicquid rioKisiuslum esse videatur. - - sua haberit berieflciavel ffespfopl-ias, yfelei ain riobis
' - NOT.JE. . . -
'
a Niiriirumvassi doriiinici. Et sane in chartis ju- diciorum per illatempora acfitatorrim vid iis no-
 m CODEXDIPL01LAT|CUS.s#LMDOyiCIJ pT.L$TfiARn CAPITIJLARIA.—AN. 822. -AtS
.assidue in palatio nos,lr_}pppsigQt, et idep npjj g.qsrfr.jyqjuniusjit ai jqu.ifix.eisyenlarjl&4placitnifijttostriijaj.,
iunlassidua jcusjqdire pl#cita,_quam i-^em-yoluinus_et .ratjo eqrunj aud.afur, uf j_uncs<jcundu.i_}-aegfiita-
_utihissi npstri yel co.mesn.obisn.olamfaci,_uit,et nos tem inter eos definire.yaleamus. . ,,
"Jaciemus ut adeorum.placita veniant. $, Yojumus ut uxojvesdefunctorum post .objtum
5. Yolumusul cqmites quia ad custodiam mari- m.arjtorum terliam partem con]aboratjonis;qijam s.i-
timam deputati sunt, quicumque ,ex,eis insuo mipi- IIJII!in beneficio conlaborayferunt,accipiant ?..Ef4e
sterio residet, dejiusfilia jacieada se non excuset jiis rfebusquas.isqui jllud bejiefieiumIiabui.t,aljunde
prqpfer Ulam CHSlo,d,iam;'sed si ibi s.e.cumsuos sca- adauxit vfel conparavit, yel ei ab amicis sujs cojjfa-
jbineqs"habuerit, ibi placitum teneat, et iustjiiani fa- tum ,est, bas vqlumus,tam ad orphano.sdefunclonirii r
cia.t. - quajri ad uxores ,corum p.erVjen.irfe. !
i
6. De his. qui se dicunt propter incestunj res i.O- De aggeribus iuxta Ligerim faci.endis;fit .bo-
jjroprias amisisse^,^onstitutum est, ut si ante.prqji- nus .missus eidem operi praeponatfi.r, et Jjqc h Pjp-
riium quinquenniunj, quando pl-.cj.tumnoslrumha- ^inq pfernostrum missum mandetur, ut et ille ad
Tiuimusiri Conipendiq c; easdem res a_niserttrit,iion ho.c mjssum or.dinej:,qijatenus prae.dic,tum.opuspei'-
"
eis restituanluf. '" Jflcia.tur. - , .
7. &De coiniurationibus servorum quae.fiunt fii R 11. De-du6decimpontibus super S.ecjuaijani,yoljj-
Flandris ete Mefipisco,ei in caeteris "maijtifiiislocis, ijjus ut hi pagenses qui eos facere .debent, a missis
vpluinus ut per missos fiostfos indicetur' aomifiis nostris-.admpne.antur",ut eos cejeriter i'eslauj_2iif,jgf
servofum illorum, ut conslringant feos',fie ultrala- uteo.rum vanaeconlentioni non consefilianl, quando
les coniurationes facere prafesumant.. Et ut sciant .dicunt se uotf aliubi eosdem*ponles facere debere
ipsi-eonmdem seryorum domini, quod cuiuscunujue iijsi ubi an.ticpiifusfuerant; s.ed.jJ)iubi nunc.necesse
servi buiuscemodiconiurationemfacere praesuriipse- esl, .feosdem pontes facere iubeaiifur,
rint postquani eis haec nostra lussq fuefit indicata,- t__.''De omnibus pontibus per l-egnu.m.nosfruoi
bannum nostruin, id festsexaginta splidqs, ipse do- faciendis, in conimune jnissi.nqstri adnioneapt., jjt
- " -
mimjs persolyere debeai. ab ip.sj_srestaqrenlur qui eos fa<ieresolebant.
8. De ferrain litore maris f, ubi salem"faciunt,
'"-NOT__E.
mina vassorum posita post nomina missorum et co- C. ^lossarium Fi Pithcei ad librbs-Capltulariu-riin Verbo
mitum, ut in charta de controversia quce-eral inter reclamare. ' ID. "
^dmar_ml~archiepiscopum*ViefineiTs*eW^*"Wigeri- d c-irenseiSoVeiiilJri aiinlSlB:
cum comiienj,.A.ctasancti Aldrici cpiscopi.penoma- ' Beatqs Rhenanus, Jjb.n, Rei'uni_Gerjiianieai'um,
nensis: «PrcecepitharicjustiliariiinquirereabEbroino pag/94.: _Dfeconjiiiatirine sefvofum ln Flandris,
Pietaviensis urbis episcopoel Morigonicomiti-etAit^ ^lempisco et ecelerisad mar,e locis facta meminerunl
mjro -sgneschalco domnce Jpdjth iinpe.raigcis ct TegesFrancorujn.. . B.Aiuzf ,._ _ . < .
riiisso palatmOj^ujia
" " _ "" "" cum ajijs vassis"aonphicls.
" "' • > 1' e. Chafta Caiolj Caivi pro riioriasfefjbsaficti Bavo-
_BALCZ.
'-" » Beatus . :"" -'..' 1 nisa]md MirceumiriCodicedonatiofijihipiarufii,pag,
Rhefianus, Jib. n Rerum-Germanicafum, "73-:"fTripa|o MempiSco,iii villalleisca; i :ubi Mi- •
'pag. M; < Erant' pfa_terea""comitesad custodiam,' j-ceusconjicit Jleiscanj- fqfiasse inteUigi debere de
Jnariljmam,iieiri admarcham tuendam depfitali, quos- ~yi.coagri Aloslarii, crii Esche nojneh est. Afidreal
liodie jfiarchiofiesvocaifius. i Eginhai-dus;epist. 22,- Catulliu.Sin Ternaco Ncrvjojruifi,pcig. 18, coniefidil
1" aii eiislodiam lnarltimam fuerurit. » Ib. SleriapiossivfeMenpiscospaf tijii jn diefefcesi" T6r,n'a-
i> H_ecleciio conslahs fesl ifi omnibus antiquis :cerisiJfjjisse,parlnn m Moriiieiisi'.'lD. ' " -
f Hieiemias in fepist.ad Fj-otariumepiscqpumTttl-
exemplaribus, nisi quod in RivipulensiJegitfirincer- -
tum. Vfete.reslibrarii interdum'"pefmfitabanfbcecvo- • iensem,-quce.*estvigesima' septima inter"'epistblas
^.abular ui intil.-2| Capilfil. Caroli Caivi, cap. 5, ejusdemFrotharii: « fiofiiigit in nostra prOvincia
inierdum eiiam incestdm propinquamsuam; pro-quo prajsenti anncsal fore carissimum, eo qriod propifer
in Cod..sancti Yincenfij,Metensisscriptum est incer- ''rv . pluvias in arejs marilimis;
- ' -ubi
' ' fierj soiebat, -po"rip"6-
"terii.Et in decrelione Ghiidebe.rtiregis, xap. 2, ptq liiisset' r
pef-ici: 1D.
BOquod iilic recte legilur,"_nc_i$tu»i usum sibi societ~ ' e Hac lege abusus Gallorttmrex Ludpvicjis XIY-
conjugio,veteres libri Rhemensis /jt Bellovacensis postl^bilippi IV -Hispaiiiaruraregis obiium ' - Belgieam
-
haberit incertum. Sed ut ad rem nosti-am redeairiiis, quasi jure devoluiionis occupayit: ,'
certum est hiclegendumesseutinos edidimus. Yide h Regi Aquitanice,Pii iilio. SALJJZ.•

CAPITDLARE ATTINfACENSE {Ah. 822-, Aiig.'), -

Mense Augusto anni 822 Ludovicus imperatoi- Attiniaci in publico conventu -deiis ^rice in fralres sfios,
"Befnbardum riepoteifijet "Adalbardufij atque Walachujn.peceayerat,- in pj'_esentia-fotiuspopuli publicain
Ct pcenitentiam cgjt, _etquidquid similium rerum vel a se yej a patresuo facijim inve-
_CQrifessionejn'fecii
nij-j poiuit, summa devotjone emendare-curavit 9."(Juibus "derfebiis'eSita capitiila,"iiiicusqiieifiedifa^larii
.. - "
'ex Codiceblbl. ducali.sGueUerbytanceBlafikenbiifgicofol.105-106luci restituimus.
ITEMAJ.1A CAPITDLADOMSJ LUDpVICI IHPERATOBIS.,piissimostudiq admtmiti, "vestfoque eliaifi saluber-
1. I)feiigitur 6mnipoteiii..isinspiratione vestroque rimo exempio"pfovocati,confitfemuf,fios inpluribus
- ' NOTJl."
« Einhardi Annales, p. 209. . . .". <?--
_U7 CAROLIMAGM OPP. PARS I. SECTR) PRIMA. 448
locis quam modo aut ratio aut possibilitas enuniera- JA dpctrinae studio non recedant. Si vero n cessitas
re permittat, tam in vita quamque doetrina et mi- fuerit propler amplitudinem parroechiae, o quod
nisteria, neglegcntes extitisse. Quam ob rem, sicut in urioloco coUiginon possunt propter a inistra-
hactenus in his nos neglegentes fuisse non denega- lionem quam eis procuratores eorum prov dere de-
mus,ita ab hinc, Deo opitulante, data nobis a-vestra bent, flal locis duobus aut tribus, vel etia 1 ut ne-
benigfiitate congruenti facultate vel libertate, dili- cessitas et ralio diclaverit.
gentiorem curam in his omnibus pro captu intelle- i. Sed quia omnimodis doctrina minu utiliter
gentiae nostrae nos velle adhibere profitemur. agitnr, si qualiter his qui docere debeanl discendi
2. ftuia vero liquido constat, quod-salus populi oporlunitas non ordinalur, necesse est ut is prae-
maxime in doctrina et praedicatione consistat, et sulibus quibus omnimodis agendi facultas aul fun-
praedicatio eadem impleri ita ut oportet non potest, ditus aut cerle magna ~
ex parte per dioc ses suas
nisi a doctis, necesse est ut ordo talis in singulis se- deest, a dominis rerum, qualitferid fleri congrue
dibusinveniatur, per quam et praesens emendatioet possit, provideatur. 1 Hi autem qui res eccl siasticas
futura utiUtas sanctae eclesiae preparetur; qualiter aut baptismales eclesias iure suo in promt habent,
autem hocfieri debeatet possit, in sequenticapitulo offlcium praedicationis implere valent.
demonstrabitur. B 5. De potenlibus qui ad praedicatione venire
l
3: Scolas autem, de quibus hactenus minus stu- nolunt, et idcirco multi eos imitantes vel s quentes,
diosi fuimus quam debueramus, omnino studiosisshne- qui 3 ad audiendum verbfim divinum veni e debue-
emendare cupimus, qualiter omnis homo, sive maio- rant, servitiis piouriis detiuentur. Nohn Ui eliam
ris sive minoris aetatis, qui ad hoc nutritur ut in . ex ipsis presbyteros absque consensu ep scopi in'
aUquo gradu in ecclesia promoveatur, locum deno- ecclesiis constituun. vel expeUunt.
minatum et magistrum congruunfTiabeat. Paraites 6. Ut heresis simoniaca iia caveatur, non so-
tamen vel domini singulorum de victu vel substantia lum propter rriunerum 4 acceptionem, s d neque
corporali unde subsistant providere studeant, qua- consanguinitate familiaritalis aut cuiusT et amici-
liter solacium habeant, utpropter rerum inoplam liae aut obsequii causa, deinceps uUus pr beat.
i '
VARIANTESLECTIONES. ",
* ijoclja hactenus cod. * ad Uominiscod. ~deest in codice. ' numerum cod.
__. . : ' I
I
LOTHARIII IMPERATORIS CONSTITOTIONES GLONNENSES (An. 823).

Conventu Atliniacensi peracto, cum Lotharius cum Wala et Gerungo bonsiliariis in Ilaliam 'ssus, per
aliquol menses juslitiis faeiendis insisteret, conveniu in curte Olonna vel aulumno anni 822, vel quodpo-
tius crediderim, vere anni 823 habito, leges pioposuit, quce prima jam vice inlegroeprodeunt. xcepimus
eas ex compluribusCodicibus, prcccipue tamen ex Chisiano et Cavensi, jSancii Pauli in Carint ia, JBIan-
kenburgensi, Golhano, Parisiensi aique edilione fragmenti FJorentini a Carolo dato an. 1675 in '" parafa.
El in edendis Capilulis generalibus usi sumus Codicibus Chisiano el Cavensi, qui omnium s U lexium
inlegrum fiec jam in jurisconsultorum -usus detruncatum servaverunt, aclhibitis inde a capite u decimo2".
fragmenlq Florentino et 5. Codice Biankenburgensi, CodieibusqueAmlirosiano, Florenlino, L ndinensi,
Vindobonensi, Veronensi, Estensi apud Muratorium capp. 71-74.. |
Capitula comit.bus data auctorilate Codd. 1. Sancii Pauli el qui proxime ad eum accedit Chi iani, tum
2. fragriienti Florentini, 3. Codicis Blankenburgensis, i. Codicis Parisiensis n. 4613, capp. 12 117. nec-
non Codicibus Ambrosiano, Fforentino, 'Londinfensi, Yindobonensi, Yeronensi, Estensi apud Ji ratorium
capp. 1-14; fulii edidimus. . |
Capilulare lertium fortasse missis datum, auctoritate Codicum 1. Blankenburgensis, 2. Gotha i, 3. Mu-
tinensis apud Muratorium p. 151, tum Ambrosiani,-Florentini, Londonensis, Yindobouensis, ronensis,
Estensis apud Muratbrium capp. 8-4-88proponimus. |
Lotharium, justitiis peractis acceptaque die paschali apud Safictum Petrum corona imperiali c - manibus
Paschalis papce, mense Junio an. 823 ad patrem rediis§e, ex Einhardi Aiinalibusconslat.
INCIPIT CAPITOLA, QUOD DOMNDS LOTBARIUS lilPERATOR IC tur; et qui ipsos comparatos habuerit, pre ium suum
PRIMO ANNO IMPERH SUl UOODITALlASl ACCESSIT, STA- perdat,
TUITINCURTE HOLONNA [ fihis. TBOLONNA ].
3. Yolumus ut comiles nostri licenti habeant
Kapilulo primo. Ul cancellarii elecli boni et-ve-
facere.
races chartas publicas conscribant ante comitem et inquisilionem
scabinos et vicarios eius; el nullimodis hoc facere i. Volumus de obligationibus, ut nu lfis homo
praesumant de peeunia antequam legitimum pre- per sacramentum nec' per aliam obligat onem ad-
lium delur. unationem faciat. Et si hoc' facere prae umpserit,
2. Si quis homo alienam uxorem adulteraverit, lunc ille qui prius ipsum consilium incho vit et hoc
et secundem legem ei in manus tradita fuerint, et factum habet, in exilio ab ipso comite i Corsicam
et illi "alii bannum componan J. Et si
postea convjcti fuerint, partibus publicis recipian- mittatur,
VARIANTESLECTIONES.
1 componatit vsque compoaat dee-slin Chav:
 449 CODEXDIPLOMATICUS.—LUDOVICI I ET LOTHARR CAPITULARLA,—AN. 823. 450
talis fuerit qui non habet unde ipsuin bannum com- A tem illorum, sicuti " semper erga nos servayerunt,
ponat, 60 iclus accipiat. conservent. Tamen volumusls hocbeneficium presta-
5. Volumus ut cum coUecta vel scutis-in placito rejUt^sicuiuscumque^servus lmeram feminam sibi
eomiiis nuUuspraesumat venire; et si praesumpse- eaM consentiente in coniugio sociaverii 22, eta 3 infra
rit, bannum componat. 44 anni spatium ad vindictam traditi non fuerint,
6 4. De sanctimoniale femina statuimus, ut si sicut lex- tales personas nostro fisco sociat 26 ita *.
"~"
adulteriuffi fecerit et inventum fuerit, res quasiiabet nostra liberalitate cqncedimus, ut in potestate et
fisco socientur; persona vero eius sit in potestate serviiio domini illius, cuius servus fiieril, ainbo Te-
in cuius ut in monasterio vertantur , 8. -
episcopi parochia est, ' -
mittatur. . 13. -Similiter concedefe volumus 59cunctis liberis'
7. Volumusut episcopi, abbates et abbalissae eo- personis, ut nullus iudex publicus seu -ministri pu-
rum advocatoshabeant,*et plenam iustitiam faciant bliei eos contra legem audeant pignerare in bovi-
antecomitem suum. bus30,quia audivimus multa damna atque afiliciiones
8. De iUis homlnUms qui res suas alienaverint propter hoc populo nostro 31sustinere. Neque cogan-
'
ubieumque, -et super resedent, distringal eos comes tur 32 ad 'placifa venire praeter ter 33iri anno, sicut
per scribia publica, sicul Iex habet. "in capitulare continetur, exeepto 34scabinis, et cau.
9 !. Ut canceUarii veniant ad omnibus^infirmis. satoribus, et testibus necessariis; quia omnibus aB
10. Statuimus, si liber homo se ipsum ad servi- passionem 36yolumus auferre ~", ut populus nOster
tium impUcaveri.tpro aliquibus causis, et liberam paciflce sub nostro regimine vivere*possil 38.HIs verq
feminam habuerit aut infantes, ipsi in eorum liber- 39qui.se nobis commendaverunt, aut 40in futurum 41
tate permaneanl. Et si ipsa muUer defuncla fuerit; cqmmendaverinl, volumus specialiter hoc 42honoris 48
et aliam liberamTeminam sibi copulavterit servienti, privUegium 44 concedere prae celeris liberis, ut in
ipsa in servitio permaneat. .. quocurnque lqco-4" venerint, sive ad placitum, ,vel
11. Quicumque enini * liber Tiomo_4a comite suo ubicumque 4.6, omni horiore digni habeantur, et cae-
fuerlt ammonitus aut minislris eius ad palriam de- teris anteponantur> Et quidquid aii querendum ha-
47
fendendam, et 6 ire neglexerit, et exercitus super- buerint, absqueuUa dilalione iustiliam suam acci-
venerit ad istius regni vastationem vel ad 6eonlra- pere mereantur. Et48de illorum liberis hominjbus
rietatem fldelium nostrorum, capitali 7 subiaceat qui eis.commendati sttnt aul fuerint40siipse senior" 0
sentenliae. Similiter obseryandum est, si voeati eos secum in servitio S1habuerit, propter iustitiam
fuerint auditum 8 inimicofum nostrorum adventum, faciendam nec distringantur nec plgnerentur, quo-
et ita contigerit quod 9 hostes non supervenerint 10, J usque de nostro servilio reversi fuerint. Et tunc si
hi quivocati" ftierint et venire noluerint,finusquis- quid ab E~eis quaeritur, primum senioribus eorum n.
que secundum legem suam hoc emendet 12, admoneantur si, ut 66iusEitiamquaerentibus faciant;
12. Cum enim in tam parvo spatio temporis iuxta et siipsirfacere nolueririt, tunc legaliter distrin-
66. ' '
quqd potuimus hoc tota intentione laborare studui- -gatur'
mus, qualiter salvaiiovestra 13et istius regni maneal 14. Goncedimus etiam castaldiis "' nostris curtes,
in fulurum, eliam et hoc nobis desiderium fuit in- nostras praevidenlibusss, .si propriq eorum ss pretio .
61
quirere, qualiter erga vos beniyolos 14nos 16 osten- 60res'emerint,"aut quolibet iuslo adti-actu^^jacqui-
damus generaUter cum cunetis aecclesiasticis ac sierint,sicutlexillas 63adnostrampartem concedit,
liberis personis, ad consolationem eorum, et ad illo- ita nos eas iUis concedimus, dum in 84 ^ervilium
rum bona voluntate cqrroborandum, et nt 16fldelita- nostrum iideles invenli fuerint.

VARIANTESLECTIONES.
1 hoc caput deestin Chisiano. 2 hoc caput deestin Chav: ~ deest 2. , -4 ammonilus a comile suo vel m.
2. homo cum8 cornite s. aut ministris eius ad 3. " d. ire n. 2. 3."' 6 deest 2. 3. 7 capitalem subeat sen-
tentiam 3. audito i. n. aduentu 2. 3. 912ut 2. 10hostis non superucnerit V. ls" hii qui vocati 14 audire
noluerlnt 2. hi q. v. venire noluerint 3. ,6 suam legem emendet 2.1. s. e. 3. nostra Chuv. - ueni-
ls "
voceminserui. - secuti Chis. 1S-hic incipit codex3. 19 hic
bolos Chis et Clial. vocem'inserui. 20 21
tandem incipiunt cod. 2. A. Fl. L. V. Vri.E cuiusque Chis. c. langobardi V. Vn.,E, eam Chis.
22copulauerit 2.3. 23et. i. a; s. adv. t. n. f„ desuntiriChav. ~'*deestCMs. ^societurCAis. soeiant Chav.
~~ita nos nostra 3. 27libertate V. Yn. 2Shic codex Ghisianus prmfationemet
2S capul secundum,(de ~° heri-
banno) capitularis Langobardici anni 801. inserit, quce omittendaesseduxi. v, de c. Chh. Ch. bubus
32 33
2.'3.,' 31populos nostros2. populum nostrum ~~ 3. cogatur L ~7praeteriter Chis. praeler Cliav. praeter
triduumS. s£exeeptis2.5. 35omnem-3..- vocemaccepi exZ. oiferre Chis.Chav. afferre 2. ~~reliqua
desuntin 2. A.FL U. V. Yn. E. m v. personis quae 3. 40 a. hi f. c. desunt in 3. 41futuro Chav.
capilis
''-deeslChis. 43onori Chav.. 44priuiIegioC/i!-. 46utubicumqueC/.o«. 3. 46in placito. sibe in quolibet loco
Chav. in placitosiue in quocumque loco, honoris" digni613. 47 iustitias suas 3. 62 -~~et i. homines Uberi 3.'
49a. f. desuntin 3.. h" ipsi-seniores — habuerint 5. s. non h. Chis. Chav. • quis hab Chis. "~deest
"' 3. Ji7 gastaldiis 2.3. 6aprouidentibus
Chis. Gav. mouoatur 3. ,66et i. suam q. 3. 66distringantur 6a ~~ 2.3.
69ut si p. suo p. 3. 60proprio Chis. ei quodlibet 3. iustum ac tractatum Chav. illas res 2. eas-
dem res 3. 64 si in seruitio nostro 2.3. .
tgl , CAROLIIvLAGNl OPP. PARS I. -SECT. PRIMA. , &%
Memoriaquod domnus, imperator suis comites A __adulterium fecerint, si 29inveritum'fuerit, res"yero.30
33
praepepit '. quas habfetfiscou socientur 3!j persona ver' feius
. 1. Iri pririiis instituit, si" liber hom'0se ipsuifi'ad sit in polestate episcopi in cuius parrochia esl, in
• -
servitium inplicat prff aliquibuscausis,- si libferarii monasterio intromittatS 4.
femiriaffi habuits aut 4 infantes,-ipsi itf eorufii libef- 7. Volumus ut episcopi, abbates et abba 'ssae 3S
~"
talem permaneant. Et si ipsa' femiria defunGta 6 eorum advoealos habeant," et plfeniters'-° sticias
7 faeiant ante comitem 88 suum.
fuerit,-_etaUam? Uberam.feminarii sibi copfilave-
rit serviente s, ipsa in servilio permanead. -8. De homines qui res suas aUenant bicum-
S9 40
2 ~; Si quis' honiq aUenam 10uxorem adultera- que, et super resedent,'~distringant eu comis
et.seeundurii legem eiil in manus traditi ~> pro seubia publica 41, sicut lex contenef * .- -
yerit,
fuerint, et postea coniuncti ls faerinf, partibus pu- 9. Yolumttsut- episcopus una- cum comite suo 44
blicis recipiantur; et quiipsosconparatoshabuerit 13, adbocatum elegat. _ . -
"
precium suum perdat, .10.' Placait nobis, ptbomjnibus Uveris 'bii su-
3. Yolumus ut comites noslri 14 licenliam ha- perponant, nisi siqutiex et reclitudo conltne 46.
beant inquisicionemfacere 16. 11. Yolumusut scubia.47publica-,quod ad ulilita-
'
4. Yolujnus de obligationibus 16,ut nulius homo R tem regni nostri pertinet,-praecepta immuntt tuni 48
per sacramentum i7 nec -p&r aUam 18 obligaiionem inpedimenlumnon praestent sel adiutorifim.'
adunationem facial, et si hoc facere praesumpserit, 1249. UtcanceUarii 60 eleeti-bonretverac s car-
friric de illis. qui prius ipsum consilium iticoaverit tas publice ^1conscribant antfe comi.em et cabinis
aul 19 quijioc factum habet 20, in exilio-ab ipso et vicarii 62eius, et nullo fiiodis 63 de "'*hoc facere'1
conii.tein Corsica 21mittatur 2S,et UUalii bannum 23 - praesumant de pecuaia, anie quanvlegitime: reciad.
conporiant"S4; et. si. talis, fuerit ?"• qui non liabeat sintb". i • .- ';
unde, ipsum bannum conponat, 60 26ictus accipiat. 67
13 66 Liceal cqmiii scusalos haoere, s' ut lex
5.,Yofumusut cum eoileeta vel scutls in placiio ?7 Langubardoi'um 6Scoptinet.
coii-iiis nuilus. presumat v.eriire; et si praesumpse- -14. Yolumus ut homines 69 talem con etudi-
ril,.banri"um 2Sconpionat. nem habeant, sicut antiquitus, 60 Langulja dorum-
6. De~-sanctemoniales ieminas staluimus si . fuit 61.
' , Codex Sancti Pauii.
GodexChisianus. Ctidd. $.: 3. 4VAVFk Y:\ ": t.
15. 62D.enonis _et-decimis.-Con- 16. Ut nuUusnegotium.68suum 17.DecaticeUariis quive ace_i*G4-
siderandum.est, uf de frugibus ter- infra maie exercere presumat nisi elecli sufit, ad' homifiesi firriio'?
re.et animalium nutrimine persol- ad poriuraTegitima,-secundummo- veniant et-secundumTlegerii 'nstru-
"" "
. YARiANTES LEGTIONES. |
1 ita cod. 1. Tncipitcapitula. Qualiler domnus imperator suis comitibus' .Chis. Cod.ex , h.anc
jprecepit.
Hnscriptionemsistit: lncipiunt capilula quae domnus^Hlotariusimperalor pfimbarifioiriipeiii siiiqri ridoin*
Italia aceessit,. in suum generale- ,placitum curtc Olonriainslltuit. Ambrosianus:' Gapitula*quae mrius
lotarius imperator anno imperii. sui coaces (i. e. quo accessit)in italia generale placitum curte olonna Vind:--
et Verpn.: Loiharii regis lector nunc scripta .videbis. Vind. glossamJtabet; Kapitula in olonna comp sita ei-
fdeo' uideritiirI: tariium. 2 Ca]i:.1. Si. 2. 3. 3 habuerif 2. A. Yn. '4'uti3'. "mulifef °2'._5-. A: T.Vn.
6,alia-MberafeminaiT. ,7-.si-T. § serulendi'2. seruienti V. F?j.-servle__tem3.' vcapp\-%%'de'surii-h Cliis:
10aliena.l. ll traditjs 1. tradita fuerit 2.. 12,conuintiV. conuincti Vn: 13,quis ipsis.conparalisa mit-iV
14 coriiitibus nostris 1.. abeant \. facerel 1, . 16.facerede vicariis el cenleiiaiiis qui magis^prqpter upidi-.
latem quam propter iusti_i'amfaciehd_s'msaepissime placita tenenf et exiride"popfilririiniriris afflig nt, et
ita teneatur sicttt in capitulare domniKaroli coniinetur, id est ut nullus ad placiium banuialur nisi q i cau-
sam suam quaeril aut si alterei quaerere debet,. exceptis,scabinjs, seplem qui ad omnia placita es e de-
bent Bal. facere de ipsa coniunctioneadulterii edd '. 16obligktlqhiijfis1. 17samentum 1. I8 aliq am 5.
alia oblicationem1. 19el2. 20abet i. scepius. 21ab i. c. in c. desunt 5. 22 millat 1. 23 bannun no-
sij-uraid-est sexaginta solidos BAL. - 24coinponat. Nisi'obligatio'sif filcta'uel1iiieifieridata;p'ercohlit s'- ne-
glegcaiiam,-el auctor facli sit praeditus aliqfia dignitale. Et si talis etc. V. Yti.Est. 2Efiierint 1,.frier nt
qui-,
bannumnoslrumpersolverenonpossint perunumquemque LX.i.a.5. 26XL.T. 27placidoTv 28b.n sti-unii
C.-.5.BAL/. 29.et 2.3~. V. Yn.E. inventu fuerint 1. 30deest 2. 5. S 1 f. nqstro'3. 32socie.qfT.- 3 ei-'l.
s'*i. mona'ster'ium..ea'm-mitteridum . ut in m. inlromittalur 2. V. Est. ut mfeniisteriO'i. Yn.- sh abbati -sisMV
ss.deesli. 37pleriam2. Y..Est. 3scomituml.' 39ell. 40-s. eas r. Y. Vn.-E. -41scubiis publ eis 3.
p,er. scubias publifeas2vper escubias- publicas Y: Yri. Est. (excubias-). 42-s|t Sicutl. 43c-iettriii gfene-
46 ,
raiia.plijcita^cusiodiant-. V . Vn. Esl. 44comilum suum VGIi: hqminfes-iiuferos T. ad li. 1. Ch. iacuif
n-.de.omiiibusiiberjs hominibus'ut nihileis- siiperponatur nisi etc. 2. -V: Vnl __.. 4Ceontifiet id est f fa-
ojauf vias et-ponles Y. Kn.-E: 47de scubiis publiciis 2. 3. ut escubiis pubiiciis:qu'ae--F. If«.'ufd_.' e p. q,-
EsU. 4S,precepti irimunitaruriil.- Ch: 49cap.'12 deestinCh: 60-cangCllariii.Ambr. 61publicas2 5. T.
B5'uic_arjus 4. 63 nfillisJnodis 2: 4. nullo modo 5. V. Yn.-'E. 64 deest 2. 5. \Y. Ysi: E: 6Blegltifilu 1'pfe-'
tiunrdetur 2-.-3._V. Vn: E. 1, p. addetur i: 6ecapp. I5i 14.-rfc_t.nt2'A*.Fl. L. t. Vn. E. 67;excisalos.
CJi.G.reL.^ larigubardo T_ *? bomnes^l. 60-anliquas-lacgubardo'1., 6" fuit de eeclesiis6S b&ptimali-
bji.s, d-Pmonasteiiisregiilaribustcimrii-qrum quampueUarum, de senodochiis verq-et frfeda.3; 64 capithoc
dpest in- 2. 3. rel: ciijus loco aiid ibi -fiabenturqtice'e latere poSuimus. 63
gegotiuin*C/.'. v. y ele"
ClJ3..'. i : ..;."-. -_•'. i .
| ' " '
NOT.E. '"')''
a Scil. marito adullerce. , ___
45.3 CODEX.DIPLOJLAtlCUS.-^LUDOYICII ET LOTHARIICAPITULARIA.—Au.823. iU
vantur.De opere vero vel restaiira- re 2 antiquo, propter iusiitiam . menta cartarum 3 conscrihant, efa
'rione ecclesiarum comes et fepisco- doiniil Impefatofis et nostrafii; et testibfis robofenfur*;fefstatim cttnr
nosfro si orionem scrijpfa caTtttla'f * osfefidcitur*
t.G_.if
pus siveabbasuna crimmisso quis.aliter' feeerit,' fiego- ~
' atite'
quem ipsi sibi ad hoc elegerint, .tium suum perdat. episcopurifltco-riilei-iet \u-~
considerationem faciant, ut unus- dices uel vicarios, aul in plebe 7,
ut vera 8 agnoscatur esse. , -. .._
quisque eorum tantum inde aeci-
18. 9 Ut mulier Romana 10quae
piant. ad operandum et restauran-
virnm babirerit La'fi'go__*-_r'di__f_i'
,de-*
dum, quantum ipse de rehus eccle-
siarum havere cognoscitur. Simi- functo eo , a lege viri sit soluta et
liter et yassi.nostriaut in commune ad suam legem revertatur. Hoc
taritum opferis"accipiarit quantufii vero^^siattfefiies, ut siftiUisriiodus
rerujn eGcle_s.iasj_Leai_im habent,-vel servetuf in cefeiriTtfrii- natiofiuih
unusquisque per se iuxta quariti- rmul_erU-us.
tatem qnam.jpse tenetl. Aut si in-
ter eos eoayenerit, ut prq opera facienda argentum donent,-iuxta extjmatiqne pperis in argentq persqlvant.
Cumquq praeG.iorector egclesie ad pr.aedjcta reslauratione operarios conducere etmateinani emere.possit.
Et quj nonas et deeimas dar.eneclexerit, primum.quidem illas cuin legc sua restiluat,- inguper et bannum
nostrum sqlvat, ut ita castigatus caveat,-_nesephis iterando beneficia amitat.
'
CA-PiTULARETERTIUM12.-" - j sicut usque.mod6',ne forle quaepriuscfimuri6,post-
A
G-.pufl.-Si qfiis episeopus, afit rifopifiquitatis'af- modumcum pluribus locum habeal tfioeGhandi";- sed
feeiu,-autmunerisambllioiie, aut-eausa'amieiii-.e13, eius possessipfisco 1'edigaluf,et ipsa episcopali sub -
senfedoeliiaaut monasteria vel baptismales ecclesia"s, iaceat iudicio. „ . ,
seuecclesias *4pertinentes cuilibetper enfithfeuseos16 63C.Decernimus as utquisquisaliterles.es nabere..
contfactus 16'dSdeiit, slfsuosque" suecessofes poefia non p.otuerit-, volunius, ul per comitis iussionem,'
niuliandos ©onseripseritypotestatem talia niutatfdi " ' quos iu suo testimonio necessarios quisque habuerity.
recioribus ecclesiarum absque poenae 1Sconscriptae veritatem prqlatui'i publico cqnventuaddueantuiy ut
solutionels concedimus. per ipsos rei yeritas cuin iuramenlo vaieat inquiri., -
2 20Statutum est,-ut si quis. liber homo per con- , Codex.Blankenburgensisitgpergit,:- _..._. ,
21
serisum episGopi suLeeclesiam in sua conslruxerit 7. Abbates qfii ab episcqpis electi giinj,-..a_lr cqnspi»c
proprietate,' fontesque in eadem ab cpiseopo fuerinf-" cieiidunireg-ulaeobservationem in m.QnasteiiJSjislum
consecrati ?2, ideo non- suam peidaf herediiaterii; deberit tefiere modrini in his quae Sttijt-,
eis.iniuiict^
sed si episGopusvoluerit, officiufiisacri- baptismatis- '8'. Prim.o quiasubito 37ef in brevi spa.tjopiqriiieii
ifisua transferatur ecclesia'23;-ipsavero aqua quae
^ cognoscerfenon yaifeiif coiiversatjonem fratiuimifi
transfertur 24.iri construclorismaneat iure', - ilio'fiiofiasterio"adfquod tunc veniuni, nisi aliquibus.-
3 26. Si quis adulter cumadultera comprehensus' difebus,ae nqetibfis cum eis conversejituj-j.^cuintaU
fuerit 26, secundum edicta 27 legis Lafigobardorum ad eqs veniant pau.citale, ut monasterium non gra-
marilo adulterae ambo ad vindiclam tfaditi fuerint, venl. Deinde, sl inielljexerinjtabbaieni, neglegeiitem
sieosquispiamemerit,eosque coniunctos-~,in eodem ' suum ministerium agere, aut de semetipso aut de"^
scfelerehabere repertum fuerit, ipsos fiseusadquifat.' ffatfibus suis secundum regulae auctoritatem com-
;4 2S.Si quis.iiber homo uxoi-em.habens liberam,,, riiorieanf ilififii.'Similiter etiani faciant, sTfexfratri-,
30
propter aliquod crimen aut debitum 31in 52 servi- bus fueriiit negiegefitesinventi, cuni abbate suo se-
tio alterius se subdit eademqueconiunx manere cum cundum Tegulae auctoriiaiem eos commoneant. Si
ipso voluerityipsorumprocreatio quaetals 33eoniugio ignoranlia est, per eandem 1'fegularii'aq.c'fefid'ri corri-
fit, libertatis. slatum non amittal. Si vero ea- defttn- gaftt eos. Si aute-rii* yioluntate delinquriiit^efemehda-
cla, seeunda uxof ettamen libera, fali sfe scieris "verint per eorum adifipnitiqnein,bene,- Quod sj no-
junxerit coniugio,liberi illorum servifuti subdantur. luerintj nuntient primuni episeopo' loci, et"si- ultra".
5 3,.-Statuimus ut si femina habens.vesleni1muta- necessitas fueril; nuntient syfiodali coijVerftui. SL
lam moecha deprehensa fuerit- non tfadatur genitio veio qufestioaliqua fuerit de regulae capitulo, etnon
' '
YARlANfES LECTIONES. , .
1 tenent 1.' 2-ore"Ch. ~ deest3. 4. '4 fueril carfuia 3. cartula f. 4. ^.ostendant 5. ostenda eam -,
episcopo comiti iudices uel uicariis 4. 69 sive iudicein"2T T aut plebeios 5. 8 verax V, Vn. E. veraces
agnoscantur 2. veraces agnoscaut-essc. -non legitur in cociicei: 10fiiulieres-rom'-tnaeel sic in_piufali.
numero% Y. Yn. E.. u.deest V-..Vn. (£.)• hoc-2. -Ei boc bal. l° Codicum,iriscriplidhcecest . ftiblpif ,
kapitula 'quae.dqmnus.HIoiiariusimperaior suo tempoie.01onn*aconslituit 1. Capllulaquaeanno 13 priirifi-iiri^"
perii domui Hlbiharii glofiosissimi imperatoris Olonnasunt constiluta 2. 5. amaticie xenodochia'2V
16.
14eclesiel. . erenfiibeosl. 16contraclus corr. contracla 2, - " mullandi Iv *a ponoBl.-poena"2.
19"solutioms2: 20 Dfe ecclesia in coristrucla in ,2. 5. 2i Xpi.-2, - 2:2 eonsecrate .1.
23 proprio inscripiio
' suamtfaiisferat-.eccleslam:2'; "24qVl. d'eest%' 26'Deadulteris 2.45. 26 deesii. ;' 2'7 edictfim.2. ?8-_con-,
victos .. . haberi 1. 29Delibello.iiomine qui ifi.sefvitutemeadit 2. 3i 30aliquid 1.'" 8l'"d_vel aiiquibui'
causis V, Vn.'E. Z2'deestL 33de ' talic.- V. Vn. E.. ?4De.vesle mulata 2. 3. 36Delestibus 2. 5. 36De-
crevimus 2. 37 subdito cod, . , • . :
 456
$55 CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO PRIMA.
inter se definire, nuntient, synodo, et ibi A Consuetudines autem ubi* invente fuerint oxia, et
potuerint nuntient.
auctoritate episcoporum sacrior deeernatur sensus; hoc, ul supra dictumi est, ."' "
et per vim nihil agere qui missus est presummat. I
YARIANTES LECTIONES.
1 uisi c.

CAPITULARE EPISCOPIS DATUM. i

733 scec.ix edita, ope ejusdem Codicis
Gapitula hcecaRaluzio ex Codice ms. monasterii Saneti Galli n. in
recofmovlmus.Sunt, ut ex capitibus 6 et 8 patet, capitula episcopis dicecef.essuas redeuntibus d ta; nec,
ulRaluzius voluit, anuo 819, sed post conventum-Attiniacensem uude Lotharius regmsui milium compu-
i
tat, igitur anno 823 aut aliquo ex sequentibus promulgata esse videnlur. |
7. De viduis et orphanis et pauperibus, el omn-
Cap. 1. De statu eelesiae et honore pontiflcum, ut rum no-
canonicesecundum iussionem a dominorum nostro- bus inpotentibus, ut in elemosyna domin
ruan vivere et t>cofiversare ' debeant. strorum regum eorum iuslitiam plenius acc piant.
2. Ut sacerdotes et clericos -secunduiri normam 8. De homicidiis et periuriis, sacrilegis, t falsis
1et hoc miod nefandum aut co trarium -
teslimomis,
priorum patrum vivarit. B et hocpleniter per ye-
3. Ut tam monachi quain monachas, ubicumque sacris canones essewidetur;
vitam stram monitioneme|.periudiciumcomitise . ndatum
fuerint, regulariter degant.
fiat.Et qui hoclfaeere fioluerit, absque arditate
i. De restauralione eclesiarum yel luminaria, seu
aitribus precellentissimi domini nostri vel ius pro-
officiaetiam et missas, necnon et sarta tecta 2, ut ceribus 4 hoc
patefacial.
in quantum possibilitas fueril, per iussionemdomi- 9. De deciriiis, ut unusquisque suam dec mam ad
norum -nostroruin, ubi necessilas, restaurate et
eclesiam offerat, sicut mos vel sacra consue udo esse.
emendate flafit. _ '
dinoscilur.
5. De eclesiis et nionasteria et senodochia quae 10. Ut illi electi qui iUos episcopatos te nt, qui
ad mundio palatii pertinel, aul pertinere -debent, ut canonice esse potest, sul) celeritate sacratos fiant.
unusquisqiie.iustitiam doriiinorum nostrorum regum Yolumus quidem, ut ea quae siiperiu retuli-
et eorum rectum consentiat. mus, ut unusquisque bonum certamen' e inde ha-
6. De causis inlicilis, coniunctionibus omnibus,vel beant, seu et de aliis causis quas minime i hoc ca-
.etiam ceteris nefandasres, ut unusquisque 3 in sua pitulare inseruimus, et necessarii sunt com lendandi
parrocbia-una cum consensu et adiutorio comitis sui per vestram sanetissimam monitionem en enda. Et
hoc.pleniter sub celeritate amputare et emendare Q qui hoc facere neglexerit, si sacerdos aut clericus
studeat. Et quibocfacerfe non potuerit, ad aures fueril, sciat se candnicuni subiacere iuditi 6; et.
piissimi domini nostri vel eius proceribus 4 hoc in- si laicus 6, dominoi-um nostrorum iudici ct eius
aotescat absque tarditate, ut malum quod perpetra- . proceribus sustinere.
tusa est, canonice emendatum flal. Explicit.
VARIANTES LECTIONES.
' conservare c. 2 ita correxi; codex sacritecfa. ' c.
'
iia jam Balunius' legendum censuil;
* ~ unusque-
eodex posteribus. sermtium e. ladicus c. ! , ,
NOT__E.
a LudoviciiitXotliarii. ut habent Edit. Romana et Noribergensis, ul con-
. i In ms. Cod. legitur conservdre,ut apudsanctunr versionis, ut in Cod. Corbeiensi. lnconc. i Tolet.,
Gregorium, lib. vii, indict. 2, epist. 110, conseria- cap. 75, vel conservationeregicesalutis, pro uo vetus
tione pro conversatione in vet. CodwAurelianensi. liber EcclesieeLugdunensls jiabet comsersaione. Sic
Pari errore apud Salvianum, lib. vi, pag. 146 legilur in lib. I Capilularium, cap. 55, in plerisqu veluslis
in Ed. Rrassicani et Pitbcei, pro gaudiis novcecon- exemplaribus legitur conservationis, cum gendum
servalionis,cum legendum sit novce conversationis,D sit conversationis.R1_LUZ. ._ .

EPISCOPORUM AD LUDOVICUM IMPERATOREM RELATIO (An..82S.).

Yulgamus eam ex Codicebibl. ducalis GuelferbytanceBlanlienburgicofol. 104,105; editamque rte post

Rencdicti abbatis Anianensis obilum die lIFebruarii anni 821, anrio poli&shmmi824 ascripsimus, quo im-
perator, fame aliisque cladibfis quceregnum Francorum aflUgebantsollicitus,
" '
in statum imperii nquirere
constituit. i . ! I
ITEM-_I_-_L DOMNf
.CA."PITUL\ LUDOWICMMPERATORIS. -ciplinam i'egiminispraerogativa ministrans, saluber-
IncomparabUis 4 augustae gloriae sapientia, coe- rima potius simplicitate quam syUogisin,rum dif-
lesti 2 fulta sonhismate, velut debitam.subiectis dis- flcultateconpraehensa capitula que secuntur insinuat.
"
YARIANTESLFCTIONES.
1 - -
Injparabolis i_ ^coelestisl.
m CQDEX.DIPLOMATICCS.— LUDOYIGII ET LOTHARHCAPITULARIA.— AN. 824. 4o&
Quo ordine episcopusdebeatinveniri. 1 L Sanctae A , 7. De ordine canonicorum in locis suis, excepte
trinitatis fides a tribus prorsus venerator ordinibus. ab auctoribus vel ab antiquis eelesiae-legibus deflo-
De quibus cum canonicumeclesiae fldei iam funda- raciunculae ex decretis gloriosissimiCaesarisinunum
mentum probatum, et a fldeUbus loci viris' ele- Codicem redactae, acanobis susceptae,horum vita
ctum ratio provehendumdenuntiat; tamen neeessitu-,. predulci suavitatc componendoperornant.
dine incumbenteet monachum admittit, et laicum 8. De monasteriis regularibus, quae beatae re-
auctoritas non excludit; sed cum subiungitur qualis , cordationisRenedictiabbatis regula praeclaris obse-
csse debeat, lol"huic dicto canonica "atquCaposlolica quiis dedita conglobavit monasticae meditationis,•
mandata conveniunt, ut nequaquam breviter inti-- tamquahi a sancto Spiritu prolate sufficiant
mata sutflcerevideantur. De monogamia vel virgini-
9. Quoniam liquido constat monachorum congre-
bus, sacerdotemeelesia"requirit, si quis sine crimine abbate eiusdem ordinis esse non
est. Ullimustamen si concessaloquitur, ita se imita- gationem absque
est inter eos vir modestus et pru-
bliem in omnibus quae agit praebeat, qualenusproxi- posse, eligendus
dens una cum consensu episcopi civitatis, cuius se
morum corda rore doctrinae rigare non cesset, et
bonis quae docuerit operibus non repugnel. suffraganeosfore cognoscant, quia iam .regulariter
et sancto studio prout ,ordo regularis
2. Ofllciumepiscopicuramesse et fervoremecle- g; vivere didicit,
ae si valeat
siaslicarum rerumet fidei flrmamentum, tam virtute poscit insistere, subditorum, qua sunt,
verbi quamiusto rerum moderamine sacrae lectioriis errata corrigere.
serie comprobamus.Sed tunc conversaliq illius con- 10. Qualiter cum monachissuis abbas conversari-
gr.uit officio,cum pro vitae inno.centia"actioneprae- debeat, eiusdeni regulae aftluentibus informatus le-
cipuus et prae cunctis fit cqntemplacionesuspensus. stimoniis, directo-callequa trahitur, virtutum
"
exerci-
-3. De conversationeclericorum in episcopatu dis- lia prosequatur.
posita, quidaliud quam ut canoniee.degant, dicen- 11. A quo et quomodo corrigi abbas negTegenter
aum est. Qui sis iuxta vocem apostoli filii bene . agens debeat,-canon Calcldonensislitul. 8. evidenter
subditi. vocari concupiscunt, cum in cultu vario exponit, cum ab episcopo loci dissilienter commE-
discreti esse debeant, usuras cum feminarumaccessu nione privare non ambigat.
ritare contendant. 12. De moriasteriisTeminarum in canonicovel re-
4. DedispositioneetouTciopresbyterorum, qualis gulari ordine constitutis, quo ordine censeri corive-
esse exterius debeat vila, praesulis preeundo de- niant, ipsorum nempe nominum aethimologiamde-
monstrant; hi -nimirum in- eclesiae -providentiam monstrat; canonica scilicet canonice, regularia regu-
ordinati, tunc inproposito pfermanerevideantur, cumJC laribus niancipando niodulisedocentur/
proiia devotioneslrenui pastoris pro' captu imitare ^lS.Dehacprofecto institutionecanoniea quaesan-
vestigia consuescunt. - - ' ctimonialibus congruit, auguste pridem celsitudinis
5. De ordinationererum episcopii, priqrum nobis instrumenta cognovimus; sed quomodo disciplinae
patrum et Romane legis statuta rite conservata sufli- officiicclesjastici nimium neglecta per studium re-
ciaut. Quadripertitadenique ex reditibus patrimonia fornietur, nonnuili iam experimento probarunt, qui
partim pauperibus eroganda, partim praelatorum scolam doctoribus deputarunt; in huius modi certa-
templorumque usibus implicanda sanxerufit. Aecle-. mine tardiores, tamquam deliclo dispensationis
sns igitur baptjsmalibus custodes eligantur presby- postposite, nisl se correxerint, obnoxiiteneantur.
teri, in quibus non solumnomen ofticii,verum etiam 14. Pro staturegni etreipublice, neforte humUie-
sanctitalis decentfercultus effulgeat. Titula quoque
earundem eclesiarum una cum rectoribus aeque lia. tur, aut inflrmetur, divina primum exoretur clemen-
Tunc demum totis viribus incumbentes, oportu-
sibi praepositistamquam subiectionisordine contenti, na vobiscum iuxta vires libenter iuvamina decerna-
sublimioris humiliter culmina venerentur. mus.
6. Qualitersenedochiorumordo servetur, proraul-
ab aucioribuseorum testamenta D T5. De fegulari ordine qualiter observelur, parlim
gata fatentur. Nam
si levilatis aut forlasse simplicitatis erroribfis obvo- nos superius. signilifcassememininms; cetera cum
simul celsitudineconferentes, largius statuere
luta, rationabilislatu caruerint, catbolici provisoris vestra ' -
decertemus. -
arbilrium prestolentur.
"
. VARIANTESLECTIONES. .
1 codexnumeroI. anterioribus
s est qui 1. praeposito, hic II et rel. habet, et capite demum octavonumerum serval.

LOTHARIII CONSTITUTIO-ROMANA (An. 824, Nov.).

SecundumLotharii iter Italicum exeunte Augusloanni 824 eo prcecipue consilio susceptum est,.ut vice
patris functus, res Romanascum pfintificenovo EugeniopopfiloqueRomano statueret flrmaretque. Quodex
voto cessit.Lotharius eniffi, Einhardo teste. statum populi Romani jamdudum quorumdam praesulumper-
PATROL.XCYII, B
 4*59 B. GAROLIMAGNIOPP. PARS I. SECTIOPRIMA. 460
versitate depravatum, benivola Eugenii assensioneila coi-rexii,ut onmes qui rerum suarum direptio e gra-
viter fuernnt desolaii, de receplione bonorum suorura qu_eper illius advenjim Dao riona.tc provener t, ma-
griiflcesiiit-consolaii.Cbnstitulionem ea de re edilam hic ad (idemCodicum'pr.ccij.raeCbisiani, Ca ensis,
Blankenburgensis; tuni Ambrosiani, Florenlini;"Londinensis, YindobonenjiS,-Yeronensis, Esterisi apud
Muraloririmcapp. 3-4-41refeognitaraproponimus: Codice ctia.ni Valicano n.. 5853 evolulo,; ediiionen inde .
profiuamapud_Chesnium,Baluziumet Bouquetum,nuliius.auctorit.iiiscsse .faci.leintellexi, quod card na_l_ni
Deusdedit, cujus in collectioriecanonutriibi versrisflnemlibri primi fol. 49 (legiiui-,nonnisi excerp a dare
voluisse,jam ipsa ihscripiione Ex cqnstitiitioniburhlolharii imperdtorissub secimdo eugcniopapa g stis in
alrio beati pelri apostolipateat. Subjicimus formulam ' sacramenliea occasionea populo Romanopr 'lili, a
Chesnio T. R, 207, vulgalam". J
CAPITULA QUAED05INUS IILOTIIARIIIS IMPERATOB * AI>A rogctur, qua ?' lege vjultvivere -", ut tali a se s9
LIJIINABEATI.PETRIAPOSTOLi ^ -tEMPORE ECC-EKliprofessi fuerint vivere velle, vivant. lilisque enun-
SDMMI POKTIFICIS JNSTITMT'*.
4. Cofistitutuirihabemus, ut omnes qui sub speciali tietur, quod hoc unusquisque sciat, tam duce quam
et-20iudices vel reliquus sl populfis,quod si i offen-
defensione doinni apostoliciseu noslra -fuerintsusce- sionesua contra eandem
inviolabililer iusla utaatur defensione. legem fecerints",eid;m legi
" pti, impetrata
si in 4 hoc Bvio- quam proflientuf per disposilionemponlifici ac »o-'
Quod quis quocumque contemptum stram subiacebunt33J .
lare praesumpseril, sciat se periculum vitae suae6 6. De rehus ecclesiaruin iniuste invasissu j oeca-
esseincursurufii. Namptiioc'" decernimus, utdomno sione
in omnibus iustamobserventoboe- quasi- Iiceniia accepta a poniiflce, et de bis
aposfolico ipsi needum reddiiae sunt ct. tamen fuermi jniuste
dientiam seu ducibusac iuciicibus suis, ad iustitiajn quae a poiestate pontificuri invasae, volumusut er mis--
faciendam 9. Irihoc capitulo fiat commemoratumde
sos nostros fiant emendatae si. ..
viduisel orfanisTheouori 'Tloronis a et Sergii.- 7. Prohibemus ut depraedationesinter .35 nfinia
2.-Ut (lepraedationesquae hactenus fieri solebant,
ne vivente nostra.ulira3"non fiant.etquae faciae sunt, se 'unduni ,
prohibemus fiant, neque pontifice neque de
defuncto. Si quis vero u.terius hoc fecerit, sciat *seR legem uirisque paiitibusordiuemusut eiue dentur.
12
aulem Similiteryolumus,utpeteraciniustitiae '"'-de trisque
legali sententia esse condemnandum. Quae
relro actae sunt, placet nobis, ul per dispositionem partibus fiant emendatae.
8. -Placuitnobis, ut-euncti iudicessive hi ui CUK-_.
nostram fiant legaliter1Semeridalae. 3-9
3. Yolumusut in .eleclione p.ontificisnullus prae- ctis praeesse debenl, per quos iudiciaria38poeslas •
sumat 14 venife, rieqrieliber nfequeservfis, qui ali- in bac urbe Romana agi debent *°, in praese uiajio-.
quod impedunefitufii'fa'ci..l, illis is solumriiodoRorfia- sira veni;mt*-voIentes
4!
iiumerumi3t nomin eorum
nis 1S,qiiibus aiiiiquilus fuil consuetudo" concessa18 el-scire, elsingulis|4z-deminislerio sibi cr ito ad-
19 monitioneju-43Tacere; . .
per consiilulioriemsiiriciorumpatrufii' eligeridipori- _9.Novissimeadmoneaiur, ul omnis hom , sicut
liflcem. Quod si quiscon.ra lianc iussionemnostfam
facere "praesfimpserit,cxiiio iradalur. Dei gratiam et noslram habere desideral, i a prae-
'i: Yoluihrissofit missi consliiuaniur deparle doriini stet in omuibusoboedientiam
-
aique revereiit am buic
e't Liinuatim riobis renfintiare poniiflci;
apostolici nostra, qrii i.
valeant, qur.T.tersirigttli duces et -iudicesiusliliam SACRAMENTUM ROMANORUM.
poiiulo"feciafil, et quoniodofiostrairicoristilutiorieiri Proinitto ego ille per -Deumomiiipotentem el-per
obsferverit.Qiii inissi'", decernimus Ut-primuriicuri-'P ista "sacra quatuor euangelia, et per hanc cruceia
ctos Clainorfesqiii per fieglegefitiamducum attt iudi- Dciiriinlnqsiri Jesu Chiisti, et per corpuSh aiissimi
cum fu'erifil'in'verit'i1|!S',ad riotiliain domi.i aposio.iei Peiri prinCipis apostblorum,quod ab hacdi in futu-
deferant, "etipseunum e 'duobus eligat, ut -2*afit sta- rufij'fidelisero doinihisnostris iifiperatoribu Hiudo- -
tim per eosdemmissosflaritipsae fieeessitatesemen- wico et Hlotbario difebusvitae fneae, iuxia vires *l -
datae, aal si non, per nostrum missumfiat nobisno- inleilectum ineum, j siue fratideilque rnalo ingenio,-
lum, ut-per iiostros missosa nobis dfiectos iierum .salvafide- q"ua'mrejiromisi doinno *"apdsl ico ; el
eaiendeiitur 2B. quod non consentiam ut aliter inhac sede Romana
5. Yolumusut cunctus 26populus Romanusinter- ,fial 'eleetio pontiflcisfiisica'noriice'fei'ifisie, s -cundum
- ' ' VARIANTES-LECTiOKES. j , .
1i. teifiporeeugeriiipape instituit ad limina beati petri secus.urbe ronia. (_/..j. t. c. p. j. ad liminiriqb. p. .
apostoli Cav. - a. secus urbem romam t..domni e. s. p. i. Flof. Loiid. \ 3 inscripiio tcita deest n A. V.
Vn. In V. el Vn. gtossa adesl : Kapitula quae domnus Lot. insiruit secusrirbem romarir•¥. 'Depo '' iliiie.ncs-
baec capilula loiar. III. (scii.anno) Vn. Capiiula facta aLoshario secus urbbm Romam Est. 7q. IOUOlii.
* contemptiue Ch. C. cpn.einpior.A. Y: Vn. E. tempore ed. e sciai-p..fi. s.. se.esse BL hic Iil. V_.
~ (
""*
Vii. ipsius obserueni 1. sequeiuia "desunlin Bt. "et edd. 10iheoddris'C."!'. V.'Vn. E.' 2 'floi-infs*
C.Vn. 12alteri __"".,3 deest.Cli. u j)r;iesummaiilBl. is faciai. Ilii s. rojfiianiBl. le L El illis s-ron_..u.s
Est. " c. non cessentperl"/. ^-c-uniconcess=> C. - 1-?-p.-sii
facuitaseligeiidi-p..V_. VM.-E,_"Jio.ccg, i'ten$tat„
"
nonnisi in Bl. Ch. C. et Vatic. 5.85,3. in pcpulo Cati. 2i 23 deesiCh. C. ~'*
dees:Ch.
25 Quibus missisBl.
C. emendelur Ch. .'26curicto's^/. *-"-deeslBl. quale C. qui.le-coi-i-.qua _4m_ir.quali ¥:, Yit. E, sevivere
°s 31
A. relinquus Bl. S2fecerii h. A. V.
usque' vivere
~" deeslin Ch. C. qual; A. quali V_,._Y_u._E_.. "~_.d_eest.
Vn. subiacebit V. Vn. E. 3*n. emendetur Bl. ~~3i fifn__?/.Ch. G. (\.\e. in flnibus) in confiiio noslro
Vntic. tolumcapuideestpircliqms. .~~-deesl- Bl.C.- iuslItiae!C!ri.3S.iudiciiriaCh:C. "potentes /. '-"itn
Ch.C. B'L debei VV<Iefeeal .>. 4i dcest itiCh.C.'' ... Yn.E-. '' singuios'0/«VC. "~a, pi'bif. JC/..V. 44dq-.
- - .'
miiio...doiriifii... dominusCli. - J .
di CODEXDIPLOMATICUS.— LUDOYICIIET LOTHARIICAPITULARIA.— AK. 825. 1(52
vires et inieUectum meum ; et ille qui electus fuerit, A domni imperatoris el populi, cum iuramento, quale
me eonse_i.ienfeconsecratus po.ntifexnqfi fiat, prius- ddmriusEugeuiuSpapa sporitepro conservalionfeom-
qria-m.tale •sacrainenlum faciat iri praesentia missl niuni faclumbabet per scriplum.'

LOTHARIl CONSTiTUTiDNEs IN MARINGO (An. 525, Febr. 20).

Ad securiduifiLoiharii jtef pertinent cqnstitutionesin cfirtibus Maringo et Olbnnamensibfis Febrnarioet

ninioaririi-825profiiulgalae.€ap'i.ularia iri cune Mariiigo-edita, publici guris Tacimu.sex Codicibus.Chisiano-
"etCavensi, ubi lipnnisunserjptipiie Iteni:aiia ftnjjiiuiainsignes, interLudov.iciT.eges post Capilulaj-eanui
816 occurruiil. ^Eslate anni prajcedeniis 824 famemradhucpr.ievalidamfuisse, ex Eirihardi Ani>aiibiis.disci-
mus. CodexAmbro.Siaiiusinlei-Ludowici leges'caput 1, inter Loiharii cap. i, Florentiiitts, Loiiauiefisi., '"
.Viiidolioiierisis,*Yei6rierisis,atque, litcohjicefe est, et Estensis, nofinisi caput 1 inler leges Ludowici (Mn-
rat'. cap. -5) exhib.ent. , . , ,. .-. _. •-,_•,., . .-'-.'
de
Capitula expedkione to?-s.cana honnisi^in.CodicibusChisianoet.Cav^nsi.interLotharjUegosser.vatasunt.
• T1.Primis omnium placuitnobis, ut cartulas obli- B yolumus ut
apprelientur, si amplius valuerint res
gaiiqnis quae faciae sunt de singulis homiriibfis'qfii ipse quaifdo'restaurate fuerant, quam ipso laune-
se, uxqrcs'2, filiqs, _velfilias-in seryitio tradfderiint, gild 7 fuisseTquaudo accepit, «t ipsa donalio siniili-
ubi iiivjerifaejTuerujjtffarigantur. 'et ipsi sint liberi tefstri.cto 'et,rieCe'ssiialeTaniisfecissetvet si appio-
sicut.primitiis -fiejrunl.. '. bare pqtuerit, reddat lauriegild8, et,recipiai;ressjias;
- ' -
2. Qui pulsat quod res venundasset et non iuslo el cartula ipsa frarigatur. . .
pretio, .accedant ambas parles super res quas ve- i. De dqnatiqne vel venditione 9 qusie in loca ve-
nundavit, et existimatores cum ipsis, et reniemorent nerabilia facta suni, suspendi iussimus, dum enim
et appretient res ipsa, sicul-iuric valebal-quandores " uompensaverimosin sinodo"10cum episcopis el comi-
ipsae bene restauraiae fueruni, aniequam nos Mc "tibiis,quoifiodofieri debeant. Et hoe iubemus, ut il-
ciim exerSitu. ifili-gissemiis; el si res -ipsa sic ad- lis partibus iustum procedal " liudicium, ubinosaut
preliaia iiierit iusio pretio, sicut in ipsa cartula le- nqstra osiis li! fuerimus, pro iilud quad.suprascri-
gitur quod ,res ipsas legiiiniq pretio venrindasset, iptuiriesl.; et-hoe statuimus,, fil ear.ulas illas quae
sicut tunc valuerunt, ut diclrim esl, venditlo ipsa temporeDesiderio1Sfactae 14fuerunl icjpei disiriclior
firma peruianeat. Nam si res ipsius aniplius estima- rierii famis,- aut.per -qualecuniqiieingenio, u't isla-
verint quod tunc valuissent quam. pretio ipso quod C causa non compulelur; sed iuxta legem ipsorum
aecepit, etipse qui venundaverif ostendere potfierit, . exindeprocedai iudiciuui. Et l"_hqc damus in maa-
ui;ei-iiece.ss__-.tefamis vendilio -ipsa 3 feeisset, autin .-. datis, ut quicuniquehomo ab hac.presenti die vice-
car-iulaipsamanifeslaveritlemporenecessilatisfamis, •- simo mensis Febrarii res" suas vendere 18aut alie-
carlula ipsa -frangatur",etprelio iuxta ut ipsa cartula nare. 19 voluerint, in omnibus eoruni pertineat pote-
legilur reddat, etreeipiat «res^suassicritmodoinve- . statem. fantum sicfaciant, sicut eoruniTueiiilex-5".
nerii-eas. Auiepasi.o,aedificia aut labores qui post- Uiide qualiter-nobis complacuil^Spreseritem 22Mi-
eaibifacti sunt, ipse qui feGittollat, aut sicutin- _ beralionis notitiam pro ainpuiandas iritentiones fieri
ter eos conveneritfaciatit-4. Et de isla venditio ipsa iuSsiinus,.efnobis 'reii'gis3'fecimus; -ei-volumusnt
persona iigat iqui veriundavit, autfiliuscius; riairi 6 sic*24profeedatiudicium.-Factanotitia anuodomirio-'
non alter pfopinquus. ' .. • • '
rqrttm nostruffiterciosc.
- 5. Carlula illa.qui 6 leg-iturde donatione, simililer
' ' ' ' '
^YARIANTESLECTIONES. '•'.*-
.l cf. Capitui.^'eLangobardicumanrii.806,post tefiipusifamispromulgatum.' Bseeiuxo.reselL A. 3 ipsamC.
'deestXh. ^deestiCh. •'"que'Ch. '"•launigild-C.- hiaudegildt/i. «uindiccioneA. '10sinodum_4. "-proce--
danll. 12nostrisaustesulf. A. ->3-In.t.d. A. l.-necessttateC; ^factas.C/i, C. "fuerintA- 16;EMlexw
cod. Athb. pro capilulosingulari habita, huiccapiti praepoiiunlur,-et.liicdesunt.
''
"deestCh. 18ueiiuridareA,
19a. a. iesunt. Ch. s'°si"iudex eprum iiierlt A. 21"placuit"C/i. presenti deliberacione"noticiapro ariipu-
°~ 4 sicut p. -i.-si facfaA. !Svocenvrecepiex codiceAmbro-
>z
lafidariisi iriteiicioriesA.
' legi Cli. relegere A.
-"• ' •
siano,-.d'eesi'in'Gh.:G. - - -

EDICTUMDJEEXPEDlTIOip CORSIGAl(A",(An." 825, Febi-. 20,)..'.\

4
IK KOMIKE DOMIKI. __.._.- jv nem teneantur -iriter eos qui cum eis introeant in
dQtnnus Lolharius.' "Cofsica,' vel remanere debeants.
llicipit capilula quo^ imperqtor •_ 2. Ut doniinicivassalli$ qui aiistaldi'sunt etiri no-
'sexto'uhiio'inipeiii sui, indiclwne iertia^ iiisikmi
in cufte Maringo 2. sti'"6'placilofrequenter serviunt, volumus ul rema-
e 9
1. Yolumus ut singulis comitibus hac s districtio- ^ ,fieanl eorum homines quos antea habuerunt, qui
" ' " -' '""
v _ VARIANTES LEGTIONES. ". *. -
"* ad liminqsajicli-Petn
deesfiriCJiis. CodexCavensishicerrow quoddm duclus,-inscriptionem capjiular.h
4 introieruntTG "'.debcnl C. . -6^b.assalliC. ' .castaldifl.
altera sno 'lifco-exhibet. 5acC/i.
*prini,d'-bice,
~~deest.C. - ' •. "
ante C." •,'-'•- ,
 m% . • B. CAROLlMACNIOPP. PARS I. SECTIOPRIMA, . . 464
*
propter hanc occasionemeis se commendaveruntJ A cultalem habent qui per se ire possit, et ad ho sani-
cum eo s. Qui autem in eorum proprietate manent, las et viris utiles adprqbaverit, vadant; illi ve o qui
volumus seire qui sinf, et adhuc considerare volu- substantiam habent,. et tamen ipsi ire non \alent,
mus quis eant aut quis remaneant. IUi vero qui be- adiuvet valentem et riiinus habentem. Secindum
neficia nostra habent et foris manent, volumus ut vero ordinis liberis, qiiis pro paupertate sua jer se
eant. .. - ,- ire non possunt, et tamen ex parte possunt, con-
3. Homines vero episcoporumseuabbatum, et qui iungantur duo vel tres, aut quattuor. Alii. ero si
foris manent, volumus ut cum.comitibuseorum va- necesse10fuerit, quid u; iusta-".consideratione4' com-
dant, exceptis duobus 4 -quosipse elegerit; et eorum mittit14,eunti adiutoriumfaciantquomodoire ]lossit;
austaldi liberos 6 exceptis quatluor vohimusut ple- et in hunc modumordOiste servetur, usque i d alios
niter dirigantur". qui pro nimia paupertate neque ipsi ire valenl neque
i. Ceteris ' vero liberis bominibus quos vocant adiulorium eunti prestare, a comitibuseorum labea-
bharigildi 8, volumusut singuli comites ' hunc mo- tur " excusatus post antiqua consuetudo eis' ~°fl.de-
dam teneant: yidelicel ut qui tantum substanliae fa- Iium comitibus " observanda.
VARIANTESLECTIONES.
* hac C-. 2 commendauerit Ch, ~eorum senioribus remaneant. Uolumus scire C. * ducibus c uod_C.
* aut castaldiliberi C. 6 distringantur- Ch. ' Ceteri v. liberi homines Ch. i8uuadrildiC. -9 eomitilushoc
m. teneat C 10^ecessitas C. " qui Ch. " iusta C. iuxta Ch. 13 i. e. qriod iusta consideratio j ermil-'
tit.— considerationemCh. C. l* comiti eunti. adiutorium Ch. 15abeatur"CA. " ei Ch. " \. e. exan-
'
tiqua consuetudinea fidelibuscomitibusobservanda.
i .
« CAPITULARIA AQUISGRANENSIA (An. 82SJ.

-
Capitula hseevere fundamenla juris publici quod in Imperio ad nostra usque tempora viguit, qpe 3odicis
i.bibi. ducalisGuelferbytanaeBlankenburgicirecognovi.Ascripsiea anno 825 et conventui Aquisganerisi
mense Maio habito, quod certe annis compluribuspost capitulare Altiniacenseanni 822ea promulgat; fuisse
ex cap. 6 intelligatur, et caput 15 ad M\X\et Asinarii.cladem (an. 824) quaj non aliud magis ad inl onora-
tionem regni pertinebat, referri videatur: necpostannum 825«.nstituta fuisse, co liquet, quod .o ipso
anno ileisiolfusarchiepiscopus,qui inter missos recenselur, obiisse ex annalibus S.antensibus et Hiideshei-
mensibus exist>mandusesl. , |
.PRELOCUTIO B in huius regni administrationespecialiter coriiervea-
DOMNI LXJDOWICI IMPERATORIS lur 8; id est, ut defensio et exaltatio _vel honor
sanctae Dei ecclesiae et servorum Ulius ccngruus
«(. episcoposel omnem populum '.
"nianeat, etpaxet iuslitia in omni generalit ite.po-
i. Omnibusvobis autvisu aul auditu notumesse puli nostri eonservetur. In his quippe maxi ne stu-
•non dubitamus, quia genilor noster el progenitores,
dere, etdehis in omnibus placitis quae voliscum,
postquam a Deo ad hoc electi sunt, in hoc praecipue Deo auxiliante, habituri sumus, vos admone e opta-
studuerunt, ut honpr sanetae Dei ecclesiaeet slatus mus, sicul debitores sumus 10.
regoi decens maneret. Nosetiam iuxta modum no- 15. Sed quamquam summa-huius ministerii iri no-
a
strum eorum sequenles exemplum, saepe vestram stra persona consislerevideatur, tamen et di ina au-
devotionem de his admonerecuravimus; et Deo mi- ctoritale et humana irdinatione itaper part :s divi-
serante multa iam emendata 5 et correcta videmus : sum esse cognoscitur, ut unusquisque vesrum in
ufide et Deoiustas laudes persolvere,et vestrae bo- suo loco el ordine partem nostri ministerii habere
i_aeintentioni multimodasdebemusgratias referre 4. p cognoscatur. Unde apparet, quod ego omn um ve-
2. Sed quoniam complacuit divinae providentiae strum admonitoresse debeo, et omnesvos m istri ad-
nostram mediocritatem ad hoc conslituere, ut san- iutores esse debetls.; Nec enim ignoramus q fid uni-
ctae suae b ecclesiae etregni huiuscuram gereremus, cuique vestrum in sibi commissaportione convejiiat;
ad hoc cerlare et fios et filios * ac socios 6 nostros et ideo praetermittere non possumus, quii unum-
diebus vitae noslrae optamus, ul' tria specialiler quemque iuxta suum ordinem admoneamus
~
capitula et a nobis et a vobis, Deo opem ferente, 4". Sed quoniam scimus,quod " special ter perr
VARlANTES'LECTIONES. \~
litai. * deesti. s emendatami. hicpergiti. s filius i. 6 sociusl. 7etl. 8ad. _.ad.. s hic-
_*
incipitcaputsecundumhiQ. " hic pergit i. fl III. ___;.12qfiid 1. j
-
N0T.E. \t - -
_ a Fallitur Rrowerus, Iib. vm Annalium Treviren- h Capitula Caroli Calvi, tit. 2, cap. 1, Ect lesiavo-
sium, dumexistimat haeccapitula sancita a Ludovico bisad gubernandum\commissa.Pr_eceptum _,udovici
fuisse anno 855.Cumenim illa exstent in Collectione^ Pii pro monasterio Landeveneci apud Hensihenium
Ansegisi, quam ipse testatur an. 827 confectam " et Papebrochium,tom. I Martii, pag. 260, <um uni-.
fuisse, manifeslum est ea "capitula antecedere hunc versaliEcclesiaDeo\dispensantenobiscommisa. Yid<_
annum. BALUZ. . notas ad Agobardum,pag. 21. ID.
 m CODEXDIPLOMATTCUS. — LUDOVICIIET LOTHARIICAPniiLAtiiA.—AN. 825. 40(5
tineat ad episcopos,ut primum ad sacrum ministe- A . 7. Vobisvero comitibusdicimus, vosque commo-
rium suscipiendumiuste accedant, et in eodem|mi- nemus, quia ad vestrum ministeriummaxime perti-
nisterio religiosevivant,et tam" bene vivendoquam net, ut reverentiam et honorem sanctae Dei eccie-
recte praedicandopopulis sibi commissis iter vitae siae exlnlieatis,et-cum episcopis vestris concordiler
praebeant, et ut in monasteriis in suis parroechiis vivatis, et eis adiutoriumad suum ministerium.per-
constitutissancta religio observata fiat, et -ut unus- agendum praebeatis, et ut vos ipsi in ministeriisve-
nostra aucto-
quisque iuxta suam professionem veraciler vivat, stris pacem etiustitiam faciatis, etquae
curam imperidant', omnesvos in hoc sacro.ordine ritas publice fleri decernit, ut in vestris ministeriis
functos monemus at- studiose perflciantur " altendile.
.constitutos et officiopastorali
que rogamus,ut in hoc maxime elaborare studeatis, 8. Proinde monemusvestram fldelitatem, ut me-
et 2 per vosmetipsoset per vobis subiectos, quan- mores sitis fldeinobis promissac, et in parte mini-
tum ad vestrum ministeriumpertinet; nobis veri ad- steriinostri vobis commissi,in pace scilicet et ius-
iutoresin administralioneministerii nobis cpmmissi titia facienda, vosmetipsoscoram Deo et. coram ho-
existatis; ut in iuditio non condemnari pro hoslra minibustalcs exhibeatis, ut et nostri ver-i adiutores
et vestra neglegentia, sed potius pro utrerumque bo- et popuUconservatoresiuste dici-et vocaripossitis;
no studiobono rerimnerari mereamur : et ubicuni- R et nulla quaelibel causa, aut munerum accepljo, aut
'
que perneglegentiam abbatis aut abbatissae, vel co amicitia cuiuslibet, velodium aut timor yeLgratia,
mitls sive vassi nostri, aut alicuiuscuiuslibet perso- ab statu reetitudinis vos deviare compellat, quin in-
•nae, aliquodvobisdifficultatisin hoc apparuerit ob-. ter' proximum et proximum semper iuste iudicelis.
staculum,nostrae dinoscentiaeid ad tempus insinua- Pupillorum et-,viduarumvero etceterorumpauperum
re non differalis; ut nostro auxilio suffulti, quod adiulores ac defensores,et sanctae ecclesiaevel ser-
vestra auctoritas exposcit, famulante,'ut decet, po- yorum illius honoratores iuxta -vestram possihilita-
testateTiostrafacUiusperficere valeatis. tem sitis. Ulosquoque qui lemerilate et violentia in
5. Desacerdotibusvero ad vestram curam perti- furtis et latrociniis 6sive rapinis communem pacem
.neiilibusmagrii-n,adhibete studium, ut qualiler vi- populiperturbare molliuntur, vestro studio et cor-
vere debeant, et quomodopopulis ad suae portionis rectione, sicut decet, eompescite.Et si- aliqua per-
curam pertinentibus exeinploet verbo prosint, a vo- -sona in aliquo vobis impedimenlumfuerit quin Tea
bis cum magna cura edoceantur s et admoneantur; quae dicimus facere non valealis,. nobis ad tempus
et ut id facere studeant, vestra pontiflcaliauctorita- illud notum flat, ut nostra auc.toritate adiuti, •nrini-
te constringantur. Quicquidautem in Ulisa a populis sterium vestrum digne adimplerepossitis.
iuste reprebenditur, inexemplo propriae conversa- u 9 s. Omnesvcro laicos monemus,ut honorem ec-
tionis vestra providentia cqrrigere non neglegat. clesiasticum conservent, et
dignam -venerationem
Ne vero ecclesiae illis commissae in restauratione
ferum ab il- episcopiset Dei sacerdotibusexbibeant, et ad eorum
aut in luminariisiuxta possibilitalem
praedicatiofiem cumsuis devbte occurrant; et Mu-
lis neglegantur, vestra mbjTominusinvigilare debef nia ab illis communiterindicta
sollertia. Et sicutaliosprohibelis, ne de mansis rqverenterobservent,
,et sfios observare doceant et compellant. Et 8 ut
ad ecclesiae luminaria datis aliquid accipiant, sic etiam dies sicul decet- et lionoretur et
de eisdem mansis nihil dominicus,
et TOSet vestri archidiaconi
aliis sed ad colatur, omnesstudeanf. Elb ut liberius fieri pbssit,
accipiendo exemplumpraebeatis; potius mercata et placita a comilibus, sicut saepe admo-
4 ut
id ad- quod dati sunt servire concedantur, totum, nitum
fuit, illo die prohibeantur.
sicut dictumest, in restauratiofieecclesiarum et lri-
minaribusvestra auctorilate et studio cedere possil. 10. Abbatibus quoqueet laicis specialiteriubemus,
' 6. Scolaesane ad filioset ministros ecclesiae in- ut in monasteriis quae ex nostra" largitate habent,'
struendosvel edocendos,sieut nobis praeterito tem- episcoporumeonsilio et_doeumento ea quae ad re
.
-_pore ad Attiniacumpromisistis et vobis liiiunximus, ligionem canoriicorum, monachorura,sanctimonia-
in congruis loeis, ulii necdum perfectttrfi est, ad £) lium pertinent, peragant, et eorum salubrein admo
multorumntUitatemet profectuma vobis ordinari nilionem in hoc libenter audiantel oboediant.
non neglegantur. li. Episcopisiterum, abbatibus, et vassis nostris
' -
VARIANTESLECTIONES.
- " impeudat.IRI. Omnesi. s ut I. 3 et doceantur et I. h deesli. " perficiatur i. *furta et latroci
nia i. ' qui i. 8 cavitisincisio in cod. i. nonnisivost compeUanthabetur. 9 inter K. M: leges Langob
cap. 140-fiar. '
NOT.E. -' . '
. x
a*InCodiceParisiensi legitur apostolis,certo men- legisLongobafdorum: t Ut dies Doriiinicos.liberius
do. Simileserrores nos olim emendavimusin lib. m possint homines colere, et mercata et placita prohi-
Salvianide GubernaliofieDei,pag. 4.8,etapudAgo- beantur illis diebus. » Yel aliter : i Et ut liberiu.
bardum in cap. 7 Apologeiici.BALUZ. etmercata et placita fieri possint, in die Dominico
">Idest, ut integra libertassit orandiDeum,ne Chri- . prohibeantur. > Itaque in altero Codice regio ad ver-
stiariiab orationeavocentur,mercataet placita dieDo- ba ut liberiusfieri possit,adnotatumcst supra lineam.,
minicoprohibeantur.Glossavelusin uno "Ctfdiceregio scilicetin aliis diebus.Ip,
 467 B. CSROLI MAGNIOPP. PAI.S.I. SECTIO PRIMA. - m
ef omnibus fidelibus laicisdiciinus, ut co.niilib.is ad A L querint, ad ipstus debet plivijim pervenire 1J. ea sci-
iustitias facieudas aditttores silis. licet conditione, nt pacis .violator " primu i -iuxta
12. " Episeopi verd vel comites a"dinvicem ef-cum faeinoris . qualjtatem , siye coram
' nobis, ve co-
•
ceteris fidelibuscoricordiier vivant, et ad sua mini- ram missq nosiro, dgnas poenas persol 'at; et
"
steria peragerida vicissim sibi adiulorium feran,. s.eriior qtti lalem secum .duxerit, quem a't con-
15. Omriibusetiam generalifer.dicimus, ul carita- stringere nqluit aut non pqtuit, ut ii.o_.ii'm ius-
tem etpacem a'dinvicem liabeatis, el gerieraleniius- -sionemservaret ei
' si6nerii'iios*tram irjsuper in nqslro regno' praedas "
generaliter obseryare decerlelis, el 12
facere non timeret', prq illius neglegenlia si ante
missis nostris, pro' qualicumque scilicet aut eccle- euui de his non adnjonuerit, et posiquam ne egentia
siastica aut publica utilitate vel opqfturiitate a nobis conlemploris ad eius notitiam pervenerit, eu l corri-
direcfis, riostri ! honoris causa honorem exhibealis, • gere sicui decet neglexerit, honore suo priv tur; ut
-el proplernoslraeauctGritatis vefieraiionem eaquae s.cilice!neutej'13iUoruinsineiustavindieiarenaneat14-
-per illos iniungifiius, agere rionriegiega_i_r 2. 18. De inliqnoratiqne quoque regis et r gui, et
ii. Et quoniam, sicut diximus, unusquisque ve- mala fama.in exterasj nationes dispersa, pio ler ne-
•slrum piirtem minislerii riostri perparfes habere di- glegeiitiam eorum qui legatiqnes ad nos dir clas in
~
nosciiur, volurtius-sludereel aut per clamatoresaul*8 suis mansionibus.aut male recipiunt, aut contitutam
per alia quaelibet certa indiiia, aul per missos no- a riobis expeii.samnon tribuunt, aulpai'var a-dare
stros quos fid boc ordinaverimus, qualiter uriusquis-. noluiit, arii furio 15aiiquid ei.ssubripiuni, a d, quod
.que in hoccerlare studuerit, et per commune' testi- perpessimjiiries.t,apertas yiolentias, eos cae ^ndo, et
monium, id est,'episcoporum de.eomilibus, eomitumi reseonim diripiend]), i.n ipsis exercere.no perti-
•de episcopis,comperire, qualiter scilicet comites ius- riiescunt, bpc qriiiiibiusnotu.m ess.e volumu , quod
.tiiiani diliganl et faciant, el quam religiose episcopii quicuiriqueex-hi.squl honoresnosiros naben ,abhinc
iConversentur.ct praedicent, et amborum relaiu de; hanc neglegeriiiairiemendare' non cerlaverit el suos
aliorumfideliuiii in suis.miriis.eriiscpiisistenlium ae- hoinines, qui eiusvice iioc agere debent, u id bene
quitate et pace4atque concoi'dia.scognoscere. Si— _- perflciarit non instruxerit, aut constrinxerit ut ulte-
; rius iliud negl,'gere. nori praesumant, et onorem
niiliter etiani volumus, ul omnes illis ,et illi onifiibiis
.decomnjuni secieiate et siatu artobisiuterrogali, ve-_ nostruiri et regniiipbis cqmmis_.icustodire contem-
rum testimonium sibimutuo perbibere possiritG. pserit, nec nosfrum Jnec regni noslri lionor m ulte-
-.- 15. Etsilalis causa in qualibef provincia aul in a- rius yolupius ut habeat. Sed volumus ut 6 unus-
liquo comitalu horta ffierit, quaeautadihlionoralio- quisque firieliuninpstr.orumprocuratores re um sua-
pem regni aut ad commune damnum "pertineat, quae5G * mm de his specialiter instruat, ul quandpcj nique .
.eliani sine riostra polestate corrigi fion possit, nosj uhilecrirhqrielegatio advenerit,. et aut lit ras aut
diu iatere nqn permittatis, qui omnia Deo auxiliarite> iriissuriinbstrum viderint, honorificeillum in owmi
CG.rrigere debemus : quiaquicquid hactenus in his; loro imperii nostri, proptqr poslrum et toti s regni
quae ad pacem et iustiiiam totius populi pertinent', , horiorem, omnes busciperevaleant "..
et ad Jionqremregni et communem utilitatem, autt 19. In illis vero.locisubi mo.dovia el-nia sionatici
.a nobis aut a vobis neglectum est, debemus Deo auxi-. • a geriitore nostro et.a nobis per capitulare ordinati
liante certare qualiter abhinc nostro et vestro slu-- sfirit, missps ad boo specialiter constitutos qui hoe
dio enicndatujn _flat. • iugiter providere debeant, habeant 48, ul om lia quae
16. De pace vero in exercilali itinere servanda fis- ad easdein legatione? suscigiendas pcriinen , fldeles
que ad marcham, TIOG omnibus notum fieri Arolumus, , riostri ad boc constituti ad tempus praepa ire stu-
qfiodquicumque auctorem damni sibi praeterito anno> deant, ut non lunesit necessede longe qpa i'ereaut
inlati nominatini cognoscit s, ul iustitiam de illo) adducere, quando tempus eslillud dare yel ersolve-
quaeral et aecipiat 9. re.lnceteris vero locis per fotum,imperiuni ostrum
17. Deinceps tamen omnibus nqtum fqreyolumus,, . rinusquisque fidelium nosirorum, et per se e permir
ut cognpscaf unusciuisque, quia oinnes qui ini ^ nistros suos , sicut i diximus, sedulam vi ilantiam
suo qbsequio in lali itinerepcrgunt, sive sui sint,, adhibeal. i -
slve alieni," ut ille de eorum faetis rationem' se sciatt 20. De moneta vero, unde iam per tres nnos et
redditurum; et quicquid ipsi inpace vielanda deliri-- ammoriitionemfecimus, et tempus quando na tene.
- '
. JARIANTES LEGTip_NES.. . .
'nostrisl. * pergit 1. 8 et ut aut 1. 4aequitalem elpacem 1. "copcordiam 1. c pergit i ~~per-
tinetet h. 1. 8 cognoscat 1. 9 pergit l. 10 itq IV " vialator 1." 'f neglegenlia usque ad lonuerit
desunt.i. ls.neutrurn 1. .14 remaneant, 1. "fqrtel. 1" deesti., -phrgifi:' _s deest 1'. pi. videant
habeanl edi ,', . ,. ;
-" - - - - -1
_ . . "."".' isTOT__E.< ,
a JPlodoardus,;lib, in, cap. 25,1 de; epistqlis Hinc7. quatenusiphoc legcp Chrisli-, charitatem scilicet,
mari': _ YiUebeitoGalalaunensi;rescribit.ad ipsiusj a.di-ripleret^et.ad s_.tisf__cl.i.q,nem dileclionerlque sui
consulta.pro G=ingulfocomite,*iitde- liis^qii» cqjjtra uiciinque possetAt industria ^eumdem.comiem prri-
eum se fecisse vel negabat qu_edainYerconfltebafur vocaris,illi suairi clarescere benignitatem ermitte-
aliqua, iusia prteceptum apostolicum leniter ageret, ret.» BALUZ. J
 Md iiiODEXDIPLGMATIGUS.— LUDOYICII ETLOTHARn CAPITULARIA.— A_|, §25. £70
retur ei aliae omriescessarent constiluimus, hoc et A _ hoc proliibeai. Aliierverofiullus qualibet oceasiqiiq
omnibirs notumessevolumus; quoniam ut- absque boc neglegere aul differre praesumat, quin ad prae^
sillacxcusatione cito possil emendari, spatium usque diclum tempus adimpleium fiat. Et missi nostri, qnp7
' a
id missain sancti Martini dare decrevimus ,• ut rum superius menlionem fecimus, yojumus ut j-pr
in quibus locis nostra iussio impjcta, ni
umsquisqiie comitum in sfiis ministeriis de hoc nuntient,
ussioneni nristram"tufic possit Tiabere adinpletam'; qtiibus sit neglecta, aut aliqqa inpfissibililale -yci
piatenus ab illa die non alia, sed iila sola pei- to- eeria ratione dilafa.
5 el deGiniis,unde etgeni-
;um regnum nostrum ab omnibus habeatur, juxia - 23. De.nonis ,quidem
illamcohslitutiofiem, sicut in capitulis, qriae de hac iornosier et.nps frequenter el in diyersjs placili.:-
re illis cornitibus de-diinus in quorum niinis.eri.s admonitipnefii,fecimus, et per capitularia jioslra
"moiietapercu'til_ir,-cons'iitutfimcst. Quia tunc vo- qualiter haec qbservaren.ur ordinavimus, yqlumus
«l de qnmi cqnlabqratu et de -vjnp
.' Iumus niissos nostros huius rei gratia dirigere per alqueiubeniuSj
ab qiuni!ms nqnaqtde-
singulos"comitatus, qui diligenter inquirant. qualiler -et foefio fidelilerel pleniter
comites in boc nostram iussionem adimplere cerla- cima persolvatur. De nutriinine vero prq decima,
verint. Et quicumque rieglegens inde invefalus fue- sicut hactenus-cpnsuetudq fqit, ab onmibus Rbser-r
fuerit qui argen-
'iit,' volufijus tti ante hoslfam - praesenliam quanlo- B vctur, Si qnis tanicji epispppor.um
tius venire ifibeatur, ef rationein reddat, utruifi hoc tum pro hoc accipere yelit, in sua.manealpoteslate,
iuxla quod ei et illi qui hqc persplyere debet con-
quod iussimus fac'er"enpluerit aut non potuerit; aut
'si aliquare praepediente id facere nori*petuit, cur yenerit *., , ,
' Similiter.quidpni de qperjbjis hi restauratipT
ricbis ipsam ltnpossibititatem ad * teinpus. ttGii ., 24.
- adnuntiavit. Quia si ipse autnonvoluit,. aut suae .ne i ecclesiaruni, siyp in facjendq, siyc in redimear
do, episcopalis pqtius sequatur yqlunias. Nullatenus
neglegeniiae causa nonpotuit, rios talem invenire
lamen renianeal, quin, sicut a liobis .saepe iussum
-voiumus, quihocquodiubenius,-iei-vare velitelpos-
Sit. Ut autem iiissio nostfa jn hac re citiiis ihiplea- .est, boc aut Illud partibns e.cclesiamnipersoivatur.
dena- Ethoc omnibus nolum.sit, quia quicmnque negle-
tur, volumus ul quicumqueab- Ula die aliuni
gentei' exinde egerit,-et cq).am riobis exinde ne-
rium negoiian_li causa protuierit, a cbmite el mi-
"Eislriseius auferaluf ab eo. " glegens repertus fuerit., ijlud yolfimus oninino pt
subpal, quod in nostro capjlplari ,de hap re com-
21. Simil.iterquoque de iriiuslis leloneis, de qpi- muni- corisultu -fidelium
jiostroruijj ordinavjjnus. \
bus qualiter pb pmnifius obseryanduni esset, et ea- _- 25. Cqmites yero niinistris ? ecclesiae jn
eqrrim
pitulis consiiluiinus:, ' et creberrimas
- adnionltiones
>*: _•'•<:•'• > . •-_ •- •....-.,• |Q ininis^eriis, ui hoc plenius ej, de nqstrig .et de sp gt de
fecjnius, praedicti missi npstri yplunius ttl jnquisitio- gpis hpniinibjis obtjnerj} ^.ossjnf. adipfqre^ in -njimi-
• riem facianl, a quibus nostia*iussio in lrpc adimple- bus ftant.
f_t quicumque priina el secunda vice de
la, a quibus quoque sit neglecta; et eurii qui aut his a comile admonitus non se cori-.exerit,volunius
implnreneglexii aut distulit, ad nostram volumus iit- ut per eundem comitem eius neglegenlia ad no-
-veniat iussus praesentiain, ut cito faliofiem de his, "Sjtram
-notij.Iam peiTeralur,' ul riosti-a auctqriiate
sicut supferiusdixirnu's,'Tedda"t.Et si culpabllis in- quod in fibstfo capitulari continei, subire cogaiuh
yeritus fuerit, dignariicorreclioriem accipjat, ut Jcele- 26. Yolumus etiam, ut capitula quae nunp et alib
ris neglegentibus exemplum tefroris praebea.t. •
tempore-cohsultu fldelium riosirorumTa nobis cpn-
22. Ut ubi pontes antiquitus "fuerunt,- et Jiu liis stituta sunt, a' canceiiarib' hoslro archiepiscqpi "ct
locis iibi teinporq geniioiis nosiri ipsq iubenle diyer- cqmitesf0eprum de propriis civitaiibus.modo,aut per
sarfini necessitatuin causa facti sunt,-'?, omnino se afit pef ^suos missss, accipianl, et-i unusquisque
absque ui!a dUatiqfieab hjs qui eps iunc feceruiii, per suam diqcesim'ceteris episcqpis, abbalibus, 'co-
restitiiantur et ren.oventur,,iia ut ad niissam sancti initibus qt aliis fidelibus nosiris ,ea transcribi fa-
Andrfeaerestaurati fiant, nisi fofte aut ipsa operis" ciant, . et in suis comitatibus corairi omnibus feler
-.;
magnitudo aui * aquaruni ih quplibet '4 IniinclatioD gant, -ut curictis nqstra ordinatio et -voluntas hfeta
. YARIANTESLEGTIONES. . - ' . .
'-''. 1
a.ut. 1. s'deest'i:. f deeSfii: *~'i" quolibet usquemiilusdeest i.
- *-d~eesi
—• 1. j-pergit i. ' b. i_.et&__ra-
<
liqne ''1..' spergit 1." s, niinistpi' 1,- 'eorundem 1.- -''-; i ••. .- _--> ^
"""-" '
-'" "'"."' _ [^ TSOTJ;. '-'.•''.•'-
. aJdest diemsancip Mariifio -festum. Hsec inter- vocabulum missce accipitur pro festo, ut. -Ptwjus
pre.alio non iniliget probaiipfie. Frequefiter in veie- missa mense Januario, pro quo VYormiusrectc ver -
-ribiis" libris el seriptoribus.iegimusniissam.sancti tit Pauli festiim; ineilse Febi:uario, Maithiusmiss-.;
Marlini, sancti Joannis, apostolorum Petri el. Pauli, Maio, 'crhcis missd; Junio, Joans missa e.'-Petars
iaficti Andreoe, sancti Michaelis, sancti Bonifacii, -iiiissn; Julio, Jabaubs piissa et Otrifs piissa. Et.sic
-sancti Remigii, sancti AUTni,sancti Felicis, sanai in cfflterismeiisibus ne singulos commen.orem. .BA-
-Marcfillini,sanctas Balthidie";sancti Nazaj-ii, sancti LJJZ. '.-"",
-Plii-ibertij sancii Galli," san.cii iClemehtis; sancli ~<>
Id est, nnusquisque af cbiepiscopusper suam pro-
Aniaui, sancti Laniberti, s_indi-Ju'liani,"sancti Mau- . •.vinciamsuseipiat ciu-aniprpponcridicapitula a prifi-
riCii,, sancli RavoniSj el omniuin sanctorum. Wor- cipe conslituta. Quod ita fiebat ut ip proximo pl..eito
rnius, lib. HI Fasiornm Danicorum, exbibet yelus -ralionem reddere tenerentur archiepiscopi;:iiparitum
Kalendarium "Runlcum,ante trecentos anrios scrj- in liiocfui^setjussiorii imperaloris, ut- patet cs^epi-
ptum cum inlerpretatione Latina. In eo Kalendario stola 28-Froiharii TuUensis.ID.-
 m B. CAROLIMAGNIOPP. PARS. I. SECTIO PRIMA. . 472
fleri possit. Cancellarius tamen nosler nomina-epi-.A. scilicet ad hoc esse se a nobis missos constit los, ut
scoporumet comitum qui ea accipere curaverint, no- si quilibet episcopus,aut cqmes ministeri suum
tet, ei ea ad noslram notitiam perferat, ut nullus hoc per quodlibet impedimentum implere nonp -sit, ad
l
praeiermittere praesumat. Yassi quoque nostri no- eos recurrat, et cum eorum adiutorio min sterium
bis famulantes volumus ut condignum apud omnes suum adimpleat; etjsi talis causa fuerit q ae per
habeant honorem, sicut a genitore noslro et a nobis eorum admonitionein emendari non possit, er eos
saepe admonitum est. - ad nostram nolitiam deferatur. Et si forle e iscopus
CAPITULAREMISSORUMa. aut comes aliquid negligeiitius in suo rainisl rio ege-
1. In Yesontio, quae est dioecesisBernoini archi- rit, per istorum admbnitionem corrigatur. i omnis.
episcopi, Heiminus &episcopus et Monogolduscomes. populus sciat, ad hoc eos esse constitutos, ut uicum
In Mogontia,quae est diocesis Heistulfiarchiepiscopi, que per neglegentiam aut incuriam vel impo sibilita-
idem Heistulfus episcopus et Ruodbertus comes. In tem comitis, iustiliarn suam adquirere non oluerit,
Treverisc Hetti archiepiscopuset Adalbertuscomes-In ad eos primum querelam suam possit deferr , et per
Colonia Hadaboldus archiepiscopus et Eemundusco- eorum auxilium iustitiam adquirere; et qu ndo ali-
mes.InRemisEboarchiepiscopus^quandopotuerit, et quis ad nos necessitatis causa reclamavcrit ad eos*
quando ei non licuerit, Ruothadus e episcopus eius R possimus relatortun.fluerelas ad definiendu' remit-
vice et Hruotfridus comes sinl, super sex videlicet tere. Ipsi vero missj non sine certissima usa vel
comitatus, idestRemis, Catolonis, Suessionis, Silva- necessitale huc illucque discurrant; nisi for quando
nectis, Relvacus, et Laudunum. Super quatuoi vero tale -aliquid in cuiusUbet ministerio ad le ationem
•
episcopatus qui ad eandem diocesim pertinent, id suam pertiuente ortum esse cognoverint, qu d eorum
est Noviomacensem, Ambianensem, T-arvanensem. praesentia indigeat, iet sine eorum consilio el adiu-
et Camaracensem, { Ragnarius episcopus et Reren- torio emendari non possit. Inde tamen deb nt esse
garius comes.- Senones Hieremias archiepiscopus solliciti, ut propter illorum neglegentiam nil il in sua
et e Donalus comes. Rothomagum b Wiiliberlus ar- legatione incorreclum remaneat; sed ubi c rtam et
chiepiscopus, et Ingohertus comes. Turones Lafi- veram necessitalem cognoverint, nostram i ssionem
drainnus archiepiseopus, et Hruodbertus comes. acSmplere non neglegant.
'
Lugdunum, Tarantasia, et Yienna Albericus epi- 3. Yolumus etiam,1ut.omnibus notum sit, quia. ad
scopus, et Rihhardus comes. •hocconstituti sunt, jut ea quae per capitul nostra
2. Commemoratio,quidadpraediclorum-missorum generaliter de quibuscumque causis slatui us, per
legationem pertineat. Primo, ut conventumin duobus C i illosnota fiant oirinibus, et ih eorum pro ratione
aut tribus locis congregenl, ubi qmnes ad eorum le- consistant, ut ab oinriibusadimpleantur. Et bi forte
gationem pertinentes convenire possinl; et omnibus aliquo tali impedimerito,quodper eos emen ari nori
generaliter notum faciant, qualis sit eorum legatio, possit, aliquid de his quae constiluimus ac ussimus
, VARIANTESLECTIONES.
1 et vassalli Anseg. .
WIM.
Hsecex Ansegisi lib. n, e. 25-28, desumpta, de- nus Ludovicus imperator donavit ipsam -vill Novi-
sunt in Cod. Rlarikenburgico,et missis data esse ap- liacum Donalo in benelicio. > Et, infra: < onatus
paret. de infldelitaleejus cqmprobatus,ipsi imperat ri qu_e-
i>Lausannensis. situm sacramenlum juravit, et comitatum Mi idunen-
? De hac Hetti Treverensis archiepiscopi legatione sem et villam Noviliacum cum suis append ciis"im-
agit, utputo, Frotharius episcopus Tullensis, epist. peralor ab eo abstulit. i Idem anno 827 mi sus est
18. BAAUZ. i.n HispaniamTarraconensem, qu_etunc ma cha Hi-
d Jubet Ludovicus ut Ebbo Rhemensis arehiepi- spanica dicebatur, ad componendosprovinc _e illius
scopus legationem istam exereeat in Rhemensi pro- motus. Eginbardus: |< Imperator Helisachar presby-
vincia, qudndopotuerit. Islam clausulam Henschenius terum et abbatem, et cum eo Hildetra.ndui atque
in notis ad Vitam sancti Anscharii, fom. I Februarii, Donatum comites acl moius HispanicaeMar com-
pag. idi, interprelalur de legatione Ebbonis ad se- ponendos misit. > Aiino dein' 857, in eamd m pro-
ptentrionales regiones, pro qua illum abesse inter- D vinciam ilerum mis^us est cum Bonifacio c mite et
dum qportebat -a sua provincia, tumque curam mis- Adrebaldo monasterii Flaviniacensis abbate, ut que-
satici implendi in ejus absentia commissamesse Ro- relas adversus Bernardum ducem illarum artium
thado episcopo. Ego verp arbitror clausulam illam propositas audirent, quemadmsdum testatu auctor
simpUciteradditam quia Ebbo frequenter erat in pa- Yita.LudoviciPii. EljusdemDonati, ut opin r, nien-
latio, adeoquesubstiluendi eranlqui locum absentis tioexstat in CapitulisCaroliGalvitit. xiv,p'a . 70.ID.
implereut. Flodoardus, lib. n, cap. 19: Dum fre- h Rothomagensis. In veteri Codicems. bib iothec_e
queuler igitur Ebbo prassul in palalio tunc morare- imperatoria., ex quojprodiit CodexCarolinus a Gret-
tur. ID. sero editfis, scriptum est in principio majus ulis lit-
e Suessionensis.ID. teris: LIBER WILlJlRERTTARCHIEPISC I. Do-
t Noviomensis, qui concilio Parisiensi interfuit cet nos ita Pelrus Lambecius in libro secun o com-
anno 829. Ad eum exstat epis.tolaAmalarii in tomo mentariorum de Bibliotheca Csesarea, pag. 21, et
YU Spicilegii Dacheriani, pag. 165. Hinc ergo il- mox addit sibi dubium non esse quin per rchiepi- -
lustrari poterit catalogus episcoporum Noviomen- scopumWillibertumi ad quem Codex iste oli perti-
sium. ID. nuit, intelligidebeatj Willibertus archiepisco us RCH^
s Melodunsjjsis.Adrevaldus Floriacensis, Ub. i de thomagensis, qui illum sibi comparaverit p st mor-
-Mhaculissancti Benedicti, cap. 25: _ Aderant in eo- tem Garoli Magni exibibliotheca ipsius. Io.
dem placito missi a latere regis Jonas episcopus Au- i Lingonensis. Ejtts essevidetur epistola t igesima
relianensis et Donatus comesMilidunensium.>Hinc- earum qu_e sub Frolbarii TuUensis • episcopi homine
marus,innarratione de villa NoviUaco,cap.4:<Dom- editoesunt. In. j
 475 CODEXDIPLOMATICUS.^LUDOYICIIET LOTHARII CAPITULARL*.—AN._825. 4.74
remanseril imperfectum, eqrum relatu nobis ad tem- A adimpleta. Itaque .volumus, ut medio mense Maio
pus indieetur, ut per nos eprrigatur. quod per eos conveniant Idem missi unusquisque in sua legatio-
corrigi ndn potuit. , ne, a cum omnibus episcopis, abbatibus, comitmus,
i. Nossevos credimus, quanti sit ponderis legatio ac vassis nostris, advocatis nostris, ac vicedominis
quam vobis commisimus, et quanr sit periculosum abbatissarum, necnpn et eorum qui propter aliquam
tantae rei curam neglegere, quantam vos-pro noslra inevitabilem necessitatem ipsi venire non possunt,
_omniumcommuni-saluteex nostra obligatione suscer ad locum unum. Et si necesse fuerit, propter oportu-
pjsse non ignoratis. De qua cum vos interrogassemus, nitatem conveniendi,'in duobusvel tribus locis,-v'eI
non sic nobis responsum est, ut in eo responso suffl- maxime propter pauperes populi,, idem conventus
ccrepotuissel ad eandem disposilionem,quam rerum habeatur; qui omnibus congruat. Et habeat unus-
necessitas ad communemutilitatem perlinentium po- quisque Gomesvicarios et centenarios suos secum,
scere videbatur, vel quae nobis aliquod securitatis necnon et de primis scabinis suis tres aut quattuor.
solatium afferre potuisset. Et hoe i.deoevenisse per- Et iri eo cpnventu primum christianae religionis et
speximus, quia anno praelerito, quando capitula le- -ecclesiastici ordinis conlatio liat. Deinde inquirant
gationis yestrae vobis dedimus, caute vos observare _misslnostri ab universis, qualiter unusquisque iUo-
iussimus, ne sine causa his "quoshonoratos csse vo- rumqui ad lioc a nobis constituti srint, officipm.sibi
lumus, aliqua fleret iniuria. Quapropler volumus vo- commissum secundum Dei vqluntatem ac iussionem
bis nolum facere, qualiter nunc, Deo adiuvanle, eari- noslram administret in populo, aut quam concordes
dem iussionemnostram debealis adimplere. Yolumus , atque unanimes &c\hoe sint, vel quaiiter vicissim
ut missi nostri, quos ad hqc constitutos habemus, ut sibi auxilium ferant ad ministeria sua peragenda. Et
. curam et soUicitfidinemhabeant quatinus unusquis- tam diligenier ac studiose han.c investigationem fa-
que qui rector a nobis popnli nostri constilutus est, ciant, ut omnem rei veritatem per eos cqgnoscere
in suo ordine offlcium sibi commissum iuste ac Deo valeamus. Et si aliqua-talis causa ad eorumjiotitiam
placite ad honorem riostrum ac populi nostri utilita- perlata fuerit quae iliorum auxilio indigeat, secun-
tem administret, in hunc modum cognoscendi dili- dum qualitates causarum quae i.n nostro capitulari
f entiam"adbibeant, si ea.quae in capilulari nostro, continentur.-tuncvolumus utillucpergant, et ex no-
qriod eis anno praeterito dedimus, continentur", se- stra auctoritate
" illud corrigere studeant. ...
cundum voluntatemiDei aciussionem nostram flant L .
NOT_E.
-
f Reperi in Chartnlario ecclesiaeViefinensis_vete- archiepiscopus et alu quatuor episcopi intererant
refii querelain ab Agilmaro archiepiscopo adversus ' .cum comitibus.undecim et viginti vassis dominicis.
Wigericumcomitem,propositam~ini_oIemni_n.issGrumHinp ergo.valde illustrari potest liic locus et agnosci
domhjicorum conyentu, cui Remigius Lugdunensis quonani niodo flerenl istiusmodi Gonventus.RS-LCZ,

LOTHARII CONSTITUTIONES OLONNENSES (An. 825). . .

Mense Maioanni 825 conventus alter incurte Olonna a Lothario habitus constitutionibus originem dedit,
quas bic suo ofdine integraSque auxilio Codicum praestantissimOrumsistere licuit.
Capitula ecclesiastica a Muratorio p. 151-155 ex Codice Mutinensi primo edita, ope Codicum 1. bibl. du-
calis GuelferbytaniBiankenburgici, 2. bibl. ducaUs Gothan_e_,tum Chisiani, Cavensis, Ambrosiani, Floren-
tini, Londinensis, Yindobonensis,Yeronensis, Estensis apud Muralorium capp. 15-21, et fragn_enti_Floren.ini
anno 1675a Carolo Dali editi, recognovimus auximusque. Temporis notiliam unus Chisianus.servavit. Caput
10 et in Codice Yaticano' ri. 5559 exstat, capitibus 10 et 11 «apilulorum freneralium subjectum, et exqipilur'
eorum 2,et 5. _ ._. , "- - '
capitibus -
Capitula ecclesiastica minora Codicibus Chisiano, Cavensi et Rlankenburgensi debuimus.'
Capitula generalia, inter LothariilegesLangobardicas capp. 22-24, 26-55,Pauli et a Baluzio, ex.God. Paris.,
a Muratorio, pag. 155, ex Cod. Mutinensi,'evulgatay ope Codicum 1. sancti fol. 182-184, atque Chi-
siani, et Cavensis, 2.regii Paris. n. 4615, 5. Blankenburgensis, 4. Gothani,_5. Mutifiensisapud Muratorium
, loeo cilato, tum Ambrosiani, Florentini, Londinensis, Yindobonensis, Yeronensis et Estensis. apud' Murato-
rium emendavimus. Caput secundum et in Fragmento"Florentino. a Carolo Dati evulgatq, capp. 10 et |i -,2
et 3 in Codice Vaticano, n. 5559 tArchiv. t. Y,pag.245), exstant. ,
INCIPIT - CAPITULA
QUOD-DOMNDS IMPERATOR SEXTOANNOIMPERIlSW ADGENERALE ' - PLACITDMINSTITOITCDRTE '
• . _ HOLONNA *.- .
CAPITULA ECCLESIASTICA. D episcopus slbi eonsociet', et per amborum consen-
l.Placuit s nobis, iit si pro quibuslibet culpis at- sum huiuscemodi distringalur conleniptor, ut iussio-
9
que 4 criminibus quaecumque persona toliens fuerit nibus episcopisui oboediens existat. Siyero assen-
correpta, ut etlam" excommuriicatione episcopaii sum fion dederit, bannumnostrum nobis persolvat 10.
pro contemptu ? dignus habeatur, eomitem ' suum Quod si adhnc conlumax perstiterit, tune ab epi-
". .YARIANTES LECTIONES.
* Ila Chisianus. Inscriptio deest in reliquis codicibus. Blankenb. Itaec habet: Item' alia capifula donmi
Lotharii. Mutinensis-:i_em capitula de -episcoporumcausis. * Holoritna Ch. s T Caput primum de-episcopis.
*
Placuif n. de episcopis 2.. aut Frg. " iam 1. 2. - 6 1. 2. comis s. episcopum
per contemptum
' consotiet 2. e iussioni 1. Y, Yn. __..Frg. ad iussionem2. d0soluat.Fr^. - . ~ Ch. C.
• 175 ' -
R. CAROLI MAGNIOPP. PARS. I. SECTIO PRIMA 476
scopo excommuhicetur. Si verd excommunicatus A _. mum in ss Papia conveniant ad Dungalum 2 , de Me-
' cOrriffi
nbquiverit, a comite vinCuliSconslringatur l, diolario ss, de Brixia, de Laude, cleRergam , de Ro-
2
qiiousque nOstruifiis eofilempior susciplat iudicium. varia, de Vercelhs ?6, de Tertona ", de quis, de
Si vero in talibfiScoiries repertus fuerit noxius, per ianua 2S, de Asle !9!de Guifia. iri '30 Epore0 a"31 ipse
episcOpitmeius hbbis nufitietu_v Si- auleni vassalliisi 'episcopushocpef se faciat 32.Ifi Taurinis c nveniant
noster in hac ctilpa lapsiis fuerit, sicut supra per• de Yhftimilio 83,dej Alhiriganon, de Yadis' de Alba.
cOifiiteffidistrifigatur 3: Quod sifioft audieril, nobisi ' Iri Greiiiona distant, de Regia, dePiacentia "dePar-
iiifiotescatur antequafiiifi vihculis fiijltatuf. •iiiasli,deMfitina.In|Floreiilia,a6deT-i'sciar spiciaril.
% ' 8
2. VoluriiiiS ut Omfilffiodis- eiriuriitatespfogenilo- In Fiftuo'els' de S^ioletinlsS civiiaiibus co lveniant.
rinfi nostroruin *", Seu rio&trae, pleniler ac iuste: inVerona, de Mantua,de Triento 3*.In Vili enlia de
conserventur". "Patavis M, de Tar'vMq,.deFelirfs 4l, de Cen da **,de
5r Yoluinus 6 ut res qu&ea ' liberis personis, locis; Asylo 43. Beliquae 'civitates FqrUm' lulil a 1 scolain
- Deo dicatis ' '
confefunlur, lice. sibi usus fructus el or- COnvefiiantv*. i - ,
dinatiorieffi earundeffi rerum ", si aliter sibi placue-
7 4?.Vplumusut singuli episcopjeonycrsat pneni ca-
rit, 're.ei-vdfil-;s i aliter eas hon ordiuaverinr,'ita ma- ' nonicorum,
_Q eorumque habitationes, Kal. '*' Octobris
-fieantsicut pfius datae fuerufit.
anni absque rilla nqglegenlia. sicut disposui-
il Singulis 5 episeopisj abbafibus," "abbatissis ,' futuri - ..
duos eoneedi-fiusadvocatos ", eosque.quam diu ad- _mus,_habeanl praeparalas.
voratiouem tenuerints ab hoste rekxamus. ' ' - 8. Praecepimus%ilut singu.ae"
plebeSsecu duman-
5. Pfohibemus" ut nemo usuranr faeefe praestt- liqfiaifi-consfieiudineinliant"restauialae. Qmd si fi-
mat pOst'episcopi sui contesiatibnem. • Quod si quis; "lii eiisdem ecclesiae eas 4R i'estaiirare no erint, a
pOst eius interdictum facere praesumpserit, a comifi-. •jjjinlstris rei puplicae disiringantur, "utvo nlesnq-
' bus, sicut
supra ls de contemptoribus ' praeccpimus,
'' ' lentesqiie nostrahi observenl praeceptione I.
' ' '"-
distriiigaliir18;' ;':' i '' -'•'-
,9 i9. De7? deeivrii^yero dapdis sfatuimu , ut sip-
6i 4. De'iSdoctrina ver-o, quae ob niiniam incuriam1
l6 ut-in .capitjjiari ,boritinelur qprodin Mant a factuin
atqfie ignaviam quOfundaffi praepositorum, cuftctis! . est ", Ua. quieam pare nolunl, tur ajque
inlocis est fufiditus exihicta-, placuit ut sicuta fio- slislringai
i pejisqlvant f2-.• .' „ - .
bis constitutum est, ita ah omnibus observetur ; vi-
delicef ut ab his qui nostradisposiiione ad " dqcen. 10 De S3praecariis quqque quaq a rept ribus ec-
. dos Alalios per looa denominala sunt Gonsliiuti,maxi- cl^siarriifi-inraliqnabiliierfiebanl, suosque . succes-
(
ffiuni detur i9 studium, qualitfer sibi comrnissi scola- ^sores poena gi-aviobligabanl, ut fac-laipsii .neqiii-
stic!'a!1 proiiciant, atque jloc.ririae irislsiarit, sicfit. retm dissoivere,praecipimus e" ut nemo'su cessof In
praesens"TSsposeilfiecessitss. Pfoptef opoltunilgtein; ante-Gessorissui-^ poenaslatutajsit obligaius sed suae
-
tamen omnium aptalGea-dislincie ad hoc exercitium- v pjpyidantiaqsit ?? «onpessurt), ut si anfece sor eius
21providinius, ut difficullas E9
locorum longe pofitorum, - res aeeclesiae inrationabililer dislribuit, b eo ad
&cpauperias. fiiilii foret ?! ^xcrisjiti-q.Id Sunl: Prir ius aecclesiae tenefidae ?° reveceriiur 61.
- , Codex Blqnkeriburg.pergii. , J Cqdex Gothanus. - -
11. -De » decimis, ut denlrir. et dare nolentes,, 11. Yidetuj'- nobis, si dqniinq npstro, lacet,' ut
, seciipdum qiiod aiino pr"ae_te_-itq deniihtiatuin, est,, providentia missorum nostroruni conifiji elur, "ut
.$ :iiiiii]stris"reipupliee eVigarilur, j<_\est eljganlur;\ ubigunigiie niqnachi aut. mqnacbae. modq supt, et
quattuor sive octo oplimi homines vel proui opus> oportunitas Ioci seu quantitas permitlat, m ineanl in
fueritde singulis plebibuS iuxta qrialifateni' unkis-: . ipsb " " ' _
.prqpositq,. .
- :" YARIANTES LECTIOKES.- * —
". _' .--"" ...
- * ~ |
deslrhigatur 2. inv. distringatqr Frg. Idem I. - s constringat.ur 1. % ' Cap. 2. de eninnit te. Volu-
nius-2. spfogenilofis nosfri iiibrcedeseu noslra Fr-g. - 6DCrebus'quae in ecclesia conferu.ntur. V. . 7 idm
erasum. -ssi aliteffwt/tieplacuerit&e.? I. 9de amiocaiis. S."2; 1(ia. uminfqui caiisam'procut-et alierurii
vero qui sacrameniurn
'* "deducat,eosqueu V. Vn. E. •' De:usuris. P. __. 1! s. dlclum est de c. pr ^cipimus
ul d. Frgm. dislringantur 2. Ch. Capui 6"adest in i. 2. et Mutinensi; deest in Gli. C. A. Fl. . V. Vn.
E. Frg. 10_Dedoctrina. De doctrina uero 2. "'"quorumlibet '2. " artem 2. Mut.- 18 doce tes Mut.
19.denl Mui. £0.is."ita"p:-2.-_lf!.-.' " exercituum '2.' ?Hierel 2." Ifitt. "^deesl ?.'"2* dungall iri: Mut.
iF meJiolanio 1. 86vercelle I. °7 tai-lona 2..ariona
~~ Miit. ss genua 2. ~Mut. 29 baste Mut. '" de 1.
", ebqreia 2. Mut.. ''" faciant.l. 5. XX niiliq 2. Vigbinii milio btii.. J' albengano 2. alheganoJfj t. ~sde
parriia deestl. Ih Uofentia-4e«s«T. "'s' deesi 2.' Mut. ~" spofelTl.isp"6lerili_iis'2".'*39 tridrin 2. tri-
-dento Mui. ''«pactavi irpafaiii Mnfi' *4'iilifis\'i". "*cenata __."cerietaMiii. "'•*asiliol.asiioAi?." 4tcon-
cnrrniil 2,- Mut. . '-lcapui~j.~deestiii<eisdmnutc. S. *. adT_.alendasoctubris__f«J. t'De plebibu reslau-
randis. 2.,P.-uqbis
- 1. t;8 deest 1- .'? cqput hoc dpest inA.. F-l. L. V. Vn. F.rg. co Dc riecimi ut den-
tui- De 2. 01 \E.
e. obseruetur jta quqd qui (ias Mut.' B2exsoluaiit i .*exsolyaVlfitrcon: persolvanlur _! per eos
exsolvanlrif Mut. ^ve fectoribus ecclesiaru.fi. De 2." 'sl;su suosqu64^*se'su6sque'i>''.'«tses.'-VM.__..Frg.
u neque rex dissolueret Mut. BCstatuinius*CA'.:
i.'anlecessorlsuo 2. Verc. m hucusque Cod. Verellensis
cqput hoc -sislit,:ins>~riptioneususrEx capitulaie domni Lotjiarii quod criijstitutiim-Cst holonna cap. X.
B9
frauduleniej- Ch. ..,' 6?tenenda '2:
' - Ch. C. tenendum Frg.
e? reuocetiirfi/jlreuocet^. .... >
..< :>, . * -
_ __ EQTM. -
a Cf. CaroU Magnicapitulai-eLarigob. an. ' L ' •.-':-..-...:-:• ''.-'' '--•- :
803,-6.49, fcupra. -. J
 ~
477 CODEK DIPLOMATiCOS.—LUDOYICI 1 ET LOf HARIl CAPITULARIA. As. 823. — 478
cfiiusqfie plebis",lif ipsi ifiief sacefdolejn" et ple- IL- 12. Ubi vero ffiefQril,eTnori snrif, vifanf * excepio
bem testes exisUtrif, ubi date vel- non date ftterint. si 1'2vel afiiplius.fuefifit. Si 12 invenli fuerint, *et
Taciendi vie- locus ac fes pefriiittunt', sirit fiioiiaclii, Ubi autem
' Hocideo., rie ibi iufamentum aliquod -
eessitas corilirigaf: Non tlamen ideo TafiloS festes diibietas est, ulruiri caifoniciSafi' riiqnaclilce' sint,
iriilfendosdiciriius,"ut Ipjsqsr-semperonipes?iri dan- et oportufiiiasToci aiil'quanilias sttbsfafitiae hoc fierl
dis decimis presefiles esse pariief necessesit; sed pefmiti.t; detuf eis optiq,- utfufii moriaslice an-
dum plufibfis coiniriiHifur, mirius grayenluf. In canoiiice.vitCre velint.
duobfis auleiri si -adfuefinf sufQcere'cfedimus. JNe- 13. Ubi autem mod6 candiiicq sttnt, Caii6nic'eper-
glegentes aulem admohearitur a presby.tefis eelesia- maiieanf. Qrir.e'Suteffifuiiditiis destfuctae sufit, se-
rfiffi usque"ad tertiam'; ut ipsam' deciniani dent. . cundfim qtfantitaferii fefuni sil ibi nuriiefus cano-
'
si
Qfiod coriteiripseririt 1, ab' in.f oitri eclesiae probi- riicofurif, .
beafitur; et sibocminiriie eiriendavefint amiriislfis
-rei piiblicaedisTric.i, siriguli pe'f caput 6 solidps eclesiae' Coni^bfiant, etirisupef decii-iam dafe' coganiur.
Kam Si itefuirfconfempiores exliterint' ., trifiepef publicam ajuciMtateifi fiqmi^ei 1casSeJ"eofum"wifehtur,,
ququsqiie pfq ipsa deciiria"sicut supra dictum est satisfaclarit. Qiiod si denuq' "rebeliesyeTcoriCi-adictores
» fufie a niiriistfisfei publice in cus-
jueririt, et super ipsam wifam sua auctqrifate irilrare pfaesumpserini,
todiairi mittafituf, usque drim ad iudicium publicuffiperducantur, e.t ibi secundum legem conlra cqinileifi vel
contra
parierii publicam <.oinponant..'Reliqua'autem,. ut'* supfa dictun) est, el declmas solvant ef ij s.olid.
eclesiain satisfaciant. -. . _ .,.,,- . : .
B' i. De seriodqchlis precipiniiis 18, rit securiaum
- . ." ITEMAMAGAPITULA *;•'•'-
" possibiliiaferii vej teriipqris ifefiilitatem,, testamen-
T. Iubemus ut T.a])tismaliuiriaecclfeslftuih fe- ttfrum scripta seqyanfur.,
ctores -sint presbyteri singularum siriguli 6;' nairi * 5. De femifiis cinfi fpfesbyteius cbbabilaritibus
ii'oridiac6niRvel cpiuSlibetTnfeMofis ordinis clerici. placuilI 9, ut. penitus ejcianffif, ne uljeriu.s cfimTiis
i. Placfiit eiian? riobiss, ut presbyterl baptisina- de qnibiis suspicantuf quqqup t0 riiojdqcoriversen-
lium" aecclesi-irfiin 'Sedunduinsfiam 'p6'§sibilit-.tem --fuf 21.Ei si'pfima 2! coritestatione cpiscopi sui a
debitain' obe"die'rit_-_m"'fei-publice^VetTOriqreiri e'x- •sepiem2Susque ad tfes n idorieis tesiibfis-convirici-
iiibeafit episcopisfij^absqttegfavidifie ",q'uoi_io'd6. 3
" ' trirpraeyaricasse,propi;ii^iaduspericIilq subiaceat 2f.
riecesSitars"etofdtfpoposcSrit.. 6. :-i -'episcopus coritestationem SBvel cqrfeptio-
5. Statuimiis fetiahi, 'sVobvedienfiafei publicae nem huiusceniodi ne"gle_;'erit,aui post lioc sinodaie
lk talis a facile ' conciliuin S7Inffa dies i~) ~~emeridatiohe rion
episcqpis iniun^tur quam per.se* digna
adiiiiplefe riequiyefinf ",'nt pfebeafit " solacium eriieiiaaVerit, iridic|6 '
!9irieti-opoliiaiiisui seritentiain
' "
:subiecti secuudttniqualitalem.inlunCtisefvitii. ,' subiaceat 30. ,
"- GbdexBlankenburijensisi .'' "-
- ' -7. D.esenodocfiijs
precipimus,-ul quicfimqueillas 1. De monasieriis et senedocbiis iriordinatis et
-1i-_bet,: omnia seGfifidumDeum et secundfim eanoiies desiruclis,- ad palatium vel ad quoruiiiCumqueiufa
inde faciat; et quicquid inde nori fuit datriin pattpe-
21 *' ^peftinentibus,- qui admbiiilionem episcopbfum cori-
fibus post obituni domni Pippiniy in omnibus temnunt,- placuit nostrae iffiperialis pi-6vld6ntia:e
fiat restaufa.um.- Qiioi si aliquis hoc ftfeere ho- iudicio reservari. ''.'''
luerit, de ipsos senodochios non liabeat polestatem;
-fisque dumveniat "Gumipsis missis' in hbslra presentia"; et 8Smissi cum .ipso fepisebpo"' illa niibrevient in
.Tiostrapresenlia 34. _ - ' . . -•
';.".-
DatumIlolonna,annoimperiidomnoLudowici|etLqttarioimperatoribus 12°et6°mense Madio, indictione 3.
CAPITULA-GENERALIA~". strum id est 60 sqlidqs, persolyat40.. Si vero.tertio.
-1^6. Statuiinus uf liberi hoinines qui tantuffi pro- quis. 41 in" eadfem criipa Tuerit inplipaiiis, spipt se
prieialis 3' habeni unde hoslem SBbene facere pqsr . omnern substantiani suafii amissurttm,.arit in exilio
sint, et iussi iacere nolunt, ut prima vice secundum esse mitlendum. De mediobribus 4Sqfiippe liberis 43
-legem illorum statuto damno subiaceant. Bi verq hqmines*1 qttition possuntper se.lipstem 45facere,
'secufida 39 inyefi_us fuerit neglegens, bafinum fio- ^v cornitum' ficlelitaii cqinmittimus\:, ut in.tqr duos aui
- • - * " ' •' * '
,' ; ,- . .. YARIANTES LBCTIONESr' '•;
1-extiterit 1. 3 suSm 1. s et c. '>I. a. c. doffiriiHlolharii I ' •'
' ' 8 inperatofls
'4 B\. Inveriiriius B,i- ^1'
1 sirigula-
.rium __"/.singuloruiri 'singiilis C. deest inCh. et Bi: diaconesB/. deest BL ".? deeslJS_.," 6pisco-
.pis-su.sB/. J? grafiimine C/.. grauaniine-C.-:gfauedine.3.- i3'c'urii Bl. "u'episcopi laleifi C'ii. C (tale).
-,." iogiterR/. 16qria . .'. nequiuerit Clu C. " pfeueriiat Ch. pfelfeat C: .ls placuit' riobis C, Visum
estnobisB/. J9 p. eas penitus eici nec Bl. '20 Ch. C. "''contfersari"__?/.' *' post pfinil-mcotfiest^iio-
quo
nemB/. 23sui absentem Ch. a sCptiinoC: 2i leriium C. S5.siibi'aceanlCli: SGcofileslaiiorie v corre-
piione huiuscemqdi Clu °-7 concilio Ch. sifiodalem consiljufii C !2S.LX.Bl. 29itiaicium 67i. ?° subi^ceat
ad-senfeniiamC. subeat senieniiam Bl. 3I d. per pafiperibus C.; 32-h6bimmCh. a3'_..Ms^epi-.-serrriada-
suntinCli.' zi quae-iam sequuntur desuhfih ~~ C. "hIleni alia capitulk dofiirii Hlotharii'5. '»' Capuf T. De
comitibusi: 37proprielalis 1. Chis.- hoste 1. 39 Sfeciiiiilo2:5,-4!S.'-C/i. C. "_ pefsolbat \.,''% 1 vehi
. quisnam-4: « mediteriobus 1. t8 liueris homines i; *4deest 2. 3. rel: '^'hostel. '4efc-oifimi',impsJ.
 479 R. CAROLI MAGNI,OPP. PARS I. SECTIQ. PRIMA. 480
tres seu l quatuor, vel si necesse fuerit amplius, A eorum inflscentur, quousque venientes4I a audien-
uni s qui melior esse videtur adiuforium prae-' tiam iusticiam faciant, Si vero venire conte pserint,
beant s ad nostrum servicium faciendum. De his secundum capifulare *e domni ac "Tgenito s.nostri
quoque qui propter nimiam paupertalem neque per de eorum rebus agatuo; nam et de ipsis re us *8ha-
se hostem * facere neque adiutorium prestare pos- bita existimatione 49damnum quaesitoriB.° rcialur,
"
sjint, conserventur * quousque valeant recuperare 6. . Qui verq iUut mobilem recepif, si vero B hoc sa-
2 '.' Placet nobis, ut liberi 8 homines, qui non "cramenlo BSprobare non poluerit, quod pr pler iu-
propter paupertatem, sed ob vitand.am rei publicae sticiam alterius ,difierendam illut non r cipisset.,
ulilitatem, fraudolenfer ac 9 ingeniose res suas ec- bannum nostruin persolvat "4.
clesiis donant 10,easque denuo sub censu J1 utendas 6 *". De fratribus namque qui simul i palerna
fecipiunt, ut quousque ipsas " res possident, ho- seoee materna here litate communiter vivu t*7, no-
' stem 1S et
reliquas publicas functiones faciant 14. lentes substantiaffi illorum dividerej hac BSocca-
C0 el
Quod si iussa*facere neglexerint,-.licentiam eos di- sione m, ut unus tantum eorum in hostem yadat,
stringendi1Bcomitibus permittimus per ipsas res le, volumus ut si solus est vadat; sie* autem uo sunt,
nostra non resistente " emunilale ls, ut. status " et shniliter; si tres fuerint, unus remaneat: e si ultra
utilitas regni hqiusmodi adinventionibus noninflr- B tres numerus fratrum creverit, unus sem er pro-
metur. ___ pteres domesticam I* curam adque rerum commu-.
3S0. Yolumus ut similis mensura in laicali 21or- , nium exeolentiame^ Temaneat. Si vero inte eos ali-
dine de liac re servetur; videlicet si quis alterius qua orta ~"
fuerit con.enlio, quis 6e'eorum e pediticn
proprietatemss qui hostema 3 facere potest emerit*4, nem facere debeal, 1 probibemus ul nem jUorum
aut quovis modo ad eum pervenerit, eique ad uten- remaneat. In aetate quoque Ulormnlex pro ria ser-
dmn eas dimiserit, si neglegens de hosle fuerit, per vetur. Similiter et jines nepolibus eorum 1 ec con-
, -
ipsas res a comite distringatur ", ut in quocumque ditio teneatur. |
publica se non minoretura' ulilitas. 7 e9. Ut in .testimqnium, 0 non recipianlur 71de his
8. Precipimus de his fralribus qui in nostris et capilulis, id est de libertate7S, vel de here itatevel
__'a
Romaniaess finib.us palernae seo maternae succe- de proprielate?s in inancipiis el terris, sive e homi-
dunt hereditati, si contigcrit quod unus eorum eccle- cidio"'*et incendio 'i5, illi qui non habent, s' convicti
~"
siasticae miliciae sit mancipalus, et iccirco is 31qui fuerint falsum dkisse testimonium, ujide s cundum
seculariter miliiare debuerat, ut se ad defensionem legeiu conpositionem" plenam " reddere p ssint' 8.
e~
regni nostri subtrahad, in nostris finibus partein 32 8 ,s. Statuimus " ut iuratores omnes sing Uatim
ss
substaniiae in portionem suscipere dissimulaverit, G iurent. !
Idcircum ut nequead constringi; ubicumque3* co- 981. Ut quicumque sacramentum vel d bitum 8*
mis suus eum irivenerit, licentiam distringendi ei ante sqlis ocGasumpersolyerit, securus ind sit.
concedimus. Ita ut piimurii SBfideiussores donetse 108S. Yidetur nobis,.ut quicumque liber * geniose
usque.ad placitum suum, uts' bannum nostrum con- se in servicio tradiderit, is 8* qul eum re 'pit, hoc
ponat* 8. Si vero fldeiussorem 39non invenerit, tam qupd ille quiin seryicio se tradidit, in puTico per
diu *° sub custodia per comitem teneatur, quousque. anliquam 8S*onsuetudinemfaeere debuit, i pleat.-
aut fldeiussores inveniat, aut bannum nostrum solu- 11 ~~.De his quij proprietates 8' suas h bent8>,
tum 41-habeat". spontanea 8' alieui donant 90, el postea-fra dolenter
S. De liberis vero hominibus qui in aliena pote- ab alio aliquo 81igniranti precium easdem res ve-
stale *smobilem4*suum transferunt, ut causator eo- nundantes accipiunt et r?" cui easdem res p ius tra-
~'
ruiii eos pignerare non possit, placet nobis ut res D ditae fuerant, cogrito negotio annum tegnim
YARIANTESLECTIONES.
Jsil. aut3. sunus 1. uk. unique m. 2. unicuique m. 5. "preueant 1. * hoste 1. B conser ntur _..
• recuperari 3. i. S.Ch. ' De liberis hominibus i. 8Uueril. 9bacT. 10deleant 2.
ls "* delegant - . 4. rel.
Frgm.Flor. "succensol. "ipsal. hostes i. V. Vn.E.Frgm.FL reliqua exciderunt i Frgm.
Fior.- le 1.. 16 nostras 1. nostram Ch. res suas nostra-3. ", sistente 2. 1S emmuni atem 1.
distrigendi" s0 sl
emunitatem Ch. statutus et hutUitasl. De laici ordine i." laiciT. ss propietaterii 1.s potesla-
tem 3. " hosfe f. potes 1. s*emere4. ..SB I. _~"deest i. s'binuetur hutilitas 1.
"S8 S0 distrigatur
31 ss ss Defra-
trem hereditate i. romariial. hiccirco 1. his 1. 3. parte 1. iri p. deest 2. * ubi i.
,e fideiussoreminueniant 2. s' et 1. se deest i. 3J Ch. s0 fldeiussores 2. .i.Ch.
S6primul.
40 diuml. -41persolutum 2. "aueatl.- *s potestatem 1. **persoluat 1 2. 4. 4? ueni ntem 1.
46capitularem 2. *'hacl.- *8deest1.49exestimationem 1. so mouilem l. 3.mobile Mmouilem1. recipi 2.3.4.
"^ deest2. 3.4. rel. BSsacramentum prouare 1. "'* quaesitoris
persolhat 1. ?BDe ffatribus commune vive tibus 4.
116seo 1. seu rel. B?uibuni 1. BSac 5. "' hocansionem 1. deest 3. el qste uadant l.vadat usq e vadat"
eo
deest% essin3. 6Ss. qui p.i 3. e4domestica 1. 6Bextollentiam 1. -eequisnam 4. 6r expedic onem f.
deueal proibemus 1. es et in epolibus e. h. condictio i. 6BDetestibus 4. |°-testimonio3. " recip unturl.
52liuerlateml.
'3proprietatcm 1. '* omicidio1," '* i. excepto siluali VI Vn. E. ?6abent..co uincti..
falsus dixisset...conpossitionem..possit 1. " deest 1. ,8 p. id est vvidrigild Y. Vn. E. 7S> De uratori-
bus4. 80simul4. C. 81 De sacramento 4. S2deuitum.. hoccasum 1. 8SDe liberis qui se in s rvitium
tradunt4. 84 hisl. 3. 8B S6 De hisjqui res sias vendunt 4. 8' prop-ielasl.
antiqua 1. antiquitatem 5.
88haberites i. deest 3. 8?spontanee-2. 3. 4. uoluntate sp, V.Vn.E, -sodelegarit 2. 3.4. rel, 81ali alieol.
"eademl. 83his-l. 3. *4cogrutumnegothunl. J .
 «81 CODEXDIPLOMATICUS. — LUDOViCII ET LOTHA.RIICAPITULARIA.— AN.826. .m
~
silens non contradixerit, set propier inlusionem ta- _A contentionem pugna fuerit iudicata 10,praetcr de
cens sinii emptorem inludere, si intra ' patriam infldelitate ", cum fustibus " pugnent ", sicut_in
anni spalium ut dictum est fuerit, pripr traditio *ni- capitulare dominico" prius constitutum fuit.
hil ei valeat. IUe vero' qui post primam traditio- 13 1B.De fugitivisle praecipimus, ut ministri " rei
nem resveudiderit,- si vivens conprobatus fuerit publicae a domino fugitivi nihil accipial 18,cum red-
hanc illusionem fecisse *, b^nnum dominicum * diderit eum 1S.
persolvat",Td est 60 solidos. Si vero bannum unde 14. Yidetur nobis de aldionibus, ut sicut lex habet
conponat non habuerite, verberetur '. itasit 80. ,
12 8. QuUjuscumque-per legem propter aliquam
In Codicesancli Pauli subsequuntur nomina Lan- Rago . Adalo
gobardorum in mallo' comilis cujusdam congregato- Pilicho Walpulo
rum, qui legespromuigaias se observaturosesse jura- item Ladini Adelperto
verunl subscripserunlque. Gisulfo Siridefredo.
' Urso Peredeo.
Orlgrimogastaldo.iuravit. Froimundo "Wippilo Araualdus
Petrus scavinussimiUter. Gausprando B Zaraldo Lanfredo^ .
Andreas. seavinus. Roipert. item Britcio Petro.
Rruno.. Eryigo ' Hilpert Iohanne
Urso. infante. Donesdei- ' " llonoriflco Leoprando
Allolldd -' . Petro.
Raginardo. Alprand.
Urso gastaldo. Heldeprando. ' Anto. Ansegiso
Grimoaldus Alluido Cristiano Tachiperte
Audefredus Teudelasio Andrea Lagiperlo
Urso Ambrosio Apolenare - Leo Gralfilado
Gausq Ttem Andrea Alfard. - Petro
item Aufredo Ladini Petrus Almeprando
Leo fllius "Walprandi Mauro - Roselmi Lampulo
Arderigo Petro Postfredo Urso
Roso. Ansofilius Andrei - Scelestino
Rerterigo
Nordemanne. Gaido Heldeberto Austrefuso •
Aldo. Landari Rotchildo; . Hildulo
Ardemanne Guutulo - Urso- Anseperto
Leo filioAndrei . Farago Gumprando Petrq
.Ardemanno Catervio - . Urso" Ragirialdfi
item alio Andrea Ausari p et aUoUrso Gauseprando
"
Landeperlo notario Tragulfl Stefanus Heldeprando
Urso notario Roprande Urso Adrqlo , -
Pertefuso _Ladini. Urso de Cofnitulo. Leoperto
Ladini item Catervi Anso -Arduiso
Sasprando' Heldeberto . Adelmo Urso
Leo Bunia Pelrus- Teudo Iohanne
Adalprand Andrea , • , Tasprand Ficauslo
Ando Sax Luciano- • - Ansolo
item Pertfefuso Tarro "Walprando Allo
. Giso Leomallo "
Ragimbodo Ardepertq
Gaurentius -Petro _ Dono Ardepefto
Arnigauso Deusdedi Yerbodo Tagtilo
Riperto Liupalde Taehiprando . Landfred
Landefredo Adalbaldo Aderaldo Gumprand
...loS 1 et Waningo Cano
Lahdeperto
Gunfredo Mamfredo Pelfus Hermulo
Ahistulfo - Adini
Glselprando Aripaldo _
Maringo Rachiperlo Garimaro.notario Liudefredq
Petro Gunteramno . D Appo. Heriando
Adalluiso Liupfande Gudiperto Iohanrie.
\ - - -- YARIANTESLECTIONES. .
s ~ * *
Jinfra2. 3. tradictiol. saepius. deest i. * fecisset 1. domnicum 1. vero-non habet bau-
num4. ' abuerit berberetur 1. 8 9
de pugnaloribus 4. contemptioneml. 10iudica.tam 1. " i. regis __,./.
Tegisglossa Yn. -ls fustibus etscutis V.E. 14capitularem domnicurii1. )Bde fugitivis 4.
13pagnantl."
" ministris 1-. 18accipiant c. reddiderint eos 3. rel. -lsdeesti. s0sint .3. flat 2. V. Vn. E.
"fugiuisl. ' '
faciatC.-. S1.. so?.. co?.. io? fortese Britcio v. infra. .

CAPITULA EXCERPTA (Ari. 826, Jun., Ingelheim)

CapituUsab Ansegiso, libro n, inde a capite 29 relatis ibique' capitulare Aquense a. 825 excipienfibus,
vix alius locus reUnquiturquam annus 826 et convenlus Ingelheimensisduplex, aller. Kal. Junii, alter medic
Ociobrio celebratus.-Capituladecerpla sunt ex actis conciliorum, jussu Caroli llagni arino813 celebratorum.
scilicetMoguntini,'can. 6, 7, 56,41, 47, Cabilonensis, c. 5,18, 46, 51,52, Turonensis, c.41, 49, 50, Arela
tensis, c. 19, 20, 21; pr_emissistamen capitibus lel 2 constitutioriis Juliani imperatoris septimae. Qu_cul
legis vim adipiacerentur, clades et prodigia, quibusper aliquot jam
' annqs.e.lregnum
---•- FrauCorumafflictumei
animtisTmperatorisconterritus erai. effeclssevideri possurit. ^
485 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS.I. SECTIO PRIMA.. &M
"1. a Nulla subRomafia ditiofie constituta ecclesia A pueri pascuntur. Geiontochomiurn, id est 1,cus ve~
(Juliah.fWav.'!-, c. 1), vel exenodocbium, vel plp- rierabilis in quo pauperes ef propter senecl lem sp-
ciibifbjih'G'n-,^'61 ._ios6cliomifibi, vcl 6rpbau6tro- lam inflrmi Tiqmines.cufarilur.Brepliotrop ,ium, id
phium, v6f"gefohioeliomiiiifi,' vel 'hfephqtfophiuiri, est locus veriefabilis in quq Irifantesaliintu .
vel monaslef iiiffi taiii moriachbrujiniquiirii"sanctifiio- "2. d 'Sip-rinceps jvoluerit' reni iniriiobile isancio
HiaTiunij, arcliinianiifitarri'habfens'Velaf(Jhiriianiifitis- lq'copraeslai-e (ibid.,'c. 2), et accipefe ab o aliam
sani; ergo his ofiinibus non liceat alieriafe i;6iriim- immobjlem fem, etjeo moaVpefriiulatione conlra-
•nobilem; sive -dOmriifi;-feiveafefurii;-sive Tibrtfifii, beifc, licesit liqc faccie ei diyina e,pragma ica san-
sive rusiicum ni3ncipium, vel b panes civiles, neqrie clioneab eo profiiiilgata.
"
creditoribus specialis hypothecae litulo obligare. 3.-Pfopter islius itaque pacis concord am con-
c Alienationis aulem-verbum contineal venditiorieiri, servandam (Gonc.Mog., c. 6) placuit nolii, de.orfa-
donationem, perniiifatio-iem, et emphithepseospef- nis. et paupjefibjris,ijiui debite vel indebite, dieuntuf
petuum contractuai.'"SeiTomnes omnino sacerdole.i amisisse hereditaterii paterni vel materiii i is ad se.
huiusmodi alienaliofie abstineant, poenas timentes,-; legirius pertinenteni, si-alicubi,inyenli fue-int quos
quas Leoniana cofistitu.io minalur, id est, utis rittidjeih i , patres vel matfes -propler traditiones nllor m-exhe-
qui comparaverit, fejri Ioco venerabili reddat cuius>** E redes fecerunt,
aliqruin scilicel suasionib' ant pe-
el aniea fuerat, seilieet cfiffifructibus aliisque efiio- titionibus vel aliquojingCiiio,omnino volun us alque
lumentis, quae'ifi :me"diotempore facta surit;Tiyco-.- decrevimus emendari, ,quantum ad nos v ad no^
nomum aulem ecclesiae, praeslare omne Tucruni;; ' slram pertinet poteslaleni, iuxta voluritaten Dei' et
quod ex se huiusmodi.prohibila alienatione sensefit,, vestram sanctani jamfflqnitionem et cdn' ideralio-
vel ecclesiam damno effecerit, ita ut in posterunii nem; ul si foffe extra qfficium nostnima icubiin-?
hyconomus non sit. Non solum autem ipse. se3I " -ventum fueriis ammonere veslram clemen "
iam au-
etiam successqres.eius-tenean.ur, sive ipse archyco-- deamus, ul emendefur. -' -
nomus alienaverit, .siye respiciens alienanlem epi- 4. f Propter pfoyisiqnes pariperuiii ( .7), pro_
scopum non prphibiierit-; multo magis si eoiisei.- quibus curam'habere debemus, plaeuit nob s, ut nec
seril. Tabelliorijeriiaulem, qui talia interdictastru- episcopi, nec abbales, riec eomites, nec vi afiij fiec
menla conscripsit, per^eluo exilio tradi oportet,- iudices, nullusque Jomhiriosub mala occa iqne vel
Magistratus auferii, 'qlii eadem slrumenta admise- malo. ingenio res ipauperiun vel mious oientum
runt, el oliicialej.-,qui op.eramdederunt utet nioiiu- nec emere nec vLtcillere-audeat; sed quisq1is ex cis
mentis inlimenturdoiralioncs, vel ceterae alienatio-- „:aliquid comparare yqiuCfil, in publicpjihcl q.coiam
nes actis inierVenieritibusconfirmentur, non sqjuiri n idoneis testibus -et,Gum;ralione hoc faciat. Ubicum-
ltaagistratu, sed etiaip dignilate et.facultatibus .suiss que aulem alitef inycrilttihfuerit, facium '
bo •oninirio
cedanl. Remittit aulein consiitulio ea, quae in prae-- emendetm-per iussipnein noslram." -_
teriio tempore acla'sunt; excepit aulefii qfiqsdain- ii- 5. Festos dies.injirino celebrare sanximu (C. 36),
- eontractus, quos ifi sequenlibus exponit ;, hoc est diem dominicufii paschae s cum mrii ho-
c^pifulis,
per quos et ecclesiarum immobilesres alienari .pos- nore et sobrieiate-yeiiefari, simili modo t tam eb-
sunt. Exenodochiuni,'idesl locus venerabilis iri qfib o domadam-illampbservare decrevimus; dic ascen-
peregrini suscipifiiitiir. 'Ptocholrophium, id estIqcuss sionis Domini pleniier celebrare; in pentec stensi-
venerabilis in qfio .pafiperes et intirmi homines pa- mililer ut in pascba.;"in natale aposloloruri Pelri et
scuntur. Nosochomium, id est locus veiiefabilis inn Pauli dieifi unum; .nativitatem sancti Ioh nnis ba-
quo aegroti honiiiies cuiantur. Orphanqtroplriuriij i, ptistae, adsumptionem sanctae Mariae, dedi ationem
id est locus venerabilis :in quo parentibris orbaiiii sancti Michaelis, rialalem sancti Rcmigi' , saficti
NOTJE.-
a Burchardus, qui pai-tem aliquaifi 'istjus capilis -lium quod si princeps voliierit permutare re l iinmp-
descripsit, accepisse se ,'4it« ex concilio apud Silvi-. _, bilem eum sanciis locis ct ab eis rem aliam accipefe
T*
-neelim, prassenle Lud6ricforege, capl 5. t BAI.UZ. et de communi voiuntate pcrinutalionein fa ere, hoc
b Qui alibi gradiles vocantur, quia de gradiims licilumsitj.dummodo causa raiionabilis boc xposcal,
palatii palam accipiebaniur..Yide Cujaciuiri,lib. xxvi et fes quaniipriiicepsprassiiiei-iiriiajor Tuefi -velsal-
Observat.",Gap-.T7,-ci"Jacoburii Gofofreduin, in Notis teiiicequalis, et surier liac .permutal.ione riacipis
ad 1. 2,4;- 6:,'CodicisTheodos.' civicis el. 'safictio*pfoTmjlgetur.i Vi(Ie Notas Anton i- Augu—
de*anriprii_i
- - "' - slifii ad liuric locuin in prima .Gollectione ecreta-
pane giiadill.clD*-
c Janus 'a,Gosl'a'-in librttm priifiurii Decrelalium, liuifi.ID.' . . - -
]
pag. 261: « Alienationis nomine intelligiiur qu_ecun- e Proecepto,ut loquebantur _eyo^Cap|tuIax ..m..Hu-
q«ietradilm perpeiua, qninisque con.ditioimposita rei jusfiiOaipneceptiiinfAfnulpbi imperaloris p o Eccle-
ecciesiasllcTe". Sic eniiif'iiiteipretanilum esse censeo1 sia
Patayiensi exstat in-toinq;primoMelropois Salis-
quod viris erudilis iiegolifiiii-facessil-ind. cap Nullk burgefisTs, pag*550.[ib.
Alienationisverbum
' continere veriililionem,ctc. »ID. T gygQconsliiutiq -repetila est in.Goncili llqgun-
Burcbardus caput islud tribuil eidem concilio, ' "
SUvaneeterisi cui ascripseraticapul quod anlecedit. •tinoanni 847, Cap. 18'. ID. _ .
Imposuit auteiri ha_c-B"urchardifraus auclori gloss_e i s Haec'rion"h_ibenturapud Reginonem. Pu o.autem
capilis/islifis in'librotertio Decretalium, titulo De! hic insinuari fidelibfisfesios Pasch_edies ti nsigen-
remm!pef..huldliorieyv\y\ ita scriptum est: - Quajsi- dos esse absque luxfi et temuieiitia, ut Gh -jstiafios_
tum fuit in.con.cilioistqulrum^Ecclesia posset Teffii docet. _AiTiqdie omnia iii divqfsum mut ta suat.
immobvlem.permutare cuitt principe. Staluit coiiCi:- ' Yide fiotas adAgobardum,,pag. 2i.To.
 4£5 CODEXDJPLOMATICUS.— LUDOVlClI ET LOTHARil CAPlTULAfiLA.— AK. 826. 48(5
Marlini, sancti Andreae; in natale Domini dies qua--A .11. Quia ergo.constat in aecclesia diversarum
luof; oCJ.abasDomini; epiphaniam Doniini; * pttri-- con-Jitiofiumhqmincs csse (C. 5i), ut sintnobiies e.
Qcatiorienisarictae Mafiae. Et illas festivitates ___ar- - ignobiles, servi, colorii, i_:quilini, et.cclera huiusce- -
tyririn vel confessorumobservare decreVinnis,quorfimi modi nomina, qprirtel ut quipumque.eispj-aqlatj.iiuni.
- ifi
•ufiaquaq(iep_i"rfoV"liiar'sancta feofpofafeqriiescuiil. clerici, sive Jaicj, cleijienlererga.eq.s-agan!,e.lmjse-
6. Ecelesiae antiquilus eonstitutae iVecdecimis; rigorditer
eqs^tj-acltent, siyq ip cxigendig ab.cis
nec aliis possessionibuspriventur, iia ut novis ora- operibus, sive in accipiendis tributis ,et qnibusdam
toriis tribuatur (C. 41). -dqbitis; sciantque eos fratres suos esse. et unum
7. Deifide pjaecepinjus ul nniisquisque compater'•• patrenj seemn baljere Deuni, cui plamant _.Paler no-
vel proximi spirilaies fllios"suoscatholice instruant; ster,qui es'intoeiis; phamtaalrem/sauctam eccfe-
(C'47)-. .' '."''. sram, quae feos"intemcratosacri Tpntis filero' gigriii.
"8, Ut iuxla"ApostbTi vocem (Conc. Cabil. v) saper- Djsciplina igiiuf ;eis riiisericordissifflaei;gubernatio.
doties inreprehensibUes sint _et _noribus-oritati et; oportuna adhibenda -est:. disdplina, he- iridiscipiinate
nequaquam liirpibus -iucr.is deserviafit, iuxia illudl vivendo auctofem suu'_jj'o_fen_iari't-'guberfialio, ne in
qupd ait Scriplufa : Neirio "niiliidiisBeb ipiplifiaii'e! cojtidiariisvifqe 'cpifimeatibus pra'elaiqrti.ifi adifiifii-'
negotiip secularibus, ut -ei -placeat, cui $e .probavit.,B crilo deslituti ifatescant.- . - •
'
Et'a'turp_busTttcris--etfi"s_irisnon soium ipsi absti- -\%. Slofiasieriis sane Jpfiellaribus'tales pfafeifejrri
Keantj, .verum 'ejl_____i pieibes 'si.bi sfibdiitas'aWliriei.. deberit ferriinae et .Jabbalissaecfedj'.(C. .52),fqtiaeeji
instfuarit. .''.._ . • -_ - se et subditum.^fegem cuiri magriafeligione et .san-
.•9.Diciumestnobis^C'.18), quodinquihiftdamlocis.'-. ctilate custqdir.e novefint, el bis quibfis praesurit,"
episCopiCt comiles ab ihcesluosis et a'b lils' qui... profese nqn desfiiani, sq"deMe.etffias.ila obser-
declmas "non^afit, wadiqs acciplarit ej. a presbyferis" vent, utpote vasa KsaUetain jninisieriol)oniini
prae-
pro -quibusdain neglegenliis, et Inter se .-pecuniam pafata. Taleiri efiim se debet exhibere su.bdilis in
dividani."Quod penifus- abolendum-decreyimus, ne - haliitu, iif.veste,
in.oinriicoiivictu, rileisad coelesi.tia
fqfte ayari.iae .lociis delur4"Jef,'e"qiis'lU'uinius,"ut in-' regna pergeiitibus ducaturii pfaebeat. iSciat etiaiii,,
cestuosi- iuxla canonicam- sententiam Jpqeiiiteritia se-pro his quas in regimine accepil, In conspeclu Do-
multentur; qui vero decimas post "crebrasafififioni- mirijiratiorieffifeddiltirani;
tiones et praeSica.liofiessace.fdotuifi.dafe neglexc'- i3. Incesluosi, parricidae, Iiomicidae multi apud
rinl, excommuriicentur_ Iuramento iyefp <_6s,cori- lieri *-prq-dplbri fgpperiiinlur ~{Cdnc.-Turdn.
-• - . noS,^
stringi noluinus.-propterpericulumperiurii. ..U c. M), secTaliqui ex illis sacefdojtuifi,ifij'lu'ritaSriio^-
10. In perceplione corporis ,et sanguinis dqi-rirficii
accqmmodare, voipfiles jn pristi_-
magna discreiip adhiberida.est (C. .46). ,'Caveriaum -jiiiiqjiibus-aurem
e.;t enim, ne si nifiiiumTn longum differaiur, ,ad ': mi perdufarecriniinibus ;"_qu6soporletper seciilaris
aniniae dicente Doriilnb':'Nisl- pqtehtlae idiscipliriarii-'a tafii' pfava -coiisuqtudine
"perniiiem pertiiieat, jmoriita
mahducaveritis'carriemfiiii hphiiniset^saiiguinbm'eiif$ ' cohercere,- qui per-saluiifefa •sacer3qiurii
noluerunt-revocaf i •; quorum aliquqs iam .excommu- •
biberilis, non habpbiiisvitfimin -vpbis.Si yerq indis- sed iUi Iiqc parvipen-denlesin iiisciem
crete accipiatur, tiniendum est illud, quod ait-Apo- nicayimus,
:' GriminiLiis/^uariiqbi-em yestfa -,decc'r-
s.tolus: Qui manducatet bibit indigne, iudicium'iibi pe.rdurarunl de talibus deihceps agen--
nat mansueludo,-
" quid
mqtulucat _etb ibit. Iuxta eiusdeni iergp Aposloli docp- , * ~
dtjm sii- .' .
roenlum probare se deliet homo, Tel sjc dep^nerillo
manducafe, et de calice bibere; \ttt videjlicet-ahjsli-- 44: Admonendi sufit domirii subditoriim^.fiO),
neiis aiiquot diefius ab opeflbus cafnis, *e'tpufificafi*s ut circa suos pTe:et riiisefieorditef-_igaiii, nec' e6s
corpus animamque suam, praeparet se ad percipieri- ' "qualibet-iniusta-occasioue-coiidempiieni,-nec-yi-oppri-
dum tantum sacramentum, exCmpIo-David,qui riisi :maiit, necillorum substantiolas iniuste toliant, nec
-'
se confessus fuisset abstinuisse ab opere coriiiigaU"ab -ipsa-debila, quae subdiiis reddenda sunt, impie ac
beri ef fiudius 'lertifis, nequaquam paries iprqpqsitiq- *. ] crudeliter exiganturr' -.".'.:
fiis a sacerdote acceplsset. - 45. Tlt ,sijiqfi 'freqfieniiu.S,' 1 yel iei- MiCiTiqiriilVes
N0T__E.
-•aHaecsolasanc.t_e.Mari_fi,festiritas;plim/celebrabalurstudio .nnss_e.pr.ivalfeet ^ex,cup.iditate^monachqrum.
in Ecclesia. Addita deinde esfAssuoiptiq, Nafiviias, ' Tlefefeiida auteni suirfipsa Vadiaril vCfli-i.'-Tmpe-
tumCoriceptio, Praiserjt-.lio, •AnfifintiatioacVisita- rante Ludovico Caroli iilio circiter annuin a -uato'-
tio. liigeniosaijOsterorum drligeniia ultfa.progressa Christo 815,-adeo incfebttiliprivate nii'ss',c.<studiuui
Tesluin DesponsationissancS_eMari_e.reperit,auetqre . ut^cumjpauloanlea frequentius fujsset_(ceu'lix.im^s)
Peiro Aurato, ex sodaiiiio Dominicanorum, qui anno pei-''Ecelesias.commuiiicaturnj,legem"ferfe ;princ"eps
1546 Ti6y_e.istiusTestjvilalis o.ffiGjfimcomposuit.et coiripnisus'fueritul laici^saitem'ter-ifi-iiririocfiii!-
Paulq.p obtnlit approbaridijm, ut-Ferreqljis,Locri.us municarent, Adeo quisque.sriam^vicem sumefidfc.-
testatiir irilibfo vi MjriielAugustsecap.i/RALtiz.' EuchaiMSli_e.;iiip,aliprn jcjiciebat qtii,ct suirjere,§e \ttp
h Hinc collegit Vadiaiius Iibfo "sexto 36 'Etiehar.- alus .posse .pfqfifebatrir, qriodque tfmmum"t_fles"et
stia. pag. .216, laicos, imperan.te-LudoyjcoPio, cce- pieias"e.xiwsceWaf,''paricoru"m.cfir-e ceu'pfo'diiis^me-
pisse abstittere a freq:ien'_iconiiriuniofiecorp6r'is'et reriliuni commiSsuin 'est, fiec ;sine 'qu_estus.acces-.-•
sanguinis Domini,_cmnpaulo antea, id est, sub Ca--'' sione, qui mona£t6ri.a:multa,;prjeserti_nRenedictina,
rolo Magno, frcquentius fuissel per Ecclesias coin^; vad.-illas opes quibus hodie tam splendide et lanta -
municatum: huncaue abusuin descendere facit ex cura securitate peiiruuntur evexit.r>..Piqlen)i_liffi est
 4S7 -.-., fi. CAROLI MAGMfOPP. PARS I. SECTIO PRIMA. 488
in anno communicent (C. 50), nisi forte quis maiori- A 17. Ut ecclesiae
a antiquitus conslitutae n c deeir
bus quibuslibet criminibus impedialur. mis nec alia ullaposjsessione priventur (C. 2 ).
J>
16."Ut parentes fllios suos, et patrini eos quos "
18. TJtde sepelien lis in basilicismortuis a con-
de fonte lavacri suscipiunt, erudire summopere stu-
",
deant (Cpnc. Arelat. c. 19); illi, quia eos genuerunt stitutio servetur, quae ab antiquis patribus- consti-
.
et eis a Dominodati sunt; isti, "quia pro eis c fide- tuta est (C. 21). . .
iussores existurif.
NOm
hanc observationem, qu_e falsa est, excidisse vlro cap. 1 -.-< Signent ipsos infantes in fontibu eorum
docto : qui si consuluisset antiquos canones -Gallica- susGeptores viri vel [feminae,id est,-patrini reTma-
nos, invenissel illariiJaicorum abstinentiam a coim. trinoe. i Homilia incprti auctoris in Ascensa Domini
munione mnlto autiqfiiorem esse quam. ut ad tem- in vetustissimo Codice EcclesiseLugdunensis * Quid
pora Ludovici Pii refetti possil. Namin canone 18 dicendum est de pafvulis, qui quando bapt zanlur,
concilii Agathensis ita diserte scriptumesl; . Saecu- non babent intellcclum eredendi neque pf se re-
.lares qui Natale"Romini,Pascha et Pentecosten non spondendi : De majpribus nuUa quasstio e -, quia
communicaveiint, Catholici non credantur, nec inier ipsi pro se responderc sciunt. Facilis- sol io est.
Catholicos habeantur. i Pra.lerea conslitulio Ludo- . Pai-vuU,_qui necdum sciunt loqui, flde illo-um qui
,vici rqlata a Vadiano sumpta est ad verbum ex eos suscipiunt de sacro fonte-merentur remi sionem,
conciUo Turonensi iii, liabito sub imperio Caroli gpeccatorum accipei'6. Et certe dignumesl ut qui
Magni. Neque hicmos censendus est descendisse peccato carnalium parentum pplluuntur, fl e spiri-
• ex persuasibne qu_e in animos hominum Tliius aevi talium parenlum salyenlur. » Anialarius Tr "rensis
penetrarit, posse fldeles Eueharlsliam' sumere per ai-chiepiseopus, in qpistola ad Carolum 5 agnum,
vicarium, id est, per cum qui pro se ac populo sacri- cap. 2 :.. Doeemus Jorationem Dominicam atrinos
ficat et oblationes Deo oflert in altari, sed ex tepi- et matrlnas, ut et ijisi similiter facianl quo susce-
ditate Christianorum, rembidente conscientia mala, pturi sunt ad sacruiri baptisma., > Cap. 4 : « Uudsi-
ut in epistola 85 ail Fulberlus episcopus Carnotensis gnurn facianr in frqntibus eorum presbyle i, aco-
de presbyteris. agens qui toties non communicant - Jythi, patrini velmatrina.. > Item cap. 15 : . Deinde
quoties missam celebrant. Joannes Aveniinus Anna- perscrutamur pafrinos et matrinas-si possint cantare
lium Roiorum IU).iv, p. 367, alia via aberraiis, hac Dqminicam orationem et symbolum. » C ncilium
lege, quam Garolo Magno tribuit,-putat interdictum Rhemense, apud Reginofiem, lib. i, _cap.272 c Presr
esse laicis, quos.ipse Lalina lingua profanos vocat, byter omnibus patrinis annuntiet quod d bitores
ne plusquam ter" in anno communionem acciperent sint suis-fllioUs, elc.j i Apud Ivonem, parte % cap.?
Eucharistise. < Edixit quoque , inquit, profanum 158, legilur patrimisl Sed emendandus est x Regi-
plusquam ter in auno de sacrosancto convivio,'quod norie-Cl ex'veteri Exemplariins. sancti Yict.ris Pa-
Eucharistiamnuncupamus, vesci non placere. IRALUZ. risiensis. Eoderii mqdo emendandum est ca ut prl-
- ^ Regino addit, id esl, in_Pasclia, NataliDomini et mum secundaeAdditionis, ubi legitur patroni pro pa-_
Petiiecosien. Ita etiam Rurchardus, Ivo et pralianus. trini. ID. , . ' ,|
Sed h_ecnon habentur in concilio Tui-onensi, ex quo r c Homilia sancti Eligii episcopi Noviom sis, in
caput istud sumplum est. Interprelatio est Reginojiis, tomo qttinto Spicilegii Daebefiani, pag. 212 : « Me-
sumpta ex admonilione synodali anliqua, ifi qua h_ec mentote quia tunc pactum cum Deo fecistis, atque
leguntur : Tribus temporibus in anno, id est, in Na- - abrenuntiare vos diabofoet omnibus"operibu ejus in
tale Domini, Pascha et Penteeoslen, qmnes fidelesad ipso baptisffii sacrariiento proinisislis.. <Jui potuit,
communionem corporis et sanguiriisDqmini aecedere tunc. ipse per se et pro se ha_crespondit." ui vefo%
ammonete. _/"Yideetiam inquisitioneffi de vUa et non potuit, fidejussor pro-eo ad ejus vicem sta Deo
conyersatione laicorum,-cap. 56, apud Reginonem, promisit, ille scilicet qui euni de sacro fo te sus-
in initio libri secundi. G_eterumRurchardus ' Fabiafio- cepit. > ID. , J
papae tribuit hanc constilutionem. ID. - d Id est, uf in.canone sexlo- Conc'ii Nan-
b Patrinisunt qui oiferunl baptizandos, eosque netensis. Namopinorj, Regino, postquam retuliti tud no-
baptizatos de sacro fonte suscipiunt, ut ait Hugo strum Caput, statim,j_!escribitcanonem illum Nanne-
Menardus in Notis ad librum Sacramentorum; pag. lensem, tanquam siiostendere vellet, quidp r anti-
107. Jesse Ambianensis inTibello de Ordine baptismi, . quorum Patrum constitutionem hie intelliga ur. ID.

^APITULARE LUDOYICI ET LOTHARII (An. 826, O.ct.)

Capitula ha3Cultimo loco, scilicet in appendice tertia ab Ansegiso relata, anno 826 et proinde c nventfu
Ingelheimensi, cui Lotharium adfuisse Ermoldus testatur, assigrianda esse existimavi; quod non lon e a ve-
ritate cadere, nomina Heimini et Manegoldi missorum dominicorum iri missatico Vesontiensi, a o 825,
memorata, indicare videntur. ]
1. Renediclus de "sua reclariiatione inperpetuunf J) 4. De eausa Rothmundi comitis, _uteiJice t hic-in
sileat. -' . . palatio sacramerituni suum iurare,- quia pro ter no-'
"2. De manso quemdehirfredus « episcopus a Liu- strum servitium sibi*constitulum placilum i tra pa--
-
trigo comile requirit, ut si missi nostri invenerint triam observare non licuit.
eum iustiliam habere,- non permitlant Liutrigum per
5. De duabus feniinis quae indiculos att lerunt/
vestituramdomni Karpli iustitiam eius impedire.
3. De foreste quam Autharius comes habere yult, interrogandi sunt Hqiminus el IJonoaldus," utrum
an fiscales fuissent.
ubi ea prius" non fuisse dicitur, volumus ut missi ecclesiasticae
nostri rei veritatem inquirant, et iuxta quod iustum 6. Odo buticularius de forestesua iriterr gandus
invenerint, exnostra* auctorilatedefiniant. est. .
- |
KOT_E,
i»Moriasteriensis?
489 CODEXDIPLOMATICUS.— CAPlTUL. AB ANSEGISOCOLLECTA.' 490
7. De rebus quas marchio tradidit filio Rosonis.A Maginariumbabent, yolumus ut missi nostri secun-
vel aliis bominibus, volumus ut hi quibus traditae dum iustitiam et aequitatem defifiiant.
fuerint, vestituram suam accipiant, et insuper con- 10. De querela Hildebrandi comitis, quqd pagcn-
flrmationem. ses eius paravereda dare recusant, volumus ut boc
8. De rebus quas quaedam femina Hildegardae missi noslri ab his hominibus qui in eodem comitaiu
i*eginaetradidit, et portionem quam sibi reservavit manent et ea dare non debent, necnon et a vicinis
iniuste amisisse dicitur, volumus ut carta traditionis comiiibus inquirant; et si invenerint, quod ipsi ea
quaeralur et inspicialuiy et ,'tunc, quid illa habere - dandi debitores sint, exnostra iussionedarepraeci-
debeat, deflniatur. piafit. _. _I
9. Querelam quam Helisachar el Heiminusconlra

" ' ""

CAROLI MAGNI

"
LTOOVICI ET LOTHARII

IMPEMTORUM -

, ''GAPITULAMA.'.;;;

AB ANS.EGISO ABBATE. FONTANELLENSl'

' '
-
COLLECTA. :*.

Capitularia Garoli,'Ludoviciatque Lotbarii impe- B 1 Capitulare<ie exercitalibusa. 811.

. ratorum -. per diversorum spatia _en.po-.uiriin diver- CapituIareBoiioniensea.-8H. .
sis sparslrfi membranulis scripta,-quotquot ihvenire a.
poterat,_AnsegisusabbasFontanellensis, viregregius . CapltulareAquenSe 812.
sumifi_cqueinter suos auctoritatis {a), ul ipse fa.iir CapitulareAquense gerierale a. 817;.scilicet capi-
c pro dilectioneniffiiapr_edictorumgloriosissimorum lula ecclesiasiica; - legibus addenda,per se scribenda,
principum et pro affioresanctissini-eproliseorum, sed etmissis.data. . , _ -
etpro sancla. Ecelesisestattt in uno libello adunare" - Capitulare ad Theodonisvillam a. 8__i.
proposuit. i OpusmeriseJanuario anni 827 emissum, *_ ConslitutioAquensis a. 825,ufia cum capitulis " - mis-
quatuor libris constat. In coriscrUiendisiis Ansegisus sorum.
usus est capilularibus quorum majorem partem *ad
riostra usque sajculain-libris Caroliet Ludovicisevo Capitula excerpia a. 826.
scriptis servatam invenimus ; plurima tai-icfi eorum' Capitula Ludovici et Lotbarii a. 826 edita. ,
qua. supra retulimusomisit, ac nonnulla recepit, qua_ Hsec subsidia in quatuor.libros atque appendices
absque ejus opere oblivioni tradita"forenl. Suppel- ila distribuit Ansegisus, ut capitula qu_e alicujus
lex momenti vidercntur, ordine temporis servato, in suos.
' ejus h_ecfuit :
Capitulare a. 789 ecclesiasticum,omissocapite 40. libros, minora vero aul parvi momenli capitula in
Capitulafis Tieinensisa. 801, capp. 11, 12. appendicemduplicem, ecclcsiaslicarumetmundana-
Capitula a. 805 legi Salicaeaddenda. rum legum, referrel, cui, opere absoluto, recens v.ul-
Capitula minoraa. 805, omissis ' capitibus M, gatum Ludovici et Lotbarii ediclum appefidicisler-
18, 19. (Q tia. litulo adjectum est. Eo tamen erravit>quod ca-
CapitulaS, 7, 8, lcgi Ribuariorum addenda, 805. pitularia. anni 805 et in libro- primo el teriio et iu
Capilulare.duplex ad Theodonis villam a. 805, utraque appendice capitulis annorum 805 et 806
oniissis capitibus ecclesiasticis 7, 8, sed roundano postponeret,atque capitulareLudovici ecclesiasticum
capite 11 his exscripto. anni 817 jn lUiroprimo inter. Garoli leges referrei,
Capilulare ad Nimnagam a. 806, omissis capp. 2, capitulare ad Theodonis viUama. 821 in principio
.11. libri quarti conslitueret. Capila quoque lihri' lerlH.
CapitulareAquensea. 806, omlssis capp. S, 6. 89, 90, libri quarti 71 et 72, appendicisprima. 55-55,.
Capitulaexcerpta de eanone a. 806, omisso cap. 2, secundaec. 58, operi jam ad finem perducto addiia
ct capp. 6-9 bis positis. fuisse videntur, cum quoad ordinem temporis loco
Capitulare Aquense a. 809.. anteriori statuenda fuissent.Sed h_ecgeneralem ope-.
Capitulare presbyterorum a. 809. ris ordinem non turbanl, quem hic ante oculos po-
GapituIareAquensea. 810. nere juvabit.
'"
WTM.
(a) Yit_eet actorum ejtts historia exstafin Gestis
- abbatum Fontanellensram;
* cf. Monumeiita Germ.
SS., t. II, p. 295-1500. ,
. PATROL.XCVH. IG
 591 - B. CAROLIMAGNIOPP. PARS 1. SECTIO PRIMA. 491
LIBERPRIMUS. A I LIBERIV.
CaroliMagnic-apllulaecclesiasVci. ludovki el Lothariicapilulamundana
Prtefalioet
capitula. l-12.Sunl821.Tbeojdonis villa
l-76.Sunt789. Eccl., nxceptis capp. 53, 32, 66, 67,t 15-55. —817. Aquiscapiiulalegibusadiien.Ia
73,78. ' 51-41. —817.Aquiscapp.per se scribenda.
77-14)4.— 817.Aquis,e_cl., e.xcep.ocap. 7 exeuute eti- 42-70. —817. Aquiscapp.missorum.
8 iiieunte. 71-72. — 801.Ticin.,c. 11, 12. Cf.816,p. 19 .
103-Ho.—803.A., 5,11-16; B., 4, 14-16. 75-74. — LibriIVcapila24 et 23 repetita.
116-126.— 806.Niumag.,capp. 4, 3, 10, 12, el reliqua APPENDIXPRIMA.
127-155.— 806.Excerplacan.,c. 1, 5-5,10,25, 25 *.
154-153.—805. Salica,c. 5, 6. Capilulaecclesiaslica omhsa:
136-138.— 805.Minora,c. 2,12, 16.
139. — 809.Aquis,c. 9. 1-10. — b0o.A., c. 1-6,10, 9;B., 17.
140-138.- — 809.Ingelheim.,presb., c. 1-19. 11-27. — 806.Excerptacanon.,c. 6-9,11-22.
139-162,— 810. Aquense,c. 4-7, 28. — 805.Minora,g.i.
LIBERII. - 29. — 809.Aqu<_nse, c 16.
50. —809. loge.liejm.,presbyl.,c. 20.
Ludoviciel LolhariicapHulaecclesiaslka. 51-32. —810. Aquense.-c.17, 18.
'1-24. — 82b.Aquis,conslit.geiifixalis. 53-54. — 789.Ecelesiaslicurh, C.52,78.
—
25-28. 823.Aquis,capp.missorum. ; . - 53. — 809.Aquense,c. 17.
—
.29-4-6. 826.Ingelliejm.,excerpta<ian.
J
B jAPPENDIX II.
l.IBERIII.
CaroliMagnicapitulamundana. Capitulamundanaom.ssa.
1-16. —— 8'JS.B., excepliscapp.4, 14-17,21. 1. —80S.B., c.21.
17-21. 806.Niumag.,c. 1, 6-9. 2. — 806.Aqutense, c. 4.
_-__-_H.— 806. Aquense, c . 1-5. - 5. — 803.Salica, c. S.
2'i-52. —805.Sa!ica,.exceplisc. 5, S, ... 4-15. — 803.Miniira, c. 6-9, 15,23-28,25, 4, 29.
33-45. —805. Minora,c. 5-3, 10, 11, 13, 17, 20-22,ct 16. — 80S.B.,_c.11 (a'leravice).
caputCod.4652,p. 116,1.l-ll 17-26. —809. Aquense,c.12,16ex., 17
544-56.—805. Ribuar.,c. 5, 7, 8. 27-55. — 810.Aquense,c. 2, 5, ll-lo. ex., 18,20-24.
•47-58.— 809.Aquense,pra-lercapp.9, 12, 13,-16. 54-3o. — 811.DeExercitalibus,c. 5, 6.
-"S9-05.— 810. Aquense,c. 1, 8, 10,9, 16. 56-57. — 811.Bononi-hse,c. 9, 11.
64-66. — 811.De Exercitalibus. 58.-. — 789.Ecclesiastica,c. 97.
—
*-67-73. 811.Bononiense,praeiercapp.9, 11.
76-88. — 812.Aquense. APPENDIXIII.
>-89-90.—789. Iw-clesiaslicum, c. 66, 75. Capitularea. 826,Ocl.
Cum igitur capitula antea conjuncta hac operis . tos, Ansegisiprrecipuelibros ante oculos et in maRi-
dispositione separarentur, iieri non potuit, quin sin- bus babuisse, vix dubitemus. 1suffultumlibrum
gulorum verba anle.riorum capitulorum ncxu soluta, Talibus suffragiis per s . sequen-
-correctiouem aliquam requirerenl. Cui rei suffccit tia scecula s_epiusdescriptunvfuisse, haud esl quod
Ansegisus, ¥0081)0118 prsecipue initialibus, ubi ne- G ( miremur ; et supersunt hodie Cpdices saec Iis nono,
ccsse videri poterat,lmmutatis, e. g., libro i, cap. 64, decimo, undecimoi duodecimo, iinmo e decimo
67, 70, 73, 116, 126, iv, 15. Sed ei longiusprogres- quinto.descripti triginla octo, scilicet in ermania
sus, grammaticaeratione habita, voces nonnullas nostra una cum Alsatia atque Helvetia sn, in Iialia
•correxitvel mutavit (e. g. satagimini in pr_efatione, iv, quos inter duo e Gerinania direpli, in, ritannia
.eodem _synodo1. i, c. 3, qucec. 5, veteiit c. 161, in reeens ex Ralavis !coemptin, in Gallia x . Quibus
ulilitate noslra ni, 3, cf. iv, 25), majoris claritalis si Trevirensem deperditum, Chiniaci Wer alensem,
- causa vocessupplevit aut nexum sententiarumemeu— - ot libros a Baluziolaudalos, quorum defa ' o recen-
davit{c. g., i, 25, 71,75,115,114, 162,nr, 1, 2, 25), tiori nobis non -constat, scilicet unum Marca
-tandem legislatoris vices aggressus, ea quoque haud Hispaniea, i in Relgica, iv in Gallia, add 're velis',
.raro legibus ademit, qu_ead tempus tantum propo- numerus totus ad XLVIascendil. Qui omn s cumin
sila, vi legis perpetuse carebanl, aut jam plane in- universum inter sefatquecum capilularibu impera-
«ongrua aut alia ratione quodammodo superflua tortim genuinis eqngruant, fionnulli ta en, uno
-<viderip.olerant. Eo pertinent lib. i, c. 61, ubi voces alterove capitulo vel addito vel omisso, reUquis
-jficut Gmttbodingifaciunt omisil, 1. i, c. 126et 155, Codicibus aliquantulum recedunl. Ita Co ex olim
vocibus prwsenti anno et actenus resectis, m, c. 6, Corbeiensislibro ij pro capitesingulari cai onem Si-
-ubi vecligalium exaclores a Carolo constiluti, utpote ricii papse subjicit,!unde caput 51 capilul. ris eccle-
anno 827 baud amplius iideni ac anno 805, una cum siastici anni 789 desumptum est, habetq e ejus rei
loeo Schesla, cui fortasse jus mercatus jam adenip- sequaces.Codices Argentoratensem et H roldinum
tum eral, omiiluntur. Pr_e_crea1. m, c. 12, senten- •ft ** alterum. Codex olim Frisingensisjam reg us Mona-
iias Si quid vero fuerit unde dubitelur, ad proximum censis, complura Lotharii pr_ecipuecapil ila textui
placitumnoslrumquodcumipsismissishabituri sumus, ,. inseruit, scilicetpost lib. r, cap. 78, capita Olonnen-
interrogetur, cap. 13 vero illi tamen denarii qui modo sia a. 825, m, 1, 2; post lib. i, 99, capu 50 capi-
monetati sunt si pensantes el meri fuerint habeantur, tularis ecclesiaslici a. 789; post i, l(0i, apilularls
•c.3'6,vocesforas milio, c. 56, voces eleganlurmansueti Olonnensisa. 825; m, capita.5,,i et 5 ; osln, 15,
et boni, non recepitAnsegisus, et cap. 85, vocesquater cap.01onnensisa.§__5,geiieralis,c.l,2,5, ; poslin,
in anno mense in qualer in uno mensecommutavit. •41, captit de falsisjtestibus et cap. Papien is a. 852,
Opus ita institutum cum rei publica.admiiiistranda. c. 2; post iv. 71, cap. Olonnensisa. 825, gen ral., c. 4;
utilissimum videretur, mox ut prodiit publico favore post IV,74, cap. Olonnensisa. 825, generai. c. 5. Ea-
exceptum est. Nam biennio vix elapso, anno 829in dem ferehabeiCodexolimAugustanusjam egiusMo-
conventu "Wormaliensia Ludovico et Lolhario pri- nacensis,quippe qui capila isia, excepiis01 n. 825, e.
mum laudari ccepil, alque exinde legis per totum i, inrubricislibrorumindicataad fliiemlex jsreferat,
imperium vim adepium, ssnsim sensimque veierum adjecto post lib. IV, 26, capite 5 capitula is si. 805
«apit-ilarium auctoritatemfere.lolam in se contraxit, Salici, et additis quam plurirais e canoni us eccle-
Ha ut posteriorum s_eculo'ru_ii imperatores, Oltonem siaslicis atque Pippini, Caroli, Ludovici, Lotharii,
Magnum, Pridericum.I, Ottonein IV, de capilulari- Caroli Calvi capitidaribus petiia. Appendi bus omis-
l>us._pr_eeeden--uni regum, de legibus Caroli et Lu- sisT,CodicesScafbusanuspost lib. i, 77, t Bonnen-
ilovici imperatorum et de ediciisGarbli MagniIocu- sis post i, 72, capiit ex Gelasiipapa. can nibus pe-
 4.15 CODEX DIPLQMATIGUS.— CAPITUL. AB ANSEGISOCOLLECTA. m
titum msefunt. GodicesVatieanus, Meltensis, Bello- A rium legum latores agnoscant, alii, Lolhafii noinine
vacensis et Gamberonensis in flne libri n caput deleto, textum, quantum eo facto necesse videbatur,
addunt, quod in Divionensi, Normannieo, Rhemensi, immutaverunt. Patetejusmodilibroshaudante exitum
Babenbergensi,Pithoeano, Parisiensi, postlib. iv, 14, anni 850, quo Lotharii nomen in scriptis publicis ite-
legitur. Rabenbergensis et Parisiensis, n. 4628 A, rum cmilti placuil, potuisse confici; primum tamen
jnitio libri primi caput sistunt.si serms ciericus fiat, 'secund_e hujus Editionis exempluin annis. proxime
lidem, unacum Normarmico/Pilhceano et Parisiensi, sequentibus et ante obitum Ludovici confectum esse
capitulis i, 99, unum, u, 52, duo, iv, 24, et iv, 69, - oportet. Cujus auctor an cum Baluzio Ansegisus sta-
singula capitula qusein aliis Codicibus*desiderantur tuendus sil nec ne, minime nobis liquet; novimus
subjiciunl; cademque capitula in Codice Rbemensi tanlum, virum de rebus Germanorum bene meritum
recenliori atramento addita Baluzius adnotavit. Quo- tertio e]us decennii anno, scilicet " - die 20 Julii anni 855
rum quidem i, 99 b, supra, ad a 817, protulimus; e vita excessisse.
II, 52 b, inter Ludovici n Leges a. 850, intra capila Editionis primse librum medio _evoin linguam
9el 10, excidisse videri potest ;iv, 24 *b, ad a. 817, Germanieam versum fuisse, fama inter viros doctos
supra, vulgavimus; iv, 14 b,- a-Benedicto in libro i, per sseculumet dimidium obtinuit. Cujus tanien fun-
cap. T86,referlur; n, 32 c, et-IV, 69 b, alibi exstare damenlum si spectes, Browerum, qui unus ejusmodi
oon comperimus. Codices ejusmodfannis 864et 875 Codicemevolvisse dicitur, nonnisi de versione unius
a Carolo, Ludovici I flUo,a. 868 ab Hincmaro ar- capitis iv, 18, scripsisse inlelligas. Codex in biblio-
chiepiscopoRhemensi, et a. 909- a Patribus. concilii llieea ecclesia. cathedralis Trevirensis olim servatus,
Tiosleiani, laudari, adeoque publica tune in GaUia-_ jam BaluzUa_vohaud amplius supererat; quare Edi-1
auctoritate gavisos esse, Raluzius in prsefalione sua " tionis Rroweriana.fidem explorare negatur.. Qua de'
admonuit, secl eos a genuino Ansegisi opere disee- re cum ad Jacobum Grimm nostrum retulissem, vir
dere, ex numeris ..apilulorum in conventu Wofma- summus lectionem Browerianam in usus nostros
tieasi laudatis constat. emendavit, atque, ut cum viris doctis communicare-
Majus tamen inter Codices Ansegisi diserimen eo tur, libenlissime conccssit. Versionis igitur illius,
Jntgrcedit, quod cum plurimi eorum in praefationibus sseculo nono exeunte veTdecimo ineunie, dialeci©
singulorum librorum Carolum, Ludovicum et Lotha- Treverica confect_eediiionem ulramque proponimus.
BROWEIU EDITIO. JACOBI GRIMM IIECENSIO,
That ein iouuelihc man frier geuualt haue. De homine libero ut potestatfem habeat
-
De homine libero, ut potestatem habeat, That -ein iouuelich man frier ' geuualt Jtaue s»'
so vuar soseer vuilit sacliun sinu cegeuene. ubicumque voluerit res suas dare.
i__iieu_Mfde voluerit, res suas dare. vuar sose er vuilil sachun sinu ce geuene.
Souerse sachun sinu ihuruhe salichedi selu si- Si quis res suas pro salute animae
-.Siquis fes suas pro -' salute animae Souuerse sacltun sinu ihuruch salichedi selu
*-ra aihe ce' anderrn craftlicheru stat dthe ge- suae vel (ad) aliquem venerabilem locum vel
suae, vel aliquem venerabilem locum, sineru athe ce anderru erafllicheru stat athe
'
legenemo sinetno ethe se vuetno andremo ver- propinquo - suo . vel cuilibet alteri
vel propinquo suo, vel cuilibel alleri C gelegenemo sinemo athe seuuetno andremo
-sellam vuilit inde cetltemo cide inneneuuendiun tradere voluerit el eo tempore in-
tradere voluerit; et eo tempore inlra versellan vuilit bide ce themo cide inneneuuen-
theru selueru grasceffi vuisit An theru sachun tra ipsum comitatum fuerit in quo
Jpsum comitatum fuerit, in res iUae diun pieru selueru grasceffi vuisit in theru
- ihie gesat sini; vuizzela thia quo sala cegedujie
' res illae
positae sunt. legitimam traditionerii
-
positae sifit: legilimain traditionem facere sachun thie gesat sint. vuizzelahtia sala ce-
geulize That puo ihemo seluemo cide that er facere - studeat. Quod si eodem tempore
studeat. Quod si eodem tempore, ' quo gedune geulize. That auo themo seluemo,-cide
thui Sellan vuilit vzzeneuuendiun theru quo -- illas tradere vult extra eundeiii
iUas* tradere vult, extra eundem comi- that er thiu sellan vuitit vzzetieuuendiun theru
grasceffi' vuissit that isi athe in here athe comitatum fuerit, id esl sive in exercilu sive in
tatum fuerii, id sive in exercitu, - sive in grasceffi vtiisit thal ist alhe in her.e athe iri
iri ' alhe in
palice' andern sumeuueliche- palalio sive in alio quolibet loco
palatio, sive ifi alio quolibet loco; ad- palice alhe iri anderu sutneuuelicheru stedi
ru stedi samantnetne himo allie vane sinen- adhibeat siBi vel de suis . pagensibus
hibeat sibi vel de suis pagensibus, vel samantneme himo athe vane sinen gelandun
gelandum alhe -vane andern thie theru sel- vel se . aliis qui eadem lege
de alns, qui eadein lege vivant, qua ipse athe vane andern thie theru selueni vuizzidi
'
uern vuizzidiieuen theru er seluo ieuitt ur- vivarit qua ipse vivit testes idoneos
vlvit, tesles idoneos, vel si illos habere ieuen -iheru er selvo leuet vrcundun rchiliche.
cundum - retliche, Auur auor tliie hauan nin vel' _>i illos babere non potuerit tune de"
non potuerit, tunc de aliis, quales ibi Auur aiwr thie hauan nj mach thanne vane
inach thane vane andern so vueliche thar bez- aliis quales ibi meliores inveniri possun*
meliores inveniri possunt ; et coram _ eis andern so vuelicke thar bezzera vundan • mugen
zera vindan mugen vuerthan. Inde vora hin et coram eis rerum suarum traditionem
rernm suarum t/aditionem faciat: et fl- vuerthan inde vora- hin sachunu _sineru salun-
sachunu sineru satunga. gedue inde burigun faciat et fldeiussores veslilurae donet ei qui
deiussores vestiturae -donet, ei, qui ga gedue inde burigun theru geuueri geue hi-
tlieru geuueri geue himo ther thia sala infahit illam traditionem accipit veslilurani. faciat et
iUam traditionem accipit, vestituram mo ther thia sala infahit geuueri gedue. Inde
tieuueri gedue. Inde ather thiu sala so ge- postquam haee traditio ita facta fuerit. heres
feciat. Et poslquam haec tratMo i.a ahter thiu sala so gctan vuirlhit geaneruo sin
 m B. CAROLIMAGNIOPP. PARS I. SECTIOPRIMA. 490
"
inn vuirllitt geaneruun in Selues neiehta A Ulius nullani J de praedictis re-"
facfa fuerit, beres iUius nullani de prae- selues' hegeina vona then vora gequela en sa-
vonathen vora gequetanen sachun mugi rge- bus valeat facejre' repetitionen.. nsuper
dictis rebus valeat facere repetitionem. chuit inugi geduan iruangida. Thara uviri
duan iruangida Thara vviri j.inde seluo ihu- et ipse per . se fideiussionem , faciat
Insuper et jpse' per se fidciussionem fa- inde seluo thuruch, sic.h burigun gedu iherfi
rwch sich >"burigun gedue] theruselueru geuneri eiusdem vestiturae ne beredi ulla occasio
ciat eiusdem vestiturae, ne beredi ulla selucru geuueri nio tliemu geanerticn ihegein
nio themo geaneruen thegein ' vrsach beliue rcmancat' hanc • jtradiliohem imniutan i sed
occasio remaneat hanc traditionem. vrsach beliue ihia ', sala cebekerine sund r .niera
thia sala cebekerine' 2 sunder mera , nat angli- potius necessilas incumbat illam per 'ciehdi.
immutandi; sed potiiis necessilas in- nol ana lige ihia. thuruch cegefremiiie ' Inde
ge s thia thuruch cegefremine Inde auo noch El si nondum fes suas 9<cum coh redibiis
cumbat illam pefticiendi. Ei, si non- auo nochlhanne sachun sinu bil geatier un si-
thanne sachun sinu bit cjeaneruv.n sinen gesun- ' suis divisas haibeal non sit e hoe
dum res suas cum coheredibus suis divi- nen gesitndurulh rie hauoda ne. si hin o ihat
- duruth nehauoda 4 nesi himo lltat ceungeu vor impediinenlo sed coberes eius
'sas habeai, non ei hoc sit impedimenlo, B ce ungeuorsamilliu sunder gecinervo siher
'
Samilhu .° sunder gcaneruo siner auo er gerno - si sponte nrilueril aul pcr mitem
.sed coheres eius si sponte noluerit, aut- auo er gerno neuuilit athe tliuruch ihen gratiun
'
rieuuilit aihe luruchthen grauun, athe thu- aut pcr missum eius - dist ingatur
per comitem, aul per missum eius di- athe thurncli boiluh sinen bethungen vuerllw
ruch bodun siniii -Be:huiigen vuerlhe that thia ut divisionem citm iUo faciat ad quem
stringalur, 'ut divisionem faciat cum il- that thia sundrunga bit ihemo dv.e ce tltemo
~ due ce llteiho ther
-sundrunga bit tltemo geencli- defunctus heredilatem suam voluit p rvenire
lo, ad- quem defunctus hercditaLem ther geendido erueihg, sina vuolda vol cutnati
do eruetha ' sina vuolda . volldcaman,~ inde auo el - si , cuilibet _.eeelesiae eam
suam voluit pervenire; ei si cuilibet inde auo suineuuelicheru sanionungun ihia
sumeuueliclieru samonungun' thia sellan bal ga- tradere rogavit coheres eiiis eam lege 1 cum
ecclesiae eam tradere rogavit, cohe- sellan bat ganeruo | siner Ihen vuizzul b lliem
neruo stner tlien vuizzut 9 bit theru kirrichun illa ecclesia Jde praedicta he 'editale
'
res eius eam leger.i, cum iUa ecclesia, kirichun vona themo voragesprochanem erue.
vona 10 themo - voragesprochenemo erue haue habeat quam euml alio . cohcrede suo habere
de praedicla herediiate habeat, quam huue lltal bit andretno geaneriicu sinem hauan
that bit andretno geaneruen sinemo hauan soida C debebat. Et '• hoc observetur • erga
cum alio coherede suo habere debe- sotda. Inde thaz \behatdan- vuerthe vtn e Ihen
Inde thaz behaldan vuerthe umbe then vqder inde palrem et fllium et nepotem us ue ad
bat. Ef ^boc obseryeiur erga patrem, et vader mde then sun , inde then neuun nce cen
ihen sun inde then neuun unce ceniarum ' vuizzet- annos . legiiimos|. postea ipsae . res
fllifim,^ et nepotem, . usque ad annos iarun vuizzelahiikhen ahler thiu selue sachun
. hallikhen aiher " thiu selue sacliun ce -Iheru muz- ad immunilaljeni ipsius cclesiae
• postea ipsae res ad immu- ce iheru muzzuncju theru selueru sam nunguti
-lcgitimos:
. zungu theru setueru satnunungun ergeuen 12. rcdeant. , I
^fiitatem ecclesiae redeant. ercjeuen. '
ipsius j
,*Post inventam lypographi_eartem Ansegisumpri- pto, capilula Pippini aliprumque regum Lom-
-mus edidil Basilius'Joannes Herold, p. 261-347 inler barda congesta proponuntur. In texlu exp Imendo
Uibros Originum ac Germanicarum antiquitatum, Ba- usus est praeeipueCpdice Weissenaugiensi, temin-
silece,mense Sepl., a.T557, in-fol., sub litulo Legis fra, numero 4, referimus, libro tamen i, 1-7 Amer-
Francica., et in quinque libros, quos ex Ansegisi Co- _" pacbium secutus, leciiones ejus raro lantuni pe Co-
dicibus, Amerpacbii libro, a. 1545 edito, ct Lom- dicis Weissenaugiensiscorrexit. Altero "eumpr_eter-
barda, consarcinaverat, distributum.. Libro i capul ea Ansegisi Codicelusum fuisse, ex appe dicibus
supra memoratum addidit; libro III desunt capita quaein Weissenatigiensi. desufil et lectioni us ali- '
- 64-68, 70;.72-75, 78, 79, 85, 89; 90,excepiis 67, 63 quot uee in Weissenaugie.nsinee apud Amer acliium
«t parte capitis 65, in libro iv collocala.Liber quar- obviis patel*.Cujus rbi testes suni lib. i, 82, quo in-
tus omnia quidem ejus apud Ansegisum capitula ex- tegram lineam a Weissenaugiensi omissam xbibet,
_Jiibet, sed disposita ad norniam lituli secundi el capul in flne libriprimi adjectum, quod ibi quc de-
jjrlmi inCoclice Weissenaugieusi, pagg. _85-200 et sideratur, etleciio capilis in,_20,,in fine, u i lectio
T73-183, exstantium, etauctanon solum eorum ca- Codicis Wcissenaugifensisloco raso a man recen-
piiulis, sed inlermistis atque adjeciis aliis mullis ex tioii inscripta, ad CorlicesGothanuni, Caml eronen-
Amerpachii Editione Capitularium et Lombarda de- sem, Vaiicanmn, Co'lberlinum, Sangallensen 1, ac-
sumptis, necnon et appendicibus tribus Ansegisi. cedit. Quinam altef isle Godex fuerit, h ud con-
Appendicis secundae caput 16, ut jani semel prola- slat; in nohnullis ldcis ad Argentoratehsen, a quo
lura, oniisit. Librn quinto Pippini regisLeges inscri- tanien ttlius fuit, proxime accedif.
VARIANTESLECTIONES. J
1 'Thesselues. "s Cebeuuandelene. 3 anaualle. ' nebaboda. neo. ~~saniidu. chimo. 7 eruid 0 vo-
10vane. "abter. 12vuilirigeuen.
.oquoman. 9 vuizcut.
 '
497 CODEX-DIPLOMATICUS.— CAPITUL. AB ANBEGISOCOLLECTA. 498
Aliquot ante Heroldum amiis, sed eo ignaro (a), A j rum tantuin inscriptionibus adjeciis, iterum excudi
•Joafines-Tilius,Amerpachii fortasse exernploincita- fecit; ifi eo tamen proprib Marteegit, quod ope Co-
tus. Capitularium -Editionem molitus est. Toluni dicis sui et BellovacenSis capitula Benedicti integra
opus AnsegjsLuna.cumBenedictidiaconi libris primo una cum addilionibus, et p. 416-424 Carbli Calvi ca-
. et secundo"usque ad verba capiiis 289 :'Qui mani- pitula' ad; Sparnacum edita, in proefatione qitoqjue
feslam detegitur commisisseviolentidm,non jam rete- suacapitulaPippiniv.egis.supra repetita vulgavil, et
galio, typis expressit, sed nec reliquam Benedicli glbssarium. sive inlerpretafionem obscuriorunr ali-
partem ad.didit, nec imperfeclum libfjun-vulgavit. quol vocabulorum adjecit. Codex quo prsecipfieusus
Perpauca tamen ejus Exemplaria pbst .Tilii obiium est.jam inler, regios Parisienses h. -4658signalus, In
prodierunt, quorum unum quod ex mussedFrancisci pr_efa"tiGnibusLolhaiii imperatoris nomen haud agno-
Orontii .Finci ad Stepbanum Baluzium, exiiide ad sflt'; quarePiilicfius id a scribis Loihario imperante
M. Krusium,. devenit, jam vero in bibliotheca uni7 perperamadjectum, Lolharii.vero inter Ansegisi li-
versitalis.Gollingensishabetur, manibus evolvenduin -bros nUiilproprium esse censuit,' igfiarus scilicet rei
pra.buil V. S. Jacobus' Grimm (b). Liber raiissimus bodie notissimaj, utriusque imperatoris Ludovici et
eadem forma iisdemque.typis expressus est ac Tjr Lotbajiinomen in publicis aimorum (e) 825-830 char-
liana legum antiquarum Edilio in-16 qu_esine anrio tis et monumenlis,ideoque.et Ansegisi libro anno
etloeo prodiit, cujusque Exemplar dofio.Tiliiad An- 8,27 evulgalo, conjunctifii.praipbni. Error Editioni
toniuni Scbonchovium, annoque 1557,. dono Petri haud noxius, quani eariidem'ac Tlliariam essesupra
Adurni, ad Laurinum profectum, in bibliotheca regia mofiui. .. : ' '
Hannoveraha asservamus. Tilius" Codice.quijam in B _ Eadem Editio haud felici calakno correcta, ;curan-
bibl. regia'PaTisiefisi numej'0 4635 insigfiis'habetur, te FfanciscbPithceo Petri fllio, iterum prodiit Pari-
nonita usus est, ut ejus ubique vestigia"prenienda siis a: 1605,iIl-8',, et repelila.est a Lindenbrogio in
existimaret; sed Amerpachii libro ductus; ordineni Codicelegum anliquarum a. 1615. Goldastusinope-
capitulorum qua3ad a. 789 perlinere didicerat, ab ribus suis adornandis et Ileroldina et Piihceana edi-
Afisegiso consilio.mulatum, restituere conatus est, tionibus usus est.
capilula qiiie^nonsemebposila et in- Arisegisoef in < Soeculofere jjost Pithceum elapso, Stephanus Ba-
Benedicto animadveriit, suslulit, similibus tantum luzius Editionem suam publicijuris fecit a. 1677 in-
quibusdam relictis, numerosque capitulorum corise- fplio.' Codicibusex Gallia .'pr_ecipue,sed et a sancto
quenter mutavit, aique, Codicibus, ut videtur,-bibl. Gallp, Roma et ex Hispania, conquisitis, eorum ad
reglse Baris; n. 4995 et sancti Vincenlii Meltensis fideiriEditionem Pithceanani correxit et emen:!avit,
fultus; senteniias nonnullas ab Ansegiso omissas et suamque factam amplo cqmmenlario illustravit. Eo
- inscriptiones -capi.tularibfis. pra-Iixas vel subjectas, . tamen, pace tanti vm.dietum sit, seopum suum non
uneinis inclusas in textu recepit. In_Ansegisi libro attigit, quod, Tilii exemplo, Ansegisum Benedicto
primopost capita noslra 38, 50, 64, 69, 75, alia ca- conjunctum,, quasi' unum opu.s, capitularium libros
pita sex inseruit,' ex capitulari ecclesiastifto anni septemexhiberet, atque flrmissimam Ansegisi auc-
789, quod apud Amerpachium legerat.desumpta, vi- toritateih propler Benedicticontubernium suspicione
deUcetcapp. Editionis nostr_e 39, 52, 66 et 67, 73, quadam attingi concederet, lum quod Pitbcei sehten-
78 ; ila ut numerus eapitumiibri ejus 168 attingat. lia seductus, non solum Lotharii Csesaris nomen in
Capiti praiterea 57 allocutipnem' supra relatam, ca- r, prsefationibus librorum syiigulorum deleret, sed et
piti76-indicationem temporis. quo capilulare .pro- ejus exemplo capitula quinque libris n et iv a TUio
mulgatum est ex Amerpachii pag. 35; nofam Tem- inserta admitterel, cum lamen ipse ea in -genuino
pore'Adriafti (c) et inscriptibnem capitularis sequen- Ansegisi libro non haberi.ex .capitulari Wormatiensi
tis"<anobis supra editam adjecit. Libro secundo XLVII a. 829 inlellexisset,'et a Codicibus.plurimis abesse
eapita exhibet, insertis duobus post 52, omisso vero cognovisset. Texit ea magnum Baluzii-nomen,in tan-
45, ut quod eadem-fere ac 54 exhibeat. Liber ter- tum validum,ut per sceculaunum et dimidium prosi-
tius capitibus LXXXIX constat, eapitibus 89 et 90 ma doctorum virbrum. nullus operis ins.itulionem
(789, Ecel., c. 66 et 75)' jam Ubro primo receptis,- impugnare infringereve ausus sit; namet Georgisclj
et addito capite. in flne de pace in hoste ,vel infra in corporejuris Gcrmanici anno 1758, et de Chinia«
patriam : Corislittiimusutsi in hoste, .quod Baluzius a. 1780 in-allefa Gapilularium Balu^ii-Editjone, et,
nonnisi in Codice Bellovaeensi receritiori atramento Canciani t. UI Legum barbarofum antiquarum',. a._
additum repejit, adjectis quoque capp. 12; 13, 56, 1785, el cl. Waller, 6agaeissimits.juiispatiiietRo-
sententiis, et capi.i -/6 inscriplione, quas-nos supra niani indagalor, in corpore.juris Germanici a.-1824
retulimus. Libro quarto post capita 1-4, 24, 69, sin- edito, BaluziiEdilionem denuo exprimere saiis habue-*
gula capita, et ante capp. 15 el 43, .nibricas^c.) inse- runt. Qua in reiquid nobis prajslare concessum " fuer
rit, capilibus 75 ef 74, qu_e eodem libro capp. 24 et rit, monendum restat.
25 jam baberentur, omissis. Appendiceprima capita - Igilur quantum ad Codices manuscriptos, quibus
55, 54, et appendice secunda caput 58 (789, Eccl,, nova libri Editio inniti dcbebat; eorum. quos Balu-
c. 52, 78, 67,) ut librq primo jam recepta",appendi- zius inspexerat denuo evolvendorum nec .voluntas
cis seeunda_,capiit1G, quod libro tertio jam occur- D I nobis aderat nec Tacultas'. Nam Ansegisi opus cum
risset, omisit. cellectio sit capilulorum quorum niulto maximam
EdiiionisTilian_eexemplum nactus PctrusPilhceus, pariem inter capitularia supra edita invenire liceat,
Parisiis, 1588, in-80-,textu nusquam mutato et libro- talia nec desiderare, nec Baluzii in.Codicibus ex-
NOT_E;
. \a) quod, e. g., appendicinus in utj*aque ' Edilione scopiaetmonasteria adillorum opus,_etnonremansis»
collatis, constat. - set ulli episcopo nec abbalj, nec ahbatissa., nisi tan-
(b) Titulus libri est: «In Chrisfi nomine incipiunt tum ut velutcanonici et monachi vivcrent.B.
et
Capilula regum episcoporum maxinieque omnifim
nobilium Francorum, ad feprimendas neopbytorum' .. (d) Paulo diversas ab iis quas supra i-etulimus.
quasi fidelium diversas adinventiones. Cum /privile- torCapilula quaeconstiluitdomnus Ludovicus impera-
Salicis addenda, quoeet missi et comites
gio. Parisiis, apud Jacoljum Rogardum, sub insigni habere et legibus cscleris nota facere debent.:— Ha3csunt
divi C.lirislophori,e regibnegymnasiiCameracensium,
'
1548. i _ . capitula pr_ecipuc ad legationem missorum nostro-
rum ob memorlsecausam pertineritia.j .
(c) e TemporeAdriani papa. et Caroli Magniimpe-
l-atoris quando Paulinus episeopus lenuit vices apo^ -(e) Inde a mense Decembri. v. Boehmeri nostri,
stolica. sedis in Aquis fuii fttctum istud capitulum. opus egregium, Regesla Carolorum, Francofuj'!J aife.
&ropterhoc, quia laicihomines solebani dividere epi- Mo_num,a. 1855,in-4^,
 499 B. CAROLIMAGNIOPP. PARS I. SECTIO PRlW 5C0
scribendis soleriia ea imperare videbatur. Salis igi- A lit i, 28, 87; novuni inserit post i, 77. Soe.'ssime
tur habuimus ab eocomparalis uti, et ex iis una cum singulas, imo plures yoeesomittit,- plerumqu tales,
noviter a nobis conquisitls solidum operi fundamen- quse oinissae sententiam non turbant; maxi e ini-
lum stabilire. Quod in quantum ex voto cesseril, tjo capitum addit, omiltit, mutatproprio M te, ita
eo conjicere liceat, quod CodicesBaluzio incognitos- ut consulto hsec omnia egisse videatur ; quan obrem
undecim sajculorum ix, x, xi, XII, aliis etiani non- neque hoc semper erat indicanduni, neque I tiones
nullis sallem inspectis, Editioni'noslras adliibuimus. aperte falsas ubivis- exhibuimus, longe plur" a ta-
Oplimus eorum esl: men earum parte annotata.
l.C. olirn Corbeiensis, tum Friderici Lindenbro- 5b. Cod. bibl. Bonnensis membr., in-8 , soec.
gii (qui tamen eo in edendo Ansegiso non usus est). xn, quem a. 1826 evolvi, descriptus in Rhei'. Mus.
jam vero bibl. publicae Hamburgensis, n. 85, m-4" i, 1, 1827, p. 158-164, unde apparel in
ssec.ix. qui prseler Afisegisum capitulare Worma- opere eum arctissimejad 5 accedere, adeo t.segisl ejus
tiense anni 829, et leges Salicam, Ribuariorum et apograpbum videatur. Quse ibi notanlur ejus lecifo-
Alamannorum exhibet, tanta diligentia exaratus, ut nes non cum 5 communes, ita comparatse s nt, iit
pro operis fundamento ponendum integrum exscri- Codicemcum Ediiis Inon conferendumjudic verim.
berem. Proxime ad eum accedit: classis videri potesl r
1*.C. bibl. ducalis Gothanse, ssec. xi, in-fol., ubi Ejusdem 3 c. C. bibl.
inde a fol. 575-395 hoc ordine, exceptis appendici- olim Aniciensis;regioe jParisiensis n. 4417, s c. ix,
Scafhusano elBonn nsi ap-
cuijut
bus etcapp. iv, 71-74, totum opus sciibilur : iv,' 24- pendices i, m, el pars capiium appendicis se undae,
41, 42-70; i, 77-104; iv, 15-55; i, 1-76; i, 105-162; B desunt. j
n, m, iv, 1-12. Magna diligenlia exaraius, Ham- _ 4. Cod. Weissenafigiensis olim monasteri- nunc
burgensis auctoritatem semper fere conflrmat; quo- in castro Lindenau ad lacum Brigantinum s 'vatus,
minus autem vel ex illo, vel ex eodem, quo iUe, Co- membr., in-4°, ssec.jnoni exeuntis, velx, p stAn-
dice descriptum putemus, hoc prseter ordinem capf- segisi libros i-iv, coptinet Codicis Theodosi ni in-
tum jam indicatum eo prohibetur, quodnonnunquam terpvetationem aliquot Juslini ni no-
Wisigplhicam,
habet quccilli desunt, quodque ubi ab illo recedit, vellas {Savigny Zeitsehrift n, p. 100), Erch nberti
et alios Codicessibi consentienteshabet. Breviarium (Monumenta Germ. \ n, 327-55 ), et
Elerumque
ec.iones ejus indicalse sunt omnes, opera juvenis pp. 175-200 duplicem capitulorum litulum, cilicet
doctissimi L. C. Bethmann Helmstadiensis. > primo pagg. 175-183Jcapitibus signatis 1-35 Anse-
2. Cod. eccl. catbedr. Frisingensis, nunc biblio- gisi iv, 13, 14, capitiilai'e ^le exercitu prom vende,
thecoe regise Monacensis, H. N. 4. (234), membr. , Ansegisi iv, 15-55, tiim p. 185-200,capp. si alisl,
in-4° fol. LXXXIX, S-CC.xi, a scribis duobus exaralus, 2, 56-57, 59-65, 65-170,77, 78, 70, 72-75, 8, -79,
ita ul Ansegiso una manu scripto, allera tres adjece- 85-88, 90-107, Anse^isi iv, 34-57, 59-70; n,-37,
rit appendices, tum 1. n priora xm capp. (super- 68, 70, 72-75, 78,'79,' 83,86, 89,-90/58, 59, 45-45,
scriplum : Incipiunt cap. quce supra desunt, sed ibi 47-49, 52, 55, 55, 61,!6i-M; jv, 9; m, 11, 4, 16,
non fuerant omissa), denique quinqne capita addide- 26, 27. Quod ad Ansegisum attinet, appendic s -ejus
rit pelita e Benea. i, 156, conc. Arelat. vi, can. tres desunt. Qusehicj illic.correcta sunt, ab eadem
22, conc. Turon., addit. m, 91, capit. 809, n, 13, manu profecta videntur. Scribit intellegere, negare
Bened. i, 279. Ansegisoplura capila intrudit, post i, (2 pvo necare, retlulit; h saepeomittitur. Colialion m ejus
78, duo, post 99unum, post 101 tres, n, 15,quatuor, cum Editis vir cl. Maier J. U. D. Eslingensis beni-
iu,4T,duo,rv, 71 unum,74unum. Scribit os.is,om-s, gnissime nobis obtulit. Codexipse est, cui eroldi
eoiiers, conpendium,etc.Preeterordiiiem capitum, in- Editio capitularium prsecipue innitituf.
dicesei prcefationesomnes, collati sunt, m"ea viro cl. 5. Cod. bibl. Valie. n. 4159, membr. in- ° fol.
Foringer efflagitanteatque facillimeoblinente, hi lo- cxn, ssec. ix exeuniis, aut x, eleganler script s, Go- sed
ci : i,'140-158 ; if, 29-46 ; m, 64-66; IV,1-12,71-74. niutilatus, cum et tota prima quaternio desit, et
2 b. Codexeccl. cathedr. Augustse Vindelicorum, dcx ih I. iv, c. 51, desinat. Praeter omnes pr faiio-
nunc bibl. regise Monacensisn. 155, membr. , in-4° nes Bluhmius noster eontulit i, c. 1-5, 14 -159;
fol. cccxviu,- ssec. xi, continet eollectiofiem cano- n,-29, 50; III,45, 64; iv, 1-11.
num pxnitentialium et synodalium, legem Alaman- 6. Cod, olim Scbletlstadiensis, jam hibl. blicse
norum ; Ansegisum; Capitularia ; epislolamPaulini Argentoralensis, menibr., in-fol. min. fol. cx ', ssee.
Aquileiensis ; epist. synodal. conc. Mediolanensis. ix, collalus a viro doctissimoEngelhardt, pos legem
Excidit fol. 215, quo Ansegisin, 28, 29, cbntineban- Alamannorum primo Ansegisi librum iv, tu manu
tur. Appendices desunt; sed earurn loco statim post paulo diversa supplementa libri quarli, tres Anse- .
LivfinemmanusalteraeacapitaquoeinCod. Fris. hic gisi appendices, 1. i, jn, m, et quaedam theTogiea
illic inserta diximus addidit, conjuncta eodem quo exbibei. Maxime a reliquis recedit in libro l ~; ibi
ibi ordine, ita tamen, ut quod Fris. post i, 99, exhi- enim non solum singulsevoces innumerse su plelse,
bet, Aug. in fine Iibri i collocet, omittat autem quod mutatse, omissse sufit, sed integrse sententi , imo
ille post n,T5, posuit quartum. Postiv, 71,74, ea- *.\ capita, vel admodumiconlrahuntur vel pror us de-
dem altera manus ascripsit rubra capitum a Ffis. sunt, ita ut, maxime Iversus flneni libri, An egisus
ibi illatorum; capita Ipsa in additamenlo illo collo- se ipsum vix valeat agnoscere; quse bmnia ai otare
cata sunt. Unum tantum capul nosler addit post iv, non necessarium visum est. Capita vero a sc iptore
26, quod Fris. non habet, pelitum e capitulari a. aut prorsus omissa aut nimium mutilata, alt r, qui
803, Salic. 5. In lectionibus prope ad Frisingen- reliquam Codicis partem confecit, in flne 1. sup-.
sem accedere solet; eademque loca ullro contulit plevit; quo factum eslut nonnulla caprla bi , imo
cl. Foringer." . terlegantur. septemhfijus libri capitibus in fl eccuv- quo-
3. Cod. bibl. ecclesiasticse Scaihusanse membr., que libri tertii iteratis. In eodemlibro quarlo
m-4°.fol. xcvii, a conipluribus ssec. xi, vel xn ifi- runt etiam glossoegernianica_(c. 5,17, 25, 26 29);
I. J, c.l9,'addituraliudpost ,162.
eunte, confectus, post tractalum theologicum et li- oniitlitur prseterea
brum Barucb, exhibet legem Salicam, i. e. , A.nse- Quos proeter ad primam recensionem pe tinent
BaluziiiVaticanus1, in bibliolh a Pa-
gismii, adjuncto capitulari a. 829, tum Thegani Vi- Codicess,(Vat.) et maxima 's affl-
lam Ludovici, in fine mutilam. Quod ad Ansegisum, Iatina, ncti Vincentii Metlensis,
quem D. Bethmannus contulit, Hambufgensi et Go- nitate conjunctus regius Parisiensis inler Ubros pple-
"n. 751 signalus, ssec. x, qui
thano, quorfim auctoritatem in plurimis coniirmat; menta Latina et appendices i et n exhibent, alque r
longe est deterior, -cum ea quse ab illis exhibel di- quatuor Div. C. regius Parisiensis n. 4761, Baluzii Divio-
versa fere semper aut niinus bona sint aut aperte III capita a. 805 min 'a 16,
falsa, alque soepius ad secundam reeensionem in nensis, in quo appendici
videanlur inclinare. Capitum ordinem inver- , 18,19, quorum nonnisi piius lib. l, c. 158, h betur
singulis
 501 CODEXDIPLOMATICUS."—CAPITUL. AB ANSEGISOCQLLECTA. 602
aiijiciunlur. Et ni quidem sseculo decTmo exarali, , A 210; libros ni, iv, et tres appendices complectitur;
veris capilularibus e-tAnsegiso nonnulla capitvilaex lectiones ejus paucas Baluzius affert
Benedicto decerpta submitUint. Al qui proxime no- b. Thu. C. Thuaneus a Baluzio vocatus, libros
minandi veniunl, Codex. Goihanus alter, Bsllova- quatuor et tres appendicesamplexus. Quocumin om-
eensis, Caniberonensis et Rivipulleosis, Ansegisumi hibus fere-conseuliunt:
Edilionis quidem prioris, cum Benedictitamen libris; •(,Sang. 1. C. bibl. Sangallensisn. "72.7,nibr., ssec. x,"
conjunetum, sistuut.„ vel xi, qui libros Ansegisi cum appendicibus, tunV
' G. Golhanus manu sseculixi ineuntis exaratus est> ' Benedicti librum i et centum priora libri n capila
~
inilio volutninis magni,.cujus plagulse 575-595"An- habet; atque
Baluzii, jani in bibl. regia
segisum supra numero 1* laudatum exhibenl. Singu- Parisiensi n.Colbertinus
Colb.C.
4657. (Colb. 467, regius 4245A) si-
lorumlibrorum initia litlerapiclaornanlur; interlibrii
indicem Garoliqueprsefationemimago impera- gnatus, mbr., inrfol., ssec. x. Libros et appendices
primi tum BenediclHibrum i; nonnulla capilula
- toris in solio residentis iibrumque atque sceptrum, Ansegisi," libri ii el aliquot libri in, sistens.
}. tenentis conspicilur. Textus Ansegisi, eadem ratio- • c. Yat. 2. C- alter Yaticanus bibliothecsePalatinoe,
1 ne qua Benedictuscapitula a se recepta baud raro
cum tribus appendicibus, necnon Bene-
,"; correxil, paululum immutalus esl, rnaxime in prin- Ansegisum
cipio capitum vocibus quoque, _vero,_ autem, quidem, dicti libros I,II, m, additiones n, m, iv, exliibel,
cum
eliani, itaque, ergo, deinde, omissis."Majora etiam[ ^atque Til. .TilianoBaluzii, eadem prseter additionemjii
ihutat, e. g., 1. ii, 6, 51; m, 20 ; capita i, 24-,86; conlinente,,
m, 66, omittit. Pro nonas ssepius annonas scribit, g Codd. Mazarineds plurinium convanit. Signabatur intcr
animadverlenle D. Betbmahn, qui-lectioncs ejusva- Earisiensi n. 4655 n. 4245; jam veroin-fol. in bibl. regi3
vel in-4°
rianles enotavit., asservatur, mbr.,
ssec.x exaratus.
Bell. Bellovacensisseque ac Gothanus Ansegisum1 majori, d. Rem. C. sancti
cum appendicibus suis, tum Benedicti libros- tres et regia Parisiensi inter Remigii Rhemensisjaminbibl.
Supplementa Lalina n. 164 bis,
additiones n, m, iv, necnon, ut Baluzius refert, insignis, ssec. ix. Libros Anseg'si quatuor et appen-
KonnullaCaroli Calvi capitularia continebat. dices i, n, c. l-57r habet; loco vero «apjtis38 aliud
Camb. Camberonensis in Hannonia monasterii quoddam sistit, alio lameh atra hento conscriptum,
Codex a;que ac quo et Lotharii nomen in prsefatione", capita duo
Riv. Rivipullensis in Eispania Tarraconensi, An- ante initium libri primi, et capita Codicibusproxime
segisum et librum Benedicti primum, Rivipullensis 1 enumerandis propria Cbdici liuic inscripla sunt. Eo-
etiam aliquot Ludovici I et Caroli Calvi capitula, rum prsestantissimus est • - ,
capitula Wallerii episcopi Aurelianensis, aliquot B. C. bibl. publicseBabenbergensis n. 60, mbr.,
Hinerari epistolas, postremo historiam translalionis in-fol./ssec. ix, cujus potestas mihifactaest a con-
sancti Siephani continebat. Utriusque lectiones seque stantissimo rei noslroe fautore viro cl. Jaeck biblio-
ac BellovacensisBaluzLusnotavil. thecario Bambergensi: Lectiones ejus enolavit D.
N. Norinannicus, montis sancti Michaelisin peri- , Bethmann. Exhibet post decretum Childeberti epi- -
culo maris, Lotharium yiiidem inter legislalores ag- logum legis Salicoe,notiliam de rcgibus Francorum,
noscil, cseterum JBai)enbergen'si,-Pithoeanoel Pari- , Ansegisi libros cum appendice i et n, tum capitularc
siensi alterius recensionis Codicibus in Omnibusfere *-*Aquisgranense a. 815, capp. 1-20, capitulare a. 828
eonsenlit. Exhibet Ansegisum et Benedicli librum i, el Wormatiense a. 829, alia-dcmum manu Hincmari
alquelibri n capita CCCLXIH priora. — Quibus acce- capitula pro presbj'teris. In Ansegiso post lib. i, c.
dunt: 99, II, 52, IV, 14, iv, 24, et iv, 69, capitula singula
Aurelianensis jani inMbl. publica ejus „civilatis addil. Eadem capitula et in universum eumdem An-
asservalus, saecxi, membr., iu-fol. , olim sancti Be- textum habenL
nedicti Floriacensis (cl. Hanel p. 274, n.' 195) qui segisi Pith. C. bibl. regise Pairis., n. 4-658,mbr., socc.x,
libros qualuor et appenuicesi e.ln exbibet, Werga- PithoeanusBaluzir (empius a P. Pithoeo d. 18 Junii
terisis aiiliquissimus a Chiniaco in allera Baluzii 1568, postea Jac.Aug. Thuani, Colbertinus n. 1597,
Editione 1.1, p. 698, laudatus, tum ex Baluzii prse- regius 4245, 1) Ansegisi libros quatuor, appendices
fatione, 1.1, p. 52, 55, Codex Molinsei; Codexolim i, II, usque ad cap. 51, pagina sequenle excisa, el a
cathedralis TrevirensiSj necnon a Blumio nostro pagina ulleriore ultima verba" capiiis 9,. tum. cap. -H
( Archiv. v, pag. S8ZJ Iaudatus Ottobonianus; nec- capilularis Bononiensis a. 811, supra, et cap. 67 ca-
-nonC. bibl. regioe Parisiensis n. 4628 A, m., ssec. pilularis eccl. a. 789, capitulare Aquense a. 815, ca -
x, in quo post mulla capitularia supra memorata, pitularia annorum 828 et 829; Benedicti additiones
capilula n, 52 b, et 52 c, numeris XXXIII et xxxim i, II, m, c. 7-124, iv, c. 1-94,, 120-125,
125? 158,
signata, lum deeretum Childeberti cum catalogo canones quinque, tum capitularia Caroli Calyi com-
regum Francorum, Ansegisi ~ libri iv et appendices - plexus; tum proximus ei,
m, prsemisso capile de servo clerico facto, capitu- Par. C-Parisiensis Baluzii, olim Sirmondi-, Anse-
laria annorum 828, 829 el alia, in iino-vero Ein- ,D gisi libros et appendices et Benedicli additio-
hardi Yita Caroli, habentur. Libro iv etiam capp..14 nes quatuor exhibens; et I,.II, Normannicussupra memo-
b 24 b et 69 b legunlur.Exscriptiis inde est: ralus.
C. bibl. regiseParisiensis n. 465 i, m., ssec.xv. C. bibl. reg. Parisiensis Fonds de Notre-Dame
P. bibl. regise Parisiensis n..587S, m.,'ssec. x. n. e.252
Post Pcenilentialem,capitula ex Ansegisi libris et ex (F. 9),,m., sa;c.-ix, olim Antonii Loiselii,
nonnullis excisis, jam orditur in vocibus libri
Caroli Calvi capitularibus decerpla, fragmenlum sy- paginis
nodi Triburiensis a. 895 et alia qusedani continet. i, cap. 59: Abbales comitesjudices et omnes ubigue,
Evolvi eum Parisiis. Similis ei esse videtur et in capite li.bri m, 78, desinil. Alter Codex eo^
dem involucro tectus leges Salicamet Alamannorum-
_ Trec. Trecensis, olim Francisci Pilhoei. Ut Balu- sistit. ,
zius, pag. 55,,monet, nohnisi excerp.lalibrorum An-
segisi et Benedicti exhibet; hodieque in Mbliofheea n. C. bibl. regioeParisiensis Fonds de Notre-Dame--
Montepessulanaasservatur; mbr., soec.xi (Hcenel.,.. Ludovici 247 (F. 4), m., soec. ix, vel x; post capitularia-
p. 255, h. 15.7). Aquensia anni 817, folio21 Ansegisi libruin
Secundaeclassis, ejus-scilicet quibus Lolharii Cse- tertium et proefationemlibri quarli usque ad voces
saris nomen expu/rclum est,Codices tres in Germa- In quarlo illa, atque legem Salicam, exhibet.
nia, unus Romse,reliqui in Gallia, exstant. Sunt au- C. bibl. regioeTarisiensis n. 4656, .blimCangVin.
tem isli: . 144 (Regius 4245), m., ssec.ix exeuntis, vel x, initio L
a. Sang. 2. C. bibl.. Sangallensis n. 728, mbr., valde LBSUS, in capite 99 libri i AnsegisiTerbis Quod
sxc. x,. de auo videas.arinalium nostrorum t.. Y, p. si post ho!c orsus,-.quatuorlibros (excepta tamen proe-
 505 B. CAROLIMAGNIOPP. PARS I. SECTIO PRIMA. 504 ,
faliorie Iibri secundi), tres appendices,Benedictili- A i tum p.856, n. 762,605, libri iv capitulariuma Anse
bros tres et additiones n, ni, iv, habet: - giso collectorum,cum aliis capitularibus Carol Magni
C. bibl. regiaeParisiensis n. 4654 (Baluziin. 202; et LudoviciPii, soec.x, mbr., in-4°, olim san ti ,Re-
Reg-ius4245 2, olini sanctoa Marioesanctique Ste- migii Rhemensis; in Gallia, p. 65, n. 56 bibl' Augu
phani Senonum, m., saoc.ix, vel.x; Ansegisi libros stodunensis, fragmentum capitularium Caroli Magni,
et appendicesatque Benediclilibros tres et additiones mbr., in-4», sosc.x. ,
n, ui, iv, exhibet. Talibus igitur subsidiis instructus, collatis cilicet
Reg. Regius bibl. Pans. n. 5859, ct Bal. Baluzia- ininlegrum Codicibus septem 1, 1 % 5, 4, 6, G, B,
nus bibl. reg. Paris. n. 5S59 A, ssaculinoni yel de- Iocis quoe non inter capitularia supra edita' xstant
cimi Codices, seque.ac Trecensis.Ansegisi et Bene-' collatis in tribus 2, 2'b, 5, ^volutis Codicibu oclo-
-dicti excerpta conlinent. . ' decim5 b, 3 c, ParisJ Suppl. Lat.- 751; 4761 '5878,
Jam memorandiveniunt Cpdices.quos.cuinamcktssi Sangallensiutroque, regiis Paris.. 4657, 4655, Suppl.
ascribamignorb. Ad Babenbergensemiiostruni proxi- Lat. 1TS41,4^338, 5859, 4628 A, 4651, 4654 4656,
me.accedere videri potest: . - Fonds de Notre-Damen. 247 et 252, adhibiti etiam
C. olim SS. Gervasii el Protasii, postea ex libris lectionibus a Baluzio jin Editione sua enolat s, Edi-
Gohier, et "aliquotahte annos Parisiis sub hasta"ven- tionemnovam institui; ea ratione usus, ul Co icibus
ditus, ssec.x. Libros Ansegisi quatuor et appendices prioris proscipueclassis, ante omnes.Hambur ensi et
tres et hsecCaroIiCalvi capilularia prsebuissedicitur: Gothano,contisus,eorum lamen lectiones reli uorum
«,Capitula Caroli Junioris facta in monaslerio sancli . ope ad normam libri anno 827 editi redigere stude-
3ledardi. Capitula Lolharii imperatoris et Caroli regis g' rem, lectiones quse aut propter Codicum au lorita-
facta ih palatio Valentinianas. Caroli regis episiolse tem autper sealicujus momenti esse videre lur ap-
Unfrido episcbpoet comitibus . . . Capitula Caroli ponerem, numeros capitum genuinos'resti erem.
regis Junioris in Pistis facla anno 865. Cap.itulaejus- Qua in-re me haud totum votis excidisse, 1 tiones
dem regis iri Pislis facta anno 864. Senlentise Gre- Ansegisi"cumtextusingulorum capilularium s pra ex
gorii papse. Capilula Junioris Caroli regis facta ad ipsis Codicibus antiquissimis Editorum coll tae ar- •
Garisiacumpalatium publicum anno 872. »- guerevidentur.
Codicesa cl. Hsenel recensiti, scilicet in Ariglia De libro Benedicti diaconi-Moguntiensis, ui de-
apud cl. sir in
Thbmas Philipps; Middlehill,p. 854, cennio post Ansegisi obitum elapso ejus op 'i sup-
n. 1757, 567, fragmen,la capilularium ab Ansegiso plementa spuria adsarcire conatus est,-posle mone-
abbate collectprum, SSBC. X exeuntis,. mbr., in-fol.; bitur.

LEGILOQUUM! QUISQUISLtBRUMRECITAYERISISTUM:'
PRINCIPIBUSNOSTRIS, DIC, MISERERE DEUS. |
. LEGEM NAMQUEBONAMDICTARUNT2 MENTE BENIGNA;
QUAPROPTERPRO IPSIS, QUAESO, PRECARE DEUM.
'
INGIPIT PRiEFATIO a.
Dominanteper saeculainfinita omnium dominatore C simi Hludbwiciaugusti etpraeclari Hlotharii- caesa- -
Christb salvatore * nostro, creatore universae crea- ris 21iussu per 22intemalla temporum ad chris ianam
turae, anrioincarnationis ipsius 8276, indictione 657, religionemconservandam,atque.concordiamp cis et
anno vero 15 imperii gloriosissimorum principum dilectionis in aecclesiacatholica 23tenendam. ita 2'\
domniHludowici8 augusti, christianae religjonj-sma-' Sed quia in diversis sparsim scripta memhrani lis per
gni propagaloris9, el Chlolharii10caesaris'fllii-eius11, diveisorum spatia iemporum fuerant, ne oJlivioni
Ansegisus, nullis praecedentibus meritis, sed gratia traderentur, pro dilectionenimia,"ut praefalu sum,'
omnipotentis Dei abba ls, pro 13amorehonae memo- praeuictorum gloriosissimorum20principurn t pro
riae domniKaroli magni imperatoris christianorumu, amores6sanctissimaeprolis edrum, sed et pro wclae
atque praecellentissimi ac piissimi domni Hludowici aecclesiae statu, plactiit mihi praedicta in ho libel-
augusti iilii ipsius sincera dilectione 16, necnon et lo 27adunare quae invenire potui capitula pra diclo-
praeclari.Hlutharii caesaris, fllii piissimi Hludowici rum principum iussu descripta, ut ad sanctae eccle-
imperatoris 16, haec subler descripta. adunavi capi- siae statum longaevis conservandum lempori s at-
tula: quae procul.dubioquia " ad sanctae. aecclesiae que ad meritum praefatorum principum glorio ius in,
19
profectum 18facta sunt "*, pro utili flrmiter lenenda n vita perpetua augmentandum proflciant2S. A en.
sunt lege. Fuerant 20namquequondamtemporeprae- Sedhoc notum sitlectori, quia praedicta caiitula,
dicti magni domniKaroli imperatoris necnon.et nunc quae per intervalla temporum a praefaiis sim prin-
29 30
praefatorum principum hoc in ,tempore domni piis-. c.ipibus edila, in quatluor dislinxi libellis: Illa
YARIANTESLECTIONES. ,
1 Legiseloquium6-.huicvoci G. praemillit; In Christi nomine incipiunt capitula episcoporumregum maxi-
meque omniumnobilum Francorum. Titulum a Tilio edilioni suae Anseyisi et penedicti praefixum(sup -a2col.
' 497, not.ii) Baluzius versibus~poslposuit,sed in omnibusAnsegisicodicibusquotyuo!inspexi3 desideratur. di-
jctabunt 2. quaepost mente sequuntur, omittit 6. Qualuor versus desunt 1*2 b. j5. 4. B. i.praefalio
* prima
salicae legis 3. inc. prologus salicae legis. libri primi 5 b. Tota haec ' praefatio deest4. 8 et saiva ore 5.
B'DCCC.XX.Ylsuprascripto I n\anu eiusd. temporis2°b. .6 in ind. 10 2; YI. G. iB.4628A. . hlodowic B. G.
hlotariii2 constanter2 b. 5. 6. ll
hluduwici nonnunquam2. hluduici feresemper1". deesl2 b. ip ius 1
2. 2 b. 3. 6. p. a'cliliorumeius Ansegisuscodd. secundaeclassis et Bal. d. Luxoviensis, Fontinelle sis ac
-
Flaviacehsiscenobioriimhumilisabba' 1*. 17* i3 deestB. 1Sdomni hnp. christ. Kar. atque 5. " dilectati ne B.
ll
" necnon.... imperaloris desunt B. G. B. deest5. effectumG. ,is utilitate 6. fuerunl 2 b o. 6.
BAL. 22eius super int. B.\ 23 cathohcam B. -> edicia
B. G. "etpraeclarissimorum filiorum.eius B. G.
B.,leiienda'iriedilala sed et in d. G. " deest5. 26timorc 6. s7deest..5.. 2fjperpetua prohciendun , bed.
• n,G\ 20-disirincsi 0. 30irafi.. -I
505 CODEXDIPLOMATIGUS;— CAPITUL. AB ANSEGISOCOLLECTA. Si)G
scilicet, quae domnus.Karolus"imperatdr fecit ad,pr- A poribus ad~mundanam pertinehtia Iegehi, in terlio
dinem perlinentia ecclesiaslicum, in primo adunavi adunavi. Ipsa vero, quae domnus Hludowicus prae-
Iibello. Ea vero ecclesiastica, quae domnus ac piis- clarus imperator et Hliilharius caesar filiusjllius fer
simus Hludowicusimperator et Hlutharius caesar fi- eerunt, 2 ad augmentum niundanac pertinenlia legis,
• '. '
lius ipsius ediderunt"1, in"secundo descripsi: llla in quarto congessi. .
autem, quae domnus Karolus in diversis fecit tem- Explicit praefatio^
YARIANTESLECTIONE&. ,
1 iasp. cdidits ia (rel. desunt) B. G. BAL. _simp. fecit, ad B. G. BAL. .
gj"" ' , ; ;—'.
INCIPIUNTCAPITULA.
' 61. Item de avaritia
1. Deliis quiab episcopoproprioexcommunicantur. vel concupiscentia.
2. Deliis quiadordinaridumveniunt. 65. Dehonore parentum.
3. De clerieisfugitivis.et perpgrinis. 66. De fidepresbyterorumab d-iscutienda.-
i. De presbyteris, diaconibus, vel his qui in clero - 67. De honoreecclesiaeDei. episcopis . - '
^Eunt. 68. De ministris altaris et
Dei, ae scola.
5. De usuris.' • , 69. De volo-monachorum et de cleribalu
6. De presbyterisquandomissanicaelebrant. 70. De susceplionebospitutn.
7. De iiiS-quLa sinodovel a sud episcopodampnali 71. De 'abbatissiscontramoremecclesiae Dei facieh-
sunt. libus. ,
8. De suffraganeisepiscopis. 72. Declericisqui se finguntesse monachos.
9. De ehorepiseopis. -_ 73. De pseudographiisetdubiis narrationibus.
10. Deepiscopisvel quibuslibetex clero. "- 74.-De cantuBomaiio.monachis peragendo.
11 a. De ordinatibnibns vel-quibuslibel n egoliis. 75. De
' sunt agenda. operibus servilibus,quae diebusdominicisnon
12. Decura episcopprum.- . - - • •
13. De provi.ilialibusepiscopis. 76. De' praedicatione episcoporum - et presbylero-
14. De mouachiset clericis. - - c . -'rum.
15."De die do.i,inica,,qualitprservandaest. , 77. De rebusecclesiae..
16. De ignotisarigelorumuomiuibus. - -' -78. De episeopiseligenilis
17. De mulieribus,siad altareaccedant. .79. De dictispatnimcongeslispro canonieaprofessio*• '
18. De episcopis,ubi non-oporteateos ordinare. ne,'qiiae dehoneslabat ur „"
19. De libriscanonicis." . "80. De conlalisecclesiaedividendis. ' -'
•20. De episcopisordinandisvel quibuslibetex clero. 81. Deabbatibnsebgendis. j
21. Demaleticisvelincautaloribus. 82. Deordinalioneservorum.. ,
-22. -DeriioDaclvis.cIericiset presbyteris. 83. De personis,a quibusnon sunt res accipiendae.- :'
. 23. De servisallerius. 8i. De.presbyterisconstituendis. . . -' .
24.~De~stabilitaleepiscoporumvel clericorum.' 85. Demansisuulusciiiusqueaecclesiae..
' 23. De presbyterisnonabsoluteofdinandis. - 86. De presbyterisuniuscuiusqueaecclesiae.
26."De proposilomonacliorum et clericorum. 87. De viliis novis et.ecclesiis in eis. noviter conHi-
27. Denio.nachis.qui ad clericaiumprovehimtur. • ,tutis. .
28. De uegolioclericoruminter se. • 83. Desacris-vasisaecclestaein pignus.dalis.
29. De conspiratioheclericorum-velmonachorum. . 89: De ecclesiisd.estruclis,vel de nonis.-et .decimis.
30. De accusaiiouelaicorumcqntra episcopos. 90. Deeeclesiarumhonbre.. ...-
51.De monasteriisDeodicalis.' • '-'' p 91. De episcopisItalfae'. - -
52. De fidesanclaeTriuilatis.praedicanda. ,'-' . 9i. f-Depresbylerisquifemiuasin domibnsliabenl. •
33. De avaritia. 93. De presbyleris qui pro chrisinatein coenaDoinini " '
34. Debis qui se eonverlunladDominum. veiiiebant. ',"*_
3b. Dehis qui nonsmilbonae-coiiversalionis. "94. De praedicalibneet confirmalione episcoporum.
36. De,his,quiexcominuuicito commuiiicaverinl. 95. De pueris tondendiset puellis.vclaudis."
37. De subiectionepresbylerorum. 96. De feminisviros"amitLetilibus. .-
38. lie clerieisecclesiasticiordinis. 97. De raptis et de earum.rapioribus.
39. De virginibusDeodicalis. • 98. De puellisraptis,necdumdesponsalis.
40. De principalicalhedraepiscoporam. 99. De despnhsatis,elabaliis rapiis. - ' '
41.; De falsisnominibussanctorum.; 100."Dehis qui virginibusDeo;dicalissesociant.
42. ~Deuxore a vjrodimissa. 101. De puellis,quo tempore'velenlur. ,•
43. De iudicibusmelropolitano prohatis. 102. De examinalionesanetaecrucisnonfacienda.
44. D'eaccusalioneviliumpersonarum. .105. De pabuloverbidi.viniuunliando. .
45. De virginibusvelandis. ' • " " 104. De ihcestisnupliis, etecclesiis - ' dividendis.
46. De oblalispauperum. 105. De scriptoribus. •
47. De ieiuniisa;sacerdolibusconstitulis. , . 106. De sen i"spropriisvel ahcillis. ;
48.
' 49. Dehisqui eonlranaturam peccanl. 107b. De congregationibus. . .
De'presbyteris,-quotemporeordiuenlur. 108. De pulsffnlibus.
,50 De pacedanda. 109. De-infauiulispuellis,quandovelenlur'
51. De sppnsaalterius. .110. De praeposilismonachoruin.
82. Deuominibusrecitandis. 111. Deincesmosis. . "
55.-De canonuininstitulis
" ' a presbyleris non -igno- Q 112. De fame,clade et peslilenlia,si vencrit..
randis. . 113. De fugitivisclericissiveiaicis.
54."Declericisalterius episcopi. '114. De hberis hominibusad seruiium Deise tra !en
55. De servisalterius. - bus.
56. Desaeerdotibusconlradecrelaliaagentibus. 115. Deo; pre^sionepanpp>um.
" 57. De a
viduis-, quibus nonvelenlur. 116. De. missis,
' qui-per' civiiaies el monasleriamit ~
58.' Delidecathblicael primopraeceptolegis. . tuntur. .' .'
"59. Depace.et concordiaservanda., 117. De thesauriseeclesiaslicis.
60. De.iudicibus. 118. De mehdicis diseurreuiibus. •-• • •
61. Deperiuriis. • -119.Deusiira.. . " ' • ' ; . "
62. De auguriisvelaliismaleficiis . - 120..Decupiditalein-b.onani parlem
65. D.eodiovel ihvidia. 121. Itemde cupidilateinmalampartcni.
NOT^E.
a Deest B,,.sed.nonin texlu. b Deest 4, sed nort in textu..
507 B. CAROLIMAGNIOPP. PARS I, SECTIO PRIMA. S&
122. Ttem.deavaritia. A 142. De honorepro ecclesiisdando.
123. De lurpibuslucris. , 145. De decimisdispensandis.
124. De foenore. 144. Deecelesiisvelaltaribus.
Is"S.De emptionetemporemessis,causa cupiJilaiiset 145°. De aecclesiisjvelaltaribusambiguis.
turpislucri. 148. De linteisaltaribuspraeparandis.
126. De hoc, si per plurima locafames fuerit. 147.De parrochianisalterius presbyteri.
127. De sinodis,qualiterfiant,- 148. De parrochiaalteriuspresbyteri.
128. De melropolitanisepiscopis. 149. Determinoecciesiarum.
129. -Deepiscopis,quotsinl in una chiute. 150. De rebus presbyteroruni.
150. De ordinalioneepiscoporum. "51. Depoenilentibusuon cogendis.
131. De stabilitateepiscoporumvel<:U:rieonim. 152A.De presbyteris,a quibusse eaveant.
152. Decommunicatione wielium. 153<t.De sepultura,ubinonfiat.
133. De presbyteris,diaeonibuset reliquisex clero. 154. De praedicaliouevel capitulispresbyteroum..
134. De confugio ad ecclesiam. 155.De eucharislia.
135. De his qui ad cas « Oei res tradere volue- 15:5.Deampullis" duabus iri coena Domiu' haben-
rint. dis.
136. De ordinalionepresbylerorum 137. De decimiset nonis.
157. De conversionehberi hominis. 158. De feslivilalibusin anno.
158. De non cogendobibere. i 159. Deammoiiilione sacerdolum
139. Demercato. a 160. De praedicalione ad plebem
140.De presbyteris, qualiter introilum ecclesiae 161.Deebfielate.
consequantur. b 162. De aduionitionead omnes.
,141. De presbyteris, a ouibus per ecclesiasconsti- B I
tuanlur.
NOTJ5.
a Cod. I, a quibusper ecclesiascomtttuantur. a Cod. 3 omittit haecduo capp.,-sed non i t texm,
fcIbid., qualiter per. "
G., tribus, ut in textu.
0 DeestG hic et in textu.

1NGIPIT - PRAEFATIO DOMNI KAROLI IMPERATQRIS !.

Regnante domino nostro Iesu Christo in perpe- hortandi sunt, immo'compellendi,ut firma fi e et ki-
tuuma. Ego Karolus, gratia Dei eiusque misericordia fatigabili perseveranlia intra paternas sanc iones sa-
donante rex et rector regni Francorum et devotus conlineant. In quo operis studio sciat certi sime "
sanctae aecclesiae defensor humilisque adiutor, om- sanctitas vestra noslram vobis 20 cooperar" sl d-ili-
nibus ecclesiasticaepietatis 4 ordinibus seu secularis" gentiam. Quapropler et noslros ad vos dire imus n
potentiae dignifatibusin Christo domino6Deoaelerno missos, quiex noslri nominis auctoritate u a vobis-
perpetuae pacis et beatitudinis salutem. Considerans cum corrigerent, quae corrigenda essent. Se el alU
pacifico piae ' mentis intuitu una cum sacerdotibus qua \3 capitula ex canonicis institutionibus, uae ma-
et consiliariis nostris abundantem innos nostrumque C < gis vobis necessaria ividebantur, subiunxim s. Ne2l
populum Christi regis- clementiam, et quam neces- aliquis, quaeso, huius pietalis ammonitio em esse-
sarium est, non solum toto corde et.ore eius pietati praesumptibsam iudicet s", qua 20nos erra a corri-
agere gratias incessanter, sed eliam continua boho- gere, superfluaabscidere, recta coarctare stu emusS7,~
rum operum exercitationes eius-insistere laudibus; sed niagis benivolo carilatis animo suscipi t. Nam
1
quatenus qui nostro regno lantos contulit honores, lcgimus in regnoruni libris, quomodosanctu 58Iosias
sua protectione nos noslrumque regnum 9 in aeter- regnum s'ibi a Deo datum circumeundo 29; rrigen-
num.conservare dignetur 10.Quapropterplacuit nobis do 30, ammonendo, ad cultum veri Deistud it revo-
veslram rogare solertiam, o pastores aecclesiarum care. Non ut me eius sanctitati aequipera 'lem fa-
Christi et ductores H gregis " eius, et clarissima ciam, sed quod nobis sintnbique sanctorum mperSl
mundiluminaria 13, ut vigili cura et sedula ammo- exempla exsequenda 32, el quoscumque po erimus,
nitione populum Dei per pascua vitae aelernae du- adstudium bonae vitae in laudem et inglo'iam.do-
cere " sludeatis; et errantes oves bonorum IS exem- mini nostri Iesu Chrisli congregare necesse st. Qua
plo operum scu adhortatione 16liumeris intra " aec- propler, ut praediximus, aliqua capitula n are ius-
clesiasticae firmitalis muros reportare salagite 18,ne simus, ut simul baec eadem vos ammonere udeatis,
lupus insidians aliquem canonicas sancliones trans- ^' et quaecumque vobis,S3 alia necessaria esse 4 scitis^
gredientem vel palernas traditiones universalium ut et ista et illa aequali intentione praedic tis; nec
conciliorum excedentem, quod absit, inveniens devo- aliquid, quod vestrae sanclilati populoqueD i utiless
ret. Ideo magnae devotionisstudio ammonendi et ad- videtur, amittile 36, ut 3' pio studio non ammo-
YARIANTESLECTIONES.
1 deest1. 2. explicit pr. V. 2 deestl. regis 6. totum hoc deestB. 3 haec'omnia desuntS. l aeta is-6.pie-
talibus 1*. " secularibus 3. Gd. noslro 1*2. 'rfees'3. s Hic incipit 5. s deeslB. i0 dignatur " do-
ctores 2 b; 3. 4. B. G. lalegis3.-. 13lunariaB. x4pascere 2. b. 15per bonorum exempla G. 6 adhor-
talionem. 3. G. " inter i. iS sic 1. 1*-.2b. 3. 5. B. satagatis 2. i.266. G. Bal. 19certissima 5. 20 nobis
B.G. 21operari3. sa dixerimus S. 23alia I.-24Nae 3. necB. videlicet G. s6queB.-2"s
31 -3S
deamus
V Bal. ^deest.Z. s0 circueundo 2. 3. i. 5. B. so corrigere 61 deest k. seque da 2. .'?
(deleto a) a7
33dcest i. 8Vsint 6. 3'5 deest 3. S6amillere B. amittatis 1*. 2. 6. G. Bal. quin 2 b. et ut 1*. ss dcc*
1, 6. abrasum est 5 deletum i'. ' '
509 CODEXDIPLOMATICUS.— CAPITUL. AB ANSEGISOCOLLECTA. 610
neatis; qualenus ut * et vestra solertia et subiecto- A Explicil 3 praefatio domni 4 Karoli praeclarissimi
rum s obedienlia. aeterna felicitate ab omnipotente imperatoris.-
Deo remuneretur.
VARIANTESLECTIONES.
1 dcestV. 3. i. G. ut—vestra deest B. s subdilorum 3. 3 ineipit coru explicit G, wd. k. p. . desunt 1. 1*.
Totumdeest5. B. praecl. deest S.

INCIPIUNTCAPITULASUPRASCRIPTAET EORUM TEXTU S.

1. "-De1his qui db episcopo proprio excommuni- cere recte s0polesl, si non communicaverital: Sum-
canlur. Sunl enim aliqui ", qui culpis exigentibusi psimus, Domine, sacramenta?
ab episcopoproprio excommunicanlur, et ab"aliisj 7. De his qui a sinodo vel a suo episcopo damnen-
ecclesiasticis vel laicis praesumpliose a in commu- "ar, Haec vero per-singula capitula in stalutis Ni-
nionem accipiunlur. Quod omnino 3 sanctum Ni- C3eniconcilii legere polestis, scu in aliis sanctorum
eaenum v concilium, simul et Chalcedonense °,, patrum sinodalibus edielis, et 22in Antiocheno con-
necnon et 5* Antiochenum atque Sardicense, fierii cilio, quod his s? qui damnali sunl a. synodo. vel a
prohibent 6. suo episcopo et poslea ministrare praesumunt, prae-
al
2. De his qui ad ordinandum veniunl. Ita enimL -cipitur, ul nullus audeat eis communicare. Si quis
7 habetur in eodem concilio, ul eorum, qui ad ordi- verp communical, simili sentenlia 2Bsubiaceat, sicut
nandum veniunt, fides et vita priusab" episcopo di- et dampnatus 26.
ligenter discuiiatur 8 et postea ordinenlur." 8. De suffraganeu episcopis..llem in' eodem con-
ut ad metropolitanum episcopum suffraganei
3. Declericis fugiliviset peregrinis. Itemin eodem cilio,
et nihil novi audeanl facere in suis par-
concilio, uecnon et in 9 Antiocheno 10, simul1J el' n respiciant,
rochiis 27sine conscientia et consilio ss sui 29jnetro-
in Chalcedonensi, ut fugitivi clerici et peregiini a
sineeorum consilio.
nullo recipianlur nec ordineritur,a sine commendati- politanij.necmetropolitanus
9. De corepiscopis30.Item in eodem concilio; si-
tiis Klteris el, 3sui episcopi vel abbatis licentia.
mul et in Ancyronensi, ut corepiscopi cognoscant
i. De presbyteris,diaconibus, vel his qui in clcro1 modum .suum, et riihil faeiant absqua 31 licentia
sunt. Ilem in eadem14sinodoirilerdictum est presby-
episcopi in cuius parrochia habitant.
teris.et diaconibus vel omnibus qui in clero sunt,t .10. De episcopisvel quibuslibetex clero aa. Item in
is
mulierem non habere in domo sua, propter suspi- eodem concilio, ut episcopus vel qiiilfoet ex clero
cionem, nisimatrem.aut sororem, -vel eas tantum1, sine cohsilio vel litteris -episcoporuni vel metropo-
personas qnae suspicioneseffugiunl.- litani non audeantaa regalem dignitatem a4pro suis
5. Deusuris 1G.Itemin eodem concilio seu in de- causis clamare, sed in communi episcoporum coii^
cretis papae Lednis, necnon et in canonibus qui di- cilio causa 3Bexaminetur.
cuntur aposlolorum, sicut et in lege Dominus Jpse 11. De ordinationibus vel quibuslibel negotiis a6.
praecepit, omnino omnibus " interdictum .esf ad Ileni ineodem.concilio, shnul et in Sardicensi s},
usuram ls aliquid dare. necnon et in decretislnnocentii papae, ut nullus epi-
6. De presbylerisquando niissam celebranl. Audi- scopus in alterius parrochia^ordinaliones aliquas au-
tum est, aliquos " presbyteros missam celebrare et < C deat facere, vel negolia peragere quae ad eum non
non communicare. Quod omnino in canonibus apo- pertinent.
sloloruminterdictum esse legitur. Yel quomodo di- 12. De cura episcoporum3S. Item in eodem con-
YARIANTESLECTIONES.
1haec tria desunt3.- 2presumtione 3. 3 deest3. 4 nichenum S. 6. 5 calcedonense^. chalched. cons,l.i*.
B'dees'3. 6 prohibuit i. "' Item Bem. Sangall. Par. Bdisculiantur B. Bal. "deestVB. 10anticeno B.
"deest. I. lan. o~.deesL-3. 13dees"5.. "eodem.3. 5. 1BdeestSangall. HLD. 16furtis S. "deest'5. '"a.
u.desunt V, - 19aliquando-G. s0deest3.6. 21communicaverint. 3. R. 2Sdeest 1* B. sahi B. s4deest 6."
Bal. s8 sententiai3. 6. Bal. ,26sicut et d. desunt 6. 27paroechiis B. saepius. s8 et cons. deest G. Colb.
Thu. Sang. Beg. s0 deest3. 30hoc e. post sequensexhibet G. al sine i. 6. 3S negotiis B. 33audeat 1*
31regali dighitati 3. 3Scom. consilio ep. causa 3. communioni B. c. eius ex. i. a6B. habet de cura epi-
scoporum. 37sardinensi i. rss de provincialis epis. B.
- '
'. WTJE.
• a Antehoc caput CodicesRhem. B.4628 A exhi- laicorum vitam " transierit, • domino suo ih servitio
*
bent (Novell. 123, 17): t Si servus clericus fiat. tradalur. i
Si servus sciente et non contradicente domino in CuiRhem. praimittit:.« Si quis de cdnvenlione
clerosorlilussit, exhocipso** liber et ingenuus *" fiat. ulla aliquem interpellaverit, non.per postremas aut
Si enim ignoranle domino consecratio facta fue- adjacentes, sed per pririiarias rationes, juxta quod in
rit, llceat dominointra annum tantum conditionem "** primis res facta se habuit tractetur. Quod si testes
probare,et proprium servum recipere. Si autem legitimi adfuerunt conventroni, juxta testimonium
scienle vel igiiorante dominosecundum ea quoedixi- eoruin maxime, non aliis pdsteris occasionibus quas
mus, ex ipso honore clericatus libertatem merilus, per primam stipulationem quod factum esl, oporte"
postea ecclesiasticurn ministerium reliquerit et.ad- - definiri.
* Haac '*' B., fueral.
verba,'Si servusclerkus fiat, desunt4628A.
**Ha;cver ***'4628A additsenus.
a. Libcrel.-desunl 1628A.
 511 B. CAfiOLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO PRIMA. - 512
cilio, ut episcopus eius ecclesiae curam habeat, ad A 23. De servis alte.",u$. Iteni S6 in eodem conciiio
'
quam ordinatus est. praecipitur s6, ut servum alterius nullus so icitet ad
13. De provincialibusepiscopis l. Ilcin in eodem clericalem vel monachicum s' ordinem sin volun-
concilio, necnon et in Chalchedonensi, ut provin- tate el lieehtia domlui2S sui.
ciales episcopi cum suo melropolitano his in anno 24. Destabilitateepiscoperumvelclericorun s.9-. Item
propter causas ecclesiaeconcilia celebrents. in eodem concilio 30,,necnon el-in Sardiceh i, ut nee
U. De monachis et clericis. In 'concilio Laodi- episcopus nec' clerici tTansmigrent de ci ilate in
'
ceiihia, hecnon et in Affricano; praecipilur," ut mo- civitatem. • - - -
nachi .et * clerici tabernas non ingrediantur edendi . 25. De presbytem nonabsohte ordinandis Kem ,n
vel bibendi causa. , eodem 31sinodo, ut nullus absolute ordine ur et3S.
. i5. Dedie dominica,qualiter observanda.est. Ilem sine pronuntiatiohe 33stabilitatis loci adqu m ordi-
in eodem- concilio praecipitur,' ut a vespera usque natur 3V.
ad vesperanTdies dominica servetur °. . 26. De propositomonachgrumvcl clericor ni. Item
. 16. De ignoiis angelorumnominibus.Item in eodem in eodem concilio, ul clerici el monachi 3 in suo
eoncilio praeeipitur, ut ignota angelorum 6 nomina proposito et 36voto,j quod Deo promiserunl, perma-
nec fingantur nec nominentur, nisi illorum quos ha- B neant. ' -
bemus in auctoritaie. Hi sunt Michael,Gabriel, Ra- _27. De monachis,'qui ad clericatum pro hunlur.
phael'. - - - - .i ." , Item in decretis Innqcentii papae de eadem e'3', ut.
17. De mulieribus, si 8 ad altare'accedant. Item monachus, si a"dclericatum provehalur, pr positum
in concilio eodem-,quod' 9 non oporteat 10 mulieres monachicae professibnis nonamillat as.
ad altare ingredi. ~ ' . " 28. De negotiocleiicorumhiter se 39 Item i I ebdem
18. De episcopis,ubi non oporteat eosconslitui ".. concilio, ut si cleriei *° inter se negotium aliquod
Item in eodem eoncilio, necnon et in Sardicensils, habuerint, a suo epifecopodiiudicentur, "nona secu-
'
quod non oporteat in villulis vel '? in agris episcopos laribus. -!
constituere". ' - -- 29. De conspiratidne cleficonim vel mon horum.
19. Delibris cahonicisls. Item ih eodem concilio, Ilem -ineodem concilio, ut hec clerici nec lonaclJ -
ut canoiTicHibxi4aiiljuiQ'legantoT inecclesia. eonspiralionem vel irisidias' contra ^pastoren suuna
20. De episcopisordinandis vel quibuslibetexclero.- faciant. - ]'-" ' ' - " "
Item iri cbneilio Chalcedonensi,quod *- 6 nori "opor- 30.-2)e accusationelaicorum contra ep.scop s. Itera-
leat episcoporum aut quemlibet ex clero -per pecu- in eodem concilio, ut laici episcopos aut cler cos nori
nias ordinari. Quia •*'utrique deponendisunt, et qui accusent, nisi prius eorum discutiatur exi tinialio-
ordinal JSet qui ordinaluf, necnon et qtii mediator nis opinio. - , -
est inter eos_.Ilem de eadem re iri canonibus apos- 31. De monasteriis Deodicatis. Item in-e dem, ut
tolorum : Si a quxs episcopus'atit presbyteraul-dia- loea, quae semel Deo dedicala sunl ~ut ' mona-
cbnus.perpecunias kanc obtinuerit dignitalem, deicia- steria sint, maneant perpetuo monasteria 42, ec pos-
tur et ipse et ordihalor eius, et iS,a~eommunioneabs-l sint ultra.fieri.secularia habitacula.
cidantur 20.- ;,.-.-. 52. De fide sanctae Trinitatis praedicand . Iu 4S,
21. De maieficisvetincantatoribus; ttem in eodem cohcilio Carlhagihensi. Primo omnium nec sse est,
concilio, ut coclearii 21,malefici, incanlatores et in- ! ut lidessanctae Tririitalis, et incarnationis Chrisli,
canlairices fieri non sinanlur : quos as in Simoue passionis,-resurrectionis et ascensipnis -in c elos di-
rnago-lerribiliter Domimis 23dampnavit-2i. ligenter omnibus pr^edicelur. . .
22. De monachis, ctericis~et presbijteris, Item in 33. De avaritia. Ilem in eodem de prohibe da ava-
eodem concilioinfra duo capitula, necnon et in de- ritia, ut nullus alienos fines usurpet vel teri nos pa-
cretis Leonis papae, ut nec-monachi necclerici nec trum transcendat. i
preshyteri in secularia negotiatranseant.- D --34. De hisqui se\convertunt. ad .Dettm. tem in
YARIANTESLECTIONES. ".
1 post sequenscaput hoc ponit sed non in indice3. B. qui id cmn X V coniungit. s eelebranl B. laudi-
censil.l*. B. * vel i. s celebrelur 3. 6 anglorum const. 3. B. 'michahel, gabrihel-, raphah V. i..
6. B. G. 8neBa/. 9 3. 10 1J ordiriareB. Bal. ls s. dicitur q. 3. 13etl.
precipilur quod oportet3.
"' conslilui B. (corr. ex cstituere)Ba'. ls hoc c. deesl6. in indice capp. eius rubrum seqi~enlipostpomnt. i.
2. 2 b. 3. B.. G."post 20 ponit BaL - 16ut 1. : " qui praeter i. 3. bmnes~ctBpl. iS ordinant B. -" teesl i.
20abscidatur 1* i. 6., G. sl cuclearii I. cocclearii,i. et (pro ul). cleriri ss q. Petrus (i> » 'rg.) i.
,[1*.
23deest 1.4. B. t. aecclesia d. 5. si dampnaluin esf. B.-qnia.(corr. ex\ quo) simonem magum ( rr. ea>-
mago) ultio divina terribililer dampnavit 1*. BS.deest3.. 4. 2t deest 3. • s'| monaslicum -1*.3Jss se ioris5.
29G. hoc capul non habet, sed eius tituium sequenlipmefixit. "30 c. infra duo capitula' Bal. eade l B. G.
32nec G. as praenuntiatione G. 3i ordinelur 5. a5mon. et cl. 5. 36deest 3. 3' de e. re d sunt 5..
38admittal B. 38hoc caput ante antecedensponil 3. sed noiiin indice. 40 c\. et monachi G. 41ul orr. dc.
iVsi 4:aut,m. sunt G. '4S man. p. mon. desunt 3. perpetua 1% 4Silem iri 1*.
' ' -
NOTiE.
-» "Ha:cdesumnta sunt ex canone ipso, non ex cap. anni 789. -
 515 CODEXDIPLOMATIGUS.•!—CAPITUL.AR'ANSEGISOCOLLECTA. 514
eodeni* de his, qui in periculo constituti sunt et \"AQui " dura et districta poehitenlia coercendi sunt,
convertunt sead Deum,.ut.can6niee inquirantur de Quapropterepiscopi et presbyteri,' a quibus iudicium
.reconciliatione,etcanom.Gereconcilientur. poenitentiae iniungitur, conentur omnimodis hoc
55. De his qui non sunt bonae conversationis.Item ffialum ~a;co"nsuetudineprohibere vel abscidere.
in eodem s.,ut illi qui non sunt boriae. conversalio- 49. De presbyteris,quolempore ordinentur. In eoiir
.nis et eorum vita est accusabilis, non-audeant epi- cilio Neocaesariensi 18, ut nullatenus 39 presbyter
scoposvel maiores nalu accusare. ordinelur ante trigesimum aetatis suae annum ; quia
.- 56. De his qui excommunicatocommunicaverint. dominus Iesus Chrislus nori ^raedicavit ante""tri-
Jterii in eodem, ut qui excommunfcato praesump- gesimum annum.
•liose 3 communicaveril4, excomiuunicetur et- ipse. -' 50.'-Depacc-danda. In decfetalibus Ihnocentli
pa-
57. De subiectionepresbylerorum._llaa_ in eodem pae,-ut pax detur ab omnibus,confectis Chrisii sa- a°l
concilioinfra duo capitula, ut nullus presbyter conlra "cramentis. ' '• " ' "
suum episcopumsuperbire audeat. . • • 51. De sponsa alterhis. In decretalibus Syrici H pa-
38. Declericisecctesiasiiciordinis. Item in eodem, pae,.ut alterius sponsam hemo accipiat.
ut clerici ecclesiastici ordihis c, si culpam incurre- ' S2.-De nomihibus recilandis. Iteni
eiusderiias, ut
rint, apud ecclesiaslicps iudicenlur. non apud seou- 8 nomiriapuhliee non recilentur ante preces sacei;do-
lares. tales. "_-"'.
59. De virginibusDeo dicalis. n.6.concilio Affri- . 55. De.canonum institutis a presbyterisnon igno-
cano praecipiliir, ut virgines Deoconsecrataea gra- randk. Item eiusdem, ut nrilli' sacerdoH 2a liceat
vioribus personis diligenli.custodia.servenluiv ignorarc s4sanctorum canoimminstitula.
40. De 'principali caihedra'. episcoporunv.Item in - 54. Declericis alte'rius~episcopi. In decretis-Leojws
eodem,ut non liceat episeopoprincipalem cathedram papae sahcitum est,"et iri Sardicensi.concilio, ufepi-
suae parrochiae neglegere '•, et aliquam eeclesiam scopusallerius ;clericumad s5se 2S*non 20 sollicitet
in sua diocesi magis frequentare. '' - nec.ordinet.
41. Defglsis nominibussanclorum. Ilem in~eodem, 55.»De servis alterius. Item eiusdem, ut nulliis
ut falsa"nomina martyrum" et incerlae sanctorurii"" episcopusservum altefius ad clericatus officiumsiae
aiemoriae non venerentur. daaiini sui voluntale promdverepraesumiat.-Et" Koc
42. De uxoreaviro dimissa. -ltem in eodem-9,.ut Gangrehsea8 concilium prohibet.' ' " •
necuxor a viro dimissa alium accipiat virum vivente 56. De sacerdotibus coiitra decretalid' agenlibus.
yiro suo, nec vir aliam accipiat vivenle:uxbre pribre. . Item eiusdem, utsi quissacerdotum contra «ossti-
45. De iudicibusa metropolitanoprobatis. Item in ^ tuta decretalia-praesumptioseagat, etcorrigi nolens29,
eodem,.ut probati a melronolilanoiudices non sper=- ab' ofBciosuo submoyeatiir. *.
nanlur. - - .• 57. De viduis, aquibus non vclenlur. In.decretis
44. De accusaiione vitium personarum.. Item iri . Gelasii papae, !ut nullus episcopus viduas" "
velare
•' •
eddeminfra duo capitula, ut viles personae non ha- praesumaU
,0
beantpotesfatem accusandi. Et si in primo-cri- S8..De;fide^calholica-et primo praecepto legis.
mine victi'sunt falsum dicere,- in seeundo non h•>.- Primo omnium admonemus, ul fides caiholica ab
-.• - \ episcopis et presbyteris diligenter legatur omni po-
beant potestatem dicendi. ,' .
. 45. -Devirqinibus velandis.Item. ih -eodem, ut " pulo praediceturquea 0hoeai priinumpraeceplum do-
3° legc.Aitdi, Isfaet, quia
Virgines non velentur anle annos, nisi Tationabili mini Deiomnipotenlisin
necessitate cogente. dominus, Deustuus, deusunus est: el ut ille diliga-
_ 46lS. Dex>blalis pauperum.In concilio Gangrensi13, tur ex toto corde, et ex tota mente, et ex lota ariima-,
ut nulli liceat oblajta"quae ad pauperes perlinent ra- el.ex tota virtute. ."•
pere vel tfraudare.. . 59, De pace et concordia serxanda-.U't 83pax sit
H.De ieiuniisasacerdotibus conslitutis. item in et concordia et unariimitas cum omni' populo chri-
eodem, ut ecclesiasticaa sacerdotibus ieipnia consti- stiano inler episcopos, abbales, comites, -iudices et
tula sine 14necessitate rationabili non.solvantur.' omnes ubique seu maioreg seu minores personas 3V:
48. Dehis qui conlra naluram peccant. In concilio quianihil Deo sine pace placet, nec munus sanctae.
Ancyronensi1S: Inventi sunt inler vos qui cum 10 oblationis ad altare, sicut in euangelio ip.so:Domino
quadrupedibusvelniasculis contra naturam peccant. praecipiente legimus. Et ul est illud secundumman*
' ' '
.'-'"" .YARIANTES.LECTIONES. . ." < , -
1 e. conciliooA .a e. concilio 5. 6. 3 deest5. 4 communicaverint-B. s u clericorum ordjnes 5. . "6iiem
in 5. ' relinquere 5.' 8 m. sanctorum 5. 9 G..'incipit': Decrelum est, ut. _10aut 1. 1*. 4. uli.. et ut
si G. 6. (?) Bal. ildcest.V. 12Itemin3. la garigarerisi"4.constanter.'. " nisi G. !s a quieumque .(su-~
vrascriptum) i 1% 16c." cohsanguineis aut q. G. . " deest l.,l*- B. hi sunt 5. 18_necessariensi1*.,"19nul-
20conseculis G. ' sl' 1*. i._ B. ciricii 3. sain eodem3. est Innoceniiic. 2.-v. supra 789.'Eccl:
lus3.^ syricii
e. 547 23sacerdotum5. 4. sacerdolae B. ".ignbrari 1.' -"'deest3. - *!,-deestB.. s' e. h. G. c. p. desunt 5:
28grangenseG. 29agens corrigi noluerit. G. BaL so correctum o. i..I. est 1.
praedicetur quodli. p. p. d. d. 3S
^11., et o. p. predicelur, quia hqc 5. 6. G. (omnique) Bal. l.*o. p. non iudicetur, quia hoc B." test in 3.
C, B. G. Bal, a3 et ul' 1*. Praecipimus, ut G. s'' s. m. p. desunt 3.
(.•f- R- PAROT.IMAGNIOPP. PARS I. SECTIO ERIMA. S16
'
datuminlege:Diligesproximumtuumsicul teipsum'. A ralionabili aelale sunt, non cogantur iura . Et qui
Item in euangelio : Beati pacifici, quoniam filii Dei semel periuratus fuerit, nec.testis sit post haec, nec
vocabuntur. Et iterum : In hoc cognoscent omnes, nd sacramentum aecedat, nec in sua causa 4vel alte-
s rius iarator existat.
quia mei discipulieslis, si dileclionemhabueritis ad
invicem.In hoc enim 4 praeceplo discernuntur filii '62. De auguriis vel aliis maleficiis.Haben us in lege
Dei et filii diaboli, quiafiliidiabbli semper dissensio- Dominimandatum : Non auguriaminiss; e in deule-
nes et discordias movere satagunt, filii autem Dei ronomio : Nemo sii a6, qui ariolos sciscil ur ?', vel
semper paci ef dileclioni student. somnia observet,vel auguria *?intendat. Ite : Nemo
60. De iudicibus. TJt s quibus data est poteslas iu- sit maleficus, nec incantator, nec philonis *?constd-
dicandi, iuste * iudicent, sicut ' scriplum esl vluste tor-30,Ideopraecipimus, ut nec cauculatores *et_3sin-
iudicate, filii hominum. Non in muneribus, quia mu- cantatbres, nec ternpestariiS 3 vel obligat es fiant;
nera excoecant corda prudenlium et subvertuut ct ubicumque sunt 3V,emendenlur vel d mnentur.
verba 8 iustorum, Non in adolatione 9, nec in con- Itein de arboribus v.el petris vel3Sfontibu , ubi ali~
sideratione personae, sicut in deuteronomio dictum qui slulti luminaria vel alias observalione faciunt,
est:' Quodiustum-est iudicate ; sivecivis sit ille, sive omnino mandamus, ul iste pessimus us s et Deo
peregrinus, nulla git distantia personarum; quia Dei B execrabilis ubicumque invenitur, lollalur 36 et de-
iudicium est. Primo a namque in iudicio diligenter struatur,
Aiscernatur lex a sapieniibus populi composila, ne 65. De odio vel ipvidia. Praedicari 3' ne esse est,
per Ignorantiam a via veritalis erret. Et dum ille quanlum malum sit odiumvel invidia. In ge cnim
rectum kitellegit iudicium,caveat, ne 10declinet _iut scriptum est: Non 38oderisfralrem tuumin orde tuo,
per adulationem aliquorum, aut per amorem cuiusli- sedpubliceargue ettm.llem Iohannes euang lista: Qui
libet amici, aut per timorem alicuius potentis '-, aut odit fratiem suum\ homicida est.-Item in e angelio :
propter praemium, a recto iudicio. Rectum"b aulem Sipeccaverit in "efrater tuus, vade et corrip eumin-
et honeslum videtur, ut iudices ieiuni causas audiant ter te et ipsxmisolum; et reliqua 39-
e. discernant. 64. Item de avaiitia et concupiscentia. e 40 ava-
61. De periuriis. Habemusin lege, Dominopraeei- ritia-autem apostolum legimus dicentena : Avarkia,
piente : Non periurabis in nomine meo, nec pollues quae est idolorum servitus 41, cavenda. e'concu-
nomen Dei tui, et ne 12assumes nomen domini ,Dei piscentia vero legitur, quod radix sit om ium jaa-
tui in vanum **.Ideo omnino ammonendisunt omnes lorum; et in lege :\Non concupiscesrem pr ximi tui.
tiiligenter, ut caveant periurium,' non soluin in san- . .65. De hbnoreparenium. Hoc4a cumma o studio
cto euangeUovel in altari, seu ll in sanctorum reli- ammonendum est, iut filii honoreiit paren s suos;
quiis, sed et " in communi loquela. Quia sunt ali- quia ipse Dominus dicit.: Honora patrem tuum el
qui qui per caritalem et veritatem iurant,- et ca- malrem tuam, ut sis longaevussuper lerram, ouam do-
venl' 6 se " a iuramento nominisls Dei, et nesciunt 19, viinus Deus luus dtibitlibi
q-uodidem est Deus quod est caritas el verilas, di- 66. De fide presoyterorumab episcopis iscutien-
centes 0 Iohanne apostolor quia Deus caritas est. Itemi da. Ut episcopi diligenter discutiant per su s parr*>-
,ipse Dominus in euangelio : Ego sum ..a et veritas. chias presbyterorum fidem,baptismacath Iicum, et
Ideo qui in "verilateet caritate iurat, in Deo iurat. missarum celebratibnes 43, ut fidem recta teneant;
Item cavendum est, ne pharisaica superstitione ali- et baptisma calholicum observent, et miss rum pfe-
quis jplus aurum honoret, quam allare, ne dicat eii ces bene inlellegadl, et 44ut psalmi digne ecundum
Dominus . Slulte et coece,quid estsl maius, aurmu• divisiones versuum modulenlur, et 4S d minicam
m altare, quodsarictificat aurum ? Sed et nobis ho- orationem ipsi intellegant etomnibus prae icenl in-
neslum videlur, ul qui in sanctis- habelsa iurare,, lellegendam/ ut quisque sciat quid petat Deo. Et
hoc ieiunus facial cum omni honestate et tiniore» ut Gloria Patri cum omni 46 honore ap d ornnes
Dei. Et 23sciat se raliohem redditurum Deo uhus-- cantetur; et ipse sacerdos cum sanclis an0 lis et po-
quisque vestrum, ubicumque sit, sive intra eccle- pulo Dei communir voce Sanclus, Sanctu , Sanclus
siam, sive extra ccclesiam. Et ut parvuli, qui sine3 decantet. Et omnimodis dicendumest pres yleris ct
'
VARIANTESLECTIONES. |
1 temetipsum {adieclo met) 1*. "-meis eslis d. 3. a in 3. 4 deest 4. " Iubemus ut G. B'deeslL
1 deest. 1. 8 corda G. v. vel corda i. 5. 9 ita 1. in marg.; oblatione 1. 5. 4. 6 G. 10i,
necd. 5. " poteslalis 3. ls nec 5. 4. abraswn eslc. ini. 13 adulationcmjl..;
vacuum GJ 1''vel5. isdeesli.iG. 16i.
ut caveant a 1*.non caveant G. " deest5. isdecstB. 19deinescientes5. 20dicente.... verita desuntS.
21deesti.'. enim 4. st. ecce quidem m. G. s2 audet Vat. 1. Met. Cambl s3 ut 5. 2Vlege 3. 5Saugu-
rietis 3. 26s. homo q. 3. 2'sisitetur B. suscitetG. sciscitet 1*. 28 ad aJ 1. B. S9inphitonis i*. 'fitonis 5.
- B. G. phitonum i. 30consulator i-..Beg. Trec. Til. Tlm. Sang. 31auguriatores G. Beg.Trec. Ba 3Snec
Q.B.G.Bal. 33intempestarii G. 3Vsint. 1. as p. v. desunt Bal. 36extollatur B. 3'
88ne 1*.5. 39 e. r. desunl 5. Met. 40Item de~4. a s. est valSe c. G. predicare 3. 4. G,_
44i. sipsalmos d. et s. 3. et ut... 46]4shaec_.. 43sollemnia si f. 5.
inlellegant desunt G. 4rsi 3. deesti. G. 4'cum mia 1. V.i.
una 5. _.. '
NOT/E. "
~ H.rc diffonint a &Diversa a cap. 789, 62.
cap. 789,'cccl., c. 62,
 =U7 > CODEXDIPLOMATICUS,—CAPITUL. AB ANSEGISOCOLLECTA. 518
iiaconibus, ut arma non portent, sed magis con- A ut ad monasteria venienles, secundum regularemor-
udant in defensione1 Dei quam in armis s.' _, dinem primo in pulsatorio pfobentur, el sic accipian-
67. De honoreecclesiae.Placuit nobis ammonere, tur. Et qui ex seculari habitu in monasteria veniunt,
ut unusquisque episcopus' videat3-per suam parro. non statim foras ad' ministeria monasterii mittantur,
chiam, ut ecclesia Dei suum habeat horiorem, simul antequam intus beneerudiantura 9. Et ut monachi ad
ctaltaria 4 secundum suam dignitatem venerentur,- secularia placita non vadanta 0. Similiter- qui ad cle-
_.tnon 5 sit domus Dei et altaria sacrata pervia ca: ricatum acceduht, quod nos nominamus canonicam
nibus. Et ut vasa sacrata Deo magna veneratione vilam, voluirius ai utillias canoniceaa secundumsuam
. iiabeantur.Et. ut sacrificia sanctificata Gcum ma- regulam omnimodis vivant. Et. a4 episcopus eorum
-gna diligenlia ah eis colligantur qui digni sunt, et regat vitam, siciil abba monachorum.
cum ' honore serviant 8. Et ut secularia negolia enim 3Svi-
70. De susceptione/.os;;i'ttni.--YenerabiIe
vel vaniloquia in eeclesiis non agantur': quia domus detur, ul hospites, el peregrini, et pauperesa 6 su.sce-
Dei domus orationis debet esse, non" spelunca la- ptiones regulares et canonici s' per loca diversa ha-
Jronum. Et intentps habeant animos 9 ad Deum, beant; quia ipse Dominus dicturus 38erit in rermine-
uuando veniunt ad missarum sollemnia, et ut non ratione 39 magni diei : Hospes eram, et suscepisth
exeant ante complelionem benedictionis 10sacerdo- B me. Et apostolus 40 hospitalitatem laudans dixit :
Jtalis. Per hanc quidam placuerunt Deo 41, angelis hospitio
68.De ministrisaltaris, et de scola. Sed el hocu fla- tusccptis '- '
igitamus veslram almitatem "j ut ministfi allaris Dei 71. Deabbatissis conlra morem ecclesiae Dei fa-
suum ministerium bonis moribus ornent, seu la alii cientibus. Audilum est, aliquas abbalissas conlra
canonici observerit eorum ordines, vel 14 monachi morem 4l sanciae Dei 4a ecclesiae benedictiones et
propositum conseerationis. Obsecramus, utbonam et manus impositibnes et signacula sanctae crucis super
probabilem'habeant conversationem, sicut ipse Do- capita virorum dare, hecnon et velare virgines cum
.mirrasin euangelib praecepit : Sicluceat lux vestra benedictione sacerdotali. Quod omnino a vobis, san-
comm hominibus,utls videant opera vestra bona16,e. - ctissimi patres, investrisparrochiis illis interdicen-
tjlorificentpatrem veslrum, quiincoelis est : ut eorum dum esse scitote".
bona conversatione multi protrahanlur " ad servi- 72. De clericis qui se fingunt essemonachos. Ut illi
liuni Dei.El non solum sefvilis conditionis infantes, clerici qui se fingunt habitu vel noniine monachos
sed' etiairi ingenuorum filios aggregent sibique so- esse, et non sunt, omnimodis videtur 4Vcorrigendos
cient. Et ut scolae legentium puerorum fiant; psal- atque ^.mendandos esse, ut vel4S veri monachi sint
"
nios, notas, cantus, compotum, grammalicam per vel veri canonici.
singula monasteria ls vel episcopias 19,ei libros ca- 75. Depseudographiisetdubiisnarrationibus. Pseudo»
tholicos bene einendate s"; quia saepedum sl bene graphiae46elTlubiaenarrationes, vel quae omnino con-
aliquid Deum rogare cupiunt, sed 22per inemendatos tra fidem catholicam sunt, ut epislola pessima et fal-
libros male rogant. Et puerosveslros non sinile sissima, quam transacto anno dicebant aliqui erran-
«ossa vel legendo vel scribendo corrumpere. El si tes et in errorem alios mittentes quod de coelo ceci-
opus est euangelium et psalterium et 24missale scri-' disset, nee 4' credantur nec legantur, sed coriiburan-
bere, perfectae aetatis liomines scribant cum "omni tur 48,ne in errorem pro lali scripto populus mitta-
diligenlia. tur. Sed 49 solicandnicilibri, et catholici tTacta-
• 69. De votomoiiachorum e. de clericalu.
Simul et lus, el sanclorum auctoritas so et dicta lcgantur et
hoc rogare cufavimus, ut omnes ubicumque qui se tradantur.
volo monachicae vitae constrinxerunt 2S,monachl- 74. De caiUuBomano a monachis peragendo. Mo-
6
ceS etS7 regulariter omnimodis secundum vbtum nachi ut canlum Romanum pleniler et ordinabiliier
suunr yivant, secunduni quod scriptum est :• Vdta per noelurnale vel gradale offlciumpcraganl, secun-
vestra reddite dominoJ)eo veslro.Et ilefum : Melius . du.ii quodbeatae memoriae sl genitor noster
Pippi-
esl non vovere, quam vovere et ss non reddere. Et n nus rex dece.rtavitsa ut fieret,
quando Gallicanum
VARL4NTESLECTIONES.
oratione 6. Bal. a armorum B, s praevideat G. 4 altaria ... Dei et desunt 1*. et post saerata su-
prascripium est non sint. s non sit ... sacrata desunt 6. 6sacrata. G. ' cum omni 5. s servcntur 3.
6. G. Bal. 9 homines Pitli. Bem. Paris. 10benedictionum (sac. deest.) 5. " s. e. h. desunl G. *salti-
tudinem4. 6. la et G. 14 alque G. ls ul... est deest 5. 1Cdeesti. B.. " udtrahantur G. 18 monstrant
ut episcopias et I. B. is discant, sed et ~G.Bal. so cmendatos5. u. emendent B. emendalos habeanl Bal.
» quidam 5: ^deest 1*.4. B. Bal. a3deest3. 24vel 5. deest B. 2S s6mo-
2' S8 constrinxerint 3. B. Bal.
nastice 5. monachi 1%4. G.
33 3i
ut 4. G. deest3. S9enulrianlur Sancj. 1. so veniant i. - 81 deest.-i.
s-deest5. eanonici B. ut 3. ssc.e_s'5. G. 30 hospilum, peregrinorum et pauperum 1*. Bem.
Pith. Paris. s~ canonicas 3. Capit. 789. as dicit: hospes (rel-.desunt) 5. a9 rememoralione 1*. 40
ap.
per hanc, inquit, plac. quid. 3. _ 41d. -et angelis eius 6. 4Samorem B. 43deesi.5. 44 o. corrigantuf
atque emendentur 4. G.JJe^f. Bell. Coib. Trec. Sdng. Camb. 4Billi 1. 1*. B. aut v. m. aut v. c. s.' 3.
46pseudografe 4. Reg. Trec. Bal. 4'et nec 1. 48 comburenlur.4. 49 sed... sanctoruni G. /..<•omissu
interpdsuit c. 7S. post persolvatur.
' ' so auctoritales B. a. edicta 1*. '"-' 1».m. desunt Bal. ss decrevit 3.
Met.
 '
"519 • B. CAROLIMAGNIOPP. PARS I. SECTIO,PRIMA. 520
cantum * tulit ob unanimitatem apostolicae scdis et A tertia die resurrexit et ib ascendit.in c elos,- et
sanctae Dei aecclesiae paciiicam concordiam. quomodo iterum vijnturus sit in s' maicsla e divina
75. De opeiibus servilibus, quae diebus dominicis iudieare omnes homines secundum merita p opria, et
non sunt agenda. Sta.u-imusquoque secundum, quod quomodo impii propter ss scelera suacum iaholo in
in lege Dominus praecepit, ut opera servilia diebus ignem aeternum mittentur, et iusli cum hristo et,
dominicis non agantur, sicut- et bonae memoriae cum sanctis angelis Isuisin vitam aeternam:I ems 9di-
30
^genitor meus in suis sinodalibusedictis mandavit, ligenter-praedicandum esl, se resurrectio. em mor-
quod 2 nec viri ruralia exerceant 3, nec in vinea co- luorum 3it accepturos. Item cum _omni iligenlia
lenda \ nec in campis arando, nec in mctendo s, cunctis praedicandurn est, pro quibus crimi libus de-
vel foenum secando, vel sepem ponendo 6, nec in ponuntur ss cum diabolo in aeternum su plicium.
silvis stirpimdo, vel arbores caedere ', vel iri petris Legimusenim apostolodicenle : Manifesla s mt opem
.laborare, nec domos struere; nee 8 in liorto labo- carnis quae snnt fm\nicalio,immnndilia,lux iria,,ido-
rent9,.nec ad placita convenianl, nec venationes lorum servitus, veneficia, inimiciliae, con entio7ies,
exerceant. Sed 10tria carraria-^opera licet fieri in aemutationes, animositates, irae-. rixae, dis ensiones,
die dominico, id est bostilia ls carra vel viclualia, et haereses,sectae, invidiae, homicidia, ebrieta es, com-
,si forte neces.se eril corpus cuiuslibet duci ad se- B messationeset his similia;, quae praedico v bis sicut
pulcbruin. Item feminae opera textrilia noir faciant, praedixi, quoniam 3f qui talia agunt, regnuii Dei non
nec capulent'veslitos,nec consuantia vel acupictile 14 consequentur.Ideo haec eadem, quae jnagi us prae-
faciant 15,neclanam capere, nec linum batfere, necin dicator, ecclesiae Dei singillalim nomina it, cum
publico veslimenlalavare, nec berbices tondere ba- omni studio prohibearitur; iniellegentes, uam sit
beanl licitum; ut omnimodis bonorum 1Grequies die terribile illud quod!dixil, quoniam qui. tal agunt,
dominico persolvatur ". Sed ad missarum sollemnia regnumDei non possidebunt si. Sed el omi i instan-
3S
ad ecclesiam undiquc conveniant, et Iaudent Deum lia ammonete eos de dilectione Dei et pr ximi, de
1
pro omnibus bonis, quae nobis in illa die fecit. _ - _ fide el spe in Deo, de humilitate et pati ntia, de
76. De praedicatioiie episcopi vel presbilerorum. caslilate el eonlinehlia, de benignitale et isericor-
Sed et vestrum 18vidcndum est, dileciissimi et ,ve- dia, de eleeniosinis et confessione peccalo um suo-
nerabiles paslores et rectores ecclesiarum Dei, ut; rum,,et ul debitoribus. "suis-secundum d minicam
presbite.ri, quos mittilis per parrochias vestras adI oralionem
a6
sua debita dimittant, scientes c rtissime,
regendum et praedicandum per eeclesias populumL quod qui talia agunt, regnum Dei possid bunt. Et
Deo servienlem, ul 19recte et honeste praedicent; , hoc ideo diligenliusjiniungimus vestrae cari ati, quia
et non sinatis nova vel non 20canonica aliquos ex^ scimus temporibus novissimis pseudodoc res esse
suo sensu, et non secundum scripluras sacras fingerey venluros; sicut ipse Dominus in euangelio, raedixit,
et praedicare populo. SeJ et vosmetipsi ulilia ho- et aposlolus Paulus ad Timotheum teslatu Ideo di-
nesle 21 et recte, ct quae ad vilam ducunl 22 aeter- lectissimi, loto corde praeparemus nos^.i scientia
nam praedicate, aliosque instruite, ut haec -ea-. veritatis, ut possimus contradicentibus ve ilati re-
demsa praedicent. Primo omnium pfaedicandmn esll sistere, et divina dohant.e gratia veibum D i crescat
bmnibus generaliter, ul credant Palrcm el Filiumi et currat et multiplicetur in prpfeetum san aea' Dei
et Spirilum sanctum unum esseDeum omnipotentem, ecclesiaeet salutem 'animarum nostrarum t 38lau-
"I
aeternum, invisibilem, qui creavit coelumel lerram,, dem el gloriam nominis 39domini nostri Ies Christi.
mare et omnia quae in eis sunt; el unam esse deita- Pax praedicantibus, gratia t0 obedient' us, glo-
tehiet substantiam et maiestalem 2l in tribusper- ria 41 domino nostfo Iesu Christo. Amen.-
sonis Patris et Filii et Spirilus sancli. Item praedi- I
77. De rebus ecctesiae. Qui iuxta sancto um pa-
candum est, quomodo filius Dei incarnatus est de3 trum traditionem novimusres ecclesiae vot 4S osse
fepiritu sancto et Maria semper virginepro salute el1 fidelium, preliapeccalorum etpalrimoniap uperum,
reparatione 2S humani generis, passus, sepultus, ett ]F»cuinue 43non soluni habita conservare, ver etiam

YARIANTESLECTIONES. j ' '

I "
1 aeesl. 1*. 2 ul i. G. a ex. opera 6. G. Bal. '<colendo4. G. nec vmeam colendam6. n. v. col
0 metente 1. Gsepe componendoB. ' cedendo B. 8 n. d.-st. nec in b. ndo Bal.
6. G. Bal. . 10 etS. 6. B. " deesl G. 12h. corr. bostialia 1. ostilia corr,. l.\desunt,o." 9-laborantB laborare
ostilicia 5. hoslialia 6 la'con-
suent 1*_' 14/.fluciectionemexCap. 789.Eccl. iam rcstituil _.fl'i(2,._(saeupula|e corr. acupicilae i. acup culae V.
3: 6. G. ita vel acupicule novemcodd. Bal. acupicula B.Par. Met. Rem. acubiculae4. aucupicula J3fl/.cu-
piculae Camb. apicule Sang. 1. apicula Piili. acupicale"T\Ton?^.aliquapictile 2 w sic. 1*. '. Bal. et
789. fiant rell: et !6 Sang. * "
Cap. fere omnesBal. ita noshi et 12 codd. Baluzir; honor et r. Bal. perso anlur 4.
G. 18 boc vobisvid. 5. summopere vobis G. 19s. recte praed. 5.| s0 21
persolvat ss 2S deest G. ul, et"^6 onesla ef
quae.-re'cte ad 3. ducanl B. . e. et ipsi p. 3. G. Bal. 2l deest 5. i s. redemptione 6. deest V.
?'et G. '-2Bsecundumlr*. S9 idem i. ao.de _.«/._se usque est desunt 3r 81 m. ut sciant et edant in
iisdem corporibuspraemia meritorum acc. Bal. ex Cap. -789. Si deponentur 1.' 3Squoiiiam... con. equentur
deesiB. 3i consequentur 5, Bal. 3Sstudio 6. i. et a. V. 3"quoniam q.li non a. r. 'd. non p. 5. ' deest.o
38ad 5. 39deesti, '40
gloria -3. B. 41_aus,3. 4! uola corr. vitam l.^uitem 4;'G. vila .6." 43"un uicue 3
 — '
821. CODEXDIPLOMATIOES. CAPITUL..AB ANSEGISOCOLLECTA. 522"
tnulta.Deo «pitulante coriferre / pptamus '_.. Ta- A . 81. Deabbaiibus eligendis. Monachorum" •siqui-
mea ut ab •eeclesiaslicisde- non divideridisrebus il- . demcausairiqualiler, Deoopilulante, exparledispb-
lius' 3 suspicionem dudum conceptam penitus amo- sueramus, et quomodo 25exse ipsis sibi eligendiab-.
.veremus, staluimus_ u.t neque noslris neque filiorum bates licenliam dederimus, et 26qualiter, Deo opitu-
et Deo dispensante successorum nostrorum tempq- lanle, quieti 2' vivefe propositumque indefessi-custo-
ribbs, <iuinostram vel progenilorum nostrorum vo- •due^valerents 8,ordinaverimhs, in alia scedula dili-
luntatem vel exemplum imitari voluerint 4 , nul- genler adnotari fecimus, et ut apud successores no-
~
lam penitus divisionem aut iaclurain patiatur s. stros ratum foret et inYiolabiliterconservaretur, con- -
- 78. De episcopiseligehdis.Sacrorum car.onumnon _ firmavimus. . - . ~'
Ignari, uf in Dei nomine sancta ecclesia suoliberius 82. De ordinationeservorum.De servQrdmvero or- ,
6
pptireiuf honore ', adsensum ordini ecclesiastico dinatione, quipassimad gradus ecclesiasj-icbsindis.
praebuimus, ut scilicet episcopiper electionem cleri crele promovebanlurS 9, placuit omnibus cum sacris
et populi. secunduni slatuta canonum de propria dio- canohibus concordare. ?*debere. Etal statutum est,
cesi, remota personarum ct munerum acceptiorie, ut nullus episcoporum deinceps- eos ad sawos ordi-
ob 8vitae meritum. et sapientiae donuni eliganlur, nt nes 3a promovere. praesumat, nisi prius, a ^dominis
exemplo 9 et- verbo sibi subieelis usquequaque pro- B propriis libertatem consecuti fuerint. 1 Et si quilibei
desse valeant 19. -. servus dominum suum fugiens, aut latitans, aut ad-
79. Dediclis patrum congestispro canonicayrofes- hibilis testibus munere conductis vel corruplis, aut
u canonica
sione,'quia deshonestabalur. Quia vero qiialibet 33calliditate yel fraude ad gradus ecclesia-
professio a mullis partiin ignorantia la, parlim desi- sticos pervenerit, decretum'est ut deponatur, et, do7
diadeshonestabatiir, operae pretiiim duximus, Deo- _ minus cius eum recipiat. Si vero-avus vel pater ab
annnente, 13apud sacruih conventum ex dictis san- alia 34patria in aliani transmigrans3S, in eadem pro-
clorum palrum velut ex.diversis pratis 14quosdam vipeia filium.genuerit, et ipse filius ibidem e'ducatusf
veinantes flosculos carpendo in unam regulam' ca- et 36 ad gradus ecclesiasticos promotus fuerit, et
nonicpfum et canoriicarum corfgefere ls et canoni- ulrum servus sit ighoravefits',' el poslea dominus3S
cis vel sanctimonialibus servandam conlradere, ut eius veniens legibus euni adquisierit 39,sancilum est,
per eam 16canonicus ordo absque ambiguitale pos- utsi.dominus eius illi liberlalem dare voluerit,-in .
sit -servari. Et quoniam illam saccr convenlus ita gradu suo permaneat; si vero eumcatena servitutis .
etiamlaudibus extulit, ut usque ad unum iola." ob- - a castris dpmiriicisextrahere.voluerit, gradum amit-
servandam percenseret1S, staluimus ut ab omhibus C tat: quia iuxla sacros ordines vilis persona manens
in eadem professione degentibus -indubitanter te- , sacerdotii digpitate fungi non potest. De rebus.vero
Eeatur. 'et modis omnibus sive a ' canonicis sive a illorum vel peculiare 40qui a 41propriis dominis li-
sanclimonialibus canonice degenlibus deinceps-ob- bertate donantur, ut ad gradus ecclesiasticosiure
servetur. - • • - ~ - .
promoveanlur, statutum est,"ut in potesiate dommo-
80. Deconlalis ecclesiaedividendis. Slatutum est, - runi consistat^ utrum illis concederean s.ibivindicare
ut-quicquid.tempore imperii nostri a fidelibus cc- voluerint4S. Ceierum, si post ordinatipnem aliquid
clesiae sponte conlatum fuerit, in dilioribus locis adquisierit 43,illud observetur, qubd in canonibus de
duas partes in usus pauperum, lerliam i9 in stipen- consecratis nihil babentibus constitutum est 44. De
dia cedere clericorum aut nionachorum 20,inmino- ecclesiarum vero servis coinmunisententia decrelum
ribns vero locis aeque,s*inter clerum.et paupeics es', u't archiepiscopiper singulas provincias const.k
fore ss dividendum^ nisi' forte a datoribus, ubl spe- tuti nostram auctoritatem, sujfraganei vero. illorum
ciaUter dandae-sintss, Gonstilulumfuerit. exemplar illius4Spenes se habeant. Et quandocum-
. YARIANTESLECTIONES. . . -,-
1 conservare'4. 2debemusi. Mliius ecclesiae Add. HI. 1. rebus ecclesiarum Colb. 'Vdt. 1. Norm
4 ~
Sangall. voluerunt 4. patiantur 3. i. tj. G.
~ BaL -6 potiatur 3.'__".et octo codd. Bal. ' deest G. iufe
Vdt. 1. Colb. Sang. Norm. 8 a-. ct ob 4. verbo B. *°Hic 2 duo addil
11vera G. 12 ej_emplum
13 14 capp. v. supra
ignoratur, ojjerae (rel. desunt) 5; diximusD. annuntiente 1*. vel ut (det.) ex diversis
vel (del.) partibus (del.) pralisq, 1*. expalris 3. G-partibus 4. 6. Xil. Thu. Div. -'" contine-ere B.c. studu"-
muset3. ,16ea.5. " ital:i. 6. et ,8'codd. Bal. 18 5.' 19 lerfiai. 4. B. 20 a\ m., desunt.
2 s3 persenserit 24 2S
Sgng. ." aequo o. 5 b. .s federe 3. 3 b". s6ubi dandum sit, 3. m. eligendum 5. d. aut quociens
ex .5. d. ut quomodo Vat. 1: 2. Met. Camb. et -q. usque ordiniiverimusdesunl. Paris. Pijh. a'quiete 5.
28valeantS. s9provehuntur 4. 6. 30 concbrdari ~
1*. ^'-unde^G. Reg.~Sang. Norm. Trec. Vat. l.Bul.
3S 1*. 34 Trec. Bal. 3Smigrans 5.'_-. s6-.-.ees'"4.' 3' ignoraliini fuerit,
32gradus3, quilibet aliqua Reg.
3Epostea ven. d. illius ei lib. ddnare voluerit
B.Rem.Piih.Par. des.) i.sed non RLD. 39quisieritl.
(rel.
40_peculiari4 G. peculio._____)."41deest1. G. apropfia lib. 5. 4Svellint 1*. 43adquisierint 6. _.. 4i Hic
1*. novumc. incivit inscriptum: Ex cohcilio cartaginensi. 4S deesi3".
NOT/E.
." t_odex5 post hoccaput, et3 b posl cap. 72, _[uia et filiorum nostrorum et principum ita ema-
addunt: «Iilud eliam quod in decrelis papa? Gelasii navit auctoritas, ut-uliratriginta annos nulli li-
est adnecli placuit, ut.facultates ecclesia. necnon et ceat prohoc
dioeeeseos ab illis~a quibu-s possidentur episcopis clusit. . interpellare, ' - legum tenipus ex-
' quod
jure sibi vendiceni, qrias tricennalis lex conclusit,
--v PATROL.XGVil. , 17 .
 B. CAROLIMAGNIOPP. PARS I. SECTIO PRIMA. ' ' '
-T5-3 o24".
i
•4jue de familiaecclesiae utilis inventus aliquis ordi-_! u
A deinceps quoquam fieri pfaesumaluiv nisi- olum-
-•nanduslest, in' anibone ipsa auctoritas coram po- modo necessitate fedimendoruni captivoru coiri- -
" "
ipulo legalur, el 2 coram sacerdotibus vel coram fide- -pellente. < ' . * • "
abus laicis anle cornu altaris. sicut in "nostraaucto- 89. De ecclesiisdestfticlis,velde nonisiSetd cimis:
.ilale cohtinetur, remota qualibet calliditale"libcrta- Deecclesiis sane deslructis '9, vel de nonis t deci- '
.em consequatur s, el lunc demum ad gradus ecde- "'mis, sivedeclauslriscanonicorurn, qualiterc nstitut
siasticbs promoveatur 4. Simiiiter quoque de his et ordinari a ~°nobis placueritj.aliis capilulis subter
-igendumest, quosJaici 8 de familia ecclesiarum ad adnotavimus.
_acros ordines promovere voluerint. Sed et de his, 90. Deecclesiarnmhonore. Sed el de sl eccl siarum
'
quos praeposlli canonicorum aul Gmonachorum 6 iionoress, quombdo'D|ebadiuvante, quanlum nobis'
iordinandos expeliverint, eadem forma servanda est. est, vigeatss, simililer in subter adnotatis c pitulis
85.-D_ persdnis a quibtis nonsunt 7~es accipiendae. inserlum esse dirioscilur. ' '
"Statutum est, ut nullus quilibel ecclesiasticus ab his 91. De episcopis Ilaliae. .De episcopis'ver in 2'*
-personis' res deinceps accipere praesumal- quarum Langobardia consliluiis, qui ss ab his quos ordina- •"
liberi aul propinqui hac inconsulta oblatione possint bant sacramenta ct muhera contra divinam cano- -
refum -propriarum ;' exberedar-i 8,, 'Quod si'aliquis 1 nicam auctoritatem accipere vel exigere oliti 2S
ueinceps hoc _acere4cmplaverit, a sinodali 9 vel im-" erant, modis omnibus inbibitum eslne ulteri IS fiat -
,-perialisehlenlia modis omnibusferialur =>, T quia' iuxta sacros canones uterque gradu " roprio
84. De presbylcris coiisliiuendis.Staiutum est, lit talia facienlcs decidiss debeiit.
:sine auctoritate vel consensu episcoporum presbyleri 92. De presbyleris qui feminas "ndomibus habent-.
ifi quibuslibei ecclesiis nec constituanlur nec expel- Slalulum est ab episcop.isde presbyteris qui eminas
4antur. Et si.laici clericos p.obabilis vitae et doctri-
secu-n.indiscretehabilarepermittuni- elpro ter hoe
-nae episcopis' 10 consecrandos suisque inecclesiis malae ppinionis suspicione denotantur, ut i deiri-
•constiluendosoblulerint, nulla qualibet occasioneeos admoniti non se|correxerint, yelut conte iptores
ceps
reicianl. sacrorum canonum canonica inveclione feria tar.
- 85. De mansis uniuscuiusque ecclesiae. Sanciium
95. Be presbyteris qui pro chrismate in co na Do-
•est; utll unicuique ecclesiae unus mansus ihteger
mini veniebant.De presbiieris qui accipiendi hrisma-
.absque servitio alio ls-idtribuatur- Etpreshyleri ii_ a9civitates a-9'in coena Domini-y nire so-
lis gratia ad
•cis eonstiluli non dedecimis, neque de oblatibnibus
liti erarit, sancitum esl, >ut de his qui Ion e positi
fideliuin, noh de domibus, neque de. alriis vel ortis
C sunl. de octo vel decem 30uuus abejiiscopp ligatuf, -
"luxta ecclesiam positis, neque de praescnpto manso,
qui acceplum chrisma sibi ct sociis diligent r peife-
-aliquod servitium faciant praeter ecclesiasticum.Et ' rat.Hi 31vero_quinon longius4 civitate "q m qua-.
si aliquid arnplius habuerinl, inde senioribus suis
' " tuor «ut quinque milibus habitant, more lito ai
-debitum servitium impendant. • accipiendum chrisma per se veniant. Discen i3S ve-
-86, De presbijlcris uniuscuiusqneecclesiaels'. Statot-, ro 3a non quadragesimae tempo e, ad ci-
"_u_uest, postquam hoc ut Jjratia alio,
implelum fuerit, unaquae- vilales convocentur.l , ...
qine ecclesia suum presbyterum habeat, uM id fieri
iacultas providente episcopopefmiserit. 94. De praedicationeel confirmationeepis aporum.
87. De villis riovis et ecclesiis in eis novitsr consti- Ne vero episcopi occasione praedicandi au confir-
Jtutis v*. Sancitum ls esi de villis novis'et"ecclesiisin( mandioneriessentpopulis, & nobis admo li polli-
cis-noviler constitutis, ul'i 6decimae de ipsis villis adI -citisunt, se deinceps hoc cavefe velle3V, et eo tem-
easdem. aecclesias conferantur. poresuum ministerium, in quantum facult s dafji- -.-
88. De sncris vasis ecclesiaein pignus dalis. l)e sa-'. 'tur 3S,-exequi36,qup eofum profeclio, qu nlum in
cris vasis" ecclesiae quae in pignus a nonnullis iu, -) illis er.at31, his quilmsprodesse possuntss e debent,
quibusdamloeis dari comperimus, inhibitum ost. ne," non sit *?importuna vel honerosa 40. '
• -
-¥ARIANTES LECTIONES. ,
" s Iaieos 1*.
ordinatus 5. set...-sac. desunt 3. 4.' 38cohsequantur i. 4 promoYeanturV. 4. deesti.
~*rebus propriis 5. reni.propriain 4^6. exhefedare 4. exhereditari B. Camb. Rem.^Norm. P r. Pith. -
9sinodo5'. 10epos. 1. epi. B.'5 ll dcest). l2 ullo 5. aliquo " B. 13deesi"Ifoccaput G.Sang. 1. T _..Cotb.
14hdc post sequens c. ponil 5. 16 vasibus 4. ^8 annoni -G.cbn-
' 10 de 5. 5.dcest5.
stalutum est (_--).ui so deeslG. sl deesl3 B.. ss wripr B.,
stanter per loliah. Beuedictvm. construclis
23 viget G. sv v.Ansegisum atque 2S
ilaliae, qui 3.31 quia 3S 4. acsoHiciti4. S7a^radu 1*.' ss deici 4. decidere "29G<.eesf5. •
30d.milibus5b. dedeceml*.3G Mi 1*. dicendi 4. 6. 33verbiG. s''(/ees(l. 6. G. 35dabaturcon dabitur
3' coir. eril -I. 3S"pbssnt cdrr.
1 .•_.*.5. "dabalur reliqui. exequantuf, uthis 5. (rel. des. 5. B.) 40 erat
possintl.possitetdebet utn. G. "s9.sintimportuni velonerosi 5. on. eorum visilatio B. Noi n. Pitii.-.
Rem.-Par. '
NOT_E. • .
* I.ltima senlentia hujus capitis desumpta est ex capita in unum conlraxisseconstat. Soli Co ices Di-
Nonnaunicus ulruin ue caput'
cap. Aquisgranensis supra col. 398, c. 8, cum ante-' vioiiensis, Rivipull. et
riora oinnia ex capite 7 descripta fuissent; igiiur An- exlribenl.Ansegisi, non exscriplorum, yiti m esse, •
segisum verborum siinilitudine deceptum ullima ca- ex capitulari Wormaliensi an. 829, c. 5, pitet, quo
pitis 7 sententia el majbriparle eapitis 8 oiriissa,duo caput libri i, 157, una cum hoc numero ex cribiiur.
 "
825 CODEXDIPLOMATICUS..- CAPITUL. AB ANSEGISOCOLLECTA. §25 j
95. De pueris tondendiset pueltis velandis.Ne pueri A eidem 21cfimini2a consenlienshon fuil, licenlia nu-
- vero sine volunlate parentum tonsorentur, vel puellae bendi alii hon negetur. Quod ^3 si et ipsa consen-
veleritur, modis onmibus inhibitum est~ Et qui hoc sit, simiii senientia subiaceat. Quod si 2l post haec
facere lemplavcrit l, multamtjuaein capilulis legis se coniungere praesumpserint, uterque anathemati-
rriundanaea nobis conslitulis cdntineiur, persolvere zentur.
cogatur. 10*0.DeMs qui virgimbusDeo dicalis se sociant !*_
96. De feininisviros amittentibus. De feminis quae De his vero qui sacris virginibus se sociant, ita in !.
viros amitlunt, placet, nese sicut actenus indiscrete -decrelispapae Gelasii capitulo 20 " continetur: V.'•-
veieht.2, sed ut triginta dies' _post"decessum 3viri ginibus sacris iemere se quosdam sociare cognovimus,
sui expectent, el posl tricesimum diem per consilium et post dicatum Deo -propositum incestd foedera sa-
episco_-i_.ui,vel si episcopus absens fuerit, consilio crilegaquemiscere; quosprolinus'aequum est 'a sacra -
aliorum relig.osorum.sacerdo_umsuorumque paren- commiinionedetrudi, et nisipublicam probalamque
lumatque amicoruih, id quodeiigere debent eligant. egerinipoenitentiam,'omnino non~recipi 2R;aut ss his
Et" quia 4 a sacro cbnventurogali 5, ul iuquipu- certe vialicutnde seculotranseunlibus, si tamen poe-
blicam gerebant 6 poenlteniiam,. et feriiinae quae nituerint, nonnegetttr. Si vefb decopulalione sacra-
viros amiltebant, nostra ' auclorilate, donec deli- B rum virginum tam seyefe ferlunlur, quanto severius
lierent quid agant, tuerentur 8, specialiler pro his feriendi sunrqui e.asi_ipiuntM? Ideo, sicut praemis-
capilula 9 fieri et legis mundanae capilulis inse- ' sum esl, necesse est, ut ab omhibus iri Christiana re-
renda dec-evimus. ligioneconsistentibus rigore auctoritatis divinae ve!
97. De raplis et de earu.niraploribus: De raptis vero humanae hoc riialumradicitus ampuletur.
el_de raptoribus quamquam specialitcr decreyisse- 101. De puellis, quo tempore velentur. Ne vero
mus, quid pati debeanl qui,hoc nefas dcincepsifacere puellae indiscrete velentur, placuit nobis eliam-de
temptaveriut, quid lamen super lus sacri canones sacris canonibus, qualiter observandum. sit, lric in-
praecipiunt " hie inserendum necessarium duximus; ferre de tempore velandarum puellarum. In Africa-
«_uatenusomnibuspateal quantum malum sit,-et non no.31concilio,capitulp 16 continetur, ut non ante 25
solum humana, sed etiam divina auetoritate constri- annos consecrentur. Item in eodem.concilio,capitulQ
cti, ab hinc hoc malum caveatur ". 93 3S, de virginibus velandis ita •eontinelur: Item '
98. De puellisraplis necdumdesponsatis.Hc puellis placuit, ut quicumqueipiscoporum necessitale peri-
raptis needuni desponsatis, in concilio Chalcedonensi, clitdnlis pudicitiae virginalis, cum asvel pelitor potens
obi 650 la patres fuerunt, capitulp 58, 3 ita habetur: vel raplor aliquis formiaatur, vel si etiam aliquo inor-
Eos qtii mpiuntpuellas shb nomine simul habitandi, *" lispericuloso 3Vscrupulo compunctafuerit ne non ve-
cooperqntes el sconibentesraptoribas,'decrevh sancta lala moriatur, aut exigentibusparentibus anthis-ad
sinodus, si quidem-clerici sunt, dccidant gradu pro- quorum curam periinet, velqveritvirgmem seu velavil
prio; si vero laici, anatheniaiizenlur. Quibus verbis anle 25 zn.mmosaetatis, rion eiobsit cojwilium, quod
aperte datur inlellegi qualiter huius niali auctorcs de isioannorum numeroconstitutnm est. Unde eolli-
dampnandi sunt, jjuando participes et 14conibentes giiur, quia iuxta priorem sanclionem virgines 25
tanlo analhemate feriuntur, et 1S4uxla canonicam aetalis suae anno rite 36consecrandae siht; quod si
auctoriialemad coniugia legifiinaraptas sibi iurevin- pracmissae necessit;:tes ante id fieri compellant, nul-
dicare nuUaienuspossunl 16. - " ium possil episcopo adfefre praeiudiciuni consecra-
99."De desponsatiset ab alih raptis. De desponsatis tionis3?. _
jHielliset ab aliis rapiis i. a ".n conc-ilioAncyrilnno", 102. De examihalionesatictae crucis non faciend».
capitujo decimo, legitur: Desponsataspuellas et post Sancitum est, ut nullus deinceps. quamlibetS8 exa-
ab aliis raptas placuit ,_._.. et eis- reddi, quibus anle minalionem crucis S9 facere praesumat; ne Christt
fuerani 18desponsaiae,etiamsi eis a raptoribus vis in- passio 40,quae est 4.1 glofificatio,. cuiuslibet temerl-
lala constiterit. Proinde statulum est -a sacro con- O tate conlemptui liabeatur.
venlu, ut raplor publiea ppeniteritia multetuf. Ra- , 103. De pabulo verbi divini nunliando. Episeopi 4i
ptain 19vero si sponsus 20reeipere noluerit et.ipsa - verb,siveperse, siveper vicarios, pabulum verbi di-
VARIANTESLECTIONES.
\ temptaverint...; cogantur 4. s velentur G. 3 disces_.um3^ 4 qui corr. quia 1. -qula sacer convenlus.
1 rogat et hi 5. r. "sUmusut 1*.Bell. R. P.ith. Norm. Rem. Par. 6 amittunt G. ' hostram aucto-
gerunt....
r.tatem B. 8 uerentur 1. tueantur G.'et corr. ex tuerenlur 4.- 9 c. f. et-L m. desunt4. "° praecipiant
i*. 3. __. " caveant 1. m. ab omnibus _. B. G. Norm. Rem. Par. Ral'. 1SCCCXXX3. 3 b. ducenti'-XXX 4.
l3XXYII4. XXVIIIRivip,- iWdeesti.ii Hid. '""elquodl*. 16possitl. "ancyranoG. ls fuerintl. 1\
S. fuerunl G. Hld. ls raptae 1*.B.Bal. s0 s. eam Bal. - sl eiusdem 1. B. eodem G. Hld. 2a criininis B.
83quod subiaceat desunl 5.', svsi et ipsi p. h. iungi praesumpserit. 5. si ipsi p. B'. si Hic B. sed non (..:
indice) Pilh: Par. Norm. Rem. cgput inserunt. 26ita de irieesiis p. 5.' S7XXX4. %.Jieg,Ral: ss reeijsere 5.
recipianlursai. recipil R. ss at 3- dcest 4. 30q. e.!r_ «)j*equanlocoltocat4. -°"carlaginensi 1*. 3a nonage-
simo G. c- et v. 5. 4. 6. R. et cum G. 3' periculo 5. as XV 5.36ritaeG. -3'-consecralio 4..G. Bal. liic ~
2, liia addit capitula, desumptd ex capitularibus Htolharii supra.~ ss qualibef examinatione cruces 1*.
39sanclae .. B. el
reliqui eius generis codd. "-"passionem 4. 6. ,' 41p. neque g. corr. passio quaeVlorificatic
est 1. p. nequeg._JVat. Met. Div. Bellov. Camb.' Pal. Tii. Rem. B. Pith. Par. Norm. neque G. p. eig. c. _e
tueri-atis I*. 4Se|is V. B. epos moaemus tit Bal.
 "52? . . -B. CAROLIMAGNIOPP. PARS 1. SECTIO PRIMk 528
vini sedulo^populis adnuntient 2 : ,quia, ut aithea- A . 109. De infanlidis puetlis,-quando vetentur. l in-
ius Gregorius, iram contra se occiilti iuuicis excitat fanlulae aetatis puellae ^26non' velentur, anl ain
_sacerdos,si sine prae.dicalioriissonitu incedit. Et ut illae eligere scianl, quid velint 2'-, salva ca onica
«clerum 3 sibi. commissum in spbrietate_et castitate auctoriiate. j
-nutrirent 4, divinisqueofficiisimbuerent, qui rite ad - 110. De'praeposilismonachorum. Ut laici nO sinl
'
sac-osanclos ecclesiasticos. ordines promoveri pos- praeposiii monachorum infra monasteria; ne s8 ar-
sent: Et ut operam deht quatenus presbyteri missa- cbidiaconi sint laici.- |
Jem s et. lectionarium siye caeteros libellos sibi ne- lil.jDe incestuosis.~iDe incestuosis , ut ca~onice
•cessarios bene cprrectos Jiabeanl., et qualiter eccle- "examinentur, et nec ?9 propter alicuius "ami iliam
~
-sias destimclas Jid se Gpertinentes iuxta vires enien- quidam relaxentur ^quidani vero cohstfinga tur.
112. De clade ei '
denl, qualiier eliam yiduas diligenter instruaiit, fame, pestilenlia, si ienein. De
quomqdo etiam secundum apostolicam.auctorilatem hoc si venerit fames, jclades, peslilentia 31e inae-
•conversaridebeahl, edoceant '. Et ut superstitiones qualitas aeris, vel alia qualiscumquetfibula io", ut
..quasquibusdamin locis in exequiis morluorum non- non expecletur edictum riostrum, sed statim epre-
nulti faeiunt, eradiceht, .etut exemplb suae inno- cetur Dei misericordia[ Et in praeseiili arino d "famis
centiae alios s ad bene vivendum pfovbcent, el cun- g inopia, ul suos -quisqrieadiuvet proul potes , ets 5'
cfis.ecclcsiasticis negoliis, quantum Dominusiuva- suam anndnam non"nimis care vendat. Et" forls"
-verit 9, tbtis viribus consulere satagant, diligenter imperium noslrum vendatuf aliquid S3alimon' e s*.
.ad_nonuin.U-.Et ulid liberius exequi valeant, nos, "115. De fugiiivis ciricis sive laicis.'De f gitivis"
iri quantuni Dominus 19.posse dedciit, opem ferre clericis vel laicis sive eliam feminis, sicur n alio
-_nod_s bmnibus oplairius. capitulari praecepimus 3S,ita"servetur. '
"114. De liberis hoininibus ad
104. De incestisnuptiis, et ecclesiisilividendis.Nbn- servitium D'ei~e tra-
•3_ul_avero capilpla, sicut n de incestis-nupllis, ii_c- denlibus: De liberis hominibus, qui ^ad serviti m Dei
«nonet de ecclesiis quae inter' coheredes dividuntur se tradere vblrint31i,ut prius hoc non faciant 4u'am
•ct'tali occasioneproprio'horiore careht, sive ie his a nobls licentiam pbstulent.'-Hoc ideo," quia udhi-
-.eccleslisquae nimium rebus propriis sunt adtenua- mus aliquosex-illis nqn lam 3' causa devotio is hoc
tae ls, vel certe 13 de his rebus quae nuper, neces- fecisse, quam pfo exefcitu seu alia function ^38 re-
-isifate cbmpellente, a nonnuliis ecclesiissunt ablatae,-- gali fugienda, quosdatp venrcupiditalis causa ab l_is
-et si qua suntalia sive in^ecclesiasticis sive in pu- qui res Tllorum concupiscunt circumventos udivi-
blicis"rebus emendatione digna, quaej.ro.temporis mus. Efhoc ideo fieri prohibemus.
hrevitate efficcre nequlvimus, in tantum dinerendum Q 115.De oppress~ione\pauperum: Deoppressio e pau-
lllud dignum ludicavlmus, donec, Domino favente, perum sa liberorum hominum, ht non fiant a pb_en-
-cbnsultu 14fideliuriifacultas nobis id definiendiab eb tioribus per aliquod riialumingeniumcontra i stiliani"
-tribuatur. InVentavero15ut, Deo opitulante, effectum oppressi, ita ut coaclires eorum vendant autt -adant.
obtineant per tempora .G,iiic inserenda censuimus: Ideohaec et supra el hic deiiberis hbminib "sdixi-
105 "-. De scriptoribus. De scribis, ut non vitiose mus, ne forte parentes eorum conlra iusiitia fiaht
. sciibaht. _.' • exheredati 40et regale obsequinm miriuatur, et
• ipsi
""106._._servis propiiis vel anciliis. De servis"pnK heredes =proplerindigentiani -mendicivel "1 tfones
^priis vel ancillis, ut non hmplius tondeantur vel ve- -seumalefacloTesefficiantur. Et-ut saepius h n fiant
lentur, nisi secundum mensuram, et ut ibi 18satis • mSnniti ad placita, n|isi sicutinlaUo capitula i prae-
.iiat " et villae non sint desolatae 20. " •
cepimus 4S,itaservetur4S.
"107. De'_congregationibus. De congfegationibns_u- -116. De missis quivpcr civitalese't monaste iamit-
_pierfluis,nt nullatenus fiant; sed tantos congregetsl, luntur: Ut missi per, siiigulas civitates etm naste- "
quantis"ss consiliumdares3.pqtest. riavirorum «1 puellaruni praevideant, quom db aut
'
108. De putsdnlibus. De bis, qui non fiunl sl se- qualiter in domibus acclesinrum et ofnanrei tis-ec-
cundum regulam pulsati, ut deinceps "" emendcniur et D clesiae cmendatae rvel.reslauratae esse <videhur: et'
'
fpulsenf^secundiini vegulam. diligenter inquirant cle eonversalione44sing lorum.

.TARIANTESLECTIONES.
• "^seduIeS. 4. sceduleB. 2 adriuntietl*! ' 3clcricum B. ipsic Bal.' 4 nutriant.... iriibuant ....
-6 po sint 1*.,
' edoceariturG. fideesli.- 9iutveril6.
T>.B: c'missarium I-.6. missarum. Hld'. d^jibij. 1*. 4.6.. B.
iiiverit.,4".ex corr. B.Bal- ls10deest l."5.- 14
omps dns 1* " deesfG. 3S adriuntiate1. Tlm. " adunat e 41 6.
annullataeG-.Golb.Sang, certae JB. consulta 1.5. et V. sed hic corti in consuilu. ls v.in rini 1.
1Gt. iam eirieridalaatque correcla ac reslituta scriptis confir.'>areobtamus H. et~editio ithoei:
(in marg.)
17Iubemus'ut scriptoresquique n. G. Vat. i. Sang. Golb. -iSubl 5. 4. "iiant G. ^20 dissolutaeB 21e. '
quis, q. Bal. congregate B. Nonn. Par. Rem. Pith.. 2Squantos 5. B: N. Par. ss dari B. 'N. Rcn . Pilh:
24 deest5. sunt i. -25pulsentuf 5. B.Bal. -s6 puellaris G. Vat. 1. Sang. .Colb.~2' v.
2s 30 S1 etpulsentur 2Bai. ~ex
Colb. Rem. nec 5.-B. Bal. 29ne3.' q. r. desunt \B. a' pestilenliae 6.
33aliquodi*. P,atat.
Sang.Thnn. 3i alimoniiG. -3Spraecipinms 1. Illd.' SGv. praecipimus G.
ut 1*.-
tantum 5 B. S8. oi_fun-;*
"ctione6. '3Sdcestin Vat. Thu.Sang. 40 exiieredilali 5. B. et 1*.sed hic correclum. 41niendicil s-1.""3.
"
. praccipimusj. B.' iS-sed omnimodoita servelur Riv. Sqng. Colb. *vconVersioneG. -
 "
"529 CODEX.DIPLOMATICUS.— GAPITUE. ABANSEGISO COLLECTA. _5KP
vel quomodo emendatum habeant quod iussimus de. A^ 126. De hoc, s. per plurimaloca fames fuerit.,Con-
eorum lectipne et cantu ceterisque disciplinis ad or-• .sideravimus itaqhe, quia per plurima loca fames va-
dinem aecclesiasticae regulae perlinenlibus. . Iida esse videimyul omnes episcopi,.abbates, abbatis-
117..Be thesauris ecdesidsticis.~Ut , _sae,optimates et comites seu domestici el " cunctiiT
singuli.episcopi,
"
ahbates, abbatissae diligenter, considerent thesau- fidelesj qui heneficia regalia tam de. febiis.'8-eccle-
ros-ecclesiasticos, ne propter. perfidiam aut negli-: siaslicis. quamque et ,de reliqiiis habere yidehtur, ul
geriliam custodum aljquid "de gemmis aut de vasis,, unusquisque de;suo beneficio suam familiain nuiri-
vel de reliquo quoque thesauro 2, perditum. sii; .care faciatet de sua proprietate propriam familiam
quia dictuni est hdbis, qpod negotiatores ludaei neo. nutriat. Et si.Deo donaiite super se.el super.fami-
non et alii gloriantur, quia quiGquid.eis plaeeat- 3, Iiam suam-aut in benefi.eioaut in.albde 19annonara
possint al) eis emere. .habuerit et venundare -volueril, non carius vendat
118. De mendicis discurrenlibus- De mendicis, quii .nisi- modium 20de avena denarios;du,os-21, ihor_.una
perpatrias discurrunl, volumusutunusquisque.fide- de ord;0 2Scontra -denarios tres S3, modium unum
_Iium.nostrorum suum 4 pauperem de beneficio aut; de siglle sl contrass denarios quaiuor, modiuni unv>ai
de propria.B familia nutriat -et non permittat alicubi defrumento paralo 26 conlra denarios sex.-Etipse-
ire mendicando G. ,Et ubi. tales. inyenti fuerint, ^jnojliussit,; quem-.omnibus habere constifutiu» egt_
sibi ' mariibus laborent, nullus 8 quicquam eis tri- Ets' unusquisque habeat. aequam niensuram et ae-
' - - - -. .
buere.praesumat. ... quales modiosc -".-"
. 119. De usura. Usura est, ubi amplius.requirilur 127. De synodis, .quaRter fiant. Ut.per- siiigsilbs-
,quam dalur : verbi graiia si dederis solidos,decem "annp~rsynodiiS-bis'fiat. , ,. _ __- ,
et amplius-requisieris ; "velside.deris modium vini, 128. De metropqlitanis episcopis. Ut nequaquaT--
Srumenti,.et ilerumsuper aliudexigeris 9. >_ ,inter duos met.ropolitanosa8provincia dividatur.",
120. De cupiditate in bonam' partem. . Cupidilas 129.- De episcopis, quot sint in imaxnilate.^ Ne ___.
"in bonam ••
parlem accipi _potest et in malam. Iri bo- una civjlale duo sinl episcoph. .
nam , iuxta Apostolum : Qupio dissolvi et esse \cu_in - i50.De'or'dinatione episdoporuni:Quod"nohopbr—
Christo. Et in psalmo : Concupivitanhnamea m alria teat ordinationes episcoporum.diu diuer-re.
Domini. ,'-.,.-.'' 131. DestabititgieepVscoporum velclericorum.' Ne-
121. Ilem de cupiditatein matam jiar/em.-Cupidi.tas
deuno loco ad alia transeat episcopus' sihe decreto-
. vero in rnalam partem accipitur,. si quis supra mo-
vel clericus sine iussione' episcopi spi_
<_uni..resquaslibet iniusle "appetere vult, iuxta ,Sa- episcopofum,
lomonem : Post concupiscentiasluas non eas. G _,.152^/)e communicationeJfidelinm.,TJ.tomries-fl_e-.
- 122. Item de avaritia. Avaritia est alierias res ap- les communieent et ad missas .perexpeclent sine-alia
. . , ,-
petere et adeptas nulii largiri. Et iuxta Apostoluen deprecalione.sV..
haec esl radix omnium malorum. - > 155. Canone.ssancli.S.fa,es'i:'->./..280J 50episcoporum..'"
- 125. De turpibus tucris. Turpe. lucrum exercen., de presoyteris, diaconibus et reliquis -ex clero. Fecit
qui per varias circumvenliones," lucrandi causa in- hos gradus in gremio synodi3Sut non presbiteii;'ad-
horieste *' res' quaslibet congregare decertant.. versus episcopum, non diacones-33 adversus- presbi-
124. De foenore. Foenus est, qui.aliquidpraestat 12. terum, non_subdiaconusadversus. diaconum S4,;non
Iustum foenus.est, qui 1~-a"mplius non requirit, nisi acolitus adversus subdiaconem 3S,_non exorcista ad—.
,_quantumpraeslitit 14. . , versus acohtum, non-lector adversus exorcislam, noa-
-_ 125. De emptione tempore messiscausa cupidilatis ostiarius adversus lectofem det accusatiopem ali.
et turpis lucri. Quicumque enim tempore messis vel quam. Et non dampnabitur praesul sine :3G72 testi-
-tempore vindemiae,-.nonnecessitate sed proptercu- bus. Neque.praesul summus a qupquam ipdicabitur,
-piditatem, comparjatannonam autv-inum, verbi gra- quoniani-SCiiptum.est : Non 3' -esl discipulus super
lia, de duobus den.ariis con.par.it modium unum, et iI» .iia_;.s'j«)«-. Preshyter aulem nisi in quadraginta
servat usque dum venundari possit conlra denarios quatuor testimoniis 38,.non damnabitur. Diaconus
ss
qualuor aut-sex ls seu amplius, hoc turpe lucrum di-\ autem cardine constilutus ih unbe Roma,. nisi 57
cimus. Si hocpropter oecessitalem comparat, ut 18 non condemnabitur. Subdiaconus. acolilus,. exor-
40'
sibi habeatel aliis. Iribuat, nejjptium dicimus.. cista, leclor riisf, =sicul seriBtum es-t- iri segteni-
'
\ '. -- VARIANTES'LECTIONES..- • - . . . '..
.'
^velabb. 1*. "'deest £. a'plaeent5. 4 c/eesf-3. '" proprio 1. ~_mendrcandi (4.) causa 1.-mendicare "
6. G. mendicalum Rld. al. rhehdicando discurrere !*._ '^qui sibi 4. B ut sibi 1*. 8 riullusqueS. . 9 exie-
risl.6. 10avaras cifcumvectiones i. 6... "ininstacG ls f. e. "quod praestalur 51). 1Squando a. n. fe- _;
' n. "datur5 b. "pi-eslat 3_G. 1S"VII5- "a quod ii' " deest G. iS boriis Bal. -J9 alio de
quiritur, quam
s0 modio G. - SI conlra d. G. Bal: denariis duobus 5. "S2 ordeatio B. iiordea BaL- S3denariis
anhona 1*. ~
tribus 5. s> sigilo 1*. 5. B. ~Bal.sigilla i: sigula G. siligine Hld-. a deest i. a6-con.paral"l.- .s? ut G-
28m. epos 5. 29'de praedicatione-4. 6.- 30284. 1*.G. 31haec omnia desunl 5. -4. Q.B. Bai. post clehi
32sinodali 67 sinodali sanclus 4. 5b. 33diaconus 5.B: diacdiii 6. -^4 diaconem 5_
ponit V.JG:
35 n. a. a. s. desunt"~5: sylyeslef
' "-nisi kt Bal.C s'nonne d. B. " sa lestimbmis Bat. 88sine---X--lIH-icst!manii-.non.
- '
5. Sb_ 4«•XYU:1\- .-.-.''':• . .
 531 B. CAROLIMAGNIOPP. PARS I. SECTIO PRIJIA. 1532
'
testimoniis filios habentes et uxores et omnino A _ 144. De ecclesiis vel atlaribus. Ul ecclesiae vel a_-
Christum praedicantes. Sic datur s mystica veriias. tariamelius conslruantur 19. Etnulluspresby r.an -
154. De confugioad ecclesiam. Si quis ad aecler nonam vel foenum injecclesia **riiittere prae umat.
slam confugium feeerit, in atrio ipsius ecclesiae pa- 145. De ecclesiisvel attaribus ambiguis sl. Utec-
cem habeat, nec sit ei necesse ecclesiam ingredi. Et clesiaevelaltaria, quae ambiguae ss"suntde~ 3 con-
nullus eum inde per vim abslrahere praeshmat, sed secratione, consecrentur.
liceal ei confiteri quod fecit, et inde per manus bo- iifi.De linteis gllaribuspraeparandis. TJtpre byter.
jiorum hominum ad discussionem in publico produ- per parrochias S4suas femiuis praedicent 2S, ut lin-
"' -
catur. leamina"altaribus 2Spraeparent.
155. De his qui ad casam Dei res tradere volue- 147. De vdrrochianis alterius presbyteri ". -t nul-
rint. Qui res suas pro anima sua "adcasam Dei tra- lus presbyter alterius parrocliianum^8, nisi in 'iinere
dere voluerit a, domi traditionem faciat coram testi- fuerit velss plaeilum ibi liabuerit, ad missa reci-
Lus legilimis. Et qnae iiihoste faclae sunt traditio- piat. - - -'.'.
nes, de quibus nuhV est quaeslio, stabiles perma- 148. De parrochia alterius presbyteri. Ut nullus
neant. Si vero ali.quis alii 4 res suas iradiderit et in presbyter in allerius parrochia missam carilar prae-
liostem profectus fuerit, el ille cui res_traditae • sunt 1" sumat, nisi in itinere fueril, nec decimam d alle-
interim mortuus fuerifc,qui fes tradidit s, cum re- rum 30perthientenf amleai rdcipere.
versus fiierit, adhibitis testibus coram quibus tradi- 149_.De termino 'ecclesiarum. Ut terminnm aheat
lio facta est, res suas reeipiat 6. Si autem ei ipse unaquaeque aecclesia, de quibus villis decima -^1 re-
mortuus fueril, heredeseius legitimi res ' traditas re- cipiat. '
.
cipiant. 150 32.De rebns presbyterorum. Ut unus uisque
156. De ordinatione presbylerorum. Ut presbyteri presbyler res,- quas pbst diem consecrationis adqui-
non ordihentur, priusquam examinentur. Et ut ex- sieritproprias ss, ecclbsiae relinquat3*.
communicationes passimet sine causa non fiant. - 151. De poenitenlibusnon cogendis. Ut null s pres-"-
157.'De conversioneliberi Iwminis. Ut liber homo, byter aut laicus poenitenlem Invilet -vinum36bibere
qui in monasterio regulari comam deposuerit et res aut carnem -manducare, nisi ad praesens p o ips»
siias ibidem delegaverit, promissionem factam secun- unumSGvel duos 3' denarios, iuxta qualilalei! poeni-
"
dum regulam firmiter teneat 8. tentiae, dederit! i
158. De non cogendo bibere. Ut nemini liceat 9 152. Depresbyteris,\a quibtis se caveant. -TI nulh_&
alium cogere ad bibendum 10. „ presbyler cartas ss sc.ibat, nec conduclor ^9 sui se-
159. Demercato "'. TJtmercatus 12dieDominico in nioris existal 4tt. '
Eulloloco habeaturls. 155. De sepuitural ubi non fiat. -Utnullu dein-
140. De presbyteris, qualiter iniroitum ecclesiae' -_eps in ecclesia mortuum sepeliaf.
consequantur. Ut nullus presbyter "ad introitum ec- 154."De praedicalione vel capilulis presbyi •orum.
clesiae exenia *'*donet. tjt- unusquisque presbyter capitula habeat d maio-
• 141. De presbyteris, a.quibusper ecclesias consti- ribus vel de minoribus viliis 4J, per quae cog. oscere
tuantur: Ut nullus laicus presbylerum in ecclesia ls'' valeat vel praedicare 42subditis suis, ut cav anl ah
lhitlefe vel eicere 16 praesumal, nisi per consensunf, i. "insidiis4a diaboli.
vj '• "
episcopi.' > • 155. De eucharulia, Et pres^yter scmpef 4' eUcha.-
142. De honore pro ecclcsiis-dando. Ut episcopii ristiam habeat paralani, ul quando quis infi mave-
praevideant, quem honoreni presbyjeri pro ecclesiis> rit4S, aut parvulus infirmus fuerit, slatim e l com-
senioribus" .ribuant." ''-',' muhicel, ne sine comriiunionemoriatur.
145. De decimis dispensandis.-Vt decimae in po- 156. De ampullis duabus 46 in coena Dom ni ha-
testateepiscopi sint ls, qualiter a pfesbyteris dispen- bendis. Ut-presbyter in coenaDomini duas 4' mpul-
sentur. D las secum deferat, unam ad ch.r_.mani,.alte am ad

- • ' '
YARIANTESLECTIONES. -
-|
•testibus-4. 2 dicatur 4. 6. sicut dicit m. 3. 5 b. s voluerint I. 4aIicuiG. s tradiderint 3. .suas
dedit 1*. 6 accipiat 4. ' tres 4. Rpromissione facta s. r. f. lenealur Bdl. 9 neriiinem 1*. 10b. nisi
sufficil edd. Til. et Pith. " hoc cap. cum antecedentiin unum coriiraxil V. el 6. pro ut le ens et.
quantum
12mercatum 3. ia fiat 5. ''' exenia abraso e 1*. 2. 2 b. 5. excenia 6. 15ieclesiam5. i. G. admit ere G
16v.e. destintB. " e. suis s. 1*. 5. ls deest 5.- 19 constiluantur 1*.melius a presbyteris- conse ventur
Vat.i. s0 eclesiam 4. G. 21deesth.e.G. 2Sambigua B. 2Sdeest 3. 2''ibarrochiis, (constanter) uis 5,
S6in altaria Met. s' deest 5. ss parrochiae 5, parrocbiain 4. -29"velel sequenli usqne
2rpredi.ani 5.
ad nec decimam in fine seguent.cap: omittit 1*.e duobus ila unum faciens capuii , so allerain 5. 31 eest S4
o.
ss inler K. M. Langob. c. 157. iSlar. '33proprias superscr. vel e. 1*.propriae ecclesiae-2. 5. B. Bal. r.
ss deestBaL™ imo 2. 3' aut tres C. Can\b. Sang. Pal. Reg. Piti. Trec.
quae canones prohibent Vn.
S9 d,
Bal. ss cartam J. Vn. M. (cap. 96. K. M.) 5. conductor id est masrierius Vn. condifor 5.. '40.existT
suis senioribus Langbd. G. Pal. Colb. Sangall. suis s"enioris Norm. 41 vicis 1. 2. vichs __b. 5. prae-
dic... caveanl desunt i. 4S serviiio 2b. .4. 6. 44 deest5. 4S infirmalus fuerit G. infirmatur a. p'. ant
inf. 21). 46tribus G. " tres Vat. 1. Reg. Trec. Coib. Sang. et tres corr.ex, duos 4. Rem. Bell. d. el tres
2b. rkanu secunda. \
 ^' r.mvF.-CD1PL0MATICUS."— CAPITUL. AB ANSEGISO COLLECTA.. '554'.
oleumadcalhecuminbs ihunsmchduin vel infirmos '1A Pauli, sancli Martini, sarieti Andreae. De. adsum-
hixta sentenliam aposlolicam ; ul quando quis infir- ,piione:sanctae Mariae interrogandum feliquimus ia.
matur, inducat presbyleros ? ecclesiae, et brent su- 159. De- admonitione sacerdolum.- Ut sacerdotes
per eum, unguentes eum oleo in nomineDomini. admoneant populum, ut elimpsinan. dent el oratio-
157. De nonis 3 et decimis.Ut qui ecelesiarum he- nes facianl pro diversis pla^isquas assidue li pra
"~
neficia habent, nonam el~decimam 4 ex eis eccle- peccatis nbsliis"palimur_.
siae cuius res sunt donent. Et qui tale, beneficium. .160. De praedicatione adplebem. Ut ipsisacerdq—
habent, ad s medielatem laborent, et 6 de eoruni fes unusquisquesecundum ordinem suum praedicare
'
portione proprio presbylero decimas donenl'.. el docere studeat pleberri sibi commis_am. - -
1513.De festivitatibus indnnb. Tfae 8 sunt festivi- 161. De ebrietate.-De ebrictale, ui pfimoomnium-
iates in aniio, quae per omnia venerari debent: Na-• seriiores semetipsos esinde caveanl ei eorum iuhio,-
lalisDomini, sancti. Stephani, sancti Iohannis euan-- ribus exemplum bonum sobrielalis ostendant.. '
"gelistae,irinocentum, octabas 9 Domini, epiphania *", 162- De admonitionead oriuies..Admbnendi'-suii.
- bctabas epiphaniaerpurificatio sanclae Mariae, paschai" omnes generaliter secundum C-uangehcamaiictorHa-
-dies oeto, letania maior'', ascehsa ls Dbmihi,' pen- ien],.ut'sicluceanl opera eoruni-bona tS:coram ho-
lecosten , saiicti Iohannis baptistae, saiicli Pctri et. t. R_,ihinibus,.ut glorificent Deuni,,qui in coelis esl '6._
'. " "YARIANTESLECTIONES.
~'~&c1.1*. 2. 5_5_i3.."__fl/.inler veLe' inf. in 2b~.r.a..MSsec. ierliabi ad addidit..'muag. tertiam ad ihf. B:.
aliam adoleum caticumiiiorumyterliahfad oleum infirmosisiunguendos ihxta 4. G. spresbyter 5.' 3 an-
nonis G. 4 d. totam cx 3- •* ht ad 5.4. B. Rem. N: el ad Bal. unde ad-Par:. quoad V_'.quounde ad"
G. quod ad Coib. Gdeesl 3. G.jit 5. 6. (?) laboranl, ut Bal. et. ade. porlionem V-., '''deest V'.. s\ liaec 1*._
2. 3. i. B. 9 oclahes 3'. octave B. 10 deestZ. 6. oct. ep^ desunl 1..2. i% maiore 5. maiora B. ls as-
sensio 3. ls reUnquimusBal. cf. tib.II. c;33; ubi auctoritale concilii Mogunlini d. 815.' hbc festum re-
ceplum reperitur. 14 assiduae 5. ls deest 3, -16~q.i. ,c e. desunt _., P.ost hoc 1 addit canonem Siricii, e
quo capit. 789,/.51. sumptum est, sed sinc-inscriptione, neque.inJndiee memor.alum?el spatio maiore _.(_.
anled. divisum. idemexhibetili: 15.Htd'. cum tiltdo:. dt coniugpli velatione.
-' - -. INGIPIT PRAEFAT1UN€0LA LIBELLl SECCNDJ'. ^
Stipra in primo 2capiiula exclesiastica-quaedom-B piissimus et Lulhari.us imperaior e ulius ipsius.edi-
nus imperalor-Karolus fecit adunavi VIn hoc vero derunl' descripsi libello..
ea 4 eeclesiastica quae domnus IHudowicus s~caesar . ' ,
~
' YARIANTESLECTIONES.. , • ,
i. prefatio 1. s.salice legis 5. s'p: libro B. libello.Bali 3adunala-sunti.. * decslrV. 2b. 3. B. &l,
s L-uJuuicus_.*. chludovicus 5. 6 deest 5. ' piissimus edidit (rei. desunl) B. 6. Bat. ed. aduotala sunt B_
~ ~~*
INCIPIUNTCAPITULA.
-1. Pr-elocnUo. - '
< 18. De admonitiGne
Q uniusmonelae.
% De divina proyid.niiam constitntiflnedomniimpera- 19. De iniustis.fbelpneis.- - ,
lori-, et de conservalioael.iuirieapiliilorum. _... De ponlibusubi antiquiiusfuefonfrenovandis-.
- .3.De hoc quod admonilorli.lel;umdomuus imperafor - 21. De noniset decimis. _.
sit, el omnpsfitieles~a^iuioreshsius. 22. De operibus
' iu reslauralionem ecclesiarumadi_i-
4. De sacro ministerioepiscopoium,el de ani-ioniiione plendis. .
("dm-i.imperalorisadepiscopos. - - 25.De comilibus,ut'ministris
g."Deadmonifioaedorriniimperatorisad episco|JO_de "fiisadiutores ~ eeelesiaein suis.miiiisie-
sinl. -
s-'Cerdotibus ad eorumcuramperlineiitilius,et de. scilis.-
6. Deadmonitioiiead Goniitespro ulibtatesanct-e-Dei _;_.,De-caphulisa cfincplla.iinpalaiii al. archiepiscopis.
ecclesiae. _" et coinitibusaccipiendis\_C~od~., 1, accipiendum].
7. De admomtionead Iaicos prp- Lonoreecclesiaslico 23.De nominibuslocorum,in quibusmissi dominiciler
conservando. •. _ ' fu .guntur.-
'8. De admonitionead abbatesei laicespro monaslcrtis gatione 26.De commemorationeaJ legalionem praediclorum
ex regalilargita.e sibicommissis. missorumpertinenie.
9. De adjnonilioiiead episcopos,- abbatesetad omnes 27. Deiinc.-q_Qdper missosdominicosea.quae per c_--
fi leles
' iiO.De pro comitum adiuloriis. pitula~sta-tutasutit,omnibnsnota fleri clebeaul.
admonitionead episcnposvel-enmiles con- 28:De admonilorioad eos qui legaiione fuuguDtur.
cordiaad invicemel cumcaeierisfidelilius. " p. ro. 23.Derebus ad^venerahilem" locum-pertineutibus-non-
11.De admbtiilionead omnes geueraliter procaritafe- alienandis; ' ' -
-; • ,
et pace»d inviceni. - - 30. De lioc,qpomodbliceaiad imperatorem'res sancti,
. 12a. De Uocquod unusqnis-.ueppiscopornmvel'conii- ~ Joritransferri. - •
.umpariem minisieriiregaiis habeal,- et- de lesti-louio»v 31. De orplianis-etexlieredilatisjsiibveniendum.
- jpsorum ad invicem. . -; 52. De rebus.pauperuravel minuspolenlummalaocea-
13h. De causa orta ad inhonoralionemregni perti- Stoue non .em.eiidis c:
nctiie. 55.Defestivilatibusanoi.
14.Be paeein iiinere exprcilali.nsfodienda. ~>i/Deantiquisecclesiis~, ut hoiioremsuumhabeant.
.15.De denuiiii-lione,ut qui i__hostem pergunt, suos 55.De spi. italibusGliolis. - "
qui in sao obsequiosutit,unusquisquecognoscat. 56.De-hoc,.utsacerdo.tesinreprehpnsibilessint.
16.De inlionoralione- regis propter ..- 5T.De ab incestuosisel ab bis qiii decimasnon
rum.qui legauones male recipi-M. n_glegen_iam.eo- dant, et-ahoe,'ut pnesl.yte.Isiiegtegenler vivenlibus,wadii nop
- 17. Delocis-inquibus.legalionesrecipiendaesunt.
accipiantur4. ,
iNUX-E.
* Deest hoccapui B,sed nonm textu. o>. Ue ilhs homimbus qui miustas. quer
h G.hoc caputhieet inlextu post sequens exhibet. paupenbus. relas habeht."55. De feslivilalibus, etc._. -
fr Hic B. Bal. inseruut r «33.C_ualiteriustitiae flant "
aA,ccipientur l._
535 B. CAItOLl MAGNIOPP, PARS I. SECTIO PRIMA. , 556
58. Dediscretione, corporis
'- et sanguiuisDominieiper- ^ nibus aurem nofenlibusaccpmmodare.
cepiione. • 42.De dominissubditorumadmonendi-.
59. De hominibus diversarumconditioiium,et de -his 45. De corporisDoiniuiet sanguinis'communcatione
qui ejs praelalisaot. iaicorum.
_0.Defeminis.etabbalissis,q' uales sint qua.monasteriis _i. De eruditionefilioruma parentibuset patri is.
puellaribuspraeferridebent. -b. De«cclesiisanliquitusconstitutis.
41.De incestuosiset homicidis,sacerdotumadmonitio- 48. De sepultura. I
-j

INCIPIUNT PRAEDICTA"CAPITULAET EORUM TEXTUS. -

7 i
l._ Praelocutio. Omnibus vobis aut visu ' aut auditu accedant, et in eodeni roinisterio religiose vlv int, et
nolum esse non dubitamus, quia genitor noster et tam hene.vivendo quam recle pfaedicando populis
progenitores, ppslquam a Deo ad hoc electi sunt, sibi commissis iter yifae praebeant, et ut ir ls mo»
ihs hoc praecipue studuerunt, ut honor.sanctae Dei nasleriis in suis parrochiis.conslilutis sancia reli-
ecclesiaeet status regni decens maneret..Nos_etiam gfo. 16 observata " flal, et-ut unusquisqui: iuxta
iuxta modum nostrum eoruni sequentes exemplum, suam 18professionem veraciter vivat, curam impen-
saepe vestram devotionem de his ammonere euravi- dant 19; omhcs vos in. hoc sacro ordine con .litutos
mus, et Deo misef ante multa iam emendata et cor- et officiopastorali iunctos monemus atque rogamus,
recta 8 videmus. Unde et Deo iustas laudes persol- ut in hoc maximeelaborare studeatis so, et ter vos-
vere, et vestrae bonae intentioni mullimodas.debe- metipsos et pcr vobisisubiectos, quantum ad ^estrum
mus 4 gratias referre.'. . . ministerium pertinel, j nobis 21veri adiulores in ad-
2. De divina providenlia in conslttutione domni im- minisiratione S2minis|lerii nobis comnnssi e islatis,
peratoiis, efde conservatione trium capilulorum. _Sed ut in iudicio non condempnafi pro nosira et vestra
s3
quoniam complacuit divinae providenliae noslram neglegenlia, sed potius pro utrorumque b o_stu-
mediocritalem ad hoc constiluere, ut' sanclae suae dio remunerari mereamur. Et ubicumquep negle-
ecclesiae et regni huiuscuram gereremus \ adhoc gentiam abbatis autabbalissae vel comitissive vassl"4
certare et nos ac Gfilios ac socios nostros diebus nostri, aut_alicuiuslibetss personae aliquod_v iis dif-
vitae nostrae oplan_us,~ut. tria specialiter eapitula et ficultalis in hoc appafuerit obsfaculum, nos rae di-
a nobis et a vobis', Deo opem ferente, in 8 Iraius noscenliae id ad lempus insinuare ndn difFerais; ut
regni administrationc specialiter conserventur; id Q nostro auxilio suffulti, quod vestra auetorita expo-
est, ut defensio et exaltatio vel honor sanclae Dei scil,'famuiante,uldeeet, potestate uostra
"~
facil uspei-
ecclesiae et servorum illius congruus maneat, et pax fieere valeatis 26
etiiislitia in omni generalilatepopuli nostri conserve- '5. De admonilione domni imperatotis ad e iscopos
tur. ,In his quippe maxime studere etdehis in om- de sacerdotibus _ad eorum curam pertinentibu , et de
nibus placitisquae vobiscum, Deo auxiliantc,habiluri scolis. De sacerdotibus vero ad veslram eur per-
sumus, vos admonere oplamus, sicut debitores su- tinentibus magnum adhibete. 2' siudium, ut ualiter
mus. vivere deheant et quqmodo populis -ad suam ortio-
3. De hoc, guod admonitor fidelimn domnus impe- nis curampertinentibus exemplo et verbo pr sint, a
rator sit, et amhes fidetes adiutores s~ipsius.' Sed vobiscum magna curaledoceonlur, et admonea turS8,
quamquafu summa huius ministerii in noslra per- •et id ut facere sludeant vestra pontiiicaii auc orilate
sona t.onsislere videatur, tamen et divina auclprilale conslringantur. Quicqpid autem in tllis a popu s iuste
et humana ordinatione ita per partes divisum esse reprehenditur, in exemplo.propriae conver ationis
cognoscitur, ut umisquisque yestrum in suoioco et vestra providentia corrigere M non neglegat. e vero
ordine partem hostri ministerii habere cognoscatur. ecclesiae-30 illis commissae in reslauratione aut in
Unde apparet l0, quod ego omnium u vestrum ad- D luminaribus iuxta possibililalem ferum ab illi negle-
monitbr esse debeo, cl omnes vos nostri adiutores gantur, vestra nihilominus 31 invigilare dehe soler-
esse debelis. Nee enim ignoramus, quid unicuique IS tia.'£t sicut alios prohibetis 3S, ne de mansi adec-
vestrum in 1Ssibi commissa portione eonveniat. Et clesiae luminaria dalis 3Saliquid accipiant, si et vos
ideo praetermittere non possumus, quin unumquem- et veslri archidiaconi de eisdem inansisnih lacci-
•
que u iuxla suum ordinem admoneamus. piendo aliis exemplum praeheatis ;. sed potiu adjd-
4. De sacro minislerio episcoporum, et de admoni- quod data sunt, servire eoneedantur, ut totu sicut
tione domni imperaloris dd episcopos. Sed quoniam dictum est, in restauratione ecelesiarum et_l mlna-
scimus, quod specialiler pertineal ad episcopos, ut ribus veslra auctoritate et studio cedere possi. Sco-
prirnum ad sacrum ministerium suscipiendum iusle • lae sane ad filios et ministros ecclesiae inslr endos
" . '
, , , - .VARIANTES LECTIONES.
1 genitores nri 3. G. s si B. s correpta corr. correcta 1*. 4 debeamus i. a abrasum ,est B. s egere-
mus__. Get 1*. 3. _. 6. G. ' et a, v.' ls desuritG. 8 in superscripto-tab V. 9 rfeesf3. B. "p-efl*.
14 quod nimium v. i. 6. nimirum-Jf/rf. unusquisque i. B. 13 pro G.\ " unicuique V. is eestQ.
16regula"4. ~" conservanda 3. 18rfees* 1*. 19impendat 1. ss 3. G. S0.stu.leamus3. slvobis5. ss adi."
administrationem• i.'i: 23 pronostrorum ut 1*. s* vasis B. alicuius cuiusnbel 1\ S6Inter ho et se- ~
B. unius reliquit vacuum, s' adhibit 1\ s8 d. "acnion. 3. t adm.
quens caput- S9 plus quam paginae spalium
•_. G. _-«/. deesti. S0ecclesiis 1. SJ~nicliiIl"ommibus i*. 3Sprohihetis c.rr. prohibitis 1*._ 3 dan.li-
aus i\ m. eccl. luminaribus datis 3; m. e. ad 1.G.
 S37 CODEX-DIPLOMATICUS..—CAPITUI- AB ANSEGISO COLLECTA. '558
. vel edocendos, sicut iiobispraeteritotempore adAt-J A peragant et ebrum salubrem admonilibnem in -hoc
' -
tiniacum ' promisistis et vobisIniunximus, •in-con- libenter audianl el oboediant. ' - •
gruis locis, ubi necdum perfectum est, ad multorum 9. Deadmonitione ad 'episc-opos19, abbates,"_.ad
utilitatem el prpfeclum a vobis-ordinari non negle- omnes fidelespro comilutn adiuloriis.' Episcopis ite- -
' -
galur s. ..-'•' rum, abbatibus et vassis noslris et oninibus fide-
6. De admonilionead coniitespro ulilildte-sanctae lilras laicis dicimus, ut comitibus s0 adiusiilias fa-
" " "">";"'" -
,Dei ecctesiae. Voms vero Gomitibusdicimus vosque . «iendas adiutores silis.
commoncmtjs,quia ad veslrum mhiisterium maxime . .10. De admoniiwnead episcopos~vel coniites-prd.
pertinet, ut revercntiam s et lionorem sanciae Dei _ concordia ad invicem et eumceteris fidelibus.' Epir-
ecclesiae exbibealis, el cum episcopisvcstris concor- seopi vero vel comileset invicenielJcuhi ceterisfi-
diler vivatis, et eis adiulorimn,ad suum ministerium delihus concofditer vivant, crad shaTninisteria per-
peragendumpraebeatis, el ul vos ipsi iri"ministcriis ageiida-vicissimsibi adiulorium feranh
vestris pacem et iuslitiam faciatis, et quae * nostra H.De admoniiionead otnnesgeneraliter, et " pro
auctoritas publice fieri decernit, ut in vestris mini- ,cnri.fl__-'pnc-fld»ni'i--.M.-0_niiibu_etiam generaliter
sleriis studiose -per(iee_e5 sludeatis. Proinde mo- dicimus,ulcaii"atemet~paceniadinvieemhabealis"" _
nemus vestram fidelitalem6, ut memores sitis fidef ^-el generalem iussionemnostfani^eneralilerobservare
nobis promissae,. et ' in parfe mihlsterii' nostri 8 decerlelis, et uiissis nostris pre qualicumque "scili-
vobis commissi°, in pace scilicet et iustitia facienda, cct aut ecclesiastica aut"publica~ulilita_evel oportu-
vosmelipsos 'coram Deo et •coram hominibus tales -nitate"- nobis directisnbslfi lionoris causa honbfem
exhibeatis,~ul et noslri veri adiutorcs el populi con- exhibealis, el propter nostrae auctoritalis venera-
servatores iuste diciel vocaripossiiis. Elnufia quac- tionem ea quae per illos iriiungimus,agere non s3ne-
- . ~
iibetcausaautmunerumacceptioaut amicitia cuius- glegalis.
libet vel.odium, autlimor vel gralia ah statu recti- • 12. De hoc, quodunusquisqueepisioporuinvei co-
tudinis vos deviare compellat, quin inler proximum mitum partem ministerii regalis nabeat,'et de lcslimb-
et proximumsemper iusle ludiceiis. Pupillofunfvero nio ipsorum ad invicem. Et qiioiiiam, sicul diximus,
el viduarum elcaeterorum pauperum adiutores .ac; unusijuisque"yestrum-partem ministeril nostri per
defensores"et sahctae ecolesiae 10veiservorum illiusi ,partes s. liabere dinosciiur, voluihus.studere' et p&r
honoralores iuxta veslram possibilitatcn. sitis. lllos; clamalores et per alia quaelibet eerfa indicia, et per
quoque, qui temeritate et violeniia in furlo "etla- • .missos npstros-quos adlioc ordinaverhhus.' qualiler
trecinio ls sive rapinis communempacem populiper- (p unusquisque ad; hoc certare studueritv el perconi-
turbare nioliuntuf, vestro sludio et correctione,-sic- mune teslimoriiumiid est, episcopofumd~ecomitibus,
ut decet,'~compescilels.. Etsi aliquapersonain-ali- comilum de episcopis, comperire,»quaIitef scilicet
quo vobis impediinentofueril, quin ea quae dicimus comites- iuslitiam diligant et faciant, et qtiam' relii
facere non valeatis, hohis ad tempus illiidnotum'fiat, •gioseepiscopi s.5 conversentur et praedieent, "et"aih-
ut nostra aucloritale adiuti ministerium vestrum •* horum relatu de aliorum.fideliuinin siiis minislcriis
digne adimplerepossitis. consislenlium aequitate et pace atque concordia co-
7. De admonitione-adlaicospro honoreecclesiaslico gnoscere ss. Similiter etiam-vblumus,'utoihnes illis
conservando.Omncsvero laicos monen_us_,ut hono- et illi omhihus de communisocietale el slafii a nobis
rem ecclesiasticumconservent, et dignanl veneratio-. interrogati verum4eslimoriiumsibi niutuo perhibere
- ' ' -' "
nem episcopiset Dei sacerdotibus exhibeant, et ad[ possint.- ''.
eorum praedicationemcum suis devote oecurrant, ett 13: Demusa orta ad inhonorationem fegriiperti-
ieiunia ab illis communiter indicta reverenter, cbn- nente. Et si lalis causa in qualibet 2' provincia aut
servent et suos observare doceant el compellantl Iftt in aliquo comitalu orta fuerit,' quae aut ad irihonh-
etiam dies Doniinicussicut decellionoretur et cola- rationem' regni' aut ad s8.commuiiedaniphum perli-
tur, omnes studeant. Et ls ut iibefius fieri possit 16, , n neat, quae' eliam sinenosira potestale corrigi nbn
mercata et placita a comitibus, sicul^saepeadmoni- possil, hos diu laterenon permittatis, qui omnia,
lum fuit. illo dieprohibeanlur. > '_ _ ; Deoauxiliante, cbrrigere dehemus; jquia' quicquid
8. De admonilionead abbates et laicos pro mona- "aclenuss? in his, q.iae adpacem el iiisliliam toiius,
steriis ex reguli largitate sibi commissis.Abhatibus s populi pertinenl et 30honorem ,regni et conimunem
quoque,etlaicis specialiter iubemus,. ut ;in monaste- ulilitatcm, aut a rioliis aut a vobis neglectum est,
riis quae ex 17nosira largitate halientls. episcoporum f debemus, Deo auxiliante, certare, abbinc qualiter 31
cdnsilioet documentoea quae ad religionera cario- noslro et A'estrosludio emendalum fiat.
nicorum, monachorum, sanclimonialium pertinent,, ii.'De pace in' ilincre exercitali custodienda.'De
' '
- -"_ 'TARIANTES LECTIONES. ." ..',' ~ '.~'
* Adtiniacum 1*.3. in Adtiniaco G: s
~ negleganfur 1*. ... 3 rem"' 6. 4 quia ri! fluctorilate p. T decemuir
. **•5- l-B- . felicitatem 5. ' deest V. 's veslri i. a commissis1\ 104,.'deie-
_?rJ?" P,e''ficiatu_;
" • iur(u 8' furtIS B- " latr°n'a ls comprescite 3. " J. noslrum G. '-«deest 3-
,«-possmt o. ""*• latroeiniis B.
_- deest1. 1Ehabent post ea "" cottocat3. 19mdnacbos G, hic ciin indice. s0omnibus i'a-
l.desunt) f. B." decst 1\ 3. i. 6._.. habeamus 3. s3deesi~o'. sv per p. desunt 1. . ^deesio.. s6 e-
valeamus4 aliqua i. SRdeesl1*.•_. -s9 deest G. s" et ad G. Bal. 3I c q. 'ni riii*. i. 6 B-G. Bat
'•53S _. B. CAROLIMAGNIOPP. PARS I. SECTIO PRIMA. 5_0-
pace vero in exercitali itinere servanda usque ad1 A , In illis vero locis, (ubi modo viaet mansio aticis 5 a
marcham l, hoc omni.busnotum fieri volumus, quodI genitore nostro et a nobis per capitular ordiriati
quicumque auctorem damni sibi praelerito anno in-- - sunt, missos ad hqc specialiter constiluto , qui hoc
lati nominalim cognoscits, ut iustitiam de illo quae-. ^0 iugiter praevideaut, habeant, ut - omni quae ad
rat et accipiat. _ , easdem legationes suscipiendas pertine , fideles,
15. De denuntialione, ut 3 qui in hoslem pergunl,... nostriadhoc constituti ad tempus praep are-stu-
suos, qui in suo obsequiosunt, nnusquisquecognoscat. deant, ut non tunclsit necei.sede longe qu erere vel:
Deineeps tamen omnibus denuntiare volumus, utt -adducere, quando tempus est illa dare vel p rsolvej-e.
.cognoscat unusquisque, omnes qui in-suo obsequio> In ceteris vero locis per lotum imperiu -iiostrum
in tali itinerepergunt, sive sui sint, sivealieni, ut ille. unusquisque fidelium. noslrorum, et per e et per
de eorum factis ralionem se sciat redditurum ; et *' ministros suos, siciit diximus, sedulam v gilahiiam-
quicquid ipsi in pace violanda deliquerint, ad ipsius; adliibeats'. - • .
.debet plevium ".perlinere; ea scilicet conditione, utt 18.;'De admoniiioneunius monetae ss. e moneta.
. pacis violator primum 6 iuxta facinoris qualitatem,, vero, unde-iam per tres annos et admonil oneni fe—
sive coram nobis, sive ' coraih misso nostro, dignasi eimus, el tempus quando una leneretur et aliae om-
poenas. persolvat; el senior qui secum 8.talem du-: >nes cessarent consliluimus, hoc omnibus n lum esse
•xerit, quem aut constringere noluit aut non poluit, volumus, quoniam ut absque uila -excusa iohe cilo
ut nostram 9 iussionem servaret et insuper in regnoi possit emendari; sbatium usque ad niiss m sancti.1
.nostro praedas facere non timeret, pro illius negle- Martini dare decrevimus, ut unusquisque comilum-
genlia, si ante 10eum de his non admbnuerjt, el post- in suis,ministeriisde hociussionem nostr I s9 tunc
quam neglegentia contemploris ad eius nolitiami - possit habere adimpletam ; quatinus ab ill dienon
perveneril, eum corrigere sicut decet neglexerit, ho- aliaso,sed illasolaper totum regnumnostr ab om—
nore suo privelur; ut seilicet nepter illorum siuei nibushaheatur, iuxta illam constitulionem,s cut in ca-
iusla vindicta remaneat,ri. jjilulis, quae de hac re illis comitibus dedim s in quo-
, 16. De inhonoratione regis propter neglegentiam rum ministeriis moneta perculitur, conslit tum-est ~-
eontm qtii legationesmale recipiunt. De inhonora- quia tunc volumusjmissos nostros huius ei gratia
tione quoque regis et.regni, et ls mala fama in ex- dirigere per singuloscomitatus, qui diligen er inqui-
teras naliones dispersa, propter neglegentiam eorum .ranl, qualiter comites in hoc iussionem • ostram 3i
qui Iegaliones-ad nos directas in suis mansionibus, adimplere eertaverint. Et quicumquenegl ens inde
aut male recipiunl, aut constitulama nobis expen-/, _ invenlus fuerit, volumus ut ante noslran praesen-
sam non tribuunt, aut paravereda ls dare nolunt, tiam quantocius venire iubealur, etss rati nem red-~
aut furto u aliquid eis subripiuht, aut quod perpes- dat, ulrum.hoc quod iussimus facere no erit aut
simum est, apertas violenlias eos caedendo et res, non potuerit; aut si ss aliqua re praepedi nte id fa-
eorum diripiendo in ipsis cxercere non perlime- cere non potuit3l , cur.nobis ipsam zs i possibili-
36
SQunt,hoc omnibus notum. esse vohnnus, quod qui- tatem ad tempusnon aduunliavit; quia si' se aut.
cumque ex his qui honores nostros habentls, abhinc non voluil, aul suae neglegentiae causa n n potuit.
neglegenliam hanc 16emendarenon cerlaveriti 7, et, nos lalem Inyenire volumus, qui hoc quo iubemus
suos nomines, qui eius vice hoc agere debent, ut id[ s_rvare velit et possil. Ut autem inssio.s' noslra ia
bene parficiant non instruxerit, aut non is constrin-. hac re citius implplur, volumus ut quic mque ab
- xerit ut ullerius illud neglegere non praesumarit 19, illa die alium dena riurii negotiandi causa - rotulerit,
et hpnorem noslrum et regnum nobis -s0 commissumL a comite et ministris eius auferalur ab eo:
custodire contempserit, necnostrum- nec regni nor 19. De iniustis theloncis. Simililer quo ue de in-
stri lionorem ulterius nolumus sl ut habeat; sed vo- iustis Iheloneis, de quibus qualiler ab om ibus ob-
lumus, ut unusquisquc fidelium nostrorum procura. servandum esset, et capitulis conslituimu , ~etcre-
tores rerum suarum de his specialiter-instruat ss,, D j benimas admonitiones fecimus, praedicti missl no-
ut quandocumque ,et undecumque legalio-advenefil,, slri volumusut inqhisilionemfaciant, a qui us nostra-
et aut litteras aut missum viderint, honorifice il-• iussioin hoc adimpleta, a quibus quoque sit neglecta;
lairiS3inomniloco imperii nostri, propler nostrum ett et eum qui-implere;neglexit aul dislulit, a nostram,
toiius regni honorem, omnes suscipere valeant ~\ volumus ut veniatjiussus praesenliam, u cilo ra-
_17. De locis in quibus legationes recipiendae sunt.. 'lionem deliis, sicut superius dixlmus, re al;et-si_
'" • • , YARIANTESLECTIONES. |
"
- marcam 1*. s cognoscat^. s De d. q. in h. p. (reliqua desurit)B. i 4 ut 1. i. / pleuihm 1 . pliuiuni'
5 Bell. Til. pluuium B. Pith. Par. Div. pluvium corr. plivium Bem. pecuhum N. penculuni reltqu . pn-
s s 10 » — atuor ca*
mus 3. ' c. n. 1!s. desunt G. 13 eum B. vestram G. aritea 1*. remaneant 5. Htc 2 q
pitula addit. deest3. G. parva reddare n. 1*. parva redos 3. parvareda G. '* furtim 1. ._ ha-
hel 3. " deest1*. i. '" certaverint. . . instruxerint, . . . constrinxerml etc. i. 6. _.. G.. d estl . o.
19praesuniat 1. sovobis3. sl volumus 3. 6.-G. ss instruant i. ss illum 4. s* non neglegant G * man-
30
sionalica G.. S6in iioc B. s'adhibeant 3. sss admonete 1*. " haciiussione noslrai.
31nostram iuss. 1*. _.. 3! ut 6. B. G. Bal. _deesti. i. G. s''poluenl. aut c. G. deesl f^B-
*. .$*
sub se a. 5. ,T el i".1. *_. ~ •
 5M CODEX DIPLOMATICUS.— CAPITUL. AB ANSEGISOi_OLLECTA. 5_2
culpabilis inventus fuerit, dignam correctionem ac- A se correxit, volumus per eundem comitem eiu. ne-
cipiat, ut ceteris neglegentibus exeriiplum terroris glegentiaad riostram nolitiam perferalinyut nostra
-praebeat. auclbritaie, quodin ,v noslro capitulari conlinetur '",,
...
QO.jDe-pontibusubi antiquitiis fuerunt renovandis. subire ehgatur.
Ut uhi pontes antiquitus fuerunt, et in his Ipcis, ubi 24. De capittdis a cancellario palatii ab 16archiepi- _
iempore genitoris nostri ipso iuherile diversarum scopis e" conittibus accipiendis. Volu.nnis- etiam, ut
necessilalum'causa facti', omnino absque ulia diia- capitula quae riune et alib teinpore eonsullu lideliurii
tione ab his qui eos tunc s fecerunt, restituantur et nostrorum a nobis eonslituta sunt, /i canccllarid ho-
rerioventur. Ita ut ad missam sancli Andreaefestau- slro archiepiscopi ct comiles eorum.de propriis civiin-
raii fiaiit; iiisi forte aut ipsa operis maguitudo aiit tibus modo autper se aul per suos missbs accipiahl,
aqnarum in quolibet 3 inundatio hoc prohibeat. Aliter et " unusquisque pcr suain diocesim ceicris episco-
"vero nullus uualibet voccasione hoc neglegere aut, pis, abbatibhs, cbniitibus, etls aliisiideiiliusiioslris
differreiiraesumat, quin ad praedictum leinpus com- ea transcribi faciant ei in "suis 'coniilaiibiis corain
pletum fiat. Et missi nostri, quorum supeflus men- omnibus l9 felegant, "ut cunclis:noslra ordiiialio e~t
tionem fecimus, volunius ut renuhlient, in quibus . "voiuntasnola - fieri pdssil.
- Cancellarius
" tamen noslcr~
-. . . .
loeis nostra iussio ifhplela, in quibus neglccla est, B.-nomina episcoporum etcomiluin qui ea accipere tu-
aut aliqua impossibilitate vel certa ratione dilala. raverinl, riotet '~^,.et ea a'd noslram notiliam perfe-
__ 21. De nonis 4 et decimis, De nbnis 6 quidem et Tat, ut hullus hoc "praetermittere pracsuinal. Vassi
decimis, unde et genitor noster et nos frequenler et quoque et yassalli V nostri nobis fairiularilcs volii-
In .diversisplacitis admoriitioiiemfecimus, et per ea- mus ut condignuni apud omnes habeant liohorcm",
pilularia nostra qualiler haec observenlur ordinavi- - sicut a genitore iioslfo' et a nohis sacpe adhionilum
"
nius, volumus atque iubemus, ut de omni conlabo- estas. ^ '.'' -" .
6 '
xalu et de vino et foeno fideliter et pleniter ab 25. Dc nominibus locornm, in^ quibus tnissi domi-
8
omnibus nona et decima persolvatur. De riutfi- nici legatiorie funguntui\ In 'Vesu.nlio .3 ,~quae,est
friine 9 vero pro decima, sicut actenus cbnsuetudo diocesis. Bernoini ?. afchicpiscopi, Ileiminus epi-
fuit, ab omnibus observetur.. Si quis lamcn episco- s.copus et Monogoldus SB conies. I;i Mogontia s6,
porum fuerit qui argentumpro hoc acciperevelit, in quae cst diocesis lleistuifi _archiepiseopi,.idem Heis-
sua maneat potestate, iuxla quod ei el illi qui hoc tulfus episcopus et Iluodberlus ..' comes. In Treveris
persolvere debet eonyeneril. Helll ^8' archiepiscopus ct Adalbertus comes. Ins 9
22.-_De operibus in reslaurationem ecclesiarum (Q Colonia Hadaholdus >s 0 archlepiscopus et Eemuridus
adimplendis. Similiter.quidem de operibus iri restau- i sl eomes., In Remis Ebo 3S archiepiscopus, quando
ralionem 10ecclesiarumsive in faciendo, sive in re- pofuefil; et quando ei non licucril, Ruolbadus-33
dirnendo, cpiscopalispolius sequatur volunlas. NuIIa- epis(.opus eius vice-et Hruolfridus st conies sint,
tenus tamen remaneat, quin, sicut anobissaepe .super sex videlicei comitatus; id est Remis,- Calolo-
iussum est, hpc aut i.llud partibus ecclesiarum per- nis ss, Suessionis 3S, Silvanectis, Belvacus, et Lau-
sblvalur. El hocomnibusnotum sit,.quia quicumque dunurii. _Super quatuor vero episcbpatus, qui ".^ad -
neglegenter. exinde egerit, et corairi nobis exinde ne- eandem dioeesim pertinent, Id-cst,.Noyiomaccnsemr
glcgens repertus fuerit, illud volumus omnind, ut Ambiariensem, Tarvanensem ss, et 39.C.amaracen-
subcat quod in nostro capilulari de hac re communi sem, Ragnarius *° episcopus et I.ercngarius comes_
eonsultu fidelium nostforum prdinavimus. Senpnes.Hieremias arehiepiscopus et Donalus Mco-
23. De comitibus, «_ n ministris ecclcsiaein suis mes 4S. Rothomagum 4S Willihertus ,4l-archiepisc~0r
tninisteriisadiutares sint. Comites vero ministris ec- pps et Ingoberlus ts eomes. Turones Landramnus
ciesiaein 1!eorurn 1Sministerlis, .uthoc plenius et ar.chiepiscopus'el Tlruodberlus 46comcs. Lugdunum ~
de nostris et dese et de suis hominibus oplinere pos- ", Tareutasia, el "ViennaAibericus episcopus h.s..
sint, adiutores in emnibus fiant. Et quicumque pri-. D el Rihhardus 4-9 comes..
ma et secunda viee de his a comite ammpnilus non "26. De commemoralione,ad legationem praedictat-
" "* ' ''" """ _ '
VARIANTESLECTIONES.
1 f. siintJ-. Bal. fuerunl G. s tuiic eosl¥. 3 q.loco 1. Bat. 4 annohis G." " aunonis.G. c conlabo-
ratol¥. 5; 6. B. coiilabontfionc G." ' fenum 1¥. s anrionaG. -9 nutiimento Gietsuprascript. i. 10re~
stauratione i. B. uel •_*._.. ls decst 1. ._"".G., 13 eorumque 1¥. G." iWdeestA: "Uoiiliiiet l*."j_".
16ab eis ab episc. i. " ut 1*. " cl... comilatibus desunt 1*. 19o. ea r. 1.
51vasalli 3. ss est usque huc G. 23 Vesonico G. ~4 relegantur 3. G. s sonotent l'\
Rernoni,l*. ex rasura G. Berneini 6. _Manogoldua
B. MonegoldusG. S6MagontiaB. G. Magoiiiioi. s' Rolberliis 1*. 3. G. Ruadpertus C. Ruatpertus i. Hruol-
herfusB. ss Hetlus 1\Hetdi 1. Hecti 3. Haecii G. S9In Colonia.." E. comes-desuni5. B. s<>Hadabaldus
1\ Hadalpoldusi. 6. sl Heemunf^G. ss Ebbo G. Bal. Eddb 5. "S3 Hruotadus 1*. B. Hruatchadus _. 6.
nrbthardus 3. Hruolchardus G., S4Hrualfridus 6. 3CCatolonl.,Cfllhoion l\.Catalon 3. _.. G_ . 36.Suasioii
1\ 3. G. "Suasonis1. Suaspn i. Suasonon G, Suasionon B. 3' quae 1. i. ..ss Tarvianensem 3. Tarvanas-
. sem B. S9etCam. desunt G. 40 Rangarius 1*. G. Ragengarius 3. G.P:al. Sang. Colb.-Riv. Thu. Rege-
nafius B. " NatusK. Donatus etlngoberlus comites _. Herold. Rhipull. -Thuan.Paldt. Sang. Colb. " '4S c.
R. W. a. desunti.i: *s Rolumacum 1\ B. RuothbmacumG. "44Willebertus 3.
46 4I Wlgebertus'B. 4S"Si-
goberlusl*. Rhuohertus 1\ Rotberlus 5. -._.. Luedunum 3. -i. ' Ludunum G, • 48comcsi. ' " ' « Richar-
dus i\ 3. _.. Ribchardus 4. •
 '
S45 B. CAROLIMAGM.G_>P-PARS L' SECTIO PRIMA. -. ;5M
rum riiissorum pcrlinente. -Gommemoratio,Mjuidad A . semus, non sic nobis responsuin est, ut: in eo r-e--
praedictorumniissorum legationem pertineat. Prinio, sponso sufficere potuisset ad-eaudem5' dis ositioneni,
ut conventum l in duobus aut tribus locis congre- quam rerum necessitas ad communem.util falem per-
s
genl, ubi omnes ad eorum legationem pertinentes tinentium poscere ss videbatur, vel.quae nobis-alt-
convenire possint; et-omnibus generalitef.. nptum quod securilatis solatium afferre. potuis et. Et hoc.
faciant, qualis sit ebrum legaiio, scilicel ad hoc esse ideb s9 evenisse perspeximus, quia anno raeteritp,.
se a nobis s missos constitulos ,,ut si quilibet * epi- quando capitulare legationis veslrae.vobi dedinius^
scbpus aut eomes niinisterium suum per quodlibet caute vos observate iussimus, ne sine ca .a his quos
impedimentum implere non possit, ad_s eos recur- honoratos esse volumus, aliqua fieret ini ria. Qua-
rat, el cum eorum .adiutorio 6 minisleiium suum pfopter volumus vobis nplum facere, liter nunc
' adimpleat; el si talis causa fuerit quae per eorum , D.eo30adiuvanle eandem iussionem nostr m deheatis.
admonitionem emendari.. npn posslt, per eps ad adimplere. Yolumus, ut missi nostri, os ad hoc-
nostram notiliam deferatur. Et si forle episcopus.aut eonstitutos habemus, ut curam et sollicil idinem ha-
comes aliquid rieglegentius in suo ministerio ege- beant quatinus 31unusquisque quiss ree or a nohis
rit 9, per istorum admonltionem corrigatur. Etom- populi nostri con.litptus est3S, in suo rdine offi-
nis populus sciat, ad hoc eos 10"esse constitutos, ut B . cium sibi commissum iuste ac Deo plae.i ad hono-
fuicumque per neglegenliam " aut iiicuriam vel im- rem noslrum ac populi noslri utilitatem a ministret,
possibilitatem eonrilis ls, iustitiam suam adquirere ihhunc modum c3gnoscendi diligentiam adhibeant,.
non ppluerit, ad eos primum; querelam suam pos- si ea quae in capitulari nostro, qupd eis nno prae-
sit deferre, et-per eorum auxilium iusiitiam adqui- lerito dedimus, cpntinenlurS 3, secundu 3Svoluia-
rere ;. pt quando aliquis. ad. rios necessitatis causa tatem Dei ac iussipnem noslram fiant adii pleta. Ita-
reclamaverit ls, ad eos possimus relatorum quere- que volumus, ut medio niense Maio coriyj iantideea,
las ad definiendum remittere. Jpsi vero missi hon missi, uriusquisque in sua legatione, cu omi.iki's
sine 'certissima causa ~velnecessilate huc illucque episcopis,'abbalibus, comitibus, ac vassi 34nostris^
i_isci_rrant; riisi forte quaodo tale aliquid in cuius- advocatis nostfis !s, ac vicedbminis ab. alissar&m,
libet ministerio _idlegationem suam pertinente 14or- necnon et eorum quipropter aliquahii evi.abiien-
tum esse eognbverint, quod eorum praesentia indi- necessitatem ipsi venire hon possiint, ad Ioeum
geat, et sineebrum'1S consilio veladiutorioemendari unum. Et_si necesse fuerit, propter op •tunilateiE
ridn possit.- Inde tamen dehent esse solliciti, ut 16 conveniendi, in duobus vel tribus locis, el maxime-
proptef illoru-ii neglegentiam nihil in sua legatione propter pauperesi 36populi, idem conven us habea-
Iiicorrectum' remaneat;' sed ubl certam et veram lur, qui omnibus3'congruat. Ethabeat unusquis-
aecessitalem coghoverini, noslram iussioneiriadim- que comes vicarios et cenlenarios subs s eum,-nec-.
~
plere noh neglegant. ^ hbnetdeprimisscabinis 38suistresautqua tuof.Etin
27. Dehoc, quodpeririissos doininicosea quaeper eo conventu primuin 39cbristianae religioi is"elecclev,
capitula staluta sunt, omnibus^nota fieri debeant. "Vo- siaslici ordinis conlalio fiat; deihde:inqu rantmissi';
lumus eliam, ut omnibus notum sit, <_uia" ad hoc iiosiri ab universis, qualitef unusquisque i loruih qui
consliluti siint,' ut ea quae pef capitula' nostra ge- ad hoc a nobis constituli suni, officihnisi i-commis*
neraliter de quibuscumque causis statuimus, per illos sum secundum Dei voluntalem ac iussione i noslram
18nola fiant omnilhis, ctineorhinprocuratione con- administret in populo, aut 40 quarii cohco 'des
atque
41
sistant 19, ut ab omnibus adimpleantur. Et_ubi fOrte unanimes ad hoc sint, vel qualiler vi issim sibi
aliquotali impedimento, quod per s0 eos so emen- auxilium ferant ad ininisieria sua peragen a. Et tam
dari non possit, aliquid de his quae sl constituimus diligenter' ac sludiose lianc investigation m faciant,
ac iussimus remanserit imperfectum; eorum relatu ut omnem- rei veiitatem per eos coghosc re "valea-
nobis ad teriipus indicetur,'utper nos corrigalur, mus. Et si aliqua talis causa ad eorum.no itiahi per-
-
quod pereoscprrigi non potuitj". - • . lata fuerit quae illdrum aiixilio indigeat,' secundurii-;
|v
.28. De admoiiilorio ad eos qui legatione funguntur. qualitates causarum ".quae in nostro capi lari con-
Nosse vos credimus, quanli sil ponderis legatio quam tinentur, tune voliimus ul illuc pergaht, et ex nbstra
vobis commisimus, et quam sitpericulosumss lantae aucloritate illud corrigere studeant.
rei curam neglegere, quantam.yos s4pro nostra bm- 29. De I_.6MS_ad venerdbilcm locum pe •linentibns:
nium cpmmunisalule ex ss nostra obligatione sus- non alienandis. Nulla sub Romana dilion -" consti-
cepisse non ignoralis. De qua so cum vos interrbgas- tuta ecclesia, yelj exenodochium 43>vel tocholro-
i YARLVNTESLECTIONES. ;
1 in conventu 6. * eorum ad 1. * Deo G. *-quislibet 1*. s ad noh possit desunt G. *. a monilione
1*. ' s. per quolibet13a.-1*. 8emendare 1*._ 10"deest1. " p. adnionitionem au inhiriam
9egerint4.
&. "comituml*. reclinaverit 6.- 14pertinentem 'Z. B: G. is illofum 1\ B. ^* deesl.1\- J quil. 1\
3. i. B. ,8 missos Bal. s419cbrisistali. G. i0deesti. 6. slquodl\ ss,possit
"
1. i'. poterit^. S3:p. ante
deuni in marg. addilS81. nos,;cbrr.vos.l*. ss deest 1*.- s6 YQtnserunt6,.L_-.
30
eam 1*.3.
31 __.B . ad._..pb-
tuisset desunt<G. suppetereli. parcere 6.30 parere B. s9,item.l*. dbmino 3. B. q. ut u. .• 3Sdeesl
,\ '3Sdeesti. 3Vvasis 3. B: 3S deesi5. 41 deesli. s'inomn.3. 3Sscabiniis 1*.G. scabineis 3. B: Bal.
39pfbxinium 3.- *fr «_ -.' B: et G>Bal. hrianies 1\ 4S diccione S.1 %l xenodoc-hiumc-orn. %
"545 -CODEXDIPLOMATICUS. —CAPITUL. AB ANSEGISOCOLLECTA, 546
iphiuin, vel1 nosoch6iriium,Yerorplianolrophiufti,vel Aquo _" aegrolihomines euranturM. Orphanotrophiums_,-,-
gerontochomium,vel brephotrophium, vel monaste- • id est locus -venerabilis in quo parentibus orbati
rium tam monachorum quam sanclimonialium s, ar- pueri pascuntur. Gerontocbomiumss, id est locus
chimandritam- habens' s- vel archiriiandritlssam 4; venerabilis in quo pauperes et propter senectutem.
ergo his omnibusnon liceat alienare-rem immohilem, solam infirmi homines curantur. Brepholrophium,
sive donium, siveagrum, sivehortum, siverusficum id est locus venerabilis ift quo infantes ahintur.
mancipium, vel panes civiles a, neque creditoribus s 30. De hoc, quomodo liceat ad imperalorem res
specialis hypotecae 6 litulo obligare. Alienalionis sancli loci transferre. Si princeps voluerit rem inimo-
-Mtein verbum eonlineal venditioriem, doriationem, bilem sancto loco praestare et accipere ab eo aliam
permutalionem, et empbilheuseos' perpetuum cpn-,. immobilem rem,- el eb modo pefmutationem' contra-
tractum. Sed omnesomnino 'sacerdotes huiusmodi 8 here,^liceal hoc facere ei divina pragmatica S6san-
~
alienatione abstineant, poenas 9 timenies, quas Leo- ctione ab eo promulgata. ""-
-niana constilulio minafur, id esf, ut is quidem qui 31. De orphanis et exhereditalissubveniehdum.Pro-'
eomparaverit, rem loco venerabili reddat cuius et pter istius 3' itaque pacis "concordianfconservaridani38
antea fueral, scilicet cum fruclibus aliisque 10emolu- placuit nobis de orfanis S9et-pauperibus , qui debite
laentis, quaein niedio Jempore facta sunl; bycono- B ] vel indebite dieuniur amisisse hereditatem pateriii
"
musn autem ecclesiae, praeslare omne Iucrum, vel materni iuris ad se legibus 40perlinentem ,' si'
qiiod ex sels huiusmodi prohibita- alienafionesense- aliaibi inventi -fueririt qhos palres vel 41malres 41
rit ls, vel ecclesiam 14damno effecerit, ila ut in po- propter tradiliohes 4S illorum exheredes fecerunt,
steruin hyconomus nbn sit. Npn solum autem ipse, aliorum scilicct suasionibusaut pelilionibus vel ali-
sed etiain successoreseius teneanlur 1C,sive ipse ar- quo ingenio.omriino volumus atque decrevimus 4S
•chyconbmusalienaverit, sive respiciens 16alienantem emendari, quantum adnos've_~ad nostram pertiriet
-episcopumnon^prohibuerit; niulto magis si consen-;, potestatem, iuxta voluntatehi Dei el vestram *4 san-
serit; Tabellionem auteni, qui talia interdicia stru- ctam ammonitiphem et considerationeni; utsiforle
menta ls consciipsit, perpetuo exilio tradi opbriet. extra officiumhoslrum alicubi inventurii fuefit, am-'
-ifeigistratusautem, qui 10eadem strumonta admise- morierevesfram clementiamaudeamus, uleniendelur.
. ruot, et!0d_ficialesqui operani dederunt ulsielss mo- - 32. De rebus vel minus poientum niala
paiiperum
jiumentisinlimentur donaliones M, vel ceterae 84alie- occasionenonemeiidis4S. 1'ropler provisiones paupe-
3-ationes actis intervenierilibus eonfirinenlur-~",non1 rrini, prb quibus curam-habere dcbemus, plachit no-
solum magistratu s6, sed-eliafn dignitate s' et faculta- bis, ut nec episcopi nec abbates, nec coriiites, ncc"
tibussuis cedant.Remittit autem constitutio ea quae! G Vicarii,nec iudices, nullusque omnino sub mala oc-
in pfaeterito temporeactasunt; excepitss autem quos- casione vel malo irigenio fcs pauperuru ~velminus
dam contractus s9, quos in sequentibusexponit capi- polentum nec etiiere nec vi tollefe audeat; sed quis-
tulis30,per quosel31eeclesiarum .mmobiles resalie-'-' quis ex eis aliquid' comparare voluerit.. in publico'
nari possunt. Exenodocbium, idestlocus venerabilis> placito coram idoneis testibus et cuih ratione hbe.
in quo peregrini suscipiuniur. Ptocholrophium.id-estI faciat.Ubicumque autem aliter inventurii fuerit,'fa-
locus venerabilis in quopauperes et infifmi homines> clum hoc omnino emendetur per iussionem rio-
fascuntur3!. Nosochomium,id esl locusvenerabilis ini slrani 4S">..
' ' ' " "
-•"'"' YARIANTES LECTIONES. '
1vel n. v.-o. hic oinissa infra-post loco venerabili inserit. V. vel nos. desunt B. *que scae monialium 2.
-• habent 1. alia tnanus corr. quae a. habeant. 4 archimanditrismam V: archimandrilissimam S. 'Post hok
cohtraliaec agere praesumat inserit Bat. * n. 8 a. cred. species i. eredilores ~ G. 6apolhecae G.' ''am-
phiteoseoss prascripto id esl 2 _>. is
e.' etp. G, ab h. 1*.i. G. Bal. panes S. 10aIiisquae-2. 1S u'ecco-
tiomium fih. 3. echonomum G. deeslV. 3. B. G. Bal. q. si se h. 2 b. a tnatiu sec. q. si ex se _. sump-.
serit 6. 14 eeclesiae damnum 6.i.«(. vel qui e. d. c. a-.ministerio submoveal Bal. , is hac lege t. Bal.
16Tespias 1\respicies 3. "siphibuerit m.m. sicul sehs. 5. 1Sinstrumenta soii Met. Riv. iSq. in eadeni 3.
~°et ad 1. 4*.__. SI.<_ees" I. 1*.2.'2b. i. 6. B. G. ss deesl5. G. S3int. el don. G. " certe G. -s5 infir-
mentur G__ s0 magistratus 1. 1*. 2.-2b. 3. i. B. G. " dignitates aliae facult. G.. ss excipit 3. 6. G.
59 contractos2. 2b. 5. B. ,contra hoc 5. s-°delsl i. 6. S1deest V. 5. 3Spascanlur 2. S3 _..
pascunlur
a4-geronlomiumi. 3S geronlhomium 2. 2 b..S. 3Gpragmaticaque G. 8' iustius corr. iustam 1*. - 38 liic
incipit lexinter 4S
K-.M.Langobardicasincodd.V .Vn.E. et Murat.c. 149. 39o.etpupillis et V.Vn.E. iodeesli.
-tl.deesti. traditionem 2 b. 4S diseernimus 3. 4i nostram 3. Tolum locumG. ita liabet* omnino
vplunms ad quem per.inet potestatem -iuxta vol. domini ef vestram decrevimus emendari, quandum ad" nos
veladnostram sanclam "admon. ,4S einendandis 2. 2 b. . 46-vestram.2. 2b. 5. G.-G. Illd.
- NUT_£. ...,._
~»Panes ah imperatore Byzantino distribui soliti. i) tentare [suscitare, Eith., Paris.; Norm.~\se possint,
h Post haac duo capp. addunt B. Pith. ,Par., donec ad eorum pervenianlur iuslitiam, et ideo tah- ' .
Norm.," alque a mariu sec in scedula annexa Rhe- tos clamores faciunt ad aures nostras. .
mensis. Textui ea"inseruit Baluzius : « 33. Quatiter tZi.Dc illis hominibus, qui iniustas querelas h'a-
instiiiae finnt pauperibns. De causis viduafum, pu- bent, De illis hominibus, qui iniusle super alios ho-
piUorum,orf_.norumvel reliquorum pauperum, ut in . mines querelasfaciunt, de quibus.volumus,-si inveri-'
primo conventu arite mediam diem illorum ratio vel lus fuerit aliquis qui non habeat iusiitiam illanica- causandi
querela audiatuf et diffinialur,-el pbst medium diem vel reclaniandi, el re viclus fuerit, propler
can .a _egia et eeclcsiarum vel potenlum hominnm ; lun.niam quani fecit, secunijum legem et aequilaterii
quia jp-;i psuperes non liabentfacultatem undesus- iusliliam rediat. J .
S,_7 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO PRIMA. 5.48
35. De festivitatibusanni. Festos dies in anno cele- A _ stolus : Quimgriducat etbibit indigne, iud cium stbt
brare sanximus, hoc est diem dominicum paschae manducatet bibit. luxta eiusdem ergo Apo loll docu--
ls
cum omni honore et sobrietate venerari, simili modo mentum probare se debet homo, et sic d pane illo
totam ebdomadamillam observare decrevimus; diem manducare, et de calice bibere; ut videl cet absii-
ascensionis Domini 4 pleniter celebrare; in "pente- nens aliquot diebus 19ab operibus carnis, et~purifi-
costcn similiter ut in pascha; in natale s aposlolo- eans corpus aiiimamque suam, praeparet e ad per-
rum Pelri el Pauli diem unum; nativitalem sancii cipiendum tanlum sacramen.tum,exemplo avid, qui-
Iohannisbaptistae, adsumptionem sanclae Mariae 3, nisi se confessus fuisset abstinuisse ab op re coniu-
dedicationem sancti Michaelis, natalem 4'sancti Re- gali ab heri et nudius tertius, nequaquam anes pro-'
6 positionis a
migii s, sancti Marlini, sancti Andreae; in nalale sacerdpte accepisset.'
Dominidies quatuor.; octabas Domini; epiphaniam' 39. De hominibus diversarum condilion m, el de
Domini; purificationem sanc.tae Mariae. Et illas fe- his qui eis praetati sunt. Quia ergd constat aeclesia
stivitates martyrum vel confessorum observare de- diversaruni conditionumliomhie. esse, utsint nobiles
crevimus, quorum in unaquaque parrochia sancta et ignobiles, servi, icoloni, ii.quiliui, etcet.ras 0 hu-
corpore requiescunt. -. iuscemodi nominasl, oportet ut quicumqu. eis prae-
.34. De antiquis ccclesiis, ut" honoremsuum ha- J lati sunl elerici, sive laici, clementer erga ;os agant
beant. Ecclesiaeanliquitus coiislilutaenecdeciftiisnec et misericordiier eos tractent, sivein exigei dis ab eis ,
aliis possessionibus priveutur, ita ut novis oratoriis sive in accipiendis tributis et q uibusda.n
operibus,
tribuaturV debilis ; scianlque ^os fralres suos esse, et unum pa-
'35. De spiritalibus filiolis. Deinde praecepimus, Irem secumss habere Deum, cui as clama ll: Pater
ut unusquisque compater vel prpximi spirilales 10fi- rioster, es in coelis;uuam inatrem, sanclam eccle- '
qui
lios suos calholice inslruant:
siam, quae eos iritemerato sacri fontis ulePOgiguit.
36. Dehoc, tc"sacerdotes inreprehehsibiles sintil.?,r eis misericofdissima etgubernatio
Disciplinaigitur
Ut iuxta Aposloli yocem sacerdotes inreprehensibiles'
oportuna adhibenda est: disciplina, ne indisciplinale
sint et moribus ornati et '
nequaquam turpibus lucris. Nivendoauclorem suum offendaut; gubern: tio, ne in
d.serviant,.iuxla illud quod ait Scriplura : Netnomi- cotidianis vitae commealibus s4praelalorun i admini-i
litans -Deoimplicat se negoiiis secularibus, ut ei pta- culo destituti fatescant"-s.
"
ceat, cui se probavit. Et a turpibus lucris et usuris5 t
non solum ipsi abstineant, verum etiam plebes sibi[ 40. De feminis et abbalissis, quales sint juae mo-
subditas abstinere ls instruont. nasteriispuellaribuspraeferridebent. Monasieriis sane
37. De hoc, ul ab incesluosis et ab his qui decimas, 'G pu 'Ilaribus tales praeferri debent femina* et abha-
•
non dant, et a presbyterisneglegenler_viventibus uiadii tissae credi, quae et se et subditum gregen cum ma-
non accipiantur. Dictum est nobis, quod in quibus- gna religione et sanctitate custodire nov. rints 6, et
dam locisepiscopi et comitesabincestuosis et abhis his quibus praesunl, prodesse non desinai t, sed et
qui decimas non dant, vadios accipianl et a 13pres- se et illas ita observent, utpote vasa sancl: in mini-
byteris pro quibusdain neglegentiis, et inter sepe- sterio Dominipraeparata. Talem enim se d .bel exhi-
cuniam l4 dividant. Quod penitus abolendum decre- bere subdifis in habilu, iu veste, inomni "convictu,
vimus, ne forte avafitiae locusj delur; el conslilui- ut eisadcoelesiia.regna pergentibus ducaiim prae-
«ms, ul incestuosi iuxta canonicam sentenliam p.oe- beat. Sciatss eliam, se pro his quas in reg mine ac-
aiCenliaraultentur; qui vero decimas post crebras ,55 cepit, in conspectu Dominirationem reddit lram.
atnmonitiones et praedicationes sacerdotum dare. 41. Deincestuosh et homicidisj sacerdotunammo-
neglexeri.it, excommunicenlur. Iuramento vero eosi nilionibusauremno'entibus accommodare.Ii cestuosi,
eonstringi nolumus " propter periculum periurii. . parricidae s9, homi.idae 30 mulli- apud nos heu pro
38. t>ediscretione corporis _. sanguinis Dominicii dolor! repperiunlur, sed aliqui ex lllis sa.erdotum
perccptione.In perceptione corporis et sangtiinis Do- „ nohmladmonilioniliusaurem accommodare volentes
eainici magna discrelio adbibenda esl. Cavendumestt in prislinis perdufare criminibus : quos of ortet -jier
enim, ne si iiimium in longum differatur, ad perni- secularis potentiae disciplinam a tam prav I consue-
tiem animae pertineat, dicente Doininb: Nisi nian- ludine cohercere, qui per salutifera sacerd<tum mo-.
ducaveritis camem fiiii hominis>et sanguinem eiuss nita noluerunl revocari _quorum aliquos iai i excom-
biberilis, rionhabebilis viiam in vobis'. Si vero indis- municavimus, sed illi hoesl parvipendenle5 in his-
erete accipiatur "', iimendum cst illud, quod ait Apo- dem perdurarunt criminibus. Quambbrcmi eslra de-

, . VARIANTESLECTIONES.
1 deest 2. s dcest'% B. 3 M.etnativilalem d. 5. 4 natalis 1. natale 3. B. s Remei . 2. Re-
° ' ipsius
medii4. natalem 1\ epipbania 2. 8 ut... babeanl hic omissa post antiquitus ponit 5. 9 oralori-
bus 1. '10 spirituales B. n deest liocc. 3. 5 b. scdnonin indice. ls deest i. ds deest 2. 14 deest G.
"• ereberrimas _i. fSal. 10volumus B. " 2 b. ls probet se h. 6. 19 dcest 6. s0 ceteri 1.
S1 ss accipifui-
% 3. G. deest G. ornnia4. Bal. se G. S3 qui 2. 3. G. s4 necessilalibus 4. ss fatescant corr. fa-
tiscanl 1'. sc G: s' communi 1. S8prebeant... sciant.. . acceperunt... rcddiluras B. Bal.
ss palncide 4. voluerint
30 deest 5. "'~_e__._\ |
 •£_9 CODEX,D5PLOMATICUS. — CAPITUL-AB ANSEGISOCOLLECTA; ..80
cernal mansuetudo, quid de talibus deineeps agen- A quis maioribus quibuslibet criminibus impediatiir.,
duni sil". • ~ - 44. De eruditione-filiorum a parenlibus et palri-
42. De dominis subdilorum admonendis. Admo- nis s. Ut parenles filios suqs, elpalrini cos qiios dc
•ncndi sunt domini subditorum, ut circa suos pie et 6 fonte lavacri suscipiunt, erudire summopere' siu-
_nisericordileragant, nec eos qualibet iniusta occa- deant' - iUi, quia eos genuerunt et eis a Domino
sione condempnent, necvi opprimant, nec illorum dati sunt;isli, quia pro eis fideiussoresexislunt. .
subslanliolas iniuste tollant, nec ipsa debita, quae 45. De ecclesiisantiquitus constitutis. Ut eeclesiae
subditis s reddenda sunt, impie ac crudeliter exi- anliquilus conslitutae nec decimis nec aha 8 uUa
.-ganlur 3. possessione privenlur.
45. De corporis Domini et sanguinis commnnica- 46. De sepultura. _Ut-de sepeliendis in hasilicis
4
4ione -laicorum. Ut si non frequentius, vel ler mortuis illa conslilutio servetur, quae ah anliquis
laici homines in anno conimunicent, nisi forte palribus a corislituta esl.
TARIANTESLECTIONES.
^estr 2.5.7?. _s a. subd. 3. 4. B. Bal. s exigantS. 4 communione4. "palribus G. $ deeslZ.
"* persludeant 2. 2 b. G. 8 ab 4.
' " '
NOT.E.
a In concilioNannelensi, canone G. Bal.

INCIPIT TEHTH-PilAELOCUTIDNCULA LIBELLI.

"
-Superius in duobus capitula s ecclesiaslica B ad mundanaeaugmentum legis -perlinenlia, quae
"praefalorumprincipum, domni Karoli impcraloris et domrius Karblus imperator ' edidit, in hoc lerlio
doRtniic gloriosissimiIliudoviici aiigusti et 3 Chlo- adunavilibello 4.-
4l_a__icaesaris, descripsilibellis.Nunc-autem illa
' '"
TARIANTESLECTIONES.'
1 d. libellis_B_G. s
capitiilaribus 1*. 3 nec non et 1*.S. nec,non3. el C. •c.desunl B. G. Bal. 4et.i-
•dil, adnolala suiil inii.t. libro B.
INCIPIUNTCAPITULAa. .__','
1, T)epaceservanda. , 37. De hominein iuuiciumnonmitlendosinecausa.
2. De iusiitiisgeneralibus. 58.De causi ebrii bomiiiis,et.de eius lestiinonio,-elde
-5 "!.Deiustitiisregalibus. llaciio comitis._
4. De arniisnonporiandis. • 59.De mis.isd.minicisvel ceteris bominibusdiscur-
"S." Dearmauirain liostemliab<Mida. rentibus. __
6. De negotiatoribus quousipie mocedanl. 40.De illis ad
qui placilumbanniri debeanl.'" ,. .
7. Declamaloribus yelcausidicis.' 41. Defalsistesiibi.s. •
8. De iurameiito. " 42. De non iurnndp.per vilamregis.
~9.De conspiraiiouibus. 43.De eoqui per cartain ingenuusesl, si ad servitium
10. De periuriis.
'" .
l. De advocatis,vicedomin.s, vicariisel eenleiiaiiis. C j iiiterpeilalus.tu-fil.
'42.De teloneis. -44. De servo qui damnumqnnillibetperpelrat. '
13. Defalsismonelis. .,. • 4").De maiii.itionesecuudumlegemad inallum.
14.Deharibaniio. 46.Deauctorerei.
15. Decensuregali. 47.De1-oniiiiibus ad monein i_iiudica.tis et posleaeis
16.Deliberishomiuibusuxoresfiscalinashabeiitibus.. >ila concessa,si iustitiamquaesieriut.
17. De cii.ramissoramdomi-iironun. 48. De liniiiine.cui post iudicium
' vitaconcessaest, si -
18.D? aequalilaiea missisdominidsfacienda. iustitiamredderenoluerii.-
19.De b s quibeiielicia-habenl regalia. 49. Delairoueforb.mnPna li.berohomjnesusceptd.,
20.De his-qui fraudem1'acimilin regalibns beneficiis 50. Decnmiielalronemiu Ibrba.uomilieiile.
21. Dehis' qui propler pro.riain iu_litiaui~dilatandain \'\. I)e liberis
" hominibus,qui ail inaflumvenire CO"
fuganmr.nrmisad gendisunt.
_:_.De placilumnon portandis. 52. Deteslibusad leslimoi.iumdiceudiim,
• liib-anlnr. ' qualilerad«
"_5.DelaU-.nil.us. "i3.De iuslitiacuiuslibela iiulloquolibefdilnla.nda'..
24. Deanimalibuivel aliis rebus,aquibus cmantur. ~j..Denon cogeiuioad ponieuiire causitlielouei.
23. De liomicidiisclericorum. 5o. De hoc, si prcsbyier sa.ictuin"cli.ismadederil ad
26."De immunuaie.sialiquoJdamnumiliifaclumf.-erit. indicium subvertenduin.
27.De e"o<.utin iuJicioiniusle contra aliurn_ller_an- 56. De iudi ibus, ad.ocatis,praeposilis et reliquis mi-
tem adimarepraesumpserit. . nislris,r|iialcs~sinl. . •
28.De lioinineqiii- per' cartam libertatem conseculus 57. Demallopublfco.
est: - ., , -
29. D. liominelibero, qui selocow.idiitradit. "iS.D"esacraincnlisad palaiium..arauulis.
' 50. Dedehilisr_>galibus,"qi)a].l«r solvid.beant. S'".De iiiipediiueiiloil.un.lormn.'"
51. De eo qui causainiudicaianirepetere prae.sumit.. I) 60. De liigiinis contra praecei-tumdoimuicum
" oocul-
• ' -
5_.l)e eo qui in "..siimouiumassumitur,-<_Cia_Iis "t'_se ta_'s.
debeat.. 01. De iiimiu.1lil_ispli_.ii.is_l-.il
ouibus.
_33.De scabineis,advocalisnbtariis;a rr.issisdoiiiiniuis : C2.'Depaceiiifrapaliiain. - • - -
eligewiis. 63. De.iuriionbusin populo\ulg_ariili-tringendis.'
54.De illisqui legemservareconlejiiiiunl. 61.De lioc,si.superinis^mndoii.inicuiu cum c collecla.
555.De l.a.ibaiiii-ioriscoiiieclo. el anriisquisveneiil. „ - •
' •_ 65."De"eo qui doruuaiali'iia:ncuiutlihetinfrangit.
56. Deeolonisel fiscaliiiis.
N0T.__.
» I. C. SALICELEGIS L. III. 3. ~Deesf1
5>Deest B, sednon in lextu.
m B. CAROLIMAGNIOPP. PARS I. SECTIO PRIMA. 552
66. De
' messibusvel annonisin hoste raptis vel fu- A ?_• De.placitocenlenarii.
ralis. 80.De inquisitioneet descriplioneuuiuscuius:ie missi
67.De Iibero nomiuein hostembannito. in suo missatico. !
, 68 De_hairibanno exaclando. 81. De beneiiciis,qualiter c.nd.ictasiat.
69. De his qui regales habent bonores et in iiostem
hannitiad coiidiclumplacilumnon veneriiit. 8_.De beneficiisepiseoporum,abbatumel re i juurum,
70 De his qui tine licenliade hoste revertunlur. et de fiscisregalibusdescribendis.
71. De Lisqui be.ieficiaprincipuuiliabeul. 83. Delegatioilibuslpropleriustilfas,quotem re e_er-
72. De iioncogeudobiberein lioste. ceaulur. |
75.De vassisadhucinpalalio_er.ieiu.buset tamenbe- 8i. Deiussione doriiinieain quolibelmissatic l.on ad-
neficialiab>"ulibiis.
7.4.1)e pr_ei>arationead liossemsecundum anliquam impleta.
ConsueiuUinem. 83.De censurpgaliinqnirendo.
75. De hoc, ul non nisi permissioneregali brunia vel 86.De rebus, de quibus ceususad parlfimr gis exire
gladiusDehominiexlraneoa quolibeldeiur aut veudatur. solebat. |
76. causarumet liliumleriuiuis. 87.De placitisa missis dominiciscomitibus lotum fa-
•77.De episcopis;couiilibuset ijotienlioribus, si cau- ciendis. j
sam inler se' habuerint.' ' 83. De Gdeliia.eJreMs promiltenda.
78. De leslibus ad rem quamlibet discutiendam eli- 89.De homicidiis i ufra patriam faclis.
gendis. 80. De mensuriset poaderibus.
'
INCIPIUNT PRAEDICTA CAPITULAET EORUM TEXTUS
I
1. De pace servanda. De pace admonemus, ut oni- B berg 22, et ad Regaresburg s3, et ad Lauri cum; er
3
nes, qui per 2 aliqua scelera ei rebelles sunt, ut arma et bruuias non ducant ad venui dandum.
constringanlur. • Quod si inventi fuerint portantes, omnis s bstantia
1
2. De iustitiis generalibus. De iuslitiis ecclesiaruin eorum auferatur ab eis; dimidia quidem p rs parti-
Dei, vlduarum, orfanorum etpupillorum praecipimus, bus palatii, alia vero medietas inter iam dicl s missos-
ut in publicis iudiciis non dispiciantur clamantes, et inventorem dividatur.
sed diligenler audiantur. 7. De clamatoribusvelcausidicis. De cla atoribus
3: De iustitiis regalibus. De iuslitiis regalibus 4, vel causidicis, qui nec iudicium scabinior ni.2Vad-
utpleniter liant inquisitae. quiescefe nec blasphemare !C volunt, anti ua con
i. De armis non " portandis. De armis infra pa- suetudo servetur, id est ut in eustodia rec udantur,
triam non 6 portandis, id est scutis et lanceis et donec unum e duobus faciant 56. Et si ad p lalium 2'
loricis. Si faidosus ' quis sil, discutiatur 8.tunc, quis pro hac re clamaverint et lilteras detuleri t2S, non
e duobus-contrarius sit ut pacali iiant, et distringan- quidem eis credatur,' nec tainen in carcere 9ponan-
tur ad pacem, etiam si noluerint. Et si aliter se pa- tur; sed cum cuslolia et cum ipsis littcris ariler ad
ciiicare 9 nolunl, adducanlur in nostram praesen- palatium nostrum reniittantur, ut ibi dis utiantur
tiam. Et si aliquis post pacificalionem alterum oc- C sicut dignum est.
ciderit; conponat 10illum, el manum quam " periu- 8. De iuramento. De iuramento, ut nulli Iteri per
ravit perdat, et insnper hannum" dominicumsolvat. sacramentum iidelitas promittatur, nisi noh s et uni-
5,, De armatura tn hostem habenda. De armatura cuique proprio senipri adnostram utilitat m et sui
in exercitu, sieut antea J?in alio capilulari commen- senioris; excepto his sacramenlis, quaeius e secun-
davitnus, itaservetur; et insuper 14omnis homo de dum legem alteri ab altero debentur. Et infantes,
duodecim mansis bruniam habeal. Qui vero hru- qui antea non potuerunt 30propter iuveni m aela-
aiam habens eam secum non tulerit, omne benefi- tem iurare,'modo lidelilatem repromitlant.
ciiim chm brunia pariler perdal. 9: De conspiralionibus. De conspirationi us vero,
6. De negolialoribus;quousqueprocedant. De nego- quicumque facere 4 praesumpserint et sa ramenlo
liatoribus, qui partibus Sclavorum 15et Avarorumie quamcumque 32 eonspiratipnem firniaveri t, ul"tri-
pergunt, quousque procedere cnm suis negoliis de- plici ratione iudicentur. Primout ulhcumqu aliquod"
beant, id est, parlibus Saxoniae usque ad Barden- malum per 33 hoc jperpetratuni fuil, auct res facli
\vili ", et ad Magadoburg ls, et ad Erphesfurt", et intefflciantur, adiutores vero eorum singul alter ab
ad Halaxstat s0,-et ad Forahheim 21, et ad Breem- D . allero fiagellentur, et nares sibi invicem pr ecidant.
. ' YARIANTES LECTIONES.
1 horum loco3 habet: expliciunt capitula que sunt salice legis addenda atque ab universis s ncle det
ecclesiae fidelibus observanda. ! pro aliquo scelere 5. sdeest 1. Hld. eisSJ. i. 4 regularibus 6. deesfo-
6 deest3. 7 studiosus 1*. faidiosus B. 8 d. si vero duo intra se contrarii fuerint, ut adpace redeani.
praeeipimus: Quod si noluerint distringantur.iSEt si aliter 5. *16pacificari i. \ 10 cop.ponant1*. n ia 6. G.
12 bannium3. 13 ante3. B. ^decsti'. clavorumB. sic 3. ___.. havarorum _._./. Til. R. R. Pith.
Parm. Norm. haurorum 1*. aroram Div. bauuariorum 1. 6. G. Riv. Thu: Sang. 1. Cotb. bauua orum _•.
baiuvatorum Camb. baugariorum Sang. 2. "" Bardenuuic 1".i. Bardenuhuih 3. BardeuuuichG. 'ls Ma-
godoburgd.-amodobruc 1*. Magedoburg6.sl Erpesfurd 1*. 3. i. 6. _?. G.JHerpffurlh 3EE b. 20Al xstat '3.
Alaxastat 3 b. Laxta 1*. Adalagastat G. Foratheim 3. Foracheim __.Forachen G. Breemb g 1*. 5.
2a
Breeinbirg B. Breenpereg _. Breempereg 6. Breemberht 8V G._ Reginisburg V. Reginesburg 3. !S . Ragi-
nisburg B. Rageinispurg i. Ragesnisburg 6. i. (const.) G. scabinearum B.
scabinoruni 1*.s9 plas-
femare 1*. s6 flat 1*. "-placitum 3. 2S e. I. d. desunt 3. carcer.m _. G. 30 1 . al g.
8S 33 potuerinl
' '
conspirationem G. t. __.... quicumqne 1*. propter Trec. pro Sang. :
 '
'5S3- PODEX blPLOMATICCS.— CAPITUL, AB ANSEGISQ CQLLECTA. . S54
_]biverq nlhilmah^efpe'tratiiiii'est,si_iiiiiter quidemi A;P.is.integrisJcabaiiis? bphus 20, .yaccis.vel alio ,pecu-
inter-seflagellenlur, et capillos sibi vicissim detgn- Iio, etukoVes verihfantes rioh 21flant dispoliali-prp
fdant K Si vero per dextras aliqua. conspiratio flr. hac re^.de.eorhm vpslimentis. accipiatlegitimimiha-
jnata.fuerit, si. liberi sunt, aut " iufent cum. idoneis; ribanriiim, id esi libras' tres. Qui yero noh habuerit
luratpribus hoc pro,nialo npn fecisse;, aut si faf• -1amplius-s^in suprascriptp pretio valente ,jii4'I_bras
eere.-npn.potuerint, suani legem.componaht. SI veroi - tres, "solidi tiigjnta. ab' eohxigantur, id esl libfa et
sei;vl.s_ht,jiageilentur. Et ul 3 de cuetero.in fegnp dimidia 23.Qui autemndh habuerit ampliiisnisi duas
nostrq, nnUa "huiusniodiconspiraiio, nec per sacra- libfas, solidi" decem.. Si vefo unam Ifahuerit, solidi
_centun_,nec-sine sacramesntofiat. '_/ .. q.uinque,'ita,ut iterum se Yaleat pfaepafafe ad Dei
-.,-H_.-_7_periuriis...-De f. periuriis,' iit '"caveantur. seryitium ut ad .nosiram utiliiatem. Et.nostf] niissi
, -et.non admittantur tesles/ad iuf amenium, antequaint caveant et diligenter inquirant, ne per aliqupd ,ina-
.discutiantur, Et:si aliteriliseuli non possint % scr. lum .ingeniuin subtrahant nostram iustitiam, alteri
'
. ,parentur ab invicem et singalariterlllr:\Iirantul•. Et; tradendo^aut. conxmendando.. .. .,_....
•non sbll accusatori liceat.testes eligere*absente-,sup , 15. De censn regali. ,Census ,regalis "uhdeeumque
•causatoTe.^Et omnino-hullus.nisi ieiuhus ad iura-.;'„ legitime ex.iebat,24,..volumu?_utjndesolvatuf, ^ivh
'«leritum vel ad teslhnonium admittalur.-.Sirefhta- . B.de proprja persona hpniinis, sjv.e,'dercbusv _'' -
'. _urs,;-dicat ille, qui%eum-refulat, £t.piiobet,.quare , 36. Deliberis-Jiqminibusv.xores fiscaiinas liabenti-
-irtum recipere-nolit. ,Et de ipso pago ,au'l-;.desipinis. .tes.Deliberisliotninibusguiuxofgsflscaliriasre
.jeenteriiseligantur, _.isi Xorte lo'ngius<«xlracoinila-. el de fpminis libefis quae'u hdmihes .similiterTiscSli-
ium,.causa';silinquireuda. Etsiqujs cpnvietus iuerit ; nps Tegips,acci^iunt, jit nbn de hereditate pafentuih,
periurii, perdat nianum aul redimat. . -. ..; . --; yel de causa sua quaerepda, nec de testimonlo: prp
' --11 :'Be- *vicariis ,~ettenlena- jiac re abicjantur; ,s§dtalis etiani_nobisin liaciausa
«dvo'calis,\vicedoriiinis,
-•%'"s.-Dc'advo_-.iis,-vicedorninis,vicariisht cenlena- honor ^eryetur, qnaljs.tet.antecesspribus liosiris r6-
^"
"fiis^nravis"16,-uttollantur, eljlales eligantur qsiales glbjis .yel-imperatorib.us*efvatus esse coghoscituf
- _jlsciant et-velihtiuste-causas-disceriiere. dt. ter>mi- ,-il._J)ejCura-missoruafdominif.orum. 'ttnhsguisq^Q
tia.e. Et-_i«om6s^1 pravus inventus 12 fuerit, nobisi -.in.suo missatico.maximamjiaheatjcuraru ad .praeyi-
-tiu&ietur , . .-_'.-- . •• - "-• - . .• •;-___ ._ .dendpm etnrdinandujn, ac.disponendumj-,secundum
\%.' De tetonms.'De teloneis placel i>_bis,iitahtl- . ^volfintaleinD.ei!*,et secuhduni,iussipnem np^tramv,
-qua «i iusla ieionea"a:negotiatoribus exigantur ,.'tam- [.. 18. De aeqv/dtilatea ~smissis 29dominicisfaciendjii.
-•de_*p.onl"bus quamqiiede -'3 navigiis seh mercatis. .VpIumus,/ut_,apqualiter.inis5i:nostrifaciantde sinjn-
~Nova'_vefo •seuiniusta^ubT -vel funes^tehduriln"f,'vel Crlis causis, sive,deherilsapno,„sivf de.adyenis,;siye_4e
~cu_hhavibus subponiibus traiisiuir, seu _iis similia, caeterisquilmslibetcausis.-De adveiiisvolumus, iam
-"ra quibusnulluih-adiuiorhiih'itinerantibus praesta-. diu coniugatisper.singplaioca, ut ibi 8,?,maneant fit
-lur-1't,--siniiUteretiaihnec'de_his.-qui'sirienegotiariQi -^sinecausa et sine aliqua culpa non flanl ciecl}.i¥\i-
"*ausa substantiam suam"-dehnadomo'*fsiiaad-aliam gitivL-yero.seryi^etiatrones redeant.ad pi^oprialoca.
-aut ad palalium-aiit -in' exercilum-ducunt -teloneuin ^_-14).De his quitbeneficifi habent -regglia.^ ApdituiH
_T*uliateiius-ab.16;eis-exigatur.' >\ ;'.'- -'-- '- .habemus, qualiter>et.coiniles ei.aliihomine,s,.qui po-
•
-'--'13 :Dejfaisis inonetis:-Defalsis 'fnonetis; tpiia in" ,'Straheneflcia;.habere.^ideptuf5-<3pnipai;antsibL.prn-
-multisiocis conjra iustitiam-et:_!onl_a-edictUmflunt, prietates de -ipspnostoo.beneficio,,-el faciunt^.servire
volumus uthulloalio loco -moneta sit, nisi-in palatio -•ad.ipsas .prQprijsJate_svsQryjeffl_tesnpstros.de eorum-be-
'
«ostro^.nisifofle' ilerum a nobis-aliter ftierit hrdi- ..heflcip,"«et.curtes.nogtrae remanent-de.sertae,- et -jn
-natunr.-•-. ' •-'-.' , --•.:.. - -,,-; ; , ,.. . ,
aliquibuslocis.ipstyicinanlesniultavJnala paluintur,
- li. Deliairibanno l'.'.De hairibahno ;_vo_un_us,..ut -:. .20. Dehis quLfraudeM.facjuntjnUregalibuscbenefi-
inissi nostri .fldelitef exactarfi debeant-absqueuHius-,-_ 'cifs.-^.Audivinius;qupd,aliquLj>eddahl.-32heneficium
.-pers.onae^ratiaV-Manditie- i8-seu-terrore,,secundum ,hpstrum ad-alios hpmine^.in;prppiietatemj-et inipso
iussionemnostram.iidest, uldehomtneiiabenteij- Dvplacito ] datopcetio c.ojnparant,ipsas;fes jlerum sibi
hras sex in auro, argento, hruneis 19 aeranfento, pan- . inalpdem. Quod omnino'cavendumest, ^uia qui hoc
'•-. -'---"-.' ;- '•' ••'-- : --'- - VARLANTES,LECTIONES_ , .,' _ .:_,_,,..• •^>;;,r.,-,.,.
>-'•'*; detohdeariti':B: %:icnonG: ^'-deest-^'G.-HPjaecipinms ut.p.eriurja'summppej-e;cayeaiitur'~Vah '
San'g.li:Colb.Trec. ^.-.peiuriisG. const: f.-possunt 3.J ."-;a.cusatore,3..<?Si-ver.o.aliquis;refutalur Camb: '
'Rit):Vai:.Pal-:_Sdngall. TiliColb. Et.'iller'quiaditestimonium ad.dupjtur,si,r«futatur_Cam&_. (duciiur-).,Pith.
--Parh.-Norm.Lectionem suprd servatani gentiinam esSepatet, -omissis^cilicet,aliquot,,vocibus,,^uarum:-lo£q
-verh aliquisli nontCuIlis-inseria,et'a ccjdicibusCamb.-Piih.Par..etNorm.,,demum ,genuinq,Gapitularis verbix .
-reslitula sunf: 9 ceiitenis Ik'•'"-deest. i. '-•'•.-aliquis-tp. G. /./Mnicctus i:, ,lf el,de;l\. >J.pVut'.nQn
exigantur. Sinu Met.Riv.Bat. - 16-domU1*. J*_ex 3.>'.V-airibannp V. const.inhoc.c.-hecihpmo const.%.
-B. G-jetpleriquecod. Bal.. haribann6i?..<ionst. 6. -Vat.Miv: .'(18-hl.an'ditiail,-.-B.Hld. Bal.',.„1,9hru.nlis 4.
-s?-~'b:ovibus <vaccis-£d*Til. V pro ndn... tres-fi.Viaferprjaescriplopretio valente.- , " deestV amjplius...
•valente desuritG: ~23- id...dimidia desutit G. *>exigebat.3. 4."6. exihit jB.Texigei)aturG.Camb. Colb. Vat.
Satig. l: exhibebatur-l*. '25- qw;i:5.B. '26--RoS«.capuiisiud sequitur in cqdice-N.ormannipb;; ;De'inf;yitibus
ijui-non-iuraveruht fldeiitatem. De-his;qui:'iunc infanies.;fherunt et/.alns atque' aliis fjiiLnph i<!iurayefuni
fidelitatemdoinno aut suos infantes, niodo' iuteril. V. supra cap. 8. huius tibn Bal. deeslV.
s<idcest1. V. 5. "imperatori 30 s-
deestV. ubi 1. 3i.deestV. yendant 3. .
PATabi.. XCVII. -' 18
 '
335 B. CAROLl MAGNIOPP. PAKS I. SECTIO PRIMA. «,3«
faciuut'., non bene custodiunt ftdem, quam nobis -A J ut reddat ei reum. "Siilless contradixcrit ct um red-
•promissamhabent. Et' ne forte in aliqua- infidelitate dere noluerit, in prima contradictione solidis quinde-
invehiantur 2; quia qui hoc faeiurit, per eofnm yo- xim culpabilis iudieetur. Si ad seciinilaih5Sinquisi--
luntatem ad aures nostras talia opera illorum non tionem euin 30reddere noluerit, iriginta sol dis cul-
' ' " ' pahilis iudiceluf. Si| hec ad tertiam
pervehiunt. inqii' iiionem
21. De his gui propler propriam iustitidm dilalan- consentire "\tiluerit, quicquid reus danini f' rai*
32
dain3~fuganfur\ SuntJJt alii, qui iustitiamiegibus tolum ille" qui^um infraihnhunilalemreti et 33nec
recipere debent, et intaulum fiunt 3h quibusdahiio- fedderevhlt, solvere cogalur. Etipse come veuiens
cisfaligati ",' usque dum illoruin iustitiam perfi- licenllam habeat ips^imhominem hiffa imhi itatehi
deiussorum manus tradant, "itaut aliquld vel pafvum quaerendi, ubicumque eiim 3linvenire pol eritr.Si
35
.possint habere,' el fortiores suscipiant maidfem por- aulem stailm in prima inquisitione.comit "respon-
tiorierii. . *um -fuerit quod ri:us infra -immunitateni quidem
'22.' De armis ad placitum non portandis. Ut nullus luisset, sedfuga lapsus sit, iuret qudd.ips eum ad-
ad mallum vel ad placitum infra"patriam arma, -id "° iiislilianvcuiuslibel-disfacicndamfugefe no fecissef,
' " et sit ei iu hoc satisfactum. Siautem intra tiinip-r
>sts"cutu'metlanc'cam,.portet. 55 |
23. De latronibus. De Ialroiiibuspraecfpimus, qiri- * sam immunilafemcomiti colleclamanu qui ibet- re-
"
«umque pbst missam sancli Iohanriis lalfoni man- sistere temptaverit, i comeslioc-ad regem Tel30*d
sioiiem dederil, si Frahcuscst, cuni duddecirii'simi- principein deferat, ibique iudicetur, ut- sie t ille qui
iibus Francis iuret, quod ipse latronehi eum fuisse -in imniunitate damnum fecit, sexcentos - "' solidds-
ljon scisset', licet palcr eius sit aut fr-aler velpro- «omponere debeat, iia ut as^jui-comiticollect 39manu
pinquiis.SI hoeiurare 11011 poiuerit, et ab ulio con- •resistere praesumpseriti sexcentis -l0 solidi culpabi-
~" - - - • -.
victus fueril, quod latroneriiin hospllio suseepisset, lis iudicetur,
quasi latro et Infidelis iudicelur : quia iatfo est et 27. De eo, qui iniudicio imusie contra ali m atler-
-infldehsest 8 npster et Frahcorum, et^qui illunisus- cantemadiuvare praesumpserit. Si quis -ho inem in-
* 10 iudicio iniuste contra alium altercantem
cepit, similisesl illi. Si aiilem audivit, quodiairo adiuyare
u 41
£uisset,-et tame:i non^scit profirniiier, autiurel so- per malum ingenium praesumpserit, alqu _ir.deco-
Itfs, quodnumquameum audisset nec per vcritatewi ram iudicibus vel comite *2ihcrepatus fuer t, .el- n.e-
liecpermendacium latronem; aut sitls paratus.si garc non potuerit, solidis quindecim culp. ilis iudi-
ls
ille de latrocinio postea vicius fuerit, ul similiter •scetur^ •• .
damphelur. . - - "-/"", .,f* 28. De. hotnine, ijuiper cartam libeUale consecu-
24. De animalibus vel aliis rebus, aquibusemanlur. tus -est. SL quis per cartam ingenuifalis. domino
Ut nullus comparet caballum, hovem et 14iumentum .suo Ibgitime libertaiem est conseciitus, lib.r perniar
vel alia ", nisi illum homihem -cogrioscat qui - eum neat-.' Si vero aliquiseum'iniusteinservi 4empta^
vendit, aut de quo pagoest, vel ubi 16 "
verii *a,et ille!.carlam ingenuitatis"suae "slenderit
~ ' -~ manet, autquis'
est eius senior; ". ct.adversarium se iaser-vire-velle-xomprob"•erit, ilje
~
25. Deihomicidiisc/«ncon<m.-QuLsubdiaeonum 00 -qui,hoc temptavit, multamquae'in'carla-descripte
xiderit, tr€centos " solidos componat ls; qui diaco- -cst, solvere cpgatur. Si vero-.cartanonpa erit,sed
num, quadringentds"11,componat; - qui presbyterum, iam ab illo qui eum inservire-voluerit disfa ta 43-est,
sexcentos20<:oihponat";quiepiscopum,norigenlos !1; • ^yidrgildum46eius [componat-,- duas partes illi quem
"quimonachum, quadfingentos solidofecomporiat. ihservire voluerat, terliam -regij- ct ille-i rum per
- ^'.Dehninunitale, -
sialiquod-damnumibifaclum fue- praeceptum regis libertatem suam conquir t.
rit:&i quis iri 22immunitale damnum aliqUodfecerit, 29. De homine libero.j qui se loco.wadi, traditiT.
sexcentosS3 solidoscomponat". Si uulem homo fur- Liber qui se loco vvadiiin alterius potestat 4Sxom-
-tum aut homicidiumvel quodlibet -crimenforis com- miserit, ibique conlstitutusdamnum aliquo chiiihet
mittens jnira immunltatem fugerit, mandet conies S51jjfecerit, qui eum In loco yvadiisusccpit au damnum-
vel-cpiscopo, vel-abb&li,:vel vicedomino 26, vel illi, solvat, aut honhnpm in mallo productum dimiltat,
quicuinque locum ^piscopi aut2J abhalis tenuerit,- perdens simul debifum propler quodcum '.lpro wa-
- ' VARIMTES LECTIONES.
' ^ - '
^ liec quif.5. -• sequeniia i. (in loco corraso,'a manu receni). G. Camb. Vat. Sung. 1. Colb. ita exlit-
betit? inv. q[ui.hoc faciunt, deinceps caveant se omniho a talibus, ne a propriis honoribus-et a p rio solo,
a DeL gratia,'et nostra extorresliant. 3dilatam3. -4 faiigantur,3. B: 5 fdgali G. Thu. I at. Sang.
i.Cotb. *id. e. s. etl. desunti.~- 7 f. nesciretr. 8 desst 3. Hld Bal., ° illis 1*. --.10deest V.;. a til B.
sic G. s. flrmiter hefecita. '3"b. ls_a. si p: ille B. 13convictusi. 6. G. Bal. 14aut 3. .-" 19 a. jq acpmque.
re Rivip. 10 l';"4. G.' 17ccccl\-. is componatur-d:.^etabrasour l*.|per totum capui. . DC1*, Gtex
qui 21e. devita comp. qui G. ex dorr. nccc Iftd. !2.uon5. 23DCCc-ex corr.
cbrr. 20DGCCC"ex corr. V..G*
V.-G-. -2Vcomponatur 1. - 20comiti3. 26vieedominico3. 2.' vel i*. B. 2Silli 1. 1*. i. ^29 aliam-B. „
•30 enriJ -inquisitibnem desuni G. 81 fecerit 1*. 6. 32 illum 1*. 33 rkinel immunitatem-exci erurit.V.
2i-deest1. i. ss deesti.i. G. s0velad 6.'G. Bai. 37 ncccc e correct-.,i\. G. ssdeesJ5. 39c 3-collecla
r. 5. -u ncccc -ecorr. G. 41p. m. i. desunt G. Thu. Vat-Sang. 1. GotbJ 42v. c- desunt 1% L.vdle
t. i. -6. 44ei ille— comprobaverit desmit6. "*sdisfracta1*.G. 46 1*.B.uurdgildum . uuidre--
uuirdgildum 4S
gilduib 3..uulrgildnm G. uueregiilduni i. uuerigeldi" 6. " tradiderit" 3: dcesfi". poteslat m.5. B
48deesl 3. . •-. --- ,-.-;'-..
-[--..
 •587. CODEX DIPLOMATICUS.-CAPITUL. AB ANSEGISO COLLECTA -"
: t/oo
dio suscepit. _Etqui damppum fecit,,dimissus iuxla la A scabihis ad'oninia placita "
' -seplemj^qui
"' ': - - '" praeesse
'
qualitalem rei cpgaiur emendare. Si verp liberam m debent. - ;-:
feminam habusrit, usque dunijn pignere extiterit,t) il.-Defaisis tesiibus. T)e falsis testibus praecipi-
.et-filios-habuerint \ liberi permaneant. . mus, ut nbn-recipiantur2V" -, -. - ? - :-
. 30. De debitis regaiibus, qualiter solvi. 3 debeant. (, -42. 'De noniurdndo per vitamfegis.-TSihullus
pi^ie-"
TOmnia debita qhae ad parlem-regis solvi -debent, tj sumat per vitam et'
regis filiorum eiuslufare. -'
*
splidis duodecim denariorum .sojvarilur s, exceT ._ "j 43. De eo qul per cartariiingenuus est„ si ad servU
* ^
pta freda,- quaeinlegeSalica-conscripla est. Iilaa 'lium interpeilatus fuerit. %iqpis per carlam ingenuus
ebdem solidpquo ceterae composiiionesjesolvi de- i "dimissus fueritreta quolibet homine ad seTvffium
lient 7, componalur,. . ,, . ihterpellatus fueiit; primum legitimum auclbrem 26
"
- 51. J)e eo qui causam itidicatam repelerc praesii-. suae lib&latis-proferat et in sua -libertate
perseveret.
,mat. Si quis causam iudicatam repelere praesumpse- : Si vero legitimus auctor defueMt; tesUm'onib-ii'orib--
-iit.in mallo 9, ibique testibus convietus fueril, autt rumhoirrinum, qul tuncaderant^uando libef dihiis-
..-quindecimsolidos componal, uut quindecinj ictus abj sus fuerat^ se defendere perniiltaiuf. Si'vefo" testes
_scabinis ,10,qui eausani -prius iudicaveruht,'accipiat.. -~. defaerint," cum duabu^ aliis 'carlis, -quae'c'eiusdehi
32. De eo qui in testimoniumassumiiur, qualisesse, B J canceDarii manu firmalae sint-Tel scripta%, ctiius^
debeat. Optimus quisque inpagp vel civitate in "i cumque2I fuerint, 'Suam-cartam, quae tertia estVve-
^lestimonium adsumatur,.~et cuj 12 is contra. quemt ram ei legilimam csse bonfirmei. Gancellaflus famen
-testimoniare, 13 debet, nuluini crimen possit indi-. talisesse debet,- qui pagensiblis 2Siodi ilbus-iigtus
•eere.. . , - .. . • fuisset et aeeeptus." Si autehi qd ?s""ihterpetotus
-• 33. De£cabineisii, advocatis,-notariis dmissis do-. fiterit adsel-fitium, nec aucforem,- hec-
testimoiiia
ininicis eligendis. Ut missi nostri .
scabinios '*, advo- hai)ueiit,_neque"allasduas cartas.ad suam" cartahi"
catos, notarios per singula loca eliganl, et eofumi eonfirmaridam invenirepoiuefii",- tnnc- is qui chin'
^nomina,quando.reversi fuerint, -secum .scripta de-. -interpellavit,secundum legem 'ipsam eaftani faisam a0
ferant. .-„..„ eflicial ctfeervum conquirat. Sivero intefpellator
34, Deillis qui.legem swvare contempnutit..De auclorc,' auttestimoniis,- aut-carlarum-cdnlatione
hiSj qui le_gem~-seryai;e.coiitempserint.16, ut *per._ victus fuerit, ex hoc quod voluit31^eificere cl~iihh
fid?iussores ad praesentiam regis dedueantur. , potueril, - muliam "quae-in-ipsa ingenuitatis carta
_., 35. De har.barinatoris " conieclo.Ut illi _/juihai- 'continetur,- Cogaiur -exsolvere? ' - .- -".
-~
.ribanaum 1Ssolvere debent,' coriiectum faciahtad. . iirDe servo quidamnum quodlibet perpetrati~lS~g-
.Jiairibannatorem 19. ., G mihi'iiceat servum suuni"proptef dam.iium.abiilo'38"
C
." 36. De coloniset fiscaiims. Ut nec coloriushee --cuipbet inlaluhi *dimittere, -sed iuxia -^qualitatem
liscalinus possint alicubi 20 traditiones facere. dajnnidominusproillo respondeat,-yelhunvin-"conf-
.... 57. ,De homhiein indicium.non miliendosine causa. posilionem aul adpoenanvjietitori^hirerat. SLaufah.
"Uthullus praesumat hominem in iudicium 21"mittere. servus- perpetratu-scelere'Tiigeiii;' ita-hl _a- domino
sine causa, nisi iudicalum fiaf. _. "peniius ihveriiri hon possit ^V^sacramento se ^3 do-
38. De causa ebrii homiriis,' et de 'eius iestimonio, miiius ss-eius excusai-e studeat:,,qhod"hoc suae -TO-
et de placito comitis. Ut, nullus ehrius suam causam luntatls nec conscienliae fuisset, -quod sirvus eius <
in niallo,22possit conquirere, riec testimoniunl di- talcfacinus commisiU v~ :
".''"'.""",.
cere ; nec placitum comes habeat,-nisi ieiiuius. iS:~Demantiilionesecundumlegemud™triallum 30.
; , „59..De missisdominicis vel ceteris. horiiinibusdis- -Bi quis ad malluui -legibus'inannitusTuerit "et hoh
curreriiibus.. De missis. noslris „discurrehiibus; vel --venerit, si eum surihis 3rnoii "detenueritrquindecfin
ceteris hominibus propterutilitalem hbstram iter solidis culpabiiis'iudicetur.-Sicaaseeundiim etteri
agenlibus, ut uullus niansionem conlradicere prae- --tium. Si autem ad quartum venire cohtempsefit,
.sumat. - _ - . .' - possessio eius inbanhum mittatur, ddnec Veniat et
40. Deillis, quiad placitumbannm debeani: Ut "0, de -re;qua 3Sinterpellatus' iuefil,- iustifiam facial'. Si
nullus adplaeitum banniatur, nisi qih causam suani infra anmim-non yenerit,-'derrebus eius-quae in
23 39m.issaesmit rex
.qnaerit, ant si .aiier ei quacrere debet; exceptis banno ] interrpgetur, et quicquid
""-.'-'"" • VARIANTESLECTIONES. ~ " '"•'- ''•' --'--,-
'deest~l\ a habuerit4. s solvere d. solidum3. 4 soliii. per AcrTrnii-B.d. perxri de-
unumquemque
-~narios~5. 6^olvantl*.~5. 4. B. -6 excepto 1*."3. JB.-G, ' debeant 1*. 130 per errorem etr sic deinceps
'frilsoZ. ll * malleo V. ex corr.
•
10scabihiisl*; 5. ,-J1ctefl. "^faut isquem 1*. .-_lstestimonia reddere
1.-6.' -
scabinis 1*.4. "scabinosl*. 4. -6. seahineos 3. f6ctempuunt 1*. 17-ahibannatoris IVheri-
hannatoriiB. hairb, o. 1Shairbanhum S.consi; lierib. IML G. const. is.harib.. 1*. 6. 20 aljcuiiius 6,.'
il iuditio G. ss maheo 1*. excorr.: r -s altefi
(1!. 4. G.)'q. debeat-3. „5b.,fi. 24.adesseG. JsJiic^dno
cap: addit: 42 (Item ut nullus testis .supra-vesliluram avi et patris™nostri suscipiatur) 43 (e£ap. Hloiharii
Papiensi ic.il.) "actorem-per.fotMin-i.pro auctore ponit-6? c\imqn<s.expunclutni\ sfquiomni?
=29 ,%i
busp.3'. quia 1. ^deesti:
3S
vultl. 4. G. yoluerit 3. .32..ulhH"..B. .-3Spetitorislt.4. B. j-epelito-
37 sumnis 1*somnus 3. 3Sel de
ris-5. 34potuerit 1*.' deest4..- 36- deest.o.-, j'eliqiia supersctiptpo lu
et-sic de.re.de xpia BaL- 30banhum^. G. Bai. ,
 M9 B. CAROLIMAONIOPP. PARS I. SECTIO PIUMA. BGO
iude mdicaverit, flat. Prima mannitio super noctes A . placilum vel ad niallumvenire eogatur, exc ptis sca-
•' bineisVel vassis
sepiem, secuuda super noctesquatuordecim, teriia' eomituni"5,"nisi qui causi
'
sufim
26 •-
super noctes viginti et unani l, quarta super 2 adquirere debentjaut respondere.
quadraginla et duas. Simililer. et de benelicioihomi 52. De testibus, ad teslimoniumdicendun qualiler
nis, sifoiie -resproprias non habuerit,. mittalur in adhibeantur. Ut testes ad leslhhoriium icendiim
bannuin, usque 3 -rex inlerrogelur. praemio non conducantur; et ut nullus ies imdnium
.46. De v auctore s rei. Sj auctor 6 venent, ct rem dicat nut sacramentum hiret, nisi ieiun . El 'ut
inlertiatam 7 recipere rennuerit 8, campo vel cruce" lestes priiisquani iurent, separatirii dis utianuir,
»Contendant. _ . M _„ , quid dicere yelint de illa re, Unde teslimo iuni red-
47. De hominibusjadmortemdiiudicatis 10-,et.post- defe debelit. -
ea eis vita concessa, si iustitiani quaesierint.~n. D,e 53. Deiustiha cuiuslibet a nullo qnottb 2? dila-
illjs hominibus, qui propier eorum culpas ad mortem tUnda. Ut riullus ijuilibet missusnoster neq e comes,
diiudicati fuerint etpostea eis yita fuerit concessa, neque iudex aut seabineus, cuiuslibet iusti iam dila-
si ipsi iuslitiam _" ab aliis-requisierinl aut ab eis ius- tafe praesmhat, sl statim adimpleta pol erit esse
litiam quaerere yoluerinl, qpaliter inter illos iudi- secUndumrectitttdiriem, riequepraemia ro hoc'<*a
cium terminetur. Primo omnjum de illis causis, pro B quolibet homine per aliquod ingeuiunfm umprae-
" ' ' -"
quibus iudicalusfueritl 9 ad mortem, nullam potest sumat accipere.
facere repetitionem % quia nmnes-res suae secun- 54. De noh cogendoad ponlem tre cau a teldnei.
dum iudicium Flrancorum in publico fuerunt1Brevo? tlt nullus cogatur ad pontem'ire'2Sad fluvi' m traris-
calae. JSt si aliquid. in postmodum, postquam.ei vita eunflum propter ttelonei causas, quando le in' aliu
concessa est, cum iustilia adquirere potuerit, in sua loco compendiosius illud flumen transi e potest.
iibertale teneat et defendat secundum legem. In le- Similiter inpiano campo, ubi pons2!)nec eiectus 30
stihioniumnon suscipiatur, nec iriter seabinios 16ad est, ibi omnimodis " ' 'ut hoh teloneum
pfaccipimus'
-.._-...
legem iudicandam teneatur, El-si ad sacramentum exlgatur. j
aliquid "Judicalum fuerit,. quod 18-iura.redebeal, si 55. "Dehoc, Si presoijlcr sancium cliristta dedefU
aliquis-ipsuin sacramentum falsum dicere voluerit, ad iudicium subvertendum. Ut presbyle qui san-
eonlendat 19. ctum chrisma dohaverit ad iudicium-suji^eftenduin,
.48. De homine_cutpost iudicium vila concessaesl, postquam de gradu suo ;deposiluS fuerit, manum -^1
' '
si iustitiam reddere notuerit.,Si alicui post iudiciuih amittat.'' ," i < _
scabiuiorum fuerit vita concessa, et ipse in posimo- 56. Deludicibiis, advocalis, praeposifts etreliqitis
dum.aliqua mala perpetrayeril el iuslitiam reddere.£ ministris, qudles stnt. Ut iudices', advoca i,' praepo-
noluerit, dicendo quod morluus sit et ideoiusliliam siti, centenarii, vicarii, scabinei, qual smeliores
redderenon debeat,i statutum ,est, ulsuperius iudi- mveniriaa possuni 33, constituanfur.ad s a mjnisle-
pjum sustineat, quod antea suslinere debuil. Et ,si lia 3*exercenda. |
«liquis adversus eum aliqua mala fecerit, secundum 57. Demallo publico. Ut in locis/ubi niallospu-
<aequit„atisordinem licentiam liabeat suam iustitiam blicos haberc sdlent,. tectum lale, colstitiiatur,
i;eguirendi.de causisperpetratis poslquam ad mor- quod in hyberno £5et 36in aestate dbser "
atuin esse
tenj diiudicatusestao; de praeleritis maneat, sicut su- ppssit. . ^ j
pra diiudicatum fuit. 58. De , sacranienlis qd palatium adh ariiilis. Ut^
. 49. De latrone forbanntto a 20°libero homine sus- sacramenta quae ad palatium fuerunt"a rahiila'37,
ceplo. De la.trone forbannito, liber liomo qui eum in, palatio perficianlur. Et si 38 consa ramentales
suscepil,.quindecimsolidos componal,.et servns cen- homines cum ipso venife rennuefhit, ius ibne donii-
lum 21vigintipercussionibus vapulet 22. nica aut indiculp]39autsigillo adpaiatiu veriireco-
i50. DejCpmile-'latronemin .forbannum28mittente. ganlur. '
-Utcomes, ,qui latronem in.JforbannumSkmiserit, 59. De impedimeniocianiatorum.Decl ihatofibus,
yicinis suis etaliis comitibus. notum faciat, eundem.- qui inagnum impedimentumfaciunt in 4 palatio ad
iatronem a se esse .forbannilum, ut illi eum non j-e- aures domni imperalofis, ut missi seu omiteslllo-
. «ipiant. . - rum missostransmittaht contfa41"illos qu menlierido
31. De liberis hominibus, qui ad mattum venire vadunt, ut eos convincahla. " ""-_
-conendisint. JJt nullus alius de Iiberisjioniinibusad ., 60. De fugitiviscontra praeceptum do ninicumoc-
VARIANTESLECTIONES. [
^n.xs 5.xxJi6. ^ s. noctes 5. q. s. q, et d. desunt6. 5usquequo 6. B. G. Bal. usquedum.3. l-hoc:cuni
unteced.innnumc.coniungitZ.nectameninindice. " actore 6. °,aclor6. Tinteuliam"6. B. td. s retf-
'nuerit 6. 9T.- C. desuntMel. 10deiudicatis1. const. deducti 1*. cons1?. in hoc c, ". fecerint ' . ls iusti-
-tiam... eis desuntHi iS fuerafS. 14peticionemB. "fuerinti. 16|scabinos1*. 4. const. 17al. eii.
BaL- isdeesi.i*. 19contendanlG. cumarmiscBa/: 20deest.1*. ^20*eta^. slesl5. 2Svapnletu G.vig.ictus
23
accipiatG:2S forbannotenente 5. 24forbanno3.- 25 dominrcis 5 b., 26aut quirere . 27quoi-
libetl* vassis|3.
vel 5. .' 29u. nec fons 5. 3"traiectus V.G, Hld triectusJ4. 31.\deest1*. 32in enire 1. B.
33p6ssirit3. ;34hiisteria3.' 36in h. desunfi. ^dcestV.B. J7adramjta5.4.B. G. 38et eum . G.. 89_iri-
diluculp3;-—41>'deistl.'H. wiii, ertisd confra, i:i\- -*s"commnnicentG. • - ! " . =• ,: - ~ '--. •
56! , CODEXDIPLOMATICUS.—CAPITCL.1AB ANSE&ISOCOLLECTA. %m
cultaiis '. De fugiiivis, qui per diversas pfoyentias A 6.7. De libero hominein hosiem"bdiinito. Quicum-
duclvet occultati sunt contra praeeeplum domni que liber. horiio ,in bostem ss bannitus' 24 fuerit,_ei
8
imperatoris, ufs qui eos post praeterilum tenipus venire c.onlempserit,,plemim heribannum, id cst
suscepit,aut retinuit, bannum dominicum conipo- solidos sexagmia persolvat. Aut si non, hajiuefit,
' • v
riat.S - "'" uhde illam. summam persohat,' semelipsuni,' pfo
61.' Denhnium biasphemisiatronibus. D'eiatroni- vyadio in sefvitihm principis S5'tfadat, doriec per
Ms," qiii magnamliabent blasphemiam ",-quicumqiie teniporaipse banrius ad eo liat pefsolutus; ettUnc
- nullum damiiuih itefuih' ad slaiuin libertatis suae revfertatur"46.;Et:si
aliquem «x liis eomprehendefit,
" ' < '•' ' "'
exinde patialihv . iilehohio', qui" propter hefibannum "se in servitiuih
_62'.~i)epace infra patriam. 'De pace et iustitia: fradidit, iri'illo servitio defunclus;fuefit, heredes
Infra-patfiaih, Sicutsaepeper alia capitrila iussi 6,- eius heredilatem, quae ad eo 27pejiiriet, non per-
......
adimplelum liat. dant, hec Ubertatem
"' "E8,_iiecde 29i'p'sabanno onhoxii
*
63. De hihioribus in populo-vuiggri dislringendis. flant.' '•"':
Devulgari populo,'Ut unusquisque suos iuniofes 68. De hairibanno exactando. Ut ndn per aliquam
distrlngat, ut melius ac '"'melihs ob6edianl''etcon- * occasioriem,nec30.pro vyacta31,nec de scara^ nee de_
^eritiant mandatis.et 7 praeceptis"impefialibus. \y,arda, nec prq heribergare3S, nec pro alio banno..
64. De hoc, si super tnissum-ddmiriicuiricum- col- heribannumcomes exactare.praesumat'; hisl iriissus
lecta '-k armis quis venerit." Si quis super missum npsler p.riusheribannum ad parlem nostrarii feci-
dbminicum.cunicollecta>t'armis venerit, et missa- piat, et ei suain tertiam partem exinde per ijissio-.
ticimiilliiniurictum contradixerit autconlradicefe nem nostram donet. Ipse vefo heribarinus.ijori exa-
vbluefit, etboc fiiadpfdbatum-fiierit' quod'scieiis ctetur neque in lenis neque in mancipiis, sed 8Sin
contra niisshm dominrcumad resistendum venisset, auro elargento, palliis 'atque" annis et ahimaHbus
de vita co.iiponat. Et- 8 si riegaverit;'eum duodecim alque pecudibus, sive talibus speciehus quae ad uti-
suis.lufatoribus.se' idouiare faciaf,- et pro e'o,' quod litatem pertinent.. '
cucn collecta contra missum dominicum armafcus
69. De his qui regales habent hondres, eiin IiQSr
venit ad Tesistendum, bahnum dominicum compo-
tem3i bannili_ad, condiclum placitum noii veherini,
nat 8. Similimodd domhus imperator"de suis vassis
iudicavil. Et sfservus hoc fecefit, disciplinaio cor- bannitus Quicumquehflinonoslros habens liohdregin hosteni
--------- - • fuerit et.aij.condictum jjhtcllum rioriverie-
porali subiaceal.. . diebus post placitum .coridiclum veriisse
'65. De eo qui domuin dlicnam cuiuslibetihfringili rit, quot diebus abstineal a carne et
Si quis' domunvalienaitf cuiuslibetinfregerit,' quic- C comp/obatus fuerit,.tot "
., '.' '. .
qtiid exinde per virtulem u abslulerit aut^rapuerit vinp.. 70. De Jiis sinelicentia de
J
qui hosle'revefluntuf.
verfuraverit, secundum legem et>"ewami2illi -eiiiiis
domus fiierit infracta et spoliala; in'triplurii compo- (Juicumque absque licenlia vel pefmissione principis
de hoste reversus fuerif, "quod faetum 31iFfahdilsti
riat;~etinsuperbarinum domiriicum solvat. Si servus heriscliz S7dicunt, volumus u.t anliquafcoustilulio,,
hoc fecerit, senlehiain superiofehv accipiat; etuu- id est capitalis senteriti.a, erga illum punieiiduiia
super ^ecundum suam legein eomposilionerivfaciat. custodjatu.r... '
'. .
Si quis liber homo-aliquodiale' darrinumcmiibet ?3
fecerit, pro quo plenam-compositionem facere non, ., 71. Deliis qui 38
beneficiaprincipum,Jiabent. Qui-
valcat,."senielipsum in \vadhv pro-servo dafe stu- cumque. ex eis qui .beneficiuni principis habent,
39 suum co.ilra hostes communcs in exercilp
dea!, usquedum plenam compositionerii-adimpleat. parem
40
GG.Be messibus vel annonis- iii.hoste raplis vel pergentem dhniseril, el-cum ,eo ire velstare-no-
honorem suuui el 41beneflciumV pardat.. _.
Si
furat\sn. quis'messes aut annonas in hoste supar luerit,
bannum dominicum rapuerit vel paverit 16'aut fu- .- ' 72. -De non eogendo bibere.in hoste. Utin-hpsts
15
raverit aut cum-caballis"va's'taveritiaestimato dainno''A nemo parenv suum vel quemlibet-alterum-honiinem
sieunduni legem in triplum. componat1^. Etsi liber bibereroget**.: Et •quincumqup iu exercitu ebrius
homo hocfecerit, bannum ddminiciun pro hac 're tnventus fueiit', ita exijoniniunicelur, ut- in bibendo
componerecogatur13.Serras 19vero secuhdmn.lcgoiii sola -aqua. utatnr, >quousque se' malefecisseco-
tripla compositione daninum in loco restituai, et pro gnoscat.
damno sodiscipJhiaecoiporali, subi.accat"•: •' • "1 . - 73.. De vassis udhuc in palulio scrvieiilib?is.et
"-'-""•'_'""'.' "<""'.'. -.; ... / ";' VARIANTESLECT10NES._-;_'•'•' '•';,'-• -^ "•:..li
i o.latroiiibus 4.. s uteosomissiki qui post. tenipus"collocat1\ s praeceptiini^G.'' '4s.olvat 5. ' * blasiiie-
miamj_3., -6iussimiis Q.B.- 7 ,deest,1t.,. . 8ei...' Idohiare 'li ih ,iji'afgineaadiiu.in'S: • ".solvat 5;; "'"'disci-
pline5v6. B. ."."vimG. Camb.Tliu. Vpt.~Sang.\. Colb'. HdVat. Sang. l.ewa' G: euuiha Co/i/bairi
1.2. 4. 6. Sang.,3..;Tliu.co iam'2fi.:ea Riv..Div. corani Pal. BelLTiliCatrih. Met: 1. suanijJ..5.,3ljM;.:'t(v
tunj h i*..:-se(kj..et e. desuntB. Par/Pith.N: Rein. ' 13_ alicui Gi, ~ltfufalissenteiitia deest delilieroJioiir.
G..(ipl,um.igUur c aptitjeest).'-. 15paiinuni %,)).. '"' culpavefit 4. v.p,' desunt 6' pdst aiit L-posiMS.""6.''f?a/.
A^reddal-4., ^8b. d.>componat25 (rel, desujii) 5-. 19sis..T.' !0 banno 1. 21subdatur 5: '' hbste G:
s3.hosie3v.G..,(-^ljamiafus4.,.-,
" £?<;«/ . &._[.s 6.revertet.ujf3. , ^7 (Sqs,'!!'.i..R, ipsds 5.]!.'»8 de libertate 3,
89deest1.1*: 30 deest4. 31\va'hcta 5': vacia G,' ;3r,ii^lgare 3.' b.efgarfeG. !33sed et' ip' 1." 8Vlioste't;,
a5fractumG. 36deest 4. 37 hej'isd'iz-5.heiisliz'4.* 3Shis6. B. Bal. "°9 patrerii'6. w pergeritcni..', m
exercitu \n scg. cap. excidcrunt V.lacum mdla indic^ia.. *' dcesl i. i! cogat Biv.
565. .„ B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO PRIMA. 5C4
tamen beneficia habentibus l. De vassis dominicis, A nostri potentiores causas sine nostra iussio flnire
qui adhucintra casam serviunl et tamen beneflcia . praesumat, sed tajilum ad pauperuni et mi us po-
habere noscuntur a, statutum.est,' ut quicumque" lenliurii iuslitias faWehdas sibi sciat ess 2e va-
' - "
ex eis cuih domno imperalore domi remanserii, cahdum.
vassallos a suoscasatos secum non retineat, sed cum 78. De tesiibusad\rem quamlibetdiscutien arii eli-
;omite, cuius pagenses suht, ire permittat. gendis. Utquandocumque testes ad rem amlihet
. 74. De praeparatione ad hostem secundum anti- discutiendam quaerendi atque elegendi sunt, a misso.
quam consuetudinem.,Constitulum esi, ut secundum nostro et comite,in cuius ministerjo de re alicum-
antiquam consueludinem praeparatio ad. hostem que agendum est, tales eligantur, quales o itimi in
faciendam 4 indicetur et observetur ; id est, victua- ipso pagoinveniri S7possinl. Et nonliceat li igatori-
lia. de marca s_ad 6, tres menses, et arma atque Jius per praemia falsostestes adducerej sicut actenus
~
,yestimenla arl dimidium annum. Quod 8tamen ita fieri solebat. . J
observari placuit, ut 7 his qui de Rheno ad Lige- 79. De-plachoMntenani.JJtTmBmhomoi placilo
rem 9.pergunt, de Ligere 10 in anlea ad tres menses centenarii negue ad>morlem, neque zi Y erlalem
compuletur; et qrii de Ligere ad Rhenum pergunt, g suam amiltendam, aul ad res reddendas yel ancipia,
de Rheno in. antca ad tres riienses viclualia habere iudicetur; sed ista aul in. praesenlia comili -s vel
debeant.Qui autem trans Rhenum sunl, et ad Saxo- missorum nostrorum iudicentur.
riiam perguril, ad Albiam marcam .esse ll sciant. Et .80, De inquisitione el descriptione .unius tiusque
12
qui trans Ligerem manent atque in Hispaniam prtf- missi in suo missaticp~s.Utmissi nostri dilig ter in-
ficisci debent, hiontes Pirinaeos marcam sibi esse eo- quirant et describefe faciant 30unusquisqu in sua
gnoscant. missalico, quid.31unusquisque de benefieio habeat,
- 75. De hoc, ut nonnisi permissioneregati brunia yel quot homines casatos 32in ipsobeneflci . .
vel gladius homini extraneo a quolibcl dclur aut -, 8l.Debeneficiis,q_ualitercondricta33sint. uomoda
venurideiurls. Conslitulum est, ut neque episcopus, eadem beneftciacondricta sint, aut quis de eneficio
neque abba aul.alibalissa, vel quisiibet rector eccle- alodem34«)mparavitvel 35struxit.
siae, bruni.am 14 vel gladium sine nostro" p.ermissu 82. De beneficiis episcoporum,,akbatum e reliquo-
cuilibet homini extraneo aut dare aut vendere prae- rum, et de fiscisregdlibusdescribendis36-.Ut non so^
iS
sumat, nisjtanlum. yassallis suis. Et si evenerit, lum beneficia episcoporum vel nbhatum, a balissa-
ui in.qualibel ecclesiiivel";sanclo loco plures brunias- rum atque comituiri, sive vassorum noslro m, sed
18
liabeantiS, quarii 17'adTibmines rectoris eiusderii C- eliam noslri fisci describanlur; ut scire ossimus
ecclesiae sufliciant, tunc principem 19 idem rector quanlumetiam de nostro in uniuscuiusque egalione
ecclesiae interrogel2\.quid dc his.facere praecipiat. habeamus. ., - . , -
76. De causaruni etlitiumtefminis. De termino .. 83. Delegationibus propter^iusiilias, qup tetnpore
ss quae -
causarum el litium statuimus, ul 21ex quo bonae txerceanlur 37."Voluiiius,jit propter iuslitlas
menioriae-domnus.Pippinus rex obiit e) nos fegnare usque modo de.parte 39eomitum remapseru t, quaf-,
22
coepimus, causae vel lites inler partes' factae atque luor tantum mensibus',0inanno missi-nostri 1 gationes
exortae discutiantuf et congruo sibi iudicio lermL- suasexerceant, id est in hyeme Luiuario, i verno 41-
nentur, Prius vero, id est ante obitum praedicli Aprili, in aest_ateIulio, in autumno Octobri . Caeie^
dbmni Pippini regis causaes 3 commissae,,velompino ris vero mensibus junusquisqiie comitum lsciium
non movearitur, vel salvae usque ad nostram inler- suum habeat et.iustitias faciat. Missi.aule I nostri
' 42
rogationem serventur!*. qualer in uno mense et in quattuor ,iocis habeant
'77. De episcopis, comitibuset potenlioribus,si cau- placita sua cumil.lisicomitibus,c[iii.bus„congrum fu,e-
saminterse habnerint. Ulepiscopi, abbales, comites2B xi.i ul ad eum locum possint conyenire.
et po.tentiores quique, si causant inter se habuerint 8i. De iiissionedominica in quolibet miss tico.non
ac se pacificare.noluerinl,.ad uostram iubeanturve- P adimpleta. Ut quieqiiid ille.missus iji, illo issatico
nire praesenliam,.neque illoru.meontenlio aliubi diu- aliter factum invenerit quam nostra sit .ius io, noh.
-dicelui', ne propterhoepauperum etminuspoten- solum emendare 43~iubeat, sed etiaih ad n s ipsam
lium.iustilise remaneant. Neque ullus comes palalij rem, qualiler ah eo. inventa est,.deferat..

. -• . ' VARIANTESLECTIONES, | . .
j
'habent 1..I..' B. b. non hahent 4. 2 eogno.scunt B. svasallos 5. <const. 4 facienda 1*. ex-corr.
"merca B. 6 ad,t.10m. de m. 3,. 7 deest 1*. 8 rehno i.. const^\aeao. ' a ctjnst, B. reno G. const. 8lige-
Is in spaniam
ram 5. const. B, p. diligenter iij a.. B. ad L.Lp. d. L. desunt G, esse itui-oss. 5,'
i. H. m,4. 1*.4, G. 14brunia tiul B. "vasallis 5. B, 1Gb unieha-
suprascriptg 5, pergunt 13_rendalur
beantur 5.'"q;uae 1",4,B^et pleriqueBal.. m rectores 1*,' 19princeps Id csl f. 1*. 5. Thu. San3 . 20jn^
terrdgetur 1*; ^128deest1. 2i'pares 5. S3c.vel litesS. S0 14.reserventur1\
• 31
5; 6. Bal., isdeesl.G.^ ~32 deest.o^
s-7 invenire G. comitum 1", 29m. describendo5. faciat 1*, quod 5. G. quot mansos i. cau-
sa'tos6. 33condistricla et hic et in indice et in iextu. *° 5. conslricle i: cbnstrucfi G, conslrhcla nonmlli.
84
codd..Bai Z alio destruxil v. conqv 5. 35idesti};. deeslo'.' 37 deest\hoc c. Hld,- ss deest 1 .; asad
partem 1. 4. a partc G. 40est hiemein marcio (corr.,ex. : Imaur) vemo in aprilinstatein iulio, aut in o, 5,
« hiv.efnoB<. *?'aliler in 812. c, 8. uno arino 4. 43illud em. r 3'. B. Bali
565 CODEXDIPLOMATICUS. — CAPITUL. AB ANSEGISOCOLLECIA. , 566''
85. De censu regati inquirendo. Ut missi nostri.A 88. De fideliiaie.regis promitlenda.Vt missi lio-
censos ' riostrosperquirant diligeriler, undecumque stri populum nostrum.iterum nobis fidelitatem pro-
antiquitus ad parlem regis exire solebants-; simiiiler mittere faciant secundumconsueludinemiamdudum
etfreda; etnobis renuntient, ut 3 nos, ordinemus, ordinatam, et- ipsiaperiant et interpretentur illis
quid de his -in futurum fleri debeat.- hominibus, qualitef ipsum sacramentum et fidelila1
86. De rebus, quibus censusad partemregis exAre* tem.erga nos servare debeant.
solebal. Ut de rebus, unde census ad parlem regis 89 13.De homicidiisik infra patriam faclis iS. Ut
exiresolebat, si ad aliquam ecclesiam " traditae sunt, homicidia" infra patriam, sicut lege Dominiinler--
atit reddariturpropriis heredibus, aut.qui eas retinue- dictum esl, nec causa ultionisnecavaritiaeneclatro-
rit vel 6illum censumpersolvat _'•-__ - • einando 17fianl. Et ubicuinqueiuventa fuerint, a ju-
,87.. Deplacitis a "' missis"'dominiciscomitibusno- dicibus noslris secundum legem ex 18 ribslro mah-
tum 8 faciendis. Ut unusquisque missorum nostro- dato vindicfentur.Et non occidatur homo,' riisi lege
" - ~
ruiniij placito' suo notum faelat coiriitibus, qui 9 ad iubente.: - .' . .
~
eius missaticumpertinent, ut-in illis mensibus, qui- 90'.Demehsurisetponderibus. Ulaequalesmensu-
hus ille legationem suamlion 10facit K1, conveniant ras et rectas et pondera iusta et aequalia" omnos
inter se ct communia 12placita faciaht, tam ad la- S habeant, sivein civitatibus, sive in riionasieriis '??
trones distringehdos, quam ad ceteras iuslilias fa- sive 20addandum invicem, sive 21aecipiendum,sicut,
cieudas. •.„.•. - ia legeDominipraeceptum 2Sliabemus <?.' ' . _='
~ ' '
,";
-'
. 7 VARIANTESLECTIONES.-. ~ -. - '
1census 1*.5. B. * solebat V.B. * et 5. ~v V,' * aliquid"ecclesiae,3. ° dee4~
nos^prdiiiamus exigefe
IV 5. U. * deestZ. 8 riolam1. * quaeC 10notam B_. il faciatj". 12communiter ad pl. 1"; commu-
niiaB. " capp. 89. 90. desunt in.edit. Til. . 14liominibus corr. homicidiis 3. " c. hoc post i. 64. se--~
quens post. I.JB9.ponrint Bell. Sang~.1. Camb.-Met. I6hominibus 3. ." lalrocinandi 1*.5. B. 18ex quo'-
u, 1, ls monaslerio1. 4. "20surit1. 1*deeslB. --"-s. ad a.' 3. 6. G. Bal. sspraecepla 1. 1"..4. B. . .
• ' ""NOT^;. - -' . .
a Posthaec 6. hic adjungit c. 22-24, 71-74,r ex li- qui"polest habefe, cum loricaet sculo, ancipite alqne
hro quarto petita ibique iterum posita. Til. et Bal. fuste. El si aliquis quaelibet persona adversus eum
unum caput addunt sumptum exCod. Bellov., ubi il- quamlibet querelam habere voluerii, liceat ei secun-
lud diverso atramento, sed eadem.manu, addilum dum legis ordineiu ciim sacramenlo quodposuimus,_
legitur. Quodcum reliqui omnes omitfant, hic posui- p manu propria singula se idoneum facere, ut propler
mus :- t 90 b. De. pace in hoste vel.infra -palriatn. quodlibetjiegotium aut odium "ibi non advenissei,
Conslituimus, ut si in hoste aut infra regnum no- nisi ob concdrdiam et pacem ferendain et ipsamliti-;
strum liligatioaut scandaluriiinter quascumqueper- gationemmitigandam. Et si quislibet renuerit venire
sonas, videlicet maiores et minores, ortum fuerit, et semelipsumidoneumfacerenequiverit, cum supra-
. quod frequenter, insidiante diabolo,eontingeresolet, - dieto iam sacramentobannuni nostruni conipoual et
ut ibi fidelessanctae Dei ecclesiae et nostri ob resi- ad partem iiostram persolvat. >
stendam impletatis maliliam armatL vehiant, id est

1NCIPIT QUARTI * PRAEFATIUNGULA LIBELLULI.

Quiai'supra ih .-duobusecclesiaslica quae pfaefati. domniis4 Karolus."imperator fecit, congessi, nunc >
6
principes doinnus imperator Karolus el piisshnus iam in quarlo ijla ad inundanae: augmenlmnlegis»
Hludo^yicusaugustus necnon et Hlotharius,s caesar perlinentia quaepracclarissimusdomnus Hludovicus.
filius ipsius 3 ediderunt capitula descripsi libellis, in augustus. et Hlofharius-caesarfecernnt 7capitula ad--
tertio vero ad mundanam pertinentia legem, quae unavi libellulo.
- VARIANTESLECTIONES . . .'
• 'QUARTAl*. • s glotharius posleachloth. i*.: '3 necnon.,. ipsius. desuntB. G.Bal. 4 doiuuus... prae—
clarissimusdesunt3- c Kai'ulus2;„ ' inundanum B. 7 a.; fecit (reliqua desunt) B.. G. BaL.
... I.NCIPIUNTCAPITULA. ..-,--•"
- 1. Deservisper conlumatiam alieuiviminferenlibus. • D S).De uxoribusriefimctoruni,qu.iinparlem corilabora-
2; Derehos velmaneipiisa fiseoregali occupalis. ,1innisposloliiluinmarilorumacciperedebent.
5. De-s"ervjs vel ecclesiasticisin fiscumfegalem conlu- 10.De aggeribusiuxta Ligeriinfaciendis.
gieutibns. tj. De duodrcinvpontibussuper
•' - •Sequanam'" restau-
i. De vassis dominicis
" a d marcamcuslodiendam
'" comli-. :ran'lis.
tulis, ' • ' . . 12 D.eomnijmsponlibuslaciendis- '•
-5.De cftJnitibus ad cuslodiammaritim;imdepulalis. ln. Deiionoreecclesiarum. ,. -• . '• . -•
. fi. De iiis, quiproulerincestumres propriasamiserunL 14-.De iniufiissaceraolamvel quorumlibelex cleroin •__
7. De coniuralionibus servorumin Flandfiset-inMem-^ ecclesiafatlis a.
pisco et in caelerismaritimislocis. 15. Devidui«,pupillisel.i)anperibus.
8. De liisqui in litoremarissalemfaciunt.-."' 16.De raplu.yiduarumr ." " , . . -
"
.... .-',-' -NOT.&. '- '- •
£ HLcin Codicibus Banib., JPith., Paris., Norm., inseritur : De solntioneocctsi
presbyicrh "
 "
567 .- ,-B-..CAROLIMAGNIOPP. PARS ?. SEfcTIOPRIMA. . '• 568'
17,.De homine~'publicam
" ' poenilentiamag£nte-.1nter-
' ___,_„ 49. DeobservationepraeceptdrumdominiGorun :•
fe.'-lo. 50. De his ' qui occasioneimmunitalisiustiiia facerss,
18-.DehornineIibero_-ntpolestalemJiabealuBieumque reuiiiiiint.' i |
vol,uerilpes suasdarp,-el.qualiieritogfacere ' debeau -31-J).e-loeisiamdudum.'sacris'eb nunc' spur itla foe~
19':De iiomicMiisproliiberidis. , datis. . „|
20: Del hoc_rquodin -compositioneih.-wirgildi dafi de-' 32. Deberieflcilsdoiiihiicis destruclis.
beat... . ,...-.„-, .- - •-- - •- ,-- i- S5.De falsa monetaet de aliis diversfe cau s*'prolS~
2f.D"eraptuaiienarum|ponsari>m- hendis.. „ ,, !..„„, . .< :
22. De falsisteslibus coHvihcendis-.- 54.DfimisSotumdbriiinieoruni •bbservalione.
.23. Dppropri&inhaniiumiaissQ,.*'-'-., B5:DeplaGittsaiiberishomiriiBusobservaiidls -
24."Demannirea.. ; '"''_. ""'• , '' ' - SG/De.debito-ad opusdominicum rewadialo. •
-23:De faidis"eohercendjs. °
57: De his.qui ad palatium' veriuhoslem pe guni vel,
26.Desacrameniis,ubi iurandasint. - ;- hide Mdeunji. i • • - -
,27'De bis, qui de furtoaccusatifiierint. 58. De.ponlibiis-pnblicis: '
28.De dispectiilitterarumdominicarum. 59. De clericis,monachiset sery.isfugitivis;.
„29.De iniustisteloBeis,-e').-coiisBetudiii)'bus., . - b'0/De advocalis-ejiiseoporum,' abbalum, co iRum-et
30. De his, qni bonosdeuarios.acGipere - uolunt. abbatiss^rum. [.„-., „. "... .
-31:D'e!aduIterafor"ibus'moiielae'."' 61. D'evicariisvelcenteriariis,si latrpnescala erint.
52.De propnodominicosineiussioneillinsreddibo. '-. 62d; De.coihitibus-etvicarifeadriioiieiidis de' onslilur
53. De pueiis iuvitispareiitibus_delonsis aut puellis,v.e- tionelegis., ,.}- .- '-.-•"'
latis.; " ' - ••-,--"-,- 65e. D_i f orestibus>doroinicis. ' . ...
-34. De forcapiis; ' .. ' ; 64. Deimissisdouhiicis, et de Ihs qui iustitf i' 'acere
5S. D.e.terr,a fr.ibularia> J B reunuunt. ,- , ..';„-
,36.'Deberieficiis'destru>tis. , • '. fib.De missis dojninicis,ubi-diutius
' non.d eaut.in-„
37. De terra censali. - ' \ - . \ morari. i .-•--
38. De nonisetdecimis. ,-. 66. De missisdomiaiciset de comilein aliquo missati--
39. De mancipiisin vniasdomintcascoufugientibus.: " cum directo. |
40. De foreslibusnoviterinslitutis.
- 41. De pontibusper di\ersa locaemeiidandts.- ! -6J.De rnissis,qualiterconiectumaociperede eanl.
68. De vassisdominicis,etepiscoporum.vel -' " rel quorum,.
-
42. De iegalione. omtiium missorumdominiborum-, " de quiinhoslenon fiiermil,- ; .- .
l>qnibusvidelicetcahsisagereifebe.ant. - .69?De episcopjs,abbatibuset comitibas,,el e placilo
-43. BeiHislibertalibus>.irebus reddendis quaeiu do- '- hiissoruin.domihico.iuiii, '-,."' .
minicavestiturasunt,qua'1iter..inqiiiralur.-, |"~ :70. Dedispensa riiis^ofumdominicoruih.
44. De oppressionepauperum-,viduarum;et purillo- ' 71 "f.Deeo "qui ~ in'ailienapatria.de qualibjt c" sa f(i„er;i!
rum. , . . ;__ .-- = ..." „ , . interpellatus: •' -]•' - - *"
48. De lnhisiisconsuetudinibusnoviterinstitutis; 72, De solufioneatquecompositione.
46. Dehonore ecclesiarum. ! . -"-.73. De stalubominis.
47. De noniset decimis. 74.De proprietatehominis,„quae ob aliquodi bannum,
, 48.De locisadclanstracanonicorum.facieiiilai. fueritmissa. - . r l _ , , .- •
-.mTJE:
a lidem.Codd. hic inserupt:. Qualiter-de slatu suo -a-BeestCod.S. i
libcrtatem sudm.* ,, -.-..•< - « Deest Cod. 6.-1 ' -
pulsatussvindicet ..
b Cod. 1 hie, uovuni caput incipit, s„ed non in '' . i Hoc et sequentia Cod.S prorsusnon ha et, 3 lilc-.
textu. „ ".' , '-....-.-, omittit, ,sed<non'in!textu.
0 Cod^lj placilum, sed non in texlu. .-1 • -

MCiPIUNT SDPRASCRIPTA CAPITULA-ET .TEXTJOSEORUHa..

1. De servis per conlumaliam-1'alicuivim.inferen- jC esse oecupata 6,vplumus ut missi nostri" ii quLsitih?

tibus.,Si servi 2 per e6ritumafiam,collecta multitu- nem faciant sine sacramento per veratiore 7 homl-
dine alicui vim intulerint, 3 id est aulhomicidium, aut ues pagi illius circamanentes, et quicqui debae
incendium,- aut qualiumeumque rerumf direptiohes causa 8 verius ac certius Investigare p tuerint ,.
fecerint, <iominiquorum * negligentia hoe evenit, ad' nostrain faciaiit perverilre1 noliliam, ul ,* no_s
proet)i-~quod eos B•cohstringere-nolueruht, ut lalia turic „.deflhiamus!
' " quicquid nobiS. iustmn' sse ,yir
''
facerenon auderent, hannum nostru'm5id est sexa- iesitht. [ . „ , .-' - :
ginta solidos, splvere cogantur. 3. De servis tieli 0,ecclesiasttcis" in fiscu regalem
2.. De rebus vel mancipiis a fisco regali .sccupafis.i confttgientibiis.Si12pervivel ecclesiastiei vel quorum-
De rebus.sive mancipiis quae dicuntur a fiscp nostro. . libet liberorum hominum in flscum .hostr cohfu-
''" ' ' "
VARIANTESLECTJONES".. ]
1 pro conlumacia. E servus o. a intuleritS." ^ doriiinorum
negl. %,G.
6 dominioquor. T
Sb, s domini-
corumnegl. 5..<S.SLdominorum.n.
s
4.. domhiicorum n,-B. -^deesti'.
" joccupatae % seralo >: corr^
veralores. S,, s-.'re_4v kt G. }" deest 5. S. e.r velquorumlibet hoifllnuih" in"S.aJ.~Jt2."<?eest t. '.'
-' ' ' " ' ' "'*'"'"
,* - , - '.NOTiE.- "V '''."". '-\-
»In hoclibro Cou. 6. admodum a reliquis rece- D in "flneah alia manu addita legantur atque hppleta,:-
dit, et singulis locis eapkibusqueprorsus immiitatis imo nonnulla bis.pqsita; ;quare,eoi;um.serie hicex-
decurlatisque, et toto capitum ordine turbato,.' cum hibuihius.iet ordine „e„thumeris, quibus.- apita. ' in
quss Seriptor onuslt mu~titavitque'capita,*sitis mulla. Codiee signantur, servatis:: < - -
*-
Cod. 6. 1-22, 25, 24, ^S, 26-28, 29-32,"S5f 54-37, 38-44, 4S, 4fi-iSJ -.-.-- ----.-'
' Editio. 1-22, 24, 25, 26, 2S-"5C3S-5S; 41, 44-47,. 49-5S, 57,'S9-62. I
Cod. 6. SO-52, S5, 54, 27, 28 (nova manus inc), 32-34, 59, 40, 42, 45, 48, S6,. 58, 63-69, 1-74.-
Editio; 65-Q7, 70,. 23, 74, %i,-3&« . - - • : 32,-54^33, 40~ 42, 45, 48/56, 58, 63-69, 1-74.
 569 • CODEX DIPLOMATICUS.— CAPITUL. AB ANSEGISQ.COLLECTA. 570
gerint; et a dominis ' vel advocatis eprum repetili A audiatur,.ut;luncsecundum,aeguiiateni inter eos de-.*
'
fuerint,' si actor 2 fisci nosfriintellexerit, quod eos Hiiir.e24-yaleamus. ., ...
iuste non possit tenere .ad nostrum domiriiuuij, ei- "9. De kxoribus defunctorum, quatn pariem--scon-
ciats illos "de eodeiri fisco, et recipiant eos dbiriiui laboratiorifs post obiium maritorum accipere deb.eant..
eorum. Et-sl eidem-'aetbri 4 visum K'£u"eril,"quodad \ Yoiiiriips,nt' uxqres defunctorum pb.st obilum mari-..
nostrum debeanl peiiinere 6 domihium, expellateos . torum: tertiam parlem conlaboralionis, quam simul:
de eodein "fisco, 'et: postquam ab eisdeih repetilo- inbeneflcio jeorilaboraverunt,: acciplant. Et de.nis,.'
ribus fuefint recepti, habeat cum eis legitiiham ac- rehus, quasig qui illud b.eneflcium habuit,. aliunde,
tlonem; et sic eos, si poterit', ad 'npsfrairi 'eviiidicet' '' adduxit yel conparavit, yelei ab.amicis suis.,conlar:
"
possessioriem. _ , tum est, hasvolumus tam ad orphanos defuncloram,
"4. De vassisdomiriicis ad mdrcam custodiendam quam ad uxores eorum peryenire., _, ., . .,.
constiiulis::De yassis riostris, qiii ad marcairi nostrani 10. Deaggeribus iuxia Ligerimfaciendis. D.eagge-.
constituti surit chstodiehdarii, autjfi louginquis re- ribusiuxta Ligerim/aciendis, ut bonusniissus eidenr
6
giohibus suiahabent beneHciavels "resprqprias, vel " operi praeponatur, et26liocPippino per-nostmniniis-.
etiam nohis assidaein 10palatio"riostro^seryihnt, et" ,summandctpr,.ut et illeadhocmissumordingt, qua-
ideo noii possurit assldua custodire placiVa:quahi rem Mjenus praedictum-opusperflcialur. •' , M - -?
12
vplumus ut missi npstfl vel cpines "-pobis riotam 11. De- dupdecim pontibus super Sequanamj-eslaur.
faclant, et nos faciemus, ut ad eprum placita veniant.. randis. De. duodecim.pontibps. super Sequanam,?V,
5. De comilibusadcusibdiammaritimam.deputatis. , volumus ut hi pagenses qui.?eos;facere; debent, ;a.
Yolumus13,utconiiles qui ad custodiam maritimam \ missisnostris admoneantur, ut eos.celerifer restaur.
deputati srint, quicuirique.ex eis m" suo 'ministerib"_ rentj,etui,epru,m vanae cpntentipni non consenlianly
residel, de iustilia facienda se rion excusel propter quando dicunt^e.non aliubi2S.eosdem-pontes facerie"
illam fcuslodiam;sed si ibi"1*secuni suos scabirieosls debere, nisi -^ibi as antiquitns:.fueran|,; .spd ibi ubi-
habuerit 16,ibi placitum teneat et 'iustitiam faeiat. . nunc neGesse est, eosdem'pphtes facere hibeantur,?h
"6. De his quipropter incestum resprqpti_as atrdse-, ti%rDe:omnibuspontibMs faciendis. -Der omnibus,
runl. De his qui se dicunt propler inceslum " res... pontibus^ier regnum -nostrum faciendis, imeommimej
proprias amisisse, constitulum estj ut si.aiiteproxi- missi.nostri admoneant,- ut ab ipsis.restaurenlur 3*.
•mum quinquerinium, quahdo placilum, noslrum. . qui £ps facere.solebant. • • . • < -„ -
haburanis in CdmpendioI8,. easdeni res amiserunt,, . -\3.,De-lionpre.ecclesiarmn.. SL quis aut.ex levi"
non eis restituarilur. -. _ _ causa aut sine causa hominem in- ecclesia interfece-
. 7. Deconiurationibusservorum in Iflgndris. et.in -ritjdevila S2conponat. Si ..veroforis rixati-fuerint8S,
MempiscoiSetin ceteris marithnislocis^.Dc coniura- et unus alterum in,ecclesiam;s4fugerit et ibi m se
iionibus servbrum, qiiae fiunl in Flandris etjn Men- defendendoepminterfeceril, ef 36si-buius facti tesles;
pisco 2I et in caeteris maritimis locis, volunias ,ut non~habuerit, eumuduodeeim coniuratoribus S1lcgi-i
permissos nostros indicetur dominis servorum illo-.. timis per sacr.amentum,adfirmet .se defendendo eum
rum, ut constringapt eos, ne ultra tales cpniuratio-, ; interfecisse; et post-haec sexcehtos, solidos ad par-
-nes fasere praesumarit. Et ut seiant ipsi eorundem temecclesiae, quam illo homicidio polluerat, et in-
servorum domini, quod cuiuscuinque servi liuiusce- ,; siip.er^-bannnm nostrum solvere cogatur; is yero,
modi coniurationem facere praesumpserint postquam qui interfectus est, absque conposilione iaceat; ac 39
eis.haec nostra iussio.fu,erit;indic'ata, Jiannum.-no-' -deinde iriterfector secmidum 'iuaiciuiii 'Jcanqhicum
strum, id est sexaginta iolidos, ipse' dominus pefsbl- eohp-uam fgciijdri qupd admisit.ppenilentiamacci-
vere debeat. ' K .' '' 40servus hoc commiserit, iudicio
, *."" ; , piat S9.-SL-proprius"
8,- De fiis quiin litore marissalem-faciunt.DBlCTra.' - aquae ferveniis examinetur, ulruih hoc sporite "anse
in litore maris, ubisalem 22faciunt, volumus ut aliqui 'ilefehdeiido fecisset. Et simanus .eius exusia. fuerit,
ex.eisveniant adplacituniss riostrum^et ra:tio eorpm. JJ interiieiatur "; sLautem non fuerit, dominus-^ius
' •" ' '
..--" „--./'. VAIUAKTESIIICTIONES:' .' ;,.'., t .'[ ,':[
}"et ad homlnesyel-5.-ef ab hominibus.Gj -Vauctor !*•-<?•. 3 eiciet 1*.,2. 2b» 5., * auclori r...'5..5^.G.
B-kissum 4; 1 pertinere nph .debeant G, "\ potuerit 2 h.^ 3l i'."B..'G. s habeant'5.' 9,yelsi5... • 10-,in.:'j
assidiiaimmu receiit. addita sunt: 2. *' comiles 2*.2b. 4V„.is nplumvl*. ,6. noia^jB". .13nolumus6..- A^dfiesl.
4:.sed.sibi'i.'G. sedibiS^.Sedubi i\.~- is:scabihiosV-. %j£h. 8. (supsrpgstto.scephenen) R\ ,sqabinos4.
"habeat et ibi 5.G.' "
20Roc fubrumper vrroremincertuml..iJ!i).,, ^'habuiniusfncipiendo 5. ."Jmeripiss.o2.rcpns«.-mempsieo4*
3. siquenii^cdpitiproposuk,. et sic deiriceps.usque" ad c. 11. de conimatoribus in
-
"mar. l'oci§6. 21Memplscol*..3. BaL "22 '
saL i: ".palaliumS. B. ?l,-deAniri1*. **-.p:.posie'a-debeahl
hahere 6.:' 2Sut 3. " Slrestaurandis Vol. JB.Ralic': plur. 'codd. 2'8 aficubi 2. 4. G. - 2S.ut5.'deest.G.-
30deest 6.. 31restaurarentur 2. eos fecerunt et solebant facere 2. sa de v. deest 6. ss rixerunl 6. s4ec-
cla 5. R. Ral. 35haec usque ad et insuper bannum!6ffta legit: quod ibi se defendalet tuncaller eum occi-
- derit, DCsol. tradat ecclesiae quam polluerat^ insuper. s<;deest V. , .S7 iuratoribus G. S8sequentia,6 ila
exhibet:,aciuterfectorquodtale,facinust«)m'misit^secundumcanonibuspoEnitentiam.agatl ..s?'7i!c.Riv.additz
id est 21Jannis, 7'ex li.is"inpane et.aquaad-gstium eccle^iaeBatisfacialj-remotusablorationeetcpmmunione
fidelium; ".ceterosT&ocieturprationi fideliuni; transactos.quLsupprsnnt^cdmmunibnem^pleham perfecfe
subsequatur.Abstinenfia eiu^sacerdotali.providentia;tenipe"retur.> 40,cteeslH: *.'seaue^tiausqueadkra&kiur, '
6"ifa,exhibetiini. eidominus eius si.velit/aut-werdum aut:ipsum.ecclesiae:tradat.:P-ro uno ecclesiastidoVel - * ••'.-->
fiscaiinoetTieif&ficiario,servo" Vplumus unum%,vrenkuh tradcre, ,iiut-ipsmh.stipplicio tradGrcv. -> -"
571 B. CAROLI MAGNIGPP. PARS I. SECTIO PRIMA. .57?
iuxla quod wir.gildus1 illiusesl, adecclesiam per- A £ talem hominem, qui jrationem eorum leneat vel pr° .
solval, aul eum, si volueril, eidem ecclesiae tradat. eis loqualur. i , ...
De 2 ecclesiastico et fiscalino el beneficiario servo 16. De raplu viduarum. Qui viduam intr primos ,
volimnis, ul pro una vice wirgildus eius pro eo con- triginta dies viduilatis s0suae 20,vel invitam, vel-vo--,
ponatur, allera vice ipse servus ad suppliciumtrada- lentem, sibi copulavferit,bannum nostrum, id est,
tur.Hereditaslamcnliberihoniinis, qui propler lale sexaginta solidos, in triplo conponat. Et si 'nvllam
facinus ad mortem s fueril iudicalus, ad legitimos «am duxit, legem suam ei ^1 conponat; ill m vero .
heredes illius 4pervenial. Si in atrio ecclesiae, cuius ullerius
'
non adtingaU - . „ .
porta reliquiis sanctorum consecrata est, huiusee^- 17. Dehomine publicam22poenitentiam ag nte in-
modi homicidiinn perpelratum -fuerit, simili hiodo terfecto.Qui homiuem2Spublicam poenilenti ,agen-
emendelur vel conponatur. Si vero porta ecdeMae 5 lem iuterfecerit, banrium nostrum in triplo co ponat,.
non est cohsecraia,' eo modo conponatnr quod'°m et wirgildum 24"eius proximis eius persolvat '.
atrio committitur, sicht conponi debet quod in ' im- 1S. De hominelibero, ut poteslalem habeat bicum-
munilaie violata committilur. que volueritres suas dare, et 26qualiter hoc f ere de-
14. De iniuriis saccrdotum vel s quorhmlibct cx' beat. Si2'quis res sjias pro salute animae uae vel
clero in ecclesiafactis. Sanguiuis elfusio in ecclcsia*B ad aliquem venerabilem locum, vel propin u"osuo,
factaeum fuste, si presbiter ° fueiil, iriplo conpona- vel 28cuilibet alteritradere yoluerit, et eo te poress
80"
lur, duas partes eidem pieshitero, tertia pro fredoi" inlra ipsum eomilatum fuerit, in quo re illae„sl"
ad ecelesiam,et 10insuper bannus noster. Similiter 11 positae sunt, legitimamtraditioiiem facere sti deatM^-
de diacono 12 iuxla conpositionem eius in triploi Quod si ebdem tempore, quo illas tradere 5 , extra
cuin banno nostro conponalur.-.Desubdiaconosimi- eundem 33"comitatum fuerit, Id est sivein e ercitu,
literin triplo secuhdum suam «onpositionem. Et ls' sive in palatio, 34sive in alio quolibet Ioco, dliibeat-
'
de uniuscuiusque ordinis clerico 14 secundumstiami sibi velde suis pagehsibus, vel de .aliis eadem
•
conpositionerii in " triplo persolvatur, et insuperi' lege vivaht tpiia ipse i vivit, testes 33idorieos vel si
baniuis nosler. Simililer et de iclu sine sanguinis5 illos habere non polueilt 36,lunc de aliis q ales ibi.
effusionedeuniuscuiusque drdinis clerico 16secun- melioresinveniiepossit 37, et coram eis rer msua-
dumsuam conpositionemtriplo ", et b.innusnoster. rum tradilionem faciat, ets 8 fideiussoresv titurae '.
Et qui non habet unde ad ecclesiaropersdlval, tradatt donet ei, qui illam traditionem accipit, ut estilu-
s"els in servilium eidem ecclesiae,-usque dum toluml ram faciat. Et poslquam 39haec traditio ita fa la fue-
debilumpersolval. a rit, heres illius nullam de praedictis Tehu valeat
., 15. De viduis, pupillisel pauperibtis: Praecipimus,, facere"repelilionem.! Insuper el ipse per se 'delris-
at quaii.locumquein mallum ante conhtem viduae,, sioitem faciat eiusdein vesfilurae, ne heredi ila.oc-"
40
pupilli el-pauperes venerinf, primo eorum causa au- casio remaneat hanc traditionem inmuta di, sei
diatur et deliniatur. Et si tesles per se ad causass . pgfuK-necessitaVincambal iliam perficiend' 41: Et
suas quaerendas,habere non poluerinl vel'legemii' sL nondum res suas cum coheredibus sui divisas
.lescierintiS, comes illos vel illas adiuvet, dando eiss babuii, non ei hoc sit inpedimento; sed co eres.5*
" ' ' '"'" '
..-.;;' .. ,-• - • VARLLYfESLECTIONES; -1 .
1 uuird-1. uirgyld suprascriptouuir^ila V-.qui poslea consl. legil \virgy!d.i.=uuirgtld3. co!isf._uuegeldum.
4. const. widirgildus B. cbnst. wirgel G. 2 De usque tradatur-desunt in Camb. Sang. i. 2. G. Th i. (Jolb.
sf..morii6. 4 Cuius... csidesunt G. Cdtb. Catnb. c e. ubi commillitur n. 1*. ° q. in a. c. desunt . quasi
in a. commitlerelur 6. ^dcesti". 8 vel q. ex c.desunt V. 6. 9 p. is f. 1*. 10deest1. eti. . n. de-
sunl 6. bannuni nostrum 1*. u sequentiausque ad clerieo 6. ita habet: s. diacono et subdiacoriose .undum-"
composilionem eorum in triplum componatur, " insuper hannus noster. Clerico -uniuscuiusqueord nis se-
cundum. 12 diaconibus 1*..diacoriis G. ls Et.... nosterl Si.m.desunt Camb. Sang'. i. 2. Thti." otb. Et
usque adissccundum triplo desunt 5. G. 14clcro 4. 1SiS deest1*. 4. triplum 4. 6. 16clero4. "in t. 3. 6.
B. G. ss ipsum ecclesiae ad serviendum usque 6. n. adiuvellllis comesetpraestet illis tam 1 uacem
hominem, qui tantuniniodor. 6. 20 deest B. G. sl deesl5. a2deest 6. ]s3 h. qui p. p. facit sup rscripta
glossa cbara6. -'' uuirgyld 1*. wdrigildum 3. const. •wergeldum^.^verigeldum 6. 25p. persol atur 3..
*6 qualiler-res suas dare debeat 6. " et... debeat desunt3. eorumioco Vihabetpro sahitae ani esuae..
°8initium usque ad tradere 6. ila. habet: Si q. liber r. s. pro a. saiute vel ad Jecclesiaihyel p. suo tr. dere y.:
'-"decst i. 4. - so el t. quando inlra G. 31r. suaeillae" 1". ss t. faciai 6i .3S eiusdem„.G., 34p acilo4<
36 tresl. 3. S6p. alios aufein quos sibi G: m. 6. s' inveniri pbssunt 1*.B. .' 8 tt..,faciiil desunt . 2vJ6..-
G. Sang. 1.2. Colb.Thu. Camb. 39p. hoc fccerit, h; i. n. peticionem v.f. |le p.-r. 6. sequenlibus squeajL-,
fincmcapins"-omisil. •4ilh. t. i. anle ' ne h'er. collocat 4. ' 41perflcieiidani 5. proficiendi.5. 4Scoherer
des 4. -|' . „ •.'.--,--,-
- -:' ".' -NOTJE. .."- -
.,'.- -•,', -'.. "„•'•;"
. .nDiv. B. Pith., Paris., Norm., Rhem. Bal., hic" nostri, ita videlicetutmedietatem wirgildie us epi-."
inserunt capuf quodRegino refert exl. n Capitul.; scopus utilitatibns ecclesiae cui praefuit iri ihal, eC
et Vat. lj.Bell.,. Met., Camb.,in fine 1.n collocant: • alteram medietalem
' jin eleemosyna illius.i te dis-.'
«14,b De solutioneoccisipresbyteri. Presbyleri in- pertiat; quia nulljis nobis eius heres pi oximior"
Jerfecti eplscopoad cuius parrocbiam periiuent, sol- videlur; quam ille q u ipsunfDominb " ' sociavi [Pitli,,
vantur secundum capitulare gloriosi.Km-oligcnitoris I'-<iris.fom. quaui-.;.socJaiif]. >
 £73- CODEXBIPEOMATICUS.— CAPITUL. AB ANSEGISQ COEtECTA. 574
eius Si sponte noIuerit,aut"per'comitemaut per mis- Amant; cuius conpositionis duae partes -ei contr3 ;
smneius disiringaiur, ut^livisionem cum illo faciat, quem testati sunl denlur, tertia pro fredo solvatur.
ad quem defuhctus hereditatem suam yoluit 4 per- Et in seculari quidem causa huiuscemodi lestium
venire. Et J3icuilibet eeclesiae eam tradere rogavit, diversitas campo conprobetur. In' eeclesiasticis au-'
«theres eius eam legem cum Hla .ecclesia.deprae- tem causis, ubi de una parte seculare, de altefa vero
dicta hereditate haheat, quam cum alio coherede suo ecclesiasticum negolium est S3, idem modus obser-
habere uebebat s. Et hoc observetur erga patrem et - vetur 24.' Ubi vero exutraqueparte ecclesiaslicurii ,
filium et nepotem.usque ad.annos legitimos; poslea,„ fueril, rectores earuhdem ecclesiarum, si se familia-
ipsae res ad inmunitalem ipsius ecclesiae redeant. riter paciflcare velint, licentiam habeaut. Si aulem
/19. De-homicidiisprohibendis. Quicumque boirii- de huiuscemodi pacifica'tioneinler ebs convenire.noh
nem autex levi eausa aut sine-.causainterfecerit 3, possiiitiB, advocati eorum-in mallo publico ad prae-
^virgildum eius 4 his, ad^quos ille pertinet, conpo- sehtiam comitis venianl, et ibi legitimus termlnus
nat. Ip.severo propter talem praesumptipnem in exsi- „ eorum cbnlentionibus inporiatur. Testes 26 vero de
miltalur, ad quantum lempusnobis.placuerit, qualibet causa!non aliunde quaerantur, nisi de ipso
' jium-
res tamensuas non amittat. . comifatu in quo res uhde causa agitur, positae
20.Z>ehoe, quqd in conpositionem wiigildis dari B siml; quia non' est credibile, iil vel de statu homi-
debeat. Li conpnsitionem 6-wirgildi volumus ut ea . nis "vel de ppssessiohe cuiuslibet per alios melius
4entur..quae in iege eoatinentnr^excepto aecipitre et rei veritas cognoscivaleat, qiiam per illos qui vici-
spalha '; quia propter illa duo aliquoties 8periu- nioreSsunt. Si tameh contentio quae inler eos exorta
rium cpmmlttitur, .quando maioris pretii quam illa esl, iri conflnio duorum eomitatuum fuerit, liceat->is
sint^esse iurantur. - „ .-, .. de yiciha centena adiacentis comilatiis ad ' causam
21, Deraptu alienarum.spqnsdrum._S>iquis*spoh- suain' testes habere. • .'
sam alienam rapuerit, aut.patri eius aut ei, qui le-' 25. Deproprio in bannum s' niisso. Cuiuscumque 2s
gihus elus 9 defensor esse debet, cum sua lege eam homlnis pfoprietas ob crimen aliquod, quod idem
reddat; et quicquid cum 10ea tulerit, semotim uriain- habet commissum, in banrium fuerit missa, et ille, "
1
quamque rem secundum legem reddat. EtJ si hoc re.eognita, ne iuslitiam facia'1,venire distulerit, ah-
defensor eius perpetrarrconsenserit, et ideo raptori numque"ac diein in eo banno illam essepermiserit,
niliil quaerere volucrit, -comes 12singulariter de uria- ulterius eam non adquirat, sed ipsa fisco nostro 29'
'
quaque re ls fredajiostra i%ab eo pxaclare 1Sfaclat,' socielur. Debiium vero, quod is cuius ea 30fuit sol-
Sponso16jverolegemsuam.eonponat, elirisuperhan- ' vere debuit, per comilem, ac' ministros 31'eius iuxla: '
num nostrum, id est -sexaginta solidos, solvat; vej " aestimationem"damni",de rdbus mobilibus S2quae in
in-praesentiam nostram conies eum advenire facial, eadem proprietate inventae fuerinl, his quibusidem
el quanto tempore "nobisplacuerit, in exilio maneat, debilor fuit, •exsolvaiur. Quod si rerum mohilium ss '
et ijlam femiriam ei hahefe non liceat. ibidem invenlarum tantilas s4 ad «driposiiionem
2-2^De .falsisteslibus conyihcendi.s.". Si quis cuiri non sulficerit, de 36immobilibus supplealur; et quod
allero ,de qualibet causa 18contentiohem hahuerit, - superfuerit, sicut dictum esl, fiscus-noster' 36possi-
et tesfes„epntra eum per iudicium.producli fuerint,- deat. Si nihil super coaposilionein remanere 3' potue-
si ille falsqs„eosesse. suspicalur,' Jiceat ei alios lestes, rit, totuin in illam 3B expendatur. Si autemhomd
quosmeliores poluerit, cpnlra eos opponere, ut vera- ille nondum cum suis coliefedibus S9propriuirisuum
tium lestimoni.ofalsorum testium perversitas supe- divisum habuit, convocet eos «omes, et cum eis legi-
-retur. Quodsi arnbae partes testium ilaJ9inter se timam divisionem faciat; etiunc, sicut iamdictum'
dissenserint, ut nullatenus uiia pars alleri cedere est, partem eius fisco nostro 40addicat, et conpositio-'-
velit, eligahfur duo,exigsis, id "est exutraque parte nem de ea 4l, iuxta modum superius conpreherisum,
unus, qui-cum scutis^t histibus in campo decerlent, liis ad quos illa legibus pertinet exsolvat. Quod ,4a
pira pars falsitatem, utra 20 verifatem 20 suo testi- , sinpn de'alia re, sed deipsa proprietate quae iu
Bioniosequatur.. Et campioni-qui viclus fuerit,pro^ ' hannuni mis^a fuit ac per hoc in nostram potestatem
pler-periurium quod 21ante pugnam coinmisil, dex^ redacta est, fueKat.interpellalus,,comes in.cuiusmi,-
tera manus amputetur; ceteri vero' eiusdem partis nislerio eam 4Sesse coristiteril, hor ad-notitiam "no-
tesles, qui falsi. apparuerunt ~~, manus suas ,redi_ slram perferre- curet, ut nos eapdem propfietalenv
- VARIANTESiECTIONES..'. . - , -
- J-noluitG. *debet r*debeat3. G. quam... debehat desunt B. -3 inlerficit, bis conjjonat werigeldum a„d
quos pertiriet6 ipse,6. 4 deest Z.,i. G. " widrigild 3. uuirgyld d. non d. 1*. uueregeldi 4.' postea coriit.
wergeldi. compositione 5 B. . ^spala 1*. ? muItoties„6." ci 1". ,0 supra eum'6., " ,quod si hoc
9
d. e. perconsenserit 6., u comiti"G. 1Srem componatG. (reliqua omhia desunt). ,Hfre^am.noslram 4.
15n. exactare 3. exactet, 6. 10sponsus 3. ' " cjiocadmodutricdnlfaxit 6. iSre'i.i, &. 19d'eest,i\'-
sp.
2-°deest G._ 21q.. a. p. c. desuntS, 2S 2Seo i. modo c. negveodem modo 4.
apparuerint
24 hic-i*: inseritseyi etiam erucisiudiiip rei veritas 5.,Bal.\apparuiti.
inquiratur. Hopet<le timidis atqueimbecillibus ,vel ' infl;v
mis,quipugnarenon valent, neproplerhbciustitiasua careant, censuimus faciendum. 25possit i*. 26tes-
-tes^r.quaeranlur ni.desunt G,- s'banno.3. B.. ,28sic.Gi 2° S0 31
causa ~Q:, hiinistro eorr.ini-'
3 regis '6,B..
ni.struml*.. asnpbilibus"6.-.S nobiliumB. ' S4quantitas 1*.i'. <5. s3-de."...superfuerit desunt4C 's 6 regis 6.
G, 38ijlum 1.1*, 4, illud G. 3?beredibus 3^- 40rcgis-6.
8'rej)periri 4S ' " " '' 41eo.l'..'
' '
4S
iiaecusquead fin'cm'
~omiuitS. eafi..<coas!iluedt4^ ' - _ . ...".'' '.".'-
 ' B. CAROLI MAGNIOPP. PAKS ,1. SECTIO PRIMA,
§75 576.
qriae secundumsupradictummodum 'iunostrum do- A Quodsi servus de furto accusatus fuerit,- ominus
miriluirifedacta est, per praecepti hostri auciorita- eiris pro eo' emendet j21aut eum saeramehto xcusel^
teni in ius et pbtestaiem liominisqui earii quaerebat, nisi talefurtum perpetratum habeat,••propt r quod
ad suppliciuriiti-adi (lebeat. - - - '' •
si sua debel esse, faciaihus pervenire.
24. De mannire. Si quis de statu srio, id esf de „ 28. De despedu tiilefarum dominicdrutk:Si quis".
libertate, vel de hereditate conpellandusest, iuxta litteras nostras dispexerit •**,id =esttfactori m quae
legis conslilutionejn mannialur. De.celeris vero cau- - propter missos'Tecipiendos' difigitur, authonores"
§is, unde qiiis fationem est' feddilurus, non iharinia- quoshahetainlttats^, aul ineo 36'coubi p abdfctos.
tur,'sed percomitem bhnniatur. Et si post uriam ef nhssos'suscipere debriil, lamdiuresideat de suis
l
alteram coniitis adriioiiitioheiri aliquis'2 ad mal- rebus fegafionesillup vehientes suscipiat-;"uousque-
lum venlfe noluerit, 1rehtis eius in barinum riiissis aniriionostro satisfactuih habeal.Qui vefo e istolam
veriireef iusliliam facere conpeilatur °. nostrarii quocuriiqueimodo"dispex;e"rit-;. iuss"' nostfo-
25. De faidis coherceridis.Si quis, aliqua necessi- ad paiatiuriiveniat, et iuxta voluhtaleinhost" am con-
tate cogerite, liomlcidium comriiisit, comes iri ciiiris ,^i;uam„stultitiae suae casligationem aceipi t. EfsP
ministerio 3 fes perpeirata est, et conpositioriem homo liber vel 24 mfriislerialis cdmitis ho fecefit,
solvere , et faidani 4 per sacrainentum pacificare"~y honorem qualemcunique habiierit'slve *5-b eficlum
facjat. Quod si. uria pars ei ail lioc consenfirenolue- ainittat. Et si servus fuerit, nudris ad palu -20yajiu-'
rit ", id est aut ille qui lioniicidium' comniisit, aut lef el caput "eiustohlleaiuf: :
is 6qui cohposiliohein suscipefe deliet, faciat illuni ' 29. De iniuslis- teloneiset consueludinib .Ul:'s'"'
qui ei eoniuiriax fueiit, ad praesehtiani nostram ubi tempore avi nostri domni Pippiui • co sueludo-
venire, ut eum ad lempus quod riobis placuerit,in fuit teloneuiri SBdare, ibi etss' in futufum ° delur>
exilio,8 mitlanius, donec ibi castigelur, ut comiti siio nam ubi 31noviterincoeptum est, ullerius on-aga"-
inoboedieris esse.ulterius non aucleat, etmaiusdam- tur. Et ubi necesse nqn est fluvium alfcjuem er pon-
num inde nori adcrescat, tein transiiieare, veljubi navis |ier mediama uain^ut"
26. DesacramentiSyubi iuranda sint, Ubi antiqui- subtusjjohteniierit jet ad ripam nohadpr pihqua-
liis s consuetudo fuit de liberlale sacramenta adh- verit, neque ibidemlallquidemptum vel ven datum-
raniire 10vel iurafe, ibi .".malluriils habeatuf, et 13 fueritj.ultefius tel6rieuni"n6n'sadelur.Etne 6-cogaf
ihj. sacramenta iurentur. Mallus lainen neqrie ,14jn alfum ad pontem Lreiubi iuxla ponteni aqu trans>-
ecclesia, neque in alrio eius habeatur .is. Mihoravero ''mearepotest. Et-qui ultefius in talibus loc s, velfe
placita conies.rSive,.iiUra,spam potestatem vel ubi eis S3qui ad palatium Seu fh hostem si per imt, te-";
inpetrarepoiuerit, habeat..yplumus,.ulique, ut do- loneuni 3"exactaverit,"cum sria lege ipsum eloneuriv
inus 18_acomile " in loco ubi mallum tenere debet, reddat, elliannum hostrum, id est sexagint solidos-,
"
ut
constilualur, propter calorem solis et pluviam pu-_ conponat. .
blicaulilitas.non femaneat. . 50. t)e his qui bonos denarios accipere i olunt 36.
27. Dehisquiste furlo_.accusali fuerint. Si liber. Quicumque liber homo. deriarium mefum et b"Sne
Iiomode.furto _accusaius,fiieril, et resproprias ha- pensantem. w recipere noluerit," bannuih lostrum,;
buerit, in mallo ad praesentiam comitisse adhramiaU ij est. sexaginla solidos, conponat. SL vefo serviec-
E.t; si res. non jiahet, fideiussores.donet, qui eum clesiaslici ?8autcomiluih autvassallorum ri strofum
udhramire J*et.in placitum .adduci facian.l,gt liceat hoc lacere praesumpsefinl, sexaginta ictib s' vapu-
ei prinia .yice per. sacramentum se secundum. legem^ lenl • aut si magister eorum vel advocaihs, ui WtbiSv
idoniare iS, si polueri(.,.At,si alia vice duo vellres est, eos vcl comiti yel missonostro iussusp asent.re
eum de furto accusaverint 20, liceat ei cqntra ununi noluerit, praedictuni baniium ssxaginla sol dos co;i-
'
ex his,.cum scutp et fustein campo corifendei;e. ponat. j
-: '. -VAIUANTESIECTIONES. • ^ [.,.._ ........ .-.-..
^sLaliquis 1*. '^'altefiB.' s potestate 6:' ^superscriptum.Mdo 6. eadem manu. s volueril,G. S;hlq.
c. .s. debent G: \ i: comesiq:Ca/. 8 ° 10
exilLum:l\ ex corr? 5. Bal. _ antiqua.6.. ,. adramire.l* conit.G.
4. 6.-.(supprscript.a,Glossa;germ. stsdion)adrhaniire y.. 2. intrafe 5. a. vel iurare, ibi scalihii ettegi doctofes
cfiriireliquis coriveniaritel ibi mallosliabeant.iiiwp.' "ubii." 4.' M 'nialfrisG. ls expttnctnm\. su erscripib
ul. " aut bis superscriptumvocibusneque'6'.:. 15leUealUr3. ; 16domum fl*. " a. c. deest 6. 8 adrha-
mire 3..cgnsL _.^sacr. sec. I. id emere .3. idonare 4. 20lr.es (e. d. Ltdesunt) accusaverit 5. 21r undet B.
s2.despexieriti.' ?.3/limiltat5.'" '^"decst^:'"^"deest B: - - 26 s6 palos-i*. v"el'atl'pa'laliuin
' 30
G/«i marg.'~-Vdeest
3; 0'i'B. , *8lz'oihuic ~vbcieddem'supers'cripturii;manu 6. ettnuneet 6J futuro_!*.* ;31ubi .w;ei-<fe-
siihr 6. S2,deest.i: ,S3 hiil*. 34exefcitum 6! sVin h. 'desant ii.; :!>ssuperseriplum feril 's 6
6. ' icontra-
diciint.,6.. 's'p.ferisatum,i:'' sl ,s. et.'e. Bal. eccles..".pfacsumps. desunt G.\ " "'-,
• "."'•' - •'"- - -.' ;•'. ' I' -••
•'.' NOH<E. «..'- ! ...... .' '.'.' "".';; ,'. .--
a Fost TidfeG. Bal.1et B. .(hic*et in Indice) inserurit-D legitimos, 'et iuriindo vindicet libertalem su ".0"o3
• defuerit, .ad umat.nn;-
eaput pe.tituiriex,Ludov. Cap. "817.Iul."Aquis: Gapit. siprocinctum [procinctus, B:]homines
per se.scfiberidai "supra: e 26.' Qualiiefde statu suo ; -decumqueuuoieciriiliberbs' et?i rando hr-
vjilsatusgvjndicet.libertateinistimiuRofao, de stalh suo "•' geriuitalemsuamdefendat. Omniscontfovei iacoram
|iuls"atus,'siis qui eum puls&t1ad , convincehdumillum centehario tlfifiiiifipotesi,!excepta redditi ne terrae
procinctum habuerit, adhibeal sibi oclo coniuratores et mancipion;ni, qdac non -nisi coram co ile :fieri
legitimos ex ea parte, undc pulsatur, sivc illa p=t- jiatcst. »
lcrna sive nialcrna r-il,cf qualuor aliundc uon mi:ius
m'i CODEX DIPLOMATICUS.— CAPITUL. AB ANSEGISOCOLLECTA. 578
'""51.De adulterdtoribus monelae. De^falsa" irioneta A tradidit, et!fei;eadem !terra ad tenendum placita'sit.
labemus, ut-qui eam percnssissecompr-obatusfuerit', ,~ Sed in;hac re considerandurriiest, utfum;ilie,,qui
•nianus ei amputetur*~Efrqui hocconsensit;- si-Iiber hanc-tenet,divesan i' paupersil,el18utrum aliudbe-
est, sexa'ginta'solidos-cohp6iiat; -si-servus"est,'-sexa- neficium habeat, ycl etiam proprium. .Etquihorum
: - - •
gintaictus accipiat 2, :. neutrum habel, erga "Jiuncmisericorditer agendum
32. Deproprio dominito-sineinssioneillius reddito. esl,- ne ex-toto.dispolialus in egestatem. inci.dat;-ut
Si quisproprium -nostrum, quod in vestitura'genlto- aul talemcensum.inde^persolyat qualis ei fuerit con-
Tismostrifuit, alicuiquaerenti 3, sine noslraiussione slitutus, vel portionem aljquam inde in beneficium
reddiderit, aliud lahtunr hobis u*e suo proprio cum aecipiat, unde sesuslentare^yaleat. , . :.
sua lege conponat. Et-miicumque-illud-scienterper 58. Denbnis 21~etdecimis. Consideratnm est, ul 22de
malumingeniurii adquireretemptaverit.pro infideli frugibus terfae et animalium nutrimine ?" persolvan-
teneatur, quia sacramentum -fldelitatis, quod-nobis tur.De opereverd vel restauraiioneecclesiafum co-
"proniisit, irritum fecit; etideo seeundum -nostram mes et episcopus sive abbas riha «um misso noslro,
voluntatem et potestatemdiiudicandusesl. - quem 24 ipsi sibi ad hbc elegerint, considerationem
53. De pueris invitis parentibus detohsisaut puellis faciant,- ut unusquisqueas eoruih tantum inde acci-
>vdati$.-Siquis puerum invitis parentibustotonderil, " piat ad operandum. et festaurahdum, quanlum ipse
•aut puellarii 'velaverit,- legem suam in tr-iplo<coitpo- de rebus eccresiafumhaberecognoscatuf 26;Siiulliler
5
int, aut ipsi 4 puero vel puellae, si iam suae pote- et vassi nostfi aul in commune tantum opefis acci-
slatis surit, aut illiin cuiuslibet potesfate fuerint. Illi piant, quanfufn rerum ecclesiasticarum haherit"', vel
Veropotestatem hahsintcapitis sui, ut in tali habitu unusquisque per s« iuxla -quantitatem quarifIpse te-
permaneant, qualiseiscorijilacuerit.-," '• •• net.Aiit si inter eos convenerit,' utpro opere faciendo
*_ 34." De -forcapiis6.'Si mancipia doihinos siios fu- 'argentumdonenl,' iuxta aestimationerii operisin ar-
"gerint in alieriahrpotestatem, ut propter hoc nullum gento persolvanl; cuni quopretio rector ecclesiae atj
pfaemium accipiat ille, in cuius polestate '--fueriht praedictam restaurationem operarios 28coiiducere'et
iuventa, proeb qubdea vel reddiderit vel fdras eie- maleriariiemefepossit. Et qui nonas ct decimas dare
"cerlt. Etnbri solumhoc, sed etiam sieariecfeddere 8 neglexerit, priihum :quidem illas cum' lege sua resli-
"i;ecforas eicere"voluerit et legitinio domino ea cori- tuat, el-insuper bannum-nostrum solvat, ut ita ba-
'tfadixerit,-«tiila inde postea 9 "elTugefint,secundriin Sligatus'caveat, ne' saepius 29iterahdo "beneficium
' : —' -
legepi ea 10solvere cogatur. amittat. •
'35. De teria tribtitaria. Quicrinfquelefram tribu- p ^9".De mancipiis in villasdominicas aoconfugienti-
Wiam,-undetribuiumadparteni nqstrarii"exire"so- • btis. Si ciiiushbet mancipia iri villani riostram confu-
lebat, vel ad _ecclesiam,vel cuilihet altefi tfadiderit, gerint, actor eiusdem villae quaerenti doinino ea noh
Is qiil eam susceperit, Iributum' quod iii3e"solveba- contradicai.'31, sed statim eaa 2 foras deeadem.-villa
liif 15,omfiimbdo ad parleni nostf arii persolyat; nisi eiciat. Ei si se,3Spulat ad ea repeteridaiustiliam lia-
fofte talem firmitatem deparledomiriica habeat, per ,befe, fepijtat, et secundum legemadquirat.Si vero
ijuam"ipsurri tributum sibi perdoriatum"possit 'osleri- tenipore domni Karoli geniloris hostri iri;.viilam il-
' "' - '
dere".'- ' ."", - lams 4
confugerunt, et dominus.ija quaeritas, aclor
36, De beneficiisdestructis.Quicumque.suumbe.iie- eiusdemyillae,aufea iegilime contineats6,auleaqiiae-
fitium qecasioneprqpriils desertum Jfajiueril, et in- rerilidbminoreddat.Etuctorpropter^esiiturani domni
tra annum postquam ei a comite yel misso nostro Itaroli ge„nitofis,nostri eadem mancipia contradicere
notum faclum fuerit„i_Iud emendatum non habuerit, non audeat, si illius propria 3' esse npscuntur.
ipsum beneficiuniamitlat. „-'.„..__." ,:. 40. De fprestibusngviterinslitulis, Utss quicunique
57. De lerra censali. Si quis terram censalem.ha- illas.habetj.di.mittat, nisiforte.indiciq s? veraci.^.os-
i>uerit,quami4-anlecessoressui vel-adjiliquam eccle- tendere possit, quod.p.er iussionem ,sivp promissio-
siam vel ad 15 villam .ndslram.,dederuiit, nullatenus P nem41.domniKarolLgenitoris^iostri easinsti.tuisset;
eam-secundumlegemleriere potest, nisi illeyoluerit, praeter 42-illasquae adJiostrumopus-pertinent,unde
-ad cuius pDleslateiii vel 16illa ecclesia vel illa.villa nos.decernerevplumus.quicquid nobis placuerit:
perlinet; nisiforte filius aut nepos eius sit qui.earii - 41. fie ppnlibusper diversaloca emendandis.Yolu-
VARIANTESLECTIONES.
1 Quicuniquefalsam m^meiampercussisse probatus fuerilCwmft.Riv.Vat. l:-Sang, 'i.Colbi s hic desinit
cod. B.-'.*deest G.. ?4suam.^«pmcjvque.-3. ' credere 1. tlld..- 8"po-,
"forcapitisl*.' ."poteslateml*.
testate 1. s deest A. Hld. M exigere G. " ir exire solebat vel'solvebatur 1*. :12pfopria'4..6.-- ,a;de-
structumS. 14iintequani censores 6. is ad aliquam v.-4. vel aliquo ded. 6. '' 16vel... villa desunt 6.. V.ct
l.-.aut
~~ut VSRld; ,18-etutrum... 6. ,9 circa G. '•'~°u. sustenfafi 4. Hld. .?' annohis G.-etinlextu.
hafret~des^unt
nonae.-etdecimaede 5. 23-n.nonae et decimaep. R. n. sujier cetera nonae et dechiiae-p.<4."G.'JB'B/.
-at"quem i. s. a. h. e. desunt.6 ss qtiae sequuntui\ muttis oniissis valdeconlraxitH'., 26cogribscitUr1* Ral.
-"habeant "1*. 28operationem i'. Hld. .2?. seprius4. 30 villa dominica 1*. R. si-tradat:G. asdeest 5.
^3 deestS. Si deest-i: 3. 4. • se"quaesiverit1*. ex corr. a6cohtendat V.-Bal.' w.Aeest '3: • a8.V-olumus
VLtPith. V.atque praecipimus ut 1;Gamb.-Riv. Sang.i. Colb. ~s9indicione 1". 40 velratione ^. SbL-ve-
ijtatis.G; 41 s. p,- desunt 5; 42propter.i. 5. _- - r - ~ ~~ -.''-:.
 K79 . ... B. CAROLIMAGNIOPP-PARS I. SECTIO PRIMA. „ ., .. . 580
mus, nt missi noslri per singulas eivitates una-cum--Aiocisdandis ad-clauslra canonicorum Jaciei da, £i 20
episcopo et comile missos J vel nostros hominesibL- de «iusdem-ecclesiae rebus fuerittl, nos;ra libcr-
dem commanentes-eligant, quorum<!ura 2 sit,-3 pon- tate,2S.concedaluribi. Si de allerius eccles" e yel li-
tes per-diversa' loca emendare, et 4 eos"qui illos' berorum hominum *,Bcommutetur. Si aulem, de fiscp
' emendare
dehent, ex nostra -iussione admonerej ut nostrofuerit, nostralibercilitate-24.concedalir. .-.
unusquisque iuxta suaro possibilitatem et quantita- -49. De observatiokepraeceptorumdominictrum. De
tem eosemendare studeat^ observalione praeceptorum nostrorum ,et i imunifa-
42. De legatione omnium tmssorum-dominicorum; tum, ut ita observerilur sicuta nobis,el.ab ai lecessor
-de'quibus videlicet-causis agere debeant,s. Legatio Tibus nostris.constifutumpsl. . - - ,
.omnium.missorum.nosiroriim haee-est.Primo,„ut sic- 50. Dehisqui peioccasionem inmunitatis iustitiam
ul iam aliis missis iniunctum fuil, iustitiam-faciant facere'rennnunt. Delhis quiper °Bo.ccasione:nimnu-
de relius e{libertafibus iniusle ablalis; etsiepisco- jiitatis iustiliam face rennuunt, ut hoc 'ol servetur
pu.s,aul abbas, aut vicarius, autadvocatus, aut quis- quod a nobisjsonslitulum^sU - . ; _ . _
libel deplebe hocfecisse invenlus fuerit, sla.timre- 51. De locis iamdudum.sacris et nunc sptrciiia 2G
slituanlur 6; si vero vel comes vel actor dpminicus, -' - foedatis. De locis iamdudumsacris et nune- pureilia
,vel alter inissus palatinus hoc perpetraVerit et in no- B foedatis, ut iuxta possibilitatem in antiquun i^stalum
.stram poteslatem redigerit,' res diligenlerinvestigata reformentur. j ;.-...-.,,
cl descripla ad nostruni iudicium reservetur. 52. De beneficiisdominicis destruclis. D< benefi-
.. 45. Be illis libertalibus et rebus reddendis quae in ciiss' nostris quae destructa. inyeniunlur, hpc im-
nostm 8 wsiitura sunt, qualiter iriquirgntur s. Volu- pleatur quod nuper a -nobis constitutum est, .. - -
,mus autem, ut de.his libertatibus et rebus reddendis . 53. Be falsa monetaet de aliis diversis cat sis pro-
quae in nostra vestilura sunt, primo per optimos hibendis.Denova moneta, etdefalsamoneta, el de di-
qupsque inquiratur. Et si per illos inveniri non pos- spectulitterarumiiostrarum, et de28latforiibuscoher-
sit, tunc per eos qui post illos in illa vicinia melio- cendisvel punieridis,et defaidisss pacandis, di;homici"
.res sunt. Et si nec per illos.rei veritas inveniri po- diisprohibendisj-deperiurjis etfalsis testibus conpe-
so
lest, tunc liceal litiganlibus ex ulraque parte lestes scendis, de his omhibus vel ceteris his -!imilibus
.adhibere. Et si discordaverinl, secundum constitu- hoc quod modp 31constituimus, omnibusadi untietur
tionem a nobis promulgatam examinentur. et in-futurum observelur- - ] - - "...
44. De oppressionepauperutn, viduarum ei 10pupil- 54. De missorumdominicorumobservalioni32. Hoc
lorurh'.De pauperibus, viduis et pupillis iniuste op- "volumus,ut missi noslri observent, ut qui ;quid de
'" his causis vel
pressis, ut adiuventur et releventur. , simulyel singillatim emendar,i potue-
. 45. De initisiis consuethdinibus noviler instilutis. rint, emendent, et ea quae ss emendaverint, diligen-
?,e iniuslis occasionibuset consuetudinibus noviter tef scriplis notent-.E^ hoc sic peragere cufe ;it, qua-
inslitutis, sicut sunt tributa et telonea 41in media tenusiuste reprehendi a quoquam nullalenus ppssitft.
via, ubi nec aq.ua,nec palusls, riec pons, nec aliquid El quae 34 facere debent aut possurit, ni llalenus
tale fuefit; unde iustecensus exlgi possii,'vel ubl praetermiltanl; imnio caveant, ne, quod al sit, aut
naves subtus pontes"traEsirc solent,"sive in medio gratia alicuius,-aut |bonoris aut ttmoris sive odii
fluiriineubi huilum ohstacuJum est, ut13aufera"ntur. -causa, iiludquodagere delient omittanl.Et suninio-
Antiquae 14auteni1Cad nostram notitiam deferantur. . pere studeanl, ul hoc quod per "seefficerer on pos-
46. De honore ecctesrdrutn.De1Ghonore eeclesia- sunt, nobis notumfaciantlEl omnimodis pfac videant,
rum,'utper omnia eis exliibeatur, sicul nuper ano- •ut "per singula capitula, tam verbis quamquc S5scri-
bls"eum consensu omniuih fideliumnostrorum con- plis, de omnibus quae illic peregerint, nob s ralio-
stitutum est. Et ut hoc hiissi noslri omnibus in sua nem reddere valeant. '--:••
• "" -
legafiorieconstitutis notum efflciant.-- 55. Devlackisa
r liberis
i hominibus observandis.De
f
-47. Denonis " etdecimis. Dels noniset decimis, .-placitis slquidem' qubs 3filiberi honiiries observare
ut secundum ius"sionemnostram denlur. 4ebent, couslilutio gienitoris noslri.poeriilua obser-
48.Deiocisadclaustraeanonicorutn facienda. Deu .vanda atque tenenda est, ut videlicet in ailno tria

VARIANTESLECTIONES. j - ,
1 deest5. s cure corr. cura 1*. s est 5. R. 4 et.... emendare desunt G. s horum loco V. halet: Efec
,
'«apilula praecipue ad legationeni niissofum nostrorumob memoriae causamj pertpgnlia de quibus-;idelicet
-causisipsiagere debeant. Sequentiumcapp. 10 rubra omiititidem omnia. ^, re:stituatur 1*.- ^deesl *\ s"do-
mihica.5. B. Hld.Bal. .9 inquiratur 1-. deest 1. ^1telonei l*.-3. B. Bal. ls pali 3. . - ls ne . ante,
quahiad n. n. lsdeferatiir 4.16Rld. ik pro Jm~5. habet4 qui autem hoc exactaverint,ad nostram pr entiam
deducantur; aut G. , Praecipimus ut honor ecclesiarum debitus per oriinia Camb. Riv. Sang. .- Colb.
"
. annonis G. et in.textwut iam suepius^upra. .is Praecipimus ulhonae et d. s. Camb. Riv. Sang. . Colb.
19Ita incipit 5 : Ad cl. fac. can. voiumus ut si eiusdem rebus-eccl. f. n. I. Jconcedantur. 20 site ra.Bal.
.V fuerint i% nonf.c4. 22 liberalitale B. exeorr. Div. Met. Belt. Rem.-Pitli.Par. Bal. 23 libe ' homi-
jiisl*. - 2ilibertate G. Hld. ei aliquot codd.Bal. .2But hi q. -proplei'3. s6|iamdudum..-.spurcitiad suntS.
-!?dehedificiis.3.:5h. 2Sde-...„.compescendisdesunt 6. 29 in nlarg. id est geuehida 1. ssliic novu i caput
inc. 1*. Hld. 3' quomodo G. 33r. hoc B.valde contraxit. '
s*q. none.
" ii 6. G. - a4qui G. a6jq am.l*.
S6que4. |
 58.4 CODEXDIPLOMATICUS.— CAPITUL. AB ANSEGISOCOLLECTA. . 582
solummodo generalia.placita.observent S„et nullus A honore praeditum invenerint, qui iusljliam. facere
eos.amplius placila observare conpejlat, ,„nisi forle .vel noiuit vel-prohibuit, de ipsius rebus vivant,
quilibet aut„accusatus fueril,-aul alium accusayerit, qiiandiu in eo locp iustiiias facere.debent.
. aut .ad testihioniuniperhibendum vocatus fuerit..Ad 60. De missjs 4oniinicis, ubi diutitis .non.debeaht
caetera yero, quae "*.centenarii. tenent, nonalius 3 inmorari Ut in illius comitis ministerio qui. berie
venire iubeatur, nisi qui auf litigat, aut iudical, aut iustitias factas hahet, idem missi diulius non moreri-
testifipatur. ,.' , - „ fur, hequellljc 16multitudinem "convenire faciant;
oG.De debito ad optis dominicum feioadiatp. .Ut sed ibimoras faciaht, ubi iustilia 17-"vel minus vel
' ' , '"
de.ilebito quod ad opris nostrum fuerit re\ya"diatuhi, neglegenler facta est. .
talis consideratio fiaf,"Titis quiignoranter peccavit, J66. bemissis dominiciset comi,teJti aliquod tnis-
ribn totum Secundumlegem conponere chgdlur, sed saticjimdireclo. Ut iri illius coni.ilisniiiiisterio ideni
iuxta ipiodpossibile' visuni fuerit. I*svero jqiii lan- niissi hostri placitum non terieaht qui in aliquod
Xummala 4 voliinlale peccavit, tolam" 5 legis conpo- missatLciimdireclus est, donec ipse fueril reversus ;
. silionem cogatur exsolvefe e- ui causa qiiae adlnic coram comile nori fuit, et is qui
-57. belitsqui ad pataiiuirivel in liostem perguni se reclamaf, propler suam stultiliam aut contuina-
. velinde-redbunt ': TJt iiullusad palalium veliir ho- B liam comiteminde appellare"18 noluil, ilerurii' co-,
•sleihpergferis,vel de palatio ' vel de hpstjfediens, miii commendetur.
tributum quod iranslufas '"8 vocant, solvere cogalur. 67. fie missis dominicisiqualiter ponicctum gcci-
'58. De ponlibuspublicis. Ut pbrites publici 9, qiii pere debeani. Ut missi noslri, qui vel episcopi Vel
1B
pefiiamium'fieri solebant, atjtfo pfaesenteiri ^omrii abbates vel comites sunt, quanidiu prope "suum-
-locoresiuurentur: „- - -- „' '"'"'• .beneficium fucrint, nibil de aliorum cbrilecto"acci-
' "59.- De
clericis, 'tnohdchis el servis fugilivis.' Ut piant. Postquani vero inde longe recesseiint, tunc
clerici ^lmoiiachi el servi fugitivi ad loca sha're- rf.-. accipiant-•secundum
•-•- ^-- quori"
, in sua-.,•- tractoria confine-
•,-•
• :" ' " -^-
-difelubearitur. • et
, tur. Vassi vero hostri ministeriales, qui lihssi suii.t,-
• -60.De advocatis w coniecium "
episcopdrnm,abbatum, coniitum ubicumque.venefint, accipian!..
etdbbaiissarum. Ufnullus episcopus, riec abbas; nec ., 68. be vassisdqminicistl20-episcoporum vcl.-reli-
epines, nec abbalissa, centenarium comitis adyocalum quorum, qui in hoste nonfuerunt. Ul vassi nostri, et
'" " ' . '"
liabeal.- vassi episcoporum, abbatum 21,.abbalissarum„et.eo-
fiL. Devicariis vel ce'nienariis,~si atrones celave- milum, „qui anno praesente ih.!;oste_non ^fqerunt;
'rint: Ut vicafii vel centenarii, qui fures et latrones herjbaiinum rewadient ?s; exceptis his qui propler
"vefcelaverinl vel-deferiderint, secundum sibi datam necessarias-causas et a domno ac geiiilorenostro -
senteiitiain diiudiceriluf ' ' ," ",_ • '- "' Karoloconstitulas -s3 donii dimissisi -fuerunl, id est,
-fi2;De comitibuset vicariis admoiiendis u de.cgn- .qui a cpmiie 2?j_)rpplerpacem conservandam,..-et?c'
"siituiioneiegis. Ut comites ef yicarii ^* de cohslilu- propter coniugem ac domum eius custodiendani, et
tione legis arnmoneariiuf,"tjua"1S iubetuf, ut-pfo- ^ab episcopo yel ahbale yel abbatissa -similiier pro-
pter iustitiam pervertendam riiurierif non accipiant. pler pacem cpnservandam-,el propter fruges colli-
65. Dc forestibus dominicis. De forestibus 14r.o- -. gendas el familiam coirstringendam, et missos reci-
slrjs, ut ubicumque fuerint, diligenlisslmeinqhiranl, • piendos, dimissi fuerunt.
quomodo salvae sint et defensae,- et ut - coniilibus !- ,69;' De-episcopis,abbatibus el contilibus,el de pla-
tlenuntient, ne ullamforestem".novilerihsliluant,; cl . =citomissorumdomiriicorwn."Ut .omnis s' episcopus,
ubi novitef institutas sine nbstra-iussione invenerint, - " ahbas, etcoinesj cxccplainfirmitate.vel-hostru ius-
- dimilterepraecipiaht. ' " .'v- '--": --" ' .siobe, jiullam
'-/ excusatipnem habeatj quin 2Sa'd placi-
64. De missis dominicis, et de his qui iustitiatfi fa- lum iiiissoriiriinoslrorum veniat, aut talem- 20 vica-
cere rennuunt. Ut ubicumque ipsi missi aut episco- aium suum mittal, <jui in omni causa pro illo ?°-red-
'"'
pum aut abbatem aut alium.qpaenilibet quocumque D dere ralionem possit a.
.. _,.=.x -. - ----- . -„ VARIANTESLECT.rONES. ;. .... -„ „ . .- ,
- :4 observent....-placita-rf(?sMn^4.Hld.. ~
s qui 1. ?vjiliis4. -4 malurii l:i.~B: --"-totum1.compositione k
•legeriicompositioneU. totam legem etcomposjtionem solvefecog. 5. -," pro lioc rubro antecedenshabet"4.
8.tarensluras' in. marg. heristiura l:-tfansituras G. Cdtb. Caiiib.-Riv; Sang. Sk tristriras R. Rem. N. Pillt.
par. tracluras'l*-.-4.Mel. trasturasya{.P«/..jBef/.-straturas2i/, trexturas 5.-5 h. -9supplici.f). 10deest G.
11a. d. c. 1. desunt-5. de c. I. xinlede comit. cotlocat-4. Toium 3. -inind. 12v. et eenlenarii Bal.
Caput-deest
" foreste 5. . ?6 illuc 1"; i. G,.-.-•?' iustiliae..-.. factae sunt 3..
ls: quia 1. 1'. B. ll_vorst in marg.-i.-
^1?.supplicare 5. • 19illorum beneficio3. - -a0 deest4. *' deesi.5.. G. K22reuuadiant 1^. 5. G. „. -^^consti:-
tuli „1*. si deesi^i. ** 0nohisCamb. Sang-.€olb. ?$ el ,.J custod; hic omissapost.iuxlac: 75. collocatG.
protsus desunt Snng.A. 2. Vat. Thu. Catrib. Colb. ?' nullus 3. s8 qui non 1%ut 5. .2Staleiri (corr. lales)
viearios-T..:- 30 illis r. r*possint. 1*. - •-•-,«- - . , .-•-•"••-•
- .- ~ -• - """ •" ' '
.-" . J«XLE. . , :-'•••'
"
; a'Eic'sequiturinB.Piiii.,Paris/, Norm. (in Rhem. tula relegi faciant corarii populo ;' et nota sinl omni-
"ahianu 2 in.margine additum): <-69b. De nonexi-' -bus, ne aliquis excusationeriihabere possit. El iion
qendohertbanndantequam tussio doniiriied nota fiat.-." prius hanrium exigant ,a qiioquam homine, ' doriee
ot missi et uririsguisquein suo nlinisferio haec- Cajii- bnuiibusliaec riota fiant. »., ., <',,-- v
 ' :
SS3 V. CAROLl MAGNlOPP.' PARS I. SfcGTIO'PRIMA. SS4
'
7Q.De dispensamissoriiiri dominicoikin. De dis-,A tuf, infef Fraricospef duodecim deriariofu solictos
'pfensa missofum nostrofurii, qualilef unicuique£ coripohatuf;Sl exoeipfo"uhicontenlio coritra' 8 isa^xones
iuxta suam qualilalem ! dariduirivel accipidridum etFrisiones exorla fuefit.Ibi vblumhs,"' quadra
"sit, videlicef "episcopos panes qnadfaginta, friskin- :gint"adenarlofum quantitatein solidushalr tpquerii
6 3 ci 84cuni
gae 4 tres B, de potri modij "treV,porceilus u'nus',, vel Sax6"velsa-Ffisioaparle's SaliciFra :
B ova annona ."' ad' . 'eo solvere debet35. • '•':'- '
pulli tres, quihdeclm, caballps litigahtis
^iriodiit0'quatuqr. Abbaii, comiti, atque riiinisle- 75. be slaluhominis 3_%Ut de. slatu suo „id estST
riali riostro'unicuique'dentur J1 cotidie panes tfi- de iibertate, vel hereditate cqmpellandus iuxta le-
ginla, friskingae duae, de polri modii12"duo,"porcel- gisconstitutloneml manhiatrif .ss. De c~ai ris vero
14
iusuhus, pulii'13\res, ova quindecim, annona ad causis unde quis ratiqneni est redditurus, i post.se-
,'rah'ailos modiiis tres. Vassallo 16noslropahes deceih cimdam coniitis admonjtionem aliquis a maltiim
' 18
et/septem"; friskiriga una, pofeeihis uhus, depotu veriire noluerit, rebus eius in bannrim niis B veriire
modius uiius,:pulii4up, ova decem, annoria 19ad ca- et iustitiani facere ' conpellalur.
' I ' ' •" -...••
liallos' modii duo.. • „ii, fieprpprielate hominisquad ob .aliqn. •,critnen
"'71. 'De'e~6'quiiii';dHena,patrid de qualibet catisa in batinum
s0. Si in aliena ubi vel r, fuerit missa S9. Cuiuscumque,ho linispro-
fuerit ititerpellatus qiiis patria,
benefieium vel 6c- prietas obcrimen aliquodab eocommiss . m ban-
propter prop.ler aijafn quairilibet num fuerit. pussaj. et ille. re cognita. ne iustitiam
. easioriein adsiduecoiiversafisolet, dequalilfet causa
.faciat venire distulerit,- annumque ac jdi m in.. co
. fuerit .de
ihtefpellatusi verbi"jjfatia coriquesiiu"•"s.ub barinoillam esse
vel de inancipiis"sui§, Ibl secuhdum suam' legem lii- permiserjt, eani ullerius „ n adqui-
rat, sed ipsa fisco f egis socielur; dehitum ero, quod
sliiiam faciat, et curiitalihus coniuiaioribus, quales is cuius ea
iri eadem regiorieS2'velprovihcia' securifliabere po- fuitsqlyere debuit,, pcr, eomit ac -mi-
histrqs eius iuxta estiniationem,damni.de, ebus.-mq-
iuefit, legitimum sacrariientuin iufel; 'excepfosi qriis bilDnis,
' ehiri <Iestatii id esi de libeiiate vel de Jie- quae in eadem proprietate inyent e fuerint,
siio, sua", . uodsj.re-
reditate qriairieipatefsuus mofiens dereliquid, ap- hisguibus idem..d4bitorfujiexsolyatur.
rum.-iipbilium ibideminventarum quantit ad„com-
pfetlaveriUDeliisduobhs liceat illi sacramenlum in non suflieerif,de inin^obilibus" s ppleatur;
id est sui "sacramentiioco iii- positionein
-patfiasua, inTegitirii'6 et quod superfuerit, sicut dictum est fiscus regis,pos-
'raifdum 23-hifefre;]etis quTcum ebTiligatuiysivelit,
sideat. Si.iiihil super.. conippsilionem re „nere ,po-
.'sequalur illumiri'patriarir suam;24'hd recipieridurii
tn Juerit,.tqtum.In il.lani' expendatur. Si a em homo
":iKud-sacramentuhi"..Ipse-taihen pfimo eodem-loco, .= ijle n.ondumcum suis eqheredibus-.prpprj m .suum
ides't25,s,uhLiriterpellafus'est, satisfaciat lani "coiniti
divisum habuit, corivocet eos comes, et c rn..eis Je-
'-etiudicibustpiaihadversarLo suo",teslibusprobando, gitimamdiyisionemfaciat, et.lunc,,sicut,i m diclum
eb
quodTem-' 6, tjuae-ab quaeritur, pater suus ei de-
'• '- - ' > ' •"• ---"- est^parlem eius fipcp regis add.al,.et com osiliqnem
-r£ltqiiit*V;' deeaiuxta mpduiri shperiusconprehensu 1 his, ad
- Ut"omhis so-
:TZ:~bes~5luti6ne'atqueconpbsilione'-s.
iulio atque "?9*€6iipositio Salica conlirie- quos illajlegibus pprtiiiet, exsolvat.- ,„, ,,-.-,
quaeiniege

. . . ... r-- , -r ..„.APPENDIX-P.RIMA.. ._ I . .- .. •-,-;...-

CapUtda "'domni Earoli imperatoris ecclesiasticn,\qttae.ideo $uprascriplis~iionc iiinxi u
• capitulis, quia,iilia,e% islis quasi causa fnerrtoriae ^scripta fue ~int^ etiionvidentu ''pleniim
., .explere sensum, ,a}iq sunt geminata, cutn.aliis videlicet miscta capitulis,,alia-penk s;-ftiiita
alque:.ad,pet:feclionem'perducl(i, ., ,. ., „ :-,-'-,-. J: - -. t - -:\- -•"•.- =
' ~ ' '
I. De lcctiohibus. _ . ... 2.'i5eCaritu., ' - . '' ," ' - , ..';.
- VARIANTES"JLECTlt)NES. ;_"~"
1 unusquisque 1*. ? quantitalem 3. "^'sequeritidGita 'exJiibetiiQ panes et "5urnae depotu el frisginge
el 15 ova;et,4-Tmodii anhohaeequis; Abbati; comiti et aliis30Jp&hes",2 victihiae,:drio nrni,.l pprcell s,-;3pulh,
.l^nvaiSmodii-caballis.^Vasalo nostro.lfi pane's,-l;frisginge,;-.l porceJlus, l'urna potus,='lO p. ,'2m'odii
•*
caballis. frisgingae 1. <5.ffiskige-(infrdfriskingae) l*i frissingae ijifra.frixingiaeS.
- .frischihge 9B ',~im:B'.
frisgingae 1.6- G.*P.de..:'puHi
J1
tres -desunti. 'porcellum-uhum-S. constrG,- B-pulfos -T ^fi.- ranum lf,
.i0",modLos-3.-4. • delurl. -""ISmodia-1*:- :.lspullosi*., :14,annonam1*. "modia 1*.m' diofeII. 3~.
-JSseqnentia desuntZ.: -dJ.o'cloi.-^sex 6: G. 1Sfriskirigamunam purcelluiri unumdi p: modio uno pullos 1'.
?9.-annonaina*d c. modial*v.:. s.°iride ab .h. c. ins'cripti.omisit omnas'5 ; liocet sequens~capul-nonhabenti*.
!>"TU.Div.'Ift2,balioioco1egitur.- 2? conquestu 21). S2"eodemregno-2-b. ^3fiusiuran'dum4. 2>'patria
SuaG." -V deestiQb.- lse-rest:R.2S -,"' hic 2. inserit c. i-getterale-Gapitut. Olonnensis Maio $&'editi; et
9
lotum cdput deest1*. 5. Til. Div. .s jreb2--b.a.- c. desutil G so-'inter
post c. 7431eiusdem Cap. c. 5. s2
5. Bal. Fresiones '5. const. deestB. S3ad paflem-5. Bal. si deest5. 3tld. et compo tionem de
ea Juxta moduip.supefius cpmprehensum his ad quos illa, legibus pertinent exsolvat Met. (suntju tima eqpi-
tisli yertidj: /36;capui' hoc riit riisi c. 24 repetiiid, ab ipso,prochl dubioAnsegisoprbfecla,
~ deest 1*. ~.. 3'i: e.
ss s9 40 omnes-tres apperi ces lidbeiit
'desuni3.',vel 4. moneatur 5.' ei ftoc."'c..23repelitumdeest'i*.§\
^."C^B.G:(qiii prihidm el secuMumiduttam'cbk{rahit)"Bal:primathei 'secundqmR. omnibus_cdrnfl\ 2 K
4. 5. Codex 5 nil habet'nist '-appikeciiriddecapitii 1-3, 7',"8,115,''l'*7,
u 4S 27,M-Z8, iidiunctaHUa"ti ro I'V,ila
ilt c. 1 illi sit c.15el sic porro. stinl eoniuncfa B. iunxi G. fueranl B. i
 '
S85 . CODEX DIPLOMATICUS.— CAPITUL. AB ANSEGISOCOLLECTA. 586
5. De nolariis.- A 20. De reliquiis sanctorum et oraloriis viJlaribus.
4."De celeris disciplinis 5. 21. De-altario non corisecrandonisi lapideo.
5. De.compoto. 22. De confirmaiionecum chrismate.
6. De medicinali arte. 23. De baplismo.
7. De ecclesiis sine honore manentibus absque 24. De pascha el de die dominico et . dc reliquis
officilset luminariis 2; et de his, qui decimas sumunt festivitalibus.
et de ecclesiisnon curant; et de altaribus, ut. non 25. De ieiunio et quadragesima vel letaniis.
sint in ecclesiis. 26. Ut festivitates praeclarae- non nisi in civita
-superflua
" 8. De laicis noViter 3 eonversis, ne antequam suam tibus aut in vicis 9 publicis teneantur.
legem pleniter vivendo, ' discant, ad alia ' negotia 27. De hoc officio.
mittantur. . 28. De ecclesiis emendandis, ut uhi in uno loco
9. De relinquentibus seculum, ut unum e duobus plures sunt quam necesse est, deslruantur quae ne-
eligant, autpleniter secundum canonieam aut secun- cessariae nqn sunt, et aliae construantur.
dum 4 instilutionem vivere"debeant. 29. De ecclesiis non bene censlructis.
- 10.regularem
De ecclesiis seusanctis novlter inventis sine 50J DeiudiciopoeniJentiae ad inierrogandum re-
auctoritate, nisi episcopopropante minime veneren- liquimus,uper quem poenitentialem )0 vel qualiter
tur, salva etiaih de hoc et de omnibus ecclesiis ca- iudicent poenilentes;.et de inceslibus, quibus li-
jionica auctoritate 6. ceat iungere 12, quibus non.
- 11. De ordinatis episcopisnec receptis. - 5i. De elimosina mittenda in Hierusalem propler
12. QuodT.on oporteat solvere 6 quoslibet vel or- r>ecclesias Dei restaurandas proximo ls natali Domini.
dinare. 32. Ut nullus homo malignis consentiat, sed ma-
• 15. Desefvo, si nesciente domino suo. fuerit 0r- gisin
- dinatus'. " ' quantum potest resistat. Ut pauperes, orfani
- ef vlduae et ecelesiaeDei pacem Iiabeant.
., 14. Quodnon liceal clericum in duahus civitatibus 35. Ut qui monachi et virgines sunt, propoatum
ministrare, nec abbatibus plurima monasteria aut Suum omnimodisobservent.
cellas habere. 34. Ut isti mangones el cotiones 14,qui sine omni
15. De peregrinis episcopis et clericis. vagabundi vadunt, per istam terram non sinan-
"- 16. De"litteris peregrinorum, et clericis sine lit- lege tur vagari ae deceptiones hominum agere; nee isti
teris ambulantibus. . nudi cum ferro, qui dicunt se data sibi poeiiilemia
17. Qualis vel proqualibus culpis quisque secun- ire vagantes; melius videtur, ut si aliqui 15 incon-
-dum canonicam institutionem degradetur de officio suetum et capitale crimen_commiserunt, in uno loco
sacerdotali. permaneant laborantes et servientes, el poeniten
18. De expulso ab ecclesia et eiccipjEumcato 8 tiam agentes, secundum quod sibi canonice inposi-
vel damnato ab qfficiosuo. lum sit.
19. De ordine eccleslastico et officiomissae. . 35. De concordia fidelium nostrorum.
VARIANTESLECTIONES.
1 discipuiis 1. (sed eadem mantl superscr. disciplinis) 6. s luminaribus B. s secundum caiionicainv. G.
4 secularem i: 5salva.... auelor. desunt 6 p.
Sang. 1. Cotb. Thu. Riv. o. absoluie q.8 ordinare G- Camb. Riv.
Vat. Colb.Rem. B. Pith. Par. Norm. ' s. sine scientia domini sui ordinato 6. ex communione 6. Hld.
excommunicationel. 9 deest G. i0 poenam sententialem G. " iudicenlur B. G. Bal. lz iniungere Bal.
33in p. 6. Bal. 14cocliones Hld.' " aliquod Bal.

APPENDIX H, - -
1lem capitula domni Karoli imperatoris mundana ', quae suvrascriplam videnlur hdbere
causam s.

1. De latronibus, sicut iam antea s in alio capitu- G 5 10.Ut bauga n et hruniae non dentur negotiato-
lari coihmendavimus, ita' 4 maneat. ribus.
2 5. De adventitiis, ut cum missi noslri ad placi- 6. De mensuris, ut secundum iussionem nostram
tum venerint,- habeant scriplum, quanti adventitii aequ&les fiant. .
sunt in illorum missatico, aut de quo pagosunt, et 7. Ut non mittantur teslimonia supcr vestituram
nomina eorum, et qui sunt eorum seniores. domni Pippiui regis. , '
3. Si quis de libertate suafuerit interpellatuS, et ls
8. Ut 6mnia quae ypadiarils dehent, iuxta quod
timens ne in servitium cadat, aliquem depropinquis in lege continetur pleniter' sccundum ipsam Jegem
6
suis, per quem se in senitium casurum timens oc- rewadiata fiant, et in postmodum vel domnus rex vel
ciderit, id est patreni,
' matrem, patruelem, avuncu- ille, cuius' causa est, iuxta quod ei placuerit perdo-
lum vel quemlibet huiusmodi propinquitatis per- net a.
sonam : ipsequi hoc perpetraverit, moriatur ; co- 9. Ut missi noslri, qui iam breves detulerunt" de
9
gnatio 8-eius et consanguinitas in servitutem ca- . adnuntiatione, volumus ut adhuc adducant de opere.
dat. Et si negaverit se illum occidisse, ad novem vo- 10. Quantam moram faciant 16 in unoquoque
"
meres ignitos iudilio Dei examinandus accedat. loco, el quofhomines secum habeant.
4. De fugithis ac peregrinis, ul distringantur, ut 11. De prudentia et constantia missorum nostro-
scire possimus, qui sint aut unde venerunt. D rum.
VARIANTESLECTIONES.
1 mundanam q. suprascripta sunt, v. G. 2 Incipiunt capitula domni Karoli imperatons B. Tota
G. nostrurii 1 ibi est 37 et 3 deest 4 B inscriptio
apud efftcit caput 36; cap. sicporro. 3. multa ita B. hoc cum anteced.
in unum coniunxifis. 6 cognosch,G. ' quamlibet B. G. 8 agnatio R.Ral. 9 propinquitas suprat.cr. vel
consanguinitas 3. nxum antecedenti coniungit R. u pauca 6. bauca G. ls cum antec. coniungit 3.
13uuadia reddi 1. 6. Hld. riuadiare 5. rewadiari R. iriguadiare G. reuuadiata 3. 6. B. H deest 1. 6. Hld.
ia,-
clat 5. accipiat B. Rem. Div. Pith. Par. . " Quantum 1. G. 16facient 1. " Rld.
' PATRQI..XCVIL
19.
587 -B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO PRIMA. 588
"
12. De falsis monelariis f eqtiirendum est. h} 29. De heribanno [ ut diligenter mqulra , missi,
15. De illis Saxonibus, aui uxores non ha- qui hostem facere pptuit et non fecit, ban um no- .
bent. slrum conponat, si liabet unde componere p ssit. Et-
si non habuerit unde conponere valeat, re diatum
14. De siguatis S qui mentiendo 2 vadunt fiat et inbreviatum ; el nihil ex hoc exac m fiat,
15. Sialiaeres fortuitu non praeoccupaverint, 8. usque dum ad notitiam domni imperatoris v niat.
Kalend. lulias s, id est missa sancti Iohannis bapti- 30. Herisliz 18qui factam habent, per fid iussores
4
stae, ad Magontiam sive Cabillionem generaliter miltanlur.
placitum hahere volumus. 51. De benefieiis deslruclis et alode restau-4
16 E. De periuriis, ut caveantur. Et 6 ut non ad- rata i9.
mittantur tesles ad iuramenlum, antequam discu- j
20
32. De freda exigenda
tiantur. Et si aliter non possint discuti, separentur
ab inyicem et singulariter inquirantur. Et non soli 33. De maferiamine ad naves faciehdura
accusatori liceat testes eligere absente suo causatore. 34. Si aliquis f1 Saxo hominem conpr lenderit
Et omnino nullus nisi ieiunus ad iuramentum vel ad absque furto aut absque suapropria aliqua e S2, di-
testimonia admittatur '. Et ille qui ad tesfimonium cens quod illi habeat2S damnum factum, et oc con-
ducitur, si rcfutetur, dicatille, qui eum refutat, et tendere voluerit ^ in iudicio aut in cainp aut ad
protlet, quare illum recipere nolit 8. Et de ipso crucemS6,licentiam habeat 26.Si vero hoc n uerit2',
pago,9 non de altero testes eligantur, nisi forte lon- cum iuraloribus ipse liber homo se ido liare fa-
gius 1 extra comitatum causa sit inquirenda. Et si "]H ciat: sui.s
ElS si servrimcuiuslibets 9 absque ali ua con-
8
quis convictus fueril periurii, perdal manum aut re- probatione conprehenderit,'ipseservus aut aquam
dimat. ferventem aul ad aliud iudicium se ido iare fa-
17. Ut nemo propler cupiditatem pecuniaeaulpro- ciat. • ,
pter avaritiam suam prius det prelium 10 "
aul futu-
ls 35. Si aliquis Saxo caballos s? in sua m se inve-
ram conventioriem sibi praeparel, ul duplum vel nerit, et ipsos 31caliallos inde ducere pro si damno
triplum 1S recipiat; sed lunc tantum, quando fm- ad conprobandum voluerit, si quis liber ho o hoe ei
14
ctus praesens est, illos conparet. contradixerit aut alihuod malum proS 2 hoes fecerit,
18. De causis, quae cotidie non cessant. tripla 34conpositione secundum legem et s cundum
19. De fugitivis, qui non cessant recipere et abs- ewamss contra eum emendare studeat, et insuper
condere. bannum.dominicunijsolvat, elmanumperda , pro eo
20. De vagis peregrinis. quod inoboediens fuit contra praeceplum6 d mni im-
peratoris, quod ipse pro pace staluereS i ssit. Si
21. De homicidiis.^ servus-hoc fecerit, pecundum suam legem 3' ' omnia
22. De commendatis mensuris modiorum et sex- in triplum restituatj et disciplinae corpor subia-
tariorum. ceat. |
25. Debeneficiis nostris non bene constructis. 56. Quicumque Iiber homo inventus fu it anno
cum seniofe suo in hoste non fui se, ple-
"24. De hospitalitate et susceptioheiterantium, tam praesente num heiribannum jjersolvere cogatur. Et i-senior
p
'
"
missorum nostrorum quam reliquorum bonorum ho- vel comes eum domi dimisit, ipse pro eo eu dem hei-
minum. ribannum persolvall; et tot heribanni SSa eo exiT
' 25.
Quod missos ad vicem noslram ls milli- gantur, quot homines domi dimisit. Et uia nos
mus. anno praesente unicjuiqueseniori duos homi es, quos
26. De his qui vinum et annonam vendunt ante- domi dimitteret, t0
concessimus S9, illos vol us ut
41 his tan ummodo
quam colligantur, et per hanc 16 occasionem missis nostris ost^ndant, quia
paupe- heiribannum concessimus.
res efficiuntur ".
27. Ut ante vicarium et centenarium de proprie- 37. Ut quandoeuirique navigium mittere rolumus,
tateaut libertate iudicium non terminetur aut adqui- ipsi senioresin ipsis navibus pergant, et ' a hoc sint -
ralur, nisi semper in praesentia missorum imperia- praeparati. I
lium aut in praesentia comitum. 58. Furla el iniusta connubia neenon et alsa te-
28. De homicidiis factis anno praesenti Inter stimonia, sicut saepe rogavimus, prohibet diligen-
vulgares homines quasi propter pulverem morla-'_. ter, sicut et Domini lex prohibeta.
lem.
VARIANTES LECTIONES. !
""
1 signandis his q. G. 2 mentio 6. 3 vni K. 1. desunt B. G. 4
B 6 ' capillidnem 1. cahiUonemBal capilio-
nem B. . ioium deestHld. caveant. Ut 1. 6. de.-...'et desunt3. addatur 1. 6. adducatur 3. s oluit B.
9 deest 3. lp de pr. fut. G. " ut 5. B. 12vel i. 131.tunc r. B. Bal. '•14illud G. 11!iuditiumvestrum
G. Riv. Thu. Sang. 2. Cotb. N. iudicium noslrum Catnb. Vat. 1. Sang. 1. 16deest i.B. G. Hid. " e. ut
fortiter constringantur, ne deinceps fiat. G. Bal. Omittunt tamen ilta Met. Rem. Bell. biv. Thu. ar. Til.
Pal. is heresliz 6. heriscliz a quibus f. est B. hierisdat G. 19reslaurato B. G. Hld. 20frede B. ^quisS.
22p., aliquam rem d. 6. Hld. ss liceatl. 6. Rldl 24deestB. 2Sautad c. in codicibustribu , scilicet
26 ~" flesunt
~s
Suppl. lat. 75. Paris. Met. Pat. hic novumc. incipit B. voluerit Hld. et... faciat dcsunt . s9 qui-
libet 6.IIld. et servitium cuilibet B. 30.caballum5. sl ipsum hide3. 3*'deest1. 6. G. Hld. ss iuieJ3M
ei G. hoc ei 6. Bal. a4 triplam c.... em 5. S5eouain corr. euuam et supra id est legem 1. ea B aequam
G. sec. eum damnum emend. 3. et sec. ewam desunt 6. Hid. S6 slatuit. Si 5. S7s. legitimam * vitam in
tr. 3. s8 heribannum ab eis 6. 39h. d. dimiltere conc. 3. 40missi nostrfG. 41quil. '
1 i
. , NOTJE.

a Loco huius.capitis Rhem. hoe habet: « noe san- candum et testimonium faeiendum uon se xhibeanf
cimus. ut in palatiis noslris ad accusandum et iudi- viles personae et infames. histriones scilic t- nuga.
589 CODEXDIPLOMATICUS.— LUDOVICII ET LOTIIARII CAPITULARIA.—AN,828. 590

'. APPENDIX IM.

Iiem capitula principum praeclarissimorum ecclesiastica simul ,et mundana domhi Hludo-
wk-i auausti et Hlotharii caesaris J, quae suprascriptam videntur habere rationem.

1. Benedictus de sua reelamatione in perpetuum A 7. De rebus quas marchio tradidit filio Bcsonis
sileat. vel aliis hominibus, volumus ut hi quibus traditae
2. De manso quem Gehirfredus s episcopus a fuerint, veslituram suam accipianl, et.insuper con-
3 4
Liutrigo comiie requirit, ut si niissi nostri in- firmalionem.
venerint eum iustiliam habere, non permiltant Liu- 8. De relius quas quaedam femin.a Hildegardae is
trigum per vestiluram domni Karoli iuslitiam eius f eginae tradidil, el portionem quam sibi reservavit
impedire 6.- „ iniuste amisisse dicilur, volumus ut carta traditionis
5. De foreste quam Aulharius 6 comes habere quaeralur et inspiciatur, et iunc, .quid illa habere
vult ', ubi ea prius" non fuisse dicitur, volumus ut debeat, definiatur.
nrissi nostri rei veritatem inquirant, et iuxta quod
iustum invenerint, ex nostra aueloritate definiant 8. tra9. Querelam quam IC
Helisachar et Heiminus 14.con^
4. De causa Rothmundi9 comitis, ut ei liceat hic in Maginarium habent, volumus ul missi nostii
palatio sacramentum suum iurare, quiapropter no- securidumiustitiam ct aequilatem definiant.
strum servitium sibi constilutum placitum intra pa- 10. De querela Hildebrandi comitis, quod pageri-
Iriam observarenon Iicuit, . . ses eius paravereda " dare recusant, vojumus ut hoe
5. De.duabus feminis quae indiculos attulerunt, missi nostrf ab his hominibus qui in eodemcomitatu
.inlerrogandi sunt Heiminus et Monoaldus10, utrum manent et ea dare non debent, necnon et a viciiis
ecclesiaslicaean fiscales " fuissentla. comitibus inquirant; el si invenerint, quod ipsi ea
<5.Odobuticularius de foreste sua interrogandus dandi debitores sint, ex nostra iussibne dare praeci-
cst. Bpiant", , - _ -

VARIANTESLECTIONES,
1 et H. c. desunlG. ~geirfredus G. s Jiutfrido Thu. Sang. 1. 4 deest i. . Bhabere G. 6 hautharius G.
!voluit6. s perficiant G. 9 sic 1. Hld. ruohtmundi 6. hruotmundi G. Bal. ,0 Slanoaldus G. " fiscalinae
Bell. «nonf. 1. '« Hildigardi G. Bal. 14Haiminus G'. ls Maiharium G. 1Cparavreda 6. "p, expli-
cit Deo gralias legis eloquium 6.
. . , NOT^G.
tores, manzeres *, seurrae, concubinarii, neque ex cesserum, suecessoribusomni tempore liceat iuferre
turpium feminarumcommixtione progeniti, aut servi, calumniam : quia nullo tempore ecclesia debet suum
aut crhninosi. Frequenter enim homines huiusmodi ius amittere, praeter mobilem possessionem, - ut est
ex suspicione conversationis pravae et naturae, ut aurum, argentum, vestes, aut pecora, aut domus,
inferiores non videantur, quodplacet, asserere nilun- Praedia vero, terras, yillas, ecclesias, census, quia
tur contra digniores. s inde magni redditus possunt exire in commune bo-
Ex eodemCodieeBaluziushsecprofert: « Si eccle- num, nulla commutatione, nullo pacto liceat ad pro-
siae aliquidsuiiuris defraudatumfuerit a pravis procu- prietatem alicuius transfefre. Quod postquam com~
raloribus aut prece aut pretio aut privata gratia prae- C pertum fuerit, rescindatur,'»
* Scorti fiM.

CAPITULARIA AQUISGRANENSIA {An.„828, Dec.J.

'
€apitularia annorum 828 et 829 post Amerpachii curas a Sirmondo et Baluzio edita ope Codicum duode-
cim recognovimusauximusque: 1. C. bibl. olim Cprbeiensisjam Hamburgensis, stec. ix, in quo post Ansegisi
Editionem primam leguntuf, quocum consenliunt 1 b. C. bibl. regise Monacensisolim Augustanus el 1 c. C.
bibl. ejusdem olimTegernseensis, unde princeps Amerpachii Editio lluxit; 2. C. bibf. reg. Paris., n. 4417, et
3.. bibl. ecclesiasticajScafhusame in Helvetia, saec. xn; 4. bibl. universitatis Bonnensis , saec. xn'; 5.'c.
bibl. reg. Paris. inter Supplementa Latina, n. 164 bis, olini sancti Remigii Rhemensis; 6. C. hibl. reg. Ba-
benbergensis; 7. C. bibl. reg. Paris., n. 4628 A, qui proxime ad Cod. 5 accedit; 8. C. bibl. reg. Paris., n.
4761; 9. C. hibJ. ejusdem inter Supplementa Latina, n. 75 ; 10. bibl. ejusdem, n. 4658, olim Petri PilluBi."•
Quorum lamen 1 b, 4 et 7, non diligenter conferre, sed evolvere obiterque inspieere satis visum est.
Sirmondus qui schedis Petri Pithoii usus capitularia haecprimus fere integra edidit, et post eum-Baluzius,
ordinem instituerunt, quem nec in Codicibusita servatum esse invenias, nec rei ipsi plane convenire tibi
persuadeas. Quare Codices nostros, prsecipue Corbeiensem, secutus," antiquum ordihem restituere conatus1
sum. Primo igilur loco acta placiti a Ludovico cum optimatibus nonnullis {quos inter Walam abbatem
Coiheiensemfuisse, ex Vita ejus Monument. SS., t. II, p. 547, novimus) mense Decembri a annj ,828ha-
hili, prsemissaquse hic prima vice ex CodiceBlankenburgensi, ssec. x, fol/ 96, 97, prodit, oratorum reta-
lione ad imperatorem*, lum verp acta conventus generalis Wormatiensis mense Augustoanni sequeulis ha
biti, prasmissaex Codice Gothano, sajc. xi, in-fol., episcoporumrelalione, proponimus.
' " ' ' • - -
', . NOTJ2; . . ,:-,-' . -
a Mediovel exeunte mense, post obitum Jeremia; alius plane argumenti numeris cohtinuis ei subjects
Senonensis archiepiscopi. sunt.
1 Legilur ibi ante capitulare anni 820, cujus capita
591 B. CAROLIMAGNIOPP. PARS I. SECTIO PRlMA. S92
ORATORUMRELATIO ADIMPERATOREM. A sionem vestram "nm solum census quos exigere
ITE5IDOHNI HLUDOWICI IHPERATOMS. de eclesia solebant acceperunl, insuper etia etgra-
1. De necessitate episcoporum conveniendi cum viora addiderunt. Cum sint enim plerique ec siae aut
suo metropolitano oportune annis singulis secundum nihil aut parum quid exterius habentes, de s lis deci-
canonicam auctoritalem; cui conventui l interesse mis et oblationibus fidehum cengus et divers s pastus
oportet abbates tam canonicos quam monasticos presbyteri earum, quivixibidemvivereposs t, red-
absque ulla subtractione. Et si possibile est aut hnpe- dere compelluntur. |Haee vero omnia quae nde exi-
riali servitio non-detineantur 2, adsint etiam comi- gere solenl, non de suo aliquo beneficio, s solum-
tes ; quod si illi defuerint, adsint eorum vice tales modo de altari et parietibus eeclesiae ab episcopo
missi, qui adimplere valeanl quaecumque utilia cor- Deodicatis dari sibi agunt.
rigendi studio secundum regulam christianitalis ibi- 6. Quia sunt in plerisque Jocis parricida ' et ce-
dem inventa fuerint. Sunt autem plurimae necessi- teri homicidae vel rjliquis capitalibus crimi ibus im-
tates quae aliteremendari non possunt nisi in liuius- plicali, qui penitenl am publicam agerecon emhunt,
modi conventu ; qui tamen convenlus quo tempore qui utique rei jiublicae utilitalibus inuliles unt; su-
fieri debeat, cousideratione metropolitani vestTae per quibus necesse ;st, ut vestra celsitudo omitibus
pietati innotescendum est, quod plenius vestra aucto- B praecipiat, quatenus episcopis adiutorium erant, ut
ritatc s ad emn conveniatur. eos canonicae penitentiae subdere valeant;
2. Ut ministefium sacrosancti baptismatis non ubi- 7. Ut aequales! nensurae et iustae s in omnibu?
cumque nec quandocumque, excepta infirmorum provinciis"imperii yestri sint secundum le em Do-
causa, sed praefixis a sanctis patribus temporibus mini iubentis : Sit l Ibinequus modius iustu que sex-
penitus celebreiur. Aliter enim si actitalum fuerit, tarius. Quapropter diversitalem mensurar in mul-
honor tanli sacramenti et debita reverenlia et cura tis pauperes valde gravantur. Census tame sirigula-
et diligeniia et. eruditio pariter vileseere certum rum provinciarunr mliquitus constitutus uius rei
cst. -occasione pauperibus non augeatur.
5. Est quidem valde necessarium el surnma emen- 8. Postulant et monent oratores veslri, ut inler
datiene dignum, et illud nequaquam neglegatur, sic- cetera quae digne Deo agilis, ad causas n cessarias"
ut hactenus pene ab omnibus neglectum est, quasi eclesiarum et pauperum aliquotiens audi das aut
non minus necessarium sit in quo nostrae redemptio- examinandas propter amorem Dei assum' tis labo-
nis salus et salutis summa consistit, id est communio rem, quia perfeclio ministerii vestri m e in bu-
sacri corporis et sanguinis domini nostri Iesu Chri- iuseemodi consistit[officio. Erit enim opere precium
sli, qui ait : Nisi mandueaveritiscarnem filii hominis C ad omnfesiudiceshuic officiopuriores atque neliores.
et biberilis eius sanguinem, non habebitis vitam ih vo- 9. De institutione vilae canonicorum, qiam Deo
bis. Unde monendi sunt atque instruendi omnes fide- inspirante et administrante pia misericordia veslra
les, ut mundati „elpurificali, et sepius communicent, ordinavit, ut omnes idem sentiant, ethuiuijiroprio
et reverenter ad ipsam communionem accedant, ne niietropolitano cural delegetur, quatenus h singuUs
secunducnapostolum iuditium sibi manducent et bi- locis uhicumque secundum iussionem veslr mr com—
bant. pleta est, perfecte icuslodiatur; et ubi necc um con-
4. Ut sacerdoles Domini, qui sunt mediatores in- summata est, providentia et studiis perficLtur.- Hie
ter Deum et homines, per quos homines Deo recon- enim et congruentius ceteris missis suog suffraga-
cilianlur, tanto despectui non haheantur; sed pro neos canonica arictpritate sedulo admoneu potest,
amore etreyerentia Dei minislerium sacrum quod pcr el tam per se quam pcr missos a sejfequ siter de-
eos Deo exibet eclesia, hveis honoretur, et ut a 4 slinatos, ubicumque emendatione egeat, perqui-
suis eclesiis tam inlicito ausu ad exteriora peragenda rendo, sollicita investigatione, qualiter inio ;is omni-
non miitantur; quia proinde et opus divinum negle- bus servetui*,invenire.
gitur, et infantes sine baptismi gralia," et homines r» CONSTITUTIO DE CONVENTIBUSARCHIEPI-
sine confessione mori solent. Cuius causae pericu- SCOPdRUM HABENDISa. -
Itim et in eos qui a suis eclesiis -eos advocant, et in CAPITULiA WISSIMO
i BLDDOWICO EDIT. s. .
episcopos, quorum vicem agere debent, miserabili- Anno 10sexto decimo reguante domno no tro Hlu-
ter retorquetur. dovrico, conventus episcoporum debet fieri in ouat-
5. Ut erga eclesias piissima misericordia vestra id tuor locis, id est Magontiaco, in quo isti. rchiepi-
quod iam dudum Deo inspirante slatuit, observari ab scopi cum eorum suflfaganeis convenire ebent",
omnibus iubeat; quoniam plerique post sacram ius- iAutcarius ls, c Hadebaldus, dHetli, eB rnoinus.
VARIANTESLECTIONES.
1 conventus 1. 2 detinealur 1. 3 auctorilasl. 4 ad 1. s nostram 1. 6 quod 1. ?par-icida 1.
iuste 1. 9 ila 2. 3. (hlothouuico). 10extat in codd. 2-10. " d. aut uicariis 6. 12audgarius 3.
NOTJE.
a Ex Cod, 2, 5, B-iO. a Arehiepiscopus Trevirensis. ID.
i' Archiepiscdpus Mogunlinus. BALUZ. • c Archiepiscopus Vesontionensis.1D. . •
0 Archiepiscopus Coloniensis. ID.
595 CODEXDIPLOMATICUS.—LUDOVICII ET LOTHARII CAPITULARIA.—Aa.828. 594
In ° P-arisioh Ebo, c Ragnowardus S d Lanlramnus, A i vas pentecosten; missi vero nostri suam ineipiant
archieplseopus Senonis qui fuerit e, cum eorum legalionem peragere octavas paschae ".
sufffaganeis. In Lugduno f Agobardus, BBernardus, Haec capiiula ab episcupisiractanda 1Jsunt.
t Andreas, i Benedictus, » Agaricus 2, cum eorum 1. De decimis quae ad capellas dominicas ls dan-
14
suffraganeis.- In s Tolosa i Noto, k Barlholomaeus, tur, et hominibus qui eas habent in suos usus con-
1 Adalelmus, m Aiulfus 4, cum eorum sufffaganeis. versas.
In quibus convenlibustractare quaerere 5, et cum Dei 2. De feminis quae in quibusdam locis inrationa--
adiulorio invenire debenl de causis ad religionem biliter sanctum velamen sibi imponunt.
christianam et 6 eorum curam pertinenlibus, et quid 5, Similiter de monasteriolis puellarum in lega-
a prineipibus.et reliquo populo, vei ita ut divina au- tione Autgarii, in quibus nullus ordo bonae conver-
clorilas docet, aul aliler teneatur, vel quid inde* ex sationis lenetur.
parte vel ex toto dimissumsit utnon tenealur. Deinde 4. De monasteriolis eliam diversis in missatico
quid in ipsorum qui paslores populi constituti sunt Albrici [Edit. Sirm., Alberici].
moribus, eonversatione, et aclibus inveniri possit 5. De iudicio aquae frigidae.
• quod divinae regulae alque auctoritali non concof- 6. De his qui usuris inserviunt.
del; simulque invenire, "quaeoccasiones in utroque 7. Volumus atque iuhemus, ut missi noslri dili-
ordine id effecerint, ut a recto tramile deviassent. B genter inquirant, quanti homines liberi in singulis
Els quicquid ab eis de his causis inventum fuerit, comitalibus maneant qui per se possint expedi-
lam sollerti cura custodialur, ut nullatenus ad alio- tionem facere, vel quanti de his quibus unus
rum notitiam pervenire permiltant ante tempus alium adiuvet1B, quanti eliam de his qui a duobus
constilutum. Et ideo unus notarius inler onmes eli- letiius adiuvelur 16et praeparetur, necnon ". de his
gatur, et quicquid ipsLinvenerint subtiliter descri- qui a tribus quartus adiuvatur el praeparalur, siye
bat 6-,et sub iuramenlo constriclus fideliler cqnser- de his quia a quattuor quintus adiuvatur et praepa-
vet. Volumus10etiam ipsorum convenlum fieri octa- ratur ut eandem expeditionem et exercilale opus ?s*
'
. VARIANTESLECTIONES. -
1 rainoardus 9. s deesl5 s In Tolosa N. B. A. A. c. e. s. desunt in
4 5 6 9.10.;' ante voces.ln lugduno
8 legun-
* de-
tur in 5, 6, 7, 8. aiulfus 5, 6, 7, 8. q. et inuesligare et 5. ct.ad e. 5. exindeex 3. Ut 5.
scribantS. 10Volumus.... paschae desunt in regio Bal. " hic finit 8. 12traclata 3. 1Scapellam domini-
cam5. "Ii. el in suos usus conuertunt 5. rel. conuefsosS. 1Bsequentia usque ullhnum praeparatur
desunt 2. u additur 5, 6, 7, 9. " n. de h. q. a. t. q. a. et p. desunt 5. ls expeditionemexeicilalem
L 5. rel. , -
ISOJJE.
a Erunt, opinor, quibus volupe erit scire in qua C h Archiepiscopus Tarantasiensfs. ID.
Parisiorum ecclesia habitum sit illud concilium, et i Horum alter fuit archiepiscopusAquensis, alter
nomina episcoporum nosse qui ad celeberrimum Ebredunensis. ID.
Istum conventum aceesserunt. Illud ergo constat ha- i Archiepiscopus Arelatensis, idem, ut arbitror,
bilum fuisse concilium in ecclesia sancti Stepharii Formulam instilutionis canonicoejussu Ludovici
de Gressibus, Saint-Etienhe-des-Gres, eique inter- qui Pii detulit ad Arnonem - Juvaven-
:
fuisse episeopos quorum.nomina.sequuntur Ebbo, sem. ID. archiepiscopum
.
archiepiscopusRhemensis, Aldricus Senonensis, Ra- &ArchiepiscopusNarboncnsis. Vide Nolas ad Ago-
sinoardus Rothomagensis, Landramnus Turonensis,
Jonas episcopus Aurelianensis, Jesse Ambianensis, bardum,-pag. 75. 1D.
i Archiepiscopus Burdegalensis, ille ipse, ut opi-
Rantgarius Noviomensis, .Rolhadus Suessionensis,
Adalelmus Calalaunensis, Hildemannus"Bellovacen- nor, qui jussu Ludovici Pii.detulerat Formulam Ca-'
sis, GodofredusSilvanectensis, Freculfus Lexovien- nonicae institutionis ad Sicharium archiepiscopum
sis, Halilgarius Cameracensis,Franco Cenomanensis, Burdegalensem. ID.
Haribaldus Aulissiodorensis, HeliasCarnotensis aut m Archiepiscopus Bituricensis. Probat hic locus
Tricassinus, Jonas Nivernensis, Hubertus Meldensis, nondum ea lempestate Biturigerises archiepiscopos
Inchadus Parisiensis. Prsetefea yero Guiladus, Theo- cogitasse de primatu super srcliiepiscopos Narbo.-
diselus, Amatheus,Bernoinus, Fuleharius et Herber- nensem el Burdegalensem.Ulrique enim hic postpo-
lus, ignotarum sedium episeopL Sed Guiladusfdr-' nitur Agiulfus, lametsi patriarcha vocetur a Theo-
teau is est qui Wilardus nominaiur in vulgatis epi- ^ dulfo. Quod indicat hunc titulum nullam prajrogali-
scoporum Constantiensiumtabulis. Fulcliarius vero vam super cseterosmelropolitanos tribuisse tum ar-
is forsilan est qui Fiodegarius vpcatur in catalogo chifpiscopo Biturigensi. Certe Arno arcliiepiscopus
episcoporumAndegavensium,et eam cathedram te- Juvavensis, qui nullam extraordinariam auctorita-
nebat an. Christi 828, ut pafet ex prseceptoquo Lu- leni aul iurisdictionem habebat, patriafcha lamen
dovicus Pius confirmat commutationeni inler ipsum vocalur al) Alcuino in tomo nono Spicilegii Dacbe-
et Winneradum factam. Hinc etiam fortassis sup- riani, pag. 116. Deest inter metropolitanos hic no
plendi sunt hiatus qui reperiuntur in catalogis epi- minalos Elusanus, ut recte nolal Sirmondus.-Nimi-
scoporumLaudunensium, Bajocensium, Abrincaten- rum quia provincia Novempopulanaproprium es
sium el Ebroicensium.Io. lempeslate metropolitanum non haliebat, sed Burde-
i Rhemensis. galensi subjecta erat, uli supra dictum est. Altamen -
c Rothomagensis. ea non ita multo post proprium habuit metropolila-
d Turonensis. num,' Auscicnsem niiiiirum. Exslat cnim epistoia
e Jeremias obierat vn ID.Dec. an. 828. Successit Joannis V!Il papaead Airardum archiepiscopumAu-
ei Aldricus. - ' ., sciensem ejusque suffraganeosde conservaiida disci-
1 ArchiepiscopusLugduneiisis. BALUZ. jilina ecclesiaslica corrigehdisque depravatis jiopuli
8-ArchiepiscopusYiennensis. ID.. nioribus. ID.
 :' - M-AGNI" OPP. PARS I. SECTIOPBIMAV --"- "§&S
m B. CAROLl
facer^ possint; et eorurii summam ad nostram noti- A . salvare debeant;|id est, ut quicumque ex isfalein
tiam deferant. bausam scit in illis rectoribus et diversis inistris
10
CONSTITUTIODE MISSIS ABLEGANDISl. qui pojiulum regere et servare debent, e quibus
1. Volumus ut tale coniectum missi nostri acci- interrogati fuerinl, quae ad populi dampn m et der
phnl, quando per missaticum suum perrexerint; frimenlum pertinet, et propterhoc nobis ericulum
hoc est, ut unusquisque accipiat panes quadraginta, animae evenire possit et inhonoratio ", o nino, si
frisliingas duas, porcellum aut agnum unum, pullos salvam voluerit suam fidem et promissione l habere,
quatuor, ova viginti, vino sextarios oclo 2, cer- manifeslum faciaf. Ei si post-talem amm nitionem
-visa s modios duos % annona modios duos.- Et et contestalionem 12aliter quam se verit s haheat
quando prope sunt de illorum domibus, nullum ac- dixisse aliquis deprshensus fuerit, sciat.se nter infi-
:'
cipiant coniectum s. Volumus etiam,~ut octabas pa- deles esse reputandum
schaeincipiant suam agere legationem. Episcopi Haec V sunt capitula quae volmnusut di tgenter
vero suum habere debent conventum oetabas pente- \ inquirant.
costeii. Primo de episcopis, tjuomodo suum m' isterium
6
HAECSUNTCAPITULA DEINSTRUGTIONE MISSORUM.
T, explea-nt, et qualis sit illorum conversatio, vel quo-
Dicendura estillis, quia necesse est ut intellega- modo ecclesias et clcrum sibl commissum rdinatum
tnus omnes communiter, quale periculum nobis in- habeapt atque dispositum, vel in quibus ehus ma-.
tnineat in eo niaxime, quod in nostra neglegentia xime studeant, ln spiritalibus videlicet at in sae-
tanta el talia, per quae Deus offendipotuit et honor cularibus negoliis. Deinde quales sint adi tores mi-
et honeslas regni descreseere v, adhuc autem etiam nislerii eorum, !id esl, corepiscopi 14,ar. idiaconi,
aliam intellectum habemus neglegentiam ex priori et vicedomini, et presbyteri per parrochi s eoruin,
occasione natam, id est, quod ipsa legatio non ita scilicet studiuih habeant in doctrin , vel, qua-
quale
peracta fuit sicut ipsa necessitas deposcat 8; quam- lem famam habeant secundum yeritatem n populo.
quam ex parte vos dicalis nos materiam in eo de- Similitef de oninibus monasterhs inqui nl iux'^
dfisse, quod nonperomnia ad hanc necessitatem in- uniuscuiusque qualilatem et professionem Similiter
'
quirendam plenam vobis dedissemus iussionem. Ideo et de ceteris ecclesiis noslra auctoritate beneficie
subimopere tractandum esl, quomodo Domino adiu- datis. Utrum episcopi in circumeundo larrochias
vante et in praesenli de his quae per neglegentiam suas, ceteras minores ecclesias gravept, t populo
et incuriam depravata sunt, corrigantur, etneultra oneri sint, et si ab ipsis aut a minisiris prum in-
ialia fiant sollieite cavealur. Post haec socii deno- debita exsenia a exigantur. Si ih modp
Q presbyteris
minandi sunt, et tunc qualis debeat esse legatio in- de comitibus inquirant, quale studium suo ha-
iungenda est. beant 'miriisterio, ut qui bene exinde facit cognosce-
1. Primo iniungendum'est missis, ut hoc omni- mus. Si aliter lhcit/et'hoc nosse omnino yolumus;
modis caveant, ne populo in eorum profectione oneri id est, si populps per suani neglegenlia et desi-
slnl,neforte quibus subvenire debuerint, adflictionem diam iustitia el pace careat, aut si ipse sc ens is ali-
inferant. quid inhiste factun habeat. Deinde ergo uales mi-
v 2. Ut
primo nostram populo voluntatem et slu- nistros habeat ad populum regendum V 1 missos,
dium, et qua intentione a nobis sint dirccti, per no- utrum iuste 16in ipsis ministeriis agant,.a t conseri-
strum scriptum nuntient. Instruendi. etiam sunt, tiente vel neglegonte comite a veritale et iustitia
«juid inquirant. declinent. Quae personae, veJ quibus ca sis culpa-
3. In primis hoe maxime inquirant, quomodo hi bili ad praeseritiam noslrain venire debent"; diseef-
qui populum regere debent, unusquisque in suo mi- nendum esl. Exceptis episcopis, abbatib s; comi-
nisterio se citstoditum habeat, ut qui 9 bene faciendo tihus, qui ad placita noslra semper ven''e dehent,
gtatiarum actione digni sunt cognoseamus, qui vero isti veniant, si;talibus culpis et crimini1Bus. depre-''
Correctionem el increpationem pro eorum negle-~Uhensi fuerint, quales Inferius adnolatae sunt.
gentiismerentur, omnimodis hobis.manifesti fiant. " HAEO" SUNT CAPITOLA
Inquisitio autem hoc modo fiat. Eligantar per sin-
gulos comitafus qui meliores et veratiores .sunt. Et QUAE. ADPLUMJIORUM NOTITIAM ADGENERAL PLACITUM
si aliquis inventus fuerit de ipsis qui fidelitatem buNTHESERVATA.
promissam adhuc nobis non habeat, promittat. El l..De sacerdotibus a laicis virielis et fl gellatis.
tunc instruendi sunt, qualiter ipsam fidem erga nos : 2. De homirie qui ad servitium quaesi us et ere-
YARIANTESLECTIONES. ;
, J Hnius constitulionisnonnisi ultimae sententiaeradsunl, in codicibus2, 3. et rel. servatae, ubi p st conveiv-
tus Wormaliensis capitula legibus addenda legun}ur. Sirmondus ea inler capiiuia in eo conventu lissis datd
2 s 4 pullos 6 hic desini 10. e-ex
primo loco constituit. novem.erf. ' sicera 5. usque duos desunt in 10.
uno-codice 5. et Sirmotidi edilione. deessevidetur aul fieri permisimus aut commisimus. 8 de oscebat S.
" quae5. 10salvare ed. J1inoratio 5. 12cqnstitutionem 5. 1Shabentur nonnisiin cod. S. el e itis. 14c.
archipresbyteri archidiaconi Sirm. iSiS s. aul riesciens Sirm. 16i. an iniriste Sirm. " debent u . ue debent
desunl iri codice, edidit ea Sirm. adnocte 5. 19Haec capitula desnit hi omnibns codicibus" accepi ea
- ' " i -
a Sinnondo,
 597 CODEi DIPLOMATICUS.'—LUDOVICII ET LOTHARII CAPITULARIA.—AN.828. 598
ptus est abuno herede, iterum caeleri heredes eum A bus loeis tantum accipiunt de coniectu populi ad mi-
interpellare et adquirere conanlur. . norem legationem, quantum ad maiorem.
5. De conMbus -et vieariis eorum, qui iri aliqul- ...

EPISTOLA QUAE GENERALITERPOPULO DEI EST LEGENDA.

J £ '
In ,'nomine Domini DeL e't salvatoris In nomine domini Dei et salvatoris
-nostri lesu Christl. Hludowicus et Hlotha- nostri Iesu Chrisli' Hludowicus et Hlotha-
rius . divina ordinante providentia imperato- rius divina ordinante providentia . imperato-
'
res augiisti, oiririibus fidelibus sarictae Dei res augusti, omnibus fidelihus sanetae' Dei
ecelesiae et nostris. Recordari vos credi-. . ecclesiae ' et nostris., Recordari vos credi-.
-mus-,'. qualiter hoc anno, consilio sacerdotum mus, qualiter hoc anno, consilio' ' sacerdotum
et aliorum fidelium nostrorum, generale ie- et aliorum fidelium nostrorum, generale ie-
iunium per toturii regnum noslrum cele- iuniuni per' totum regnum hostrrim cele-
Brare hissimus, Deumque tota devotione de- brare iussimus, Deumqiie lola devolione de-
poscere, ut nobis propitiari, et ln quibus il- B poscere, ut nobis propiliari ef s in quibus illum
iinn maxime offenderimus nobis manifestare, maxime offensum habpreriius nobis manir
et ut 2 ad eorrectionem noslram necessariam festare, et ht a'd correctionem"' noslram ne-
tranquillum tempus nobis tribuere dignare- cessariam tranquillum tempus nobis tribuere
tur. Yolueramus • siquidem tempore - congruo dignarelur. Volueramus siquidem tempore
placitum nostrum generale" hahere, et in eo congrub placitum' nostrum generale liabere,
de communi correctione agere; et ifca Deo et ih eodem de communi correctiorie agere;
miserante fieret, nisi conimotio ' Inimicorum, et ita Deo njiserante fieret, nisi commotio
sieut nostis, praepedisset. Sed quia tucc fieri inimiconim, sicut noslis, praepedisset. Sed
non potuit iuxta voluntatem • nostram, visuni quia tunc fieri hon potuit' iuxta yolunlatem
nobis ,fuit praesens placitum cum aliquibus noslram, visum nobis fuit praeseris placitum
*x fidelibus nostris Iiabere, et in eo de his cum aliquibus ex fidelibus nostris - habere,
quae prqpter praedictum imp.edimentum re- et in eo de Iiis quae projrter praedictum
manserunt, qualiter ad affectum pervenirent, impedimentum remanserunt, qualiter ad cf-
Domino" adiuvanle considerare. Quapropler fectum pervenirent, Domino adiuvante , con-
nosse volumus solertiam veslram, quod in iG siderare. Quapropter nosse voluihus soler-
isto praesenli plaeito cum fidelibus noslris tiam vestram, quod in- isto praesenti placito
•consideravimus, ut primo omnium archie- cum fidelibus nostris consideravimus,' ut pri-
piscopi cum suis sufffaganeis in iocis con- ,mo omnium archiejiiscopi cuiri sriis suffra-
gruis' tempore opportuno convenirent, et ibi ganeis in locis congruis tempore opportuno
tam de sua ouam de omnium nostrum cor- convenirent, et ibi tam de sua quam de
reclione et.' emendalione secundum dhinam .omnium npstrum -correctione , et . emendatione
auctorilatem quaerendo invenirent, et nobis secuudum divinam, aucloritatem .quaerendo
atque fidelibus nostris secundum ministerium ihvenirent, et nobis, atque fidolibus noslris
sibi commissum adnuntiarent. . Quis. , ehim. secundum ihinisterium sibi commissum ad-
. non sentiat Deum nostris' pravissimis acti- nuntiarent. Item consideravimus, ut missos
bus esse offensum et ad iracundiam provo- nostros per universum' reghum nostrum
:
eatum, cum videat tol annis muliifariis fla- 'mittererims, qui' de omnibus causis quae ad
"
gellis iram illius in regno nobis ab eo com- correctionem pertinere viderenlur, qhanto
misso desaevire-, videlicet in fame continua, -potuissent sludio decertafent, ef quicquid
in mortalitate animalium, in pestilentia ho- ^possibile " a- nostra
invenirent,
' praesentaliter
'
minum', in sterilitate pene omnium- frugum, auctoritate corrigerent; el si aliqua diflicul-
et, ut ita dixerim, diversissimis morborurii tas in qualibet re eis obsisteret,. ad nostram
-cladibus atque ingentibus penuriis populum notitiam deferre cufarent- Quapropter vo-
istius regni miserabihter vexatum et afflic- lumus, ut vos omnes,' proptef'' communem
fiim, atqoe omni abundantia rerum quodam Salutem" et regni bonorem ac populi -ulilita
modo exinanitum. Nec illud etiam dubita- „ tem, obedientes et adiutores missis nostrLs"
mus ex iusta vindicta illius evenire,' quod in omnibus pro yiribus esse non- neglegatis;
saepe scandala per . tyrannos in lioc regno simulque sciatis 4 ob hanc causam nos' velle
' ' . "
VARIANTES LECTIONES. " ,
* ex Sirmondo; desunt in codd. omnibus. 2 deest s '
apud Sirm. propitiaret Sirm- _.
' ' ""
N0T.E,
* Ila Baluzius^ per semetipsosSifnu
 C99 B. CAROLIMAGNIOPP. PARS I. SECTIO PRIMA. , 600
exsurgunt, xjiiL pacem populi christiani etj A per singulas hebdomadas uno die in palatio
unitatem «imperii sua pravitate nituntur scin- nostro ad causas audiendas sedere, t per
dere. Nam et illud • nihilominus peccatis hunc aut cohiitem et prondenti mis-
illumj
nostris deputandum est, quod a inimici Christi sorum et .obedientia populi nobis • anife-
nominis praeterito anno in hoc regnum stius appareat. ,Et ut haec omniai su cessum
ingressi, depraedationes, incendia ecclesiarum, habeant, yolumus | ut generale " triduan m ie-
et captivationes chrislianorum, et interfectio-. iunium secunda feria „post octabas enteco-
nes servorum Dei audenter et impune, immo sten celebrandum i indicetur, ,. et
ge raliter
crudeliter, fecerunt. Agitur siquidem iusto ab omnibus cum summa devotione obser-
iudieio Dei, ut. quia in cunetis delinquimus, vetur. Et quia | undique^ inimicbs sanctae
interius simul et exterius flagellemur. Bene- Dei ecclesiae commoveri, et regnum a Deo
ficiis quippe Dei evidenter exislimus ingrati, nobis commissum infestare <.velle c
[ gnosci-
quoniam his non ad voluntatem Dei, sed ad mus, praecipimus j atque, iubemus., ut omnes
libitum nostrum carnalem uti invenimur. liomines per totrim regnum nostru , qui
Et idcirco, merito creaturae Dei nobis divi- exercitalis itineris debitores sunt,^ be e sint-
j
iiitus concessae, pro Deo contra hos ingra-1B praeparati cum equis, armis, vesli entis,
tos pugnanl, iuxta illud : Pugnabit pro eo carris, et viclualibus; ut
qupcumqu tem-
orbis lerrarum contra insensalos. Verum pore eis a nobis demmtiatum fuerit. sine
quia tot modis vexamur atque percufimur, ulla mora exire, j et in quamcumque partem
ad eum a quo percutimur toto corde dignum neeessitas
postulayerit, pergere possl t, et
necessariumque est ut revertamur, quatenus tamdiu ibi esse iquamdiu necessitas ostula-
illud propheticum in nobis impleatur quo verit.
dicitur : Sola vexatio intellectum dabit auditui. Sed quia pius et clemens Dominus sic
ipsum fl gellum
moderatur, ut non ad interitum, sed potius ad correctionem nostram inferre videatur, debe us in
conspeetu eius veraciter humiliari, et faciem illius in confessione praevemre, eiusque pielate pronis
mentlbus exorare; ut qui fecit nos iustissima dispensationc flagella sentire, faciat nohis peccata nostra,
pro quibus iuste ab eo flagellamur, eognoscere, et in "quibus maxime'iilum offendimus, et ira illius
provocavimus; manifestius intelligere, ut post, eo miserante, prava deserendo et corrigendo hosa
etiam sectando el tota cum devolione exsequendo, valeamus per spiritum humilitatis et nimam
contritarii sacrificium Deo debitum offerre, iramque illius indignationis evadere, et per dign con-
gruamqae _corfectionem, .et bonorum operum exliibitionem, graliam ehis propitiationis, licet ndigni,
jJromereri. At quia nos magis in hoc petcasse cognoscimus, qui fprma salulis omnibus esse de uimus,
el omnium curam gerere, et per auctoritatem imperialem pravorum acta, ne tantum adcre cerent,
coi-rigere, cupimus, Domino nobis propitio, in conspectu pietatis illius per dignam satisfa Moneiri
veniam adipisci, et per saluberrimam cofrectionem, vel per bonum studium, quod nostra desidia
et ignorantia hactenus neglectum est, consullu fidelium tempore opportuno", quaritum in n iis~est,"
siudaosissime'emendare, et nostram in hoc vqlunlatem omnibus manifestam facere. Quapropter tuimus
alque-• decrevknus cum consultu sacerdotum caelerorumque fidelium noptrorum, hujus rei gr tia, ob
placariduoi scilicet contra hos nobisque subiectos Domini furorem, conventus eorundem episcopo um in
quatuor imperli riostfi locis congruenlissime fieri. Primo scilicet in Moguntiacensi tarbe, ubi co -eniant
arehiepiscopi Autgarius, Hadabaldus, Hethi, Bernuinus, cum suffraganeis suis. Secundo quo ue ni
Parisiorum urbe, ubi futurus anlistes Senonicus, et Ebbo, Ragnoardus, et Landramnus cum suffi ganeis
suis conveniant. Terlio vero apud Lugdunum, ubi Agobardus, Bernardus, Andraeas, Benedictus, gericus
cum suffraganeis suis simijiter conveniant. Quarto etiam apud Tolqsam urbem, quo simul 1co eniant
Notho, Bartholomaeus, Adalelmus, Agiulfus cum sulfraganeis suis. In quibus conventibus t ctare,
quaerere, et cum Dei adiutorio invenire debent de causis ad religionem christianam et eorum curam
pertinentibus, quid a principibus et reliquo populo, vel ita ut divina auctoritas docet au aliter
leneatur, vel quid inde ex parte" vel ex. tpto dimissum sit. ut non teneatur, Deinde quid in I sorum
qui pastores pojiuli constituti sunt moribus, conversalione, et actibus inveniri possit quod ivinae
regulae atque auctorilati non concordet, simulque inveniant, quae occasiones in utroque o ine id
effecerint, ut a recto tramile deviatum sit. Et quicquid de his causis invsntum fuerit, tam sole fi cura.
custpdialur, ut nullatenus, ad aliorum notitiam pervenire permittarit ante tempris constitutim. t ideo
UKUS; notarius inter omnes eligaturi qui qriod ipsi invenerint describai, et ipse sub iuramento cori trictus
'
ea auac inventa et disresia fuerinl dilieenter fideliterque conseryet. .
NQTJE.
a < aizonem, inquit Goldastus*,inmiit, qui Sara- G non potest esse veral Satius est ista mterpr tan de
ccnorum copiis regnum Francorum populatuserat. J Bulgaris et Danis, quos in regnum Ludovici ingres-
Aitonis defectio et irruptio in regnum cum auxiliis sos esse hostiliter anrio828 et aiiquas villas i n_ein-
Saracenorum contigit anno 826 et sequenfi, utEgih>- jecto concremasse tr dit- auctor Vitae Ludo ici' Pii.
hardus tradit in Ajinalibus. Ifaaue Goldasti opinio BAI.UZ. I '_
601 LUDOVICII ET LOTHARII CAPITULARIA.—As.829.
CODES DIPLOMATICUS.— 602

CONSTITUTIONES VTORMATIENSES (An. 829, Aug.),

EPISCOPORUMRELATIO AD IMPERATOREM.
Gonventibusqualuor episcoporum mense Junio habitis, et actis eorum ex decreto imperaloris cbnscfiplis,
mense Augusto generalis Wormatiss conventus habitus est. Ibi primum acta quatuor convenluum in unum
redacta atque imperatori ab episcopisporrecta sunt. Liber satis prolixus et maximam parlem ex actis con-
ventus Parlsiensis hodieque exstantibus, ordme tamen penitus mutato compositus, hic beneiicio Codicis
Gotbani ssec. xi prima vice integer prodil, cum antea nonnisi posterior ejus pars sub titulo Additionisse-
cunda?ad Benedictilibros capitularium vulgata fuisset. Cseterumcum plurima essent quseepiscopiflagitarent,
parvam tantum eorumpartem ut capitula infra edenda"demonstrant impetraverunt; ita ut vel anno 855 in
convenlu Aquisgranensimulta hujus petitionis capita 'eisdemverbis iterum proponendajudicarent; sed ea
quoque qusenon obtinuerunt, Ebonis tum Parisiensis synodLpreesidismoxque rebellis factionis ' signiferi,
Agobardi, cseterorumqueepiscoporum animuni et consilia patefaciunta. .
"
RESCRIPTUM-1 CONSULTATIQNIS A missa suhl diligenter tractare,,' Deique voluntaterii
SIVEEXORTATIOXIS EPISCOPORUM ADDOMNUM HLUDO- quaerere, et ecclesiae vobis commissae utilitatem'
WICUM.IMPERATOREM. providere. Quaproplef quae ad tempus emendatiohe
Dominoipraestantissimo etpietatis gratia praedito digna visa sunt congrua capitula serenitas vestra di-
Hludowicoortodoxo atque inviclissimo augusto. Nos gessit, legatosque strenuos delegavit, ut pef eadem
famuli vestri quamvis indigni, tamen episcopi, Deo capitula et flagitia malorum liominum punirent, et
hhmiKter grates persolvimus, eiusque inmensam bonoruni laudem vestrae celsitudini innotescerent.'
pietatem et benignitatem conlaudamus-el praedica- iriter quae etiam statuistis, iii quattuor partibus im-
mus, qui vos adeo in sui amorem devotissimumfa- perii vestri convenlus' episcopprum uho eodenique
mulum suum flagrare facit, ril de profectu et exalta- lempore fieri, in quibus tractarent, quaererent, atque
tione sanctae suae ecclesiae indesihenter cogitetis, cum Dei adiutorio invenirent de causis ad yeligionem
eamque utpote lnairenr spiritalem , sicut fidelis el christianam eorumque curam pertinentibus, quid a
dlleelusfilius spiritalis, ad meliora et potiora semper principibus et reliquo populo, vel ita ut diviriaaucto-
provehere studeatis. Nam cunfmucfo divinus im- ritas docet, aut aliter teneretur,. vel quid indeex
penum vobis divinitus commissuminterius exterius- parte aut ex loto dimissum essel ut non teneretur;
que merito nostrae iniquitatis multifariis attereret B deinde quid in ipsorum qui paslores populi consti-
cladibus -, prudenter animadvertentes quod haec tuti sunt moribus conversatione et actibus inquiri
nonnisi iusto iuditio Dei evenirent, ilico scriptis se- possit quod divinae regulae atque auctoritati non
renitatis vestrae anno praeterilo cunetos s o ecclesia- concordaret; simulque invenireti.r, quae occasiohes
rum pastores admonuistis, ut quia constabat eos in utroque ordine id effecerunt, uf a recto tramite
speculatores Dominiexistere etgladium divinum su- deviassent; et quicquid de hisinventum fuissel,
perterram, id est snper peccatores Deum, crassari,- veslrae celsitudini nolum facefent. Quod,- ut Deus
nieminerint speculationis suae, et ieiunio triduano posse dedit,-facere curavimus, et in subiectis' cajh-
ab omnilms generaliter peraeto, unusquisque in quo- lulis adnotavimus. *' -
libet ordme positus diligenler conscientiam suam Cap. 1. Quid proprie ad religionemchrislianam per-~
conveniret, et uhi se Deum offendisse cognoscebal, tinet c. Prinium fundamentum christianae religionis
maturato per poenitentiae satisfactionem corrigere est fides catholica; hoc est cfedere in Patrem et Fi-
non differret. In quibus etiam apicibus 4 inserere lium et Spiritum sanctum, unum et verum Deum ,'
vobis.placuil, ut si Deus pacem undique et oliUm trinumin personis, et unum in KiLstantia; credere
vobis tribueret, in hoc placilum vestrum generale eliam quod sola persona Filii pro salute nostra car-
consumare voluisselis, ut primum quicquid in vobis, C nem assumpserit, iu qua et passus est, „et resurrexit,
id est in persona et ministerio vestro, corrigenduhi et ascendit in celos; cum qua etiam ad iuditium ven-
inveniretur, Dominoauxilianle corrigerelis, deinde turus; et credere quod pef Spiritum sanctum remis-
quicumque in omnibus ordinibus imperii vestri Deo sio peccatorsm in baptismate conferatuf, et quod
displiceretinquireretis, et secundum eius voluntatem fidelibus in ecclesia Christi eiusdcm sancti Spiritus
cum consensu fidelium vestrorum adtramitem re- dono per ministerium sacerdotale et per poeniten-
ctitudinis revocarelis. Sed quia tempus optatum, liam remissio peccalorum indubitanter„attribuatur,
exterioribus incursionibus praepedientibus, secun- et quod generalis omnium in vera carne in adventum
dum desiderium veslrum nacti non estis, libuit se- Cbrisli resurrectio futura sit; et quod nosse unum-
renitati vestre cum quibusdam fidelibusvestris prae- ' quemque fidelem oporteat, quia haec fides vera et.
terita hieme placitum habere, et de his quae prae- D fructuosa esse non potest, nisi honis operibus exor-

" JARIANTES LECTIONES. .

1 resciptum cod. 2 atferrefet claudibus c. s ciinnctosc. ? -apitibus c.
' -- - NOTJE. ''
. _ .
a Quibuscum couferendus est VitaeWalaj Jiber n, p. c1655, ubi tamen Lotharii nomen additur.
Monum.Germ. SS., t. II. Cf. Labbeum, 1. c, lih. i, c. 1, p._1599.
^Cf. concil. Parisiense vi, apud Labbeum,lib. m,
 -
SOS B. CAROLIMAGM OPP. PARS I. SEGTIQ PRIMA. 604
netur, id est spe, caritale, humilitate, castilate, con- A venerabilis episcojius ad Anastasium Im eratorem
'
tinentia, sobrietate, uhanimitate, concordia, iustifia, ita scribit: « -Duae sum quippe inquid iperalpr <
6
pietaXe, nhsericordia, innocentia, et siniplicitate, et augustae quibus principaliter mundus hi regituf,
teteris his similibus; quae omnia in dilectione Dei ,aucloritas sacrata pontificum, et regalis p teslas. In
et proximi consistunt. Sine his enim-nemo potest quibustanto gravius pondus esf sacerdotu , quanto
placere Deo nec saSvusesse, quia tesle aposlolo fides etiam pro ipsis regibus homhium in divino reddituri
sine operibus morlua est in semetipsa. Proinde"ne- sunt examine ralionem. DI?ulgentius quoqu in libro _
cesse est, -ut unusquisque christianus diligenter per- de veritate predestinationis 7 et gratiae it seribit:
pendat, utrumin eo fides viva sit, bonaopera agen- « Quantum pertinet inquit ad huius tempo is Vitam,
dq, an mortua bona opera neglegendo ; et si iuxta in aecclcsia nemo ponlifice potior et in sa clo chri-
documentum apostoli ipsa fides sine operibus bonis stiano nemo imperatore celsior inveriitu . J Cum
mortua est, quanam l dampnatione jsJectendi sunt haec quippe ita se habeant, primumde s erdotali,
illi, qui non solum eandem fidemhonis operibus non post de regali pej'sona dicendum statuimu
cxornant, sed etiam diversis 2 flagitiis eain comma- ' DE PERSONA
s
cplant. Inter cetera quippe mala quae eandem fi- SACERDOTALl.
dem commaculaht, qualtuor nobis vitiaspiritaliame- B Cap. 1- De c electioneetpromotione sacer otum.De
rito exaggeranda videnlur, quae quanto occultiora electione"et promotione eorum qui ,ad f rmain- et
sunl lanlo pernitiosiora; id est superbia, per quam exemplum aliis praeficiendi 8 suut, provid ndrim ac
angelus cliaboluseffeclus est ct de celo eiectus; in- sumopere cavenduni est, ht hi per quos et religio
vitlia, per quam idem diabolus hominem deparadysa chrisliana constare et caeleri ah offensio e debent
eiccil; odium et discordia, quae caritateminterpro- salvari, tales remola poenitus simoniaca este eli-
ximos extingunt, et dileclionem evacuant,- el omnia gantur, .quales et aposlolicus sermo et eano icus ordo
bona perverlunt, et 11011sinunl proximos in mutua et beati Gregorii pastoralis .regula doce . Scilieet
dileclione consistere, neque -etiam tranquillam ut quoniam si pro aliquo munerepraesentis f turahque
decuerat chrislianos vilam delegere. Quae ideo per retribulionis vel prp alia qualibel re quae ebntraria
riculosiora inimo mortifera diximus, quoniam secta- esse possit verilati divinaeque auctoritati e igitur, li-
tores illorum ea aut non inlellegunt, aut certe inlel- quet profecto, quod ex.toto aliler agitur uam di-
legere dedignanlur.. et quia ea parvipepdentes, pro vina auctorilas tesletur, et quod In huiusce lodi facto
his ad confessionein non veniunt, Idcirco nec corre- Deus offendaiur, et laliter.electo" et his qui us pfae-
clionem merenlur. . ficitur quin scandaium generetur dubium iion est.
- 2. Quod a universalis sancla bei ecclesiaimumcor- G Proinde oportet, ul in electione"et ordinatl ne sacef-
pus, eiusque capud Chrislus sit. Primum igitur quod ctolis valde sit execranda"simoniaca her is, quae
universalis sancta ecclesia Dei unum corpus manife- propter quorundani avaritiam et ambitione moder-
ste csse credatur eiusque capul Chrislus, aposlolicis nis temporibus dignitatem sacerdotalem fus are.com-
oraculis approbamus; unde Paulus: Vos autem estis probalur. Non nichll deteslandi iuris ianta cupiditas
inquit corpus Chrisli et membrade membro.ltemque: habet, quae in jirjimordio sanetae Dei e clesiae-a
Sicul enim in uno corpore mulla tnembra habemus, beato Pelro principe apostolorum cum a tore suo
omnia aulem membra non eundem actum 4 habent, ita damnata est. Nam ? et in coricilio Calcido ensl ca-
tnulli unutn corpus sumus in Chrislo. Item: Cuius ca- pitulo secuhdo scrilntur: n Si quis.epis opus per
pul Chrislus est, ex quo totv.m corpus per nexumel pecuniam fecerit ordinationem, sub precio redegeiit
coniunctionem adminislralum crescitin templum san- graliam quae non pofest vendi, ordinaver tque per
clumin Doniino, Sujit et alia innumera huiuscemodi pecuniam episcopum.aut presbiterum aut iaconum
exempla, quae hic ob prolixitatem vitandam prae- vel quemlibet ex his qui connumeranluf in lero, aut
termiltunfur. Quisquis ergo per ^liqua inlicita ex promoverit per pecpniam dispensatorem a t defen-
membro-Chrisli se fccit membrum diaboli, a quo sorem vel quemquam qui subiectus est r ulae pro
astu- diabolicasupcratus s est, se incunctanler dum suo turpissimi Incri xommodo, is cui h c attem-
tempus penitentiae in jiromtu habetur, restituere ptandi 9 approbatum fuerit, proprii grad pericuJo
vi on neglegat. subiacebil; et qui ordinatus est, hichil ex hac ordi-
5. Qnod^ eiusdem aecclesiaecorpus induabus prin- natione aut jiromolioneper hegotiacionem "actapro-
cipaliler dividalur eximiis personis. Principaliler ita- ficiat; sed sit alienps ea dignitale vel so icifudine
que ilolius sanotae Dei ecclesiae corpus in,duas exi- quam pecuniis adquisivit. Si quis vero med ator lam
mias personas, m saeerdolalem yidelicet et regalem, ' turpibus et nefandis datis vel acceptis ex iterif, si-
Sicuta sanctis patribus traditum accepimus, divisum epiidem clericus frierit, proprio gradu d cidat; si
esse novimus; de qua re Gelasius Romanae sedis vero laicus aut monachus, anathematizetu . s
VARIANTESLECTIONES. „ [
„ *quaclamc. !duersisc. 8terliac. 4actuc. ° separalus corr. superfttusc. 6 imperatrices . Tpre-
testinationis c. B pficiendi c. 9 atemptandi c. - ' I &
NOTJE.
* L. c", p. 1599, lib. i, c. 2. c L. i, c. 11, p. 1605.
, P L. i, 5,-p. 1599, 'JP, 1606,1. 11, :
 Cm CODES MPLOMATICUS.—LUDOVICII ET LOTIIARH CAPITULARIA.—AN.829. 608
2. Q-uoasumopere studendum est, ut tam docti et A j magis magisque iiicrescere in hominibus, ei maxime
tales adsacerdotium provehantur, quales beatus Gre- in liis qui iri "potestalibus erant consiituti, ita ulin-
gorius in libro pastoralis 'describil, nbi ihter caetera tervehiehdi illi. apud illos grayissimus labor esset,
sic ait: Nulla ars >doceripraesumitur nisi intenta qui omnia precio distrahebant.- Quae res'.omne ma-
pfius meditalione discatur; ab imperitis ergo qua lum proximo invexit Ilaliae, et exinde omnia yer-
temeritate pastorale magisterium suscipitur, quando gimlur in peius. Et quid dicam si in huiusmodi per-
ars est arlium, regimen animarum. Nam a el Domi- soriis ita raliiem suam exefcenl, qui solent aut filio-
nus per Aggevumprophelam de pastoribus ait: In- rum aut propinquorum causas protendere ad excu-
. terroga sacerdotes legem; quod beatus Hieronymus sandas excusaliones-in peccalis, quandoquideiriple-
ila exponit:,« Considera saeerdotum esse inqriit of- rosque coeperit etiam caeca Jabes sacerdotes vel le-
- ficii delege interrogatos fespondere'. Si sacerdos est; vilas, quibus portio Deusesl, ut illam.etiaihipsi ap-
sciat Jegem Domini, si ignorat legem, ipse.se arguit petant. Et ve.mihi misero, quia nec fine-mundi prb-
non esse. Domini sacerdotem. Sacerdotis enim est voeamur, ut tam gravi iugo sefvitutis liberari veli-
scire Iegem et ad interrogationerii respondere de mus, quod demergit usque ad profuhduni inferni,,ul
lege. J Omnibus i>etiam sacerdotibus illa specialiter faeiamus"nobis amicos de mairimonainiquitatis, qui
"sentenlia beati Gregorii anle oculos conslituenda est B i nos recipianl in aeterna tabernacula. >
in qua -intercaetera: e Cum rerum inquil necessitas i. Quia f ergo propler communem ac necessariam
„ esposcit, pensandum valde est ad culmen quisque correciionem pariter diligenterque inquisivimus, et
regiminis qualiter veniat, ad hoc rile perveniens ex oraculis divinis el sanctorum patrum diclis'mani-
qualiter vivat, et bene yivens qualiter doeeat et re- festum fecimus, qualiter ad pastorale magisterium
cte docins '-. » - veniendum, qualiter in eo vivendum, qualiter docen-
5._Quia c vero nonnullos ordinis noslri solios-ava- dum sit, et qualiler sacerdotes Dominiavaritiam qui
ritiam turpiter sectari et merito a lr.ultis reprehendi, aliis forriia etexemplum esse debent cavere debeant,
et ob id innoxios cum hoxiis ex hac occasiohe infa- bpefe precium duximus, rios exortando admonere et
ritari conperimus, ab hinc inxommune nos et sotios admonendo exliortari, uf hospitalitatcm praecipue
riostros mutua exhorlatione corrigendos esse iudica- sacerdotes Dbmini sectari 'memirierint, quoniarii hac-,
vimus, ita"videlicet ut nec nos in huiuscemodi pesle tenus a quibusdam ordinis nostri sotiis minus iusto
avaritiae eoram Deo peccaremus, nec aliis per no- in eo actum esf, et ideo a multis non solum ipsi ne-
strumTnalum exemplum defrahendi.et in nobispec- glegentes, verum etiaih hospitafitate studentes' tali
candi locum daremus. Verum cum nullus christianus reprehensione shht denotali.Porro si hospitalitas in
thesauros in ierra, sed potius secundum Domihi treniendi :examinis die ab aeterno iudice est"remune-
senteniiam in caelorecondere deheat, cavendum randa,'qui dicturus est: Hospes fui; et collegistis me,
sumopere sacerdotlbus est, ut ah avaritiae pesle et ob id ab omnibiis christianis suihopere est sec-
quae radix ohmium malorum est suosque sectatofes tanda, mullo magis tamen vigilantiusque ab his qui
a regno Christi excludit, se cohibeant; quoniam di- dictis"et exemplis ad vitam aeternam aliis ducatum
gr,e"noii possunl subdilis praedicare, ut ab his se praeheht/postposita avaritiae pesle ef alia qualibet-
abstjneant, cum ipsi his quod valde dedecus immo ' occasione-, prorsus esl exequenda. Ab apostolo
-periculosum-est se mancipaverint. Gravius quippe quippe Bintef cctera virtutum praeconia, quae epi-
-atrotlusque hae pestiferae lues ^in illis dampnantuf, . scopoiriesse'debent,hospltalitas"etiam habendaprae-
quam iri his qui eorum .dictis et exemplis ab his dicatur.Episcopi namque domus, ul bealus Hieroni-
coherceri debuerint 2. Solent namque a nonnullis mus scribit, oninium coinmune debet esse hospitium;
multifariae occasiones obtendi quae necessitatis no- ef laicus si uhum aut duos aut paucos recipiat, im-
mineblandiantur s, et revera dum exterius necessi- jilet hospitalitatis cfficium; et episcojms nisi omnes
tas pretenditur, interius ab avaritia tegitur, unde et recipiat, inhhmanus ab eo scfibilur.
lieatus Prosper aif: « Non d potest dicere sacerdos. n 5„-Ut quando episcopiparrocitias suas circumeunt-,
contempforibus 4 admoniiionis suae fulurumr cogi- hoc sumopere studeant, rie his quibus prodesse de-
tare iuditium,"quod ipse forte non eogitat; amatori- buerant oneri sirit. iJidicimussane quorundam relatu,
bus mundi 'Nblite-diligere mundum, si eum amor rionnuJIos episcoporum noslrbrum in peragrandis
mundi oblectat; ambitiosis cAmbitioni iam finem parrochiis suis non solum consacerdotibus, verum
imponile i-; si eum ambitio ruinosa precipitat. i In " etiam quibusdam aliis fidelibus quibus consullum
vita quoque beali Ambrosii legitur: c Ingemiscebat ferredebuerarit, onere existere, et 6b hanc causam
enhn vehementer, cum videret radicem omnium ava- mullos in sui detraclionem detestationemque pertra-
ritiam, quae neque copia neque inopia minui potest, here. Idcirco in commune statuimus, ne ulterius a
VARL4NTES-LliOTIONES.
„ ^hic primo aliquae vocessubiectae, ab ipso scriptore delelaesunt. 2 debuerit c. s balliantur corr. blandian-
tur c. 4 contemporalibus c. 6 qui per c.
NOTJE.
* P. 1607. d Ibid., infra, I. 5, a fine paginse. "
, i L. i, 12, p. 1608,1. -15. «P. 1609.1. 18. • • '-
cL,i, 15, p. 1608. - f L. i, 1-1,p. 1609.
607 B. CAROLl MAGNIOPP. PARS I. SECTIO PRLMA. . . 6GS
quoquam cjwscopolale quid fiat; statuimus etiam, & avaritiae ministros in parrochia sua conslit erit, el
ut congruo lenipore unusquisque parrochiam suam eorum -cognitam pravitatem auctoritale astorali
s
circumeat; et quamquam aucloritas canonica doeeat, acriter ferire detrectaverit, exemjilum negl gentis
ut quarla pars decimarum et redituum ex oblationi- Heli sacerdotis imitari se cognoscat, et sino ali cor-
bus hdelium in usus episcoporum cedat, ubicumque rectione modis" omnibus subiacendum. N et in-
ta.men episcopus sua hanet, suis contentus sit; ubi communi consensusLatuimus, ut unusquisq te epi-
aulem nihil rerum aecclesiae suae habet, accipiat de scopofum super archidiaconum suum deince s vigi-
memorata parle Sibi suisque, non quod avaritia lanliorem curam adhibeat; quia propter eorum
quod absit suaseril sed potius quod necessitas com- avaritiam et morum inprobitatem multi scan alizan-
pulerit. Ceterum si accipiendi nullanecessitas urgue- tur 4, et ministerium sacerdotale vituperat r, et in
rit, nihil de memorata quarta parte accipiat, sed ecclesiis a sacerdotibus multa projiter eo negle-
psibus ecclesiarum et pauperibus Chrisli kaperfien- gunSur. j
dum secundum suam dispositionemrelinqual. 8. De presbiteris et eorum ecclesiis, un multa
6. Ut a chorepiscopimodum mensurae suae, qui in negleguntur et scaridala <generantur, in no tra dis-
sacris canonicis prefixus est, non excedant. Emersisse cussione quattuor nobis pericula apparuerun . Primo
reprehensibhem et valde inolitum usum comperimus, B quia nonnulli ex ipsis sacerdolibus quadam aecuri-
eo quod quidam chorepiscopi ultra modum suum pro- - tate accepla, nec ea quae ad cultum perli ent fa-
gredientes, etdonum sancti Spirilus per inpositionem ciunl, neque in restauratione et luminarib s eccle-
manuum tradant, et alia quaeque quae solis pontifi- siae studium habent,' nec etiam senioribus s is dehi-
cibus debentur, conlra fasperagant, praeserlim cum lam reverentiam exhibent, et insuper eccles as suas
nullum ex septuaginta discipulis, quorum speciem cxpoliant, et in prediola sua propria lran ferunf;
in aecl<.'Siagerunt l, legatur sancli Spiritus donum quae omnia ad neglegeutiam episcoporum p rtinere
per manuum inposilionem tradidisse; quod autem deprehemlimus. Ob id vero quadam occasi ne ae-
solis aposloliseorumque successoribus jiroprii sit of- cepta, seniores eorum audaciter prorumpuht, ut eos
ficiitradere Spirilum sancfcum,liber Acluum aposto- eliam inlicite el inhoneste atque inrevererit r trac-
lorum docet. In conciliovero Cesariensi ita de chor- lare presumant. Undjjsumopere omnibus no is ab-
episcopis habetur scriplum : c Choi;episcopi quoque hinc providendum iudicavimus, ut ea quae, a^donmo
ad exemjhum quidem et formam*sepiuaginlaviden- imperatore cum consensu episcoporum- ob hmorem
lur esse, ut comministriauteni propter studium quod et amorem Dei eccleslis i concessum est 5,' non iii
erga pahperes exhibent honorantur. s Item in conci- avaritiam presbiterorum, aut in rapacitatem epi-
lio Antiocheno cap. 10 : « Qui in vicis el possessio- ^ scopaliumiflinislrorum cedant, sed in ut litatem
nibus chorepiscopinominantur, quamvis manus im- ecclesiae el in usus clericorum et pauperim de-
positionem episcoporumperceperint, et ut episcopi veniant. ,
corisecrali sint, tamen sanctae synodo placuit, ut 9. Illud quoque non minus periculosum esse di-
modum proprium recognoscant, et^ubernent subiec- dicioms, quod in quorundamepiscopprumpan oechiis
tas sibi ecclesias, eorumque moderamine curaque qaosdam presbiteros conlra iBterdicta san^torum
contenti sint ul episcopi. t canonum feminas in iiomibussuis non solun habi-
7. Ut h Cpiscopiminislros odienles avariliam per lare, sed eliam sibi ininistrare faciunt; qua; et la-
parrochias suas consliluant2. Comperimusquoiundam queum sacerdotibus persepe exlitisse, et muJ,os hae'
episcoporum niinistros, id est chorepiscopos archi- occasione in scandalum et in detraclionem corruisse
presbiteros et archidiaconos, non solum in presbite- cognovimus. Que transgressio el lenipore gtnitoris
ris sed etiam in plebibus parrochiae suae avaritiam vestri et vestro in convenlibus 6 episcoporum secun-
pofius exercere quam utilitati ecclesiasticae digai- dum aucforitatem canonicam prohibita, sed i ecdum
tatis inservire populique saluli consulere; quam ad perfectionem plene' est perducta. Unde ii com-
neglegentiam immo execrabile ac dampnabile cupi--j., mune censuimus, ul hi qui lanlae transgre ssionis
ditatis vitium , oihnes in commune deinceps vitan- incorreclofes haclenusi cxtiterunt,' si abhinc huius
„
dum statuimus. Pertimescenda porro et vigilanler rei correctores esse rieglexerint, iuxta aiostoli
cavenda est sacerdotibus Domini, Heli sacerdolis sententiam quasi cohsenlientes malorum :oher-
""
ruina, qui filios suos indigue agentes . Dominumque ceanlur. |
in suis pravis actibus ad iracuhdiam provocanles, 10. Similiter.c de illis presbiteris qui cont-a sta-
sacrificioque Doinini iniuriam inrogantes, quia ver- tuta canonum vilici fiunt, tabernas ingrediunlur,
bis tanlum el non verberibus corripuit, cum eis turpia lucra sectanlur, et diversissimismodis usuris
divina iustaque ultione ruentiims ruit. At si forte inserviunt, et aliorum domos inhonesle ac in _mdice
quod absit ullus episcoporum, deinceps sectatores frequentant, etcomessationibus et ebrietalibus deser-
, VARIANTESLECTIONES. j
1gerit CO?T. 2 8 4
gerunt codex. c. deestin c. neglegenlibus c, scandalizenlur c. e sic c. 6conueitlus c
NOTiE.. I
»L. p. 1617. ' Cf. i, 28, p. 1618.
b l. i,i, 27,
25, p. 1616.
609 COBEXDIPLOMATICUS.-— LUDOVICI1 ET LOTHARHCAPITULARIA.-As. 829. 6SO
vire non erubescunt, et per diversos mercatos indis- A , de aeclesiarum rebus quibus praesunt praedia eo mo-
crete discurrunt, observandum iudicavimus, ut ab doemunt; faciendum statuimus; quoniam multos
hinc dislricte severiterque ' coherceantmy ne per. . presbiterorum occasione taliter emptarum rerum
eorum inlicitam et indecentem aclionem, et minisle- ecclesias quibus praesunt exspoliasse, et a suo
rium sacerdotale viluperetur, et quibusdebuerant ministefio jnultis modis exorbitasse, et se diabolo
esse in exemplum, fiant in scandalum. mancipasse, et hac oecasione multos laicorum in
11. Quod a conversalio sacerdotalis testes vitae scandalum damnationis et perdilionis- proruisse
probabileshabeat. Pari ergo consensu nobis visum comperimus.
est, ut pontifices sanctorum decedentium patrum 13. Didicimus sane nonnullos cpiscopos in guber-
exempla sequentes, 'religiosos conversationis suae nandis congregatlonibus sibi suhieciis, canonicis
testes habeant, qualihus delrahere volentibus loeum videlicet monachis et sanclimonialibus, hacfenus
minime preheant. Ut ergo sacerdos discipulis suis valds neglegentes exstilisse,'el ob id multos in sui
de seipso exemplum bonum debeat praebere, Apo- detracfionem et contemptum provocasse, ita ut non-
stolus ad Titum docet dicens : In omnibus te ipsum nulli alii praelati in eorum parrochiis conslituti,
-
praebe exemplutn bonorum operum, in docttina in eorum prava exempla secuti suas similiter congrega-
inlegrilate in castitateet reliqua. Beatus quoque Gre- B : tiones neglexerint; quos et fraterno et einodali con-
gorius indecretis -suis ita ait : -« Verecundus mos .ventuadmohendos esse necessario duximus, ul.hac
inolevit, ut huius sedis-pontificibus ad secreta cubi- neS;legentiadeinceps se coliibeant, ,et caeteris se
culi sui servitia laici-pueri cis seculares obsequan- imitabiles prebeant; ne foiie propter illorum incu-
tur, et cum pasloris vita esse discipulis semper de- riam et divinae servitutis contemp.'.usel pericula
beat hi exemplum, plerumque cJerici quaJis in se- proveniant animarum, et auribusexcellenliaevestrae
creto sit viia pontificis sui nesciuht, et ut dictum sit molestia ingeratur, et nostrae mediqcritalis in sacris
seculares pueri sciunt. De qua re presenti decreto conventibus laedium et obprobrium inferalur.
constituo, ut quidam ex elericis vel etiam ex' mo- 1-i. Comperimus h etiam; quosdam sotios ordiuis
nachis eleeti ministerio cubicuii pontiflcalis obse- riostri, non causa necessitatis aut utilitatis sed po-
quantur, ut is quiin loco est regiminis, habeat testes lius avaritiae, delectationis, sepissimepropria civita-
lales qui eius in secreto conversionem videant, et ex tis suae sederelicta cleroque neglecto remoliora loca
visionesedula exemplumproveetus subeanls. > Haec frequentare. Dequa re etdestilutio divini cultus et
igitur heatus Gregorius scripserit; caeterum si qui predicatio in plebibhs el cura subiectorum poslponi-
de hac le copiosioraexempla querere voluerint, vitas tur, et hospitalitas neglegitur, quod ne ulterius a
beati Augusthii et Ambrosii et ceterorum sanctorum V quoquam sine inevilabilinecessitale '
et certa utilitate
aliorumquevirorum Iegant, et perspicue invenient, fiat, pafi.consensuinhibuimus. _,
c
15. De clericis vero laicorum, unde normulli
quod vita et conversatio pontificis semper testes vite
probahilis habere debeat. eorurii conqueri videntur, eo quod quidam episcopi
12; Ut episcopiin rebusecclesiae circa propinquos ad.eorum preces nolint iri ecclesiis suis ebs cum uti-
suos expendendisreprehensionemcaveant et discrecio- les sint ordinare, visum- nobis fuit, ut in utrisque
nis modum leneant. Quoniam multi episcoporum partibus pax et concordia sefvetur, et cum caritale
amore propinquorumsuorum de rebussibi commen- et ratione uliles et idonei eliganlur, et si laicus ido-
datis suo aut quolibet amicorum nomine praedia' et neum ntilemque clericum obtulerit, nulla qualibet
mancipla emunt, et ut in suorum propinquorum ius occasione ab episcopo sine fatione certa -repeilatur,
cedat statuunt, et ob hoc et iura ecclesiastica con- et si reiciendus est, propter scandalum vitandum
velluntur, et ministerium sacerdotale fuscatur, inuho ev-idenliratione maniiestetur.
a subditis detrabilur etcontemnitur, placuit omnibus 16. Igitur quia eonstat religionem cliristianam
nt deineepslioc avaritiae genus cayeatur, fixumque per successores apostolorum salubriter administrari
ab hinc et perpetuo mansurum esse _flecreviinus,ut r. » populisque ad vitam aeternam ducatum exhiberi
episcopus res sui iuris quas aut ante episcopatum debere, primo necessarium iudicavimus, ut quicquid
aut certe in episeopalu hereditaria successione ad- in nobis reprehendi, sibi sacrisque ministeriis quibus
quisivit, secundum auctoritatem canonicam quicquid indigni mancipamur inconveniens et indecens con-
vultfaciat, et cui vult conferat; postquam autem trariumque - videbatur, toto adnisu Doriiino opem
episcopus factus est, quascumque res de facultatibus ferente corrigeremus, id est in vita nostra e,t doc-
aecclesiaeaut suo autallerius nomine qualibet con- trina et conversatione et morum probitate etstudio
ditionecomparaverit, decrevimusutnoh in propin- predicationis, et in consacerdotum et ministrorum
quorum suorum, sed in ecclesiae cui praeest iura subiectorumque nostrorumcorreclione diligenliorem
deveriianl. Similiter presbiteris vel diaconibus qui deinceps cum omrii studio et sollicitudine curam et
VARIANTESLECTIONES.
1 Cod. 2
serveriterque. p. e. des\inl c. s i. c.ppofeclus sumant.
NOTJE. . -
a L. i, 20, p. 1611,. i,L. i,-22. n. 1615.
t L. i, 21, p. 1615.
611 B..CAI10LIMAGNI OPP. PARS I. SECTIO.PRIMA. 612
providenliamadhiberemus, ef ut nos non tantum in A i curandarum solliciludocommissa est, qui -pondhs
mundanis cupiditatibus et curis et sollicitudinibus, populi sibi commissiviriliter sustinentes,-p. pecca-
sed polius in divinis ohiciis inplicaremus, et in scolis tis omnium velut pro suis infatigabiliter s jiplicant
habendis el in educandis militibus sanclae aecclesie Deo.Ac velut quidahi Aaron incensum con riti cor-
^
operam daremus; quae nos Deo miserante in omni- dis ethumiliaii spiritus offerenles, quo placatur -
bus pro viribus imitari, exercere ad nostram univer- Dcus, averfunt iram futurae animadversion a po-
sorum salutem cupimus, "inquantum nobis divina fa- pulo; qui per Dei gratiam fiunt divinae„v lunlalis
vente.gratia sacerdota!is,libertas el optalum otium indices, ecclesiarumChristipQstappstolosfu dalores,
adtributum fuerit. fidelespopuli duces,iveritatisadsertores, p vae doe-
17. Nam et in statutis conventibus primo omnium frine hostes, omniJmsbonis amabiles, et ale sibi
pari voto parique consensu decrevimus, ut unusquis- ' consciis clianiipsovisu.ierribiles, yindices ppresso-
que nostrum in parrochia sua dictis et exemplis rum, patres in fide calholica regeneratoru , predi-
plebes sibi subieclas ad meliora incitar.e studeret, catores caeleslium praemiorum, exempla onormn,
easqueutseamalis cohiberent et adDeum ex toto docuihenta virlutum, et forma fidelium; i si decus
corde converterent, sollicite admoneret, Deum quem ecclesiaein quibusampliusfulgeteclesia; ip icolum-
peccando sibi iratum fecerant, , digna penilentiae B nae firmissjmae, quibus in Chrislo fundatis innititur
saiisfactione et elemosinarum largitione sibi placabi- onmis multitudo credentium; ipsi ianuae civitalis
lem facere' satagerent, nec non et pro vila piissimo- -aelernae, per quos omnes qui credunt ing ediunfur
rum Deoqueamabilium imperatorum, coniugumpro- ad Christum; ipsi iinilores quibus claves d tae sunt
Jiuriiqueeorum incolomitate. imperiique sibi com- regnicelorum; ipsietiamdispensatoresTegi edomus,
missi stabilitale, Dei himensam misericordiam cer- quoruin arbitrio in aula regis aeterni dividu tur gra-
nuisprecibus implorarent. Post haec visum nobis dus et oificia singulorum. i Licet enim ctorum
fuit ea capilula hic inserefe quae ' domno impe- predecedentium saderdotumvita et meritis onge in-
ratori petitionis gratia pernecessarium offerenda iu- feriores simUs, id lamen sacrum ministeri m. quod
dicavimus. indigni suscepimusj non minoris aucforitati et digni.
PETITIO. tatis existit B,et quamquam tanlo minister o indigni
. Petimus_ a humiliter vestram excellentiam, ut simus, propter illum tamen cuius minister' m geri-
in nobis non eontempnendum est.
per vos filii et proceres vesiri nomen, potestalem, mus,
vigorem et dignitatem saeerdotalem cognpscant,quod 5. Illud d etiam specialiternecessarium v slre suc-
ex verbis Domini facile inlellegere possitis, quibus gcrere pietati"duxiihus, ut fiiMes vestri pe vos ad-
beato Pelro cuius vicem indigni gerimus ait : Quod- moneantur et instruantur, qualinus quari aliquid
cumque ligaveris stiper lerram, erunl tigald et in nobis vestra celsitudo de noslra correclion , vel ve-
caelo, et qnodcumque solveris super terram, erunt stra necnon etillorumsalute, tractahdu commit-
soluia'et in caelo. El alibi discipulis generaliler dicit: tit, ut non per inanfemet falsam suspition conSra
AccipiteSpirilum sanctum; quorutn remiserilis pec- nosscandalum sumant, et sine eausa in n s.detra-
cata remiltentur 2 eis , et quorum retinucritis ~re- hendo Deum offendant, et unde sibisalute ~~sperare
tenta sunt. _ et adquirere debneraijt, culpam incurraht. Quia nos
2. Illudb etiam ad exemplum reducendum est, nichil aliud quaerere aut tractare desider mus, nec
quod in ecclesiastica hisloria Constantinus imperalor noslri oflicii est ut faciamus, nisi quod ad nostrum
episcopis ait: « Deus inquit constituitvossacerdotes, debitum ministerium et ad illorum salute pertinet.
et polestatem vobis dedit delnobis quoque iudicandi, Et-ideo non debemus anle tempus per su pitionem
et ideo nos a vobis recte iudicamur; vos autem non iudicari, sed pacienter expecfari, donec ip a veritas
potestis ab liominibus iudicari, propler quod Dei so- manifestumfaciat, ulrum magis audiendi n inpro-
lius inter vos expectate iuditiuin, ul veslra iurgia bandi simus. Nos enim, si forte evenerit, t aliquid
quaccumque sunt, ad illud divinum reserventur exa- „ siriistrae opinionis de nobisfahia isparserit, eo noMs
men. Yos etenim, nobis aDeo dali, cslis Dei, elcon- opem ferente equanimiter tolerare et po ^umus et
veniens aon esi ul homo iudicet deos ,Tsedille solus debemus. Ipsi vero culpa inmunes esse no possunt,
de 'jiio scriplum ests : Deus stilil in synagoga deo- dum patrum el fratrum intentionem sine causa re-
rum, in medio autem Beus diiudicat. i Sed c el illnd prebendere non meluunl; quoniam hoc sumopere
•&& memuriam reducendum est, qualiier bealus"Pro- laborandum est nobis et vobis, ul semper nler pas-
sper in libro quem de coptemplativa et aciuali viia tores eclesiarum ef!gregem Christi pax et concordia
scribit; laudem sacerdotum conprehendcrit: s Ipsis unanimitasque servetur. Nisieuim caritat n et con-
enim inquit id est «acerdotibus proprie aniirarum cordiam in invicem habuerint, Deum sic t oportet
VARIANTESLECTIONES. ',
1 quem c. 2 remitentur c. s est... esi dusuntin codice. *
quod placatus corf. 6 existimus c.
NOTJE. !
" L. ln, 8, p. 1661. c III, 9, p. 1661.
fc Ibid. a IU, 10, p. 1662.
 613 CODEXDIPLOMATICUS. — LUDOVICII ET LOTHARHCAPITULARIA.—AN.829. 614
propitium habere non merentur. Quaproptcr, sicut A sario duximus expectendum e, ul sacerdotes et le-
premissum est, cunibeo inspirantevestra pielas de vitae et sequentis ordhiis clerici, qui in diversis im-
aecclesiastieaet communiulilitate aliquidnobis trac- perii vestri partibus meximeque in Italiae regionibus
tare praecipit, npn est nobis fas mcntiri, quia ali- fuga lapsi sunt, vestra auctorifate per missos vestros
quando veritatem sine gravi periculo ad tempus re- diligenter perquiraniur, et in praesentiam veslram
ticere, numquam tainen inlerrogali de ipsa verilate, vehire conpellantur,' et per vestram clementiamuni-
sine gravi discrimine possumus mcntiri. Sed quia cuique ecclesiae a qua per conlumatiam defecerunt,
'
veritassepeodium generat, et sermo Dei adversarius restituantur.
a Dominonostris carnalibus voluplalibus describitur; 6. Illud d quoque nichilominus a vestra pietate
. tamen et in via id est-inpresenlivitaconsentiehdum supliciter flagitamus, ut monachi et presbiteri nec non
est, utJ quotiescumque intcrrogati veritatem profe- et clerici.qui poslposlta canonica aucloritate passitr.
rimus, quamquam nonnulli infirmi sine causa scan- palalium adeunt, et vestris sacris auribus" injfortu-
dalizenlur, nobis tamen consentiendum est propter nissimam molesliam inferunt, vestra auctoritate ef,
ipsam verilatem. Nam sepe quando vobis suggeri- potestate delerreantur, nec hoc facere presumant;
mus, ut fidelesquique res aeclesiarum pie et cum quoniam in huiuscemodi facto et vigor ecclesiasticus
reverentia el timore Dei tractent, et cognoscant illas B contempnilur, et religio sacerdotalis et professio mo-
Deo esse dicatas, quatinus sic habeant de illis lem- nasticha 7 vilisefficilui'.
poralemprofectum, ut non per ignoranliam et negle- e' 7. Hlud e etiam' 8 obnixe vestram sanctam piissi-
gentiam aeternum paciantur detrimentum, suspican- mamque deyolionemsupplicitermonendodeposcimus,
tuf nonnulli, quod nos causa cupidilatis potius hoc ut ob amorem et hohorem Deiel animae vestrae salu-
admonemus quam causa salutis, cum nos veraciter lem morem paternum sequentes, quasdam sedes epi-
nullis rehus sibi conlatis optemus eos exspoliari, sed scopales quae rebus propriis vidualae immo annul-
magis eorum communi saluli consultum praebere, latae esse videntur, dumlempus habetis et oportuni-
quia non rerum , ut multi arbitrantur, ambifione tas se prebuerit, de earum sublevatione et consola-
sedanimarumpotius delectamur salvatione, adten- • tione cogifeliSj-memoresseinper quomodoprogenilo-
dentes illud apostoli: Non enim vestra quaero, sed vos. res vestiiliuiuscemodipiissimis studiis intenti fuerint'.
i. Cum a sacri canones bis in anno concilia cele-- 8. Sed f et illud a yestra misericordia fieri depo-
hrarl iulieant, illud obnixe vestram pietatem depo- scimus, ut in quadam 9parte parrochiae Alitgari 10et
- scimus, ut saltim vel semel in anno libertas oportuni Rantgarii, ubi turpissimam et nefandissimam et ipso
temporis concedatur, quo haec ad honorem Dei san- dictufoetidissimam rem perpetrariu audivimus, missi
. ctae Dei ecclesie multorumque correctionem con-.'J vestri iideles existant, qui per potestatem imperialem
gruenter decenterquefieri possint 2. Quoniam sihaec vestram simul cum eorum auctoritate quorum par-
semel ut diclum est in anno per uriamquamque pro- roechiae. sunt, idem maium ab_illo loco quantocius
vinciam celelirata fuerint, el honor eccjesiasticus ius radicitus evellant.
ordinis sui obtinebit, et inpudentia quorundam su- 9. Iterum s subplieiter admonendo vestrae'sugge-
3
perliorum clericorum, qui passim quique auctori- rimus serenitali, ut vestro sollertissimo studio ve-
tate canonica calcata, auribus imperialibus mole- straque imperiali auctorilate tam temeraria christia-
stiam 4lngefefen6h cessabunt, et inpunilas diver- norum sanguinis 12effusio hi regno vestro fieri non
"
sorum flagitiorum, locum delitiscendi quem nunc ha- sinatur', semper illud adtendentes quod Dominus
bet non habehit, et alia multa, quae hactenus secus postls diluviumdixit famuio suo Noe : Be, manu ho-
quam ecclesiastica docet doclrina incesserunt, ordi- tniniset de manu viri et fratris eius requiram-animam
nem suum Domino auxiliante tenebunt. Similiter i hominis: quicumque effnderit humanum sanguinem,
etiam obnixe et suppliciler vestrae celsitudini sugge- fundetur sanguis illius; ad imaginem quippe Dei fa-
ripius,ul riiorempaterhum sequehtes, saltim in tribus ctus est homo. Et, in Jege : Qui occiderit hominem
congruentissimis Bimperii veslri locis scolae publi-. morle moriatur. Et apostolus : Nam principes non
cae ex vestra auctoritate fiant, ut labof patris vestri sunt timori boni operis sed mali; vis autem nontimere
et vester per incuriam quod absit labefactando non potestatem; bonum,fac, et habebis laudemex illo, Dei
depereat, quoniarii ex hoc facto et magna utilitas, et enim ministerest tibi in bono; siautem malum feceris,
honor sanctae Dei ecclesiae,et vobis magnum merce- lime; non enim sine causa gladium portat; Dei
dis emolumentumet memoria sempiterna adcrescet. enim minister est vindex in ira ei qui malum agit.
' 5. Similiter c el hoc ad vestram pietatem neces- De, illo euim specialiter divina auctoritas dicit:
VARIANTESLECTIONES.
1 ut usque est bis scripta, sed altera vice deleta. 2 possit -c. ' s qui adiecto vox delenda videlur.
* molestia cod. ° congruentissimi c. ° i. e. a vestrapietate..... expetendum. .' q. sie. s '.amc. ""ipiada
c. 10 afligari c. !1 perpetrati c. - 12 sanguis c. ls deest c.
.-- - NOTJE."
a HI, 11, p. 1662. c L. III, 15.
l L. lii, 12. f L. in, 16.
° L. III, 15, B L. m, 17.
^L. III, 14
 ' B C4.R0LI MAGNl0PP. PARS I. SECTIO PRIMA. 616'
fiS
Oladiutn Dei portat ad vindtctam malorum, non de A i sollicitudinibus muridanis quantum potestls osexua-
quolibet alio. Econtra vero nescimus, quiapernoxia tis, et quod lantae Idieivenerationi compet t, et yos
inventione a nonnullis usurpatum est, ut hi qui nullo faciatis, et yestrosfsaero vestro exemplo doceatis
ministerio puhlico fulciunf.ur, proMer sua odia et et agere conpellatis. -
diveisissimas voluntales pessimas, indebitum sibi 13. De d perceptipne vero sacri,corporis. t sangui-
-
usurpant in vindicandis proximis et in. interficiendis nis Domininichilominus monemus, ut quo christia
'liominibus vindictae ministerium, et qiiodrexsal- nae-religipni expedit, sicut vobis a patrib s nostris
tiai iri uno exercere 2 debuerat propter terrorem' admonitum est in aliis conventibus, quandd possibile
multprum, ipsi inpudenter ih multis perpetrare -non fuerit faciatis, et vestro exemplo vobis famalantibus
metuunt propter odium, „etputant sibi licere ob ini- ut hoc faciant inslruatis.
militiarum vindictas, quod nolunt ut rex faciat pro- ii. Dee capitulo siquidem quou praple? linnorafi
pter Dei vindiclam. J ecclesiasticum in generali conventu yesli i n celsi--
10. De » abbatibus vero canonicis et regularibus, tudo se constitui-velle decrevit, tantumnodo ve-
et de abbatissis quae sanctiriionialibuspreesse viden- stram pietatem deposcimus, ut secundum Dei vo-
tur, .sivede laicis qui monasleria habent, illud ve- luntatem quod melius exinde vobis visum : uerit, ad
strae pietati deposcimus, ut nunc in presenti placito B effectum perdueatis.
a veslra serenitale expresse admoneantur, ut de>se !
bonum etreli- DE HIS QUAE PpPULO ADNUNTIANDJLSUNT.
ipsis caeteris exemplum praebeant,
giose sicut decet conversentur, et quod uniuscuiusqne Item capitulo 1J. Hoc f admonendum vel denun-
professioni inconveniens est et in sacris eanonibus tiandum fidelibusnecessario providimus, ut s hi qui
s fidem Christi
,prohibetur, omnino caveant, et Joca sibi a vobis expetunt et provectae aetasis sunt,-
concessa diripere et destrui per neglegentiam non priusquam ad baptismdm accedant, insti uantur et
- demittant, et congregaliones sibi commissas sive spi- fidei et baptismatis sacramento. Simililer et illiin-
ritalitcr givc temporaliter palernb affectu gubernare, struendi sunt, qui ^arvulos de sacro fonle suspicere
eisque necessaria stipendia administrare non negle- voluerint, ut intellfegantet vim eiusdem sacramepli,
gant; ne forte propter aliquam inopiam divina ofli- et quod pro aliis spoponderint vel per quos 8 fideius-
cia heglegantur, et ipsae congregationes inreligiosius sores extiterint. Illos Jamen specialiter ab !tis officiis
vivere conpsllantur, et utnostram admonitionem Ji- removendos indicamus, ne alios de sacros tncto fon-
I
bcnter audiant, benigne suscipiant, et oboedienter tis baptismate 9 suscipiant ,:-nec eliam ad 3ercipien-
aiimpleant. Quoniam si illi noslris admonilionibus dum sancti Spiritus donum aliorum patrori: exislant,
paruerint, nos Deo auxiliante 4 id per nostrum stu-• G qui et communionfecanonica privali, et j: ehitenliae
dium pro viribus eflicere jupimus, ut ipsa reJigio, publice sunt subaeti, donec per penitenti _Bsatisfa-
sempsr in nielijis proficiat, et merees vobis exinde: ctionem reconciliaiionemmereantur. Quos eriim Jex
crescat, necnon et periculum quanlum fieri potest diviriaet auctoritab canonica ab ecclesiar limini-
caveatur " animarum,' el ab auribus yestris ariio- hus et a castris 1(jmilitaribus, ne ruina iit populi
n
vealur prohac causa tedium querellarum. sequeslrat, multo inagis ab his sacris o ciis usque
11. Postulamus h eliam, ut celsitudov.estramissisi ad tempus poeiiitenliae ut iam diclum est eractum,
- '' .
vestris specialitcr iniungat, ut ad haec peragendai sunt sequeslrandi. .
studiosi et verisdiutores, ubicumque necessitas po- 2. Ul'11extra statata tempora eanonum 1 aptisniata
poscerit, nobis exislanl^ • _ noncelebrentur,„«uia sacri canones hoc odis oiri-
- 12. De c preshileris et eapellanis "paiatinis fcontrai nibus, nisi aliquid periculum institerit, fi ri prohi-
canonicam auctoritaiem cl aecclesiaslicam honesta- bent, in tanlum -ut etianfeos qui alio te pore ba-
lem inconsultehabilis, vestram monemus sollerliam, ptizantur, a gradihus ecclesiaslicis arceant
ut.a vestra potestate inhibeanlur: quoniam propler 5. De i eo etiam instruendo fideles n cessarium
hoe et honor ecclesiasticus vilior eflicitur, et vestrii -. praevidimus, uf intellegant paclum quod m Deo in
proceres et palalini ministri in diebus sollemnibus, baptismate fecerunt. Pactum quod cum i eo iu ba-
sicut decet, vobiscum ad missarum celebrationes: ptismate i2 fit, a multis ex toto, a muJl"- exparle
non procedunl.Nam et obnixc deprecamur, ut in ob- transgreditur. Ex toto quippe transgredit r, quando
servatione diei dominici, sicuti iam' dudum deprecalii quis 1Spost acceptam haplismatis graliam aut ad hi-
sumus, debitam adhibeatis curam, qualinus nisi ma- fidelilatem aut ad heresim aut' certe ad sc isma pro-
g'na conpellente necessitate, in ipsa die a curis et1 labltur; ex parte vero, quando quis aut ad uperbiam
VARIANTESLECTIONES. |
1 interfaciendis c. * exercuere c. 3 nobis c. 4 auxianle c. scauaturc. 6 capellis c. T uestraec.
8 i. e. et quid p. a. s. v. pro quibus. s i. e. fonte 10et a dastris corr. et a canonic s. " mb
baplismalis.
litaribus sacris desunt c. la fecerunt baptismate desunt p. 13qni c. '
WTM.' !
a L. III, 18. - f Hinc inde AdditioBenedicti II.
i L. III, 19. s L. i, 54, p. lfe5.
c Ibid. t L. i, 8.
d L. in, 20. . i L. i 9.
e L. III, 21.
6if CODEXDIPLOMATICUS.— LUDOVICII ET LOTIIARIICAPITULARIA.— AK. 829. 618
aut ad invidiamaul ad eaetera vitia spirilualia, quae A 8. Visum e est nobis, ut unusquisqueepiscopofum
ex radiee l spperbiae pfodeunt,' labituf. vitam et eonversationem morumque emendatio-
I. Quid * sit abrenuntiare diabolo, operibus et nem eofum qui gradum amittunt tam per se quahi
ponpis eius, valde omnes fideles intellegere oportet. ministros noverit, eosque canonice penilentiae sub-
Quapropter riecesse est, ut praedicatores" in admo- dere non neglegat, iuxta quod in concilio Cesariensi
riendo et auditores in discendo et opere conplendo titulo primo scribitur :%»Presbiter si uxorem acci-
abhirie, iitsuumcaverepossintpericuium, magis.ad- perit, abordine deponatur; si vero fornieatus fuerit
Iiibeant studium. Abrehunliare igitur diabolo est, "autadullerium perpetraveriti amplius pelli debet el
penitus eum respuere, spernere, reicefe, eique cori- sub penitenlia fedigi. t Nonnullienim amisso gradu
tfadicefe, seqiie uhumquemque ab eo aliehare, sive adeo filiiBelial efficiuntur, ut nec publicis, quia fas
aliud quid quod hoc verbo in hoc sehsu expririiipo- non est, nec canonicis, propler .quorundam episco-.
test. Opefa eius"sunt, quae ulique pperibus Salvato- porum incuriam, legibus cohstringantur.
fis 'contfaria existurii; Pfiriium superbia, cuius ille 9 *. Visumetiam nobis.fuitillud iniiib.endum,ut
iauetor est, et quaeeum exangelo demonem fecit; nullus presbiterorum solus missam celebrare prae-
quae est eliam initiumoinnis peccali. Et cetera vitia sumat, quiajta nec verba domini Salvatoris, quibus"
jpiae ex radice prodeunt superbiae. Pompa diaboli B ) mysteria corporis et sanguinis sui discipulissuis ce-
haee est quae et ponpa mundi, id est ambitio, arro- lebranda contradidit, nec apostoli Pauli docunienta
gantia, vana-gloria^ omnisque cuiuslibet rei Supef- declarant, nec etiam in ipsis actibus apostolorum, si
fiuitas in humanis usibtis, itnde crescit~elalio; qufe ehucleatim 6 leganlur, ita fieri debere ullo modo in-
mullotiens honeslati" solet ascribi, et betera huius- vehitur. Unde cbnveniendus immo interrogandus
jhotii qiiae de lohte superbiae' procedere noscurilur. nobis-videiur huiusmodi"corporis et sanguinis Do-
Haec et hls similia suht quae uhusquisque fidelis mini solitarius consecrator, quibus dicit: Dominus
temporebaptismatisa"se feiecit > Chrisfoque,se man- vo~biscrim? Etiam quo illi f espondetur : etcum Spi-
cipayit, pactumque cum Deo fecit, ne penitus ad ea ritutuo?ye\ pro quibus.suppiicaridbComino inter
quibris abrenuntiavit rediret s; verum siiura hu- vcetera': MementqDorntne, eiomnium circumadstan-
jnanae pactionis firmiter conservantur, fixiustameni tium, ciim nullris circumstet, dicit; Quae consue-
itque feryeritiusiura lahti pacli quae cum' DeofactaL tridb quia ajposlolicaeei ecclesiasticaeaucloritali re-
sunt, inviojabiliter sriht ohservahda. fragatur, et tanto misterio quandam delionorationeiri
5. Interbhosparicohsensiidecrevimus-, utiinris-- irrogare videtur, omnibus in .cominune vispm est,
quisqtieepiscoporumiriscolis habehdis s etad.utili- ut deinceps huiuscemodi usris inhibealur.
talem aecclesiae militibus Christi praeparandis ett G .10. Sepe namque in aliis cohciliis et nunc in no-
«ducandis, abhinc maius sludium adhiberet; et ini "strisconventibris. consiitutum est, ut unaquaeque
hoc uniuscuiusque studiurri volumus probare, utt eclesia-,si facultas suppeiit, proprium presbiterurti
^uando ad prbvineiale episcoporum concilium veri- habeat ', et unusquisque presbiler una tantum sit '
.fumfuerit, unusquisque reclbrum scolasticos suosj cbnleritus eclesia;
eidem concilio adesse faciat, quatinus et ceteris ec- 11. Inter * caetefa vero admbnitioriisnostrae offi- •
-clesiisnqiismls et 4 soJlers studiuni circa diyinusai cia satis illud npbis necessarium visuni est, ritpo-
«lltum omriibus manifestum fiat;' piilis fidelibus terribijilerdeiiunlietur, ul diem.do-
6. Utc episeopihonnisi ieiuni per inpositionemL miiiicum, inquo.auetor vitae resurrexit aniortuis,
.mariuum Spiritum sanctum tradant, exceptis irifir- lionorabilitercolant: Nam si paganLob.memoriam_et
Jhis et mqrte periclitatibus. Sicut autem duobustem- feyerentiam deorumsuorum dies colere ei Iudeimofe
poribus, paschavidelicet etpentecosten, baptismum7, , carnali sabbatum eamaliter observare satagunt,
Ita-etiam tradilionem sancti Spiritus a ieiunispoiiti--' quanto magis ehristianae religionis devolio pb rrie-
ficibus convenit eelebrar.e; ... moriam dominiceresurrectionis eundem diem-vener
7s XJt&presbitefi, sicut hactenus jaclum ests in-. fabiliter atque honorabiliter colere debet. Multi nam-
discrete per diversa non mitlanturj nec ah_episcopisi ' que nostrorum visu, multi efiam quorundam relatu
nec ab_,aliispreialis nee etiam a laicis, ne prop'lerf didicimus, qupsdam.in hac die opera ruralia exer-;
eorum abstinentiain et.animamm pericula eleccle- centes, fulmine interemptos,, quosdam arluum con-
siarum, in quilius constituti suntj negleganlur of- tr,acfione 8 multatos,- quosdam eliam visibili igne
fi.ci.ai absumpios, subitos in cinerem resoluios penalil„e^,
VARIANTESLECTIONES-:
, ' cod. extradicfe. ,'rediredifet c. ,s s. h, in loco rqso. * deestinc: 6 numerus.hicetfcidit in
- cop.ice.
J
8,eucleatimc, ' deest,c,. -8contralcitione c. • .
' '
"NOT.E. '.'''
-<>L. r, 10. a L. III,-h'
t L. i, 50s i L. i, 55,
0 -L. i 55. t Cf. iii,- 5.-
'- ' '
FATROL. XCVII. 20
 (.19 " B. CAR0LI MAGNlOPP. PARS I. SECTIO PRIMA. ' '
G20
occuhuisse. Proinde necesse est, ut primum saccrdo-- A cessilates obponeritesresidere deleclantur, equibus
Jes reges etprincjpes cunctique fideleshuic diei obr- in aliis conventibusboram serenitale vestr iam du-
servationem atque reverentiam devolissimeexibeant.. duin ventilatum et defmitum est, maiori s lertique
12. Illud a etiam quamquam sepe admonitum sit,, studio admonendas et ihstruendas ab episc pis sta-.
nobis iterum inculcandumpopulisque denuntiandum i tuimus ; qualinus suae saluti consulanf, nec sic indi-
summopere visuni fuil, ut nhssarum celebrationesini Screte vlvendq el propria noxiaque libertat utendo
locis incongruentibus fieri omnino hon debeant-; ett et jrerdivefsa yagandopericulum aninfarti suaruhi
necesse est, ut linusqiiisque episcojiorum huiusce- incurrant; seipper illud apostolictuh ante o -ulos ha-
modi temerarlam consuetudinem a jiarrbechia suai bentes quod dicitur : Vidua qride in delic is ' est,
ilioenitosamoveati Etsi quis presbitcrorum abhinc,, „tiivensmoftua est.
excepto quando itinere pergit et locus basilicae pro- 18. Ut Binlicilns accessiis feminarurii d altareT
cul esl et id in altaribus ab episcopo consecralis fierii nqn fiat, modis orinibus.inhibuimus, quia quorun-
necessitas conpellit, ne populus Dei sine missarumi dam relatu didicimus, in qujbhsdam provin iis con-
celebratione et corporis et sanguinis dominicipercc-- tra legeih divinam canonicainqueinslilution m femf-,
ptione remaneal, missarum celebralionesin huiusce- nas sanclis allaribus se ultrd ingerere; s crataque
modi inlicilislocis posl tot lahtasque prohibitiones fa-- o vasa inpudenter eonlingere, el indumenta sacerdt-
cei-e-adtemptaverit,dignum est, ul grarlussui peficu- talia presbiteris administrarej el quod his agis ia-
Himincurral.Satlusigitur est missamnon audiri, quamL decentius ineptiusque est et, corpus et s nguinem
eam ubi rion licet nec oportet, celebrari aut andiri. DominiB populis pprrigefe, et alia quae i so diclb
13. Quia i efgo quod sepe in vestris cohciliispro- turpia sunt exereere; inhibuimus ne ulte ius fieri
hibitum l est, yiduas inconsultis episcopis velari presumatrir. Quod autem mulieres ingredi d altare
r.on debere, et eandem eonstitutionem a quibusdam non debeant,' in coricilio Galcidonensi et i decrelil
2 Gelasii invemtur. ' -'
praevaricari nunc cognovimus,profsusrie deinceps papae
fieret inlerciximus; et si quispiam presfailerofunfi 19: -Quia^ etiahi comperhhus",quosdam anonicoj
detnceps huius constilulionis 3 contumacitef trans- et monachos s
postposilo religionis su.ae'pu ofe mt-
gs-essorextiterit, scilicet ut aliquarii viduam incon- nasteria sanctimonialium lam "monaciiar<m quani
sulto episcopo velare praesumat, «radris sui peficu- canonicafum 10inconSuito ejhscopo srio in pudentef
kim incurrat. atque inreverehlur adire, qui oblendere s lent, se
" 14. Similiterc et de
puellis virginibus a presbite- nori ob aliud illuc accedere, nisi aut prop nquitalis
ris non velandis inhibuimus; in quare hactenus aut familiaritatis aut certenescio cuinscon ocutibriis
laullos presbiterorumparlim ignoianlia 4, partim C ' gratia; quod factum quia nec cauoniconec 1! mona-
leraeritate deliquisse deprehendimus. stico congruit proposito, prorsus interdici ms, niw
15. Deprehendimusa etiam el aliam neglegentiam,> forte causa predicationis aul certe inevitabi is neces-
quod quaedam feminae •sine consensu sacerdotuiri sitas id facere coegit; et hoc millatenus s ne licen-
velum sibi incaute inponant; quod similiter neulte- tia episcopi , aut illius qui vice illius fung tur, fieri
fius fieret inhibuimus. praesumatur, Quod|sisermopredicationisfa iendus 12
16. Nihilominus e eliam in quibusdam Iocis Inbli- %st, et hoc congruo in Ioco coram omn us" fial;
luin invenimus usum stultitiae plenurii et ecclesia°- Si yero conloquendum Cum aliqua sanctii onialiuni
.sticaeiiuctoritati contrafium, eo quo.dvidelicet non- ralio"expostulat, id,non aliubi nisi consliiu 6 ls loco,'
nullae anbatissaeet aliquae ex sanctimonialibusvi- ld'est in auditorib,":sub testiriioriio viroru religio'-
diiiset puellis virginibus conlra frisvelum inponefe0 sorunf et feminatum fiat/Quando vefo a acerdoli-
presumant; et ideo nonnullae taliter * yelatae , bus iri monasteriis puellaribus missarum c lebratio-
putant se liberius -suis earnalibus desideriis pbsse hes faciendae sunt, crimniinislris sibi dep talis ijluc
vacare, et-suas^volunlates"explerej Quapropter sta- ingredianlur; qriibus rite' pefactis, non a secrelas
tuimus, ul si abbatissa aul quaelibet sanctimonialis n conlocutiones sanctiinonialium se ullo m do diver-
posthane definitionemin tantam audatiam proruperit, , tanl, sed eum ministris suis illico"egredian r. Porro
utautviduam autpuellamvirgihemvelarepfesumpse- si sacerdotibus sanblimoniales peccata su confitefi
rit, iudieio eanonicousque adsatisfaclibnemsubdalur.' voluerinf, id hon msi in aecclesia coram ancto al-
47. De f nobilibus feminis quae ahiissis viris re-^ .lari, adslanlibus haud proeul testibus, facr nt. Si au-
pente velantur, ef in propriis domibus diversas he- lem inlirmitas prepedieril, ut in aecele 'a eadem
VARIANTESLECTIONES, ;
2 deiceps c. s. constitutiones-c. 4 ignoratia c. * inponerere c. * aliter . T dili-
iprobitumc> 10 cod. i.iionachorum q. caniearuhi oorr. canonicorum; J1 e. -h.
ciis c. s deesl c. 9 mouesteria c.
desuntc. 12predicalionis...... predicationis desunt c. faciendum c. 1Sconstuto c.
N0TJ5:-
»1. 47 ; cf. iii, 6. e I, 40.
k I, 40 ;-cf. in, 1. i
' e I, 44,
~l,M. 1, 45.
d I,M. * I, 46.
 fei CODEXDIPLOMATictiS;— LUDOVICli ET-LOTIIARH CAPITULARIA.— As. 829. 622
confessio fieri nequeat, et quacumque libet domo, ) A ceterarumque specierum usurae exigi, sive ut appel-
faciehda est; non hisi testibus siiniliter haud procnl1 lat sermo"divinus superhabundanliae; verbi gratia
adstanlibus fiat: Nulloriiodo quippe -videtur nobis; ut hiemis tempore demus decem modios et in messe
fconvehire,ut hionacliusrelicto monasterio suo, id- fecipiamus quihdecim, hoc esl amjilius partem me-
eirco saiictimohialiiimnionasteria adeat, ut corifilen- diam; quiiuslissimum se putaverit, quartamplus acci?
tibus peccata sua modiimpoenitentiae imponat. - pietportioriem.Et sblenl afgumeritari et dicere:Dedi
20."1Quia o ergo in niultimodis usurarum adinveri-- -- urium mbdium qui satus fecit deterii modios, nonr.e
tionibus quosdani ctericos et laicos oblitos praece- iustum estulniediuniiriodiumde meo plusaccipiam,
gtionis dominicae qua dicitur: pecuniani tiiam rioni cum illeriiea jibertate novem el semis de ineo ha-
dabis ad usuram el fiugum superhabuhdaniiaih noni beat ? Nolite errare inquid apostolus Deus nori iliri-
exiges 2; ego domhius-Detis-vester,< in tantuhi tur-- 'detur. Respondeat nobis brevitef feneralor miseri-
pissimiiucri iabem exarsisse cognovimus; ilt multi- cors, utrum habenti dbderit, an non-liahenti ? Ha-
plicibus atque innumeris ushrarum gerieribus suai benti uliijue dare non debueralt sed dedit quasinon
adinventioneet cupiditale feperti$,pauperes adfligantt habenti; ergo quare plus exigit?,quasi abhabente?
bbprimant et exhaurianf, adeout multi fame cohfeclii Alii pro pecunia fenerata solent munuscula accipere
pereant, riuilli etiam propriis derelictis alienas teivr B- diversi generis, et non intellegtmt usuram appellari
ras s expelant; in quibuscumque locis Iiaec fiefi di- et superhaburidantiam quicquid fllud est,-si ab eo
dicknus, ne ulterius fierel cum ingenti 4 Jirotesta- quod dederint .9 plus acceiiBrinf. > De mensurarum
tione modis omnibus inhibulmus, atteridentes illud1 namque inaequalitate et niodiiS iniustis et sestariis
quod in libro Exodi Dominus per legislalores dicit:• ijuae Domini lege hahereprohibeiitur, quaiiter res ad
Si pecuniatn luain dc&eris populo nieo pauperi quii certam correctioneni pej-ducipossil,- non satis-per-
hdbitat tecum, non urges eum quasiexactor, nec usu- spicue nobis patetj eo quod in diversis provinciis
ris obprimes. In libro quoque Leviiici : Si attenua- divefse ab omnibus jioene i0 habeantur; hoc tamen
itls B fuerat frater luus et infirmis tnanii, el suscepe- modis omnibus ojilainus el ridmonemus, ht saltiaa
ris eum quasi advenamet peregfinum et-vixeriltecum,( nullus duplices mensuras in sua.dcminalioneaut ha>
nonaccipiasab eo usuretn, nec amplius quaih dedi-- .beat aut haberi permillal; quoniam hac occaaone
sfi. Time Deutn tuuhi,ul vivere possit frater luusj multos pauperes adfligi in plerisque locis cognovi-
apud te: Et in libfo Deuleronomii: Si hinus inquit_ wash. Sunt sane'divcrsorum malorum patrateres
de frcitribus tuis qiti moratltur inira portas civitalis; quos et lex diyina imjirobat et condemnat, proquo-
Xuae in terra quam dominus Deus luus daturus est Tum eliam diversis sceleribus et flagitiis popuhis
tibi, ad paupertatetn veherit, noh obdurabis cdr tuumi C fame et.pestilentia flagellalur, etecclesiae statusin-
hec contrahcsmanum, sed aperies eam pauperi, et da-'. - firriialur, et fegnum periclitatur; Cdntra quosnos
bis mutuo quo ctiinindigere perspexeris'..Ilem in eo- eorum riialitiam exageranfesj cjuamqudm ih sacris
dem : Gaveke forle surripiat 6 tibi hripia cogitatio,\ eloquiis satis sinl execrata, nos necessarium praevl-
et dicasincorde tuo : i adpropinquat septhhusaririnsj dimusj ilerum-nostra adriionitione et-exhoftatione
remissionisi, et averlas occulosluos d.paupere fratre> praecaveri dmnind oporlere. Sicut sunt diversarum
iuo, nolensei qnod poslulat niutuo commodare, he f pollutionum palratores, quos curii masculis_etpeco-
t'amel contra ie ad bominum et fiettibi ih peciatumi ribus nonnulli divcrsissimis"modis admittunl; quae
Sed dabis, he'Cages quippiam callide in eius necessi- inconparabilem dulce:!inefti pijssimi-Greotoris' ad
iatibus sublevaridis, ut benedicattibi dominus Deus; amaritudinem prdvbc'antes,lanto griiviu'sdelinquuntj
itius iwomrii lempori et in .cunctis ad quae nianuni quahto cdntfa natufam pecdanl; Prd quo etiam sce».
miseris. Amos propheta : Audile Itoc, qui conteritisi'' lere igne caelesli cohflagratae infernique hiatu quin-
pauperemet deficere facitis. Ergo nostra est terra di- queubsorptae surit civitates;'nec non et4f) eteoam-
'centes,quando transibiltnessis, et vehundabihiusther- plius milia slirpis Beniamin amitcrdnefraternb con-
ces et sabbalurii; -et dperienius frunientum, ut irimi- fossa sunt: Haecporroihditiabt eviderilesvindiclae
nuamus mensurath.et augeamussiclum et subpbrianins-^ I dSclaranf, quam delestabile et execfabile apud divi'
stateras dolosas, utrpossideamusiti argenlo egenos et nam maiestatem hoc vilium extet;- Extant efalia
pauperes pro calcianiekiis, et quisquilids 8 fruinenlii pernUiosissimamald quae ex riiu geiitiliuiri feman-
iienundeinus: Hieronimus in expositione Ezeclrielis: sisse nori dubium est; ut siiiit magi, arioli, sortilegi,.
jprophelae: «Putant quidam iisurdm lantum essc iu . venefici;divini, iiicantatores, somiiiatorum conieclo-
pecunia,-qudd praevideiis scriptura omnis fei aufert res, "quosdivina lex: inretraclabililer puniri iubet.
superhabundanliiim, ut jilus non recipias quam de- De quibus in Jege dicitur : anima quae declinaverit
disli. Solent in agris frumenli et milii et virii e'tolei nd magos et ariolos; el fdrnicata fuerit cunieis, po-
' " "
VARIANTESLECTIONES:
1 Xc. s c: 3 teriias c: * genti c: s_atenuatur c. 6
exigiest
6 quis qualias cdrr. 9 10 subrijiiat corr. surripiat. T,,necc.
quis siliquas; abrinl c: poena c.
Mm~M. '„-, . ...
* L 55. '-'-' . .....
"
fcffl, 2, p; 1658. Hic Addiionis ii capul 21 incipii.' .
 - - 624
625 ..' - . B. CAROLl MAGNIOPP.; EARS h. SECTIO.PRIMA;, ;-
nam faciem meamconlra eam, et inierficiam illam de A j exemplumaliis praebjere volumus, et fidelibu veslris
mediopopuli sui. Saticlificaminiet dstote (si.c)sancti, humiliter innolescere, el fideliter denuntiare ecessa-
tjuiacgosanclussum dominusDeusvesler.Custodilepre- rio isidicamus. Sed et parroechias veslras omnes
eepta mea et facite ea, quia ego Dominus qui sancti- admpnendo-instruere cupimus, ne quod ah 't ,.per,
ftco vos. Et alibi i, Magos et ariolos et maleficos suani ignorantiam et nqstram -neglegentian, huius-
terrae tiiverenon paciamini. Dubium eteriim non esl, cemodimortiferissubiaceantpericulis.Conge simusb-
sicul mullis est notum, quod a quihusdamprestigiis ^.etiarnjri opere conyentus nostri nonnulla lia- ca-
atque diabolicis inlusionibus ita mentes quorundam 'pitula ad laicorum!fidelium observationei et sa-
inficiant poculis amatoriis, cibis vel fylacteriiSj uf lutem pertmentia, quorum hic qb nimiam rojixi-
in. 1. insanianr versi a plerisque -iudicentur, dum talem menlidnem tantum .facimus, scilic t quod
proprias non sentiunt contumelias. Ferunt enim nosse eos opqrteat coniugium^a Deo esse nslitu-
suis maleficiis aera posse conturbare, et grandines lum, et quod non sit causa luxuriae sed c usa po--
inmittere, fulura predieere, fructus ct lae auferre tius filiorurii appetehdum.. Et ut virginita , sicut
aliisque dare, et innumera a lalibus fieri dicuntur-; doctores nostri tradunt; usque ad nuptias -il cus-
_quiut fuerint .huiusmodi reperti viri, sive -feminae, todienda, et uxofes|habentes neque pehce neque
in tantum disciplina.el vigore principis acrius corri- B concubinam habereidebeant. Quomodo in astitate
,gendi 2 sunt, in quanium manifestius ausu nefandq. uxores suas diligere, eisqrieulpote quasi in rmiori-
et temerario ser-vire diaboio non metuunl. De his bushonorem debituin delieant inpendere. <t quod
quoque in concilio Auciritano titulo 23 ita scriptum commixtio carnalis J6cum uxoribus gratia "eri de-
est: t Qui. diyinationes expefunl et inore gentilium beat prolis, non yoluptatis,-et qualiter a c itu pre-
subsequuntur s, aul in domos suas huiuscemodi hor gnantium uxorum jviris abstinenduin sit, et quod
.mines introducunt exquirendi aiiquid arte malefica riisijcausafornicalionis, ut Dominus ait, rion sil uxof
autexpiandi.causa, sub fegula quinquennii'iaceant dimittenda-,sed polius «ustinenda-, et quo hi qui
secundum gradus poenilentiae definitos. \ Oporle.t causa fornicationis idimissis uxoribus alia ducunlj
enim haecin pmnibus, et maximein his locis, uhi licite Domini sentenlia adulteri esse nplenluri Si 7eeliairi
,et inpune mul.tiseposse hoc perpetrafe confidunt ,„ut; qualiter incesta a chrislianis cayenda shil, ef quod
studiosius etdiligentius admoneantur et severius.;. loca Deo dicata frequentius deyoliusqueji fidelibus
corrigantur..Sunt.a et alia deleslanda vitias quaei ad Deum exorandum sibique propitius f ciendam
ila habenlur quasi naturaliler in usu 4; ut ea _ger- Sint adeunda^Et qupd in nasilicis Deq di tis non
petrantes, quanti sint criminis, non-advertant. Sicut sit fabulis oliosis-tuYpibusqueet qbscenis s molina-
sunt ea-quae aposlolus aperte enumerat, id estebrie- - lionibus vacahdumi et negotia secularia l publica^-
lates, commessationes, contenliones,' Irae, rixae, - que placita habenda, et quod qui haec _in ecclesiis
dissensibnes, delracliones, invidiae, inimicitiae, Dei faciunt maiora sibi peccata accumu ent. De"
.quae homines iuxta eundem apostolum a regno Deii iuslo iudilio iudicando^ et munerum aceep ione ca-
excludunt, ita inquiens-_f Qui enim tatiaagunt re-• yenda. De, falsq testimonio vitandq' et d ractione.
gnum Dei non-consecuntur.In tanlum enim ea inpu- vitanda» nec non eti de eaeteris quae enum arelqn-,'
.deriler el fidenter quidam conimittunt, ut merito dei gum esti Sunt eiiairi alia plura flagitia pe necessa-
illis dici possit,: Letantur _cumjmalefecerint, et exul^ rium cprrigendaj quae nos ideb hic ins ere nori
tant }ti rebus pessimis, Uiide oportet, ut omnes chri-: necessarium duxiihus, quoniam satis evi enter in,
stiani haec et subtililer inlelleganl et sludiosissimei vestris capitulis ea, comprehensa esse scim ?.quae
caveant, ne ea perpetranteS ,| et, alia bona quae! - yos vestra auctoritate et fidelium consultu er stre-:
agunl perdant, elpropter liaec.a regno Dei sealie- ; nuos missos" vestrps, corrigenda esseconsu vistis.
nos faciant. Simililer eliam de olioso sermpne, pro[ ":' '. , DE PERSONA REGALI. •. „ ..
qup iuxta Domini yocejn.,/mines,reddituri sumus ini - Itefti alia. Haee„c nos fideles etdeyotissi ifamuli
die iuditii ratiohem, de scurilitale ei stultiloquio et-t- et- oralpres vestri luxta parvitatem-seris s nostri
• maledictionibus'; quoniam iuxta apostolum hialedi- " prputrbrevitas temporis permisit, secundun sanctam
centes regnum Dei nonpossidebunt^ de mendatio, de< ordhiationem vestram, de his .quae ad n stram el-
periculoso, noxid, assiduoque iuramento, et obsce- saeerdotum subiectprumque noslrorum Gor ectionem.
nis turpibusque canticis, omnibus christianis intelle-_ et emendationem pertinere perspeximus, cnon el
gendum ei observandum est, ut summopere"ab. his> de his quae populis necessario adnunlian a et ad
se caveant,.ne his studentes.per neglegentiam detri-r nionenda praevidimus, illud etiam quod v strae pie.
mentum suarum pacianlur animarum. Haec igitur' tati ,!deposcendunilantummodo iudicaviui s, pauca
quae breviter praemissa sunl, primum adiuvantei de multis quae iunostris conventibus gest sunt exr
divina gratia a-nobismetipsis abdicando, formaih ett cerpentes, in ununi redigendo succinte t ordina
VARIANTESLECTIONES.
- ^deesi. • scomiendi'c. ? subsebunfur c. 4uSum.c.. ssic. 6 carnalihusc. -'seculara c. . •''

a Hic in Additione n, eap. 22, ineipiu c Lib. in, ex epistola, p. 1656, med.
b Hic incipit Addilionis n cap. -23. r
«25 CODEX DIPLOMATICUS;-4LUDOVICI I ET LOTHARIICAPITULARIA.— AN. 829. 620
tim adnotavimus. Sed qiiamqiiam ordine prepostero A ' potestates necessariae non essent,. nisLut cjuod non
de his quaejiremissa~l surit vestrb'afdentissimq de- praevalet sacerdos efiicereper doctrinae sermoiiem,
iidefiq prius satisfacefe' elegerimus,! iljud Mameri potestashoe imperetper diseiplinaeterrofeih. i..Sa-
quod iri capite prius.ponenduin fuerat el ad yestrami lomon Lnproyerbiis : Misericordia ei veritas casto-
a
specialiter pefsonam ministefiumque pertinefe co- diunt regem, et roboratur clementiathrbnus eiuS.Re--
'gnovimus, nullaterius^oblivipni tfadi.dimus,,sqd poJ ^ale e.d namque ministerium specialiter estpopulum
tius vesfraeCaluti prospicienles, lionnulla capitula Dei gubernare' et regere cum equitale et lusfilia, et'
necessaria-fidelitef collegimus etvobis familiariter ut pacem et concordiam habeant sludere. Ipse ehim:
admbnitipriisgratia"porrigenda devovimus, ut aperle clelietprimo defensor esse ecclesiafum, et sefvorum-'
atque distincte irispieiehdo"legendo et hudiendo, ve- Dei,. viduarum, brfahorum, caeterorumque paupe-'
stra cognoscerepqssit sollertia, dequibus et pro qui- rum, nec non et omhium indigeritium. Ipsius enim
hus in meinoratis eoriventibus nostris secundum vi- terrof et studirim huiuscemodi in quantum possibile
riuin possibilitatemhostraruiri fidelitef egerimus., est essb debet, jirimo ut nulla iniuslilia fiat, deinde
Uf a.quidrex dicfus sit," Ysi3orhsih ljbro- sen- si evenefit ut hullo modoeamsuhsisterepermittat,'
1".„
tentiarum scribil,"« Rexenim inquit a fecte agendb - hec sperri delitescehdi sive"audafiam male-agendi-
"vocatuf, si eriim pieefiuste et misericbrditer regit, B cuiquam relinquai. Sed sciarit omnes, quoniam si ad'1
meritofex.appellatur. Si his Caruerit, riori rex sed • ipsius hbiifiairi pervenerit quippiam mali quod admi-
iyrannus estri Antiqui autem, ut idem Isidorus' iri serint, riequaqriamincofrectum aut iriultum femane-
iibro ethimologiafumscribit,,o.mnes reges tyranrios bit, sed iuxia facli qualitateui erit modus iustae cor^-'
vocabantl Sed ppstea pie et misericorditer regenti- fecliohis. Uride oporiet, ut ipse- qui iudex est iudi-
bus regisnomen adeptis, impie verq,'iniuste, crude- ciim,„causam pauperum ad se ingredi' faciat, et di-'
Titerque principaritibus, non regis ad *>tyrarinicum ligenter inquirat, ne fort$sajicfuiqui ab eo conslituti
aptatum- est nohien; "Urideet heatus Gfegorius ait suiit et viceirieius agefe debent in' pbpulo, iniuste
in moralibus :_e Virqs nanique sanctos proinde re- aut neglegenter pauperes oppressiones"pati^permit-
ges vocarlln sacris suis"eloquiis didicitnus, eo quod tant.Scire autem unumquemque cuiuslibet sit orjli-'
recte agunt sensusque proprios bene fegant^ et ino- his oportetj quia si de ocioso sermone Deb ratio-
tus resislentes sibi rationahili' discreiibne coriipo: riem redditurus est, multo magis de iriinisterio sibi
nant. jRecte igitur iUi reges voeantur, qui tafo-se- divinitus commisso. Unde beatus' Iob : Cumque se-
metipsos' quam subiectos behe gereridopacifieare rio^ deremqu&si rex circumstante exercitii, eramtamen"
verunt/Alc quid eliain constitutus s'sit impefalor, merentium consolator; "autisaudiens beaiificabat trie,
Fulgentius ihiibro'de veritale predestinationis"et " et occulusvidensteslimoniumreddebai micld quod li-
:gratiae scribit: '« Clementissimus "quoqueimperatbf befassem pauperem vociferantemet piipillum cui hon
noriideb^esf vas inisericordiae pfeparatum iri glo1 essef adiutori Benedictiopauperis superme veniebat;
ria, quia apicem tefrehi principatus accepil, sed si - et cor viduae cohsolatus sum; iustitia indulus suni, et
imperiali 'culmine recta iide vivat, ef-vera cordis vestivi me sicut vestimeritoet diademate iuiiiiio meo.
-huiiiilitate preditus, culmeh regiae dignitatis- Sari- Oculusfui ceco et pes claudo; pater eram'-paupernm
ctae feligionLsiibiciat; si iriagis ih timbre seivire ~etcimsam quam nesciebam diligentissitne investiga-
'Deo, quam"in timore cominari "populo delecietur; bani. Vcnterebarrimolesiniquas et dentibus illius au-
si in eoJeriifas ifacundiam mitiget, brnet benigriilas ferebampraedam. Rexqui sedetin solio iudilii dissi-
polestateni",~sise magis diligendum quam metuen- pat omnemalum nutu suo. Item idem in libro sapien-
dum curictis exibeat,-"sisubiectis saluhriter corisulati liae: Diligite iusiitiam qui iudicalis terram, serilitede
:M iustitiam sic-terieat iit miseficordiam- non relin- JDominoin bonitate, et in simplicitatecordis quaerite
•quat,"sL pre-6mnibus ita se saiicteinatris ecclesiae illtitn. Item ibi -.-Auditeergoreges et-intellegite,-dis-
'.caiholicaememinerit filiuni,'ut ciris pabi atque tran- citeiudices finium terrae; praebele aures vestras qni
-quillitatiper universummuridumpfodessesuum fa- . cqntinetis mullitudines, el placetis vdbisin lurbis na-
ciat prmcipatum. Magisenim chfistianum, regitur D tionum, quoniam data est a ~Dominopotesias ,vobiset
-imperium,'-dum ecclesiasticd.stalrii per omiiem tef- virtus ab dltissimo. Quinon custqdistislegem "iustiliae.
fam 'cbnsulitifr,' quam cuminparte quacumque'ter- neque secundumvoluntatem'Dei ambulastis, horrende
•jaruin pfo temporali securitate pugnatuf V»' Unde et cito apparebit vobis Dominus, quoniam iudititlni
et Ysidoriis scribit: c Principes namque seculi non- durissimuniJn his qui praesunt fiat: Exiguq enim
*umquam intra ecclesiam pdtestatis adeptae cul- conceditur ntisericordra, polentes enim potenter tor-
•mina tenent,; ut per eandem potestatem disciplinam menia paeiuritur. Non eniin subtrafietpersbham cuius-
;.ecclesias}icani.muniant.'.Ceteru'mihtra. ecclesiam..,, quam. Dominus , nec reverebftur. cuiusquam . ma-
."VARlANTESLECTlONES.
. *promissa c. * deest-c. sconslitus c- , 4.purgatur cod. « potestalis....-ecclesiam desunt, e.„ t6.,,ega-
lem c. incredi c.
NOT^E;
.*_Cf.n,I, p.4636. c I. e., ad. "
->I, e.,at. , i II, 2, p. 1659.
 ' '
627 B. CAROLIMA6NI OPP. PARS I. SECTIO PRIMA. 628
gnitudinem. Quoniam pusilttim et magmttn ipse,fe- A lutn omni tcmpore,quicquid aulem tnaius fue it fefe-
cit, et equatiter pro. omnibus cura est illi. Extant rantad te, et ipsi riiinora tantuminodo iudic nt; le-
et alia innumera sanclarum scripturarum s te- viiisquetibi sil, parlito in alios onefe. Si hoc feceris,
stimonia regio nomini et oflicio convenienlia, super implebis imperium Domini, et praecepta eius poleris
quibus.colligendis vestra sancta devotio idcirco ma- stvstentare.Unde ef iu libro Deuleronomii : ludices
gnum nobis ademit labqrem, eo quod,divina gratia inquid et magislros cbnstitttesin omnibus po iis tuis
adeo tot virtutum prerogalivis vestrum. repleverit quas doniinus Deus tuus dederit libi per sing tas inr
aninum et ornaverit dignitalem, ut non sit necesse bus stuas, ntiua\icent\populumiusto iuditip, n cinali-
sacerdotibus D.oniini copjbsioribus exempjis ac qua- quam pgrtemdeclirient. Item it>i: Dixiqtie vo~bs in illq
libet exageratione veslrum animum onerare. "Quare tempore, non posstftn sqlus suslinere vos, quot iamdo-
quia Deo onmipotenti gratias.uberimas ac mujtiplices minus Deus vestertnutiiplicavitvbs.,et eslis ho ie sicut
ref^rimus, qui ita vos pia reJigione, sancta devojione, stellae celi plvriniae; dominusD.euspalrtim n strorum
benigna Jnhnilitate, amore iustitiae, opeiibus. miseri- addat ad.lmnc_nurit,erum,multa milia, et fact t vobis.
cordiae, celerarumque' sanclarum virtutum perfer sicut loculus esi. Non valeosolus. vestranegoi a susti-
cliohe sua,graluila pietate ditavit, ut merito ab om- nere il pqndus et iut~gia. Date e vobis .viros pienies.
nibus amandi el imitandi sitis. Verum quod nos si B.-etgnaros, et quorum }onversaliosil- probdta i tribu-
haec vobis caelilus atlribnla nop fuissent, cum „tem- bus veslris. Sed in.libroParalipoineiion ita. egilur :
porali «periculo propter auctoritatem ministerii no- Constituilque rex 'Iosaphat iudices terrae h cunetis
stri yoaad.ea perageqda admoncre, immo admonendo civila:ibus Iuda mun^tisper singula loca} el praeci-.'
esigere-a vobis, quolibet modo debueranius; vos e piens iudilibus : Vi^ele ait quid facilis, npn e um ho-
contra propter divinum amorem et honorem inurri minis exercetis iudiliUm, secl Doniini, et quo cumque.
oportunumque a_Jiutorium nobis ferre devofissime iudicavefilis, in vos redundabil. Sit timor Dot tini w-
curatis. Proinde humillimis precibus specialiter pie- biscutn, et cum diligentia cuncta faciie. Non ihn est
tati vestre suggerimus, ut bonum quod cepislis, Deo apud donihminDeum,vesirmi^iniquitas, nec erso.na-
d
opitulante indesinenter perficere non gravemini, et ttim acceplio, nec cupido munerutn. Rogamu eliam4
jn adimplendis operibus iustiliae et pietatis ac mise- vesiraui pietatem propler divinam miserico diam
ricordiae iiullateiius deficiatis; quoniam nonihchoan- yestramque salutem |ac tofius populi utilital l nee
tthus sed perseveran.tibus jiraeniiqih aeternae vifae nqn et regni hbnorcm atque stalhlitalem, u vestra
clatur, el irixta veritatis vocem qui perseveraverit u$- pietas sqlleflissimam'vigilanliam adhibeat, uatinus
que in finem, hic salvus erit.. . eonsiliarii et dignitalis vestrae ministri cusl desque
. 2. Ilerum a monendq magnitudini vestrae supplici- G aniniae. .vestrae et corporis, qui Clebent es e inlra
ter suggeiimus, ut deincepslnbonispasloribu.srecto- rcgriuni ajiisdecus ei bonitatis exemplum el nexte-
ribusque in ecclesiis Dei const.ilueridis,magnum stu- ris; nationibus honae ppinionis condimentum carita-
dium atque splierlissimam adlijbealiscuram. Quia tempacem atque conpordianiomni simulatioieetcal-
si aliter factum fuerit, et ordo.ecclesjasficus suam Jiditate poslp.osila ad invicem habeant, ;ut se undum
non hahebit dignitatem, et religio chrisliana in mul- Bei vqluulalfemet vestram liones.latem at etotius
t]_slabefaclando danipna dctrimenti sui pacielur, et regni profeclum conimuniler decertent, et y ri vobis
animae vestrae, .quod non optamus, periculum gene- adiutofes in omiiibus concorditer existan . Tunc
rabitur. - etenim veri consiliarii verique adiutores Vesti et lo—
• 5. Similifer i>deposcimus, ul in ahbalissis consti- tiiis
regni salubriler jesse poterint, si unanin es exti-
tuendis vestrum caveatis periculum; sicul vobis sepe terint el iuvicem (Jileciibnem 5 habuerint -Decet
est admonituni, et per divinash apctorilatem crebrius. _guipp.c,ut sacra dpmus Vestra cuncfis sp ctahihs
nianifesta1_uiri.... app.areat ct imitabilis existat, et fama suae o inionis
4. Sed c et hoc ohscramus 2, ut in eligehdis adiu- sfve alios .impefii vestri subiectos sive exter natio-
toribus veslris, et reipublicae ministris qui. vice nes abufldaniissime'!6 perfundal. Uhi igitu omnes
vestra-populupi Dei regere et-gub3,rnare_afque iudi- dissensiones ei discordiae dirimende, et om. 's mali-
care debent, sollertiss.imaniprovidentiam habeatis, -iia imperiali auctorilate est comprimenda, necesse
semper illud adtendentes quod in libro Exqdi ad esf, ut quod in aliis corrigere decefnit, in eo minime
Mnyscn dicitur.: Providfiinquid de omni popu.lo,elige reperiatur. -' . „ .
viros potentes et limenles Deum_,in qnibus sit veritas,, -5. Nam e et hoc humilitcr clisecrando dmone-
e! qui oderint avariligm, el constitue ex eis tribunos mus, ui liberos veslros quos vobis divina pi tas laf-
ei centurioneset quinquageiiarios,qui iudicent popu- gine volueril, ia tinore Dei iugiler dilig . terque
VARIANTESLECTIONES.
1 si in l. c. '•a obseruamus c. s tribuas c. tribuus^cad. 4-nostram c. s diletionemc. ' '6 abundati simes.
i
NST^;. ;
alll, 22, p. 1663. 4 III, U.
b III, 25. <=III, 25.
* Ibid.
 629 CODEXDIPLOMATiCUS..-^-LUDOVICII-ET LOTHARR CAPITULAIUA.— AN. 829.. <150
ei-udiatis, sicuti etfacitis; et in mutua .dileclionis ca- A £ eeclesiarum. et a principibus et a reliquo populo
ritate et fralernitatis amore atque unanimitatis con- . hactenus negiecta extiterint, et aliter quam diviria
cordia vicissim consistanl, .sedula paferhaque admq- auctoritas se habeat in his. eos egisse et agere no-
t. nitione insinuelis, etne inlicitis aclitius creatbris sui- vimus". Sed srhaec nostra sacerdotalis admonitio
offensamincurranl, provida soUeriiquecircuirispeelio- "effectumDeb operante per vestrum bonuiri studium
heTiihilominusinvigilelis, adtendenles beatumlob,. abhincoblinuerit, credimus quod multa quae a mul-
cuius sludium vir.beatus Gregoriusinnioralibus Iibris; lis, aliterquam.divina auctoritasse Ijabeat, dimissa-
scrihit : Cirea filios erudiendos talis extitit, ut nont . s,unt, quae non tenebantur, eorrigenlurt Nam et il-
solum eos exterius perfecto opere el sehnone efficeret, ,' lud quod In eisdem capitulis conlinetur, ut mani-
verutn .etiam-: corda. .sacrificii 'obtaiione rnundaret: • - festum fieret, quae causa-id.efleceritut sacerdotes et
Adtendite etiam et David inslr-uentem Salomonem1 principes a recto tramite deviassent, exceptis prae-
fiiium suurii, de quo"iriprimb libro Malacluriilegitur:; missis capitulis in quibus sicul diximus riiulla ne-
'
Ego inquitjtigredior viam universae lerrae; confor- glegebantur, specialiter ununi ob&laculuriiex mullo
tareeiesto virforlis, ei~observautcustodiasprecepta; -temppre-iamiriolevisse cognovimus; id est quia et
'doThiriibei '": lit dmbulesin
_ , iui, .......... - • ; i -pfincipalis pplestas.,„diversis- occasioriibus inleive-
"viis eius, et cuslodias
ceremoniaseius eiiuditta eius, et praecepta et teslimo-. B-nientibus, secus. quam auctoritas aivina- se habeat,
nia~,sicut scriplum est in lege Nojjsi, et in libro Purar-, in causas ecclesiasticas •pfbsiluerit, et sacerdoles,
lipotrienori". Tu autem Salomon, fili mi, scilo b.eum. ,. partim-neglegentia paTlimigiioranlia partim cnpidi-
'p.dtfi'tiii, et Wraei corde perfecto et animo"vqiunta- •tale, ih secularibus negotiis et sollicitudinibus ultra
-fio. Adleridite'efiairi Tobiam de quo legitur, quo.d[ quam debuefant se occupaverint, -et hac occasione
ium Tactus "esset vlr, aceepit uxofem Annam ex aliterquarii -divina."'aucforitas doceat, in ulraque
j-ribu sua, et genuit ex ea filium 110111611 suum inpo-. parte aclum extiiisse dubjuni jion est. Sedqbia, Deo
hens" ei,"quem ab infantia tiinere Deum docuit et; "mj_3erante, .'a-progeriiloribus et genitoreveslro et a
abstihefe "ab"omhi pcccatb. Item yem adloqueins ; vobis multa cofrecta gratulabantur, si ea„quae ad-
eundem filiuih siiuiri": Omnibtis ihquii diebus. vitaei tfsaonemusprosperum succcsshm habuefint, credimus
tuae habe Deuriiihm.ehte, et ~eavatie aliquando pec- quod rid peffecfionis statum vestra inlenlio ,6noslra-
eato 'cbnsentids, et pfeterrhittas.1 pfecepta Deinoslri. qrie 'devGtio^Dco cooperante.pervenire ' possit. .Ve-
J?icsubstantta tud fac eiimosynam,einoli av.erterefa- Bim tamen quia noviinus statuni liuius regni suh tali
eiem iuam ab ullo patipere. Ila enim fiet, ut nec a te1 conditione el teneri et crevisse atque dijatatum esse,
hverlatur facies.Ddriiini.'Quohiodopvtueris,.'itd eslo . et a prudentissimis sanctisque.predecessoribus no-
inisericors, et ceterd. iteni paulo"post: Adtende libi stris, siye scilicet ab. episcopis sive a principibus,
'fili db omniforhicatioiic etpfeieruxorein tuariitiequd- hanc jcausani ex- toto correctam non fuisse prqpter
quampaciaris crihien scire. Supefbiam numqnam i'n .haecquae suo^tempore dici possunt, et pondus-tan-
tuo setisu aut iniud corde dvmihari-permitias. Tn\ tae cpnsiderationis parvitatis nostre vires excessit,
ipsa etutn inilium sumpsit- otrinis 'perditio.;Et ideii -quoniam nec olium nec spalium temppris nec pleni-
jion.post inultum : Consiiium setnper"d sapierite per- .tudinepi-copsacerdotum. nostrorum, sicut ipsa ne-
quire,'6mhi'tempore benedicDeo^et pele abeotit vias; .cessitas exposcebat/habuimus, ideo haec congruen-
tuas dirigat, el otnnia coiisitia iua in ips_opermgneani. . tiori-ct- aptiori lempqre vita comite, si Deus ita an-
Item idem. Audite 'efgd 'filii niei'~ .patrem vestrutn, nuerit, tractanda ac consideranda dis.tuljinus. Quo-
'servite.bomirio'ih, bdtiildte, et inquiiite ut faciaiis; •niahi lantae. consideratipflis perfectio. Indiget as-
quae suni placita itli,' ei fillis vestfismandate uf fd-,. sensu et adiutqrio pjincipum, el mulliludine atque
'ciantiusiitias ei.elembsyrids,et ut ~sintmcriioresDeiet":" devotione nec. non et studio sacerdotum, et oboe-
benedicatiteurnhi omnhempdre,iri veritale eiiti tolq< dientia-yel cohcordia populi, et congruentia loci,
'
virluie stia. -' - -. teniporisque spatio'.
;6." His'« bmnibus' pfaelibatis notescjmus vobis,, -cv i -7. P.orro ^ <ieepiscopali libeftale, quamDeo an-
'quod-ea qiiaein capitulis vestris nobis tractanda1 nuente vestroque adminiculo suffraganfe adipisci ad
cbmmisistis, scilicet quid s aiprincipibus et reliquo1 Dei servitium Deragendumcupimuf,' suo in tempore
- populo vel ita ut divina auctoritas vobis dicenda aique vobiseum conferenda reservavi-
doceat,-autaliter
teneatur vel quid -4inde- ex parte •aut ex toto di- mns, quatinus i.ta sit, ut et nosmetipsos salvare,.,et
.missum sit ut non teneatur-,fatemur quia in his, ca- populo nobte subiecto uliliter prbdesse, atque pro
pitulis que superius continenlur, necnon in liis quae^ i:. %'bbiset stabOitate imperii vestri liberius valeamus
"
praeseiiti arino conscrihi et per-missos vestros ob) exorafe, et ut veslris obsequiis et regni adiulorio so-
vitia. comjirimenda per imperium vestrum direxi- lalium debitum minime subtrahatur, sed si possibile
stis-°,„multa demonslrata sunt quae a pastpribus5 fuerit,-polius augeatur.
- - - -VARIANTESLECTIONES. -
1 prelefmitas c. 2 mi c.
' perumcere c. sxjuia ci "''deestc.
' 6necnon....
' direxislis desunt c. "~«.st.uestraque d.- c,

" KOIJS.
* III, 25. l\l ;--:
T
 '
651 B. CAROLIMAGNlOPP.PARS I. SECTIO PIIIMA. 652
'"

fAPITDLARIA VYORMATlENSIA. !

Capitulare Wormatiense triplex Lotliario imperatore praesente promulgatum, et inter Italicas Ieg s Iocum
tenuit; quare in eo edendo non solrimCodicumduodecim supra enumeratofum sed etiam Blanke burgici,
Gothani, Mutinensis, Parisiensis, n. 4615, Ambrosiani, Florentini, Londinensis",Yiiidobonensis, V ronensis
etEstensis apud Mufatorium rationemhabuiriius. Tn nulloeorum capitulafe missisdathm invenit .
HAEC ' SDNT.f,APITDLA

QUAE"ALIQUlEX MISSISs AD ^OSTRAMNOTITIAMD,ETULERDNT ANIfO1 J° IMPERHNOST I5.. -

_
'
CAPITULAGENERALIA Avolumusut p.er.missos nostros conslring tur,'ut
secundum capitularem priorem solyant ui ius anni
1. De his qui sine consensu episcopi presbyterqs
"nonamet decimamlcumsua lege, et in?upe bannum
in ecclesiis sriis constituunt, yel deecclesiis eiciunt,
Et hoc eis demintietur, quod q icumque
etab episcopp vela.quolibet misso dominico amno- npstrrim.
hanc iteraverit, beneficium' de haec
niti oboedire noluerint, ut.bannum rioslruni rewadi- nona"neglegenliam et decima persolvi debuit1'6^ amiss rum "se
are cogantur,,et per fideiussoresad palatium nostfum
'sciat. Ita enim continetur iri capituiare b nae me:
venire iubeanlur 4, Ettunenos decernamus, utrum
hioriae geniloris nostri in libro "primo,cap". 57. c Ut
nobis,placeat, ul aut illum bapnum pergolvat:s% aqt
6
aliam harmiscaram sustineat, _ ^quj ecclesiarum beneficia habent, lonam"et deci-
- mam ex eis ecclesiae puius.res. sunt, doneri. Et qui
2. De ecclesiis quae inter coheredes divisae sunt,
consideralum ' est, qriatenus si secundum providen- talebeneficium habenlet17.adinedietatem1 orant 18,
19 de eorum portione - 20 presb tero de-
eas et proprio
tiam et admonitionem episcopi, ipsi coheredes
cimasdonent. i Item in capitulare nostr in Kbro
voluerin.t 8 tenere, et honorare faciant. Sin autem
hoc contradixerint, ut in episcopi.potestate maneat, secuhdo, cap. 21 de eademre: « De noni quidc-ja
ulrum "eas ita consistere permittat, aut reliquias.e^- et decimis/unde et genitor nosier et nos f equenter
B
indeauferat. Et ubi adnostrumbeneficium ecclesiae et in diversis placitis admonilionem fecim s, et per
nostra [qualitbr haec observenur ordi-
pertinehtes ita divisae inventae fuerint, ut describa- "capitularia
tur °, et nobis renunlietur, riavimus, vqJumus.atque iubemusut deo , 1 cqnla-
boratu; et 21de viniDet,?2.feno^"fideliter e plenitec
3. De ecclesiis destructis, ut episeopi et missi in- ab omriibus noha
• utrum arit _3tdecima pefsolvatur. e nulrir
' quisilionem faciant, per neglegentiam mine vero prb decima, sicpt actenus cbnsue udo fmt,
ingossibilitatem destructae sint. Et ubi neglegentia. ab omnibus Si quis tamen epi coporum
emendare co- obseryelur.
pventa fuerit, episcdpali .auclofifate fucrit qui argentum pro lioc accipere'veli, in sua
ganlur' 111,qui eam restaurare debuerant. Si vero nsaiieat poiestate, mxta quod ei et illi qui lioc por-
per inpossibilitatem" contigit, ut arit plures sint quam solvefe debel, cumvenerit. i
"itecesse
' bus ad eassit, aut maioris magnitudinis quam ut ex Te- 6ss. Quicumque deeimam abstrabil de e clesia ad
perlirienlibus restaurari possint, episco- quam per iuslitiam" dari debet, ef eam.p 'aesump-
pus modum inveniat, qualiter -congrue emendari et • tiose vel2i prbplef munera aut amicitiam, el aljani.
- consistere possint. . (juamlibeloccasionem,adalterameccIesiarii ederit2^
4 ". Deimo manso ad ecclesiam dalo, de quo aliqui 'a comile vela misso nostrodistfingatur ut eius-
"homines confra statuta 12a sibils servitium exigunf, G dem decimae quanlitatem crim"sua lege re tiluat!S.
hac causa aceusatus fuerit, comes 7; De " populus dafe rion vult, nisl
' quicumqriepro decimis,'quae
vel missl hbc quod inde subtractum est, presbyte- quolibet" modo ab bo redimahtur, ab episc pis pro-
ris u cum sua lege rest.ituere faciant. hibendum est ne fiat. Et si quis cpntemptp inventus
5 ls. De his qui nonas et decimas iam per multos •fuerit, et nec episcopum nec comitein au ire velit,
annos, aut ex parle aut ex toto, dare neglexerunt, si noster homo fueril, ad "praesenfiam no tram ve-
VARIANTESLECTIONES. j
1 ex codd-.1. 1 b. 1 c. 2. 5. 5. 6. 7. 8. 9.10. Gotli.Mut. 2 m. nostris Mut. s ita codd. otnnes Sirmon-
dus hanc inscriptionemexhibet: Haec sunt capitula.quae propter inlerrogaiionem aiiquorum miss"rum con-
siderala et scripta vel ordinata sunt, sive,de ecclesiaslicis causis, sive de caeteris quae ad cor ectionem
maiorum hominum, et quae ad publicum honorem pertinenl; quae sub tribus distinctionibus ordi ala sunt.-
4 iiibeant 1- s persoluant. .. sustineant Bl. Goth. '6 armiscaram B/.jariscadam V. Vtn E; ' cqnsi-
5.
derandum 3. 7-16, 8 uoluiirunt 1. 9 descfibantur 3. S. rel. jB/.ufubi scfibelur Goth. "c, i qui eas
2. 3. 5-10. u hoc caput decst in Golji. M.ut^ - CodexParis. 4615,ct lioc et rkliqua' huius capitularis . pmillit,
' 16unde
12coritra canonum statuta 10. iasiuel. npresbytero Rl. is Jwc \capni deest 2. Goth. Mut.
hanc nonam et decimam persolvere debuit, etc. 10. " ut 3. 5-10. ' ls laborent 3. 5-10. 19ul 9. 10. deest
3. Ri. 20deesU1. 21c. de annona et 1. 22uel Rl. 2Shoc cuput deest. Qbth. Mut.- 2'+et 2. 5., 5- 0. se *8d.
post tres sacerdotum castigationes excommuniceturet per comilem aut oer missum elc. V. vn. E r. id
cst vi solidis Vn. E. " quas Bl. .
.NOT.-E.
a V., sujiTCjcap. a. 817, cap. 10.
 633 CODEXDIPLOMATICUS.— LUDOVICII ET LOTHARIICAPITULARIA.— AN. 829. 634
niie cdnpellalur; ceteri yero dislringantur, ut, A capitulo 56. t Quicumquesuum 20beneficium-occa"
imili ecclesiae restiluant, quis voIunlaiiae"dare sione proprii desertum habuerit, et intra annum posf-
- quam ei a comite velmissonostro notum factum fue-
neglexerunt. .
" 8. illud emendatum non habuerit; ipsum benefi-
,3; Quicumque de rebus ecelesiafum quas iri rit, '. .- .
beneficium 4 habent, restaurationes earum facefe cium amittat. i
2. Ut missi nostri ubicumque malos scabinos 21
neglexerunt, iuxta capitularem anteriorem"in quo
et totius populi consensu ip
deoperibus acnonis et decimis constitutum est, sic inveniantaa, eicjant,
de illis adimpleatur, id est in libro quartp capitulo . Jocumeorum bonps eligant. Et cum electi fuerint,
38. < De opere et restauralione ecclesiarum: Con- iurafe faciant ut scienter 2Siniuste iudicare nbn-de-
" - • -
*
sideratum est, ut de frugibusierrae et animalium beant.
nutrimine persolvantur, De operevero vel restaura- 3 .". Utin omni comifatu hj'qui meliores etve-
tione.ecclesiarum comeset episcopus sive ahbas,"una fatiores inveniri jiossuhl, eligahlur a.missis nbstfis
cum misso nostro, quem ipsi sibi ad hoe elegerint,, ad inqnisitiones faciendas et rei.veritatem dicendam^
considerationem faciant, ut upusquisqrie eorum lari- et rit 28adiut"orescomitunisintad
' 26iiistiliasfacien-
tum inde accipiaf 6 ad operandumet resfaufaadrim,, das'. . , -.- - '
guantum ipse de rebusecclesiarum habefe cognosci- i. Volunmsut quicrimque de se&binisdejirenen-
""tur. Similiter et yassi nostri aut iri commune tantuni susfuerit prppter munera aut proptef aniicitiam vel
"opefis accipiant- qriantum rerum ecclesiasticarum inimicitiam s7iniuste iudicasse,- ut2S pef fideiusso-
habent, vel unusquisque per se iuxta quantiiateth res missus adpraesentiam nostram_SBillum-yenire
"quam ipse tenet. Aut si inter ebs converierit ut pro,. faciat. De cetero omnibus scabinis dehuntietur, ne.
opere faciendo argentuin dorient, iuxtaaeslimatio- quis deiriceps etiam iuslumiudicium vendere prae-
nem operis iri argento 'persolvant; cum "qub-pretio sumat. • • '
reetor ecclesiaead praedielam restaurationem ope- 5 commutationestam tempore.nos>.
farios ' conducere et maleriamen..8 emere possit.. iro s0..Ubicumque 31noslri sa ef ratio-
quanique genitoris legitimae
Et.qui nonas et decimas dare rieglexerit, primum rialriles alque. utiies eecleslis Dei factae spnl,per-
quidem illas cum sua lege reslituat-, insuper- el"hafi- manearit. Ubicumque vero inuiiles et inpommodae
num riostrumsoJvat;-ut'it.-i' castigatris caveat,'. ne
'8 atque .inralionabiles fact^e sunt, dissolvantur, et
-saepiuSiterando "beneficiumamittatl i'..
9 10.De illis n qui agros dominicatos.12propterea recipiat unusqujsque quoddedit. Ubi vero*mortua
ls "manus.interiacet, aut alia. quaelibet causa quae rar--
-neglexerit excolere, ut norias et decimas exinde C tionabilis ss esse yidetur, invenla fuerit, diligenter
-non ik persolvat, et alienas lerfashd -excolendum et ad' nostram notitiam perferatur. "
r'describalur,
propteriioc accipit, voluunis-utde tribus.annis ipsam 6 s\{ Quicumque comprobaius fuerit-de eo, quod
1B-
•noiiamet decimam cum sua lege pefsolval 16;Et scienter. tesies in
periurium.induxisset, subfideius-
si quis contemptor aut comitis aut missorum nostrht sione ad
placitum ss nostrum vepire compellalur, ut
^rum proptef hoc exstitefit-,pef fideiussores ad pala-„ ibicurn fidelibus nosiris chnsidefemqs, quid de talL
tium vehire compellatur. •'homine.faciendumsil. ''.....-.'
10 1T. Utde-rebus ecclesiarum quae.ah eis.per • 7;-Dehis discordiis et conteritionibus.studere
qui
triginta annorum spatium sine ulla inte.rpefiatione solent-et in pace viveres 6 nolunt, etinde cohvictifue-
1S
possessa sunt, teslimoriia non recipianlur, sed cp rint. similiter volumus ,-•ul siib'-fideiussoribus ad
niodo contineanlur, sicut resad fiscum dbmihicum nostrum
plaeitum yeniant/ uf ibi cum/fidelibusno-
"pcrlinentes contirieri solent. -'strisconsideremusquiddetalibus faciendumsit;
ITEMALIACAPITDLA;- ' 8 S7. De bonis denariis
qrios populus non".vult re-
1 1-9. Debeneficiis destfuctishoc observelur qhod cijiere S8,-Tolumusut'lioc "bbservetuf et teneatur
jn capitulare priori continetur, id est jn libro quarto qriodin pfipre capitulafe nostro cbnstitutum. est, id'

- VARIANTESLECTIONES,- . ,. •

1 ut uel iniuti 10. s quae 3. 5-10. quod Gotlv. s hoc caput deest. Golh, Mut: A: Fl. L. V. Vn. E. 4 be-
9 itarando 1.
neftcioB/. s considerandum 1. 1 c. 6 accipiant 1, 'operis 1.1 c. Bl. s maferias Bl. - 12do-
V.lwccqputdeesthiGoth. Mut. A. Ft. L. V. Vn. E. el Bivipull. l* nita 1. 5."6. 9. (corr. illo) 10'. Bl.
'iiiriicos 6. lsetd. desunt 1. noiiamcum decima 2.- 4. 8. ,10. deesti. 1Betd. desuntl. 16neglexe-
ririt,-.. pefsoluant. . accipiunt.. pefsoluant Bl,- V hpc-caputdeest in 1. 16. 7. Bl. Goth. Mut. A. F/. L..V.
Vn. E. pro capite octavo computatur in 2. 3. 5. 6. 8. 9.2010; loco vero hoc in i21c. la ila 3. 6. . 19hoc caput
'deest iti Bl. Golh. Mul.A.Fl: L.V, ,sVniE;..etP-ari&. s.b.l. lc.b. s. ret. scabinios 2.'5.«.,9. '22in-
"uenerintB/.inueniuntB. loco Bt. scientes 1:1 c. V. !4 capul deestin Paris. 4613; 26deestl. 26diesli.
87v.L.desunfi c. 10. Goth. Paris. 4615: 2Sdeest3. 2Sn. veniat 3.5.7. Bl. Paris. 4613. sohoccaput deest
in Goih.Mut. sl ienitore noslrb legiiime ef rationabiliter adque utiliter clesiisDei facte sunt peffeneat. Ubi-
cunique vero inutililer et incommoiies^adque ratibnabilesfacie sunt \Paris. 4613. nostram tustiiia. 3a.Lj?-
A. Fl.
legilimae et irirationabiles atque inutiles ecclesiisDei factae sunt dissoluanfur (media.desunt) Bl. 6
L. V.Vn. E. ss codiccs-Reg.Met. et Paris. rehellis Bal: ita cr,5. et 9.'. s'-caput deestin Paris. 4613.- s, ita
1.1 c".Goih. reliquipalalium, ita ei Bl. M. A. V. Vn.E. . ss in pacem-venire10. et pacem nolunt Bi. .a' hoe
8S
cgput anteric-ripraemtttit codcx1. dcesl iii Goth. Mut,.Paris".46J5. A.FI. L. V. Vn. E. r. non qhlt Rl.
 .' -- ' . B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIOPIUMA. --. . .
C5S-. : .-.. „636
eslJ. in. lihrp quarto, capilulo 30 : « Quicurriqueli- A 15 s-3.-Qiiicumquevicarii vej alii ministri comituni
her homo vel iii eniptione vel in debjti solutione tribuium quod inferenda ,u vocatur. inaior spreiiia
denafiummerum elbenepensantem reciperenoluefit, populo exigere praesumpsit quarii "a mis isbonae
banjium nostrum, id esl sexaginla solidos,^ conpo- memoriae genitoris nostri consiitutum fui, hoe est
nat. Si vero servj.ecclesiaslici aut fiscalini noslri, "duossolidos pro uria vacca, hoc1B„quod i iuslesu-
put comitum aut vassallorum nostrorura, hoc facere perposuit atque abstulit sibique relinuit,"h s quibus
praesuinpserint,, sexaginla ictibus vapulent.- Et si hoctulit cum sualege restitua't?'et insupe fredum
.actores :riostriaut aliorum vel advocati eosjnissis . nostruni persolvat 1S et minLsleriuinamit at^. -'
nostris vel comitibus iussi praesenlare noluerint, ., 14 1S. Postquam .comes
id est solidos eon- ^et.pagenses ,d .qualibet
praedictum bannum, sexaginta .expeditione liostilireversi fuerint, ex.eo ie.super
ponanl. » Et ad. hanc copslitutionem nosfram ad.
el abbales sive ,be- .quadraginia-noctes sit liannus rescisus..1!..quod in
impleniiam- episcopi reliqui qqi Jmgua 80scafllegi al,,id .est. afm rum de-^
Thiudiscaj
.neficia nostra habcnt," adiuvent eomilibus ? in suis positio,-vocalur. 1 ' • '•.. ,,
'....--.-,.
hbminibus distringendis, Et si comifes hanc *. nos- ." 15 s2. .Hoe asnii5sLnbstiL notum facia
,comitir
tram conslitutionem neglexerint, hoc pef mlssos lius-et
nostros ad noslvam notitiam pcrferatur. populo, qubl-nos,in omnLebdom a ununi
-„diemad causas audiendas et iudicandas s ere yolu-.
9 4. De homicidiis vel aliis"iriiustiliis P-qriae a mus. Comites-autein et- missi-nostfi niag um slu-
fiscalinis nostris 6 fiunl, quia inpune se ea "commit- dium habeant, neforte projher eorum *t eglegen^
tere posse existimant, nos actoribus nostris praeci- tiam pauperes crucientur, ,et nbs taedi propter
piendum esse deeernimus, ne ullra inpune fiant, ita rit .eorum claipores paliamur,- sLnos,tBani-gr. tiam ha-
nbicumque facta fuerint, solvere cum disciplina prae- .berevelint. Populo.autem.dicatuvut cave t de.aliis
'
cipiemus 7. .causis se ad-nos jeclamar.e,nisi de quiJius ut missi^
10. Collecfap ad. malcficiendum, 8 fieri omnsmo- .nos|ri aut comiteseisiustitias facere,nolue unt.
dis proliibeantur. Et ubicumque imiusmocJi prae-
su:t pliones.faclae fuerint, digna emendationc corrt- ; ..CAPITULA P;RO LEGE HABEND . .
gantur., Et si per neglegenliam comilisvel factae JIAKC- SCKTCAPlTULA QDAE PKOLEGEHABESDSUNT 26.
suflt, -velinemendalae remanserunt, hoc ad nosiraitn .. 1,". De 27-homicidiis in ecclesils vel-in trns ea-
noliiiam. psrferalnr. Auctor vero faeti, si fueril prae- rum commissis hoc observetur et teneatur, sicut in_/
.posifus, vcl advocatus, sive cenlenarius, vel qualrbet capitulare priore coiislitutrim„!Sest, id es jnlibfo
alia dignitate p,raedita. libera psrsona, post Jeg.dera.,G qudrto capitulo 13. « Si quis aut ex Jevi ausa aut
emendationem in Joco faolam, sub fideiussoribus ad siiiecausa iiomincm in ecclesia interfeceri , de vifa
noslram praescnliam venial. Mullitudo vero, sive 9 cor.pbiiat25. Si verc forisrixati-fuhrint, et nus alte-:
.cleservis sive de liberjs sit, legitima emenclalioae -rum in ecclesiain fugerit, et ibi sedefgnd ndo eum,
•niultetur. . -iiilerfeccrit",-efsiliuiusfacti tesles.nonhab rit, cuin
11 10. De pontibus publicis -ueslructis, placuist duodecim cor.iu"ratj)ribus"lcgitimis-per s cramea-
nobis, ut hi qui„ iussionem nostram -in reparandis lum adfirmetj se defendendp eum interfecis e. Et si
pontibus contempserunt, volumus ae iubemus, ut ipse auctorconimolaeinter eosxixae exsti rit, leu-
omnes homines nostri in. nostram praesentiam ve- dem sa~- inierfectiet jinsuper bannum nostr cogatur
niant, rationes reddere, cur .nostram iussioncin-ausi solvere, el-publicam agaf sl.poenitentiam. 'n autem
«unt contempnere. Comitesautem reddant rationeoi- •non ille qui alterum interfecit, sed is qui interfec-
de eorum pagensibus,.cur eos aut non constrinxerint tus est, eandem rixam .co.mmovit,.-absque omposi-
-ut hoc facerent, autnobis nuntiareneglexerimf.Si- lione iaceat; et is qui eum interfeoit secun um iudi-
nailiter-ef deiniuslis theloneis, ubicumque accipiun- cium canonicum publicam agat poenite tiam. SI
tur,- sciant se exinde " nobis rationem reddituros. cuiuslibet proprius servus hoc commiseri, iudicio
12. Ut examen aquae frigidae_quod actenus faeie- D aquae ferventis oxaminetur_:utrum hoc sp te an Se
bant, a missis nostris onmibus la interdicalur,' ne defendendo fecisset. Et si ma.nus eius exu ta fuerit,
ulterius fiat. interficialur. Si lautem non fueril, pub.lica oeniten-
|
- • ! VARIANTESXECTIONES. I .
.
Z1id esl desunt1.' 2 GomitesBl. s.\\. ad n. 1." 4hoe una cum retiquis cdpitibusCapitulgris II. eil I. omitiit-
Paris. 4615. quorum loco capitd 12. et 17. Capitularis Olonnensissupra edili profert. * iniustis 1. c'deesiS.
9.10." 'praecipimus Bl. Goih. s ad malum faciendum 5V5. 6. 7. 9. 10. ad malefaciendum 1 c. 2, 8, Bl.
:iloth. * deesl 1-. 10deeslin A. Fl. L. y. Vn. E. " e.-ariobisinterdiciqeulterius fiafB/.. 12deest . "hoc
caput deestin" Goihi Mui. AiFt. L. V. 'Vn." E. ~Hinferendum Bl. ls isp. unaquaque vacea,
19 et qui uj>erhoc
iniuste Bl. conponat -2. 5. 5. 6. rel. m et m. a. desunt 6: hoc caput\ deeslBI. resisus 1 .2. 5.-5.
"6-10. Goth. fecissus ed. Amerpachii. theodisca 2. 3.5. 6. theolhisca 9| teudisca Goth. 21.sca ff Iegi 9.
scaftleg.Got/i.scast Iegi i. 8. scat
23 Iegli 3. scat legi 1c. 2. 6. casolegi 10. eiiscild V. Vn. E._ ,-t1 oc caput
deest Bl. A. Ft. L. V. Vn. E. hoe usque volumus deest Goth. MuU 24|eorum usque eorum d t Goth.
23iia l:% Goili. CAP. 5. ITEM CAP. 26 hoc d-eestin I. _27de
9. lota rubrica-deest-S. 6. 7:-8.10. Caput
Ii. usque "capituloXlH. deest in Fk( ]_..) V. Vn. E. as hic in codicei c. quinque paghae erasae sm , ita nt
zfquentia iam non lcgantar. S9con;,)or.et1.' s0 laudejn i.- :'!1 habet L j
637 CODEXDIPLOMATICUS.— LUDOVICII ET LOTHARUCAPITULARIA.— AN. 829. 65s
tia multetur. Nisi fofteet ipse auctor commolae in-_A __nentibus, excepta sua legitima herediiate quae ei-per
ter "eos rixae mventus ftierit :. tunc dominus eius, successionemparentum suorum legitimaeevenire de-
iuxta quqd wirgildus l esl illius, ad ecclesiam per- huil. Quod si quis hancriostram iussionem-contem^
solvat, aut eum, si voluerit, eidem ecelesiae tradat. pserit velneglexerit, sicut de ceteris contemptpr.i)us,
De ecclesiasticpetfiscalino etbeneficiario servo volu- ita de 12-eb agatur. is vero qrii easdeirires pfimus in-
raus, ut pro una vice vrirgildus eius pro eo cbnpo- vasit et iniuste vendidit, nec non et cmptdfes, exce-
hatur, altera vice.ipseservus aii srippliciumtfadatur. pta sola persona parvulils,- quod fraudrilenter admi-
Hereditas tamen Jiberi hominis, qui proptef tale fa- serunt intra' patriam emendare cogantur, etpostea,
cinus ad mortem fuerit iudicatus, ad Jegitimos eius sicut eoritemptoresiussionis nostrae,„sub'fideiu£aori-
2 heredes peryeniaf-. Si iri atfio ecclesiae, cuius brisadnosfram praesenliamvenireconpellantur 14.
porta reliquiissanetorum corisecrata esi; buiuscehio- 5 is. De vic&riiset centenariis, qui magis propler
dihomicidium perpetratum fuerit,simili modqemenv cupidilatem.quam.propter. iustiliam faciendam sae-
detur velconponatur. Si vero pqrta ecclesiaenon est pissimeplacitatenent, etexindepopulumnimis adfli-
Conseefal_a,-eo friodo conponaturquod inatrio com- gunt, ita tenealur sicut.in capitulare domni Karoli
mitlitur, sicut.componi debet 3 quod in immurii.ate imperalbrjs continefur inlibro 5 5° eapitulo,40. . Uf
viblata committitur 4. J B nullns ad placitum-manniatur ,17, n|si quicausam
- 2. Qtiicumquepropter> suam quaerit, aut si alte^ ei qua,ereredebet, exceptis
cupidjtaterii ferhm patrem
-aut malrein, aut fratrem, aut sorofem ",' hepotem, scabinisseptem, quiad omniaplacita adessedebenl.»
. Iteiri de eadem re 1Slibr.o 4, ca-
yel alium prdpinquumsuum interficerit, hereditas ihcapitulari.f.ostro
interfecti ad alios suos Jegitimos heredcsperveniat; pilulo 55. c De placitis siquidemquos liberi homines
"in.erfeclorisvero hereditas in Dscrin_, re.digalur.„Ipse s qbseryare debenl, consfitutio genitoris noslri penitus
yerb ordinante episcopo publjcae poenitenliae •sub- observanda atque tenenda est; ut videlicet in annp
' - -
Satuf. „. „ tria solummodpgenerallaplacita observeht, et nullus
5 6-a.Quicumque propria uxore dereljcta aut sine. "eosamplius placita obsefvare conpellat; riisi forle
eausa 7interfecta, aliam s duxerit 8,arniis deposi- quilibet aut accusatris fuerif aut 'aliurii accusaverit,
"aut ad leslimoriiuniperhiberidumvbcatus fuerit. Ad
.tis puhlicamagat poenitentiam. Etsi\contumaxfue-
cetera vero quae peritenariiteneiit,' non alius veriire
_rit, comprehendatur a -comite et fefro vinciatur, et nisi qui aut liligat, aut iudicat1S, aut lesti-
.in custodia mitlatur, donec res ad noslrani riotitiam iubeatur,i
• ficalur. Et quicumque huius constitutionis trans-
.deducatur, :..,.._;
gressor a niissis nostris inventus fuerif. bannum po^
i. Quicumque.fes aiienas euilibet homini-vendi- *- "
strumpersolvat,
derit, et ipse.homo easdem res alicui alteri, dederit, l' 6 20. De Iiberis hominibus qui proprium npn ha-
sive vendiderit10.,et ipse qui turic easdem res com-. " bent, sed in lerra-dominicaresident, utpropter res
.paratas habet, per nialum.i.n^genium proprio.filio aut1 - alterius ad testimonium non recipiantiif. Cumiurato-
alteri cuilibet necdum legitimos annos habenti, iu- res tariienaliofumJibcrorum hominumideo essepos-
islitiaetollendaecausa tradiderit, volumus atque hv-' sunt, quia liberi sunt. Hlivero qui ct proprium ha-
miter praecipimus ut si pater.eiusdem-parvuli vixe-"._ bent, el tamen in terra dominica resident, propter
rit 11, ipse Intret in causam rationem feddendi pro Jti- " 'hoc 21non abicianlur in terra dominica i-esidenl;
quia
lio suo; Si autem ipsepater mortuus est, tunc Iegifi-" ' sed
propler hoc ad tesiimoniunvrecipiariiuf quia pro-
"jnus eius propinquus, qrii iust.eei lutor ac. defensof r prium habenta 2.
esse Videtur,pro ipsoralionem.reddere compellatui_, . _- 72S..De faidis cqhcrcendiss4 obseivetnr- et tenea-'
Similiter et de aliis onmibus iustiliis ad eum perti-- tur quod in capitulari npstro libro 4, bapitulo 25 25
'
"... . VARIA^TESitECTIONES.
. * uuergeltusi.uuidregildus6,-kuuirgildus Goth. - i illins Goth. .-3deest.ii *sicut continetufin Jibro supe,-
riori.8.1.0. 5 velnepoiem Bi.'Goth. Fl, aulnepotem V. Vn; ,Bhoc'caput- deest inBl. Extat in codd. Mut.
.A. Fl.L.V.Vn. E. interlegesEaroli 'M. (J-ftcr..ccp..l33)i _7vel sine culpa 2.3..5. rei s aliuiml.' 9,uxorem
2„.'5."5-10. ~ "s.ii.desunfGoth. "vixeratl.. 12decogatur..Siriero 1. ."1Sp.hoc q, Bt.Golh. 14deesli.
J* in -edit. legg.Lgb: .perperam scriptum est: Volumus.utcoriiitesnostil licentiam habeant inquisitionem fa-
cere de vicariis, etc. Quod in nullo.cediceJiabetur.-efisupra.Capit.Hlolharii ,a.-825v.c.;3. .-,6-IHI. 1. Bl. G.
'' banniatur.l. Bl. G. A. V. Vn. E:. lsin Bl. G. _.1.? hac voce desinit codex.Q. 20cqput hoc
iudicat.t.i
.deest in Golh. Mul. ,21"hocusque hoc deestBl.-- **;Mc codd 2.'5.'5.'7. 8. 9. 10. cgput-inserunt quod
certeminimeiiic perlinet,scilicet inler capitula.quaeproJege habenda sunt, seal-inter capitula missis4ata refe-
rendumest. _q.v: ihfra. iS caput hbc.deest in Bl.-A. * Fl.-...,..
L. V. Vn. E. **c. .hoc'• obs. Gollu.Mul.
. - 2B
-XX..
.2.-5. 5. 10. •;- ',_•• ,
- ; . • _
' .'•--"' KOTiE./- ."'"'•_-.-
aCapitis isliusMst'oriamnol)is conservavit Hinc- Bundeagitur causa omnium.tamepiscoporumquanl et
marus in libro de Diyortio.Lothariiet Thetbergaeih .fideliumlaicoruinvotis convenientibus,ita decernens_:
•responsioneud inierrogaiioriemquintam, pag. 509,' i Quicunque, inquit",propria uxor-ederelicta,'vel sihe
in Edilione Sirmondi:.« Nostri etiairi a3viAugustus '_*culpa interfecta, aliam duxerit uxorem, armis de-
pi_ememofioeLudoVicus in synodo acplacito genefali «positis publicahi agat.poenilentiam.Et si conlumax
apud "Wormatiam,aposlolicaesedis et.pap_eGregorii i fueril, comprehendatuf a comite, et, ferro vincia-
cqnimeanteJegato, cum aliis plurimis, de his quaee- "< ' tuf, et in custodiariimittatur dohec.rcs
" ad nostrain
piscopiih .synodis per.qualuor loca sui imperii ha- € notitiam deducatur. t BALISZ.
b.itis necessaiio et utiliter nupe.rinveneraht,de^hac
 659: _ . ,ff.CAROLI MAGNI.OPP..PARSI. SECTIO PRIMA, -6id
pontineUir. « Si quis aliqua necessitale cogenteho- A bus ad ius fiscinostri pcrtinentibus faciend csl, non
micidjum- commisit, coines iu ouius minislerio res per lestes qui proiiucii-fuerint, sed per i los qui in
perpetrata est, ct compositionem solyere et faidam eo comitatu meliofes. et veraciores _essec gnoscun
per sacramentum pacificare faciat. Quod sj una pars tur, per ijlorum lestimonium inquisitio fia , etiaxta
ei ad hoc.consentirenoluerit, idest aut ille qui homi- <juod.ilJi.inde s..testificati iueririt^.yel co lineantur
cidiujn commisit, arit.is qui conposilionemrecipere vel reddantpr., ; ,1 '; ..
debet, faciat illum qui ei contumax fuerit ad prae- 3."Ilem. volumus,;ut de-febug quas- ? lahtfridus
sentiam noslram venire, ut ad tempus eum qupd noT per diyersa loca et per diversos homines .dquisivif,
his placueritin exilio mittamus, doi.ee ibi casligetur, ipsi qui easdepi rds ei dederunt intef rogen ur» si al.r
ut coinil. suo inobqediens esse-ulterius non audeat, quis eorum eas rehetere yelit. Et quicum uehocse
et mahjs dampnum inde non adcrescat. > - Yelle.pronuutiayerit, ad generale placitu nosfrum'
" venire iubeaiur, ut indecuin eodem Maht ido raiioV
CAPITGLA MISSIS DATA..
nem haberepossif. . _
'TEMALIACAPITULA '. • . . -.:.„.
'' 1. Voluriiusut onmes ' res ecclesiastioaeeo modo . i. Volumus-,utimissl nostfi per tolam gationem
suam primo qmniumlqquirant, qui sirit de liberis hor
conlineanturjsicut res ad fiscum noslrum continere B mitiibus
qui fidelitatemnobis npndum pro issum ha-
solent, usque dum rios ad genefaleplacitum nostrum
cum fidelibusnostris' inverierimus, ef consliiuerimus beant, et. faciant jillos eam promillere si t consrie-
tudo semper fuit; et po.steaincipiajillegaii riemsuam
qualiter in futurum de his fieri debeat. ." "
. '•
2. Item volumus, ut omnis"ihquisi.io quae de re1 perceterarcajitulripefagefe. . .

5 *.,Volumus atque iubemus, ut missi nostri dili- 5 °. Volumusatque iupehius, ut missi ostn.dili-
genler inqriirant, quanii homines Jiberi in singulis geuter .inquiraht; quariti liberi lioriiines'in sirigulis
comitalibu.smaneant qui possint expeditionemexer- coriniaiibusmaneaht.Hinc veroea dilige' tia ethaee
citalem per se facere, vei quanli de his aui a. duobus ralio examinetur per singulas centenas, t vefaciter
tertius adiutus et praeparatus, et.de hlsqui, a. tribus sciant illos atqub describant qui in exe italeinire
quartus adiutus et praeparatus, et de hisqui a qualr possunt expeditionem; ac demdevideiicet secunduni
luor qujntus.vel sextus_adiutus et praeparatus ad ex- ordinem de his quiper se ire non poss lt, ut dub
pedjlionem exercitaiem facere; nobisqueper brevem tertium adiutorium parent. Et qui^iecdu.' nobis fl-
eorum summam deferant".. - <JeIitatempromisefunt, cuih sacramehito' obis fideJL-
tatem promittereifacianl 7 "i>.
.- VARIANTES-LECTIONES/ ....'.- .
1 missis data ex codd:i.' el§:ini'c. nonnisi capp. f.c.2. hgbentur'.~Desunt'et'ih-codd..Bl. oth. Mui,
- deest^. sde,l. ^excod.i: ?cod.. 5. haec addit :'Et qni iiqnduriifidelitatempromiserunt, 'um sacra-
mento nobis fidelitatem promitlere faciant. *excod. S.et editioheSiftnondiirilJi-postcaput6 leg bus"addeti-
dum inserilur. .7 faciatis ed. , '-..'. . . .-...'.'-:
' ' - • ' '
.... ..'....'../..•• NOTJE.
« ComesAurelianensis. Videriotas:ad Agoterduni, C "Ceterum, si impletis triginta annis terra, a quocumr„
pag. 78. De.eodem.prito.agLinpr£eceptoLp,iharii im- •que etiam pervasa fuisse dieatur, non fuei trestituta,
per. edilo inter probaliones historia_-Trenorcliiana_, , .nihil sibi reddendumesse.cognoscat.Qua ropier.oiri-
pag. 267, ubi' vocatur t Matifedus.vif inluster co-: .nes comites, quolies de privatis causis co* fentiofue-
' h » BALDZ
mes. .''"'' - rit generala, secundum ofdinemlegis' [ tius JSal.j
Sequentia tria capitula, qute sumpta sunt ex 11- •iudicare curabunt. Etqriia oriinia ad q ietem oih-
hro legutn Burgundicar.umet ex-.CodiceTJieodosiano, -liium pertihentia exlegeiconvenit pfov deri,-quas .
descripta feperiuntur in Codicibus Palatino el sancti. omnino causas de quibuscunque rebus quae intra
Vincentii Metlensis statim post superiora Ludovici triginta annosnorifuerint diffmitae, null eas pqst-
•Pii capilula.-Regino vero abbas Pfumiehsis ea referf;' ! modrim lieebit.oijdinecorimioveri:quia s tisunicui-
•
•ex capitularibus 'ejusdemLudovicir Ob eam causahii <jue ad requirendum ei recipiehdumquqd ei' dehilum .
nos illa hicomissaholriimusj.turii.eiiam quia multa fuerit^suprascripiusannoruhihqnierus c nstal' posse
illic diversa suhta vulgatis-Editionibus illarum Ie-• 'sufiicere. ---''"[• ':•'.- ... ;'.:
gum. BALUZ'. —Contulimus ea cuih Cod. 9, ubi capp. '. "5; De inquilinisel colohis.Si co
quis phum'alie---
De
'l et 2 pfouno riumeranlu'r.'«i. inscriplibnetempo- . num ih re" sua-triginta annos habiierit,': c si suuih
runi. Licel iampridem a nbbis fuerat ordinaluni ut sr vendicet; Qriisiinfra triginta annbs Inv tus fuerit,
quis in populo nostrobarbarae nationis'pe'rsonaaut:,:: a-dominocuni filiis; sibi debitis,-- et- inni pecu-
in re sua corisisteret autaliuminv.itassel', autsi ter- lio revbcetur. Si [vero mortuus fuerit,pe uliuhi eius
ram adhabitandum voluntarius deputasset, eaque.:_ . doihihus revocet.|Colonavero si.vigihtiai os.in alie-
feamque Bal. ] per annos quindecirii sine terliis ha- j) no dominio permanseril, a priore dominonon requi-
huisset, in voluntate ipsiuspermaneret, neque exinde ratur. Colonbduae partes agnationissequ ntur, colo-
quicquam sibi ille qui dederat sciret esse redden- . naevero tercia pars sequatuf. Nani sia natiq infra
duni, lamen absque ulla permutatione omni tempore triginta [vigihti^Ba/.] annbs edita fue it_ quando
generaliter memorataconditiodeheat cuslodire,prae- hdhuc.colona domino comj)elebat,repei ntibus non
senli placuil lege constiluL. ; negetur; quia in riovellisJegibusest cons tulum.""Sa^
c2. Iteni deinscriptione .cmpoi'Mm.Siquisvei'oler"- nene sepa,ratio-pniugii'fiat,'praecipim s, ut domi-
ram ab altero sibi Iraditam-violenter dixerit et con- nus colonivicaria-mulieis cum aghalien partistef-
'viccritfuissesublatam-pfius quam triginta annoruiii ciaenon * hegetur*..'»- '-\
lerminus compleatur, et rem constiterit occupatani, Ita; secunda inanu le
cpvfectumuti Bal. it 'Xludo.
et requirere poterit, et repetentis partibus reformare. tninocolordvicariae tmdierid.
 •641 — LUDOVICII ET I.OTIIARHCAPITULARIA.
CODEXDIPLOMATIOUS. — AN.850. (.12;
~
LOTHARll I CONSTITUTIO.ECCLESIASTICA. (Circa an. 830).: .'"''"'

Capitula haec in.Codicibus 1. Blankenburgicoet 2.. Gotbano obvia, cum rerlo tempori non assignenluiy
.itineri' Lotharii terlio ideoque ultimis anni 829-aritprimis anni 830 rnensibus asefibi posse pulavi. Respi-'
eiurit autem^adconslitutiones Olonnensesahni825, nonnyllaqueibi in capilulis minoribus praescripta;arctius
defiriiunt. •'-.•' .» ... ......
'
'1. Placuit nobis, ut-riullus-episcoporumde cbnse- A velur.voluntas'..Iniiis.yero.quae ab initio iustae ll>
eratione aht de J dedicalionebaptismalium ecclesia- rationis disposilione caruerunt, yolumus ut qujn.ta
Tum arit exenodochibrhm.2 seu oraculorum pretium pars fructuumpauperibusdetur. Similiter in iljis quae
quodlibet-contra auctorilatem canbnicbrum patfunr fationabilehi u disposilionem liabuerupt, ,et tamen
vel iuxia antiquam consuetudinem;penilus accipefe qualibet riegiegentiaprislini status o.rdinatione ca-
, .
praesumat. rentj volumus ut cpnditio suprascripta ls servetur,
- 2.'s«. De feminiscum
preshiteris eohabitantibus quousqueper bonbrum ordinatorum pi'Ovideiitiamel
plaeuit eas poenitus eiei. nec ulterius crim_hisquo- tempofum habundantiam ad priorem.yaleanl asceii-
quomodo conversari, et si post primam conlestaiio- dere dispositionerii. '.,.'-
rienrepiscopi sui l,'a'tribUs usqh.e ad septem ido- '4-c. Visuriiest nobis, ut presbiteri baptismalitim
neis teslihus convincitur praevaficasse, pr6pril_g^'ar> ecclesiarum,"securiduriisriampossibililalem debllam-
duspericulo subiaeeat. Qribdsiepiscopus cohveritib-; dboedientiam-etiionoremisuis .exhibeanl .episcopis
nem aliqria ratione-fiuiusmbdineglexerit, aut post; absqiie gravedihe .s, ul!.(.necessilas el ordo poposce<
hoc- synodale concilium,- infra. dies. quinquaginta ' fit. Nam si obbedienliarei K"publicae lalis iniungitur
-
enfehdationedignatioriemendaverit,iuditioTnetfopb1', episcojiis,'q.iam pef se facere riequiverint, volunms
•Ktanisui subiaceat; presbiteri vero"clericbsborii te- B ut praebeant solatium subieclr 16secuiiflum qualila-
stimonii securii cpnversatione haheant,_quL6b vitae teniiriiuncli servilii."Si qriis extra " hane necessi-
" testes
pfopriae miindiliam, " " -fideles
' possirit fieri
" -
vitae tatemecclesias^ravaiashabentatque destructas, et
alienae. iri aritea gravare praesumpserint,per relalipneminis-;
5b. Utin exenodoclhis-^rationaliiliterdisposis soruiri cbgriitiiiuiuscemodi rectores, canonica inve-..
7
_tis 6, et adhucinpristino-slatu .manentibhs 8, iri ctibrie a hobis' prbmulgala-ls.'fei'iaiitrir ''.
Jjrimo testamentoiestatbfis omriino'conscripta'" ser-;
- '
_. ._ "... VARIANTESLECTIONES.',

. ^,c..neque2.. s senodocliiorum.2;,'s hoc 'caput dedstiit cbd':1r habeiuf et in codd.Flbrerithio etLohditiensi.

4, auf-secundam vel terliain Fi; "5 senodochiis 1.', 6d.et adhuc-inLpristino siatuirianentibus, les.tatoris
-qmriiriocohscrip',a-serventur.In 2.. -7 deest in i. s in pr.st. iri.- desunt.A^ f conscripta 1. - "iuxta raiio-
nem dispositionemi. i^.rationabiliter^. 12superscripta,2. . ls-grauiludirie2... ll„cum2..
" . ,lShboedieritia.
1; ."deesfZ. 17Si q. exnecess_itateecclesias..l.. ls 2.'
' ' prbmulgala
' .' '
- - •'" '• '
. _' •. Nom '".'•'. .
- -n Cf. constitutionemOlohnensema. 82S,
' cap.- 5, G. h* Cf. eamdem, c* 7. .
.6, supra. . . . , Cf. eamdem,. cap< 2, S.-

DiyiSIOIMPERII (An. 830, Nov.).

Chafiam huius divisionis a Pithoeo-in SS, Francorum xn, pag. 350-356 ex ! veluslissima membrana »
".vuigatam, GointiusetPagius" anno, 855, Goldaslus
• etBaluziu.s annis 837-et 858'ascripserunt-. SedGoldaSli
Baluziiqueseritentia pfseter alias f atibries eo„minime stare potest, quod divisiones annorum 857 et 858 ab
hac valdediverstein annalibus Prudentii et apud Nithardum leguntur; et anno 835 in, conyentu Slremia-
censi imperifdivisionem factam fuisse nehio novil.-Certe ascribenda est lempori, quoLudovicus Lothario in--
feslus, ejus ne nomen quidem et spem fulura. in fratres aucforitalis membrandam putaret, .et gralo in Pip-
pinum Ludovicumqueanimo regna eis pridem attributa, Aqnitaniam Bajoariamque, exlendenda statuefet;
Cum igilur Nithardus libro Historiarum primo lianc. auxilii ab utroque fratre coiitr.a..Lotliifriumanno 850
pra.stiti conditionemab imperatofe ihiplelam fuissefefefat, divjsio in convenlu.Noviomagensiniense Octo-
iiri et Novembrihabito, cujus die
' undecima-Lotharii nomen ultiiha vice palris nomini.soliio.adjunctum legi-
:" '...-•:• • , -. ...
mus, perleeta fuisse videtrir. '.
Tn nomine domini -DeLet salvatpfis noslrilesu Dperio ac regimine hbslro,'constitutae sunit. Nolum
'
Christi. Hludowicus,-"divlnaofdinante .providentia fiefi volumus omnium vesinim soleftiae,' qupd jnter
jmperator augustusi' bmnibus'fidelibus sanctae Dei dileclosfiliosnoslrqs Pijipiihim, HludoyvicumiKarp-
ccclesiae, et .cuncto calholico populo,praesenti scili- lum, regni nobis a DeocominissLtalem -'divisionem
eel et futurq, gentium ac nalionum J quae sub im- 1'acere decrcvimris, ril posi nostfum ab hac morfali-
' -. - . ."VARIANTESLECTlONES.
.
J .natiqni Pilh. - • '' '•-'•
,
 G$ • ,B. CA&OLIMAGNIOPP.-PARSI. SECTIG.PRJMA. 644
tate decessum unusquisque lllorum scire valeat, si A linquaiur occasio. ^ed et hoc praecipimus, ut nullus
cos divina pietasnobis superstilesesse voluerit, quae - exhis tiibus.fratrijjus, nobis in corpore c nsistenti-
porlio sibi ad lenendum atque gubernandum a ho- bus, vel nostrum vel cuiuslibet alterius ho inem sa^
bis adsignala sit. Quam divisionem.ebmddo descri- pramentum fidelilalis.sibi promittere faci i, etpef
bere ac designare volumus, ut singuli iuxta ordina- hoc eumvel a nohis vel ab altero domino suo -per
'
tionem nostram et fines regrii srii qhi in alienigerias huiusmodi sacramentum ayertat et ad e adtrar
exteriduntur; cum Dei adiutorio defendere statuant hat. . -,
|
ac ! studeant, e't pacemac^ frafefnani caritatem in- S. Quin etiam iraecipiendrim nbbis vi etur, ut
ter se cuslodife valeant., Culus divisionis modurii post nostrum ex'hac inortalitate discessu hominesJ
alque ordirialiorieniialem nohis a facere plaeuit. uniuscuiusqueeorum accipiant beneficia, nusquis-
. '1. Haec aritem tali ordinatione disposuimus, utsi que in regno domini sui et non allerius, n -quando"
posi hostrum ah hac luce discessum aliquis eorum, per hoc, .si aliter fuerit; scandalum aliq od possit-
priusquam'ffalres sui, .'dieiri obierit; et talem filium accidere: Hereditatem autem suam hab at unusi
reliquerit quem populusipsius eligere volueril ut quisque honiinumiilorum alisque conlradi lione, in
patri suo succedat iri r.egnihaereditate,- volumus ut quocumque regnb hoc eum legilime hab e conti-
hoc Consentiant patrui ipsius pueri,- et regnare per- ^ gerit 4.
mitiantfiliUmfratfis suiin eo regno quod.patereius, - 6rEt unusquisque liber hoino post mort i domin_
fa-atereorunij habuit; Quod si talem filium non ha- siiilicentiain habeat se commendandi inte haectria
buerit, tunc volumus. ut illa pafs regni quam idem, regna ad quemcumcmevoluerit: Simililef- l ille qul
habebal, dividalur aequaliter intef illbs; fratres qui, riondumalicui-commendalus,est. -
supersliles femansefunt 2. . „ . -, .. . , 7:xDe tfadilionibus aulem- atque ven itionibus
2; Placuit eiiam inter praediclos filios, statuere quae inter partes fieri solent, praecipimus, ut nujlus
atque praecipere,- propter -paeem -et concordiaai . ex his tiibus ffatribus suscipiat de regno Jterius a.
^uam inter eos perpeluo permanere desideramus, ut qtiolibet hqmine tr£[ditionemvel venditione rei im-
nullus eorum fratris sui terminos vel regni Jimites mobilis, hoc estf- tierrarum; vinearum, at ue sylya-
i_avaderepfaesumat,- neque fraudulenter ingredi ad rum, servorumque qui iam casati sunt,- siv caetefa?
eon.turhandumregnum eius vel marcas minuendas; rrim fetum quae Iiaereditatis nominecense tuf; ex-
sed potius adiuvet..unusquisque illorum fratrem cepto auro, argento, et gemmis, arniis -ac veslibus,
s
suum, prout temporis oportunitas permiserit, et necnon et mancipiis non casalis, et iis peciebus
ausdlium ei ferat contra inimicos eius iuxta rationeni quae proprie ad riegotiatores pertinere n scuntur;
'u
et possibilitatem. Gaeteris vero illis Isominibushoc minime i terdicen-
• 5. Nec
aliquis ullumhomihem fratris sui proqui-. duhi iudicamus. . [ ......
buslibet causis yel culpis ad se corifugientem srisci- 8.Si autem femiriae,"sicut fieri solet, in er partes
piat ad inlercessionem pro eo faciendam; quia volu- et regna legitime fuerint ad eoniugiuni p stulatae',
itusut quilibethoihopeccahseiintercessiorie indi-- non denegentur iusp poscentibus ; sed liee t eas vi-
gens, intra regnum domini sui vel ad loca saricfavel cissiin dare' et accipefe,-et adfinilatibus p ulos in-r
adhonoratos homines confugiat, et inde iustam in- ter se sociafei Ipspte vero feminae potest tem ha-
lefcessionem merealur. •
\ beant rerum'suarurii in regno unde exieri t, quam^
i. Similiter praecipimus," uf i> quemlibet illuhij quam in aiio propter mariti societatem ha itare de"r
qui dominum suum contra yoluntatem eius dimiserit beant.- |
et de uno regno in aliud profectus fuerit, neque ipse 9. De obsidibus aiiteni qui propter cfede tias dati
rex suscipiat, neque hominibus suis consentiat, ut gunt, et^a nobis per diversa loca ad cust diendssa
talem hominem recipiant vel iniusle relinere prae- "destiriati sunt, nolumus 5, ut ille rex in cu us regno
sumant. Nec solum de illis,-sed etiam.de servis fugi-~ sunt, absque voluntate ifatris sui,.de' c iusregno
tivis statuimus observandum, ut nulla discordiaere- 0 sublati suht, ad palfiam eos redire permitt , se"dph-
'" ' ' -
- "" VARIANTESLECTlOTS"ES., h"
. J st.' ac desunt P: 2 remanserint B. "s opporluniias P-. 5 ua coffexi; cogrioverileddt 6 volmrjs P.
' ' " '-
. - . i NOT3E.- , . .' i
( |
V -a'Hic Goldaslus hiee adnotat: n Deest-divisioatque cum, et deinde per Sequanamrisque in m re Occa-
ordmalio regnorum. » Supplet autem utcunque hunc num. et per-ipsura mareusquein Frisia' , omnes
iiialum Nilhardus, lib. i, describens partem regni videlicet episcopatris, abbatias. comiiatus, fiscos,-et
_quaiCarolo Calvo data est; '«id est ,* a mari pef omnia ihfra pra_dictos firies-corisisleiitia. c m omni-
fines. Saxonice usque ad fines Ribuariorum, lotam hus ad se-pertinenlibus;- in quacunque re one con-
Frisiaro,- etper fines Ribuariorum eomitatus Moilla. sistebant, et sui juris esse videbantur, iha ciim
^Halt, Trahammolant, Masagohbi; deinde vero quid- ahctoritate diviria atque paterira praafalofiF suo Ca-
quid inter Mosam et Sequanam usque' Bufgundiani rolo dedit. » Vide etiam Annales Berlinian s, ad;an-
riria cuin'Viridunensi consisfit^ el de Burgundia Tnl- num 857. BALDZ.!.....•'
lensem,.Odornensem, Bedensem, Blesensem, Par- i>,Itababriit vetus-seliedaquam nbs v-idmus. Sie
thensem, utrosque Barrenses, Brionensem,- Tricasi- 'etiain edidit RithoeusDuchesniushabet qu mtibet li-
num, Anlissioderensem, Senonicum, Waslinensem, berum hominem. Pulo autem illum isla lutuatum
.Milidunensem, Stainpehsem; Caslrensem, Parisia- esse ex capite ociayo divisionisCaroli Mag i.
 645 CODES DIPLOMATIGIJS.— LUDOMGII ET~LOTHARIICAPlTULAiUA.— As. 830. 6.i'r
tiusin futiirb in .suscipieridis obsidibiis'-alfer alteri A J ordine adfirmare' decrevimus', ut" quamdiu divihae
mutuum ferat auxilirim,- sL fraterfratremhoc facefe- maieslati plaeuerit hanc corporalem nos agere vitani,'
rationabililer poslulaverit. Idem iubemus et de iis po.testas nostra sit supef a Deo conservatum reguuin
sua facinora.Jn "
tjui ob exilium missivel mittendi" atque imperium istud sicufhaclenus fuit_, in regi-.
Sdat: -.'.,;-.•' - •--'-'.';- " mine atque hrdihatione ef omrii dominatione fegali
- 10.-Si causa vel mteritioetcontroversia lalis intef et imperialij ;efr
uthbedientes:habeanius"praed.iclo,s,
partes propter terminos aut confmia regnprum qrta filios noitfos alque-Deoahiabilein populum riostruni
"fiierit; quae horitinuiri lestimonio. declarari yel defi- cumomni :subiectione quae.patrLa filiis, .et jmpera-.
niri .non p ossity tunc volumus, ut ad declarationem lori ac regi a suis jiojiulis exhibelur-.-Et si aliquis ex'
Teidublaevexlllocrhcis Dei volunlas 'etrerhm ;veri- his tribhs filiis"nostfis per maiorem' obedienlianfac
-Ttasinquiratur, ne umqttam prq tali causa cuiuslibet honani voluntaterii inprimis-Peo oinnipotentj ac po-.
-generis.pugna.vel.campus. ad exterrriinalioneiriiudi- siea npbis placere cupiens.-mortiffl probitate pro--
cetur. Si vero quislibet homo de uuo regno honiinem ineruefil, ut ei maibrefn honofem ac polestalean pon-
de aIlj.ro".regnbdeinfidelMte cohtfarfratrem dbmini ferre delectet |*s efhoc volunius ut in"nostra maneat
sui apud domfflum'su"urii%ccusaye"fil, mittateumdd" potestate, ht illi '.dc portioiie fratris sui qui nop pla-
-inirius eiusad ffa.fehrsuu'm,"uf ibi comprobei quod B . eere curaveiit, et regnuinet honorem ac potestateffl'
•tlehbmine illius dixit. ;,".-. augeanms, - et lllhm taleai' efficiainus, qrialiter iHe'
14.,'Super.bmnia auteili-iunemui, alqub praecipl- propriis meritjs dignus oste.nderit. -
-hius_^h-„ipsi'ti''es"fralres'curain'et ?_defensionemec- ' 14: Hoe postremo slatuenduin.iiobis videluf, ut
ciesiae sancfi Pelri simul suscipiant, sicut.quoridam .qiicquid adbuc (de rehus et conveniionibusl
quae ad
a proavo nostrb I_arolo,"ef avo nostro Phipino, et profectum et utililatem eorurii
pertineant, his no-
Jbeataememoriae genitorenostro Karoloiuiperatorej stris decretis alque praecepli6addideriinus, volussisis
i_t a ndhis pbstea suscepta est, ut eam * cum Dei sic a praedictis dilectis filiis nostris ohservelur
atque
iidiutorio ah hqstibus ctefendere_nitantur, et iustir cuslodiaiur, sicul ea
quaein his-iam statufa atque
iiain suam, quantuni ad ipsds,perlinel et ratio pbstur cuslodire et" conservare praeoipi-
descriptasunt,
-
iaveril, hahere facianl.-Similiter de-eaeterii.neeeie hsus. 1
...
siis quaesub illoruni fuerint pdtestale, •praec.pimus_ ' c
ut iustitiam suam el honoreni.habeant, et pasfores Ad Aquitaniam totam inter.Ligerim cl Seqria-
ham-el.ullra Sequanam pagis 28, id est, a Ca'talonis,;
atque rectqres venerabilium locbrum habeant po.te-
slatem fefum: quae ad ipsa pialoca perlinent,-in Meltianum, Amhierisis,• et Ponlium ' ,s usque a'd e
mares • . _ >
<Je
quocumque his tribus fratribus illafum eCclesia- ' (t
t
yumpnssessiohesfuerint. - : . ' .~ . Ad Baiuvafiam, Toringiam totam 7, ° Riib.uarioss
- -12; t Atoarios-'-, Saxoniae, Frisiae, s Ardenna, AsbaT
Quo.dsi de his slatutis alqhe *'eoriveiiientiis *
i Bragmento, Franderes,- J Menpiscon li,
aliquid casu quolibct vel ignorahliaj qubd rion opta- »ia ", ' -- ' ''
s
mus, inruptum fuerit, praecipimus, ut quarii cilis^ '} Medenehti112,^ Ainau 1S/
sinie -seeundum iustitiam. eniendare studeaht.' ne ^.Austerban,-mAdertensis, Tervanensis.u,-Bole_i-
quando propter dilalionem maius damhum possit ad,- sis, B Quehtovico, ° Camalecerisis - } Virdomandenr :
-crescere.. .- _ • . . sis 15. _ -
.' 15. Haee aulem bmniaita disposuimus atque eo -^Ad Alamaniam P tolam Burgundiaan;excejito qutfd
- ' :" " - - " ' " " -' '
.VARIANTESLECTIONES.- '. ....
1 eliam P: s consentiis P. 3 inrutum P. * scilicetnos. B e
° ponlivus P. in P. 71. T. P. s ribuarias'
P. ripuarios B. atoarias P. atrarios_5. "hasbania B. ll B: ls metiinenti" 2?, ls amati
"u 1B mepipiscpn '"
P.B. feruunerisis P". vifdomaderisis P. B. ,
-- ." -'..:'' -.N0T_dEi • ; :--'. "- - -
a Goldastuslia.c adnotatin hoc loco: c Baronius, " *e Ducatus ejus caput Colonia Agrippina.-
Annal."tom.IX,an. 858, §.2,integrum praeter mofem Iri GeJdria. Mon.-Genn.- SS., i, 6. ' ' ' '
iaudat hunc locum,-quem solito.falsi crimine-corru- BIn quo Sjablo.etMahnedy. •
pefatin Caroli Magriiconstit., §. 16,- pro his verbis ll Hehhegau, Brabant, Elandern. , -- ',
-Ecclesimsancti Pettisubjiciensisia, defensionemsan- Ij 4 Menapii, Flandria. pars. " ' _-,
.cti papte simul, elc,, conlra Codicummss. etPithoei, „j LeMelantoisi.; . -'; .
unde excripsit, "MutiiqueEditiones. Vide Marcam in k Ainau, Rennegau, - , , •. . _
iibroprimo-deConcofdia sacerdotii et imperii, cap. ; _1'0sterbant; . . _ ^, --" ..
... m -
J>Ita2.etseq.
12,§.
bmnino scheda vetus. Quo etiam.modo habet
„Pag"icif ca^An-fls,Tervanne, Bodogne:
?0 Saintjosse-sur-mer.
\
caprit 16 ehart_e CarolL, ex quo istud .descriptum Pagi circa Cambraiet.SaintrQuetitin.....
esseapparet. Pithojus tainen, Duchesnius, et Golda- p Carolus -Maghus anno 806 Burgundiarii in duas
-stus.edideruntcensentiis: -
partes divisit, quarumimamLudoyjco Aquitania. regi
.- c .Hpecet quae sequuntur omisit Ooldastus in sua. dedit, aliam Carojo: • Hic.Ludoyicus lotain Burgun-.
Ediiidne. Certe multa haud dubie illic menda sunt, diam pertinere vult ad Alamanniam, ea.Burgundi_e'
multa miutila. Quia lamen Pilhceus ea intenit in ve- parteexcepta qucePijipino data fueral/"Diffieile est
lustissimameinbraiia, et reperta quoquesunt in ve- ista diseernere.- Si quis tamen plura de variis Bur-
teri schedaquanos usi sumus, putavimusp.r_etefmit- gundiae divisionibus scire volet, is consulere po-,
tenda non esse. test notitiam "Galliarum doclissimi viri Adriani
' Va-
d Chalons,Meaux,Amiens, Ic Ponihieu. lesii. • ' ' i
.
 '
Ut - .• B. CAROLJMAGNIOPP. PARS I. SECTIO PRlMA. 64S
Pippi q daliim-esl. » totam Provinciain, et *>totam _\ <*Vngensis, <*Castrensis,-f. Portiano, « Re egensis.
Gotiam, et de ista'media Francia C-Warensis. Laudunensis. Itlosejlis, t. Treveris.
NOT-E.
'"
Ald estj tit egofjuidenr.arbitrof, Pfovinciam pro"-- tatu Fenoliotensi silum fuisse reperio etia in Ghari
briedictam et Dalfinatuni, in quo est Vienna, quam tplario monasterii [Campirotunili;Hinc re um Go-
Provinciae'urbem.esseait auctof Annajium Beftinia-- thicum.in prajcepto quod Lotharius ,rex concessit
riqruih.adannum 854: - Surifarid abbati in]iia.cesi Gerunderisi, q od exstat
• i id est_Septimaniam elMarcam Hispanicam; Nam in Chartulario monastefii sancti Felicis J salehsis.
tum provirici_eillse compreheiidebantur;sub appella- In libro Evangelibrum monasterii sancti Dionysii]
tione Gothise,eanique ob causam siepe conjunguntur quem Joannes Ayentinus libro quarto nalium
ih veteribiis M6riiiniehlis'..Pfa_ceptumCaroli Simpli- Boiofum, pag. 462j riarral sua lempestate servatum
cis iu"Chartulafid Helenensi, lib; i, cap.-1 : « Pra> fuisse Reginoburgii iri templo divi Haimer i, hi vefs
cipimus etiam in omui regno nostro Gotiese sive Hi- sus legebaritur inspripti Carolo Calvo re i Franco-
spaniae. J Aliud ejusdem prseceptum in Chartulario rum: .1
Ecclesise Geruhdensis ":-« Pr-ecipimus etiam atque F.ranoiagratatibi; rex inclyte; munerad ert,
jubemus ut quicquid adquisitum habet vel de reii- Gotlnate pafilef ciimregnis iuchoatallis.
quo' adquirere poterit infr-afines Golhisevel Hispa-
nise. J Itero aliud ejusdem praecepfuiriin Gharlulario Attamen quamvis Gothi_enomine tum uf aqae-pro-
sancli Petfi Rodensis : « Concedimus etiam tibi in B vincia intelligeretur, licet, f egnanfe Lud vico Pio,
totoregno Gothisevel Septimania.. » Capitulare pri- Bernardus comes Barcinonensis Gd.hiam Sepiima-
mum.anni 806, chpi 1 : t Septimaniam vel Gothiani niamque regefet, existimandum non t_st orrellum,
Ludovico dileclo filionostro consignavimus."»et cap. quem Golhicaeducem fuisse. anno Lolhari regis TC-
i: ( Septimahia sive Gothia usque. ad Hisjianiam. j perio in Charlulario mdnasterii Rivipulle"sis et in
Hirie GarbJusSimplex in Chartulario EccISsiaeHele- Actis fundatibhis riionasterii sancti Bened eti de Bo-
nensiss lib. is cap. 1k, vocatur rex Franconum alque giis iri dia_cesi Aiisohensi, exislimandu ', inquam,
Gofhorum. Nuuc ostendendum est eam quoque Nai-r non est Bofrellum| tenuisse provinciam T rraconen-
bonensis provincia. partem quaja Garcassone incipit sem et Seplimaniam, cum sciamus illun Barcino-
fuisse in regno Gothico. Istud vero probari primb hensem tantum Ufgellensemqiie coniitatri habriisse.
potest auctoritale vitae sancti Benedictiahbatis Ania- Nisisi seGothicaeducemideb dici voluit q iii"partehf
nensis; quem eum seriptor. ejusdem Vitce doceat nov-e.Septimania_,|id-est, Urgellensem tr ctum'. Sii
filium fuisse hominis qui « Comitatrim Magdalonen- spa potestatehabebat. BiLuz.,
sem quoadusquevixil tenuit,»acBenedictum ex paf- .,c Wavrensis adiripas Allsohtiai. Monu : SS.', i.
tibris Gothiaebriuhdum fuisse, manifestpm est illum 489; ' •- •
sensisse eam Gallia. JS[arbonensisparlem Gothi_eno7 d 1
Vorigensis circa Vousiad Axonam.
mine compiehehsam fuisse." Confirmat hanc senlen- e Ad Mosam et Barum in qrio Donchery
tiam auctor Vilse Alcuini, qui ait eumdeiriBenedi- f Caput ejus Chhteau-Porcien ad Axona :
ctum abbatem saepiusad Alcuinrim venisse e Gpthi-u , B-Circa Reims, Laon, Melz.
< Vir quoque Domini Benedictus, ,eipr_e omnibus
mbnhchis familiaritate junotus, ad eum gratiaCon- G h Pithceus notat: <rHic veluslissima emsbraiia
silii salutis suaeet suorum accipiendL.saipiUsGothise • deficit.-->,Et exeidisse crederes nonnulla, uf jn por-
de partibus properahat. i Veniebat enim; ex moria- tione Caroli, cui Alamannia cum ducatu ufierisi et
sterio Ariiano, quod in dicecesi Magalonensi consti- Alisalia an.-829 obvenefant; aut in jportiori Ludovici
tutum erat, quse pars est Seplimani_e. In-archivo regis Bajoariaa, scilicetpagos Wormatiens m et-Spi-
-monastefii Cuxanensis reperiturchartaBeriiardico- rensem atque ducatum Austrasiorum.cum agis Swa-
milisBisuldunensis,ut.opinor. dataanno Christi mil- lafeldaNqrtgowi etHessi.-Sed eaannd8 quo im-
lesimb, iri qua Jfegiluripsum eiderii mohaslerio ,Cuxa- jierator constitutam' anno 817 divisibnom censulsse
nensi dedisse monasterium vocabulo Monisatem, apud Einhardum legitur, Ludovico regi ad ecta fuisse
quod est « in honore. saricti, Pauli apos.oli in pro- videri p'ossunt. [.Ego in hanc partem incli o, ita ut
vincia Gocise in comitatu Faunolitense. in diocesi Caroli poriiohem ducatu Trevericorum absolutam
Narbonatis' Ecclesi_e.» Quod lnonasteriutti in comi- faisse credain. .

LOTHARII I CONSTITDTIONES PAPIENSES (An. 832, Febr,,- Papia).

Capitula hsec m quarto Lotharii itinere, quo"ab aistate arini 831 fisque
- ad ajstatem anni subse entis Ita-
liam visitavit, promulgata sunt; j _
Constilutionem priorem ex Caroli ac Ludovici capitiilis excerptam; p^ostAmerpachium Codi e Tegern-
seensi usum,- Labbeum qui eam inter schedas Sirmondi ex Codice Parisiensi n."4613 descriptam tomo Con-
cil. VII, p: 1551, edidefat, et Baluzium, denuo editurij Codicibus 1. Criisiano, 2; Parisiensi n. i 15, Vati-
cano n. 5359 a Blumioiuspectq(Archiv.t. V,p. 215) Tcgernseensijam regio Monacensi, Frag ento-Flo-1
rentino a Dati edito, Blanl.enburgico in bibl.' ducali Guellerbylana, et Ambrosiaiio, Florenlino, ndinehsi,
Vindobonensi, Veronensi et-Estensi apud Muratorium, capp; •63-67,-95, 69,-70. usi sumus. Quo um ope et
4,extumreeognoscere atque augere, •et Ohisiani,pfa.cipue, queni ducem ^ecutus - sum, auxilio
' - 1 cum tem-
quo promiilgata sunt eruefe licuit.- • i
'pusque
ConstilUtio'altera jam prima vice-ex Codice Gliisiano prodit. Decerpta esl ex collectione c i.ularium
Caroli Magni^ qualem in Codice sancti Pauli superslitcm, ipso capilulorum- ordine hic refe i conspi-.
cimus;- " . ' | - .
 649 CODEXDIPLOMATICUS. — LUDOVICII ET LOTHARn CAPITULARIA.— AN. 832. 6S0
' '
HAEC SUNT J CAPITULA s jA lum 27eis minislret. Ipsi tamen nullam habeant li-
QUAE 3 DOMNUS 'nLOTHARIUS k REX6 centiam vagandi aut discurrendi, sive ad placita sive
Una cum consensufideliumsnorum excerpsit6 de.Ca- ad palalium, sive ad ipsas res quas proprias ante
pilulis domni.Karoli avi' sui, ac serenissimiitnpe- habuerunf2S sinelicenlia sui episcopi: sed in eodem
raloris Hludowicis genitoris sui, Papia in palalio loco ubi sibi constitutum
regia, siib indiciiotie 10ma, et cunclo 9 populo in est, suam poenitentiam
- regnoItaliae consislenliconservarepraecepit.i0. irigiter.agant; Quod si hoc non observaverint ss, pri-
'- 1. De ecclesiis
emendandisvolumus, ut ita con- mum-verberibuscoherceanlur; quodsinec siccasti-.
servetur " sicut in capitulare nostro continetur quod .gaverint30, in lali loco recludanlur, ubi, velint no-
32
ad Olqnnam " fecimus.. Et ubi, in uno loco ?3plures lint 31,in poenitentia vivanl.
sunt quam neeesse sit, destruantur. Quod_si forte . i. Ut nullus ebrius suam causam in mallum possit
in aliquo u loeo aecclesia sit construcla ls, quae couquirere nec testimonium dicere; nec comis placi-
tamen necessaria sit et nihil dotis habuerit, volumus .tum habeat nisl ieiunus. .
a
ut secuiidumiussionem domni et genilorisjnostri 16 ., _S.De reclamatoribus vel causedicis, qui nec iu-
unus mansus cum " duodecim bunuariis 18de terra . dicium scabiriorum"adquiescere nec blasfemare vo-
arabili 19ibi detur et ihancipia 20duo a liberis hd- .lunt, antiqua consuetudoservetuf ; id estin custodia
minibus qui ad eandem ecclesiam officium Dei de- B' recludantur, donec unum e duobus faciant. Et si ad
leant 21audire, ut sacerdotes 22ibi possinl esse et palatium pro hac re clamaverint el litteras delule-
divinus cultus fieri. Quod si hoc populus facere no- rintj non quideni eis credatur; nec tamen ih car-
' ""> cere ponantur; sed cum custodia el i>cum ipsis lit-
lherit, destruatur.
teris. pariter ad palalium nostrum remitlantur, ut
2. Sanguinisenusioin eeclqsia facta-cum fuste, si -_ibi disculiantur
• sicul dignum esl.
presbyter fueril, ,triplo conponatur duas parles
eidem presbytero, lertiam pro fredo ad ecclesiam, et 6. De conspirationibus quicumquefacere praesum-
sacramento quamcumque conspifationem
Insuper bannuin nosljrim. Simili.er de diacono iuxta -pserit,et
- coiripositionemcius-in triplo cunibanno noslro con-". firmaverint, triplici ralione iudicentur."Primo ut ubi-_
malum per lioc perpelralum fuerit,
ponatur. D„esubdiacono similitei tripio secundum cumque aliquod
buam conposilionem 23. De uniuscuiusque ordinis -auctores facti interiiciaulur, adiutores vero eorum
. clerico, secundum suani conpositionem trijilo per- alter ab altero flagellenlur, et nares sibiinvicem prae-
.solvaiur, insuper bannus nostei. Similitevei deiclu cidanl. ^."Ubivero nihil mali perpetraiuih esl, simi-
sine"sanguiniseffusionede uniuscuiusqueordinis cle- • Jiter quidem inter se flagellentur, et capillos 33 sibi
rico secundum suam conposilioneni triplo cdnp#- vicissim detundant. Si vero per dextras aliqua con-
firmata fuerit, si liberi «unt, aut iurerit cum
natur, insuper bannus noster. Ei qui non habet (_ spiratio
unde ad eeclesiam persolvai, tradat se in serviiium idoneis.iuraloribus hoc pro malonon fecisse, aut si
-
eidem ecclesiae usque dum lotum" debittim persol- facereskrion poluerint, suam legem conponant; si
- • - ' .. ybro sefvi fuerinl, flagcllentur. Et ut de cetero in
_vat. . . ,
5 -'*,Statuimus de presbiteris ei diaconibus eccle- regno nostfo nulla hriiusmodi conspifatio fiat,' '
nec
siaslico honore privatis, ut redigaulur poenilentia.58, per sacramentum nec sine sacramcntum.
* sicut canones praecipiunl. Et si habet episcopusin 7 36. De bppressione pauperum liberorum hpmi-
sua parrochia suum £6monasterium, ibi mittantur. num, ut noh Jiant a potentioribus per aliquod malu.m
Quod si monasterium non babuevil, tunc praecipiat; ingenium conlra iustitiam oppressi, ita ut coacti res
episcopus, ut illi tales habitent in illa plebe undei — eorum vendant aut tradant. Ideo haec de liberis ho-
sunt; et si res proprias habuerint, eliganl sibi ta- ' minibus diximus, ne forte parentes contra iuslitiam
lein patronum qui.de ipsis rebus victum et vestimen- fiarit exeredaii, et regale obsequium minuatur, -et.
' '
VARIANTESLECTIONES. \t
1 Incipit c. Vatic. * e. exepta usque placuit. Vn. (reliqua desunt) c. excerpta u. p. a Lothario
impera-
tore. Esl. 3 quem 1. 2. Mottariusl.9 s -rex instiluere iussit.-2. (reliqua desuni). 6 excersit 1. exce-
pit Vatic.' 712auii'l. sludouuici 1. cum Vatic: 10concepit ih 1. jiraecipit Vdtic. " obseruetis P. obse-
ruetur V. . ad dolonam P. olonnaCh. , 13uuum JocumCh. alico Ch. alio rei. is aecclesiam sit con-
structam quiC/i. 1Gnostris Ch: P. " deesiP. lsbichariis Ch.V.Vn.E. i9 arabile Ch. 's.°
duas ad Ch. 2i deest P. -- sacerdos i. possit _P. 2Sconpositionemusque conpositionem excidit mancipias in tilroque
' ex Eludowici capitulari. s4 adest et in Btanlt. 2S sub. p. Rl. 26
codice; quod supplevi
"• uestitum 2S iS capul 30 81 deest Blk.
Blk. habuerint P. conseruauerint B/.„ castigatL fuerint. ,£/. deest P. 32sup P,
„ S3nares 8l Ch. s. f. f. Etutdecetero desuntin P. 35~ex805 B. 16. cuius ultima sentenlia excidit.
' ' - ' " ' '
~' „ NOTJ5. -
. a id est, qui litigant. BA.i,nz. D cognoscatis.quiamentitus vobisest, petentesutnos
1 Carolum Magnum nbn esse repertorem istius pro mercede veslra defendalis contra tales falsarios,
iuris cqlligipotest ex epislola 104 sancii Bonifacii,iu ct eorummendaciisnori credatis. t In.
qua sic scribii ad Pippinum regem : « Quidam ser.vus e Glossa marginalis in Couice Regio: « Si nihil
Eeclesisendstra., et ipse mendacissinius, qui nos arte niali perjietfaluni esi,-actor, secunduinquosdam, in
fugiebat, Anfrid honniie, veniensad nos cumiiidiculo -• . Cdr-sicamest mittendus; setundum alios, tam actor
vestro, rogaiis ut ei justitiam faceremus, niisimus quam sequaces est flagellandus; secundum alios.'
-illuin ad vos cum ipsis lilteris cum missb nosCro,ut . actpr mori debet. » ID. ,
PATROL.XGVIi. , 21
.051 - .B. CAROLIMAGNIQPP. PARS I. SECT, I; - 652
14
ipsi heredes'propter indigentiam mendicivel latrones A dam pars1B testirimuni 16praebuerit tes imonium
seu malefactoresefficiantur '. et alia alteri, tunc inlerrogentur siaudent pe pugnam
8. Si quis Htteras nostras dispexerit, id est tracto- illorum testimonium ajmropare. Quod si -n Ila pars
riam, quae propter missos recipiendos dirigitur, aut alteri eoncesserit "f iurenl, et per pugnam probetur
honores quos habet amittat, aut in eo loco ubLprae^ illorum testimonium 18.Quodsi una " pars se 20-sub-
dictos missos suscipere debuit, tamdiu resideat et de traxerit, tune illa quae ausa fuerit contend re, reci-
suis rebus legationes illuc venientes suseipiat, quo- pialur adlestimoniiim.
usque animo nostro «alisfaetum habeat. Qni vero 12,21.Ut per triginta annos servus libe fieri non
epistolamnostram quocmnquemodo dispexerit, iusso possit, si pater illius servus aut 22mate illius an-
nostro ad palatium veniat et iuxta voluntatem nb- eilla fuerit. Similiter 2S
de aldionibus 24.
stram congruam stullitiae suae castigationem acci-
13 s5. Ut nullus bancellariuspro Tiiloi dicatoaut
piat. Et si homo Iiber vel ministerialis eomitis hoe
fecerit, honorem, qualeihcumquehabueril, sive be- scripto~aliquid amplius accipere audeat "isi dimi-
neficiumamittat. El si servus fuerit, nudus ad pa- diam libram argentide maioribus scriplis de mino-
lum vapulet, et caput eius tundatur. ribus aulem infra 26 dimidiamJibram q' tum i*es
9 s. Quicumque liber homo denarium merum et j. assimilari possit V et iudicibus reclum vi .etur acci-
bene pensantem recipere noluerit 3, bannum no-; piat. De orfanis autem vel ceteris pauperi us qui ex-
strum_ id est 60 solidos, componat 4. "Si vero servi solvere hoc non possunt, in provideritia mitis sit,
eeclesiastieiaut comitum aut vasallomm nostrorum ut nequaquam inde aliquid accipiat. jpD iridiculis
hoe facere praesumpserint, sexaginta ictus s vapu- vero nihil accipiat, nisitantum perg ^nam, ubi
lent. Aut si magister eorum vel advopatus 6, qui li- ipsum indiculum scribere possit. €. Blan ,.] Kotarii
ber est, eos vel comiti vel missonostro iussus prae- autem hoc iurare debent, quod nullum se ipium fal-
sentare noluerit, praediefum bannum, id est sexa- sum faciant, S1 nec in oceulto ss scriptum a iquis ss fa-
ginta sqlidos, componat. ciat 30; nec deiuno comitatu in alio, isi per li-
32
107. De falsa moneta iubemus, ut qui eam Bper- centiain illius coniitis in cuiuscomitatum 3lstare de-
cussisse conprobatus fuerit, manus ei 9 amputetur. betS 3. Si vero necessitas itineris alique compu-
-Et qui koc corisenserit, si liber 10est, OOsolidoscon- Jerit3C, .aut infirmitas gravis, secundu capitulare
domni etSGgenitoris nostri faciant 37.Q od si3S ali-
ponat. ' '* et vacuus li appa eat M. '
ter feeeritSS, inanis
41 ". Decernimusut quisquis alit.ertestes habere - U. Placuit nohis, ut haec
non .potuerit, volumusut per comitis iussionemquosi capitula, uae excer-
in suo tes.timomo necessarios -quisque 12-habuerit, G psimus M de capitulis **bonaetB memo iae avi nb-
veritatem probaluri 13puhlico conventu adducantur, stfi Karoli ac dbmni et genitoris riostii Hludowici
ut per ipsos reiveiitas cum iuramento valej-tinquiri., - imperatoris, ab M orimibussanctae Dei eccleslaeet
Quod si de duabus partibus fuerit inquisitio facta,, nostris fidelihus in regno Italiae consis entibus pro
idcirco quod npUus eprum possit habere testes, an- lege teneanlur et fconservenlur.Et quicu que horum
tequamiurent fiat inquisitio facta. Quod si omnes ad" l~ cajillulorum coqtemptor extiterit, 60 qlidorumw
nnain partem dixerint testimonium, iurent verumi multam componat 4S, sicut in capitu is praedlcti
dixisse testimonium. Quod si-dissenserint,' et quae-' domni " avi B0nostri Karoli continetur . . '

VARIANTESLECTIONES.
1 kaecex Karoli M. capitulari addunturin Mut. A. Fl. L. V. Vn. Est. r Et ut saepius non t manniti'
ad placita, nisi sieut in alio capitulopraecipimus, ita observetur. °' deestin Paris. Sin liac i ce cod. Te-
h s 6
gemseensis incipit fol. 87. reliqua hujus capitis desunts in Teg. hiptos Ch. aduocalos h. "7 deest
in Paris. Numeroix signat Tegernseensis,et iia porro. quicumquepefcusserit aut probalus T g. ei Ch.
10hoc consibilisest Cli. " adest in Blank, l- quosque Bl. 13praelaturi Ch. Blli: perlaturi T g. prolaturi
.Vn.Est. "1Squadam Ch.Bt. 1B-parteB/. 1619 omniumM. unum... alteruni Ch. A. V. Vn.E. " conces-
i serit Cli. t: et tunc (mediadesunt) Bl. , null.. Ch. 20se s. deest Ch. 21hoc caput de st in codice
Vaticano. *'et_'Mur. 23s. d. a. desuntin T,eg.s. et de a. Bl. -~ha. ipraecipimus P. iBc ~mtextat in
in Blank. a
vero, lio loco. . 26i. ipsam d. 1. Bl. >Par.Teg. 27res expo cil Teg. Bl.
fragmento Florenlino;
Par. (rex). " 2Sf. nec inocculfum.Nec scriptum Teg. °9aliquod faciant Frg. FI. Teg. sof. falsum, nec
V. Vn. 31deest Teg. s- comitatrimCh. P. c.^eartulaipsa sl. d. Bl. 33debeutFl. Frg. 34al quid Ch. V.
Vn. aliqua Frg. Fl. aliquem P. Teg. is contulerit Ch. copulaucrit P. I so d. et desuntin Ch. ?. Teg.Fig.
Fl. Bl. a7reliquacapitisdesuntinTeg. 3Ss. quis a. i3/. ss Si notarius a. f. Fl. Frg. 40inan i et uacuum
. V. V'n. "vacua Bl. 42Hicexplicit in codice Vaticano.hi Fragmenlo Florentinohuicca 'ti praemitti-
tur caput HludowiciII: De feminis quibus defunctis viris et subsequitiircaput eiusdem: De c artis quae a
quibusdam personis falsae, etc. 4Sexcersimus Ch.P. 44capitulare Frg. Fl. V. Vn. 4Bsancte P. 46ii Ch.
47sol. dehariorum muItaB/ft. „48 solid. componat Frq. FL V.. Vn.E. 40 eestCh.RL
69auii hac voce-desinit Teg. (reliqua desunt)
•
' ' ' ' NOT.®!
a Loeo sequenlium Codex,Paris. 1615, fol. 961B volumus ut, deinceps [inceps,Cad.] ad 'psos Lango-
97, hsepaddit, cinn,-constitutioiubus01onncaiS-I)us,a.bardos. perteneanti ipse et filiis suis,' t filiaJJuseo-
825, supra, conferendaindequeemendanda:«IS.Pla- rumi
cuit nobis de libeiis femmis qne sibi servi copulaat, «14.,Staluturn est,.ut_siquafeminafi era cum ser-
sicut ad nostram regiam potestatem perteneunt, ila vum alterius se copulaverit, et paren es eius eam
 S55 - CODEXDIPLOMATICUS.—LUDOVICII ETLOTHARll CAPITULARIA. —A_.f852. ' 654
- 15. Utomnes qui
per aliqua seelera rebelles sunt, ,A 9- Si quisper faida pretiumrecipere non yult, tune
constringaniurab omni generaliter. ad nos.sit transmissus, et nos eum dirigaihus ubi
16. Dehis qui Iegem servare contempserint, ut 4 damnumminimefaeere possit.
per 2 fideiussores in praesentiam nostram deducan- 10. Similimodo et "quis pfo faida pretium solvere
tur. - - noluerunt nec iustitiam exinde facere, in lali loco
17. De mensuris, ut secundum ius.sionemnostranl eum mittere vqlumus, ut pro eodem,maior damnum
fiant. nonerescat. ' -
aeqii_u.es ,
Fhcto capitulare anno imperii 3 dominorum nostro- 11. De lalroriibus ita praecipimus observandum,
rum Ludowici,et Loltario nongdecimqet tertiode- ut prima culpa noh moriatur. De secunda vero cul-
cimo,' inehse FebfUarib, ihdicionedeciriia. pa nasum pefdat. De tertia, si hon emendaverit, mo-
' ITEHALIA. CAhlTCLA.' "riatur.
- l.-De ceiariis 4 et tabulariis atque cartulariis, si- 1-2.'De riidnasferiaet sinodochisiqui per diversos
'
cut a longdtempofe'luit, servetuf. _ . comitatos esse videntur et regia sunt, ul qriieum-
2; De sacramentis"per ildonea invicem cuni ipra- ,que eas habere voluerinf, per beriefieiuEndbriinOno-
tofibris hehiofacefe praesumat. AUov.eromodo de •slroregis habeatit.
illonmi elirtiosinisaut de mcendiis auf de naufragio B 13. De febiis qui Hildecarde fegirie tradite fue-
"
quainvis"converientias faciant, nemo in hoc iiirare runt, voltfinustit fiant descrip.e per breves; et ipsi
"
praesuriiat. _' . breves adhos' facianf addrici.
-5..De friiste faciendo nemd pfaesumatur.' 14. Placuit hobis de Cartulas illas, que facta sunt
: 4. Qui ad palatium aiit aliuhi pergunt, ut eos cum de singulis hominihus, qui se et uxores filiosvel fiiias
cqllecta nemo sit ausus adsalife. "Et rienioerbam al- In servitio ti'adiderunt, utubicumqueinventifuerint,
tefiris tenipofe deferislofiistollere pfaesumat, n]si in reddantur, etsint liberi sicrit primitus fuerhnt.
hoste pergendum, aut missus noster sit. Etqui aliter 15. De arma in exercilum, sicut antea in alio.ca-
praesumet facere, emeudet. pitulare eommendavimus, ila servetur. lusuper om-
5. De teloneis quae' iani arifest*forharihita Bfrie-' nis homo de duodecim mansis 9 bruniam habeal;
rrint; nemo tollat, nisi ubi autiquitus fuerunt. _ qui vero hruniam habens et eam secum non tuleri.,'
6-.De mancijhisqtiae vehdunitir,' ui iri praesentia bmne 10beneliciumcum bruniam perilat.
episcopivel eomilis "sintveridita 6, aut in praesentia 16. Ut nullus alteri per sacrahlentum fidelitatem "
yit.edominivel iulicis ' comitis, aut ante bene nota promittal, nisi nobis et uhicuique proiriio" senieri,
testimonia. Et foris _ri&rcahemo manciiiia yendat; -ad noslram uliliiatem et sui 12senioris, excepto his
et-qui hoefecerit, tantas vices barinum solvat, quari- 'C saerameniis' quibus iuste seeunduni legem alter ad"
tas mancipiasvendidil. Et si non habefcpretium, in altefo debent' el ihfantes qui ante non pottiefunt
wadia semelipsumcomiti' donef. usque duni ipsos p'ropteriuvenilem•etatem iurare, modo fidelitalem
bannps solvat. nobis repromittaht.
7. U.Chrillusbrunias foras' nostrq regno vendere 17. Deperiuriisut caveahtur, ut non admittantur
- '
praesumat. - , lesies ad iurameriium antequam discmiaiilur. Et si
8. Si coiriisinsuo ministefio iustitiamnonfecerit,. aliter discuti non possmit, h separenthr ab' invicem
misso'nostfo de suam causam a soniare faciat__.usque et singulariter inquii'antur, ut non solum Daccusa-
dum iuslitiam ibidem factam fueririt. Et si vassus Jori Jieeal 4 1Stestes eligei'e absentes suos causato-
hosler iustiiiamnon lecefit, tune ei eomiset missus res. El omninoriullus uisiieiunus ad iriramentum 14
ad ipsius causa sedeant,:et.de, suo viyaht,. quousque vel ad1Btestimohiuihadmittaiitur. Et **ille qui ad
iustitiam.faciant. teatimohihmadducithf.e si fefutatuf, dicat ille qui
- "" -
_ .- VARIAINTES LEGTIONES- . .
"
JetC/.. 'deestCh. s impii. 4 cbd. cerafio c. s fofbanhili c. 6s. \idesiirit c. iudici c. 8 deesto.
9mensesc. 106mne«. il fidelitasc. 12suis c. ls licettit c. 14iumehtum.c. lsatc. l6ut c.
NOT-E.
anni spatium.ad vihdictam noh dederit, yolumus ul D ai. e., casa. ....
curtis regia adquirat, se ipsa femina cuni ipso sef- i>In quibusdam Codicibuslegitur : SeparentUrad
vum ailuu et diem steterit, liabeat'eam cuihs sefvo ?KD.,cem.'Alcuinus,in libro de Virlutibus et Vifiis ad
est, et filii qui ex ea riallfuerlnt, sic servi sicut pa- Witonem comiteni, cap. 20 : « Si falsi testes sepa-
ter eorum. '- rantur, mox mendacesinyeniuntur. >BALHZ...-
.15. Statulum est, ul si quis Jiber homohxore ha- o Id-est aciori, ut ait vefus glossa mierlineariB in
bens Iibefam pfdpter aliquod crifneri aut debitum uno CodiceRegio legis Longobardorum. Quod' ideo
servitium alteri se subdidit, eademquecoriiui cum recte ohservatum est, ne quis putareposset' Mb agi
ipso nianere no-uerit,ipsorumprOci'ealioquetali cbri- decausis tanfum criaiinalibus=ID. •"
iugio sit, IiSertatis statutum-iibria_bri_itt_it.Si vefo a « Id^esladdueere tesiesut jurenl, i fnquit est-
ea defuncia sebunda uxor etnamen libera tali se dem glossa. Unde ait alia glossa in allero' Codipe
sciens.tulerit iuncxefit cbniugio, liberi eorum sub- Regio : c Etiam reo licet testes. eligere et; cbntradi-
dantur.. cere per capitulum ' Lolharii : Si quis. cum aliero. t
«1'6. Si quis percusserit presbiler id est sacerdos - -. In. - -
fjLejf.presbiterum....sacerdotem], conponat aurum <>Charta Ludovici.VI regis -pro monasterio Fos-
optimum libre decem. »" salehsi : « Quodsi aliquis temeraria pr»sumptione
 655 B CA3&GLI MAGM OPP. PARS I. SECT. I. - 656
ettm * refutat et probet, quare illum recipere nolit. A bis licentiam postulentur. Hoc ideo, quia audivimus
Et de ipso pago testes eligautur, nisi longius extra- aliquos ex illis non tam de causa devotio ils, quam
comitatum causa sit inquirenda. Et si quis convic- exercitia seu aliam funtionem regali fugie do-. Quos-
-tus fuerit, perdat manum aut redimat. dam vero cupiditatis causa ab his qui r s illorum
ho ideo fieri
18. De advocatis, id est utpravi advocati vicedo- coneupiscunl circumventos audivimus;
minivicarii aut centenarii tollantur, et tales eligan- prohibemus.
21. Volumus tit missi nostri hoc fidelite exactare
tur 2, qui sciant et "velintiusteque causas disceniere
vel blandi e.seu ter-
et delerminare. Et si comis pravus inventus fuerit, - debean.t absque persone gratia
rore secundum iussionem nostram; id es ut homi- •
nobis fenuntielur. i
nem abentem libras sex hi auro et argent , bruniis,
19. Placet nohis, ul iusta et antiqua telonea a'_ie- eramento, pannis inlegris, camelhs, bovih s, vaceas,
gotiatoribus exigantur, lam de pontibus quamque vel alio b peculio; et uxores vel infantes non. fiant
de navigiis et mercatis. Nova vero seu iniusta, ubi dispoliali pro hanc rem, quorum vesf entis hac
funes tendunturvel cuni navibus subpontilius trans- mancijria legitimum aribannum, vel 1' as 5.- Qui
itur, seu his similia in qhibus nullum adiutorium vero non habet amplius nisi libras tres in suprascri-
iterarilibus prestatur, ut non exigantur. Similiter B pto prelio valentem, solidos 50 ab eo e 'gant. Qui
el Iudeis, qui " si negotiandi causa substantiam suanr autem non habueiit amplius riisi libras d as, solidqs
de una domd sua ad aliam, aut ad placitum,. aut in 10. Si vero unam habuerit, solidos quin , ita ut
exercilum ducunl 3. Si vero fuerit unde duhitetur, ad iterum e se valeat preparare ad Dei. servi ium et-ad
proximum placitum nostrum quod cum ipsis missis noslramutilitafem'..Et missi uostri cave t, et dili-
abituri sumus, inlerrogeutur 4. genier inquiraril, ne per aliquod malo i genio sub-
20. De diversis hominibus qui ad servitium Dei se traant nostram iustitiam aiteri tradehd aut- com-
tradere volunt, ut prius noc non faciant. quam a no- mendando. -
: VARIANTES LECTIONES; '
. .
1 q. uero refutatur p. c. a e. q. deest c. s ducant corr. ducunt c.. * intergentur c. s terum .
- '
_. - NOT^E. "_ '.
illorum testimonium in aliquo refutayerit. * Vetus speciali utessecutionimandaretur per sing >Jaloea. ID.
bisloria Trevirensis in tomo XII Spicilegii Dache- b Id est, pecudibus, animalibus. Hin peculium
riani, pag. 219 : « Coepita fralribus omnino charita- utriusque sexus in| veteri charta monast rii Scble-
tem refulare, t id est recusare, ut in margihe adno- chdorfensis ih toino teriio metropolis S 'lisburgeu-
tat clarissimus Editor. Regula cujusdam in Concor- ,Q sis, pag. 321. StaWa antiqua sanctiPelr Corbeien-
dia regularum, pag. 728. « Caro et viuum, sive potris . sis in tbmo quarto Spicilegii Dacheriani pag. 20,:
in quo;sit ebrietas, refulanda sunt monachis, nec su- - « Siriiiliter quicqriid In diversis laboration bus quoiir
scipienda. > Ubi vide notas HugbniStMenardi.BALHZ. betmodo acquiriljur, vel in variis, peculi m. generi- -
a Siye <ad eoruiri supplendas necessitales,» ut legi- bus enutritur.» Testamentum Evrardi.co itis apud
,hif ihpf-eceptoLudbvici Pii de immuriitafe irionaste- Aubertum Mirseum in Codice donationu piarum,
rii Miciacensisa pr-estalione tributorum pro navibus pag. 99, et in tpmb 'duodecimo ejusdem "Spicilegii.
Francorum discurrentibus pro pag. 495 : « Sive lin laboratione siye in pecrilio. i
per liumina regni monasterii
quibiislibet prsefati confirniatumneeessitatibus. Quod Porro in hoc istius capitis loco, pro eo q od hic Je-,
est a Carolo Calvo. gitur peculio, CodexPalatinus et Bellov censis ha-
privilegium postea
Simile privilegium monasterio sarieli Philiberti con- ' bent pecunio. Quod idem esl. Iu testam nto sancti
cessit Pippinus rex Aquitanorum, ut patet es ejus Aldrici episcopi Cenomariensis Jegitur' surii sta-
prseceplo, quodaR. P. Chiffletio editum est in Hi- tuisseut. quidquia _ de.pecuniis divef i generis J
storia monasterii Trenorchiani; pag. 192. Item Lo- et vestimentis in suo ergasiulo inventum ueril post
tharius imperator simile monasterio Duserensi apud mortem suam, tribuatur. monasterio a se ondito su-,
eumdeiri Cliiffletium,pag. 264. Simile quoque privi- per fluvium Sarthse. Prsecepttmi Caroli; lagni pro •
legiumAndegavensi Ecclesise concessum a Ludovico. monasierio Anianensi editum a Mabilloni ,tom. V,
Piobdiderunl Sammaiihaniin tomo secundo Galliaj pag. 222 : c Ad phscua armentorum et enda pe-
Chrisliana., et aliud Garoli Magni pro monasterio.-. cora ; » pro quo JLudovicus Piusin ali prsecepto
Organensi juxta Veronam Ferdinandus Ughellus in i. quod ibidem est, pag. 225, scripsit-: c Ad pascua af-
tomb qriinlo Ilalioesacra., pag. 600.'Habemus prae- u mentorum etalenda pecora. n.Homilia in erti aucto-
terea praecepta Caroli Magni et Pippini regis Aquita- ris in vetustissimo Codicesancti Galli:«Q ndo Abra-
nia? quibus immunitatem telonei el aliorum trihuto- '. ham decimas de prasda donavit; quanto agis om-
rum concedunt monasierio Cormarieensi pro duabus nis homo de suo labore, de omhi pecuni ef de om-
navibus per diversa llumina discurrentibus. Item nibus animalibus. J ConciliumDuziacens , pag. 293,
pr-eceptum Ludovici Pii de quinque navibus Eccle- in Editione Cellptii, et pag. 1655, in to o oclavo
-
sieeViennensi concessis ad sua negotia deferenda. Conciliorum ultima. Editionis : « genefi diversi ae
Itemque aliud de quatuor nayibus monasterii sancli sexus pecumarii. >Cellolius in notis ad nc locum,.
Gerniani Antissiodorensis. Ilein Ludovicus monaste- cum ista non intblJigeret, pecuniam hic explicavit
rio".sancti Aniani Aurelianensis concessil privile- de argenfo signato *; hsec sunt ejusve ba-: e Vox
gium habendi sex riaves . qrise sive per Ligerim flu- , insolens, inquit, e't nusquam alihi mihr le ta. Neque
men, sive per eaelera fliimina infradiiioneih imperii ego sexiim aliiim in pecunia conjicere posum quam ,
noslri ob utilitatem- et necessitatem mohasterii t . siaurum pfo^mafe, argeriturii signafum. ro femina
discurrere possint ubicunque veJint, ut legitur in accipias. > Pofro pecunia alibi significa quamlibet
lifteris ejusdem Ludovici a elarissimo. Huberto ' reih quam' quis d; pecunia sua comparay t, ut libro
editis , pag. 75 Probationum liistoria? „ ejrisdem quin.oCapitularhim, cap. 547,' et lib. yi, .11, et-in
monasterii sancti AnianL. Quas ideo adnolavimus Capitularibus Lotjbarii, lit. 3, eap. 12. I .
ul ignoscerent lectores eam generalem Iegem de ' VideServium,kd Eclogamprimam'Virgili.
qua hunc agimus indiguisse auctoritate principis
657 CODEX DIPLOMATICUS.— LUDOVICII ET LOTHARHCAPITULARIA.— AN. 832. 658
22. Censris regalis undecumque Iegitime exiebat, A rum, jiupillorum, ut in publicis iudicibus nbn despi-
Toliimus ul inde solvatur, sive de propria persona ciantur increpantes, sed dihgenter audiaritur. _ •-.
liominis sive de rebus. 33. Si servus noster occisus fuerit, duas paries -de
23. Ut singulis episcopis abhatibus diligenter cou- ipsa 9 conpositione tollat curtis nostra, et tertia pars 10'
siderent thesauro ecclesiastico propter perfidiam * parenlis servi ipsius nostri deftmcti, sicut "superius
autneglegentiam custodi, ne aliquid de gemmis aut diximus. Hoc autem in diebus nostris et iri tempore
de vasis reliqrio ihesauro perditum sit. quia dictum. regni nostri statuimus, quamvis lex nostra nbn pos-
estnobis, quod negotiatores iudaei -necnon et alii situ. Post autem nostrum decessum qui pro tem-
gloriantuf, quod quicquid 'eis placent,possirit hab eis por.eprinceps fuerit, faciat sicut ei Deus -inspirave-
' ' - "'
emere. aut rectum sicut secundum animam suam provi-
-' 24. Audhimus quod alibi reddant beneficium no- rit,
derjt. Quia non solum senfel sed rimltotiens cognovi-
strum ad alios homines in proprielatem, et in ipso mus, uhi.tales causas emerserint, quoniam nec in
placilo datpretium et conpafat ipsas res iterum sibi rebus publicis nec nulla -ralionem palatii profuit,
ih a alodum; quod oinnino" cavendum est, qula qui quod exinde actbres nostri tulerunt; et insuper inver
hoc faciunt non hene custodiunt fidem quam nobis nimus et
j, cognovimusmultos actores nostros, qui tol-
promissam habent. Et ne forle aliqua infidelitatem,' lebant singulis unde decem solidos, unde- sex, unde
inveniamus; quia qui hoc faciunt, pro eorum volun- amplius, et dabant talem spatium atque tranquilla,
fatem ad aures nostras talia opera iJlorumnon perve- donec ipse quihoriiieidiumfaciebant.-obsecrare po-
niant. -----.
tuisset ut exinde ^niliil daret.-Et 12hoc providimus
25. De mendicis qui per patria discurrunt, volu- statuere, cuftis nostrae medielatem de aldiones, et
irius ut unusquisque fidelium noslroruni suum pau- drias partesdeservos 13sicut supra diximus, habeant;
perein de beneficio aut de propria familia nutriant, ipsiparenles.propinqui ut, unde habent dolorem, ha-
el non permittat aliubi abire inendicando, ut ubi ta- beant in aliquo pfopter mefcedem consolationenr
lesinventi fuerint, nisi manibus laborent, nullus 2 ei ' 34.
trihuere .' Propter Deum et' misericordia eius precipi-
quicquam praesumat. mus atque constatuimus sola pielatis causa, ut si al-
26. Deliberorum hominum possibilitatem, utiuxta
dius noster occisus fuerit, medietatem de ipsam con-
qualitatem proprietatis exercere debeant.
et" medietatem pai-en-
27. Ut nullus consentiat suis iominibus malefa- positionemtollat curtenostra,
aldione
ciendum in palriam; et de eo s quod dicunt, quod les ipsius defuncti, si vivo patre- habuerit
sive fratres, sive filii.
non possinthaberehomiues admarcam.defensandam, nostro, sive matrem,
si eos bene distringant. C 35. Hoc precipimus, ut nullus presumat nec da
servo nec da aldione nostro aliquid emere; quia pro
28. De vassisregalibus, ut honorem habeanl, etper
caulela et pro futuris temporibus per omnes curtes
se ad nos aut ad filiosnostros caput teneant.
- 29. TJtpro placita non fiaritbanniti Jiberi homines,^ nostras breves facimus de omhes territorias de ipsas
curtes pertinentes. Unde precipimus, ut qui amodo
si
excepto aliqua proclamatio super aliquem venerif, iuventus fueril de servo aut de aldione 14vel abtim
aut certe si scabinis, aut iudex non fuerit, ut pro hoc
de curte nostra aliquid eniere, ipsum perdere habet,
condempnati illi pauperes non fiant.
sicut qui res aiienas malo ordine invadit. Et si actor
50. Honio ingenuus qui multam 4, quamiibet sol- corisenserit aut conscius fuerit, res eius tollere et in-
vere non poluerit, et si fideiussorem non habuerit, publicare facial. Quia debet1Bomnis homo conside-
liceat,-ei semelipsum in wadium "ei cuiB debitor est rare 10propter Derimet animam suam, quoniam nos
mittere, usque dum multam quam 6 debuit persol- illum relaxavimus, a livero " eremmauos quod nobis
vat. In -eodemcapitulo de soniste ' aut 60 solidos in curtes nostras secundum antiquo ediclo legibus -
eomponal, autcuml2 iuret, autsiille qfli causam pertinehanl; quoniam qui-undm filiam relinquebat iS
querit 12 hominum saeramentum recipere noluerit, tantum in tertia pars 19 substantiaepatris sui succe-
aut ad crucem aul aJ seulum et fuste contra eum D debai, et duas in publico revertebanl 20, si propin-
discertent. quos parentes non habet; et si duas filias habebat
51. De reiinquentibus seculum; unum ex duobus aliquis autamplius, in medielate tantum' succede-
eligant, utpleniter secundum canonicam 8 aut secun- bant patri suo et publicus inmedia. Et eccenos mo-
dum regularem instilulionem vivere debeant. do omnia de talibus causis propter Deum et 21cius
32. De iustitia.ecclesiarum Dei, viduarum, orfano- miseiicordiarelaxavimus 22: proinde unicuique de-.
VARIANTESLECTIONES. '
1 fidiam c. s nullum c. s et deo c. 4 multas qualibet c. Bcu c. 6 multa quem-c. ' cles bnisle c.
s ut p. s. c. dees/*. Mpsasc. "jjrasc. n sit. 12hac c. 13 servos. Sicul s. d. b. i. cod. •'" aldine c
16deest c. 26deestc. " alii vero c. ls q. q~.u. f. v. desunt in c. 19pras c.. 20r. Tantum in lefcia pars
suBstantiaepatris'suisuccedebat, elduas
^ inpublico i'evertebant sic. 21el mefcedem animae' meae, supra.
22relavimus c. -
„
,'...- , NOM.
- a AJodiumolhn dicebant fundum -liherum nullius dum Vindocinensem, pag. 5. BALDZ-.
jmi obnexium, ut ait Sirmondusin notis ad Goffri--
659 „ B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECT. IJ 660
b'etsufficc.re„suas,ubstan_tia,et non debet cupidita- A ui relaxetur. Sic tamen, ut dicat in ipso sacr ento,
tem habere contra rationem conparandum da servo, qiiod non consenliendo amico, riori adparent m, non
apt de aldipne velabliunostro. Unde qui hoc facere premio eorruptus, nisi quod certum sciat quo contra
et cum nohis fuerit 'ecerisi-
pjraesumpserit,conponere habet sicut scriptum est; rationem tolt.im est;
insuper in periurii realum nobis conparuit pertinere. tum, per nosteam jiussionemrelaxentur.
eo quod nobis iuratrim habet quod riobis fidelis sit. 57.JJnde statuiiniis,-ut per 60 annos iri uiratur
Et qualis fidelitas est, dum ille cum iudices aucto- pps_sessiode pecunias publicas, pro eo quqd eccatis
rem aut aldionem vel servo cohludium facit, et res imminentibus de40,annis aliquis non me rat, et
riostra contra nostram vpluntatem invadat? Quia hoc pauei inveniunfur qui tanlos annos ahearit slatuir
statutum esl in edictum, ut qui de seivo aut aldio- mus, ut excepto qui iam per iustitiam inp licatus
riem conparaverit, perdal-pretium; et quaiem legem est, quod intra 50 ahnqs aliqua invasiq aut fraus in -
unusquisque Larigbbardus habere vulf, taiem debet pecunias puhhcas facta est, ipsa requiral, e adducat
ad curteiri nostram couservare. Et quis amodo con- ad nostram nplitiain. Sic tamen, ut antea on pfe-
paraverit, aut-infiduciaverit, perdat pretium suum Sfimat ypjffare autpiguprare. Quia nos volu us ista
secundum edieti tenore. Qui vero hoc modo facere causa per nosn«_tipsosaudire et secujjdum , ejmi or-
"
presumpserit, et pretium perdal, et sicut qui res dinare. Quia apparuil nobis, quod si nos ip sa carisa
alienas malo ordine invadit nesciente domino, conr aii,dierimusi Deo favente sine peccato eain nquirere
ponat. Actor vero amittat substanliam suain qui hoc habemus', et sic crdinare ut mercedem h eanms;
consenserit. sicut supra legitur. Kam sl nos relaxa- quia iudices nostrij neque arimannos , ne actpfes
vimus; unusquisque-habere debeat cui preceptum fe- ' nostri, pqssunt sic jdisciplina xdistringere s cuthps.
cimus aut fecerimus. Quod aritem probatum est per tfiginta anno" aut su-
36. Qualiler iubet domnus rex ad oihnes aetores per cuiuscumque possessionehi fuit, et "a odo ha-
cjui curtes eius commissas hiiheut. Id est in primis beat; ut nullus actor eo presumaj nec vvi are nec
de illo qnod nosfciisiei_ip\j-ibusinpublicatum est, ut moleslare; et quipresuihpserii;, conponat' se actor
iupet Httusquisque actor, et dicat per eppangejias : widrigild suum, exi.epto unde preceplum f Isum is-
Quia quodcumqm cognpvero.,quod CQ.ntrargtion$m yeniiur l quod aperta 2 causa est ad guke um.
alicui taltum est,.factp gxind.enotitiam iomnp mei regi
VARIANTES
.._...,LECTipNE^.
2
Hnuentur c. opefa c.
' -'-'^
JBlM^^i__,____"—'" ,,. , —.— . . Z
,-.— — _. ~*
HLPTHARII IJWPEUA/rrwlS CONYENTDS COMPBNDIENSIS (An-. 833. Oct.'.

- Ex actis cpnveqtus in qup Ludpyicus jmperator depositus est; relatip, episcopbrum ef eharta ^ab Ago-
barbiq archiepiseoppLugdunensiad exbmpIuiETreliquoruiii episcoporum Lolhario ol)lata exsfant. Et laric qui-
dem' inter Agobardi-Ojiefa"viilgatani, ad instaf Godicis unici mbibliqtheca Regia Parisiepsi n. 8p, m.,
s_ec. ix, recognitam iterum- edimus, relatione •episcoporiim ,. .-.,,....- Galiiae',i. n,'p?
" ex SirmbnifiCoricilus -i f .,,,60, pfq-.
posita.
EPISCOPORCMDE EXAUGTORATIONEHLUDO-C bene agentibus per humilitatem sbcii, eon ra delin-
WIGI IMPERATGRISRELAlTO. quenlum vero vitia per zelum iustiliae er eli: qua-"
Omnibus in christiana r.eligione consliiutis scire tinus posthabito iorpore, atque segnitie, v Iiuniano
convenit, quale sit minlsterium episcoporum, qualis- favore, aul mundiali timore, sic exerceant ministe-
que vigilantia aique solliciiudo eis cii'ca salulem cun^ fium suum, ul et jfcaesenlibus salubriter onsulant.
xtorum adhibenda sit, quos constat esse vicariosChriT et futuris sint exemplum salutis. Verum q 'a in.^gro
sti et clavigeros regni caelorum: quibus a Christq Dei, qui est Ecclesia Chrisli, noxia quaequ instinctu
tanta collata est potestas, ut quodcumque ligaverint hostis antiqui pullulare non cessarit, qu e neeesse
super terram, sit ligatum et in caelo, et quodcumque est ut adhibito sarcuio pastorali radicitus extirpen-'
solveriut super terram, sit solutum el in caelo. Et lur, et propter malevolos qiiosque, qui be »acta aut
in quanto sint ipsi periculo-consiiiuti, si ovibus Cliri- intelligcre nolunt, autmalevola inlenfione , oliusin-
sti pahulum vitaeniinistrare^neglexerint, et errantes telligere, quam ipsain veritalem delectantur afriplecti,
ad viam veritatis argpendo obsecrando reducere pre oportet eosdem paSiOres, ut quandocumqu de gene-T
viribus non studuerint, iuxla illud propheiicupi: Si rali ulilitale, yel puhlica coercilione qu opiam in
non annuntiaveris, inquit, iniquo iniquitatem suatn, convenlibus suis deereverint, id iuxta mor_m ecele-
et ipse in impietate sua mortuus fuerit, sanguinetn ^siasticum scriptis cpmmittant: videlieet u posteris
eius de tnami luq reguiram, et multa his sinrilia ad D omnem ambiguitatem et oceasipnem iuste slrahendi
magisterium paslorale pertinenlia, quae in diviriis vel reprehendendi penitus ampufeht. Pfoi' denptum
sparsim contineutur. Quapropter eisdem pasjorih.us esse necessarium clhx.raiusomnibus filiis s netae Dei
Chrisli summopere studendum est, ui erga errata ecclesiae, praesentibus scilicet et fuluris, qualiter
ejelinquentiummoderalionem discretissimam,teneanl, nos episcopi suh[super S.] imperio domini -t glorio--
ut sint iuxta beati Gregorii doctrinae documentum sissimi Lotharii imperatoris eonslituti, an o inear-
 361 CODEX DIPLQM4TICUS.— LUDOVICIIET LOTHARII CAPITULARIA.—AK.855. 662
uationis Domini Iesu Christi 853 indictione 12, anno A commissum perturbaverat, admonere, et cuncta illi
siquidein eiusdem prfricipis primcT,iri inerise videlicet ad inemoriam redhcere curavit. Ille vero eorum sa-
Octohfi, apiid Cbmpenclitim"palatiiihi-geriefalitercon- lutifefam admbnitionem, etdignam congruanique ex-
•vehirihis, et meifioratu-ri
priricipem humiliter audi- aggefatiorieni liberiter amplectens, promisit se in om-
viirius. Et Eoc quidem illi, sive optiihatibus illiiis, - riibus illis acqriietiirum salutaii consiho, et subitu-
seii oirini gehefalitati pbpuli quae hridique illiic cori- rrihi remediihi iudicium. Pbrrb de tanta salubri- ad-
fluxefat,mahifestafe iuxta iniunctuiri. nbJiis ihiniste- monitione hilaris, illico clilecium filium suum Lotha- •
rium cufavimus, qualis sil vigof et potestas sive nii- rium augustum sibifestiriato a_friiurum supplicavit,
nisteriuih' sacefdotale, et quali inereafiif daninari ui ille, fupiis quihuslibet moruJis, cum suis pfima-
sententia, qui hibrii-is sacefdotalibus oliedire ribhie- tibus yeniret, Cjuatihuspfimrim inter eos mutua re-
fit. Deinde lairi iri6h_bfa'toprincipi quam cuncto eius concilialio- secundum christianani doctrinahi fieret,
populo aerihritiare sihduT.ri.is,ut Drimiriodevotissime ut si ^uid in cordibus eoihfri naevi aui diseoi*diae
placerte sfuderent, el in cjuibus etmi qffefiderant pla--- inefat,- pufa humilisque postulatid veniae expiaret,
care rion diffeiTeht. Examlnat_i quippe siiiit multa, ac dcinde eoram.omni multiludine iudicium sacerdo-
quae per fiegligeuliam in Jioc lifiperio contigerunt, talembfepaehiieiilis suscipefet, qiibd ct rion multo
quae actscandalum ecclesiae, ef fuiriani populi, vel. JJ I post factum est. Teniens igiluf idem dominrisLode-
regui interitum manifestis.indiciis pertinebarit: "quaei vricus in basilicam sarictae Dei geneiflcis Mariae, ubi
necesse erat ut cilo corrigerentur, „et in futuro brii- sanctorum corphrft fequiescuht Medardi videiicet
nibus mridis vitafentuf. Inler ceiefa e.iam cohnrie- confessoris Christi atque ponfificis, nechoriSefiastiani
moraturii' esf a nobis, -et omhihus a3 nieihbrlam re-• pfaesianiissimi marijiis, adstahiibus presbyieris,.
ductum, qiialitef Detis fegnum isfcudper adihinistra- diaconibus, ei rion pafVa .muitituciinfei clericorum,
tionehi boflae riiembriae Karbli pfaesfaatissiriiiimpe- pfaesente btiam praefatb- domino Lotliario filio eius,
ratoris, et pef praeuecessorum "subruin labqrerii, eiusque procerilms, atque tolius 'populi geriefaiitate,
pacificrim et uriilurii atque nobiliter dilatalum fuerit,',' quotqriot videlicei ihlra sui septuih eadeiii continere_
et DoininoLudewico iriiperalori a.Deb ad .'egendumi potuit ecelesia, ct pfostratuE!in terram supef ciliciuni
submagria pace cbriiriiissum,Tfojriirioque.pfotegente ; anle sacrosancium altafe, confessus est cbfarii onirii-
suh eadem pace, quamdiu ideni pririceps Deo studuitt bus ministerium sibi cohimjssum satis ihffigne tra-
etpaternis eiemplis uti, acbbnorum honiirium con-- ctasse,etin eomuliis ihOdisDeum offendisse, etec-,
sifiis acquiescere curavit, conservatum.manserit: et't' clesiam Giifisti seandaiizasse, populumque per suam
quomodo in prbcessu leriiporis, sicut omnibus mani- negligentiam multifaiie in perturliationerii induxisse.
festum erai, per eius improvidentiam vel negligen-- O ( Et ideo 6b ikritorim reatuum expiationehi publicam
tiam, in tantam veiierit ign.ominiani et vilitatem, utt et ecclesiasticam.se expeiere velle dixit ppenitentiam,
non solrim amicis in irioeslitiam, sed etiam inimicis. quo toiserahie Dominb per eofum ministerium- ef
venerit in derisionem. Sed quia idem princeps mini- adiutoriiini percipere iiierefeiuf absoluiionem tanto-
steriurii sibi coirimissum negligenier, tractaveril. ett rum crimlnum, -quibus Deus ligandi ac solyendi Intu-
multa, quae Deb.et hominibus displicebant; el feceritt "lefat poiesfatem. Quem etiarifiideiil jioiiiilice-i,uipote
et facere compulerit, vel iieri p'efmisei*_t,et in mul--.. mediciij)iri„ales_;salubrifef admoiiuerunt, Ssserehtes
tis nefandis corisiiiis Deuiri irritaverit et sahctaml ei quod pfifarii et siihplicenfcorifessionem seqiifereiur
ecclesiairi scandalizaverit: et ut cetefa -quae innu- vera remissib peccatorriiri, ut ajierte confiteretuf er-
mera sunt bmittamus, novissime omnem popuiumi rata sria ih quibus maxiriie se betfhi offeridisseprofi-
sibi".subiecium ad generalem iriteritum contraxerit, , teTjafui-,heforte intefhis aliquid legerel, aui in con-
et ab eo divinb iustoque iudicio subito imperialis sitt spectu Dei quippiam doloseagefel, sicutiam prideni
subtracta potestas. Kos tamen memores praecepto- in Compendjopalatio ab alio sacro convehtu correptus
rum Dei, minisleriique nosifi, atque beneficiorumi cdram omrii ecelesia eum fecisse omriibus hotum
eius, dignum duximus, ut per licentiam memoratii erat,- he sieui-tune,- ita ei ritinc per simulaljoriem et
principis Lotharii Jegaiibnemad illum ex auctoritate_ D ' calliditaierii diipiici ad Deurh corde aecedendd, ad
sacri cbnventus mitteremus, quae eum db suis rea- iraiii potius quam ad Veniam suorum peccatorum
tibus admoneat, qualenus ceftum consilium suae sa- provocaret: qubriiam scriplura testahte, simulatores
lutis caperet, ut quia potestate privatus erat terreua_,, etxatiidi prdvocanliram -Dei. Verum post toiusmbdi
iuxta divinum consilium et ecclesiaslicam auctorita- auiiibnitidnem"prdfess'u's-es., se iri oinhibns iis prae-
tem, nesuam [secundam S.] animam perderet, ela- cipue deliquisse. unde a memoratis sacerdotibris fue-
borare in extfemis positus totis viribus studeret." .' rai famiiiafitef, siveivSfbis-sive sciiptls, adinohilus,'
Quorum Jegatorum consiliis et saluJierrimis admo- ct digna ihcrepatione cOrreptus; supef quibus char-
nilioriibus libenter asserisuiri praebuit, spatium po- tulam suhimam reatuum suorinn, unde.illum sjpecia-
poscit, diemque conslituit, qua de salubribus eorumii liter redarguerent, conlinentem ei dedefunt; quam
monitis certum eis resphhsum redderet. Cum auleina ille in mariibus gestabat.
suprascriptus ihstaret dies, saeer idem convehtuss - l.-Videlicelsicrit in eaderii ehartula -plenius conti-
urianimiter ad eundein venerabileai ^irum perrexil,,, netur, reatum sacriiegii incmrendo et homicidii, es
cumque diligenter de quibus Deuhi bffenderat et san-i- quodpateraam admonitionem et terribilem eontesta-
ctam ecclesiairi scandali-.averat,'ac pbpulum sibiii tionem gub diviriainvocalione anle sanctum aHwe in
 . ' " '
665 B. CAROLI MAGM OPP. PARS I. SECT. I. ." 664.
pfaesentia sacerdotum et maxiina populi multitudine 'A' 1 .6. De divei*sis expeditionibus, quas inr no sibi
sibi factam secundum suam promissionem non con- commisso non solum inutiliter, sed etiam 5 xie sine
servaveril; eo quod fratribus el propinquis violen- consilio et utilitate fecit, iu quibus nimirum uita et
tiam intulerit, et nepotem suum, quem ipse liberare innumerabilia sunt iri populo cluisliano flagi ia per-
potuerat, interficere permiserit; et quod- immemor " petrata, in homicidiis et periuriis, in sacril giis, in
"voti sui. signum sanctae religionis propter vindictam adulteriis, in rapinisj in incendiis, siveTn cclesiis
suae indignalionis fieii postea iusserit. Dei sive in aliis diversislocis factis,in direp ionibus
2. Quod auctor scandali et pertufbator pacis ac et oppressionibus pauperum misei'abili et pe e apud
violator sacramentorum existendo, pactum, quod pro- chrislianos inaudito patratu: quae omnia a aucto-
pter pacem et unanimitalem imperii ecclesiaeque rem, sicul praemissum est, reflectuntur.
' 7.'IQ divisionibus-
tranquilitatem commupi consilio et consensu cuncto- imperii ab eo contfa co munein
. rum fidelium suorurii fuerat inter. filios -suos factum, • pacem et totius impeiii salutem ad libitum um'te-'
5
etjier sacramentum confirmatum, super illicita po- mere factis, et in sacramento etiam quod iur re con.-
' lestate corruperit; et in eo quod fideles suos in con- pulit omnem populuin, ut conlra filios su s sicu.
'.[trarietatem eiusdem primi pacli et iuramenti aliud contra inimicos suos agerent, cum ipse eos paterna
•'sacrariientum iurare
compulerit, in periurii i*eatum B auctoritatc cohsultuque fidelium suoruni "p cificare
praestatorum viplatione sacramentorum ineideiit: pdtmssei. --
et quantum hoc Deo displicuerit, Jiquido claret, quia "8. Quod 11011 suflecerinl ei lot maJa et fla itia per
poslea nec ipse nec populus sibi subiectus pacem suani negligeniiam el improvidentiam in r no sibi
Iiabere meruil, sed omnes in perturbationem, poe- commisso perpetrataj quae enumerari non ossent.
nani peccati sustinendo, iuslo Dei iudicio postea iu- pro quibus et regui p;ericlitalio el regis deho estatib
ducti sunt. , : _ , evidenter provenerati: sed insuper ad cumulim mi-
5. Quia contra chrislianam religionem-ct contra seriarum novissiine oinnem populum suae p testatis
votum suum sine ulla utilitate publica aut certa ne- ad con.munt.minierilum traxerit, cum deljui et esse
cessitate, pravorum consilio delusus, in diebus qua-, eideni populo dux salulis et pacis, cum. dhi pietas
di*agesimaeexpeditionem generalem fieri iussit, btin inaudifo et invisibili riiodo, ac noslris saecul s prae-'
estremis imperii sui finibus in coeua Domini, quando dicando,~ pbpulo suo misercri decrevisset.
paschalia sacramenla ab omnibus christianis rite, Igilur pro his vel in his omnibus quae su ra me-
sunt celebfanda, placitum generale se habiturum iriorata sunt, reum sft corani Deo et coram s cerdo-
constituit; in qua expeditione, quantum in ipsofuit, , tibus vel omni populo cum lacrymis confess ", et in"
et populum in magnam murmurationem protraxit, C cuiictis sc deliquisse profestatus est [esset . ], el
et saeerdotes Domini a suis officiis contra fas amo- poeiiilentiam publicam expeliit, qualinus ec lesiae,'
vit, et pauperibus gravissimam oppressionem irro- quam peccando scandalizaverat, poenitendo satisfa-'
ceret: et sicut fuerat scandalum multa neg gendo,-
gavit.
i. Quod nonnullis ex suis fidelibus , qui pro eius ita nimirum se velle jirofessus est esse exem um di-
subeundo. Post hanc v *ocon-
suorumque filiorum fidelitate et salvatione,.-reghique gnampoenilentiam
nutantis recuperatioue, humiliter eum adierant, et. fessionem , chartulam suorum reatuum et confes-
de insidiis inimicorum sibi praeparatis eertum red- sionis ob futuram memoriam sacerdotibus t adidit,
ac deind cingu-
dideranl,"violenliam"intuIerit; et quod contra omnem quam ipsi super altarp posuerunt;
lum militiae deposuitj et super altare colloc vit, el
legem",divinam Aidelicet et humanam, eosct rebus ,
habitu saeculi se exriens, habitum poenite tis pei
propriis privayerif. et in exilio trudi [tradi S.] ius-
serit, atque absentes" morti adiudicari fecerit, et iu- imposilionem manuum episcoporum susce it: u!
dicantes proculdubio ,ad falsum iudicium induxerit: post lanlam talemque poenitentiam nehio ltra ad
et sacerdotibus Domini ac monachis contra divinam militiam saecularem i;edeat. His itaque gestis, placuit
'etcanonicam auctoritatem praeiudicium irrogavit et • ut unusquisque episcoporum, quajiter Iiaec es acta
absentes damnavit, ct in hoc reatum homicidii in- Dfuerit, in propriis ciiartulis insereret, eam ue sua"
et roboratam memorat prin-
currendo, divinarum seu humanarum legum yiolator scriptione roboraret,
extilisset. cipiLolbario ob menoriam huius fa^ti offer et. Ad
5. De diversis sacramentis sibique coritrariis atque exti*emum omnibus nobrs, quiinterfuimus, yisum
sive a est, omnium charttilarum, immo tanti negot' sum-
perniciosisafiliis populo,.eo [iraecipiente et". mam in unum breviter
slrictimque congerere, et con-
compellenle, irrationabiliter saepe faclis, pro quibus
non modicam in populo sibi commisso peecali ma- . gesta propriis manuum nostrarum subscrip onibus
culam induxit, reatum periurii nihilominus incurris- roborare, sicul sequentia faetum esse demons rant.
se; quoniam haec procul dubio in auctorem, per; AGOBARDICARTULA. ,
quem iieri compulsa sunt, iure retorquentur. Sed In nomine Dei acDomini noslri IesuChrist. Anno
in mulierum purgatiorie, in iniustis iudiciis, in falsis incarnationis. eius. octingentesimo tricesimo tertio,-
testimoniis atque periuriis, quae, eo permilteute, ego Agob.ii*dusLugduuensis ecclesiae indign s epi--.
coram se perpelrata sunt, quantum Deum offenderit scopus, interfui venerabili conventui apud„„platiuni
ipse novit. quod nuncupatui*Couipendium,Qui utique co veutus
 665 CODEXDD?LOMATICUS. — LUDOVTCII ET LOTHARHCAPITULARIA.— AN. 855. 666
exiitit ex reverentissimis episcopis et magnilicentissi- A.est misericordia et copiosareaemptio. Vro^ter quod
misvirisiUuslribus, collegio quoque abbalum et co- -.et Ubellus edilus est a viris diligentioribus el ei obla-
milum,-promiscuaeque aetatis et digriilatis,poj)ulo, tus de manifestatione criminum suorum, in quo, ve-
. praesidenle serenissimo et gloriosissimo Hloihario," Iut in speculo, perspicuexonspiceret feditatem ac-
imperatore el Christi domini amatore; quo prote- tuum suorum, et fieret in illo quod per penitentem
genteetadiuvante, suhter aduexa disposita sunt anno perfectum diclum est: Iniquitateni meamegoagnosco;
imperii primo, mense quarto. Quibus omriibus vehe- peccatum meum coram me est semper. Pro qua re
menler incunihebat vera necessitas, ut sollicite trac- accessefunt ad eum denuo omnes qui in pi*aedicto
tarenl depericulo regni in praesenli, et statu in fu- "conventu aderant episcojh, eoiidolenles et conpatien-
lu-ro, quodregnum, quia iamdiu _nutabat, et.impel- tes infirmilatibus et miseriis eius, exhortantes atque
lebatur ad ruinanrper neglegentiahi, et ut verius exoptantes et postulantes, ut omnipotens Deus mamj
dicam, per ignaviam domni Hluduvici > venerandi • pietatis suae educeret eum de iacu miseriae et de luto
quondam imperatoris, in.quibus ille inretitus esl ceni. Quod clemenlissimus dominus non solum non
per cormpias mentes et corrumpentes, et secundum abstulit, sed nec distulit. Sed mox resuscitata in
ajiqstolicum diclum, quia erant ipsi errantes, et alios mente eius contritione hunhliati. cordis, prostratus
in errorem tnittentes. A quo conventu quicquid. utili- B corairi eis, non semel vel iterum, sed terlio aut am-_
ler et laudabiliter traclando et conferendo invenfum plius, crimina cognoscil, veniam poscit. auxilium
est el necessario staluendum, et iudicantibus corisen- prationum praecatur, consilium recipit, penilentiam
si, et consenciens ipse iudicavi. In primis videlicel - postulat, iniunctam sibi- humililatem libentissin;e
2
qtiae ad comnioditatem et soliditalejn regni et regis implelurum promittit. Innotescitur ei lex et ordo
pertinere videhaiitui*;deindequae ad ereptionem et pubhcae peuitenciae; quam non rennuit, sed ad om-
purgationem animae domni Illuduvici manifestissime nia annuit; ac demum pervenit in ecclesiam coram
noscebantur. Quae in praedicto convenlu lideliter cetu fideliumante altare et sepulcra sanctorum, et
quaesita, et veraciter invenla, et ordinabiliter exse- prostralus super cilieiuui, bis terque quaterque COK-
cuta sunt; in eo scilicet, quod praedictus convenlus fessus in omnibus clara voce eum 3 habundanti effu-
deliberavit, ut per Jegalos et missqs ammoneretur , sione lacrimarum deposita arma 4 manu propria et
doinnus Hluduvicus de suis erratibus, et exhorlare- ad crepidinem allaris proiecla 6, suscepit mente
tur, ut secundum proj.helicum diclum rediret ud cor, compuncla peniienliam publicam per manuuni epi-
et recognoscerel acta sua, quae adversus Deum cur- scopalium imposilionem, cum psalmis et oralionibus.
rens perAias jjravitatis el iniusticiae exaegeral; ac Sicque deposito babitu pristino et assumpto hahitu
demceps"susciperet consiliuni vilae et salutis suae; ^ penitentis, congralulans et confidens, postulat piis-
qu.atenusapud omnipolentem iudicem et Dominum, • simi pastoris humeris reduci se ad inventae et re-
qtii eleineiilissimus indultor est criminunl, indulgen- demptae-ovis unitatem. His gestis ego Agobardus in-
liam et remLssioneminiquitaium impefrare posset"; dignus episcopus inlerfui, et meliortbus consonans
uf qui per multijilicatas neglegeniias regnum terre- et consentiens iudicavi, etmanu propria signans s*ub-
num ammiserat, per impensas supjfiiees confessiones scripsi.
regnun> caelesle adipiscerelur per eum, apud quem
VARIANTESLECTIONES.
s luduuici c. sedin
sequeniibus h exlat. 2 innostescitm*c. 3 com corr. cum c. 4 ita, corr. deposilis ar-
mis c. sunt accusaliviabsoluii, more ejus ajvi. fiita, corr. proieclis c.

LUDOVICI I IMPERATORIS GONV^ENTUS COMPENDIENSIS {An. 835).

Ex actis ejus in-Arinalibus Bertinianis fusius descriptis superesl Ebonis archiepiscopi Rbeniehsis charta,
qua sedi su;e resignavit, quam hic ex libelloejusapologetico a iu bibliothecaj ducalis Guelferbytan_eCodice,
s_ec.x, hiler Helnist., n. 52, iteruin jiropoiiimus.
Ego Ebp, indignus episcopus, recognoscens fragili- D gnosco esse indignum, alienumque me reddens pro
tatem meam et pondera' peccalorum meorum, tesles ' realibus meis, in quibus me "peccasse secrete ipsis
coiifessores ineos, Aiulfum videlicet archiepisco- confessus sum. Eo scilicet modo, ut ipsi sint lestes
pum b, Badaradum c quoque necnon et Modoinuin a ' alio succedendi et consecrandi subrogandique in loco
episcopos,constiiui mihi iudices delictorum meorum, meo, qui dignepraeesse el prodesse possit aecclesiae,
puramqueipsis dedi confessionem, quaerens reme- cuiactenus indignus prefhi, etut indenullam i*epe-
dium penitendi et salutem animaemeae, ut recede- titionem aut interpellationem aucloritate canonica
rem ab officio et ministerio pontificali, quo me reco- facere valeam, manu propria subscribens firmavi.
- NOE-E.
a Editus ex Codice hibl. Palatinse n. 576,-in-Da- _ .« Paderbornensem.
cherii Spicilegjo,t. YH, 175. d^_.uguslodunensem. ...
*>Bituricensem. -
 Sfii B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECT. I. 668.

' •
GAPITULORUM FRAGMENTA. !

1 Codex Gothanus, fol. 405, posl rescriplum consultationis episeoporum, aJ 829 et antequam ad otharii
imperaloris.capitularia procedat, capitula aliquot profert suo quodque numero insignituni,. scilicet ap. xxv
caput supra editrim, quodque Gothahus jam in fine. capitularis anni 805 B. humero xxv insignitum xbibue-
rat; tum canonem Si guis frater «; postea cap. IX, quod supra edidimus, cap. iv, de xxx annortin posses--
stone; absque numefo Octo genera; cap. n ei m capita supra ex Codice ' sahcli Pauli edita,
- Quorun. eaqua.
non supi*a«exslanthic proferenda censuimus. I -
i. De 50 dnnbrum possessiane.Si quis per 50 an- A miniam exilium, mprtem, servitutem. Quoi' horum
l
'nospossederit casas, famihas, vel terras, et cognitum . est,quodmbi*eveteiipuspi*ocuiusquepeccaiiquanta
fuerit quia eius possessio fuit, post 50 annorum cur- deprehenditur perpelratum, nisi forte talio; id enim
ricula pugna non proveniat; nisi ipse qui possedit, agii, ut hoc paciatur quisque _quodfecit. Uitde illud
secundum qualitatem pecuniae curo sacramentahbus est legis: Oculumpro oculo; dentempro den e. Fieri
suis defendat. Nam pro -pugna, ut diclum est, non enim potest, ul tam' hrevi tempore quisquc .araittat
est. oculum severitate viridictae, quem s lulit ij se alteri
2. Octo genera penarum in legibus esse describit inprobitate peccali.'
Tullius : bannum, vincula, verbera, talione.m, igno-
'
VARIANTESLEGTIONES. I - _ - -
1 qualitate? s quae corr. quem cod. j
NOT-E. !
i!Si quis frater riominatur,"id "est,Chrislianus, et ledicus, .aut ebriosus, aut rapax, cum hujus:nodi nec
est fornicalor aut avarus. aUtidolis serviens. aut ma- cibum sumere, auferfe inalum ex vobis ipsis. >

' "
LOTHARII IIMPERATORIS CAPITULA LAi^GOBARDICA,

Capttula hsec ex Codiclbus Jegrim_evo Langobardorum deeeipia, cumihChisiano, Gavensi, Parisiensi, lanken-
hurgico, Gothano non habefentur, alicui certo ascribi nequiyerunt; tamenmler amios.85..- 10 edita
fuisse patet, cum post id tehipus Lofharius, in GaJIiaelGermania bellis per triennium involulus, e au. 8M
filio Liiddvico in regem Langobardorum ascito, Italiam rion reviserit.
Ex Godd.Anibrosiand,Florentino,Londhiensi,Vindo--B pta esseprolata, quae sunt absque menseet diemen-
bonensi, Veronensi, Estensi. sis; de quibus volumus, ut si deinceps pr ata fue-
I *. '"folumusut si quaelibet persona in finibus re- rint, nullum habeaht vigorem.
~ 'ausa 5 '. I
gaii nostri igriem ih silva corivivare fuerit,.di- Ut terminum habeat unaquaeque ecclesia,
ligenler inquiraiur 3-;et si comprobatus fuerii servus de quibus villis decimam accipiat 8.
hoc fecisse, aut dominus eius eum ad flagellandum i s. De notariis qui cartas accipiant 10 a scriben-
et capite tundendum tradat, aut pro eo quicquid dum, si eas non scripserint aut si eas per iderini,
dampnietatis h fecerit emendare cogatur. Si veros li- restaurent ipsas res ei cuius cartae eis tra tas fuisV
bera quaelibet persona hocfecisse probata fuerit, pe- sent. Si vefo negaverintfuisselraditum, iure l " cum
mitusemendare cogatur, et insuper bannurimostrum suis sacramenlalibus.
componal; et si non habuerit rinde componal, flagel- Ex CodiceLondinehsi.
letur. Quod.si factum fueril,per meliores loci illius 5. Qui « possessof ad iudicium venil, uo est cb-
inquiratur. Si in quaiibct persona suspeclio fuerit, gendus dicere unde tenet, nec probationis ecessitas
si servus est, ad iuditium dominus eius eum mittat, ei debet imponi, sed hoc offieiummagis est elitoris
aut ipse pro eo sacramentum faciat; quod si libera ut rem quam repetit ad se doceat pertiuer .
persona fueiit, proprio
' sacramentq
' se idoneum red- Ex Lombwda, lib.i, .... 25, c. 85.
'
dat. ' - 612. Praecipintus nt nova conditioaldioni domiiio
26. Auditu comperimus infinibus Tusciaetalia scn- non iniponatur. '
- - , . VARIANTES.LECTIONES. J
1 apudMuratorium c. 78. ,' ita codices.i. e. excitare; italice avvivare il fuoco Jifur. comminare i 3 in-
V. 4danriitasV. c Mur. c. 79. " Mur. c. 91. 8 recipiat. V. s M r. c. 97.
quirantur ^quoqueA.
10recipiunt V.Vn. E. "iuret Vn. 12Mur. c. 100.
NOT__E.
- • . ,
»ExCod.Lond.,fol.I7i. _
LOTHARO f EXCERPTA CANONUM (An- 835).
Consiliimehse Novembrianni 826 ab Eugenio papa Rom_e celebrati canones 56,57, 19, 58, et 55 in Codi-
cibus legum-Langobardorum scilicet Ambrosiano, Florentino, Londinensi, | Vindobonensi, Verone si et Es«
tensi inter Lotharii legesreferuntur; eos igilur, licet dubi_eauctoritatis vidbri possint, utpoleChis ano, Ca-
vensi et Gothano omissos, tamen cum in Rlarikenhurgensi
' totum cOnciliumillud Lotharii legibus " a cribaiur_ "^
Uoc potissimum loco referendoi.sensuimus. .'
 "
669 CODEXDIPLOMATICUS.— LUDOVICII ET LOTHARHGAPITULARIA.—'AN. 859. 670
i. NuJJia Jiceat excepta eausa fornicationis adhi- A
j i. De 3 d incestis coniunclionibus hoc praecipitur,,
bitapiuxorem relinquere et deinde aliara copulare, ut nulius deinceps propinquam, nec quam propin-
alidquin transgressorem piiori convenit sociari con- quus habuit, uxorem accipiat in coniugio, et uxoris
iugio. Si aulem yir ct uxor dimittere pro sola vitae parehtela ita sil 4viro sicut et propria parentela.
religione intef se" consenserint, hullatenus sine con-~ 5.:Oonsohrinam b, nepterii,novercam, ffatris pxo-
scientia episeopifiat, ut - ab eo singulariter pro- rem **,vel etiam de propria coniunctione, aqt quam
visoconstiluanturloco. Namnxore nolente, aut al- cognatus habuil, nullus audeal in coniugio copulare.
tero eorum, etiam pro tali re malrimonium non sol- Si quis huic tali nefario coniugio se copulavefit, et
vathr. in eo permanserit, sciatse episcopali aucloritate ana-
2. Nulli \ Iiceal uno tempore duas habere uxores, thematis yinculoesse innodatmn, ut jiullus saceifdos
uxorcmve et concubinam, quia cum doinui non illi tribhat cemmunionem.Si verd conversus fuefit
fit Iucrum, animae fit detrimentum. Nam sicut et divisus,ab illicita copulatione, dignae poeniten-
Christus castam observat ecclesiam," ita vir cas- tiae submittatur, ul sacerdotes loci "considerave-
rini-. - .
tum debet custodire coniugium.
5. Ulc episcopi diversique l sacerdotes habeant 6 e. Quainquam f "sacerdotis. testimbiiium credi-
advocatos, quia episcopi universique sacerdotes ad B bile haheatur, tamen ipsi in seculariJms' riegoliis
solamlaudem Deibonbrumqueoperum aelfonemcon-- pro teslimonio aut conficiendis instrunientis ribta'
stituuntur. Debet ergo' uriusquisque eorum lam pro> rogentur, quia eos in lalibus rebus esse hon" con-
ecclesiasticiscausis quam eliam pro propriis aclio- venit. Si autem causa eventus aliquid audierihi aiit
nibus suis, excepto puhlico videlicet crimine 2, ha-- . videfirit, ubi nullae idoneae seculares persoriae inve-
bere-advocalum non malae famae suspicatum, sed1 niantur, neyeritas oCcuIteturetmalumin bonum aesii-
bonae opinionis et Jaudabilis artis inventum, nei melur, iu providentia episcopiproprii sit, ita ul co-
"dunihumana lucra attendunt, aeterna praemia per- ram se aut competentibus iudicibus aut alitef veri-
dant. tatem honorifice tollant.
VARIANTESLECTIONES.
1universique M-, s c. et prp omnibus pjacitis in saerainento h. V. Vn. E. s deeslin Amb. * deest in
A. s u. et sponsam V. Vn. 6 deest incodicibus. ,
• - -* NOT^;:•^
a Mur., cap. 92. 1 Mur., c. 98. Esl fere excerptum canonis 58, in
1 Mur., c. 95. CodiceBlankenburgensi.
<=Mur.,p. 96. e Mur., c. 99. '. .
t Mur., c. 1D1.

DIVISIO IMPERII {An. 839, Jun.).

Formujam diyisjonis imperii a Ludovico I, VYormatias; mense Junio aimi 859 inter Lotharium ct Ca^
rolum fihos suos inslitutse servavit nobis Prudentius iu Annalibus "mon. Germ, SS. 1.1, p. iU, 455, unde
decerptam iterum hic sistimusa. . . .
PARSALTERA HABUIT I C ririgubae cum marchis suis, regnum -Saxoniae cum
Regnum Italiae partemque Burgundiae, id esl val-' marcbis sihs,; ducalum Efesiae uSque Mosaihcomi-
lem Augustanam, comitalUm Vallissorum , comila- latum Hamariant, comitatum Batavorurii, comilatum
tum WTaldensem.usqueadmare Rhodani, ac deinde ' Testrabentieum, Dorestado.-
orientalem atque aquilonalemRhodanipartem usqpe PAUSALTERA HABDIT :
adcomitatumLugdunensem, comitatum Scudingimn, Alteram partem Burgundiae, id est comitatum Ge-
comilatum Wirascorum, comitatum Portisiorum;' navensem, cbmitatum Lugdunensem, comitatum
eomitattim Suentisiorum, comitatum Calriioriten- Cavallonensem, comitatum Aaiaus, comitatum Ha-
sium, ducatum Mqsellicorum, comitatum Arduen- "toario"rum", cbmiialurii Lirigonicriih,coriiiiatuni Tril-
neiisium, cpiriifatumC.ondorusio, inde per cursum Jensium, et sic per decufsim Mosaeusque in mare,
Mosae usque in mare, ducatum Ribuariorum, Wor- et ihter Mosamet Sequanam, et inter Sequanam et.
mazfelda, Sperohgotnvi, ducatum Helisatiae, duca- Ligerim cum marclia Bfitahnica, Aquiiaiiiahi el
tum AJamanniae. puriam, ducatum Austrasioruih Wascomam cum marchis ad se pertinentibus, Septi-
cum Swalafeldaet Norlgowi et Hessi, duca(um To- maniamcuih mafchis suis, etProvinciam.
NOT^;.
a Portidnem Carolo anno 857 Aquis assigri.atam cap. 6, Mon. Germ.,oS., t. n, p. 655.
recensenf Prudenfius,. p. -151, ei Nithardus, iib. i,
 B. GAROLIMAGNI OPP. PARS I. SECT. 1. - 672
671

a CAROLI MAGNI CAPITULARE MISSORUM AQmTANORUM (An. 789, Mart. k ais).

Ex eodem Codice Vossiano, fol. 151, exscriptum, anno 789.assignavi, oblsacramentum fidelitati in Ca-
pitulari generali ejus anni pr_escriptum. Cui quideni tempori et viginli ainii inde ab inilio -regn Caroli
pi*a_terlapsi(capp. 2,5) optime congruunl. Missorum nomina, Mancio et Eucherius, Aquitano genere
arguunt. Capitula ad constitutionem Pippini supra editam et alteram a Carplo anno 779 promulgat .m refe-
runtur.
INCIPITBREVIAMUM ;A 7. Ut quod 4 osliliter ad nbs pefget, omodo-
De illa capitula quae domnus rex in Equitania l Man- debeatagere. i -
cione et J>Eugerio missis suis exptere sacramentum 8. TJtdum in hosle aut in aliqua ulilitat nostra
fidelilali einrae ~. aiiquis 6 fuerit, el de suis' res aliquit exfo ciaverit
i. De illo edicto quod domnus et genitor noster veldisvesliveril. , , „ , -
Pipinus instituit, et nos in postmodum pro no- 9. De ilJisbeneficiis intenliosis. . .
fstros '3 missos conservare et implere iussimus , vel 10. De missis nostris, quicquidapud illis eniores
'
de noslros edictos quomodb fuerunt eustoditi. consensaverit 6. ^ .
2. De illa reslauratione ecclesiarum illi qui res 11. Ut decima de cmnia secundum iussioi em epi-
eoruiri habent j.erislos 20 annos, quid egere inde, aut scopi dispensentur, et omnes denl.
- lalronibus ' de inf inmo-
quare non sunt.. 12. De illis hpmicidiis
3. Ut si aliquis de illas res ecclcsiae, quas eo tem- nitate.
pore possidebant quando illa patria-Deus sub nostrjs 15. De vindicta latronihus aliquae vel o asione.
nnanibus posuit, postea minimatum vel abstractum ii. De rebus ecclesiae, nono et decimo. vel de
iuit exinde. quantis casaliss precarias i*enovaredebet.
i. Ut episcopi, abbalisvel coenobiesanctoruni ^ 15. De trusle 9 noii faciendo.
sub ordine sancto esse redebuissent, propter quid 16. De geUonia10.
li vel de
non sunt. 17. De collectas super itinerantibus
5. Ut ad ihos pauperes nova aliqua eonsueludo pontibus aui navigiis, qui orationis causa S!!,va-
inposila fuit postea. dunt i
6. Quomodoillis beneficiisIiabent condriclos prq- 18. De herba deiensionis tempore 13.
videant, vel suos prqprios. Reliqua exciderunt.
VARIANTESLECTIONES. j
1Mancione * 3 '* 6 aliquit c 6 i. e.
Teugerio cod,- lege iidelitalis iniunxit. nos cod. iege quicumque.
coiiseiiserhil. '.. e. homicidis. 8 ita corre.xi; cansis censatis cod. 9 triste cod. 10i. e. geldonia ll ita,.
correxi; intrautibus c. - 12 clausa c. 13finis paginae; proxime.seqnens,quaeiam excisaest, excer ta capt-
lum 18-25 Capitularis anni 779 praebuisse videri potesi.
NOT-E.
a Capitulare lioc, in prima Caroli Magni Gaj.itularium recensione omissum:,hic sistimus. EDIT.
I

"
, , APPENDIX' AD .CAPITULARIA.

' GAROLI MAGNI CONSTITUTIO SCAHfNINGENSlk (An. 784.).

Memorant annales Laurissenses, Carblum an. 784 per Thuringiam Scahiningum usque progress m, cum
Saxonibus fecisse conventionem; quam ipsam in chronico quodam Gandersheimensi repertam, Joa . Chri-
stophorus Harehberg an. 1758 in prhno fasciculo Monumentorum historicbfum adhuc ineditorum.- ag. 90,;
evulgasse professus est. Sed cum de fide editoris haud ita cohstet, ut ab eo prolata indubiam sibi a ctorita-
tem vindicare possint, et saltem de vocabulorum vel etiam sententiarum aut per chronistam aut p r edifo-
rem immutalionibus suspicio, in locis, ex. gi\, . et de punctibus mullifariis couvenlum i « in lo _o Seli-
genstat, vulgo SJiestat» . decimas et nonas ex omni proventu » « donanori cbmponent, i haud omni o vana
esse videatur, dubise fidei documentum inter genuina Garoli capilularia recipiendum censui.
Cum in Saxonia orientali una eum primoribus G Seligenstal, yulgo Slieslal, intei Oreheim et Sea-
Francorum et Oslsaxonum placitum infra yillain nigge fiat opidum ex villa, et ibi episcopus axonie
'
Scanigge in Nortthuringia, adslantibus .episcopis orientalis sedere possit. Id yero si effici no possit,
et abbatibus non paucis, hahitum sit et de puncti- Jocus maior et mrinilus in sedem episcopi- er mis-
bus niult-fariis conventum. conslituimus. utinioco sos et comites noslros deligendus est, ubi b inva-
673 CODES DIPLOMATICUS.— .CAPITULARIASPURIA. — AN. 790. 674
sionibus orientalium inimicorum •episcopus nil ha- A secundum legesipsorum iudicium faicturis volunt
heat timendum. Episcopo et presbiteris, qui illi de- _>scabinos suos adiungefe. quod paganias suas volunt
benf esse obedientes, Saxones pro sacramentis, pro dimittere, quod sacrificia hominum et bestiarum,"
sepultura, pro. officio.vario, dabunt nihil. Dabunt - creihationes hominum mortuorum, •incerta auguria
vero ecclesiis singuJis singulos mansos,.'episcopo et et divinationes infidas derelinquent, et regibus
presbiteris decimasct nonas ex oinni proventu, ut Francorum per omnia manebunt fideles, et ahle
anlistites _eeclesiaruin inde viyere, pauperes suble- Kalendas Maii dona- component et postea nobis ad
vari, et utensilia" ecclesiae' cuiusque comparari pos- curtem-nostram Eresburg- mittent-, quod cum iura-
sint. .'.",• runt digitis m coelum sublatis, noS misericorditer
Promiserunt Saxones sacramento, -quod intra an- et propitiata mente ipsos_in mundiburdium ac in
num cum suis, quotquot nondum sunt baptizati, tuitionem noslram nostrorumque successorum rece-
baptismhm suscipient, quod cum comitibus nostris pimus. Id.' Augusti.-

GAROLI MAGNI DECRETUM DE EXPEDITIONE ROMANA (An. 790).

"Eictitia haec charta, ultimis duodecimi sseculi annis confecta, eo celebri lalein quamdam nacta. est, quod
yiri docti complures maxhuam rerum in Germahia nostra, quam safculis x vel xi contigisse sibi persuase-.
rantj.commutationem iride explicari posse opinati sunt. Sed nec commutatio illa, qua liberorum hominum
ordinemin servos redactum fuisse; apudse consliluerant, medio asvo accidit, nec cqnstitulione noslra in
rem voeata explicari posset, cuni in ea de bellis tantum transalpinis, non vero de lolius rei hellicfficom-
mutatione sermo sit. Oharta. mendacium et forma ejus et materia arguunt. Confictam esse patet, ut pro
constitutione Caroli Magni yepiret-; Caroli .nomen, anrius 790, regni nunierus 22, Wormaiia locus, et
mora ibi tracta, sci.'iptorem arguunt hisloriGeet annalium (Ex. gi*.Mettensium ad an. 790) haud ignarum,
cuique animus esset chartam ad annum islpm referendam conscribere.- Quare et eorum, opinio; qui Carolo
Magno Crassum aut Cliuonradum II substituere conati sunt_ nulla ralione fnlia facillime cohcidii. Jam '
vero chartam a Carolo Magno miniine profectarii, cumformul-e -invocatioiiis, dignitatis, cancellarii, aniitis
€. ab incarnatione Domini, »"ium oratio chartas steculi xn redolens, et narratio « qualiter dum pio hosira
consecralione coronaequeperceptione proficiscendi tempus ad apostolicam sedem instaret... contigii princi
pes cuin_militibus de Roriiana expeditione qu_etunc instaiiat acerbe coiitenclereJ veritati aperle repugnans,
evidentissime demonstrant. Unde ehartce, non casu aliquo depravata. immutat_eve, sed ab auctore fallcre
volehte effictae,nullam plane fidem tribuendamesse efficilur. Confecta autcm esse videtur, cuiii Jrcquenies
FridericiI expeditionesItaJicce(«pro. corona noslra vel.aliqua-regni utililate.aut lionore Romana expedhiq .)
magnarii jam- Germariis molesliam ingererent, C"tfprlasse litis cujusdam in favorem abbatis Chiemensis in
Bavaria dirimendce causa. Nam in bibliotheca, monaslerii Chiemensis ariiiquissimum ejus exemjilai*;circa
annum 1190 exaratum, unde reliqua omnia derivata sunt, reperitur. I. Asservatur illuci jn Jjibliotheca regia
Monaeensi inter cimelia IV,~5,signatum, alque Codici-ss_culixir a nobis jam laudato, .eadem manu charta-
' rum ductus imitante adjectum est,. cui Codicem traditipnum Chieniensium in annum.H90 excurrentcm
deberi Monumenta Boica, t. II, p. 575, testantur. Codicis ejus duo apographa exstiterunt. 2. Cod. bibho-
Ihecse regiaj Monacensis cimel._iv, 5-6, olim civitatis Augustanse -mbr. s_ec. xn, in-8°, Marco "Welseropri-
mum notus, unde editiones A) Ritlershusiana an. 1598, in-l°,-Freheriana an; 1599, Joan. Wilh. Holfmaimi
dehneatio haud satis fida,-.tumGebaueri editio desumptie. sunt. 5; Gqdex alter. e Chiemensi mmo 1476 a
Petro Sayn de Frisinga. transcriptus,. chartaceus, a Senkenbergio in editionibus.suis SI.) in Coipore juris
feudaJis.Germanieian. 1740 et 1772, atque SII.).m Neuer Sanitnlung der Reichsabscltiedean. -1747 adhibitus
est, cum Chiemensis ipse nonnisi in-MonumentisBoicis, t. II, p.572, indeque in Fischers Litieratur des Ger-
manischeri Rechts, satis negligenter expressus sit. Hanc textus liistoriam.operis nostri.ferventissimus
adjutor vir cl. Foeringer Codieibus lihrisque typis expressis"intei* se collatis eriucleavit, nobisque ilagitanli-
bus non solum Godicem utrumque Iilonacensem manibus terendum commisit, sed ei lectiones eqrum dili-
gentissime enotatas transmisil, quarum beneficio editionem ^ad fideriiCodieis Chiemensis instiiutani jam
... . -
proponimus.
In J nomine sanctae et individuae Trinitatis Ka- B Romana expeditione quae tunc instaljal aeerhe con-
rslus divinafavenle gratia rex Francorum et Roma- tendere, constringentes eos niulto plures.halspei*gas
riofum. Si praedecessorum _nostrorum morem se- de beneficiis suis - sibi ducere, quam illi faterenlur
quimur, non solum. praesentibus sed et succeden- ; se-pbsse vel iure debere. Sed quoniam "hocnonab
tibussubvenire hitimur. Hac de causa universorum aliquo antecessorum nostrorum terminatum fue-
cognqscat experien.ia, qualiter dum pro nostra con- rit *, dignum. duximus sl ut eorum altercationi
secratione coronaeque perceptione proficiscendi tem- finein etmodum 6 inponeremus, alquedecretum et
pus ad aposlolicam sedem instaret, cum quam mul- certam aliquam Jegem' superomni Romana expedi-
tis principibus annum Wormatiae 2 transegiinus, tione concederemus. Statuimus ergo ct decrevimus
ibique omnem- reipublicae. statum utilem el hot .. cum consensu tam spiritualium quam. secularium
nestum confirmare, nociyum atque coiiti*arium ra- principum ibidem hobiscum assidentium,"quando pro
dicitus exsliipare decrevimus. Interim dum haec corona nostra vel aliqua regni uiilitate. aut hqnore
agerentur, casu contigit- principes cum-militibus de R-smahaexpeditio a nobis vel asuccessoribus nostris
- ' ' ' • '
'._'.' „VARIANTES'LECTIONES.
~
Codici%;manu sec. XVI, nec.lamen Welseri, tilulus inscriptus est: DeexpeditioneRomana. Fceringer.
5 vvormaciae2. 3 quo 2. quando editiinde proflui.
~ .. %itd1. 2. fuerat A. *.duximus dignum'
- ~ . ' 2. A. S. I.
II. 6finem.commodumA. -'
 675 B. CAROLIMAGM OPP. PARS I. SECT. I.' . - .676
_ifacipafetUr,'ad oirifiiuin nobiscum euntiumTiraepa-.A in domihoruin lamdiu vivant proctiratiohe, aindiu
ratidnehi anhus Curii sex ebdomadibus pro irifluciis iri incepta 10vadarit expeditione; et quicqjii a rebel-
defuf, et taliter per totum Lreghtim fidelibusnostris libus regnis " phgnando acquisiefint, paftes duas ad
indieetuf .•Cuicumque autem secundum hane legem dominos defefant, terliam sibi pfo consola.'one fe^
eddenl expeditio imperelrif, si ad curiam Gallofum, tineant. Qrios auterii non pascurit cJoinini, dipsos
hoc est in campum qrii vulgo RuhgaJJedicituf, domi- reportenl tertiam partem sui acquisiti. Sin, rili ver'6'
fiuiri suuiri hon cbmitefur, el ibi cuin jhilitafi appa- principes silos habfearitofficiharios special , riiars-
fath fiofi fepraesentetur, feodo preter hos qui cum calcum, dapiferum , pincernam et kame arium ;;
gratia dominorum suorum refnanserint, in conspeetu qui i quanto plus sunt laboraturl, taiito plu ih sti-
hostro' absque spe fecuperationis privetur. Qui atftem pendio, in-vestitu,' iii equitura prae cetefis nf h'6-
per hominium 2, sive liberi sive famtili. dominis suis horandi; scilicet uriicuique 12istoiiim 10 lih''a.r.euiri
adhaeserint, quot decem mansos in beneficio possi- tribusequistriliuantir; quartus marscalco .ddatur,
deanl, tot brunias cum duobus scutariis 3 ducant; quorum unum' ad' praecurrendum, alteruin ad pu-
ita lamen ut pro halsjierga tres marcas et pro singu- ghandum, teflium aa spatianduiri, quaftum ad lori-
Jis scutariis singulas marcas accipiant; etsiceundo cam portandum. Isti vero lales remanere c ientes,
ac redeundo cuih hqc siipendio 4 shje omhi doml- B si apud 13dominos impetrareltSvaleant, quo inansos
norum dampno vel expensa nisi" quanium ipsis 6do- jjossideant iot 15 libras suae monetae vel tot m. fra-
minis placuerit fideliter sefviant. Si aulem' forte, ctum feodi iri illo afirio pfo stipendio persol -arit. Ut
quod absil, accidat, ut ideih milites d_ivefsosdomi- aufCm nostrum imperiuin ab omhibus"hat at sup-
nos proptei* diversa beneificia acquirant, ne aliquod plementum, hoc coristituimus et firmiter
aecipi-
beneficium indebitum vel sine servitio remaneat, sin- mus, ut singuli buririgi decem cum 12 ibus 4e
guli sihgula debila sirigulis dbmihis persolvant, vide- canapo solidos dominis suis impendant, et Insupef
licet, quantum ab ipsis si irent accepluri erant, tantum soumarium cum capistro concedant; que , si do-
se daturos cognoscant, vel in- praofato loco, ut di- mini voluerinl, ipsi ad priniam navalem aquam
ctuih est, feodum amittant 7; nisi aliqui a ribhis 8 vel usque le perducant. 5 solidos , absa-
jMansionafius
a regtio sint ihbeneiiciati, hi si nobiscum vadant, rius SOdenarios, buhuafius 17 15, euoruiri ihet la-
nolumusut feodum amittant, set stipendia nisi-vo- rum IS possessores suppleaut. Et ut hae nostri
' p
luntatc doinindruni libn pfaeteriiiittant. Simihter de decfeti auctojitas inviolabilem"et inGOTfutam ~ih
ecclesiarum iiiiis Vel' "ciomesticis,i'd est niihlsteriali- Dei.nojnine apud Omhessuccessores nostfos htfriea't
bus, velquorumcunque principum elieritela xjui cot- . emuniiatem l19,, cunctis principibus " qui aderarit
tidie ad serviendum parali esse dcbeut, statuimus, ' a5ti.pulanlibus,manu propria subter eaiff rob are cJe-
ut quicunqtie 5 mausos in benefieio.possideant, do- crevimus et annuli nostri signo.?'1 assignaiii' ssimus. '
mino suo ad quem pertinent hruniam cum uho scu- -• ~
tario ducant. El hoc in arbitrio dominorum.pendeat,' _ ,.,j%- ., -„ "\
quos ducanl, a quibus slipendia accipiant, qhibus Signuni Karoli \jf __/%uJW'Si ' siffiii
giorlosi ' t%
etiam halspergas concedarit. Ipsis eiiam ad itiheris - -^w&^- , •
9 librae h^i&^U
praeparationem 5, suae monetae in stipen- regis. Hernustus notariu.;.ad vicem Lutward' canpel-
dium tribuantur,- et duo equi, unus currens alter larii recognovi. Data 8: Idus Iunii anno ah ncarna-
ambulans, addantur, ae duobus soeiis soumarius . tione Domlni noslfi lesu Ghristi 790, rejjn autem
victilibus J)eneoneratus committatur, qui ad ipsis ad eius 2322, ante consecrationem s4. Actum forma-
opus dominorum diligenler custodiatur. Ipsi quoque tiae feliciter. Amen.
VARIA5TES LECTIONES. } /
1 per totum taliter 2. A. * hominum 2. A. s scutariis scutariis desunt 2. A. 4 stupendi 1. sfu-
usque
pendio corf. stipendio'2. •"in Mon. B. 6ipsiusf. J amittant usquilamittant
"~ desunt A. 8anobis icjui"...
3 V.4.-'2.' sex S. /. II. i0 hi'Cepta'JII.B', 51 A. S. I. II. s. et u. A.-S. II. is aput 2.- » ih^
regni f.
petrare 2. is vocestot libras fuae in cod:>2. abscissae, in editionibusinde derivalis desunt. iBdees 31,-5.
" bunaiarius 2. ls larium A. S. I. II,. ' is 20jiresentibus Jlf.B. ~
ftrmilsilemscribeiidumfuerat'! [ sigillo '
M. B. ™monogramma hoc a genuino Karoli satis dislahs, codex2. _uos(ihotarius,-e. edilionesA. st
p glo-
fiosissimi, S. I. post noia scribunt, Cluten. et S. II. othkiunt. 23uostri S. /. II. " anno eohsec .iiionis
XXIL S. I. anno' consecrationis X&l.-lectio codicisSenkenbergiani. j ,-.,_•

'
GAROLI MAGNI ET- LtfDOYlCl.i GAPITULAKE APUD TiiEODONIS VILLAM"

Capitula hsec spuria primuni sub nomine Caroli Iifagniin Collectionibus concilioruhi Crabbii, Gol niensi
an. 1567, T; III, p'."269, et aliis edita, deinde a GoJdasto ih Constitutiohibus, et a- Sir'n.ohdo ihter oncilia
Galliae, t. II, ex Burchardo et Ivone assumpta annisque820et 821 assignata, tuni a Baluzio cum Codice
Valicano collata annoque 822 ascripta, hic ex Codice Gothano sseculi xi iterurii prodeuut. Cum igitur Caroli
nomen in Godicibuspraeferaiit,adejus-tamen regnum' nullo.modo referri poskunl, quod Haistulfus t Hetti
.auno 815,;Hadabaldus-elEbb nonnisL annis 819-et 822 archiepiscopalum adepti sunl. Nec mejiori si ccessu
Ludovico imperatori assignata sunt, eum Ebone post diem 5 Junii an. 822 j in archiepiscopum ele to, et
Haislulfo secundiimannales Xantenses anno 825 vel secundumalios anno 826,defuncto, conventum in ra hos
 677 CODEXDIPLOMATICUS: --' CA.PI-TULARIA SPURIA. — A.N.790. 678
terimnosliabiiumfuisseoporteat, eo tamen spatio tempo'ris re. veranec Triburise ne„c„appd Theodonis yil-
lamconventuscelebratnssit. Textum collataB. Baluzii eclitione, ex Codicibus.l Gothano sa_c.xi, et 2.Va-
licano, cujus lectiones Baluzius affert, eumdemfere qualem Conciliorum editores primo proposuerant, itefum
evulgamus.
EXCONCILIO APUD THEODOI.IS VILLA.M HABITO TESJPORB A saverit, septem 19 quadragesimas sine subditis an-
EABOLI MAGKI, - nis poeniteat, et sexcentos. solidos cum triplici sua
In concilio,apud Theodonis yillam, ubi interfue- compositione et episcopalibus bahnis triplicibus
runt 32. episcopi, Aistulfus Mogontiensis.archiepi- episcopo comporiat. Si autem mortuus fuerit, duo-
_ scopus cum suis suffraganeis; Hadabaldus, Colo- decim annorum poenitentia secundum canqnes"ei
niensis archiepiscopus cum suis suffraganeis; Hetli, iriponatur, etnongentos solidos cum triplici composi-
Treverensisarchiepiscopus.cum suis suffraganeis; tione' sua et episcqpalibusbannis triplicibus episcopo
Ebbo, Remensis archiepiscopus cum suis siiffraga- componat
neis, cum nuntiis reliquorum episcoporum <Jalliae i. Si quis episcopo insidias posuerit, comprehen-
et Germaniae, ob nimiam praesumplionem quorum- derit, yel in aliquo deshouestaverit, decem quadfa-
dam tyrannorum in sacerdoies Domini"bachan- gesimas sine " subditis annis poeniteat, et presbj'-
tium l, et propter factuni quod in Waseonia rioviter teri non 14occisi triplicem composilionem compo-
aecidit de episcopo Iohanne inhoneste et inaudite nat. .Si autem casu et non sporite occiditur, cum
mordridato, decretum est ut communi consensu et comprovincialium episcoporum consilio homicida
liumili devotione supjdicarent 2 auribus principis, si poeniteat. Si quisautem sponle euiri occiderit, car-
suae pietati coniplaceret, ut calumnia in Christi sa- B nem non comedat, vinum noh bibat cunctis is diebus
eerdotes peracla iuxta synodalia 3 determinarelur vitae suae, cingulum-miliiare deponat, absque spe
pleniter statuta, hoc idem episcoporum iudicio pla- coniugii in perpetuo maneat.
ceret, si ex foto secundum potestatem ipsorum pos- AistuJfusMogontiensisarchiepiscopus dixil: « Si
set definiri, id est, ut canonica ferianfur sententia, hi principibus placuerit aliisque fidelibus«uis, rogemus
videlicet qui timorem Domini postponentes, in mi- ut conlaudelur et subscribatur. J Et conlaudatumest
nistros suos crassare praesumunt. Quod si vero pie- el subscriptum est tam a principe quam a caeteris
tati illius complaceret 4, iuxta capitula regum prae- omnibus.
CAPITULUM AECCLESIASTlCnH!
cedentium, ribi eorum provisio misericorditer in 17 magno et '
Apud ,Theodonis viltam •? a Earolo
offii»iSispecuniae quantitatem interposuit, pi*o levi- Lullwwicoet primis Galliae conlaudatumet sub
"
gatione scilicet paenitenjiae placuit, ut praefatae scriptum.
*
res per_pecuniamab imperaloribus et a sibi sacer- Plaeuit riobis et fidelibus nqstris, uf sicut ab epi^
dotibus ad defensionem concessam, et per poeniten- scopis et reliquis sacerdotibus,.ac Dei servis, alio
liam determinentur 7 episcoporum iuditio, si pie- anno Triburiae 18 ammoniii fuimus et.rogati, ut
tas illius eonlaudare voluerit, sic definiri eis com- episcopi.et eorum mihistfi, quos Deus suo, noh hur
placuit. C mano, iudicio reservayit, iuxta sanctorum, canon.um
1. Si quis subdiaeonum calumniatus fuerit, vulne- sanctorumque patrum ac capitularium praeceilen-
raveiit, vel debilitaverit, et convaluerit, quinque tium- regum coram pos.itorum statuta,- Ul Dei sa-
quadragesimas, sine subditis annis poeniteat, et tre- cerdotes eoi*umque cooperafores, quor.um. inler-
cenlos solidoscum sua compositione et episcopaUbus cessionibus, supplicatiqnibus sancta Dei aecclesia
bannis episcopo 8 componat. Si aulem mortuus fue- constare videtur, intacti permaneant, consiitui-'
rit, singulas supradrctas quaidragesimas cum se- mus : . -^
quentibus annis poeniteat, et quadringentos' solidos 1., Ut si quis subdiaconum calumniatus fuerit, et
cum tripla sua compositione et episcopaliJ)usbannis convaluerit, poenitentia canonica poeriiteat, et tre-
triplicibus 9 episeopo"componat. centos solidos episcopb'componat. Et si moftuus fue-
2. Si quis diaconum calumniatus fuerit, et conva- rit, iuxta id quod canones praecipiunt pbeniteat, et
Iuerit, sex quadragesimas sine subdiiis annis poeni- quadringentos solidos episcopocomponaf.
teai, et quadringentos solidos cum compositione sua 2. Si diaconum i9.calumniafus fuerit, et convalue-
et episeopalibusbannis episcopo 10componat. Si au- rit, poenileat secundum canones, et quadringenfos
tem mortuus fueiit,' singulas supradictas sex qua- solidos episcopo'20-componaf. Si non convaluerit,
dragesimas cum . sequenlibus annis poeniteat, et iuxta jiraecepta synodalica poeniteat,- et sexcentos
sexcentos solidos cum tripla sua Compositioneet sqlidos episcopocomponat.
episcopalibus
" bannis triplicibus " episcopo com- 5. Si presbyter male tractatus fuerit ,J et- -spassa-
ponat. - verit, secundum eius episcopi sententiam poeniteat
3. Si quispresbiterum calumniatus fuerit et spas- , in cuius territorii polestate esse dinoscitur 22. Si au-
'
VARIANTESLECTIONES. ,
1baeeantlum .5. 5 1. jsupplicaretur .3. 3 synodalica"2; hdeesti,
supplicafentuj*corr. "supplicarent
B pro consolatione sanctae 6
ecclesiae," ut B. et a sihi desunt B. 7 determinari B. B deest 1,
9 deest 1. 10deest 1. l£ deest. i. sex B'. la cum B. 14deest B. is om.nibusB. 16trihuriam a
iiarolo et primis Galliae et Germaniae conlaudatum et subscriptum Burchardus et Ivq. " 'Mu.dQy.ico'
pio et hlothario hnperaioribus constituta et a primis Galliae Gei*maniaeG. iS anno apud; Theodpnis vil-
lamB. 19 d. quis c B. !0 deest 1. 21presbyferum quis male traciaverit B. 22'poeniteatnongentos so-
Ijdos episcopo componat. Si B.
 " - 680
679 B. CAROLI MAGM OPP. PARS I. SECTIOlI.
temmoriuusfuerit.-ut synodus diiudicaveril poeni- A ctioni.bus episcopis ihoboediens et contuma extite-
teat, el 900 J episcopo componal. ril, primum canonica senlentia feriatur, d inde in
i. Et si quis episcopo insidias posuerit, compre- noslro regno beneficium non habeat, et alodi eiusiu
henderit, vel in aliquo dehonestaverit, poenileat se- baniium mittalur; et si annum et diem h nostro
cundum canonum slatuta, et presbyteri nou 2 oc- banuo permanserit, i ad fiscum nostrum re igatur,-
cisi triplicem composilionem cum iustitiis "quae in et cajJlus in exilium pligetur, et ihi tamdi custo-
superiori capitulo scriptaet confirmala essevidentur, diatur et constringatur, donec coaclus Deo et san-
ctae aecciesiae • faeere
componat. _ ... satisfacial,
' quod prius' grati
5. Si quis per iiidustriaui episcopum occiderit, noluerat. _
iuxta id quod apud Triburiam 3 a 20 episcopis de- Et si omnibus vobis'ista complacuerint, di ite. Et
cretum est, et quod ibi a nobis et a pfimatibus to- tercio ab omnibus conclaniaium est:_ Placet. <t iiri-
cius [Galliae 4 et] Germaniae benigua conlauda- peratores el pene' omnes Galliae [et GGermmiae]
tione coulaudatum et subscriptum est, poeniteat, principes subscripserunt, singuli singulas fa ienles
[et.pecuniam a nobis concessam ecclesiae viduatae cruces. Et aecclesiasiicus ordo Deo et prin ijjibus
"persolvatB]. laudes referentes ymnum Te Deum laudamus ecan-
6. Et hoc de nostro adiecimus, ut si quis in his "su- ^ taverunt. Et sic soluta est synodus.
pradictis sanctorum canonum nostrique decreti san-
- , VARIANTES.LECTIONES. - .
\
{et 1200 solidos episcopo B. 2 deest B. 3 Theodonis villam a XXXIIIB. f Galliae et desunt 1. haec
desuntl.%. 6 el Germaniae desunl. 1. i

. i
LUDOVICI I JMPERATORIS "PACTUM GUM PASCHAL!, P'APA (An. 817).

"Chartainde a saeculo duodecirnoceleberrima atque sseculis subsequentibus ,prjpsinbera habita, in aut len-
tico exemplari aut quod pro authentico habealur haud amplius exstat. Siquidem qui' nostro a;vo auclo ita-
tem ejus iterum vintiicare conaius esl, ill. Marinus Marinius Tr.bularii Vaticani pnefecius, in libro. N ovo
Esame deWaulenticila de~diplomidi LudovicoPio, Ottdne I, e Arrigo II, sul doininio temporale dei Ron ani
pontefici. Roma 1822, in 8°, pagina 105 lextum qualem in CodiceCencii Cameraiii Colonnensi sssc. xm in-
venerat excudit. Cum igitur quajstio de fide diplomati habenda, ex condilione terrilorii pontificii tem ore
Ludovici imperatoiis lucem cerfissimam accipiat, paucis de historia ejus moneridum est.
Anno 753, mense Octobri, Stej.hanus II papa, imperalore Conslanlinopolitanb jubente, ad Aistulph m
Langobardorum regem profeetus est, esarchalum .Raveiinatem et reliqua locajab eo invasa repetitui s.
Quod cum frustra attentasset, Pippinum regem adiit, atque primum die 6 Januarii an. ISi Poniigone p *o-
missione de auxilio ferendoaccepta, in conventu jmblico Carisiacensi pactum de defensione Eccle iae
Romanse aique de coronatione Pippmi fihorumque ejus iniit, quo Pijipinus ea quseAisiulphus Grcecisabs u-
lerat se Romana. Ecclesia. collaturum promisit..Coiiditio ista his verbis expressa erat <.: A Ltinis c m
insula Corsica, deinde in Suriano, deinde in niottte Burdone, inde in Berceto, deinde in Parma, deinde in
Regio,et exindein Mantua alquein Monlesilicis,,simulque universumexarchatum Rmennantium sicut antiq i-
ius erat, alque provincias Venetiarum et Islriam, necnon cunclum ducalum Spoletinumsive Beneventanuii.
Bellum tamen.magtia cum difficullale susceplum *, eam fanium ad finem gestum k et anno 755 finitum e t,
ut Langobardi Pentapolim, a Narnias et <*Cccanum, Tuscia. alqtie Campania. Rlqmaii-eurbes ab ipsis i i-
vasas, et reliqua unde populus Romanus conquereretur redderent; quibus, bellb, reparato, anno 756 G -
miaclum accessil. Undeconfecta Pippini donatio, has civilates compleciebatur f \ Ravennam, Ariminui ,
Pensaurum, Concain, Fanum, Cesinas, Sinogallias, -Esim, Forum populi, 6 Forrim Livii cum Sassribi ,
Monteni Feltri, Acerrem, Agiomontem, Monlenr Lucali, Serram. caslellum .sancli Marini, Bohium, Urb -
num, Calles, Luciolis, Eugubium et Comiaclum; sed et Faventiam, ducatum Fei***aria. h, necnon, Imola 1
Bononiam ei-Gabellum i-simril fraditas fuisse, ex subsequenlibus patet; nec unqtiam ponlittcem ulteriu
quid .ajiud•Pipjfinhmimpeirasse reperimus. Annis duodeviginli post, Desiderio piimum fuso, Spoletini
Reatini, incolLeducatus Firmani, Auximaiii, Anconitani et habitatores caslelli Felicilatis ad Hadrianu
papam se corituleruul i, el Garolus rex, Roinse Hadriano reslitutionem cxarchatus|a Desiderib invasi polli
citus, pr_eterea donationem Pippini Carisiacensem coririrmavitt. Quibus promissis, Hadrianus anno 77
vel 775 partem exarchatus recepit i, reliquam vero, scilicet hriolam, Bononiairi,Gabellis, Faventiam, du
catum Ferrari-e, Comiaclum, Forum Livij, Forum populi, Cesenam, Bobium, Tribrinatum decimum, ar
chiepiscopo Ravenriate renitente, et castellum Felicitatis a duce Clusino invasum mi, nonhisi anno 775 vel
776 recuperare potuit n. At vero Hadrianus- ad ulteriora -progressus , inde ab arino 777 terras flagitare
ccepil, nec ah ipso nec a Slephano Paulove unquam possessas, sed quas ponliliciijus; a regibus Langobardo-
rum aliisve olim ereptas atque ex donatione Carisiaeensi sibi restiluendas contendebat. Priino ° inde ab
. anno 777 civitates aliquot in Tuscia Langobardorum sitas, ducalus Spoletinum et Beneventanum, Corsicam
^NOTiE. . ' I
&Vita Hadriani I, cap. 52. C t Codex Carolinus, episl. 54.
i Einhardi Vita Caroli, c. 6. J Vita Hadriani I, c. 52, 55. ',
c Ffedegarii Gontin. k'Ibid.,c. 42. I
a Nahii. I Cod. Carolinus. ep. M. <
e Cecaiio, ad meridiem Frosiiion_e. m Ep. 55. ' ' '
f Vita Stephani II, c. iQ, il. / i
II Anno 785 toium exarchatum tenebat. Ep. 85.
6 Ita Codex Vindob., Hist. eccl. n. 90. 0 Ep. 59. '
11Vita Hadriani I, c. 6.' \
 '
081 CODEXDIPLOMATICUS.^- CAPITULARIASPBRIA. — AK. 817. 082
etpatrimonitim Sabinense, tum_a Terracinamaoccujiatam rursusque-amissam, Cajetam, Neapolim et pafri-
ihonia partium earum affeclabat, oblinuitque Carolo anno 781 Rom_e prxserite'filiis ejus -Pippino et Lu-
ddvico in reges Langobardorum-et Aquitaniae consecratis,'concessionem patrimoriii Savinensis -t pro lu-
minariorum concinnalionibus atque ^alimoniis pauperum , -J quod tamen nonnisi an. 785 a missis Caroli
B. Pelro traditum est. Eodem temporeyel certe anno.787 civitates in Tuscia Langqbardorum, -Suana ,
Tuscana, Bitervum, Balneum .Regis et ceter_e",-scilicetCasiellum Felicitatis, Urbs yefus, Ferenfum,'Orta'
Mai*ca, restituta. sunt \ Quibus Populonium et Rosellas necnon eiviiates in parfibus Beneventi e;.tirm.Ca-
puam d addi, annis 787et787 {sic)flagitabat; obtinuitque in tertio Caroli itinere Romano promissionemde.tra-
dendo Benevento. irritam tameh, quod rex, Grinioaldi ducis favore ductus, episcopia quidenTmonasleria
curtes publicas et civitates absque incolis pap_econlradi, eafam habilatores lamen in Grimoaldi fi.de per- '
sistere concessit.' Is Hadriani expostulationibus Carolique favofibus finis exstitil, narii necTiltra Hadrianum
aliquid obliriuisse, nec successorem ejus Leonem III anno- 808 ex pacto Carisiacensi Gorsieam « irisulam
efilagitantem meliorifortunausum fuisse, reperiinus. Constat igitur^Carolum-ea quie, Desiderio Tieinum
adhuc tenente el eventu belli ambiguo, in pacio Carisiacensi renovato pontifici promiserat, integra ser-
vare nec voluisse nec poluisse, ea.fortasse ralione duclutri, qriodpbnlifices jura sua in terriioria siri-
gula ad meridiem-line_edescript_e'posita,prout lenebantur
' et- polliciti esse-videntur, probare -nequivis-
sentf. . .• ,. . - - . ,
Carolo igitur obeunte _res. ita comparata erat,-ut pontifices sub imperio Francorum, 1° ex antiquo jure
urbem Romath cum ducaiu suo,i& est Campaniam cum Maiilihia usqud ad 8 Cepeianum et Terracinam,
et Tusciam Romanorum, scilicet civitates Portum, Cenfumcellas, Cerem, Bledam, Mariurianum, -Sutriam'
Nepem, Castellum, Galiisum,-Ortum, Polimarti.uni, Ameriam, Tiidam; Perusiam cum- insulis tribus , Nar^
niam etUlriculum; 2"ex donalione Pippini et Cdroli exarcbatum_Ravennantum, Pehiapolim et 'aEmiliam,
cum civitalibus supra memoralis ; tum3° ex pacto Carisjacensi etjure Carolo~regiprobaio territoriurii Sa-
vinense, civitales in Tuscia Langobardorumsupra memorafas (fortasse addilis Populdnio atque Rosellis),
et jura in ducalu Benevenlano -sibi tradita-possiderent; -afjfectarentvero, nec iamen evincere potui,ssent:
i° pluiimaa meribie lineeea Lunis cum insula Corsica per Surianrim, riipnlem Bardonis, Bercetum, Par-
mam , Regiarii, Manluam,JJlbntem Silicis por_rect_e,pr_ecipue Corsicam.", Populonium et RoseUas, ducalos
Spolelinum el Beneventanum, Capuam, Cajetam, Neapolim cum patrimoniis ibidcm siiis, phrtim a Fraricis,
partim a ducibus Beneventaneis , parlima Grsecispossessa. ^Juibus -a Ludovico imperatore nihil pr_eter
curtem regalem in Germania addilum K est. Unde confirmalionem quce sub homine ejus circuinferlur
commentitiam esse, haud dubie apparet,. nori solum propler vitia forina., sed qua insulae Sardinia ct Si-
cilia alque Campania. Benevenlance pa'rs cum civitatibus Sora, Arce, Aquino,' Arpino,' Teario , Cr.pua, et
patrimoiiia Berieventanum, Salernitanuni, Neapolitanum, et Calabria. sujierioris el inferioris', qucenec in
pnteslate Francorum essent, papaj concedi dicantur. Chart_e exemplar omnium quse.exslant vetuslissimum,
scilicet in Codice Vaticano a. 1981, ssec. xu ineunte
' exaratum,' nacfi, textum inde desumptumjam propo-
nimus. . - r
. Ianot-iine domini Dei omnipotentis Patri.s, et-Filii. A gniam, Fercntinum, Alatrum, Patricum,_Frisiluiian.,
et-Spiritus sancti. EgoLudovicus imperatorAugustus, cumfinibus Campanie necnoii et 6 Tiburim, cumn
statuo et condo per hoc pactum confirmatipnis no- . omnibus finibus ae territoriis ad easdem civitates
stre, libi beato Petro principi apos^tojorum,-et per te periinentibus, nec non et, ' exarchatum RaveiMi.an
yicario luo dompno. Paschali_1 summo pontiflci et lem cum integrilale, cum uriiibus, civiiatibus, opi-
universali pape et suecessoribus eius. in. perpetuum, dis, et casfellis",que pie reeordationis domnus" Pipi-
sicut a predecessoribus.vestris usque nunc in vestta nus rex ac bone hiemofie genitor noster Karolus im-
potestate-et ditione teriuis.tis el disjiosuistis, civita- perator beato Petrq apostolo et, predecessoribus ve-
tem. Romanamcum ducatu suo,' et suburbanis, atque strisiamdudumper donalionis paginam resiituerunt,
viculis omnibus, et territoriis eius, montanis.ac -ma- hoe est civitatem Ravepnam, et Emiliam s, Bobium,
ritlisnis, litorihus, ac.portubus seu,cimctis civita- Cesenam, Forumpopuli, Forumlivii, Faventiam, Tino-
tibus, castelliSj bpidis, ac viculis in Tuscie partibuSj Iam,B„ononiam,Ferrariam,Comiaclum,Adrianisqub 9
id'est2Portum, GentumceJIas,'Gliere,Bledain, Man- et Gabelumcumonmibusfinibus, terriloriis, alquein;
-uranum, Sutrium, Nepe, Castellum, Galhsem, Hor- .sulisterra 10.,marique„ad supradictas civitates per-
lem, Polimartium, Ameriam,Todem,J?erusiam„3cum tinentibus. Simulque 11 ^ et PenlapqJim, videlicet -Ari-
tribus insulissuis % id est maiorem etminorem, Pul- minum, Pensaurum 1,a,- .Fanum, Senegalli.am ls, An-
vensim?, Narniam,Utriculum,cumomnibusfinibusac" -conam,Ausiriium,Humanam, Hesim, Forumsimpro-
territoriis ad suprascriptas civifates pertinentibus. Si- nii, Montemferetri, Urbinum ,v, et territorium
aiili ^nodo- in partibus Campanie Segniam.-. Ana- ValveriseJS, Callem.Luciolis, Eugubium " cujn oni-
' " '
_ . - VARIANTES_EECTIONES":,'"*,,'-
1 donno Pascali Marinius 2 item M. s M. 4 deestM: t. et ftaj*n_am~M. "6deest M.
' deest M. 8Entiliam 1. perusium
9 et Adrianis quod et Gabellum Jlf. ..acu, " similiter M.
i,Lin terra M.
1SPisaurum M. 13Senogalliam 1/.- lvUibinuml. 15Balnense M. 16L. et Eugubium M. . ,
- .' -
..'.-'' ] NOTiE.' . '-'„','
* Ep. 65. - '
C B. Petri probaturas ex archivo Laterariensi regi pro-
- iEp. 89. ponit. Ep.. 75 Maginarium Caroli missum jara Ecelc-
<= Ep. 88, 89.
" sia_in pairimonium Savinense ex documentis agno-
d
. Ep. 90. ,. - , visse, atque patrimonium tradidisse, refert.
e' LeonisIH'e])isto'la4. . 6 Cecaiium,'haud longe a Cepcranb, Aistulfus an.
f-Cod.. Carol., ep. 59, qua Hadrianus civifates. in ,755 restituit. - • .•_«?,
partibus Tuseia., Spoleto, Beneve-ntoet Corsica, si- , .-i Vita St.epliariiIV, c. 2.
mul et Savinense lerfitoiium appetens; chartas jnra.
' 22 •' -
PATBOI, XCVIJ.
 685 B. CAROLIMAGM OPP. PARS I. SECTIOI. 684
aibus finibus ac terris ad easdem civitates perlinen- A , per quodlibet arguriientuni sive machinaci nem qua-
tibus. Eodem modo.territbrium Sabinensem s sicut cumque parte minuatur vestra potestas, a t vobisde
a genilore nostro Karolo iinperatore beato Petro ' suprascriptis omnibus, vel successoribus v slris inde
apostolo per donacionis scripfum concessum est sub aliquid subtrahatur, de suprascriplis vid icet pro-
integrifate, quemadmodum ab Itherio etMagenario. vinciis,"urbibusj civitatibus, oppidis, -cas ris, vicu-
abbatibus, missis illius, inter Ldemterritorium Sabi- lis ", territoriis, atqtfe patrimoniis, necno1 et pen-
nerise atqueRealinutridiffinitum est. Item in parti- sibnibus, atque censibus; ita ut neque nos a subtra-
I)us_Tuscie Longobardorum Castellum Felicilalis, hamus, neque quibuslibet sublrahere vole ibus con-
Urhivetum, Balneum regis, Fereriti, Castrum Biler- .senciamus, sedpocius omnia que superius leguntur,
vium a, Orthas, Marcam 3, Tuscanam, Suanam, Po- id est provincias, civitates, urbes, oppid , castella,
pulonium, Rosellas, et insulas, Corsicam, Safdiniam, territoria, patrinibnia, alque insulas, cens s, elpen-
et Sjciliam sub inlegritate cum onmibus adiacenii- siones ecciesie beali Petri apostoli, et pon ificibus ia
bus, ac territoriis, maritimis; litoribus, portubus ad sacratissima illius sede in perpetuum resi ntibus in
supraseriptas civilates et insulas pertinentibus. Item quanium possumus nos deffendere pi*omicimus. Ad
in partibus. Gampanie Soram, Arces, Aquinum, Ar- IIOG, nt omnia ea in illius ditione ad ut>-n'dum,et
pinum, Theanum, et Capuam, etpalrimonia ad po- " frueudum, atque disponendum firmiler y eat obli-
testatem vestram et dicionem perlinentibiis V sicut neri. Nullamqrie iri eis nobis partem, aut oteslaiem
'estpatrimonium.Beneventanum, et Salerhilanum, et disponendi, vel iudicaridi. suhlrahendive, ut miho--
patrimonium Calabrie inferioris, et -superioiis, et pa- rafldi vendicamusjnisi quatenus ab illo, i eo tem-
trimonium Neapolitanum, et ubicumque in parlibus pore huius sanctejecclesie regimen tenue "t, rogati
fegrii atque imperii a.Deb nobis cohimissi palrimo- -fuerimus. Et silquilibet homp de supradi tis civita-
nia vestra esse noscuntur: Has omnes suprascriptas tibus ad vestram ecclesiam perlinentibus d nos ve-
provincias, urbes, et civitales, opida, atque ca- nerit, sulilraheresevolens de vestradici ne et po-
sfella ", viculos, ac ter-ritoria, simulque c pairimonla testate, vel aliquam quamlibet iniquam achinacio-
iam dicteecclesie tue, beate Petre apostole, et per te nemmetuens aut culpam commissamfug ns, nulls
vicario iuo spijituali patfi. noslro donno Pascali, modo eum ls recipiemus, nisi ad iustam - *o eo fa=
suirimo pontifici et universali pape, eiusque succes- ciendani inlercessionem,.ita dumtaxat si c Ipa, quam
soribus usque in fmem seculi eodem ' modo confir- commisit, venialis fuerit invenla, sin alil r conpre-
niainus, ut in" s,uo detineaiit iure, principatu, atque Iiensum veslre potestati eum reinietamus Jixcejjtis
" - ' '
dicione. his, qui violenciain, vel oppfessionem p tericiorm»
Simili modo"perhocnoslre confirmacionis decre- Gpassi ideo-ad nosvrenerint, utper nostrai interces-
tum firmamus donacioiies, quas pie fecordationis sionem iusticiam accipere mereanlur, qu um altera-
donnus Pipinus rex avus noster,et postea donnus et condicio est, et asupefioribus est valde disiuncta.
-
genitor noster. Kafolus imperalor beato aposlolo Et qhando divina vocacionehuius sacrali sime sedis
Petro sponlanea voluntaie contuleriml. Nec non et pohtifex de hoc mundo migraverit, nullu ex. regno
censum, el pensior.em, seu ceteras daciones s, que nostro aut Francus, aut Langobardus, a t de qua-
aiihuatim in palaciuiri regis Longobardorum inferri Jibet gente homo sub nostra potestate- onstitutus,
sulebanl, sive de Tuscia Longobardorum, sive de licenliam habeat contra Romanos ls a t- publice,
ducatu Spbletino -", sicut in suprascriptis donacioni- autpiivate veniendi vel-° eleclionem fac ehdi, nuJ-
bus conlinenlur 10,et inter sancte memorie Adrianum lusque in civitatibus,' vel territoriis. 21 ec esie heati
papam, et dompiium-ac genitbrem nostrum Karolum Petri apostoli polestatem pertinentibus a 'quod ma-
22 facere presum t. Sed li-
iniperatorem convenit, quoniam " idem ponlifex ei- him propter hominem
dem de suprascripsis ducatibus, id estls Tuscanbet ceal Romanis cum omni veneracione, et sine qua-
23
Spoletino i3, sueiu auctorilatis preceptum confirma^ libet perturbacione honorificamsuo po tifici exhi-
Vit, eo scilicells modo,*ut annis. singulis predictus n bere sepulturam. Et eum quem divina ins iracione.!i
census ecclesie beati Petri apostoli persolvalur salva et beati Petri intercessibneonmesRoma unq con-
super ebsdem ducatus nqstra in omnibus dicione, silio atque concordia-'sine aliqua pro ssiorie ad
et illorum.ad nostiam partem subieccione. Gelerum, ponlificatus ordiriem elegerint -s sine qu libet am-
sicut diximus.pnmia superius nominata ita ad ve- biguitate vel contradietione more cano ico con.se-
stram lc paVtempef hoc nostre confirmacionls de- crary 2*,-etdum consecratus fuerit, legal" ad nos vel
cfetum roboramiis.rut in vestro vestrorumque suc- ad successores nostros reges Franeorum dirigantur,
cessorumpermaneatiure, principatu, atque dicione, qui inter nos et illum amiciliam, et. ca itatem, et
ut nec a nobis, nec a filiis velsuccessoribus nosiris, pacem socient, sicut temporibus pie re ordacionis
i
'
VARIANTESLECTIO]NES.
,' •. SabinenseM. * Vilerbii M. 3 Martam1 * perlinencia M. " castra M. * s. "etp. i . ' eo M.
s donaciones M. 9 M. 10coniinetur M. " cum M. 12d. in-M. 13Spoleiano M. llsiuel.
spoletano
18 eodem simili M. 16nostram-']»!. " villis Jlf. 1Se. aliter r. M. ,9 e. R-.desunt M. £?aut I. " t. ad
e. j_fv- " hoc M. n aliqua M. "v -spiracioneM. "" eligerint s. aliqua Jlf. ~scconsecraj*eM.
 ' "
085 CODEX DIPLOMATICUS.—CAPITULARfASPURIA.—AN.S26. 680
doririi Karoli aftavi hostri, seu donni Pipirii avi A piionibus pacfum istud nostre confirniacioriis"rol.G-
nostri, vel eciam Karoli impefatoris genitoris nostri rayinius- et per legatum sancte Romarie ecclesie
corisuetudoeratfaciendi. - Theodorumnomehculalorem' domino Paschali* pa-
Hoc autem ut ab orimibusfidelibus'sanctae Dei ee- pae direximris. ,x
clesie et nostri firmum esse credatur, firmiusque per '
Ego Ludoyicus misericordia Dei Imperator sub-
futuras generaciones et secula ventura custodiatur, scripsi. "Et subscripserunl tres filii eiris, et episcopi
pfoprie iriaiius sjgnaculo, et veherabilium episcopo- 10, et abbates 8, et comites 15, et.bibliothecafius.
rum, atque ahbatum, vel eciam opiiinatum nostro- unus,-et mansionarius unusB. ., , _
-
rum sub .iureiurando, promissionibus, et ..ubscri- - • f. -
VARIANTESLECTIONES.' • . ' . -.
1 oascali M. - unus et hostiarius unus jjf. ....

: ROMAN.UM (An. 826, ,Nov.)". ':'-

EUGENII II;CONCIHUM

Canones ejus'56, 57, 19, 58 et55, inter Lolharii"imperaloris leges receptos esse jam adnotavlmus ;
cuni-igiturtextuscoucilii, cujris nonnisi parshucusque in collectiohibus exstabat, inlegef iri- Godice JSibl.
ducalis GuelferbytanoBBlankenbiirgico sese obtulisset, euni exscribendum "et Iibc polissimum loco sisten <
durii duximus. Capiluiaita inscripta : Haec kapitula.domni"Hlotharii imperatoris sunt cini. •quae'non legitid
in aere, ful. Codicls 115-115, textusfol. 120-12- legitur".- / '-'-,.
I. Ut episcopus hono approbatus opere orSinetur. B 15, Si sacerdoles testimonium dicant. Hie spraeci-
inhbc capitulo monet ut "aposiolica hTordinandis •pituf, ursacerdotes uon cogariturfieri testes,- sed si
servetur auctoritas, deinde.„subiungit verha pasto- ' opprturiitas exigeril, a propfio epfscopointerrogen-
Jibri. ' tur, ne vefilas occultetur.
ralis. .' „
- % Ut nullus episcopus aliusque sacerdos. muneri- ll.-Ubi sacerdotem post condemnationem esse
bus ordinelur. Iri hoc capitulo. monet, ut simo- oportet.- Hic praecipitur ut sacerdos depositus in
niaca heresis caveatur, quia tain dans quam acci- tali loeo ab episcopo collocetur,,ih quo peecata sua
piens proprio privari debet offlcio. - deflendo iterum rion peccet.
•
.
5. 0_u3lilerejiiscopuni docere' et consistere opof- -15. De suspectlssacei*dotibus,„Hic itaque" monet,
-iet. In hoc capitulo hoftatur, ut verhis et facfis
•" prae- ut sacerdos bis sive lertio de qualibel femina Jfa-
lali iter-bene vivendi suhditls demonstrent." mam habens ab episeopo correctus, si loqui cum ca
,- i. Deindoctis sacerdolibus.-Hicfit admonifio., ut -comprobaths fuerit, canonice iudicetnr.,
indocti ministri ab officio.suspendantur, quo „.tisque 'W. _Ut episcbpis de subieclis plebibus aliisque
ipsis edoctis licenlia ministrandi fletur,- Sih auiem piis Jocisnori liceat res auferrc. In hoc capitulo.pre-
.doceri non poluerint, in episcopi ' "arbiliio erit
' qua^ cipitur, utnec-de jriebibus nec de aliis piis Jocis
liter traclandi sint. „ .,"_ , "aliquo modo res proprie auferantur.
- - 5. Ut in-elegeadis episcopis eanonum- regula scr- '17.Depresbyteris qui jiro unius" oblatione alte-
velhr. Canonum vero regula est, ut„ episcopus non iius nolunt suscipere.-Hic praecipitur ut presbyter
habeatur, qui-a clero et plebe non eligilur. 'pro"alicuius gratia alterius oblalionem nori spernat.
•6. Ut episcopi extra-propriam parroechiam non C I8..Qua auctoritale dimissoriae fiant. aut credan-
morentur. Hic facit mentionem Sardicensis concilii, tui*.Hic praecipitur, ,ul nonnisi postulatus episco-
in qno pfaeeipitur, al ultra tfium ebdomadarum spa- ' pus clerico Jicentiam ad alteram ecclesiam trans-
• ---_'-
tiuni cpiscppi extra suum episcopatum non maneant, eundi concedat.
nLsi-Jbrtelicenlia melropdlitani; - 19-Ulepiscopiuniversiquesacerdoteshabeant ad-
- 7. Ubi clerici consistere dcbeant. Tn hoc capi- "vocatos,"pro reverentia videlicelsacerdotali,excepto
tulo pfecipitur, ut iuxtaecclesiaui- elauslr.a consti- publico" reaiu.
iuatiir. ubi sitrefecloriumet dormiloriumet reliquae 20. De his qui advocatum invenire. uequeunt. De
officinae clerieorum usibus aptae. 'liis precipit, ut coramplebeab episcOpodiscutiaritur,
8. De sacerdoiibus in subieciis plebibus consti- . et ..Lmale fame fuerint, canonice iudicenluf.
luendis. In hoc capitulo optalur, ul presbyteri ple- 21. De monasterio vel oratofio quodaproprio dp-
"cumconsensuiideliuni reverentius ordinetur. .rnino soli aedificatum est. In Jioc capiiulo precipitur,
'bium-9. Ut clerici non plusquam. sulficiat ordinentur. ut nee oratorium vel monasterium a prdprio domino
Moriet enim, ut in congregaridis clericis modus teJ aedificatumviolenter auferatur, sed Iiceat ei per
neatur, videlicet ne plus admittanlm* quam facuitas consensum episcopi " bonae famae habere presty-
rerum eis canonice adtributasufficerepossit. jterum. . .
-10. Desacerdolibus qui in .ecclesiis vel in inona- 22. De ihvasione quasi pro parte .ecclesiefacta. Si
-steriis non habitant. Hic praecipit, ut presbyteri in quispiam-mvasor comprobatus, dicat pro parie ec-
secularibus domibus non habitentr sed hv ecelesia clesiae se egisse, de privata sibi re pertinenfe, ab
"sait Inmonasterlis ubi feminarum hon est habi- " ipso suoque herede solvatur iuvasio;; sacerdqs de-
tatio. niqub in tali crilpa pauper inventus, a - prqprjo ca-
II. Ut sacerdbs honaliquo ludodelectetuf, qua- nonice iudicetur episcopo, ut npn ecclesia sibi -_com-
lihus beatus existere possit die ac nocle in lege -Do- missa damnumsusline.at.4
miui meditandp. - 25. De senedochiis et plocbiolrofiis nosocomiiss
- 12. Ut-sacerdotes foenoris aliquidaut rustica mi- et orfahotrofiis et gcronlocomiis /hrefotrofiis S e%
nisteria non exerceant. Hic nionet a venatione el ru- monasteriis tam monachorrim quam sanctimonialium
omnia pia loca per -sollicitudi-
.sficis opeiibus sacerdotes abstinere, irionetque ut definitum est, ut haec construentium conservetur.
" " 'sacerdotaii .de domibus suis non . nem episcopi iritentio
absque^ ornatu'
exeant.' 2i."De piis locis qui sine presbyieris existunt,
VARIANTESLECTIONES.
lei. ! onoscomiis-1. ".3-brefotoflis1 - "
 B. CAROLIMAGNlOPP, PARS I. SECTIO I.
Defmitumest 4 ut si ad ius ecclesiae pertinent, ab A nullus propinquam nec „qu%m propinquu habmt
cpiscopo ordineiitur ; si vero ad seculares homines uxorem ducat. !
vespiciunt, ab cpiscopo ipsi admoneantur, ut infra 59. De forensibris presbyteris qui pe Viliosos
triuin ebdomadarum spalium oidiiientur.- episcopos ordinanlur. Hic praecipit,.ut al sque ul^
25. Dedestructis ecclesiis. Hic constitutum est, ut lius licentia nullus ileinceps presbyter ordi eiur.
ecclesia destructa de propria facultate reslauretur, 40. Uf presbyteri[qui in diversis baptis eriis vel
aut si.minor est facultas, populi auxilio reparetur. quibuscumque "sacris oratoribus inexcusa iliier ad
concilium diocesis episcopi occurrant.
26. Si episcopus a subiectis sacerdotibus et ele- il. Ul laicus alterius presbyterum cclesiae
ricis dationes exigat. De hoc capitulo defmitum est, cuiuscumque sriaquij inslituerit non raebentb
ut nullus episcopofum a presbyteris. vebelericis ain- consensu episcopopoteslate
criiusparroechia videtur existere,
plius exigat quam statutum esl. ad fideliumcommmiione separetur ; presbj ter vero,
27. Quales abbates sint conslituendum. In hoc ca- si ab episcopo suo vocatus redire nolueril, roprium
pitulo precipitur, ut edocti sint et presbiterii 2 ho- gradum amittat. i
nore fulti. INCIPIT CAPITULX ADMONITIO-MS EJJGESIIP AE~CON-
-28.Docel qualiter monachi vel abbates conversari SILIOETSOBSCRIPTIOXE TJPISCOPOROM FATA.
debeant. Quamquam plura genero monachorum ob-
seryanda, et alia omnimodosint refulanda, tamen de Fratres et coepiscopi sacerdoles et cu cti cleri.
his qui in solo habitu existunt, diligenti cura debet Quoniam religiosusjsanclo Spiritu congreg nte con-
unusquisque episcoporum in sua diocesi decertare, R " ventus hortatur, feura
ut[ quaccumque pro disci lina ec-
ut qui religiositate conantur illudere, boni pastoris clesiastica sunt, diligentiore traetemu rsiplacet
studio quoartentur,. ut aut proprium quod fuerit re- fratres ea quae adj hortationum tenorem periinem
vertantur monasterium, aut perspectum congruum iuxta divine legis praecepta et Meenorum canonum
iii alium mitlanlur. Ut qui semel se Deo voverunt et constituta ita iuvante Dominoin onine ae^um man-
habitum monachorum ostenderunt, xel comas tolon- sura solidemus, utinulli fas sit sine status sui peri-
derunt, regulareni 3 teneant vitam,-ut in uno scilicet culo vel divinas conslilutiones vel aposlol' ae sedi&
ut convenit dormitorio vel rcfectorio dorHiienl.es dncrela lemerare, quia nos qui potissimi accrdotes
atque exislentes, et ad similitudinem apostolorum administramus officiatalium transgressio mi culpa
omnia peragentes, quia nequisquam quod habebat respiciet, si in causis Dei destdes fuerimu invenli.
aliquid suum esse dieebat, seclerant illis omnia com- Quia meminimus qualiter comminelur Do inus ne-
munia. gligentiae sacerdotum. Siquidem reatum maiorem
29. De feminis quae habitum religionis suscepe- delinquit, qui potiofe honore perfruilur, e graviora
runl. Definitum est, ul femine quae habitum reli- facil vilia peecatofum sublimitas dignit lum. Ca-
.gionis subobtentu religiositalis susceperunt, in ipso yendum ergo inprimis esl, nea sacros gr dus-quod
permanere *•cogantur, et in monasteriis ad exem- gestis prioribus arite perscriplum est, u quicquid
contra legem aut sanctorum canonum"in tituta aul
plum Virorum vivere compelianlur.
50. De negotiis et laboralionibus die dominica decreta patrum in*ilenlumfuerit, de sins lis capi-
non faciendis. Definitumesl, ut qui contra lianc san- ttilis; seu deiiis qui inscii sun.t litterai*um t doctri-
ctionemfecerit, per poenitentiampurgari deheat. narum, iri honorem inventi nec non qui onlra sta-
G
31. De criminalibus causis et furlis ceterisque si- tuta mvenli fuerini, quae vestrae exislunt sanctitati
milibusdie dominicbinvenlis. In hoceapitulo defini- dicenda, vel aliqiia parle membrorum p rpessi, et
tuf, ut qui in aliis diebus lfaec scelera patrasse in- qui ex poenitentibris ad sacros ordines ad pti. Quis-
venitur, licentia sit eos capiendi ac iudicandi. Dein- qiiistalium consecfatorextiterilprovideat. Nos enim
deque praecipiiur, ul die dominica nemo puniatur. in nullo volumus severilalem exercere, s qui in
32. De his qui sine ostensocrimine inviti in mo- causis Dei contumacia vel delielo deliq erit, aut
nastpriis detinenlur. Definitum esf, rit sicut ille qui ipse quodperperairi fecit abolere nolueril, n se quic-
sponte monasterium ingreditur, non habeat licentiam quid intenacius alio non resecari inveniet. Ouod u deinceps
exeundi, ita ille qui invitus intro mittitui*,nisi volue- possit cuslodire, si placet omnes causas et
rit non detinealur. subscripliones proprias eommodate 'ut s odali^iu-
35. XJllaici ad missas in presbilerio non consi- dicio auditus claudatur inlicitis. , -
staht. Hic hortalur, ul sicut Joeaclericorum et lai- Responsio episcoporum.1. Vere cognos imus gra-
corum, ita virorum ae feminarum sint discreta. tia sancti Spiritusjcor apostolalusvestri s iccensum,
54. De scolis reparandis pro sludio Jiiterarum. ut lantae miseriae squalores fideliumment bus deter-
Hic fit adnionifio, ut in episcopiis atque plebibus gantur; et quasi vulnus corpori infixum icldilo ta-
' jnagislri liberalium arlium super scolas consfituan- lium miseriae obserato salutari antidolo e retur, sic-
tur. Quod si magistri liberalium arlium defuerint, ut bene. provisuni est interdictione quae contraria
lamen divinarum scriplurarum onmimodo perqui- sunt, ne duo quispiam cuiuscumque rege tes sacri-
rantur. -
', . que baplismatis unda lotus altemptet, ut non tanti
55. De conviviisfesiis diebusnon faciendis.Tnhoc D piaciili siculaudita sunt mole-oppressipr cipitii in-
capitulo saltationes et lurpia verba etrifus gentilium cidant ul ne voragine mereantur iniquilaii viiari de-.
interdicuntur. De his vero. admoniti qui emendare beant, atque radicitus evellantur.
noluerint, communioneprivandos decernlt. Secnnda admonhioponlificis.2. Necessj*ia rerum
56. De his-qui adbibitam sibi uxorem reliquerunt, dispositione coiistringimur, in aposlolicae sedis mo-
et aliam soeiarunt. Hie ad memoiiam revocanlur deramine convenimus, si canonum paler orum de-
dominica serilenlia, ui nulli Jiceal uxorem suam di- creta librare, et rletro jjresulum decessor mque no-
mitiere, excepla eausa fornicationis. -Quod si reli- slrorum precepta metiri, ut quae prese lium ne-
querit et aliam duxerit, ad priorem redire poste:i cessitas temporum restaurandis'ecclesiis i*elaxanda'
monetur. Quod si ulrisque pro religione separalio deposcit, el adhibita corisideratione dilig nti, quan-
placuerit, 1monet ut sine episcojficonsilio non fiat. tum possumus fiefi temperemus, quod ne In totum
57. Ut non liceat uno tempore duas habere uxores, formam veterum yideamur excedefe reg ilaruni, et
uxoremve el concubinam. Deillo veroqui cuin uxore reparandis militiae clericalis officiis, qu e per di-
concubinamhabet, praecipil, ut si admonitus-cam a vei*sasprovinciasriegleclavideantur recu erentur in
se abicere nolueril, commiiiiioiiepiivetur. melius, ul quae per loca deslitutae .eclesi e coriipe-
58. De inceslis coniuiiclioniJnis.Hic precipiiur, ut lentis ex auxiliisalutare subsidiumrestatt andaenon
YARIANTESLECTIONES.
1 -deesl I. ' pbesbiferii 1; 5 regularum 1. *permaneanl 1.
 "
089 - C0DEXD1PL0MATICUS.—CAP1T0LARLASPURIA. — As..826. _ 690
-iieglegamus,-animarumnoslraruin salulem, ne nobis A leant ministeria adimplere, ut Dep cui assistuntpio-
•ad magnum evenial reatum, si tanto coortanle peri- fecto placere possint.
^ulo in quanlum valuerimus si neglegimus subveniri. 0. Cavendum quippe est, ut non inpruditi ad
Secundd responsiqepiscoporum.5. Etiam si nulla ministerium Christi vel inlitterali ut decet accedant,
staret necessitas ecclesiastiGaedisciplinae expetenda, ne, quod absit, eveniat sicut Dominus ait.: Si cae-
revera nobis fuera.t illud privilegium sedis -.vestrae. cus caeco ducatum jiresiitit, ambo in foveam ca-
. uuod susceptis regni clavibus post )*esurrectionem dunt. Quia non eos convenit secularia cura peragere,
salvaloris per totum orbem beatissimi Petri singula- " yel etiam per domos alienas inconvenienter conver-
fis. pfaedicatio pniversorlim in Juininationerii pro- sare, sed polius in aecclesiis ' habitantes, debita stu-
spexit; cuius vicarii principalus sicut emihet, ila me- deant officiaexercere. v ... ,
tuendus est ab omnibuset amandus.. Proinde nos 7. Igitrir monachi et.sanctimoniaies feminae quae-
Deuni in vobis primilus adorantes, cui sine querela que se sponte Deo voventes tradiderunt, et ante hu-
«ervifus^d fidem recurrisemus_apostolicoore Jauda- manos oeulos in habitu- religiositatis ostendere de-
iam,"id est responsa querentes, unde nihil errore ni- creverunt, in ea vita ac religione etopere studeant
liil praesumptiqne sed pontificali loluni delihe- permanere, quia cum se in oculis nominum osten-
j.*atione praecipitur, ut quod observare velitis, dunt, maxime in conspectu Dei pfofiferi consideran-
aposlolicis auatibus-.instruamur. Quatehuset lfa- tur aelerni. Idcirco pensare studeant, ne falso no-
ternitale colleeta prolatis in ruedium venerandi sy- - mine et habitu existentes^ hj;pocrite 3 inveniantur,
-
nodi cbuslitutis, adversus ea quae conlraria sunt Impium enim est bomini Deomenliri. Ilaque unusquis-
Iegi.veslra auctoritale subnixi qu.d.oporleat in ho- h quc observarestudeai, et verba sapienlissimi optimi-
minibus brdinationem fieri Jntellegere Deo iuvante .que praedicatoris attendat, cum ait: Unusquisque
possimus. Erit profecto vester triumplihs, si-aposUH in qua vocalione vocatus esl, in ea permarieat. Nam
fatus vestri temporibus quod sancti- Pctri cathedra qui votum mufaverit, de reatu suae xonscientiae
obtiriere calholica audeat ecclesia, si hovella ziza- promissionisque constringitur, et reus in Dei appa-
niofum semina fuerint omnino slirpala, orante pro rehit iudicio, si se emendareomnino noluerit. Provi-
nobis sancto apostolalu vestro, iugi aevo divina coif- dendum denique - est el omitiiriodis.curandum atque
j_er\vetaeternitas. ". _ studiosius vigilandum, cui cura regiminis commissa
est, ut haec omnia oportuna cum Dei timore ordi-
Exaudi Christe Eugenio papae vita.
nentur, ne„ per neglectuin pretermissa sint, et peri-
i. Oramus sanelilatem Vestram, ut aures festras culum adcrescat, quam perneglegenliam et peccala
intima cordis"affectioneper singula atlentius accom- adslant ct pericula adcrescurit. Si vero sanctitati ve-
jnodare procufetis, ut noster labor in oronibus no- strae placet, abbates vel abbatissae per nionasteria
sliarum animarum proficial ad salutem; et si vobis qtiae ordinanda sunt non per riumera ordirientur, sed
placet ut audiatis, legantur cpram omnibus. Uni- stjudiosius inquiraittur,,qui sciant Dei haberetimo-
versi respondentes dixerunt: Jegantur. rem et hpminis revereniiam, bonisque operibus per-
-" - fulgentes, ut optime eruditi in his que„sibi pertinent
TJieodorus diaconus legit. maneant; • et subiectos sibi recto modefamine se-
In. nomine Patris et Filii et Spiritus sancti quod cundum iDeiimet-sanctam fegulam plenitef et pufae~
est irinitas individiia, prhriis omnium de ecclesiis queant cunctos edocere, ut de susceptis animabus in
_Deiquae per singula lbca in parroechiis vicos vel ci- G DeL.iudicio* non reprobi sed potiris immaculati ap-
vitatesinfuinisnegleGlo reiacent, in.quibus necof- pareant, quatenusillam desiderabilemvocem possint
ficia'aut lumiuaria fiunf, nec etiam ibidempro ali- audire: Euge serye bone et fidelis, quia ih pauca
qrio"seryitio inveniuntur, et dqtes quae ex tempore fuisti fidelis, supra muita te constituam, intra in
consecralionis ibideni datae fuerunt, ablatae-sunt, gaudium domini tui.
nec recordantur quas prius possidebant; praevidete 8. Oonsiderandum vero nobis est et n populo ni-
itaque fratres, qualiler domus Dei, ul honorem ha- mis cavendum, ut nullus ex" propria cognalione auL'
leant a fidelibus christianis, restauratae existant, et velatam diaconam vel raptam rixorem accipiat, ne
primitiae et redditus quos Deus fidelibus iussit ibi- talibus rebus aninjam.perdat, et principum institutis
dem ofierre, non niinuautur. Ut sacerdotes ministri- damnatus fiat. Haec autem fratres ecmmissis ovibus
que Dei secundum Deum ibidem servjentes et. con- a nobis sedule ammonenda sunt", ne fortepopulus
versantes suumpossint observarepropositum. Quia christianus tali praesumptione temerator existat, et
scriptum est, sacerdotes non aliis vacent nisi sola -tam nos quam ipsepeccatufu ihcurrat.
«ratiene lectione et praedicatione. Nam quis se- 9. De quibusdam regionibus ad nos refertur, quod
curus iudicem uoniiet si praecotacet? el ut per die sancto dominico .sicut in aliis diversa opera
"prophetamDomiriuscomminans ait: Sinon annun-' exei*centui*, quae in illo fieri riohconveniunt. Qua-
liaveris liiiqub iniquilatem suam, sanguinem eius de propier admonendariobis necessaria „res existil, et
manu- tua requiram. Quia si sacerdotes inopes aut grandi comminationepopulum coher„cere__nehocdie
inprudentes exisiunt, qualiter possunt aliissubve- divinam vocembbaudiens'servile opus audeat exer-
nire? Qriia qui sibi nequam est, ,cui .alii bonus eril? ) cere; quia sex diebus fecit Deus coelum et terram et
Quam ob rem si Dei domusin paripertate aut destru- cnmia quae sunt ineis; dieque septimo reqhievit,
c-liorieinveniantur, quomodo populus Dei docere pps- queni benedixit et sanctificavit et MoysLverba legis
sit.? Pensate fratres qualerii rationem arite tribunal pfaecipiens ait: Mementotediei sabbati, ut sauctili-
Christl reddituri erimhs, videat plebs chrisliana si ces ; requiescasiu et quae tua srint; et ut psalmisla
domus Deihaecpatiuntur.quid de se ! suaque domo admonet dicens: Yacate et videte qqoniam ego suni
suisque posteris aestimetur? Quoniam de omnibus dominus. Et si populus Hebreorum cum.tanta devoV
actionibus el neglegentiis sumus in ireriiendo exa- tione hodie celebrat quod ei in.figura novi testamenli,
njine ralionem Deo reddituri. commissum est, quanlo magis populus christianns
5. Itaque sacerdotes et ministri Chfisti qui inler diem sanctam resurreclionis domini noslri Iesu
•gradus clericorum ordinati existunl, debito officio Christi et riostrae redemptionis cum magno. hohofe
secundum Deum et doctrinampatrum in omnibus atque timofe debet observare, ef non in aliis vacarc
cohserventur, erudili existentes in divinis libris, va- jiisi bratione, et ad ecclesiarii Dei concurreris prae- .
leantque se conspicereet alios emendando docere.;Ut ceptaque divina cum reverentia audire, toloquc
quibus coinmissa sunt divina tractare" mistefia , corde.percipere, credere et operari, el corpus' Chri-
pfudenter atque decenter 2 cttm Dei timore sua va.- sti quod consecratur digne studeaniassumere,-
r- VARIANTESLECTIONES
1 re- c. s docenter c. 3hyporite c. 4 udicio c. " et c.
 691 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS 1. SECTIO I. 692
10. Itaque fratres mei omnes admonendi et do-.A scopo Renense, Ausperto episcopoPopolien e, Vale-
cendi n vestra sanctitate sunt, ut fidem quam in ba- rino episcopo Sutriense, Stefano episcop Afimi-
plismate promiserunt .tenentes, timorfem Dei tam nense, Germano episcopoAusimano, Pasivo.episcopo
viri qtiairi femine prae oculis habeaut, et oralionem Galiense. Slefano episcopo Ortenense, .Anflrea epi-
dbminicam „acsymbolmn parare- et memoriter reti- scopo Clusense, St&biliepiscopo Castello filicitatis,
nere non neglegant, ut quod corde credit, ore pro- Waliperto episcopq Urbivetense, Vreslianoepiscopo
ferat, ut cognoscatse qua conditione-seu religione Suanense, Alifredo,'episeopo Balneo regen _e,-Pau-
adepti sancliim baptisma sunt professi ut Chrisli Jino episcopo Trivibnse, Petro episcopo C intumce-
mandata in omnibus c&hservarestudeant, et divino Iense, Agatho episcopo Montefeletrano, Iteni Agatho
hiandato Deum et proximum diligant, utscriptum episcopo Polimartisnse, Magno episcopo Asiense,
est: DitigesDominum Deumluutnex toto corde tuo, Liutardo'episcopo Nucesense, Petro epist opb-Lu-
et ex tota virlute tua~ et proximmn tuutn sicut te ip- cano s, Bertoaldo episcopo Lunense, igiprando
sum, quoniam dilectio proximi malttni non operatut;. episcopo Florenlinb, Lomprando-episcopo isturiae,
Unde et Dominus : Qui diligit me sermonem meum Theoderiof episcopoPerusinae, Doiiato epi- copoGa-
servabii, et ego diligam eum el ostendani ei me ipr iense, Coddmundoepiscopo Tuscanense, agiperto -
sum. El iiertim : Qui non diligit me, sermones meos episcopo Suelense, Tigrino episeopo An onitanoy
non servat, habet qui iudicet eum. Hinc Iacobus ait: Agiperio episeopo Fanestre; Iohanne epis opo Pis-
S; guis totamlegem observaverit,' offendataulemin sane, Benenato episcopoEugubiense, Lupo episcopo
uno, factus esl omniumreus. Quid enim est hoc unum Eurcunense, Petro episcopoVojuterrense, S bastiano
njsi vera et perfecta cariias, quam unicuique non,. B.episcopo Ticinense; Dominicoepiscopb Pen aurense,
subdole convenit observare. > lohanne episcopo Hesinate, Leoniho episeop Tribus-
11. Et boc, fraires admonere oportet, ut conde- tabernae, Gratioso [ejfiscopoNepessine, Io mre epi-
cet, iia caslum possit observare coniugium, quia scopo-Tuterninae, [Eleutherio episcopo P vinatae,
scriplum esl : .4 Deo preparabitur mulier virb ,• et Beneaiclo episcopo Amferinae,-Theodosio episcopo
q"uatnDeo coniunxit homo tion separet. Videal qui- Mantutriense, Adriano episcopo Salatritan ,- Samu-
cumque est ille et iritellegat qui Dei preeepta con- hele episcopai Savpense, Adriano episco o Signi-
temnit, qualiter eril iudicandus nisi emendare stu- nae",Cosma episcopo Humahalae, Maurino' episcopo
duerit,- qui- confra divina praecepla propriamdisso- Urbinatae, Walano' ejhscopo Teatinae, at e cunctis
ciaverit carnem merito fix condemnandus. Itaque et venerandis presbyieris, scilicet lohanne rchipre-
qui se iunxerit meretrici, corpus Christi et templum sbytero, DominicOj-presbytero,Gborgiop sJiytei-p,
Dei maculare attendit. Videte'frajlres, videte, et di- Iohanhe presbyterp, Simeon presbytefo, Sergio-
ligehti cura aftendite, ne quis faeiat membfa mere- presbytero, Gregorio presbytero, Benedict presby-.
tricis, sicut scriptum est i Qui adheret meretrici, tero, Drso presbylero, Crisentio presbyter , Simeon
tinum corpus efficitur.Melius namque est ut si qui presbytero, Lubiano presbytero, Anastasi presby-
sineuxore"est, si poiest "sic maneal, si autemnoh tero, Benedicto pfesbytero, Maurino pr sbytero,
se continet_ nubat. Ne,_quod absit, diabolica insii- Urso presbylero, (.o.ram sacratissimo cor ore bear
"gationea Deo separatus videatur; et pereat ut scri- lissiini Petri principis apostolorum resi eniibus;
ptum est: Qui elongat se.a Deoperibit. Cavendumesl astaniibus quoque jiiaconibus quorum sunt nomlna :
ne pro tali culpa parvaque et caduca islam Vitam Q Valentinus archidiaconus, Theodorus diac nu's,-Leo
perdat, quispiam carnis.subsequens volunlatem aeter- - diaconus, Faustinus diaconus, item Leo iaconus,
nam el angelorum sbcielaterii. Haec ffatres dilectis- Leonlius di_aconus,'i divefsoque clero, lege te Theo-
"simi diligentius pro Dei amore noslraque. aposlolica doro diacoho, pontifex dixit: Cum simus otnijiicde
interveiiiente adinonitione, quae hodie vobis relecia plebis superna iniseraiione rectores,studi sius' nos
sunt attendentes observafe ahjue admonere.procu- 'convenit Dei praesidio pro eorum sepe cogi are salu-
rate, ut sermo Dei a vobis in omnibus indifferenler lem, ne de creditis| fruslrati, quod .absil, niuiabus,
percurrat, ne inimicus, qui ut Jeo rugiens quaerit insidiis antiqui iiqsiis ante omnium past rem nisi
quem devoret, Jocum vastationis inveniat, ui tam succedat praeveniendo de offensiscon*ec o distri-
relecla quam etiani (quae) adhuc pio moderamine et clam cogamur solyere ralionem. Dumque perpehdo
vestro synodali concilio confirmanda existunt, om- vel animo reduco, ijuanta circumspectione os opof^-
liiJius proficiant ad. saiutem. Quia qui aures clausas let invigikndo conira sui cuiusque sceleris equiiiam
admpniti habeie noscuntur, sine dubio desperali obviare, et si quanbo insilierit ad perturba das fide-
existunt'. Itaque omnibus praedicando curiosius suh- lium mentes, adiutorio superne iclu peiu resistere
venite, ne ahqua desperatione, quod Deus non per- ei 3, valde concutipr, atque nimis tabescp ne ser-
mittit, promissis premiis alieni exislant. Sed omnia pentina calliditate|, quod absit, Jeviofes quosque
ohservanles; aeierni .regni participes divinis dapibus - decipiat.. Deo verq favenle sollicitudinem animae'j
mereantur inveniri.Haec enim quamvis pauca diclis j)io ore, mente, diviiio iuvaminefretipro sa tehoriii-
sufiicial, crastino vero Deo largiente pfo dffecluuni- - num omnium optendere debenius, ut ih ' onfusum
yersae plebis Chrisii et alia sunl dicenda. j. yultum non fraud6t, de cuiusquam percul asistere
Iu noniine Dominiet -.alvatoris nostri lesu Cluisli aeterni-iudicis mefeamur, sed potius,voc audire
iniperantibus dominis nostris piissiiriis auguslis Hlu- inquientem :. Euge sefve bone et fidelis quia in
dbwico a Deocoronatomagno imperalore annoXUI; pauca fuisti fidelisj sujfer multa te constit am,"intra
sed et Lplbario novo imperafore eius filio anno X, In gaudium Doriiinitui.Hinc namque est. uod inge-
indic, IIII mense Novembrio die XII. Eugenius san- mescens dico, quia populi chrisliani per fovincias
ctissimus atque beatissimus et universalis papa cum et loca commorantes audio temefe cohtra alholicae
universis coepiscopis, yidelicet Petronaci archiepi- fidei documenta et|patrum statulaagere, od bpqr-
scopb civitatis Ravennatae ', Leopardo episcopo tunum est spiritali amputari mucrone,- ne seges
Forosirifronate, Passivo episcopo Herane, Runualdo boni agricolae zizahiorum mixta- horrenf ' us frueti-
episcdpo Agnaniae , Lampeno episcopo Areii- bus sordescat. I
riae, Iohanne episcopb Silvae candidae/Stephano '
episcopo Portuense, Benedicto episccpo Aloanen- ITEB CAPITDLA PREBJCTI PONTJFIClS DE.MJISTE1SE9;
„ se, Cesario"episeopo Hostiense, Georgio episcopo OUDIMBDS ECCLESIASTICIS.,
Vellatriense, Constantino. episcopo Petreniense, Ro-
mano episcop.o Cerense, Grasulfo episcopo Fesu- 1., Ut episcopus approbatus.opere ordin ttir. Bea-
lcnse Paulirio eiiiscopoSuuogauliense, Pefedeo epi- tissimi Pauli discreiionem atque admoniti nem epi-
"
YARIANTESLECTIONE^
* rarauennate c. sIucanac, *•resislerei c.
 693 CODEX DIPLQMATICUS.— CAPITULARLASPURIA; — Aw. 826. 094
scopum consecrari omnino oportet, desideraViiemA closia dignus non inveniathr ,-tunc aitef de altera
honi operis, ihreprehensibilem, et reliquis omnibus eligatur ecclesia. Tamquam -vis necessitas eveniat
apparilionibus quae seeuntur, -ut floclrinam "Deino- invidiose nullo.modo consecretur invitus.
stti o.rneiin omnibus, ne-ul in pastorali libr-ooonti- 6. tJt episcopi extra propriam parroechiam- non
netur, contradicendus inveniatur. Ab smperitis enim, morentur. Episeopi enim ad culturam propriis ec^
Mqutl pastorale, magisferium qua temeriiate susci- clesiis^sepius -debent adesse, quia^absentia episcopi
pilur, quandoars esl arthihYregiinen animarbm? el plerumque fit calamitas plebis. Ideoque Sardicefise
iterum: -IJleigilur, ille niodis omnibus ad exemplum admonehte ooncilio, ultra trium ebdomatarum spa=
vendidiperii ahi, qui cunctis caf nis passionibus mo- tiumjiropriis ecclesiis non morentur, nisi forte per
riensianispiritaliter vivit, quiprospera muhdi postpo- iussionem mel-ropolitani vel principis, si ex nocessi-
suit,quinullaadversapertimescit,qui solaan.ernade- tate contingat;- quoniam Jongius nisi per auclorita*
siderat, criius intentioniiene congruehs -nec omnino tem canonicam- proficisci neque subiecti sacerdotes
per inbecillitatem corpus, nec valde per corilumeliam debent.
' . ,
repugnet. Qui ad alienacupiendo non ducitur, sed pro- 7. Lflclerici consisteredebeant. Necessaria"elenim
pria largitur, qui perpieiatis viscera citius adignos-* res exislit, ^ut iuxta ecclesiam claustra ,consiituai'i-
cenduin flecli.uf, sed numquam plus quam deceat lur, inquibus clerici disciplinis eclesiaslicis vacent.
ignbseensab arce fectitudinis inclinatur: Qui nulla Itaque omnibjis unum sit refectorium ae dormito*
inlicita perpetrat, sed perpelrata ab aliis ut projnia rjum, seu celerae olficinae ad u.snsclericorum ne*
deplorat. Qui ex affectu cordis alicnae infirmitati cessariae. Minisiri vero post episcopum super ea ia-
compatitui*, sicqae in honis proxihii sioutin stiis g les, eligantur, qubrum -vi:a at.que doctrina '
illos poiius
proyectibus laelatur; qui ita se imitahilem ceteris -exhornent-quam delionestent.._ „
In cunclis quae agit insinuat, ne inter eos habeat - 8.De sacerdolibus in subiectis baptismalibusplebi-
quod sallim de transaetis ertibescat. Qui sic studet bus constituendis. Episcopi iii baptismalibus pleblbus
vivere, et proxiiriorum quoque afentla doctrinae u-ttesles propriis diligenler euram habere deberil,-
fiuentis valeat iurigare,-qui-orationis usu experi- ,et cum eis presbyteros neeessitas occurrerit ordi-
mentb iam didicit, -quod bbtihere a domino quae nandi, ut revereniius observehtur, convenit ehim iu
poposeerit possii, cul effectus voeem iam quasi spe- eis - ibidem habitantium sibi adhibere consensnm.
cialiter dicitur. Adhuc loquente te dicam-: ecce ad- 9.. Ut clerici non plusquam sufficere ordinentur.
sum. Ideoque taliuni rerufivtales esse oportet, non Itaque.congregandis clericis modus discrelionis te-
indocti ne aliqua oportunitate turpes. invenianiur. neatur. Yidelicet ne plus admittantur quam faculias
sicutineodemJibro haheliir. Quia cum spiritale ali- rerum eis canonice attributa sufficere possit.
qriid a subditis pastor -inquiritiir, Ignoihiniosum „10. De sacerdqiibus qui in-ecclesiisvel nlonasteriis
valde esi, si tunc incipiat quefere velr discere, cum ;,non habitant. Sacerdotes namque constitui non opor-
- tet nisi in ecclesia aut -specialimonasterio deputen-
•questionem debet enodare. -. ;
i_L"Utnullus episcopusaliusque sacerdos muneribus tur, ne necCssitas in saecularibus domibus illis liabi-
ordinetur. Gavere itaque oportet unumquemque sa- tando occufrat; alioquin a prbpriis episcojns aut in
cerdotem,"he premiis videatur consecrari, ut non episcopia aut in monastei^ia habitandi et conver-
exemplo Simonis magi in condeninationem et la- sahdi pro exercendo-c-ffieioconstituantur. In quibus
queum ineidat diaboli; quia tam factus quam eiiam P ^1
enim mulieres nuha conversari ratione permittil.
facienshonoreadepti dehent esse condemnandi,^icui H. Uisacerdos nonaiiquo ludo delectetur. Sacer-
in Calcidonensealiorumque patrum habetui* conci- dos.enim .iedule divina debet _persCrulari et.hdhio-
lio, quia qui muneribus ordinatur,.non aniihae de-- nere eloquia, ut inveniatur Jjeaius de quo psalmista
certare cupit remediuni, sed vanae"gloriae venerare. ait: et in lege eius meditabitur die ac nocte. Quam-
luciiim. - - obrem ludo aliquo- coram se fieii nori delectetur.
5. Qualiler episcopumdocete eUconsistere oportet. Transgressor quippe inventus_,ad admoriilionem ejfi-
Episcopum vero bono cpere consisiere oportet, ut scopi ulterius agere desinat aul 3 cahonice iudi-
non soiuriifactis congruentibus luceatrsed oplimus .celur.' - . - .
speculator existat, qualiter populus verbum predica- „-12. Ut sqccrdolesfeneralia aut-rusticaministeria non
1
tionis ostenso opere sine dubip observando atfen- exerceant. Sacerdpies itaque qui ad debita et opor-
dat, beatissiirioGregorio papa docente. Pro qualitate tuna officia ecclesiis indiffetenter adesse debeiit.'fc-
igitur audienthim formari debet sermo doctorum, ut nore aliquo aut venatione yel aliqua occupatione
,et sua singuliscongruat, et tamen a commtmis aedi- ruslicoqueministerioomnino non occupentur, qyia
ficationis arte numquam recedat. sine ornaiu,sacerdotali extfa dombs.cos appafere non
i. De indoclis sacerdotibus..Quamquam ad monita convenit. Ne ut aliqui saeculari*aminiuriis pacian-
doctorum et _statuta patrum sacerdoles indoctos tur, sed ea solummodo quae.jief pairum institula
pfohibet consecrari, oportuni lemporis moderatione, videntur observeni. Contrarius denique inventus aut
si episcopus inveniatur indoclus, a metropolitano .deinceps desinat,- aut cauonipe subiaceal disciplinae.
proprio, et demceps sacerdotes, id est preshyteri, 13. JSJsacerdos lestimoniumdicgt. Quamquam sa-
diaconi, vel etiam subdiaconi, asuoproprio episcopo Dc.erdotum teslimonium oredibilius habeatur, tamen
ht doceri possint .admoneantur, et interini subiecti ipsi in secularibus negotiis pro testimonio aut con-
'. sacerdotes et lales clerici-ad tempus celebrationem fugiendis instrumentis nbn rogentur; quia eos in ta-
divinis misteriis et ofliciis suspendantur, ut docti libus rebus esse non convenit; si enim erinte causae
valeanl ad debitum ministei*iumadvenire. Si autem aliquid viderjnt aut audierint, ul)i nullae idorieaese-
potuerint edoeeri, in.potestate episcopi sit. 'eulariae inveriiantrir:personae, rie veritas occultetur
5. Ut neglegendiepiseopicanonicam regulam obser- et nialus et bonus' eslimeiur, iri providentia propria
' ventur. Ejiiscopum enim consecrari non .convenit, sit epistopi, ut aut corani se etcompetentibus iudici-
nisi a clericis et populo fuerit poslulatus. Dnde Ce- bus aut aliler veritatem honorifice attollat.
lestinus s paipa dicit: NuJIusinvictus ordinetur epi- • 14. Ubi sacerdoles post condempnemesse oportel.
-' scopus. Plebis enim, clericorum et ordinis, cbnsen- Saeerdotes etenim -aut alius in ^ordine.ecle-
quamvis
4
Sus et desiderium cqn tat esse requii*endum.-Et Leo siastico provectus si in eo scelere inveniatur, quo
sanctissimus.papa aif: Niilla enim-ratio sinit ut •abiciendus exisiat, depositus providenlia episcopi
ipter episcopos habeanlur, qui nec a clericis sunt bene proviso loco constituantur,-ubi peccata lugearit.
electi, nec a plebihus expetiti. jQuodsi in cadem ec i et ulterius-non commiltant.'. . -"
VAMANTES LECTIOJMES.. •
1 doceat c. s et Jestinus c. s desinl au. ' ,eos <*,-
 095 - . B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO I. • 696
15. De suspeclis sacerdotibus. Si quispiam sacer- A , 25., De scnodochiiset aliis similibus locis Per sol-
dotum, id est presbyter.djaconus etiam subdiaconus, licitudinem episcopbrum quorum dioceseos xistunt,
de quacumque femina crimitie fornicationis suspica- ad easdem utilitates quibus constituta sunt ordineri-
•tus, post primani secundamque etiam admonitionem tur, ut debili panes - alque cure peftinenf us yer-
mptropolitani vel alterius episcopi aul eius cui subia- tant. i
cere videtur,invcniuntur fabulari cum ea, vel aliquo 2-i. De piis locis quae sine presbyteris existunt.
modo cum ea conversari, canonice iudicentur. Qua- Sunt quaedam pia loca ut fertur in ,diver is regio-
propter .unusquisqueepiscoporum in tali se studiimi nibus.inventa, quae ita impia-sollieitudine t sacer-
ac diligentem curam habere debet, ne ecJesia.Christi dolibus deslituta, riplloque debito ibidem esonant
_a proprijs-possit sordidare ministris. Quia cum pro- nec existunt.officiaj,ul cuni «nt pro sola ei Jaude
prlam uxorem habere non permittitur, maxime ab constituta, divinoattestante oraculo: domusn eadomus
pmni fem.inasi.i abstinendus. oralionis est, nuncjautemulaliae domusu litatese-
16. Ut episcopode subiectis ptebibus aliisquepiis" culariumiure hominumr sordidae inveniunfur. laque si
tocis non liceat res auferre. Nulli episcoporum Jiceat proprio eclesiae suhiecta episcopus ib' em iine
res immobiles de subieetis plebibus aliisque piis lo-1 intermissione presbiterum cum sufficien iaq suae
cls in proprio usu habere, ne maiores enormiter. utililatis opes cons|ituat, et si secularium lominmn
. locupjeteniur et minhres tali faclo pauperes inve- sunt iure constiluta, ab episcopo illius dio seos ad-"
njanlur. Gontra agens canonicam auclorilatem coar- moneantur, et „si admonili presbilerum in i*atrium
tandus exislat. . ' mensium spatium ibidem neglexerit consii ere, cu-
17. De presbylerisqui pro urpius oblalione alterius g] ram exinde habens(episcopus absque negle ta prin-
recipere nolunt. Presbiteris n.ullis.blandiantur aut cipi suggerat, quatenus eius emendeiur sen entia..
suadeantur sermonil.us, ut non omnium ad se*oon- 25. De ecclesiisjdestructis. EcJesiae et uaelibet
currentium in quibuslibet sacris locis oblationibus pia Joca destructa reiacentia promjssae atq .e susce-
ad missarum sollemnitatem recipiant. Quia cum me- ptae formalae constilutionem proprio.disp ndio rd-
diatores Dei -hominumque existunf, in exercendis staurentur, non sufficiente vero -necessafio a populo
voiis relaxandisque peecatis Jafgissimam debenl ora- plebis auxiljentur, riualiler Dei domus hon rifice yi-
tionem peragere. Si quis autem contra hunc teme- deantur existere. .
26. Si episcopksp subieclissacerdotibuse lesigrum
ratorexlilerit, aut desinat aut doctoris proprii con-, donationes
stringatur sententia. Redemplor etenimnostercum exigat. Nulli liceat episcoporum subieclo
sit omnipotens irtmenseque miserieordiae plenus, tiones sacerdote vel aljquolibet alio clerico et pii locisda-
quantorum populorum vota non recipit el vincula in angariis ulirastatutajpairum exigere, aut i erposiias
peccatorum unatenus non resolvit! infei*fe,Sedcum sit oplimus p rspector,
18. Quare aut aucioritalis dimissoriaefianl aut cre- ita perspiciat, et universe sibi oves comm sse a se
dantur. Episcopus subiecto sibi sacerdoti vel alio maxime alantur, atque in necessilatibus a uyentur,
clerieo nist ab alio postulalus dimissoriam non fa- quam inlicilis exaciis dationibus oppriman ur. -
27. Qudles . abbates sunt consliiuendi. Abbates
ciat', ne ovis quasi perdita aut errans iuveniatuf; etenim
sed conseusum unius in alterius inveniatur ovili. Et per coenobia, velut instanti tempo e nuucu-
ne vere ut falsae credantur, et falsae ut verae sus- pantur-monasterium, tales conslituantur qui cui
picentur, universalis pontificis"aut imperialis vel Q {• vocabulihiinisterium dignepbssint indubit ier sup-
metropolitani bulla roborari. plere. Itadocli,, ul quandoque fratrum n glegenlia
i9 a. Ut episcopi uriiversiquesacerdotes advocatos acciderilj.omnino cognoscere possint et enendare,
habeant: Quia episcopi universique sacerdotes ad tium sacerdotali quoque sint honore adempti, n peccan-
solam laudein Dei b.onorumque operum aclionem sibi subiectorum fratrum valeant o nimodis
constituaritur, debet ergo unusquisque eorum tam neglecta refrenare 3t amputare commissa. t ita ob-
pro eelesiasticis quam propriis suis actionibus ex- niantur servent, ut statuta regularum per qmnia "' bn inve-
delinqui. • .
cepto publico videlicet crimine advocatumhabere,
non malae famae suspeetos, sed bone opinionis et 28. De monachisqui in solohabitu exislu it, et non
Iaudabilis artig inyentus. Ne, dum huihana lucra at- in ea vita vivunt. Quamquamplura sint g nera mo-
tendunt, aelerna praemia perdant. . nacliorum observanda, et alia omnimodis efutanda,
20. De his qui advocatos invenire nequeunt. Si tamen de his qui|in solo habilti existunt diligenii
enim frierit quispiam sacerdotum inventus qui advo- cura debet unusquisque episcoporum in s a diocese
catum ih iudicium proferre uon valeat, coram plebe decerlare, ut qui I"religidsitale conanlur illudere,
propria' suum episcopum tandeni dportet discutere honi pastoris sludip coartentur, ut aut ad proprium
sacfcrdotem, si bonae ans malae conversationis exi- quo defuerunl feyerlantur monaslerium, aut per-
stat, aut cuius rei a cura debilae advocatum habere spectum congruum]in aiiud mittantur.- Ut ui semel
non possit; inalus vero inventus, pro qualitate cul- se Deo voverunt et habituiri monaehorui oslende-
pae secundum canonicum nonna emendari curetur. runt, regularem terieant vitam, ul in uno cilicet ut
21. De monasterio vel oralorio quod a proprig do- JJ } convenit' dormitorio ac refeclorio dormie tes atque
m omnia
ininio soli aedificatum est. Mohastejiiim vel brato-, existenles, et ad similitudinem apostolor
rium canonice.bonslructum, a dominio constructbris peragentes, quia riequisquam quod habec atmmunia. aliquid
invito non. auferatur, liceatque illi id presbitero cui suum esse dicebat,' sed erant illis omnia
yoliieril pro sacro officlo illius dioceseos et Jjonae 29. De feminis sub feligiosphabitu e$istei tibus. Fe-
auctoritatis dimissoriae cum consensu _episcopi ne minae vero quae iiabitum religiosum au velamen
malus existat commendare, ita-ui ad placita et iuxta . sub obtemptDinreligiositatis suscipiunt, c .m essent
reverenliam ipsius,episcopi oboedienter sacerdos re- vero polentes, deiriceps viros sociari noh ermitlan-,
currat. tur, sed eligehies| monasterium regularil' >r vivaht,
. 22. De invasionequasi pro parle ecclesiae facta. Si aul ip domibus susceptumhabitum cas.le bserverit.
Contra autem
quispiam invasor eomprobatus dicat pro parte eccle- "emendcn.lur. turjies .1 - prbvidenti. episcopi
iiiventae,
siae se egisse de privata sibi re pertinente, ab ipso
suoque herede solvatur invasio. Sacerdos denique in 50. De negoliis -et laboralionibus dfe dot ihiico noti
tali eulpa pauperiuventus, aproprio eanonice iudi- faciendis. Conslai enim omnes omnino ob rvare, ut
cetur episcopo, ut non aeclesia sibi commissa dain- die dominico nullris audeat operafiones mercatio-
num sustineat. nesque pei*agere, preier in cibariis rebus ro iteran-
VARL4NTES LECTIONES.
* enormilitur e. 2 XX. c. scausa?
 897 . CODEXDIPLOMATICUS.— ADBENEDICTI CAPITUL. COLLECT. MONITUM. £98
tibus, ita ut libere possintac debilaein eo die secun- A quidam ei maxime muJieres, qui feslis ac saeris die-.
dum possibilitatem omnes ad aecclesiam currere, et husafque sanctorum nataliciis noh procorum quibus
In sola omnipotentis Dei oratione vacare. Ut qui debent deleclantur desideriis advenire, sed-blando et
^hristiano vocabulonuncupantur, convenienler opera verba turpia decantandoxhoros tenendo ac docendo,
peragere videantur. - . , similitudinem paganorum peragendo advenire - prq-
' 51. De ciiminalibuscausis etfurlis ceterisquesimi- curant. Tales enim sicut-minoribus.veniunt ad ecle-,
libus die dominicqinventis. Sunt quippe qui dqminico siam, cum peccatis maiqribris reverfuntuf. In. tali
die in quo coinmissa facinora debent oratione abster- - .enim faciadebetunusquisque.sacerdos diligeritissime
-gere, alia delectantur committere. Itaque' quae aliis •populum admonere, ut pro ,sola oratione his diebus
diebus committuntur iudicis auctoritate lermihentur. ad eclesiam reciirrant, quia ipsL qui talia agunt,
Eo diepersona suspecta etreatuinfamataautoptimae non solum se perdunt, - seij etiam alios deperire at-
satisfactioneaut custodiisconstituere ul licitis diebus tendunl.' . --_.'"
'
iudicetur. - - , . .-, _ 56. a De his qui adhibilamsibi uxoremrelinqunnt et
52. De his qui sine ostenso crimine inviti-monaste- aliam sorliunt. Nulli liceat excepla causa fornicaiio-
rium sunt introducti. -Sicut eiiim qui monasterium nis adhibitam uxorem.relinquere et deinde.aliam co-
elegerunt, a nionasleriis egredf non permittunlur, ita pulare; alioquin trarisgressorem priori convenit so-
hi qui hiviti sine iuste ostensionis crimine monaste- ciari coniugio. Sin 2, autem vir et uxqr divertere 3
rio suut intromissi, nisi volentes non teneantur; quia prd sola * religione inter se cqnsensefit s vila 6,
quod non petunt non observant. Ideoque tales con- nullatenus sine conscientia episcopi ' .fiat, ut sb eo
siderandi sunt maxime peccata cbmmittere quam n singttlariter proviso consliluatuf loco. Nam uxore
piangere, sicut decreto sanctissimi Leonis papae ma- nolente,8 aut allero eorum, etiam pro tali femalri-
nifeslissime continetur. monid non solvanlur.
53. Ut laici ad missas in presbiterio non consislant. 57. i*Ut ndn liceat uno tempore duas habere uxores,
Sacerdotum aliorumque clericorum ecclesiis servien- uxoremveet coiicubinam. Nulli Iiceat uno tempore
tium lionore a laicorum discrete apparere conve- duas habere uxor.es, uxoremve et concubinam, quia
niuht. Quam ob rem nulli iaicorum liceat in eo loco - cum domuinon fit Jucrunij animae fit detrimentum.
ubi sacerdotes vel reiiqui clerici consistunt, quod Nam sieut Christus castam obseryat eclesiam, " ^ ila
presbiterium. nuiicupatur, quando missa celebratur vir casium debet custodire coniugium.
consistere, ut libere ac honorifice possint sacra offi- 38. De incesiis et inutilitatibus coniunctionibus.
cia exercere. - - . Consobrinam, nepotem, novercam, fratris uxofem,
'
- 54. De scolis reparandis pro studio litterarum. De vel eliam de prqpriacbgnatiqne.aut.quam cognatus
quibusdam Iocis ad nos fefertur non ihagistros neque babuit, nullus audeat in coniugio copulari.in Si quis
curam inveniri prb studio lilterarum.Tdcirco, in uni- vero huic nefario coniugio convenerit, et eoper-
versis episcopiissubiectisqueplebihus ef aliis locis in manseiit, sciat se apostolicae auetoritatis anathema-
quibus hecessitas. occurrerit, omnino cura et dili- ticis vinculo esse innodatus ; et nullus sacerdps illi
-gentia adhibeatur, ut magistri et doctores "consti- tribuat coinmunionem. Si verb convefsus diversus-
tuantur, qui studia Jitterarum Jiberaliumque aflium ^que ab inlicita fuerit copulatione, dignae penitentiae
- "
habentes, dogmata assidue doceanlur, quia in-Iiis ' submitlantrir, ut sacerdos loci considefayeril.
jnaximedivinamanifestaniur atque declaranturman- iEugeniusgratia Dei' episcopus sanctae catno.ieae
data. . - alque apostblicae Romanae ecclesiae hiiic decretOa.
55. De conviviisfestis diebus non faciendis. Sunt nobis promulgato subscripsi. - '.
' ~ ' YARIANTESLECTIONES. . .
'.
•'aevenirec. 2 si V. Vn. 3 dimittere V. Vn. 4 s. vitae r. "V. \n.._c. eonsenserint V.Vn.E.
* deest V. Vh. E. 7 constiluantur V. Vn. E. -8matrimonium non solualur V. Vn: E.
NOT-E: «. .".,'
- »Inler Lotharii Caj)itularia,"suj)ra. }~IiiterLothaiii CapitulariaJ-sujira.

'
-
BEM_BIIIGT3I.__JS___iG6Hri

GAPITULARIUlM COLLECTIO,

'Kx Monum.Germ.Hist. tom. IV.)

de quibus in pr_efalioneCollectioni ejus pr-eposita monuimus, praeter ta-

Opus hoc editionibus Arisegisi,Codicibusibidem
men„Heroldinam,adjunctum,in recensilis, Gblhano, Rellovacensi,Caipberonensi, Rivipul-
lensi, Normannico, Trecensi, Sangallensi-n.'727, Colbertino, altero Vaticano, Tiliano, Pithoeano,Parisiensi,
et regiis Parisiensibus 1656, 4654, 5839 et 5859 A, reperitur. 0_uorumplurimos, exceplis scilicet Gothano et
Parisiensibus 4656 et 4654, crim Stephanus Baluzius editioni suse adhibuisset, nos ope codicis Gothani, qui
hucusquehnnquam.in'rem vocatusfuefat, iextum Baluzianum leviter lantum recognoscendum statuimus,
eaque in re juvenisdoctissimi D. Bethmaurii pr_ecip.ueopera usi sumus. Codex Gothanus Ansegiso' Benedic-
tum pro libris v, vi, vn, habitum stalim suBjungit, ita ut post Ansegisumlegantur verba De Conglutinatione
istorum, etc.,miuio scripta. Hic illic-.manus secunda correxit, notas margini ascripsit, litterisj i conjunctis
duas lineas transversas imposuit, sed raro, duobustribusve ih locisvoces perperam collocatas,litteris aetb im-
positisinjustum ordinemredegit; saepissime,,ubileguntur quseclero utilia sunt, margini signuni vocisNOTI
apposuit, addens honnunquam-: Nota diligenler; Nola caputpro-episcopisulillimum; nota perutilis de immu
mtaZe;simiJia."Ubi quod transcripsit exemplarnon potuil legere,.in
' " margine hoc -indicavit scriotor Codicis
ittera r adjecla.
 " - "
699 BvCAROLI MAGSI OPP. PARSrl. SECTIOL 700
- E reliquis Codicibusintegros tres libros Cumadditione II, III, IV exhibent tantum Bellovacenslsa que-Ya-
licanus alter, Gothani eo quoque similes, quod prinia. additionis loco rubra tantum capitum exhibe t in fine
libri tertii; tum oihissis tantum hisce rubris regii Parisienses 4654, 4636 et |4655, sed hic valde im erfectjis
atquenianciis.Librdstres cum udditioneprima, secunda, tertiahabet regius Paris. 4657; cum see ndatan-
luni et quaflaPaiisiens. 4655. —Biyipullensis atque Camberonensis exhibent laritum librumprim m Bene_-
dicti; Sangallensis n. -727;librum i et n, c. 1-lGO; Normannicus i, n 1-565; Colbertinus 1. i et e cerpta e
ii et m; S. ArnulfiMeftensis"excerpta tantum librorum i-m. Thuaneus (oliiriPilhcei) et Claromonta us libris
tribus carerites, quatuor tantum additiones exhibenl. „ -.'_•' |
' Baluzii ex annotationibus uon admodum inter se di crepanf.
Qui quidem Codice.s,quantum conjici potest,
Nosj,fa igitur editio maxime CodicemGoihanum sequitur, lectionum pr_estanliaBaluzian_e editio iinuni-
versum prseferendum; cujus qucenon.eranl recipiendfelectiones diligenter annotavimusin margine, apposita
cliam potiore Baluziani textus varietate, et si quas addiderat Baluziusaliorum Godicumlecliones scit dignas.
Codicem regium Paiisiensem „n. 4761, olim Divionensem, capitula Benedicto decerpta et a Bauzlopro
Capilularibus Caroli Magniincerti anni seeundo et lerlio habila, prceberej jammonuimus; eade ferera-
tione Cod. regius Parisiensis n. 1455, membr., in fol., saec ix, ex bibliotheba Jacobi. Tavelli Se onensis,
postea' Colbertinus 5568, regius 5887, 1,1, A., in pagina Codici pr_eposita cahut libri i, 55, 36, ita si uatum :
De presbiteris criminalis quomodopurgenlur. Cap.XLV Iiabet, a Bahmo itidempro singuiari Capit lari perT -
peramhabituni; et in Codiceregio Parisiensin. 4576 in fine collectionis cauonum sub titulo": E concilio
regum Karoli-LudoviciLotharii
" cui interfuil Bonefacius romarie sedis legatiis, Benedicti I. n, capul 291, in-'
venire licet.
_ • - i
INCIPIT SEQUENTIUM CAPITULORUM ^RIEFAT-IO. -

De conglutinatione istoruin et communicatione * A t secunduihDomini scilicelvoluntatem, sicut illifece-

septem librorurii, capitulorumvidelicetdomiuicorum,- runt, clerumet populumsibicommissumDo ino opem
qualiterque, quibus, el a quibus collecli, ordinati at- ferente regere mere^entur. Haec vero capit la, quae
que conscripti esse -monstranfur, sequens indicat in subsequentibus tribus libellis coadunar -studuj-
lectio et qui eliam istis pandunlur versiculis. mus, in diversis locis ef in diversis scedulis sicut in
Quattuor^ explicitis, fector venerande, libellis, diversis synodis ac blacitis generalibus ed ta erant,
Qtii canonum recitaht iura tenenda satis, spai*sim invenimusj et maxime in sahcfae ogontia-
censis melropolis-ecclesiae scrinio a Riculf eiusdem
Quosque paler2 quondam collegit nobilis apte sanctae sedis metropolitano recondita, et. d mum- ab
Ansegisus ovans, ductus amore Dei,
Autcario demum, queni tunc Mogontia summum Autgario secundo eius successore atque con nguineo
Pontificem tenuit, praecipiente pio, invenla repperimus, quae in hoc opuscu o tenore
Post Benediclus ego ternos Jevlta libellos " . suprascripto inserefe maluimus. Monemus ergo lec-
Aduexi, legis,quis recitatur opus; lores, ut si eadeiri capitula duplicata vel- triplicafa
Quospatet inventos, praefatio riandit ut ipsa, reppererint, non boc noslrae imperitiae *eputent„
Distinctim titulis subppsitisque suis. quia, ut diximus, diversis ea "in scedulis i venimus,
Hos igitur relegens devbto peclore biblos, "et ob id tam cito haec emendare nequivinus, -sed
Gratanter studeas fundere, posco,.jireces, cunctis scientiaejrepletis lectoribus, haec c rrigenda
dimisimus. Invenimiis insuper quaedam ex his jiaiia
Quatinusaeterno donentur munere caelo,, initia haberitia et iriparem finem; quaedai vero pa-
Haec pia sanxertint quLquoquelura pie.
U res fines, sed .non paria inilia;' in quibusd m aulem
Praecedentes quatuor JibeJIi nonnulla gloriosissi- minus et in quibusdam plus: el proptere i illa sic
morum Karoli atque Hludowici imperalorum conti- dimisimus, sicut invenimus. Precamur eiia onmes,
nent capitula, quae eorum tempore ab Ansegiso ab- _ ut si deinceps plura ex" his invenerint, qu e memo-
hate sunt collecta atque in praedictis coacla libellis, -ratus Ansegisus non inseruit, nec nos potu mus Jiac-
sicut-in-eorundem prooemio cqntinetur. Sedquia.ab .lenus invenire, jil |ea. illis. in quarlq aut uinto ii-
eo nec media, ut rati sumus 3, sunt forsitan in- bello distincta inserere non pigeat; qualin s ipsi ex
venta vel collecta, necesse erat. ut a fidelibus ubL- hoc gratiam Dei hajjeant, el clerus ac popu s eorum
cunque inveniri potuissehl,,quaei*ereritufetobrecor- iitililalibus noii x4reat, quoniam valde nt utilia
dationem tantorum priiicipum vel eoj'umdem capitu- haec capittila, et scife volenlibus oppido rofutura,
lorum ulilitaiem coadunarentur ct membranis inse- quae pro lege tani -ecclesiastica quam et se ulari iure
i*ei*eiituratque "afidelibus memoriae commcndaren- -firmissimo sunt tenenda. Primo' igilur ih 1 co posui-
tur. Quaproptef ea, quae ille aut' invenire nequivit, mus rionnullos vefsiculos in laudem pra 'diclorum
aut inserere fortasse noluit, et illa quae postmodum principummetricelcomposilos. Deinde seq unlurca7
a fidclibussanctae Dei ecclesiae et Pipjfini ac' Karoli -•pifulafjprimilibellijSubiectisnumerissuis, utfacilius
alque Hludowici didicimus in iamdictis libellis mini- inveuiri possit sententia quae quaeritur. H s ita per-
me esse inserta, pro Dei omnipotentis amore et san- aclis est in fronte primi libelli posita Zacha iae papae
ctae Dei ecclesiaeac servorum eius alque totius po- epistola omnibus ^.piscopis ac reliquis e clesiasiici
puli utililate fideliter invesligare curavimus. et in ordinis gradibus et cunctis ducibus atque coniitibus
tribris sujjsequenlibus libellis dislincte cum titulis omnibusque Deum timentibus per Gallia et Frah-
suis co.adunare, ac Hludowico Hlotharioque atqie G eoririn provincias constitutis directa, sicuf n ea con-
Karolo nobilissimis regibus, filiis scilicet Hludowici linetur. Quam secuntur duo synodales onventus,
piissimi impefatoris, habenda et omnium eliristiano- quos sanctae Romakae et apostolicae eccles ae legatus
rhm fidelibus tradenda scribere hon distulimus; ut Bonifacius, memorjatae Magontiacensis ee iesiae af-
scifent, qualiter iuxta normam avi proavi ac geniloris chiepiscopus, vicei supradicti Zachariae apae una
VARIANTESLECTIONES. I . .
1 communioneG. s Ansehisus jjifra Ansegisus, et AnsighisusG. 3 m. yeracius G.
' 'KOt__E. - '
,-''"-.• I
a Loquiturhicauctorde quatuor libns Capitularium ^ Hcecet sequenlium Jibellorumcapitula t prorsus
-
ab Ansegiso collectis, a nolns supra inter Capifularia ' superflua in nostra editibne seorsim non e ibemus;
autlienlica recusis, et quibus sequenles libri tres in ipsa vero in capjte|uriiuscujusque'numeri i alico cha-
editionibus pr.ececlentil.usadjungebantur. EHIT. ractere recusa lectores infra reperient. ED T.„
701 COD. DIPLOM.—BENEDICTI CAPITULARIUMCOLLECTIO. — LIB. I. 7£2
cuin Karlomanno Francorum principe canonice le- A Inde Hludowicusregno successit avito,
riuit; ut agnoscant pmnes haec praedictorum princi- Eximius princeps, di\Tisef orbis apex :
pum capitula fnaxime apbstolica aucforilale foTe Augusto uituit sub "quoGermania cullu.,
firmata. Post ista qhoquequae secuntur, eademaucto- Cultori Iribuens commodamulta suo. .
ritatemaxima ut diximus exparteel omnium Frari- Pacis arnator enim caesar pietatis etalmae
corum utfiusque ordinis virorpm assehsu sunt robo- Consuluit populis plebibus alque suis.
rata. - Secundo vero in libello post capitulorum Scilicet ut regum renovans sanciia priorum,
numerum prima fronte posita sunt quaedam ex lege Prudenter.litulos adderet ipse pios.
dhina excerpta capilula, sicut ea sparsim in eorum Quapropler moriens pehetravit sidera coeli,
mixta capitulis repperimus, ut omnes haec capitula "Solvenspraecelso.cantica digna Deo.
legibus divmis regulisque carioniciscoricordare non Hinc eliam sequitur soboles veneranda per orliem
ignorenl. Terlio siquidem in libello post' eiusdem , Ipsius insigni nomine dignapatris.
libelli capiluldrum numerum"quaedam ex canonibtis ^ Hludowiciisenini fluvii cis litlora'Reni
a Paulino episcopo'et Albino magistrp reliquisque ''- Imperat et compfhnit ecce feras. . .
iusslone Karoliinvictissinii principis magistris spar- Necnon Hlothariusparili ditione politus .
sim collecla sunt inserta capilula; et qriibusdam Francorum-cesar sceptra tremcnda veliil.,
Ifflerposilis,sequririlur alia regulae monasticae con- Tum- Karplus regnum Frahcorum sorte retentat,
gruentia; el demum ea quae secuiitur, ad sanctae Dei Nomen avi referens auxiliante Deo.
ecclesiae"servorumque eius atque totius christiani Nos quibus illa, tenent terni quae iura libelli,
populi utilitatem sunl conscripta capitula, sicut in T, Obtulimus scripta, semper habenda sibi.
eodem conlinentur Jibello. Precamur quoque Jectores Quoruni1 norma docel iugitcr nos viyeie rccte . "
omncs cunctoscjue.iuclices' et sapientes, ut non ea El studiis Dominbrite placerbpiis. '-
_
sinistra interpretatione ullo unquam tempore dignen- Haecfe-ecanlpravos
" aecjuomoderamine mofes," /
tur exporiere,aut quemquam iniusie iudicare, vel eo Yivendi riormaln contribuendo piis. '
qtiod ndn sint quaedam ex liis iuxta regulam gram- Namque patrant inulti funestas sepe rapinas,
maticae aitis composila,reprehendere ;"sedpro ipsis Noiinullividlanf tcmpla dicaia Deo;
principibus eoruniquc et sanctae Dei ecclesiaefide- 'Surit ' alii scelerum fedatilabe suorum,,
libus, qui haec eadein simiil cum eis -tractaverunt, Fislula quosomries'commemorare nequit.
aiquepro npbis, qui ea colligere ac descfibere cer- Sed colribet tales legum censura sacrai;um,
layimus, orarestudeant, etiamdicta capitula pariter Decretisque vetal ista jjatrare piis.
uobiscum et cum illis amplecti, venerari, ainare Je- Ergo duces laudare-decet per carmina fortes,
gibusque teriere decertent annuente Dominb,ui pa- Munere vjrtutum'qui lnicuere sacfo;
rem omnes ex hdc mercedem habere mefeamur. Francia sub quofum scepiris lutissima mansit,
Amen. V I-ibertate yig'ens,colla superba tereiis,-
IKCIPIUKT VEItSUS DEPRAEDICTIS PRJNCIPIB Quam variae gentes domiham limuere s'everairi,
Ulpotequas afmis caepit ovando suis.
Aurea progenies, felici stemmate pollens, Unde sibi nomen mefuil decus alque perenne,
Francorum virtus, perpetuumque decus, De victis populis celsa trophea ferens.
Pippinus quondammicuit sublimiter atqiie C^ Coeleslis patriae donali munere reges
Karlomannus agens, quae placuere Deo. Exultant iugiter el siriefine canuiU;
Censores elenim veri pietatis amore Alta poli cuiussubierunt culmina laeii,
Ecclesiae leges inslituere sacras. . _ Quos devota chelys iam .resonavit ovaris.
Quas dum lector ovans descriptas legerit islic, Felices iiimium, qups aulabeata receplans
Necminus etiura posteriqra legat. Coeljcblisiunxit civibus ipsa libens.
Hinc cesar Karolus divino munere fretus Non ibi iam metuunt furvas nocuasque tenebras:
Nobiliter proceres rexil in orbe suos : Quinpofius yerae lucis amoena vident.
"l
Sic euangelici testalur pagina bibli,
Quorum sceptra piis una modei*alushabenis " " - .
Cunclorumvicil inclyta gesla patrum; Quod hiundi lun_<_n sit Deus aliitonans,
Yiitutum geminis David reliquosque secutus, Hociubar exilarat superorum.corda virorum,
-Insignifama fulsit ubique sui: ' Irradiansque proculnubila lcfra fugat.
Quid memorem multas domuit quas denique gentes, Hoc etiam vatum cecinit pulcherrime qtiidam,
2 amanda/ 1Deus.
E quiset renieans "claratropliea tulit? , Olirii quod dominus lux .«r».
Nec mirum, colhit dum regis iussasuperni, Cui decus et virtris, laus et veneratio seniper,
Decernenssanctis iura iehenda viris; Imperiumque manet cuncta per aeva sacruni. ,
Ob quae promeruit celestia scandere regna, Ipse libi tribuatprolixae tempora pacis,
Quaquoque percepit praemia larga satis. Cfedita qui plehi fersque talenta tibi.
YARIANTESLECTIONES.
1 et angelici G- s luxit G. lusit Bal. _3amaridoii. Bai.
' -
, - .NOT.-E.
" Pro quatuor sequentibus dislichis Bellov.habet: -
Imperat et populi effera colla teriu
TuncKarolus, cari species-genitoris'amala,
Lolharius primum regnum sortitus avituni, Gallorum coetus qrdinat atque doniat. ~_
Arduennae nemofis incola factus ovat'. Illis nos, qui faia tenent, loca parlibus aequis
Hinc Hludowicusheros Rheni cis liltora genti Haec ierimus scripla semper liabenda sibi.

LIBER FRIMUS.

1. Epislola Zachariae papae Francis et Gallis di- D in provineia vestra iuxta noslram commonitionem,
Mcfa.Zachariaspapauniversis episcopis, presbiteris, mediantibus filiis nqstris Pippino et Karlomanno
diaconibug,abbatibus, cunctis etiam ducibus, comi- principibus yestris, peragenle etiam vice noslra me-
tibus omnibusque Deuinlimentibus per Gallias et tropolitano Bonifacio, Dominus inluminasset corda
Prancorum provincias constitutis. Referente nqbis vestra cuin principibus veslris in praedicalionem
reViJreulissimoatquesanctissimo fratre nbstro Boni- eius, ut bmnibus commonitiqnibuseius obediretis et
faeio episcopo, quod- dum sinodus adgregata esset falsos et scismaticos et homicidas et fornicarios a
 ""
T03 B. CAROLIMAGNlOPP. PARS I. SECTIO I. 704
vobis expelleretis sacerdotes, omnipoienti Deo.nostro A __ut nobis praesentibus canonum decreta ei cclesiae
^ratias egimus^ etjiro vobis incessanter sumus oran- ihra feslaurentur, et religio chrisliaua em ndeluf.
les, ut qui coepil in vobis opus bonum, perficiat us- Et fraudatas pecunias ecclesiarum ecclesiis i*e_stitui-
que in finem. Obsecramus enim omnes vos coram mus et reddidimus; falsos vero presbiteros et adul-
Deo, ut eius eommonitionibus firmiter bbediatis; teros, vel fornicaWes, diaconoset clericos epecu-
ipsum enim vice nostra in partibus iljis ad pr_edican- niis ecclesiarum abstulimus et degradavim s, et ad
dum coiistilulum habemus, ut vos Deo propitio ad pbenilentiam coegiirius. Servis Dei per omna omni-
viam perducat fectitudinis, et a cunctis facinoribus hus armaluramporlkre TeJpugnare aut iri e eiciluin
salvi esse possitis. Habuiitis eniih peccatis facienli- et Inhosleni pergere omiiinoproliiberaus, isi illis
hus nunc usque falsos et.erroneos sacerdotes. Unde iantummbdo, qui piiopter divinum ministeri m, mis-
et cunc.tae paganae gentes vobis pugnantibus prae- sarum"scilicet solenmia adimplenda et s nctorum
valebant, quia ^non erat differentia inter laicos et patrociniaportandalad hocclecti "sunt; id. st unrim
sacerdotes, quibus pugnai*e"licitum non est. Qualis vel duos episcnpos | cum capellan.ispresbit risprin-
enim vicloria dalur, ubi sacerdotes una hora domi- ceps secum habeat, jet unusquisque praefec s unum
nica pertractant mysteria ef chfistianis dominicum piesbiterum, qui liominibus peccata con itentibus
porrigunl corpusprosuarum animarumredeinptione, iudicare ei indicafe'_ poehitentiam possif. Necnon
etpostchristianos 1,quibus hoc miriistrare debuerant, et illas venationes ejt silvaticas vagatiories m carii-
aut paganos, quibus Christum praedicare, jiropriis bus omnibus servis|Dei interdiximus : sii iilerut
sacrilegisque manibus necant; praecipue dicente eis acceptofes G et fajcones„non habeant. De reyimus
Domino : Vos estis sal terrae. Quod s. sal evdnuerit, g\ quoque iuxla sanctorum canones, ut un squisque
inquo condietur? Ad hihilum valet idtra, nisi ut mit- presbiter in parrochia habitans '^episcopo ubieclus
latur foras, et conculceturab hominibus.Etdumhaec sil iUi, in cuius parrochia habitat, et semp ih qua-
ita sint, et tales in v.obisfuerintsacerdbtes,quomodo dragesima ralionerii et ordinem miriLsteri'sui, sive
victores contra vestros inimicos esse polerilis? Nam de bapiismo, seudefide catholica.sivede precibus
si.mundos etcastos ab omni fornicatione et homici- et ordine missaj*uiii epis.coporeddat et osl ndat. Et
dio Iiberos habueritis sacerdotes, ut sacri praeci- quandocunque iure canonicb episcopus ircumeat
piunt canones et nostra yJGepraedicat praefatus Bp- pairochiam populos ad confirmaridus,presb ter sem-
nifacius frater noster, et ei in omnibus obedientes per paratus sit ad suscipienduni episcopum cum col-
extiterilis, nulla gens vcslrum ante conspectum sta- lectione et adiutorio populi, quiibi confii nari de-
bit; sed corruent ante faciem vestram omhes paga- bet. Et in coena Dqmini semper novum chrisma ab
nae gentes, et eritis viplofes;insuper et beneagen- episcopd quaerat. (Jtepiscopo testis adsisttt castita-
tes, vitam possidebitis aeternam.Yos autem, cafissimi tis et vilae et fidei et doctrinae Illius. f:laiuimus
fratres, qui estis veri sacerdotes vel sub regali disci- eliam, ut secundum cautelam omnes unJecunque
plina constiiuti, sic Vosmelipsosesdiibclo, ut certos supervenientes ignotos episeopos-velpresbieros ante
ministros Dei et dispensatores mysteriorum Dei, ut probalionem synodalem in ecclesiasiicum ministe-
non_vituperelur ministerium vestrum d, ne fiat in _ rium rion admitleremus. Decrevhnus qu)que, ut
vobis sicut scriptum esl : Erit, sicut populus, sic et secundum canonek unusquisque episcopus in sua
sacerdos. Et si hocfuerit, qualisvobis eril ab homini- parrochiasollicitudjnemhabeat, adiuvanleg *aphione,
bus Jaus, aut qualis a Deo expectalur relributio ? /- ^ qui defensor eccleslae est, ut pqpulus"Dei paganias
Sed sic vos corrigite ut veri sacerdotes. El tales ad non faciat; sed ut omnes spurciiias gentihtalis abi-
sacerdolium perducile, ut etvobis et illistestimoriium ciat et respuat, sive profana sacrificia mc rtuorum,
maneat bonumabhis, qui foris sunt; quatihus ab-- sive sortilegos yel uivinos, sive fylacteria e, auguria,
hominibus vobis adquiralis laudem et a D.eomerce- sive incanlaliones,|sive hostias immolatilias, quas
dis praemium in aeternabealitudine perciperemerea- , stulti homines iuxta ecclesias ritu pagano f ciunl sub
mini, eo quod pervos"ad Ghristi perducti sdntrectam nomine sanctorum marlyrum vel confess rum Do-
fidem, innoxios habentes sacerdotes. Ad' synbdum miui 8 et suos sanctos ad iracundiam pr ocantes,
namque omni anno eorivenite ad pertraclandum de sive illos sacrilegqs ignes, _quosNedfratre vocanf,
unitate ecclesiae, ut si quid adversi acciderit, radici- sive omnes, quaecunque sunt, paganorum observa-
tus ampuletur, et Dei ecclesia maneat iuconcussa. liones 9 diligentei; pi;ohibeant. Statuimu similiter
Bene valete. ut si post hanc syrioclum. quae fuit 11. Kalendas
2. Incipil synodus cum dctibussuis, iussione apo- Maias, unusquisquis 10servorum Deivel a cillarum
stolica a sancto Bonifaliq et Francorum episcopissub Christi in crimen fornicalionis lapsus fu rit, ut in
Katiomanno duce hdbita anno incarnalionis domihi- carcere poenilentiam faciat in pane et a ua. El si
cae 742 B.In nomine Domini nostri.Iesu Christi. Ego ordinalus presbitef sit, duos annos in car ere per-
Kftriomannusdux et-princeps Frahcoruui, anno ab nianeal, ei antea llagellatus et scorlicatus ideafur;
incarnalione Ghristi 742, llvidelicet Kaleudas ct post cpiscopus adaugeat.- Si autem" cl ricus vel!
Maias 8, cum consilio servorum Dei et oplimatuiri monachus- in hqc peccaium ceciderit, pos terliam l
meorum episcopos qui in regno meo sunt, cum presr _ verberationein iri c|arcerem missus vertent m annum
bileris, ad concilium et synodum pro timore Christi '? ibi poenitentiam agat. Similiter et nonnane J1velatae
congregavi, id est Bonifacium archiepiscopum, et eadem poenitehtiaj contineantur et radant r omnes
Burchardum et Regenffidum et Wizlanum * et Wit- capilli capitis eius. Decrevimus quoque ui resbiteri
baldum et Dadanum etEddanum ac reliquos episco- vel diacorii non sagis laicorum more, se casulis
pos cum presbiterls eorum, ut mihi consilium dedis- ulanturritu servorum .De.i. Et nullus in ua domo
sent, quomodo lex Dei et ecclesiastica religio recu- mulierem babitare jpermittat. Et ut mona i et an-
peretuf, quae in diebris praeteritorum- principum cillae Dei monasteriales iuxtareguJam san ti Bene-
dissipata corruit, et qualiter populus chrisfianus ad dicti coenobia vel xenodochia sua ordina e guber-
salutem animae pervenire possit et per falsos sacer- nare et vivere sttidsant, et yitam propria degere
doles deceptus rion pereat. Et per consilium sacer- secundum praedicli patris ordinationem n n negle-
dolum et optimatum meorum ordinavimus per civi- gant. • |
tates episcopos, et constituimus super eos archiepi- 3. Item 1 altera synodus a supradictis e 'scopis ac
'
scppum Bonifacium, qui est missus sancliP-eiri. Sta- principe aposlbtfcd auctorilate Ilalendas ' ' Marlias
tuinmsque per annos singulos synodum congregare, Lyplinas habitai Modoinhoc synodali con entu qui
'
. _. . YARIANTESLECTIONES.
•itoslrumG. ° DCCLXIIG.' s maf 'G. ''GrinthariumG.' c presbileros Tilian. Trec. " c vel ccipilres
' habitai G. * c.Deum et Colb.
G.inmargine:
" nonanes G. " ls caroli G. " Rivip. Bal: 9 obsefuatipnibus G. i0" uf.qi- isquis G_
I
 "705 COD.DIPLOM. — BENEDICTICAPITULARIUMCOLLECTIO.— LIB. I. 706
congregatus esl Kalendas Martias in loco qui dicilur A 7. De eq, qtii fiiiastrum aut fiiiasfram ante repi-
Lyptinas, pmnes venerabiles sacerdoles Dei et co- scqpumtenuerit.Si quis (iliastrum aiit;filiastram suam
mites et pfaefecli prioris synodidpcrefa.cohsenf.ieii- ante episcopum ad confirmaiionem tcnuerit," sepa--
tes firmaverunt, seque ea implefe velle et observare reiur ab uxore' sua, et alteram non accipiat. Si-
promiserunt. Et omnis ecclesiastici ordinis clerus, militer et mulier alterum non' aecipiat." Georgius
episcopi et presbileri et diaconi cuni reliquis cleri- sensit.
cis, suscipienles antiquorum patrum canones pro- 8. Dehis, qui propter faidam in atias patrias fu-
miserunt, se^elleecclesiasticaiura moribus et doc-' ghmt. Qui propter iaidam fugiunt ih alias patnas
trinis et ministerio recuperare. Abbates vero et mo- et' dimillunt uxores suas, nec ille vir nec iila
nachi receperunt regulam sancti patfis Benedicti ad femina nccipiant ' alterum cpniugium. Georgius
restaurandain normam regularis vilae. Fornicatores sehsit. - -•
namqrie et adulteros clericos-1',qui saricta loca vel "9. De incestis. Si hqmo incestum commiserit cum
monasteria ante tenentes coinquinaverunt,„praecipi- Deosacrala aut cum malre sua aut cum matrina
musinde tollereet adpoenitentiaihredigere ~. Et si sua defonte aut Gconfirmalione, aut cummalre et
post hanc definitionemin cHmen forriicalionis vel filia, cum dualms sorpribus,' aut "cum matfisfiJia',
adullerii ceciderint, prioris syriodi iudicium susli- aulcum sororis filia, antcum nepta, aut cum conso-
neant. Simililer et monachi et nonnae 3. Slatuimus Jirina, aut subrina, aut cum amita velmaferiera,
quoque cuniconsilioservoram Dei et populi chris- aut' cum his quibus canones prohibent copulari 8,
tiani, propler immineniia bella et persecutiones de istis criminibuspecuniam-suam perdat, si habue-
caeterarum gentium quae in circuilu nostro sunt, ut ]_ fit. Et si haecemendare noluerit, nullus eum reci-
sub pi'ecario et censu aliquam partem ecclesialis piat nec cibum donet. Et si fecerit, sexaglnia soiidos
pecuuiaein adiutorium exercilris nostrj cum indul- domno regi conipoiiat, usquediim ipse homp se cor-
gentia-Dei aliquanto teriipOi'eretineamus, ea coridi- rexerit. Et si pecuniam non habuerit, si liber est,
fione, ut annis singulis de unaquaque casa sqlidus, mittatur in carcerem usque saiisfactionem; si autem
id est duodecim denarii, ad ecclesiam' vei monaste- servus aut libertus esl, vapuletur plagis niultis. Etsi
rium reddantur; eo modo, ut si mo^iafur ille,"eui dominus suus eum permiserit aniplius in talem lap-
pecunia cbmmodata 4 fuit, ecclesia cum propria pe- sum cadere, ipse*sexagintasolidps domno regi com-
cimia revestita sit; eliterum, si necessitas cogat aut ponat 9. De reliquis vero propinquis iuxta consti
princeps iubeal, precarium renovetur et rescriliaiur luta sanctoruhi patrum et iuxta decrela carionum
novum. Et omnino observetuf, utecclesiae vel mb- iudicetur.
nasteria penuriam et paupertatem non patiantur, 10. De ecclesiasticisviris. Si ecclesiasticiviri supra-
quorum pecunia in precario praestita sit. Sed si pau- dicta facinora conimiserint, si Jionorabilispersbna
perlas cogat, ecelesiae„etdomui Dei reddatur integra fuerit, perdat horioreriisuum; minores vero vapuien-
possessio. Similiter praecipimus, ut iuxfa decreta tur aut in carcerem millanlur.
canoriumadulteria et incesta matrimonia, quae non 11. De presbiteris et ctericisi ut archidiaconus eos
sunt legitiiha, prohibeanturet emendeiitur episcopo- convocetad synodum. De presbilbfis et clericis sic
rrim iudicio; et ut mancipia christianapaganis non ordinavimus, ut archidiaconus episcopi eos ad syno-
tradantur. Decfevimus quoque, quod et paler meus dum convocet 10. Et si quis ire contempserit, tunc
"
antepraecipiebat, uf qui paganas observatibnes in -" p comes iussione episcopi monitus eum distringcre
aliqua re fecerit, multetur ct damneiur quindecirii faciat, ita ut ipse presbiter aut defensor suus sexa-
solidis. ginta solidos componat el ad synodum postea velit
4, De fide catholica et primo praecepto legis. nolit veniaf, et episcopus ipsunipresbiterum vel cle-
Primo omnium admoneriius, ut fides cafholica ab ricum iuxta canonicam auetoritalem diiudicari fa-
episcopis el presbiteris diligenter legatur, omnique ciat. Solidi vero sexaginta de ipsa causa in sacellum
-populo praedicelur. Hoc enim primum praeceptum domni regis veniant. . ,
domini Dei omnipotentis est in lege : Audi, Israhel, 12. De eo quitnisso episcopi contradixeril vel pres-
qiiia dominusDeus tuus Deusunus est. Et ut ille dili- bitero aut cterico incesluosum. Si aliqtia persona
gatur ex lolo corde, et ex tbta mente, et ex tota ani- aut" clerico vel 12misso
per yiolentiairi presbitero
ma, et ex tota yirlule. incestuosnm_-contradixerit, t.unc eomes
5. De pace et concordiaservanda. Ut pax sit et episcopi personam per fideiussores pssitam anle re-
concordia et unanimilas cum omni populo christiano ipsam gem faciat venire una cum missis episcojii. Et 13
inter"
• uhiqueepiscopos, abbates, comites, iudices et omnes jdomnus.rex ita eos distringat, ut caeteri emen-
seu maiores seu minores personas; quia nL- denlur. ....
hil Deosine pace placet, nec munus sarictae oblatio- 13. De his, qui rcs ecclesiasticasverbo domni regis
nis a_d_altare,sicut in euangejio ipso Dominopraeci-
lenent. Ut illi homincs, qui res eeclesiasticas per vei*-
pienteiegimus. Et ut est illud securidum mandatuni bum domni regis sic drdinatum est, ut illas
in lege : Diligesproxhrium luum sicut te ipsum. Itein ecclesiasunde tenent,
in euangelio : Beali pacifici, qudniam•filii Dei voca- sunt, vel illas domus episcopii vel mo-
bunttir. Et iterum : ln hoccognosceniomnesquia dis- p nasterii, cuius esse' noscuntuf, iuxta quod de ipsis
rebus tenent, emendare debeant, ct illos censusvel
cipuli tnei estis,"si dilectionemliabueritis ad.invicem. illas decinias ac nonas 14ibidem dare pleniter debeant
In hoc enimpraecepto discernuritur filiiDeietfilii dia-
boli, quia filii diaboli semper dissentiones ef discor- sicut eis ad.res Yernum oidinavimus. Et qui-hoc non fe-
dias movere satagunt, filii autem Dei semper paci et cerit, ipsas perdat.
dilectionistudent. 14. Ut presbiteri, qui vicosvel ecclesiaslenenti ce-
8. De eo qui a presbitero non baptizato baplizatus ram vel alios censusad mairem civilatisecclesiamper-
est. Si quis baptizatus est' a presbitero non liap- solvanl, sicut consuetudofuit. Ut hi-, qui illos.vi-
iizatb, ct sancta Trinitas ih ipso baptismo° invb- cos vel illas ecclesias tenent, illos census vel il-
cata fuit, baptizatus est sicut Sergius papa lam ceram,,quae longo tempofe ad illud episco-
dixit; hnpositione vero manus indiget. Georgius pitim reddiderunt, modo ^ic -ofdinavimus ut sic
episcopus Romanus"et Iohannes '"'•-'sacellarius sic sen- faciant. Et qui hoc non feceril, sexaginta solidos
seruat. componal.
YARIAiNTESLECTIONES.
dsest.Bal: s redire G. • a nona superscr. ac? G. * commendataTrec. Tilian. 'sStephailus conjecit Bal.
-^etG. ^autusque copulari desunlin Capp. 757,19. RcripulareG. 9 reliqua desnnl in -757,19, 10c. una
cum comite Cap. inc. a. 3. " i. e: m. deeslif)..5. '"-v. m. e. deestib. 5. "utiST. iwannbhas G.
 *
/07 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO I. 708
iS.De emunitatibusservandis.Ut emumia.es plenL-A culo permanentes. Nec ecclesiasticis vero e"csecii-
ter conservalae sint._ laribus negotiis cbmmunicehl, vel in al quo sint
16. De iiistiliis faciendis. Ut omnes. iuslilias fa- ' molesti, propria mbnasteria deserenles; n si forte
cianl, tam publici, quani ecclesiaslici. Et si aliquis eis praeeipiatur propter opus necessariumab piscopo - -
homo ad palatium venerit pro causa sua, et ante civitatis. ] .
suo l episcopo suisque mihistris quae ecclesiastica 28. Vt clericus,in ecclesiaTnqua praetiiu atus esf,
siint, et qriae secularia suo comiti non innotuerit in permaneat. Clericuriipermanere oporlet in cclesia,
mallo ante*rachinburgios, aut si causa sua ante cuLin inilio ab episcopopraetilulatus ac sqr itus esf,
comitem in mallo fuit' et ante rachinburgios, et et ad quam coufugirquasi 9
ad potiorem. H e auterii
lioc suslinere noluerit quod ipsi Jegitime iudicave- refutantes, statuimus revocari debere ad uam ec-
rint, si pro istis causis ad palatium veneril, _va- clesiam, in qua priniitus ordinatus est, etib tanlum-
s
pulelur. Et si maior persona est, legem exinde modo ministrafe. Si quis hanc diffinitione trans-
taciat. gressus fuerit, decrevit
' sancta synodus i proprio
17. Deecclesiasticisviris qut se reclamantesad pala- gradu recedefe.
lintn veniunt.Si ecclesiaslici viri ad 3palatiumvenerint 29. Ut episcopuscuram monasteriorum g rat. Epi-
de eorum causis se reclamare, nisi super eorum se- scopuni convenit civitatis compelenlem m aslerio-
niore, vapulent *, nisi senior suus eos pfo causa sua rum providcntiam gereve.
transmiserit. 50. De eo, qui excommunicalus pro suo neglecto
18. De muliere, quae sine licenlia viri sui velum in fuerit. Si quis excommunicatus fueril pr suo ne-
caput miserit. Mulier si sine comiato 6 viri sui velum g glecto, et" lempore excommunicationis s iae anie
in caput miserit, si viro suo placet, recipiat eam ite- audienliam communicare praesnmpseril, i se in se
rum ad coniugiuni. damliaiionisiudicetpr prolulisse senlenlia .
19. De eo, qui filiastram stiatn contra voluntatem 51. Ul presbileri remecclesiaenon veiidan. Placult
ipsius dederit viro ingenuo '_><./ servo. Si quis homo ut presbiteri nonvehdant rem ecclesiae uhi unl con-
filiaslram suam confra voluntatem ipsius et matris stituli, nescienlibus episcopis suis.
et pafentum dederit viro ingemio aut ecclesiaslico 52. U_tmanumissionesin ecclesiacelebrenttr. Maim-
vel servo 6, et illa noluefit habefe ipsum et relique- missiones in ecclesia sunt celebrandae.
ril eum, poteslatem habeant pafentes illius dare 55. De defensoribus ecclesiarumab h iperatore
illi aliun) maritam. Et si iam marilum habet, non poscendis. Defensoi*esecelesiarum advers s polen-
separetur. tias secularium vel dhitum ab imperator suut.po-
20. De femina-ingenua quae servumacceperit. Si scendi. j
femina ingenua acceperit servum, sciens ' quod ser- 54. Ut nullus sacerdos canonesignorel. Ni lli sacer-
yus esset, habeat eum. ' Una enim lex erit et yiro et doti' 55.lieeal cahones jignorare.
feminae. „ Quid depresbiteris crhninosis, de qui usadpror
21. De ec, qui habet mulierem legitimam, si frater batio non est,'agendumsit. Etliocnobiscun 10magno
eius adulteraverit cutn ea. Si quis homo habens studio pertractahdiim est, quid de'illis p-esbiteris
mulierem iegiiimam, si fraler eiu¥ adulteraverit criminosis, unde aoprobatio non est, ets mper ne-
cum ea, ille frater vel illa femina', qui adulterium . gant, faciendum sit. Nam hoc sepissime a nqbis et
perpetraverunt, interim quod vlvunt nunquam ha- progenitoribus atqiie antecessoribus nostri vcntila-
beant amplius coniugium. llle vero ciiius uxor G tuih est, sed nori lad liquidum u
actenus efinitum.
fuit, si vult, potestatem
~ habet uxorem
" accipere Unde ad consulendum patrem noslrum Leonem
aliam.
-22. Ut sacerdotes vet clerici ad secularia , papam sacerdotes noslros miitimus; et qiicquidab
negotia, eo vel a suis percejisrimus, vohis una cum llis, quos
relicto episcoposuo, non convolent.Quodnon oporteat mittimus, renuntiafe non tardabimus. Vos interdiim
sacerdotes vel clericos hahentes adversus invicem vicissim traclate adlenlius, quid ex. his vobiscum
negolia propriutn
" episcopum relinquere etadsecula- conslituamus una cum praedicti sancli pali s institu-
ria iudicia convolare. lionibus; ut murmjir cesset populi, ei nos is satisfa-
25. Ut presbiteri et diacohi praeter episcopumriihil cientes inlesi Dominoauxiliante ab utrisq ' ehianea-
aganl. Presbiteri et diaconi praeter episcopum nihil mus. Sequitur constitutio memofata.
agere pertentenl. 56. De sacerdotumpurgatione ,2. Ex capit dis dbmni
24. Deeo qui oblata dederit.vel acciperitpraeter Ilaroti. Omnibus vobis visu aut auditu n tuni esse
episcopiiussionem.Siquis oblata dederit vel acceperit non dubitamus, qutod saepissime suadent antiquo.
praeier. episcopumvel eum, quiconstiiutus esl ab eo hoste sacerdolibus;crimina diversa obicia lur. Sed
ad dispensandam misericordiam pauperibus, et qui quoniamqualitef ex eis abhis rationabilis exaniina-
dat et qui accipit, hnathenia sit. lio et satisfaclio fial, licet tempore bonae lemoriae
25. Cum excotnmunicatis non licere communi- domni genitoris nostriPippini, sive prisci tempori-
care. Cum excommunicatis non licere communicare, bus a sanclis patribus et a reliquis bonae evottonis
Nee cum his qui per domos conveniunt, deyitantes hominibus saepissiifle ventilaium fuerit, os tamen
oralioncs ecclesiae, simul orandum esse. Ab alia D plenitef et ad liquidum definituiii reperir miiiime
eoclesia non suscipiendum, qui in alia minime Con- quivimus. Nostris quijipetempbribus idipsi m a sanc-
gregatur. -, - . . tis episcopis et reliquis sacerdotibus et ce ris eccle-
26. De eo qui ecclcsiam Dei conlurbat. Si quis siasticae dignitatisj ministris, nostris 13in egnis seu
ecclesiam Dei conturbare et sollicilare persistit, in aliis Deo degentibus, nohisque una cu eis agenr
lanquain sediliosus pef potestates exteras oppri- tibus, saepissimepropler multas et nlmia reclama-
inatur. . tiones, quae ex ho]cad nos ex diversis part bus vene-
27. Demonachis, ut incivilate vel regionequalibet runt, ventilatum est. Sed qualiter consult domni et
episcqpd suo subiecti sint. Monachosper unamquam- patris nostri Leonis apostolici.ceterorum ue Roma-
que civitateni aut regionem subiectos.esse episcopo nae ecclesiae episcoporum et reliquorum s cerdotum
srio, et quieiemdiligere, et in.lenlos,ess3tantummodo • sive orientalium ei Graecorum patriarc arum, et
jeiuhio etorationi in locis ouibus renuntiaverunt se- multorum sanctorum eniscoporum et s cerdotum,
VARIANTESLECTIONES. '
suo ...
' secularia desimtC. inc. a. 9. - haec diversain C. i. <.,9. 3 haec diversa ib. c. 10. * vapulen-
1c_rG. s commeatu Normann. et Cap. 75.7licentia Trec. Camb. Pal. Colb\ -Reg.et Rcgino, Brirch Ivg, Gra-,
iinn.. ° servo vel ecclesiasi.ico757,4.' ' et sciens G. - 8 G. 8 deest.G. 10vobiscuin Bal i%_.
11 oonsulandumG. 12furcalione G. 13deest G. negotia ;*.327.
j
 709 COD.DIPLOM:— BENEDICTI CAPITULARIUMCOLLECTIO.— LIB. I. 710
necnon et nostrorum episcoparum omnium cetero- A homicida esl;- et peiof legitur esse detractio quam
rumque sacerdoium ac levitarum auctoritate et fornicatio. Ideo monemus et praeCipue-rogamus ne
consensu atgue reliquofum iidelium et cuncto- fiat, ne absque gladio aut vhlnere corporis aliquo
rum consiliariorum, nostrorum consultu deflnitum quisquam homicida inveuialhr. Et sicut de homini-
est, vobisomnibus utriusque ordinis minislris scire bus corporaliter oceisisiudicare decrevimus, sic et
volumus.Statutum estnairique ratione etnecessitate - de illisVqui ex hOcdetractionis scelere detecti coram
acauctoritatepraedicta, consultu omniurii, ut quo- nobisfuerin!, peragi Dominoannuente deeefnimus;
tieuscunque cuiquam sacerdoli crimen imponiiur, ut pax ecclesiarum, in quantum Dominus auxilium
si ipse-aceusator talis fuerit, ut recipi debeat; quia dederit, iif finibus el "regionibusnobis a Deo com-
quales ad accusationem sacerdotum admitti debeaht, ihissis nulla turbetur leriipeslale detractionum atque
jn canonibuspleniter expressum est : si autem, ut bellorum.
dictumest ille, accusator, qui canonice est recipien- 41. De presbiteris;qualiler ecclesiaeintroitum con-
dus, eum cuni legitimo numero verbrum etbonorum sequantur.UtnuJluspresbiter adintroitum ecclesiae
tesliumadprobarein conspecluepiscoporumpoterit, exenia dohet.
lunc canoriicediiudicelur; et si culpabilis inventus 42. De non cogendobibere. Ul nemini liceat alium
fuerit, canonice danihetur. Si vero eum suprascriplo cogereadbibendum. - - - -
praelexlu adprobare ipse accusatoi*miriime poterit-, 43. De presbiteris, a quibus per ecclesias consti-
et hoc canonice definiatur. Jpsp ergo sacerdbs, si luantur. Ut nullus iaicus preshitefumin eeclesia mit-
suspiciosusaut incredibilis suo episcopo aut reliquis tere vel de ecclesia ' eicere praesumat, nisi per con-
suisconsacerdotibus siveboniset.jusiisdesuopopulo jj j sensum episcopi. -'
vel de sua plehe hominibus fueril, ne in crimine aut 44. De honore pro ecclesiis dando. "Ut episcopi
in praedicta suspicione femaneat, cum tribus aut j)raevideant, quem honorem presbiteri pro ecclesiis
quinque vel.septem. bonis ac vicinis sacerddlibus suis senioribus tribuanl.
exemploLeonispapae l, vel eo amplius, si suo epi- 45. De deciiriisdispensandis.JJt decimaein pote-
scopovisum fuerit, aut necesse propter tumullrim state episcopi ' ' sint, quaJiter "apresbiteris dispensen-
populi inesse perspexerit 2, et cum aliisbonis et ius- tur. . -
lis hominibus se sacramenlo coram populo super 46. De ecciesiis vel aliaribus immeliorandis: Ut
3"
quatuor evaugelia dato purgalum eeclesiaereddat. ecclesia vel altaria melius constituantur. Et ut nul-
Si quis autemscire desiderat, quales testes ad accu- Jus presbiter annonam velfoenum in eeclesia mittere
satioriemsacerdotum recipi.debeant, el quid de ac- praesumat.
cusatorefaciendumsit, pleniterin canonibusjeperire • 47. Deecclesiis vel altaribus ambiguis. Ut eccle-
poterit. siae vel altaria,quae ' ambigua
~ sunl de consecrationej
57. De eo, qui cdnfiteturde crimine. Mahifestum consecrehlur.. '. _.y • '
est confiteri eumde crimine, qui indulto et delegato' 48. De linteis allaribus praeparandis. Ut presbi-
iudicio purgandi se occasionenon ulitur : nihil enim teri perpafrochias suas feminispraediceni, utiintea-
interest,utruminpraeseutiexamineomnia quae dicta mina; altaribus praeparent. .--'.-•
sunt deeo comprobentur, cum ipsa absenlia pro coh- 49. De parrochianis alterius presbiteri. Ut nullus
iessioneconstat. presbiler alterius parroechianum, nisi in itinere fue-
58. Deusuris. Usuram non solum cleriei, sed nec {„ rit vel placilum ibi habuerit, ad missam recipiat.
laici christjani exigefe dehent. * "50:
""
Deparochia alteriuspresbiteri. Ut nullus 8 pfes-
59. De comitiiius,utministrisecpIesiaeinsuismi- 4
- nisteriis adiutdressint. biler in alterius presbiteri" parochia eo incon-
Comites ministris ecclesiae sulto missam cantare praesumat, nisi in iiinere
eorumqueministeriis, uthocplenius.et de^iostris et fueril; necdecimam ad alterum pertihentem audeat - '
de seet desuishominibus obtinercpossint,' adiuto- recipere. ' ,
res in omnibusfiant. Et quicunque prima et seeunda - 51. Determino ecclesiarum.-Ut terminum habeat
vice de his a comite ammonitus nen se correxerit, unaquaeque ecclesia, deiquibus vilhs decimasreci-
volumus ut-per euridem comitem eius neglegen-j piat. •
lia ad nostram riolitiam perferatur, ut nostra auc- 52. rDerebus presbitcromtn. Ut unusquisque pres-
toritate quod in nostro capilulari continetur 6, subire J)iler res, quas post diem consecralionis adquisierit,
cogalur. propriae ecclesiae relinquat.
40. De ordinatione presbiterortim. -Ut presbitefi 55. De poenitenlibusnon cogendisvinutn bibere-. Ut
non ordinentur priusquam examinentur. Et_ut arite nullus presbiter aut laicus poenitenlem cogat vi- 8
ordinalionempleniter et sludiosissime instruantur, num bibere aut carnem manducare, nisi ad praesens.
qualiter sea yitiis eavere debeant ei qualitersubdi- •pro ipso unnm vel duos denarios iuxta qualitatem.
tos doceant; ne torpentes vel bebetes in floctfina poeniteritiae dederit. . „'
sancla vel vilio malae famae eorum neglectu vel ali- 54. De presb leris, a quibus se Caveant.Ut nullus
qua mala similitudine, qubdabsit, aspbrgantur : quo- presbilercarias scribat, ncc conductor sui senioris
-niamdetractiosacerdotumad Christumpef tinct, cuihs existat. _
-ei minislri -vel nuntii esse iioscuntur e,'qriia nimisi.P .1 • 55. De presbiteris, qui agenda in domicitiiscele-^
graviter peccant, qui sacerdotes et miriistros Christi braverint. Statutum est, ut si quis presbiter in do-.
detrabunt: quoniam teslante euanghlica luba melius; miciliis agenda celebraveril sine liceniia et consilia
est unicuique, ut suspeudatur mola asinaria colloi sui episcopi, honore sacerdolali privetur.
eius et demergatur in profundum maris, quam scan- 56. D-e praedicatione vel capitulis• presbiterorum.
-dalizet unum de pusillis,' Chrisli videlicel mimslris. Ut unusq.uisquepresbiter capitula babeat de maio-
Et alibi : Qui vos recipit, merecipit; etqui-vossper- ribus vei de minoribus viliis, per quae cognoscere
nit, me spernit. Et ut hoc detraclionis et scandalii yaleat vel praedicare subditis suis, ut se caveant ab
peccatum omnes summopere caveant, obnixe mone- irisidiis diaboli. .
mus et coram Deo testamui* etsicutDei fidelesi 57. De eucliarislia. Ut presbiler eucbarisliam ha-
rogamus, ne Christi detrahant ministros.. Similiter* beat pafatam, 'rii quandb quis infiririaverit, aut par-
et Cbristi domiftinostri ministros et-sacerdotes no- vulus infirmus fuerit, statim eum communicet, ne
strosque m.agistrosmonemus, iie locum subditis tri- bine cominunione irioriatur. ;
buant detrahendi; quia qui detrahit fratrem surim,, 58. Deampullis tribus in coena Domini liabendis,
VADIANTESLECTIONES.
1 Bal. hic e codicibus inseruit : qui duodecim presbiieros in sua purgalione habuit. a pro-
paucis aliquol
spexeiit G. s datum G. . 4 e. in eorum p.iiriisteriis 825, 25. ei II, 25. -" „6continei G. 6 <dicujiturBal.
T de e. deestl. iii: e eoi. deest I. 148. 9 invitet I. 131. . '
.; .
 711 B. CAROLI.MAGNIOPP. PARS I. SECTIO I. • 713
Ut prespiter In cena Domini tres ampullas secum A 68. De episcopisorainandisvel.quibuslibet xvlero,
deferal,"unam adchiisma, aliam adoleum*
adcale- Item in concilio Calcedonensi, quod -non porleat
cuiuinos inunguendos, tertiam ad infirmos unguen- episcopum aut quemJibet ex clero per pecu ias„or-
dos iuxta senientiam apbstolicam; ut quando quis dinare: quia utriquejdeponendi sunt, et qui rdinat,
infirmatur, inducat presbiteros ecclesiae, ut orent et. qui ordinal.ur, necnon 1 et qui medialor *t intef
super eum, unguentes eum oleo in nomine Doniini. eos. Item de eadem re in canonibus apost Jorum.
59. Ui omnescterici episcopis suis.subiectisint. Ut Si quis episcopusaut^presbiteraul diaconus er pecu-
2
omnes-presbiteri, diaconi et subdiaconi sub pote- nias hanc obtinuerit idignilalem, deicialur ip e el or-
state episcopi maneanl. dtnator eius et a communioneabscidanlur.
60. De qrdine sacerdotum. Ut nullus presbiler (39. De maleficisvel incantatoiibus. Item i eodem
praesumat in alia parrochia baplizare nec. missas concilio, ut cocleaiii, malefici, incanlatore , el in-
celebrare sine iussione episcopi, in cuius jiarrqehia canlalrices fieri nonjsinanlur, quos ih Sym e mago
esl. Et omriespresbite.i ad "conciliumepiscopi con- Dominus terribiliter, damnavit.
veniant. Et si hoc, quod superius compraebensum 70. De clericoruminter se. Item n eodem
est, facere conlempserint, secunduni canonicam in- coiicilhvutnegotiis si elerici inter se negolium ali i od ha-
slitulionem iudicentur tam ipsi quam et defensores
eorum. buerint, a suo episcbpo diiudicentur, hpn secula-
61. Deeo,qui non confitetur Dei verbum passum ribus. 71.
_
carnc. Si quis non confitetur Dei verbum passuhi seu laicorum. De conspiratione clericqrum vel mo achorum
carne et crucifixumcarne et mortem carne gustasse B Item in eodem concilio, ut ne clerici,
j
ex mortuis, secundumquod nec monachi, nec laici conspirationem vel insidias
faclumqueprimogenilum
vita est et vivificator 3 ut Deus, anathemasit. contra paslorem suum faciant.
62. De modis excommunicationistam de clericis, cilio 72. De fide sanclae Trinitatis praedicanda In eon-
quam de laicis. Si quis presbiter ab episcopo suo\ Carlaginensi. jPrimo omniiim necess esl, ut
4 , fides sanctae Trinitatis et
degratlatus vel excommunicatus fuerit, et ipse per. sionis, resurreclionis et incarnalionis Chr sti, pas-
ascensionis in c los dili-
contemptum poslea aliquid de suo officio sine comia- omnibus pfaedicetur.
to,facere praesumpserit, et postea abcpiscopo cor- genter 75. De
reptus el excomniunicatus fuerit, qui cum ipso, eodem de hfs, qui s]e convertunt ad Deum. Item in
communicaverit scienler, sciat se esse excommuni- his, qui iii periculo constituti su f el con-
catum similiter. Quicunque clericus vel laicus autt vertunt se ad Deum, ut canonice inquirant r dc re-
femina inceslum commiserit et ab episcopo suo cor- conciliatione, et canonice reconcilienlur.
Ti. De his, qui nonsunl bonae conversati nis. Item
replus se emendare noluerit, et ab ipso excommuni- in eodem,
catus fuerit, qui postea cum ipso communicaverit, utilli, qui non sunt bonae conv rsalionis
similiier excommuniceluf. Et ut sciatis, qualis sitj^ et eorum vifa esl accusabilis, non audea episeo-
modus islius excommuriicationis,in ecclesiam non, pos75.velDe maiores natu accusare.
debet intrare, nec cum ullo christiano cibum.nec po- , his, qui cumexcommunicato comttunicave-
tum sumere; nec eius riiunera quisquam aceipere, rint. Ilem in eodem, ut qui excommunic o prae-
debet, vel osculum porrigere, nec in oratione seJ sumptiose communicaverit, excommunicet r et ipse.
76. De subieclione presbitcrorum. Ilem n eodeni
iungere, nec salutare, antequam ab episcopo suo siiI concilio infra dua capitula, ul nullus presl ter con-
reconciliatus. Quod si aliquis se reclamaycril, quodj Q
iniuste sit excommunicatus, licentiam habeat ad me- tra episcopuni suurii superbire audeat.
tropolitanum episcopum venire, ut ibidemsecundumj ut 77. De clericis ecclesiasticiordinis. Ilem i eodem s
canonicam institutioncm diiudicetur; et interimj clerici ecclesiafetici ordinis, si culpan incurre-
suam excommuniealionemcustodiat. Quod si aliquis3 rint, ap*udecclesipslicos iudicentur, et on apud
isla omnia contempserit et episcopus hoc minime_. seculares.
emendare potuerit, regis iudicio exilio condemnetur.\ 78. De falsis nominibussanctorum. Item n eodem,
65. De his qui a synodo vela suo episcopodamnalil ut falsa nomina martyrum et incertae hetorum
sunt. Haec vero per skgula capilula in statulis Ni- inemoriae non venerentur.
ceni concilii legere potestis, seu in aliis sanctorumy 79. De uxore a \viro dimissa. Item in odem, ut
palrum synodalibus ediclis et in Anlioceno concilio, nec uxor a viro dihiissaalium accipiat vir l viven-
quod hi, qui damnali sunt a synodo vel a suo epi-1 te viro suo ;- nee vjr ' aliam accipiat vive te uxore -
scopo, et poslea ministrare praesumunt, praecipilurr priore. .
ut nullus audeat eis communicare. Si quis vero eiss 80. De oblatis pguperum. In concilio angrensi,
xommunical, simili sententiae subiaceai, sicut elt ut nullive.l liceat oblationes quae ad pauperes ertinent,
damnatus. rapere fraudare.
64. De episcopisvel quibuslibelex clero. Item inx Si. De ieiuniis a sacerdotibus constituti . Ilem in
eodem concilio, ut episcopus vel quilibet ex clero3 eodem, ut ecclesiastica a sacerdotibus ie unia con-
sine consilio vcl litteris episcoporum vel melropoli- stiluta sine necessitate rationabili non sol antur.
tani non audeant regalem dignjtatem pro suis causis, i. u lio82.
De his, qui \contranaturain peccant. In conci-
clamare, sed in connnuni episcoporum conciliocausat Ancyrano. Si inyehti sunl inter vos ui cum G
eortimexamiiieiur. quadrupedibus aut cum consanguineis us e ad sep-
65. De die dominica, qualiter observandaest. Itemj timurii genuculum j\'el masculis contra nat ram pec-
in eodem concilio praecipitur, ut a vespera usque adl. cant, dura et distiicta poeniienlia sunt oercendi.
vesperam dies dominica servetur. Quapropter episcojiiet presbiteri, a quibu iudicium
66. De ignolis angelortim nominibus. Ilem in eo- poeniteniiae iniungitur, conenlur omnin odis hoc
dem concilio praecipitur, ut ignota angelorum no- malurn a consuetudineprohibere vel absc dere.
85.. De nominib.us recitandis. Item c' sdem, vt
mina nec fingantur nec nominentur, nisi Illorum,' nomiua
. quos habemusiri auctoritate. Hi sunt, Miehahel,Ga- tales. publice non recitentur anle prece sacerdo-
I
briel, Raphael. 84. De canonum insiilutis a wn igno-
67. De mulieribus, neadaltare accedant. Item inn randis. Item eiosdem, ut nullipresbiteris saeerdoli 1 ceat igno-
eodem concilio, quod non oporteat muheres ad al- rare sanclorum carionum insliluta.
tare ingredi. 85.-De sacerdolibus conlra decretalia agentibus.
VARIANTESLECTIONES.
1 inunguendos inf. G. * d. el. deest 755, 8. 3 vivificatur G. ' vel e. deest 755, 9. *e. con-
cf. Anseg.
cilio G. f' quicumciiieG.
 COD. DIPLOM.— BENEDICTICAPITULARIDMCOLX.EGTIO. — LIB. I. 7.14
715
Item eiusdem, ut si quis sacerdoium eonlra consli- A J tur et p.er fideiussoresad palatium nosfrum veuire
lula decretalium praesumptioseegeril-ei eorrigi no- - iubeantur"; et tunc-nos decej*namus, ulruni nobis
luerit, ab officiosuo submoveatur. placeat ut aut illum"l)annumpersolvanl *, aut aliam
86. De fidepresbiterorumab episcopisdiscucienda. harmiscaram sustineant 6.
Ut episcopi diligenter discutiant per suas parrbe- 99. Deecclesiisihter coheredesdivisis. De eccle»
cbias presbiterorum fidemet baplisma calholicum et ' siis, quae.inter coheredes 6 dhisae sunt, considera-
missarum celebraiiones, ut fidemrectam teneant et tum est, quatintis si secundum providentiam et
baplisma caiholicum observent et missarum praeces admoriitionem episcopi"ipsi coheredes eas voluermt
bene intellegant,.et ut psalmi digne secundum divi- tenere, et Iionorare, facianl. Si autem hoc contra-
siones versuum moduIentur,-et,dominicam -oralio- dixerint, ul in episcopipoteslate maneaf, ulrum eas
nem ipsi intellegant et omriibus praedicent. intelle- ita cousistere periiiittat aut reliquias exinde auferal.
gendam, ulquisque sciat quidpeiataDeo. Et lulcante- Glo- Etubiad nostrum lieneficium ecclesiae pertinentes
ria Patri cum omrii honore apud omnes ita'divisae inventae fucrint, ut describanlur et nobis
tur, et ipse sacerdos cuni sanctis angelis et populo reimntietur.
Dei communivoce Sanctus, Sanctus, Sanctus decan- 100. De manso ad ecclesiamdalo. De uno manso
tef. Et omnimodis diceudum e=t prebileris et dia- adecclesiam dato, dequo aliqui homhies contra sia-
conibus, ut arma non portent,- sed magis confldanl tuta sibi serviiiusn exigunt, quicunque pro hac cau-
in defensioneDei, quam. in armis. sa accusalus fuerit, comesvel missi boc, quod inde
87. De presbiterisin ecctesiisconstituendisab epi- sublractum ' est, presbiteris cum sua lege reslituere
scopiset non ab aliis. Statutum esl, ut siiie auclori- gfaciant.
] .
tate vel consensu episcpporumpresbiteri in quibus- "101. De his, qui decimas dare nolunt, nisi a se
libel ecclesiisnec constituantur"nec expellantur. Et redimanlur. De decimis, quas phpulus dare non vult,
si.laici clericosprobabilis vllae et doclfinae episeo- nisi quolibet modo ab eo redimantur,' ab episcopis
pis conserandos suisque in ecclesiis constituendos probibenclum esi ne fiat. Et si qnis contenipior in-
obtuleriitl, nulla qualibet occasione eos reiciant. ventus fueritet hec ejiiscopum nec comitcm audire
'88. De villis noviset ecclesiisin eis noviler consli- voluerit, si noster homo fuerit, ad praepcnliam no-
tuiis. Sancitum est de villis novis et ecclesiis in eis stramvcnirc coinpellaiur.Caeteri vero distringanlur,
noviter conslilulis, ui decimae de-ipsis villis ad,ea"s- ut.inyili ecclesiae restituant, -quod ' voluntariedare
dem ecclesiasconferantur. - .
neglexerunl.
89. De presbiteris,qui~feminas m domibushabeiit. 102. De leslibus „_._/rem quamlibetdiscucieridam.
Sancitum estab ejhscopis de presbiteiis, qui femi- Ut qnando.cunquetestes ad rem quamlibet discu-
nas secumindiscrete habitare pecmittunt et propter tiendam quaerendi atque elegendi sunl, a misso no-
hoc malae' opinionissuspicionedenotahtur, ut si de- stro et.comile, in cuius ministerio.dere qualicunque
inceps admoniiinon se correxerint, velut contem- agendum est, tales eligantur, quales oplimiiri ipso
plores sacrorum canonum canonica invectione fe- pago inveniri possint. Et non liceat liiigatoribus-per
riantur. praemia falsos testes adducere, sicut actenus fieri
90. De scriploribus. Ut scribae viliose non scri- solebat..
bant. 105. De causa ebrii hominis s, el de eius lestimo-
91. De incesluosis. De. incestuosis, ut canonice (Qnio, et de placito comitis. Ut nullus ebrius suam
examinenlur et nec propter alicuius amicitiam qui- causam in.mallo possit conquirere nec testimonium
dam relaxenlur, quidahi vero conslringantur. dicere. Nec placitum coines habeal, uisi«eiunus.
92. De communicaiionefidelium. Ut onmes fide- 104. Dehoc si presbiterisanctutn crisma dederint
Jes communicent el "ad missas perspectents' sine ad iudicium subvertendum.Ut presbiter, qui san-
aliqua occasione3. . ctum chrisma donaverit ad iudicium subvertendum,
95. De confugio ad ecclesiam.Si quis ad eccle- poslquam de gradu -suo depositris fueril, mauum
siam confugiumfecerit, in airib ipsius ecclesiaepa- ainiltat.
cem habeat, nec sit ei necesse ecclesiam ingredi;' 105. De placito centenarii. Ut nullus homo in
et nullus euiri indeper vim abstrahere praesumat, -placitocentenarii neque ad mortein, nec adliber-
sed Jiceat confiteri quod fecit, etinde per manus tatem suam amitlendam aul ad rcs reddendas vel
bonoruni hominumad discussionem in publico per- maneipiaiudicetur.; sed ista " aut in praesentia co-
ducatur. mitis vel missorum hostrm*umiudicentur.
94. De admonitione sacerdotum. Ut^sacerdotes 106. De raptu viduarum. Qui viduam intra pri-
admoneant populuni, ut elimosinam dent et oratio- mos triginta dies viduitatis velinvitam vel volentem
nes faciant pro diversis plagis, quas assiduepro pec-' sibi copulaverit, bannum nostrum, id est sex.agi.nta
"calisnostris patimur. solidos, in componat. Et 10si invitam eam-du-
95. De praedicaiionea.d plebem. Ut ipsi sacerdo- xil,-legem triplo suam ei comporiat, illam vero ulterius
tes unusquisque secundum ordinem suum praedi- non aitingal.
cafe el -doeere studeat plebeni sibi commissam. _ 107. De homine publicam poeniteniiamagentein-
96. De erudilione fdiorum a parenlibuset palrinis. u lerfecto. Qui hominem publicampoenitentiamagen-
Ut parenles filiossuos, et patrin.i eos quos de fonte tem interfecerit, bannum nostrum in triplo conipo-_
lavacri suscipiunt, erudire summopere sludeant; nat el wirgildumproximis suis "persolvat. '
illos, quia eos genuerunt.ct eis a Dominodati stint; 108. De observalionepraeceptorumdominicorum.
et isios, quia pro eis fideirissoresexistunt. De observationepraeceptorum nostrbrum el inmuni-
97. De ecclesiisantiquilus conslitulis. Utecclesiae tatum ls praecipimus, ut ifraobserventhr, sicut a no-
antiquiius constitutae nec decimisiisc uila posses- bis et ab anlecesspribus nostris conslilulumest.
sionepriventur. 109. _De locisiamdudum sacris et nunc
-98. Dehis, qui sine consensu episcopi presbiteros foedatis. De locis iamdudumsacris et nuncspurcilia spurci-
iti ecclesiisconstituuntvelde ecdesiis eiciunt. De his, tia foedatis, uljuxta possibilitalem in antiquum
qui sine consensu episcopi presbiteros in ecclesiis statum reformentu.r.
suis constituunt-vel de ecclesiis eiciunt, et ab epi- 110. De~cotnmutationibusutilibus permanetidis-
scopo vel a quolibet misso -dominico admoniti obe- inutilibusque deiendis. Ubicunque commutationes
dire noluefint, ut bannumnostrum rewadiare cogan- lam temporejiostro quamque genitofis nostfi legi •
VARIANTESLECTIONES.
^hominesG. -* perexpectent1,132.-. 8 deprecatione1. 132. '4 persolvat G. Bsustiheat G. 6 deestG.
qui superscriplovel quod G. 8 nominis G. 9 isti Bal. 1*v'elB«/. " eius Bal. 12immunifate Bal.
PATROL.XCYil.- ; . . 23
 715 B. CAROLIMAGNIOPP. PARS I. SECTIO I.| 716
timae et rationabiles atque uiiles ad * ecclesias Dei A viaticuai eu_c„haristiaeacceperint, nqn se c edant
factae suni, permanearit. Ubiciuiqne yero inutiles absolutos sine nianris impositione, si suparvi. erint.
et incommodae atque inralionabiles faelae sunt, dis- - 119.- De .remedio,pienileiiliae, ,et quod ab oluiio
splvarilui*,et recipiat unusquisquequOd-dedii. Ubi - poenitentum per munus' iinpdsilionem"episcd ' idnuri ,
vero niortua manus interiacet aul alia'quaeiibet cau- supplicaiionibus fiai. Propier quod "riecesse st," ut''
•sa,quae ralionabilis non esse videafur, ihvenla-fue- reatus peccalorum atte, ultimum dieni sace doiali
?il, riiiigenter describatur et ad nostram' " ' " noiiiiam supplicalionesolvnlur, eiidmsipericulo moriis . rgenle
perferaiur. slatim post acceptionen pbeniteniiae et rccon iiiatio
111. De ecclesiaeconsecrationein qua mortuorum stibsequalur. Ex s epistota papae Leonls _ad 1 'ieodo-_
cadavera infideHumsunt sepulla. Ecclesiam Lnqua rum, Foriouliensem 'episcopum. Mhltiplex i iissri-
ino .tuorum cadavera infidelium sepeliuniur, saueti- coidia Dei ita lapsis humanis subvenit",hl non solurn
ficare-non Iicei. Sed si apta videtur ad consecran- per baptishii tgratianiji sed eiiam per poeni cniiae .
dum, inde evulsa corpora et rasis vel lotis lignis medicinaiQsjies vitae irepar.eiur aecema-e,el jui re-
e<__i!i, reaedificetur. Si haec «onsecrala priiis-fuii, geiieralionls aona violaruni, proprio se ludic o con-,
missas in ea celebrare licei, si tamcu iideles'fuerint, deinuantes ad"remissionem crimirium perveni mtsic"
qui in ea sepulti sunt. divinaevbiuritalis praesidiis ordinalis, ut iiuu.gen-
112. De officiolaicorum. Laicus non debet in ec- tiam.Dei hisi .supplicatibiiibus sacerdoiusn ne jueant
clesia le.ctionem recilare nec alleluia- dicere, sed oiifinere 6.-Medialor"eniniDei el-hoinir.um d mi;,us
psalmuin tanlnin aut responsoria sine alleluia. Jesus Chiistus hanc i pr.ieppsiii-, ecclesiae -t *adidjt
115. De stultorum voto solveddo. Episcopo licet B jiotestaiem, uief confitenlibiis poenitentiaesinciig-
votum solvere, si vult. nein darent el ab eadem salubri salisfaCtiope mrga-
114. De non prodendoa presbileris crhnen episcopi. tos ad commnnjoneiri sacraqieniorinn per .imuam
Presbitero non licet peccatum episcppi ,prodere,quia reconciliaiionis adipiLtereul. Cin utique"' q' sri in-
eum e.bt. ipse SaJviafor*intei*.i'eo"iljqui.nu lquaih
- 115. De parrgchianis aiterius presbileri. Ut nullus cessabililer
super
his abes', sicrit ipseait: E,cce ego vobiscut sum -
presbifer alterius parrochianum",riisi in ilinereTue- omhibus diebus usque ,ad coukumriiaiidnem secidi.
rit, nec decimam -ad -alierum perthieritem audeat• Qua de relnnui-ur, uf -si qusd per servitut m no-
recipere. _ _ sfrara bono qrdine el[gralo impleUfreffeciu, n m am--
116. Demanus impositioneat resolutionecanonica. bigamus per Spiiituni sanctum nobis fuisse dona-
Ut nemo sacerdotum pppuli sibi peccaia -coufiteii- tuai. Si aulein "aJiqjiis eorum, pro quibiis „ oniirio_.
tium sine aucloritaie canonura iudicare praesuaiat. supplicamus, quiicumque intercepjus."o"bsiacu o riiu-
Et ui quando unichique quisquam saeCrdossibi sce- nere indafgentLiepfaesentis es.cidefit,',ei'pfi .quam
lera sua confiienti iuxta praediclum canonicum mo- ad co,'Stiiuta feuiedii perveniat teiiiporaiei» vitam
dum posnitentiam iribuit, sis comam diiniserifaul luuhana coriditione finieri!, quod ihan-J-isin orpore
habitum" nmtaveiit, manus ei secundum canonicam nori recepit"s,.consequi exuttis earne hon b.erit.
auctoritatemimponai cum orationibus,- quae insa- Ideifco necesse esi rios eorhui, <juionierint",'nieriia .
3
cramenlario ad dam.am poenitenliam; cdntinen- actusque discutere, cu:ri doriiihusnbstef",ciii> ,iudi-.
tur. Si vero oeculte et spcm.e "confessus fuerii, cia iioijueuni comprache:idi, quod saee.doli ai im1-
occulte fiat. Ei si puhlice ;:c msrtifeste convictus Q j).!eriihinistefib rion sivit, suae iusniiae' rest_r"avit,5.;
aut confe_.susfaerii, puhlice ac manifesiefiat, et iia poieslatem suam litneii volens, ut .hic t rror 10
publ.ee .coram ecclesia iuxta. canonicos-poeniteat omnibus prosit, et quod quibrisdam. lepii is aut
gradus. 'Post peractam vero secundum canonlcnh iieglpgehtibuS acci.'ii, "nemonon inelual." ilultun>
inslhulionerm isoei.i.eritiam occulte vel niahifcste,- e.-im utiie ac neccssarium esi, qt psccatoru i\ fear
canonice recoiicilieluf et manus ei curn oraiidiiilms, tus ante ultimum1 clieni sacerdbtali .supproalibne
tjuaein sacraincntarioadreconciliaiidum poenl-aniem soivafiur. "His autenjj qrii lempore iiecessital sjpeii-
eontinentur, iwponatur,ui riivimsprecibus-el mise- cuiis urgentibus pra.t_siJiusnpoeniientiae ei iiox.re-
ratiouibus absolutus a suis facinoribus, esse merea- concili_aii6.,isiaiplorahi, ii"ec'saiisfactiointer icehda
tur: quoniam sine manus imposilione ne _.o absof- e__4.iiecrecpnciliatioldeneganda: qiiia miseri 'ordiae
vitur ugaiiis. -Et ideo dominus et niagister- -noster Dei nec mensufas possunus poneie, hec fmpora,.
discipulis s_uisac successoribus eorum iigandi ac defuiire, appd quem1 huilas patiirir vejire moras.
solvendi dedit potesiatem, ut peccotores ligandi ha- cohvej-sio,dicerite,Dei spirlta per propheian : Cvni
Jjeant-pofestatem, et-poeniteniiaintcondigpeagentes conoersus"ingemuerisi s'dvus eris~:~Eiailbi: ic ini-
absolvi atque.jieccaia-cuindtvina iiivocationeb.i_m.ii quilai,es.tutt_s_ priorj, tlt iusiificcris..Itepi,: \Qu g apud
queanl. 3Necmirum hoc. Quia si homines suis ser- Dqminum misericordja est,~et copiosa apud mn ,?'«-
vis danl polesiatem de subdiiis liganiii ei "siilvendi demptio..In disgensaindis'iiaque.iS.-t'd;oriisnoilebe-
,vel nocendi et.ailiuvandiapudse, quantomagis do- •nnigesse' dft/iciies nbc se';accus'aii'rii:ii ge.i tus la-
minus omnium.iiominu.il Jianc potestative pofesta- crymas.que^negl.-ger^, cum paahlteiidi.,affe lioneni
tem praeposilis sanctae eeclesiae dedil d,cei_->:Ac- U ex Dei creclannis inspiratiohe coceeptain, ciieente
cipite Sphilum sanctum. Quorum remiseritis pec- apostolo : Ne fortadei itlis Deus poeniientian, ut re-
cala, remitlunlur eis; et fjuorum retinueriiis,' reientu s.ipscant a diaboii laqueis, a que capiivi.ten ntur ad
erunt. ,E.treliqua. ipsius i<oluntaietn.\ [
\ 117. •Depoenitente,.cuius cfimen pervul.gatumesi. 120. Iieni d_e poetftentum absolutjon.e,ul pcr ma-
'in concilioCartagiriensideeadem r'e praecipiiur,' ut nus impositionem 'episcopor-umjoelsacerdqtmiriiiiijie preci-,
si cuiusqtiam poenileht'is"pn!>licumel"vulgatissi-huhi busftat. 'Siquis.in periculo velpace iautiri
crim^n esl, quod uhivefsain cgmmoveri*,-.eccle- poeni^eniam accep'Jrit;"si cbjitiiiho creclij ir iiioi'i-
siam \ ante absiJam ihanus ei iirponaiur. Et aibi in tufus,"reconcilietui' per maiius lmposjliqne el iu-
"cauonibusvel in 'decretalibus Leonis papac.pracci- fiiridatuf'ori eius"eucbaiistia.
pitur de eadem re, hf.-abso_u.iopdenilentuiii per aia- 121. Ut pgeniiensloslensis-poeniteniiaefnt'ibus ad
nus-in.posiiioneiriepiscbporum supplicaiionibiis
' fiat; communionemrecipialuf. Ul poemtens ostJ bis-ne-'
et rebcjua multa talia ei horum sihiilia.' cessariis poeciieniiae.Jfuciibus legiiimam 'ominri-
' marius iaipbsiti hCpeiVt
118. De poenitentibus,qui eucharistmn acceperinl nionem,eum recoriciliatoria -
~in iriffrriiitale positi. iPoeniienles,„q,uiin infirmitate cipiai.
TARIANTES LEGTIONES.
1 inter Bat. * nisi G. 8 sacramentorio G. const. '* in concilio: universa ecclesia noverit. c -emplar '
e G. 8 reseruabit
9„ G. _10 ereor.fi. '.
p. G. ,e_tcpdd. Bal. obtineri-G. 'itaque recipit-G.
 717" COD. DTPLOM.—BENEDICTICAPITULARIUMCQLLECTTO.— LIB. 1.1 718
122. Ut poenitentestempore, quo poenitentigmpe- A bus sacerdotum recoiicilietur, sicut auctorilas ba-
tunt, super capnt citiciuma sacerdole cohsequdhliir. "~,het ecclesiasiica.
Poenilentes lempore, quq poenitentiam petuni, im- 150. Ne in confinio mortis poenitens a reconcilia-
posiiionein manus sup.er c;.put"el_cili.ciuiii~a sacef-„ -tione diulitts 's'uspehd'aiur.'""'Et ivt oblatio eiiis, qiii -
dpie,„sictit tibique oorisfi.uthm esi,'consequarilur.; poeriitSiinecdum reconcitialus'de~hac'vila esie'rit,!'ab
,123. Ui omni temporeietunii nidnus pgemtentibhs ecclesia fecipiatur G. Qui poehitenli-inv fei "nlbrlis
a sacerdoteimponatur. -Oiiirii lesripofeieiuhli " manus
" agit peficulo, Wioii diufine a reconciliaiionls gratia
poeniteplibus a sacerdofibrisiihpbnalu**. differehdus esf. Sed si profeclo mortisurget pericu-"
1-24. • JJt lapsi per tnariusinippsitfonem episcopi liiiii, poeiiiteiitia' pei"hiarius!impositiohem accej)'ta
absolvantur. Ncc absoTvendoslapsos jri fidecreiia"- statim et recohciliatib adhibehda est; -jie prius-ab
mus,'nisi per imjiosiiionem manus episcbpi. '," huniknis rehus aegefjibscedai,' quam doiium 8
recon-
,
<-_S5. Ut pocnilenlqscommunjcentq>Aant,ereconci ^ ciliatibnis'' accip.iat',;sibqiie*supefstilibtis" 'qhodaih
lialipnemmoriaji/uf."Pljcriit .his. qui accep.tapoenir •- niodo dbloris.Videiui*esse;jper__ietuUiii, si pfaecisam"
-teriiia ante reconciliatibnem '-ni^raritadDomirium; abecclesiae' meiribris crim'-; qui iiiique fecbncfi-a-
conimunicari pro eo qtiod horiofaverunf"prieniteh- lionisl nbri'iheriiil' graiiam, 'raplinv ^praeseh-i vfta
tiam-.nQui*-si.supervixerint, stent in _oi*dhie pqbiijieii-" nloriis riatura"siibduxeiii. OiUle iui-la papae Lebnis'
tuoi, ut legiiiiriarii.cominunioiieiri.slatuSb/iemiiOjre edibtum liis; p_iiiiiiteihpore riecesiiitaljsefiri peii-
recoiiciiiatiohe elrnanus in.pbsiiio,rie"'episcopl " """ f Vel culi u**gehfisiiisl_tiHia'-praes.diuiri; poe!ii.eritiae''9.;et
eiris iussu piesliiteri recipiarit." "" mbx reconCiliationis'
'." _-"' ' reriiediunv-iiiiplorant/nec s'a-
-126. De-rhis,'q'A 'conviviogentilium usi swnf. QuJ gj tisfacfio ihterdiceiida cst,''"neb' reconciliatio"-dene-
convivio solo gentilium et .bbcis 'immolatitiis usiJ gandii; quia'Jmiseficofdiae'Dei^nec^mehsufaspos-
suht; •possunl
" '"" i(*£*ui_iis"*"et • ' -'.-• pjjr- suriius ponbfe, riec" tempora definife. De-his aulem,
maniis^irapqsiiione
'""" : """""
gafi. "".'" qrii accepla'' poCniientia; -anleqham reccmicilieritur-,
127. Vt ctiminalia-peccqta mullis ieiuiijis, et cre- ali hac viia' reces^bfint; quairi'qjia,mdiversitas-prae-
brismanns iihposiiidnibus_'dsdcerddtibusfmrgehtiir. ceplorum de hqc capitulo habeatiir, "iJlofhui laineii
. Cfiminafia jieccata riiultis feimiiisei ciebris" jhahus - npbis'sehtentia jfiacuit, qui multipli(.es"hrimerb de
sacerdoi.um imjvisiiohibus eofuihque' siipijllcalioriL_ huiusmdcli 'humainus^deCfevefuntVut.-et^riieirioiia"
hus iuxti canbnum "staihla-placuii pufgari",' Ita'rii taJIurii in ecclesiis comirieiideluf1et; oblatio':|)i*"d"vep-'
nemo sine. jnauus - imposiiione episcop.i' aut" eius riim'"dedicata spifitibus^accipiatuf.-''-'•-'-'' • ^ >l^'-~
iussh"alicuius pfesbiieri se cfedai esse a siiis faci- 151. De presbitcris vei' didcdriibus.graviqri noxa'
n.6,ribris'al)sblulum.'''N6ri est' ihjrandurii, 'svahsolutio conhiclis.Tte'hv*'c6nftr'ma'iurii'-'est;' tit 'srquiiniJo.j)fes- -
peceaior._iriper.uiai.us' ihiposillbheiu precibus sil biterfvel Uiacpnrih'filiiiua; gfaviofe' cuipa''tk)iivicti
^ace'i*.dotum,cum bbminus in veiefi fege supei'ca- fuCrint, "qua eos a ''niinisteiitf 'n'ecesse"siiare;!_overi,
putho.s.iae inaujim sacerdoli.s prae.cepeiit iihpoiii. iibri bis nianus tanqiiani pbenitehtibus vel taitjriam
iLtehih.sicu.t'turic pef illanv hostiam, "ita nuhc p!er fidelibus" laicis" i&l)bh_itur. -Neque per-hiiteiidrim,"
irivocatioiie Spiritussancti, pe_*qiiem iit _sfeuiisbijo. . ul rebaptizal.iad clericaiulgraduih proriioveahhu*.
peceatbiuni, pec "marius'episcbpOfuih*vti.eprufri auc- 13*2."Depot~niteiitibt.sq'ui'.'ex'gravipri&usieviori-
toritate 'reliquoriiin 'sacei-dotum ihippsijfohe, sup- busve c.ommissispocniieniigm gerunt. De poeniten-;
piicatloiiibus eorii.iiiremittuntuf peccaia.Nam quah r iilius," qui sive ex 'gra™fibus'cb"mniissi_>"srve'',ex
do Dbiniiius LazafumfMScitavif, ait discipulissuis":,,*-*feviori!)us poenifentiam gerunt,' si htilla iritcrve-
Tollite iapident: «ubaudiltir, ut mortuus surgaldaiis riiat aegi'ituuo,J,q'uirilaferia' aiile pastha •eis i*emit-
exeibplum','utsicul ipii riianiJjus^tolIiihtlapiciemut tehaum,.R'(fmanae'eccIesiae;cohsuetudo"-derntorisirSt.
ft!of,iius"sui'g'at,ita ipsi el''s'ube'esso'rfes'e:omm" ina- Caeifei;urtide pmidefe hestiiiiaiido-delictoruni -sacef—
iius'- poeiiiieiitibus iinpananl, uf pef inipositioheni, db'|.is'es,i'iiiciieai*'e; ufadieiidsifad •ediifessiqribiifpoe-
manuiim suis "precibusniofluuih desepulcKro',:iciest iiileiitis ct/adfleihs' atquc-lacfymas^cbrfifeiilis," ac"
peccatorenide viiiis" surgereet rele'ya're-facimit';eit . '" tuin iubefe diniitsi; :c'.mi'vidifit- congruaTirsatis-
sicui; illi oraejiicluin Lazarum iristi<is, idest fuiiibus faciionpm.'Sane si' qiiis segriihdmem ihciderii atqrie
'*
conligaium iubenie_Doinihd "splvunt quLait;''Sqt-. us'que 'despefatiohdni'devenerit,--'ei'est;'anfce;-tejiipus.,
vite iitum, eisinite dbire, ita isli*fr'edruhi srippliea- pasciiae feiaxahdiim_hc de seculb ab'sque"'''dq'ihiim-"'
tionibus" auxiliante "Dominb ef comitahte "'Spiriiu hione'discedai: '':V'' "' '"- ;'-j---- > •-'- ---
saiicTb'.qui'in"liis senipsi'operatur, pefmanus i____ ,155. De liis, qui convivio.sotogenxilinmet escis hh-
pb>iiionehi'p'eccaiorum'splvarit'yincuTaeosqiib tem- molqittiisitsi suitt.'i.m "conviviosolpgehiiliiiriietescis
pp,i'e"a"saiictis"patribus cohstitutb '-s.acfd^eucliaii-itia
" iinihblaiiliis usi surit, j)ossujifiehiniis et cfebfis riia-
cqmmuiiicentef ahsolutbslfe.pSfmittant. _ ••--"' nris
_ 123. Ut ppeniterilibusiuxla canonicam aucioriia- aTjsiirienies impbsitibnibus'pufga'ri_'„uldeihceps ab'idolqthitis.
sacfa.mehtbfriinChfisiipossiht esse pa.r^-.
teni ppenitettiiadetur, et' gnte suspensps~g cgmmu- iicipgs. Si. aufeiri arit idola 'adofaveiiihiautjhoijiici-
nigne excubare faciant ad ecctesiae •ojficium. U.t diis vei fbrnicaiibnibus cqritaminatisurii, ad cohiriiu-
secundu-n formam canonum -poenitentibus deiur , nioneni eos","nisi par pberii'teji"tiam* piiblicairi.eifpef
poeniientia, et eos a '
® nianus
prius co.mniunipne shspensps mippsiiiouem sacerdotali' pfece.'^in't'f econci-'
ad qfiiciiiniecclesiae escubare faciani et jnfer.reji- liati. iibri'bpb\;iei'adniitti...Teri.pbi-apperiituiiinlsiia-
qups. poeriltentes ad nianus . imposiiioneni- crebro , bita niodefatibrie surircbnstirriendaVpfpu-fcqriver.so-
reeurrere. .Expleto autem satis.fajeiionistempoie^et ' rum aniinps sacerdotes iiisjfexefirit esse devbfbs,'-pa-
saeeidotali prece s per mantis imposilionem. iuxta riter etlam habenics aeialis senilis inluitum,_ef peri-
ordineni sa,crame!Uprumet.canpnuni recqnciljerit culorum quor,unique ,aut aeg];itu^inuni.r,e,plciejites
poenitpnles et sacra communione ^coiifirment. . - si qriis ila' gfaviiej*"ufgejjiur,
necesiitates ;'."in","quiJ)us
-1.-9.. De his qiii separati a cominunione fuerint- lit-dum adhacpoenitel, de salute ipsius despp.felur,
poenileniibus. Qui a 'Co nmunione separantur in lor opoftet ei pei*sacerdotale*msqllicitudirieih,id estper
cis quibus:seclusifuerant, 'per: manus'impositiohem manus impbsitionem absbluiione precuin sacefdota-
recipiantui--in: communionem. -Nec se ijiiiscjuain a liuin coriiiniiniqiiisgratia subveniri. -„. -,
peccatis absolutumsine reconciliatqria manus impo- 134: Ut jtoenitenles, qui ex gravioribus.peccalispoe-
sitione credat ;'-sed per niamis iinpqsitionerii preci- . nilenliam gerunt,tribus ahnis sint inter audientes, si
VARIANTESLEcflONES.
-1 e.v. e. i.p. a Benedictoaddita. "! s. qui est J*.G. s deest G. u isfis B. " s. percepta ni. imjjosi-
libne G. 6 receptetur G. ' poenitenliam p: m.'-i."acceptani'fi."i 8 supprestihus Sahgi.^ariib. * p.-fbriie-"
dium et m. exmorer. G. 10quantum i. G. _yjrc';;
 719 B. CAROLIMAGNIOPP. PARS I. SECT.J. 720
verampoenilentiamgesserint.Poenitentes, qui ex gra- X faclionem absque pfoprii episcopilicentia mmuni-
vioribus peccatis poenitentiam geruut, si ex corde care praesumpseritj, simili excommunicali ni subia-
poeniteant, sicut Nicena synodus de lapsis corislituit. ceat. Sacerdotes aulem, ad quospertinere n scunfur,
tribus annis sint inter audienles, quinque vero vel si eos quolibel murierevel favore aut negle entia ad-
septeuj annis subiaceant inter poenitentes manibus mohere noluerint aut per satisfaclionemr 'ertentes
sacerdotum. Duobus eliam annis oblationes modis noii susceperint; aul contemnenles de ee Iesia non
oinnibus non sinantur offerre, sed tantummodo po- eiecerint, simili senlentia plectanlur, quo sque vel
pulis in oralione socienlur. Nec confundantur Deo emendalionisvel eorum danmationis sente tia pro-
colla submittere, qui erim non timuerunt abnegare.. mulgetur. j
Quod-si utpole mortales intra rnetas praescripti tem- 158. Ut poenitenltbusabsquepersonarum cceptione
poris coeperit vitae finis urguere, subveniendumest poenitenlia detur. Ul sacerdos poenilentian implo-
implorantibus seu ab episcopo,qui poenitentiam &e- ranti absque persoriae acceptione p"oenifeiiae leges
dit, seu ab alio , qui lamen datam esse prbbaveril, iniungat. j
aut similiter a praesbilero, iussu aut permissu tamen 159. Deneglegentioribus poenitentibus. t negle-
proprii episcopi,per manus imposiiionemabsolutione gentiores poenitenttestardius reeipianlur.
precum sacerdotalium iatieum abeuntibus de seculo ' 1^0. De-eo, quipoenitentiam in infirtnita e peiil. Is
rion negetur. Pueris autem, quibus apuriiate voca- qui poenitentiam iti inlirmilale pelit, si cas' , dum ad
bulum est, seu clericis, seu laicis, aut etiam siinili- eum sacerdos inviialus venit, oppressus firmitate
bus puellis, quibus ignorantia suffragatur aetatis, obmuluit vel in frenesim versus fuerit, em-tesli-
aliquandiu sub manus impositione deteritis reddenda j} monium qui eum audierunt, et accipiatpoe itentiam.
cbmmunioest. Quod si ante praefinitum poenitentiae Et si continuo creditur moriturus, reconc ietur per
lenspus despecti a niedicis aut *evidentibus moftis manus imposilionem ei infundatur ori eiu euehari-
-pressi indiciis recepla quiquam communionisgra- slia. Si supervixerit, conimoiiealur a sup dictis le-
tia convaluerint, servemus in eis, quod Niceni cano- slibus peiitionis suae satisfactio, et subd tur statu-
nes ordinarunt, ut habeantur inter illos, qui in ora- tum poenitentlae tempus, quamdiu " sacerdo , quipoe-
tione sola cbmmunicant, donec implealur spalium riitcntiain dedil",pfobaverit.
tenaporiseisdem pfaestitum. 141. Ut poenilentesnon sc credant absoulos, nisi
155. De calecuminis non praetereundis. Nec cate- per manus impositionem. Poenilentes qui n infirmi-
eumini praetereundi sunt, quia non est causa dissi- tate viaticum eucharistiae acceperinta, n n se cre-
nsihs, sicut iidem sancti canones ordinaverunt. Hi dant absolutos sine manus impositione, si super-
qisiquolibet modo Christum, quem semel confessi vixerinl. ir
sunt,, abiurarint, tribus annis inter audientes sini, .14.-. Dcpoenitenlibusqui antequam lege poeniten-
et pdslea cum catecuminis permitiantur "orare, per liae exsequantur, s'i casu in ithiere vel in n ri morlui
rrianusimpositionemcommunioniscatholicae graiiam fuerint. Poenitentes, qui antequam leges p enitentiae
reeepturi. exsequantur, si casu in itinere vel ia m ri mortui
156. Ul qui poenitentiampublicae,gerunt, uno anno fueiint, ubi eis sacerdos subvenire no poluerit,
cum cilicio sint inter audientes. Qui poenitehliam pu- memoria eorum et orationibus"et oblatio ibus com-
blice gerunt, debent unum annum esse cum cilirio mendelur. j
inter audientes, vel usque ad magnum diem, et po- 145. De loco monasteriorum vel aedi/ ciis_..provi-
pulo, quando intrat in ecclesiam, perfusi Jacrymis G dendis. Dignum ac necessarium est, ut iss:Tnoslri
veniam postulare precarique eum humiliter, ut pro per quaequc loca clirecti simul cum episc pis unius-
cis digneiur orare. Tribus vero annis subiaceant ili- cuiusque diocesis perspiciant locamonast iorum ca-
ler poenilentes manibus sacerdotum in loco retro nonicorum pariter et monacborum similil rque puel-
ostio ecclesiae poenifenlibus constituto, etseorsum,. lai*um,si in aplo et iri congruo Joco sint osita/ubi
infra ipsam tamen ecclesiam, seciuso populo tamen, commodum necessarium possit 3 adquir , quod ad
iam non in terramprostrati, sedvultu et capite humi-' -utililatem pertinet monasteriorum,- sicu in sancta
liato, humiliter et ex cofde, ut supra dictum est, ve- regula dicilur: Mqnasteriumaiitemita4eb t conslitui,
niam postulent et pro se orare exposcant. Duobus ut omnia necessatia infra monasteriume rceantur,
eliam annis oblationes modis onmibus non sinantur ut non sit necessitas monachis " velcleri is- vagandi
offerre, sed populis laniummodoin oralione soeien- foras, quia omninb non expedit animabus . orum. Si-
tur, ut perfectionemseptimo in coena DominLcon- mililer quoque aedificationes monasterio um supra-
sequantur anno, id est per episcopi vel eius iussu, si dicti missi et cum eis episcopiper divers loca prae-
ipse abest, aliorum sacerdoiummanus impositionem, videanl, si aptae sint et congrucntef san tae profes-
absolutione sacerdotaliumpraecum, communionisca- sioni compositae, vel si claustrum firmu habeant,
tholicae graliam recepturi. Qualiter septem annorum in quo salvari possiiil animae in eis con lorantium
poenitentiaagatur. In his vero septem annis multijili- sub disciplina canonica vel regulari. Ub' autem ali-
citer ieiuniis, orationibus. fletibuset elymosinarum, ter inventa fueririt, hoc omnimodis epicopus loci
pro ut meJius poluerint, exhibitionibus et lacryniis ipsius faciat emendari, ita ul condigiiam professioni
persistant. Et.ne ullerius eis lalia contingaiit admo- D eorum cusiodiaui habeant canonici vel n onachi at-
dum caveant, dicente Domino: Vade et amptius noli que nonnanes, ne detur eis occasiomalefi endi, quod
peccare. absit.
157. De poenilentibustransgressotibus. Ut hi, qui 144. Ut episcopisciant, qualiler canoni i, qui sunt
frequenli praevaricalione peccata vel poenitenliam, cum abbatibus,-vivant.Praecipimus, ut nusquisque
iterant, frequenti senlentia, nisl per satisfaclionem episcopussciat per singula monasteria,-q aritos quis-
quae praevaricati sunt emendare nitantuf,.coei'cean- que abba canonicbs in monasterio suo ha eat. Et hoc
4
tur vel condemnentur, ut haec, quae volunlarie non omninoambo pariler provideanl, ul si onachifieri
diluerunt, invitiemendent.'Quodsi his aliquis renue- voluerint, regulariter vivanl; sin autem, anonice xi-
rit el praeceplis sui sacerdotis inobediens apparue- vant omnino.
rit, seGmidummodum eulpae excommuriicelur. Si • 14S. Ut presbiteri chrisma diligenter custodiant.
quis autem his ante reconciliationemeteorum satis- Presbjteri sub sigilloi cus-odiant"chrisma*tnulli sub
"
. VARIANTES.LECTIONES.
^quidemG. * acceperunt _3.- 8 c. ac n. pqsset G. _* deestG.
NOXiE.
« Veldericis Benedictus cle suo addidil.
 721 COD. DIPLOM.— RENEDICTICAPITULARIUM COLLECTIO.— LD3.1. 722
praetexlu medicinae fel maleficii donare inde prae-- A giter lammoneatur populus chrislianorum; _quia" ipsa
sumant. Quod si fecerint, honore privenlur. ol)laliosibi et suis magnrimest remedium.aniniarum,
146. Ut presbileriutantur assidue orariis. Presbi-^ -- et in ipsa pace vera unanimitas et coricordia demon-
teri sine iutermissione uiantur' orari.is
' pfdpter. diffe- slrafur 6.
rentiam sacerdotii dignitatis. 161. De symboloet oratione dominica. SymboJum,
"147. Ne laici presbiteroseiciant de ecclesiis eosve ? quod esl signaculum fidei, ct oraiionem dbminicam
in eis constituant absquepropriorumepiscoporumcon- discerc semper ammoneaiit sacerdotes popuJumchri-
sensu.~-~Ut Jaicipresbiteros non eiciant de ecclesiisne-- -stianuin. Volumusque ut disciplinam condigiiam ha-
que constituani sine consensu episcoporum suorum. beant qui haec discere neglegunt, siye in ieiunio, sive
148. Ne laici a presbiierts munera exigant. Ul Jaicii in alia casligatione. Propterea dignum est; ut filios
omnino munera iniusta non-exigant a presbiferis > suos donent ad scolam, sive ad monasteria, sive fora*
*
prbpter commendalionemecclesiae cuiquam pres- presbiteris, ut fidem catholicam recle ediscant et
bitero. oraliqnem dominicam, ut domi afios docere valeaiit.
149. De fugilivisclericis. Ut unusquisque episcopus-i- Qui vero aliter non ppluerit,
" vel in' sualinguahoe '
in sua parrochia diligenter presbiteros vel clericoss discat. .
inquirat, unde sint. Ei si aliquem fugitivum inve- 162. Ut malum ebrietatis omnino vitetur. Magnuin
nerit, -adsuum episcopum redire facial. malum ebrietatis, unde omnia vitia pullulani, modfe
" 150. De.letaniamaiore: Placuit nobis, ut lelaniat . omnibus cavere praecipimus. Qui autem hbc vilarie
maior observanda sit a cunclis cliristianis diebusi noluerit, excommunicandum eum esse.' decrevimus
tribus. jgj usque ad emendationem congruam.
ISl De qualuor temporibtisobservandis.Constitui-' 165.*De spiritalibus filiolis.Praecipimus, ut unus-
mus, ut qualuor tempora anni ab omnibus cum ieiu- quisque compater vel proximi spiritales filios suos
nio observentur; id est in Martio mense ebdomadai calholice instruant;
prima, feria quarla et sexla et sabbatoveniant omnesi 164. Ut canticum luxuriosum ctrca ecc.estas dese-
a3 ecclesiamhora noriacum letaniis ad missarum so- ratur. Canlicum turpe atque luxuriosum circa eccle-
lemnia. Similiter in mense lunio ebdomada secundai sias agere omnino contradicimus-,quod et ubique vi-
-fefia quarta "etsexta sabbato ieiunetur usque horami - landum esf.
. nonam, et a carne ab omnibus abstineafur. Similiter 165. De incestuosis. Ut episcopi incestuosos puri-
in mense Septembrio ebdomada teitia.Et in mense: ter ' investigare studeant, omnino praecipimus. Et
Decembrio ebdomada, quae fuerit plena ante vigi- si penitere noluerint, de.ecclesia expellantur donec
liam natalis Domini, sicut est inTlomana ecclesia ad poenilentiam reverlantur.
traditum. 166. Ne in quaria vel quinta aut sexta generatione
15... De indicto ieiunio. Quod si quis indictum ie- coniugium copuletur. Oontradicimus quoque, ut in
iunium superhiendo contempserit et observare cum quarta vel quinia sextaque 8 gerieratione nullus am-
caeteris christianis noluerit, in Gaugrensi concilio plius coniugio copulelur. Ubi aulem post interdictum
praecipitur, ul anathematizetur, nisi emendare se faclum inventum fuerit, separetur.
studeat. 167. Ne proprius filius de baplismo suscipiatur vel
153. De dominicis diebus. Omnes dies dominicos ad confirmationemleneatur. Nullus igilurpfopririm
cum omni veheialione observare decrevimus el.ser- filium vel-filiam de fonte baptismatis suscipiat, nee
vili opere abstinere. Et mercatus in eis minime sit, C ( filiolam nec commatrem drical uxorem, nec illairi
nec j_lacitum,ubi aliquis ad mortem vel ad poenam cuius filium vel filiam ad confirmationemtenuerit.
iudicetur ~. Ubi autem factum fuerit, separentur.
154. De dechnis.Ammonemus atque praecipimus, .168. De damnalis nuptiis. Si quis viduam uxorem
3
ut decimaDeo oninino dari non neglegaiur, quam duxerit, et postea cum filiastra sua fornicatus fuerit,
Deus ipse sibi dari constituit: quia (imendum est, ut seu duabus sororibus nupserit, aut si qua duobus fra-
quisquis Deosuum debitum abstrahit, ne forte Deus tribus nupserit, seu cum patre et filio, tales copula-
per peccalum surim auferai ei necessaria sua, et 4 tionesanathematizari,necumquam amplius eoniugio
qui decimam Deodare neglexerit, novem partes au- copulari, sed sub magna dislrictionefieri"." 10
ferantur ab eo. 169. De cura et praedicatione sacerdotum crga
155. Ut ecclesiaepacemliabeant. Reum confugien- populum sibi commissum,et ut facinorosos exlra ec-
tem ad ecclesiamnemo abstrahere audeat neque inde . clesiam eiciant. Ut sacerdotes populi sibi commissi
donare ad poenam vel ad moriem, ut honor Dei et curam habearilelinslariter de eorumanimarum salute
sanctorum eius conseryelui; sed reclores ecclesiarum praediceni, et ut facinorbsos secundum euangelicam
gacem "etvitani ac memhra eis oblinere sludeant. Ta- inslijutionem arguanl.
men legitime componant, quod inique fecerunt. 170. Ut presbiteri omnes suos subiectos.orationem .
- 156. Iterutn de pace ecclesiarum..Praecipimus, ut dominicam-et symbolum doceant. Quod presbitero
in ecclesiis aut iu domibus ecclesiarum vei in atriis praevidendum sit, ut omnes qui christiano nomine
placita secularia minime fiant. „ censentur, orationem dominicam et symbolum.me-
157. Ut aniiquae ecclesiaehonorem suum habeant. j) _\ moriter teneant ei inlellegant.
Ecclesiae antiquitus constitutae nec deciriiisnec aliis '. 171. Quibus lemporibusbaplixandutnsit; Ut bapti-
possessionibuspriventur, ita ut novis ofatoriis tri- smum non fial nisi slatutis temporibus, id est, pascha
buantur. . et peiitecosten. nisi-infirnsitas intercesserit. El ul
158.De beneficiisecclesiaslicis..Quicunque.benefi- aliubi non baplizetur, nisi in vicispublicis, nisi, sicuf
cium ecclesiasticumhabent, ad tecta ecclesiaerestau- iam diclum esl, ob infirniitatis causam. .
randa vel ipsas ecclesias emendandas onmino adiu- . 172. Quodnullum preliumpro baplismoaccipi de-
vent, et * nonam el decimam reddant. beat. Ut nemo presbiterorum pro baptismo pretium
159. Ne presbitermissam solus cantet.. Nullus pre- aociperepraesumal. Quodsi fecerit, sciat se canonica
sbiter, ut nobis videtur, solusmissam cantare-recte regula esse damnandum.
valet. Quomodoenim dicet: Dominus vobiscum, vel 175. De decimis, ut fideliter a fidelibus denlur et
sursum corda ammonebil habere, et alia multa his canonice a presbiterisdividantur. Ut decimaefideliter
similia, cum aliris nenio.cumeo sit? sanctae ecclesiae reddantur et presbiteri secundum;
160. Deobtatione efpacein aecctesia facienda. canonicam regulam fidelitereas dividant.
Oblationemquoque etpacem in ecclesiafaeere.iu- - 174. De presbiteris,ut secularesnon exerceantcuras
- ' YARIANTESLECTIONES. ' '
1 cuiquam a p, Bal. ° tradatur Bat. 8 dare G. etinfm. * scquentia a Bcnedictocf. epla. synodica Tu-
ron. II. a. -567. ? et n. et d.6r. desunt 1.15, 24. vel10 annonam G. ° demonstrelur G. ' ptiniter Camb.
* v. (j. s. desuntin conc. Mog. feriri Trec. Camb. sacerdotis G."
725 - D. CAROLI MAGMOPP. PARS L SECTIO I." .724
fteqite iudjce's:'vjill.ai:um -fiarit. U.t.presbiteri-curasse- _5_ __slipendia accipiuht; in Suo elaiislfq riian ant et sin-
t.iilafes iiullaterius exerceant, id esl ut nbque iudices guJis diebus maiie pririia a'd leciibneiri yei iarit et.au-
necjue maiores .yillaru ,:._ fiant..,' ,. „ diant, quid eis imperetur.- Afl inensarii ve o siiiiiiiter
..i.t.Ui it\ fitulis quibus.presbiteri consecranlnr, Ifctibrieriiaudiarit 11 bbeQieriliaihsbcurid m cariones
ffAie siiam pwmolioneni. stabHitqlem prpmiitxmi. Ut matiislrissuis exMbeanl. . ;~
ih
Jvfesbjlefi, qiii j\l\~\js consecrantiir, seeundmp ca- 186. D'epresbiteris occisis:PresJiiiefiiii erfecli epi-
"ppfies, ahtequaiij.brdyientur, promissionem stabili- . ad ciiius ji-irroelriaiii.perfiheiit; so yai.im*se-
" scopq;
cundum capiiiilare gloriosi Karoli geijitoi'i"noslri, ita
iatis.loei illijis^faciant. ,-..,„,,
,176. Ne femtnae ctimpfesbiierisJiabilent. Ut pres- videlicet, ut ineilibtaiemvrirgildi eiiis egi copus iiii-
bitcri, sec.uni,'feminas.jiceriiiam non habeani habi- litatibiis ecclesiaei cui Is praefuit, iriluiat, ct aliefani
ta'ndi..ej, ul siispieipnes euugi.anl. .,„'; . . rnedielatem in elymosina illius iusle .disp rtial: qiiia
177.Ike p.resbiierisvel clericis fugjlivis._I)efugifiyis liiiilus.nobis cius^heresproximioVridela , qiiam ille
'presbiteris vel "cierieiscanonica aucioritas oliserve- qrii ipsurii Dominosociayif."
lur__id est ul^nemo.nostru.u-.cieiicupvallerius jiar- ii&/i-Ds'fi.ccubdiione episcopi: Ut ejiise pum nulli
roVijiaebnii.icl, iio.que.oriii.Uini.stis.cipiat sine per- criminoso liceat rifccusare-.•'- '[,,.<,.,-.
hnssiorie sni.eplscopi.?. Et-fioc cbnsidcrauduiii est, 188. Quoit non\ liceat moiiqsteria Deg, aciata di-
qiiiri.de talibris faciend.ui.usil. _.,.. .. ... •, • versoriiifieii sb'cula)id:"Gideincepsri.oria ieria, qiiae
•178. Ul in domibus non • corisecralis ticguaqnam Deo sacrala esse hoscuntur, cliversOrias cularia se-
missa celepretur. Saucjtjim/csl,,ti"iliullus prcsbitero- cundum cahonicahi insliiulioneiii.in qiia.iiinicayere
„ ruiri in domibiisalj <-piscpj).is non eor.s.eratis obla- - liob•j.ossuniiis,hcin.fiaht",sed religlosjs t Deuii ti-
lioherii offerfe quoquo inodo praestimat. . iB meWibushdihiiiil)usquesacraiis li-jbiiarit f. ,', - ,
17$,_-7.presbUeri, diaconi vet :Sub:diaconi nec .dnna - '189.' Uhcqhiurdtioiies vel conspiraiione.ngh.fiant.
portehl, riec venqiioiiemexerpeav.t. Etibbc caveiidum UlcOiiiiifalioriesvel corispiratioribs"iiph iaiil; quia
est, ui pfesuitefi yel diacoui sive subdiaconi arma haec facienles s'a"cri. cariohes',grayilef clain arit: ;. ,
poriare nbn praesumanl, neque venaiiones aliquas 4$Q.Deillisqiti res ecclesideienerit: S„i'quis eecle-
exe._c.ere.._ . „-._,..•- siaslieani _ee:nteiiet eiadriibriitiis iuijici m (Jeclina-
_. 180,.,Qupdnon.Iiceat mulieri sanclmh velv.macce- veril, qrioadiiscjubad. disciissibrieni-yeriia, autrem
plum dtmittere,.Qualicunque.niodomulier pennittenie.i. fesiiiuateecles'ia'siicaiiv,.'aul commuriipiiejriveiiir.'
carionice viro suo aui eo defuncto-velum sanctuni in - 191. D'eservoepclesiuein ftirio compr elisiiso.,Si
. captit acceperit, aul.sp.onie aul irivita, in eo peiiiia- servus ecclesiae in furlq comprae.iensus-i.erii, aiu-
•rieal bihniiionec.dimiltat. .... > ., dicc phhlicb sicutjel feliqui dislribgaiui*..El si iudex
.. 181. U'ires pauperum vel tninus poteniumtnala oc- publichs sfervurii_Lecclesiae sine c.furto ion praesu-
casixmehon erytsntur.Propier provisiones paiiperuin, meritehi sirie auciieniia vicedoiiiirii aril .'cjiidiacpru
pfo quihus curam.li.abcredebemus, placuit ijobis, ut aut detiiiere aiit inicfriareprciesuriipseiil,a uio iniegrs
nccepiscopLiiecabhales nec__dmil<*s nec vicarji nec'. ab ecclesiae liminibus arccatur 1.. . ,
.iudiees nullusque 'oriinino snb inala occasione vell 192. De his, qia clericum iniuriaverint: Jrx conciiio
njalp inganio res pauperuin vel iriinuspdlentum nec', Aulissigdprensi.Quicunbue iudex arit secjlaiis.pres-
erriere npe *< *
i Uiilereaudeal; Sed quisqu.s exeisali- bilefo autdiacoiio, aht cuilibet de clero, autcie iu-
quid conipaj;arc voluerit, in.publico placito cofanii niofiiius, absque jaudienlia epis"opi vel . ftlijrtiaconi
idoneis testibiis*.etcum.raiiorie lioc faciat. Ubicuricjue ;Q ( vel archipresbLeii iniuriam inferre pra ^sumpserii,
autem. alifer inyentum fueril faetum, hoc onininoi anathema ab oirinium christianoruni co lsoriio iia-
eihendetii.rper iussionem liostrain. • beatur.
-
. !. _ _ . _ .
_ ,182. De-potestaieepiscoporutnpio rebus.ecclcsiasii- 195. Ul homicidisvelcaeleris reis, qui egibitsmori
c,;s, ac de convehientiaepiscoporumcuni /_iic.s..Utepi- debeni, si ad ecclesiiiinconfngerinl, nullt s eis^vjcius
scopi potes.atem habeanl res.ccclesiasticas pracvi- delur''. Ut liornicidis vel caeteris reis. ui iegibus
defe, regere e.iguhernare atque dispeiisare.seciin.iumi mori debeni, si rid ecclesiairi cbnfugerh i s, nullus
canoiiicanraiiclori.a!ei.i..Vohimus. utlaici in cofumi -eis vicltis deiui*.,| , . .._-,. _ ,- -
niinisterio pbe-jiant ^episCopis-.atf regeiidas ecclesias> 194. De decimkper iiissioneinepisrqpid spensiindis.
Dei. ,4, vidjias .el .orphanos defensandos, et.tilbbe- Uiiuiusqnis('|i:'esjiaih'decimahi dbhei"a'i iieperlus-
"dieutes.sint eis ad.eoruniGhiisiianilaii.m serva.i.lfim. sionein ejvscopi dispfensi.t.... _ ._. „. ..,•
El episcopicojisentientes sinl comitibus el iudicibiis> .195. Quaiiterde lalrdniV&sfacieriiltims i. JJl latrb-
ad iusliiias faciendas. Et nullalenus per aliquoViihi 9
I nes de iiifra emuniiatem" a iudice jpsiW eiriumtaiis
menilacimn.velfalsiiin lestiinonium rieque periuiiumJ in coniilis placilbipfaescrifenliif:Kt qiii oc, iibri tei
aut per pracmium lex iusiain aliquo depraveiar.' - ceri(,'beiieliciuih _eihpiiorchi^perdat. SYpilitef yassi
,. -ISSiBe eb, qui cansam iudicatam reyeiere praesa- iVostri,si boc noh ai'ijhblbyei')iii.,_beiiefiium ei'hb-
mit. Si quiscausamimlieatam repdere praesmnpst.- norem pcrdanl. Et qui beheficiriiiinon h _beiii,ban-
rit in mallo, ibique leslibus convictus fuerit, aiii-cjiilri- iium solvant. 1 _ , , _, ,,, . . ,,. .,
decini soiidosconponal,. arit quindeciih ictiis ab sea- D c
196'i, pcriuriis: De eo', qiii perriiriu Jecerit, ut
Linjs, qui caitsam jjrius iudic-tYerunt,aceipiat.- U millafu reitciiiptipnem scilvat, sed inan iii .p.eidat.
_ 184. D'e cotoniset fiscaltnis. Ul nee colonus'nec; Quod si acciisator.cc-niejidcrevoliieritde ps'o jjbriu-.
fiscalinus possinl alicubi lfadifionc.sfac'£.i'Ci rio, stent -ad cruc.erii.Et.si iriraibr vic rii, .Jegem
... 185. De vita-canonicormh.hi oiriiiibusigitur, quiih- stiam accusalbr eliendei..nbcyero de inh.oriliusCauf
tum humanapenniUilfragiliias diJcfevihihs,htcaiiOT T sisobservanijiiiii. De^iiiaibriiSiVs yei;p..r,eijus aut _de
nici clerici canoiiiceviyanl, o')Sefvaiites"di"vin_te sfcfi- staiu ' iijgcn.uitatissecuijiluhjlegeni cusloi,iaiit.^
plurae. doctrinani,bl" doCumOiitii'. sanciortiiii'jia'ff.nni;'
i' 197. Deiatrqhibiis histe fieicipplis, et d h'ominil~iis
et nihil sine licentia episcopi sitiveTniagistfiebfii-.iii inhisie punitis.ff-},yihdiciaet iuditip^iustb iri lalf pjies
inconposite.agere praesumanf. Ih.uhoqubque ejiisco- fiicto test!mpma'e[)iscopcii's.ini abscjuep.ec aiq, ccinilis
'patu ut simtil nianducent cVdOfriiiantV lilh -his'facul- esse di'ciiniuf; ila taiiibn jil.absqiic inyiili i. aiit occa-
lasid-faciehdisiippelit. Yel qiiidefebifgecelesi&licis's' sioue mala hoc fiai, iiihiique aliud ibi i teipohaihr
- - : " " "
; •. : .^ArxIANTES LECTIONES.
j
1 deest G. s ponlificis Bal. ssiquis.u. _*s'equeiitiamriiit'it'Meiensis, haec pro iis exhibens: t Nicolaus
papa ad..locum_lla ut secundumisaci*qrum,Ganonu-ii,,sanctJoneni in potbstate.ejhscopi res qnm s cCclesiae
cbnsisiaii.i, et ille seci.,riduiri_liiri.ofem Dei .cjiiibusyoljierii, et .qucmiodoatjluerit illas dispenset. H.in supra-
scripfo liiifb cx canbriiciiahctofiiate assuriiptuai islud iiainvenitju' capitul.um:,gi.quis..(cf. cap.. V.. .j.5_pu^
hlico servo e. super f. n. praesumente G. s arceantur G. '.G. pro his habet: Ex capilulis d nini Karoli
regis anno regpi eius XI actis.
s non excusentur omisit. 8 emunifate GJ
 725 COD. DIPLOM.— BENEDICTICAPITULARIUM COLLECTIO.— LIB. I. . • 726
hisi vera ius.tiliaad peifieiendum."Ille vero, qiii per A j vero.sblkk's quinque. Et episcopi, aJJbates,fetabba-
odiuinvel hialum ii_geniiiniet nisLpropiei*iusliliam tissaepaiiperesfahieii.cosqualuor jjro ista stHfceitate
facieridaihhpmihempuriierit; lionoreiri suum perdal nuliire debearitusqiie.ieri.pdre riiessiuiii.Et qrii tan-
feilegibusconlra .qu.eniiniustefecit, sfecunuiirii "poe- ' tum noh possunt,_iuxia*jubdjpossibjiifSs^st; aut tfes
riam quahi iiiluleiit, euieridel. vel dubs aut unuiii. Coriiiiesforliore.s.libramde af-,
'
198: De nonis el decimis vel censu ecclesiarum. genlo arit valente dbnent in elyiiiqsiriain,niediocres
De relius verd ecclesiarchri", iihde uuricceiisus fexeunl, vefo medianili libfarii; yassus doniiniciis db'casatis
^
12
decima et noiia cum ipsb censu solvantur.' El "iiiiie dueehtis hiediam libfam. de casatis cehtiihl iolidbs
antea nori "exierunf 2, siuiiliier rioriae et deciniae •'qiiilique; de quinqiiaginiaiinciam iinam. El faCiaiil
dentuf.'D.ec-ssaTisvero quinquagiiifa solidus urius, _.hiduanas, et 13eofum lioniihes, atque ebrurii.fcasati,
3
de triginta diihidiiis solicus, dfe vigiuti transriiisstis vel qui lioc fa!cei*epossurit. El qui rediiiif-reips-ihi
unus. Et.ul prec. riae modo rerinvenfur**.Ei ubi iibn ~ triduahain vbiuerit, fofiipres conliles unciiis Irei,
srint scfijitae, fiai .descripiib iiiief conventofes de iriediocfes denarios triginiia, minores solidumunuhi.
verbo"nosirbl , Et'de jiaupefibiis famelicis sictii suprascriptiirii_est
1S9. Ds tributariis-decclesiarum.Decerariis ettabii- ipsi faciaht. Haec oinnia, si Doiriindplacuefit, pfo
lariis ac cafleJlafiis ita fiat, Sicut a lorigo .enipore donino rcgfeet exerciiuFrancorurii ei,praesehti tri-
hulalione riiissa saricii tpliannis sint cbmplela.
-dbcretum esf.
200..Ui sacramenlum pro ghildoiiianoh fidt. De ' 208: Quodres decclesidrumvotasint fideiiuht,preiia
sacrameniis pro giluonia iriyiceiiicohiiifanlibus',ut peccaiorumet.pnirimonidpauperum;quibusnqn soluin
neriidjlraesumal facefe. Alid vei*omoiio (.eelyiiio- Q contata cohservanda, sed 'eiiafrialia augenda suhi.
slriis illorurii aiit de-iiicendiis arit de naufragiis, " Quia iux.a sariciorunipatrum tfadiiioriei.i novimus
quamviscon.iibenliamfaciarit, riemo in lioc iurafe res ecclesiae vola esse fidelium, pfeiia peccatoiuin
' et paiilinohia^pauperum, cui hbn solum hiibila cori-
praesuhiai, ;
201". Df iterahiibus iiiillns impedimenthm faciat. sefvare, vermh eliam mulia Deb ojpjlulahtfecoriferje
De iieranlibus qui ad palatium aut aliubi pergunl, ut bptamiis; lariieii ui ab ecclesiasiicis de noii dividen-
eos per collectarii" riciiiosit drisusadsallii;e\Et nemo dis !'ebus"illius ecclesiae susjjicionehidu'dum cbnce-
berbaiii defeusionis tempore c praesinriat tollefe, ptam periiihs aii.bveremus; statuimus, ul rie*que np-
"nisi i'.hoste..i pergai aul.missus nosier sil. -. slris, neque filiorumet Deo dispensante siicbessofuih
- 202. pe teioneisforbannitis.-De teloheis, qualiter ribstroriinitfempbiibusqiii ribstfamvel progenitoruni
antea forliarinitifuerunl, bhservetur, ut nullus lollat, noslroruni voluh.taleiiivel exemjilum iinitari volue-
nisi quod ab f.n_i<_uo staiufuni fuefht'. riiil, nullam periitus divisioriem**arit jactriram pa-
205.-t7. tnhncipia neh sine lesiibus venddnlur-De lianlur.
mancipiis, ut non vcndantfli*.nisi aut iii jiraesentia 20t). De "cotlaiisaecclesiae dividendis. Staiulurii
episeopi-vfei eomitis,' aut. praesen.i-t archii-iaconiaul est, ut quicquid teinp'oi*eimperiinostri-a ftdelibus
cenienarii aut viceddmini ml itidicis cqniitis, aut ".cclbsiaesporile-cbllaiiirii fueril. ih dilibrlbus iocts
ante beiifenbta testimonia. Et ut fofas ihafeam iieino duaspaftes in ususpaupefuhi,iertiam irislijiehdiace-
mancipia vendat; el qui feceri', tanlas vises bamiunv- dere clericorum aut mbhaChprum',inminoribus vero
solvat, quanla mancipia vendijit. Et si noii liabet lbiiisaeque iri.ef clerumei paupferesfore divideriduni,
pretirim, iii wadium se ipsumt.vdai. cbmiii pfo pi'e- .p 'iHsilbfte a datpribiis-alicubispecialiier dalaefuerint.
tio, uscjuedum ipsum bannum solvaf. 210.-1)6drdiiiaiigne sefvorum: De iservorum brdi-
.. .204. Quaiiierde coinitibus vel de vassis dOnlinicis natione, qui passim ad gradiis eciclesiasiifcOs iridi-
iustitias noiifacien.ibusagendtnnsit. Si conies in suo sbrele jjrdmovebahtur, placuit omnibus crim sacris
mihisierio iusti.ias non feceril, l.iissisiibstris de sua b.inonibus coi.cdrdafe debere. Id enim slalutum est,
causavel de suis exeniis s sefviai,-usque.dum iiisli- rii n.ullusepiscopbrumdeincepseos ad sacrbs ordiries
tiae ibi factae fueriht. El si vassus noster itislilias promqvere praesumat, nisi priiis a dominis proprii?
non fecerit, lunc et comes et missus nosler ad ipsius libertaiem consecuti fuerint. El si quilibe.t seniis
casam sedeantet de sub vivant, -quousque iustilias dominumsuum fugiens aui laiilans aut adhibilis tfe-
faciant. - - siibus riiunefe conductis vel. corfiiptis aut qualibet
203..De his, qui preiiumpro faida-recipereet iusti- .callidit-itevel fraiidead gradus ecclesiasticos perve-
tiam faccfenotunt. Si quis pro faida praecium feci- nerit, deci'eium est, ut depoiiatur et dominus eius
pere non yull et iustiliam exinde facere, in lalem eum recijjiat. Si vero palfefeius vel itfater ab alia jia-
Jocu.iieuni mittere volumus, ut maius damntim non tiia in abam migrans in eadem provincia filium g'e-
. cfescat.., - nuerii, ei ipse filiusibidem educalus et ad gr^-dusec-
203.-__>-i
latronibus bis per membra et lertio per bi- clesiasiicos prqmotus fuerit, et^utrum sefvus sit
tam puniendis.De la.ronibus ita praecipimus bbser- ignofaverit, et pdstea veniensdominusiliius legibus
vandiun,'Uturo prima culpa non morialur, sedunum feum adquisierii, sancilum est ut si dominus eius
1"
oc-iJuiiiperdul; de alia vero culpanasus ipshis latro- illi' liberlalem dare voluerit, i.hgradu 'siio perma-
nis truncetur; de.tertia culpa, sisenon emendaverit, . neal. Si -vero eum catena servitutis a castr.s domi-
ciojieiur, . . , "j. nicis extrahere voluecit, gnidum amiiiat, quia iuxta
2-37,.Decretale precum quorundam episcoporuih. sacros ordihes vilis persona^manenssacfeidolii(iigni-
Ca_,i.'jiareqiial.iierinstilutum est in hocepiscoporum • late fungi non polesl. D'eTebus verq illqrum Velpe-
ccnventu; id est.ut unusquisqueepiscopus tres mis- culiare, qui a prbpnis iciominisJiberlatfedona-itui*,ul
sas ct iria psakeria, unum pro 'domno rege el aiiud ad*gradusecciesiasticosiurepromovfeantur,StaluSunl
pro exerciiu Erancorum, lertium pro praesenti tri- est, ut in poiestate dominorum conslstai, ulruin illis
hulatiane facial. Presbiieri missas tres. Monachiet coneedefe an sibi vehdicare Veliht.Gaeiefum si jiosl
nionadiae 9 et canonici umisquisque psalidria tria. ordinalioiiei-ialiquid adquisiefiiil, illud obsefvetuf _
M biduahasomn.es.faciant tam. episcopi, quam mo- quod in canonibus de consecrhtis niliil haheniilius
nachi et monacliaeatque canonici atque eoium infra consliruluhi esi. Deecclesiarumvefo servis commulii
.casaiii 0Iioiuines, vel qui pdlenies sunt. Et unus? senteniia decretiKiiest, ut archiepiscopiper singuias
fiH_sqrie.efiiseopus,abbas et abbatissa,-qui facefe j)b- provincias conslituli nostram auciorilalem habeant,
test, liirani donet de argcnio arit eam valente in ely- suffraganei vero exemplar illius secum habeant. Et
mosiriam,mediocresvero dimidiamlibram. «liiiores b^uahdocunquede familia ecclesiae utilis " invenlus
- - VARIANTESLECTIOT,ES.
./•
1 annonis G. «ms.. ! G. 3 deest G. , 4 » collectumG. 6in
"exigerunt reliqna diversa~a. 779, 13.
t. (,. ' fuent Bal. 8 deesl in 779. 9 nonnachae G. 10casti G. '' dimidiamBal. ls deest Bal. ia aii-
ter m decrctali. 14faciant "divisionemul i. paliatur G. 16d. illius 1.G. I6ulilae G.
 727 B. CAROLIMAGNIOPP. PARS I. SECTIOJI. 728
aliquis ordinandus est, in ambone ipsa auciorifas co- A rum. 220. De praedicdtione ei confirmatione piscopo-
ram populo Jegalur, e! coram sacerdofibus velcoram Ne vero episcopi occasione praedic ndj ant
fidelibus laicis et ante coi*nualtaris, sicut in nostra conftrmandi oneri essent populis, a nobis dmoniti
auctorilate conlinetur, remota qualibel callidiiale polliciti sunt, se deiriceps hoc eavere velle e eo lem-
liberlatemconsequalur, et lunc demum ad gradus pore suuni ministerium, In quaritum facult s datur,
ecclesiasiicos promoveatur. Similitcr quoque' de his exequi, quo eorumjprofectio, quantum in ilis est,
agendum est, quos laici de familia-ecclesiarum ad his, quibus prodesse possunt et debent, no sit im
sacrbs ordinespromovere voluerint. Sed et de his, portuna vel onerosaj
quos praeposiii canonicorum aut monachorum ordi- 221. De .pueris tondendis et puellis velaidis. Ne
nandos expetiverint, eadem forma servanda est. pueri sine volunlale pai*entum tonsure tur vel
211. De personis, a quibus non sunt res acctpiendae. * puellae velentur, inodis omnibus inhibitu est. Et
Stalulum est, ut nullus quilibet ecclesiasticus ah his qui hoc facere tentaverit,multam, quae in apitulis
personis res deinceps accipere praesumat, quorum - Jegis mundanae a nobis constiluta conline '
r, per-
liberi aut propinqui hac inconsulta "oblationepossint solvere eogatur.
rerum propriaruni exberedari. Quod si ajiquis dein- 222. De fetninis viros ainiltentibtts. De feminis,
ceps hoc facere tenlaverit, synodaJisententia - distri- quae viros amiltunt, placel, ne se sicut ac mus in-
feriatur et res ad exberedalos redeant. discrete velent, sed ut triginla dies post d scessum
"cte212. Ut nullus presbiter aiiqua cupiditale qnem- viri sui expectent Jelpost tricesimum di 8 per
quam tonsurare suadeat i: Statulum est, ut nullus consilium episcopi sui, vel si episcopus ab ens fue-
in cahonica aut regulari professione constitutus ali- U rit, consilio alio**uirirehgiosorum sacerdot m suo-
quem tonsurare, propter res adipiscendas deiiiceps rumque parentum alque aamicorum id quo eligere
persuadeat. Et qui lioe facere teinptaverit, synodali debent eligant. Et quia sacro conventu r gati, ut
vel imperiali sententia modis omnibus feriatur. hi, qui publicam gbrunt poenitentiam, et feminae,
213. De presbiteris conslituendis. Statutum est, ut quae yiros amitlunt, nostra auctorilate do ec deli-
sine auctoritate vel consensu episcoporum.presbileri bei*entquid agarit tueanlur : specialiter pr his ca-
in quibuslibet ecclesiis nec couslituanlur nec expej- pilula fieri et legis mundanae capitulis iiserenda
lantur. Et si laicl clericds probabilis vitae. el do- decreviriius.
ctrinae episcopis consecrandos, siiisque in ecclesiis 223. De raptis et ie earum raptortbus. De raplis et
_cqnstituendos, obtulerint, nuJla qualibel occasione de raptoribus quamquam specialiler decrevissemus,
eos rdeiant. quid pati debeant,) qui lioc ne.fas deince s facere
214. De mansis uniuscuiusque aecclesiae.Sancitum lemplaverinl, quid tamen de his sacri cano es prae-
est, ul unicuique ecclesiae unus mansus integer abs- eipiant, hic inserendum necessarium du__inus; qua-
que aliquo servitio atlribuatur. Et ut presbiteri in tinus omnibus paleat, quantum malum si , ct non
eis coiistituli non de decimis ncque de oblationibus solum Iiumana, sed et divina auctoritate onstricli
fideliuni, non de domibus neque de atriis yel ortis abhinc hoc malum bayeatur.
iuxta ecclesiam posilis neqiie de praeseriplo manso 224. De puettis raptis necdum desponsatis. De puel-
aliquod servilium pfaeler ecclesiasticum facianl. Et lis raplis necdtim Idesponsatis in concilio Calcido-
si aliquid amplius habuerint, inde senioribus suis nensi, ubi 630 patres affuerunt, capitulo 3 , ita ha-
debitum serviiium iinpendaiit. p betur: Eos qui rapiunt puellas sub nomine hnul lia-
215.De presbileri^uniusctiiusqueecclesiae.Stalutum bitandi, cooperanteset conhibenlesraptorib decrevit
est, postquam hoc imjfielum fueril, ut unaquaeque sancla synodus, siquidem clerici sunt, decid nt gradu
ecclesia suum preshileruin habeat, ubi id fieri facul- proprio; si vero Urci, atmthemalizentur. Q ibusver-
tas provideiite episcopopermiserit. bis aperte datur intellegi, qualiter huius m li aucto-
216. De sacris vasis ecclesiae ad pignus datis. -De res damnandi suni,jquando paiticipes et co hibentes
sacris vasis ecclesiac, quae in pignus a nonnullis in tanto anatliemate feriuntur, et quia iuxta c nonicam
quibusdam locis dari comperimus, inhibituin est, auctoritalem ad cbniugia Jegitima raptas sibi iure
ne deinceps a quoquam fieri praesumatur, nisi so- vindicare nullatenus possint.
lummodb necessitate redimendorum captivorum 225. De~desponsalis.puellis et ab aliis t ptis.De
compellantur. 2 desponsatis puellisiet ab aliis rapiis ita ii coneilio
217. De ecctesiisdestructis, vel de nonis et deci- Ancjrano capituld decimo legitur : Despons tas puel-
mis. De ecclesiis sane destructis, vel de nonis et de- las et poslea ab alhs raplas ptacuit erui et is reddi,
cimis, sive de claustris canonicorum, qualiter con- quibus ante 6fuerant desponsatae, eliamsi is a, ra-
stitui et ordinari nobis placuerit, aliis capitulis ad- ..pioribus vis illatd constiierit. Proinde.sta utum est
notavimus. , , a sacro conventri, ut i*aptorpulilica poenii tia mul-
218. De presbiteris, qui feminas in domibushabent. telur; raptae veroj si sponsus eam recip e nolue-
Stalutum est ab episeopis de presbiieris, qui femi- rii el ipsa eiusdenf crimini consentiens no fuitrli-
nas secuni indiscrete habitare permitiunt et propter oentia nubendi alii non negetur. Quod i et illa
lioc inalae opinionis suspicione denolantui*,ut si de- consensil, siniili sentenliae subiaceal. Quo si post
inceps admonili non se correxerint, velut contein- D haec iungere praesumpserint, ulrique an themati-
ptores sacrorum canonum canonica iriveciione fe- zentur. De I
riantur. 226. his, quivirginibus Deo dicatis s sociant.
219. De presbiteris, qui pro chrismate in.coena Do- De his, qui sacris virginibus se socianl, ita in decre-
mini veniebant. De presbiteris, qui accij)iendi_chri- tis papae Gelasii capitulo vigesimo contine ur : .'«•-
sniatis gratia ad civitates in coena Domini venire.so- ginibus sacris temere se quosdam sociure c gnovimus
liti crant sancitum est, ut de his, qui longe positi el posl dicatumBeo proposilum incesta fed ra sacri-
sunt, de octo vel decem unus ab episcopq eligatur, leghque miscere; quos protinus aequum es a sacra
qui acceptum crisma sibi et sociis diligeriler perfe- communione detrudi,omninonon et nisi pubiicam pro atamque
rat. Hi vero, qui non longius a civitate, quam qua- egerintpoenitentiam, recipi. Au his cerie
luqr aut qu.nque imllibus habitant, more solilo ad viaiicum de sectdo iranseuntibus, si iameh poeniine-
3 negetur. "Si vero de cojmlafjone *acrarum
aecipieudum crisma pervenianl. Discenui vero gra- rinl, non tam
tia alio, non quadragesimali tempore, ad civitates •virginum sevep feriuntui*, quanlo se erius fe-
vocenlur. ricndi surit qui eas rapiunl? Ideo, sicutpr emissum"
YARIANTESLECTIONES. [
1 studeat G. s annonis G. constanter. 3 ergo Bal. * idem ne G. 6 XXX dies G. e r. suis 1.
iniuria c. • -
 729 COD. -DIPLOM.—BENEDICTICAPITULARIUMCOLLECTIO.— LIB.-1. 730
ests necesse est, ut ab -omnibus in christiana reli- A porta reliquiis sanctorum consecrata est, huius.modi
rigore auetoritaiis divinae vel ' homicidium perpeiratum fuerit, simili modo emen-
gione consistentibus radicitus
humanae hoc malum amputetur. detur vel conponatur. Si venv porta" ecclesiae non
227. De puellis, quo tempore velentur-.Ne vero est consecrata, eo modo conponatur quod in atrio
puellae ihdiscrete velentur, placuit nobis etiam de - committitur, sicul conponi debet ' auod in"emunitai?
sacris canonibus qualiler observandum sit hie inse- violata commitiitur. _
rere. De tempore velandarum pueUarum in Africano 231. De iniuriis sacerdotumin ecclesiisfactis. San-'
concilio capitulo 16 conlinetur, ut non ante viginti guinis effuskrin ecclesia facta cum fuste, si presbi—
quinque annos consecrentur. Item iireodem concilio ter fuerit. triplo conponatur;-duaepartes eidempres-
capitulo 95 de virginihus velandis -ita continetur: bitero, terlia pro ffedo ad ecclesiam. insuper et
liem placuit, ut quicunque episcoporum necessitate " bannus noster. Simililer de diacorioiuxta suam com-
virginali cumet velpelitorpotens velraplor aliquis for- posiiionem triplo persolvatur et insuper bannus uo-
midatur, vel si eliam aliquo mortis periculososcrupulo -ster. Similiter4et de ictusines sanguinis effusjone,
'
conpnncla fuerit, ne non velala morialur, aut exigen- de unoquoque ordine .clerieoiiim seGundum suam
libus pareniibus aut his, ad quortim curam pertinet, "conpositionemtriplo, et bannus-noster. El qui non
velaverit virginemseu velavitante viginti quinque an- ' habet, unde ad ecclesiam persolvat, tfadat se in ser-
nos aeiatis, nonei obsit concilium, quod de isio ann_o- vitium eidem ecclesiae, usque dum totum debilum
rum numero constitutum est. Unde colligilur, quia persolvat.
iuxta priorem sanctionem virgines vicesimo quinto 232. De viduis et pupitlis et pauperibus. V"iduaeet
aetatissuae anno rite consecrandae sunt. Quod g pupilli ac pauperes quandocunque in mallum arite
si praemissae! necessitates ante id fieri compulerint, comiiem venerint, primo eorum causa audiatur et
non ullurii possint episcopo afferre praeiudieium ' definiatul*.Et si testes per se ad causas suas quae-
consecranti. . •. - rendas habere non potuerint vel legem nescierint,
' 228. De examinatione sanctae crucis non jacienda. comes illos vel illas adiuvefdando eis lalem homi-
Sancitum est, ut nullus deinceps quamlibet exanii- nem, qui rationem eorum ' teneat vel pro eis lo-
nationem sanctaecrircis facere praesumat, ne Christi quatur. -
passio ueque glorificalio cuiuslibet temeritate con- 233. De raptu viduarum. Qui viduam intra primos
temptui habeatur. triginta dies viduitaiis suae vel invitam vel volenlem
229. ~Depabulo verbi divini nuntiando. Episcopus sibi copulaverit, bannumnostrum,idestsolidossexa-'
sive per se, sive per vicarios pabulum verbi divini... ginta, in triplo conponat. Et si invitam eam duxit,
sedule populis adnuntiet; quia, ut ait beatus Grego- legem suam ' ei conpouat, illam vero ulterius-non
Tius, iram contra se occulii iudicis excitat sacerdos, adtingal., ,
si sine praedicationis sonitu incedit. Et ul clerum .231. De homine publtcam poenitentiam agente in-
sibi commissum in sobrietate et castitate -nutriat terfecto. Qui hominem publicam poenitentiam agen-
. divinisque ofiiciis imbuat, qui rite ad sacrosanctos tem interfeceril, bannum nostrum in triplo conpo-,
ecclesiasticos ordines promoveri possint. Et ut ope- nat, et wirgildum proximis suis persolvat.
ram dent, quatinus presbileii missalem et lectiona- 235. Utomnis homo liber polestatem habeat, ubi-
rium sive caeteros libellos sibi necessafios bene cor- cunque voluerit res suas dare pro sulute animae suae.
rectos haheant; et qualiter ecclesias deslractas sibi Si quls, res suas pro salute animae suae vel ad ali-
pertinentes iuxta vires,emendent, qualiter etiam vl- G' quem venerabilem locum vel propinquo suo. vel cui-
duas diligenter instruant, quomodo etiam secundum Jibet alteri tradere voluerit, et eo lempore intra
apostolicam auctofitatem conversari debeant, edo- ipsum comitalum fuerit,-in quo res illae positae .
ceant. Et.ut superstitiones, quas quibusdainin Jocis sunt, legifimam tradilionem facere studeat. .Quod
in axsequiis mortuorum nonnulli faciunt, eradicent. si eodem tempore, quo illas tradere vult, extra feun-
Et-ut exemplo suae innocentiae alios.ad bene viven- deni comilatum fuerit, id est sive in exercitu, sive
Mum provocent; et -cunctis. ecclesiasticis, negotiis, in palatio, sive in alio quolibet loco; adhibeat sibi
quantum Dominus iuverit, totis viribus consulere -vel de suis pagensibus vel de aliis, qul eadem lege
satagant, diligenter admonuimus. Et ul liberius vivunt qua ipse vivit, testes idoneos; vel si illos ha-
exsequi valeant, iiosin quantum Dominus posse dfe- bere non potuerit; tunc de aliis quales ibie meliores
derit opem ferre modis omnihus optamus. Inveniri possunt; et coram ipsis rerum suaruni tra-
230. De honiicidiis in ecctesiisvel in atriis earum ditionem faeiat et fideiussores vcstiturae donet ei,
perpetralis. Si quis aut ex Jevi causa aut sine causa • quiillam-traditionemaccipit, qui veslituramfaciant.
hominem interfecerit in ecclesia; de vita componat. Et postquam haec traditio ita facta fuerit, heres
Si vero foris rixati fuerint el unus alterum iri eccle- illius ;numquam de praedictis rebus vajeal facere
siam fugerit et ibi se defendendo eum. interfecerit, repetitionfem.-^Insuperet ipse per se' fideiussorem
si huius facti testes non habueril, crim duodechn •faciat eiusdem vestilurae, ne heredi ulla occasio
coniuratoribus legitimis iurare cogatur s; is vero "remaneat hanc traditionem immutandi, sed potius
qui interfectus esl, absque conpositione jaceat; ac necessitas incumbat illam perficiendi. Et si nondum
deinde interfector secundum iudicium canonicum 0 res suas cum.coheredibus suis divisas habuit, non
congruam facinori quod admisit poeriitentiam acci- ei hoc sit impedimentum; sed coheres eius si sponte
piit. Si proprius servus hoc admiserit, iudicio aquae noluerit, aut per comitem autper missumeius-di-
ierventis examinetur, utrum hoc sponle an se de- slringatur, ut divisionem cum illo faciat, ad Tquem
fendendo fecisset. Et si manus eius exusta fuerit, defunctus iiereditatem suam voluil pervenire.-Et si
interficiatur; si autem non fuerit, dominus ejus cuiiibet ecclesiae eam tradere rogavit. coheres eius
iuxta quod wirgildus illius est,, ad ecclesiam pefsol- eam legem cumilla ecclesia de praedicta hereditate
vat, aut euin, si voluerit, eidem ecclesiae tradaj. habeat, quani cum alio 8 coherede suo habere debet.
De ecclesiastico et Jiscalino et heneiiciario sefvo Et hoc observelur erga patrem et filiurii et hepolem
volumuSjut pro una vice wirgildriseius-pro eo com- nsque ad annos legitimos. Postea ipsae res ad emu-
ponatur; altefa viceipse sefvus ad supplicium tra- nitatem ipsius"ecclesiae redearit.
datur. Hereditas tamen liberi hoiriinis, qui propter 236. De homicidiis prohibendis. Quicunque homi-
talefacinus ad mortem fuer.it iudicatus, acl legitimos nem aut ex- levi causa aut sine causa interfecerit,
heredes illius perveniat. Si in atrio ecclesiae, cuius vvirgildumeius his, ad quo_sille pertinet, conpouat.
VARIANTESLECTIONES.
1 cbnpunctus, duabus ultimis litteris per transversam lineam deletis et a superscripto; sed haec orrinta
.slatitn cuin conscripia-essehi,'digitoabstersa. 2 nullum G. . s haec diversa in IV; 13. ' aliter ac in IY, i&'
legiiur. -cin G. e sibi m. invenire possit {corr. espossunt) G. ' aut q. d. ad h. b. 8il!o_5fl/.
 '
731 B. CAROLI MAGNIOPP'. PARS I. SECTIO L 752
ipse.vterppropler.faJem prae~sun.pliqn.emin exilium A & et rie foras- imperium nostrum vendat r^aliquod
tnittatur „ad quaiit.um lempus nobis"placuerit. Res alimonium... . -..._.-„.-
taiheu syas noi.iamiilat.,.,.,..,, 2-_7..Ui infra pairiam qrma-npn.portentii: Et qua-
237. Quid in conpositionomwirgikli duri non de- iiier djscordantes ad paceni_cotjqnlurredire De annis
beat. In conposi.tionemwirgil.i volunjus ril ea cien- infra palriam. iioii|porlandis,_i\'jed, scuti- el lanceis
- ttw, quae in lege contincniur, excepto.accipitre et ycl Joricis "..Ei.si faijiosus quis sii, isculialur
• spala; , quia propter illa d.uo,.aliquoiies.periuririin iuiicq-is e duobus coiilrarius sit, u., p: cati sint;
corhiiiiiliiijit, quanrio niaioris jjretii, quairi illa, sint, constriiigaiilijr ad!paccm, etiaiiisi polue inl. Et si
.esse iuraiiiur. ,.,_ ... .,. _, .,, , aliier..j),acificai*e-;nplunl, ..adducautur.i nostram
". .233.„D<.raplu alienarum sponsaru.m.Si,quis__pon- praeseii.,iam.„Et si qnis .posi paci.icaiione i alierum
saiiv.alienani ]*apuei*it,aut. palri ciiis arit ei-qui le- pcciderilj.conip.onat illupi-et manum.qua i peiiura- '
gihjis.eius defcnsor esse .debet^.cum sua lege eam yit.absque.iilla .r.edemptiofje,.'_perdat, t insupsr
red-Jat. Et qui.cquidcum ea luleritj scinotim unam- bahjium doininictimsolvat. Et ^fjil servi I- nceas non
-quamque rein secunmm jege.a fediiat. Et si boc porteni. Qui inveritusfucril post banrium, asia ifan-
defenspr.-eiusperpetrari consensifj et.ideb rap'_oril galur in ciorso.eius.. . . ._ . .
mliil quaerere voluerit, comes singula de rinaquaque ., 24.8..De arm.dturis et brfiniis habendfs, De,aj*ma-
re fre a nostra a'j eo exactai'e faciat,: sponso vefo tiira in exereiiu, sicut anfea in.alio Ciipii lave inan-
leget» suam conponai. et instiper hann.uni nostrum, davimus,- ita seryeiur...Et insuper_pmni hoino de
id esl sexaginia soJidqs, solva); ,yei iri prae-.en.ia.ri , dupciecimmansis bruniam hab.eat. Qui vei . bruniam
nosiram comes cu,madvemre iaciitl; etqtianio.ieiii- {_ | haliet, pt ,eani„se.cum non duxerit, omne enelicium
pore npljis.placuerft in exilio maiieal,' el illa_nfemi- cum brunia perdat.
naip ci habere ,p-!n iiceat. . , . . 219,. Dehis, qm iv.diciais.scab,iniorum_dquiescere
; 239. De jfaisis,'testibusconvincendis.Si eriis cuin . noluin. De .clauiatoribus vel cansiviicis,- ai nec iu-
altero de qualibet cansa contenibneni habueri',,ct dj.cium scabiniorum adquiescarej.i.ec J-hsp einare
tesle"s-conti'a euni per.iudicium. produci fuerihl, yplunt, anliqua ebnsueludo serveiur, J.d st lit n in
si fai-.os eos.esse suspicatur, iiceat ei ali.os testes, cusiodia recludanlur, donec iinuni-e duobis faciant.
quos. moiiores, .polueiit,, cqntra eos bppririefe, pt Et.si ad palatium ipro bac.fe procjamavei.'nt ei litle-
' yeracium ieslimbijio f.^lsoriim; iestiuni pefversiias i*as delulerint, noii quidem eis. credaiur n.e-jtunc
SJiperfii.ur.,Qupd si a;':*bae,j)arles,tesiium ita iiiter ianien iiv.cafcerein.niillaiiiur, sed cum usi.o;!iaet
se jissenseriui, rii riullateiius iiria pafs .alteri „ce- cum ipsis littcris ad palaiiuin nostriim r*niiilaiilur
defe.^yeiit, eliganiur dtio cx:ij),sis, iji est es uiia- et-ibi disciiliaiiltir sicut dignum o,si.
que j)ai;te unus, qui ciim scutis et fasiibus iri cainpo 250. Qv.od-.regiei scnioribus.tanttnn i eiitas per
deCCfiCIlt- 3, , ...,„_, a__; . .. - ,.,.; sacratnenlutn promhti debeal., El ut cacera sacra-
240. De concordiq episcopor.uthgt.,comitupi. Ut i.iienia legq.Hierfiant. De iuramenlo, ,ui luili alteri
1
epis.copicum eoihiiibus s.ieiii,,fet.cpiriitfei.ciirn epi- j_ar sacramenluui iideli;as prcmi.lta.iur iii i.-nnbis pt
seopis,..j:i.*ulerque pleriiier suunviniriisleriuii per- uniciiiqueproprio seiiipri ad.ufiliiateinrio trametsui
agerepossif.; ,, , ._, ,,.,,.* - .s.eiiibris; exci-ptqbis sacramentis, quae i sle secun-
_-i!.; D,elatrpnibus, homtcidis,,adulteris, incesluo-. . ' durii Jegein a.l.eri ,ab aliero bebentur. ,, t infantes, -
sis.sub piagiia. dislriciiqhet'coe{rccndis.Ut Jairoiies; '*- qui aiiiea non pptueruni propter iuvenile n- aetalem
s.eu,jioniip.idaeyel adultefi sive jncesijipsi sub magriai iurare,.mo(io fidejiiatem promitiant..
disjrictiqne et coffecliqriesini_cori',cpt_". -. '_. 2Si. Ut si •cbhspirationesfactae fuer.it, triplici
'
,..__i2. De invasiQtteal\orum,,rerum..jia^ i*ej)uspro- rat bne iudicentur. Quicunque conspiraii ;nes fiicere
priis. ,.,-ul ante niissos.e".cqniite,s_ el ijiclices,nqstros1 praetu.iipseriiitetsacrainenio quamcunq le conspi-
veniant; el ibi,. accipiant -firiitivam seiitcii.iiam; et rationcin fivii:a*ierint, iriplici ralione uiiiceiitur.
anlea .nullus pr;aesun).ataiteriiis i-es.pfcpriridefe ', Primo, ut liLicuhque aliijuod 'l.ialum j -opler boc
sed, magis. suain causajn .quaerai arite iuclices no- peipet:atuni fuefit, auflores' facti -int rficiaiilur;
strbs, ul ciixirhjis_ei .il)i fbcipianl qii.bdiiistum.esl. atiiutores vera eoriim singuii aller abal ero flagel-
... 243,. Pro .qua rojn preseniiam .regis, venire qnisI lenlur ei narCs
debeati, tjj, si aliquis,yoluerillid'ic,efe,,.,qubjj Luste ei1 nihil mali sifji. invicein praeci"-aht-»': ubi.vero
ndstram veriiai. pCipetptuin esi, siiiiiiiter qu deiii infer
„ non iudicetiir, iunc in.presentiain se.fiagolieniur sibi in.icehi - ietundanl.
r.ostram 1 et( capjllos
Aiif.er vero ,npivpraesuniai in priiesentiam Si vgro per dexieras aliqua cori^piiMtioli 'inaia fue-
venire pro alleriusnistitia dilafanda. rit, si Iiberi sunb, aut iurent cum icone ^ iuiatori-
%_ii..Sle novilex conversi citg.ad aliqug tnitianiur bus, (pxoi hoc prb malo nbn feciss&nt;au si boc fa-
ne
exercftida neggliq. De laicis .nbviterjConyersis, | cere ivon poiuerilii, s'ecundun'1legfeni su ,m compo-
aniequani suain iegem pleniter vivendo discunt, ad' nant. Si vero.seni sunt, flageilc-ntur;ut d; caetero
aiia negolia miltaptur. in rfegiion'osi!*o-rivllalmiu-__no.fieonspi .;iio neque
-'. 24S. Qiiid de his kffendumsit; qui gratia fugiendii per sacfamenium! nequfe sine sacramehto fiat.
debilum serviiium sectdum reiinqd~urit.Dfe his- qui1 Qkrf.Jiefde lcsiibus 'dgendhm sil' qudlesque
serviiium " *252.,
seciilum.rciiiiqiiunl prqpter iinpediendum,• a'd iesiimqhinm diiducanttir. De periuriis, jt cavean-
• et tuiienetifrum faciuiii, uluntim e duobus eligaiii,> i-iii*; iibriactihittaiifu]*testesii('liuraihei fuin anle-
aul plenitiT secuhJum cailonicam aul secunuum re- (iriamel. Et si aliier discuti n n possunt,
instiluiiouem serviiiura domlnlcuni 1 djscuiiantur..
gulfte vivan!,aut sepafeniurab lriylccni et sirigulaiiter i "quirantur.
Ldiunt. _2iiibn sdli ac,cii'sSi'orilicfeat,tesffes elig >reahsente
*
2i6. Quid iepipbre faniis ac cuinslibet tribula- suo causaiore. Etlbmnino hulliis riisi ieiu' us adiura-
tionis ageiidutn 'sii.^De iiob si eveneiii fatBes,,cladesi inenluhi.vel.ad tesiiiiiciiiiuni.adniiilalui*. rt ille, qui
iiiit iriaecjualiias hefii vel alia qualiscunqtie iri- ad fesiiiiionium adduciiur, si refutaljir, c cat.ille qui
hul;j!ip,ut non especietur. ebictji.ni dbmijiicum, sedl eum refulatc.tpfolbef,quareilluhireciper. noli.t.Eide
Dei-ihiSteri.-ordi-i;
i-iiii.i.iii,depfecbtor iji s]ri praesen.tii ipsopiigb,noiidealierd, l,csieseligan.tui*,n*iforielqh-
aiiho,'deianiis ihopia?.utsUo's'quisqiie adiuvet proutl gius cxira Voirii.al.u_hcimsa silainquirehd . El si quis
potest, et nfembsuani a-iiibriamhilriis caffe iendat, , cbhviciiisfufcrit pefiufii, perdai ma'nu'ma t rhtiihiat.
VAiiiiNTEk LECtiONES. !
, jraptpr G. -cfedei-e Bai... s pturhna htc omissq/sunt a. Betied. ' \eli\tG., "
"Jiicati uadesunt.
x prbjiresis 803, Bat. 6.'„ ? prbprmdere corr. propvja inuaciere G., ,•?D.et.,f.,aut G. deest '-. ,.'"v. 1.
destintBal. " a. u. r .dcest in Cap. a. 80S. et ilt 4. ls cf. Cap.SOS. i3 iudicis Bal. i~iaut . "' prae-
cidantur G.
,755 -COD._"DIPLGM. — BENEDICTI"CAPITUL1-.RIUM GOLLECTIO.,— LIB7L .754
253. Quales .persphae ad causds discernendas-^ei A jj qualis et antecessofibus riostfis i;egibusVfeJlmpefa
iterminandas eKgidebeant. De"adyoeatis,Vieedomhii.s", toribvs servatus esse.cognoscitur. , ....
vicariis, centehafiis pravis,- iittbllahiur et fales eli- 280. Ut oratip 'doinihica etstjtribbtiipi "ei lex,,seu
ganlur, qui et sciant et velint iuste-causarn discef- capituia reguth ditigenter ihtetlegantur.Ubi Taici-sy-m-
s
. nere et terminare. Et cjuisquis pfavus iiiveiilus bi.Ium el orafionem dominicam pTeriitef'ediscanf.
fuerit, nobis pfo cerlo puniieiur. ,*-'-'. CoMtes qupque et centcharii ei celfefi'riohiles viri
254,. De ieloneis, qua'esde mercalis et iiavigiis vel legeni suam plemtef. 6 discarit, Sicut iri alio lbco;de.-
aliis, diii quaecunque'itiiuste e\xAijuhtur,qtlid ifieri cretum est. Pfaecipiihus"autem rnissis .ribstris,'ut, ea
debeat. De lelbneis pl.icet.riojfis fta. utanliqua fei 'quae a niuitis'iani .arinis pef capittiT-iria 1 nns.fra in
iusla telonea a .negotiatbritnis exigahluf -tam de toio fegno.riostro.iriandavhiiiis, agere^ discere, ob-
'
poiitibus, qriariide riavigiis scuinercatis. Nova yerp servafe,_yel in "corisueiuiineni liabere debearit, ut
sive.iimista, ubi vel furies teridnntur, vel cu.mriayf- liaec o :':riiajiuiic.diiigeiitei' inqtfiranf, eibinriino ad
bus sub pbriiibustfarisiiur, seu his simiJia, iri qriilius sefvitirim Dei el aa uti.liiaieb iVbsifaih',vel ad
- nullurii aaiuioriuiri iteraiY_ibu_j j.raest-alur, nbn exi- omniriinchrislianordm hbiniinimperfecturii iimoyare
ganliif. Siniiliier eiiam riec de his,- qfii shie.nego- siridearit, et qiianluhi Doiriino lioriaiiie praevaleht,
tiaridi causa-subSianiiaih'suam deima dbnib sua ad ad pefTecium.usque.per3ricarit.. Et.npiiis pmhino
aliaiii _autad palaijum aui inexei'cHu.ri~du'cu"'riU Si ann.intierit,' quis' iniie hohntri .effairieii.hbc aclim-
4
quid-verq fuerif; uride fful.itetur, ad j.Jacifrim no- plereiiabuisset, ul a Deo el a nobis,graTiamhaheat.
"strum, qdoclcmu niissis nostTis haoi.uii ' sumus, iri- ' B Qui aiitenVnsglegens infe, 1fieri.^uWajeiri discipli-
terroge.uf. . F nam pefcipi.ai, qualeiri taiis sit' cohteinpiof febipere
233. De liisqui ex seculo ad mqnasteria converti dignus,"ijl caeieri metunfhabeanf,ariipliiis.
volunt.Liberi homines, qui ad servilhiip"Dei setra- 261.- St'. dccisione,clericornmet hicerdotuin dique
dere volunt. prius Jio.cribn faciahT. quain a nnbfs thonachorum. Qiri subdiaconum occiderii, trecentbs
ficenliam postulent. Hqc ideo pfaecipi/nus, qtiia.au,- solidns cojipnnal.,,Qui diacoriuni,. q'ua''dringenios-J'
divinms aliquos"ex illis ripn lam capsa devotioriis "solidos,. Qui preshiteruni, sexceritos 8. Qrii epJsco'-
quani exercitiim sive aliam f-vrictioneirii*egalfe'ni fif- pum, riongehtos \ Qui ihbriachum, quadfiilgentis
gienJo; quosdam verq -cupiaiiaiis 'carisa ab his, qlii culpaJiiiisiudicetur. , .' ,
res illorum cpheupisciiiit;,Gifcunivento'saudivimus; " 262.' De dtinrpriishi inmunitdiibusfdclis'.'§i,q'uis ih
ei liqc ideo fieri pfojiibeniris. .-_ .." , inmuiiitaledampnum aliqubd feeferit,'sexcehtbs50so-
'25<3.De Itominibns.pauperibusliberis, v.i a. poleii- Jitlpscoiijionat.. „ . , ...
tioribtis non dpprinidntuf.inhisie. Dfe oppi.essione 2.65. De furibus infrq ,emtinitatem retenlis. quid
pauperurii.hominum liberorurii, ut nori fiant. a po- agehdiimsii._Si a',ritemhomofurium aut homicidiuin
teritioribris per aliquod riiylurii.ingeriiuin conira iu- fecerit, vel quo.iibet crimehforis coihiTiiltfeusiufra
"sti.iarri oppressi, i.a utrilcoacti ren eorurii veridanl immunitatem ftigerii,, hiandet. comes vel, eplscopo
ant tradaut. Idep. haec supfa et liic de Lberfs "yej abliatL vfelvice,dbnirip;velilli Cjuiloctim opiscopi
horiiiriibusdixinius, ne forte parenfes contfa iusti-s ye*Iabb'atis„tt*nuerit,u _fedciafei feuih: Sijll.e co.a-
liam fiaul esjieredaii et reg"aieobsequiummiriuatuf tradiserit e"tfeddere noluerit, pro piihia .cpntradi-
et ipsi heredes.p.r.ipier iridigeniiam ii.endici.vel la-- clione quindeciirisoJidb.scqhppiiat: Si.riecacl teftiani
trp.nes seu malefaciofes efficianlui\ Et ut saejiiuV^ 'p
l coriseniire vblu.efit, .qnicqpid feus' dampiii lecerii,
nbn fiarit ihanniti adplaeiium, nisi sicut in alio ca- toirihi ille ; ,qiii euriiirifra eniunitaleip retinet hec
-pilulari preccpiipiis. fcddere" vult, sojy.ere,cogdlur. Et ipsfe cbnieg ve-
237.'l)e cccl&iis sive sanctis novtter invcntis. De niens," liceritiani"halieai ipsum, hominei/i ..irifiii,iu-
"fecclesiisseu sanciis, hovitef sirieauctoiiiaie :iriven- hi.un.irat,ein- qifaerendi,,uljicunijue euin.,iiivehire p'q-
tis nisi .episcopoprpbariteriiinime
0 venereiiiur salv.a tiifefii.'Si a'uic.mih piiriia iiiquisiiioriefeoiriitir.espon-
eiiarri dfeiiob et de brimibus
' ecclesiis c-uionica"au- stjjn fuerit, quo.d, i*.eus,„infra .i.njhiiriilaleju qqidfem
.cioriiaie. .' '.,. f, fuisset, sfd friga,lapsus fiieiit,, staiinijurel.quocl ipse
258., Ut heribannus.absquepersonarum accepiigne euni acl iustitjani cuiiislibet,disfa,cieticlacn fjigere non
~fideliler'abOmhibusexigattir.-DeiieriTjaiiridvoluriius, fecissfet;;et sit ei ih lipc satisfaciijju. Si aiiifeihiii-
ul niissi nostri hoc.llijeliier esigapt absque.ulliiis tranii' iii ipsa.ni ihipiiriiiajteih cbmiti collecla mariu
persohae gratia, blanditia.sfeute.rrofe si*eun.dumius- qriisjibet fesistcre ientayeril,, ,fcoineslioc acl regcm
sionein npstram. Id est rit de hbmine Jiabfiule libras Vef ad pfincipeih defefat; ut iliidein iuclicetur.;,Et
sex in ariro, in, argento, bfuriiis, aeramenio, pannis sicut ille, qiii ih mjriririjtatedaHihiim.feeit'sexcehios
Inlegris, "caballis,bribus, ovibus, vaccis.yel alio pe- solidp.s.coiipoiiere.debfet, jta qui cbmiii cqllecta manu
culio, iia ut jjxoi;es,eorum vel infanies non fiant resistere pfafesuihit,sexcentis solidis culpiibilis iudi-
- spoliaiipfo hac-re_de. vesijiiienlis epruiri; accipiant 'cetur.. _.. '. , .... •_,-• . • • .'•.
legitimuih haeribajhium, id„esl Jibrasfres. Qui.yero 26..,. De fdcis,ad ctaustrd cqnoiitcorum..faciehda.
rion habuefit ampliuSIn supraseiir.to pretio valenie . pe iocisdariciisad.claiistra canbiiicoruih fycienda, si
nisi Jibras tres,.solidi tii^inia.aT) ed exigahiur.',.Qui Ae feijiscteiii-ecplesiae rebus ftierit, njistra libferulitaie
non hajjuerit amphus nisi duas libras, decem borifce.dattif •
" ilii. S,ideaiieiiiisvelecclesiae, vcl liberd-
' autem
solidos solyai,, Si vero )iisi..hnam TibrariiJiabueril, f uriihbriiifiririi,cbirimnletiir. Si 'auieriide lisco nosiro
\ soliclb^(juinque, ita" ujJ.lerriih se yaleat pfaeparare fueril,'nostra.liijeraiitate cbncciiatuf.,
ad pei sefyitirim.et ad hqstfam uliii,t,atenj. pt.missi 265. De.eihpligne leippoic niessiscgusd ,cti.piditatis
nosiri caveant et .diiigeatei*;iriquifant; _rie par ali- eitutpn tjicft. Qiucuiiiqiielempore'me.ssis ,vej lem-
qup-Jriialuniingeriirim"nost'raih.subiraharitiu^litia_n poffe,viijdeihiae rib.h, 12 ,iie,cessj,t_iie,sqil.jprbpier cupi-
•alteri..tfadendd,hu,tcbmmeiidando.-:;., _ diiatenri coiib'ai*at„ arihonaiii,aui vipi),;ii;,yfcl verhi
25_9.^DeItomihibtWvelfemiiij.sliberis, qui.cnm fi- gratia dfe cliibbiisdcnajiis.fcbiipilf-it.iiiodiuh)tunum,
scdlinis. se _aiiJHJif,,LiJiej;i.,h'o*-iiiheg; „quiuxorep ,de ,et reseryat usque diini veiiundafe ppssil .coiitra de-
_.fiscjs,iegali.jus habe.iit,,-ei..lb„minae,..quae lij),efa'e !)•.fips quatuof i|ut .sex sfeu,anijjlius,„iio.ctiifpe lu-
sunt fethqinihes fiscaliribs rfegips.aut haberit aut ac- pftini .difcibius.'.Si.„ye.rd iipc propier iiecessitatem
"cipiun.t,yel de hefedi.iaieiparenluni yfel(le.causa sua _ cpiipafai^ ui' sibi -
-lalifealet aliis tfibuat, hegbtium
quaefeiida nec dfe testimoiiib"proliac fe abiciariluf; diciiiius;'
sed tslis etiam nobis in hac causa honpr ' servetui, ,. . 266.. De stabilitate episcoporumvel clericorum. Ne
_- ,_, _ , YARiANTESLECTIONES.'
ill. II,..', s G... 5riii"mietuf;G.;~' ileesi.G.,i.'1DC in lqc->
AdiseutiendasBql., sfcpmes
,-_*, (im'p. '} palaiiiijp
corrasoG. s DCCCGin toco rdso G. s e. cieiiita coiijionaiin iocordso "G. 10 EiCCCC'in 'locdcorraso 'G.
11veniat G. ex correct. 1Jconparet G. - •
,
 735 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO ,1. 73G
de _unoloco ad aiterum transeat episcopus sine• de- A emendaii s cogantur ab his, qui easrestaurar debue-
cfeto episcoporum, vel clericus sine iussione epi- runt. Si vero per inpossibilitatem contigit, ut ul plu-
scopisui. riores sint. quam necesse sit, aut maioris ma uitudi-
267. De ecclesiis vel .altaribus ambiguis. Ut ee- nis quam utex rebusjadeasperlineiitibus re taurari
clesiae velaltaria, quae ambigua sunt de consecra- possint, episcopus modum inveniat, qualiter ongrue
tione, conseerentur. emendari et consislefe possint.
268. _D<*ebrietate. Ut ab ebrietate primo omnium 276. De his, qui ndpas * et dectmas dare eglexe"
seniores semelipsos caveant, el eorum iunioribus runt. De his, qui nonas et deeimas iam per niultos
exemplum bonum sobrielatis ostendant. annos aut ex parte aut ex toto dare negl erunl.
269. De admonitione ad comites pro uiilitate san- volumus ut per missos nostros constringa tur, ut
ctae Dei ecclesiae. Yobis comitibus dicimus vosque secundum capitularem priorem solvant n nas et
coinmonemus,quia advestrum minislerium maxime decimas cum sua legfeet insuper bannum n strum.
pertinel, ut revereritiam et honorem sanctae Dei ec- Et hoc eis denuntietur, quod quicumque h nc ne-
clesiae exbibeatis, et cum episcopis vestris concor- glegentiam iteraverit; beneficium unde haec nona et
diter vivatis et eis adiutorium ad suum minislerium decima persolvi debuit, amissurum se sciat. ta enim'
peragendum prebeatis, et ut vos ipsi in ministeriis continetur in capitulari bonae memoriae eniloris
vestris pacem et iuslitiam faciatis, et quae noslra nostri in Jibro primb, capitulo 57 : Quicu que de-
auctoritas publice fleri decernit, ut in vestris mini- citham abstrahit de ecclesia, ad quatri per i stitiam
steriis sludiose perficiatur. dari debet, et eam praesumptiose vel propler munera
270. De .admonitionead laicos pro honore eccle- g aul amicitiam aut aliam quamlibet occasiotem ad
siaslico conservando. Omnes laicos moneiuus, ut alteram ecclesiamdederit, a comitevelri miss nostro
honorem ecclesiasticum conservent et dignam vene- distringatur, nt eiusdem decimae quantitat m cum
rationem episcopis et Dei sacerdotibus exhibeant et sua lege resliluat. I
ad eorum praedicationem cum suis devote occurrant 277. De his, qui restaurationes ecclesiaru facere
et ieiunia ab illis communiter indicta conservent et neglegunt. Quicumque de rebus ecclesiaru , quas
suos observare doceanl et conpellant. Omnes sum- in beneficium haberit, restaurationes, eara facere
mopere studeant, ul dies doniinicus sicut decet ho- neglexerint, iuxla ariclorilalis nostrae capi ularem,
noretur et colalur. Et ut liberius fieri possit, mer- in quo de operibus ab nonis et decimis con titulum
cala et placitaa comitibus illo die prohibeantur, si- est, sic de his adimpleatur, sicut. in libro q arto ca-
cut saepe admonitum fuit. pitulo 38 " continetur.: De opere el restaura ione ec-
271. De admonitione ad episcoposvel comites pro clesiarum constitulum esl, ut de frugibus rrae et
concordia ad invicem et cum caeteris fidelibus. Epi- animalium nutriminelet6 cunctiscensibusexce tis hos-
scopi vel comites ad invicem et cum caeteris fidelibus tiliensibus persolvaniur. De opere velrest uraliohe
concorditer vivant et ad sua ministeria peragenda ecclesiarum comes vhl episcopus sive abba na cum
vicissim sibi adiutorium ferant. misso nostro, quemipsi sibi ad hoc elegerint, onside-
272. De operibusin reslauralionemeeclesiarum ad- ralionem faciant, utlunusquisque eorutn tan um inde
implendis.Deoperibus in restaurationemecelesiarum, accipiat ad operandum et restaurandum, uantum
sive infaciendo sive in redimendo, episcopalispotiris ipse de rebus ecclesiarumhabere 'Cognoscitur Simili-
sequatur voluntas. Nullalenus tamen remaneat, %
ter el vassi nostri aul in communetanlum o eris ac-
quin sicut a nobis saepe iussum est hoc aut illud G cipiant quantum rerum ecctesiasticamm ha ent, vel
partibus ecclesiarum persolvatur. Et hoc omnibus unusquisqueper se iuxta quantitatem,'quamip e tenet.
iiotunt sit, quia quicunque neglegenter exinde ege- Aut si inter eos conveneril, ut pro opere, aciendo
rit et coram nobis exinde neglegensreperlus fuerit, argentum donent, i itixta aestimationemoperi in ar-
illud volumus omnino ut subeat, quod in nostro ca- gento persolvani; cum quo precio rector aecc esiae ad
pitulari de hac re communi consultu fideliumnostro- praedictam restauralionem operarios conduce e et ma-
rum ordinavimus. teriam emere possil.l Et gui nonds et deci as dare
273. De comitibus, ut ministris ecclesiae in suis neglexerit, pritnum quidemiltas cum sua le e resti-
minisleriis adiutores sint. Comiles ministris ecclesiae lual, et insuper bannutn nostrum persolva , ut ita
eorumque minisleriis, ut s iioc plenius et de nostris casligatus caveat, ne sepius iterando oenefici t amit-
et de se et de suis hominibus obtinere possint, adiu- tal.
tores in omnibusflant. Et quicunque prima et secunda 278. De Ms, qui agros dominicatosideo n gtegunt,
vice de his a comite atlmonitus non se correxerit, ut nonas exinde nott persotvant. De bis, i i agros
volumus ut per eundem comitem eius neglegenlia ad dominicatos proplerfcaneglexerunt excolere ut no-
nostram notitiam perferatur, ut nostra auctoritale nas exinde non persolvant, el alienas leixas d exco-
quod in noslro capitulari continelur subire cogatur. lendum propter hoc accipiunt, volumus ut e tribus
274. Ut de incestuosiset his, qui decimusnon dant, annis ipsam nonam cum sua lege persolvai t. Et si
ab episcopiset presbiteris, et de neglegenterviventibus, quis eontemptor aut comitum aut vassallp um no-
whdii non accipiantur. Diclum est nobis, quod in strorum propter hoc extiteiit, per fideius " ores
" ad
quibusdam locis episcopi et comites ab incestuosis et D palatium venire conjiellalur.
ab his, qui decimasnon dant, wadios -accipiant, et 279. Ut intellegatur, in quo facto imnuni as fran-
a presbilerisquibusdam pro neglegentiis inler sepecu- gatur T. Pervenit ad nos, qriod quaedam cclesiae
niam dividant : quod penitus abolendum decrevimus, aul monasteria nostras 8 et praedecessoru nostro-
ne forte avaritiac locus detur. Et coiistituimus, ut in- rtim inmunitales habentia multa praeiudicia et infes-
ccstuosi iuxta canonicam sententiampoenitentiamul- lationes a quibusdarn paiiantur, et nec per easdem
teniur. Qui vero deciinas post crebras admonitiones inmuniiates ullam defensionis tuitionem h ere va-
el praedicationes sacerdotum dare neglexeririt, ex- ieant, propter hoc[ quod ab eisdem inm nitatum
..•oimnunicentur.Iuramento vero eos conslringi nolu- temeratorihus dicatur non plus inmunitalis nomine
nius propler periculum periurii. complecti, quam elaustfa monasterii; caet ra quo-
275. De ecclesiisdesiructis. De eeclesiis destructis, que, quamvis ad easdem ecclesias vel m nasteria
ut episcopi et missi inquisilionem faciant, utrumper perfineant, extra ininunitalem esse. Propte hoc vo-
neglegenliamaut inpossibilitatem destructae sinl. Et Jumus atque decernimus, ut omnes intelleg nt, non
ubi neglegentia inventa fuerit, episcopali auctorilate soium claustra moriasterii vel ecclesiae a ue ca-
YARIANTESLECTIONES.
'haecG. *etG. 8,emendare Bal. 4 annonas G. utsemper cf. praefat. *XXXYI-II.G. e el... ostilien-
ibus iriterpolavi'Benediclus. ' in marghie huic cap. G. adscriplum: Ytilisde immunitate. 8 nostr m G.
737 COD. DIPLOM.—BENEDICTICAPITULARIUMCOLLECTIO.LIB. I. 738
stitia ecclesiarum sub inmunitatis defensiorieconsi- A ___binis vel vassis comitum, nisi qui causam suam ad-
stere, verum etiam domus et villas, et septa villarum quhere debent aut respondere.'
et piscaloria manu facta et quicquid fossis aut se- 289. De teslibus ad teslimoniumdicendumqualiter
pibus vel etiam alio clausarum genere praecingitur, adhibeanlur. Ut tesles ad testimonium dicendum
eodem inmuniiatis nomine contineri. Et quicquid praemiq non conducantur. Et ut nullus teslimonium
inlra huiusmodimunimenta ad ius earundem eccle- _ dicat aut sacramentum iuret, nisi ieiunus. Et ut le-
siarum vet monasleriorum pertinentia a_ quolibet sles, priusquam iurent, separatim discutiantur, quid
homine nocendi.vel damnum inferendi causa spon- dicere velint de illa re, unde testimonium reddere
tanea voluntate commiltitur, in hoc faclo inmunitas debent.
fraccaludicatur. Quod vero in agros.et campos ac 290. Deiustitia cuiuslibeta nullo quolibeldilatanda.
l
silvas, quae sine laboralionibus sunt et nullo modo Utnullus quilibet missus noster neque conies-neque
muhilione cinguntur, casu, sicut fleri solet, a qui- iudex aut scabinus cuiuslibet iuslitiam dilatare prae-
buslibet hominibus aliquod damnum faclum fuerit, sumat, si. statim adimpleta potuerit esse secundum
quainvis idem ager aut campus vel silva aut ad ec- rectitudinem, neque praemia pro hoc a quolibel
clesiam vel monasterium praeceptum inmunitatis homine per aliquod ingenium malum praesumat ac-
habentem perlineat, non tamen in hoc inmunilas cipcfe.,
fracta iudicanda est; et ideo non sexcentorum soli- 291. Denitnium blasphemis4 latronibus. De latro-
dorum conpositione, sed secundum legem, quae in nibus, qui magnam babcnt blasphemiam, quicum-
eodemloco tenetur, is multandus est qui scandalum que aliquem ex his compraehenderil, nullum damp-
vel danmum in lali loco fecisse convicius 2 fuerit. oi num exinde patiatur.
280. De iustitiis generalibus. De iuslitiis ecclesia- 292. De testibus,ad rem- quamlibet disculiendam
rum Dei, -viduarum, orphanorum et pupillorum eligendis. Ut quandocumquetestes ad rem quamlibet
praecipimus, ut iu puhlicis iudiciis non despiciantur discutiendam quaerendi alque elegendisunl, a misso
clamanles",sed primo diligenler audiantur. noslro el comite, in cuius ministerio de re quali-
281. De animatibusvel aliis rebus, a quibus eman-•' cumque agendum est, tales eligantur, quales optimi
tur. Ut nullus conparet caballum, bovem et hmien- in ipso pago inveniri possunt. Et hon liceat litigato-
lum vel alia, nisi illum hominem cognoscat, qui eum ribus per praemia falsos testes adducere, sicut acte-
vendit, aut de quo pago esl, vel ubi manet, aut quisi nus fleri solebat."
esl eius seuior. 293. De placito centenarii. Ut nullus homo in pla-
_ 282. De eo, quiin testimonium assumitur, qualis cito centenarii neque ad mortem, neque ad liberta-
essedebeat. Optimus quisque in pago vel civitate inL iem-suam amiltendam, aut ad res reddendas vel
teslimonium assumatur et cui is, cpnlra quem lesti- mancipia iudicelur; sed ista aut in praesentia comitis
moniai*e3 debet, nullum ciimen possit indicere. vel missorum nostrorum iudicentur.
283. De heribannatoris coniecto. Ut illi qui heri- , 294. De placilis a missis dominicis comilibus no-
bannum solvere debent, coniectum faciant ad heri- tum faciendis. Ut unusquisque missorum nostrorum
banuatorefli. in placito suo notum faciat comitibus qui ad eius
284. De colonis et fiscalinis. Ut nec colonus ueei missaticum pertinent, ut in illis mensibus quibus ille
flscalinus' alicubi-traditiones^facereaudeat. legationem suain non facit, conveniarit inter se, et
285. De.falsistestibus.Falsi testes praecipimus ut; /*" _ comniuiiia jilacita facianl, tam ad latrones distrin-
non recipianlur. gendos, quam ad caeteras iustitias faciendas.
295. De purtem conla-
286. De hominibusad mortemdiiudicatis et postea'' borationis uxoribusdefunclorum,quam
obitum marilorum accipere debeant.
eis vita concessa,«•iustitias quaesierint. Illi homines,\" Yolrimusutpost uxores defunctorum posf obilum mari-
qui pi*opter eorum culpas ad moftem diiudicati torum tertiam partem conlaborationis ijuam simul in
iuerint et postea eis vita fuerit concessa, si ipsi1 beneficio conlaboraverunt, accipiant. El de his rebus,
iusiitiam ab aliis requisierint, aut al)eis alii iustitiam1 quas is, qui illud beneficium habuit, aliundeadduxit
quaerere voluerint, ita inter Illos iudicium termine- vel vel ei ab amicis suis conlatae sunt,
tur. Primo omnium de illis causis, pro quibus iudi- has comparavil volumus tam ad orphanos -defunctorum, quam
catus luerit ad mortem, nullam polest facere repeti- ad uxofes eorum pervenire.
tionem, quia omnes res suae secundum iudicium1 296. De faisis lestibus convinccndis.Si quis cum
Francorum in publico fuerunt revoealae. Et si ali- altero de qualibet causa contentionem' habuerit et
quid inpostmodum, postquam ei vita concessa est, testes contra eum iudicium producti fuerint, si
cum iustitiaadquirerepotuerit, in sua Iibertate teneat; ille falsos eos esseper suspicatur, liceat ei aiios lestes,
et defendat seeundum legem. In testimonium non1 quos meliores poluerit, contra eos opponere, ut vera-
suscipiatur, nec inter scabinos ad legem iudican-". cium testimonio falsorum testium perversiias supe-
dam leneatur. Et si ad sacramentum aliquidiudica-' retur. Quod si ambae testium partes ita inter se
tum fuerit quod iurare debeat, si aliquis ipsum sa- dissenserint, ut nullatenus una pars alteri cedere-
cramentumfalsum dicei*evoluerit, contendat. , velit, eligantur duo exipsis, id esf ex utraque parte
287. De homitie, cuipost iudicium vita concessa .
f.Dunus, qui cum scutis et fuslibus in campo dccer-
esl, si iustitiatn reddere noluerit. Si alicui post iudi- tent, uira pars falsilatem aut veritatem suo testimo-
cium scabinorum fuerit vita concessa, et inpostmo- nio sequatur. Et campioni qui victris fuerit, propter
dum aliqua mala perpetraverit -et iuslitiam iedderes periurium, quod ante pugnam commisit, dextra ma-
noluerit, dicendo quod mortuus sit et ideo iustiliami nus amputetur; caeteri vero eiusdem partis tesles,
reddere non debeat, stalutum est, ut superius iudi-7 qui falsi apparuerint, manus suas redimant; cuius
cium sustineal, quod ant.ea sustinere debuit. Et siL comppsilionis duae.partes ei, contra quem tcstati
alinuis adversus eum aliqua mala fecerit, seciindum_ sunt, dentur, tertia pro fredo solvatur. Et in secu-
aequiiatis ordinem licentiam haheat suam iuslitianio lari quideni causa huiuscemoditestium diversitas in
requirendi de causis perpetratis, postquam, ad mor- campo conprobetur. In ecclesiasticis autem causis,
tem iudicatusesl."Depraeterilis maneat, sicut supraa ubi de una parte seculare, de altera vero ecclesias-
iudicatumfuit. ticum. negolium esl, idem modus ob.servelur.-Ubi
288. De.liberishominibus,qui ad mallum venireco- i- vero ex ulraque parte ecclesiasticumfuerit, rectores
gendi sunt. Ut nullus alius- de libeiis hominibus add " earundem ecclesiarum si se aulem familiariter paciflcare
placilum vel ad niallumvenire cogatur, exoeptis sca- L- veiint, iicentiam habeant. Si de huiusceino&

YARIANTESLECTIONES.
* 'aborautibus Bal. s eonuinctus G. a tesfimbniare corr. testimoniari G. 4 plaspliemis..-G^o«sf.
 "
73*5 - CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO I. 7#
pacificalione inter eos eonveriiver.on possi.itl, advo- A'conu3 £ autem cardine constitiilus in urbe P.o la nisi
eaii eorum in mailo publico ad praesiiiliam comilis in- triginta sex noiv 'condemnabiliiL'. Siibdi. conus,
veriiaiii, "etibi legitimus torminus eoruin contemio- acoiitus, exorcisia, loetrtr,. nisi, sicui scfijju m-e^t,
nibus inpouatur.---Cesiesvero'de .qyajihet causa noh in sepicm- testimoniis _ilios:'Tiabeiit6sel7ux')"reset
aJiiindequaefaiituf, .nisTcle ,ipso coifti-a.u, in-qiio omnino Chvistuip |pi*ae&ca'«tcV.' Sic 'dalrir T iyStlca
r'es,'riiT(lecariai agitrir, ppsilac simi; quia non .esi verilas. ; .;>>- -••' "«" '- '*'"
|
cjcediliilc,Jit yel de siafu homiuis yel de jjossessjbjie -305. Ex capituliSfdoinniKaroli,qualiter ex fa -lis'aut
cuiuslibet psr alios-nielius ,rei veritas cqgnosei va- mansis vel quariis\>s"manopera kt ceri'sus"actributa
leat. qTiauijiar.iJlos, qui viciniorcs sunl.' Si famen alque reliqua serciiia sxiganlur. Pro nimia:r clama-
eon:eJiiio, quae irilfereos exorta esl, in coiiUnioduo- tione, quae ad nos vehitdehominihus eccle' asficis
rum comilaiuum /uerit, jicea.t, eis de viciha ceu- scu hscalinis,' qyi ndn efanl asiurnaii,"qu. ldo in
lena adiacentis cqiiiiiaius ad cansa.m suam testes Cenomannico pago fuimus, 'visuiri est nobis u a cuni
habere.'. consullu lidelium iiosllrorum'slaluefe,--'ut"quijuijqiie
297. De terra tributarig. Quicumque terram iri- de praedieiis hominibus quaftafii facti -ienet ', cum
buiariani, unde tribuiuiri ad "parteni noslriim exire suis animaiibus s-..hiorisuopiehiier riiiu'm'di n cuin
solebat, vcl ad ecciesia__ivel cuiiibei alteri tradide- suo aratrb in campo doniihico -afel et postea ullurii
rit, is quieam susceperit, tribulum quod indesolve- servilium ei annualej inip^a hehdomalJaa eriiofe'
balur immi niodo acl pai*te.m',nosli'am'persolyat;nfsi suo requiralur."El qui tanla anitnalia noTilr )Ct,'ut
forle ,la'lein' iirmiftUem.de parte doininica habeat, ih'uno>die hoc expleije valeaty-pevficiafpra diciuih
pcr qiribri,ipsum * .iribulum sibi perdonatum ' possil g|- o"pu_S hi duobus di6''>us,.Et'quisoIu?ijmo(!&itaiivalida1,
osteniJcre. . . ui pef se nbn jtbssit Biarare, quatuor aniuiali* Jiahet.
298. Be terra ccp,saji. .Si quis terram censilem eum eis', sociatis sim'aliis, •a1,feT-iiiio-'iiie •
in camjjo
habueril",-quam .antecessores sui vel ad aliquam e'c- seHiofjs,.et uiium diem posimoduin in ipsa behdb-
clesimri yql ad yillani nostram dederunl, nulla.enus. . mada opera manumri faciaf. Ef- qui riibil ex liis fa-
eam'se.ctiriduni l-geni tenore polcsl, ni-Aille volue- cere potesi neque ammalia babet, per'Tres' ies~s'e-
i'it,-a'd'cuiu"sppteslaiem vel illa ccclesia vel iila villa niori' suo' niaiiibus;|6-a marie-usque-ad V spevain
'
periiriet; nisi foi*tcAlius aul nepos c-iussit, quieani opferelur, efsenior suus ab'^0 amjilius noi reqrii-
trariidil, aul ei eadem terra ad lenenthim placita-* f-ti': diversis ii_iinqueimodis iiaec agebantuV.A quT-
sil. Sed inhacre considerandum.est, uinini ille, husdam tota he;jdom!_tda'"opefabalui'',"a' qrii lusdam
qui bruic tenet, diyesahpauper sit, el jitrum aiiud dimidia, et a quibnsdam duo dies. Iduifcoin ec siii"-
beneficiuniiiabeat yel- eiia.m.j>vop!*iuin.,Et <j;iiliorairii liuTnus, iii f>se''ffiii)iiia!'Se''ap!*aedic_'is operil us'sub-
neTiTrjimJiahei, •ej*ga hunc jiiiscvicovrii.er.agendum "tralicvc possil ;•"neque is sehioribusaiuplius-ah eis
fesl, Tie ex ,lpio,.expoliatiis in egcstatciii incidai;'ui requiiiilui*. Et qui jj.inus quaftae opllmae e''terr"a
aut "(al-iricciisiiirilinde solvat, qualis oi-.fuev-ilcon- habet, s'ec"undumaes imationem""suae Telluri opfera
stimtus, _vel.povi.qiieu) aliquam hide " in heneficium' ' * lXciat. Haec ab AJciardo eoriiiie palaiii n stri"'-ad
accipku, unde-se sus.e.jlave-vabal. eorum -salisfaciioiiei:i-unacusn aliis-fiueli us' no-
.29i). De observ_tiianepraeceplorum dominicoruni. stris praecipi vke noslra" ,et 'publice ari uhtiari
De qbservatione praeciipiontiu nos.roruiii 'cf' inm'u- i.issimus. '* •i-' 1 '- : ••-"' '-': '-'-
iiiiatuiri, ul ita observqnlui*praccipinuis, sicul ci „, 504. Ut episcopi incesios emendenl-et co -rigant.
iiobisclab aiiiecessovibus nostris consiiiMtuin cst. -. {Jt episcopi inccstuoros libmines e^afeii-.Ienl' ci---ma-
500. Qe eo,-qui propriam deralinqnil uxorem ve.l gnam diligenliatii haheant ex his. Seu et d viduis '
sine culpa interficit, el alitun ducit. Qtiiciiniiiicprb- infva suaai parrochiain potestalein jialjeant a .corri-
" ]' •_•--•—*' ,
pria uxore ijerelicla vel S'ite culjiii intorfecia aiiaui genilum.
_diixc„i'il,.ariiiisuep.isifis publicain agai poeniteti.iaiii. '505^ Ul ea.conservbntur, quae in plgcitis ct synodis
Et si coiitumax 1'uerit,.toinpraehoiidatur. a 'cQ.nite, Pippinus rexcondiliip. Eavefo, quae.bpnae ijieiiio-
et ferro vinc a;ui*et in cusiouiam liii.lalur, doitcc ' i*es riae genitor-nosiferiri sui.splacitis- et synhdi coristi-
ad iioslrani.noliiiani desiucnnii*. . tuii, "cpnscrvaves iinieeipiirius.-
501. /,.'* liberis hominibus, qui propmun tion ha- ; 506. De ed, qui «I"s-inip" aiie.no aliquid c nvpdra-
beut, scd in terrci.domjnica resident, ad -teslimoniv.m ierii. Si .quis a seryo ajie:ib-'aliqtii~d conp tvayefit
non recipiendis. De libcris iiominjbus, qni•propriiim nescicnle domino sup, si doTniiitisTifmaih oluefit
non habent;-sed in ierra dominica resideut, utpro- fesseehiplionem , redjlat pfeiifinfeiiijitqfT, ht empfib
pter res alterius ad tesiiinojiiiiin nair recipianiur. nlliil h"abeaT'f!'rniii_jtis.
' ' " Si 'ipsiihT
"" " iiori iiabet siinlle
Cpiiiura.iflres tameii aiiorum Iiqiniiinm- ideo' esse fedjJat. I :" ..'"' -!
pbssuni, quia liljeii'sunt. .Hli verb, qui ei proprium 507. Ui ecclesiarum negotia a iudice•confttup au-
habent ei-tainen in terra dominica resLient, propter- dianiur. Placui.,ui ,eccle_jiafumnegotia aris iie.ulla
ea non ahicianiur, quiu in ferra dominica rcsideut; clilatibne coiitinub a iudiceauiiaTTttii*"etpf.o 'cue iri-
sed .propier l)oc ad .lestiinoniuiJi recipian.ur, quia cfcmenleritiif. , -
- •,..•-. 'j
prqpvipm babeni. 508. Ul"iudex criminosuni disciiciens n n ante
,3 ,2. De presbiteris, diaconibus et reiiquis ex clero. D I senlentiqm profaral capitalem, quam aut r us .ipse
Candpes .sanctr Sylvestri et aiiorum 284 episcopormn. confiiSutur, atit perlihripcentes t'estes~'convncatitr.
Fccitiiosgradiis rin gremio s)yno:li,Tit non pruibifer Placuif, iit iudex; criuiliibsuiri' discutiens *'n n'anie
adveysujs.episcopum, non diaconus adversas presbi- sentenlisllh jiroferai'bapilaleih, quahi-aut r us ipse
tevuin, noii subiiaconus adversus diaconum, non confitiaiuVatiipei'innoceniesel Vcfaces te tes ma-
acoliius ajlv.crsus.subdiacoiiuin, non exorcista.ad- hifes'ius"coiTvi!i(;alU3;^El:"ae-maioribus ho„ira aut
versus aeolitimi, nec leclor adversus exorcistam, sucCi-Ssbi-iim
' iiqstroriim.expSctc.tur^seiitentia
non osiiavius adversus-leciovem dei accusationein '509. 'Ui-qui Vocl?lcWJnniissaiif, ndii aUnitlanitir
aliqnapi. Et noii daiupnabitur pracsul sine-septua- tesies: Placuii u't"fesies 'riciii'admiltaiitur, 'ui"sunt
ginta duobiis ieslibus,-.'nequepraesul sum-.nus'a"quo- socii crfi-i.h.s. ne;e' iiifam_-;suec ciliimn!aib'fes'*vel, "'
quam iuiicabituf, quoniaui scriplum est: Noh'~est caetci*i,'(;'j'o!5''caiibT) etiexprohibet.'
'disciputus super magistrum. Piesbilef aulcin nisi in 310. bewipiiisviiesiidpiohtbehdis. Nuptia' prphi-
quadr.aginta 'quatuor testibus nondamnabitur. Dia- bemus incestas, id est usque ad alfihltdiis TirieaTn
" - '
VAFJA1.TESLECTIONES.
* possit Bal. * plaeitata Bal. ""-aservitium aeatur (rel. desunt) Bal. * tenerel et sic per totu i caput
coni. impf. Bal. s possent Bat. deestiGV^kMiBdl 8 cOnservariiJaf.
71. COD, DIPLOM. —. BENEDICTICAPITULARIUMCOLLECTIO.— LIB. I. 742
vai quandiu inter se hereditare potuerint, non con- A i quod per Spifiiuih sanctum remissio p^ccatorum in
iiiiigahtur, quiariaec "' pbtius
' "" 'incestiva
' quamconiugia"
"" Jiapiismate conferalur, "etquod-iidelibus in ecclesia
sunt iudicanda. ''"-' ' Chrisii eiusdem.sancli Spiritus aipno,per .riiihisteriuiii'
ofl. 'Ui de absentibusYioniudicetur. -Placuit, ut sacerdotale et per^oeniteritiaui et absolulionch) ma-
adversus absenles non iudicelur. Quod -si factum '"' nusque inpositioneih' ---:-. reniissio peccaloriim indubi-
fuefit,-proJata sentehiiahon valebit."' tanter adtribuatur.
-512.- Urclementipr&everiori-praoferatur sentenlia: '3T-7.De qudluor viliis, quaefidetn calholicamcom-
Placuit, ut Inter p'ares!'sententias clementior ' «emper _ maculdnt.Piaciiif. scifi bmriibiis"qrialuov suiit vitia, -
;'-'-- , -
severirirj-prheferatur- quae nbstrain iidein iiiiea: caeleva niala 'coihmacii-'
'515. -17.qiti de'se confessus est, super ai.um non larit; quahTbsunt;6'ccullibra, taiilo"*'p:rriicip-
creddtur. •Plaeiiil,iifqurde' se confessus,est crimen, siora; quae id est superbia, perquam angelusuabblus
superaliumnorieredatur.""' '-•-•''••' effectusile c'ad6'e•sl"feiectl_ife,; Ihvidia. jifefquain iJlem
~5ii: De te.stimoniounius honiinis non accipiendo. diabolusiiomirieiiide "paraaisb eiecit; odiiiriTetdis- '
Ut testimoniuui unius hominis non accipiatur. Naih cofdia;"quaecafitalem .intef' proxiriros 'ex-.ihgunt';''el
si ex utraqueparie plures sini, veraciores atque reli- dilectiorieriievaCriahf, ef ommVboiia 'jiervefiiint et
giosiores' et -iiouesliores-elegantur, qui sacratiierilb
'
noii'Sihunfproximbs'in mbturidilectionecdnslsTcre, :
suo cqrifirinent
' "tesliiuonium nihilque se falsiesse neb quiefaih Irahquillanique hi' dfeciieralcliiistianbs
dicluros. ..... vitariiclucfere.Etl*eJiq_l'-i.',"'-' '"•" - ;' '''"•'
"515.Vi contrg episcoposnuijus graviler aul leviter ' •5io. Quod uriiiiersaiis sancta Dei ecclesia unum "
rigat ..'^rdecipirrius atcjiieliibemus,"rie forle, qubd B cofpus eiusque'cdput Ghristits's;7.'-'Primuii) igiliir, '
aiJsit, aliquis'' cifca episcopos levitei aut' gvaviter inanifesle .quoduniversalis sancta Deil ecciesia iihrini corpus
agat: qribd ad periculurii Tqtius imperii nbstri pefti- ' «sse cred_ilur","eiusque' c^put 'Cbrisiiis',
riet. Ei riy'qriihes'co_jrip|eahyhoiheii,potesfatfem,vi- apostolicis•.oracuiis'approbaTur';'iI;Uiide ''Pauius: Vos
gofem et dignitatejn sacerddTalem': quod'ex vefbis ailieiii esiis/niqyAi, Cdrpus' Chris.i; et 'mcfnbra "de-
: Sicut-'eiuni:ih uno corpoh 'mu!l'a
DomihifaciieinieiJegi pplesl, 'quibiis'beato Petfb, membra ?naiiT_iro.'i!enique
cuius vicem episcopi-gifurif, ait: QuodcutnqueJiga- habemiis:6mr.ia:autem triknibrrihon eundetn
veris super tcrramierit liyalum et in celo; \el qtiod- dctum habet :'-it'atnnitiunum c'brpufsuhiu's.*.Cliiisto.
: 'Cuius caput esl Giiiistus^excfuo^lotttmcorpus
cumque sotverissuper-terrain, erit soluium el in celo. .~ Itemnexum el coniiinil'iones--adininislru!nm s crescitin
Ei alibidiscip-jlis geuefaliter dicit': AccijAteSpiritum per
sanctum : Qnornmremiseriiis-peccata,remitttintur eis, templumsanctumin Doniinb. Sunt et-aiiahuiusce i-ei
ei.quof.umretinueriiis, ^reienta sunt. ,1-1'id'etiam ad » innamera-exeniplii', quacliic ObpfoliXitaiei!) vilini-
exempium ireduceiidum_es!quodin ccclesiastica hi-'" dam praeterniiiiuniir. Quisquis efg'0pei*"iiliquaiili-
storia:Con,iai>.iniisimpera.orepisccpis.ait: « Deus. cila ex meinbi*0'Cluii,tise.fecit n!fenihi*uiii,;riiabbli,
inquit, coustiiuit vos*„sacei*dotes, ef poteslatcm poverit seiiicorporeClivisti non essfe,seu in coipore
vpb.s .debit' de liobis .quoque iudicandi. ":Ei ideo diaboli. .Prohicle riecesse e"sl';"ril cfeipovi.ChrisTi,a
nos ayobis recte.iutjiea.nui. vos aulem-rion potestis qiio astutia .diabdljcascpjratusbsi, se incirnetaijter,
ab hominibus .hidicari..Prdpler quod;Dei sblius intef dum.ieinpus jJoeni',eiitiae ' ii; promplu habetur,
"'' .resti1--
,' •'"'.' ''
vos espectaie .iudiciumj.ul yestra iurgia; quaecuhi- tuereabu.negJegaf.
que.-sint,ad illud divinum-resefventur examen. VosiG '519. Quod' eittidem eccfesiae corpus in duabus
etfenimnobis a.Deo ciaii estis dii. Et convcniensnon ~pidcipaliter'dividuiuiHexinihs')i^
est, ut.homoiudicel deos,seJ ille soliisdequo.scri- itaqufertb':ipS,feiici?ae.Dc.i''.ecclesiae'.'coij)us Tn drias
jjtum esl: _ Deussletit dn .sjmagogadeofum. In,me- exiihiaSp-ivSbiiris', in sacerclqialemviJeliccl ei 1-eg'a-
dio .Daus aulem deos s.j_tisceriiit.s Sed -el :hoc iilis lfein",'sieiit'a 'siihciis jTatfilius'.tfaditum accepinius;
ad memoriam redricenduin-.cs.,'qualiler.beatus.Pvo- divisuui esse nOvimus.'Deqtia/e' Gelasiusj-RoiiTanae
sper.in Iibro,.quem decontempJativa.el actuaii vita sfedisVenerabiliseiiiscOpus',aB.Anastasiuiiiiiripevatb-
scripsit, iaudem sacei*dolum.*coiiipraebeiidei'it. «Ipsis rem ita" scribit: «DUae sri'ni"quipp"e, inquil,'inipefa-
enim,j inquit,id.estsacetdotibus, «propria aniinahun fj*ices"ajigusfac,' quibus 'jirihcipaTitiii"ihiinchis hic
curandarum sollicitudo oommissa esl; qui pondus regitur,' auCtoiiias^saCiiiTa" pontiilfcunreircgalis po-
populi sihi.comnussiviriiiier suslinentes 4pro peccatis lestas; in quibus tanto.gravius ponuus estrsaceruo'-'
hominum velut pro suis infatigabiliter supplicant luin;' qhanlo ctiam"pr6-ipsis' fegihus hbmihurii'in
Deo; ac velut quidam Aaron incfensumcontriii cor- divinofe-iditufHsunt examfnferationem'.'.'FuJgeiilius
dis ethumiliati spivilusoffefentes;quo placatuvDeus, quoque,in-lihfo'de vevitate pvae-Jes*.iiiaiioiiis etgf...-
avertunt ivani futurce ani.madversionis a papulo; tiae ita scvibit: --Qnahiunipeftinet.inqriit, ad jiuius
qui per Dei gfatiam fiunt divinae volunfiatis iuciices, leniporis ;viiam, ih :ecclesi'a'"riembpdhiifice polioi',
eccle.siarumChristi post apostolos fundatores, fidQlis etin seculo ehiistiano
' iihperatore
' hbmb'celsibr In-'
'' ' • " ;' • "' '' "' •'
populi duces,-yeriialis^issefiores, pravae docirinae venitur'. J
Iibsfes, omriibusJ)onisamabiles et mali sihi consciis • 3-20.'OTcorepiscppimodummensurqe,.qui-in sacris
biiam- jpso visu tevribiles, vindices bppvessorurii,„. catiohibuspraefixusest, n;dn'exc,eUant._E'iners,\siiere-
paircsin fidecaiholica l-ejeneratorum, pl'ae•'-iica•to"ves,, i pfp.heiisibilehffet-yaMfiinolitJuinu|um'chiijSfeiiiiitfs,
paelesuuiii j)raemiorun),Yeienipla bonprum, docii- _eo quod qiiidairi cbi*fep,iscbbi iiltra iricVcUim Suurii"pvo-'
hienta virtuium el foi*ma"'hideJiura. ljisi sunldecus-- gre'_iiehtes''fet-!dbhum'"sauctiJ^iriius"^pei''i^R^^
eccJesiae, in quibus fulget" ecclesia; ij)si coluihnae neniiria"i)uum'Tra'diii't;-'-eta'li'a ;quheqiife,qu'ae"ls6iis
firiiiissimae, quibus iri Chfislo fundatis iriniiiiur poniificibus!deberiluf,co'nlra'-i'aspefaganl';' prdeser-
bmhisjmuTitudo cre.deniiuni;*ipsi iahriae. clvitatis lim^cuiiiiiriliariv^ex^fepfu^iita' cis'ciprilis,": qhcvtini
aeternae, per qubs onines qrii creduni ihgfediiiriiur speciein in ecclesia gerhriir;' legat*_u,:"dqiiurii ''saiicli
ad Chfistum; ipsi ianitores,"quibus'claves dataesurii Spiiiiris-per.niarius• hipos.itiohein_tradi._ii-.se.' Oucd
fegni co.lbvutn. Ipsi eTi_ini (iispensalqres rcgiae db- auie uiselisaiJO-iioiiseovuniqufesuccessbribuspfqprii
Inu-, 'quoruin arbitrio in aula fegis aelerhLbivIdun- sit' offlcii tradsfe ;Spif.iTuitf''saiictu'm',' Jiber 'a"cluuhi
tuf gradus et officia sihgulorum. »'"--''-'' apostolornm -docfet>"'ii. 'coucilio'vero Caesariehsi 'ita
516. Qtio.dper Spiritum sanclum remissiofii pec- de corepiscopis habeiufscriplaih : -.-Coifepiscbpi
catoruni. Sciendum est omiiibus atque' credendurn, quoque ad exempjuih quidem et.formamsepfuaginta
.VARIANTESLECTIQNES. _..,.,. _,, .
1 inter se G. s in margine G. adscriptum : caput s d. diiudicat d. G. - l insliga
episcopis.ulillimum.
6' riuJlus<-_Bfll'"''
bililer G. c administratuum G. ex;CO?T.""V'
 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO I. 7M
7«
J teros contra intefdicta sanctorum eanonun feminas
videntur esse; ut' conministri autem propter stu- A
dium, quod erga pauperes exhibenl, honorentuf. > in domibus suisiibn solum habitare, sed- tiam mi-
321. De corepiscopisqui in vicis commorantur, in nistrare faciunt; qrias et laqueum sacerdo ibus per-
concilio Ahtioceno habetur ita. Qui invicis vel in sepe exlitisse etmultos occasione in scand lum etin
possessionibus corepiscopi nominantur, quamvis nia- delracticnem corruTssecognovimus. Quae ransgres-
nus inposilionem ejriscoporumperceperint el ut epi- sio et tempore genitoris nostri et nostro in ocventi-
synodo placuit, hus episcoporum secundum auctoritatem * nonicam
scopi consecrati sint, tamen sanctae ad correctionem plene est
ut modiini proprium recognoscant et gubernent sub- •prohibita, sed necdum
ieclas sibi ecclesias earumque moderamine curaque perducta. Unde iri commune censuimus, iit hi, qui
contenti sint. tanlae transgressibnis incorreetores acten s.extite-
322. De honore et oboedientia episcoporum et reti- runt, si abhirichuiiis reicorreptoresessen glexerint,
iuxla aposloli seutentjam quasi consentie les malo-
quorum sacerdotumJ. Igilur quia constat religionem
chrislianam per successores apostolorum salubriter rum coherceanlui*;
administrari, populisque ad vitam aeternam ducatum 32S. De presbilerts, qui contra statut canonum
exhiberi dehere, primo. necessarium iudicavimus villici fiunt. Simililer de illis presbiteris, ui cOntra
omnibus praecipere, ut honorem debitum venerabili- statuta canonum villicifiuiit, taberntsing'ediunlrir,
ter episcopis absque ulla simulatione aut dctractione tuipia lucra seciantlur, el diversis modis us lfis inser-
impendant, eisque in omnibus qt patribus oboediant, viunl, et aliorum domos inhoneste ei in udice fre-
et quicquid pro salule animarum monuerint, prout quentant, ei comessationibus et ebrietal bus deser-
melius potuerint adimplere saiaganl, sicut Dei et B ' vire non erubescunt, et per diversos mer tosihdis-
nostram gratiam habere voluerint. Nam Dominus crete diseurrunt, observandumiudieavimu , utabhine
ait: Qui vos audit, me audit; et qui vos spernit,- me districle severiterque coherceantur; ue er eorum
spernit. El iterum: Si te non audierit, dic eccle- inlicitam et indeceniem actibnem el ninisterium
siae. Et si ecclesiamnon.audierit, sit tibi sicut ethni- saeerdotale vilupevetur, et quibus debuer nt esse in
cus et publicanus. Et alibi: Si quis scandalizave- exemplum, deveniant in scandaium.
rit unum de pusillis istis, id est, meis discipulis vel 528. Quod sacerdotalis conversatioteste vilae pro-
apostolis, quorum locum episcopi nunc inecclesia babiles habeal. Pafi ergo consensu nobis isum est,
tenenl, melius est illi, ut suspendatur mola asinaria ut ponlifices sanclbrum praecedentium pat 'um exem-
in collo eius, et demergatur in profundum maris, pla sequentes reiigiosos conversationis uafetesles
quam scandalizet unum de istis minimis. Haec onmia habeani, quateiius|detrahere voleniibusloc m minime
udelibus admonenda et perpendenda
3 sunl, ne in Jioc, praebeaut. Ut ergq sacerdos discipulis sui de semet-
quod absit, incidant in scandaJum; sed magis eis ipso exemplum liohum debeat praebere apostolus
ob-oediendonon filii perdiiionis, sed filii Dei efhciau- scribens ad Titum docel dicens : In omt ibus te ip-
tur ; et non cum stultis poenam, sed euin utslis pvao- sutn praebe exemplumbonorum operum, i i doctrina,
mia percipiant sempitenia. Nam episcopos et sacer- in cariiate, in castitate : et reliqua. Beat IS quoque
dotes quibus omnis terra caput inclinat, per quos et Gregorius in decrbiis suis iia ait: n Vere undus mos
nostrum pollet imperium, adinodum hohorari et ve- inolevit, ui huius [s.edisponlificibusad sec eta cubilis
nerari omnes monemus, nec eos lacerari aut blasphe- . sui servitia laici pueri eis seculares obse uantur; et
mari vel detrahi a quoquam yolumus; qrna detraciio n cum pastoris vitai esse discipuiis semper dcbcal in
sacerdotum ad Christum perlinet, cuius vice lega-' exemplum, pleriithque clerici qualis hi *ecreto slt
tione funguntur in ecclesia. Nam si quis detrahit ; vila sui poniilicis nesciunt et, ut dicfun est, secu-
alium hominem, sicut homicida reputabitur: quid lares pueri sciunti De qua re presenti dec eto consti-
erit de illis, qui sacerdotes detrahunt, quoniam et; tuo, ul quidam ex clericis vel etiam ex monachis
ipsi semetipsos occidunl, et audientes interimunt? electi ministerio bubilis pontificalis obse uantur; ut
Dupla enim poena digni sunt, qui duplant scelera is, qui in loco est regiminis, haiteat teste tales, qui
sua. Qui his sanctis monitis rebelles vel inoboedien- eius in secreto co iversationem videaut e es visione
les extiterint, scianl se a liminibus sanctae ecclesiae1 sedula exemplum pvofectus sumant. J aec igilnr
fore alienos. beatus Gvegoiius scvipsil. Caeterum si c qui de hae
323. De quatuor neglegentiissacerdotum. De pres- re copiosioi*aexempla quaerere voluerint vitas beati
biteris et eorum ecclesiis, unde multa negleguntur Auguslini el Amb *osiiet caeterorum sanc orum viro-
et scandala geuerantur, in nostra discussione quatuor rum legant; et perspicue hivenient, quod viia el con-
pericula apparuerunt. Primo quia nonnulli ex nostris' versalio pontilicis semper testes vita probabiles
sacerdotibus quadam securilate accepta, nec ea quae! habere debeat.1
ad cultum divinum peftinent faciunt, ne-jie in re-
stauratione et luniinaribus ecclesiae studium habeat, suos 327. E7fepiscopiin rebus ecclesiaecirc propinguos
nee eliam senioribus suis debitam reverentiam exhi-[ tionisexponendisreprehensionem caveani tutdiscie-
modum teneanl. Quoiiiam mulli isGOpoi*um
bent, et insuper ecclesias suas expoliant et in prae- amore j)ropinquoi'uin suorum de rebus si )i commen-
" diola sua propria transferunt. (Juae omnia ad ne-] datis suo aut quolibet amicorum nomin pvaedia et"
glegentiam episcoporum pertinere deprehendimus.4, r» uiancipia emuni, etul in propinquoriuu suovuni ius
Obidveroquadamoccasione accepta seniores eorum siatuunl, ei ob hoc el iura eccle astica con-
in tantam audaciam proruinpunt, ut eos etiam illicile cedanl et minislerium sacerdolale fus atur, immo
et inhoneste atque inreverenter tractare praesu-\ velluiilur
mant. Unde summopere omnibus nobis abliinc pro-\ a subdilis delraliilur et contempnilur, p acuilfixum- oniiii-
videndum iudicavimus, ut ea, quae a domno impe-'\ J)us,utdeincepsJiocavariiiaegenuscave lur;
ratore consensu episcoporum ob honbrem et amorem. que abhinc et p.erpetuo mausurum esse lecrevimus,
Dei ecclesiis concessa sunt, non in avaritiam presbi- ut episcopus resjsui iuris, quasaul ante piscopatuin
terorum aut in rapacitatem episcopalium miriistro-"\ autcertein episcopaluhereditariasucces ioneadqui-
rum cedant, sed in utilitatem ecclesiae et in usus' sivil, secundum atictoritalem canonic l quicquid
clericorum etpauperuin deveniant. vultinde' faciat, el cui vult conferai. P slquam au-
tem episcbpus fticlus est, quascumque 1 s de faciil-
324. De presbileris, qtti in domibus feminas habent. tatibus ecclesiae aut suo aut alterius non ine
Illud non minus periculosum esse didicimus,-quod in1-- conditione conparaverit; decrevimus, ul nonqtialibet in pro-
quorundam episcoporum parrochiis quosdam presbi- pinquorum suorum, sed in ecclesiae cui raeest iura
VARIANTES LECTIONES.
^deestG. a G in marghie.: Nota de honore saeerdotum.
"
3 deest Bal. 4 e. permoti Bal. * correp
tionem G. e deest BaL ">deest Bal. -
 "
m K.OD.DIPLOM.'—BENEDICTIGAPITULARIUM COLLECTIO.— LIB. I. 7i*3
deveniaut. Similiter et -de presbileris, qui de eccle- A . Si autem malefeceris,lhne; non enitn sine causa gla- .
siarum 'rebus; quibuspvaesunt,'..pfaediaep modo;-. diumportat. Dei enim minisler esl s, vindex iniram
emunt, faciendum sla.uimus, uuoniani multos pres- ei.quimalum «g/C.DeilJoenimspecialiterdivinaauc-
bitferorum..occasiqnetajiter empfarum reruni eccle-_:" loritas dicit -..Gtadium'Deiportat ad vindictam malo-
sias, quibuspraesunt/expoliasse.et asuq minisle-:: rum, nbn de quolibfetaliq. E conlrario vero nescimus,
fiomultis "modis exorbitasse el se diabolqmanci-j, qua pernoxia inventibneanonriullisusurpatum est,
passe et -hac occasioue multos .laicbrum in scan- ut hi, qui nullomhiisterio publico fulciuntur, propter
dalhm dampnationis " et;perditionis,-"prbruisse con-_, sua odiaet divefsissimas voluntates pessihias iikle- '
" "'.-...•
perimus. -_ . , bitum sibi usurpentinvindicandis pfoxiihis et in in-
528. Quod nonnitllirepiscopisibi subiectos canoni-,, terficiendis:bomiriibii's yhidiclae ministerium; et quod
cos monachos et sdnctimoniates neglegant. Didici-;; rex saltem in uno exercere . debuerat propter terro-
mus sane, nonnullos episcopos in guberoandis con- rem multorum, ipsi impudenter in multis.perpetrare
gi*egalibnibus-'sibi:,subiectis,'.. canonicis -videlicet,, non metuunt propter odium, et putant sibilicerfe ob
monacbis et sanciimonialibus',hactenus valde negle- inimicitiafum 'vindictas,' quodndlunt ut' fex faciat
gentesextitisse et ob.id inultos in'sui detra.clioiiem-_ - prhpterDei vindictam.'-'• .-
et conlcmptum provocasse, ita ut nonnulli alii prae- •533. De abbatibus danonicis et rcgularibus, vel
Jati in eofrim parrochiis" constituti,-.eqfuin prava abbalissis. - Abbatibus canonicis et regularibus et"
exemplasecuii "srias"similiter.congrfegatibnesnegle- : abbatissis, quae sanclimpnialibus,praeesse videntur,,
xerint: quos et fratemo et synodaii conventu admo-, sivfe'laicis, qui monasteria habent, ,om'ninopraecipi-
hendos esse decrevimus necessario / ,"=' ut' ab hae *gmus, ut de ipsismagnam curam habeant,"et caeteris
neglegentia deinceps se cqhibeant et.caeieris se . bonumexemplumpraebeant/etreligiose, sicutdecet,
iinitabiles prafebeant;"ne fbrle. prbpler illbruiri in- conversentur,' et quod uniuscuiusque professioni in-
curiam et divinae servilulis conteriiptus et pericula ', cqnveniens est-et iu sacris . canonibus prohibelur,
proveniant animarum _et; auribus excelleriiiae, no- omninb caveant,"et loca sibi a nobis propter aliquam"
strae niolesiia ingeratur et sacerdoiali, mediocrilali '. necessitaiem concessa"deperire et destrui propler
in sacris cohventibus
' ' '.ledium et'' opprobrium infe- ! neglegentiani nOn dimittanl,' etcongregaliones sibi
ratur. .• ". • ''".'"•' '.•'','., ,' cominissassivespiritalitersive temporalitef paternb
._329.Deepiscopis, abbalibus,et, sacerdotibus, qui affectugiibernare eisquenecessafia stipendia adriiini-
prgpria loca relihquunU Conperimus,•quosdam epi- - slrare non neglegant, ne fdrte propter aliquam ino- •
scoposet abbates' atque sacerdotes non causa nfeces- '\ piam et divina officia neglegantur et ipsae congre-
sitatis aut utilitatis,"sed potius ayaritiae el propriae gationesinreligiosiusvivere conpe.liantuf.Etqui haec
delectationis, saepissimepfopria civitalis"-suafesede agfereneglexerint, sciant se e"aillis auferre et religio-
vel.monastefii.septa aut eeclesiae propriae derelicla sioribus dare. ;'''••' •
cleroque neglecto remotiora loca frequentare. Pro ' 331. Ut capellae dbsqweiussu sive permissu proprii
qua re et destjtutio,"divini cultus et praedicatio in ' episcopi nonfiant. Plaeuif nobis, ut,' sieutabepisco-
plebibus et cura subiectorum postponitur ethospita- pis _et reliquis sacerdolibus ac Dei servis admoniti
lilas neglegitur._Quod,ne'ulferiusa quoquam sine '. fuimus, nec capellae in palatio nostro vel aliubi •%
inevitabili necessitateaut-aliqua
" utilitale fiat,"pari sinfeperhiissu_veliussuepiscbpi, in cuius estparro-
consensuirihibemus. ' ' '. -'•' :/ .' « chia fiant. El ut omnes per dies dominicos Velfesti-.
, ,
"
-550.!;De.laicorumclericis.' De .clericis laicorum; vilales praeclaras sacra euchafistia conimunicent,
unde nonnulli eorum quaeri videntur, eo quod qui- , nisi quibus abstinerepfaeceptum est.Etutobservatio
dam episcopiad eorum preces nolinl in ecclesiis suis '. omnium dierum dominicbruma mane usque ad ves-
eos/cum utiles sint, ordinare, visum nobis •fuit,' ut ' peram secuhdunicanonicam auctoritatemabomhibus ' -•
iriulrisquepartibus pax "et concordia, servetur et fiat. ..:-:-.- ="! *
cum caritate et ratione utiles et idonei- eligantur. 555. Ut omnes, quiin fide cathdlicdsuspectisunt,
Et:-si iaicus- idoneum utilemqUe 'clericunT.oplule- , in.teslimonip humano dubii habeantur. Omnes qui
- occasione'ab
i'it,-nulla qualibet episcbpo sine '.' in.fide Chrisli vel catholica suspecti sunt, in testi-
certa- ratione repellatur. -Et' si reiciendus est, monio humano dubii-babeanlur. Infirmari ergo
pfopter scandalum viianduin r ' evidenti ratione
" mani-
' - oportel eorum testimonium, qui in fidefalsi docen-
festetur. . . . . . . . tur; nec eis esse credendum,- qui veritatis fidem
=551. De monachis et presbiteris sive, clericis', qui ignorant. ."'.'.•_ . _
passim.palatium udeunt. Placuit,. ut monacbi'-et 356. Ut si quis ministros ecclesiaeiniuriaverit, hoc
pfesbiteri,-necnon clerici,"qui postpositacanonica ttipliciter conpbnat.. Si quis ministros ecclesiae, id
aucioritate passim palatium adeunt et nostris sacris est subdiaconum,iectorem, exorcistam, acolithuni,
auribusinportunissimam 'molesiiaiiiinferunt, utnon - ostiarium iniuriaverit aut percusserit vel plagaverit,
hoe .facere-praesumanl;' qnoniam iri ^huiuscemodi conponat hoc tripliciter, sicut solent conponere pa-
facto let vigoi ecclesiasticus.confempnitur et-reli- • rentes eius.' Diaconi vero, presbileri atque episcopj
gio sacerdotahs et' professio; ihonastica' vilior
' efli- iniuria ih quadruplum-conponatur. Reliquorum au->
citur. .'•--:.-':;: • ' : Dtem clericorum iniuria •conponatur sicut parentum
352. Ut non sit sanguinis christianorum temeraria eorum. Monacliorumquoque, qui secundum regulam
effusio. Volumus atque praeciplmus nostra,auctorir in'.s"monastferiovivunt, iniuria conponatur secundum
taie. adriuniiari omnibus, immo et a sacerdotibus , genealogiam suam, ut reverentia sit Deo et. ecclesiae
pfaedicari, netam temerariachristianorumsanguinis , el pax eis, qui illi deserviunt.. . - ",
effusioin-regno nostro 2 lieri' sinatur,' semper illud _5"37.Ut si.quis contumax reverentiam ecclesiarum
ndtendentes, quod Dominus post diluviuni-disit "fa- imn habet, solidosS00 conponat. Si quis homocon-
mulo suo'Noe : De manu hpminis el demanu viri_ et luniax vel superbus timorem Dei vel reverentiain
. frfttris eiusrequiram animam eius. Quicumque effu- eccleslarumnon 6 habuerit, et fugientem sfervumsuum
.derit humanum sdnguinem, ftindetur sanguis illius. . vel quem persecutus fuerit de e'cclesia.vel depor-
AdjmaginemquippeDeifaclus estJiomo. Et in lege : ticu eius per vimabstraxe.rit, el Deo.honorem.non
Qui occiderithdminem,morte moriatur.Et apostolus : dederit, cohponat ad ipsam ecclesiam pro neglecto
Nam principesrion sunlAimori boni operis, sed mali. -Suo solidos quingenTos,et pro frepJoad fiseum solidos
. Visautem non limerepotestalenr?Bonum fae, et habe- ducentos. Ipse vero publica .poenitenlia iuxtaiudir
bis laudem exilla; Dei enim minisler est tibi in bono. cium episcopi multetur, ut sit honor Deiet reverentia
' '
"'. -' VARIANTES'LECTIONES.
4 -necessarium dudmus Bal. s caelorumG. s deest G. * a.
" 6 absque illa nostfa Ral. in-G. liaecverba
escpanctasunt. deest G. quemlibet p. f. vel de Bat. -
PATROL.XCVII. . ._.,..-. %k
 "
747 B-_CAROLI MAGNlOPP. PARS I. SECTIO 1. %%
sanctorum,~ et ut' ecclesia Dei semper invicta per- A alteriuscaljallumauthovem autaliqupdamm 1 occi-
maneatl: dferitet negaverit et postea exinde pfbhalus ' 'i: ' fuerit,-
*358. Ut-cuncla, quae circq ecclesiaseqrumque mini- tanquamfurtivuriicoijporikt.--"'' '• ' "','--
stros' uhtXquitas'shncta'sfatiiit'', 'hiyipfatd''perhisl'di.it: -346. De eo,'qui 'occideiit qlienum animal, etnon
Guncti -qiiaecirca 'sanetaruiii Jodiibcbleiiavuin^iirsr animhiet negayeriC Si"quis ca'risa facifeiite becidefit"' ieritfni
anTfe- non hegavfefit, "sijiiile 'dafe' hon ' t rdef' "dl
que jniriis.trc.s'ye-5-'bhJn!oi*dinavitahliquita's;
1' yei cailaver moffui "''''" ;" '''-
cessorririTiibstrbrriui auclqritas relig ibsa''coiistiluit, accipiat."
velnbstfa rqbbfayWsereriljas, illibata niinc "'547. Be' eb'~~quifuflivam rem' scienter etn rit. Si
--••' custpdiri
'• •
elinfuturopfaleciphnus.'' quis furtivaih'rem scienter feiherepfaesump'.erit et
exinde probatus 1'uefit, simileni rem reclda' illi,
339.. De praedits i),eo dicdtis."P.lacuili ne praeclia cuius'pecuhian-r*; coriparavit': salva i eius
caelestjutn secfetprunTdicala,i)eo quaeirapi ta surit 2, ' "'" ' ' yidfelic""'
iustiiia in"allefo. ,'"'"'
a quihusdarit aliqria qccasiorie vexenfur aut-invadan- "348. D"eeb, qui de lalrone furtivam rem cienter
luf, s"e-fsub!inmunitalis iuiiiorie pprpetua firmitate ad"cksto'dienilum'accepefii:Si !q_uis'dfe latfon, fufti-
pcrdiirerit; siriiiliter el iioriiines" earurii et ojnnia, varii"reift sScritei^ad-cuslbdienitqriiaecepfefi.i
' ""'" 7 " '"" quasi
quae eissubiecfa esse noscuntur. Si quis cqntj*aliaec fm*co'lJ*)'oI)at,.'' '"'
venerit, sicut de eniunilate cpnsliluimus, et !"| """'.' s
' cpnponat "S49; 'D'esacramentis ieviter noniurandis Yolu-
poeriiteritia- publica a sacerdblibus usque ad sa.isfac-: niu's!"ritsacfahieiitacito' iipri fiint."SedmTus, uisque.
lioneTnmuUetur. • caTisairiVefacit^^cbghqsbal,'iit e 1111 ve-
"54.01De eo,-qui die dominico Qpera.ser,viliafe_ceiit.- iudexprliis ritaV lateffe hori' rirec'faciiead^sacfamBila
Si qiiis die doniiiiicbbpej-aserviliafecerilliber IIOIJIQ, '-' - '" pOssii,
''' 5;''! '"' ' *-'""' ." ve- '
el-cuin earrp airibulavefit, dexlrun) Bniaril. ] ",--
sf l)oyeiri'iririxc.j*it ''3S0'. De ep, qni contrtt capul glterius fatsa tigges-'.
bpyem perdati.-Elsi aiia, quae canbnica auct;orilate serii. Si "qhis conti*a caput'aTftrius'falsa sug esserit
proliibit-a spnt, seryilia operafecefit, sacerdoljbus
illa emendel,' sieu.t de i*eliquisneglegeijtiis iudicibus ' vel prbquaciinilueiiniclia^aut iniusia accu atione
emendaii solet, ej,ab ipsis sacerdplibus poeiiitenliam aliqueih cbftiriibVeril,'.jipse poehanfvel dari pnuiri,
Simiiiter et dfe quoJ' alteri "ihtriJefil] fexcipiat."Neriihieni'd mjiiies
iuxlampdum culpae accipjat, praeci- iriqun*asveritaieiii; qriia scfiptui est":
puis fesiivitatibus observari placuit. Quod si; sacef- ahiequam autem probate; quod bonumest tenete.
dotes eqs nemiiyejlnt cqrripei*e, tpnc a iudicibus ad Omnia SSl; De eo, cjiiiper invididiri yel doVuirili eri vel
sacerdotes adducantur eisque ob.oedirp in _orimibus servi ddmum incendefil. Si' quis pfefaliquaii inyi-
faciant. . , . - •'.'"
Mi'. Deliis, qui infra regivum per pim aliquid diam y'el''doluni':inrioete vel"in (ITeigTierifiiiij cjsuerit
1
ef, iiiceridefit ".iherivel seryr dbmuin^omhia dififeia
rapuefinf. Si quis in*.exerciiu iijfra reg.num siue
iussiorie domiuica per vim hosiilem aliquid praedari resTitriat*etquiequid' rhi'afseiit cqiipoiiafjet risuper
voluerit, auifpenum toljer.feauj, grainim sivepecofa sexagiritasqlidis' si'i crilpabilis,'el jiublica poei iteritia
seciiridum mdiciuin |acej'dbtum multetur; el qiVanti
maiofayel minora, dojnosque iqfringere vel inccn- horiiihes' deipso ihceWiq bvasevint^ 'uiiicui ue se-
depe, haec ne fiant oinijino prohjbemus. Quod si .ab cundrim ei oimiia"" ' 'fdide-
aliquopraesumpiio.sp. 3 factnm fuerit, sesaginta soli- rijit resXiiuat." Jegem"conpohal,'
' ' "i'' " "' "''' quae'Ibi'p '
"'' ",
dis, si liber esi; sit culpabijij ei Qmniasimilia i*esti- '3S2. 'Ut si quis servum iniusle accusaverit a ienum,
tuataut cum diiodecimlfestiflus se purgci. .Si vero doniino simile mancipium pro l.idi'facjo i;ed at. Si
feeeiii, cririiini subiaceat etdomi-: p
'
sery.ushpc capjtali quis seryuni iniiisle a^cusaveiil alichurii, br|ii nbeeri-
mis omiiia siniilia restituat, quia serviim suum noh tei*
corj*exitnec custpdiyjt, uj salia nrin j)erjietrai*et; pfbiiob iprnierita'pertuleril ,_clbiiiiuo "siiiiileriiai cipihiii
faclo i*.ecldat'. Si yero'innocens.iri' fb'nientb
quoniagi si nos jpsos "cojnedimus, cilo.deliciemus. moriiius fiieril, duos'servps eiiisdeniVieiili iriedi-
Unusquisque tamen custodiat exercitum suum, ne ,: "" "''
ttat. • "" ,' "* latjbiicdqmirio restiluaf. .
aliqua.-depraedalJQinfra rfegnmri SSS'.;'peviq publicd; Si quis viani publicam aut Ji-
342. De_epquialienum serium tid furtum suaserii. tostratiiih
Si qhis alienuiiiseryum ad furtum< Suasferit.aul 'a'd yel viarii cbmniiirieinaliciii clausevit conlra '
legfeni, cijjri siia lege coiiponai, et clarisiiraii quam
aliquid dampnosum iri fvaudemddmini sui, ufposset. ihi fepit' t„ol"la't.' Qupd'si negare
accusare eum, etfrausipsafuefit detectaperinvesti- . ciiri"^acramentalibus ' ' ' ' '" ciinT
ybluerit,' '"" duode-
iiivet. _"
gatjonem iudicis, dqmimis hec sfiivumperdal nec pi*o 35<_<. De via convichfali. Si quis yiam cqnvi inalein
hoc aliquam facial eonpositionem; sed ille, cuius
conclusione yel exoj*t'ationeadmissum '«st, taiiquahi vej pagldralem clausevit, cuin sua iege cbriji iiaj„,fet
ipsamViaui ' aperiaf.
" Similiferet de seriiitaiiic " ericluni
fur-dainpnetur; -etsefvhs qriod tulitTedilat, ' etihsur
.-•-._- esl. "1 '"'.'" 7."'
per ceiitum.vigintiictusaccipiat.
545. De_furetioctumo tempore capio. Fur nociumo 555. D.eeo, qui foniem coinquinaveril. Si q is fon-
(enipore caplus in fiirto, dum resfuftiyas-sctumpor^ _ teni qiiacunque invidija coiuqpJnavevitvef ma *ulave-
tat. si fiieril bccisus,
"' hullaex liocliomicidio quereia rit, .einendel-eum pfjmo, tit nulja sil coirifpriiaiionis
nascatur. * ' --'•--.. -'.-. r •-: in eo suspicio, fet crimiege sua vicinisiioc ei tendel.
Mii.De eoj-gui de fure nestiens aliquid conpara- JP Si aulem plurimorum in vicinio puleus '• fuera•' , con-
<•••- ' '" .
vczit.Si quis de fure hesciens ajiquid cbnpafaverit, posilione inter se iuuitenluf.:- :--
quaerat' accepto spafio veiiditprem', Quem si non 556. De eo, ciii anritm vel argenlum-aul orn menta
pofuerit invcnire, probet se"chm sacvamcnto et - commeniiatdfuerint. Si cui aufum vel •argtirif1T1T aiit'
"iestibusinnocentcm , et cjuodapud eumcognoscL- ovnamenta vfelquaecriinque spefeiijs-frieriiucb ji.hen-
Sur restiliial, et furem quaerercnon desistat. QuocL. daTae'si\'fead -6cuslodiendum iracJitafesiiii ~si'e'veii^
si furem celare volueril' efperiuvais "jiostea deTec- dendae; fetin domci jpsiuscuin icbussuis" orsliaii
lus fuerit, lanquaih. ille u , 'ita iste
. .•-'fui*, .. in criniine
.. -; _ fufefinl inceridid cfeipatae,'riiia""'ctun fesVifiis qui
damprielur. comriiendaia^siisceperal pfaebeat sacfaAieril'", niliil "
MB. De eo, qui occulte in nocte vel in die alterhis exiiide suis prbfuisse coiijjfendift,'el niJTil"''0^alu'r
animat jocciderit. Si quis occulleiu nocte"y"eIIiT'"die.- exsolvere; excep_b'auruih'et aj*geiitimi,-:q*_ibd ardere
'" -
. TARIANTES LECTIOSES. -
* hie Jaici si iri eccjesia perpetraiuni fuerit, altare deslrpatur, donec prop *ii,.epi?
addjt Qplb. |Jomicidiriin
scopi arbitfio rfestituatuf".Siii auierii presMtef'illic'au". an.e altare jieicmptusjfuerit, altare simul cuii cccle-
sia destruatur, donec conseusu aposioliei r.ecorieTiietur.":'"2'Deoque'i. a. n. Bal. s praesumptiosui 1xorr.
G. 4 coi-r. •'- Decuniam G. f iudicaridis Su,perscr.
pvaqsiimpluositm
%deesi'G'.y ~' ' ' 'cuiuspecuniam
"''*'-' -"'"'" ' '! quam :'" " '' I ""-" l'\ """ v•_'
__[im*airjis
':. '" ,_. G,
..
'--''•"|
 749 COD.DJPLOM.—BENEDICTICAPITULARIUMCOLLECTIQ.—LIB. I. 7S0
nonpoterat. Si vero quae commendata fuerant furfo A . " -fefin - suam elymosinam illa tribuant; "et insuper
probantur ablata, ei, qui conhhendata perdidera't_ 'sexagihia sblidos''flsco cogatur persplvere. Etsipe'-''
spatium- tribuatur donee furem: spa investigatipnp regrinqni vjyentem i*eliqqerit, omiiem iniuriam, gi_
,,perquirat. Et si ehm invenerit, cqmmendatori r.ps fa^clairiet guicquid illi.fuU^dupliciTefjiit praedic^hiij
pfoprias tahiumiriodoreformare prOCUi*et;couipqsi- esj., pef/sjrigula illi cqripoii-at^sicuj*splet de ipffa'
tio.vferqfufti ad euni, qui habuit cQmjii,endaia,pef- prbyincia ""aliquenicoriponere. $I'auj.em eum ocp.f-
tineat. Qubd si furiion fuerit intra statufum temjjus derit, ut liberum hpriiihem (je ipsa prqyiricia'"fn"
inventus,'medietas rerum' commmdatarimi dominp dujifq cbpEpriaf,- et ipsa necunia'a 'mfe'mbra'ti_rsaT,
susbipieiite feddatuf," datnnum v_eroinediiim uliisue . cerdptijjus irisua detuf elymqsiiia;'. qubnianiiTomii
sus!ineaht;-Et __ipbstinodum dominus apud eum, nusait: Peregrinum et aavenam noti cp.iilristqjjis.!'"-'
cui'.'commendayerit, quaecumquefuerjntsuppressa 565. D_eeq, qui res alienas vendiderif.Si qiiis yen»,
repererit, sicutfurliva^ah eo exigaritut." _,- 3idei*it rqs ajienas sirie ybTuntaife"clomirii'sg|, aut
„ 357. Ut reni iti- cgntenlioneposilant,non liceat ven- servum, autanciiiani, aut' quairiciinque rein^ipsam
dere. .Reriiiri contentione pbsitamimn^Ucea.
' "" doiiafg legil)us redclat, et sjinilepi aliain addat. Efnsi ipsurii
nec vendefe. -""_ '.' .'"'' .""*''"' qqn pqfps't iiivenirej-iiuos^cprisiiniles"
' '"'"" ' fetaequ_alis"me-
" '" ' """'
558. De ep, gui servum suum"vendi^erit. §i qnis riti j-edjlat,. ., ";
seryiun srium yendiderit.' fofsi|cqf"'feiifs' 'rifesejens'" fa-" 568. De eo,,qui glicuius guqdr/ipedf unutn ocultim,.
cjjltates",liabeat dbmirius .eius pptestaiem,'"gui,eum excusserit. Sf quis. alicuiris paballi '8
vel Jmyis' yej-cu-
vendidit, j-equjreiidi res eius,'' ubipuinijrie.* inyeiiife"? iiislibet.de quadrujiedibus" iiriuin bciiiuin e__cus-
- ""
potuerif, • '.', ",*".." '-'_"' •g seiit, adpfetietur illrid pecus^ quod('val-jt, etpaftem
.55.9...D_e ep, qui pecuiio suo.fuerit redetnpt.us.^i tertiaini cqjiponat. .'
cjuis servus iJe pfecuiib suofuerit fedeihptiisetJibc 367. Djeep, qui iussu regis yefducis aljquem pcci- ~
dpminus eius- fprle. nescjeri|,, cle -dprnjiiipolestatb • derit. Si quis iiissione regis vel "dricis iTilus, qiii
**•
non exfeat,-quia "rion pretiutri,"s__(i
'"' res servi shi, jpsam prqvinci,a,mregit, liomipem pcciderit,- Tibh"re-
dum ignoratj acceplt.' .''"___ piraiui: ei "nec prqpterfea' iaidpsus sit;*qui^ifex'jpt
560. -p.e eo, quicgusam aherius tulerjt d,e_locp sug. iussiq domiQJcaqccidit buuiet ipse nqn.pqfpit coii."
Si quis .causam"?*aJleriusiujeriif delqcqsub, ipsarii tmtiicere. BiiiTeeps"yefo et' sriccessofes eijis 'afe|en-
illesani redda„-_aut'simijeiri."Slyei-bfqras aliqiiatra- claiit eum -el tolajri progenleiri pius, rie pb"„|i|cjaef_.a|
xerit et aj)scqncjeri| "aiqtjfehegayeTit'iriterrogiius,
''" aut malum patiatur. Quod si'proptereaJij_)|e'auT^iiis
6
quasi furtivan) .cqnpqiiat! "'.'" '".',''""'-" progenies aliqpidmalipagsifuerii^taufpc^isi. (Sppli-
*" .-'•'-'-
,-5j)I. De eo, gui qlicuius mdrtittfgi repie.ferit. iji citei' cohpongtur 9.~ ,- '''. ."""-'
-qqis alicuius niovtuiihi"repereril, 'fet ejim' liumaiii-• ; 36,8. De ep, gui ~s.criptur.qm prqtulerit, ut yetitatem
tatis pausa iiiTiiiayeril,utTiecjue ajjbrcisinguirietijr eius ieslilius;pfo'jj^t.."&ijjuis'scTjptufam jirqfeft, ye-
.nec -a besiiis"seu.canibus"lacferejuf,-seji' lifieT* sifseu riiatem eius __estibuspT*pl)'are ilebet, guia' in omhi-
servus, nullam ex libc caluhiiiiariYsusfirieaf,secj nia- bus' causis. cpnst.tufrim est, ut scfiptpfam* p*rqiator '"*"
„gis.,a parentibus eius remuijej*aiioiiem coridigriam iiffumet.' , -"" .
.accipiat. ETsi a parerilibris inercedeni iijjluerii: ffeci- _ 3~69.Uf quicquid prqyinciqlibus fuerit retaxatum
.pere, re.cipiet ?" a IJbinino,''"-- qiu - pfaecepit morluhS'•• per beneficium,pfiricipis, ab exqciore noti tiginrqiur.
;sepelire: -.'"" ^ -y •-_'• „*- Qiiicquid pfoyincialibus per JTeneficiumprihcipis''ii%
"562..D.e yenditiqnibus yil,iprejid detrpctis -fel vi- ,bi*tpi*uiJi„ fuerif,
"* reJaxalitin,
' bxaciqre npii
a|)'-•... .., , i;e'qui-
.-
lipsis.. -^iacuitiii.veridi.iofte/riaoc fqinharii"seKrai*|, ratur.. - , ;
_uf'seu reV sferimaricipja'VeI",qriodlibet' gfenusarihfia-. 570, Utprgesbiteri criminosi-qd.synpdurnMnient.es
.iiuniVfenuhdetuT_" riemb"j)fbj)tei*"' hoc.yeijdiliphis ii**- in niedio, coil&ceriliir.Pfesriitevbs criinihosbs?"canb-
.mitalem infumpaj, quod'ilici't' se vili "praejioVen-li- jiice ad; synociiini"yenieritesiub-ei'nus,'Jiiij_ta decfela
dissfe; secl pbsiqiiam ]faefu"m "e§'t'negqtiuhi*"'riqiisit -papae Iniioceiitii capitiilq 55, "iri m_5c|iq'cdjlqcafi";
nlulaiuni, nisi fprte yiljjiinsibiaVeiuJitofe celatuih . discussisque obiectiqnii)us,7"quae Tpsis'presbiteris
'iriybnetit. "Sf ahfeiii'ycnditpi''' 'djxfeiit vituun', stet inpiiiguiJtur , ,si cpriyirici poluerhit*'" a sacerdqiali
'eriipTio;erb5n"-sif;"iiimiutaia.Si autem hon clixerit, .renjQvearitui*o_Jicio,quia qui sancti ripri'siiiit,"saricta
'-liiuiafi ijotesflnilla die-etin 'alia''.siVe'intlerlia'dib. Jj*a,ciar.e,aipnpos'sunl_, atquealierii feteciantu"** a-ihini-
Efsi anipiiiis de'tfihus"n6ct!bhs 'illud iiabuerit,po- sterio, .quod-yjvendqil]ipi'ejioHuerpijt.Etsicbnyinci
stea non po.est mutare, nisi fprte eum invfenireinfra jjipppoiueriut, secuuduni anterius ca*)i(.riluin fcbrisulfu
""ffes 'dffesrion'"pdiei*itI'T_iiie 4tiandb!'l.fVefleVit'. feci- et
. Lfepiiispapae Hiultqriiriiepiscopofum'stat_i|'uni"ciim
"piat qui','viiirini vfendidii. Et si iio'luerit-_*'ecipefe, EilIJsprcsSrilijfis,et fideiilihsiustisqpe '"'"'' _ibnniiiBus".satIs-
*-•>--
"iufet "cuni siils 'sabrariYehtalibus, quOfl vifium''ibi faciaiit.episcpjTosuq etpqpujp. '.''
"riiiluiiiscieb-iiin illii "ditJ,quShdo negbtiuin fefeit;'fet 571. Ut unusquisque presbtler niissgni cum sandfl-
• •._-•! liis *° celetjret. lPnusquisquepvesbilef missarii orilirie
' stet
: factum.
' Z$p'iU't gui arras'dederit'pro quacut\ique re, pre- . lioniaiiq cuni saiidalijs celebre|. Et; lioc popul6"nuii-
' tiuihreddereconpelialuf: Qdi ari;_(s"dederit-pr'oqha-„, tietui*, qriqd p_er bniries dies' dbmhncbs"obIatibric.s
cumqiie fe, placuit D-J),epofferant et' „ut ipsa ojjlatiq foris sfeptaajtarisi^-
' pfbtiuni'":!; ebgatur iiiiplefe, qup'd
'•'--•"•' !••'••.'•• •• .
eniplbfi. '"""". cipiatur.
V5G4.'Ut pefegrinos iranseunles n$moinqnietet. Pla- - 572i Ui pre&bit.erdie dominicp cum benedicla aqua
,'cuit, n.e peregrinos transeunfes quisquam inquietisfe , procedai.. Uf oinnisprcsbiter die domiiii.cocuhipsal-
'pi:ae„ui)iat,eisque nbcfefe aiicleal, 'quia*alii pfbpter . icntib. .circumeal eeclesiani<suainuna ciiirijjopulb"et
-Deuih,' aJii propief-srias^aisfchtrhiit iifeeessitaies. .aquam lienedictam seguni ferat. El u't scrutiniuin
Qiioclsi aliqiiis praesuihpihbsus fijefiC,quiperegrino t'nioi\e Iipm._anq tenipqiffeSfupqrdiriate iigaliii*.*"""
nocuevirvel eu__i:*ass--llieT*i'l 'attf desjioliaverii,'Jese- ;3J3. De tpcis -mq"n,aherio.r-urii yel aedfficiis prpvi-
rii, jilagayerit, ligaverit^ vendiderit vel -"occiderjl, . dendis. piguum 'ac- necessaririm- es',' ut'"'missj per
: jpsi -peregfino'shigiljatiih 'dupliciter !slcut :de'aIio quaeque loca dirfeclijsimui cuiri ej)iscppis uriljiscu-
lioiriiiie'sbIe"f-ranporii,a'uf'suoseriiori-vefsocib cui_i iusque diocesis perspiciant lpca nibnasteriqriim', ca-
sua lege epnpoiiai. Quod 'siiftoiluus friefif etseiiio- . houjporuin,-paritej*et moriacbqi*ujri,' siiiilitef puella-
"femibi versocium-hon habuerit. lunc episcopus rmn, si. iji_apto-et coiigr.ub jbcb siritpbsita," u_bi
aufsaeerdotes eiusdem pagi.ipsam conpositjonesn jn ,comniQcJumiiecgssarium"possit aclquiri, qubd ad -liti—
• auploV'sic*-tfde;iridigena,i_iislrhigente iudice accipiaht . .Jitatem pejtinet jiipnasierii^^^ sicui-iri" saiicla fegiila
^ YA^^S.LECT-IQ^S.
1 qui Bgl. s invenifi G. 3 qui B. * navem L. Baiuv. causam expuncto u. G. * deest G. c recipiat
"Gi'^ qrita^-Sa/jT^baballi' v.,bovis v;.(..-'quadrupedls*.5a/i- ? ieompohaiitpr §ai,. 1.?.§c*.gndaliis
(?,;-,
 yhl : ..... rB.CAROLl MAGNlOPtvMRS I.,SECTIO_I.': ... ; . '%r-
• dieit: ,c'Mpriaslerium , autem ita. debet constitui, ut, A custodum sufflciat; el facta donatione sic domu ae-
; ...''.* . •
ohihia'necessaria'infraJinoriasterium exereeantur,; 1 dificet. • -_•:•'.<
tit-nonsitnecessitas monachis vel clerieis vagandi' 383. De eo, qui in domo sua oratorium feceri. Qui
fpras,'
' 574. quia* omninonon-expedit anirnabus eorom.» : iii domo sua oratoriurii habueril,' orare ibi p lest.
,De liospitalitate et cura pauperum.Vt de ho- Tamen non audeat in bo sacrasfacere missa sine
.spitalitate^et cu'ra;'pauperum'-menioressitis, et pro-' '1' permissu cpiscopi loci iillius. Quodsifecerit, omus:
pier quod res ecclesiasticae a^iidelibus oblatae et ab illiusfisci iuribiis/addicatur. "Comes et miss eius.
e"cclesia'receplaesint: Et eo rnodoillas distribuatis,; qui hoc eognovit et nbn prohibuit, libra auri i ulta-.
mVabillo', .cui-de-hisrationeip reddituri estis', non.. bitur-et ab episcopo lociillius canonicam su ipiat
dariinatibnerivsed aeterni'
'•' •- gahilii
-•• •
mercedem accipere excommunicationemvel exclusionem.- •.
- ' *• --' < :
mereamini.:
' v * •'
, 584. De electione abpatissae. Abbatissa elig tur a
!dl§.;Ui_adiutorium,arege inpendatur his, qui mi-- cuncla congregatibrie rion- secundum ordine , • sed
nisieriumecciesiasticumddimplent;Yoluriiusvos scire quam • melioris..opinioriis esse constiterit el quam
yoluntatem npstram, ,quod nos parati sumus vos ad-: meliores ' elegerint. !Et; qiii: eam *-eligtinl,- ropo-
iuyare,J.ubicumque ndeesse .est,- ut,-ministerium-ve- nant sanclis euangeliis, dicentes quod non; p -opler
s"trum'adimplerevaleatis/ Simulque vosadnionemus,-; amicitias vel'gratiam{ humanam, sed scient eam
ut:.prb'pter huriiilitatem" rioslram et oboedieritiam,' fide'rectam"ct"vita casiam et administralio e di-
guam 'mbnitis veslris prbpter Dei timorem exhibe- •:' gnam ad omnemque Istatum monasterii ulil m. Et
mus, honorem.nobis aDeo concessum conseryetis, tunc confirmelTir ab I episcooo,- cui - monas erium
sicut anlecessores~vestri riostris• antecessoribus fe- • >B subiectum est. ;-•{-••-••-'-'• :. . . . .,
"cerunt.'' ; - "" *'• *'•-'- .,-'.. .: ' 58S. Dediaconissa vel. Deo devota. Si quis apue-
T;376..' U t nullus episcopus vel abbas per praemia suis ritvel sollicitaveril vjelcorruperil religiosai femi-.
kominibusbeneficiadet auferat. vel Adtaioneinus etiam nani, bona amborum.lecclesiavindicet,- in q -talis
episcopos, et abbates, ut per praemia beneflcia homi- mulier hahitavit; ipsij tamen capitali'pericul sutri-
riibus^suis nec auferant necdonent, quia multae re-
ad noslras ' ciantur. Quod :si haec miilier 2. noh consensi cuni
. clamaiiones.et-quaerelae• : • de hac causa tradatur. - vero
; ' - : suisrebus.monasteriifcautioni
'aures sblent pervenire. liberos babet, pars -legitima^eis reservelur Qribd
'allsUt-consiliarii regis munus non ob
accipiant . si intra annum post j3 cognitum tale scelu a re-
beneficium aliis impetrandum. Ut riullusde consilia- locis non vindieetiir, comes loci illiu haec
riisnbstris propter beneficium cuilibel a nobis iiripe- ligiosis nostro'fisco' addicatl Sivero comes-pro inciae
trandum munera accipiat, quia-nos-volumus illi be- vindictam tali crimini impouere neglexerit,- onore
jieiicium'dare,'quinobisbene'servieril. «' > careat,' etduaslibras auri fisci viribus da e con-
'-'"31&;-Utclericus,'-velmonachus, vel sanctimonialis, pellatur: -'' -;
j
nqn accusetur ad iudicium civile..Nemp audeat cleri- 586. De restituendo monasterio. Nemini. regum
ciini autmonachumvel sanclimonialem.feniinamad aut hominmh in proprium liceat m nasle^-
ciyileiudiciuni accusare,-sed ad episcopum. Et ipse riumcuiquam tradere velcoriimutare vel- quocumq com-
ex'Iege vel;carionibus cbnseritaneam et iustam sen- mento vendere. Hoc.etiam divina et apostolic atque
teritiam:;proferat. Haec ^omnesepiscopi custodiant,' canbriica subj anatheinatis poena sanxit auc oritas.
et omnes iideles sanctae Dei ecclesiae. Et nostri pro- factum fueril^nonvalebit, sed is, qui- ecepit,
Vinciaruih praesides procurenl quorumcunque cleri- (]'Quodsi amitlat; et quidistraxit, prelium q od ac-
corurii:vel monachbrum et sancliinonialium lites di- pretium in ipso"monasterio ariiittatet una em pretio
Si .quis hanc .coristitutionem - violaverit- in cepit
;rimere.; inonasterium" pristi-
-magistratu positus,'decem"librarum auri poena mul- monasteriumperdatj-^tipsum num reformetur statum. - ' . - •
:tabitur;;;srexseeutor€st, incatenis ecclesiaruni re-
;ehidatur poeiias luiturus', et oificiumperdat. ; 587. De /f%Qi!on'6«s.Incivitalibus,iuquib sprae-
:- 579: Demonacjio qui mcmasterimnsuumdimiserit. .sides praesunt, ipsi audiaut causas seuet def lsores.
:.Si.'mbriachus mbnasterium suuni dimiserit, omnia .Qui autem episcopurii vel sacerdotes aut lericos 4per-
bona'ipsiusj' et quae in monasterium inlroduxit et iudicare sibi malueririt, hoc quoque fierino
.niitlimus. •. • -- . ,_
;quae non introduxit,-dominio monasterii sint et ipse . 588. De scenicis. Si
;oilicio praesidis servire cogatur. Si vero; monachus quis ex scenicis ves m sa-
"adaliudmonasierium migraverit, substantiam eius . cerdotalem aut moriasticam vel mulieris eligip-
prius monasterium possideal; et in alio monaslerio sae vel qualicunque ecclesiastico statu imilerii
]: ipse nonDe recipiatur. - indutus fuerit,~ corporali poenae subsistat t exilio
•
.580. servoin monasterio recepto. Si aliquis in- Iradatur.
cognitus iri inonasterium ingredi volueril,;arite'trien- decem 589. De praescriplime quadraginta dnnor m. Ne
riium mpnachi habitus ei non prestetur.- Et si intra B.anni neque1 wceni vel triginta a orum
tresannos aut servusvel liberlus vel colonuj quae- praescriptio; religiosis domibus opponalur, ed sola
ratur, domino suo reddalur cum omnibus quae at- quadraginta annoruhi curricula; et non s him" in
; tulit, fide' tamen accepta de inpunilale. Si autem in- ceteris rebus, sed eliam in legatis et h redila-
" Q tibus. .....
tra triennium requisitus non fuerit, postea quaeri
' "non. sed tantum in monasterium 590. Ut nemo auieat episcopum aut sa rdolem
potest,
' addiixit, dominus servi recipiat. ea, quae velclericum apud publicosiudicesaccusare. S ncilum
- 381-..De. monachis laicis factis. Si autem mona- est, ut nullus episcbpum aut sacerdotem vel iericum
; cbus laicus factus fuerit, honore et cingulo spolietur apud iudices publicos d apud
- accusare
-
praesumat,
-•''"-
' et res eiusmonasterio adiciantur. Quod si monasti- episcopos. Deabsentibuslnoniudicandis. Decretim est,
" cam vitam reliqueril, praeses provinciae eum teneat ut 591. adversus absentes' non iudicelur. Quod s' faclum
et curiae suae connumeret.
382. De ecclesidaedificanda.Nemo aecclesiamcdi- fuerit, prolata sententia non valebit. ..
ficet, antequam civitatis episcopus veniat et ibidem 592. Ne ullus sacerdos iudicetur, nisi pi esentes
crucem figat publice. Et ante praefiniat qui aedificare sint ipsius accusatores, idemque legilimi. saricta
vult, quid ad luhiiriaria et ad custodiam et stipendia Romana et apostblica ecclesia olim.statu m esfc
YARIANTESLECTIONES.
1uiribus G. 2monasterii cautioni a prima manu G,; sed scriptor monasterio cautiori correxit. s prae»
B ipse '
ter corr.pproter G. l deestin Iuliano. Nex corr. Ne sex G, |
 mz COD. DIPLOM.— BENEDICTICAPITULARIUMCOLLECTIO.— LIB. II. 754
3t a nobis synodali sententia confirmatum,'ut nul-'.ft. cusanduni est facilis,,accusationem absque grandi
IUSex- sacerdotali catalogo iudicetur aut dampne-. examine nemo recipiat.- - . - ...;,'•
aecusatores • • 400. De rimanda enucleatim causa in iudicio et
lur„ nisi accusatus legitimos praesenles
habeat locumquedefendendiad abiuenda crimina ac- saepe ventilanda. Iudicanlem oporlel- cuneta rimari."
cipiat. . . _.....*_.• etordinem rerum •plena inquisilione discutere,--iri-'
.' 393.-Ut vita acciisantium primo•discutiatur.-.Item terrogandi ac' •proponeridi =adiciendique'';pacientisa-
a praedicla.sancla;Romana- etapostolica ecclesia . praebita ah eo, ul ibi actio pariium limilata sit-ple-';
sancilum est et ab omnibus synodali auctorilate"de- nitef.-Nec priuslitigantibiis-.ua velit sententia obvia- •
.creium, utsemper primum persona,fide"s;vita, con- ' re,'nisi quaridoipsi peraclis.oihnibus iamnihilahi-
ver.sa.io accusantium. eiiucleatinv. perscrutetur," el plius'habuerint in' quaestiorie , quodpropbnant/Et;
postea quae ohiciunlur; fideliter pertractentur; 'quia tamdiu actio ve'nlilelur,'quousque reiSreritas perye—
non aliter fieri quicquain debel,' nisi prius inpelito- nialuiv Freqiieriler interrogafi oportet," nealiquid
runi yita discutiatur.. :..... - praetermissurii' forle reinaneat/qubd adnecti' cori-.
" 594-.De lestibus venial. • .; •• • -,.-, ,. . ',-. •- - - :-- , ; .
requirendis in accusdlioneclerico- ; 401.'De liis,' qui se putant per testes' redemptos a'd
ram..PIacuit, ut si quis aliquem .clericorum inac-
cusatione fbrnicationis impelieril, securidum prae^ sacerdolum uccusationem admitti,ut nohadmiltan-
cepliim Pauli aposlolilegilinia lestimonia requiran- -tur,nisiomnisuspicione carueriht. .Sunt quidam,.qui
tur ab illo. Quod si. non potuerit datis testimoniis conlfa' ecclesiasticam ; regulam .^pugnafe-videntur'.
adprobare quod dixil, excomihunicatibhem accusati nem et, per' _es.es'redemp.os'pu.ant-se ad -accusatio-
accusator aceipiat.. . ._„-.....,•., • admitli debere. Hiomnino'non.admittanlur,
nisi aclis'publicis' docuerint.,,omni se suspiciorie
, 595.De culpabili persona non recipienda. J5i accu- , carere. .-"_..-
"salorispersona in iiidicio episcbporum«ulpabilis-ap- n 402. Ut....... hullus contra
".•'.•'
Non liceat
ad riori admittatur nisi de' religionem faciat.;
pafnerit, arguehdum pro-- imperalori, yol cuiquam pietateni' custodienti aliquid
pfiis causis. - ,. •..,. . • . ...••.- . -; -•= contra mandata divina
386. De non iudicando quemquam, ante exami- praesumere. '.,...
natam.causam. Non-estiuslum iudicare-aut jcon- [ 403. Quod laicisnon sii de religionepraesumendum.
demnare yirum, cuius causaad liquidum non cst Laicis quamvis religiosis nulli tamen vde ecclesiasti-
examinala. ,. ,•-.;-. : .. -. -'• cis facultatibusvel de Dep dicatis hominibus aliquid
597. De non iudicando maiore -a minore. Maior a disponendum attribuatur .faeultas. ,_ . , , . ,. r
minore nonpplestiudicari. .... ; *.__ -_, iM^Utliceafmaioresiudices appellare, quotiens
598. De "non. iudicando quemquam absque legi- necessitasingruerit. Quandocumque a quibuslibet iu-
timo accusatore. Iudicis non est' quemlibet' iudi- dicibiis"ecclesiasticis ad'alios'judices,ecclesiasticos,
carevel condempnare' absque' legitimo accusalo- nbiest maior aucloritas, fuerit pfovocatum, non eis
re : qubniam et Dominus ludam furem esse denegelur, quiprovocaverint. •' ' - ••
' scie-
bat; sed quia rion est accusatus, ideo- non esl " 405. Deiniusio iudicio , 'principis metu.velkissu
eiectus. •-.•'., •• . •- terminato,,cassando. Iniustum iudicium, et definitio
• 599. Deeo quifrequenter litigat, ut non suscipialur •iniusta, regib nietu -vel iussu a' iudicibus ordinata,
'
. e.bsqueexdmine. Eius, qui frequenter litigat et ad ac- non valeat. _ ,' ; , ..." , ,...-- .' '

LIBER SECUNDUS.

"
KCIflDNT NONNULl*. CA.WTOLA.XEGIS MV1NA.B. C ' 9. De eo,'qui hominemfuratus fuerit el vendiderit..
Qni.furatus fuerit
1. De effusibnesanguihis. Quieumque effuderithu- victus-noxae liominemet verididerit eum, •cori-
! morlemoriatur." ;.
manum sanguiiiem, fundeiur sanguis illius. • ,'
10. De his; qui rixati inter se fuerintei percusserit '
.. 2. Quvdhi qui nomen Demini.in vamim adsumpse- ,:aller
vlter'um.\&irixati fuerint yiri.et percusserit al-
rint, graviter feriantur. Non adsumes.nomen domini - ter proxinium' suum lapide vel pugno etille mbrtuus
Dei tui in vamim'; nee habebit insonlem Dominus nonfueritet iacuerit inieclulp; si ".surrexerit.et
tum,(iui adsumpserit nomen.domini Deisui frustra. . aihbulaverit foris .superbacuhim.suum,;inno.cens
, 5. De honorandopatre vel maire'. Honora patrem . erit qui Ila lamen,ut' bpefas inpeiisas
luum.el iiialrein tuam, ut sis longevus superterram. percusserit;
eiusmeilicis 8restituat. '. ,, - ..--, ." . ,., r,.; . .'
4. Ut qui vendideritfiliamsuam'in'famulam, hon l ; 11. De eo,'quip'ercusseril'\servum suunivel ancil-
egrediatur sicut ancilla. Si quis vendiderit iiliam lam-lapide vel virga elmortui fueriht., Qui percusse-.
suam in famulam, non egredietur sicul ancillae ., rit servum suum vel' aneillam' Iapide vei ,-virga et
exife cohsueverunl. Si placuerit domino. suo,. cui - mortuus luerilinmanibus eius, reus erit.fSiauiem
vendita est, admittat eam. libefam ; et ad alium po- uno die"supervixerit vel;duobus_;" -ridn "subiacebit
'puluiii non licet ipsani vendeie. „.,.'. poenae, quia pecunia eius est. ; .'." • '. ;
S.Ut qui Jiominempercusseril morte morialur..Qui 12. Ut si aliqui inter se ftierititrixati,.elpenusserit
pereusserit hominem vblens occidere, morte mo-' exeis aliquis mulierempracghantem.5i"rixatffueriht
riatur. - .- - - • =• liomines et pertusseiit quismiilierem praegiianterii,
(>.De.eb, jui per induslriam proximum volueritoc- abbrtivum feeefit,- si- ipsa 'vixerit,',suljiacebit
^.et
cirfw.Si quis-de indiistria occideritproximumsuum damno, quantumexpetierit-maritus mulieris elafbii
et per insidias, -abaltari riieo evelles euiii, ut mo- tres iudicarinl. - - • - ' :'. ':...'. .'
riatur. • 13. Quod si mulier' morlua'fuerii,'Yeddeipircussor ,'
.- 1. De eo qui percusserit palrem aut matrem.'Qui animam prd ahima. Si autem:in6rsJeius_fuerit -_
subse-j,
pereusserit palrem suuin aut matrem, niorte, mo- cuta, reddet animam pro'anima','ocuIuih pro' oculo',
riatur. - ... i . . dentem pro derile,nianuni'prp.:man.u,'pedein'pro
- 8. Non matedicendumpatri et matri. Qui male-' pede, adustionem pro aduslione.Vuhius provulnerej
dixerit patri suo et matri, morle mbriatur. , liyorem.pro livore.
VARIANTESLECTIONES.
1 deesl G. s e.':€t cbmmbnitus fueril,'rii. G. a 6. et i."e. ih medicos Bal.
 B. CAROLIMAGNLOPP. PARS I. SECTIO I. '
755 756
14. litquicumque servovel ancfllae oculumeruerit, A _. • 24. De eo, qui seduxefil viryinemdesponsat m vel^
lib.erps-eosdimiliat. Si pereusseril quispiam ociilum donxierit cmn ea. Si sejluxeiitquis virginein d sporir
servi.suiautancillaeel luscos e.os.fecerit,dimillal eos salam et dormierii cuni ea; dotahil earn et h bebit
jiberos.pro. oculo, qUemeruil. Denlem yero si ex- uxorein.
Cusseritt servo vel aneiliae suae, simili se i.temiae . 2S.. De patre pnellm, i.-eam darf notueriv, 1 red.~
,£ubii.eei)H. j , . ... dat .pecuniamiuxtai morem dotis. Si palef h luerit
_,,lS, ___>_! bqpe cprnipetaquaepirum vulneraverjt ve'i virgineih.dare, feddat|pecuniam irixta 'niprem ' dotis;
.mujierjejft,,<?{ dominq i./.iij*, S,i iios pprnipeia .yinm. ' qnam yirgines accipere.consiieverutii. .
atii ]jijjiiere,m..occiileril,,jaj.idiliu__.obruai'ur.et ,uo# 2(5.De maleficis. Malflicos nnn iwtiaris viv re.
comedeiur. bqmimis, ,cuius-i)Osjesis innoeens erit. ,. 27. Oe hjs, tjui xmh iumetuo toicrint: Qni oierit
}__.. pd si, iios.,_y_i_nip.!_a,.rypj_.l__ab her.i el ntidius.ter- cum iujjionlo, iiibrle nioriaiur. ,
j,is,et...cgniesia,.i Kuhj,.(ibfninumJ.iiiius, nec reelti- 28. De !ds, qtii diis bnmolant ,veiadvenhs nffigvnf.
viriiih aut ihuiierem, etbos japi- Qui imniolal fjiis, oecidalur. Advenam non onlri-
- tiieumooccidefUque
j.dij.i|s,.brualur,el dominti.iiillius.nccidant., .Quod si sialiis nelj_ie'affl_ges e'u:riJ.. ,, it
preiijiiii, ei .f.ierii,iaijfijskiiih, cialjitpro ahima sua, 29; D'atfeciniiset pnmiliis Do.hinoofferenih. Deci-
quicqiiiii.fuerit posinfauis.. .,.,.,_,_ . ,, nial. liias ei pfihiilias Jjbh iardaiiis otfcrre; b miino
. „,16.,De eo, qjti "nsfejjjamaperuehl. ei Joderii. Si "4biiiiifeUiis pfirnogeniiis."De lioii.iis"qiioqiie Jljoyi-
qiiis aperueiil cislerham et.fbijerit et.ijfjii bperuerit iiiii siiiiiiiier iacjasl.Septqm diehys sil ciirii ihatre
earii, iecidefi.tqiie boj;nvel a_iiii.sjri.earii, doiiiinus, "siiS: die 'octavo feildej lilium Domino.
cjslgnifje fedd^e.l jiretiiim iumeriiofuih, tjtiod ' auierii \ra 50. De deposito vel 'pignoredatq. Depbsitiiii iiium
mbiluiiiii esl, ipsiiis e'rit. \ aut * plgiib/e iiatnm, ^iit si alitjhii sibi eo.niin iidala
,, 11. De bove_alienq,si allerius bovem mtnpraveril. - celaVefil; SUlsi feiii j_"er(lilam-hivehei'il''et iti Sverit
" gi ,J>psalipnus bbverii alterius vulneraverit e), ille 11011 iiivefiisse, coiivicths delicti feddiet biiuiia qiiafe
riibft-iiis fiieiit, vehdferiiBpveiii yiviiiri el 'diviiieht per fraudem voluit obtinere, teriiain el qhiiii riiiri-
praecium et cadavef. Si aiiteni i.ciebat dbiiiinuseitts super pariem dpniihb; cui friitiilieiii-iiitulef ,si. 'J '
-(jliSd bbs vili_._>i__>
efa.; . t nbltiil "euiiiciistodire, fed- 51. De l&rpiludine..roftinti no'hrevetandu. mnis
'dat.bdveiri jjfo bove et bailavef integriim aeciput. homo adsariguhierii p^bxiihi-siiiiion accedat, utre-
18: B&eo_ijtii bovehi ahl ovemfuralus fuerii'. Qiii velet lnrpitudinem ^.ius. Nec ullam disco peries
furaius fuerit bovem aul bvetri; -quinque bbves turpitudinein mulierB,!qnia vfeslraturpiludo es .
prb uno bove restituat et quatuor oves pfb una 52. De iiomine, qui dornlier.i cum muUere 'icilla.
ove. _ . -.. . ,. „ „_. . . . Homo si dprmierj,(,,,cu|nmujierfecoitu semihi , quae
. 19. D; fure, qui dolnum.suffodienssepertus .fuerit. fuerit anciilaj.eliain.nfibiliSjet tainen preiio n m re-
Si effregerit fur domiini sive_suffodiensftierit inven- dempia, nec Jiberlatejdonata, vapulabum an bo- et
lus et acceplo. vulriere .inortuus fiief.it,. pereussor hbn nib.rianiu^. !.,, ..,_-.,
npn.erii rejis sanguinis. Quod f> orlb solo, hoc.ieee- 55. Noh dvbere miguriari n nec obseroarem gos ei
jit. iioiiiicioiiim^erpetravii 'ct ipje hiorietiir. &iin- 'ariolds. Noii aiigurieihiiii nec observabiiis ati magos
veriliim ftierit apsid eiiiii qiibd furaliis est vivehs, nec ariojos, nec -aliiiuid sciscitetis 8, per "eo•. ligo
bos sive Ssinus, reSluualiir. beus vester.^ _ ,J ^, , ,,___'_ . -, ..-..,,.
1sive 20. De eo, qui ieserit ugrum vel vineam. Si lesefit 51,. De honorahdosehe. Cofam cano capile 011'sur-
^
'*
quisgiam agruin vel vineam et dimi-efit iuinentuni 2 gite et h.onpi.atepe.rsc.n_msenis, et timete D um.
silurri,'ul "depascatiiralieiia, qui'd"quid"bptimuhiiia- 55. IV..-)'.agendhm'conlra aequitulem. Noli e ini-
buerit in agro vel in vinea [iro (iampiii estimatione ' quum aliquid facere iii imiicio, in regula, in p ndere,
restituat. in iliehsufai Slalera j iusla et aeqtia sint p ndera,
2i. De eo, qui ignem succenderitin agris, ul dam- ius.tus niodius aequusque sexlarius.
num restiluat. Si egressus ignis invenerit spicas et 51.. De eo, qui moeckaluvcum uxore proxt ni sui.
comjirenenderit acervos frugum «ive;siantesjsegeles Qui rnpechatos fuerit jc.um.uxorealterius et dulte-
iii agfis. reUdeiiibfiipniim, <jiiiigiiem siiccenderit. rium leceril cum coniuge proximi sui, morle noria-
22. De eo, qui eonimen^atieiHl.anilco.peeupiani. Si tur ctnioebhusei.adultera'.'
quis com.mend^yerit aniic^ ^fjecuhiam.^ut. vas; in 57. De eo, qui ddfmlerit cUnlhover'casua: Q i 'dof-
'cuslbliiahi,,^t ab ,'ep, iqiijsuscjepefit, fui;ib ablaijim Hiierit ciim hbvefca "siiael 'revdavfcfit ignb iiniam
Tuerit, iiiiiiVenjtuf iur, aupluiri pdaat. "Sijacet, db- patris sui;' moriariluf ambo. -Saiipis' eofum 'it su-
liiihris 'd6'iiiiis apjiiicabitijirai 4,ep§,3?_.et^iiirabit, per eos." _ \ .
quoiiiibii exteridefit iiiaiiuih in feiii prpxjipi.sui ad 58. De eo\ Jquipropter Deumfurllim cbnfessis (ue-
p*erj>^irdndatii fraii;ii_miii bdye yei as(ino.et qye.ac rit. Si prdpter"beii.tt'--.o_ifes_,'us fa'erlt hbiiio iirtbin
vB^liilieiitb. iit qtiic'(|uid dani_ihu;ii.liiferre jpi)l.esj,, quotl feeit; feddSt capitalerri el quiiitaih parf hl de-
ab eo ulriusque causa perveriiati E| si jlli arbilres super ei, in quem peceavit.
Mdifcavefiiit;dup.luiiife^ituat prbxiiiib suo. . . 59. De eo\ qM ferrd' pcrctfsse.ft hoinlheni. i ijuis
.' 25. ve as\hq,bqve,oinniquei}imei\tqad custo.dien-nT fefro pei'cusserit iiPiiiiiieriielmorttius liicrit, 11per-
~dumJraditq. Si.quis cbinmeiiday.erit.amicoasinuni. "^ fcusseritreus erit "hd__i_cid.ils ei ipse mofieiiSf •
- jjg.venijovein_ei bnnie iinnentum ,ad cjisiodUm^et '40: U. pYopierh'h\usleslihiqhium 'iiiAlusc6nleinhe-
mbiiuum-fuefil-diii debilitaiuin.yel,capijim ab ho- tur. A.dunius teslimpiiiiiih nulliis "coiiubihiiei r.
slih.us, nulhisque boc yiderit,. iusiuranduin erit iri 1 1 .,- .. j. . .. •- . -.. • ) .
TOedid'Vfj,hp*d.Si6ii exienderli, man,umin |-er(iprpxiiui '__M. De decnrus separandis. Separabis decii.as.ex
siii; syscipiatque 'dpininusiuramentum etiile.reddere O-iiiriiiiis,quSe nascuiitur tibi eo .tempore, e repo-r
hdri cijgetiif. oifurio sublalum fuerit, resii}ua,t.dam?,' ne§ inter iauu.as tuasJ JJpeneralrifeea sacerdo, 'ims et
"sup. Si cbinestiini a bpstia, .defer^at ad leviiis, adveinsvel.'pere^rinis,,pupilljs._.l,:vii( ,is ; et
piiuiii llbihiiip le iibniinus Deus tuus cunciis aieb s vilae
eurii, quodbccisuhi esi, ei nbri restajiietjir, Qui 3 iifeiieiiicet
proximpsup^quictjuani JLipmiin njutup p.pstylayeritet iiiaP.
dei)ilil'a!iiiri.aiil, mbfiiiiiiiiiuerifcdb.iiiiholipn,?,j).r,ae- _ .42. D.eep, qui ambulans fier viamniilum avi inve-
s,fcnte^feddefe 'c'piiip.>llaitif. ."Hiio^si.iii.prAesentia- nent. Si ambulas per viam et nidum 4vis in eiteris
-fiipi doniiHiisiueiit^^hohresutuaigr. ihakime si.con- in arbore vel iu terra et matrem pullis desuj ef iri-
tiufetusyeifefit pfb merceae bperis stii. cubaniem, rion tenebis eam cum iiliis; sod' aii re ba-
fiRiiNTES LECTIONES,'
1 domino Bal. 2 obtime G, s adeos G. * medium Bal. * deespG,_ -A. est B. ' G. s scia-
p. augurari
tis B. 9 iudicii B. "I
 ' — "
757 —
COD. DIPLOM. BENEDIGTI CAPITU LARIUMGOLLECTIO. LIB.. H. •. • - 758
tieris, captbs VeriehspiillPs Suos, iit benedicat ie A _ ims aut subdiacbnus, si ajifbpri'6episbbpdiei4iic_6fa-
Dominus. .>....',. i.us suum miiiisterium ihcipiat " pfaesumefe % spein
'45. _7_cutiidedificatur'Uomis ho'va,_ fial riiurus per fesiituiionis ribhliabeal'. ,..;...'. [
cifcuilum domus. Giihi 'afedificayeiis'dbmuih nb- , 61. Si quis episcopus, pretsbiter, diacomis vcisiib-
Vain, facies niiiriiih teeli pef "circiiilrini,-ne effuh- diacoh&sad bellumprocisseritfdepohaiiir. Si qins epi-
'da.rir sariiriiisin rtotriuiiiluairi tet sis feus labeiite 'sbbpus, pfesbiler aul diacbhtis vel..'siuV)3U'c6ht!s'._d
Taiioet iii pfaeceps ruente. '. _ lielliim piPcessefi! fet "arriialiellica iriduliisiubiit ad.
44. Dcvinea altero iemine non sefehda. Non seres belligerandum,, ab pmni offlciodfepohai.ur, " ili 'laiiluni
vjrieai-iluain alief'6 semlSie, iie ea",b_)V_.e sevisli et \)t Vieclafcah. cbmriiuhibrifemiiSbeat. . -
"qiiaenasciihtuf ex.vihea, iVafitbrsah_lilicenuir. ' '62. Ul pfesbitefi alterius fegiqnis' tioh ~l{d'cfific'eni
43. lilhon afelurmvovesitnul• et asina. K'bnaia- praesentiiius preMteris ipsins fegibhis[.Ut, pVfesbileri
bis in bove simu! el 'asiiia'. . alleiius fe'gipiii'spfaesteiltibiisip_iiis fe'gioih!s\)fb. bi-
.6. N.onihduendum vesthhentumquod ex lana [et teiis rioii'saciificenl.. . .'"
"'liu'0 cohtexitur. Noriiw.ues yestimentuih, qubd ex 65.' De uxoribiis el viris se dir.lttetilibtis. Ut li! ve!
laria et lino cbiiieiiuui est: - hae, (iiiiuxbfes atilyirosdi.riillunl, riori.ijubaril; sed -
_.
47. Depuellavifginedespdnsala. Si quis phellain 'aiil coiiliiieii.es liiklieSnV,aut sibimet fecbiicilieii-
et iiiVeneril eairi "aliquisin lur. v
vifgiiiehi des'{-6hs'avefit, ,_
civilale et coiiculjiiefu cririi ea,adduca's uifosque . 'C4.'De fpiscqinsTittgimtibu.vcliudicqtis. Silite.ni
_t_l•poitani civiiaiis illius, et iapidibus olifiierilur ;-- habuerii episcbpus. cuiri.atio episcopo; iion aliei.tis,
''jpiiella; quia ribn claiiiafit, "cuni essel in civilate ; el 'tj-sed^ suae pfoviiiciae i"udicisquabrat. Et.'ut,i,u'iljcaio
vir,'6,'uiahumiliavileahi'; iii aiiqua""causa'epi>cp'i)'o liceat iterare iiidiciuhi, et
45. D~edespbiisulavirgihein dgro feperla. Si 'auiem si riecesse fuerit, libere episcbburii adire Uoma-
iri agfo fe\)ererit vif piiellarii;quae ;despoiis'ai'aest, , nii.ni.
et 'doririiefil cum i.la; ipse- niOflelur" sOlhs.Pueila 65. Ab lterelico nidlusienediclioheih accipiaU Ul
iilbil palbluf. . ah hefelicb beiiedifiibnem nhllus -i'cbipi..if.
'49: Ut eumicliiis'allritis'lesticu1is''ecclesiaihDeinon ()6."i)e oratiohibus ad Patfemdirigehdis. U.lhullus
'tnirdu Noh inuabileunuchus atirilis vet arnjiuiaiis iif, precibus nisi ad I_atrem dirigni or.atiphem; tit
lesii. iiiis el "abscisbveretfb iieclesiani Dbjiiihi; iiec jjrius, 6'as cum iristitVctibribus " vfel, efpuilioiibus
"iirgfedi&liifc-ariri\Vaii'zer_,hPc. festVVe icor.-A iiatus. ifVpfet. ', : , . ,.,,,,., , ,
80. De pecunui nd usVramhon foeheratiid'. _Siin .b'7. D'e_presbitefo ab alip episcopq'ordit}a(6.Qi\d_i-
fpeiieiabis fratri llib aVjttsuraVri " pecuriiaiririec " frijjps haltis cVeficusab ali'6 episcopo, ridh depfecante vel
'riec quariUibblaliaiiireih.' ... consentieiile.suoj ip clero npn maneal.
Sl. D~evolo iion M'jfe'r'e'Mo'. Cuiii 'vbveris vo.uln (t>8'.De \llis)ifesoiteiis, quihemuiit luxlapra.ecpp-
doiiliho-Deottio, hbii tardabis .feddefe, ijtiia reqrii- "lu\n Salvataris.bapfizafe,. Jllop pijiiies 3, qubs ,ilK
ifet iilud dbniiriusDeiis iiiiis. fet si iiVoialusfueris, praesbiieri tiapiizavefuiit, qui hescieftiril iiixta piVe-
repiitabilur tibi iri peceaium, dbriecfaeias, ' iftibu ofe ceplu:ii domini salvalnris npslri.Iesu.Clivisiipapiizare
proprio Doiiiinopfohiisisii. • yieque sarictne Tiiiii(,a'ti_ mistica .vpifia. inyticare,
•
i>2.Ut hdijto/qi.iuxoreiil accepefit, nohaccedaiad- priVpiefe-ttubeiiihs 'eos .lapiizari, quia siiie. tide saii-
'fellum. Cu_i'iaccepferiilibmo uxofeii)',ripn 'Sccedaf-p clae Trijiitatis.simt ba|itizaii, _.. _____ ,. _ .
M i.ellum; riec biTillae iniuiigaiiiur iiecessitates pri- '
^1 69. 'p'e hiissis fiostris, qtiqliieiehm epfscopis§ingu-
liticae; sed viscaiiitabsqrie culjia domui suab; el iit 'l.aruinfecftotiuih',c~rcqeccle'sias_, Dei eiustiue.siiceriioies
' hho- S5.aiiiiblaeteiiir'cuiri rikorfesua.
U. iiOH ocitiiantiir paliis pro filiis, hec fdii prppr-iis.in'ai_jh'ani
'agere delieant'. U't hiisbj iipsui jiria ctiiii cpiseo.pis
cu.ran']Ifa\i.eaii't,quati.iiiis.difiiiap
'jiroliatfibus. t}tiP'd hoii occidahtuf jpaifes"pfu iiliis ecciesiae "pleiiitef re'-t'auf'ehiuf aique ofi)eni]di-f. ,et
iiec lilii pr'6 patribus ; 'seil uniisquisque,p'ro
' peccato IJtiae,dolata,e(.ijpn.siiiittv.elquae^^fei)) suatn jiefdi-
suo ihbrietur. _ J,ahi^"elsubtfactam.Mb.eritjp.lehj.lef-el 'caisVbnice (do-
84. 'Deio, qui vim 'a p'efse'~cu'tq~ribui paiituf, iit.sus- ieht-iir; ut qub'd i.iiusle pefdideVunt", iusie reci-
'cVpialur.Si quis vim a pefseculpribus *pas'sii_."iu'i3i'it,piarit.,,.,_' v ,; _. ; .. j , [., y ,.-, ., ,.-.„, .
Suscijiiatur ei. requiem inveiiiai, a'd "quaiiicuirique De,liis,.qui ecclesias,'suasnec.clqtareiifif dqieih re-
ecclesiam verierit. ...... _ ftiiui volufit.,fcl,sieas dolarenolu^e_rIi)],l|i}uoL'U(hisunt,
53. De niutiere, qiidecuni 'virosuq nbn pqiesfiiu- aut subtr^cfa .reidderpii'6l'u'pf)ii,t. .episcppps piopriiis-
oere. Si yir et niulief cbiiiuiixerint se ii) hislfiinp- a'fl*dpVniiiiuni suae __edjs.|'eclej.ia_,,_;e,y <icel, friliiris ,ie.iii
hiurii et posleVtdixferiliiiuiief "deJviro, nbii posse ii- pofibus pp^sid.eudas^.^Quod ,si aliquis ^.yljefofiiniiiis
l
lriin riubeie cuni ea ; si fea "' poierii pfoiiafe, qiiod T^suiiayeiii, jalj, episc^p.pp^u^dem.Jp^i^ieliquiae ex
'"veriim sit, accipiat aliuiii.
' 56'. Ul , _ ...' et )n hiblio.ri lbco poriatuiir, -et ipsae
liis au'feri_ii'tiir
hbsqueeonsensuepiscopioUdiwiies ho)iJic- destruariiur yel cfemeijiuf. „,.,,., .„_,,,. , .„.
cipianinr. Ul praeter cbiiscieiitiam episcbpl bblatib-, 70. Pe e6J,'qiiisenietipsumqccidilaul (aqueps'qsus-
nes Iructuum ecclesiae'" debitas nullus vel dafe-y'ei pendil. JDeeo, qui seriieiipsiiriipccidit atii jaqtjijp sev
Sccipefe audeat: . .- , D ; siisperidii,conslderatpin est, iit ,sj quis, cbnipaiie.ns
~ 57. Vl firebviiericiiijio.is siiie IUSSU sui episcopi,«_- '. _ypjit,eiihipsih-i'm 'dafet,,t'[;ib'ual,et/praiipneiji h,),psal-
hii iubeaht. Lt presliiteri civitatis sirieiussu sui epi- inodiis Jfac.ai. Ohlatrphibus.taiijeriet missis-jppi ,ca-
scopi nibil iubeant nec in unaquaque ''parrocfna ___.11— . f,eaiit; quia iiicomjifpli^hsi^iua^surit{udici^,Dei el
qflidag;.nl. profuriditateni,^epnsilii,eiusiieiiio,,j)ptpstiijv.estigare.
58. N'e p"re'sbi'teri
fem eccfesiae.qbsquelice')ilia_'f,ui ,...ll.ftjt.incesii ei.ppijmifa^cahuHjice^coerceantur.
episcopi vendant. Ut pfesiiiterl .'rem^jecclesiae' sjiiei l)e .iiicestupsis et pai;ri'ci'dis,,,uicai)pjiic'e,__oJief,cean-
lic.niia vei scieiitia sui episcdpi hbri vehdabt' iiec j;ui;.sicu'i de jjlo iiid/cal^ih esi, .«jjj maieri,ei.jesuae
cuiquam iribuant. , -.,-.,.. ; 4)Jani,i5tui!fa,>Jl,aut./q_iij_gjjjjp.u)iia.iiop fc.peiat, pl
59. Si pfesbtter.vel,didconiis 'deserueri{.eccjesiiipi .jrniij^iif^cihgulum. derejit.iqua^.^et^ui^mopasieriiim
.suqrn,deponaiw, tji, pfesiiitef.vel sliacqnus, jtjui,iJe- peisi, aut si foris.remahpiejypluehjyitnip.ofa pberii-
feerit eccle.iam suaih "etad "aiiani "' tfarisierii, 'depoiia- tei)Uae._ecunduni,canpn^_pjepiier,ex,soIyal.
"tUr; ;, • • ,_,,'72. ,,Vf nep d_^f\er_icq..fiiq,clerij{_nec db.uUqfian.
oQ. vel
.,_ pe presbileris diaponibjis.jiul a
.sifidiqcpntvus 'f'jipstiqhpxUttcler_ci 6 yjeyaici.iijac-erj.a,ygl,falsas iii-
p-o_vfli$'epis'c'6pts"exatictofaiis. Ut pfesbiler Veldiaco- scrip.iiohes aut ligaturas, quae' iripfudeutes pro le-;
VARIANTESLECTIONES. --..,•..
1 deest G. s e, sancti ministerii offlcium i. 3
" praeripere G. homines Colb. Til. 4 ut ne cl. G.~ c scri-
ptionesG. ,
 759 B. CAROLIMAGM OPP. PARS I. SECTIO I. 7G0
bribus aut aliispestibus adiuvare putant, nullo modp A ecclesias migraveririt, tamdiu a communion habean-
" ab illis vel a quoquam christianp flant, quia magicae ," ttir alieni,.quamdiu pd easdem redierintecc esias,in
artis insignia sunt : sed .pfo.infirrnate illud,"quod quibtis priihitus siiut instiluti'. ,,
apostoli et canones sanxerunt, id est orationes et ...' 86., De episcopis kt clericis peregrinis, ut conteiiti
-sacri olei unctio fiat. , _ ', . .. , sint liBSpiialilaiisnuinere., Ul episcopi atq e clerici
75.' Ut nullus presbiler amplius quam unam eccle- . peregrini contenti sint .hospilalilalis muner oblato,
'- siam sibivindicel. Placuitomnisyn.odali'converitujjiit . nullique eorum llicjeal.ullum oflicium sa erdotale
' sibiniillus presbiterorum ampliusquam.unain eeelesiam absque permissu" episcopi, "in ctiius parro hia esse
vindicare presumat. .. .. cogimscitur, agere. {...•..,. . - ..."
74. De lelania tnaiore.-ut moreRomanocelebrelur. ' 87. Utnnllus liabpat nisi legitimum connu ium. Ut
Ut Ietania maior more Romano ab omnibus in sep- nulli liceat nisi legitimiimhaliereconnubiun . r.ullus
timo Kal. Maii celebretur.' , - .. . . -_ in_eslum faciat.. ..ullus coningem propriam nisi, ut
75. 0. mdlus vitam sinecommunionefinial nec un- sanctum euangelium docet, fornicationis cau a, relin-
ctione benedicli dlei careat. Si infirmilaie depressus .. quat.Quod si quisqpe propriam expulerit niugem
ijuisfuerit, vitam sine communione non finiat, nes '. legiiiriio sibi mairiniohio.coniunciani, si ch-islianus
unciione sacraii olei careat. Et si iinem perspiciat, esse ree.e voluerit, iiulli alteii copttlelur; se aut ita
sacrosancto corpore.. Deo 'anitria eius a sacerdote permaneat, aut prepriaereconcilieitir.comu i.
praecibus commendclur. ", 88. De his. qui episcopnnmi vocalionem l cor.re-
' Quapropler omnibus placuit, ut nullus presbiler . ctionem comempserini.Si quis seeulai4umtan -maioris
amplius quam unam ecclesiainsihivindicei; quia g onlinis quam et inferioris,-peccalum egef,; et vo-
sicut quisqiie secularis non amplius quamunam ha- catus sui 'episcopi.. kuctoruate ad emendat onem ac
liere debei uxorem, iia et untisquisque presbiter " non' poeiiileiiliam'venire'(listtilefii, tamditi sit a ecclesia
amplius quam unam liabere d<;bet'ecelesiam. . , , extorris et. eatholicorum' consorlio , seq stratus,
76. De prestiilefisdegradaiis et post degradalionem '-quousque qupd.comnilsit einendet acreat m suum
' multis $.celer\busimp/ica.is.Presliiteri degradali, et usijue adsatisfactioherii.caiionice diluat atq e reeon-
post degradationem mullis sceleribus' implicati, ad "ciliatione proprii" ejpiseopi diviriis praecib s indul-
poenitenliam publicam secunduni •canones . redi- , gentiam consequalur et veiiiam, ecclbsiaequ gremio,
gantur. . . "-'.. , a cuius utero deviaverat, peracla salisfac ione ab
77. Si qui velinlaquam consecratanmccipere. Quod . eodem melioratus episeopo canonice reddal ir. . ,
in sabbatosancto pasciiaevel in sabbato pentecostes, '.' 89. Ul nulltis laicoruni ex praediis epi coporum
"si qui velint nquam consecratam ad adpersionem in ' quicquamaccipiat. Praecipimus, ut nullus aicorriin
' domos suas- recipere, ante chrismaii- infusionem ac- vel clericormn ex pirediis vel rebus, quae id sedes
cipiant. . . . perlirient episcopoi]um, sive de illis ec 'esiarum
" dire 78. De clericis et presbiteris, si episcopis suisobe- ,' rebus, quae in eorum parfochiis-sitae esse noscun-
nolint, ut excommumceniur. Clerici et pophli si tur, sine illorum iussione aut consensu epis porum,
' episcopis suis canonice obedire poluerinl, excommu- ' ad quorum pertinent curam, quie-juamambi nt, con-
nicentur. -..,-.'.' . ., . cuplscant atque.accipiaiit.; ne cupidus,.s nctarum
. 79. De episcopometropolilano.Digriumest, ut me- rerum ignis quiiirfels est, iilos "favillosiii exurat.
-
tropolitanus, qui est pallio sublimalus, honotetur et G. Simililer omnes mb^ieiiius,, ut a euncia ec esiarhm
. oirinihm vastatioiieLcbcrcere se suosque a compe-
" SO. Uladmoneat.
caeteros ,.,.., . ,'
unusquisqueprogeniemsuam usquead_septi-~ . seere lolis viribus studeaiil/Namdevaslan seccle-
' niam
' generationem.observel.Progeniem suam unum- sias quid aliud iniellbgimus quam conlra iliu l aeterhi
: quemque usqueetad septhnamseobservare deceniimus imperii Deuiri et ViiniestaiisImmines movce ceria-
generationem, quandiu agnoscunt' affinilate meii, cum illae ae..es illi die nocliique fam Ienturet
ad huius copulae rion' accedant socie- "illi sint consecraiaef? Yideant vaslantes, p" Pnuntia-
•'propinquos, " '
tatein. .• .. '-.'. - ' mus, ne ab illo, si se comtnpveai, yaslent r, cuius
81- De presbiteris ab ignolis'episcopis ordinatis. peicussionem niontium dofsa ferre non pos unt. ,
" Presbiteros,' quos unusquiMjue episcopus in sua ". SO. De eo, Cjuioccideritmonachumaul cle -icum,ut
pafrochia repperit, si iricogiiiti' fuerint viri iili, a •arma armarelitiquat. Qui pcciderit monachum aut lericuin,
quibus sunt ordinali, et dttbium est eos episcopos
' fuisse relinqual et I)eo in lnonasterio servi tcuneiis
an nori, quieos brdinaverunt, si bonae aclio- diebus vitae suafe, riunqu .ui ad seculum re ersuras,
• nis et catholici yiri siirit ipsi presbileri el in niini- et seplein'annos poeniteiuiam gerit., -
' sterio Christi p,u|dicam
el mulieremalrimdnio copulal • et post-
omnique lege sancla educati et apti, " 91."0e viro
' ab
' episcopo suo benediclionem presbileratus susci- ea dicente ea, non\posse eum mibere sibi. Si vir et
piahtelconsecreiituretsicministenosacrofunganliir. • mulier coniunxerint sein malrimoiiio etpo teadixe-
' 82. Ufsiquis homini aliquo iteranti mdnsionem rit iuulier de viro, hon posse nubere euni a,.si pd-
•vetdveril,- sexagintd solidos conpohaf Si quis homini ' teril probare, qupd verum sii, accipiat a ium, eo
aliquo pergenti in itinere mansionem vetaverit,' sexa- " quod iuxta^iposlolutn non ' pottiit illi fedder vir suus
'-ginta solidbs conporiat in publico. • . . D debitum. , -. |..
cura ne sine . ' C2.' Ul
85. Ut omnibusmaxima sit, confirma-.1 puella desponsala non deiur al eri viro.
lione episcopivkamJhiial aliquis. Ut oinnes maximam' ' Puellam desponsatam.non Jieet pafentibus dare al-
curam habearit,- nesine coniirinatiorie •- episcopfquis ' teri viro. Tamen ad monasterium Jicet ir , si vo-
luerit. •-.- ...;_'.
•vitam
' 84. hniat animaquepericlitetur. _;
De his qui fideliumoblationesauferunivel va-
;. - 95. Ut
.....
bapihali cum cutecuminisnon m nducenl.
slant, aut sine proprii episcopiiussione dant vel acci- . Non licel bapiizatisjcum eatecuminis tnand care nec
) iunt. Qui .ideliuhr oblationes ab ecclesiis vela •iuie ' osculum eis daie vbl Ave eis dicere. Quau o inagis
"sacerdolun.auferuntvel ablalas accipiunt, non solum cum excommunicatis' ab - episcopo auf cu n genti-
aliena vota sed et sacrilegium operan- Tibus?
• tur, hecnondisruriipunl,
el ecclesiae-Dei fraudatores existtmt: 9i. De.
|
preMlero ordinalp, qui se depr henderil
'- non esse bdptizalum; Si quis presbiter ofilii aliis de-
quia ecclesiae aliqiiid fraudari'vela'ult.rfe
" esse sacrilegiuihi
'
a niaiorilius adpiobattir. ' ; ' ' prehenderit se ltnn esse baptizaluni, bapli elttr 2 et
. 85. Ut preibiteri vel diaconihon migrenlde locoad ordinelur iteruih et oirines, quosprius bapliza- " '
locum sine episcopi-propriij iussionei Pfesbiteri; qui • verit. ,, . . -.
"sine iussiofte deecclesiis ad alias 95. Sb liber dncUlam'in matrimoniumac epit. Si
proprii" episeopi;
' '
- - " YARIANTESLECTIONES.'
1 incogniti cori. cognili G. s deest ih atiquot codd. Bal.
 7G1 COD.DIPLOSL^- BENEDICTICAPITULARIUMCOLLECTlO.— LIB. II. •762-
qnis liber ancillam.in matnmonium acceperit, non A , dptraciio sacerdotum ad Christum. perlinet, cuius
'.habet licenliam dimiitere' ea'm,"sLprius'corisensu 'vice legatione iri ecclesia furiguntur. • • •. - _:
ainborum conjuncli suni. - • . , , • 100. De religiosamulieredecepta, id esl, vestemti-
- ?6. De faptoribusel raptis virginibusvel viduis. Si .. lata, vel religionemprofessa.Si qiris rapuerit aut sol- -
- «juis alterius sponsamvirginem' aut viduam riecdum ", licitaverit vel corruperitreligiosam feminam,' bona
desponsatamrapuerilvelfuraiusfuerit,'piacuit,utsive amboruin ecclesia vendicet, in qua talis' mulier h'abir
- -eampostea sporisaverit-siverdotaverit seu nori, sive tavit, ipsi lamen capitah periculo subicianlur. Quod
cum parentumeins voiuntate quoetinque commenlo si boc' nuilier' non corisentit, cum suis rebus mona-
.•ipsam accipere vel teriere potuerit, numqiiam-illam slerii dilioriihustradatur.-Si verocoriieslpsius pagi,
- uxoreni habeat; .sedraplori auffuriaufefatur-et nna cum consilio suiepiscopi, in cuius parrochia tale
proximis suis alio viro tempofe congruo, si ipsa in scelus commissumest, hoc vindicare neglexerit, ho-
. lioc iniilumnonconseriserit.riuptura iegibusqueacce- - nore careat; el cingulum amittat atque pubiica -poe-
- puira reddatur. Raptor^vero sive fur otrinesqiieeis hiteniia multelur,-el insuperwifgildum suum flsci
coiiseniieniespublica-poenitenlia iuxta canonicam iuribus'dare compellaiur. '. • • ....
aucloritatem mullenturet proximis illius, quicquid - 101. De blasphemiainDeum.Si qms quolibet modo
. iniustein. lara riefandoscelere egerunt,- in'iriplo blasphemiam in -Deumiactaveril, ab- episcopo vel
componantet unamquamquerem semotim legibusin ~ comiie pagi ipsius carceri .usque-ad salisfactionem
. triplo restituant. Ipsa riamqueqiiaei-fapitur; si aut 'tradatiir et-publica poenitenlia'multelur," donec pre-
-primo aut-poslmodum lam riefario sceleri -
libens cibus propriiepiscopi publice reconcilietur eecle-
. consenserit, nuihquam postea nubat, sed publica g'siaeque greiniocarionice reddatur. --•.. -..
.poenilentia mulletur et sublali custodia poriatur,;__ ' 102. De his, qui~in dohw sna oratorium fecerint,
- utciiiullaleniisluxtiriarfcum qubqtiam liceat: Tali- Qui in donio sua oratorium habuerit, orare ibidem
terenhn memorala flagitiapuniantur, ut omnes c'o- pptest. Missastamen in eo celebrare non audeat nec
-gnoseant, (quoniam, nec seculi leges tam nefandis agere. cuiquam pefmittat sine-permissu vel dedica-
; cotiiunctionibtisconsentiant nec sacri .canones cori- tione episcopi loci illius. Quod qui fecerit, domus *
silium ullum pfaebeant;-sed' lales seculi leges co- illius iisei iuribus addicatur. Comes vero,' ,qui Jioc
- operatoresque-eorum capile..feriri -pfaecipiunl/ Et cogno.vit el non prohihuil,, publica poenitenlia mul-
: sabri canonesspiriiu;Dei conditi non solumraptores, letur vel ltonore privelur. . . •
sed eiiam omneseoium cooperatores eisque consen- 105. De privilegiis ecclesiarumet clericorum non
lienles. anatheniale-feriunt;-sicut in Calcidonense corrum;iendis. Ut privilegia'quae ecclesiis etcle- -
_-coneilio,in quoGSO.patres adfuefunl,- capitulo'28,: ricis ab antecessbribus noslris" vel nobis concessa
cunctis Iegentibnspatet. t:- ,,-:. . ., ...- :. . 'sunt.semper maneant ineorruptai :, ,,,.'.
- 97. Deliis,-qui.rapinas infra regnum faciunt.- Si 104. Ne episcorumvel reliquorum clericorum vita
quis infra. regnum rapjnam' :feeeril aut- cuiquam lurbeluf. Nullis vila,:praesu'lumturbelurexcessibus,
noslro fideli.eiusque.hominialiquidvi abstulefit,- ih quia valdeindignurri est,ut qui throni Dei vocanlur,
. triplo cui aliquidabstulerit, legibus componat; et in- :aiiqua riiotionelurbenlur aul iniqtie tractentur. Unde
.super bannum nostrum, id..est. sexaginla. solidos, est illud : Qui vos langit, tangil 3 pupillam oculi
- nobis persolvat. Poslmodum vero ante nosa.coinite mei. l'-t illud ;• Qui vos audit-,me audil ;'el qui\vos
- adducalur, ut in bastonicoretrusus; usque duni nobis ttpernit;: me spernil. Et rursus : Qui scandatizaverit
placuerit, poenas luat. Nam.si publice aetum fuerit, 'G uniim de- pusillis istis, melius est illi ut susperiddtur
publicam inde agat poenilenliam- iuxta sanctofurn' - mola asinaria in colloeius,et demergalur in• profun-'
•
. canonum sanctionem ; st vero occulte,-'sacerdotum dum maris; reliqua. -. - . ;:
consilioex hoc agat poenitentiam :-quoniaih rapto- 105.i De clericis~velsacerdolibus,qui accipiunt ec-
- res, ut ait-apostolus,, clesias sine licentid episcopisuifvet de una ad aliam
nisiveramegerintpoeniten-
- tiatn, regmim Dei non possidebunt;-.Qui verode ;.r-_ns-(u-_..-Ui-nemo aecipiat ecclesiam infraparro-
- rebus ecclesiarum aliquid abstulerit,'gravius inde chiam sineconsensu episcopi sui,-nec de una ad
. iudicetur,- <jiiiasacrarum rerum ablatio saerilegium aliam transeat. . .-: : , .-,.' •• ,
est, et sacrilegus yocatur, qui ex eis aliquidaut abs- , 106.-_De.incesiis et criminosis, ac de infirmis et
tulerit aut rapueriti Infa.mesquoque lales persoriae poenilenlibusalque de~_ieiunio quatuor lemporum. Ut
. usque ad satisfactjonem ecclesiae; quam •laeserunt, ;de incestis et cnininosis magnam curam.habeanlsa-
stmt.habendae. -:•.: - "--,- . . .. • . . -.. -cerdotes', ne.in suispereant sceleribuset animae eo-
- 98. De sacerdotibus£t levilisatque monachis inler- .runi a disiricio iudicejChristo ejs requirantur; Simi-
. feclis vel debilitalis.-Siquis sacerdotem veMevitam liter de inlirmis acpo.enitenlibus, ut roorientes. sine
-aut moiiachum jnterfeceril vel debilitaveril, iuxta .reconciliatione et viatico non defieiant.-Et ;Ut qua-
statuta priorum capitulorum quae legi Sahcae, sunt tuor temporum ieiuiiia a fldelibus diligenter custb-
addita, componat;' et insuper. banhum nostruhi, id .diantur.... ..._-. • -. ,.. ; • -.
, est, sexaginta solidos,-nobis.p.ersolvatetarma relin- ", 107. Ut episcqpiiudices publicosmoneant," ul rei
. quat atque in monasterio dielius.vitaesuae.sub ardua carceribusrecmsi natiiiitateDomini,.pdscha et penie-
, poenitentia Deo serviat, nusquam postmodumseculo l) cosle ab&olvanlw',el missas iilis audiant diebus dc re-
• vel secularibus mililaturus-, neque uxori copula- feciifiani..Ul epis.copi.iudicespublicos conimpneant,
turus. .'•'•" ut in dies'celeberrimps, hoc est naiivitatem.dbfiiirif
--.':.'• -..'. -.•..'
99. De his, qui episcopoaliquaminiuriam vel deho- nostri Iesu Christi et sariclam. resurrectioriein, ac
. noratiouem-(ecerint. Si quis epi_scppo.aliquam.iniu- • pentecpsten, quicumque miserrimi yinculis d.etinen-
. riam aut iniustam dehonoraiionem fecerit,'de vita • tur„ relaxari Uebeant et proptef ipsam"reverentiam
. componat, el omrila quae habere vi-.usfuerit, eccle- • domini hostri lesu Chfisti ipsi debearitabsolutionem
siae oui, praeesse dinoscitur integerrime socientur, ' promereri. Et iudex si paslorem commorientemde-
• et nobis in quamditi lociillius episcopo" vistim fuerit,
triplo bannus nosler, id est sexaginta • spexerit, -
solidi,'persolvanlur;-aut ipse in servilio lisco nosiro ' ab ecclesiaelimiriibus arceatur. '..,-•'
serviturus semper societur, usqueduin se redimere, 108. Demonaclw, qui monasierium suum dimise-
in triplo iuxta wifgildumsuum pbtuerit. Sancta.vefo rit. Si monachus monaslerium suhm dimiserit, oin-
; ecclesiain sacerdotibus constat *, Idcirco-magna ' nia bona ipsius, et quae in monasterio introduxit et
- poena pleclendl sunt, qui episcopisvel sa- quae noriintroduxit, doniiniimohasterii siril,-et ipse
' cerdolibus iniuriam vel cohtumeliani reliquisnam ofliciofisci servire cogatur. Si •vero mohachus ad
fecerint;
VARIANTES-LECTIONES.
1Cod.Theodos. Constit. Theodosii ei Vatentiniani c. 20. Pseudo-Piusep. 2. * si Bal. * quasi G.
 763 B. CAROLIMAGNiOPP. PARS I. SECTjO L 764
aliiid mohakfcrium,migrayerit,, substantiajm eius A j Wcifcp praeeipinnis, ut nullus ab eis alia lisi divina
prjus monasleri.utii.pbssideat, et ih alio. moriasierio requirat servitia. j ,. .._.:.. ...
_ ipse.nori recipiatur s_iriealibaiis sui etepiscopi pro- ,.. 1,1,9... Nq Iudaeis adhere/intvel deSffvian chrisliani.
pr.ijice_.iiia. _,, ,._,__j.,
• 109, De possessiqnibius , . ... , , .... P.apuit, nejudaeis mancipia desewiaht vei adhe-
ad .relitiiosaIqca pertinent\- reanf, ehrisliana. I i._ .
bus. Possessipnes ail ..religiqsa ioca .per.menies hul- ,120. Desarrificiis per siiigillasmissqs a acrifican-
larn deseripiipnenj.agnoscantjnisi.ad.constitntionehi _.?__.«. jtt qitotiescumque acrificans
swmenrf.ts...,PIacuii;
yiarutn yel ppniium, si,tamen .intra eadem ipca ba7 corpus et sanguinem. Chrisli Iesu domin nostri ju
buprint possessipiifts,In aliis vero oainibus habeant altario immoiaf; tptiens percepiionis corp ris et san-
inl.egrainemunitatem. , ,,. , _, guinis Chrisli se-participein praebeat. - .
. ,4|0. De monqclipvel nio»,ac.i«.",Qtiicunquemona- . 121. De clior:episcopis, ne deinceps ftan . Placuit,
chus yel mnnacha^innionaslerium sunt ingressi, nihil ije chorepiseopi a quibusquam deinceps ant; qno-
de rebussuis habeanl polestatem faciendi qnaniyis ifiiamhacienus a nescientibus sahciornm palrum ct
liberos Iiabeant:;..sed om.nja f!hi;Umsint mohasterii, inaximp aposiolieoruni decrela suisque q lielibusac
ijuae eariemdie.iuste possidebant, -qiiando ingressi delectationibus. inherehtibus facti sunt. dcirco et
sunt .moii.a_sieriii.nl ', lOlimpersepe el hbsiro a sanclaanostolica sedeiem-
111.-De his quae a.sjngulis.principibusecclesiis sunt pore sunt prohibili; etne deinceps aqnbfuam lam
concessaet quaes_ingulianiislile$.ioipelrave.runl,.quod jordiiianteqiiam orjdiuari cupiehietalis pi esumplio
sacrilegiumsit haec auferenlibus.-Elde clertcis.ul non asstimaiur, a cimclis nostri regni episcb is est ii.
pccuseijiur(id iudices,secuianes,scdpd episcopospro- JJ j syoodo canonice p^ohibilum. ''"tfg
prios. Quaecumqne.a singulis. regibus circa sacrp- 122. JYeIudaei\snper -christianos tnngis ri veli«i-
sanctas.ecclesiassujil cpnslituia vel singtili quique nistri ponantur. Np ludaei adihinistratori > usu sub"
anlisiites pro causis ecciesialicis impelrayerunt-,sub ofdine vilicorum atque .aclorum cbristia am fatiri-
poena sacrilegii iugi.1 .solida aelernilate servetitui. -liam.regere audeaht; 2
nec eis hoc a -rjuo uam fleri
Cieiici eliam nonseciiiaribus iudicibtis; sed episcP- jiraecipialbr.Si quis vero contfa haec-a ereprae-
pali audieutiae roserventur. Fas enim non est; ut di- 6tnnpserit, si episcopus, presbiier aut dia onus fue-
vini muneris minislri teinporalium poteslatum sub- ,rif; proprio subnioveatur gradujsi vero. nonachus
dantur arbiiiio. -.....' r aul taictisfuerit, cpmmtinione privetur. E si perse-
112, De privilegiisecctesiarum.Ut privilegia,quae veraverint inoboedieniesranathemalizfentn .
ecclesiis el.cleneis a singulis regibus vel episcopis • 125. De clericisjalsariis: Si presbiter ve diaconus
ceterisqiie rectoribus sunl concessa, semper " maueant in eausa pecuniariajfalsum tbslitiioriiuiiidi erint, per
ilicor. upla. , ,. , tres anhos separiiiitur a,i.;teromiiiisterio;-S In-cfimi-
115. Ut ea qu&ead retigionempeiiinetil, locis suh jiali causa falsurh dixetini; deponanttir et legitimis
et.usuae dibceseossynodis. audianiur. Quaecumijue .poenis subicianihr. Gaeteri v_.ro''clefici in quabinn-
suntad rcligionis observantiampertinenlia, loeissuis que falsitate convictifubriht; degradetitufe legitihiis
bt _)stiae dioceseos,sy«odis atuiianluf. __ subifcianturdiscipli iis. -
114. Et piivilegia ecilesiarumsempernianeani in- - 124. Utderici noAhabednfactiohessecut res. Cle-
corrupla. Qtiaectihique-circa saefosanctas efcclesias rifcusvel monachuslneque exactoi' publicar m heque
a pfincijibus diveisis suhlstalhta, hianere invioiata cbnductor aut vebtigaliuhi magister ve curainr
praecipimns. ... ..... ( 3 tloinusvel procuriitor litis vel iideiussor u talibus
G
11?. Quod sacrilegiumsit ecclesiaealiquidahferre, cansis fiat; Si quis contra haec staiuia fece ii, si epi-
<qul sacefdot.busvel hiinislris aut ipsi sancio cullui scopus est; onmes isiorum res eS quacum ue causa
iocoqiie hiiuriaminferre. Si tjuis iiihoc gerius sacfi- vel persona, sive -ante episcopatuhi sive oslea 'ad
legii ,pronuperil,-utin ecctesiasearumqtie res irrnens Cumperverierint,' ecclesiaesuae eaS vendictri sarici-
sncerdolibus et miiiistris-vel jpso ctilluflocoque ali- rous; si vero alii clerieihbc fecerint.; p'o nam pe-
qunl quod non oporlet iniuriae inferat; divinicullus cuhiarum, qham. episeopus exislimaverit exigerb,
•jniimain inconviciossive confessosreos capi.alisen- ecclesiafeveridicandani.Hiivfero, qtil acli )ies .suas
tentia noverit viriditaudum. Nec exspectetur, iit epi- eis commiserunt.vel.fideiussoies'eos pvo s pfadittis
scopus iuiuiiae propriae ultionem deposcat-; cui .causisacceperunt, nullam contra ecclesiat, vel hd-
sanctitas ignoscendi soli gloriam derelinquit. Sitque ministraiores eius vel adversus ipsas perso ias, quos
Cunetisnon solum libefum; sed etiam laudabile, fa- -credideiunt; habeaiitactiorieuii Si yero qui eos pro
clas atroces sacerdolibus-aul ministrisiniurias veiiiti pubiico debito vel actione .crfedidferitvel liUiussores
publicum crimen pefsequi acdetalibus reis ullionem receperit, dfesu'asubstaiitia " lisci-debitum- oiiipella-
taiereri. tur exsolvere. |_- . . , .
. 125. De clericis hui de ecctesijxdesislunt Clerieis
_ 116. JOeliis, qui,ec_"lesiastica privilegia vioiantvel de ecclesia .desistentibus et aliis h\ loco r vocatis,
' 'dishmtiiahl.Si eccieS.iaevehefabiiis pHvilegiaciiius- -si redieriiitdiscessijnihil eis praesieliir. ilicvero,
quaili liwriiit letiieriiaie vibiilta vi_l, «iissiiiiulatioile- discedeiltes reliquerunt; rioii in iisii r ctorum,
jieglectri,boiiiiriissiirhhbc iii tfiplp iiix.a legtimsSn- ^uod
"ctibiibiiiecclesia.te,fcuifaplum est corjponatiif; fto- j) J sed.succedentibuscedat.- •
126. Qualessint clerici.Nemoiial clericus nisi qui
liisqiie Ijaiihus npstbf ih tfiplb; hbc est ief sexagihta bonum teslimpniuiiilbabet et liltefatus est;
"solidi,jieiVolvaiitiir'.
, , , 1,1.7..Quodjii, qui prqedia_ecclesiqslica 127. De muliiiuiifie c.erici)i'«m.'Nepa_isii'episcb-
diripiunlpel um irie-
~iaslqnl,.sacrilegisinl eiiliqque damnqndi,. Ab ojiliji- pusmulliiudihemclericoruiiifacial;sedsecuii
- bjis iliipsusurjiaiipp.is cbniun^elia,depelien.daestj,ne rStUhivel reddilum ecclesiaii.in nhmerhs hi defelur.
prae.dia.sijjicoelesiium^ecrelpruiij.bip.alaqtjibusdam 128i pe bfdinaXiqtiibtCs sacris^.Leclpf; stibi iacbijus,
irruentibus vexentur:, Qupd.si.,quis„.praesjinipserit, 'diacphus, pfesbit'ef;|si"ciericatus tVoiioreiricbnifeih-
post debitaeultionis acrimpniam, quae erga sacrile- psfcfinl,curiali cohmtibiii cuiu suis lacuilati jtis sub-
^»s iiij;eprbiiienda6it;!exilibperp^tuib dbpbrtationis iciahtur. | .
akmheiur. ..,.129. De,iniuria.,fpiscopi jct letania subvrsa. Si
. ,1;18. Ut episcopi,-elreliqui, sqcerdotes;ab .omnjbus ; quis episcopo vel aliis ministrisjntr.a.ecclesi m iniu-
episcoppsel reliqtios: tiam fecerit, i.ube?rius.em_i._toroieiilis.„subi'
tiexiji,usspil liber.i.,Gi»ns_ef.;r.a.i.b lum Jn
Domiiiisacerdotes tam a sefvilibus, quam el a cae- exilio niori. Sed el sj ipsa sancta oraloria v d divina
teris adscriplis conditionibus semper. liberos facit. ininisteria conlurbaverit ve1 lelaniameverte it, capi-
YARLANTESLECTIONES.
1iungi G. * ex Trec. Chalced.27. »curam G.
 — "
r165 —
COD. DIPLOM.- BMEDICfl 'GAfrTtaiRiUM CttLffeCTIO. LIB. II. Tfefi
iSll peribtilb sublacbat. Siri aiitehi cbiiliiiribliamtan- A. j et postriioilUnjpoferiii^hlia^rfejiiii.Bjl tibii.r.feijuiiMiit,
thrii fecefit; lovirientiset exilib tradatuf. coihhiuiiibiifeiii pfenittis hoh a!ccii)i'a_il;'qiibs feuShi
•150. N'e ftileiesex 'propria cohsaiiqiiiiiilaVeuxdres^ iubemus ad clericaltis officiuip non admitlij
fiueqni; h'eciili,qui dtidum mihithe nupseiuiit, sine* 142: Pe eLvebhimuiiicatis', Si !qhisia cbriiriiuiiioiia
venedicliohesdcerddtisiiub'erepfaesumahl. Chrisliarii'2 feacefdbtfilifriefii aiictofitate siispfeiisiis^ linrife h'6n
ex.pfbpihquilale stti Sariguiniteusqtie al) sepliliiuhi soliimacleiicorujn, sedt.tiam.alotius ppprilifcbllbijuio
grkdiim bpntiubianbri dufcant; neqiife siiie behedi- atque cbhvivio iilaciiit exclifdi; ilbhfeb ' f esipisb'enS,ad
'
'ctiorie jsacerdbiis,qui aiitfe inriiipti
-- efanl, riubefe ati- sariiiaieiri fedife, feilihel.
Y,{.
a.:eant. . 145. N;e liicRces.perfitiorum hibiesshs 'afsque pfp-
t ,,...-. ., , . , •,_
151.. Di_5.6).fectpjehdisatienis pbemieniibus. Qiii pribruih_sacerdotuhi cghsllio iMiieiit. Sfe. iiidioes
jiro deiifclosuo k cbiiimuriiorieseparariltif; plactiit uL qiiicquain de periiiioftiiii fexcessiiilis ^extfa sacefdo-
ih qii.ibuSciihiqtie iocis ftifefahtfexctiisi,ih ei=dem16- tuih fcoiiibehliaiiiiudicare praesuiiiant: , .
cis,c'6mmiiiiifiptehi cphseijuaiiitir. ". •144. Pe 'ex_),p~silis ihfahiibhs.ac 'cdlleciione eorufn.
1521 Ui hon \iceat cleficum vel mohdchuinsthe Si^expbsitus^htfeeeclesiaiii cuiuScu.nqiife Iiieril mise-
epislola episcbpi std profwisci. Cleficis vel iribhactiis raliohe cbtlfectiis, cbntesUtidniS jioiiitt epislbiam.
"siiitecbthhiehdalitiis ejiistblis bjjiscbpi shi liceiitia Et sijs, qui 'c611ebtusest; iiilfa'dfecerh dies^jiiafesi-
hbn paifealevagaiidi. .,'. tus agliilusqhe rioh luefil, /eciirus |i'ab'ealqui col-
"'155'. De doiiuus el pubiicis ntipliis. Nullum siiib legit.Saiie qtii ])0sl.pi,ae'dicl.ihiIfeihptiseiuscalumftia-
dpleliat coriiugiurri; riec siiie piiblicVshtiptiis quib- tpf exiitferii; iit iibiiiibida ecclesiastica (listrictibhe
.qtiamhubere.praesuhiat. ,_ .... ., ^\ daniiiabituf, sictit pairuth sanxit a'ii'ct'6fita's'. , -
154. Ve Yebul'ecciesideabtulisaul ffau'daiis vetf'e- 145. De clerici_sre!inquenlibus_b'ffic,i_um'Suu'm,el ad
iehlis. Si quis cUibsciimqufe iriuriiisciiiaefcfelesiaeisaii- 'secnidfescohfu''gie.nilbus. Pi.Scuii;iilcler.cris, si reliclo
ciis scfipfriraiuin tittiliS cbllala h'erafia calliditaie ollicii) suo pfolilei disifictibiieii) ad sfeciilafcriifpf-
abstulerit, fraudayerit, invaserit, retentaverit atqlite tasse cbnfugefit el splatiutii feiiieferisibriisiste iiri-
3
^jijipressefil fetribiisiaiiriiYsacefdbtfe cpriimqiiii.is ' jienderit, chm - - ebdeiii ab ecctesiafecohimunibne.pel-
tieo fcollM ffeildiderit,ab fefcfciesittfe cailiotifcae'cbiii- latur:
iiiiiiiioriepeilaiiif. .,146. D"fservohoncredatur, si superfdoimnwhsnum
155".0. 'hetiforeh eccVeiide', nisicui'iufe'debmlur', vcl siiper fltiilm liberuih criiiteniniecerh.'Sefvb pbeiii-
in auibuslibei.regionibusf.cenles coihpetereaudetil,vet liisribn cffedatursi siipef aliqueiii cfiihen iniecerit,
teitere'.Ulnulliis fej.ii'cbj)pi'u.i_i aiil (.uilisiiliei bidjnis autsi fctiaih dbhiiiiuih s'uuih,in cfiniine iripeiifefiji;
bleiicgS. vel aiia .quaefchhiqueptefsqha (jiiiljusliti.bi ri.ainetiaiiisi in tbrmentis 'positus eippirat quod blii-
Conditioijibiissfeuin iirip ifegho'seti iii alio Jibsiiak fcit; eredi. iiimfcnilii riiillb,iii6db,Ojib_;tehft,..,
Sjlfefius cuiiisciinVque^fecfcltesiae fes Stit pfetat.aut l47, tJtietieX.ed iahthih iestiftc~entur,.'quae ihcoh-
jriaesumataccipefe'.Qtibd si fecefii, ihiijdiii habeaiuf *§>:e'c;u ebfuih aciq esse HOs'c'wnJ,"()'.,'i'esles .hui) aiiseri-
"acoiiiiiiumpneecfeiesiaeVel ab onniiiiiii iratfuiii, jifc tes neqtie per 'episioiaih iestimbhiuiri dicarii;. sed
liiibKiriicaritatb Siispfensus, "doriecipsfe eci.lte'sia!e', praesenles quam noyerunl el yitifeftiiil iibii tacfearit
cuius direclo
' ordine iufis esl ablata legibus; felli- vtfUateiii'. Nec.iie.atiis .*.lestihiohiiiih iliba.nl,, nisi
ibiit'. _ _ "dfeliis laniumiiio|lb, qtiae sub j.raesteritia feorurii
.'. 15f). Vejiis qiti (qculiates'ecciesidejlelegdlas nufe- ,v, acia .esse iibscunltif. . ...
^
rtini vetreteiiianT.JN^Cdi liceatfes yel faCiiilaiesec- ** liS. 'Qualesdebeaid 'scripiiirdevdtere.. Scf iptii.rae
clesiis aut moiVasteriiSyfei xehptiociiiisorp jihabiiiii- guae. (iieni et annuni hab.uenntevideijtere.xpfesjtim,
ij'tiefelimpBiria curri iustitia/d&legataS'. feieijtarei .ajie- atqbe kecuhdtiiiijegis- pi\iineih cpiiscrjptae eike no-
jiafe, alqiife'suiitfalieie'.Qiibd "siqui'sfec,ferit,laitquam fecunliir;seii cbhdiiofis ,vei i.esVi"um fiie.hritsigiiis aiil
'riecalor |Vaupenim^jiiiqup_;u_iifcaubririnisehientiis siilVscfirjiioiiibus fbiibraiae, biiihi ' IlbbeanLiirbtahilfes
bbiisificiiis ab ecpleSiaeliiiiinibiis ex'fclu'dUlui','quaiii- iifiiiitate'.' „.., .',, ', •.- • ••,-, ,';
cliuab i^isb fea;quafe shiit ablata aht felehta, fed- I-ip'. De pdcttsfel piacifis cohscrvqndis.t>;fcla-vfel
"daniur:, , placiia; .(juafe per gcripiiifas^iegiiiijie.ac Ijislissim^e
157: Ut socios 'stibs j)i.mi.ii... apuS qkcpi par.srq- lactasuii); 'duiiihibiibiii his dres vel^ annijs .sil-eyj-
piiidefiierit inventa...AjiiVci.'qiieiii scfeltis.agnosciiuf et 'dfehtfefexpressus, hullaieuus iihinulafi peiliiiltiiiius.
^afs iapinaefueritmveriiSj slatiiii ioci^Js.suos.noiiiif ...150. Con.tra priorum 'defmiliotieni,filio cfil hefeni
-riate cogatur".Qtijd"si nbiiiiiiare ribruerit, lenealur_'ad ftbn ficife venire. Pjlio _vel lieffeilicbnifa .pfl,, fuin
vindifctahi. _.'_,.. .,'."- iustarii a'ut legStiiriariiileliiiiiibiieiriy'ehir,e,;ribiilicfeat,
.158. Be ~'hisqiii 'dJfripiehdaIndicafe repperiiinlur. (J'iiiaiiist-i repelliiuf 'praesiimptio,iiiitis, qiii factii se-
Quicumrjuehigenuus \.el seiytis aliquid liifipiehd.urii niofuiri ijiilVslecoiiatiir iririimpefe;. , . - •_
rit
iiidicaveril, cuiuscuhiqtie fes eVertaiiii;, aut ,pe- ISl. Ne quisquamaccuse(ur_vcl_puni'qliir,'ntsi mqn.i-
cbra yel iuriienta(iirip}aitliirr^etex iioc peftis pfobar fehdtis bidiciis sceliis, paluerft. .Kon passitn damus
tionibus puhlice cbhyjctus iiiveriialuf, prp eo qVqtl afcusaiiiii yfel.'punifeiidilice_i"tiamfi,nisi. autriiaiiifestis
indicaverii; eeriiiiii) vighiti llagella publice exleiisiis ,. indiciis pattifefit scelus atit legitisiie ttierit .iiiipsuii)
accipial. jjj inalhiij abbtisatuih aique cbriyicliihi; quathius nulla
159. Utabbates iti eiui episcopi; incuiiis )iarro'chia yldearitiif ihleritiorie.vef ordiiie pairtiiri lra;iSgfedi
sunt, potesiaiepersisianl. Ahbates pro liuiiiilitatfcfe- pfaec-pta saiictorum - aut obviiife saefis fegulis anil-
ligionisin episcoporum poiestate consistant. Et si qub.riiih." , ,, , r .,..,', .,)i.; ',,.-
qtiid extra regulam fccerait, ab episcopis corrigan-. 1,521,Ulvaleql commuiat.io s iciit ,e\ emppo.^;C.otn-
tiii'. Qui semel in anno in lofco,ubi episcbpus elege- mutatibsi iio.n frier^lper-.Viin^Urietum^iofta, ta_-
rit, accepta-yncatiohe.conveniant., _..„ ,, lfemqiiaieiii et eihptip b(habeaX%iriitalem.,,l;
_liO. IJ.t.nuiliiSihpnachus felinquat suum monaste- 155.._i'i iinidfkcqiipvtsus.quisquaii}s_pse'ri)'u'm esse
riittn el ceilas consiruat siite episcopisel abbatis.sui dkflt. tjiij, tiVubre,.pqjipiiisjis, servum, Se.efS^, extra
licehtia. "Ut nullus mbnaci)|is cojigregalipne, mona: - iudici.uui(iixerii, htilluni .praeiu^iiriiiiji i.iberlatis in-
slerii derelicta ambilionis aul vanitatis inpulsii.cel- curfai, dbii^c iudipio/praeseiiteiiir., yej..eliljeftatem
lani coiislruere siue episfcbpi.pfermissibnevel aijbatis sti'aiB,si eaihjirohavit piaeseiife i.iidicej. jpli.iiieai.
sui. voliiulatepraesiniiat'. Xtit si sefviis coitviricilur, statim ikihiiip reibnne-
- -
_.l4i. De apostatis. Qui'c'iiiiique.p6_>t, sa.hclae reli- • -iuf.
gioriis.prbressioheiiiapbltaht et ail seculum ffedeiiiit i54. De presbileris vet diaconibussine episcopi sw
"VAktANTES_LECTMfes.
' *
iiidaei ih tit\ t. Wflig. s sextuin L, Wisig. » abrepseritBaL * a. causis t. Bali * q. exemptio G.
* ut G.
\.7G7 * B. CAROLI MAGM OPP. PARS I. SEGT. I. .768
j i . -. .
' epistolis ambulantibus. Presbitero vel diacono sines A •• 163. Decontumacibus presbiteris velclcicis. Siqnis
! anlistiiissuiepistolisambulanti, cummunionemnullus ; presbiterorum, diaconorum vel feliqiio um clerico-
imperidat..-•_-.• '_., . • : . _ rumcontumaxautsuperhiis vel inoboedie s autrebel-
' 155. Ut unusabbaduobusmonasteriisminimeprae-- .Iis episeopo suo extiierii, gradum; hahe tes. proprio
sideat.'Vnum abbatem duobus monastefiis interdici- gradii eareani; Jfeliqui vero clerici vel onachi aut
mus praesidere. ., '. •.-... • .-. - : :laiciusqiie ad salisfaclionem comnnmio privfentur."
' \"6Q..Depresbiteris vetreiiquis clericis non dtslrin-- _ 164.- De iudicibusclericis calumniam. 'el iniuriam';
gendtsa secularibusiudiabus, sed a sttis episcopis.Utt . inferentibus". Si jiiidex cuiuslihet; ordin s clericum .
' nulius iudicuni ,neque, presbiteros'' neque- diaconosi - pubiicis aetionibus incliriare aut distrin ere aut ca-,;-
neque reliquos, clericos veliuniofes ecclesiaesine .1 lumqiare vel iniuriareabsque episcopi s i-perml."su
licentia propfii episcopi distringal aut condempiiarel 'praesumpseril,,iusque "ad ecclesiae' sa isfactioiiem '
praesuniat. Quod.si fecerit, tamdiu communione_ cttm omnibiis tarilis sceleribns auxilianli us auf fa-
piiyeiur, quamdiulrealum.stium-agnoscat, et per_ cientibus coriimiinione privelur.. Episcipus tarneh
salipfaciionememendet ecclesiae, quod commisii. > .nondimitta(,.ut iniuriampatienlibusplen mdeprae-
157. Ut .clericiiudicesseculares uon adeani.Nullnss fatis' clericisiiisti_tiariicanonice non faciat
."ex ordine clericorum inconsulto pfoprio episcopo ad[ ; .165.- Ut.orationem .dontinicamomnes iscanl fide-
iudicem sectilarem pergat, neqtie apudeum suo epi- les. Ut fideles.brbtioiiem dominicam di cant et in-
seopo non permittenle quenquam pulsare aul cui-- ,telligantet'suissacerdotibus eainverbo e verbpred-
quam anle eum respondere autquicquamproponere > "dant " ef alios fideles,qui eam neseiunt, d ceant.
praesumat, neque criminale negotium in ' iudiciose- T, 166. Uthullus' episcopusallefius episc pivelpres-
culari.proponere
' 158. De audeat. _.' . . • ... •-. biler alierius presbiteriparrocltiam invqda . (Jl nullus
'_
' seculdribus, qui per calumnam ecclesiam t episcoportim'velpresbilerorum parrochi m alterius
velcleiicos faligare praestimunl. Si quis. seculariumt invadat, sed contentus sil gubernatione editae sibi
per ealumniam ecclesiam vel res.eius anl clericoss plebis.. •. .. . . .', .
'cuiuslibet.ordlnis faligare lemplaverit et ex hoc con- . 167. Ul. monasleriisvel reliquis eccles s res non
vicliis fuftiit, ab ecclesiae liminibus et catholicat. uuferanlur vet ipsh a quoqua-ninquielentu . Ut mona-
coiiimtinione, nisi digne poenituerit. et per satisfa- steria, quaeDeo consecrata sunt, nulli 1 ceat in ali-
ciionefn ecclesiae emendaverit; pellatur. '. 4
quo.iiiqtiiptare.nec quicquam de eoru rebus vio-
159. Ni tesiificemur manumissi.,'Libertus vel li- lenter absirabere. ','., - .. V .','_
berta in nullis negotiis contra ;quenquam . teslimo- 168. Ut clericilperegrinicontenti sint h spilaiitalis
niiim dicere admitlantur; excepto in aiiqnlbus cau- munere, et nulli eorum liceat officiumsa erdotale in -
sis, ubi ingenuitas deesse dinoscitur ,' sicut permis: allerius parrochiaingere absque licenlia e iscopi, in
suinesleide servis; quia indignum no.slra perisat_ r cuiusparrochia esse,noscunlur. Cl epis opi atque
"clenieniia, utliberloruiiitestiihoiiio s ingenuis darhnai clerici peregrini fconlenti sirit hospitalit tis munere
;conciteriiur. Qui vero de eisdemfuerint progeniti, adl oblato; nullique; eorum liceat ulluin 'cium sa-
testimonium adniiltantur. ... •''"-. cerdotale absque permissu episcopi in c ius parro-
:' 160. De his , qui cum furibus conscii fuerint. NQU i chia esseeognosciiiir, agere. ,
soluni ille, qui furtum feceril, sed eliam el quicum- 169.' Ut nulliis episcopus'sineconsensu aliorum se
'qtie cbrisciusfuerit vel furlo ablata sciens suscepe- praeferat anieriori. Ut .nullus episcoportu seprae-
rii, in numero furantium habeatur et simili vindi-• G feratalleriper ambilionem-j.sed omries agnoscant
'ciae subiaceat:' ._.-• ". '. ',. ".. lempus et ordineni suae.ordinalionis. ., ..
161. Si possessor per violenliamexpellatur. Qui- 170. Utpopulioblaliones sacerdotibus n ecclesia
"cumque violeiiter expuleril possidentem, priusquami offerant. Et ut omni die, dominicacommu icent. Plar
proipso iudicis sfententia' procedat, si causam me-. cuitfut fideles oblationes sacerdotibus otidie', si
Iiprem habuerit," ipsam causam , de qua agilur, , fieri polesf, ineeelesia offerant; Et, si otidie non
.perdat; jlle vero, qui viplentiam.perlulit ,,'univtersa[ "'. " potest,' saliem dpminica die absqne ulla xcusalione
iii statu quo fuerantrebipiatel quae possedit securusi fiat_ Et ut prafedicationem audiant,' el si fieri .po-
leneat. Si vero' iilud invadil, quoi per iudicium ob- ' test,.omni dominica die communicent, ni i criminali
"lihere potuil, et causam amittat et aliud tantum; peccato etmahifesto impediantur; quia lilef salvi
invasit reddat expulso. .... esse noii possuht , , quoniam Domiius dixit:
•quanttiin ;-,',,-•
162.' Ulftdeles fideih sanclae Trinilaiis cliscanl.Ut Qui"manducat carnem meain , ef bibit sanguineni
fideiesfideni sanctae Trinitaiis discahl;' in qua inler meum, inme maiiet et ego in eo. El qui manducat
•caeteracredere oporlef; qurid per Spirilum sanctum me,,vivet "propter me. Et caetera 6 exe pIa,Tiuae
remissio peccatorum in bapiismate, confirmaiiorie; prolixa sunt hic ECribere. • • '
..poenitentia et. in eetefis canonicis deerelis ,, sicut 171. Ut sacerdotes signa tangant Iwris canonicis.
'scriplum est, conferatiir, et qiibd lidelibus in eccle- Ul sacerdotes signa tangant horis canonic s , et if-
sia ;per Clu-isiiiuieiusdeni sancti Spiritus doho per - lorutn officiumagantsivediurnale sive n ciurnale ;
"miiiistefitimsacefdolale etper penitenliam remissio quiASCriptum cst|: Sine inlermissioneor le. El id-
peccatorum iiidulriianieradlribuatur; et quod' geri- pj ] circo non dhhiitant horas canoiiicas.
tium omniumin vera carne ih advenlu Christi,resurr '. 172...De slolis -qeslandis.Ut sacerdotes lolas por-
:reciiofiitur'a sit; et;celera.7 Qanf lidemihemorilef ' tentpfopter signum caslitalis, sicut decre m est. -
teneanl' etsuis sacefdotibus eaui reddant ei expbnant
i 175.. Ut secretal-nonincipiatur nisi pos hymnum
per.singulaverba.Et.ipsi sacerdotes eam fldeliteret finittim. Te.igitur |iionincboent sacerdote n:si post
' pleniter atqufe vteracitef populum doceanl, quoniam '
prinium 3 lundainenlum chrislianae religionis fldes angeltcum hymnum
finilum.. ,. v ," -
catholicafesl.'Et haec iides tuncestvera el fru- 174. Utannunlielursymbolumfidelibus sacerdoti-
- ctiiosa,si'bonis operibusexornetur, id esl spe, cari- bus. Ut ahnuntient presbiteri omnibus fid libus sibi
tate, humilitaie, casiiiale , coniinentia,' sobiietate; subiectis symbolum et orationem dominican, ut san- ' •
"unanimiiale, concofdia, iuslitia.pietaie, misericor- cto Spiritu illustrahte solvenlur.
_•dia, iiinocentia,'simpIicitate et ceteris his similibus; 175. t/t presbileri annuhlienl viris et fe inis , hisi
Qiiaebriinia in dilectione-Deiet proximi eonsistunt. memoritersymbolumetorationemdoniinican lenueriht,
'Sine his enim nemb potesl Deo »lacere nec salvusi de sacro fonle filiolosvel filiolasnon suscijjant'. An-
esse. . , . . . . . * nuntient presbiteri, ut neque viri neque rninaede
YARIANTESLECTIONES.
.__J;conlempnere G. er, corr. 2 G. hic correxil: testimonia i. d.. concutiant. 3proximum.G. ' ' 4quem-
iQuamBal.. ",.vivitG. 6essentG. 'suscipianturG. . I '-" .
 769. • COD..DIPLOM.— BENEDIGTICAPITULARIUMCOLLECTIO.— LIB. II. 770;
sacro fonte filiolos-velfiliolassuscipiant, nisi inemo- A , 184. De quorum baptismate absque dissimulalione'
riter symbolutn et orationem domiriicam tehuerinf. dubitatur , ut baptizentur praeceptum esl. De quibus' '
•176.* Ut silentiumin ecctes'uitenealur et devolever-\ dubium est, utrum sint baplizati an iion, omniniodis
bum Dei atidiatur. Placuit, iil fideles silentium iri' absque ullo scrupnlo haptizentur, bis tanien' verbis
ecclesia teneant et devote verbum. Dei audiarit et praemissis : < Non le rebaptizo;'sed si nondum'
confe^siveraciter de. omnibussceleribus suis sacer-j baptizalus es, baplizo te in nomirie Patris " et Filii et
doiibus liant, et mundeiit corpora et cbrda , eprum,' Spiritus sancti. >
in.qnibus Deus cpndigne .hahitare. dighefur; quo-' 185. Ut presbiteri in ecclesiafideni sanctae Trini-
modo.illis diclum est :•TemplumDei eslis, in quibus talis daccani. Nofuni est oniniliiis, itnpossibile'esse
habilare desidero.Et ul eorum sacerdoti in omnibus sine fide placere Deo. Et idep nullus sil presbiler,-
oboediant elinstruanlur, proquid missa vel sacer-'* qui in ecdesia.ptiblice non doceal- lingtiaquam. aii-
doles coiisijlutisiiit; elintellegantsim el,m)'Sterium diioresintellegani, fidem omnipotentis Dei'in uni-'
domirici corporis et sanguinis'et missae sive pre-. -late.et trinilaie simpliciter credere, et ea,quae prii-
cum, quae inea a sacerdote fimit. Dieilur cniin in nibus generaliter dicenda sunt., de malis evitindis
ipsa oratione: fMemenjo, Domirie,1;famulorum fa^ sive bpnis faciendis et iudicio in restirrectiune fu--
mulnrumque' luitrum et omnium' circumstanlium ,. ttiro. Si vero ipse verbis manife.te exjilicarenPii po-'
qtiorum tibi fides cognita esl eUiola devolioi qui libi tuerit, petat sibi ea a docliore transcribi, qualiier';
offerunt hoc sacrificiumlaudis pro se suisque pmni-' aperle legat, quod qui aodiunt,el inlellegant. Et qtii
bus, pfo reilemptione. arimiarum suarum ; pro spe "amplius nonpotuerit,vel his verbis admonear: Pe-
- salulis et ineoltimilalissuae; tibi 2 reddrinlvolasua -T, nilenliam agite: adpropittquabil3 eri.m regnnm coe-
aelernb.Deo vivo et vero.'». Et reliqtia; Irislruatilur ' iorum. •--.•'- — - - ..... .. : .
etiani, ul cognbscaiit' potestatem poiitificum in li-_ 1 186. Ut presbiteri annunlieitt populo qualuor legi-''
gando etsnlvendo et celera, quaead_illos perlinent, iima tempormnieiunia.' Doceant presbiteri pppulum
atquereliqtibruirisacerdotum.Et ul timeant et ve- quatuof legitima' ieniporum ieiunia observare,hocest
nerentursecundum.Dnininipraeceptmri eoruirisacer-' mense Martio , Iulio V Septembrio. et' Decemiirio
d.otes; et qualiter in his offendere
" solenl, eis annun- ' ' quando.sacri ordines iuxla' slalula "'canonuiii distri-
. .. ..' ":. ; - J. "". .' . ''." ," • • -' - ;,
' tieiur..' .' ; buuniur.
- 177. Ut episcopoinfantuli ad confirmandum prae- " 187. Uiieiuniatrialegilima in anno agantur. Ite-'
. senientur. Annuhiient presbiteri pooulis, ut quam rumadmoneahlsacerdoles, i)t ieiunia'lii i legitima'
ciiiu'spoluerint,'suosinfantulosadconlirmandurii
' epi-J iri.anno.agantur, id est jjuadragiiita riies antenati-'
scopo pfesentari faciant. ".''."_'-'' vilatem'Domirii,'-etquadraginla,dies ante pascha,'
," 178.. Ut presbiterisine sacro chrismateoleoquebe-, ubi decimas anni solvimus, et post pentecoslenqua-
nedicio noii proficiscanlur.Vl presbilerisine sacro draginla-:dies..Quamquam'enim rionhulla.ex his ca-
chrismate oleoque benedicto et salubri Chrisli eu- nonica priventiir-aucloritate , nobis tameri omuibns"
charislia alicubi rion prbficiscahtuf ; sed ubicuihqtie simtil. propler cpnsueludinem plebis-et parentum
velfortuiin reqiiisitifueriniad officiuinsuuin,' inve- nostrorum morerii haee observane,-utsuperius coin-
•
hiantur parati in reddendo debito." f, praehen-hm est,' corivenit.- Et licet. omnibus die'bus!
179. Ut presbiteri' oleuminftrmorum abepiscopo *'' orwe el abstinefe convenial, liis tariien lemporibus
erpHant. Ut omnes presbileri oleiim irilirniorum al> atnplius ieiiihiis"',el' poenitentiae' servire •oportet.
"episcopo expelant-secunique habeant 61010063111' G Praeier haec 'aute:ii'legitinialempora ieiunoiiumom-
fideles infirmos illud exqiiirere,' ut eodebfoleoper-" nis sexla feria propler passionem Domini ieiunetur."
uneti graiia Dei' sarientur, quia' a presbileris fusa-' Sed el sabbati dies a plerisque propter, quod in- eo
oratio iidei salvabit infirmos. Christus iacuit in sepulcliro ieiunio consecratus ha-
IKO. Ulnullus presbiler parroclvanus 'aliubi prae- beitir.-- ;- . . l ••-. ','"';' '
sumat chrisma accipere, nisi ab episcoposuo.' U( nul-' ' 188.- Utpoputus, nisi duobus temporibus, infanles
lris presbiler parrochiarius aliubi praesrihiat chfisma suosad baplismumnon offerat. •Placuit',' - ut populus
'accipefe, nisi a suo episcbpo in coena Domini. : ad baptisinum eorum infantes' non oilerat nisi duo-
181-.Ul baplizari-non praesumalur nisi in vigiiia-• bus- temporibus; si' infirniiias non occupaverit; ~et
paschae el peniecosies.Ufbaptizare millus praesumat' qiiomodo inboc oflendrinl,"insti'uantur. •• --
nisi per duo lempoia; id est yigilia pasehae tet vigilia; 189."Ul dies dohiinicus-reverenler-colatur. Diem
• • - •
pentecostes, praeter morlis periculum. dominicuihseciindum reverehtiam coIite.Opus ser-
182. Ut ihslruanlur fideies; qui parvulos de sacro' vile, id est agrunvpraluiri, vinfeamvel' si- quagra-
fonle-susciperecupiunl. Placuil,- ulrinstruantur fide-' viora sunt,in eo'non faciatis, nec caiisas nec;calum-
ies, qui parvtilos de sacro fonte suscipere cupiunt,! niasinter vos 4icatis ;*?sed lantum divinis cultilius
rit intellegant el vim eiusdeni sacramenti et quid pro' serviatis et aWespera.usqiiead" vesperam'dies do-.
aliis sp<>ponderuntvel- pro quo fideiussores exlile-' minicus servetur, Ras quidem praecipuas festivilates '
rimt; et sciant, se nullo modo anle aliorum patres .. anriuntient presbitferiut -4 diebus dominicis sabbati-
efficere, quam supradicta discant efintelleganl seu •: zare^lid^est/natale Doihini-dies.qiiatubr-8; Kale.n-
reddant. Et si fideiussorespro lerreno lucro damnari' 0| darum Ianuariariim ;;in circumcisioneDominiKalen-
soleni, quanto magis pro divino iure ne damnentur • das lariuarias}diem- unum;- in-•epiphania __8.'.Idus
cavere oportet. Illi taraen ab his offlciis rerifovendi' Iariuafiirdiemunum ;' in-purificalione sanctae Mar?ae-
sunt, ne alios de sacro fonte inbaptismale suscipiant.', 4. Nonas Februarii diem urium; in pasclia :I)omini
nec eliam ad percipiendum Spirilus sancti donuni usque in octavas pascbae post dominicain dies Ires ;
aliorum patrini existant,qui et coinmunione cano- . in-ascensione Doinini diem uniini; innatali saniii
nica privali et publicae poenilentiaesuiit subacti, Iohannis baptistae-8. Kal. Iulii dieni*unum;.'in pas-
donec per poeniientiam satisfaclionis reconcilialio- sione sanclbriim aposlolorum Pelriet-:Pauli 5. ___•.!.
nerii mereanlur, vel etiam illi, qui fale peccalum lulii diem unum'; in assumpiione sanelae MariaelS.
comraissum babent, pro quo pulilicae poenilenliae Kal. Sepicinbris-dieui-uniim: in.transilu sancti Mar- v
plecteiidi et ligandi sunt.- - • tini'3. Idus Noyembr. diemunum;in passione san-
183. Ut nulla pfetia de baplizandis consignandis- cti Andreae aposioli 2. Kal. DecembrisdieirVuiium.
que fidelibusexiguntur. Ut nulia praetia debaptizan- : 190. Ul annuiiiicnt presbiteri eodem moUo, sicul
dis consignandisquelidelibusexigantuf. Quod si qul sabbatum paschue cumsuo pascha,sabbdlum pente-
honoris sui sim periculum subiluri.' cosle cum'suo die dominico observare. Annuntient ~
perpetraveriiil,
" YARIANTES
LECTIONES.
1 ministerium<i. 2
tibiqueBal. 3 adpropinquavitBal. *autG.
771 B. CAROLIMAGNIOPP. PARSI. SECflO I. 77SS
pfesbiteri eodem modo sicut vesperascente sabbalo A bibere praesumaiit. Quod-si fecerint , eanonicam
sanctum paseha celebralur, et ipsum diem pente- " senienliam accipiant.
co&lessimiliter, celeberrimum halieanlfrit satVctum i '"198.. Ul pro ''ctefundis amirorum par ites eorum
pascha et ieiuriium et'hiissaiii et'bapi"!Stnunl., Irisinia diss''a'dimpleri'{dbiqiU.'Fideles p' 'Befiirietis
191. Ut ahniiiiiienipresbileri populo, 's'e iib inlicitis: anilcPruhi fet'parpniibus" febfum'ieiunia e olilationes
abstinere cqnitiibiis.'Anhuhjiei unusquisqiie presbyler'; triginta dies adiriiplei-efaciarif.", erhiort um'supef
publiceplehi aj)inliciiis eorinubiisabsiinereet secun- mortuiim'iionporiant, liedbssa diefuhcl rhtn stiper
duih Dominimandatum legiliinurh cqniugium neqtia- leffahi diniiitaiit.'|Quod si '"' fe"ceririt,"fea'n^
"" * ' nicae
'"' steu-
- -;
quam- posse ulla i_>ccasione separarf, excepia capsa ttitiiae stibiacfeaht. ',"
fofiiicationis, riisiconseifiti
" amborum,
" et hbcprbpter
' " ",199. De liis,' quos episcoplis aut sacer os excom-
seryiiium Dei. , ',' _ 'muhicqverit,'iTe,eds ftdelbsfe_cipiantr.Plac, it; ul fide-
192. Ut publice-presbileriannunlient plebi decimqs:' les ebsfquos episcopiis'aut''s:icefdos'pfd iefeoViim
ef primilias omrnunifruguni ad behcdicendumofferre. peccata excomniuiiicayerit, "'.iiori"tecipi nl", "ahtev
Annuniient presbij.eri plebi publice, irt priinitias quaih ppenilehtiairi" '* l:"i ' accipiant
••.••'. et ad ; • c 'fessiq-iem
omnium frugum lerrae ad Jienedicendum aflerant veniant. -. .,, -.,
*
ad dornps iilbrum et sic posteainde manduceni, et: %t)Q.^'Utmdlus presbitet; suam ecclesian sinecon-
decimas ex omnibus fructibtis el pecbribus terrae lehsuepiscopi sut('ere{m^uat.X6jnpbllimuistatutaca-
annis si.ngulisad eeclesias reddaiit elderioVem pai-' nmium e't 111Iioc servarfei ut nullus pres)itef ciedi:
tibus, quae remanserint, elimbsinas fac'iaijt,'et ex tsaiii sibi eccleVianisijie conseiisu su'i'epi cppi'dere: "
ipsis peccata illoriun fediman J, siciil Scriptum' esi': l> liiiquat' etlaicprum su:i'sibneadaliarii tra Vseat. "':
Elimosina a marle iiberal. E"jipsa pu.'gHtpec.caia, 10\'. Ufsacra misleria nullus presbiter tisitn tqco
sicut iu sapienlia leaitur ':' Sicut dqua extihguii'. consecraiq dgati |jt riullus' pfesbilef sa:- a ftilSt fiii;
ignem, ilq elitnosirtqextinguft peqcatum. iiisi ih locis ab ' episcopo
' '"' cbnsecratis
:' ' ,'";1-'' ' '"' "'''
ag^re^praesu^-
1
19.3. Ut fideles inlellegahi pqciunf qiiod etm Dfeo iijat. 1
in baplismate[ece.unt. Placuit, ul (ideles inteilegaht; ^02. Ne aliud \allare in ecclesia cqnse rata, nisi
pactuni, quod cum Deo in baptismate fecernnCA quod ab "e;Ascopo\ cdnsecratuni est, tdiqi'.s'prest>uer
m.tiliisergo ex ioto et a mullis_ex parle ifansgre- erigat. tjt nullus prpsbitef in ecclesia consecfaia
dilur. Quid sit abrenunliare diaboli opefibus' ell aliuii altare" erigat, hisi quod"ab episcop s^aiicfifica-
pompiseius et ojnnibus pperihus eius, instrifntuf '• tuni esf,• ut sjx =1 discretip
" inter
'' " sacrathni
' " '>"*r"et '•' npn;sac'ra-
" --
lidel. s. Si vtero ihra liumariae paclibnis"iiima cbn- |um^ ' ,'''
seiyaniur; qiianto jnagis jervenliusiura lanli pacli,, "203. Ut episcoims, presMt^eret diacon is hon ihit
qujie cum l}eo facta suiit^irreyocabiliter sutil ojisfer- aledlbres etebiipd,. Qubtl episcppns, pres. ilfefet' <|ia-
vanda! cp.nusalealor et plmus essfe'rion peljea ." Siriiiliier
194. Ut sacerdotes,admonetmt viros et mutieres., clericifet laici, si| permansefini iii alea, •• > c ijnmunipne
- - •--'-_"••
ul luminuria ad basilicas_deporteiil. Ui saceidofesii priypntur.' '! >"
amnioneanl viros et muliei'es , nl at| basilicas lumi- |0I. Ut nemo clericqrumusuras accipia . ^Jiipfiam
naria el incehsuni el bnceilas et priinilias! alferant, yeheraridl canones ef,divjna prbhibet au- orftgsiiSu-
sicut Serjplum est : lionora p_cmintuh de {ttas_iib- : fasaccipere, ideo nulluslibc cleficpfnm cerejirafe-
slantin, el de primitiis'rugu:n luarum dq'pntipe,ib'iis. sumat, el" in qtiaritum ' " pptuerint,
"" laicis' 'etafe' stui
.<.-.,>-
195. Ut. ammoneaiitpresbileri plebetn,he in ecclfi- qearit.G i
sia cojttentirnibuset verbositaiibusdeseniani.kmmq- 205. 'Ut diem dnninicum, 'in_qtio Dom niis_resur-
neant presbiteri plebeni, tit iii ecclesiis yerbosare rexil, cuncli venerabitiler cqlqiil. Placuit, iii fiileles
no'n ptaesiiinant, sed ctini fleiii ei compuoctibne cp)\- difemdoininieuiii,jin quo DoVriinusre.surr"xif, yene-
dis. Dei -implprent auxiliuiii liim ,pro se, 'qnam ft rabilitef "*•c'olantLNaiii si pagani ob ni moria.iVi"-'et
proximis suis. Et quando presbiter caelebrat niis- reyerentiani deoijtim suortun quosda.m ri es <oltint,
sam, corda iUoyu.mscmjier ad cpelestia ad[tendani. et Iudaef inofe cjirnali sajjiialum carpal ter obser-
El '.uando lecliories .sanctae yej euaiigelia recitaia yarit, i.uaritp mabis chrisiiaui-.iste dies honoiifice
fuerint, eum'silentio el beyota jnentepariter au- coiendusesl, iie in ilip saticto die vanis ab'ulisaiij,
dianl,.sicut Deus [jixit pef ^oyseri': Audi Ysrdel et Ipculibnibus ,sive cantaiioiiibiis ye} sal atioriifus^
tace. Et oblatipnes offfei-anletcpmniunicare faciarit. siandp jii bfviis e, plaieis.-ut solet,' ihse viaiVi;SeiJ,
196. JJt presbiteri_solltciie pureiil, tie inkoneslqel ad.sacefdbteni aut aij' aliquem"sapiejiteii -e: 'b'0'n'uhi
lurpia quaelibetfianl in ecclesiis. Quando popuius veniant et ebrpm ijpraedicajionibns et" boi ii loeutip'1
ad ecclesias venerit tani per dies dominicos qujsm nibus, qnae adanimani perfinent, ptan ur. Et lllo
et.per sblemnitaies sanctpiuni, afiud hon ijri agat die seu saribato afl vesperas et ad'qialuti lasslve ad
nisi quod ad Dei pertjnet seryjtium. U|as' verp ba- niissam cum eorjnn oblaj.ioiiil)us,"si"ii ri',pole?J-,
iationeselsaltaiipnes cantjcaque luj'pia ac luxunosa binnes.canendo liiiie eieison, yeniant, et eimio,e*fie-
et illa lusa ? diabplica non facial nefi in plateis nec deundo kirie elcisondiecantent. Sinijliier pastores
in domibus neque inullo locp: ,quia baec-de paga- pecbi^im euiitlo |el re.deundo ca.npuii ,el ad db:
in
noruni consuetudine ren]anserunt. Et qjii ipsa 3 i'e- D nium facianl, ut omnes eos yeraeiler cli Istiaribset
-
cerit.canojiicamsenteniiam accipiaf. - _ • devolos esse cognbscant.
197. Ne in morluorum funmbus iuxlq ptujanqrum . 206. De reconciliandispoenitehtibus._Qua yera ne-
ritum agatur. Admoneanliir lideles, ut"ad spqs mbr-. cessitate praepediiuur canorium siajula e_recoi;ci-
luos non aganl ea, quae de-pagjnorunrritu reman- liandis ppeniteniibus pleniter qlisgryare , proptef a
serunt. Sedunusquisque deyota menie el cum cpn- omninp non dhnittatur, rit uriqsquisqu preslntef
puucliotie cordispro eius anima Dfeimisericordiam iussionejjpiscopi jde occullis .laiiluiiV,_qii'a"i)einani-
imploret. Et quando eos ad sepulluram portayeripl,- feslis .episcppos.semper corivenjt iudi a e,^ slaiim
illuin ululalum excelsum non facianl; sed sicut post acceptam cotifessioiiispeniie.itiam sii g'dos riata
superius-jjiiximus, devota mente et cum cpiipun- oratione recpncilikri. _Morie.ilitiusverp she cuneta^
ciione cordis, in quantum sensum babuerint, prp •niiiie.conimiinio^elreconciliatio praebeat r. ,. .- 1
eius aniiha hnplorare Uei>miserJcordi;ijnfaciani;Et 207. Qndt sintl dies purij.cationis nud eris. Cuni
illi, quipsalnios nbn tenenl,' cxcelsa v«,ce,.Airie elei- .ejiixa.fuerit mulier, ppst qtjot dies debi-a ecclesiaifl
svn, Christe etehon, vii'is'incpaplibus mtilierib.usque injf-are,-lestam.entiveteris j>raecepli.one idip.riiiis,
respoiideniibris alta yjoce rariere sXudeant-pro eius ul pro masculp djebus 55, pro ffeniinaaii eni .66tle-
anima. Efsupereoruiii tumulos nec manducare nep beat absiinfere..« Quodtamen, utait san tu^ pregb-
^ABIANTES LECTiqSES.
1 deest G. 2 et itlusa G, 3 cum Bal. h onmes v. -Bal.
77S 'COD. DlfLOSi. — SENEDICTICAPITULARIUM COLLECTIO.- LIB. II. $74

ritts, sciendum estquiain myslerioaccipHiir; nam A ne sa,erameniumdnecclesia et super reliqtiias iure-

s:. lipra eadem, qsiagenueril, actura gratias injret tur; ct velsi quod in ecciesia iurandtim est, vel cum sex
ecclesiani, nullo pefcati pohdere'gfavaiuf.' Voliiptas eleclis, dupdeciinessfedeberit, qual. s pbuieiit
eiiiiricaniisfiioiidolor ifin"l3iil'pa"est. lif barriisborii-~ invenifel Sic l0'itlumDeus-aditiVetelilli'shniiti', gtid-
ruhiitHae reliquiae'''iuki,iWveritalem dicat) ^i resfn-
mixlione voluplas est, in prolis vero proiiHibnfegfe'-"_ ' tertiafafiirto
niiiufe:'l5n8e''el'ipsiprimo"ihairTiiMrofricUurV^n inleftiath fueril""1saeraTiifei]to'ste'ex<iu'safe ab!ata'fufei'it'jlibeat'e1,Ihpferquem ffes
Si miili:ef empfbhibe- aefurlo ;;
ddloribisparies. Ttaqi'i'e''emxam - 'si)ae ^oluhtatis aht ^coriscientiaeftiisset-;
iiiiis ecclesiamiiilrafefipsain^el poeriaViisriam cui-; qiio'^'ii'ee
pam i'epuXaiiVus. > quod ablatuni est,' et ,f
aliud "'
'• "'
tantum
' sine
""' dampno-
reSlituaiufi
'1!208.''U'imissarumcelebralionesinlocisincongruen-''.
ttbus'hoh /ianJ.TIacuit"; ut^fi&feleS mlssarum'daele-*' "'2l'5'.'Ui vilia,~ quaeiremmisenvhl.etx ritu gej.tti-
lifatibiies in locis rioh'consecratiset incori^rgentibus' litiih'fideles'''tflt)eajit.,,r'Placuiiy*ut',pdeles'' caveaiil'
'
facere l birininbribh dfebearit^iisiCausa nbsfililatis vitia ,' quae .'ex'"'r1ju^iiiili'timJ reriianserttiU;'jd
vel long;nquiilineris: el id in aliaribus :ab episcdpd est, inagij'aiipli, softllegi",yenefici/diyiiii/incaiilii-
cohsecfatisfiefi,'sM s'ne'c'es's5tas conipfeilat.Sacerdplfes tofes" ''soniriiatbfiiin^coiiiecjbi^es;'' qups"''piyiriij Mex
lameri,;qui"hi locis iliicilis et nbit 'consecfalisihis- iiiretractabililef"puYiirT* iub'et. tit ne"eosiiitefse
'" '' '" si-
sak cantare' praesuinunl; ^faduiii sfesciant ahilssti'- •;; narites'sei'ijrpvideiidiimj(Iis'est.'.
ros 3; Meliiisest eniriimissanfhon audifi, ijiiairieaiii[ ..%l§: D,eecclesiisresjqurand_is,De ecclesiisemen-
ubi iion licel nec oportet celebrare auj kauttriV- ''"-"'
$_,(
* dahdis', ej'ubi iii iiho iocppliires sunt quam pptis-
dfe"tisiiraul nori' fiat Oiniies^adnVorifearitiif. \ sit, ut dfestruanirir,quae iieceis|ariae npn sunt,"et
B
"'209. 'De pi;oj>mgMil'aier"Iri" qukVla~propinquitalf} \ aiiae cpristruaiitiif. ; _ , _ ...
cafnis; qhinla "sfexiaque noh iifcet 'riub'efe..!,'kiciit iii '
-. 217. Ne presbileri, priusquamexaminentur,ordi-}
lege scripiuin est •.'Omnis'homqdd prqiiihcjiiam"sah'-.~ ".' nenlm\ Ut 'presbiteri nori!'brdinentur, '(liiusqtiarii
gitinis siii rion accedaiful fevciet"' lurplludthim efus,'- examinentnr.' Et ut- exconiinuiiii;at,io
id est, ugqufead seplhntmi gfadum.Legitiinurn cop- causa non fiat. ' "; 'subifb- ' ' et--"_-'.
sine
iugium iiorflicel separaii sirie fconseiisuahihoriim, '-. ; 218. Ut dominicimissi scabinos,advocalosel ho-
iia tamen ul :aiiibo'4)eo sferyiahliniiuptl^Poiest.au-' larios eligant. Ufmissi noslri''fcabmns , &dvma:bs
teni 'alier 'allefi licenliath'"dafe aeceijerfea'dservi- et riolarios per singula loca eliganl efeorum nbnii-
liu':;)Dei. si ipse *-l'aiii'teri'irinupjus 'yerinnriptaper-- '.'. na, quando rever=i fuerinl, secujii siripladeferant:-
manseiil. In veleri teslariieiiloialiter lfegiturdfecoltu;
cum peporibus : Mulier , quae subciibiieritcujtib.et f- ~ 219. De his qiii-legentconieninufd'sWeare.DfeIfis,-
1 legem servare coiitempsefmt;rilper
iiiiiieiiio,simiifirifer/iciaWcuiheo.'Iii hqyo illa/sicut|* qui in praesenlianiTegisdfducahiur:
' »'''* fidfeitrsspfes
'"! •""-'•
illfe,'xjiii etihi pecofibus coifefii",qulrideciiri'.anriisj, t»1 220. Ulfideles^sea ~vitiis'abtlineant, quae quasi"
alii uiidecirii:iipoeiiiteiit. Aiiiihalia"coiiuiVoriiiriiim
becidanihf cafnesque l} naluratiterin-usu{labentur; Placuji, hi 'lidelesa vitiis
pdlluta' cariibus-pfoieigriiul;'; J deteslandis,' quae habentur qiiasinaiuraiiter-in ufeu,-
sed coria eorum assumanlur. Uliiaujem
'••'-5J" diitiiurii e st,
l> se abstineant, qiiae aposloltis'aperte enuinerat^id
riotVbfeteidanlTirl -!;'""'s" l
• 210. :De;-!serro, '; .,. esl, ebrieiates, >coiriessa"tiPnes,-'coiiteniiorfes, :i"rae,
qui damnum cuilibelinliilerit, qtitd '$• r.ixac,dissen>iones i nimicl-
dgehduni'sit. 'NemfriVlifceat^sefVum suiinf prpp,iefC tiae; dejquibus ,'detraciiones, iuvidiae','
diimnumab illo cuilibel.n.laiumdimiiterQ,'sediiixiaJ'A gnum Drinon consequenlur.~ ajiosioluaait':-Qui talia- aqitnl,re-~
Ei "alibi : Non soluiti
qrialiiaietri daihhi dohiiriiirpfb ipstf fesporidearvfel E.f_-qui fariunl, sed-quiconsenliunlfacienlibus.MiX, deillis
eniifin compbsiiioneihajit' a'6 pbeiiain pfeiilorfofle-" '' dici potest : Leldnlur, cum niale fecerint, et exultani
rat. Si atiterii"sefv"us pefpejfalo scelere'fu'gerit,''iti-. m.rebus pesstmts. •> - - -- J- -
ul a domlno-periilusliiveiiirfhon possii,''sacfairieiitp' 9, 221."Pe his qui heiibannnmsolvefedebent, UJilli,
se dominusexcusare studeai,' qiipd iiec "siiaevoluri- qpi heiibaiiiiuinsolverte- debenf, CDiiiectuiiifacianl
taiis'hec coiiscientiaefuisset, 'ijiioifsefv.useiristale J"
!^ heribaiinatoribus-, et nuliuin aliud obsequiutnComi:
facinus comniisit:Sicut pelieruiit', i'ta' •- dbnfnjis
*• - iin-.
[}~- tibus vpl vicariis faciant.-" -" "• .
perator consetisit. ''-;•-• '-;- 222. De fugitivisei peregrinis, ul dhlringantur. De
' 211. De ad mdnnitus '''l
eo', qui niaUitmlegibus fuerit fugilivisac peregrinis; ril dislringantur,;ul scire pos-
" et non venerit: Si quis ad' riiallurii iegibus hiannitus Ps siujus, sintaut unde yteneiihl.' "* - - '" •' *'
fueiitet noh veneril; "sifeunis!irims~6'n6hdetiniierit, qui
!!:>. 223.J?e armillis et bruhiisitegotialoribusnon dan-_
quindecim solidis culpabilis iudiceiur. Simililef a" dis..Ut" armillaeet
ad ' bruniaenon " dfentur hegbtfatofi-
sef.uriUamet^teftianii^Si^auleih ad'quaftaiii yeiiire r.e bus. '
,. ., ."'''
cbnteinpserit-,'pbssessioeius i|i baiiriiiih"ihitiafur., !f;' - %ii: JJt mensurae De
aeqnules-fwnt. mensuris,-ut
donec venialeldfe-re^pfo"'' qiia' fnlefpellatusfue- :e" sectjndum iussioiiemnostram aequaltes fiant.'" ' *''
rit;'iuslitiam facfal. "Si irifra aiiiium'noh*venerU,""de RP .;225r Ui chrisliani.ab>t.tibsosefmonesecaveanlvel
rebus eius.quaeiribuiino'8 riiissaesbril,rex iiilerroge- I?T q ceterjs vv.iis..Placuil, ift fideles.deplioso serniorie,!
tuf,:et(jliicquidiride"iudicaverif, ;fiai. Pritiia mannilio D Pro 1no m die iudicii secundumDoniini senleijliam
super 'rioeies'''7,':s'eciirida' supef 'ti, tertTa"su'per-21',' •]-
'*! ralioijes ouines' re'dditiiri"sumtis, efde scurriliiate
^juaria super 42. Similiter et de benefjciqlibiiiihis, s» ,el slulliloq.iio et maledictioniliiis, qupniani-iiixta
si fofle"fes''-prb'priasLri'on liabuefit; 'mittaiuf"i.ri
"f "v"' ba*n-i
?"; ap:isloIum•maledicentesreinxiih'Dei'nbhr "ppssitier
m_im,iisque'duinVexintfeffiigteluii" btiiil, et de mendaeionoxlosiyfedfepericuloSo.assi-
212.Deeo,quifilios'n'6H)iabuerii'el iheorumlocoatium •"? dubque iuratnenlo et obscoeriistrirpibusqiie cahti-
sibi heredemfacerevolu.erit.Qni filips non habuerifet pt cis : ab his cnmibus cuncti cbrisliStiisfefortilrr ca--
alium qtir-niiiljetherefltemsibi faiiefe""'vbluerlt',cq- o- vere debent 12; nehis studenles' per neglegentiahi
ram rege vel coram cbihiteet 'scaiiirils.vel ijiissisdp- "
?.- delrinienuim suarum palianlur aiiiriiarum." -'!"" !
mihicis, qui ab eo ad itisfilias facifehdasin 'pioviticia ;ia-. ,226. Ut super veslittiram Pippini regis teslimonia,
fiienrii ordihatijraditibheirifaciai:'."'' "'_' ' ' ~ non m.tiantttr. Ut oon miiiaiitur
215. De denarialibus, qualilerpossuit herediiare. '«• vesliiiiram donini Pippiritregis. lestimoriiaiuper •'--•• -"
Homo dfenanaiisiionahreali'efeili'tafe'ijisiiani agna- a- . 227. Ut hec cqlonttsnec fiscalinustradiliones fa-
tionem poterit,'quam usque"a'dteftiarhgehefaitloneih -
«ii- ciat. Ut uec colonus 'nec fiscalinus possit alicribi
* - ' > '--'•
peiv^nial.Hoino carlolafius siuiilitfeflaciat;' tradiliones facei-e. •— - --_.<'<•••".<•.
-•2l4i UlomnesacrqminlumiifecclesiaiuYelur.tym- n^. 228. Nepraesumal Iwminemaiiquissine c_ausUad
"'"'" "-•"-'•
. - - - . ' • = • •VARIANTES lECTIONES.'
"'""'' •'"",
* '
T)1/6!1^' ??ee-St Gv', 3f0mi.ssSr?m ^ /pefse^. «XIIG. sonnis Bal. deest Bal. s-bannum
Bdl. ghartulanus M. -" sj JSal. - % Et... /ACientibusinsertaa Betied. ** debfeSntBdfi" "'tiy"" '
 77S - B. CAROLIMAGNIOPP. PARS I. SECTIO I. .776.
iudkitm mittere. Ul nullus praesumat hoininem ad1 Ade g ope<ebreves afferant. Ut missi noilri, quiiam^
iudiciiim miliere sine causa, nisi iudicatum lial. ; breves detulerunt de annunliationefadhuc '. aaducanf
229. Si liber homo in monasleriojregtdari comam j!_ et;de opere. '.['.. . .. ' . ' -'. "
deposueril. Si liber ho.moin mpnasterio're.uila,rico--.> .245. Ut nullus praesunutl ielqneum,,ro licum.vel,
mani_ deposuerit, el.ressuas ibidem delegaverit,; ,; pulverdticumrecipep. Utnullus homi) pra sumalte-^
promissionem faclam secundum regulam ' iirmiter^ r _^ loneum per yias, nee pef villas' rodaticum nec -pul-.
teneat. ' - * \i vefaticuni recipere. .' .'. . .' , ;
250. De coniugio, qiiod a Deo sil consittulum el{._ 244. Uiftdeles iutla iudicia iudicent. P actiit, uf-
quo_dnen causa luxuriae, sed causa pqlius-filiorumi fideles iusta iudicia.iudicteiu etmunerapr hoc non
appelendumsil. Placuit, ul fideles"sciaitt, eoniugiurn i accipiani,lct ut falsutn lestiinoniuinvilenl et a de-
a Deoesse conslitutum, «t quod non sit causa luxu-! .' traeiioiie"se abstineantneeiion a.cateterisi lis, qtiae
riae,'sed causa potius filiorum appelendum. Etut.t-' longum est dinumerare.. -.. .'
virginitas usquea nuptias fidfeliterservetur. Et uxo-. 24S. Ul ecclesiaeearutn iuslitiam oblnea tl. In-pri-
res" haberites neque pellicem neque ' coucubinaiiiha-.' ..' misoiriniumiulieitduin est, ul halieanl ec Iesiae ea-
bere debeant': quoinodoctiam in caslilate. uxoresi ' rum iustiiias, et iti vitaillorum, qui habila it in ipsis
3
suas diligere eisque utpbte vasi infirniiori honoretni' ecelesiis, et post vitam in.pecuniis "et ii subsian-,
debitum iihpeiVdfere.Etquodcommixtiocarnalis cumt tiis eafum.' , '.{'.'" . _.
uxoribus gratiafieri debeal prolis, norivolupialis.. ' 241).Utpoleslalemepiscopiom>iesinlelli anl,etin-
; 231.^I/Zomnia,- quae' wbdiare1-de.beni,secuhiuml struanlur, qualiler\sivesecundumcunonica isive- se-
legemrewadieniur. Ut omnia, quae wadiare debenf,:| , :i>cundummonasticamregiilameis vicendums t. Ut om-
iuxla-qtjod.lege conlinelur, pleniler secundumipsam. nes"episcopi polesialeiifiiilelleganl, et in truanlur,
legem rewadiata fiant. JEt,inpostiriodumveldomnus.i. rit yel seciindumcaiionicani 4 vel seoundiui monasli-
rex.vel ille, cuius.causa est, 'iuxla quod 'ei placet,i, i cahi regtilam regant' minisieria.i-oium f m iifmo-
jnisericordiam faciat. . ; iiastenis viroiunijiquam et in puellarum e in forcu-
. 2o2,. Ut nutlus ebrius causam suam possit.in malloi sibus presbiteris steureliqub populo Dei.
conqmrere.Ut nullus ebrius .suam causam in mallo.i. "^247.Devicluiset urpjiunis et miniispol nlibus:Vt
possit conqnirere, nec testiinoniumdicere.-Nec pla-< .: viduae, orphaui elniiiiuspoteniessub Dei efensio.ne
ciium cpmes.babeai, nisi ieiunus. : . . et nostra tininaeburdae " pacem "habeant et eoituu
253. De.nallo ad bibendumcogendo. Ut neminemi iubtitiasradquiraiit|. •' .'•._" . _
liceat alium.cpgece ad bibendmn. -•• ; 248."Dv non parbipendendaexcommtmialione sa-
254. De missis dominicisdiscurrenlibus.He niissisi _-,"- cerdotum.Placuit,' ut lideles ribn parvipe idant ex-
:
noslris diseurrenlibus vel celeris hominihusin utili-. coininuiiicationeni sacerdotuni illoium ; uoniain si
-
tate.nostra iteragenlibuspraecipimus,- ut nullusi hoe fecerini, iusjte G segregabunlur " a cetu cbri-
mansione.racontradicerepraesuhiainec herbam, ex- slianoru:!!.' .| • _'..'".
ceplo suo - :..-.- •z4i). De el
episcoph comitibtts, utsibi onsensum,
pralo.
235. Ul q coilu praegnanliumfideles se abstineant.,. invicempraebant.,\Ul episcopi^cum comi bus stent
Placuil, ut- lideles.se abstin.eant.a coitu pniegnan- et coinites cum episcopisfut utrique plei iter suuin.
lium uxoriim, necnon mensiiuo tempore. lit ul causa:,: minisieriuin peragere possint,-
fornieationis.non.sil uxor, secundum Doinini sen-. ; 250. Ul tatr-nesvei homicidaesiveaduli risub ma-.
tenliam, diniitlenda, sedpotius suslhienda. El quodJ \f* gna correctionedistriitganiur. Ut lairones vel hoiiii-,
hi, qui causa fo.rnicatioiiis.dimissis.uxoribus suis! ;: ciiiiie:-.euatlulter.J vcl iiiiesiuosi sab ma na dislri-
alias ducunt, Doinini seniehtia adulteri esse'no-> -, ctToneet correeiijiiifi sint correpti seeum um euuam
laniur.- . . • - ' . Haiuvariorum '-vel legem. •
' 251.' Derebus
._236. De cattibus, qui in dextro anno lonsi suni. De. itivasis.De;rebus propris s, ul.ante
canibus, qui in desiro. armo*lonsi siuiiruihomoqui- i- mibSoset fcoiuites1et iudices hosiros.veni- t ii, qui
eum liabuerit, cum ipso cane in praesentiaui regis'i' hocegeruiil, et ibi accipianl liuitivaiiis «tcntiaiu,
veniat, . , ,. ' - - ita ul inaniea nullus 1 praesiimat alteriusre u propreu-*
. 237. De capiiulis, quae in lege noviteraddita sunt,- ,. dere 8; sed magibsuam causaiu quaerant ante iudi-,
Ut popuhis interrogeiUr: de capitulis, quae: in le- ces no^lros, • - ul dixihius, ef ibi recipiahl q od juslum,
£em.noviier?.ddilasunl. Et postquam omnes- con- est. .' | • -:".:." ',
senserinl," et" nianulirmationes suas.in. jpsis capitulis-, 252. De superbid, propler quam diabo n corruil.
faciant. .- PiacuitjUt lidfeles'desuperbia ihstruantur jierquain
i 238. Ut,nullus ad placilunt bannialur praeler sca- aiigelus factus diabolus decelb eiectus est ', ...
binos septemelquicausam qtiaereredebeni. Ulnullus: i: 2S3. De eo,• chi hon :recte iudkaiur. -b si aliquis,
ad placitum-banniaiur, riisii.ui.causam{juaerere vultt.- voluerit dicfere,qpod iusle ei IIOIJiuJicet r, lunc in.;
aut.se ab alio quateritcit- exscepto scabinis septem,,-. 1 •praesentianViiosuam veiiiat. Aliler vero n n praesu-.
qui ad omnia placita esse debenu 'imalinpiaeseiuiarunostramveiiift)
' " pioalte
' " iusiuslitia.
. 239. Zte/a/sis teslibusnon recipiendis.Ulfalsi les-''.' dilatanda. | .',•' .- .
tes nihiinie recipiaidur. - - ." <. --- 0J) 254. -Deinvidia, per quam diqbolnslwm nem eiecit
. 240. Qualilerftdelibus christ.anis incesla cavenda- •; deparadyso. Piacu)!,'__itlideles admoneauur de in-:
sittl. Plaeuit, ut Ddeles aguoscant, qualiter incfesta: r vidia, per quaui diabofushominem ' ' de pa adysoeie-
chrisliahis cavenda sint, et. quod. loca . Deo dicaia: L- cif. ;,-'-"' | . '"-''-.
frequentius' devotiusque ad Deumexorandum sibi-'* - 255. De odio ql discordia. Placuit, ut idelesani-
que *. propitium faciendum saepius, quam actenus'i moneantur tie odio et aiscofdia, quaecari atem inter
fecissenl, frequentent ;.et.quod in basilicis Deo-di-- . proximos extinguunt el dilectioneiii tvac ant et om- ;
eatis nonsitfabulis otiosis.iurpibusque ei obscoenisj nia bona pervertunt et nonsinunt pi" oxhn ' • s in mutua.'
sermocinationibus yacandum, et • dileclione consisfere. "
negoiia seciiiariai.- ,
publieaque placila habenda; el <juod hi qui liEec- ; 256. Kapitulumhoc, ddlum "annodomiiia,e incar- _
in ecclesiis faciunt, maiora sibi peccata accumu- nalionis 806. ad feod nis vitlamanno im erii donmi•_
lent. -.. .„ , , '.-•.., ' Karoii 6'. <JAP.1] Ut-lectjones in_eick a.distiiicle
241. De non iurando per vV.am regis. Ut nulluss - leganlur; 2. De canlu, utSLCundumofdii em.el mo-"
•praesumat per yitamregisct filiorum eius iurare. . rem-Roriiatiaeecclesiaeliat cahlatiisJ5. e notariis,
242. Ul missirionsolum deanuunlialione,sedetiam ut uuusquisque e^iiscppuset abba et sing li comites
YARIANTESLEGTIONES., .'.,.'• / : " ," . '• '
1 wadiari Bal. "'a
ibique G. 3 tam in p.6 quam ct Bal.' - * Tegantiir eorum miriisterioBal. ~cnostro
piundeburdo Bal. hic etinfra. nostrae G. lustae G. beuuarioruhiC 8 j)roprindere.i;«
 7?7 COD. DIPLOM.— BENEDICTICAPITULARIUMCOLLECTIO.— LIB. II. 778
6uum notarium liabeant. 4. De caeteris disciplinis /__ _, habeai. Dearihslura in exercilu, sieuf aniea in alio
ecclesiae, utsecunduni canonesvel regulam fiani. capilulari mandavimus, ila servelur. Ei insuper om-
5. De niedicinali arte, ut infanles hanc discere mit- nis hoino de duodecini niansis hruniam babeal. Qui
tantar. '6. De ecelesiissine honore manenlibiis alis- vero bruniam habens.eam secum non duxerii, oinne
qtie'oflieiis et luminaribus ;el de his qui deeinas beneficiumcum.brunia perdat.
assuniuntetdeecclesiisnoii curant, uthoc omnimodis • 275.- De negoliatoribus qid partes Sclavorum vel
emendeiur; et de altaribus, uinonsuperiliiasini - iu aliarmn gentium pitierhil. Dfe-negotiatoribus qui ad
ecclosiis. . • , parles Sclavorum et Avarbrum pergunt, quousque
257. De laicis qui novilersunt conversi. De l&icis procedere debeant, id est, partibus Saxoniae usque
noviter conversis,ne, antequam suam legeni pleniier ad Bardenwic, ubi4 praevideat Herti, el ad Ccsla' %
vivemlo discanl, ad alia negolia miuantur. ubi Madalgaudus praevideat; ad Magadeburc,prae-
•
258. Ul scribae falso non scribant. De scribis, ut videat Alto s; adHerphesfhrt, praevideal Madalgau-
rion viliose scribaul. dus; et ad Alagastat, similiter ad Forachem c et ad
259. Ut cotnpoiusdiscalur. l)e compolo, ut vcra- Breliemliret-7 et ad Ragenesburc 8 praevideaf Ot-
citer ' di='canlomnes. lulfus, ad Lavariocam Warnarius; tit anna et bru-
260. De dereiinqttenlibussecultimpropler servilium nias non ducantad vendendum. Quod si inveiitilue-
Dei. Debisqui seculum relinquunl proplerseivilitiin linl porlanles,'omnem subslanliani eoruni aulerant
inpedieiiduuietiuncneulrumfaciti.nt, utunum eduo- abcis; dimiia quidem pars paitibus palatii, alia
bus eliganl, aul pleniter secundum.canonicam aut vero medielas inter iamdictos missos el invenlores
secuiiduiuregulae instilutionem vivaril, aut servitium dividaiur. . , , ...
dominietiinlacianl. " 271. Ul causedici qui adquiescerenoluerint, reclu-.
201. Ui servi proprii non londanlur velancillaenon danliir. De clamaloribusvel cattsedicis,qiii nec iudi-
a velenlurnisi. ad mensuram.'De servis propriis vel ciiim scabinorum adquiescere nfec blaspbemare vo-
ancillis, tf non antplius tondantur vel velenlur nisi lunl,-anliqtia consueiudo servetur, id est ut in cuS-
secundum /l&usurain. Et ut ibi saiisfiat, ct vihae non todiam recludanlur donec unumcduobus faciant.Et
sint desolatae. si ad palaliurn pro hac re reclaniaverini ct filteras
2G2.Ul superpuaecongregaliones nitll.tenus fiant. detulerinl, nonquideni eis credatur, nec tunc lamen
Deeongregalioiiibussupeiiluis,utiiul]aieniisfia'rii;sed incarcererii mitlantur, sed cum cuslodiaelcuiriipsis
ianios congreget unusquisque,quantisconsilium dare: litleris eos ad palaiium nostrum remittant et ibi dis-
_. ... - cutiantur, sicut dignttm est. •
polesl.
' 205. D'ehis qtti secundumregulam non pulsanlttr. 275. De iuraihenio, -ul nulli alteri nisi proprio se
De liis qui non fitint secuiiduiiiregulam pulsati, ut niori iuramenli fidelitas promiUalur. De iurament i,
deinceps eiiiendetiir. ul nullialteri per sacrainentum fiilelilas.promittaiur
26 i. Ulirifinlulaenon velenlur. Cl infantulae par- nisi nobis et unicuiqtie proprio seniori adulifitatem
vae aetatis pmdlae non velentur, antequ.im illae"eli- nostram et suisenioris; exceplohissacramentisquae
gere sciant quid vclinl, salva canonica auctpritate. •iuslesecundum legem alteri ab altero debenlur. Et
265; De laicis, ul non shtt praepositi monachorum. infanles, qui antea non potuerunt propler iuvenilem
Utlaici non sintpraepositi riionachorum infra mona- aelatem iurafe, modo (idelilatem promiuanl.-
slerium, nec arcliidiaconi sinl laici., • 276. De liiSj-qui-conspiralionemfecerinl; ul Iripli-
256. Ul inccsiiiod canonice examinenlur. De in-),C citer iudiceniur. Conspiraliones quiciinique facere
cestuosis, ut caiionice examinenlui',.nec propleraii- . praesumpserinfelsacramenlo quoctiinque conspira-
cuius aniiciiiaiii quidam relaxeniur, quidam con- lionem lirinayerint, triplici ratioiieiudicenlur-.Piimo,
slringniilur. ul ubicumquealiquod nialum propter boc perpetra-
- Ut267. De Itis qui per aliquod s-ehts rebetles fiunl. lnm fueril,auctores facli interiicianlur; adiutores ve-
paci omries studeant; et qui prc aliquo scelere ro eorumsinguli alter ab allero flagellenlur et naies
sibi rebelles sunl, consliingaiiiiir.- sibi ihvicem praecidant. Ubi vero nihil mali-perpe-
'"_ 268..Zteinsdtiis ecclesiaiumDei, crphanorum, pu- tratum est,-siuii_literquidem.intei' se llagelleiituret
pithrum ac viduarum. lustitiae ecclesiarum Dei, vi-. capillos sibi injicem de^undanl. Si vero per dexleras
duarum, orphanorum et.iiupillorum etin publicis aliqua conspiratio firmaia fueril, si liberi supi, aut
iudiciis non despiciantur clamantes,. sed diligenler.; iiireui cum idoneis iuratoribus, quod hoc pro malo
audianluf. noii fecisseiit; aui siboc faccre non potuerint, se-
269. De iusliliis regalibus. Ut iustitiae regales cundiim legein suam componaht. Si vero servi.suni,
plenilef inquisilae fiant. flagellenlur; utde caelero in fegno nostro ,nhlla bu--'
-270. I>e famevel ceteris iribulaiionibus: Si-veneiil iuscemoiii conspiratio per sacraiiieiituuineque siue
faiiies,cla.les, aul inacqualilas aeris vel qualiscum- taci-aniento fiat. . -
que tribulatiu, npn expecieiur edictum doiiiiiiicuin, 277. De periuriis, ut caveanlur. Praecipimus, ut
sed slatim depraecelur-Dei inisericordia.Et inprae- periurja cateauluf,- nec adinilianiur lestcs ad iura-
seuti annp de famis inopia, ut mius.juisque adiuvel uieniuin aniequam disculiantur.,Et si. aliter.disculi
[•rout polest, et hemo suani aniionain iiiniis c;ne jj non possunt, separenmr abinvicem-et sing.uiariler
vendat. Etne loris imperiuin nostrum vendalur a i inqtiiranlur. Et non liceai accusatores tesles_.eligere
quid alimoniae. absenle suo causatore. Etomnino nullus iiisi.ieiunus
271. Ut artna infra patriam non porlenlur. De ar- ad iuranienlum vel ad leslhiioniurn admiltalur., Et
mis infra pairiam non portandis, itl est sculis, et ille, qui ad Jestimoniumadducilur, si reluia.t.ur,di-
lanceis vel loricis. Sifaijosus quis sit, discutiaiur caiille qrii eum reiutat, et.probet quare illui.n:rcci-
lunc, quis e duobusconlraritts sit ;.etutpacati sini, pere riolit.Et de.ipsbpago, non de aliero,__tesles
constringanlur ad pacem, eiiamsi nolueriiii.lit si cligantur, nisi forle longius extra cbmitalum causa
aliler pacificarenoluiit, adducaritui in noslram prae- sit inqtiirenda.-Et -si quis eonviclus. fucrit periurii,
sentiam. Et si aliquis post pacilicatiouein allerum perdal irianuhiautrediiuat. , : > ,
occiderit, coniponatillumet nianum, quain peikira- 278. Uivicedomini, advocUiet cenienariipravi au-
vit, absque ulla ledempiione perdat et irisuperban- ferantur. De advocatis, vicedoniinis,\icariis, c.ente-
hum doiiiinieumsolval". Et uisefvi.lahceas iion por- nariis pravis, ut lolliniur^el tales eligantur qui et
tenl. Qui inventus fuerit oosl bannum, asta fraiigalur sciant elvehnt iustecauSaindisi-erneieet lermiuafe.
iii (jprsocius. Et quisquis pravus invciilus fucrit, nobis prov certo
272, Ul omritshoino de duodecimmansis brttniain nuntietiir,
, '. VARIANTESLECTIONES.
.. ' de c. v. iljum d. sBal; 2.vei G. . s Ceslic Bal. * MadegaudtisBa.. ? Ollo G. 5 Forhcein G. 7el in -
ad herehe-mbretG. Gjagenesburc G.. _ . ... ...
PATUOL.XCYII. 2a
 77ff B. CAROLI.MAGNIOPP. PARS I. SECTIO I. 780
279. Ut anliqaa telonea et iusla extgantur a ne- A j legitime exigebalurj volumus ut inde solv tur sive
goliatoribus, nova vero el iniusta repellantur. Placet- de propria persona liominis sive de rebus.
nobis ila, ut antiqua fetiusla telouea a negoiiatori- Wl;Quia de latfonibusagendum sit. De 1 fronibris
bus exigantur lam de ponlilras, qpam el de navigiis sicut iam anle in alto capitulari commen aviinus,
seu mercaiis. Nova vero sive iniusla, nbi vcl funes lla msneal. i
lenduniur vel cum navibus .sub pontibus transilur 288. Quid de illis qui vxores liabent ftsc linas, sit
seu his similia, in quibus nullum adiulorium iteranli- agendum. De liberis hominibus rjui nxores de fiseis"
bus praestatur, ut non exigaiilur.Simililer etiam nec regalibusbabent, e de feminis quae libera sunt et
de hisquisihe negoliandi causa subslantiam suam homines simililer fisealinos regios hab"nt tit aeci-
de una domo sua ad aliam aut ad palalium aut in piunt: ul nee de hereditate parenttim vel de causa
exercitum ducunt. Si quid vero fuerit nnde dubite- sua quaerenda nee iie testimonio pro hac r abician-
tur, ad placilum nosfrum , quod cum missis noslris tur; sed lalis nobis in bac causa-honor ervetur, -
biibituri
- i80. De sumus, interrogettir. qualis et anteeessoribus nostris regibus ve impera-
fugi ivis clericis el laicis illud servandum toribus servatns essfecognoscilur^
est, quod in capittdaridominico conlinetur. De fugili- 289. De tbris fdnonicis, ul veraciter /iibeanlnr.'
vis clericis sive laicis, vel etiam feminis , sicut iam 'Vohimusel ita missis nostris mandare pra cipimus,
inaljo capilulari nostro praecepimus, iia servetur. ut in ecclesiis libri pnonici veraces habea ur, sicut
281. De his qui ad Dei serviliumvolunl accedere, iam in alio capilulari sepius inandaviinus.
nl bbsqueliceulia regali non id ag-nl, quiiiberi exi- 290. De luicis. nt orationem' dpminicam temoriter
stunt. Liberi homines, qui ad servitiutn Dei se tra- m discant. Ul laici siijibolum et- oralionem d minieairi
dere voluril, pr^ecipimus ut prius hoc non faciant, pleniler discant. Comites quoque et eente arii, no-
quam a nobis licenliam postulenl; nain quia audivi- biles viri, legem stiam pleniler discant, sicit in alio
mus aliquos ex illis non tam cauja devolionis_;quam hico decretum est. Fraecipimus aulem mis s noslris
eSercilum sive aliam funclionem regalem fugiendo, ut ea, quae multis Tamannis per capitula noslra in
quosdam vero cupidiialis rausa ab his qui res illo- toto regno noslrolmaiidavimus agere, di „ere, ob-
rum concupiscunt, circiimvenlos' audivimus , el boc servare vel-in con?heludinem babere, ut h c omnia
ideo fieri prohibemus. ntinc diligenler ihqtiirarit et omnino ad ervitium
282. Ul potenliores pauperes non obprimant. De Dei et ad ulilitalerii noslram vel ad omn uiu chri-
obpressione patiperum liberorum honiinumrut non stianorum hominuih profeclum innovare sl deanl, et
iiant a potentioribus per aliqtiod malum ingenium quanlum Domino donante praevalenl, ad ( erfeeiom
contra iuslitiam obpressi, ila-ut coacli res eorrim usque perducant et nobis omnino renmi ienl, quis
veridant aut tradant. Ideo haec de liberis hominibus inde cerlamen bonjum hoe adimplere hab isset, ut"
dieimus, ne forte parentes contra iusliliamfianl ex- a Deo el a nobis giatiam habeat. Qui aul m negle-
heredati et regale obsequium minualur et ipsi here- gens inde fuerit- 3, ul talem disciplinam ercipiai,
des propter indigenliam mendici vel latrones seu qualem lalis sit contemptor recipere dig us,ilaui
malefaetores efficiantur. Et ul saepius non fiantman- et caeteri meium liabeant amplius.
•niti-ad placilum \ nisi sicut in alio capilulari prae- , 29i. Capilula qtiae ad legeniSalicammil enda sunt
cepimus.. de occisioneclericorum* vet 6aliiscausis. Q i subdia-
283. llt ecclesiaenoviler invenlaesine episcopipro- _, conum occiderit, trecentos £ solidos conp nat; qui
baiione non venereniur.De ecclesiis seu sanctis novi- " diaconum, quadringentos solidos conp nai;qui
ler sine auctoritale inventis, nisi episcopo probante presbilerum, sexcentos 7; qui episcnpum nongen-
minime venererilur -.salva etiam de hoc et de omni- tos 8: qui monaehiii», qiiadringentis 9 soli is culpa-
bus ecclesiis canonica aucloritate. bilis iiidicelur. Si q iis in inmunilate damnu n aliquod
284. De falsis m.nelis, quae contra iustiliam fiunt. feceril, sexcentos, 10 solidos conponat. ,i aulem
De'falsis monelis, quia in multis locis conira iristi- homo furlum auf jhoniicidum fecerit aut quodlibet
tiam et conira edictum liunt, vo^umus ut in nullo crimen foris coinmiitens hifra inniunilate tifugerit,
alio-loco monela sit nisi in palaiio nostro, nisi forte mandel comes vel episcopo vel abbati v 1 vicedo-
ilerum aliler a nobis fuerit ordinatum. llli tamen mino vel illi.qui •locum episcopi *el ahb tis lenue-
denarii, qui modo monedati sunt, si pensantes et rit, til reddat ei reum. Si ille cbntradixe t et eum
mefi fuerinl, babeanlur. reridere noluerit, in priitia corilradictione uindecim
285.- Ut heribaiinus dominicus fide'.ilcr exigatur. soidos conponai. Si ad secundam inquisiii nem eum
De heribanno voluinus,ul missi nostri hoc fideliler redderc noluerit, jiriginla solidos cojipon t. Si nec
exigant absqne ullius personae gratia, -blanditiae ad lertiam conseniire voluerit quicquid-r us damni
_fblandili.e]-seuterrore sectindum iu.ssioneninostram; fecerit, loium ille,jqui eimi infra inmunit lem feti-
id est de homine babente libras sex in anro, in ar- net nec reddere vr>lt,solvere" cogatur. E ipse co-
gemo, bruniis, aeramehlo, pannis integris, caballis, rncs venieris licenliam babeat ipsum homi tem infra
ovibus,"vaceisvel alio peculio, ifa ut uxores eoruin ininuniialen) quaetendi, ubicmnque eum invenire
vel infantes non fiant dispi.liali pro bac re, de vesti- potueril. Si auleiri inprinia iuquisitione lomiti re,-
mentis eorum accipiant lcgiiiiiiuin heribannum, id1D spoiisuin fuerii.quod reus infra inmunilalc n quidenj
esl libras Ires. Qui vero non habuerit ampliusiri su- luisset, sed-fiiga lapsus fuerit; statini itret, quod
prascripto pretiovalenie nisi libras tres, solidi tri- ipse ad iustiiiam-ckiiuslibetdisfacieiidamli gere ema
" ginla nisiab eo exigantur. £hii ai.lein non habuerit am- non fecisset, el sij. ei iri hoc salisfacfum. Si aulem
plius duas libras, decem solidos exsolvat. Si vero intranli in ipsam ihmunitatem comlli colljcta inanu
nisi 2ainamlibram habuerit, solidos quinque, ita ut quislibet resistere| tentavcril, comes hoe ad regem
iterum se valeat .-epiiraread Dei servitium etnoslrain vel ad principem [delferal,ut ibidem iud ceinr. £t
ulili.latem. El missi nostri caveant ut diligenter sicut ille, qui in inmunitale damnum ife(it, sexen-
inquiranl, ne per aliquod maluui ingeniuin nostrarn tosasoliJos conponere debei, ilaqui comli collecla
sublrahant iustitiain alteri tradendo aut commen- manuresistere praesuniil, sexcentossolidos conponat.
dando. 292. Capiluta quaedomnus Karo'usimp -alor cqn-
286. Ul censusregatis inde solvalttr. ttndeo'im cxi- siituit.' Ut nullus ad placilum arraa infri palriani
gebatur
' legiltme. Census regaiis undecumque olim portet.
. , - YARIANTESLECTIONES.
1 palalmm G. * v. minus n. G. 8 fuerat G. 4 diaconorum Bal c cocc ex corr. G. *BC« corr. G.
'iioccc ex eorr. G. s de vita componat ex -corr. G. 9 cccc et insuper baniium id est LX so . et araia
relmquat atque in monas.teriodiebus vitae snae sub ardua penitentia Deo seruiat. Si quis in i niunitate
eic. Codex regius Paris. N. 4576. " DCCCC ex corr. G. " occcc ex corrl G. - _ •
 781 €0D. DIPLOM.— BENEDICTICAPITULARIUMCOLLECTIO.— LIB. II. 782
293. De laironibus.Quicrfmquepost illam missam A . tibus. negotiis insistunt, faciendum est-. Unicuique
sancti Iohannis pfaeteriti annixuidam latror.i nian- Iiomini Deus dedit artem, quapascitur; et unusquis-
sionem dederit, si Francus est, cum duodecim simi- que de arte sua, de qua corporis necessaria vel sub-
libus Francis iuret, quod laironem eum fuisse non sidia habet, animaequnque, qttod magis necessarium • •
scisset, licet pater eius sit aul frater vel aliquis pro- est, subsidium administrare debet.
pinqitus. Si hoc ittrare non pottierit et ab alio con- 500. Ut ecclesiaslicis audienlia minime denegetur
viclus fuerit, quod latronem in -hospilio suscepisset, provocanlibus.Placuit, ut a quibuscunque iudieibus
quasi latro sit, 'quia inlidelis est noster * et Franco- ecclesiaslicis ad alios iudices ecclesiaslicos, ubi est
rum;.et qui illum suscepit, similisest illi. Si auteni maior auctoritas, fuerit pfovocatum, non eis dene-r
audivil," qttod latfo fuisset, et tamen non scit firmi- jjetur, qui provocaverint.
ter, iuret solus, qupd ntinqiiam eum audisset nec 301. Ne episcopusquilibel alterius plebemepiscopi'
per veritatem, nec per mendacium latronem ; aut vei fines usurpei.'Ut episcopus allerius episcopi ple-
sit paralus, si ille poslea de latrocinio convincitur, bes vel lines non usurpet.
ut simililer dampnelur. 502. De clericissuperbis, ul eoerceaiUur.Utclerici,
294. Ne aliquis de ignolo homine equum, bovem qui superbi vel coniumaces sunt, eocrceantur; ut
vel aliud anitrcnlemat. Ul nullus comparet caballum, minores, qui maioribus inrogaverunt iniuriam, me-
bovem aut iumenlum vel aliud animal, nisi illum tum habeant; quia*rnanifeslumest illos non esse Dei,
hominem cognoscat, qui euiri vendidit et de quo qui humiliialem contemnuni, sed diaboli, qui snper-
pago est et nbi manet - et quis est eius senior. biae inventor et princeps est. Unde si quis lumidus
293. De illis hominibusqui propler eorum culpas jj ve'l cotitumeliosus exiiterit in maiorem natu, con-
ad morlemdiiudicati fuerinl et postea eis fueril mta templus debet contumaciae et superbiaein oinnibus
cohcessa, quod si iuslitiam ab atiis requisierini aul ~ab frangi.
eis iusiiiiam quis quaerere voluerit, .qualiler inler 303. De his qui staluta patrum vioiant; si luicus
illos iudicium tefminelur. Piiriio 3pmnium de.illis fueril, communione privelur; si clericus, honore. Si
causis pro quibus iudicatus quis fuerit ad mor- quis statula supergressus corruperit vel pro nihilo
tein, nullaih
' potestfacere repetilionem , quia om- habenda1 putaverit, si laicus cst, coinmunione, si
nes res stiae secundum iudicium Francorum in clericus, honore privetur.
publico fuerunt revbcatae. Et si aliquid inpost- 30i. De Itis qui conlrasuam professionemvel sttb-
rnodum ,, posiquam ei vita concessa est, cum scriptionem venerinl. Qui conlra proffessionem vel
iusiitia adquirere poluerit, in sua libertate le- subs.criptionemsuam venerit, in coucilio depouatur.-
rieat et defendat' secundum legem. Iri testimonium 505. De presbitero qui se ab episcoposuo diviserit.
vero non suscipiatur nec inter scabinos legem iudi- Si quis presbiter contra episcopum suum inllatus
carido locum teneat. El si ad sacramenlum aliquid scisma '6 fecerit, analhema sit. Quod si superbia,
ei iudicalum fueiit, quod iurare debeat, si aliquis quod absit, inflalus secernendum seab episcopi sui
ipsum sacramentum falsum dicere voluerit, cum ar- communioue duxerit ac separatim cum" aliquibus
4niscontendat. scisma faciens sacrifioium Deo oblulerit, loco aniisso
296. De homine iudicio scabineorum iudicalo. Si anaihema habealur. Nihilominus et de civitale et
alicui post iudicium scabinorum fuerit vita concesa coiigregalione,-in qua fuerit, longius repellatur, ne
el ipsepostmodumaliquamala perpetraveritet iusti- „ vel ignofarilfes vel simpliciter vivenles ser.pentina
liam reddere noluerit, dicendo quod morluus sit el ^-liaude decipiat,
ideo iustitiam reddere non debeat.slalutum est, ut 31)6. De presbiteris qui absque ^piscopi stti con-
superius iudicium susiineat, quod anlea suslinere scientia agendam celebraterinl. Si quis presbiler in-
•debuit.Et si aliquis adversus eum aliquid mali.fece- consulto episcopo agendam in quolibet b;co voluerit
fit, secundum aequitalis ordineni licentiam liabeat oelebrare, ipse honori suo corirarius extitit.
suam iuslitiam requirendi de causa perpetrata, posl- 5U7. Ul episcopuslapshm incunens, si plures con-
quam ad moriemiudicatus est. De praeteritis vero gregare heqitiverit, a duodecimaudialur. Si <_uisepi1
nianeat, sicut supra iudicalum fuit. scopus quod non optamus, in realtim aliquem incur-
297. De eo, qui talronem forbannilum recifiil, sive rerii ', et fuerit ei ^ nimia necessitas non posse
servus, sivs liber sit. De lairone 4 forbannito, iiber piuriinos congregare, ne in "crimhie maneat, a duo-
homo, qui eum susceperit, ut quindecim solidos decim episcopis audiatur.
persolvat, servjis cenium viginfi ictus accipiat. 308. Ut cpiscopipltbes alienas non usurpent et ut
298. De comitequi ialronemin forbannum miserit, nembex eis coilegamsut<min, diocesivet uliubi super-
tit aliis vicinis comilibusnot.m faciat. Ut comes, qui grediaiur 9. Placuil ut a nulio episcopo tisurpentur
latronem in forbannum miseril, vicinis'suis comiti- plebes alienae, nec aliquis episcoporum supergredia-
bus notum iaciat, eundem latronem a se esse for- tur in diocesi 10collegam suum.
bannilum, ul illi eum non 309. De episcopo qui ab aliquo<inpelitur, vel si
- 299. De his qui lerrenis recipiant.
niercimoniis iusistunt, ul ipse quae.liunem-aliquam relulerit, ut per episcopos
magisob supernae vilae desiderium,Qtiampro humaha iudices causa terminetur. ' Si qnis episcopus a quo-
umbiiibne faciant. Piacuit, ut ad.nuneaiitur oinnes D quam inpelitur, vel ille aliquain queslionemretule-
iideles qui negotiis ac meicaliouibus rerum invigi,- rit, per episcopos iudices causa liniatur, sive quos
lanl, ut non plus lerrena iucra, quam vitam cupiant eis primates dederinl,' sive quos "ipsi vicinos ex con-
-sempitemam; nam qui plus de rebtis terrenis quam sensu ' 310.dclegerini;
de animae suae salute cogiiat, valde a via ventatis Ul nullusepiscopusalium episcopumconculcei
aberrat, et iuxtaqufendamsapieriiem in vita sria per- aut inpediat. Ut iiullus episcbpus alium episcopum
dit inliina sua. Sequendus esi cnim in bac parte, coriculcet vel supcrgrediatur aul aliquod eiincom-
sicul el in caetens apostolicus sermo, qui ait : Et modum faciat.
fre quis sujiergredialur n.que circumveniatin uegolio 311. Ne presiileri vel diaconi sine conscienlia epi-
frairem suum; vindexesl enini Deus de his omntbus. scoporumsuorum aliquid aganl. Ul piesbileri vel dia-
Sicul ab his, qui labori agrorum el caeleris laboribus eonf sine conscientia episcoportmisuoium nihil agant.
victurii alque vestilum el necessaiia usibus humanis 512. De ioco dando peregrhw episcopo,in quo scir
*
adquirere inhiantes inslanl, decimae et elimosi- crificel. Ut peregrino episcopo locus"sacrififandi de-
nae dandaesunt : ita bis quoque qui pro necessita- lurttlque beiiisne suscipialur.- •-
VAPJAKTESLECTIONES.
1 noslri Bal. s maneal G. zdeest Bai hdeest
Bal_. s anhiantes Bat. 6 scisma... inflalus tn f.ne posito,
adscriptoamanu8 eade.uinmargine~:
s quod in isla linea vicio scriptoris abest, habes scriplum in bciaua JJ ia-
currit G. dcest Bal. collegani sue dioceseos sup. G. )0 dioceshn G.
'7S3 - B, CAROLI MAGNlOPP. PARS I. SECTIO I, . * 7g4 .
'515,- De non condempnando ' ilio,- cuius causa A .- connubia non ducanti Ul chtistiani ex propi quitale
diligehter non esl*examinata. Non est iusiuin con- sui sanguinis eonnubia non ducant, nec "sin bene-
denipnare virum cuius cauia ad liquidum non est dictione sacerdotis ntibere audeant.
examinata. 528. Ut non variehfur, quae propier utilitaj m snnl
514. De his qui f tsa fralribus capitriia obkiunl. instilula. .Quaead perpetuam utilitatem sunt i slilula,
Eos, qtii falsa fratribus capitalia obiecisse convicli nulla commutalione Vaiienfur; nec ad privat m tra-
1'ui'rint,placuit eosusqueadexitumnon communicaro. hantur eommbdum, Iquae ad bonum sunt c mune
515. De depanendo sacerdole vel leita, si crimen praefixa. El manentibus terminis, quos st uerunt
aliq>:oddese confessusfuerii. Ul sacerdos vel levita, palres, nemo dampnet alienum ; sed int a fines
si de se crimen aliquod conlHemr, deponatur. proprios alque legitimos, prout quis volueri , in la-
516. De his qui libelios famososinvehli (uerinl in litudine se caritatis fexerceat.
ecclesia posuisse 3,, ut analliematizenlur. Si qtti in- 329. De fide Niceha servanda.~Etut privi gia ec-
venli "fuerint liballos famosos in ecclesia ponere, clesiarum integra maheant. Ut iides Nicena s rvetur,
analheiriatizenlur. / et privilegia ecclesiarum inlibata permanean .
517. ,Ul delator conmmnionemnec in fttte accipial, 550. Quod contra',capul non sifagendum Conlra
si inveilfus (ueiit quilibel per d iqtionem eius praescn- capnt eliamsi faciendtnh est, non liberiter ad tlimus.
ptt.s vel inierfeclus. Delalor si quis,.exlilerit fidelis, . 551. De presbileris qui conlra cqnonesad comila-
et per delalionem,eiusaliquis fueril praescripius vel lum iie voluerint susceplis, qtti'dominico d creto™
interfeclus, placuit eum nec in fine acupere comniu-' commuhionealieni decernunlur.'Ex relatione uorun-
nionem. i>dam didicimus, qualiter presbiterj, qui contia cano-
-_!
518.. Ne aliquis episcopusvel inferior gradits domi- nes adversum nos ao^eomilaium nescio qua audaci
nico die quemquamiudizure praesumal. Ul nullus epi- temeritale ire voluerlunt, suscepli sunt. Undehas att
scopus vel quis infra posilus die dominico causas vos lilteras destiriamus,in quibus dfecretonoi tro san-
indicare praes.umat. Ceteris vero diebus conhibenii- cimus memoratos perturbatores a c.ommunime esse
bus personis illa quae iusla sunt habeanl liceniiam ahenos debere. Et jillos, qui effrenatb ht ic facto
iiidicaudi, excepto crimiiial.a negolia 4. corisilio assensum commodare voluertmt, vestrae
519. De polen e, si pauperem expoHaveril et non carilafis esf cstimare, quali.ter"habeantur. •Quibus
retldideril a 'monente episcopo, ut exconvmmkelur. obicere debetis, quodiuxta canones foriil ioieur-
Si quispoientuii) quemlibet. exppliayerit et admo- rere et qiialiter prfesbiteros non' decebat rebelles.
nente episcopo non reddideril, excommunicetur. existere teiitaveruntj Vos autem monemus i spectt-
520. Ut nullus clericus ab cpiscopo suo recedere lis esse u debere, neque ih epfum prorupta auda-
praesumal cl ad alium iransire. Uf imllus clericus ab ciam devenire,"quos aiValheiiiatizatosscit ;ncta fet
episcopo suo recedalet adnlium se translerat. apostolica ecclesia. I Domhiicausis rion l
-521. Ul chrici, qui arma praesumpserint,in.mona- , 532. De sacerdotutn rn.inan-.
sterium ad dgendam poenitentiam iradantur. l!l cle^ dis priusqudm ex ulraque parte fideliter dudi ntur, e!
\ici,-qui in i.uaeunque seditione arma volenles prae- pariter ac diiigenlerperscruteninr. Nos, qui acerdo-
.ampserint, -reperti amisso ordinis sui gradu in tum Domini natufarebus voiumus esse iura, nih 1 possu-'
monasterio poenijentiae contradanlur. nius in incognilis in culusquam parli iudicio
6
322. Ut nullus ".regttm-Jutius canohis. c.ensttram^ delinire, priusquam universa quae gcsta sui t vefa-
' citef audiamus. " '
in altq:p violarepermittat. Huius corislilutionis forma ^" |
: ervctttr, ul execrandum 7 analhema fial el veliil 335. Qiiod Do\nitvis,_qdi anbnas hominun salvat,
jvfaevaricalor calholicae fidei seinper a Domino reus imitalores nos veitl sttde esse pielalis. Domj us, qui
exsislat, quiciimque rcgum deinceps c.moriis huius venit animas hominum salyare, non perder , imita-
censuram in quocumque crediderit aul pcrniiserit tores nos vult esse suae pietatis, ut peccai tes qui-
violandani» dem iuslitia coherceat, conversos aulem niiseri-.
.523. Ut unusquisque atlerius -riAnis nicciirrai el cordia hon repellat.
iram Dei per uam compas.ionema se renioveal.Oc- 554. De religionispericulo db uniuscuiusqu pietatis
cmrere cerlc miserorum ruinis debel subsido unus- conscientia removehao.Removete, quaesum s, a ve-
s
qtiisque, qiio valel,et relevalipne alienae vindiclae s.lraepietalisconsciehlia pericultimreligioni ei fidei.
a se Dei removere vindiciam. Libat eniin Doinino Etquodirisecularibiis hegoliis veslrae aequlaiicon-
prospera, qui abafliictis pellil adversa. cedilur^in rerum diyiriarumpertractationep aestate.,
321. Qttod lex, qnam re.n, qui prior fi.it, instituil, ut Clirislie.uangelio|yim non inferat praesui ptio.
ab illo;qui ei sticcesserit, pari sententia rqborala sil. 555. Cl suarum rerum'et_omnium ecc'.eArum tinl
Legem, quam noster edidil piinceps, slabili robore communioneconletr.i,,quorum causa adhuc tet dhanda
lirmamus alque uL futuris temporibus observelur est. Ulud quod ab antecessoribus nostris co -tiluium
pari senieutia deliiiimns. est, et nos approbamus,' ut suarum rerum - mnium-
325. Ul in melropohlana se.le ad syno 'um agen- que ecclesiarum communione sint inlerim' ontenti,
dam omnes pomificesco»fera)itar.-Placuil defmire, ut, quottsque a uobis causa terminelur.
p;iternis iuslitutionibus ob.-equentes"mmelrpppliiana D 556. Ul non sinanlur incurri, quonim cau' aincerta
sede lempore, quo onmes provinciales elegerinl pon- esl. Ne cuiusquam | procaci inphdenlique 'ej-sutia,
tilices, ad syiiodum fariendam devotis studiis conlfe- quasi im:ertum quid sequendum sil, sinati ihcurri,
ramns. cuni ab euangelica apbstolicaque doclriria ri cinuno
- 326. Ut .dignilalemamiltanl otnnes, qtii ad esnpedi- quidem verbo liceal discedere,'aut alilef d sciipiti-
lionem exercitus non pergunl attl cleexercitu fugiunl. ris -divifiis babere,] quam beati aposloli t patres
Placuil, ut oinriis, t.ui aut in expediiionem evercitus nostri"didicerunt atque dpcueiunt.
absque gravi neces>ilale non" progredilur, aut de 557. De his qui a\sedibus suis fuerunt pui i, et aiii
exercitu fugit, tcMiuionioxlignilaiis suae sit inrevo- in illorum locum subsMulisunt. Plurimbs fr tres se-
cabiliter carens; ita ut in9 quibusdam villulis ve! ler- dibus suis pulsos et in exilia audivimus de ortalos,
12
litoriis sive vicis pestis httius infamalionis habila- atque iii' loco superstitum alios stibstit tos. His
tores ipsoruni locorum sint degencres, el testificandi primitus vulneribus adiiibeatur inediciria ustitiae,
vel accusandi jiullam.habeant licenliaiif. ne quisquam ita car^at propriis, ut allef ul lur alie-
' 527. Ul claisliani ex
propinquilalesui sanguinis: nis. jQuem errorem omnes ielinquant. Nei tini qui-
VARIANTESLECTIONES.- \ .-
1 contempnendo G. 2 etijn Bal. s fuisse G. * criminali negolio Bai. h httlie G. 6deesiG. 7 e ecrando
delsl Bal. 41
cojr. G. -s'ex corr. aiG.Bcd. Itabel el ex. "-pesiusBc/otJ. UaL . !.° prorujila a Jalia" G.'
l-' superslilum rorr'.'tlestitiitorum G. , ".
'785 COD. DD?LOM.— BENEDICTI CAPITULARIUMCOLLECTIO.— LIB. II. 785
. dem perire honor debeal. Sed illis, qui pro fidela- A , Nam .quirumnuein polu et cilio et daiitlis atqiie ac-
boraverunl, prius cum pmni privilegib suo oportet • cipiendis rebus caritalem putant, non medipcriier
. ius proprium r_eformari. errant, dicenle apostolo : liegnum Dei cibusei potns
I. 558. De his qtd non debenlredire ad mililiamseru- non est. Nam ct ipsa; quando cum cariiaie' litinl ',
larem. Quodad mijiliamsecularem poH poenilenliam bona sunt et inter virtutes compuianda. ' '
.redire nemo debeat";nec eis iustam superesse que- 3^8,- U'lconira exlraneos parenleia aut propinqui-
rimoniam, qui se ab incoalis disceplalionibus sponte liis teslimoniumminimedicat-.Fratres,- sorofes, tile-
.subtraxerint. < rini, patrui; avunculi, materlerae, seir eorum filii,
559; De his quos opprlet maiori aucloritaie cwari. ,item nepos; neptis,.consObrini,velamitjni, seu eiiam
Si exsliterint aliqui fratres desides vel neglegentes, /jtiidatri ex propria consanguiniiale in iudieio ad\er-
quos oporteal maioii auctorilate curari, sie tanen sus extraneos lestinioniutn dicere nonpenniitimus ' ;
esl adbibenda correclio, ut semper-sil salva dileclio. nisi forsilan parentes ciusdem cognationis inler s^
.Unde .aposlolus Timollieum imbuens dicit: Senii- litem habtierint, aut in cattsa de qua agituf aliam.
rem ne increpaveris, sed obsecra nt ,ralrem. Quae omnino ingenuitatem deesse consliterit.
nioderatio.si.quibuscumque inferioribus membrii ex 349. Contra priorum definitioncm filio vel hcredi
apostolica instilnlione debeltir, qu tnto ntagis fralri- non licere venire. Filio vel heredi conlra priofum
bus el coepiscopisnostris reddenda est ? iustam aut legilimain dermiiionemvenire-nPn liceaf,
.540. Ul non impottat aliquis alicui pondtts,. quod quia iusle repellitur praesumptio i.lius, qui facta
i'pse ferre non valeat. Sictil non vult aliquis gravis seniorum iniusie conatur inrumpere. .
oneris sarcitiam ferre, ita non audeal alii grave pon- JJ 550. No<iesl danda passim accjsaqdi vel puniendi
dtis imponere. . iicentiai Non passiin damus acctisaiidi vfelpuniendi
541. Uinullus aposloftcqssanclioneslemerareprae- lieenliam, nisi aut manifestisindiciis palnerit scelus,
. sumat. Ita unanimesdivinis apostoljcisconslilulioni- aut legilime fuerit idipsutn ni.ilum accusatuin atque
bus serviatis, ul in nuilo paiiamini- pia carionum .convictum; qualinus nulla vldeantur Iiilentioiie vel
decrela violari. Ul-nullifas sit sirie slatus sui peri- ofdine patrunv transgredi praecepla sarictorum, ant
3
culo vel divinas constituiiones vel aposlolieae sedis obviare sacris regulis antiquorum.
. decrela lemerare. . . 551'..Si de ftue quis-nesciensaliquid comparaverit.
. 542. De amicitia el. familiaritale • servanda; quam Universamrem ntilli iii,jenuo liceal deincognilo.ho-
qui non conlendunf,(acile servant. Omnes, ut non mine comparare, nisi ceite' fi ieitissorem adliibeat,
.conteiidant,"prolegalamicilia. Nam et apoMolusad cui credi possit, ut excusalio igiioraniiae auferatur.
Corinlhios.scribU : Cum sinl inter vos aemuiationes Qnod si aliter fecerit qui comparaverit, a iridfeedi--
el contenlioiies,nonne carnales eslis-el secundum 4
Iw- strictus auciorein praesentet infra tempus suffi-
jninem ambulalis? Nihil per contenlionem ncqueper - cienler a iudice consiilutum. Quem "sfnon pptiierit.-
inanem g'oria'm; sed in hum.litate' meniis invicem invenire, adprobel 'se aul sacramenlo ant testibus
.aestimantessemelipsos
" non stta singuli respicianl, sed innocentem, quod eum furem nescierit; cl qtiod
aliorum. . . apud- euni agnosciiur, accepta prelii medietale 6 re-
545. Ul alienae gentis homines ad exercilium im- stiluat; atqtie ambo datis inviccin sacramenlis pro-
buanur legibus.' Alienae genlis -hpmineslfe.Jbusad nii,ltant, quod furem fideiiter quaerant. Quoii si,
fexerciliuminibui et permilfunus e.l optamus. Ail ne- p'-' oinnino furem invenire nequivcrint, rem lanluiii,
jjoliorum vero discussionem resultamus et prohibe- quae empla ' esl, domino rei emptor ex inlegritale
inus; quamvis enim eloquiis polleant, tainen difli- reformet. Si vero doniinus rei fureni novefil et eum
cultatibus haerent. publicare.noluerit, rein ex toto ariiittat, quani eirf-
544. De scrvonon credendo,si super aliquem cri- ptor quiele-possideat. Haec el de ser-visforma ssr-
men obiecerit.Servo pemlus non credalur, si super vabi.tur. , >-
aliquem crimen obieceril,- aut si eliam dominum 352; Ne iesiiftcent-f manumissi. Liberlus vel II-
suum in crimihe impetierit. Nam si in lonnentis po- berlain nullis negbtiisconlfa quemquam leslimo-
s.iiusexponaiquod obicit, credi lanien illi nullonnodo nium dicere admiiianlur,-exceplo inaliquibtis causis",
opbrlebit *. .ubi ingenuiias deesse dinoscilur, sicut praemissum
545. Ul iestes teslimoniutnnisi praesenlesnon di~ 8 est et de servis: quia indignum nostra-pensat cie-
canl. Testes non absentes neque per epistolam lesli- mentia, ut libertorum- lesiimonia ingenuis riamria
.mouiuin dicani, sed praesentes quam noverunt el conculiaiil. Qui vero de eisdem fuerinl progeniti, ad
videfunt npn taceant veritalem._Necde aliis negotiis te.-.liinoniumin tertia generalione adriiiuaiitur.
lesiiinoriiuthdicant, nisi de liis laiilummodo, quae . 355..5i possessor~per violentiam,'expelltitur. Qui-
sub praesenfia eorum acta esse noscuiilur. Super cuinquevioleiiter expulerit porSidenteni, priusquain
qua re sacra scriptura lestnlur dicens : Damus, in- pro ipso iu licis senteiitia procedat,-ti causam nie-
quiunt pharisaei ad inilites, vobispecuniam, eldicile iiorem habueril,,ipsam causam,- de qua agifur, per-
quia vobisdoriitienlibusvenerttntdiscipuliIesu et abs- dal".: ille vero, qui violenliam periulit, universa in
iulerunl eiim. Unde ait Augusijiius : « Dormienles D stalu quo fueranl reeipiai, et quae possedit securus
lestes adbibes! Vere lu ipse obdormisti, qui scru- leneat. Si vero illud iuvadit, quodper iuditimn ob-
lando lalia defecisli. Si dormiebanl, quid videre linere polueril, el causam amitlat, el alihd lanlun),
potuerunt? Si nihil viderunt, quomodo testes suut? quantum invasil,' reddat expulso.
Sed deiecerunl scrulantes scrutatiqnes. r . 55s. Si ad diripiendumqitisqtiealios tnvV.assercpe-
.546. De pa:lis el placitis conservandis. Pacta vel rialur. Si quis ad diripiendum alios invitaverit, ut
placita , quae per, scripturam legilimeac iuslis-ime ciiiuscumquerem evertal 9, aut pecora vel ariifnaln
facta sunl, duminodoin his dies vel anniis sit evi- quaecutnquediripiat 10,illi, cuius res direpla est, in
dentfif expressus, nullalenus inmuiari permiltimus^ septuplum quae sublaia sutil reslituat. Hi vero, qui.
547. Quodhaec sil vera cafilqs, qua Dlmsproxi- cum ipso fuerint, si iiigenuisinl, quinos solidoscon-
mitsquediligilw. El idcirco ammonehdi snnt omnes ponere conpellantur; aul si non habuerinl, unde-
jideles; ut hanc observare curent. Placuit, ut adnio- conponant, cenlum "quinquaginta Ilagellasustipiani.
neanlur omnes lideles, quod haec sit veracarilas, Si vero sorvi lioc sine domini voluntale ('ohuniseriiil,-
quia Deum diligit homo plusquam,se, et proximuui centenis .quiriquagehisllagellisverherenttif, et ab eis
lahquam se; ei quia nihil vult alii faccre nisi quol • res onnies integro in slatu'reddahtur.
sibi, vult fieri, etplura, quae recenseri' loiigum est. 5S5. Ut sociossttosnomiriel,
' a'ud quetn.pars r-.ipl-
YARIANTESLECTIONES. ",,
''oporlebat G. 2-fiantG. ' 3 obviaii G. ' sic G. el Lex Whig. s
aul repraesputel Bai. h.quam.Bal. cac-
ceplam1Jp. medietatem G. rem quaiitnin enipta eslBal. permissuin G. 9 everlanf Bal. i0 diriptanl
. Qai, deesiin fonte huius cap., lege Wisig.
 "
787 B. CAROLI MAGKTOPP. PARS. I. SECTIOI. 788-
nae fueril inveniu. Apud quem scelus agnoscitur et A i possessorsivepelitorfueril,velininiiiolitis, Idecur-
pars rapinae fueritinventa, staiimsocios suos nomi- sis tempofum curriculis, sive cum negotiiim perora-
nare"cogalur. Quod si.nominare noluerit, leneatnr tur, sive cum iam cojeperitpromisententia si udicium
ad vindictam. Quod si honeslior persona est, et pro elegerit sacrosanctae legis arilislitis, jllico sine ali-
seelere ralionem reddat et quae-ablata vel eversa qua dubiiatione, eliamsi alia pars refragatu , ad epi-
fuerant, quadrupli conposiftone \ resliluaf. Quod si scoporum iudicium jjum sermone liligantiri diriga-
certe apud servum rapinae parsreperiatur, cenlum lur. Multa enim quae in iudicio captiosae iraescri-
quinquaginla - ilagella publiee extensus accipial,- et plionis vfncula prohii non patiuntur, inv tigat et
socios suos nominare non differat. promit saerosanclae.religionis aucloritas. 0 nes ila-
"
556. De his qui diripienda indicare repperiuntur. que causae, quae vel praetorio iure vel vili tra-
Quicumque ingenuus vel servus aliqriid diripiendum clanlur; episeoporumseitentii&terminatae erpetuff
indicaverit, ut cuiuscumque res everlatur aut peco- stabilitatis iure finrientur; nec liceat ulleri s retra-
ra vel iumenta divipiantuf,. et ex hoe certis proba- etari iudicium, quo6 episcopormn sentenlii decide-
tionibus publice eonvjclus inveniatur, pro eo quod ril. Teslimonium etiam ab uno licet episco o perhi-
indicavil, si 3 ingenuus est, quae eversa vel ahlala bitum omnes iudices indubilaiiieraccipiant, ee alius
suntlegibus in duplo resliluat et.nobis bannum no- audiatur, cum lestimonium 1 episcopi a quali et parle
strum, id esl sexaginla solidosy coiiponai. Si vero fuerit reproinissum. Ulud est enim veritatis auetori-
servus vel colonus.fuerit, centum quinquaginta 4fla- tate lirmatum, illudlincorrupfum.quod a sa rpsancto
gella publice e.x-iensusbene impressa B accipiat, et homine conscienlia menlis illibalae protul ril. Hoc
iiisuper ea, quae ablata sunt, secundum suain legem n] nos ediclo salubri aliquandocensuimus, hoc erpe:ua
restittiat. - lege firmamus maliiiosa liliuih semiria co primen-
557. De non suscipienda criminaiione adverstts les: ut miseri homines longis ac pene erpetuis
doctorem, neque aecusatorem adversus eum audien- aclionum' laqueis iipplicali ab ihprobis pe itionibus
dum. Criminatjoriesadversus doclbremnemo susci- vel a cupiditale piaepropera 1Smaturo fine d scedant.
piat, nemo audiat; <juia indignum est nt.lii, qui Quicquidilaque de sententiis fepiscoporum lemenlia
tlironfDei vocantur, aliqua molione turbentur. nostra censueral, etiam hac sumus lege mplexir
358. Ne unus-episcopuscognitionem sibi vindicel. gravitatem tuam elt caeleros pro* utilltate omniuiri
Placuit, ut nnus episcopus non vindicet sibi cogni- imperpeluum obsei|Vareconveniat. >•
tionein. 567. Ut ea illibala servenlur, quae palru auclori-
559., Ut hi, quorum tiberlas nescf.Ur, nequaquam tas catlwlicorumlege instituilr Ea, quae circ catholi-
accusent sacerdotes. Quorum fides, vita et liberlas cam legem vel olimjordinavit anliquilas, v 1 paren-
nescitur, non possint accusare sacerdotes. lum, nostrorum laucloriias religiosa const tuit, vel
360. Ul absenles non iudicenlur. Adversus absen- nostra serenilas1 r^boravit, novella sup r=lilione
tes non iudicetur. Quod sifactum fuerit, prolalasen- submota inlegraj et inviolaia conservari' praeci-
tentia non valebii. pimtis. [
561. De Jtis qui falsa alis inrogant. Omnis qui 368. Ut privilegia;quae proplerreligionenhtsliiula
6 -
falsa aliis inlulerit, puniatur et pro falsitate ferai sunl nulla interminalione nova mulilenlur 1V.Non no-
infamiam. viim aliquid praesenli sanctione praecipi ms, sed
362. -Ne_viles personae ad accusandum sacenloles illa, quae olhn videhtur indulta, iirmamus. 'rivilegia
adntillanliir. Yiles personae nullalenus admittantur 'C jgitur, quae olim rejverenliaMiigionis oblin it, iiinli-
ad accusalionem sacerdolum. lari ib sub poenae e^iam inlermiiiaiione pro ibemus-
565. Ne iudicescausam personae abseniissua len- ila quoque ut qui ecclesiae oplemperanl, is quibus
tentia praesumant. Caveanl iudices ecclesiae, ne ab- ccclesia " beneficii^ perfruantur.
seyte ep, cuius causa ventilalur, sententiamferani.; 309. Uhsi chorep\scopialiquam consecrat jnem aut
' dabunt. eril, immo et causam in synodo pro faclo -mentur.
quia/irrita -confirmationem fecerint, ab episcopis canon e refor-
Hominuincbnfirmaiio,ecclesiaruin, llarium,-
, 364. Ne aliquis critnhiosusepiscopum.accuset.Nulli virginum, krismaluhi, presbiierornm, diaco oruin et
eriminoso liceat episeopum accusare. ' subdiaconorutri conpecrationes a eliorepNco)is actae
565. Quod qulepiscopum accusal, Dei ordinalio- ab episcopis canonice ordinatis sunl ref rmandae
nem aceusat. Dei ordinaiionem accusai, in qua con- carioniceqtie peragendae ", quia chorepisc pi haec
siituuntur, si quis episcopos 8 accusat vel condem- contingere non debiierunt nec agere pblue. ut. Non
nat 9, dum minus spirilaha quam terrena seciaiur. • enim ea tribuere valuerunt, quaenonliabe) lls. We-
366. Ut lilem habmites,sive petitor, seu posstssor, qhaquam enim titlii ordiriaiio vel corisecr tio reile-
si antislitumiudiciumelegerint, ad eos dirigarilur. Vo- ralio esse y pruderitibus et recte sapienli us vide-
lumus aique praecipimus, ul omries ditioni nostrae lur, sed irrita talis|ordinalio el corilirmati ac con-
Deo auxiliante subiecli, lam.Romani, quam Franci, . secralio indubilanler fore agnoseitur. Si q is autem
AJamani, Baiowarii, Saxones, Thuringii,. Fresones, chorepiscoporum aliquid ex praedietis ager lenipia-
Galli, Burgundiones, Brilones, Longobardi, Wasco- verit, iioii acta, sed imperfecla atqufe irri a erunt,,
nes, Beneventani, Goibi, llispani ceterlque nobis D et ipse _pmni ecclesiastico inrevocabilil careat
- Fubiecii omnes, licet quocumque viueantur legis vin- gradu. .
culo constricti vel consueludmario more eonnexi,- j
370. De generqli\tolius populi supplicali ne apud
hanc sententiam, quam ex sextodecimo 'fheodosii princip-impto saceriolum causa, ne in hosle i aul.pu-
imperatoris libro, capitulo videlicet 11; ad interro- gnam pergerent, 'elfjtiale eis omnibusex hoc inmineat
gata!Ablavii ducis illi et omn:bus rescriptamsumpsi- periculum. Ex capilulis dom:d liaroii in peratoris
mus, el inter noslra capitula pro lege tenenda con- ~Wormatia "generaiiter-decrelisalque ab oinni us I9fir-
sultti omnium fidelium nostrorum lam clericorum malis el cunctis pro lege lenendis conlradil s. lflexis
quam et laieornm posuimus legenf cutictis perpetuo omnes praecahiur poplilibus maiestalem ve tfam, ut
lenendam 10,id est: « Quicunque litem habens, sive episcopi aeinceps-sicul haclenus non vexen ur hosii-

TARIANTESLECTIORES. j
1quadrupliciter. Bal. lex Wisig. - CC lexWisig. "s$equeniia\non h.bet.lex.Whij * icla G.
s e uudecupli
pressa G. deesl G. ' facito G. 8 episcopum hal. • 9 contempnat G. 10le e rc. per-
corp: confempnil
pelua {siceliam G.I4
13custodiri primo scripserat, sed correxit pbstea) lenenda Bal. " iufae G. saepius. " perp lua Bat.
Bai. n. d. desunl G. 10muluari G. 16o. Ecclesiae b. Bal. " faclaeab
e., qui c ordinali
sunt, r. c. tunt p. Bal. 18nec agere habenl Bai. tincis inclasa post iriila collocavit, omis-.isi i vocibus
Jalis o. el c. ac. c. .1S hominibusG. - i
 789 . COD. DIPLOM.— BENEDICTICAPITULARIUMCOLLEGTIO.— LIB. II. , '790
bus; sed quando vos-tfosque-in hoslern perginius, A cui eas offero atque dedicOj s dislrictissimasreddatTa-
ipsi propriis resideant in parbchiis Deoque fideliter ' tipnes. J Ponit etiam in ea alias coriiuraliones,
fainulari studeant et eorum sacrosancta misteria ea- . quas enumerare longum est. Nam qui eas iride po-
nbnire et Deo placide pefagere satagant, alque pro slea aufcrt, quid agit nisi sacrilegiuni ? Si ergo
yobis et- cuncto exfercitu vestro nna cum orrinibus amico quippiam rapere furtum est, ecclesiae vero
sibi conimissisorare viriliter missasque decantare et fraudare-vel-auferre indubitanter sacrilegium est.
letanias atque elimosinas agere dec'ertent._Quosdam Unde et in sacris canonibus spiritu Dei conditis ha-
enim-ex eis in hoslibus et praeliis vulneratos vidi- bfeturiia : * Si quis oblaliones ecclesiae extra.eccle-
nius, et quosdam perisse cognovimus.Haec vero valde siam accipere vel dare voluerit praeter episcopicon-
periculosa et oppidc sunt cavenda.. Quae idcirco scieniiam vei eius, cui huiuscemodi. sunt oflicia
suggerimus, ne pro talibus vps et nos silnul perea- commissa, neccum eius voluerit agere consilio, ana-
mus. Novit Dominus, quando eos in lalibus videmus, Ihema sit. j^Absit «nim, ut rerum ecclcsiasticarum
ierror.adprebendit nos, et cfuidaraex nostris limore cupiditale vel ablatione sacrilcgi aut' anathema effi-
perterriti propter hoc fugere el inimicis terga vertere ciamur aut talibus laqueis umquani deviiiciamur;
sblent. Pltfres enim potestis iiabere praeliatores, si quoniam scimus analhematos homines veisaefilegos
Illi propriis resident in parrochiis, quam si vobis- non solum infames et a consortio fidelium, prius-
cum pergunt; quoniam illi, qui eos pfaevident, ' quam haec per publicam satisfaclionem ecclesiae et
omnes liine pugnabunt; quod mpdo nequaquam fa- episcoporum reconciliationem inanusque imposilio-
ciunt, sed eos tantunimodo cuslodiunt. Nam sine nem emendeiit, alienos esse, sed etiam a regno Dei
dubio potius vobis nobisque proficere possunt, si re- jj exlorres fieri^ si in lalihus defecerini, non dubita-
nfanserint, quam si in hosiem yel ad.pugn,am per- mus. Utcrgo onmis suspicio a riobis cunctis sacer-
rexeririt Vqula tunc eorum preclbus adiuvamur, et-. dotibus el omnibus Christi et sanctae" Dei ecclesiae
-modo -eorum pressuris gfavaniur. Quando vero. fidelibusfunditusauferafur, profileniur omnes, slipiji-
• Moyses espansis ad coelum manibus orabaf, vhice- las dexlris in manlbus tenenles easque propriis ema-
bat Israbel; etquando a praecibus cessabat efmanus nibuseicientes, corain Deo el angelis eius ac vobis.
eius gravabantur, priusquam sustentatae fierent et cunclisque saeerdalibus et populis 9circumstariiibds,
jpse praecibus insislerfet, vincebatur et lerga verle- nec laliafacere neefacere voienlibus consenlire,sed
bat. Talibus ergbet mullis aliis. exemplis frilli, quo- magis Deo auxilianie resistere. El hoc vobis otnni-
runi prolixitatem.vitantes s modo non dicimus, quia liusque iidelihus sanctae ccclesiaect nostris nolum
«apienti serafel dicla sufliciunl 3 praedicta, obnixe esse cupimus, qnod cum liis qui absque volunlale-
buines praeeamur et rit concedantur rogamus, quia aut consensu vel -datione rei.toris illius ecclesiae,
nullalenus volumus "adsentire 4 ut nobiscum ad talia cuius res iuste esse debentur, el maxime proprii epi-
pergant nisi duo aut tres bene docli; felectionevide- scopi res ecclesiae a regibiispelereaut retentare
fieet caeterorum, ad benedictionem"'dandam et ad vel auferre aut invadere vel vaslare praesumpse-
periclilanlium reconcilialionem faciendam, ne vos et rini, nec in hosiem nec ad pugnam =jre, nec ciburn
nos simul etim pluribuspefeamus, sed eoiumpfae- samere, nec ad ecclesiam vel ad palatium ^ut in iti-
cibtis, ui i;un Riemoratum est, fulciamur. Quam for- nere pergere, nec ctiam nostros homines cum eorum
Imam et de sacerdotibus tenere optamus,- id est ut hominibus, aut caballos vel "reliqua pecora cum
10
«ec illi in hostem nisi .bene docti et Ipsi eleetione ^ eorumpec ribus aut ad paslutn ire aul simulha-
atque- permisslone propriorum episeoporum; qui bitare vel-manere, necullani parlicipationem cum
lamen tales sint, de quorum scientia et vita ae ebn- eis nisi pro emendatione, ante publicam emendaiio-
versatipne onines securi csse possirims. Illiid tamen iiem et ecclesiae satislactionem umquam soienter aut
vel vus"vel omnes '5 scire cupimiis, quod hon pro- libenter habere debeamus, ne pro eorum iniquila-
pterea haec .peliinus, ut eorum res aul aliquid ex libus aique flagitiis una cum-eis-et nos el nostri,
eorum pccuniis,- nisi ipsis alfquid, spbnle nobis dare quod absit, pereamus. Scimus enim, quodperit iu-
placuerit, aut eorum ecclesias viduare cupiamus, sed h.tus prou impio: Tales veroet a nobis, si nossub fideles
magis eis, si Dominus posse dederit, augere deside- babere vultis, segregate in ergaslulum pu-
tairius; ut ei ipsi et vos et nos salviores simus et blica poeniteniia redigite, et postiilaia concedite.
Oeo potus ipso adminiculante placere mereainur. Ut ergo haeG.oinnia a vobis et a nobis, sive a suc-
.acimns enim res ecclesiae Deo esse sacratas; sci- cessonbus vesiris el npstris, futuris temporibus abs^
xnus eas esse oblationes fidelium e.t pfecia -peccaio;- que ulla ilissiinulaiione conserventur, scriplis eccler
rum 6. Quapropter si quis eas ab eeclesiis, quibus a -siaslicis inserere-iubete cl inter vestra capilnla in-
lidelibus collaiae Deoque sacralae suni, aufert, pro- terpolare pfaecij)ile._(2Mod
- ita (acinni esse omnibus
cul dubio saerrlegiiimcominittit. Coecus enim est, liguet.' , _. , .
qui ista non videt. Q;:isquisergo.iiostiuin suas res 571. Ne episcopiad bellapergcint.Concessiodomui
.ecclesiae tradit, Domino Deo illas offeil alque dedj- Raroli imperaloris. Omnibus notuiii ebse volumus,
-cal suisque sanctis, et non aiteii, dicendo taliact .quia norisolum ea, qtiae super episcoporum et pres-
agendo Ha. Facii-enim scripturam de ipsis rebus, • bitcrorum hoslium vexationious et piecibus pro
quas Deo dare desiderat,et ip-am scripluram coram B ; nobis et vobis lieri rogitastis, concedere opiamus,
aluiri aut supra lenet in niami, dicens eiusdem loci sed quhquid pfo sanctae Dei eeclesiae et sacerdo-
-sacerdotibus aique custodibus : e Offero Deo atque tiini sive totius populi et veslra utilitale invenerilis,
-dedico omnes res, quae hac in carlula tenenlur m- concedere paratissimi sumus. El modo isla, sicut.
sertae, pro remissioiie peccatotum meorum ac pa- peasiis,_cpncedimus; et quando viia cotnite Deo
'
renlum el_filiorum (aut prp quocuhque ilias Deo iiuxiliante ad.generale placitum venerimus, corisultu.
libare voluerit) ad serviendum ex his Deo in sacii- . Oiiiniuinliddium nostiorum scripiis finnare, nosiris
ficiis missarumque sblemniis, orationibus, linnina- noslrorumque atque futuris teiiijionbus inrelragabi-
riis, pauperum ac clericomm eliinosinis et caeleris liler manenda firniisshne Domino amminiculaiile cu-
divinis' cultibus atque illins ecclesiae utililalibus. Si pimus. Modo ea, quae generalia sunt et omnibus
. quis autem eas inde, quod fieri nullatenus credo, - conveniunt ordinibus, statuere ac cunctis saiidae
abstulerit, sub poena sacrilegii ex hoc Domino Deo, Dei ecclesiae nostrisque lidelibus 6b Dei oinnipolen-
YARIANTES LECTIOKES.
d ministeria Bai. "s
prolixitale victi Bal.- s conuna posl praedicia posuil Bal. 4 deesi Bcd. h Sic
G. in loco raso; tamen nobis et oir.nibus' Bai. 6 scimus eiiim... peccaiorum d.sunl Bal. '.procum-
<jue G; s r. ptuiieiitiaiii
' in- ea aliasq0 G. 9 p. eius c. G., '" deesl.Bal, n h»be)'e corr. «b dia iwmu,
haberi G_ - ,-._--
 - "
791 B. CAROLl MAGM OPP. PARS I. SECTIO I.j . 793.
tis amprem &t reeordalionem tradere parati sumus, _i A ctiflcata cum magna diiigenfa ab eis collig rilur,qni
et ad proximum synodalem l nostrum cpnyentum dignisunt, vel cum bonore.serventur, fetut ecularia
ae generale placitum, ubi plures episcopi et-comites negolia vel vana gloria in_ ecc'eJis nori" ganlur^
convenerint, isla sicut postulaslis iirmabimus, quia domus Dei donms orationis debet e se , nou
572. Ex quibus supra. Sacerdolibus omnibus \ spelunca lalronumJ Et ut inlenios habean animos
Primo omhium monemus, ul lides catholica a pres- ad Deum, quandoveniiinlad inissarum solle )iiia;-el
biteriset episcopis diligenler legatur et omni populo rion exeanl ante completionem
* ' benedictibn s sacer-
praedicetuf ; quia hoe primum praeceplum Domini .dolalis." Sex
I
sunl-,
oinhipolenlis in lege esl dieeritis : Audi, Israet, do,- tatur anima eius, quae odil Dominus,etseptimu l detes-
.minus Deus tuus Peus tinus isl. Et. ut diligatur ex oculos sublimes, Iinguam mend.a-
loto corde et ex tota menie et ex tota viitute. - cem, jnantis effundfenles sanguinem'innoxi m,.cof
573. Ex quibus supra. Generaliter omnibus ?. Bt macbihans cogitaliones pessimas, pedes v laces ad
currendum in rnalum, tesleni fallacem, et um qui
pax sit el concordia et xmanimitas cum omni populo semirial inter fraires discordias.
christiano infer episcopos, abbates, comites, itidi-
ces, 4et omnes. ubique maiores'seu minores perso- ,bealus Qui secundum |Deum sapiensest.secundu 1Deum
nae pacem habeant; quia nihil. Deo sine pace pla- esl. Melius esl videre quod eupias, quam de-.
sider.arfe*quod 14hescias. Ubifuerit sripefb a, ilil et
cet, necmunus sanctae oblalionis ad allare, sicutin
euangeiid ipso Domino.praecipiente.Iegilur; quia et contumelia erit: ulii auleni huiiiilitas/ibi t sapien-
illud secundum mandatum est : Diliges proximuni tia : uhi non est guiiernator; 1 populus corru t in ma-
tuum sicul lemelipsum.llem in euangelio : Beali pgci- .i'*>lum. Mfelinsatttem est, ubi mulla eonsil a : Deus
fici, quoniamfilii Dei vociibunlur.El iterum : In hoc enirii insennones. caelo, el lu super terram. Idcirc sirit tibi
Muliascuras secnnfur s mriia, et
cognoscentdmnes, quia mei discipnli'es'is, si dileclio- in pauci
nem..habuerilis ad invicem. In hoc enim praeceplo multis sermonibubiuveriilurstulticia.
discernuntur liiii Dei el filii diabbli;- quia filii diaboli Obsecramus pmnes , ut bonam et proba ilem ba-
sempec dissensiones et discordias movere salagunt.: bearil eohversalionfem, sicuf ipse Dominus in euan-
filii auiem Dei semper paei et dileetionistudent. gelio.praecepit: Sicluceat lux_veitra coran Ifqmini-
5.74. Ex quibus supra. Generaliler omnibus.Item vesirum bus, ut videanl qperavestra bona el glofificeit palrem
habemus in lege Domini mandalum : Non anguria-- tinne multi , qui iu caefisest; ut eorum bona" onversa»
mini.'. Et in deuleronomio : N.mo sit, qui ariohs pertrahanlur ad servhium De . iitaon
sciscitetur ° vel somrita observetvel auguria inlehdal. solum servilis condilionis IB infantes, sed eti m ihge-
llem: Nemosit maleficusnecincanlalornec filoniscon- nuorum lilios congijegeht sibique socie t. Etut
-sulior' 1. Ideo praecipimus, ut cauculalorcs selincan- , scolae gentilium puerorum fiant. Psalmos,ri tas, can-
lalores vel tempeslarii 9 vel obligaiores.non fiant, et tum,compolum, grahimalicam persingulam nasteria
ubicumque sunt emendenlur vel damnentur3°..Item vel episcopia ,' el libros calbolicos bene habeant
de arboribus vel peliis vel fontibus, ubi aliqui stulti emendatoSi : quia saepedum bene male aliqud.Deum
Itmiiiiaria vel alias observaiiones faciunt omnino rogare cupiunt per mendosos libros " roganl.
Et pueros- veslros non sinite eos vel Ie"endo vel
niandamus, ut fle pessimus usus el Dep exseerabi- scribendo Et si opus esteua igeliuin,
lis.ubicumque inveniiur, lollaliir et destruatuf. corrumpjre. "
, 57,5. £r quibus-supya. Generaliier oninibus. Item psalterium, misskle scribere, perfeclae" a• tatis Iio-
iit hoinioidiainfra, patriam, sicut Iege Domini inter- G ' •mines scriiianl chn omni diligenlia.' -
dictum est,,riec'C9usa ullipnis nee avaritiae nec la- 578. Ex quibtts supra. Genefaliler ormibus. Ut
irocinando fiant. Et.ubicumque iiivenla"11fuerint, a aequales mensuras et rectas et- pondera iusta et
.iudicibus -noslris secundum legem cx nostro man- aequalia omnes jbabeant, sivein civitatibiu sive in
<Iatoviudicenlur. Et non occidatur homo "monasleriis, sive £id dandimi, sive ad acci iendum,
" nisflege sicut in Jege Domihi praecepium habemu . Item in-
iubenle. ,
' 576:""Ex quibttssupra. Sacerdolibus oinnibus. Ut Salomone, Don)ino|dicente : JPondusel pon us, men-.
suranvelmensuram\odil miima mea:
episcopi diligenter discutiant per suas parrochias El hbc nobis competens el venerabile vi etur -,ut -
presbiteros, ut eor.um fidem,baplisma el missarum hospltes peregrinique et pauperes susceptio las regu-
ceiebraliones bene scianl,"et ut lidem reclam teneant Iares el canonicas loca diversa habe nt; quia
et inissaium [per
-fclisptisma eatholicumobservenl, prae- ipse Dominus.dicturus erit in remuneraiio e magoi
ces bene jnlelleganl, et ut psalmi digne secundum diei : Hospes eramj el suscepistis me. El pbstoltfs
dlvisionesversuum modulentur, et dominicam ora- hopitalitalem laudans dixit : Per Itanc qui am pla-
tionem ipsi iniellegant e.tojxmijmspraedicent iiilfJle- cusrunl Deo, angelis hospiliosusceplis. - ~
gendain, ut quisqne sciat, quid peiit a Deo. Et ut 579. Ex qitibus?ppra. Aliquid&acerdottin<•-, aiiqriii
gioria 1'airi eiusqiteFitio el Spirilui sanclo cum oinni popuo. Item ut isti inangones et isli cocio les, qui
ltonoreapud omnos canaiur, et ipse sacerdos cum sine omni lege vagabundi vadunt per istai lerraui,.
el pnpulis Dei coniinuni 12 voce, - uon sinantur vagafe et decepliones in h minibus
" cunclis angelis
Sanctus, Sanctus , Sxncius canlel. Et oninimodis di- • agere;- quits nudif cum ferro dicunt alic ui Oalam
- cendum est |.rdsbyteris et diaconibus, ut arma non ^ sibi vagantes discurruni. Me ius enim
13 penitenliaml
portent, sed niagis confidaiit. iu defensione Dei, videlur, ul :si aliquid inconsuelufn el Ca itale cri-
- quamhi armis. • mfen commiserintj in uno loco permane nt Jabo-
377: Ex quibttssupra. Aliquid sacerdotibus,altquid - ranfes ei serviente|s et peniienliam agenle , secun-
populo. itein placuit noliis admonere revereniiam "dum quoii sibi canppice inppsitum sit.
vestram,'ut unusquisque vetrum praevideat per 580. Ex quibussupra: Geiteraliteromni us. Sta-
sUam parrochiain, ut ecclesia Dei suum habeat lio- luimus secundum quod in lege Dominus raecepit,
. norem,' simul el altaria secundum sttam magnitudi- - ut opera servilia diebus dominicis non aga llur, sic-
' neiri
venerentur, et non sil domus Deiet altafia sa- -ut et bonae meihoriae genitor nosler in 's syno-
crala pervia canibus.et ul vasa sacrata-Deo cum dalibus edictis mandavit, ut viri talia o era. non
-magna-veiieralione habeantiir, el ul sacfifieiasan- exereeant, hoc est nec in vinea" colligend , nfee in
VARIANTESLECTIONES.
2 ex sacerdot. o. G. 3deeslG. 4 G. s auguriemini Bal. 6 scile-
^synodaleG. q. supra personas
rinr G. ' consulalor G. '-8 p. aul iaculatores aul inc. G. s vel teniptarii superscripluml3G. *° v. d.
desuntG. " inventi G. communa ccrr.jib eadem manu communi'>G.cumls.una.. Bal. 6 tione B.
. 1V(juas B. ,1S coiigregentur G. l6 sinatis (eos deest) Bal. " missalem
' Bal. _ qui diniidicum fro d. §e
aiicubi data sibi penilenlia G. •
.793 COD.DIPLOM.— BENEDICTI CAPITULARIUM'COLLECTIO.— LIB. II. 79,4
campis arando, metendo ;vel foennm secando,"' vel A - Maior a.minore non polesljudicari. .' . .,
sepem pohendo,- nee concides stirpare, -vel.arbores Iudicis-non csl quenilibet iudicare vel condemp-
caedere, vel in petris lahorare, necdomusconst>uere; tiare absque legitimo accusalnre ; quiaiit Dominus
nec in horlo laborent, 'riec ail placitum .cbineniant, Lidam furem esse;-sciebat,sed qriia non esl accusa-
nec venatibnes exerceanl. Sed trh lanluriimodo tus, ideo nbn esl eieclus.* ...
opera, si necessilas ingfuerit sumnia, agant,dnon - Episcopos eiectos aiquesuis rebus expolialos ln
alia, id est carra hostilia vel victualia vel si ibrte s_eles proprias recipi. tl sna omnia.legaliter primo
riecesse fueril corpus cuiuslibet ducere ad sepul- eis reddi sancli canones decreveruut; ,et poslea si
chrum.. Item similiter mulieres ^operatextrilia non quis eos aceusare vellel, aequo periculo facere^an-
faciant, nec capulent., rieccohsuant, nee opera pec- c"verunt, iudicesesse decernentes episcopos reetb
lilia facianl. nec lanam carpere; neclinutn battere, sipientes in ecclesia copvenientes, ubi leslfesesserit
nec in publico vesiimenta laVare, necvervices tpn- s-ngulorum, qui oppressi videbantur."- , ,.- .
defe habeant licitum, ut omnimpdis Iionorelur die.s Placuit,"ut si quaecumque persona contra episco-
dbminicus,' requiesque seivelur; qualinus.ad missa- jiiim vel actores.ccdesiae se, propritim crediderit
rum solemnia et ad ecclesiam undique lihere conve- habere. negotium ,. prius adeufn recurrat cariiatis
niantf et laudenl Deunj pro .omnibus-bonis, quae studio; ulfamiliari colloquio commonitus ea sanare
riobisiriilladiefecit. Legimusenim, apostolodicente: debeai, quae in qucrinioiiiam deducunlur. Quani
Wariifeslnquiemsunl opera carnis; quae sunt,fornicq- rem si differre voluerit , senfentiam 4 suscTpiatek-
'
tione/, imhthiidiciae,luxuriae , idolorum se-rvilus,ve- .communicationis." : '..- ,<-..., •,-...
heficia , vtimiciliae, contentiones,aemulaliones, ani- jj Si .quae causae. vel contentiones inter clericos
mo&ilgtes, irae, rixae, dissensio.es, haereses,_seclae, et laicos lam maioris ordinis., quam etiam ihferio-
htviiiue, f.otnicidin, cbrktates,-_comesati.nes et iiis ris-fuerini exortae , placuit, ut .seciindum syriodnm
similia; qttaepraedico vobis,-sicut praedixi,- qitoniam Nicenam.congregaljs onmibus eiusdem'provin&iae
qui..lalia agunt, regnum DeiJion possidebunt.lAzo episcbpis. iufgium lerminefur; nec cui liceat,- sine
haec eadem , quae hiagnfis praedicator ru ecclesia praeiudicio lamen ecclesiae romanae,-cui "iriom-
Dei singillatim nominavit, cum studio prohibele, in- nibus causis debetur. reverejitia cuslodiri relictis bis
- lellegenles, qtiam sillerribileillud quod dixilf Qui sacferdotibus qui in eadem piovincia Dei :eccl'es"ias
ialid agtint, rcgnum- Dei non consequenlur.,Et pnini nintu divinogubernant; ,ad alias convolare provin-
inslanlia pfaedicale lidem tenendam Dbmino. De cias yel aliarum-provinciarum episcoporum iudi-
liuriiiliiale vero et paciencia, de. caslllate et-conti- cium expetivel p"atj,- nisi fuerit j^j-ovocatum,:Quod
rienlia, de benignilate et misericordia, de eleinosinis si quis praesumpserit, etab officio cleri depositus
et eonfessione peccalorum stforum , el debiioribus et iniuriaruin reusab omnibus iudicelur. • '
suis utsecundum dominicam orationem omnibus sua Si autemmaiores causae in- medio-fiierint bevo-
debita dimittant,' euncios lrionete... ,-.. lufae, ad ..sedem aposlolicam, ui sancta synodus
;581. Ex quibussupra. Sacerdolibus omritbus.,Stu- slatuit et beaia consueluilo exigil, periudiciumepi-
iendum"est ep.iscopis,ut jdissidentes fraires niagis ad -scppalereferaltir. ... .
pacem, quam ad iudicium cohort-niur. .'-.__. Pfudentissinie iusiissimeque deereta Niceni con-
Aucloritas ecclesiaslicaiatqufecanonicadpcet,- non cilii siye AfriCanidecreveruijt,-quaeeumque negotia
debere absque senientia Romaiii pontilicis concilia _ in suis" locis; ubi orta sunt, iinienda; maxime quia
caelebrare; - - • , .. '. *-•unicuique cbncessum est, si iudicio offensus ftierit
: Epis.cbplintercessionem praestent bis, qui inhjua cognitorum,.ad concilia suae provinciae vef eliam
vi ooprimuntur. .-,.-. universaleprov.ocare. . . :.._.
Nullus episeppus nisi in legitima synodo el sup _ Servafa' qhae scfipta.est dc gubernationibus rfe-
tempore iipostolica atque canonicavtieaiione cbri- •gtila, manifesluttiest quod illa, quae siintper,unam-
gregalar 'supei quibusdam criminibus pulsalus au- quanique.proyiriciam,-ipsius".proyjnciae.synodus.dis-
- •
.diaiur. ; . :'',..-,,: perisat, sicut Niceno constat decfetuin esse conr
Neriio episcopum apud iudices seculares, accusare cilio. . _. ... '..„.-'".
•
praesumat, sed apud primates .suos. ... 2 . Siquis episcopus super ceftjs accusatur criminibus,
. Accusatores et accusationes, quas leges seculi ab, bmnibus audiatuf )fel iudicetur.qui stint.in pro-
rion adsciscunt,"canbnicafunditus repeliit auclofilas. vincia episcopis. ... - ' ... -
Yariis delractionibus et aecusaiionibus non"decet . . Quaecumque sunt ad religionis observantiam per-
labefactari pfimaleiri, sed magis patrum regulis ro-- -linehtia,locissuis et ' a suae dibceseos-^ynodis
' ' au-
borari; Namel Liberius papa pj-o Athanasio,duobus dianlur.. . ..... .. .1..: . -, .-
annis in exilio trusus est, et mulli alii episcppi, qui . . Una.quaeque provincia. suo melropolitano et suis
eum damnare ribluefiint, exilio sunt daninati :-quo- compfovinciaiibus episcopis sit -cpntenta. .
rum exeriiplumomries.convenit sequi sacer-dotes.... , Jliiredjctus onmis qui iransfei-l.lerminos proximi
Mullum -.derogafio praevalet , quando derpgator sui.. El dieel omnis-populiis :Ameri.-Et reliqua.
creditur fide dignus.. Ideo non omnes admittendi . Qui c,sunt supra diocesim episcnpi, hequaquam
srint, sed vhi piobalissimi. Primo seniper persona, D - ad.ecclesias, .qu.ae sunl .exira praefixos sibi termi-
fides, yita et convefsalio iccusaiuiuni inquiratur- nos, accedant,: nee eas aliqua praesumplioue cori-
Et postea, qriae bbicihnlur-, fideliler pertractenlur; furidaiil., .. ,..-.'.
quia nihil aliter lieri debet, •'hisi' iiiipetitoruin prius ;.: Non oportet transferri terminos a jiatribus con-
vita disculialur." .; ;-- ...'_ stitulps, ut:a]ler,alterius parr.ochiain invadat aique
Non est auctorilas, qrieniquamclericprumiudicare illic celebi;are divina niysleria inconsulto . episeo-
vef dampnare, anlequam accusatofes praesentes lia- :po'5 7"cui comniissa esi,-praesumal. . .. • .-.
beat, locuiiique deferidendi 3 accipiai ad_iibluerida 1 .582. Ex capitulis domni.Karolt regisamto regni
crhriina. - '"..., , .' .,..:. .eius undccimo ac is. Ve his,;qiiiin(ra;regnum .sine
Oninis accusatio intra provineiam audiatur, ,et iussixmeduminica.per vitn aliqui.l.rapu.riht. ,Si quis,
ri conprovincialibus' lerminetur,. Uitra proyinciae -in exercitu infra regnum^sinejussibne dominica per
lerininos accusaridilicentia rion progredialur.... ,., .vim.hoslilem aliijuid praedari.volucrit, aut foenum
E_piseopus
' nec
" provocatus pro rehus transitpriis l.oilefe, aul.gianuni, siye pecora maiofa vel.'minora,
litiget. -,..-, .'->-„. .'-.<. domrisqiifeinlfSiigere velincendere : Haec ,ne fiant
Non est iuslum, iudjeare aui. coiidemnare virum, omnino proliibejnus. Xiuodsi ab aliquo .praesum-
cuius causaad liquidum non esl examinala. : ptioso factum fuerit, sexaginla.solidis, si liber est,
. YARIANTES.LECTJOISES
1 deest Bal,- *
supersctipttimvel dei G. -3 1. sc d. Bal: '' defcrre G. - quae G. fquae.G. ' eo G.
 ''
795 B. CAROLIMAGNlOPP. PARS I. SECTIOI. 796 -
sit culpabilis et omnia simiha restituat,. aut cum A 590. Ui quae diversi principes slaluerunl, vel anii-
duodecim lesiibus se pnrget l. Si vero servus hoc stiles singuli pro causis ecclesiasticis obiin runt, in-
fecerit, capitali senlentiae subiaceat,et dominus convulsa perpeluo'servenliir. Quaecumqu a divis
oinnia similia restilual, quia servum suum non cor- principibus constitula snnl, vel singuli qu qtie anti^
rexit nec cuslodivit, ut lalia non perpelraret : quo- siites pro causis |ecclesiasticis impetrar nt, sub
niam si nosipsoscomedimtis, cito deficiemus. Unus- poena sacrilegii iugi el solida aelernilate rventur.
quisque lamen cuslndial exercituni suum, ne aliqua Clerici non secularibus .iudicibus,' sed piscopali
depraedatio inlra regnum liat, qui non vult legibus audientiae reserventuf : fas enim non est utdivini
emendare, qtiae sibi commissi iniuste fecerunt a. mimeris minislri ' ' lemporaliumpotesfalum ubdanlur
Dignum est enim, ut magistri vel seniores pro sibi arbilrio. \
commissis.reddanl rationcs, si aliquid praedae ege- 591.. De privilegiis ecclesiarum, qualinu incorru-
rint :iut iniuste fecerint, eo quod eosila correclos pta persistant. Praecipimus, ut privilegia, quae ec-
non habenl, ut talia non audeant perpelrare. clesiis el clericis lfegeconcessa sunt, ma eanl' " in-
385. Ex capilttlis domni Ludouiici IngliHenaim 3 I -
corrupla.
apostoiica auctorilate et synodalt- sanclione omnium 592. Quod servari debeal potius quan auferri,
videlicetclericorum ac laicorum-generaliter coinensu q<tod sanclae Dei ecclesiaefueril collalttni Iniquum
atque hortalu, decntis. Sitjuis infra reguum rapinam esl et sacfilegii inslar, ut quae pro salule 'elrequie
fecerit aul cuiquam nostro fideli eiuscjueboinini ali- animarum suaruni| unusquisque venerabif ecclesiae
quid vi abstulerit, in triplo cui aliquid abstulit legi- conlulerit autcerte reliqueril, ab bis, quib s maxinie
bus conponal, et insuper bannum noslrum, id est, „j, servari eonveiierai, auferri et in aiiud traisferrl."
sexagima solidos, nobis persolvat. Postniodum vero 593. Ut laicis quamvisreligiosis, nutla sil dispo-
ante nos a comile adducatur , ut in baslonico relrn- nendi de rebusecclesiaedala facultas. Laici quamvis
sus, usque dum noliis-placuerit, poenas Iual. NamL religiosis, nulla de[ecclfesiasticisfacultotibis aliquid
«i publice actum fuerit, publicam inde agat poeni- disporiendilegitur umquam adtribulafacul s.
tentiam iuxta sanclorum canonum sanctionem; sii 591. Quod praedpties ecclesiaesacrilegi int, sicut
vero occulfe, sacerdolum consilio exhoeagat poeni- scriplurae teslimonio conprobnlur. Sacrile i sunt ec-
lentiam : quoniam raplores, ut ait apostolns , nisii clesiae praedones. [Undeet in concilioAga ensi sub-
veram egerint poenilentiam, regnum Dei non possi- quarto capitulo-decrelum habelur ita : Ai ko quip-
debunt. Qui vero de rebus ecclesiarum aliquid abs- piam rapere furtuin esl ': ecclesi.ievero fr udari vel
lulefit, gravius inde iudiceiur ;quia saeraruin reruml abslrahi subripiquesacrilegium. Omnes en m conlra
ablario sacrilegium est et sacrilegus vocatur, quiex : leges facientes resque ecclesiae diripienles vel eccle-
eis aliquid absluleril aut rapuerh. Extorres namque\ siassacerdotesqtie|contra divinassanctione vexantes
a liniinibus sanclae malris ecclesiae tales personaei sacrilegi vocantur; atque indnbitanter in ames sa-
usque ad satisfaclionem ecclesiae, quam-laeserunt, , cril.egiquehabendi sunt. -
Bunlhabendae atque infamia notandae. 595. Quod ea, qnaeDonvno consecranltr, ad ius
584. De eo qui facultalem depraedalionis dederitt ecclesiusticumperimeant. E.i, quae Domi o oiferun-
maliliosa faclione, ut -vivusconb-jraiur.Si quis seele-:- lur vel consecrantur, ad ius pertinent sa erdolum.
rala factione factiltalem depraedationis dederil,
'- vel1 Et sacrilegi sunl bmnes, qui ea auferunt \ el in aliud
«i quis factam diviserit, vivtisconburalur. transferunt. - [ • . -
585. Ul vexalioin praediis ecclesiarumpraesumpta aG ( 596. Ul si qiiis dignilalempraesumpserit quamnon
«6 universis depetlatur. Ab omnibus illius usurpatio- meruit aprincipe vcl iusloseniore, sacfilegu habsalur.
nis contumelia depellenda esl, ne praedia sibhcoe- Si quis praesumpserit quam non nieruit principe
lestium sacroruin dicala -a. quibusdam irruCntibus s vel seniore digniialem, sacrilegus habeatu .
vexentur. Quod si quis praesumpserif, post debilaee 597. Ulilft, qui diversis sceleribusimp cati sunl,
ultionis acrimoniam quae erga sacrilegos iure pro- ad lestimoniumngh admillantur. HbmicUa , malelici,
mendaest, exilio publicae deporlaiionis-uretur. Jhres, sacrilegi, raptoreg, venefici, adult ri et qul
586. Ut capitate supplkium excipiat, qui viokh- :- raptutn fecerint vel lalsum lesiimoniun dixerint,
tiarncommisissedittoscilur. Qui nianifesfani detegitur ir seuquiadsortilegps.magosquedecucurrerii I, nullate-
commisisse violentiam, noifsam relegalione aut de- ;- nus erunt ad accukationem vel ad testitn niutn ad-
portatione insulae pleclatur, sed supplicium capilalfe fe mittendi. !
excipiat, nec inlerposita provocationis sententia,, 598. Ne arite iudex iaculeiur in reum enlenliam,
-quae in eum fuerit '*-dicta, suspendatur : quoniam n auatnipse confileulur aut sociisuieum onvincanl.
inulia facinora sub uno violeutiae noraine coulinen- i- Judex criminosuni disculiens non ante en:entiam
tur, cum aliis vim inferre tenlaniibus , riiiis cum in-
l- profcrat-capitalem, quam aul reus ipse nfitealur,
dignalione resistentibus-verbera c.aedesque crebro o aat convictus per innocenies testes vel ocios cri-
deteguntur admissae. Unde plaeuit, ut si forlequisis ' minis sui manilestius convincalur.
vel ex possidentis parte , vel ex eius qui possessio- i- 5"J9.Non esse iudkandum adversus ab enles. Ad-
nem temerare lemptaveril, interemptus sil, in eum m versus absentes nbn iudiceiur. Quod si fac um fuerit,
suppliciuin exeri, "qui vini facere lentaveril, et --" „ prolata sententia hoiivalebit.
alterutri patri causam malorum praebuit. - 400. Ne episcopus quilibet alium con ulcei epi-
587. De eo qui sibi indebilum locum usurpaverit. t. scopum. Ut nullus episeopusalium concul etepisco-
Si quis indebitum sibi locum usurpavefit, nulla se ;e pum, nec euin siipergrediaiur, aut aliquid ineom^
ignoralione defendat, sitque plene sacrilegii reus, s, modum ei in sua faciat parrochia. •
- 401. De'episcopo deposito,
qui boc agere temptaverit. qui ssad Roirianum
388. Ul inviolala permaneant,qtiaediversiprincipeses poniijicemteclamaverit. Si (jtiis episcopus depositus
circusanclas ecclerias saluerunl. Quaecumque circa ja "agendumsibi negbtium in urbe Roniapro lamaverit,
sacrosanctas ecclesias a principibus diversis suut ut alter episcopus in eius calbedra post a ellationfehi
slaluta, nianere inviolata praecipimus. eius, qui videtur esse depdsitus, "omnino non ordi-
temerilalefue-
589. Vl si ecclesiaeprivilegiaalicuius e- nelur, nisi causa ' fueritiudicio Romani e scopi de-
s
rint conupla piacidum quinque librarum auri poena ta terminala. ,
.nmlieiur. Si ecclesiae venerabilis privilegia cuius- s- 402. Ne in praedicaloresecclesiaedelra tiones seu
quam fuerinl temeriiale violata vei dissimulalione le vituperalionesftatit; quod canonica scripiu -a damnal.
-neglecta, commissuni quinque librarum auri con- u- -^}uodomnibus fidelibus omnibusque brdi libus sum-
bemprialibne pieclatur. mopere cavendum sit, ne clanculoautpub iceunciuta
'
YARIANTESLECTIONES. | ,
'• t. depurget G. .s fccerint Bal. s "
Ingilinum G. ''fueiint Bd. excqui superscr. tib e.Aemvwna
c.\e;i G. ^6dcest. G. j
 797 COD.DIPLOM.— BENEDICTICAPITULARIUM COLLECTIO.— LIB. II. 79fr
Db i ini delractionibuset vituperationibus dilauient, A bilis eiit omnis, qui ea Dominoetecclesiae.cui con-
perpendentes illud exemplumMariae, quaeeo, quod pelunt, aufefl, vasiat, invadit 4
vel diripit, usque ad
Movsi famulo Dominipfopler Aethiopissam detraxil, "emendalionem ecclesiaeque salisfactionem : qnod
inrriunditialeprae mullata sit. Et illud psalmislae : sit saerilegus et non tantum sacrilegus,sed cliam
Nolile tangere dtristos meos,, eliii prophelis riieis fur sacfilegus.
nolite malignaru Et Dominus per Moyseri ail: Diis 406., De his sacrilegis qui ecclesiaeeinsque sacer-
nondetrahes,clprinc7pi_popu:iluinoumaledices.El si * dolibus inittrias inferunt: Si quis in Ifoegeniis sacri-
David, regumiiistissimus, in Saul, quein conslabal legii jirorupferit,ut inecclesias earumque res inruens
iam aDominorepni.balum et abieclum esse, manum -sscerdoiibuset minisliisvel ipso cultui loc.iqueaii-
-mittere non praesumphit,mulloniagis cavendtimest, quid importet -iniuriae vel inferat ad divini cttltus
ne manumdelraclionis aut vituperationis sive ihdls- iniuriani, in convictossive confessosreos capiiali
cretionis aut dehonorationis quidam mittanl.in senienlia noverit viiidicandurii. Nec expectetur, ut
unctum Dominiet in praedicatores sanctae Dei cc- episcopus iniuriae propriae ullionem deposcat, cui
elesiae. sanctilas ignoscendi soli gloriam derelinquil e. Sit-
-405. Qnodepiscopi inlerse eorrigere, si quid ortum que cunclisjion solum liberum, sed eliain laudabile,
ftierh, debent.Conslanlinus -imperator de accusalio- factas" atroces sacerdnlibus aut ministfis iniurias
nibus episcoporum ait : « Hae quidem accusaiiones veltiti publicum crimehpersequi ac de talibus reis
tempus habent proprium, id est diem magni iudicii, ultionem mereri...' . ,
iudieem vero illu:)),qui tunc fulurus est pmnes iu- 407. Quodinnnia, quaeDeoojferuri.ur,procul dubio
dicare. Mihi ergo homim consiiluiode huiusmodi eteonsecranlur: Omnia-quae Dominoofferuniur,pfo-
rebus non licet habere auditorium, sacerdotum sci- " cnl dubio Domino cbiisecrantur. Et ribn solum sa'=
licet accusantiumet simul accusatorum; quos mini- crificia, quae a sacerdotibtis super altare Domino
me convenit lales.debere monslrari qui iudicerilur consecranlur, oblaliones fidelium dicunlur.: sed
ab aliis. i Imperalor quoque Valentinianus de epi- qiiie'quidei'a lidelibusoflertur ', sive in mancipiis,
scoporum causissicait : t Supra nos, inquil, est - sivfein agris; virieis, silvis, pralis, aquis aquarumve
veslrum negolium. Et ideo vos de vestris inier vos -decursibus,arlificiis, libris, utensilibus, petris; ae-
agife
' 404.causis; quiasupra noseslis. > Et reliqua. diliciis, veslimentis, pellihus,- lanificiis, pecoribus,
De sacrilegis,quod fures sinl lesle sc.riplura. pascuis, membranis, mobilibus et immobilibus, vel
O/nnibus sciendum est, quod sacrilegi fures sint quaecumque de his rebus, quae ad Iaudem Dei fiunt
cuncli, quires ecclesiae diripiunt,"vastant, invadunl vel supplenienlum sanctae Dei ecclesiae eiusque sa-
vexantque, aut a iure ecclesiarura quibus tradilae cerdoiibus-atque ornatum 8 prestare possunt, Domino
fuerant,-iniuste alienant. Unde el bealissinius Au- ecclesiaeque suae a quibuscumqueullro offerun-
gustinus in omelia. qiiadragesima octava euangelii tur, Dominoindubitanterconsecrantur et ad ius per-
lohannis ita dicil: « Ecce inter sanctos est Iudas: tinent saeerdoium. Et quia Christum ct .ecclesiam
eccefur est Iudas; et ne contempnas, fur saCrilegus, unarn personam esse veraciter agnpscimus,- quae-
-non qualiscumquefur, fur loculorura, sed dominko- cumque ecclesiae sunt, Chrisli sunt; et quae eccle-'
rum loculorum, sed sairorum. Si crimina discer- siae velin supradiclis vel in qtiibuscumque' specie-
nunlur in foro qualiscumque furli et-peculalus (pe- bus , sive pollicitationibus sive pignoribus,. sive
culatus ' enim diciturfurtum dere publica, et ,non scriptis sive corporalibus rebus offerurilnr, Chrislo
sic iudicalur furtumrei privalae quomodo publicae) Q oflerontur; et quae ab ecclesia eius quocumque
quanto vehemeiiliusiudicandus est sacrilegus fur, commenlo alienanlur vel tollunlur, sive alienando,
qui ausus fuerit imn- undecumque tollere, sed -de sive vaslando, sive iuvadendo, sive minorando, sive
«eclesia tollere ? Qui aliquid de ecclesia aufert vel diripiendo, Chrisio tollunlur. Et si-ab amico quip-
furalur, Iudae perditn comparjiur. J Nota, quodali- piam rapere furtum cst, pfecipue Clirislo- Domino
s
quid de ecclesia lollere furtum esse beatus Augu- nostro, qui esl rex regum ct Doininusdominantium,
stinus asseverei, et palralorerii lanli furti furem sa- aliquid auferre -vel slienare, subripere vel vatlare
erilegumappellet, necmm«t-ludae perdito aequipa- sacrilegium est. Onmes Jiamque ecclesiae praelories
ret. El post pauca : ( Quare, inquil, loculos habuit, manifestissimesunt-sacrilegi; et nullus a sacrilegiis
cui angeli ministraverunt, nisi quia eccletia ipsius niMper puram probatamque atque publicam poeni-
loculos suos liabilura eral.? t Ecce qriibus tanlibo- lenliam et per ecclesiaesatisfaclionem episcoporum-
cforis documeniisinstfuimur, quia quod in capite que-per manus impositionem iuxta canonicas san-
praecessit, in corpore"eius,quod esl ecclesia, videtur ctiones reconciliationem regnum Dei possidebit; et
implelum. Porro Cbrismm et ecclesiamnnam per- ' non solum a regno Dei fil alieuus, sed:eliam a limi-
sonam esse non nescimns. Etidco quae ecclesiae nibus sanciae ecclesiae el praecipue ab illius, quam
sunt, Clnisti sunl; el quae ecclesiae offeruntur, laesit, usque ad praediclam satisfaeljoftemextorris
Chrislo offeruntur; el. quae ab ecclesia eius lollun- elficitur. Talium vero scelerum patratoribus nisipost
lur, procul dubio Chrislo -tolluntur. Esto, futurum praedictam. satisfaciionem ivec vivis nec mortuis^
erat, utecclesiaChristi nummosbaberet. Sinummos, communicareminime debemus; quia qui rapit pecu-
ulique ei praedia et mancipia el divfersarum spe- "n niamproxinii sui, iniquitalem faeil; qui autem pe-
cierum innumera ornamenta. Et quia inlicilum sit, cuniam ecclesiae abstulerii,' saciilegtum facit. Qui
ea quae conferuntuf ecclesiae aufeni, beati Hiero- jion solum sacrilegi, sed eliam fuies saerilegi el lupi
"nymiscribenlis in expositione Mathei euangelisiae atque hoiiiicidae pauperumque necatores sunt 9, et
verba ita teslantur-: t Onmes, inquit, qui slipe insuper analiiemalis vinculo dainpnati coram Deo et
lempli el bis, quae conferuntur in usus ecclesiae, sanciis eius elliciunlur.
abuiunlur in-aliis rebus, -quibus suam expleant vo- ,408. Ut chrisliani ex propinquitalesui sanguinis
Itinlalem, similessuntscribaruni et sacerdotum.re- connubianon ducanl:i0. Ne chrisliani ex propinqui-
diuientiummendaiiumetsauguinem Salvatoris. i tale sui. sanguinis connubia diieanl, necsinebenedi-
4cS. QuodquicquidoffetiurDemirio^sanclumlanclo- clione sacerdolis cum virginibus nubere audeant,
rum silelzadius perdneal sacerdotum. Nulli liceat neque viduas absque siiorum sacerdolum consensu
ignorare quod omrie, quodDomino consecralur, sive et conhiventiaplebis ducere.praesuir.ant.
homo fuerilsiveanimalsive agervel quicquid semel 409; De eo qui se incesluosoordine_his personis,
fneril consecratum,sanctum sanctorum erit Doniino quibtts a .divinisrejgulisprohibilum-esl, coniunxerii.
ad ius perlinet sacerdotum; propter quod inexcusa- Si quis sine gradu se u incestubso-ordine euiu his
• VARL4.NTES LECTIONfiS.
1 peculator G. - n. aliquidqiiod G. 3 deesiG. > ecclesiae. que corr. el G. J et qu*sdBal. '° de-
reliquil Bal. " 7 guaecunque ei a f. offerunltir Bal. s siue Bal; siue corr. suae G. * dcesi Bal. 10c. Con•
ducanl G: q" non eo gradu sed i. G.'
 '' ' '
799 fi. CAROLt MAGNIOPP. PARSI. SECTlO I. . . 800
personis, quibus a divinis regulis probibitiim esl, A 418. Deexcommunicandisiudicibusei-potniibus,qui
eoniunxeril,- usquequo penitentianf sequeslratione ,non se. emendavefint..Ei iudices attt poleites, qui
testentur, utrique comnuuiione privenlur, et neque pauperes obprhnunl, si commoniti a ponf ice suose
in palatio habere hiililiam, neque in foro agendarum uon emendaverinl) excommunicenlur.
eaiisarum Ijcentiam habebunl. Nam eorum qui modo 419.- Ut episcoporum iudicio incesta atritnonia
J
praedictb se incesto coniunxerin! , episcopi seu ' emendeniuf., Praecipimus, ut iuxta decrel cariontim
presbileri in quorum diqcesfvel pago acium fuerit, adulterfa et iiicPsla marimonia, quae noi sunt le-
regi vel iudicibus. scelus perpelraluitf annuntient, gitima, prohibeanthr et ejiscoporum iudi io emen-
ut eum ipsis ,E denuntialum fuerii, se ab eorum dentur.
cpmmunione aul cobabitatione sequeslrenl. Res 420. Quod in eo Uocomanendumunkuiqt e, ubicun-
atitem eorum ad primos -parcnles usque ad seque- ,que volum voverit\s. L't uimsquisque 5n loco,-' ubi
stralionem perveniant, sub ea cosidiiione, ut anle- conslitutus fuit etttbi votum vovit, ibi ma leatei ibi
quam segregenlur, per nullum ingenium neque per reddat vola sua. I
parenles, neque per emptionem" neque per auctori- tei. Quod maximum peccalumsit spiri alis coth-
lalem regiam ad proprias perveniant facultatesf nisi malris coniunclio. Sciendum est omoibus, uod eon-
prefatiim3scelus sequesiralionis separatione et poe- iunctio spiritalis cpmmalris maximum pe catum sit
nilenlia faleaiiiur. ,et,divortio separaridum alque capitali senl ntia mul-
410. E'x libro legum Theodosii5. capiluio .11-.-de tandum, vel peregrinatione perpetua delei dum.
incesiis. Quo3 incesti non sint legilimi heredes, sed 422. De eo qui paganas observalionesf cerii. De-
infamia "sintnptatae ulraeque. personae. cfevimus,'sicut et autecessores ,-vel pare tes noslri
411. Ulnultus dewtam-Deo yirginem vel vidtiam B olim decrev.erunt, ut qui paganas obsen liones in
coniugemduipiat. Ul deinceps, sicut canones eccle- aliqua re feceril, multeiur el dampneiur uindeeim
siastici probibent, nullus Deo devotam. virginem, solidis.
riiillussub religionis habilu consistentem, sive vidui- . 423. Praeceplio m, ut mahcipia chrisiia a paganis
tatis continenliam professam, vel sui proximam-ge- ael ludaeis non trfldanltir. .Praeeipimus eneraliter
neris,"aut etiam de cuius admixtione incestivae uo- omnibu-, utmancipia chrisliana paganis v 1 ludaeis
tam possit subire infamiae, inlicilo connubip aut. vi non tradantur. _ .
aut consensu accipiat coniugem; quia nec .verum 424. Ut omnesnoverinl :i, quanlvmmah n-sit Deo,
polerit esse coniugium, quod a meliori jiroposito de- sacrqlas incestare. lubemus oninesscire oiiniliusque
ducitur ad delerius et sub falsinominis copula, in- sacerdoiibus praelicare atque sub poen sacrilegii
cesta 4 pbllutione el jbrriicalionis iminunditia per-. denuntiare quantuni nialum et -quarn ma imum fla-
petralur. Hoc vero nefas, si agere ariiodo euinslibet gitium sit cum Dpo devotis feminis vidui vel virgi-
gentis homines sexus . utiiusque teniplaverint,- irisi- nibus, sive cum velatis,five cum Deo dev tis, maxi-
sterile.sacerdote vel iudice,. etiamsi nullus accuset ^ meque cum sanctihionialibus et sacratis D o virgini-
o.mnimodis sepiirati.exilio perpetuo -relegenlur °; bus vel viduis tath in monasleriis quam. et exlra
"'
nec^aliqua definitione sui, quousque vixerinl, Ioa- commisceri. Kjinl hoc peccaium duplex esse non
gitudine lemporis excijsentur. diibium.est. Ut vferbigratia dicamus, cuiu vindictae
.412. Quod btaspliemiam Deo ,'vnferal, qui se cum reussitpuer arjie dominum suum, qui u orem do~
Deo sacrala miscueril. Scire vos cbnvenit, qfiia mini sui aduUeiio violavenl; quanto mag" ille, quL
blasphemiarii D.eoirrogat qui cum Deosacrata yel Q gponsam Christi creaioris coeli ac ierrae' putre^ine
cum velaltj feminase cpmmaculal. suaelibidiniscomiiiaculaveiit,.dicente b alo Paulo
. 415. Ul clericus pro;rio h.onore privelur, si _cuii aposlolo : An nespilis, quia corpora res ra .lempta
femina Deo 8 sacrala vel^velaia se eommiscuerit. Si sinl. Spiritus sancli? El alibi: Nescilis, quia tetn-
clerjcus cum velala femina vel cum Deu sacrala se plunvDei eslis et spiritus Dei habilal bi vob's? Si quis
- maculaverjt, proprio honore privetur.. aulem templum Dei violuverit,disperdet ill mi D.tis.f
414. Quo_d.st.criltgi;et violaloresiuxta aposlolum lemplttmenim-Deilsanclum£sl, quod esiis s. E.t ite-
sint; qui violanlsa.ratarum feminarumcorpora. Scien- riun idololalriae lij serviluti adulteroset f rnicalores
dnm est ojrinilms.-quodDeo sacratarum fominarum in sermone et |numero peccalorum iung t dicens:
eorporaper votum propriae sponsionis et vferba.sa- An nescitis, quia iiliqui regnum Dci-tion p ssidebunl?
cerdolis Deo consecrata lempla esse scrUiurarum Nolite errare; quia nequefornkaiii, neque idoiis ser-
lestimoniis conprobanlur. Et ideo violafores earum vienles, tteque adi tteri, neque molles, nequ masculo-
sacrilegi ac iuxla apostolum lilii perditionis esse rum concubitores, ne\ue \ures, neque ar ri, ncque
no-iciiiitur. ebriosi, neque ntaledici, neque rapaces gnum Dei
...415. Quod fomicatio omnibus peccalis periculodur possidebunt. ! . .
esse perhibelurrQ.uoApoene omuibus peccalis gravior - 42S. Ul quia necessilasbellorum cogit, iars pecu-
eldeterior sil fornicatio, et veraciler dici potest la- niae, quae ecclesiqe debetur, aliquanto te npore sub
queus niorlis et ptiteuslnferni ac vorago perdilionis, jrumrccurio reiineatur. Asseutimus.cuni con lio servo-
eo quod adulleri.vel Juxoriosi proplercordis inopiam Dei et popjili chrisliani propier inml entia bella
et persecutiones caeterarum gentium, qua^ ?3in cir-
perdunt animas suasi Nain uiaitscriptura, pretium D cuilu
seorti vix unius est panis; el qui se iungit merelrici, noslro suntjut sub precario elcen u aliquam
riiinm corpus efficilur-;etqui luxurialur, morluusest parlem ecclesiaiis -pecuniae in adiulofiui exercitus
in corporevivente.. - •• _ nostri cum Indulgenfia Dei aliquanw ten pore reti-
416. Quales debeant scripiurae vatere. Scripturae, neanius ea condilione, ut annis singulis e unaqua-
quae-di.emelaiimim habuerinl evideriter expressum que casata solidus,-id est duodecim denaf , ad eccle-
siamvel monasteritim-reddatur 1V;eo n odo ut si
aique secundum legis ordineni conscriptae esse no- moriatur
se-intur, seu conditoris vel leslium fucrint signis Hlefcui pecunia commodat!a f l, ecclesia
aut-subscriplionibus robofatae, oiuni habeaiitursla- cum propria pecunia 1S revestita^it; e\ iieg un si ne-
biles lirmilale. cessitas cdgat iut princeps iubeal.pre arium ie-
417. Ut ita valeal commulalio, sicut et emplio, novetur etrescribatur novum. Hoc onini o observe-
Conmmtatio si non fuerii per vim et mei-umcxtorta, tur, ul ecclesiae vel monaslefia penurlani etpauper-
talem qualem el emptio habeal iirmilateiu. , lalem non patiantur, quorum pecuiiia i i precario
"VARIANTESLECTIONES.
1nam quoinodopredicii G. > epts G. 3 separalionem et poenitenliam G. > c. incesliva, p. al. s ac-
' . «pre-
cusaior sit "BaL 'redigentur G. indefinitioiie Bal. M). s.,a v. v. s. c. rfesuu/G.
13 _9 vovcrunt
u
G. ut o. li. ad anlecedenlis cap. verba traxil G. idolainafe G. qui G. red anlur bal;
cipio
"elB«/.
 8.01. COD._DIPLOM. — BENEDICTICAPITULARIUMCOLLECTIO.— LIB. II. 802.
praesfata sil; sedsi paupertas cogai, ecclesiae el f. Apossidere. Qui vero in Ine iniqua defensione perdu- '
domui Deireddatur integra possessio. , rant, ut «ecatpres paiipefum oinnes iudicahdi-sunt,
426. Ut> ecclesiarumprivilcgia vel facultates sive qiibd eorum.laliler alinicnla subtraxerint. Sacferdo- '
qukquid ad easdempcrlinel, nuilus invadcre praesu- taiis famen debet essfepfovisio, ut10vindiclam am-
mat. Praecipimus omnibus ditioni noslrae subiectis, monitio manifesla precedat, ut rcs usurpatas
ttt nullus privilegiaeccle^iarum vel mpnasterioruin iniusiequi abstulif, adhibitaaequilale restitiiat. Quod
infrangere, resque ecclesiarum invadere vel vasiare sineglexeritelnecessitasconpuleritposteapraedonem
atitalienare velfaculiates earumdiriperepraesumat, sacerdblalis dislriclio maturala peicellal. Neque
nec sine precaria possidere perteiilet; quia', sicut xjuisquaiiiperregna ^1 absqiie proprii episcopi au-
*
a sanctis palribus instrucli sumus, gravissimum ctoiiiate res dispensare niiatur; qnia Dei poteniia
peccatum hoc esse dinoscilur, lestante sacra scri--- cunclorum regnorum lerniinossinguiari dominaiione
ptura, quae ait: Qui absiulerit aliquidpatri velmatri, concludit. Qui vero his nostris sanciionibus conlra-
et dicilhocnonessepeccatum,Itomicidiiparikeps esl. ierit, fetquae neglexit,.k'g-bus"e"menJafefardavefit;'
Pater noster sine dubio Deus est, qui nos creavit : veldeinceps in praedicta nequitia perdurare voiuerii,
maternoslra ecclesia, quae nos in bapiismb spiri- ~ bauies hoiiores quos habere videbatur, perdat 'et a
taliter 3 regeneravitr Ergo qui Christi pecunias -ec-" nobis -seculariler et legaliter' strictim forlilerque
clesiae fraudat vel rapit siv.evastal vel alienat, lio- puniatur, el a saeerdotibus coelesti gladio feriatur.
micidaante conspeelumiusli iudieis esse deputabilur. Et si se non correxeiii, non solum excominunicalus,
De quo quidani sapienlum dieit.: Quirapit pecuuiam seieliani anaihematizaiusnioriaiur. ^
proxithi sui, iniquiiatein facit; fjtd auiem pecuniam ,*? 429. Derebus ecclesiae;quaesibiiure debenlur,ne in
ecclesideabslitleiit, sacrilegiumfaciu ' ~' ' aliud trdnsferaniur. Sciendum est omnibus,- quod
427. Ul nequerex nequesecularium 4 quisquamper sacrilegiunisitresecclesiae qiiocumrfuemodo iniuste
vhn praediaecclesiarumrapial,quas episcopi,abbates ab ecclesii.s,qtiibus -" iure debentur,' auferri et in aliud
iel abbaissae regere videnlur. Omnibus nos jpsos transferri; -"'
coirigentes ppsterisque nostrisexfeihpiutn daiites 450.-QuodIwnticid e anle Deum ,depuleniur, qui
generaliter interbicimus, ul nullus laicus bomo, vel res ecciesiaevdsiant. Yolumusonines Scire, qtiod qui
imperaior, vel rex, aut aliquis praefectorum vfl Chrisii et ecclesiae pccuriias auferunt retque eius
coinitiitn, seculari potettaie fultus, sibi per violen- fraudant, rapiunt, vasiant vel diripiuilt, homicidae
tiam rapiat aut .&nobis competere vel quocumque ante Deuni esse deputaniur; quia res pauperum,
modo invadere praesumat monasleriurii.aul praedia . qiiosecclesia pasceredebet, diripiunt.
vel quascunque res depoleslale episcopi vel abbalis: ' 451. Ut capiiali poena multentur qiti sacrilegia-,
aul abbalissae, et incipial ipse vice abb.afis regerei adulieria, praedaliones auldevaslationes exercueriiii;
et ba^beresub se nionachos el pecuniam possidere, Sub pofeuacapiiali sacrilegia',aduiteria, praedationes
qnae fuitCIiristi sanghine comparata. Taleni honii- vastalionesque in regnp ndslro' a quibmcumquefieri
nem anliqui.patres nominabant raptorem et sacrile- prohibenius, itaul si voluiilarie quisex bis unum vel
gnm et lioihicidam pauperum et lupum.diaboli, , aliquid fecerif, de vita conponat, et omnes res eius,
infrantem in ovile Christi, el inaxime ririathemalis: tarii mobiles quam el immobiles,fistonostro socienfur
- vinculb dampnandumante tribu.nalChfisti. Deialibusi vel ecclesiae, cuius res vaslaveril ve'1alienaveril aut-
memb:es estotfe scripturae sancti Panli apostoli ad[ abslulerit, tritdantur. Maximum enim saciilegiuin
Timolheniii dicfentis: D.vilibuslndus seculi praecipe: Q | est, pblaliones lidelium, quaesunires ecclesiarum,'-
lion subiime -s_apere,nequesperare incerlo divitia^_, auferre, vastare, alienare,-invadere, vel subripi ls.
in
.r-um,sed in Deo, qui praestal omnia. Tales si eccle-- Nam , ut ait sacra sciip'tura,neque sacrilcgi, heque
siae correctionem non recipiuni, ethnicis et publi- adulteri, neque praedones, vel vastatoj-cs, qui simi
canis sunt siniiles, quibus nee yivis nec niorluis; raptores, regnum-Dei possidebunl. Et si lii, qui rcs
communical ecclesia Dei. Talibus, qui ethic el ibi a"' fralrum diriprunt, a regno Dei alieni litinl, quid su-
reperiuntur, eum tuba' 6 Dei clangainus, ne tacenles; per his fieri putalis, qui fes Deo dicatas diripiunt
dampnemur et simul cum eis pereamus. Si aulerni vel atiferunt? Nam quanto gravius-quis in praesenti
impietate.'horribilis esl Deo ille, qui impie agit;; seculo peccat, tarito gravius in infeino lorquebiiur.
.certe separatus esl lalis a Deo, et.analliehiati iuste\ 43%.De viris;'quodincasti:ateuxoressuas diligere
subicitur. Anatliemaenim hihil aliud sigiiifieat, ni.-ii eisqueul vasi inftrndori custdd.am-et~retiqttamneces-
a Deo separaiioncm sicut in veleri .et_novotesla- sitaieln debeant impendere.Oiinies, 13 scire volumus-,
mento iudiciumde anallicmate significat. . ' quod iubenie Domino.viri uspres suas in casiitate
. ^28 De his -qui non soluiride rebus sids aliqiddl debeant diligere; et eis rilpole vasi irilirmiori hono-
ecdesiue cqnferunl,sed etiam ab aliis.conlatas iniusle 3 rem, el custodiam atque cuncia; quae iiecessarii
possideht.'.Placuit ribbis et ab oriinibus observarii suiil, prout quisqttepoiuerit, iuinittrare fideliter
convenit, ut quia nonnulli riiemoressui perquaslibett debebit. Quod el nos, qu.i minislrf Domini sumus
scripluras pfo remedio animae suac defacullalibus s npc sine cansa Dei gladium porlamus, episicopaliin
iuis ecclesiis aliquid contulisse probantur, quod ai vice oninium episcopormn atque fegali aucti.ritatJ
diversis Deutn niinus timenlibus actenus moriiferai pro vifibus cunetos agere iulienius.-
callidilatelenelur, itu utaliorum oblaiioillis peftineatt D 455. De couservanda ftde inter liruin el uxorem.
ad fuiriam neo.hilueri corde possnrit diem iudiciii Scire omnes volitmus, sicut et "saepiusa Domiiiiepi-
Donimi,qui boo.cupiditalis delectaniur .ardore, qui-- scopis el reliquis Deiservis adiiioiiilisUmus, qtibil
cumque inmemcjrintcHus sui res ecclesiis, 8
ul supra-i- viri uxoribus suis et uxores simiiiler viris stns ve-
dixintus, delegalas Iniuste possidebit praesttmpse-- racilerfidein el-flileclionein servare debenl, ei ncn
flique reiinere., ct veritate couperla res Dei serviss in aljquo ab liis declinare, et quod non Iiceat con-
dissiniulaverit reformare, ab omnibus ecclesiisse- ' iugntis neijue pellicem lieque. coiiciibiriaiii habcre.
giegalnsa fcanctacommunionehabeatur exlraneus,, 454. Ne cieiicicuiuslibel ordnis a quibuslibet~'h
necaliud mcreaiur haiiere reniedium, nisi culpaml luici ini:rienlur, vel apud aliosquam apud episcopos
|cum propriii e rerum emendatione purgavetit": in- accusentur,-(Jt nequepresbiler nequfediaconusiieque
digne enim ad aliareU.imini properare permitliiur , subdiaconrisde ecclesiis irahantiir aut iniuriani ali-
qui res eccle&.iasticasaul, audet raperb aul ininste. quam eoium inscio episcopo paiiantur..Sed ijuidquid

. - YAIUANTESLECTIONES. '.-_."
- In G. ! precarlo G. " sic eliam G. lamen u. 4 quae Bul. * l. et hic quie.lbi r. G.
smertcriplo
-e deesi.G. ' impieiis Uul. , -• pos.ederit Bai. " n. ciiin (ulpatji propiiam T. Ihl. 10 el Bul. '^jnterre-
gna G. 1! s. vel subiipeKi G. ia oiiiiiibus Bul.' v<q. Qrdiiu.busa quiiiusliliet1."G.
 803 - B. CAROLI MAGNIOPP. PARSI. SEC-TIOlI. - 804-
i
quis adversus eos habuerit, hi notitiani A
episcopi quam ipsi, si convicti essent, passun erant, atiatur,
proprii perducal; et ipse causam iuslitia praeeunte Et insuper si talis causa fuerit, unde vivere debeanl,
discutiens, anilno clericos accusanti satisfaciat. a sacerdotibus publicapoenrteiitiamullentu , ut spi-"
455. Ut Iti l, qui innocenlesapud principem vel liius salvus sil io dis Dotuiiii.
apttd alios accusaverint damncnlur -. De his, qui 456. Ul clerkide his causis quas seculi l ges twn
iiinocenles ad principes aul iudices accusare convi- admiltunf 3 minime impetantur.Nulle cau a iudi-
cti fuerint, si clericus honoratior ftiefit, ab officii cibus ecclesiasticisaudiantur, quae legibus non con-
sui ordine degradetur; si vero secularis, poenam, tinenlitrvel quae piuhibitae esse-noscuntu .
YARLANTESLECTIONES. '
1 De bis Bal. * deestBal. 3 eausis quae s. I. nam dimittuntG. . I
' i

LIBER TERTIUS. !

Noiinuila haec capitula pro brevitate libri canonum atque levitate a domno Karolo e a suis *,
sapientissimis episcopis -excerpta sunt, quaedam de capite sententiae, quaedam verode
medio, quaedam autem de fine. Quae valde necessaria habenda sunt, atque m moriter
retinenda. Reliqua vero tam ab eisdem , quam et postea a domno ' Hluduwico lio eius
suisque proceribus aucta sunt. !
1. De primaiu ecclestarttmet sacerdolum.Ut unar B de ecclesia; et riiaxime, si, postquam didicerint
. quaeque ecclesia sive unusquisque saeerdos suum hoc factum esse, commuiiicareteiuplaverii l.
priiniammleneat, sicul in antiquis canonibus coa- 10. Utexcotnmunicatissi'eltis, qui eccl sias dese-
stituium est. runl; nenvp communket. Cum excojnmuiiiatis non
2. Ut omnisordoclerkdrum episcoposuo subiecius
° licere conimunieare-;-nec cnm bis qui er domos
maneat. Clefici,qui praeliciuntur in plochiis vel qui conveniuiii devitanies oratipnes ecclesi'e, simul
ordinantur in nionasterjis vel basilics inartyrum, sub - oranduni est. Abalia ecclesia non sus piendum,
episcoporum,qui in unaquaque civitale suni, secun- qui in alia minime consregafur:'
dum sanclorum patrum tradiiionespoiestale periiia- 11. De conturbaloribus ecclesiae opprinendis. Si
neant nec per conlumaciam ab episcopo suo dissi- quis ecclesiam Deijconlnrbare et sollkilar persisiit,
liant. Qiiicumquevero audent evertere Iiuiuscemodi lamquam seditiosus per potestates extera oppriina-
formam qiioctimque modo, nec proprio subiciunlui" tur. '
episcopo, siquidem clerici sunt, caiionum correpiio- - 12. Ulmonachi episcopissuis ubiqtfesti iecti ma-
iiibus subicianl; si vero laici vel monachi fuerint, neant.Monachospferunaniqiiamqueciviial m aulre-
coinmiinioiiepiiventur. gionein subiectos fesseepiscopo et quietei I diligere
_ 5. Ut nemoctericorumreliclo episcopo proprio iid et intentos esse laiitunniioJo ieiunio et o lioni in
uegoiiasecularia hvgret. Quod rion oporteat sacefdo- . locis, in quibusrehuntiaverunt seculo, pe manenies.
tem vel clericum, habenies adversus invicem nego- Nec ecclesiasticisyero nec secularibusne oiiiscom-
tia,.propriiini episcopum.relinquere ef ad secularia municent, yel in aliqua sint molestia pro ria mona-
negotia convolare. steria deserenles; msi forte praecipial r propter
i. Ui presbileri vel diaconi absqueepiscopiproprii C opns necessafiumab episcopo civilalis.
3
consensu niltil praesun.ant. Presbiteri etdiaconi 15. Ut unnsquisqueecdesiae; ctd or iiutus est,
praeter episcopum nihil agere perlenlent. minulret. Cierieum permanere oporft ii ecclesia,
5. Ut lempuspoenitentumin consideranoneepiscopi cui in initio ab cpiscopo praeiilulalus st, el ad
consislal. Penesepiseopos erit poteslas, modiiincon- quam confugitquasi ad poliorem ; hoc a lem refu-
versalioiiis penileniumprobantes, vel humanius erga tarites revqcari debere ad suam ecclesian, inqua
eos agere vel amplius tempus adicere. Anle omnia iuiniitus ordinalus est, el ibi taultini odo liiini-.
yero praecedens eorumvila et posterior jnqiiiratur, slrare. Si quis baiic defiiiitionemtranSgfe sus fherit,
et ita eis inpercialur liumaniias. decrevit sancta synodusa proprio graduieeedere.
6. De poeniientumconversaione et fide. Coriversa- 14. De suscipikndisItis qui perseculioiem paliun-
tio poenitenluniet fides tempus adbrevial. ftirfSialuiiuus per omiiia,iit hi, qui per ecullonem
7. De fritctuumoblationibu's,quae ministrisecclesiue paliunlur a pravifeqniliusque "veliulidelilus , susci-
conferunlur*Si quis oblaliones ecclesiae exlra eccle- pianiur a iuslis el lidelibus.
siam acciperevel dare volueriipiaeter episcopicou- 13. De legeel consuetudine.Aliqua can ne el or-
scientiamvel eius, cui htiiuscemodisunt olficiacom- dine tenentur, ahqua eorisuetudinefirimla sttnt.
missa, nec cuirieiusvoluerit agere consilio,analhenia 16. DealienisUiiiibttsnon usurpandis. Inhibilum
sil.- est, ne quis alienps finesusurpet aut pe praemiuin
'<
8. De his quae inusus pauperum conferuntur. vel favorem alicuirislerminos patrum sia utos traris-
Si quis obiata de.ierit vel acceperit praeier fepisco- cendal. Quamquamnovellaesuggestione , quae vel
-pum, vel eum qui c.onsiiluiuse=t ab eo addispensan- r, obscuraesunl vel sub geuere laienl, ins ectae a no-
dam inisericordiam pauperibus, et qui dal et qni bis formam accipiant, el quod in laicis 'eprelfendi-
, accipil, anathenia sit. tur, id multo magis debet in clericis p aedamnari.
9. (// qukumque synodalem excommunicalionem Universum co.hciliumdixil: i Nemocon ra prophe-
iransgressusfueril, in alia stjnodospemrecuperationis las, nemo contra euangeliunivel ~ conlra aposlolum
iion liabeat.Si quis episcopus damnatus a synodo, facit aliquidabsque periculo.
vel presbiter aut diaconusa suo episcopp, ansi fue- 17. Ut lransgress~res canonum exconmunicenlur.
rint desacro ministerio.aliquidcontingere , sive epi- Transgredienteiji(aiionnm defiitilioiiem xcommuni-
scopusiuxia praecedenlemeonsueludiiiem,sivepres- catum esse praecipimus.
bileratit diaconus: nullo modo liceal ei nec in alias 18. Ul episcopusciram monasleriorun gera'. Epi-
synodo reslitiilionis spem aut locum habere salis-° scopum convenitcivilatis compeleiilem lonasterio-
f.clionis. Sedetcommunicantesei omnes abieianlur rum provideaiiani gerere.
YARIANTESLECTIONES. I
^•detilBal. - perficiiiniuriii tboicisG. 3 ipsa capitis verbadesunl G. * tolumhoc cap-.ftdee-lG. 'alio
Bul. ° abici Bal.etG., sedltic correxit statim. - - -
|
sor> COD. DIPLOM.— BENEDICTICAPITULARIUMCOLLECTIO.— LIB. III. 80G
9. De monendishis qtn ordinantur. Si qtns cteri- A petenter occurrant. Quod si occurrere 6
non j.oluerinl,
cus ordinalur, moneri drbel constitula servare. , excusationes suas in iractaloria subscribant.
20. De salis(aciionepoenitenliae.S-\~is(a.cllo poeni- .55. De lecoreunitisccclesiae in alia erclesia non
lenliae non est tam temporis longiludine, quam cor- promovendo.Placuit, ul quj semel in ecclesia lege-
dis conpunclione pensanda: rit, ab aliaecclesia ad elerumnnn lenealtif aut pro-
21. De mensura poenilendae.Tempora poenitudi- moveatur.-El ut ah' eleclis iudicibus -
non sit provo-
nis hahila niodera-ione episcopali \ arbilrio sunt candum. _ ,
conslituenda, prout 2 inspecioriimanimos viderit esse 53.. De remissipne^penitenium.Penitentes quicum-
devolos : pariler eliam habenies.aelatis senilis in- qtteex gravioribus sive ex levioribus ctifpis poeni-
tuitum, elpericulorum quprumque attf a,egiitudinum tentiam gerunt, si.nuila interveniat egriiudo, qtiinla
respicientes necessitaies. fferiaanie pasclia eis est remitienduni. Celerum de
22. Demaiorum ordinaliotte uifanda^Qui talespr- pondere estimando deliclo um sacerdotis est iudi-
•dinalsaterdotes, quales esse nondebent, nonesthoc care. .,_.-*
consulere populis, sed nocere; riec praeslare regi- .57. Denon invadenda alterius parrochia. Non
men , sed augere discriirien. - . oporlet transferri lerminos a paHbus constitulos, ut
25. De episcopis qui inntiles ordinnverint. Qui in alterius parrochiam alter invadat atque illic ce!e-_
ordinandis sacerdotibus sanciorum palrum statula - brare divjna mysteria inconsullo eo, cui commissa
neglexerunt, et quos refulare debuerunt, conseera- esl, praesumat.
runl; unde si qui episcopi laleni ordinaverint sacer- 58. De iuslo baptismale non iierando. Rite bapli-
dotem, qualeni essfenon lieeat, "eliariisialiquo modo r. zalbs illo dono ilerafi non posse. Et aliler soia aqua.
dampniuu proprii. bonofes evaserint., ordirialioiiis lolos baptizare in nomine 1'atris et Filii et Spi.itus
tamen viriiuherius non habehunt, neceisacramento sanclinecesse est proviJeri.
3
umquani inlererunt, quod neglecto iudicip praesti- ."59. De uitioue peccatorum.In ecclesia peceala po-
terunt.
' puli inultaremaiiere non deliere.
24. Decavendisillicilis ordihaliori.busiAbillicilis 40. De prohibilisnon despic.endis.h\ quis inter-
ordinalioniliui est abslinendum. Etsi quae factae dicta despexerit, gradus slii periculo subiacebit.
sunt ordinationes illicitae, removeanlur. Nec tanUim 41. De praevaikutzribus canonum sumtnovendis.
puleinus peliliones valere po.iuloruin," ut cum his Quisquis sacer.lotum conlra interdicta caijorium fe-
parere ctipimus, conifa voluntatem doriiini Deino- ' cerit, a suo est ofiicio submovendus,, et veniaui sibi,
siii, quae nos peccare proliibei, aliquid agamus. deinceps noveiil denegari.-
25. De rebaplizalis non ordinantHs. JS!oiie-l per- 42. De dilatione ieinporumerga eos, qui ad sacros
millendum, ut rebaplizali ad clericatusgraduiripro- ordines promovenlur.Quise divinae iniliciae deside-
"lribveanlur. _ rat iiiaricipari.sive inief lectores, sive inter exprci-
26. Ui qui excomnulnicalussine (icentia commutti- stis,' quiiiqijennio__.leneatur. Exinde acolitus vel,
caverit, dampnetur. Si qiiis excommunicalus fuerit siibdiacoiius qriatuor annis. Et sic ad benedictiouem
pro stio negleciu , et lempore .excomnninicationis diaconaitis, si merelur, accednt: in quo ordine qptin-
anle atidienliamcommunicafe presumpseiil, ipse iii que annis, si inctilpate gesserit, adhaerere debebil. h.t
sfedamnaiionis iudicetur protulisse sontentiam. postea, si probus fuerit, sacerdos elficiatur.
<±1.De non vendendisrebus ecclesiae. Placuit, nt 45. De confessionescelerum. Manifesium est cori-
presbileii nonvendanlrem eeclesiae, ubi sunt cohsti- C fi.terieum de cfimiiie, qui indulto et delegaln iudicip*
luii, nescientilius episcopis suis. purgandi se occasiorie non uiitur. Niliil enim
28. Ut absqtte licenlia episcopi_aa vtrgines vel vi- interest utrum in praesenli examine pmnia, qjiae
duas clericinon accedanl. Clericivel cbniinenles ad dicia sunt deeo, coiiiprobentur, tuni ipsa abseritia
viduas vel yirgines nisi ex' iussu episcoporum vel prb confessione constal.
liresbiierorumlion aecedant.Et bocnon solifaciant, -44; Ul doctoribits contrafia non ddceanlur. Non
*
sed cum conclericis vel cum bis 'quibus episcopus debere queniquam ad iniuiiam dpctbrum vindicaie
aut presbiter iusserlt. Necipsi episcopj vel presbitcri doctrinam ; quia tiineo ne conhibefe. sltboc 'tafcere."
soli habeant accesstiin ad huiuscemodi feminas , scd Et aiibi: Meriio causa nosf espicit, sisilentio favea-
-
ubi clferici presentes '-suril aut graves aliqui chri- mus errorl.
' '
stiani. 45. De profundioribust_uaeslionibus.ProfundiOres
29. De appellationeprimae sedis. Ut primae sedis qriicstiones rieo ' " coifiempnendae sunt; nec peiiifus
episcnpus lion appelletur princeps sacerdolnm atit- asserendae. "
summus sacerdos aul aliquid huiuscemodi, sedlan- ~A(i;De tion negligendis'prue:eplis canonum , sed
tum primae sedis episcopns. - viriliter exercendis.Nec ociosa.npbis esse patitor; qui
50. De arbilrio episcopi erga potnilentes. Poeni- exercenda, non negtegenda, donavit.
lentibus secuntiumdifferentiainpeccatorumepiscopi kl.De non sludentlonorilati. Si studere incipia-
aibilriopoeniienliaetemppra decernantur. mus novitati, traditum nobis a patribus ... -ordiuein
31. De manumissionibus.Manuiuissionesin eccle- ealcabimuss:
sia suni 5 celebrandae. . -- - -
^ 48. ~Ul nullus sacerdosin alterius parrocltia aliquid
L
52. Ut neminisit facultas, relicla principaii calhe- praesumal. Siluriu:-quisque sacenics concessis silri
dra in ecctesiain sua didcesivelin re pibpria diulitts conientus liniilibus, nec in allerius parrocbia quic-
residere.Plactiit, ut nemini sil facullas, relicta prin- luain pfaesuinat; ne usurpalione locus alicui sacer-
cipali catbedra ad aliam ecclesiamin diocesi consli- doli' 9 in allerius concedaiur iiiiuriam.
tulam se conlerre, -vel in re propna diutius • quam 49. De non ignorandis canoribus. Nulli sacerdoti
oporlet constitutumcuram vel
et propriam plebemneglegere.
frequentalionem • agere
- lieeat carioriesighofare.
53. De defensoribusecciesiaea rege poscendis.De- 60. De populo dbcendo. Docendus.est populus ,
fensores ecclesiarum adverstis potenlias secuiariuni non sequendus.
vel divitumab imperatore suntposcendi. • 51. Ut aliqua.condilioneobiigtitttsabsquepclidone
54. De occursucleiicorum ad conciliiim. Placuit, dominisuinon ordihelur. Qui originali aut alicuius
ul quotienscuniqneconcilium-congregandum esl, epi-. conditione obligaii sunt, non debenr ab-episcopis
scopi el presbileri, qui neque aeiaie neque aegiitu- ordinari,nisi forte eorum petilio autvoluntas acces-
diue aut alia graviori necessilale impediuiitnr, com- serit; qui aliquid sibi in eos vindicant potcstulis :
YARIANTESLECTIONES.
1;episcopi Bal. - pater G. s iniudicioG. '*-clericisG. ~* deestBal. c iracloria Bal. 7 deestG. s cal
cauimus G. 91,, alicuius in Bal. . .
 '" -
807 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECT-iOL 80g
debetenim esse infhunis ab aliis, qui divinae niili-,A 70. De mortuis temere non iudicandis. N n est te-
liae fuefit aggregandus. mere iudicanduin djj his,_quiad^Deum-niig averunt.
52. De nialis fundiltts abscidendis. Ea quae male 71. De conleniiotii viianda. Sumnmpere onleutio
pulhilant radicitus evellant-ur,etniessein doniinicam es"tvitanda. |
zizania nuila corrumpaiit. .72. Quod mali\bona ministrando sibi noce nl. Mali
55. De non exigendis usuris. Usuram non solum bona ininistrahdo sibi tantummodo noceut, nec ee-
clerici, sed nec. 1 laiei clirisliani exigere debent~. clesiae
' sacramenta pommaculant.
: 54. De pravis persequendis. Aliler nobis eoinmis- 75.. Ut viventevifo veluxore nemoeorum HeriQOH-
sos regere non po^sumus, nisi eos, qui sunt perdito- iugio copuietur. Qui iniervenieiite repudi alio se
res autperditi, zelo lidei doniinicae persequamur, inatrimonio copuIar|Unt,bos iu uiraque pa te adu.l-
et.sapis inentiijus, ne pestis liaec latiusdevulgetuf, teros esse manifestum est. Qui vero vel xore vi-
severitate qua possumus 'abscidamus. vfeiite,quamvis dissociatumvidealur esse co iugiuni,
55. De plebe adversussacrilegos cuslodienda. Anle ad aliarn copulam festiriarunt, nec possunt adulterf
Ir-ibunai Doinini dfereaiu neglegentiae se non pote- non videri, in tauiiim ul fetiam bae perso lae, qul-r
rit excusarei qui ple.bemsuatn contra sacrilegaP pef- bus coniuncli sunl, aduiteri essemonslren ur.
suasioriis riuctores nolueril cuslodire. 74. De poteslale, episcopi in parrochia sua. Ut
56. De ulililate gregis elpastoris. Aliter unusgrcx unusquisque episcopus habeai suae parr.o hiae po-
et ui.u.spaslor.non suinus, nisi quemadinoduin apo-' testaiem, et regal iuxla reverentiam singuli compe-
stolus dfeceldicens : Simus 'autetn perfecli in eodem - lentein, et providentiam gerat omnis po sessionis
sensu
' el in eadem sa,iientia. * quae sub eius est potestale.
51;Deiepidis doctoiibus ~. Inieriorum ordinum B 751' Ul nemo clencorum absque consensi episcopi
eulpae ad nullos niagis referendae suiit, qiiam ad' sui principemadeaf. Si quis adire principei v neces-
desides rieglegeriiesqtiedoeiores, qiii iiiuUam saepe saria causa deposcil, hoc ag.ilur cum consi io et tra-r
uutriuut peslilentiaui, duui necessariain- dissiuiiilant ' ctatu metropoliiani et celeroruniepiscopor mipsius
adhibere-mediciriam. [ . - proviniiae. .^
.58. Quomododubiavel obscura leneanlur. In lis , 76. De poleslate episcopiin rebus ecc sdslkis.
quafe vcl dulfia vel obscura fuerlnt , "id riovefhrius Episcopus eccIesiasL.caruinrerumhabeal p testatem,
sequenduiri,,quod nec' priiecepiis ° euangeln.is contra- ad dispeiisandum fe-gaonines , quf indige U, cum
riinii, nec decfetis sarictorum iiivenittir abversum: summa reverfenliaet timoreDei. Particip.t aulem et
59. De uX'ribns et concubinis. Noii oiniiis' mulier ipsequibus indiget', si.tamen indigel.
viro iri. ct.i uxor e=t viri, ueque oimiisJilms heres est 77. Ut ciericus exlra suanl puriocltiam bsq<ie-sui
patris. Ilaque aliud est uxor, ahud eoiieubina. Sic et ponlificis permissu 'ftoitproficiscatur. Norio orteUsa-
ahud ancil.a, aliud iibera. Et alibi: Non e=l diiljuim cerdolem vel clericum sine iussione sui proliijisci
eam muliereiri non peninere ad iualrimoniuui, ' " iri ponlilicis. J -
qua doceiur riupliale non fuisse mysieiiuiri. ; 78. Qualiier episcopi.provehantur.Epise pi iudicio
60. De co .c.dinis relinqueitdis. Nou esl coniugii meiropolilauoruin | et eorum episcopor-ui qui cir-
dtiplicatio, quaudofaiieilla relicla,' tixor assumiiur, cuincirca sunt, provebanttir ad ecclesias icam po
' lestaiein. i
se i proleCHisesl honustaiis.
' QirDeabstinendo a l.cid . Oporlol, qni pro~ inliei- 79. Quod luibls eleclionesepiscoporum i on conce-
lisveniaiii poscii, .etiani a lntiliis licitis absti- n dantur. TSb.iesl periiiiiteiidum lurbis,' ele lioiies eo*
nere. rum.facere, qtiilsunt adsacerdoiiumprov liendi.
62, Quod poenilentibusnullalucrancgoUaiorisexer- 80.. Ut epistopi lermihos pairochiae sua iiontrans->
cere convehidt.Aulla lucra negotiatioiiispoenileiilibus cqnt. Qui sunt sujira diocesim episcopi,-n 'quaquani
exeicere, convenit q ia diltLile est iitter vendentis acl eceiesias, quaesunlextrapraeiixos s.bi lenriiiios,
emenlisque coniinerciuiii noii intei venire peccatum. acbedaui, nec eos aliqua praesumptione transeen?
65. Pe reatu ppUntum. Iteatu maiure delitiquil, danl 8. _ ..
' 8j. Ut episcopinisi vocatiexlra suam di cesimnu'^
qui pollore bonure peifruilur; el iriaiora facil vitia
delictorum subHinUitsdigniiatuin." l.i.sCrdinaiiones fuliant'. Non vocati epis upi ext-ra
64.- Ul pr.avinortconse.renlur. Quisquispravoruin suairidiocesim ace^dant propter ordinalioi es facien-
consecrator eXiiteril sacerdotutn, lacium sutiiu ipse-- das vel propter alias.dispensationes ecclcsi sticas.
dissofvat; et quoi co.nniisit illicite aut a decessoribus 82. Quod ea,\quaein pr6vincia_agendt nt, i"(6j;is-
suis invenit admissum, si propiiuin peiiculum vuit prbvintiae .syuodus dispensei. ..Servata ero. quae
•
vilare, dampnabit. scripla est tie gubernaiionibus reguia , n .uiileslum
65. Ut iniu.ta poptta pelttio ejf.clu careal. Nec esl quod illa, quae sunt per uiiamquaiiiq e pi\.vin-
tanlum putenius petilioiie:, valere jiupulbruin, ul, tiam, ipsius provinciae sytiodus dispense sicut Ni-
cum his parere eupimus , coutra volunialem domini ceno constal decielum esse concilio.
Dei noslri, qui peccare prohibet, aliquidagainus. 85. De proiesl.tieprimalis diuceseos,Si uis a me-
b6. De poleslate data non ,ab.<iend.t.'Privilegium tropolitauo iaedilur, apud piinialem dioe seos-iudi-
nierelur auiittere, qui permissa sibi abutitur po- cfetur., - | . •
testaie." ' D 84. Ul acasatores clericorum sine prxi alione non
67. Utnemo pociftlente.ilalleriits purrjcldue absol- recipiantur. Clferico.svel laicps accusante episcopos
val. Nullus sacerdos iu allerius civitaie vei diocesi aul clpiicos, passijmet sine probatione ad accusatio-
poeiiiieiiieiii, vel sub manu positum sacerdotis, vel nem re.cipinonldebeie, nisi pnus eorum discutiatui'
qhi recoiiciliatuiu se esse dixerit, sine consensii et exislimaiio.ius opiiiio velsuspitio.- ._;
iitleris e.jiscop'ivel piesbiteri,iii parrochia presbiter, 85. Ul criminos-s vqcemacctisandi nonhabeat. \\
aut episcopus in civitate suscipiat. - qui in aliquibus criminibus inelitus est, vocein ad-
68. De criminosisuon promoi)endis.-&c\ clerum cfi- versus maiorem liatu noii habeal accusan .i. Ab uni-
miriosi iiequeant proinoveri; etin clero posili si. ini vefbis episcopis tlictum est: " si crimiuos s est, non
aliquibas crimiinbus invuiti fuerrnt, a suis olliciis, aJiniiiaturJ PJacet. _ .
• 86. Ul accttsatolocus,itnde ipse est,con eaalur,ubi
arceanlur. .
. 69.. De iis qui<variis passionibusirrelili iitnt. De- lestes liabere queal. Waeuit, .tit-accusatus el accusa-
nioniis.aliisque passipnibus iniClilis ininisteria sacrat tor in eolocOjUiide est ille qui accusaii % si nietuii
liaciaie noii licet. aliquaui vim Jlcmerariae muliiiudinis, iociiin sibi
l I '
.YARIANTESLECTIONES. ^ .
" deest. G
1 etiam G. ~non d. G. ^docluis G. ' * inferiorum coniicitBal. 6 deest G. --~d.est V.
8 deeii G. . .
Roq COD.DIPLOM.— BENEDICTICAPITULARIUM COLLECTIO.— LIB. III. 810
eligal proximum, qtto non sit diflicile testes eius A vel omnes quos ad accusanda publica crimina % leges
- ' non admillunt.
' 87. Ut ubi causaante
perducere, (iriiaiur, publicae
episcopvs iustmn definilionemnidlale- 100. Ut siuuum crimenaccusalores approbare ne-~
v.uspropria.potestaleprivelur.Adimi episcopo episco- quiverint, de ceterisnon aduditatiiur. Placuit, ut quo- •
paium, anlequam cause eius cxilus appareat, nulli ciescumque clericis ab accusaloribus nihlta crimina
christiano videri iure polest. - obiciuntur, el unum ex ipsis, de quo prius egerint,
-88. Ut nuti criminosodiceal accusare eptscopum. . approbarenon valuefint, ad celera non adniiitantur.
Kpiseopum
' nulli criniinosoliceat-accusare. 101. Ut lestesinfraqualluordecimaniwsaelalisnoti
89. De primri.ein accusalicne episcopi expelendo. recipiantur.Tesles ad lestimoniumnon admillendos, '
Si quis episcopusaccusaliir, ad primates ipsius pro- quinec ad accusaiionemadmilli precepiiisunt, vel
viiuiae causam eius deferat accusalor. quosipseaccusaior- de sua doriio produxer.t. Al
90. Utaccusaior culpabilUnon recipiatur. Siaccu- testimoniumaulein infra quaituordeclm"etatis suae
saloris persona in iudicio episcoponim culpaliilis 5 annos nulltis adniiltatur.
apparrierit, ad arguendum"non admiilatur nisi de) vel102. Ut clerici sive ppiscopia suis mlropo'ilanit
a conprovinAaiibttsaudianlur; Canones' Afri-
propriis causis.
91. Ut nemo ecclesiasikus teslificari coni.ellalur. canae provinciaevel eliam decrela Nicenainferioris
:Utnulla ad teslimoriia dicendum ecclesiastici cuius-
" - gradusclericos sive ipsos fepiscopossuis'"nielrbpo-
libet persona pulsetur. - . - '. litanis apei-lissimefOiiimisefut. Prudentissime enim
92. Deconcilio universali. Conciliuai universa,eB iustissimequedelinieruntquaecurnqueiiegotiaiii.suis
non nisi necessilalefaciendum. ubi orta sunt, finienda; inaxime quja tmicui-
,'. ioeis,concessuin
$5. De causisspeciatibits.Gausafequae-comrnunes s '} que esl, si iudiciooffensus fueiit cogni-
oon siini, in suis provinciisiudicenfur. ; iorum, ad concilia suae provintiae vel etiani uni-
94. Ut nietropolilannsin allerius provinlia rithil II versale provocare.
pfaesuma!.Uhaquaequeprovincia suo nietropolitano i. "105. Si~qtiisepiscopuidepositus Romanumpmii-
etsuis conprovincialibusepfcopis sil contenta, IUC c ficemappellaveril,causq eins iud^cio-episcopiRomatti
aliquis in iiuiilibus- allerius provinliae quicquam ._ dekrminelur. Si quis episcopus depositus fuerit eo-
presumat. - -- . rum episcopbrummdicio, qui in vicinis locls' com_-
95. Ul -coniradicenlibiisnon ordinetur eydscbpus. ;. moraiiiur, el proclamaverit agendum sibi -negbtitun
Nolentibusclericisvel populis nemo debei episcopus s iit urbe Roma, alter e^iseopus iri eius cathedra post
ordinari. Sitfaciillasclericis renilendf, si se viderinl il appellalionem eius, qtii videtur esse depositus, om-
praegravari. Ei <;uoscx transverso cogjiovefint,upnn iiiiionon-ofdiiieiur, nisi caiisa"fuerit ' " juditio
- episcopi
limeaiit refuiare. llomani deierminala.
96. Quodltes epis opi praecepio.arJde.hcop" or- 104. Ut episcopusaccusatns
" ab omnibus'conpro-
x
dinare possuul episcopum.Si neeessiias fueril,-iress vincialibus,coejiiswpis videlicelsuis,, audiatur vel
episcopi, in qubcunqueloeo sini, archiephcopi- prae- •- iudiclitr. bi quis episcopus super ceriis criminibus
- accusaliis fuerit, ab otnnibus audialur qui sunt in
cepto ordinare possuniepiscopum.
97. Deconiradklione-ordinaiionh episropi. Si dee provincia episcopis.
ordinaiione episcopifueril coritradicfiooborta, .nonn»- 105. Quodlegilimauxor sil nupikdiler ducenda 6.
Ditbiuiiriionesi, eam inulierem noii peitiiiere ad
praesuniant ad purgandum eum, qui ordhi.andhs* malrinioiiitini, in qua^docetur. ntiptiale non fuisse
est; -tfes iam, sed postuletur ad nuiiieriimunttsvel ,[ Q I
buo in eadein plebe,cui ordinandus esl. Discutiaii' ^ mysterium. Igilur qu cumqtie fiiiamsiiam viro ba-
lur ergo primo personae contradicenliuni: posiremo 0 beiili coiicubiiiamin malrjmonium"dederi(,nbn.iia
vero iila, quae obiciunt, pertractenlur. Ei ctim ptir- accipiendum est, qtiasi eam coiiiugnlndederit, nisi
gatus fueritsub conspecU publico.ita demum ordi- j_ forle illa tnulier et ingenua facla-et doiata legithne
nelur episcopus. et publicisnuptiis lioneslaia. videaittr. Paicrno aibf
trio vifis iuneiae carent culpa, si mulieres, qua'-,a
"98. Ul clwrepiscopimddiimmensurae,qui insacris ls viiis hiibebanluf, iii iiialriiiiiiiiio
canoribus praefixus esl , nin exce.dant. Emerslsse >e aliudcsl nupla, aliud conctibina. run fuerunl, quia
reprebensibilem ei valde iiiolimin "usum compfe- 3" 106. De metropolilanis,.neconprovinciaiiumcausas
rimus, eo quod quiiiaiii.ciioiepiscopi ultra modum 1,1
suum progredienles et "doiiuni sancti Spiritus per *r sabsqueproyrio epis opo uudiaiv,nequealkuius coepi~-
manuum el solls
IS api querelamvelcriinen praeter celerondn omniutn
iiiposiiionem tradant, alia, quae cjtiprovinciuliumcoepiscoporum praes_miiatndiscuiere
ponlilieibus debenlur, contra fas peragant, praeser- ' Ut
tim cum iiulihniex sepltiaginla discipulis , quorum prdesumant. nullus mctropolitanus absqne cele-.
m. rorum o.iioium fcoiiprovinlialiumcoepiscopormnin-
speciein in ecclesiagertint, legafur donum sancli siantia aliquorum audiat causas eortim clamante
Spirilus per nianus iiipositionein fradidjsse. ;l.|
Quod-
,(f" c.iiiouuiiituba: « Metropoliianus praeter omniuin
auiem solis aposlo;is eorumque successoribus pro- consciemiamnon facial aliquid (sabaudiiur , con-
sit officii actuuin]'
prii tradereSpiriium saiieitun,iiber 113 proviiuialiumcoepiscoporuni),nisf
quantum ad pro-
apos.tolorum Idoeet. iri conciliovero Caesariensi ita
la: priampertinel '.parrochiam. J
de chorepiscopishabetur' suipluiu: f Cborepiscopi pi D 107. De accusatoribussacerdolumcalumniosisvel
quoque ad exemplum quidem et formam septua- a" suspeciis. Accusatores"caluuiniosos vel
ginia videiilures»e. Ul"commiiiisiri aulfempropler er nemo suscipiai, neino audiat. suspecios
Sfudium,quod erga pauperes exbibenl, lionoren: n" • i08. De accusaioribuset accusationibussubmofen-
iur. i Item in concilio 'Anlioceno,capilulp decimo'.*" : " dis
« Qufiii vicisvel possessioriibuschorepiscppinomi- "" saliones quashges hon admiliunt. Accusaioreset acctj-
iiuas seculi leges nou admiilunt, el nos
iiaiuur, quanivis manus inpositionenf episcoponnii.' III sujniiioveuius. .
' perceperint el ut episcppi consecrali sint, lameo il~ 109. De causisepiscoporumvel reliquoruthsacerdo-
sanclae synodo placuit, ut nioduin proprium reco- 3" litm'a-
giioscanteigubernenlsubiectassibiecclesias earum- ll" iermiuandis, conprovinciqlibusinfra propriam provinciatn
el non ab ttliis,nisitid primaiesvel ad se-
que moderaiiiinecuraquecontenti sihf. » _ .. iem apo'dolkum8 fueritprovocalum.Si quae.causae
99. Qualespersonaead accusalionemnon admitlan- ii- vel conteiilioiiesiiiter. clejicos,et laicos,~.veIijiier'
tur. Placiiit, ut onines servi vel hberti omnesque3 ue ciericos lamniaiofisordinisquairicliaiuinferiorisfuc-
-jnfamespersonaead accusaiioneinn.oii admitianiur, ir, ri.nl exorlae, placuil, ul secundum synodum Nice-
"
YARIAKTES^LECTIONES. . , ' .
-' ppvsinl Bal. - ordinatus Val. 3 liberi G. 4suos'G, s pfovinciilibus episcopis' G. "diceniaG.
"'deeslG. 8 ad pr.... apost. desunlBal. ' -
l».vrR<it. XCVII. . 20
, Sii B. CAROLl MAGNlOPP. PARS I, SECTIOI.' gi*
nam epngregaijs -onniibiis ciusdem pr-ovinriae epi- A servi Dei neqtie inhosieiriperganl, neque rmaturam
Kcopis>iurgiumlerisiinelur.. Nec l- cui liceat (sine 2
baiulent. Karolus, gratia Dei rex regniqu Franco-
praeiudicio tamen Romanae ecclesiae, quae- in rum reclor et devptus sanctae ecclesiafed ensor at-
3
omnibus causis debet reverenlia custodiri1), reliclis ' que- adiulor in omnibus. Apostolicae sed s hortatu
bis sacerd.olibus,qui jri eadem provhilia Dei eccle- oiiiniiimque fidelitimnostrorum et maxi e epjsco-
slas .ntitu divino gubernanl, ad alias convolare pro- porum ac reliquoj-um-sacerdolum constt tu, servis
vincias, v.el aliorum conprovihciaiinm s episeoporum Dei per omnia omnibus armalurani p rlare vel
-iudicitiiiiexpeli vel pali, nisi hi suspecti fuerint. pugnare aul inexprcituip et in hostemp gere om-
Quotl si quis.praesumpseiit, el ab cflicio cleri depo- ' niiio prohibemus,, nisi illi tantummodo q i propter
silus ef iiiiuriaruiiireus ab omnibus indicetur. dirinum ministerium 12missarurii scilicet sollemnia
110. De accusaloribusin maiorum 6
natu iudicio re- adimplcnda el sanclorumpatrocinia po tanda ad
auirendis. Quaeretidum esl' in iudicio, cuius '
sit lioc elecli sunl; id esl unum vel duos epis opos cum
conversationis
~ ei fidei is qui accusat ei is qui ac- cappellanis presbiteris princeps securii abeat, et
eusatur. unusquisque praefeclns unum prcsliiteru , qui bo-
•111.De accusaioribus pravae conversalionis, vel minibus peccaia bonfiientibus iudicare e indicare
_quorum rila esl accusabilis, non recipiendisin causa poenitenliam possit.
sacerdulum. Ul bi, qui non sunt bonae conversatio- '124. iVon«sse \fundendum sanguinem hiisiiano-
riis vel quoruin vita est accusabiiis,. non permiltan- mm vei paganorum a sacerdolibus. Ut acerdotes
tur majores natu accusare. -_ neque cbristianorum neque paganorum anguinem
112. De accusatoribus, quorutn fides, vila etliber- fundanl. ;
las nescilurr,nonadmiiiendh in sacerdotitmpulsatione. B 125. Ul serd Dei venalionesnon exerce nt. Omni-
Quorum iides, viia et iibertas nescitur, non possunt bus sefvis Dei venationes el silvalicas 'agationes
sacerdoles accusare. . cum canibusci ut aeiipitres el falconesn ihabeant,
115. De canotjbits a sacerdoiibtisnon jgnorandis. inlerdiciinus. -
Plactiit, Jtil nulii sacerdoti liceal canones igtiorare. 126.'"Giignoli \episcopivel prcsbileri a>le synoda-
lli. Pe episcoposibi solipraesum'ente,cognilionem. lem probalionemnon admitlantur ad mini terium ec-
Placuil, u't uhjis episcopus non vendicet• gibi cog- cUsiasticum. Staiuimus, ul secundum anonicam
iiitibnerii. , _ caulelam omries undecumquesupervenie les ignotos
115. De'e'piscqpisddmnare volenlibuseos a quibus episcopos vel prcibileros ante probatione n synoda-
sttnt consecrali. Episcopi ponlifici a qtio consecrati lein in ecclesiasticumminisieriumnon ad itleremus.
probaritur, praeiudilium inferre nullum possunl. 127. De sacerdoiibus, qui-pluresuxores lutbuerint.
Quod si presumptum fuisse cognpseitur, viribus ca- Si sacerdotes plures uxores habuerinl, el sangtii-
rere non dubiuin esl, nec posse iuter eccIesiasUci uem chrisiianorrim vel .paganorum fu erint, aut
rilib inodo statuta censeii. canoiiibus obviaverinl, sacerdolio prive tur, quia
116. De ej.iscopiseieclis vel suis rebtts expoliaik, deleiiores sunl secularibus.
nt dnle non accuserittr, quam legibus pleniter resli- 128. Ut unusquisquesoilkittis sit adiuv nte defen-
Audtitur. Siquisepiscopus suis fuefityebus expoiiatus sore ecclesiae,:ttep sua parrochia populus opera dia-
el accusalione pulsaius, odiiialiune poiililicnmopor- s boika agai. Decrevimus, ulsecundnm cai onesunus-
tet^prima fronte cedere, ut omiiia,quae per sug- quisque "episcopus in sua parrpchia. sol iciludineni
•''gfestlories.iiiiitiicoruiii amiseral," legaljter .potestati _ adhibealradiiivarife.grafione qui deferiso ecclesiae
eitisab libriprabili concilio rediiUegrentur, "et prae- " i3
esl, ut poptilus jDei paganias nonfa ial, sed nt
sul prius felaiuiprisiino reddatur ; ipseque demum omiies spurciiiaskentililatis abiciat et r spuat, sive
potesfalive, iion subifo, sed diu disposiiis oidinatis- profana sacrificia^norluoruin. sive sortil gosvel di-
•tiue suis, tunc ad tempusveniat ad causam ; et si iusle vino , sive filactetia el auguria, sive in antationes,
videtur, ac.usantium proposiiionibus respondeat. sive boslias immblalicias, quas slulti ho lines iuxta
ll7.De/ris, quqs leges seculi non admillunl, in ecclesias ritu pagano faciunt sub nomine sanclorum
-clericorum causis iivn;admiillendis.Quos leges seculi iiiartyrum vel cohfessorum Domini; qu 14 polius
noii admitiuni, liis'dicendi in cogni.ionem vel ad- qtiam ad miseiicordiani sanclos suos ad racundiani
sequendi aliquid deneganda esl lieentia. provocant. . |
•118.De' hou cogen:.o"derkos in pubikum dkere
' tesiimonium,. 129.' Ut parrochiam ~~suatriunusquisqu episcopus
Clerici de ludicii.sui cognitione non co- singulis cinumal annis. Staliiinius, iit irigulis an-^
^antur in pttblicuiiidicere tesiiinoniuin. nis unusquisque |episcopus parrochiam uam solli-
119. Pe accusato.is persona scetcrum maen- cite circumeat, elpopulumconlir.iiare et- lebesdoce-
lis 'asfersa ad sacefdoittm acciisglionemnon admit- re et investigare ei prohibere paganas ob ervaiiones
'l_ndd.'$i actusaioiispersona in i\i .icio episcopoium divinosque vel !sorlilegos,aut auguria, lil cteria, in-
ittlpabilis, id est scefeiibus irretila apparueri.t, ad caiiiaiiones vel bmnes spurcitias gentili m studeat.
arguenduni non adniitlalur nisi de propjiis causis. 150. Ut presbiieri episcopissids subiect sint, et ut
520: Ne iiileivenlorepucopuscathedratn i0, ubi in- quadragesim.e lenipore mirittle.ii sui or inem red-
lercessor esl, " sedeal. Item eonstitutuni esl, ut imlli dant. Decieviinrisiuxta sanctoium canon s, utunus-
inlervenlori licitum sil calhedrain ,"ctti interces- Q i.uisijue -prcsbiierin parrochia habitaii .episcopo
tor datiis esl, quibuslibel' populorum studiis ' vel se- subiectus sit illi,1in cuius parrochia habi at, etsim-
ditionibus leilnere. _ per in quadragesima ralionem el ordinen minisleiii
121. Qttotiens de minoribus itidicibus eccUsialicis sui sive de oaplismo, sive de fide catholi a, sive i:e
admuiores ecclesiaslicos ittdkes \iurit provocaLm, precibus-el ordinje missarum episcopo r dat et os-
rion cis dinegeiur qi ptovocaverint. Piacuii, nl a tendal. El quaiidocumyue irire canonic episcoptts
-quibnsemiiqueiudicibus ecclesiaslicis ad alios iudi-' circumeal parrochiam popuiosad conlitm udos,pres-
ces ecclesiaslicos, ulii cst maior auctoriias, ftierit hiter semper pafaius sil ad suscipiendui episeoptii.il
provocatum, non cis degenetur, qui provocaverint. cum collectione fet adiutbrio populi, qu ibi confir-
122. P'e al,osUlkis el canonicis decretis. minime mari debcl.' Elj in cocna Domirii sem )er novum
violandis. Providendum esl in omnibus, ne in aliijuo clnisma ab episeopo suo quaeral. El dfevetere mil-
. apostoliea"velcanpnica deereta viGlentur,. lus bypti^are-^praesiimai,sed ardere iit.c luniissari-
125.' Decretumdomni Karoii regis francorum, v.t bus ecclesiae velus non tardet. '
'
- -- VAMANTESLECTIOKE& '!
1 ne Bal. ' ~cui Bal. ~ debeiur G. 4 cusiodire G.. '"5 deestBal. ^deestG. 'a. el is q i desuni G..
Bal. G. '" in cathedram Bal. u interveFitoruu;Bel. '- mysterium.G. ,s3 pagaui-
super "'''' ipsequcm
''"
cas Gl qui Bat. deest G. J
815 COD.DIPLOM.— BENEDICTICAPITULARIUMCOLLECTIO.— LIB. III. 814
151. Ncaliqttis accipial ecdesiam infra parrochiam A , episcoporum ammonitione inslrucii -sanctorumqne
tine consensuepiscoyisui. Ut nemo accipiat eccle- canonum regulis edocii, consullu videlicet omniuni
siam infra parrochiam sine consensu episeopi sui, nobilium nostrorum,-''nosmeiipsos corrigenles -pos-
nec de unaad aliam iranseal. terisqucnoslris exempluin dantes volumus, lil nul-
152. Ul-deinceslis el infirmis et poenitetitibusc •- lus sacerdosin hoslem pergal; nisi duo vel Jres lan-
ram>gerant sacerdoies. Ut de incestis et criminosis trim episcopi electione ceterorum pfopter benedi-
cufam gerant sacerdoles magnam. Similiter de in- ctionem et.praedicationem populique reconciliaiio-
iirmis et poenitenlibus, ut morlenles, sine sacraii nem, et cum illis electi sacerdotes, qui -bene scianx
olei unclione 'et reconciliatione alque vialico non populis poenitentias-dare, missas celebrarefde in-
lra"n=eani.El de ieittnio quatuor lemporum. •
finmis curam habere, sacratique olei cum sacris
"155. Ut duabusvicibus in anno ad mallum tomnes precibus unctionem impendere, ethocmaximeprae-
Uberi veniant.^Ut ad mallum venire nemo lardet, videre^ ne sine viatico quis de seculo reoedat. Hi
unum circaaeslateii) , et alterum circa autumnum. vero nec arnu ferani, nec ad pugnampergant, nec
Ad alia verb si necessitas fueiit vel denuntialio re- . effusores sanguinum vel agitatores fiant; sed tan^
gis urgeat, yocatus venire nemo tardet. lum sanctorum .pignora et.sacra ministeria ferant,
154. Df hullusneglegenssil, quando.pro rege vel et orationibus pro viribus insislant; ut populus, qui
fidelibus suis orandum fuerit. Ul quando denhntia-- pugnare debet, auxiliante Dominovicfor existat, et
lum fuerit pro rege vel pro fi lelibus suis qualibet non sit sacerdos sicut populus.-Reliqui vero, qui-ad
causa oratioijes facere, nemo ex. hoc neglegeiis ap- ecclesias suas remanent, suos liomirieshene arnia-
pareat. . - . g tos nobiscum aut -cum quibus iusserimus,-dirigant;
155. De ieimtioquatuoriemporum et~a sacerdole et ipsi pro nobis et cuucto exercitu ribstro missas,
plebi denunliando,et.dk omnibttsobservando. Ut ie- leianias_, oblaiiones, elymosinas, faciarit, -orantes
iuniuiiiquatuor leii poriim etipse sacerdos observel, Deiun codi, ut proficiamus in iliuefe quo pergimus,
ct plebi denuntiet observandum.- vit toresque Deo amminiculanle exislamus. Gentes
Ii6. Ul sacerdosnisi in Locis cqnsecratis missnm enim etregcs' earuiiT qui 8 sacerdotes secum pug- -
tioii fe/e6i«(..Nitllussacerdos nisi in locis Deo dica- nare permiserunt, nec praevalebant in bello, nec
lis vel in itinere in taberaaculis et mensis' lapideis viptpres exstiieruiit;_quia non erat differenlia inter
_ab epfcopis consecratis ijiissas celebrare praesu- laicos et sacerdotes, quibus pugnare non esl lici-
mat. Quod qui praesumpseril, gradus sui periculo lum. Haec vero Galliarum, IIispaniarum,L"angobar-
subineebit. dorum nonnullasque alias gentes el reges~ eartim
•157.De sacerdolibus qui minisierium suum adim- fecisse cognovimtts; quaepropier dictum nefan-.
plere non valent. Sacerdotes, qui.riie -non sapiunt dissimum scelus nec victores fuerunt, nec pairias
adimplfere.ministerium,
3 suutri, nee discere iuxla retinuerunt :Quam foveam caventes, malumus cum
praeeeptum suorum episcopprum pro viribus sal- pauciset licitis Domino opem ferente victores exi-
agunt, vel coniemptores canbnum exislunt, ab of- slere, quam cum niultis et iUieilis lergtim !0, quod
Jicio proprio suni 4 .submovendi,• quousque hacc ple- absit, veriere et cum praediciis gentibus perire..
niler emend.:ta habeaiit.. ... Qualis enim vlctoria datur, ulii sacerdotes una bora
. 158 K De his, qui pbeniteitlia accepla moriuntur. domiriica pertractaul mysteria, eicbrislianis doini-.
De his, qui ieceduul de corpore poenileniia ac- nicum porriguiit corpuspro suarum animafum fe-
cepta, placuit sine reconciliatnria inanus .inposi- *- demptione, et -post christianp?, quibiis hoc mini-
tione eis communicare: quod' morientis "suflicit sirare, aut paganos, quibus Christum praedicare
consolalioiiisecundum definiliohes patrum, qpi Iiu- dtbueranliJ, propriis sacriiegisque maiiibtisnecant;
iusmodi conimunionein eongruenter_viaticumnomi- praecipue.dicenle eis Domino: Yos cstis sal.lerrae.
narunt. Quod si snpervixerint, stent in or«ine poe- Quod si sat evanuerit, in quo condie.ur ? Ad niltilum
Jiiientum,; ut_oslensisnecessariis poenileiitiae_Jiuc-r valel uitra, nisi ul millatur foras et cqnculcepr aO
libiis iegilimam-communionem cum reconciiialpiia Iwminibus? Et duni.haec-ita -se,habeant,. elegimus
maiius iiiposilioue reeipiant. poilus Dominp adminicularite, nobf que iliis et 12
159. Ut nulhsiudex nequepresbilcrumncquediacd- cunclis eprumeeclesiis opem ferent", iiec quivqoam
luiinaul clericumsine consensuipiscopi sui dislringal. eis pro hoe de liorioribusvel eccfesiarum rebus mi-
llt nuiliis iudex neque presbiterum neque. diaco- nuente, ut gradus eofum 11 sanctoruin canonuiu
num aut clerieuin aut iimlorem ecelesiae sme scien- decreta custodiant, guam 13
illi aut nobis iiiiperanli-
lia pontificisper se dislringat, aut 6. condempiiare bus 'aul consenlieniihus coiUrashaec iaciarii, aut
praesuuiat. Qiiod si fecefit, ab ecclesia. cui hiiuiiam gfadibus careant, au.t pereanl^ et, nos simul, quod
iirogare-.diiioscitur, tamdiu sit-sequcstratus, qitan- absil, ciiiii eis el victoria careamus yel pereamus.
din reatum sutim.cognoscat et emendet. Quoniairi'-peccalis exigfentibus timemus, si talia ct
140. Ut nullus episcoporumvel secuiariumallerius iani inlicita eis aut imperemus aut agere consenlia-
ut uha cum eis pereamus; quia nbn soltim
e, iscopireslencre prucsumat: Ufiiullus episcoporutn inus, sed el qui consentiunt.facieiitibus, ae-
vel secularium cuiuscumque alterius episcopi sive D quifaciunl, re. sunlin cpnspeciu.Dfei el sanctorum
eeclesiaeseu privati" res, aut regnofum divisiona quo piaculo
aut provinciarttmsequcslralione, competere aut re- eius.Si vero ista veracjtfer ex uiraqup {,ane-fueiiiit
tinere praesumat. Quod si quis iioe facere tenlpla- Jcuslodita,credimus,etvicloies qiiiacoifuent anienos omiifesli
veiit, tamdiu sit ab omnium carilalesuspensus ,' et pa^anae gentes, erimus;. insuper el.
acOmmuiiionisgratia sequestraius, qtioadusqueres riius tierifeageiites Domiho auxiiianie.v.ilam " possiJebi-
ablatas cum fiucttiuni salisfaelione reslituat. sempiieniam. . , '.
' 141. De hosleel 142. De liis, .qui -pulaverunl idcirco 'praeciplum
pugnq atquejirmis sacerdoiibus futsss uoh ire ad pugitamsacerdoies, ut honoreis ,mi-
prohibiiis. Secunda vice proptef ampliorem obscr- nuerelur." Quia inst.gajilc antiqub hoate audivhiiiis
vantiam aposlolica auctorilate et multa saiictoriim quosdam riossuspectos hibere, pr..pterea quod con-.
•' VARiANTESLEGTIONES. - • • '
' ' . ',"
' liaec perperam * ppsila. ^ulG. praecepla, Bal. k hoc jifemendattiri) Bat. » mnrienti G. 'deestG^
priuatas G. quaeBal.13 -~praedictuih JSa.l.10 lerga Bal. il Bal.. vostnijnblrare
/ucinserit. .'"'deeslGi ' collocat; G. iln (ibrasuttf?
corisequeriilbus G. ^dceslG. ... , .' ,-,"-_ /^$
M7JE. tff
5 Ilie'caputl6 Capitularis anni 769
IOGO
seqtii
ahud hoc Beuedicius scribeiidum censuit. poleral, cujus tamen, ut rudibus -dericis^ilde
' - DeiiCiio^
,,..,_ • .. --•."-.
 S!5 - B. CAROLIMAGNI OPP. PARS I. SECTIO II. 816
cessimus episcopis et sacerJotibus ac reliquis Dei A -145. De sceleribiisnefandU, ob qitaeregn percussa
servis,,ut in hostesjiisi duo aut tres a ceteris electi sttni, ut perivus caveaiitur. Prohibemus o nino sub
et sacerdoies sitniliter perpauci ab eis elecli non poena sacrilegii geiieraliter omnibus cunc arum cc-
irent, sicut in prioribus noslris continelur capilula- clesiarum reruni in^asiones, vastaliones, lienalio-
ribus, nec ad pugnam properarenl, nec arma -fer- nes, sacerdotumque el reliquorum servnrui Dei -op-
renl, nec homines tam jchristianos quam 4 paganos presslones, vexatipnes alque cunelorum generum
necarent, nec agitalores sanguinum fierent, vel iniurias, necnon el cunclis ulriusque sexu honiini-
quicquam contra canones facerent, quod honores busadulleria, fornicationea sodomiiicasqu luxurias
sacerdotuni
~ et res"ecclesiarum auferre vel mino- atque incesla vel cuncla jllicita coniuijia, omicidi.i-
rare eis voluissemus : quod nullati nus facere vel iniusla, periuria, falsa lestimonia,el omni illicita,
facere volentibus consenlire omnes scire-eupimus; proquibus non solUmregna et reges. sed liam !io-
sed quanto quis eorum amplius suani norruam ser-_ niines in-eis coninianeiiles perire cogiiovi IUS. Sed
vaveril et Deo servierit, lanioeum plus honorare et quia Deo auxiliante per merita et inier esslonem
cariorem habore volumus. Et ntbaec certius credan- sanctorum servoru|nq'iie Dei, quos sublitmre ct hp-
Inr et per fulura tempora eoiiservenlur, praecipi- norare curavimus atque curaintis, actenus n s el snc-
nius, ut nullu-rres ecclesiae nisi praecario-possideat. cessores noslri regna el regiones adquisi imus, et
Et poslqnam -ipsaejirecariae finilae fnerint., faciant viclorias inuitas liabuimiis , deineeps suninopere
poiesiative
3 speculaiorcs ecclesiae, ulrum clegerml, omnibns ~ nohis prbvidendiim est, ne pr prae.ii-
aut iil ipsas res recipiant.aut posleris eorum sub ctis inlicilis et spurcissimis Inxtiriis s, quod
precarioet censu habere permiftatit: iia tainen, ut „' absit, careamus. Nam mullae regiones, qiaererum
ipsi proprias et uliles res eisdem ecclesiis, de4 qua- eecleiiarum invasipnes , vastationes , ali naliones
rum iure esse videntur, legaliler ira lant, et si a-re- vexalionesque et sacerdolum Teliquorumq e servo-
ctoribus earundem ecclesiarum precariac renovandae rum" Dei oppressiones vel quascumque iniurias -,
sunt, canonice renoventur. Novimusergo niulta rcgna vel iam dicla illicila et adulteria, velso omilicaiu
elreges eorum proplerea ceeidisse, quia ecclsias luxuriainvelcommixiionem ineiefricumse talaefue-
exspoliaverunt -resque-earumvastaverunr, ab lulfe- rtint, nec in bello seeulari fortes, nec in-fi stab les
rhni, alienaverunl vel diripucrunt, e_>iscopisquect persliterunt. Etqualiter Doriiinuslalium riminuin
sacerdotibus atque, quod maius esl, ecelesiis eorum palraloribus ulirices p .enas per Sarracen. s et al o's
abstuleriint et pugnanlibus dederunt. Quapropter nec popufos venire et. ser^ire permisil 8, cunc is earuin
fortes in bello nec in fide slabiles fuerunl, nec victo- gesla legenlibus liqup.i.Ei, nisi nos ab his aveamus,
res exliterunl; sed terga mulii vulnerati et plures in- siniilia nobissupervenire non dubilamus, q ia vindex
terfecli verlerunt, fegnaque et regiones" et, quod esl Deus de his omnibus. Quapropter sciat mifquis-
peitis esi, regna coeleslia perdiderunt alque pro- v que nobis subieclu^, qnia qui in rinoex hi repe.-tus
priis bereditalibus caruerunt el actenus caient. alque convictus Ihieril, et honorfes,si hah»t, omnes
(Juae oninia vitantes, snec lalia facTe nec con- perdere, et in carceiem se usque ad insl m emen- ,
senlire nec infanlibus ;aut successoribus nnsiris ' dationem alque pef publicae poenilentiae s lisfactio-
exemplum dare- volumus; sed quanium valemus nenrelrudi et ab binni lidelium eonsbriio fieri alie-
et possumus, adiuncio Leonis papae et .oninium num. Yalde e.iim caveiida esi illa fovea in quain
episcopor.ini, quoruin coiisilio-usi hoc eginms , alios cecidisse cogiioviiiius.
«piritu noslro spiritui eorum, per Deuin et omniuni C I 14i. De his presbyleris, qui conlra epis opos suos
sanclorum-meiita prohibemus coniestanmrqiie, ne seculares defensoreshtiberenoscuittur.Quo illi pres-
talia faciant vel facere volenlibus consenliani; sed byleri, qtti sine episcope propiio arbiiri vivenfes
adiutores et defensores alque sublimaiores eeclesia- seculares defensores babeni contra epi opos, et
rtiin ei curielorumservorum Bei pro viribusexisianl; seorsum populbs [congregaul, eorumque" erroneuifi
ne in foveam, in quam praedicli reges el regua ceci- minislerium non in ecclesia, sed per agre iia Ioca et
derunt, cadant, aul in profundum, quod absii; in- maiisiuncuias-agulit el ecciesias coiitur ril', lales
ferni-demerganlur. Et ut baec devotius per fulura sacerdotes vitan.iii el hohore proprio sun privandi;
tempora-conservenlur,. praecipientes iubemus, ut carceribusque vei monaslicae vilae stib oenilenlia
nullus lam nostris quam futuris lemporibus a nobis dielms vitae suae lradendi,mala quaee erunl lui-
vel successoribusnoslrisullounquamiemporeabsqiie luii.
-eonsemriel voluntate episcoporum, iii quorum par- . 143. Ul cuiuspiam.gradus clerkvs sin pnntificis
•
rochiis esse noscuntur, res ecclesiarum pelefe, aut sui concessanutlum ud iudkittm secular allrahere
invadere, vel vastare aul qiiocumqueingenio alienare praesumal. Clericus cuiuslibel gradus sin pontilicis
praesumat. Quod si quis fecerit, lam noslris quam et sui permissu nullum ad semlare_ iudicimi atlrabere
successofurii.noslrorum teniporibuS,-poenis sacriie- praesumat, nec laico quemlibet clerieuin n seculari
gii subiaceal, et a-nobis alque successoiibus nostris iudieio liceal^iccusare, cum privatorum iiristiano-
tiosnisque iudicibus vel comilibus sicut sacrilegus et ruin causas magis apostolus ad ecclcsias eferri al-
boniicida, vel -fur sacrilegus legaliler punialur, el ab que ibidem termiiiari praecipiat.
episcopisnosirisanaltiematizelur,ilaiitnioriuuseiiam n" 146. Ut clerici venationes non facianl um avibus
sepullura el cunclis Dei ecclesiae precibus et oblatio- vel canibus. Ut eierici vcnationes non aga it, nec ac-
9
nibus careat, neoelymosinamsuam quisquamreeipiat. ceplores vel falcbneshabeant. •
Quod autem inaximum sacrilegium slt res ecclesiae 147,. Ut omni ahno minhlcrii sui ralioi em presbi-
aulferre, invadere, alienare, vastare vel subripi, leri episcopo suo Ireddatu. Ui unusquisqu presbiler
maxime omnesscripturaediviiiaeiestantur. Elbeatus per singuios annos episco,io suo rationen ininisieiii
Symniaclluspapa synodali seiilentia cunctos feriendo, sui reddat lam de, fide catholica, quain d bapiismo
dicit: -«Iniquum eu, inquil, et sacrilegii instar, iu atque de oniai oriilineminislerii.
quae vel pro salute vel pro reqiiieanimarum suarum 148..Ul omns\episcbpi parrocldas sttas annis sin-
unusquisque venerabili ecclesiae pauperum causa gulis circumeant. |Ut singulis annis uifusq isqtie epi-
conluleril aut certe reliquerit,abhis, quibus maxinie scopusparrochiam suam circunieat popult mque t-on-
servari convenerat, auferri aut in ali id transfeiii. i firinetac.doce.it, ei ea quae vilaiida'i.uni prohibeal,
Et inulta sanclorum canonum decrela et tanctorum et qtiae agenda sunt uliliter agere suadea :
palrum edicta haec eadem teslantur :-quae «crulari 149. De eo;qui noh coactesialuta irans ressus fue-
e*scire eupieiuibus perfacile palenl. • ril. Si quis siatuia supergres6us".corrupeit vefpro
VARIANTESLECTIONES. | - '-
1 sangninem Bal. a.minuere Bal. s deest G. 4 sie a. r.- e. e: p. si r. Bal. " inua ilibu-;co/r.
" ~
iavenlibus G. 6 dictis Bal. sic G. c-,rr. ex quae, quod ItabetBal. ," promisit G. acci .ilr^s G.
Zil COD. DIPLOM.— BENEDIGTICAPITULARIUM COLLECTIO.— LIB. III. 818
n.hilohabeRda.putaverit, silaicus esl, conimtinione,-A A max vel inobediens appareaf, quoniam in canonibus
si c*ercus, lionore privelur. scripium est-: Vresbiieriel diaconi praeter episcopum
150. Ul ecclesiarum negoiia semperprimo audian- . nil agere pertempient. Ei per inoboedenliain primus
tttr in causis. De ecclesiar.umnegoliis, ut absquedi- hoihoceeidil. Quicumque vero audenl evertere hu-
latione ulla continuo audiantur a iudice. iusmodi formam quocumquemodo, nec proprio sub-
151. DeepiscopoJton itsurpando atterius ftriesepi- iciunlur episcqpo, si quidem cierici sunt, <anonuin
scopi. Ne episcopus alterius episcopi plebes vel firies "" correplionibussubiacebuni.; siverolaieivelmonachi
usurpet. _ • fueriiit, communioriepriventur.
152. De hon iudicando vel tesiiftcandoqttemquam 150. De episcopisnon accusandis «ssi ad sumnios
~insua causa. Ul nullus iirsua eausa iudicel aul testi- primales, quia non omnesmelropolilani summi snnt
Mnniiimdicat.. primates. El Iwc summopere ab eis praevidealur, ne
155. Ut episcopus eiectiisvelsuis carens rebusante aliqua cupiditalevel inyidia fiat 6. Si quis episcopo-
plenam resliiulionemnon acctiseiur; nec ilte, qui suis rum accuialur,attenlius ad suiiiinos primates causa deferat
iibere el.inlegerrimefrttens esl borits, anlequamfami- accusator; qui disculiant, si causa pieiafis
1'wrilerconve-iia^ur;nequerespondereconpellalur,nisi "hoc tiat necne. Quod si alicuius invidia aut inimici-
canonice veneritcvocalus.Canoriipatestante iuba di- iia vel prava cupidjtate aul mala volunlale actum
dicimus, quod episcopiis eieclus vel suis rebus expo- fueril, nullo mofo tale recipiamr negoliuni] quo-
'lialus neqtiaquem debet accu*ari-vel iudicari, anle- niani inconveniens esl, ut hi, qui throni Deivocan-
quam legaliier ct pleniler reslitualur. Si quis vero lur et immobiles esse debent, pravorum accusatio-
libere suis ecclesiaeque sibi commissae et inleger- "R nibus moveantnr vel peiiurbeniur. Nam.si causa
rime friiensrebus ac honoribus super cerlis accusa- " pieialis agi inventnm fuerit, patieriter audiantur 7;
liisfuerit crinfmibus, prosequi anle non lieel, quam . minus ue, reicianlur etcanonice corriganlur.
rib accusaloribus familiariler ut eaemendare debeat, \ 57. Quid de advocatoagendumsil, qni in doiovel
super qtiibus res' agitur, ammonitus fuerit. Si inter (raude repertus ftietit. Si advocalusin causa susceptA
se seminline ante pacaverint ', canonice ad syno- iniqua cupiditale frierit repertus, a conveniu hone-
duin convncenlur2, ut ab omnibus, qui haec prae- storuni el a iudiciorum commHriione-separetur, ct
3
termiserint, ex utraque parle publice arguanlur et videat ne iudicis et asserloris persnnani accipiat.
Vbrriganlur, qui familiarlterse-et secrele corrigi no- 158. De Itis, qui conlra sitamprofessionemvelsub-
luerunt. Quod si sponleaut aliqua nece?sila"leeom- sctiplionein venerint ~. Qui conlra prolessionem vel
pulsus aut ln fratriini conventu aut in quolibet locoi subscriplionem suarrivenerii, in eoncilio deponaiur.
canoniee vocatus nec olim familiariter commonitus; 159. De clericismonachisaut Idicis conspirahlibus.
"veneiit,-anulio conpellaiur, anlequani baec fiant,, Ut nec clerici nec monachi nec laici ? cohspiraiip-
itt respoiideat; sed priris, ut praelibatum est, fami- nem vel insidiasconira pastorem suuni faciant. Quod
' iiariier conveniatur *, ut dese et de suis ea sanet,, si fecerint, canonieis subiaceanl increpalionibus. „
unde querimonia agitur. Deinde tempore in Nicenis> IbO. D'e pervasoribusftnium aliorum. Si.quis per-
<anonibus praelixo, ui cano.ice respondeat, ad sy- vasor approbatus fueril, lantuni spalii resliluiit qtian-
nodalem convoeetur convenlum. El ut episcopuml liim praesumpsit invadere, cum fructibus duiilis. 10
apud iu lices publicos nemo audeat accnsare, sedI 161. Depresbiteris inflaiis vel scisma facienlibus.
aut apud primates dioccsearum ,-aut apud sedeml Si qtiis presbiler eonlra episcopum siitim iuflatui
aposlolieam; nec5aliorum nisi suorum aut cerle ele-- n/ scistna feceiit, anathema sil.Quod si superbia, quod
cloruni iudicum senteriiia inpetatur vel teneatuf.. absil, inllaliis secerhenduni se ab cpiscopi sui com-
Sane si circaliaec secusacttun fuerit, viribus.careree munionedtixetit, ac separaiim oum aliqnibusscisma
iii onmibusliaut dubiumest. - . faciens sacrilicium.Deo obtulerit, ioco amisso ana-
.154. Di sriperbisvelconlumacibusclericis vel laicis s thema habeatur; niliilominus el de civiiiiie et con
cohercendis.'Xit cleiici, qui superbi vel contiimaces s gregaf one in qua fueril, longius repeliatii'', ne vc\
sunt, coerceantur, utminpres, qui maioribu-:infoga- ignoraiilcs vel simplicitef viventes ' seiupiteiiKiftatide
verunl iniurias, melum habeant; quia nianifeslum :i .decjpial. -
est iilum non esse Dei, qui hun)ilil_al:;n_)coiilempnit,, 162. Ul presbiteri indiscreleab episcopisvel ab alih,
sed diaboli, qui superbiae iiiventor et piinceps est. _caulakis non mittanlur. Slalulum est, ut presbiteri,
Unde si quislumidus vel coiUumeliostisexllterit ini skut baclenus faetum est, indiscrete per diversa non
inaiorem natu, contemptus debet contuniacia et su-- .niiltaiUur loca, nec ab cpiscopis, nee ab aliis prae-
perbia in omnibusfiangi. -' laiis, nec etiam a laicis; ne forte propter eoruni ab-
_ 155. Ul nuljusclericusvelubbasad iudicia seculuria a sentiam et animarum pericnla el eccle^iarum, in
$ine"ittsskne pro;,rii episcopiire praesumat. E-lut nul-
'.- quibus C(>nsli1uti sunt, negleganlur ofiicia.
ius suo episcopo conlumax_aut inoboediens exislat. !. 165. De criminibusdefinilisminime refticandis. De
S alutuni est in syiiodis a sanctis patribus, ut nul us.3 his eriminibus, de quibiis alisolytus cst accusalus,
clericus ad iudicia laicorum publica conveniat nisi ii refricari arcu alio noii potest.
pef iussionem episcopi sui vel abbatis, iuxla cano-. 164. De approbanda accusatione.Si quis adversa-
ntim Carlbaginensium-capilultini nonuni, ubi scri-i- rinm suum iia apu i iudicemcredideril accusandurn,
ptum est : '<Qui reliclo ecclesiastieoiudicio publicis s D ul se asserat violenliain perlulisse, ad probationem
iudieiis purgari voluerit, etiamsj pro illo fuerit pro-- rei eum conyenii atlinefi.
lala senteniia, IOLUIII suuni amiUat. Hoc-in eriminali li lf)5. De presbveris, qtti incbnsttltispropriis.episco-
iuaicio. In civili vero perdat, quod.evincit, si locum u pisin locis nori, consecratis missas agunt.Si quis
suum obtinere volu.erit. Cum enim ad eligendusiu- presbiter inconsulto episebpo agendain in quolibct
dices undique ecelesiae patfetauctoritas,.quiasein- loco " vt.luerit eelebiare,
' ipse honori
' suo contrarius
dignum fraierno consorlio iudicat qui de universa a exl lil. -
ecclfesiamale sentiendo quidem d.e.seculari indicio o - 166. Ut presbiteri in ecclesiisinconsullo episcopo,
poscil auxilium,cum privatoruni ciirislianonim cati-- non consliluanlur veldeecclesiis expellanlur ab ali-
sas apostblusniagis adecclesiam deferri atque ibi- i- quo. Sancilimi est,ul sinfeauclonlate vel cousensu
deni lerminari praecipiat. > Simul et hoc stalulumn episcoporuiii presbiieri in quibuslibet ecclesiis iifc
est, ULnullus presbiler aut diaconusvel subdiaconns s constittianlur-necexpellantur. Et 12si-quis deinc |>s
aut-fidelis laicus vel quicumqueregulae mancipatur,, boc facere lempiavefu synodali senienlia disliicte
suo episcopoinflaius aut scisma faciens-aut corilu-" i- feriatur.
VARIAJSTTES LECTIONE.S. - .
1 minare. a. peecaverinl G. ° G. 3 argualur G. ex con-.- '' convenUis_B«/. * iudic'ti!ii G.
cpnvocelur ~
c G. Imiusrubii locoanlecedensrepetiL 7 audialur Bal. venerunl Bcd. " nec Jtilcideesi
10hoiuiii Bal. li hic G. ivpra lineamniissam inseril. '" apttd Anseg. 1. 29
Seqitentiadesunti<:Anseg 1. 84.
 S19 ., B. CAROLI MAGNIOPP.. PAR.S 1. SECTIO I.; 820
167. QuodDei ordinalionemaccuset,qui episcopos' A minanda. Si quis episcopus a quoquam in etatur %
dclrahit vel accusal. Dei ordinationem accusal, i.n vel ille aliquam qtiaestionenireltilerit, per piscopos
qua consiituuiUur, qui episcopos-.accusat aut vel con,- iudicescausa finiatur, sive quos eis qirima es dede-
demnat. Non est ilaque arguendus-a plebe, a rint. sivequos ipsi vicinoscx consensu d legerint.
malae conversaiionis aut pravae vitae- accusandus 179. Ut nullus occullas nuptias aut rapti m faciat,
hominibus episcopus, sed rectores eeclesiae a Deo vel quam propinquus suus habuit ducat uxo em; sed'
surit iudicandi. ~ dolalam el a pareniibus iradiiam per benedctionem
168. Pe /wmkidiis infanlum. Si quis infantem sacerdotum accipiat, qui vult nubere, uxo em.Sari-
necaverit, ul homicida lenealur. cilum est, ut publicae nupliae ab his, qui n ibere cu-
169. Dehis, quirapinam fecerinl.autiter agentesas- piunt, lianl :.quia saepp in 8 nupliis clamfaclis gra-
sallierint 3, atil domorumnoclurni spoliatores.fuerint, •viapeccala tam iri sponsis alioruro, quam Uinpro,-
qiddsil agendum.Siquisadfaciendamrapinam aggre- . pinquis sive adullerinis coniugiis,et quod leius est
dilur, aul iter agerilemin praediis adsalli.erit h, aut dicere consanguinep, accrescunt, vel accuiiiulantur,
donmirialteiiusnociurnusspoliatoriniraverit, elocci- Ex liis auiem ~ procreari solent coeci, clau ii, gibbi
sus fuerif, morslatronis~ipsius a nemine°requiralur. et lippi sive alii inrpibus maculis aspers . Et hoc
170. Uliudices,priuscapitalem nonproferant sen- ne deincepsfial, oriinibus cavendumest. lied prius
lentiam, qtiam aul reus ipse confilealur, aut per tesles eonveniendusest sacerdos, in cuius parrochi i nuptiae
innocenlesconvineatur.ludpx criminosum jdiscutiens fieri debent, in ecclesia coram populo. Et bi iiiqtii-
non ante sententiani proferat" capitalem , quam aul rere una cum populo ipse .sacerdos debe , si eius
reus ipse confiteaiur, aut per innocenteslestes-con- propinqua jsiLan non, aul alterius uxor v.il. sponsa
vincaiur. Si in maioribtts personis crimen obiectum " vej adultera. Et si licita et honesla omni t, pariter
fuefil, principis est expectanda senlentia. invenerjt, lunc per consilium et benedicti meni sa-
171 De e,pisco;As,si in reatuni incurrerint, quid cerdbtis ei ponsultaaliorum bonorum hom nurrieam
agendumsit. Si quis episcopusa quoquam impetitur, sponsare el legilinie dotare.debet." Scribil namque
vel ilie aljquam qiiaestioneni reliilerit, per episcopos de legitimo malrihioniobeatusAugustinus iia : t Ta-
iudices causa linialur , sive quos eis primales dede- lis esse debel quae uxbr habenda est, ,ut lecundurii
rint, sive quos ipsi vicipos ex consensu delegeririt. legem sit casia in sirginilaie, el dotata leg'time, et-
172. Deltis, qui vidrias.ve'. virginesinconsultoe,,i- a parenlibus tradiia sponso, ,et a paranimpbis acci-
scopo velar.epraesumuttt.Slatutum est, viduas incon- pienda. Etita secuhdum legeme"teuangeliumpublicis
snliis episcopis veiari non debere. Simul el hoc eon- nupliis honestala [in coriiugio licife sum mda; et'
Stitutum est, ut si quispiampresbiterorum deinceps omnibus diebusvitae suae riisiex corisensi et causa
liuiiisconsliiulioiiisnormam coniurnaciler transgres- vacandi Deum ioiiumquam proptef hoiniilein sepa-
sor exlileril, scilicet ut aliquas viduas inconsulto rarida. Et si fornicata fuerit et vir eius vo uerit, dt-
episcopo velare piaesumpserii, gradus sui periculuin iniltenda; sed illa vivenle, altera non duc da, quia
• incurrat. Similiier tt de puellis virginibusa presbi- adulteri regnum Deinon possideburit; et p enitentia
- leris non vclandis statutuia est, ut si quis hoc fa- illi accipienda. Nolile vos, viri,habere'uxor s quarum
cere lemplaverit, tanquam transgressor caiioiiuin " ' priores mariii vivant: adul.terina enim uut isla
da.mpnetur. . coniugia. t El hoc', ut diximus , omnino rovlden-
175. Deaccusalo episcopo, si comprovincialessus- dum esl, ne eius sit piopinqua; quia scri itum esl:
peclos habuerit, ul Romanumappelletpontificem.Pla- Q i- OmnisItomoad proximamsanguinissid not accedat,
cuit, ut quandocumque episcopus accusatur, si con- ul revelet lurpi uduiemeius.-Simililer scri lum est:
pr,ovincialesaut vicinos suspectbs habuerit, sanctae Cumuxoreproxitni\iuinon coibis,necsemini eiuscotn-
^et universalisRomanaeecelesiae appellet pontifieem, mixtionemacii/a/i«ris.Eiindecreialibuspapa Gregorii
ut ab eo quicquid ittstum et Deo placitum fuerit legilur : « Si quis diaeonam aut motfachamaul com-
lerininelur. mairem spiritalemj aut iratris uxorern a t neptam
174. De reis ad ecclerias vel allatia earum_confu,- aulpovercam aut nurum suam aul consob inam aut
gientibus, ul non abstralianlur..1)1eos limoris ne- de propria cogriatipnevcl quam cognatus h buii, du-
cessitas non conslringal circa altare mariere, et loca xerif uxorem, anathema sit. Et responder nl omnes
veneralione dignapoliuerc , depositis arrnis quifuge- tertio : anathema sil. Item/Si quis viduan rapuerit
rint. Quod si non deposuerint, sciant seariiiaiorum, vel furatus fuerit i[i uxorem ; vel conseni eritesei,
viribus exirahendos. Et quicumque eos dfepoftici- anathema sit. El responderuniomnestertio: nathema
• bus et de alriis et de horlulis , dfebalneis vel adia- sit.-Si quis virgineni, nisidesponsaverit ean,rapue-
cenciis ecclesiarum abilrahere praesumpserit, ca- rit vellurattis fuerit inuxoreni, vel cpnsen ienles ei5
pite punialur. anathema sit. Et responderunt omnes ter tio: ana-
ibema sit. J Kt aliiiiin canonibus " est, ut
' 175. De noiiusurpandis plebibus al'eiiis,el de non scriplun
gravandoepiscopo. Ul nullus episcopus aiterius "epi- nemo usque.ad affiuitalis lineam ex pro >inquitate
scopi plebes usurpet, aul alium conculcel episco- sui sanguinis comiuhia ducat, nequevirgii ibus sine
piim vel supergrediitur , aul aliquod, ei incommo- benedictione sacerdotis quis nubere pr esumat:
dum in sua panochia velalicubi faciat'. ,D oppido enim ista pmnia caveiidasunt ne" lant. Sed
176. De in recla in ac- postquam ista oinriiaprobata fuerint, etnib liripedie-
' cusationem Itis, q-,i ftde suspectisunl, si virgo fu|erit, cum benedictiones cerdotis,
sacerdolumvel lestimoniumnon sttscipicn- rii,lUnc sicut in sacramemarib contineiur, et cu consilio
dis. 1)1onines, qui in fi.deChrisli catiiolica suspec- mullbrimi
li suni, in accusaiione.sacerdoium vel testiuionio ducenda estborioruriihominum publice et n n oceuile
hnniano dubii habeanlur nec recipiantur. uxor; rit boniex eislilii Donino iserante
procreenlur, et nojnlales, sicut superius d' lum esf.
177. Quid sini delulores, velguid de eis faciendum 180, Quodexcotymunicatia sacerdoieanl quam ca-
sil. Delalores dicu.nttir, qui aut facullales prodide- nonice reconcilienlur,non possinl maiorest alu accu-
riiil, alienas autcapul inpelunlalienum. Qui si con- sare. Ul excommunicalus a sacerdole, inai res nalu
vicli fuerint, conliniio sirangulentur. Servus si su- vel episcopos accusare rion praesumal, qu mdiu in
per dominpm fuerit delator , etiainsi obiecta pro- ipsa esl ex.conimunicaiione12.Quod si pr esumpse-
baveril, punialur. rii, non recipiaiurj sed aiit niaiori excomm nicatiorii
178. Pe episcoporumcausapereptscopos.iudicesler- subiacealfaul ab ecclesia pellatur.
YARL4NTESLECTIONES.
1 episcopoBal. ~ homicidis Bal. z invaserint G. * assederit G., et in
b 6 ' ~ margtne : aliter 10 : insidi s oppres-
seril. i. anioiae G.- inpetilur G. pro benedictioneG. deest G-l MippidiG. in m rgitieG.:
\eIdeo. " ls
praecepfum Bcd. q. ini. e. exc.-posi sacerdote collocat Bal,
 <52i COD. DIPLOM. — -BENEDICTICAPITULABIUMCQLLECTIQ. — LIB. III. S2S
-I8i: De lioniicidis,.maleficis,.veneficis,convktis-ap- AJque.porrigere : quod cmni ^.ralione et auctoritaJe,
pellare volentibus non audiendis.In civilibus eausis.,, caret, ,el ne ulterius fiat omniniodis prohibitum esl.
Et qijaecumque femuiae deinceps hoc facere p.rae.;~
vel levioribus crrniinibuslegibus dilatio praeslanda
cst. Homicidae, adulteri, malefici, venelici • convicti sumpserint, iudiciocanonico usque ad satisfaelionem
si appellare voluerhit, non audianlur. | subdantur. Quod autem mulie.res ingredi ad altare:
182. Quodpresbiteri, diaconi et reliqui clericisine non.debeant, in concilio Caleidonensi el in decretis
ktssione sui ponliftvisnihil agere debeanl.Ul presbi- Gelasii papae copiosissime invenitur.
teri vel diaconi• sine coriscientia episeoporum suoruin 191. De acfiusalissacerdotibus,-uinon_priusriniu-
nibil. agant. . dicium decidant ', quam accusatoressecundumcaho-_
185. Dehis, quivirgines <oppr_imunt aul rapiunt.El nicas ei regulares sancliones pleniter, inquirantur. Si
4e aliorum sponsis rapfis.Statutum esi, ne oppressio quis 2 criminalur , nonantein iudicjum detrudatur
3
virginum aut viduarum vefrapius ab-ullis boininibus quam accusator pertenletur ,-atque secunduin le-.
<ie puellis aut viduis fiat. Scriplum esl^ namque in geni et canonicam seiiieiiliani exquiratur. Quod si
carionibuSjin concilio Calcidonen.si:« Eos, qui ra- iridigna adaccusandum persbnainveriiatur, adaccu-
piunt puellas sub nomine simul iiabiiandi, coope- saiionetn non atlmillatur, .quia indignuriiest, ut vita
r.anles et conhibenles raptoribus decrevit sancta innocenlis ulla maciileiuf -periiicie.
synbdus, si quidem clerici sunl, decidanl a gr-adu .192. De violaloribtissepulchrorum. Qui sepiilchfa
proprio, si vero.laici, anatlienializenfur. > Quibus violavejint, piiniaijtur tam ingeriuf quam"seryi.-Si
verbis apertedatur inlellfegi,qnalilpr huius niali au-' maior' pefsona in hoc scelere fuerit depraeheiisa,
ctores dampnandi sintj quando pariicipes et conhi- ,R amissa medietate bpnorjim supruni.perpetiia iiotettlr
bentes tanto anathemate feriuntur , et quod iuxta "' inlamia. Si.clericus, depositus omnj honore clericali
•canonicamauctoritatem ad coniugia legilima raptas perenni exilio depuietur.- Si iridex hoc persequi 3ut
sibi Irirevendicare nullatenus possurit. De desponsa- implere disluleiii, faciiltalibiis et hpnore -privetur.
cis rjuoquepuellis et postea ab aliis rapti.s ineanoni- El quicumquehoc scelus accusare voiuerii '-, licen-.
bus AncjTani.concilii legiiur ila: « Desponsatas - lia.tribuatur. ,.-.'
pnellas etposlea ab aliis raplas placuit' crui et eis. 193. Ut sacerdoies
' suamnon relinquant ecclesiam,
reddi. quibus antea fuerant desponsaiae; etiamsi eis- Ut ne quis qualibet " ' necessilate'suani,relitiquai
' "• ec^-
a raptoribus vis illata cohsliferiL »Proinde staiulum clesiam.', - . ,"..';
est~a sacro convenlu, ul raptor publica poenitentia 194. De pfesbilerjsgradum-amittentibus.qui_ adee'.
mullelur; rapta vero, sieam sponsus reoipere no-. delerioraii solent, uilf ilii Belial etficiaiilur, quid dgen-
luerit, et ipsa eiderti crimini conseritiens ininime dum sil._ Sanciturii est de prpsbiteris' gradum annt-
f-.il, licentia,nubendi alii nori negetur. Quo.dsi illa tentibus, ul unusquisque episcnporum tam per _sfe,
corisensit,simili scnlentiae subiaceat. Quod si post quarhet per ministrossuos vilam el co.aversatioriem
inee.se iuiiger^praesumpserinl,
" " ulrique anatheniaf morumque einendationem eorum cbgnascat,' ebsque
lizentiii'. . .. canonicae poenUeniiae subdere-non jiegiegat, iiixta
184 pe accusaioribusin iudicium praeserilandis,el quod in concijib Caesarierisi titulo primo scriliiiur :
accusatis nouinodicumspdliumaccipiendisad abluenda « Presbiter si rixoreiriaccepeiit, abbr.dine depbna-
crintma. Nemo debet iudicari aut dampnari, prius- tuf. Si vero fbriiicatiisfuefit aut adulierium pefpfer
quani accusator praeseiishabeafur ; etspalium non traverit, a'mplius'pelli debetjet ad poeiiiteiitiamife-
fnodiGBmdefehdeiidi accipiai " accusatus ad abluenda.Q digi.,» Nonriulli enim, auiisso gradu, adeo filii Belial
criniina. . . efliciuptur," ut nec publicis, quia l'as npnest,* nee,-
185. De clcficls riullo ftscali aut publico subdehdis.. canpnicis propter incuriam ei 'neglegenliam reclofuiii
offrcio. Ut iclericinulloliscali aul phblico subdaintuf legibtisxoiistiingantiir.
ollicio, sed liberi ab oiiini huiriano serviiio ecclesiae ' 195. De iaicts de reihjiene dkputqndi prdesnineri-
deserviant. '. Ubus. Nulli ad publicum" dispeplandi tltexe-
18'6. Ui nullus sacerdos' feminas secunt habilare' ligroiie vel e^ressp tractandi, vel consllii ahquid deferendi
permiuat aul cum eis freqmiCare prqesumat. Sanci- vel niaiores nalu "accusaridi,patescat occasionis.adi-
lumestde presbiterjs, qtii feminas secum ihdiserele tus. Si quis posthac conlra haec vcnienduii) cffedj-
liabilare penniliuiit et projiter hoe_.malae opinionis derit, vel insisteie molri 6 pestiferae pefsuasiopis' "
siispicione denotanlur, ut si deinceps animoniti nori templaveiii, compelenti poena et: digno 8 suppiicio '
se correxerint, velut eoniemplores sacrorum ' cano- - coerc\ alur.' ; ',"
aum canonica inveclioiie '
- 187. De teslibusvel ferianiuf. 196. De his -qui fdlsa principum rescripia -dettde-
accusaloribus, qui cum inimich rinl.E'. de nonnullis atih caiish. Qui faisa * pfiuci-.-
tnorantur, in sacerdoium accusationenon recipiendk. puiii reseripta deiulerint, ui falsani ptiiiia"nlur.Qui
Non sunt illiiesles suscipiendi neque.accusalores, falsum nesciens allegav.il, falsi poena npn terieatuf.
<iui cum inimicis moranluf, vel quos ipsi de dnmo Iit eaput domirii patronive nec servus. hec liberlus
produxerint, qiiia corrumpunl mores bonos collo,- interrpgari poiesl. Ul praegnantem nemo torqueat.
-quiamala. Qui de se confessus est, super- aliuin credinon
488. De lestibus non recipiendis', quichrisiiattae potest. , , _
rj
feligioni infesiiexiiterint. Ut testandi iicentia dene- 197. De his qui falsa fralribus intulefint quid dgeis-
getur cis, qui cbtislianae religionis et nominis digni,- dum sjt. Eos; (_rii falsa.Iratribus capitalia obiecisse
- tatem
.neglexerint. convicti fuefint, placuit usque ad exitum non gp.nf"
489."De peregrinisepiscopis pie reeipiendh. Ut pe- niuiiicare, el infathes semper cxislere.
rcgrino episcopolocussacrilic.indi deiin'. 198. Ut nullus de alterius pfesbileri punaclda "
190. ~Utiilkilus accessus feminarum ad altarenon • populopersuadere audeat, ul relicta propria par.rqcliia
fial, atit ullae feminaevasasacra aul corpus et sangui-, ad suani ecclesiamconvenianlaut sibi eoruni Hecimas
nem Dominiconlreclareprgesumani._Slalulumfest, hi deht._ Slalutum est," ul niillus' presbiler fidelibus
iilicitusfeminarum accesvris*d altare nou lial; qtiia sanctae Dei ecclesiae de alterius'presfiiteri parro-
contra omnem auclorilalem divinam et canonlcai?! chiapersuadeal, utadsuam eccleslam relictapropria
jnsiliutionein est,-feminas' sanciis altaribus' se ultro ecclesiaconyenlaniet suas decirnassifii. dent. Sed.
ingerefe, aut sacrata vasa inpudenief contin^efe, nnusquisque sua ecclesia et populo sit contfentus,et
sive iiidunieritasacerdolalia presbileris miriislrare , quod sibi non yu1f lieri, aliefi nequaquain faciat,
autcorpus^et sanguiiieiti Domiui coiilingerepppulis- iuxla illudeuaiigelii; Quaecumaue,vultis1lit-facian; '
'
< VARIAJJTBSLECTIONES,
1tkcidantur G. - iudicio decidat.' Bal. s, G. • 4 vbluerinLBal. " quia de ea.Ss/._ ~ lerrais-
" praesentetur
eioiu G. suasiont G; 8 p. indigno G. 8falsiG, 10ad.a. p. parrbcliiam G.,
 323 • B. CAROLI MAGNIOPP. PARS L-SECTIO.l. 824
lobh homtnes, haec eadem facitelllis. Quisquis aulem A linere, liceat. Elposteasisecorrexit et-ali deinceps
contra ia c constituta venerit,"aut haec infringere minime se facere promiseril; humanius ; rga eum
temptaverit, tanquam contemplor gradus.sui peri- agere .poterit, si voluerit et ipse dignus in.ventus
culo subiaceliit. fuerit.
199. Quod lak's deviris Deo dicaiis vel eccleiiasti- 207. Ut sccularesde viris Deo dicalh ec lesiaeqtie
ch facullatibus aliqnid dhponendi nuiia sil adlributa factillatibtts adie niltilpulenlperlinere praele •reveren-
facullas. De viris Deo diealis vel ecelesiasticis facul- tiam tanlum. Synodkli ,decreto sancilum esf ne laiei
latibus aliquid disponendi nulla Iegitur laicis quamvis vefseculares de viris- Deo dicatis ecclesia que fa-
religibsis uiiiquamadlribtita facultas. cullalibus aiiquid ad se putenl vel praesum iit prae-
2u0. De his qtti in blasphemiamalterius aliquam ter reverentiam pertinere, quorum quaru nque sa-
scripturam vel cantica composuerintvel cantaverinl-'. cefdotibus disponehdi indiscnsse a Deo c ra com-
Is "- qrii in tyasphemiani allerius canlica coinposue- inissa docelur. Si quis contra haec venire iraesum-
rii, vels qui canlaverit ea, exlra ordinem vindicetuf, pserit, anaihemaie (ferialur.
nain lex exiiiari iubet eos, qui libellos famosos 208. De servis dqminornm facinota con essis no-n
excogitant attt proponunl. Nolatur infamia, quicjj.ni- audiendis. Si servi facinora dominorum confessi
que, dum appellat iudicem , cohvicium dixerit. Non sunt,- nullo modo audianlur, nisiforte eos reos de-
lantuiri is, qui maledictuiu aut convieiujn dixerit, ferant maieslatis,
faniosus eflicitur,' sed et is, cuius consilio factum 209. Quid de hominibus, qui pauperes'exloiidnl et
esse paluerit. . • admonenleepkcopo\nori reididerint agend m sil. Si
2')1. Quid de sarerdotibus vel tevil's de se crimen g qnis potenlnm qiiemlibeLexpoliaverit et a ihonente
corifiteniibusagendum sii. Ut sacerdos vel levila, qui epfeopo.non reddiderit; excommuriicelur.
de se crimen aliquodvonfitettir, deponalur. 210. De his, qui.stne iussioneepiscopii dices se-
202. Ut nultus presbiler pttblke pqenilenles incon- ctilaresadeunl, aut sine licenlia it lilleris e; isco;i siii
sulto episcoporeconciliftreaudent. Et ut dmnes pubiice proficiscunlur. El i/e lakis ecclesis vcl cl ricis ca-
poenitenlesin coena Dominiad cphcopum prnprium- lumniam facienlibusr Saneeitmri est, ul;pre. biler vef
contienianf, vl abeo canonke absolvantur, vel diiudi- diacnnus sive quilibetclfiricns regulae sub' ctus in-
eentur. Slatutum esl ei in sanctis canonibus.probi- consullo episcopo aldiudicem secularem no pergat.
bilum, ut nuilus presbiler poenitenlem publice in- Necnon fet hoc sanccitum esl, ut sine epi tola epl-
consullo episeopo recomiliare praesumat, nisi morie scopi sui non liceat elericum vel monacb m profi-
forle periclilanlem, sed onines publice poenilentes cisci. Et alibi in canonibus legitur ita': c Vesbiter
quinla feriattiile pascha, quae est coena Dominfad aut _diaconusvel clericus sine aiitistilis su epislo-
civitalem in einefeet cilicio in praesentiam episcopi lis ambulans, eommunionem ei millus im endal. i
prostralb vultu conveniant, et ibi ab.episcopo3cano- Simulque stalulum est, ut si quis sectil rimn per
niceet ordiriabiliter, Mcutin sacramehtario et in calumniam ecclesiam aut clcricum ^fetigar lempta-
Romano ordine continetur, reconeilieiiltir atque verit et.convicttis fiierit, ab ecclesiae lin inibus fet
diiudicentur consolenlurque el praedicentur , quid catholica communione, riisi digne po nilueril,
deiriceps agere quidve vitare debeant inslruanlur, cbhercealur.
" ij
j!w'/iosisa
atque insuper divinis precibus per manus inposi-, 211. De taicis clericis, nhi spot te voluer
*
tioneni episcopi saneniur. Nullo-namque tempore rint, non recipiehdis. Onmes episcopi interl a.sessib-
presbilero in publicamissa poenitentem reconci-' G ne adclamavenint i « Sane dignum est, u sicut sa-
liare sine licentia episcopi concessum est. "Si quis cerdotes vel clericbs sua in aecusalione v Isecula-
libc facere praesiimpseril, canonica" correclione ribus iudifiis laici rion recipiunt, ita ipsi sacerdo-
multetur. tiim vel clericoruiri arcusationibus seu ecc esiaslicis
205. De clcrich vet lakis,"qui suo ephcopo calum-, negoliis nisi sponle non recipia.ilur; qu riiamin-
i iaioresexiilerinl. Si quis clericusvellaicusexprobra- conveniens e- t, ut lii, qui ''bos ' respuunt,
' a his reci-
or vel calumniaior suo episcopo extiterit, ut homi- piantur". t ] j -
cida halieatur. Ul
21|2. hi, qui\sppnle liominemccidere v luerint ci
2J'4. De causis in iudicio convincendu, et rfe senten- t.on poltterint perpelrd e, ul homicidae h beantur.
i'a adversus absentes ittfnmaitda. Et de 'causisin itt- Qui hominem voluiitarie occidere voluerit 'l. perpfe-
dicio non revolvendh. Et «t dbsenlesnon damnentur. -Irare non poluerit, ut homicida punietur.
Et quod absenies psr alinm nec accusare nec accusari 215. De clericis; qtii a mis recedunt ep copis. Ul
possint. Corivinci nemo potest iudicio sine lestibus nullus clericus ab episeopo suo.recedat tt ad aliuni
aut scriptura. Sententia absenle parte alia a iudice se transferat.
data nullam oblinet firmjtatem. Causa inter prae- 214. Utnulii sacerdoles eorumdecintas atl aliquid
senles iudicata post decerinnium revolvi non potest, de rebus vel facullaiibus eccle.iae sine icenl a proprii
nec inler absenles posl vicenniuin. In causa capitali ephcppivenderepraesumant. Staluluin esl, ul nullus
absensjiemo dampiietur. Ne.jue absens per alium presbiter vel diacohus eorum deeimas v l aliquid
accusatorem accusari prlest. de rebus ecclesiae sine consilio proprii ep sropiin-
205. Quid de dela'oribu<ifidelibu..agendum sit. De- Q reverenler'' veiideirepraesumal; quia in anonibus
latbr siquis extiteril lidelis, et per clelatiooem eius decrelum eslita : k Placuit ul presbiteri vel dia-
aliquis fueiit praescriptus velinierfeclus, placuiteum coninon vendanl rem ecclesiae, ubi smit onslituii,
nee irifine saccinerecommunionem. iiescienlibus episcopis suis. J Et iiedeincej sfial ca-
206. De sacerdoiibus vel clericis, qu\ per pe.cuniis vendum est, siciil 'a quibusdam iri aliqui _us locis
adorum sacerdotum ecclesias aut beneficia subripiunt impudenfer factum audivimus, eo qnod qu dam .sa-
vel subvertunt.Sancitum est afque oriinibus proliibi- cerdotes, antequamj messes maturae vel col ectae es-
itmi, ut si quis presbiter praeventus fuerit alicui cle- sent, eortim decimasvenderecausaebrietat -icmpia-
rico aul laieo .munera dare aut aliquam pecuniam -verunt": quod ne deiriceps fiat pariier on nes inhi-
tribuere, ut allerius presbilefi ecclesiam subripiat, heinus, sed ut prius cuin.gratiarum actioi e a &a-
pro hac ciipidifale seu rapina turpis lucri graiia cerdolibus recipiaiilur. ISL-sinecessilas fi erit pro
deiciattir a clero et alieritis existat areguia. Nani si reslkuratione ecclesjiarumvel proredemptio ic cajtti-
prp misericbrdia episcppo 6 placuerit longo tem- vorum eas vendere, cum consilio proprii episcopi
pore eum poenitendo quae' gessit in cafceris ae- et aliorum bohoruih sacerdolum boc fac ant; ne"
rumna recludere et usque ad satisfactionem ibi re- qualibet oceasione locculleet sine lestimo io frau-
YARIANTESLECTIONES. I
1 canlaverit G. ~ hi Bal. ~ sacramfntorio G. 4 inpositiones G. ;s finem Bd. ~
' ah ep copo G.
'• iure G. - , '
„
 825 COD. DIPLOM.— BENEDICTICAPITtlLARIUMCOLLECTIO.— LIB. III. 826
dentur oblationes fidelium; el unde pauperes re- A _ conculcet eunique calumniare vel ihiuriare praesti-
creari debent vel ecelesiae restaurari seu clerici vi- rnai. Quod si feceril, gradussui periculo suliiacebii.
vere, siveepiscopi recipi,'bospites et peregrini pasci 225.- Ut nulltts presbiter in ecclesia beiiedicliones
acvenerari, presbileri vel'diaconi aut quililiei fi- publicis super popttlum[undere attl tdtare consecrdre
deliunf in suis nimiis potationibus vel comessatio- Velreconciliare p'aesttmql. Staluluni est, ul presbi-
nibus seu carnalibus desideriis , quae multis modis leri benedictionem in ccclcsia stiper- pleben) fun-
agtnitur, inllectere non praesumanlj sed in praediclis dere aul altafe consecrare aut reconciliare aut sum-
rebus eas fideliler subminislrenl;" et sciant- senon mnvere vel collocare ullo modo non praesunianl.
suarum, sed dominie.iruin rerum esse dispensatores. Simhl et hoc slatulum est, ut altare erigere vel de
Proplerca quasi dominicas rcs fidelilfereas cbnser- loco in locum transmulare, ul a quibusdain facium
vare el utiliter bispensare Domini sacerdoles-opor- audivinuis, sine episcopi sui licentia vel consiiio,
tet. Et- si, qtiod absit, aliter fecerint, canonica in- cuius est et ipsum altare conseerare et post molio-
vectione dislticle feriantur. nem vel violalionem reconciliare, presbiteri non
?I5. De anaihemaih Itominibusrepellendh. Oin- perlemptent. Quod si aliler fecerint, gradus sui pe-
nium anathematum vox in accusatione vel testimo- riculo subiacebunt.
iiio aut bumano iudicio penilus non audiatur, nec 226. Ul absenlibtts quod abtatum est, pteniter re-
hi accusare quemquam permillanlur. Sed si quis stilnalur. -Propter absentes legem vtilumus jlerare,
anaibematis poenam parvi duxeril, aul inlnsuiam re- ul quicqnid fuerit eis a qualibel persona ablalum,
ligetur, atitexilio depuietur, ne possit ecclesiam Dei toltim amicis eoriimque proxiniis vel servis , cutn iu-
eiusque famulos^perlurbre. . j'> dicem inlefpellaverint, sirie dilalione reddatnr; ut
g
1216.Desenlentia adrersus aosenlesvel minortsiu- res, quas .discedens dominus in sua proprietate di-
dicatanon vatenda. Adversus. absentes vel niinores misit, iniegre ' ab actoribus dpniini , quocumque
seiiientia iudicala non val.bit. sedeat, vindiccntur 8. Qiiaectiiiiqueautem in mili-
217. Quidde ctericis, qtdin sedilionearma porla- lia conslitutis \el absentibus pervasa fuerini, sine
ve int, _faciendttmsil. Cleriti, qui in quacunique
~ se- aliq-.iainbemus dilalione restitui.
diliohe anna volenles praesuinpserhil, reperti , - 227. Ul ea quae ad' p-rpetuam uiililatem sunl in-
amisso o dinis suigradu in moiiasterio poeniteniiae sliiula, inconvulsa.permaneanl. Quae ad perpeluam
coniradanlur. ulililateni sonl instiluta, niilla commutatione va-
218. Delf:s t,niinebrianlur, ut a communione,nisi. rieiitur; nec ad privalum trahantur commodum ,
secorrcxeiinl, suspendanlur, aut corporali supplicio quae ad bonum sunl comintine praefixa. Et maiieuti-
subdanlv.r.Sancitum est, v.t a presbileris vel .diaco- bus-terininis, quns .•taluerunt pal;es, nemn damnet
nibusseu a relh.uis clericis oiiininiodo viletur ebrie- alienum ; sed intra fines proprios"atque legiiimos,
las, quae oinnium viiiorum foines ac nulrix est.-Ila- prcut quis voluerit, in laiitudine se carilitis exef-
queeum, quem ebrium fuisse constilerit, ut ordo ceat.
palilur., aut quadraginla diertmi spatio a comiiiu- 228. Pe heglegenlibusofftcia divina el nonvenien-
nione staluimrissubniovehlum, aulcorporali subden- tibus ad maluiinalia vel vesperlinalia sive reliqua ~di-
dum supplicio. 'vina offeia. Sancitum est, utsi quis presbiler vel
259. Quid de Itisec;tesiae iudicibtts faciendumsil, diacbnus aut quilibet clericus ecclesiae depulatus si
qv.iabseniesiudicare praesumunl.Caveanl iudiees ec- f, intra civitalerii fuefit, aul in quolibet loco , in quo
' clesiae,-ne absenle eo, cuius causa venlilalur, sen- ecelesia esl, el ad quolidianum psallendi sacrilicium
teatiam proferant; quia irriia erit: iinmo et cau- matutinis vel vespertinis hoiis, ad ecclesiam non
saoi in synodo pro faclo dabiini 3.
' 22:J. convenerit, deponatur a clero ; si tamen casligatus
De his , qui apud exlraneos iudices causam . veniam ab episcopb per salisfacfionem noluerit pro-
sttam proponttnl. El de his, qui prius in proprio foro mereri.
non iurgaveriitt. Et deiuili ibus, qui sua negleaentia 229. De hh , qui in eaplivilalem ducd sunl, quid
causas dilferunt. Si quis aliurn' crediderit aceiisan- agendunisit. Qiiicnmquenecessilate capiivitatis dticli
dum, apud provinciae illius iudiccm negolium sutiit) simt, et noiisua voluntate, sed bostili depraedalione
proponat; et oninein iaciurarn liiis iricurrat, qui ad advcrsarios.lransieruiil, quaecumque in agrisvel
non ante in propiio foro iurgaveril. Quod si per in nianciplis ante tenue.runt, sive a lisr.opossidean-
neglegentiam iudicis causa definila non fuerit, tan- tur, sive aliquidlex his per principem cnicunque da-
luni eum (isco noslro iubemus exsolvere, qrianlum tiim est ,--siiie ullius contradieiione personae, tem-
res ipsa, de qua agilur, valuisse cognoscitur. Et qui pore qu.o redierint, vindicent ac praesumant; si ta-
consiliisstiis adhaefent, exiiio depuientur. niei.icum adversariis non sua voluntale fuerint, sed
221. Quod r.inis mherorum oppido succurcndum capiivitate se detentos esse probaverint.
sil. Occurrere certe miseroriim ruinis debel subsi- 250. Quodcontra caput non sit surgendum. Conlra
4
dio unusquu-que, quo valfeatex relevatione alie- capul, etiamsi lacienduin sit, nou libenter admit-
nae -vindictae a se Dei removere viiidiclam. Libal liuius.
enfm Domino prospera, qui ab afflictis pellit ad- 251. Ui presbiieri pcr singulas ebdontadas, sicul
versa. D ab ephcopo velab illo, qui consiilulus est ab eo, vo-
222. Quidde xalicinatoribusfatsis agendumsil. Ya- cantur, ad civilalemconveniantabsque ulla dilalidne
licinalores, qui se fultira scire dicunl, caesi de ci- dhcendi graiia. Slalutum esl, ul oriiues presbiteri
vitale iaclentur.. parrochiae ad civitalem per turmas, et per ebdo-
225. Quodinmelropolilanasede, temporequo om- madas ab episcopo sibi conslilnias convenianl di-
nes clegerinlconprovincialesepiscopi, ad sgnodumfa- scendi gralia, nt aliqua pars in parrochiis pfeshi-
ciendamsitconveniendum.Placuil deiiniri, ut pater- lerorlim renianeai, ne popflli et ecclesiae Dei absque
nis insliiulionibus
" ohsequentes, in metropolilana : olficiosint; el aliqua ulilia iri civiiale discaut, ut
sede 6
lempore quo omnes conprovinciales ele- meliores9ad parrochias demum cl sapientiores aique
gerint ponlilices, ad syuoduni faciendam devotis> pppulis uliliores absbluli reverlantuj-. Etibi ab
siudiis conferaniur. episcopo, id est, in civifate sive asuisbenfe dociis 10
224. .Qtiid de episcopo,qui alium jnonculcarerei/ ministris, bono animo instruantur de sacris leclio-
calumttiareaul iniuriare praesumpserilepiscopumfa- nibus et divinis cultibus et sancfis canonibus, sive
ciendum sit. Ut nullus episcopus alium episcopumi de baptismalis sacrameuto 11atque missaruriisblem-
VARIANTESLECTIONES.
1 ecclesia G. 2 v. sumpsisse reperli fuerint Bdl. 3 causa in ~s. profeclo dabitur Bal. ' ex reve
latioiie corr.el relevalione
" G. 5 metropolitanani sedem Bai. comprovincialiler Bal. ' iulegra G
* vendicelur G. populi Bal. '' benediciisG. 1! sacrameiuis Bal, ex cod. Bellov.
 m B. CAROLIMAGNIOPP. PARS I. SECTIOil. 828
niis etpreeiiius, et de reliquis officiisomnibus sibi A 259. De sacerdolibus non exlrahendh * P-aecipi-
iiecessariispleniierel distincleae singillalimimbuan- mus,4 ut nullo vel falso insimulalus crimine xtraha-.
tur. Elomnia, quae illi per parrocliias docere, prae- tur sacerdos. i
dicareac facere.debent, eos episcopus et-suibene 240. Uiqtti itidkes suspecloshabuerint, vo em ap-
docti ministri veraciler et discrele doceant, ut quid pellationis exhibeant.&iquts iudicem pro quil tiscuui-
facerfevel quid vitare debent, scianl; quatenus eo- que eausis adversum^sibi senserit aut babne t forte
rum vitambene etcondigne alque inrepraehensibiliter suspeclum, voc>m appellalionis exliibeal.; if, cum
drieani, et aliis bene vivendobonum exemplum ahis- ei concessum fuerit, iniegro negolio apud ali m iudi-
que ulla ollensione praebeanl, el eoruni_minisleria cem amotis dilationibus possit audiri.
sapienter et ralionabiliter adimpleant, ut in nullam, 241. Ufcaveal uhusquisque,tquanliim fter potest,
quod absit,'clTetisioiiemincidanl, sed Dei gratiam utalterinon fariat, quodpati non.vull. Sicnl onvult
promereri yaleant. aliquis gravis oneris sarcinam ferre, ila non audeal
252. Qtud deconvkih in iudkio de evidenliviolen- alii grave pondus inpouere.
lia faciendum sit. Convictus. in iudicio de evidenti 2i2. Ut dhcordanies ad allare sivead grati m san-
viojenliae cririiine reus capile punialur. ctae communionisnon accedant. El ti unus e rum se
255. Uj sacerdolesde incognitisrebusnihil iudkare correxeiit el alter fti&cordansinvenlus fueril, qttid de
praesumant. Nos qui sacerdblum Doniinimalura vo- hh ugendttmsit. Sancituiriest, ut personarun. 6
discor-
Jumus esse iudicia, nihil possunius de incognitis danlium-nemo, anlcquam reconcilienlur a allare
rebus in cuiusquam parlis praeiudicimn definire, Domini accdere ariieat vel gratiam eomn unionis
priusquam universa, quae gesta sunl, veraciter au- g sanclae perci;.ere; sfedgeminato ~ leinpoie pe poeni-
dismiis. ieiiiiamconpensabunlvquod discordiae ser ierunt.
254. De his, qui relinqunnl ecclesiaslicaofficia el Sed si unus eorum alio coiilemnenie ad satsfaclio-
ad seculares conftigiunl.El declericis fttrlum ecclesiue nem carilalis ociurerril, ex eo tempore ut raeificus
facienlibus. Sive de clerkis comam nutrienlibus, vel in ecclesiam recipiaiur, ex nuo ad concordiam festi-
habiium aut vesiimenla clericalia mulanlibus.Sanci- nasse convincitur. I
tum esi, tit-quisquisclerictts refclo oflicio suo pro- 245.- Quod poeriitenles a c<.r,viviis.et orramenlis
pler disrictionemad secularein quemlibel con.fcge- alque aiba vcs:eabslinere debeani. Qui luge:, abstf.
sit, et is, ad quem reciirrit, solalium' ei defensionis nere debet a conviviisac ornamentis et alln veste.
inpendcrit, cum eodem ab ecclesiae comuiunione 214.- De divinis eiaposlolicis alque canonun decre-
pellattir. lis ntinime violandis. lubemus, ul -ita omne divinis
Simulque sancitum est, ut si.quis clericus furlum et apostolicis constiiulioiiibus servialis, ut in nullo
ecciesiae fecerit, peregiina ei conimuniotriliuatur. paliamini pia canonum decreta violari. Pra cipinms
Simili modo dccrelura est, ul clerici, qui comam etiam, ul nulli fas sit sine stalus sui peri ulo. vel
nuiriiint, ah archidlacono, eiiamsi noluerint, inviti diviiias consiitutiories vel aposlolicae sedis decrela
delondanliir.Veslimeiiia vero velcalcianienfa eis nisi t_einerare. I
quae religionein'deceani uli authabere non liceal. 245. De his sacerctotibus,qui de ecclesiis d eccle-
255. De servis insciis vel conscih domitth violen- sias inrationabililer iranseunt, el de iltis, qri in loco
tiam facientibus, el qticdilerItaec corrigqnlur. Servi eorum sunl ordinalif Sancitum esi, ut illi sa rdoles,
si inscio domiho confejsi vel convicii fuerint violcn- qui de ecclesiis ad eiclesias migrant v,elmig ayerunl
liam commisisse, addicti lormenlis gravibus punian- G et suos liiulos absque licenlia et consensu episcopi
lur. Si vero iubenlibus doniinis violentiae crimen dimiitunt vel dimisertint, tandiu a commun oneha-
admiserint, domini qui inlieila prabceperunl, notan- beantiir alicni, quamdiu ad eas redierint clesias,
tur irifaniia el nobililatis vel bonoris sui dignitalem in quibus primo suni consliluli. Quod si a ius alio .
4enere non posstmi. Servi aulem, quilalibus domi- tfansmigranle in locum viventis ordinalhs e t, tam-
norum iussionibtis paruerunl, in meialli)detrudan- diu vaeet sacerdotii |dignitale, qui suam des ruit ec-
lur. Celerum non liceat iuiiieibus discussioiiemvio- clesiam, quamdiu successor eius qttiesca in Do-
lenliae differre vel dimitlere vel donare. Si aulem mino. i
prbbaverint violenliam el non statim vindicaieriht, 246. Quod iniuriarum acliones nonnisi f •aesenles
nbverint se periculum subiiuros. Viles aiiiein perso- accusare possinl. Iniuriarttm .acliones nonn si prae-
nae qtiae frequenier admisisse violenliam conpro- sentes accusare possunl. Crimen enim, qu d vindi-
bantur, constituia legibus pocna suprascripia-omni- ctae aut calumniae iiuditium expectat, per lios in-
niodis feriantur. lendi non polesl. I
,236; Qualiler d sides vel neglegentesctirandi sint. - 2^7. Quod amiciiiam proiegal omnis',qni ton con-
"Si exiilerint aliqni fralres desides vel neglegenles, tendii._Omnis, qui ribn conlendil, protegit a iciliam.
quosoporleal niaioii auclorilate curarfsic tanien Nam et apostolus iad Corintliiosscribit : um sinl
est adliibenda corrBetio, ul semper sit saiva dilectio. inlervos aemulationesel conlentiones,nonn carnales
257. Ut clericiconiuniacesvelinflati conlra epsco- esds et secundumIwminemambulalh ? Niltil per con-
pum suumnon sint, nec'parvipeiiduttletus excommu-D tenlionemriequeper jnanem gloriam, sed iril umililate
idcationetri.Et qualiter haec juc.e.iles suam recipere mentis invicem aestimanles semelipsos,non sua sin-
debeant dig dlaletn. Staliiiuiii esl,ul contumaces cle- guli respkienles, sed<aliorum.
riei, protit dignitalis ordo permiseril, ab episcopis 248. Ut quod ecclesia iricennali ittre p ssederit,
corriganlur. El si qui prioris gradus elali superbia nulli liceal pro hoc deinceps appeltare. Et d cris raplori-
communionemforfasse contempserinl, aut eeclesiam bus viduarutnvel virginum. Et ul feminaes alta-.
frequentare vel officium"suum inii.leie neglexerint, ribus non minislreht. Stalutum est; ul acultates
peregriiia eis conimunio tiibualuf; ila ul, cum eos ecclesiae, necnon jet dioceses,- quae ab liquibus
poeniieiitia correxerit, resciipii in matricula gra- possidenlur sacerdolibus, iure sibi vindi nl quo.d
dum suum dignilatemque recipiant. iricennaha lex conclusit, el ultra triginta ai nos nulli
258. Quod accitsatoribusanle discussionemulnus- liceat pro id appelliire, quodiegum teinpus exclusit.
qtie parlis non sit credendum.Quociensquilibetaccu- Simulque sanccitum est, ut rapiores vidti rum vel
satof aliquid
~ de adversario suo eo absente suggesse- virginum ab ecclesiae communione pellant r. Et ut
fit, anle discussionem ulriusque panis penitus feminaesacrisaltaiibus rion ministrent vel liquid ex
non credalur. his, quae virorum sunt ofliciis depulala pr esumant.
.VARIANTESLECTIONES.
1 e eccl. de c. p. Bdl. ~-ci anfe JB«/.ei abrasttm G. s Huk capiti sequenth, sequenlihuius rub um prae,-
pos-iit G, '' deirabalur Bat: itic et in rubro. * reconcilielur Bdl. ~.compensabilur, quo Bal.
 829 COD. DIPLOM."— BENEDICTICAPITULARIUMCOLLECTIO.— LtB. III. ' 850
249. De iudicibus conlru legemiudicantibus et le- A I " 258. De inceslis qttid agendum sit. Ul incestum
qetn audire nolenlibus.Quicumqne iulex oblalas.sibi nullUi sibi iiinquam sociel cbniugium. Quod si con-
in iudicio.leges vel iuris species audire nolueril et ligerit, ab episcopoIociillius separeniur et publicam
conlra eas iudicaverit, exiiac re conviclus in carce- sepiem annoruni iuxta canonicos gradus ambo agarit'
rem deporletur f poeriiteniiam. Qui atitem lioc agere noluerint ',
250. De inperiiis, ut periih non praeferantur. ab omnibusut anathema habeantur.
"Valdeiniquiim esi,-ul inperili magistris, novi anti-
9.59.^Df accusatoribus non facile recipiendis, nec
quis, vel rudes praeferantur emerilis.
251. Ul liqeal liligatoribusvitiaiam cansam oppel- absque certa probalione qitibiisquamiudicandis vel
latiomsremedio-snblevare. et ut 2 appellalores in hul- damnandis. Omnia-primodiligenter cunclospporlet
latn cusiodiamredigantur. Iudices observare debenl, inqijirere, ut cum iuslilia definianiur. Nullus quem-
ut lire;it liiigatori vitiatam causam appellaUonis re- qnam anle iustum iudicium damnet, nullum suspi-
medio sublevare, et appellaiores nec ln carcerem cionis arbitrip iudicet. Primus quidem probel, el sic
non enim qui accusalur, sed qui convinci-
rediganlur,"nec a mililibus faciant custodiri 3, sed dudicet; reus est: pessimum namque et periculosum est
agendumnegotiumsuum liberi observent. Nec etiam lur,
in subplicium destinatis appellandi. vox denegetur. quemquam de suspicione iudicare. In ambiguis Dei
252. Ul ntdlus- (alsum leslimonitim dical. Et de iudicio.reservetur sententia; quod cerie agnoscunt,
- periculo(alsorumtestiumseu poenitendavelabieclione suo, quod nesciunt, diviho reservent iudicio. Quo^
eorum.Yolumusatque praecipimus, ut omnes a falso niam non potest humano condemnari examine, quein
teslhiionio se abstineant, scientes et hoc gravissi- •^*Deus sno.iudicio reservavit. Inceiia nanique non de-
naufnscehis esseet ab ipso Doriiinoin monte Synai bemus iudicare, quoadusque venial Dominus,qui la-
s
teniia producet in luceni et inluminabit abscon-
prohibilum, dicente. eo : Non falsttm teslimonittm .diia tenebrarum -et manifeslabit cnnsilia cnrdium.
dixeris. Sive :. Falsus lestis noyteril inpnnitus. Sciat
etiam se, quisquis hoc perpetraverit, talipoenilenlia Quamvis enim vera sint, non tamen credenda sunt
purgandum,. sicul de periurio, aut lali damnaiione nifesto nisi quae certis indiciisconprpbaiUur, nisi quae mar
el excommunicalione feriendum, sicut de homicidio iudicio convincunturT, nisi quae iudiliario
vel periurio. Summa enim stullilia et nequitia est, ordine publicantur. . , ,
xit aliquis bomo, qtti chrisliano nomine censetur, -' 260. Dechorepiscopor.tmsttperslitioneutque dam-
pro cupiditate argenti et auri aut vestimenlorum nalione. Omnibus sanclae Dei ecclesiae (idtiibus et
sive agrorum vel cuiuslibet fei sicut saepe conliri- npstris notum esse volumus, quia non parva 'quafe-
gere solet, pfopler ebrielalem aut venlris ingluvie n stio de charepiscoporum superslitione nd nos non
in tam grande scelas corfuat, tii aut seplem annis in semel atil bis aul ter veneral, sed saepissime noslris
-arcta erumna sit, aut.ab ecelesia sit repulsus, di- aurilius molesiiam intulerat. Ipsa enim qriaeslio noir
cenle Domino: Quid prodest Itomini,si lucretur uni- solum inler clericos, sed eliam-inler laicos crebiius
versum ' hiundum, animae vero suae deirimentumfa- venlilabatur. Dicebant ergo presbileri, diaconi et
cial? .'„•-• subdiacoui a regularibus episcopisordinali, non esse
255. Quodeandent poenampassurus sil pccttsalor, eos presbiteros vel diaconos aul subdiaconos, qui a
si convincereaccusattimnon polueril, quam.reuspas- chorepiscopis videbanlur quasi sacrali, nec «acerdo-
sttruserat. Poenain, quam reus passurus eral, accu- „. tale eos debere peragere officium, nisi foreat a ca-
sator exeipiat, si conviricere euni non-potuerit. " nonice ordinalis episcopis consummali. Sumenles
Nemo potesl debitorem phis agrioscere, quain ille, quoque de canonica auctbritaie saiictionem affifnia-
qui iniuriae sustiimit nequiiiam. banl, a cliorepiscopis ordinatos vulneraium polius
254. Qttod proiaior scripturam adjirmare' debeat. quam episcopaliter sanctilicatumperillam manus,i)i-
St.-.tutumest, ut scripluram prolator adrtrmet. Nam posilionem babere caput. Ubi autem vulnus infixum
si is, qui scrinluram prolulit, eius non adsiruxerit est, medicina esl adbibenda, qua possil recipere sa-
verfiatem, ut falsitaiisreum esse definenduin. nilatem. Similiter et laici dicebant, quod taiium mi-
255. Ul omnes ftdeles suis ephcopisfideliter oboe- nistrorum vel sacerdoinm, id est qui a cliorepiscopis
diani. Qui episcopum suum-holiierit audire, et ex- crant quasi ordinati, oflicia audire nollent, nec eo-
communicatus fuerit el renriuerit, perennem con- ruh) inlantes maiores vel minores autfainiliam co-
deninationemepiseoporum apud Deiim suslineat, et - rum per nianus inposilionem consignari vel conlir-
insuper a palal:o nostro sil pmnino extraneus, et -mari tisquam vellent, ne niagis vulnus quam bcne-
omnes facultates eiusad iegitimos parentes perve- dictionem acciperent. Quodinrgium cum enucleatius
niant. discufere vbluissemus,placuit nobis ex hoc apostpli-
256. Dehomkidis quid agendum.sit. De homicidis cam sedem consulere, iubente canonica auclorilate
ita iussinius observare, ut quicumque ausu temera- aique dicenle : Si maiores causae in mcdio ftterint
fio alium sine causa occiderit, vitae pericrilo feria- devotutae,ad sedem aposiolicam,ul sancla synodus
lur et prelio nullo se redimere umquam valeal. Et: sialuil et beata c.onsueludoexigil ", incunctanter refe-
£i convenerit, ut ad conpositioiiemquisque descen- runtur. Quapropler Arnonem arcliiepiscopum ad
. dat, nullus de parenlibus aul amicis eum quicquaihi B Leonem apbstolicummisimus, ul intercelera, quae
adiuvet. Quod ' si fecerit, suum" wirgildum onminoi ferebat, eliam cum ex hoc interfogarct; ul quicquid
conponat. • - • -
• 257. Quid de furibuset malefactoribussit agendum, .noslris superhis definieiidumesset, apostolica atictorilatea.
.episcopis regulariter sopirelur. Qui nobis
De fur.bus el nialefactoribus decrevimus observari, verbis et scriplis ab eo renurilianshaec non.esse'ne-
ul si quinqtieaut septem bonae fidei homines absque: cesse iterare-vel definire, quia sepissime a suis prae-
iriiniicllia proposita criminpsum . aliquem * cum.. decessoribus et a iiiiillissanclis episcopisalque-sy-
sacraiiiehli interpositione esse dixerint, quomodo nodalibus. sanctionibus eos esse probibifos alque
feontralegemfurlum perpetravit, sicsecundumlegem damnatos; el ideo"non esse necesse yenlilare sed
moiiatur. Et si iudex conpraeliensumjalforierii laxa-• definiia lenere. Dixil enini nullum foffepresb.terum
verit,vilam suam amiilal, 'ut s celeri disciplinam i yel diaconum jiut subdiaconum ^ib eis ordinatum,
6
in omnibus ob.servent. "^ riec ecclesiam ab cis dedicalam, nec virginem cou-'
. . , - VARIANTESLECTIONES.
1 depulelur Bai. - deestBal. 3 custodire Bal. et G.sed hic correxit. 4
"elutUa/. *deestBal.' ' noluerit... habealur Bal. s producit G. marqini inseruit G. detsVBaL
• ' - -
', , NOTiE. -
, &Posl juiicium episcopale .omhsa ut ap. Ps, Pelagii ep. % c. 8.
85! , - • , B. CAROLI MA&NI OPP. PARS I. SECTIoiI. BS2
secratam, nec quemquam eonfirmatum, neque qair- A j praesenti seculp iiifames esse acperdilbs, ta con-
quam quod de episcopali minislerio ab praesumpsere sortio fidelium' in ^omnibus alisque pane et aqua
esse peractum ; sed quicquid ex his eis inlicile lieri alienos, alque si absque eeclesiae sati faction-3
.erat praesumpliim, omnia a canonice brdinatis epi- de bac viia reeessferint, a regno Dei fore xtorres.
scopis debere rile peragi et in nieliorem statum re- -Quam foveam caverfedissimulansvel recusa s nostra
formari l, quia quod noii oslenditur gestum, ratio se sciat per omnia carere societate.; quia n n solurn
iioii sinit ut videatur iteralum. Praedictos auleni qui faeitint, seo quifacienlibus pravaconsen iuni, rei
cborepiscopos onmes praecepit damnare et-in exilio smil. Salius enim nobis est regnum non ha ere ter-
delrudi. !sta vero omnes, maximeregni nobis a renum quam aeiernum perdere : plus vero e eredo
Deo commissi episcopi cum eodem Arnone, permit- posse Deum per suoj-umsanciorum merila diuvare,
leme praefato apostolico mlliuslractanles, iamdictos qiiani omnem mililiam secularem. Quapro ter om-
villanos episcopos inter presbileros statuerunt, ita-- ne.s scire cupimus, si super his quibus frui ur bonis
nl ampiius nihii de episcopali minislerio praesurne- uniyersum mundurn lucrari potuisseriius, noslran
rent, necipsi deinceps a quoquam fierenl, qui gf-a- veslr.isqne animas perdere noluissemus; ne se pro
dus.sui periculum vilare vellel. Decrelurii namque praedictis cupiditatibus perdere voleniibus ssentire.
cst in illa synodo, quam Reginisburc pro eadem vel Testanie namque enangelica tuba didicinus, nihil
pro aliis caiusisapostoliea auctoritale praefato prae- prodesse lioniini unjversum mundum lucrai , si ani-
tex'o habuimus : nihil ex praedictis a quoquam eo- mae suae detrimeiUuin patiatur. Et iteru : -Quim
rum.agere nec facere vol,eniibus"consenlire ; sed dabit-ltomo commutfilioiiempro animasua Et iio-
quicquid ab bis episcopaliter praesumptum est, a g rum : Ibunl hi in supplicium sempiternum, iusti au-
canoniee ordinatis episcopisperagi debere, nec ulluni tem in vilam aelernam.
usquam de episcopali miiisterio a chorepiscopis
-
ali- 262. Ut mulkres iion ingredianlur ad citt re. Etut
quid aecepisse, qtiia nihil in danle eral , quod ali- baplixandi ' ftdei sacramenioinslruaniur, et j ost bapli-
quis horum accipere potuisset; quoniam quod noni smum chrisma coeleste per episcoporutnnta us inpo-
habuil quis eorum, dare non potnit. Nam episcopii siiionem percipianl. Non oportel mulieres i gredi a 5
non eranl, quia nec ad quandam civilalis ppiscopa- allare. Baplizandos vero oportet fidei sinib lum di-
lem sedem tilulali eranl, nec canonice a tribus-epi- scerect quinta feria seplimanae niaioris epi copo vel
scopis ordinati. Ideo de episcopali minislerio nihili presbileris reddere.j Et qwi in aegritudine onstituli
agere poluerunt. Et idcirco nou ostendilur gestum, baptismum pefcepejint, sanali fidei symbol doci-an-
quod praefixi agere pulaverunt; quia quod non ha- lur, ut iioverinl, quarita natione digni su t habiil.
bueiunt, nullatenus dare poluerunt. ldeo namquei Oportet etiam baplizatos posf Iwptismiim chrisma
nulla causa permittit, ul videatur ileratum, quod de c.ielesie percipere, fet regni Chrisfi particip s lieri.
causis memoralis a canonice ordinalis epispopis-co- • 265. Quod non bohveniatcaticumenisvel-p enit.mti-
gnoscilur regulariter peractum. Unde et cum saepe bus in pascha vel ppnlecostenattt naliiitat Domini
quaestio de male acceplo bonore nascalur, quis am- baplhmum vel anle canonicam reconcitiation m sacra-
bigat nequaqiiam, esse iribuenduni, quod non decet menlum dominicVcorporhdare, sed lanlum salbene-
fuisse coliatum. Scimus enim, sicut et in anth.uis'< dictum. Ut per sollemnissimos pascbales di ssacra-
pairum legimtts decreijs, posse3 veram ac iustain menlum.eaticuminis non delur, nec eis q i a limi-
legitiiiii episcopi benediciionem auferre onme vi- nibusecclesiae siintlexclusi, rieque eisantec nonicniB
tium, qtiod a viliaso liieral iniectwn. ^ leconciliatioiiem; qui publicam geruntpoenitentiain ;
261. De rebusectlesiasliris absqtte iussotte proprii sed lanium benedicimn sal a sacerdotibus ra co >.:-
episcopinon dhpensandis. Placuii, ut episcopi rertna munione tribiiatur. Et quia lideles spef llos dies
ecelesiasiicarum in omn.bus iuxta sanclorum cano- saciaiiienta non mutanl ~, nec calicumin s i0 vel
num sanctiories plenam semper habeanipotestalem. publice poeniteiites oportel mulare.
Nullus eas dare vel accipere absque proprii episcopi 264. Ul in st/nodoprius genefales causue, quae ad
audeat iussione; ntillus easinvadere vel vastare aut'. normam ecclesiae.perdiwnt, finiantur,.ct p -tea spe-
quoqnomodo deteriprare praesuial.Nam devaslan- ciales venlilentur. Plaeuil, ul quolieus secu dum sta-
tibus ecclesias eammqueres nihilaliud intellegimus, ttila pairum synodus congregata fueiit, n Hus epi-
quani conlraillum aeterni imperii Deumeiusque maie- scoporum vel rprcsbiierorum aliquam pri causam"
siatis honiines niovere certamen, cum illaeaedes illii suggerere audeal, quam ea, qnae ad emen alioiiem
die noeluqiie famulentur el lili" sint consecraiae. Vi-• vitae et ad severitalem regulae animaeque remedia
deanl ergo vaslanteseasque invadentes, praehunlia- perlinent, finiaiituf
mus '', ne abillo, si se commoveat, vastentur el-'" 265. De Ijis, ,qui res ecclesiae a y.rincipibs peiunt,
disperdantur, cuius perctissionem montitim dorsa til^ irrilahabeaniur obtinent, et ipsi co,imunione
ferre non possunt. Nos vero ista nec agere volumus privenlur. Qui res quae
nec facere volenlibus consenlire"; ne nos ipsos quod| horrendae cupiditalis '\ ecclesiae peltini a re 'ibus, fet
impulsu egentium su" stantiam
absit, perdamus-aut se perdere volenlibus consen-'r rapiuni, irrila habeantur quae Obtinept, t a coin-
tiamus. Quapropier praecipimus, ut si quis ex iure' munioneecclesiae,,cuius facullatem aulerr cupiunt,
ecclesiastico hactenus noslra largiiale aliquid posse-' D excludantur. ] - .
dit, si illa deinceps habere voluerif ul ad proprios . 266. Ut
episcopos vpnial et ab eis et a praeppsilis ecclesia-. nnllits,ephcopus de allcrius episc pidiocesi
riun, urideesse videnlur, quocumque iriodoiuste po-, qukquam pfaesumaL Ne parrochias "cuiuslbet epi-
tuerit, ea inpetrare saiagat, el nihil ex eis aliler5i scopi alterius et civitajis episcopus eanoniim. emerator
vesanae cupiditatis facibus in ammalus
ambiat aul concupiscat vel aceipial, hecupidus invadat, l'~
sanclarum rerum ignis, qui in eis est, eos 6 favillo- suls quemadmoduni non contenlus rapiat aliena.
sius exnrat. Liide et in sarris canonibus spiritu Dei'[- 267. Ut hi, qui res ecclesiaeinvadunl, v slant vel
conditis decrelum habetur ita : « Si quis oblata de- diripiunl, si mone^ile episcoponon se co rexerinl,
derit vel aceeperit praeler episcopum vel eum, qiiii communionepriveniuf. Si quis cuiuscunique nunuscu-
consfitulus esl ab eo ad dispensandum misericor- ' I:i ecclesiae sanctis scriplurarum lilulis con atanefa-
.diam pauperibus, el qui dat el qui aceipif, anatlie-' ria calliditale abstiilerit, fraudaveril, invase it.rfeten-
ma sit. » Scimus enim, analhemalos houiines ct in.:. taverit atqrie suppresserit, etnon stalim a acerdole.
" --
- ' . YARL4NTESLECTIONES. ------
' sic G. ex correclura. ~
peragere el in m. s. reformare Bal. tante~ G. 3 vera et iusta I. e. be edictionr
Eal. ~4 G. hanc vocem expunxil; Bal. exhibet. s eupldos Bai. deesl Bal. "•"baplizati G. s apnd f
Bal. nuitaniur Bal. " apud c. Bal. " reculsm Gul. 12suisque admbdum Bal. el Conc. Arc n. I, 10.
tibi tamen cod. Lu_,dt(ii.el Paris, : suis quodanunodo. I
 COD.DIPLOM. — BENEDICTICAPITULARIUMCOLLECTIO.— LIB. III. S3i
coinmonitus Deo auxiliante reddideril, ab ecclesiae A quid agendum sil. Si quis res ccclesiae debitag vel
eatholicae conimunione pellalur. scerdotis horrendae cupiditalis instincia
• 26S. Ut posteriores episcopi non se praeponanl proprias occupaverit, retiimerii aut a jiolestale- ex compeii-
prioribus. Utnullus* episcopus
' prioribus suis se au- lione percepetit, si eas non i3 restitiiai, nullis se rcbtis
deat anteponere. - excuset. Quodsi agnilo iure eeclesiastico non sta-
"
269. Ul clerici, qui sine ephlolis episcopi sui exlra lirii ecdesiae vel.sacerdoli reformaveril, aululipsum
propriam parrochiam' profecti fuerint, cojtntnniotte iusagnoscere possit in iudicium eleclorum venire
prkentur; el si incorrigibiles apparucrinl, verberibns disiulerit; lamdiu a comniiinione ecclesiastica sus-
coerceanlur'. Clericis 2 sine coiiiinendalilis episio- pendatur,. quamdiu resliliilis rebus" lam ecclesiam
Jis episcnpi sui. licentia non pateat evagandi; el in quanrsacerdoiein feddat indemnein. Similis eliam
oiniii loco, ad quem sirie epistolis cpiscopi suj, ut h.is, qui pblaiiones defunclorum ecclesiis vel sacer-
dictum est, venerint', a eommmiiqiic habeanlur alie- dotibus legaliter dimissas quoiibet ordine adsignare
ni. In monachis quoque par, forma servelur; qubs" lardaverint vel relinere praesumpserint, dislrictionis
si verhorumincrepali.onenon emeiidaverinl, eiiam 3 ecclesiasticae iuxla pribres canones forma servelur.
verberibtis slaluimuseoherceri. Cui etiam sfenientiaesubiacebil, quisquis sibi quolibet
270. De clericis, si ebrietalemrion viluverint, ul ordine, quod pro devolione sua ectiesiis dedit, re-
excommunkcnluraut verberettlur. Anle onniia a *• vocare ministris praesumpserit. Abbatibus, presbiteris cete-
de rebtts ecclesiaslicis vel sacro nii-
clerieisviietur ebrielas, quae omnium viliorum f.mies risque iiisterio iraditis nil alienare vel obligare absqtie per-.
ac nulrix esl. Nec quis 5 polest libernm corporis sui missione el siibscriptione episcopi sui liceat. Quod si
ac menlis habere iiidicium, qui captus vino a sensu "
probatur alienus; et proclivius aii iudicium niens praesiunpserini, degradentur, communioiie conces-
labefactaia ducitur, ut ° plerumqtie possit peccatum sa ; el quod lemere praesumplum aut ' alienatum esi,
aul crimen, rium nescit, - incufrere. Ignoranlia" vero ordihaiione episcopi revocelur.
talisnon potest elfugerepoeiiam, quam exvoluntaria 276. De Ids quae die domiidcoagi 1%prohibentur
anientia nianasse constiteril. ltaqtie quemcunque vel periniUtwiur. Audivimus, persuasum esse populis
ebrium lhisse consliterit, ut ordo palilur, aul qua- - die doiniiico agicum caballis-aut bubus vel vebiculis
draginta dierum spatio -a communione slaloimus itinfer-anon debere, neque ullain fem ad victum re-
submovendum, aut corporali subdendum esse sub- parare, velJiullalenus ea, qttae ad nitorein doinus velhoniinis
plicio. pertinenl, exercere; qriae res ad indaicam
- 271. De /(!,
qui per talumriam ecclesiaritani cleri- supersiilionem-roasis quam ad clnistianam 15 observari-
eum [aligare lempluverini.' Si quis per caluniniain liam.periinere probalur. Quapropter id slaluimus,
ceclesiain aut clencum laligare lemplaveril, el con- utdie dominico quod anie lieri lictiii; liceat. A rurali
viclus luerit, ecclesiae liminibus ei catholicorurh tamen opere, id est opere aratri,16vel-vineae, vel se-
eommuriione, nisi dlgne poenitueiil, arcealur. . clione messis excussione exarlo vel sepe'" censui-
272. Ul laicinvn ordinenlurnhi religionepruemissa. rnus abstinendum, quo facilius ad ecelesiam venien-
Et ut monastrrih puellarum probaiae vilae i.omines tes oralionis gralia vacent. Quod si invenlus fuerit
praefigantur '. Praecipimus, ne laicus nisi religione aliquis in operibus suprascriptis,' aul quae interdicla
praemissa clericus ~ fiat. In nionasteriun) vero-puella- -, sunt exercere non in
praesiniipseril, qualiterbaec emendare
laicortim disiriciione, sed ihsacerdoiis
rum homines norinisi probaiae vitae et aetatis -" deb.eat,
proveclae ad quasciimque eartim necessiiates vel casiigatione consisiai.
minislraliones permiltanlur inlrafe. -Ad faciendas 277. De his, qtti anle finiian missam de ecclesia
vero missas clerici, qiii ingressi fueriiit, slatim per- egfedi praesumant. De iuis.sisiiulliis laicorum ante
acto liiiiiislerioregredi-festinenl. Ahter auiein nec Oiscedat, qiiam (lominii-adicalur oraiio. Et si e,i-
clericus nec nionachus iuvenis ullum atl pueliarum scopus praesens fuerit, eius benodiciio expeeieiur.
coiigregalioiieinhaheat aecessum, niti hoe auls pa- Neque aiile ' missam expetam quis egtedi prae-
lefna aut gerinana necessiludo probclur adinitiere. sinuat.
2.75. De his, qui dislriclionemepiscoporum circa se 278. De his, qui in ecclesiacum armis intr.tre prae-
ausleriorempulaverinl, quid aqendum sit. Si quis ele- sumanl. Sacrilieia nialuiina missaruni sive vespenina
ricorum circa se aul disiriciionem aul felractatio- ne quis cuni armis perlincntibus pd belloiuin usum
iiem 10 episcopi sui putat iniusiam, iuxia aniiquas expectet. Quod-qui feceril, in sacerdotis poteslate
constilutionesrecurrat ad synodum. consistat, quali eum districiione debeat castigare.
274. De conspiratione cler.corum vel monaclwrum 279. Ul laici in ecclesia infra ctmcelios stare non
aul laicorum. Si quis elericonim, ul in muliis locis pracsumaht. Ul laicisecus aliare, quo saocla my^ie-
diabolo insiiganie acium fuis-e perpaiuit, rebellis ria celebranlur, inter clericos tajn ad vigtlias quam
aucloriiati " se in unum coniuraiione iiilercedente ad nifsas stare peiiitus'iion praesuniant. Sed pars
collegerit l~, el aut sacrameiita inter se daia aul iba quae "ais cancellis vei'sus ls allare dividitur, ch>-
cartulam conscriptam fuisse patuerit, nullis exeusa- " Tis tantiim psallentiiim paleat-clericoruni. Ad orari-
(ionibus.haecpraesumplio praevellatur; sed res de- dum vero et coniiutinicandtinilaicis et feminis, sicut
leela, cum in synbdum ventuin fueiit, inpraesum- 0 mos esl, paleant i-aiiclasanctorum.
ploiibus iuxla personarum et prdinum qual lateni a 280. De his, qui sabbatosattclo paschaeJtora nona
pontilicibus, qui lunein unum eollecli fue:inl, vin- ieiuniumsolvunt. Quidam sabbalo sanctoab I.ora nona
dicetur; quia sicutcarilas ex praeceptis dominicis ieiuiiiiim solvurii, conviviisxilunlur ; et dttm sol ipso
corde, noii cartulae conseriplione vel coniutatione eadem die tenebris palliatus ltimiua subdtixferiiijisa-
esl exhibenda, ita quod supra sacras admillilur scri- qne elementa lurbaia mbeslUiam toiius nnindi
pturas, auctoriiaie el.df;lrictione poutilicali esl re- oslenderint, illi ieiuriiumlamen diei polluimt, epulis-
priinendum. que inserviunt.Et quia lolmn euiidenv.dieni univef-
275. De lih, qui res erclesiae tradilas invadunl vel salis fecclesiaprbpter pas-ionem Domini in nioeiore
vaslani aui absqueproprii episcopicohsensuaccipiunl, "et abslineniia peragil, quieumque in eo ieiuiiiuiu
' ' ' - -
- .VARIANTES LECTiONES. - • -
1arceantur Bal. ? Clericis corr. Clerici qutbus'alrahtento minas
nigro G. s increpatio non emendaverunt, 6 du-
eliam a v. Bal. %-deestBal.'_. niequis G.ubi ilerttm in murgine addilur : possit aliter nec aliquis.
caltir ac p. G. .' perfiguraiilur G. Ideesl.Bal. s deesi Gal. 10 relraclionem G. " sicJG: ccrr. ex
aueloritaie , qtwd Bal. reiinuit. la collegerinl Ga'.; collegerinl corr. collegerif G. 13agii (liltera post t
abrasa) expunctrimei mdrgini adscriptum aut. G, :''; qai d. d. agere G. is deesl Bal. -*~'~e. exorto G.
"quaeG. iSeaG. ISversa G. _
 855 B: .CAROLIMAGNIOPP. PARS I. SECTIOI. 856
praeler parvu.os, senes el languidos anle peraclas A j ciderinl, ab corumpo^eslaleauferaittur,Si quis udaeo-
indulgeniiae preces persolverit, a paschali gaudio runi cliristianumservum vel euiuslibel alleriu sectae
depeliaiur; nec in eo sacraraentum corporis et san- emerit ei circumcideiil, a ludaei ipsius pote tale su-
guinis Domini percipiat qui dieni passionis eius per blatus in liberlate permaneat.
abslineiiliam non honorat. 287„ De his,' quae a prkribus principibus irca ec-
281. De purqationesicerdolum, -quriiler Wormalia clesiarum utiitlales s<inl ordinata, ul inm la per-8
secunda vke a domno Iiarolo atq :e a suis~traclata maneant semper.^a, quae circa cathoiicani 1 gem lb
.alque sopita esl. Omnibus-vobis, tam praesentibus vel oiim orriinavit anliquitas, vel pafen um no-
qitam el futuris, scire cupimus, quia ideo consultu strorum ancLoriias religiosa consiiluit, vel nostra
sedis aposlolicae et omnium nosirorum episcoporiun serenilas rolioravit, novella superstiiione ubmoia
ac reliquoruni sacerdolum atqueinaxime cunctorum iniegra et inviolata ciustodiripfaecipinnis.
fidelium nostrofum de pnrgatione criminalorum 288. De integra j resdtutione.' Integra r .slitutio
sacerdotum tanla iraciavinms eamque cum-te- dicilur, si quando rfesquaelibet aut causa, ae pe-
stibus, sicul in anleriori capitulari nostro conti- rierat, in priorem slalum reparatur, vel d quod
nelur,. lieri decrevimus, tquoniam nesciebamus ean- alicui sublalum est, reformatur ; iia ut eorun cattsae
dem causam a beato Gregorio * papa esse delini- vel res in integrum rjevocentur, qui aut per imorem
tara. Nain cum Wormaliae generalem~conyentum potestatis alicuius cpnpulsi siinl, aut fraud vel er-
habuissemus, allata est nobis a Hihiilfo Mogontia- rore decepti sunl, aut per captivitatem vel q amcun-
censi-nielropolilano epistola beati Qregorii papae, in queiniustam necessitalemsubstanliam stian aut sta-
qua inier cetera conlinebanttir haec : t De presbilero "g "j tum ingenuilaiis pferdidisse nosc.uiitur; au si qui-
vero vel quolibet sacerdote a populo aceusalo, si pro necessilate longae peregrinationis absen ant, ve!
. cerii nnn fuerinl lesies qui crimini illalo non veriia- restauranda ea, quafein dampnis minorum g slaesse
lem dicant 3, ius iurandiim erit in medio, el illum probantur. I
teslem proferai de innoeenliae suae puiiiale, eni 289. De his, quae\iniusieablata sunl, ui i s'e legi-
nuda et aperta sunt oninia; sicqoe maneat in proprio bus in integntm restiluantur. Quociens de r vocamla
gradu. » Isla vero omnia, quin vires nosiras exce- re vel caiua integrae reslllutionis beneiiciun petitur,
dunl, in iudilio episcoporum iuxta canonicam san- aut in rem aut in personam agendum est, ui. es ipsa,
ctionem delinieiidarelinquimus; ut haecquando orla quaesublala est, rccipiaiur. Ei cttm in pers na actio
fuciiiit, ita delinire satagant, ut nec seciindum secu= coeperit intendi, is qui rem ihdebile absluli se con-
liim iustain reprehensioriem, nec penes D.euin,-qubd vincitur, id, quod sublatum es!, inlra aiiiuin in qua-
al)sil,"damnalione:i), sed aeter.sae beaiitudinis ipso druplum reformet " 1t; post anniiin vero in plum <a
auxiliante, qui_ omnia infucala praeslal, pracmia leddeiidum est. .
- 290.. Ut ecclesiarumvel clerkorum servos iudici-
consequantiir.
282. Derecto iudicio ab omnibus iudicanda. Et de bus non liceal vexari. Ecclesiarum sei vos e episco^
litibus * et conteniionibuscavendis.Onnies monemus, porum vel omnium jclericorum a iutlicibus 'el ac:o-
titiiles vel eonlentiones non recte iudicalas ad pa-- ribus publicis in divcrsis angariis non filigai divina
iientiae ciilmen perducere studeant, sieut dominus praecipimus auciofitale. Unde oiiine coi ciliuma
noster lesus Clirisius in mamlatis suis nos admonet pietate gloiiosissi.ni domini nosiri poposc t 13j ut
dicens : Iuste htdicate, ftlii hominum. Et: In qtto- ^_ tales deiiice|)sausus inhibeat V'-,sed servi s prascri-
cumqueinilkio indicaveritis, ittd cabilur de vobis. Kt plorum ofliciorumin eorum usibus vel eccfsiae la-
ilerum : Muneraexcecanlocrios-sapknlium el loliunl borent. Si quis verb iudicum aut aclortim iericuin
.verba iusiorum. Qtii consenlit, non recle iudical. Sic atitservum cierici vel ecclesiae in.piiblici ac pri-
docef praeceptum Dnmini : Quoi tibi no-t vis fieri, vatis negotiisoceupiue voluerit, a commuiione ec-
ne faciai. Vae vobis, iuilices et pthieipes, qui ab clesiastica, cui inpeuimentumfacil, efliciat r exlra-
impio aceipitis miinera, el iusliiiaiij iusti aufeiiis ab -neus. [
eo. Et reiiiemor.amini quod dicilur : Beddei Deus 291.Ul de criminibusdefiriuisnon liceal p stmodum
unkuique secundttmoper.tstta velsecundum iusiiliam moverecertamen. l)ts bis criminibus, de qu bus quis
suam. absolutus est, abed, quiaccusavit, refricai' accusa-
285.-JOl tesles, priusquam de causa iiiterrogenlur, . tio nou potesi. ]
-sacramenlo consiringanlur. Tesles , priusquiun de 292. Ut dotesecclesiarumsinuil cum ipsi ecclesiis
causa iiiterrogeniur, sacramenio -6
debero conslrin- semper ad proprii ephcopi perlineanl disp itionem.
G
gi, ut iureiil se niliil fa-lsi dicturos. Ilaec eliam Multiconlra canpnum consliiutaecclesias, qnas ae-
iubemjis, ul honestiorihtis niagis qttam viliorilius dificaverinl, posiulanlconsecrari, ilautdol ni,quam
lestibus lidfespotius admittalur. Cnius aulem lesli- eidem ecclesiae coiitulerint, non censearil a episcopi
.nioniuiivquamlibet splendida et idonea videaluresse ' ordinalionem perlitiere. Qubd faciuin etin raelerito
persona, nullateims audiendum. displicet, el in futiiro
1 prohibelur. Sed omn secun-
. 284. Ul episcoposvel sacerdoles aut clericosin iu- dum consiittitionem antiqnam ad episcopi rdinatio-
diciis secuiaribus nullus accuset. Mansuetudinis no- liem et potesiatemjpeii-ineanl.
strae lege prohibemus in itidiciisepiscopos accusari, D; 295. Ul episcopisemperpraevideanl,qua ter ittdi-
'
ne dum adfutura ipsoruiri benefrcio" impunitas ces cv.momttii.ussibi commissisag.<int.Sin semper
eslimaiur, libera sit ad arguendos eos aniinis furia- perspectores episcripiis secundum regis an mnnitio-
libus. copia. Si, quid esl igitur quereiarum, quod" nem, qualiler iudicescum populis agant, felaiit ipsos
qtiispiam defert, apud alios polissimum episcopos - jiraemcniloscorriganl, aut iiisoleniias eor ui audi-
convenit explanari, ul oportuna.atque commoda tibus ie__ prini-ipumlinnotescant. Quod si orreptos
cuneturtim.quaeslioiiibiisaudieniia coinmodeiur. emendare nequiveiinl, elah ecdesia et conmiu-
285. De privilegih ecciesiarum el clerkorum non nione eos suspendant.
. vklandh. Piiviiegia, quae olim reverentia religionis > 294. De devolis\peccantibusnon recipietdis, nhi
obtinuit, mutilari sub poenae etiairi inlermiiiatione peccaredesierini. Devotam peccantem non recipien-
probibemus; ila ut hi quoque, qiii ecclesiae oplem- dam in ecclesia, nipi peccare desierit. Els desinens
perarit, his ~, qnibus ecclesia, benefieii perfiuanlur. egerit apiam poeniieiuiani decem annis, recipiat
286. Ut mancipia, quae ludaei emerhit aut circum- commuiiionem.Piius tutem quani in eccle ia adniii-
VARIA.NTESLECTIOSES. | . .
1 Warmaiia hic elin rubro BaL ~ Riculfo Bal. ' adprobenrSa/. '* litis G. - ^debenl «uprasciptutn G.
' benelitia G. - fibi G. 9 aut G. catholica lex G. 1J refo meiur G.
fconira veritaiem Bal. ,10-quaecerta
''
12quadruplutii G. 13poposcilur {cluabusprimh lilieris abrasis) G\ rionliabeant G. . "opor et ul sim
'" auiibus-Sd. cx cod. Be lov. e-llvone.-iuditibus Trecensh,-
-jpiscopis. p. secundum B..I.
 SS7 COD.DIPLOM. — BENEDICTI.CAPITULARIUMCOLLECTIO. — LIB. III. 85S
tafuradjiralioiiem, ad nullius eonvlvium chrislianae! A j Hi vero seculares,.qui coniugale co.nsojlium absque
mulieris -accedat. Quod si admissa' fueril, etiami culpa graviore dimiituntvel etiara dimiserunt, et nul-
haec, quae eam receperil, babealur absens. Corru- las 10 causas dissidii.probabiliter proponentes pro-
plorem eliam par poena conslringat. Quae aulemi pterea sua matrimonia dimiltunt, ul aut inlicita aut
marilum acceperit, non admittatur ad poenileniiam,, alieaa jiraesumasit, si antequam apud episcopos ,l
nisi adhuc viventeipso marito casle vivere. coeperit;, conprovinciales dissidii causas dixerint, elpriusquam
aut nostquam ipse decesserit. - • uxores iudicio danipnentur, abiecerinl, a commu-
^S. Ve his, qui excommunicantura sacerdolibus,' ," nione ecclesiae et sancti populf coetu, pro eo quod
~ *
ut nul us ud eosaccedal. Si quis iaicus per excom- iideiri et coniugitim maculaiii, excludantur.
municalionem abstinet, ad domum - eius clericoruml 506. Ut stipendia clericisiuxta merilum distribuan-
vel religiosorum nullus accedat. Similiter ct clericusi iur. Cleriei eiiam ornnes, qui eeclesiae fideliler vigi-
si absiinet, a clericis devitetur.
~ Si quis cum illoi lauterque seryiunt, stipendia sancfis laboribus de-
conloquiaut convivare ftierit -deprehensus, etiami biia.seeunduin servilii sui meritum vel oidinationem
ipse abslineatur. Sed hoeperthieat ad eos clericos,, canoiium asacerdolibus consequ.eniur^.
qui eius sunt episcopi, et ad omnes, qui commonitii .', 507. De uccusaturibuset accusalionibus,quas sccttli
fuerint de eo, qui abstinel, sive laico ' quolibet sive. teges non admiliunl, a clerkorum causis repellendh.
cterico. - . . Accusationes el acctisatores atque earuni negolia,
-
296. Devagis el Uvibussacerdotibusac clerick quidl quae seculares non^adsciscunt leges '\ divina ac
agendum-sit. Hoc efiam placuil, ui vagus alque "in- synodica funditus a clencis repellere auctoritale
stabiiis clericus sive eiiain in diacbnali ministerioi ,j> censemus; quia indignuii) est superioiihits, pati ab
vel presbiterali offleio constilutiis, siepiscopi, a quos inferioribiis, quae inferiores :tb eis. uii despiciunt.
urdinalus est, praeceplis 11011obedierit, ut in.dele- 508. De episcopo, qui alterius parrochiamim prae-
gataslbi eccle^iaolficium dependat assiduum, quous- sumit retinere vel ordinare seuiudkare. Nullus episco-
qne in viiio permanserit et communione et bonore> pus alienum parrochianuiii pfaesuinat retinere aut
privetur. ordinare vel iudicare propfii cpisc.ipi volun-
297'..Delenendisad solutionem \ qui debitumpro- tale; quia sicut irriiaabsque erit eius onlimilio, ila et
mittuni. Si quis pro alterius debilo.se pecuniam pro- diiudicatio lf; quoniam censemns, ntillum alterius
niiserit redditurum, ad soluliouem slalutae promis- iudicis nisi sui senlentia teneri. Nain qui euin ordi-
sionis est relinendtis. • - " nare non poluit, neciudicare ullatenus jioterit.
298. De Ids; qtti ad vendendumalterius rem acce- . 509. Deperegrinh iudicdsnonrecipiendis. Percgrina
perint, quid.agendum sil.<-S i fac:o prelio-4-.rem^en- - -
. iudicia generaii sanciione proliibeinus,; quia indi-
dendam aliquis.cuicumque tradiderit., etdumabeo i gnumesi, ulab exlernis iudiCet:ir,, qui provinciales
vendenda proferiur, quacumque cccasipne perierit,, et a se electps debet habere iudices.
ci perit, qtii eam dederai disLiahendajn. Celerum si[ " 510. De poenileniibus,qualiter poenilentiam debeanl
rem accepiam non rpgante domino, sed promillenle, accipere.-Poenilenles tenipore qup poeiiiientiajn.pe-
eo, qul accepit, dum vellet venundare perdideiit,, tunl, iripositionem manus et cilicium a'sacerdote
sibi rei jrerditae ingerit deirimenium. coiisequaniuf. Et si aul coiriasnon deposueiint, auL
-
299. VI credUor,ivm debitoris non veitdal, prius- vestimenia non mulaveriiit, abicianlur. El nisi digrie
quam eum de soluiioneler conveniat.Creditor si sine> poenituerint, non fecipiaiitur. Iuvenibus eiiam non
condiiioite pignus sibideposiium lenens ter debito- G ' 1'acilecommitienda fest propler aelatis fragilitatem.
remcoiiveneril, ut soluto debito pignora sua reci-. Yiaticum tanieii ' oinnibus in niorie"positis non ne-
piat, et debitornolueril post tres-admoijitionessolutoi gandum. ,
debito pignora sua recipere, creditor distrahendii 511. De contumacibusclericis et ad Ojficiunltardis.
pignoris babebit iiberam poteslatem. Contumaces vero clerici prouc dignitatis ordo per-
.500. Ut cuni rebapiizatis jide'es non eommunicent, rniseiil ab episeopis corrigantur.,El si qui piioris
_ Cum rebaplizatis lideles religiosi liec in cibo j;arliej- gradus.eiati superbia coinniunioiiem foitasse con-
- - •
jient. , . tempserint, aul ecclesiarri frequerilafe vel bfiicium
501. De Ids, qtd iubente sucerdote de ecclesiaexirej suurifimplere neglexeriht, peregrina eis coiriniuiiio
contempserint,-quidagendumsil. Qui iubeme.sacer- tribualbr; ita ut cuin eos• poeiiitentia" corrextrit,
dole pro qiiacumque culpa ab ecelesja exu e conlem- rescripli in malriculagradum suum dignitatenique
pserinl, pro noxa conlumaciae lardius recipiantur adl recipiant.
veniaiii. . i . ... 512. D'ehis, qui.alicnampecuniamsibicommodalam
~s
502. De clericis btcrepalioni inoboedientibusver- allraclare praesunw.nl.S.fquissacculuiii vel argfenlum
berendh. Clerici, quos increpatio non' emendaverit,, <?;gnaiuihdeposueril, "etis,-penes qiiein depbsitum
verberibus colierceanlur,. . - fuit, illud invito eo coniYcclaveiit, et depositi et
15
505. De his, qui atiis aliquid clebenl,et ipsis\i'j eis; "furti actio.fei in eum conpefit.
aliquiddebelur,ut in solulioheincpmputentur.. Si quisi 515. De credilore, qui debilore tmdante _ad solulio.-
6
debeat alicui sclidos decem, et ille qui debet de: nern, pignus; quod penes se relinel, vendiderit, quod
quacunque ralione debeantur illi1r>a creditore sudi D 1 ahjptiusacceplumesl debitori reddendum. Si qriis cre-
soiidi quinque, _elvenieris'crediior lot«,s decem.soli- ditor debilor.ein solutioneni tardante reni sibi pro
dos a debiiore, petat, si proba-verit ille debitor sibi debito posilamdislraxerit,'si quid .amjdius acceptum
-ab eo quinqsiesohdos deheri, quare illumin soliduin ftterit quam quod 16debebatur ", quod aniplius is
pro lotis deceiri solidis convenit, causam perdat 8, accevlum esi restitual,s debitori.-- •*
quinoluit debilum conpensare. Similis ratio est dei 5i4. Ul episcopus ullra suam provinciam ad iudi-
Jiumenio velde.aliis speciebus. -_ . . , - cium minimedevocetur, nisifuerit provocatum; sed
9
504. De his, qui fitiisfamilias aliqidd commoda- ab ojnnibus suis proviittialibus episcopis infra suam
verint, qtiidagendumsif- Qui iiliofaiuiiiascontra in- provinliam audiaiur. Niillus episcopus exlra suani
- lerdicla iegum inscio parle pecuniain commodavil, provinliam ad iudiciuni devoeelur": Sed vocato eo
eam nec vivente necmortuopatreab eodeni, polerit caiioniee in Ib.coomnibus congruo, tempore s.no-
poslulare.'"-._..- ." , dali, ab ompibus-prbvincialibus'i0episcopisaudialur,
503. De'secidaribW;qui suas uxores derelinquunt. q'ui concordem supef eum caaonieamque proferre
' ' .
•VARIANTESLECTIONES.
' l '~ '
abrasutnG. corivivariBai. t. absolutionem
" G. rfacto ~ jilerio G, scd_lineatranver.sadeletaesunt hae
voces. sincr'epatioi)ibus6. ~corr. illi G.' expunctttmG. pei;dit G. 9filiofamiliasBal. "ulnulluiG.
"episcopum
'' G^ la'vClordinem teneaniur (reliqua desunt) Bal. '~ lege G.' ll judicalio Bnl. '"deeslBal.
deesi-Bal.- " debeatur G. i8.plus G. -"'restituaiurBal. .~~ comprovincialibusBul. •
 859 R. CAROLl MAGNTOPP. ?ARS I. SECTIOI. 843
clebentsentenliani. Quia si hoc minoribtis tam cle-- A 525. De non negahda appellalioueaccusati Piacuit
ricis quam laicis eoncefsum esl, quanto magis dee ut :iccu«aio, si iudices suspecio^ habuerif, liceat
episcopis senari convenit ? Nam si ip-e inelropoli- i- appellare ; quia noti oporlet negare 9 au ientiam
lanuiii aut iudices suspcctos habiieiil atit infeslos ts .rogaiui. |
seriserit, apud primatem dioceseos autapudRomaiiaee 524-. Quoa rcis 10J qtti de se " confessisu t, super
sedis pontilicemiudicetur. alios non sil credendvm. Non esl credendm conlra
515.Z)eepiscopis,qtdRomanumappellarilpontiftcem. :.. alios eornm confe^sipni,qui criminibus inpl cantur',
!
Placuil, ut si episcopus accusaius ap.ellaverii Ro- nisi se prins probaverini ii)nocenles;^iiia p riculosa
inanum pontifieem, id slaluendum, quod ipse cen- esi el admilii nou debet rci adversus quei tuinque
suerii. profcssio., I
516. De
~ pre biteris, qui in snis parrochiis aliquidi 525. '~
De pervasoribns finimn , prinsqiian causae
paganh agere permiuuni, el de agris, in quibus s wtditio terminetur,.Si quis pervasor liniun fuerit
liaec acla esse noscunlur,qttid ctgendumril. Si inali- adprobalus, eo quod priusquam aliqnid iu I cio ler-
cuius presbileri parrocbia infidrles aut faculas in- niini t:ir, id quod aller lenueral invasissel: non so-
cenderint 3, atit arbores aut fuiiies aut saxa vene- Itim iHud, qiiod maie pra>'Sunipseiii,amiila , sed ut
4
rentur, si hor eruere neglexerit, saerilegum 6 see non : imsquisqiie13rem alienam occupel, um f:e-
~
esse cognosca!.' Dominnsaut oidinalor rei ipiuss rit in caiisa devictus' pervasor iuris alieni , tanUim
si ammonilus hoc einendare noliieiil, commuiiione 3 spaiii restiiual, qiiarituni praesumpserit inv dere.
privetur.
' 517. De 526. De Itis qtti cpnlra vohtnialemdefnncl faciunt,
poenitentibus,quae defunclis viris alihs g ttt perdant Jiereditalem.Omnibus, qui conlr volun •
nubere praesumunt. Piienilens, quae defuncto viro) faiein defuncli faciunt, ut indignis, auferat r hefe-
alio nubere prapsuinpserit, et qu ie vel suspecta velI ditas. |
interdieia familiaritate ciim exiraneo eonvixeiil,, 527. De his, quibus per testamentumali dd de'e-
ciim eodem ab eiclesiae liminibus arceatur. Haee3 gaiuin cst, quod niltil conlra voiuntalemdefut cli liceal
eiam el de viroin poenitentia posito placuil obser- agere, Qui per leslameniuin sibi aliquid d rclictum
vare '. aeeeper.l et vmdicaverit, el v iluerii coiiiia.volun-
518. De Ids, qni rem alterius vendendnm accepe- latem defuncti agere, licentiam penilus on ha.-
finl. si eain minus vendiderint,prelium, quod eh mah- behii.
dalum fueral, solvcrecogantur. Si quis cuilibet man- 52S. Quod voluniasdefutuli ub heredibusin omni-
dei.ut rem suam decein solidos vendat, et ille eami bus sit peragendp. Nqlli quidem de bonis u urpandis
oclo vendiderit, praecium, quod ei mandalum esi,, virorum nee dividendi conlra bonos mores coneessa
quicquid minus ab emplore percepit, niandatorii licenliaest; sed prajjcipienie 14 paire division in ab eo
complere conpellatur. Yenditio tamen rescindi noni faciam durare, si niodo usque ad extrei IUIIIeius
potest. vivendi soat um voiunlas eadem persever sse "do-
519. Dtseo, qui servum bona ftde conparaverii, sii cealur. i I -
srrvusex priori vitio jugerit, quid agendumsit. Ser- 529. De filiis, qui patrem laeserinl, dot lionibits
vus bona fide cnnparatus si ex veieri vitio fugerit-, careiidis.Si quis liliusdonalioiie patris aliqi id fuirit
non lantum praeciuiri dominus, sed el ea, quae per conseculus et euniposlinodum laeserit, po iproba -
fugam absiulit, reddere cogeiur. ' tas in iuiicio laesioriiscausas, ad doiiaiione n paier,
520. De his , qui indhcussos potestate tgrannica C si - voluerii, in integrum revocelur.
dampilarepraesumunl. El de episcopis vel sacerdili- 550. De donalione in fiiio a pulre facla, si ab e.i
btts, quod non debeantab .aliis iudicari, nisi a quibus laesus fuerit, revocanda. Donalio in filio a patre
el ordinari. Suiit.noniiiilli qui indiscussos polestale facla, si laesum se p|ater esse probaveril, r -xicelur.
tyrannica, mfn canonica auctoritate dampnani; et c5l. De iletraclkne principumac maiorui natt ab
sicut nonnullosgratia favorissuliliinant, ilaquosdam omnibusi5cavenda.JQuodomnibusfidelibus mriibus-
odio invidiaque permoli hiimiliant, el ievi opinionis que ordihibus sunimopere cavendum sit, le clan-
aura condemnant, quoriim crimina non adprobarit. culo aut publice unci.umDomini deLractiolibus et
Ideoquecommuni decreto censemus, ut quaiidocum- vituperationibus dilanieut, perpendenles illi d exem-
que aliquis episcoporum ciiniinatur , congregatis plum Mariae, quae pro -eo, ijuod Moysi f:i )uli l)o-
omnibuseitisdem provinciaeepiscopis causa eius au- ni ni piopter Aeibio'p:ssam detraxit, inmui ditia le-
dialur, ut iion occuite iudicelur vel dampnelur; prae inuliala sii. El|illud psalnTisiae-:/Vo/i lange.e
quia ab aius iudicari prius non polest, nisi -abhis, a citrislos meos, et in prophelis meis no ile ma ignari.
quibus ordinari pntuit. Quod si aliler facium fuerit, 552. Quodiomnibus;qtti lile puls.ti fueiinl, non
nullas vires habebitv~ alittbi qtiamin proprioforodttrgandumsil. CI 'ricus vel
521. De his, qui habenlcausas adversus episco- laictis si ciiniine arii lite pulsalus fueril, n n aliubi,
pos proprios, vel udversusalios, apud sgitodum pro- quam in foro suo vb.aiiisaudiaiur.
vinliae-audi.ndh; eici-plis lits, qui adversussuum me- 5J5. Ul apjieitahtesnullaarceanlurdeleiiione. Ap- -•
tropolitdnumquereiamliabu rinl. Si clericusvel laicus pellanlem non delipt a lliclio ulla aut cai eris aut
liabuerit causam adversus episcopum proprium vel jj ]; deienlionis iniuriare cusiodia. El liceai a pellatori
adversus alienim, aui episcopus adversus quem- vitiatahi causam appellationiv remedio subl vare. -
quam, apud synodum provinciae iudicelur. Quod 554. Dehis, qui iontempto fideiussorea soiuiio-
si adversus eiusdem provineiae meLropolilanuin nempolius debitorem delegerinl. Si quis c nlenipto
episcopus vel clericus habueril querelam, pelal pri- fideiussoredebitorelinsuum lenere malueri , lideius-
niatem dioeeseos; el apud ipsum iudicetur aul apud sor vel beres eius a iideiussionisyiiiculo lib ralur. Si
sedenTaposloIicam. vero procuralor lilis victus"fuerii,' niandal r-ejus ad
523. De oreeorum in accusalioneveltesfimonioob- soliilioiieni lcneturi
slruendo ,- qui diviritsvocibusmortuiesse noscuntur. 555. Qttodliberinomines slalum suume delerio-
Piacuit, eorum accusandi sacerdotes et leslificandi rare et inmelioraie possunr.Tlomo liber , - i siaium-.
in eos vocem obstruere, quos hon humanis,, sed suum in polestale bahet, ei peiorare eum el melio-
divinis vocibus mortuos esse scimus; quia voceni rem facere poiesl;iaique ideo " operas su diufnas
funestam polius'huercidi quain audiri oportel. nociurnasque local. .
YARIARTESLECTIONES. t
~
Maranalusap. Hadrian.unde hoc sumptum.ent
° caput. paganismi Bal.\ s.accenderiiU Bal., ? uis supra
lineam addit secvjtda
" manus in G. s.acrilegiuih corr. sacrilegum G. sacrilegii rettm Bal.,, -6,or lor corr.
liorlatbr G. observ.ui Bal. '8quibusG. '9 negari G. ]10sic corr;f. ex-eh, qiwd But. quo ue habel
11quid esse c. G. la causain (sine aubio oflum ~exyatisa rn) iudilio G. *? unu.squisG. '''
' 6. ynod-jG~
'" bomiuibusG. . :
841 COD. DIPLOM. — BENEDICTICAPITULA.RIUM COLLECTIO.— LIB. III. 842
336.- De concubtnisnon habendis. Qui uxorem ha- A 546. De non, vdlendh conslilutionibus cohtra ca-
bet, eo lempore concubinam habere non polest; ne l. nones vel decreia praesulumdut bonosmores conditis.
ab uxore eum dilectio separet concubinae. 2 Constitutiones coritra canones et decreia praesulum
557. Demonachh , qui monasleria' sua coritem- Romanoruni seu reliijuorum ponlificum vel bonos
pnunl, ab episcopo revdcandis. lllud-etiam 3
unanimi mores nullius sunt momenti.
eonsensuconvenit observari, ut si qui monachorum 347. Ut non constringat clericum sentenlia non a
aut monacharum in congregalione positi religiosam suoiudice dicta. 41 In clericbrum eausahuiusmbdi iorma
conversationem elegerint, et postea aut ad parentes servetur, ut ne quemquam eorum senteritia non a
a 4
aut quamcumqueproprietatem se a eongregatione suo iudice dicta constringat.
ipsa subtraxerint, et ab episcopo suo per epistolam 348. Ul hi, qui falsaaliis inrogaverint,puniantur et
admoniti ad septa monasferii sui redire dislulerint, falsilaieinfames efficianlur: Omnis, qui falsa aliis in-'
sint usque ad exitum vilae a communione suspensi, tulerit, puniatur et pro falsitate ferat" infamiath. '..'
uec prius ad euearisliae graliam admiitanlur^uam 3
549. De conproviniialii synodo relractanda per
ad ovile suum, de quo se vagationis insoleritia. visi vkarios urbis Romae episcopi. Ut provincialis syh-,:
sunt subtraxisse, cum humillima subplicatione de- odus retra.ctelur per vicarios urbis Romae " episcopi, '•
beant saiisfaclionereverti. si ipse decreveritl 4.
538. De (eminis,qttaereligionisvestemin domibus" 3S0. Ut nullus ephcopum aul.aclores ecclesiaedpud
propriis mnlaverinl, si postea concubilum elegerint, aiios prius accuset, quam eum famiiiariler conveniat
quid agendum sit. De viduis et puellis qriae sibi in , alque ab eo familigremiustidam pelat. Si quisadver-
6
hahiium religionis in domibus propriis, tam a pa- jj sus-episcopumcausam habuerit, non prius alios epi«
renlibus quam perse, veslem mutaverini, et se postea scopos vel alios iudices adeat, ut eum accuset,'quani
contra instituta palrum vel praecepla canonum familiariter ei suam indicet querelamfef ab eo aut
coniugia crediderint copulanda, tamdiu utrique ha- iustam emendationem aut rationabilem percipiat ex-
beantur a communiorie suspensi, quousque quod cusationem, ipsa nos instruenle veritaie : Si pecca-
inlicite perpetraverunt, emendenl.' <Juod si emen- veril in le'frater tuus, vade et corripe eum inter le et
dare neglexerint, a communione vel omnium chri- . ipsum solum. Si te non audiefit, adhibe duosvel ires
stianorum convivioin perpetuo sinl seqtiestrati '• lecum. El si vos noh audierit, dic Ecclesiae; id esl,
559. Quod quaiuor personae in iudiciis semper accusa eum publice lune, et noh prius. Et reliqua.
adesse debeunt.Quot personae solentin iudiciis esse? 331. De infamibus 1Bvel sacrilegis,quod religiosos
Qtsatiuor: accusator causae, dfefensorcausae,testes, dccusarenon possinliC. Nullr infami atque sacrilego
iudex. Quo quisque utitur oflicip? Iudex aequitate, de quocumque negotio liceat quandoqueadversus
testes veritate, accusator inientione ad amplifican- religiosum chrislianum,_quamvis " liuinilis servilis-
dam causani, dfefensorextenuatione ad minueiidam que pfersonasit, teslimonium dicere, nec dequacum-
causam. Saepe enim fit causa ratiocinationis ant " que re actione vel inscfiplione christianum " inpe-
metu aut gloria aut pecuhia, id est, aut commodi tere. ' ', "'.
aliquid appeiendi, vel iiicornmodialiquid vilandi. 352. Ut causae, quas leges seculinon admittunt, a
540. Quodnon solum , qrit furlum fecerinl;' sed et iudkibus ecclesiastkisnonaudianlur '~. Nuilae causae
qui ad hoc perficiendumadiuiorium aut consilium de- a iudicibus eeclesiaslicis audiantur, quae legibusrion '
derint, furli aclione sunl lenendi. Non tantum qui . continenlur vel quae prohibitae esse noscuiUur.
furlum fecerit, sed eliam is cuius opere aut consilio G 355. Quod hi, qui pro iniuria mediocridamna su-
furtum lactum fuerit,
~ furti acfione tenebitur. bire conpelluntur, infamesefficianiur. Qui pro iniuria
541. Qui sint agnati, el qui sints* cognati. Agnati mediocri eslimatae iniuriae damna shbire ebnpelii-
sunt, qui per - virilem sexum desceudunt; cognati tur, quamvis civiliter videatur addictus, " tameri.infa-
aulem, qui per femineum. Etideo palrui vel palruo- mis ' efficilur. -
rum Hliiel agnai sunt et cognati; avunculi vero fet 334. De absenlibusnon damnandis. In causa capi-
avunculorum lilii cognati sunt, non agnali. tali absens nemo damnetur. Neque absens per alium
542. Dehis qai se. metu _aut terrore servos esse accusare aut accusari polest.
meniiii sunt. Qrii melu et inpressioue' alicuius terro- 353. Ut hi, qui res alienas violentero'ccupant,quic-
ris apud acia praesidis servuni se esse mentitus quid ibi perdilum vel alienatum fueril,' eis, quibus
est, poslea stalum suum defendendinon praeiudicat. conpetebant, plenilerreslaurent. Si ex.rebus , quas "
543. De his qui domos ejfregerinl vel villas expo- violenter aliquis oceupat, quaelibet sub quacumque
liaverint aul expugnaverint,vel rapinas fecerint,quid dccasione perierint aut arserint, .vel servi violenter
agendumsit. Hi qui aedes aliquas viflasve expolia- occupati mortui fuerint, quamlibet 19fraude illius ,
verint, elfregerinti 0, expugnaveiint", siquidem id qui occupavit id quod perit, factrim non videatur,
turba cum telis coacta fecerlnl, capile puniantur. tamen ab ipso quaecumque perierint reddenda sunf,
Telorumaulem app.ellaiioneoinnia , ex quibus sa- qui rem iurft alieni violenter visus estoccupasse.
luii homliiisnoceri possil, aecipiunlur. _ 556. De Itis qui cum pecoribuscoilumixli sunt, aut
544. De his qui lalrones vel reliquos malefactores' more pecorumusque affiniiali.slineam cum consangui- '
susceperint.Receplores adgressorum_ilemque latro- D neis incestum commherunt, sive oum masciilis concu-
num eadem poena afficiuntur , qua ipsi latrones : bueruntiIn hoc tilulo Graeca verba posita supt, id
sublalis enim susceptoribuscrassanlium pupido con- fest, iztpi TO5V elqyeva-apiiiai),rt v.a.l cAoysijop.htav20.
quiescit. QuodnosLatirie possumusdicere: .De his, qui inralio- ,
345. De his qui incendiumfecerint. Si aliquis ma- nabiliierversatisunt sive versanlur. Tn qua senlenlia
litiae studio incendium miserit, de hoc crimineconvi- sensus triplexesl; id est dehis, qui cinnpecoribus
ctus poenisgravissiinis iubetur interQci. Quod si per- coilu mixlfsuril, aut more pecorum cum consan-
neglegenliamfactuin inceridiumconprobatur , dam- guineis usque affhiilatis lineam incestum cbmmisfe-
mun quod cuicumqueinlalum fuerit, res quae incen- • runt, aut cummasculis concubuerunt. Quisquis au-
dio perlerit, dupli salisfaciione sarcialur. lera ex his unum egerit, autcapite punialur, aut si
YARIANTESLECTIONES.
1 nec G. s deest Bal. s quis G. lAe'Bal. 6 v. domis G. - 6 habiiu Bal. ' sequestralae Bal. (qui
s sunt Bal. ~ 10deestG. u nec Bal. **pro-
paulo ante utrique non mutavit.) supra lineum additum G.
ferat G. 13conprovintialis G. 14decreveririt G. 16sic emendanduminfariiis, quod habet G.; infantibus Bal.
16possunt Bal. f" quamvis... cbrislianum desunt Bal.\ iS admittanlur G. ls qualibet G. aoperiton. ale-
^eus. aMe.non; ecce aibgio.Ttie. con. G. -::
. . mim. - --
a Sequentia non in concilio Chalcedonensi, capitis hujus fonte, reperiiihtur -•••::• • ~->.
PAXROL.XCVII. _ . .27
 §43 - & -G^RQU-MAGNlQPP> PAItS-1, SECTIO I. , . 844-
ef yila.co.ncessaJ.uerit,.iu,xia4n,cyi;ani,c,9n,cilii sen- A relinquat ecclesiam.yt n.e. qtn.s, dum. in_ea durare
1
tentiam, qriaefn eapitulb'' ci^cj^n^qt^yiifo,et" sexlo> potueritj quaiibel fye,cessltaie;nsuam.' felihqu eccijt;-
cpntinetur, poenitentiaip yefacilfe,!; agat../ siam."'','"'
''357. Quod in causa capi}ali_vel^ift non_,
qausa.stqt_u_t~ 567. De, Ids, qjtl qtiie alterjits iudicem,fjiei'ni pul-
per advocalos,sed per ips6'srsifagendum.\^,'^UAn-io, }. s,qtji,qtiifldgenduhisit. Pujsaliis. ari.tfe,s.iium jidicem
m causa capituli yel i,n,'causa/ slalus'' ihierpeliaiunii ca.u.s.ain^dicat'; e,t nbn ajitesuuih, iudjcfejiip ,is_aiiis,
fueri%no.n_g.er/pj;oeuratbres,',sed'per fpsos'"egt^geri.- si riolugKit, taceait. f.t ut Qtilsajb, qubt.iens ppeUa-
dunf
* yerit', 'iridueiafedfeniur.
358. Ut metropolilaniepifcqporumconp.rovjitpjalium j 368. Pe lihqui famosps.libelioslegerpau cantica
c_ausfls.n.qn,praesuniant qudir_e,'nhi' praesenlekqmnes s fumosdieaiilarepmesuniujif.Wy, qui ihveptj, fugiiht
fuerini episcopicpttpfovinllales. Siqjfis, nie.tropblii.aV,' libr.oX' faq_iosos! legeije vfei''caiit'arfe,,excomriiri icenlur.
ritisepiscppus, riisiquodacf suam solunimodo prol- .' 1S'69.P'e his quf dclericorum dccusqfiohe suydre,-
prianiiper.l.iriet.pajjr.bcliiam, sjij.elcojisiiio.efvbluntate ; y)ye//e)j^TIo'iiji(:idae,!maleIici, fiires, sacrilisg, raplb-
omniiim provincialihm'3. episeopoi.ujii'e_xtraaliqjiidI res, veT).eficij.ad'uJ,leri, ei qjif rapitim ^ec' rihf vel'
agferetejiiaveriC gradus sui pejfcuib; sjibia^cebil.;, ett; failsuriitfestimqhiuriiHixerinCseu qui. aji; s rlilegos
quod egerit, irriiuin habeatur et vaeunrif. Sed' quicr riiagosquecuchrreriiit, nullatemis ad, a.cGUatibrienf
quid de.prpvincialiumcpepis.cqporunjcau?is,'suai'jip- vel ad testimoniupi fer.unladhiiLtendi,
q_u'eecciesiarunf et c.lericoruihal.<jue"se'c'ulaiiu.iri."rie- 370'. D'e' his qui'divinps vel matemalicos onsulere
cfess.ilatibusagereauldiSponereiiec.qssc, ftieri|i'i Hoc > praesumunt: ^.hi/dfe saltitfe principis.vei s nma.rei'
cjijn' omniiuh "consensif conpioviijci.aliuih.agaluri g- ptiblicae matlifematieoSj.ariijlbs,.anjsjpces, 'aticiiia-
jj'oritiiicum,.npn,aliquodopiinationis'fasw ;' sed;h.ti- -' fores consuliii ' '" feuineb' quiresporideritcapfepuriia-
'""" •
ijjilliina eJ.Jcbncbrdi adriihi'isti,atipne,,"s_ieut Dojriihus 3 fur. 'J vel _ •"'_'
ait: NptfvJni mihistrari, s'e_d'hiiiiiftraWr Et alibi!:i
:; 571, De auctoribus cqncilatoribhs s. itionutn
Quiji__aiq.r erii
psi ve&trum, ntwister 'veste.f;et reliqua. .vef . tumultuum. Auctores seditibriis.et lum ltus yel
Siniilflej;'eVipsi cpnproyiiKrialfes epis.capil ciijn ejus, 5_ cqncitatqrfespppuli pr,o qualiiale d.ighjiati aut' hy
Cb.risiiib", ljisiiipsuitum. ad, proprias p"ertin,et(parro-- criicein tbllaiitur, aut bestiis bbjci.aiitur, au ijilnsu- *i;-'<"-
etiias.' agarifiuXta sanctbrlim,' consliuiia patrani.; ut, t lam.deporleniur. ]••'•''
fifrib.anjjrioi urio fere, eojicordifer sanctk glbrificelur. r_ 372; De.periculo iudicantiumel prqvidqni eorumr.
T_rjni.tjis.iq, saecula. Maius'periculhm eSjtihdicaiitis,,quani feitis ui.iudi-
'~'%'\2~'~U't'rep,rehe'risio., qv,aiaici arguuntur,a.clericis.s cathf: Ciide unicuiqueprovidetidunf ' esrn
" aliqiiein
'''
r_e$p,uatur. EJofum sit brijjjilms , quia qndd" in' lajcis3' iiiiijsteiudicfef ajit piinjat.' -' .
"'' id ijiuU^nVagisdebejt in,#ri'c'is p/ae-!.;
fepffilieridillur, ~l~To.De accusaliohea_dversus;dpcpqrem:sub
'adWstis"
nqveitda.
darpnari. ,' Accusatipnes dociorfeiif rieriib uscipiat;,
Splji.'.De deldtoribusquid agfnddpj.sil, vefqui. sint, ( quia' rioij pblest hiiihanp coiidfemiiari ' ~~ exani'
~''' he, queiE)
'"'""'
delaiores. Deiaforf aul lingria"capriletur, autcbnvi-' J Dfeiis siioreservavitliudicib.'
cto. caput ampuleuir.. Delalo_r.es,autem. sunt, quii 374. Quqd hi qui ady'ersus~patres:armai tur., Wea
ijiyidiaproduntalios. exhlunt qdiosi. Sic bdil Dens eos_qui: ady rsus pa-
561; De, hh~qui'ih, alierivs famam e'aut scriplu- lres'afmanturi ut paiium1 iiivasqres'-j ' " ' in oninj"
qtii '" "'
ram aut verbacontunielibsffc6nfi'xeriht:6:. -
Qiifin aite- r> ( inundo ihfamia ribliniur.--
rius.famamiri' publieb.."sjtjrip^iufaui aut yerbacQiitu-. -. '575: Quaiiler 'deciiiiae'ef; obldlionesfidel uma sa-_
meli.b^aconfixcrit", 'ej.T.eperiusspripta riqn prbfra-- cerdodbus sint dhpensundae. ihstrufendfsui i' presbi-
vjkiil flagelle!tur.lE.tqufea.priiis lnyerieritjTrumpat,, teri paritferque adiriorieiidi;quatenus;npve i.nt'<3eei-
sfrion vult, auctoris facti.causkhi ijiciirrere.- masfet oblalibiies, jjuas aiidelibiis.accipiu it,, p,au:
"362: De'his'qui'unahi'rem dubbns ddniihh.dona- perum;ei liosj)iiuih|et peiegtinofurii esse. tipfeffdia,-
verint. Sj.aliquis. unani, reni. duobus per lfegitimas s fet 8 nonquasi siiis; sed quasj" coiiuneridatsutide-
sprjp'iuj'a's3^ia.vey.i_l.;N,upV"]_!rjus ei'alteri,"postea,'tipn,1, b'ere ; dfe quibus orimibus-sciant se ration m reddi-
quaereiidus esfihhis donaiionibus qufpr.iiiitis, 'qui'i' luros in coiispectujdiviuae maiestatis, et, n si eas.ii-
posterior sit;,sed. qui.reiri.ttadente.donaiore pbssfe- deliter paupeiibus el liis , qiiibus praemis um est,
derit/is eain;:cuilest lr_adiiapossjdei)it.Neciniferfest, ,, admihlstraverint, coiideriipnationempatiend s. Qnali-
utrurii iifp^arfenfes; aii iri extrarieos' talis; sif facta-' i_-' ter vero dispfeiisaride!)eant;-catioiiessacri"i stiiuunlj:
dbriktio; ''' - scilicet utquatubr partes exomnibus fiant ' una arf
303. De<servis ih caputdoniini a'qupquani non<i fabricam/ecclesiaej rfelevandam, aliera pauperlbus
interrogandhf Sern in capul dbinirii!"n,equea prafe'-' -' dislribiieiida, i'erliapresbitefi)':eumsui's c ericis liff
•
sidfe;riequfe.aprocuratore-;'iieqiietam.inparvis.qiiama benda, qiiarla; ejiiscopo reservanda. Et qriicqui^
incai)ilalibus causis interrogari possunt. esiride.pontifexiusserit; prudenti ' ' consilio stfacieii-
364. Deitis.quiirali crimeii aliquod'cuilibetdixe- dum; "|'
rintfsi'pdstea'resipisceiues: Itoc; pefficere noluerint,-, '376.- Quodfemihae cum presbiteris vel r liquis cle-
quid agendumsit: Si quis iratus cririien' aliquod cui-- _. . ricis non debeantitqbilare,nec-eisminhlrare nec intra
libet lemefe obiecerit;' conviiium. non estpro accu- "* • cahcellosstiire, neqiieat aliare: accedere.Ii hibenduitt
salibiie habferidCim.'Sed'permissotraciaridi'spaiio , et inbdisomnibus ienendunr est, utnullu sacerdos
id,quod'iralusdixit; per scripturam.se probafuruniII eas personas ffeiiiiiiartiri), sicutin caiiohibu inseriuur
esseTateatur; iit sifortasse r'fesipisceiis.;pbsl'iracun- continetur;'de"'quibus suspieib potestess ,iu dbmo^
drain iieiar'e'ac scribere '" iioluerit,
•-*.. non, ut- reus cri- sua habeat, et non|solumillas, sed neque llas, quas
niiriistenealiir. • anliquicanbnes- coifcedunl ;' quia irisliga te diabolo
365;' Ut "qui'crihten obiecerinl', scribant se proba- eiiamIri illisscelus frequenter perpetratu 11feperi-.
turds: Et iit ibi causa agatur , ubi crimen admissum h luf, aut etiamiir pedissequis'-earumv Nian;si qua de'~
esse dinoscit_ur.Quf «riirien obicit, scribat se pro.ba- hishal)ueiitialem|riecesiitateiii, cuisit ieeessaria
lurum. Rewra utibfcaui.a-agatuf, ubi crimeii• ad- sustentalioipresbitteri, lial)featsinvillaautiiTico-dq-
sfiittitur;-eV''quiiibnprobaveriLquod bbiecit, poe- mum longe a-presbiteri coiiversalioriife;-etbieisub-
nam quam inluleril ipse palialur. ministretJ quae necessaria sunt. Sed et oe secun-
~~QQi,Ut.nullMs_,qbsgue inevilabili.necessitatesuam. ii, dumiauclorilalem canonum modisr omni .us. prohi-
' '
VARIANTESLECtlONES'. f
lqiet>des'uni Bah- 6~:hic<alia manusmarginiinscripsit advocatos B.i. 3.'com))rovincialium-Ba< ,- ^omnia
G
in margineaddit. G. fama G. confinxerint Bal. hic et in textu._ sie Q. ~co~rj; ' ex_jit,_guod.l_bei.qupjquti,
Bat. ht margine adscripsil manus altera coaeva:" .aUter. iv' ut si is crimeh non pfobaverit, - cui d obieciC
poenam quam ipse intulerit patiaiur. 8hisSa/. ,
 S38 COD. DD?LOMi_—RfeDICTI" CAPifeARitJM COLLECTIQ.— Lffi. III. 846
beridurii, ,ut ..nulla, femiria ad caitarp ^praesumai A vente neqiiaquam. Iiia 9 yero nunquam-_ulteriuspo-
acjeederej.autpresbitero>miriisirafe,vel ihfra caricel- teril in^co^uniujn assumi.^.et iugi .ppeniienliae 10
lrini stare aiitsedere., . .,.', J(I1". ,',, sulimissa ad exjiuiri vilae communiqnisgratiam per-
,.577. Utihcesti a sqcerdottbusper verqceset Deuin cipiat;u. ._-,. _ _ , „, ',.. ,_.
tiiiieitleslioniines' fiddlifer perqiiiiahhir ei cdndnice Miilief quafedorriiieijsfiliunisuuin. oppresserit, et
puhiufthif;peiiicfesiis^.Qriiiii studiq' periirijrfeiiduhifest mortuus fuefit, sfexaiinis poeqiieatj. Yir.eiussi in
safc!erdblii)iis pef lioiiiihes'-veraces. -ef iimbreiii Bei dimio illiiis fuitjijquatuqr;,, si.yerpfir^unpfleclo:, si-
ante oculos habentes. Et si re'p'er'if fiierihi',' siaiiih mili mbdb poenileai, duos in.pane etaqua, reliquos
aul per se e'mendare>sfudeant, aiiii'ctimj adihioiio quatuor secundum qiiod_gacerdosillos viderit posse,
' arehidiaeorii suivel -episcopf hoe' ipstiiii 'esiirpare abs[inenliam'in|iqriatciborinf, n ,.,,,,
salaghnt ;• ne;ian.!oUagitio et scelcre" fet;illipoIluahV 582:;De mulierp,qucte qdulter.avit,virumsuurh, si-
luretpereairt,:el alii iri eorumvicinilale oirinipnten- mititer.(it de.vifp qid.rifqremsuahi dditllerqpii, ,quar
tis Dei-iramincuiranll litefde.ambobu^agehdvm sii. Mulierhabeifs,viruin.si
578: Uipresbiterket feliqtd clericVabomnibus.viiiis adiillerium p.erpeliaverit ef occulte ad~confessionfem
sc caveanv,eVsubiec:ossibi fideiiler inslruahl',. alque veneiit, sepleiiiaiihiis;' pbeniteat, ifes.' in parife-et
bonh.operibus•omnibiis-dricalum praebednt.1. Amnio'.- aqiia; caetefys''qii'a'iiiofiriproNidentia^eritsacferdoiis
nendi suiit cleTicfeiihstrueiidi, ul'primurn ipsfab qiialiler' fearifvideriiposse;: et it^' el.cihbfuiii' absli-
om:iIcfornicalioue:et hiriiunditia et=lusuria et=ab rientia-iripbiiaihr. Similitefet vifhaliehs' lixbrein^si
oriiiifpolluiiorier-cariiis-siiiialieni; et- lunc-plebifsibi aidiiUeriuirip"ferpefra'veril, faciat; i.d!est;iiertriehniurn
subieclae 2.etvierbis praedicerit etexfemplaiostendant; R rion comrauriicel, Siiciiius ux'ir adjillerium perpetra-
ubi' ab:x)jnhifohnieatione et ab orrfni-inrationabili " vferit el lioca viro dfepreliensum-rueriteipublicatum,
vel inutili peeuduni luxuria ei-polluiioiteabstineant; dimiltat uxorehij.sivoluerit,' pfopter fbrnicationeiri.
el'*mnndo3secorpore el mente Deo'.praeparents. Hla vferbsectiiVduiii. qjiqd-supbriusiriserthiri"est, jiu-
,579." Be confessibnibnsftdeliumacipiendis et d'm:. blice agatipoehitentiam. Yir venf eius illa yivente
dhandk;.evco.hsilinm dandhyqualilef yr.o moduto.el riuiii:tehus:liaS)ebiflicentiairi aliam ducerfe"uxqrem.
quanliUiiepeccatisilpoenilentki.Uuacr.endtnnnanique Qhodfsi.voiueril adulteranisibi recbrieiliari, liceti-
esjcsacer.loii;.cuiu: accIpiL-cuiuslibet .fideliscoiifes? , liam habeat, ila lahieh ul pariler ctim illa poeniten-
sionem ~peccatoruni;.quaruer primo-;peccatum per- tiahiagal.ef exaelaqJoenilentiaatl conimuriibnisgra'-
petraium,' aut-sir pbstea iteraiuni.jaut-frequentei; tiaiii, sicut su'p'eiius?coiitineturinsertuiii, ulriqufeiae''
acium-sit; sfspori"ie,.sh£oa'cte,si per ebrietatem aut cedani. SimiliS;fonna'ei; in'muliere sfeivabiKir. Si
perquodlibelingeuium factjimsil.El cum inv.enerit?, eairivir eius adulieraverit, habet-' poteslaieiri dimlt-
unde.radix illius peccaii processit;iun,C!Congi'uarii lendi viium'' pfoptfer-fbrnicationenii Maneat tairien
adhibeat medicipam; {Jualis:vero.peee,ali adhibentla innupia, quahidihvir eiris:vixeWt:;qhlanecille' 1'ha-
sit medicina,-seeundum-,eanonumcauteiilieoruiti...et het poteslaiem aliairi accipere pririiaVi.verite;) 2, ne"c
sanctorum.patrumdnsliluta'. intellegi'* deb.et,.iel.nan illa pririioi Habeiit laiheri pbtfe'slateifi-sem'etipsos"rS-
• •
securidum placitum Iioininis; sed; secuiiduin...- Oei vo'r coriclliari; • - ,, -
lunlaleni."NecinJiac parLfe.vQluiilas <aut gratia:..li.o- 5^5i UV ad'-'c'ohfifniationeniepiscopionines devote
minis secianda-festi,..sed<voluiUasoDei iirojrinibus c6hveniant:eique''qtiae'necessdria'suhlministfare non
exijuii-iendai; quatinus.dignls..praecibus et .p.oebiliir-i ..jiecjlegahl.Priieeipiiiiris-iitad acclpieiibuftipfefmanus
dine digiia:placaripossil _omiiipoteiuis.;Deivindicta; 3'p'oiililicisifipbsitiorierrf.Spiritussancti doriurii18sol^ 14'
qnaiirciim ^ivipiopro.wcavit-. , _, ..,, .. liciie-efdevOfe'.oriiries'coiic'uiran't; el-;episCop6"suo-
- 580;.Ce'fiis qui prius non.habenles odiuiri;,.,sedse fea.';q'ri'aene'cesSIiiia surit' lidelitefministferiC*,'eique
defendeiitesaliquem occiderint,qualiler corriqenda,sil ab^oirinibusel'pfer'oinfiia oboedialhr.
temporisinstilutip.Si.quis,qu!ielegradiens;p^:ryiajn , '
auLsictiam in db.moisua.iueril.auijiiplatmicivUalis $$&'.,De parvul6fumm'sincti6n'e"'tam fMef.et,, b.a^
autrih.villa, subito.aui-ab ali.a.sup.ervenjus auUilis piUiriatisniyiteni), quqm!-sahcliSpirilus dplipf&ei&i-.
commotionfe.voiens se- deifend.ere,7.,noq habeiis duui esL.oniiiihhsi.qriodpWryuliii'isiriieiicll;suni;",c'um
ail inV,elJIgIlJ,4pfi'i.,_aei3tem ^eneriiit. v|ei de fidei sa-
contra illum-.antea,-o.di.u.m_,.'jnierfeeejil- 1 ,
hominem, craiiientb_.', 1
et^^plisniarjs'- niystefib' ei"sepiiforims
septem annis secunduiri. parionicam?jjislilulionem.. eratiae' saricli.ohiftfus. dbim."'
poeniteat; ifes-vero Tsomiimiiione
~ pjci.ve.tur,. quaiiuo.r 0 5.8Si, ..... ,-ii.F ii .i -i. - ,-: /ij-iij :/, ,-i-:\_'A - i» „ ..
De [i\e~que/itip,eccatqriini.:ctpnffissipne. Notum.
aulcrriin coiuniuriioneei orationum-et oblationum
susceptus, in sacerdoiis;pendealarhitrio, u.tr.uni;dV;. es.se.omnib.us;yo^U!ausi,, l
qubjl ,.cbiif_ess,ib,
iacprdqtibus.
p^pcaiorturi
cpusLliuij_i..acfei-
gnus sit corpus Christi accipere,.aul ,usque.qd.pJer exce.plftea,r.qu,ae. 0-
nitudinem poenileniiae..ab:eo separari. ..Ahstinehtia piendjim Dftunique^piacandumfit,!Deo frequeiifter-iii
ciiiorum in.providenlia.sacerdotis erjt secujidqjnposr orajjorie;sitfacienda» ... _- ,. _ _..
sibilitatempoenilentiseldev.olioneitiiei.affeetioriem:7' 586. De manifestatione aliorum peccatomm, ^el
lacrimamm'.. qiipd.eacclarepeccatum^il,-,Oinnibus-lidelibiisiipluin
581. De mulkre quae duobus fraiyibiis nupSeril', fo.re.dejSi.dj^U^uSjjqpod .quo^jiii^arii.pe^eatqfijm. ajie-.,
el de viro eius, qui'd~agendmrisil.uihliei', quae' dfib- [) norum conseii, iiisjiea.gipeiiyaiioiils-felt^alutiscausa
bhs:fratribu's; nujiSeriiVabiei-debet usque'ad dieiu pXO.diderint,.dfeiirifjuant.. Cndfe.gcfipluni est., Niiiii
mortis'tSedrpr"oplei-"l)umahitateiii- in extreniis suis^ prpd,e_stilli suq,,errqrenon p,pltyi,ffui,coiisensuni pr_qestat
sacramentis recbnciliari oportet; ila-taineri, ul piiug' erranli. El.ajibj.: Npji .sqiuniqui faciririt,sed consen^
solvaturcqniugiuih etmaneat innupta-efvir eiusiS tiunpjqcienlibus,,reisuhii_ -.,,., _:-.-_,
absqufe-uxbresimili poenilentiae 'sii subdituS':;Qhbd 387; Quodmagi'sdelinquunl.,quifidenipetxepefiaii,.
sfdubfralres cunv-'u&a femina forhicali'fueriiit,. quam -a/ii, si lamehin' bqno op~e~K\.pershtariti. .Sciea-
nesciehtes alterrallerius:' forriicarionem, slatihf ut' duiri"eslomiiibus.ef-sine oi)liviohe'.retii)eririum;-quo'd
co^iioveriht-adulteriuuiyqui eahi hahel uxorem^ di- gfavius"-punianiur; gui fidem::Gbfistiperceperiuit et.'
miliat. Et ille quidem post actam poenitentiam, si- irinialis.viiaiii- iinierunl', quarii-illii;jqui_: sine^.fide.
uxor-befuhcia-fuerit,"^biesf alterisociari; -illavi- - mortui suni et tamen bona egerunt opera; quoniam
VAlMWTES LECTIONESV
1 deestG. s plebem s. subieetam BaCii- 3-vfder-itiB2/i-iisicL G. lineae superscriptum; Bat. a. s. p.
esse.d. DsuoJBa/v' \deestBal. , '. devoliqnis et affeclum Ral',. ~,gto$saeuperscriptain.G.: scilieet poste-
riibr/si_scieris" f.ilJaHi^G.. 't pcTehiteiilia.G.t,"11JlaL,hicndvumdhpuliricipk-.Pe mulieribus, e.t-lvjfisin
is'd'eest'G: ubimargihi adscripiUm
fa'ntes'bpprimeriiibiis'."-' ~ ;''aliieri nisi prhriarif. iiec- illa aliuih nisipfi-
mum. 13domum Bal. u sua Bal.
 847 B. CAROLI MAGW OPP. PARS I. SECTIO I[. . . Si"S
melius est fidem non percipere, quam post eius per- A cessitalibus earum attjue servorum Dei advo ti seu
- defensoresfquotiens lecessitas ingruerit, a rincipe
ceptionein rfetrorsuin abire.
588. De coniugio, quod a Deosit institutum. No- postulentur, et ab eo fideliter alque libente iuxta-
lum sit oronibus, quod cohiugitima Deo sil eoustilu- canonicas sanctiones fidelissimidenlur.
lum, etnon sit appetendum causa luxuriae,sed pro- 393. Ul ubi quisqueordinatur, ibi perlineat '. Gle-
creaiione filiorurn, el quod bonorum coniugatorum rici cuiuslibet gradus in quibuscumque locis rdinati
vita per lob sit designata. fuerint ministri, ad eadera loca pertineant tque In
589. De castitate eorum qui conjugio sunl copu- ipsis locis persevereni. ,
landi. Sciendum est omhibus et liriniter reiinendum, 594. Depresbiteris etminislris ecclesiae, u a suis
hi
quod qui uxores ducere voluerint, sicut eas castas
et incorruptas cupiunl invenire, sic.adeas casli et Et et non ab alih ephcopis crhma pelanl vel a ipiant.'
benedictione de chorepiscoporumcassandasuperstitione. ln sin-
incoirupfi debent accedere easque' cum
. sacefdoiis; sicut in sacramentario coritinetur, acci- gulis episcoporum parrochiis presbiteri eo umqne
titulo debenl ministri non a quibuslibet episGopis,sed a sis pro-
pere. Sed prius eas dotali conligare. crisma petant yel aceipiant. Nec alio nquam
priis,
390. Ut omnesa minoreusque ad maioremsuis sa- tempore iuxtasanctos canones vel secundum morem
" cerdolibus sicut ipsi' Dominoobedieniesexistanl, cuius Romanum, nisi incofena Domini, sancium crisma
vicelegaiionein ecclesia funguntur. Excapiiulis domni conficiatur. • Qiiibus etiam diebus presbit ris vel
Karoli Theodonisvilla firmalis. Yolumus atque prae- eoruro ministris canoiiice dispensandum est, ed non
cipiriius, ul omnes suis sacerdotibus tam maioris or- aliis tradendum, nisi solummodo presbiteris el dia-
dinis quam et inferioris a miuimq usque ad maxi- B conibus aut subdiaconihus bene fidelibus. Indignum
mum, ut summb Deo, cuius vice in ecclesia lega- • enim esl, ul aliiillud suscipiant, riisiilli qui hoc in
tione funguntur, oboedientes existanl. Nam nullo tradendo usuri surit. Similiter el hoc statul iiiriest,
pacto agnoscere possumus, qualiter nobis fidelfes ut a corepiscopis, qu i iuxta sanctorum decr Ua lo-
2
existere possunt, qui. Deo infidi et suis sacerdoti- cum septuaginta discipulorum, id esl presbiti rorum,
bus inoboedienles apparuerint; aut qualiter nobis tenent, vel ab ipsis riresbiteris nec virginum conse-
obedientes nostrisque minislris ac legatis obtempe- cratio nec sancli Spiriius traditio nec eccl ssiariim
ranles erunt, qui illis iri Dei eausis el eeclesiarum vel altarium consecralio vel illa,quae solis e iiscojiis
niMUalibusnon obleniperant. Potius namque iuxta debenlur,fiat. Namsia duobus episcopisepiscb pusnon
veritatis vocem ille metuendus est, qui potest ani- potest consecrari, quomodo ille episcopus eit ,aut
mam et corpus perdere in gehennam , quam ille aliquid de episcopali jminisierio, nisi quantunpres-
qui.corpus torquere et honores lemporales potesl biler, cuius locum iniecclesia tenet, 'agere poterit?
auferre. De illis dictum est: Qui vos audit, me audit; Omnia ergo, quae isti praesumptiose de ep •scopali
et qui vos spernit, me spernil. Et alibi: Qui vostan- ministerio egerunt, irrita esse comprobantu et ef-
git, tangit pupillam ocuii mei. Et rursus : Qui scan- fectu carere, atque per omnia tam ab apostolha sede,s
aalhaveritunum de pusitlh islis , meliusest ilii , ut quam et omnium episcoporum decreto irrit t esse
suspendaiur mola asinatia s» collo eius,el demergalur et jiotius nocumenta, quara aliqua adiumei ta sunt
3
in profundum maris. Et ilerum : Qui vos recipit, iudicata ac saepius iriterdicla. Ideoque ne fia it om-
merecipil; el qui me recipit, recipit eum, qui me mk nifto 9 sub analheniatis vineulo interdicimns, atque
sil. Et multa alia horum 4 similia. His ^rgo fulti ., qui ab eis sunt polluti potius quam sanctific ui, in
oraeulis iubemus, nt omnes eis pro viribus adeorum ^* meliorem stalum caiionice, id est a tribus ordinalis
peragenda minisleria et ad nialos et peccatores at- episcopis, ut reformehlur iubemus; quia ref irmatio
que neglegentes bomines distringendos summopere non est ileralio , sed "ecclesiasticaet canoni ;a per-
oboedientes existant. Qui autem in his, qriod absit, feclio. |
aut neglegentes eisque inoboedientes fuerint inventi, 595. De his qui r.apiunt .emmas, ut eas t on ha-
seiant se nec in nostro imperio honores retinere, beant uxores. Placuil!,uliii, qui rapiunt fem nas vel
licet etiam filii nbstri fuerint, nec in palatio locum , furantur aut seducuirit, ut eas nullatenris labeanl
neque nobiscum aut cum nostris soeieiatem aut uxores, quamvis feisposimodum conveniat, aut eas
communionem ullam habere, sed magis sub magna dolaverint vel nuptialiter cum consensu p entum
^districiione et ariditate poehas luere 6. In his riamque suorum acceperint. Bi quis autem uxorem habere
omnium noslrorum fideliumvolumus agnoscerefiderii voluerit, canonicelet legaliter eam aecipiat et non
acbenivolenliam ; quoniam sihaec fideliter et utililer rapiat. Qui vero eam rapuerit vel furatus fu rit arit
impleverint,tuncDeq el nbbisfideles erunt; si autem, seduxerit, numquam jeam uxorem habeat; d pro-
quodabsil, secus egerint, tunc non solum infideles, pinquis suis eam legalibus reddat, el in tri lo ple-
sed infames atque reprobi manifeste apparentes no- -num bannum domini;um conponat,et insup r cano-
tabunlur, eorumque4omus •publicabuntur et ipsi' exi- nice publicam poeniientiam gerat. Ad quod omnes
liabuntur. . ". una voce clamaverun; dieentes : f Ista omne firmi-
591. De infantum bapthmo et ecclesiarumvel al- ler tenere volumus et in perpetum ab nibus
tarium seu pdeliumconsigndndorumdubilatione, quid eonservari optamus.
agendum sit. Placuit, ut infantes, quando non inve- D non 396. Quod in omnibuslocis Deus orandus sit, et
niunlur certissimi testes, qui eos sine dubitatione in atiis, quam iii\Deo dicaiis ab ephcopi , locis
baptizatos esse testenlur, neque ipsi sunt per aeta- missa sil cetebranda.Sciendum est omnibus, uod et
tem idonei de traditis sibi sacramentis respoodere, in alis Conpetenlibusjlocis, si. locus basiiica procul
absque ullo scrupulo' tempore legitimo baplizari. fuerit, oratio ad Deum et confessio peccator m fieri
Similiter et de ecclesiis vel altaribus atque consi- debeatel possit, missarum vero celebratio onnisi
gnandis fidelibus, quotiens super his dubilatur, agen- in locis ab episcopislDeo dicatis, excepto mpore
taber-
dum est; id est, ut sine ulla trepidatione consecren- hoslililatis, et in hoc nonnisi in altaribus e 10
tur et fideles confirinentur; quoniam quod.non naculis ab episcopis Deo dicatis nullatenus rite
ostenditur gestum, ratio non sinit ut videatur •itera- fieri possit aul debeai;
tum. ., r• . .397. De secularibus qui episcoph suis inob dientes
592,- De advocatis vel defensoribus ecclesiarumla exhtunt et ad emenddtionemsui tnrdant veniie, qtjid
principeposlulandis. Pro ecclesiarum causis ac ne- agendum sil. Si qriis secularium tam maioris brdinis
<-.'- TARIANTES-LECTIOKES. .
i I ~
e lui G.
4 ipsoG. ~ infideles BaL s profundo Bal. * horumqueSal. permaneatBal.s 'prae-
aberrans ad atlefum. d est Bal.
sumptiosi Bal. 8 comprobantur ... esse omitlit G. a priore irrita statim
'
10ullalerius BaL •.j , ,,
 349 COD. DIPLOM. — BENEDICTl CAPITULARIUMCOLLECTIO. — Lffi. III. 850
jnai» etinferioris, peecalum egertt et vocatus sui "Amolatitih carnibus vescenlisunt baptimti, ut r,ebapti-
episcopi aucloritate.ad emendationem ac poeniten- * zentur. Quod hi qui dubitarit. utrum siiit baptizrati
liam.venire distulerit, tamdiu sit ab ecelesia. extor- an nbn.vela presbitero diis.mactanti vel immblatitiis
ris et a eatholicorum consortip sequestratus, quo- camiijus vescenti, fuerint baplizati, ut bapiizentur
usque quod inlicite commisit, emendet aeTeatum praeceptum est. : . .
suuih usque ad satisfactionem canonice diluat, atquei 406. Ne ullus "plusquam duas uxores accipiat. Ne
reconciiiatione" proprii episcopi divinis preeibus quisquam amplius quam duas accipiat uxores, qtiia
indulgenliam consfequatur et veniam, ecclesiaeque: iam tertia superflua est. - ....
gremio, a cuius utero deviaverat, peracla satisfa- 407. De oralionibus et elemosinisac mhsarum cele-
. ctione ab eodem emendatus episcopo cahonice red- brationibus pro [tdelibus defunctisfideliter agendis;
dalnr. . -...__ . qtdbus impii carere debent; quoniamnec eorum ele-
398. De clericis, ut non ulantur armis vel sagis. Ut mosina a sacerdolibas vel reliquh fidelibus accipienda
clerici pompis aut sagis vel armis non utantur. esi. Quod pro catholicis defunctis sint memoriae fa-
599. Ut ea quae episcopusin sua diocesi corrigere ciendae et oblationes et oraliones Deo offerendae.
non valet-,ad alios referat praesules, vel si necesse Non lamen pro impiis, quamvis sint chrisliani, ex
fuerit regi intimel. Ut ea, quae in sua diocesi episco- his aliquid agere-licebit. -..," . - • .
pus per se suosque corrigere vefemendare nequive- 408. Ut nnilus episcopus sive presbiter aliam vau-
rlt, coram reliquis episeopisad corrigendum insinuet sam in synodo prius suggeraf, quam ea quae ad emen-
vcl regi indicare non tardet; ut qui •ecclesiasticis daiionemvilae pertinent, finiantur ". Nnlliisepiscopo-
regulis inoboediens apparuerit, per potestales exte- n rum vel pfesbiterorum aliquam prius causam sugge-
ras corrigalur. • -' . , . rere audeat, quam ea, quaead emendationeiri-vitae
400. l)e hh qui Deo famulantur, si in barairum et ad severitatem regulae atque ad animae remedia
fornicationh ceciderinl, a qualiter corrigehdi sint l. etvitae 17pertinent, finianlur. ....
Staluimus, ul quisquis servorum Dei vel ancilla- 409. De hh qui facultalem ecclesiae pelunt a re-
rum Christi in crimen fornicalionis lapsus fuerit, gibus prava cupiditale itlecti; <jrm'rf ageudum sit. Qiii
quod in carcerepoenitenliam faciat inpaneet aqua. rechlarii 18"ecclesiaepeluiu a regibus, et horferidae
Et si ordinatus presbiter sil, duos annos iiicarcere cupiditatis impulsu egentrum subsiautiam rapiunt,
3 -* - s
permaheat, et ahte flagellatus et scorticatus irrita babeantur quae optinent, et a cominuriione
videatur; et posl eplscdpus augeat. -Si autem cleri-.. ecclesiae, cuius'-facultatem auferre cupiunt,-exclu-
cus' vel monachusin hoc peccatum incideril,- post danlur. •-. '-• •' •
terliam verberationercuin b carcerem missus, ver- 410.- Ut-nullus episcopus alterius ephcopi res de-
'
tentem annum ilii poenitentiam agat. Sinuliter et vastet aul plebes invaddt. Ne parrochias cuiuslibei
nonanes"velatae eadem poenitenlia leneaniur -, et episcopi alterius civitatis episcopus canonum teme-
radanfur omnes capilli capitis eius., ratorinvadal, et vesanae cupiditatis facibus iiiDam-
401: De kisqui a .paganis bapiimli- fuerint. Piae- •matus suisque admodum non contehtus rapiat
eipimus, ut qui a paganis baptizati sunt, denuo a aliena. -
Christi sacerdotibus-iniiomine sanctae Trinitatis ba- 414. De eo qui munuscula ecclesiaefraudaverit vel
plizentur, et postea ab episcopis crismentui', quia quotibelmodo invaserit; ut ab ecclesiae conimuhione
s aliter christiani
" dici nee fessepossunt.
nec
'
"'
arceatur. Si quis cuiusque munuscula ecclesiae san-
405. De his qui a corephcopis confirmali fuerint. ' clis scriplurarum litulis collata nefaria ealliditate
Si quis abepiscopo 1Det non a corepiscopo ", qui 12 ahstulerit, fraudaverit,"invaserit, retehtaverit alque
non episeopus, sed vicarius episcopi, priusquam suppresserit, et non statim a saeerdbte commonitus
prohibili essent, et erant et dicebantur, .fuerit con-. Deo cbllata reddiderit, abEcclesiae catholicae com-
firhiatus, reilerari lalis confirmalio non debei. Nam ' munione pellatur. •,-,-.
corepiscopi ante aposlolicam alquesynodalem prohi- 412. De episcopo iudicato, si apostolicamappellare
bitionem non ex numero' aposlolorum, sed ex se- sedemvoluerit. Uliudicatus episcopus ad-aposlolicam
ptuaginta discipulorum, ut sacri canones testantur , sedem, si voliierit.appellet. ConcilioSardicensetitulo1S
ordine eranf, quos numquam spiritum paraclitum quinto. Quod s} appellaverit, iri calhedram ' ~"ipsius
- tradidtsse novimus. Sed ^juia olini, ut dictum est, alter non ordinetur.- ;• -
iam dicti cofepiscopi probibiti sunt, ideo modo nihil 415. De Itis qui a iudicibus, quos primates' dede-
13
sunt, nec spiritum paraclitum ulio umqiiam tem- runt, appeilaverinl, quid ageridumsit. Dt si a iudici-
poretradere potuerurit nec.nioJopossunt. Quapro- -bus, quos primas dederif, quis appellaverit, alii iu-
pter non apparet iteraiiim ' quod olim canoisice
' non' dices amplioris numeri decernantur. Quod si' el ab
agnoscitur patratum. ipsis appellaverit, ad sententiam concilii causa de-
405. Utquiab hereticisbapli&ulusfuerit in nomine -feratur. - . , .. , .• . -• - - . J
sanclae Trinitaiis, non rebaptizelur, sed sola manus '414. De presbiteris,nt inconsulloepiscoponon prae-
impositioneperficiatur. Quicumque baplizalus fuerit sumantcelebrar.eagendam S1.Ul presbileri incorisullo
ab hereticis in noinbie 1'alris et Filii ct Spiritus san- episcopo in quoliliet' loco ageiidam non audeanl ce-
cti, nullo modo rebaptizari debet, sed per solam f* 1 lebrare. = - • - ,;.,...
manus inpositionem purgandus est. - 4IS. -Ne aliquh presbiter civitatis sine.ephcopi
404. Ul baptuandi symbolumdiscanl fidei. Bapli- praeceplo aliquid agat. Ul-presbiter civUatissine ius-
zandosbporlet fidei symbolum discere el quinta feria sione sui episcopl nihil iubeat ' nec ' in unaquaque
uliimae septiraanae episcopo vel presbiieris reddere. -parroehia ahquid agal. -- • . '
Et qui in aegritudine constituti baptismum percepe 416. Ne presbiteri rem ecclesiae sine sul consensu
rint, sani faeti iidei symbolo doceantur, ut noverint, "ephcopi.vendant. Ut presbiteri rem ecclesiae siDe
quanta nalione digni sunt habili. Oportel etiam ba- conseusu episcopi suinon vendant. • . .
ptizatos post baptismum crisma caelesle percipere et 417. De abiecloclerico ab aliena ecclesianon
~~ rec}~
regni Cbrisli parlicipes fieri. ...... piendo. Ut abiecium-clericuni aliena ecclesia"no»
405. Ut hi de quibus dubilatur uirum baptizali admitlal. ,' =••
sinl an u non, vela pfesbitero dih immolatiiivel im- 418. Et ad Pairem oratio- seniper dirigatur. Ut

YARIANTESLECTIOKES.
1 sunt Bal. - si quis Bal. s ul BaL 4 flagellatur corr. flageltetur G. " corticatus G. ' et in G.
? yerlente anno Bal. s qui G. 9 in G. _.10 cprepiscopo G. , " archiepiscopqG'.,, n quia G. '? sanctum
Bal. 14ante G. "nullus.B.a/.' ^hocrubrumcum^equentiG. errore
~~~ mutavit/ " et v. desunt Bdl. 1Srei-
golam G' 1Scapite Bal. s0calhedra Bal. 21agenda Bai. bisi deest G:
 "
851 B. .CAROLI MAGNI.OEP.J?ARSI. .SECUQ-I. j S52
1
nullus,in pr_aecibu's Jiisi ad sRalremdirigat orationem. &;nia a cathedralibus episcopis, qui a provinc alibus
;Efjutjprius eas euni instruclioribus tractel.' episeopis aut praesentia aut iudicio metrop lilani
419. D,er.ebus ecclesiaea mdlo ini~isle<.retentandis consecrali esse noseuritur, agerida'"suiu;.,el non k
vel.dirjpiendis.Ne cuilieeat res vql facultateg ecele- -presl)Ueris.vel*h'OTepisco'pis,.qui;amb;b uiiius irmae
siis aut moiiasteriis vel xenodochiis ^1pro quacum- icssbvidentur. Quae siiab!eis^aut pfbpter.imp itiam
^que .eleemosina cuur iustUia _deiegai,is retentare, .',autpropter praesunipiionem ;acLa,ut ^pijaeictam
alienare atque subtrah.ere. Quoj si.quis ;!feceril,lam- £t\i, ab imperitis esse putantuf; a cathedralibhs tamen
quani necalorfpauperum antiquorpm canomim sen- aBp^iscopis reformanda jvel pefagpnda sunt.; qui !quae
teniiisconstrictus,ab,eG&]e_siae,hniinibiis excludatur, illi in his.agere cpgiiatuiU, linper.feclaremaii^sTUIII,
iofl.ec >,ea,quae subifttasunt aui i;eieiUa,.r_eddai!lur,. -ej,ut:iam-praelibaJiiii),est,'quod illi nondiabu ruiit;
J&20.jUt ab 'ep,c}p_ihae'spcietaie pxlp.rris.fiubeattir., darenon potuerunt. Episcopi namque non f erunl;
_quicum,que eiusrebus .dampnum -inluieri.t. Ut .n.ully.s iquiase.ea;iiribus,episcopis,.neciadialiquam=e"pi ebpa-
epispopprum aul 'cuiuslibet ordjnis clericus v.olalia lem caihediam ordhiali liierunt, eLideo ex'ii s nihil
.quaepunque persona quibuslibel£ondilionibus_seuhi vagcre,poto_er.unt. Et aie.alicuUalis.ordiiiaiioMl diilir-
unp regno ,seu ,in aljopositas allerius cuiuscumqiie JriiUo aul oiisecratLOreiteratio esse .vldeatui , iad-
ecelesiae res aut pelat aut praesuniataccip.ere. Quod tejiiat illtid,qtioii_scripium,esi: _Quod.noiiosl nditiir
si £eeeii_t_,tanidiu^abealu_t-.a comiiHiiiio.iiealtaris vel .geslum,nalio non sinUuividealur iieralum.JSl-- eliqua
filiorum , '" ' "
ab'.pmnium •frat.r.uni ac .carii^ie ,susj)ensus -stalia .epr.umqve sim.iUa. ''.
.dbrieclpse2-ecclesiae, cuius tdir.ecio-ordjne iuris esl, ;425. fve iudices de excessibusmalorum {idicent '
ablala reslituat. aM.quid -.exlra coniben\liu_m sacerdotum. ".Ne udipes
421. De piivilegiiseccpsiqrum inlibqle sepiandis 3. B quicquam de perfidoi|im excessibus, extra :sa erdo-
piivilegia alqu.enraecepla ;ecciesia'r.uiif liiaiiere seiu- ^tum coi)ibe.ntiani,_iudieareipr.ae.su.ma)it'.
pef incorrupla praecip*imus.El epticqiiidab anteces- A?6. fiepresfiiterhlepiscoporJim,-quos iipsi .r.enon
soribus v.elpargiujbus nps.iris -pircasacrosarictarum pqluerinl, adeorrigen.dumndiie^dh. -fit episco i tunc
ecclesiaruiii utiJitaLescbnsliiuium e.st',vgl.qiiaesiii- iuu.i.unes_ha_bea)ilu.r'_aJdaiiiJiis , .«u.nfeori^tn-pr. sbitc-
guliquique aniistitfts prqcausis ecciesiastici.sinijie- ros ad _eaquae jpsi konjcorrexerint, piserij rcor-
traruni)'sub poeiiasiciilegii iugi soliciata aelerniiale jigenda.
sprveniur. &. Pe-eo._quifaltqx in fiqe reperms fj/.rit.§ii
422. De clerkis q prgpfiis ephcopis 'corr.igendis. cora.m Jinminibu.s.reperlu.m me!ida,ciu,if.elin amem
Placiiit, ut clferici11611 distriijgaritufiel (iiludicentiir facit etdanjpnig-ajK^ii 9, quanto inagis in divina
jnis£a prppriis epjscppis.JX^.W 1111 n.°b ,esl>ufdivirii /allax flde praevenj.qs, 11011 erit .peniius ad c.eusa-
mrinens "riiiiiistrifemporaiiuriipbjesiaijam sulidaritur tiopein vel ad :(,estinioniuriiadjniltendus.-Mer to ,er-
aiibiirio. Sarii si jri-pprjpfum'epis'copbr.i)'miussioiiii)usgo accusare ,et iestihtarp prp.hibentur,;qiu .i1 fecla
inbboebienies exiijLeiiiu,iunc iuxta"caribnicas san- iide suspecii sunt. I .""."•
eii<)iies"'p_er
' poltestajiese^terasabducaiiiuf,' iil '.est 428. Qugd non sqlkmJggUia deflendq., $e ' _e_tiam
per iudices safeculares. ----'•_ qmqris pqeniientiaefletfbus 10shit eradicqnda .Sicpl
423. Ufnutlus chorephcppusper ^nposilionemma- deHaadum chrisiiaiijsj.fesleoriirii scelus, .qtii f jQui-
' nus '§pm[umsqhciuni tfqdut auf cqhsecrdlioneni. ja- slo praevafjcaiores [existunlj 'ita iiiodis p nibus
'aal "*."j?lacuiiV*u'tlicut"'"Le.oiifspapae' ef oiuuiuin decernendurii', ut absque Mtisfaclioueecelesi e nul-
episcbpbrum riostroruni afqiifereliqiibiutii fid.eliumC ty§ .9,mn/,'?.? •venjammereatrii,, "qui-ainie^lior^ rppo-
gfenefalfei''syhbdalfconstiltu'decrevimus, ui. nutliis siib ad <jeterib| 'deelinasse cpnviripUiir,-qtiia cr_ude-
.cbfejiiscopusper pajiris ingositibneni Sj_)iriiuni"sari- lis^.stupfendapraesitiiijjjilocrudeliortliefiel-jz
' ' Lirpafl
'"' ' --•'-"..'","
ctujn 'tradfefe, aul sa^cferdptes"0velleviiasaui subiiia _s'uppIi'cio. '"'J'|
coifbs sacrafe'_, vei" vfrgiries velare",' aut saiictuin 429.fie iiio qni nojxsqlumfurttim.fecerit,_vrumef
.cris.uia,coji|3.cergj yel egclesias aut aliaria sacrarfe', quifuri consehserit.Nbhgojyiifflie', qiii fur"_ iiffe-
.aili"bferiedietibneinin^u&ucairiissypppulis uib^iere cerit; sed eiiam.elqujiiju^u^fonscius iueriff 1'jfurto
"praesiir^aj :'qua'e jbriirija 0 suiiimis'poaliiiciJius, id"febt ablaia sckns'shscepVri.L^'.in'"i)'uiiiefo 1 furatitl
"'-'"" Wiia-
patiijedratifiusepiscopis jieBehttir, "et ribu chorepi-
saricto- 'ripa"|[jj.r
fefsimijiwn^iclae^siibiaceai.' '_"
scbpis veipresbiteiis, quofum formam iuxta '4_a0.Jlt irisqhcib' pfiscltaespbvaio,die el pg 'aseeue
_rgm|canon.um-decfetacjioi^pjscopigerurit. SIauieni nihsafiion agdniuf. p_f sabliajloyaiicip,,"Jio es(i'in
ln aliq^iidfexhira^ferefijinpLayeiiiiL,' irrifa erjunt, yigiiia paschae^iejiiniuni^aritfekociis Initi "_'"iiisia
qua(feaoeis gefuhtuf *,"Set 'ipsi 'bmril'fecclesiasiico
• '--• parvriljs aui i_qiir"iriis'|ipri'splvatur ;iiec"m'issa iripa-
iionore riiiiidUuspfiyentur. rciscejie au*.iii' fiodeni saiibaio' saricio ye) ,3iviiia
424. Dejiis qui achorepiscppissunt ordinali pres- ihystefia his "du6JJus'|diehuscelejirentiij. .Caioiiib.us '
bileri, diaconi vel subdiaeoui. Ul lri , qui a chorepi- quippeiubentibus biduo ista
"" slbfameiijta eiiiihs
scopis presbiferi yel oiacQidauj,-sub.di.aconisujii or- hon dfebeiitcfelebraii'.;"'
diiiati, nullatenus in presbiteratus vej diaconaius a.uj. 43i. De his quiin \locis illkiiis cl minjptecqnse-
suiniiaconatus plhcio minisirare praesumani. Simi- cratis conira canoni:ani auciorilatemmhsqs £_ ebrare
liler homines, qoi abini|jerilis 6 ab eisvidenlut' esse _!_> vel audire-praesumunl. S.latuiuiji saepjssime ,. Jiiiit-
coii.linjiati;yel yiigines seu eccl.esiae sacralae aut bituiii esl, ut iiiissarum celpliration.esiji locis ijjjspij,-
crisnia .confectumgive alLariadedi.caiapro coniirma- grueiitibus.fieri omiiino jjon debeant. Sjiriuj pt-.hoe
tis yelsa.cralis aui dedicatis niiuihie haoeaniur; quia deeieLum est, utsij.quis prfesbiieiprtim-, v xceplp
qiiae iiii non habuerunt, dare jipn potueruni, ,qup- quando in iiinere peigitur et Ibctis basiljcae prpcui
.jj.i^jn ^xjiis.eis qui.c.qpamagereiioji licet: quaeom- e.s.tel id in aljari.busiab episcopo poniecral s |ieri
nig summis p.oniiiicibus debeulur el 1,1011 chorepiscq- pecessiias coiipejlit,jiie popnlus Pei shie' iiii-sa.rum
pis, qui nee sumnii jionjitices vel episcopi lueruni, celeb.ialione e.t cpr.pOris-ei sanguinis .dpinin ci p.er-
mP. deinc.epsunquam iieri possuut. Nullum enim ex C_epiipiie,mai.ieat', iiiissaiurii celetifaiipiifegin liui.us-
-_septuagiutaexhis ahquid unquam ifecisseleghnusyel cemodiillicitis locis posl lol jaiUasqtie prpjiij "Uipnfes
scimus ; ad quorum exeniplhm et lormam piesbiie- lactire tentayeril, gradps sui peiicuiuni. incu ;al/.Et
i^osvefchqrepiscopps, aiilequain ipsi choi-fepiscppi hpc pppulis denujULanduinef|~sj\e";iiif^ay'ij)i:ae.-
prohibiti essent,Iuis.se agnoviirius. Haec vero bm- dictis illicitis iocissaeertlbiihus carilare siiad antvel

YARIANTESLECTIOMS.
1 sinodpehiis G. "2 ipse corr. ipsi G. 3 seryantnr G.' -4 c. pontificalem f. Bal. 6 gereniuf Bal. 5 abfqf-
s - 10«iicljbiis Gi" ->-'~'
1
numG. sed cf. slaiim sequenlia, .' a.'p. i. excidemhtV, quoa"G. "'~f-#ixit "G.
 853 COD. DIPLOM. — BENEDicfl CAPITULARIUMCOLLECTIO. — LIB. III.
iaee iflicitaiabere -presbiteroS.idflpreeeiitur-,-'iquo--A cerdotibus inobediens vel contumax extiterUj a co
=hiam-SmptuH!«est: Vi&ene-.iffferas iholdcaustu %ua iriiiibus sel inissis noslris «OTannehensusin barcerem
ih omniivcn, .vriemvideris^'_sed-imioco,quem stegerit usque =adiioslr-am=etpropiii «piscopi <atquececlesiae
Domiims,M poriutnommsuum ibi. ^Satius igitur est satisfaetionein sub magna aerimina retrusus. m'a-
anissam mon audire, <[uam eam Sbi omi licet aiee neat. .
-oportet eae_lebrareriee;audire.>E-t in canombusJegi- 152'. Quod iricesiuhi '•cothmiUai,qh\ 'se -cohsahgui-
tnr, ut nrillus sacerdotum-iniflonilbhsipel in aliis io- rieuksuae usque 'ad affmilalh lineam coniungll. Ntii-
-.cisnisiin^eeclesiis^dedicatiscelebrajie«rilssa_saudeal.. iifs fidelium tisque adfiiiHatis llrieam, id esl usijuein
Si quisconlfa haee decrcla «gerity.ieanoriicB-TCbf- isejiiiiiiam progehieri) cferisanguiifeam suaih 'diicat
rectibue ferialur. Simulet fooe«talu<tumest; ut ntil- hxorehi yel 'eatii tjubquo mbdo liictesti niacula pbl-
lussaeetfdos inaliis quam iri Deoidicatis -vasis -etstb luat. "Si'quis vcro hbc seienter lemerafe pi'ae,suinps.e-
episc0))is icohsecralis .minislrare, seu. riiissasioele- rit; si liber e=t; baniiuth nbsituin, i"d est.sexaginta-
brarc -praesunial: qriia sicui non test coiicessrim, Solidos, fiscb riostro pteisolval•,fet irisujferjcahohicfe
ntalii Missas .-cantentS-saerJFiciaeonsecrent, quam 111iiicestris luat, ac publicfcIbxfa caiibnicps gradhs
illi, qui ab episoopis sunl consecrati, iia non est II- pfehiieat'.Si aiitehi "sfervusvel ecclfesiastieus 1'uerit;
cilnm, «t. in aliis .domibus vel altarifaus aat vasis publice fiagellfeiur ac decalvetur, et iuxta' pfb^iii
missassacerdoies caelebrare.praesuraant, qxnm ab 'Cpiscbpiitissionem poeriiiehtiaiiipublice !etfcanonice
cpiscopis xsonsecratis. Surit -eliam >-a'b .cpiscopis |.erat: Quod isi aliqiiis ihrii liber quam sfervus aut
consecranda et benedicfendacorporates"^allae acalja . ecclesiaSficus ve) iistslinus episcbp.bproprio velsrio
vestimenta sacerdotalia, «ection et-.-tnhiiia; quae in BSacefdoti aut arcliidiacbhb iribbbdifeifsvfelconiuriiax
ususbasilicae vel.:altaris siveiiixmriisteriosacerdp- sive 9'e rioc sive de ali'6 quolibet scelefe exiitferit,
lum ad divinamysteria explendafconplecturiturfqua- bmnes res feiiisa cbmite fela iriisso cpiscbpi ei bbri-
lenns cum his saeris Deo sacratius siveplaeabilius tfendanlui, usque"diuri episbbpo subPbediat, ut c"a-
ministrare .valeanl. ijiide ei i« «liis.-sancloriim jpa- noriifce"pbfemteai:Quod si riec se ita cbfrexefil el ad
trum decrelis legilur : « Quamquam Deum vera fide tepiscbpuiiifet canonibajn "pofehiieniiamvfeiiirfeiJistU-
ubiqueorareiiceat; sacrificia .yeroiefferre aut corpus lerit, a coiiiite compreheiidatur.fet ih carcefferiisub
pbniini confiefnullo modo legimus aui yeraciter sei- riiagna aerunina" relrursiis terieatiir, riec rerum sua-
nius.in aliis iocis iusteficn, nisiin focis Ueo.ab - rumpoiesiaieiii habfeat; igribusquecpiscbpus iusseril.
episcoyo clicatis, nisi causaliosfiliMtis autsummae 0uod sicoinfes vel eius ririiislri haee adimplefe dis-
jiecessitalis -.ei.hocnon ininansionihus autin donii- triieriiii; caiibnice -sib episcopo vel a sub hiiiiistro
bus non sacralis, sed in laberriaciilis dedicatis.ab excommunicetur, et usque aiim haec plferiiter.adim-
«piscopisj/et altarihus a pontilici!:us sacra.unbiione •iieal; sfenijifeftbriivhuiiibiib catholicoruttl caieat,
unctis et diviiiis precibus consecratjs; «t hoc summa risqiie dtijn ipsi epi^cppdiiuhiahius erga 'eum-aliquid
_exneeessiiale et initinere procuj abec.clesi'4p.osiiis, agere plafcheril.- Si teio, qudd non optamUs; ipsfe
iie populus sine riiissarum .sole npnjis ? .et sawa- ebsiifesai)l dfe praediciis causis aht dfe 'ipsa exbom-
nienti corporis et ianguinis Bomini nois.iriJesu.Chri- iiihiiieaiipiie inobediens - aut negiegeris apparuefit,
sii percepiiojie "reinaneat.<i Ab_antiquis;auienipoiri- holibrfe fcbniitaius paritfcf *t comhiunione eareat,
bus et praedecesisoribus'noslris nulla aUa _ex,occa - . usc^uedum ambb in nostrafii praeseiuiarii veniant,
sjqne autpigrilia seu praesumplione,.:sed pro prae- C rii rios illhhi fepisbbpaliaiicloritate atque imperiali
aifcta iiecessiiale.f jfpe cpricessu.if esse legiuijis. mfeluiii bbifigahius; tit'.6-cetferi^iiiDorem habeant
Aiifer qtibtjiie filsl 'ut prae.iixuiri.eit. fri lpcis, ribii iifeedeiheeps talia coriihiitlere ulialenus audeanl.
cbttsfecratisiiiissaruni soleiiipnia agere hbn jicet;,_Et
iibc iibiinlsi ex siiihinis el pro praedicils hecessitaii- ,-^55. Ut iricesll; quamdiu in Vceleremahent, hon
bhs liefi iillo riibdb licef; qiioiiiam lex divina admb- fiaelium 'c1iristidh0ru:'ii,-se'dVdhfiihi_,'dut geitliHumcate-
dum praecipiens ait : Caveatquistiiie,he blferdi liolo- 'cujBi?ioK«hi''fe/Jenei-^HJreiHb™iji Jfoitin Yenedrit.Iiicesii
caristd sua iii,'d'ii~ii tbbqi -qheth D'ohdhus elegif: iit ili.i.ii ih ipsb delestaiiilo. .aiqtle lafa.iidi scelere tna-
alibi : Recte bffert; qid ah cccVesiani rieaiit, ribiijiiier fidfeieSciiiisliShcls, seii intef gfenti-
iiVecessitdlifprae- les yel eiteiguiiiihos lialffeantur ; Id
occupariie <\a mfirmitate venire hdn pofest et hlhibi est a'uiv5ale*cu.mirioS
chrjsiiaiiis nin"Sibufii shmarit, hoh pbtum,
Deum orat. Sed iion recte dividit, qiii iii lbcis illici- iibncuiii ebdferii vasculi) edant aul hibanf; iiiA spli
lis et aliaribus -minime consecfalis missarum cele- lioe iii
bfationes peragil. Mhllb feiiiitiriielitis est missas nbn faciahl*.-Noiioscuieiitur Siii salutentiir., ab.ei^.'.
cahtarettut audire; qriatii in locis illicitis.missas cati- Sejfsi suis. .saceidStibiisiiidBe&ienleS, extiieriht e't
lare aut audire : quoniam qui illiclta agit et probi- a tain nefaiidissinib &% i"c'e\fe'fgsegregai-e aiqu^ad
intei* feps
hita facit, non . riiodicum.erral. et nimis peecat et piiblifcairipberiiteniiairi rldire iiolufcrlfitf
jiisi pdenitentiain.canoiiice et iuste in lioc se nlo ex lialieariiur, .qui sjiirllu (jeficlitaniur iinnmndb, yel
hoc egerit, maximam" cojjilempnationem in fulurb eliani inter feps,,,dgqiiih'ii| jftSa J yfeHt^sSit.: Si ie,
iudicio propter hoc indubiianler percipjet.,.Muiia hmi 'ifudierii,sit iibi 'sieulelmichs et fjitbikkhks:,,'Niihi
ciiiii deliSlit br&ffenecih'jfe'CClesi'iiiiin-
yero.el innumerabijia. exenipla cx his in supra.dictisD tfaig;iiiifeiiijus.riqti
sfedad ianuahi fecClesia'e''fex'&ii!)are, et iiiliahti-
iegalibus et iii aliis canqnicis et divhjis.libris iny.e- bus in
iiiuntui;, quae hic pro proiixiiate insercre (iistuiiiijus eam,.atque,;exeuntibus ex ea vultu iii tefra
ei pro.fastidio ac labore .scriploris siye.lecluris 4,iric jirosiriio vehiairi ^tiSttiiare; et iii prb se' brarfchon
iion inseruinius. Nam si 6 quis ex_ his -poliora et aellighferitui' ilagitlife, et lacryiiii^jtfeffusiviillu cbh-
trilo hdihiliato :spif-itu seiiipgf oihnibus appa-
pluraexempja invfenire.desiderat, in pj-aeli.us libris rere, ati|ue hsque ad salisiaciibii_em;ecclfesiae el prpptii
siiificienter legendo et diligentei' quaerendo inyenire fcaiionicamrecdhcijistipaem inanere, et ad
poterii. Si lot
quis ergp pps.L prohibiliqnes haec de- cpiscbpi
creia apostdiiba et Synodali atcjue ihipeiiali aiictbri- pfisliiium incesliim htitnqtiarii ffedife; hfcc sfeciilitria
ifegolia exercere, nec placitis aut aceusaiiohibiis
taie rfeiiqvdtafetnlaxihifeoihnilini iiiiperii.noBiii, po- testimbniis ' vfel
coiisfensiie thoiiaiu interesse; sed crebfis sacerdothm preci-
piilorUhiaeproeeruhi hosirorurji bus manusque -pontifieis proprii inposiiiotiibus et
-'consciiiiia alque iiiinala iemerkre praesumpserit, largiiioiiibus atque ceieroihrn hoihi-
"sifelerichs fuerit, gradus sui (Sfericulq' subiacebit; si elemosin.irum
~
num exhibitionihus eos purgari Sanarique opor-
ver.b,mbnafcliusatu laicus fueril, aiiihinibus eccle- tet. - -- -------
f iafeusijue ad eiielesiae-saiisfaetibhem extorris liat.
Si autera, quod absit, suo episcopo vel reliquis sa- 434. De inceslisnutlo coniugiinomine praevakndis
TARIAStES LECllOSlES.
1 deest G. 2 sofeirinia:Bal. .3.'propler.dictam necessiiatem Bat.... *„scrip.torum,s.,.Jectorum(B«/.
f eteestG. 6 jit ei BaL " 8
per se (i. boiiorum h, BuL, quvteqehdum vutat bonorum operum.
1
 855 B. CAROLIMAGNIOPP. PARS I. SECTIO I. 856
Incestos nullo coniugii nomine praevalendos esse A , eaput atque fortunas petiturus , cuius fa iliaritati
censemus. vel dominio inhaeserltf: ante exhibitionem testium,
455. De incesth coniunclionibus.Si quis eo gradu ante examinatum iudicium in ipsa exposit one cri-
se incestuoso ordine eum his personis, quibus a di- miniim alque accusalionis exordio ullore adio fe-
vinis regulis prohibituni esl, conitinxeril, usquequo riatur. Yocem enini .funeslam polius interc di quam
poenilenliam sequesiralione teslentur, utrique com- audiri oportet. Eorum vero accusandi sa erdotes
munione priventur, et neque in palatio habere mili- vel leslilicandi in eos os obslruimus, quos on hu-
tiani, neque.in foro agendarum causarum licenliam manis, sed divinis vbcilmsmortuos esse sci us.
habehunt. Nani quoquo modo praedieto se incesto 441. Quod ephcopi a Deo, cuius servi exis mt, sint
coqiunxerint, episcopi seu presbiteri, in quorum iudicandi, accusundirvel dampnandi; qtda i la Apo-
dioecesi yel pago actum fueril, regi vel iudicibus stolum nemo aliehum servum debetiudkare. El quod
scelus perpetratuni adnuntient; ui cum ipsis denun- non ab humanis aut pravae vilae homitiibus 'nt iace-
tiaium fuerit, se ab eoruin communione aut cohabi- randi, ipso Dow.inoregulam Iribueute. Episc pi a Deo
tatione * sequestrent. Res aulem eorum ad primos iudicandi sunt, non abhumanis aut pravae tae ho-
parentes usque ad sequestrationem perveniant sub minibus suntlaeerandi, ipso Dominoexemplu 11dante,
ea co.nditione,ut antequam segregentur, per nullum quando per ipsum el non per alios ven entes et
ingeniuiri, rieque per parentes, neque pereinptio- emenles eiecit dfe iemplo et mensas num nulario-
nem, neque per auctoritatem regiam ad proprias rumproprio everiit flagello et eiecil de te plo. Et
perveniant facullales, nisi praefatum scelus seque- ', sicut alibi ail:Deussietilin synagogadeorum, in medio
striitionis separatione et poenifeniia fateantur. j> aulem deos discernitl
436, De canonkaeaccusationisordine. Accusationis 442. De hh qui se ipsos quocumque mod necant.
ordinern canonicis dudum regulis instilulum servare Quicumquese propr|ia-volunlaleaut in aqua iacta-
iubemus, ut si quis clericus in criminali vel in Je- "verit, aui collum ligaverit, aut de arhore iraecipi-
viori causa pulsatur vel in discrimine capiiis arcessi- taverit, aut ferro percusserit, aul cuilibet volunta-
tur, non statjm reus aestimetur, quia acchsari potuit, riae se morti tradideril, istorum oblatio on reei-
,ne subiectam. innocentiam faciamus ; sed quisquis piatur 3. j
jlle esl, qui crimen inlendit, in iudicium episcopale 445. De his qui clencum iniuriaverint. Q. 'cumque
veniat, nomen rei indicet, vinculum inscriplionis iudex aut secularis piesi>itero aul diacono ui cuiii-4
arripiat, cnstodiat similitudinem, habifa tanien di- bet de clero aut de iunioribus niatris ec iesiae
gnitatisaestimatione paliatur. Nec s-ibifore noverit absque audienlia episcopi vel archidiaconi v 1 archi-
licentiam mentiendi, cum calumriiantesad vindictam presbiteri iniuriam infeire praesumpserit, laihema
postat similitudosupplicii. . ab omnium christiariortini consortio habeat r.
457. De servis et liberth vel infamibus personis gt;444. JV« laici 'iniersint, quando canonka 'ura ven-
nqn recipiendh. Omnes servi vel liberii omnesque lilaniur vetregularia\examinaniur, nisiin pr pria ac-
infames personae non permiltaniur maiores naiu cusentur persona. Quando ea , quae canoni a. sunt,
accusare, vel omnes, quos a'd accusanda publica v.entilanlur vel quaedam regularia examiria tur, nec
eriniina leges publicae non adniilluiii. hilames sunt iudices seculares neque aliquos laicos nteresse
cuncti, quos decreta tanonica el ecclesiaslica
• atque oporlel, nisi eos taaimnmodo qui in prbp ia accu-
leges seculares ascribunt infaines esse. <
santur nersona.
458. De ephcopis et reiiquh sacerdotibusvel cleri- C 445. Ut ecclesiastka iura semper inviol ta s
cis ad sectdares iudices minime accusanais. Si quis maneani. Mpnemus,|ut iura ecclesiarum, si ut apa- per-
episcopus, presbiler aut diaconus vel quilibei clerici tribus divinilus inspiralis sunt ordinala, nviolata
apud episcopos, quia alibi non oporlet, a qualibet permaneanl. ftihil alienum inprobus' ambi us con-
persoha fuerint accusati, quicumque ~ fuerit sive ille cupiscat, nec per alterius imitationem suu 1
subliniis vir honoris, sive ullius alteiius djgnitatis, quaerai augmentuml. aliquis
qui boc genus inlaudabilis intentionis arripuit,no- 446. Suggeslio populi ad imperatorem K rotum et
verit docenda probationibus, monslranda documen-
tis se_debere inferre. Si quis ergo circa huiusmodi ephcopos. Deusad hoc veslram religiosiiat m ordi-
utet iniustiiias removeatis, et prae umplio-
personas non probanda deiulerit, auetoritate huius navlt,
sanctionis intelligatseiacturam famae propriae sus- nes abscidalis,etsacprdolibuslaborantibus s ccurra-
tinere; ut damno pudoris , existimationis dispendio. lis, et multis opprohriis locum non praebe lis, sed
discat sibi alienae verecundiae impune insidiari sal- post agnilionem ei, jqui calumniam patitur, adfuto-
tem de cetero non licere.Namsicui episcopos, pres- rium feraiis; illum vjero,qui calumniam faci , si vere
biteros, diaconos caeterosque, si his obiecla potue- est caiuninialor, abspidatis.
rint comprobare, ab ecclesiaslicis gradibus aequum 447. De alienis iudicibusnoh recipiendh, et pere-
esl removeri:,ita similisvideri debet iustiliae- mo- griua hidicia vel examina respuenda. Episc pis sin-
dus, quod appetitae iiinocentiae moderalam deferri gulorum locorum omnium, qui sub eoru degunt
iussimus ultionem. Ideo huiuscemodi dumtaxal cau- nioderamine, curae sit causas uliliiatesq e di^po-
1' sas episcopi sub testilicatione niultorum aclis audire .. nere. Yalde enim est .incoiigmum , ui 0111ssis suis
debebunt. " alii quilibet illoruin se causis
adniisceanl,, sed illi
4.39. De primatum el metropolitanorumdiffereniia. eorum vitam conpetenii regularique debean mode-
Nulli alii melropolitani appellentur primates, nisi ratione disponere , |qui ebs oniinare cano ice pos-
illi qui primas sedes lenent, et quos sancti patres sunl, vel a quibus ordinati sunl, et qui p o com-
synodali et apostolica auotorilate primales esse de- missis eorumque ariiniabus conpellunlur reddere
creverunt. Reliqui vero, qui alias inoiropolilaiias rationem. 1
sedes sunt adepti, non primales, sed melropolitani 448. De episcopo\qui adversus proprium ietropo-
vocentur. litanum vel conlra alios quosque habueril ausgm,
440. De familiaribusvel hominibuslam liberis quam qtdd agendumsit. Si forle, quod non opla ms, ali-
servisdominumaccusanlibusvel secrela eius proden- queui episcopuii) conlra proprium metrop litanum
tibus quid agendumsit. Si quis ex familiaribus vel ex vel conira alios qubsque contingat aliqui habere
servis cuiusiibet domus,cuiuscuniqueeriininis dela- causae, decrevjmusj ut ob hoc sedis apost icae iu-
tor atque accusator emerserit, eius existimatione dicium hi, qui petere festinant, licenliam abeant;

VARIANTESLECTIONES.
^ a. c. desunt, G. 2 ulterius G. s recipielur BaL ' m. e. desuni Gi 'e mlibala BaL
1
 857 COD.DIPLOM.— BENEDICTICAPITULARIUMCOLLECTIO.—LIB. m. 858
quod scilis canonum etiam antiquorum patrum in- A . ' priusquamseipsospurgaverintde liis quae eis obiciun-
slUutione permissum. , tur. Neganda est accusatislicenlia criminandi, prius-
449. QuodfundctmentunrtotittsbonitattssilChrhlus quam se crimine quo praemunluf exuerinl.
lesus, et qualiler in ovileoviumper osliumsil inlran- 454. Defalsh lestibusel periuris quid agendttmsit..
dum. Fundamentumaliud nemo polest ponere prae- Si quis cbriviclus fuerit aliquos ad filsum testimo-
ter id, quod posilum est, qui est Christus. Quisquis nium veiperiurium adtraxisse aut per quamcumque
ergo cum dilectione"Dei et proximi fidei, quae in corruptionem solliciiasse, ipse - quidem usque ad ' '
Cliristo est, flrmitalem tenet, eundem Iesum Chri- exitnm non communicet.
slum Dei el honiinis filium apud se posuit funda- 455. De quatitate virginis in_,coniugio. Sciscilan-'
mentum. Sperandum ergb esl, quia ubi Cbrislus dum est si vull pater virginis, quia capul mulieris
fundamenlum-est, bonorum quoque operum seqha- vir. Requirendaesta patre voluntas virginum, drim
tur officium. Ipsa quoque per se Veritas dicit : Qui Deus relihqiiat, honihiem in manibus consilii sui.
non intrat per ostium in ovile ovium, sed ascendit 456. Ut clericivellaici in ai.ena ecclesia non com-
aliunde, ille fur cslel latro ; quiautem inlral per os- municenlsine litleris episcopi sui. Stalulum est, ut-
tium,pasior esl ovium.Etpaulo posl subiecit dicens : unusquisque clericus vel laicus non communicet in
Ego sum osiium.. Ille ergo in ovile ovium iiilrat per aliena plebe sine litleris episcopi sui.
osliimi, qui inlrat per Chrislum. Ipse auleiri per 457. Ut laki conlemplorescanonum excommuni-
Chrislumingredilur, qui de eodem crealore ac re- cenlur, clerici vero honore privenlur. Si" quis slalula
demptore humani generis vera senlit et praedicat supergressus cofruperil vel pro nihilo habenda pu-'
et praedicata custodit; culmenregiminis ad ofttciuniiD taverii, si laicus est, communione; si clericus, ho-
porlandi oneris suscepit, non ad appetitum gloriae nore privelur.
transitorii honorisi; curae quoque suscepti ovilis 458. Ul qui clericum alienum defendere nidlur,'
solerler invigilat, ne oves Dei aul perversi homines' communioiteprivetur. Si forte aliquis clericorum re-
prava loquentes dilanient, aut jnaligni spiiitus de- gulani disciplinae ecclesiasticae subierfugiens fue-'
4
lectamenia vitiorum snadenles devasteul. •rit "evagatus, quicumque eum. susceperit et illum;
. 450. Decausisdefinilhminimirccomniovendis.FlaL- pontificisuo non reconciliaveril, sed magis deferisare"
gilari iudiciumnon debel "de causa quae deffinita praesunipserit, Ecclesiaecommunioneprivetur.
vei iudieita est. . , . 459. De accusalionibusin clericorumcausisnon sus-
451. De his qui conlra praepositos suos se erigunt, cipiendis, quae saeculi legibusprohibehtur. Et de cle-
el de accusaloiibusvel leslibus iiilmicis,quid agendum rich dampnaih a nemine defende&dh. Staluium est
sii. Qufse-contra praepositos suos erigunl, profecto ul nullae accusationes a iudicibus audiahtur eccle-'
ostendilur quia esse servi Dei conlemnunl. Filius siasticis, quae legibus saeculi prohibeniur. Et, ut,'
Deiin sanclo ail Euangelio : Ego non accusoneciu- si quis cuiuslibet .honoris clerleus "' iudicio epi-
dico quemquam.Nihil eiiim sine Palre facit Filius, • scoporutn quocumque crimine fuerit damnatus, non
quia coriiiuuniseorum operaiio est.etunila volunias. . liceat eum, sivte ab ecclesiis quibus praefuit, sive a
Hocvero in loco quasi iudex loquilur, dicens qualis quolibet honiine defensari; interposita poena damui"
iudex, quales testes Deo csse debeant,.ut cognoscant pecuniae atque honoris, quo nec aetatem nec sexuin
hoinines in iodicando.quod non exvoluntate el po- exeusandum esse praecipimus.
teslalesua, sed ex aequitate debeant formare seti-, 460."Ut non alii melropolilaniprimaies appellenlur
*
C
lentiam. Iustiiia in iudicando/esl manifestanda, non nhi illi, qui primas sedes lenent; quia alii non pos-
potentia. - - sunt ires turmas facere de ephcopis,quam illi qui pri-
452. De regttlis clerkorum. Clerici lege palrum mas sedes tenenl; quitres turmas facere debent, sicul
monentur, ut a vulgari vita seclusi, a mundi volu-' inhac[senlentiaiubelur.9'&<i~ni,ut quotiescumque con-
platibus sese abslineant; non speclaculis,-non pom- ciliuni congregandum esl, episcopi qui neque aetale
pis intersint; convivia publica fugiant; privata nou -" neque aegriludine neque alia graviore necessilale
lanlum pudica, sed ~ sobria colant; usurisjiequaquam inpediuniur, conpeteiiler occurrant. Primatibusque
incunibani, qui nec turpium occupationes lucro- suarum provinciarum inlimetur , utvde universis epi-
.ruin fraudesque cuiusquam studioseappetant; amo- scopis vel duae vel tres turmae liant; ac de singulis
rem pecuniae quasi maleriam cunclorum criininum turmis vicissimquoiquot eiecli fuerint, ad diem con-
fugianl; secularia officia negoliaque abiciant: hono- cilii inslantissime oecurrant.
rum gradus per ambitiones nonappetanl; probene- 461. Quodcumillis quibus episcopusnon loquilur;
ficiismedicinae Deimunera non accipiant; dolos et non sil loquendum,nec excommunicalh communican-
coniurationes caveant;. odium, aemulatlonem, de- dum; ut ipsi huniilient semelipsos,ut feslinius recon-
tractionein et ~ invidiain fugiant; nonjvanis oeulis, cilienlur; Ex epislol. sancti Clementis utilia, quae
non infreni lingua aiil peiulanti fumidoqpe geslu praesenti lempore ecclesiis necessaiia sunt, honori-
incedant; sed pudorein ac verecundiam mentis sim- iiee proferenda el cum reverentia ab omnibus fide-
plici habitu et incessu oslendant; obscoenitatem libus ac praecipue clericis recipienda; ex quibus
efiam verborumsicut et operumpeniius exsecrerituf; quod^specialiter placuit proptervenerandam anli-
viduarum ac virginum visitaliones frequenlationes- j) £ quitatem, slatutis praesentibus roboremus, quod su-
que fugianl; coiilubernia exlranearum feminarum . prascriptus beatus ujartyr de bealisshni Petri apo-s
nullatenus appelanl. Castimoniamquoque inviolati stoli conslitiitione commemorat dicens : « {Juae
cbrporis. perpeluo conservare sludeant, aul certe autem eliam ex vobis ip'sis iniellegere debelis , si
unius matrhiionii vinculo foederenlur. Senioribus qua sunt,- quae ipse propter insidias hominum ma-
quoque debitam praebeant ohoedientiam , neque lorum non poiestevidentiusel manifestiusproloqui.
ullo- iactaniiae sludio semetipsos attojianl. Pos- Yerbi gralia, inimicus esl alicui pro aetibus suis.
Iremo in doctrina , in leclionibus, psalmis, hym-. Yos nolite expectare ul ipse vobis dicat: cum illo
nis, canticis spiritaiibus, exercilio4 iugi incumbant. nolile amici esse. Sed prudenter observare debelis
Taleseriim esse debent, qui divinis cullibussese et volanlati eius, videlicel qui ecclesiae cttram geril,
nianeipandossludeants; scilicet ut dum.6 scientiae absque commotione cbsecundare et averli ab eo,
operam dant, doctrinae gratiam populis admirii- cui ipsum sentitis adversum, sed nec- loqui his qui-
sirent. busipse non loquitur: jit unusquisque quiin culpa
453. De neqanda accusalorumlicenlia criminandi, est dum cuhit omhium veslrorum s sibi gratiam re-
VARIANTESLECTIONES._
' ~ >s infrenata Bal. l i. T. e. e. d.q. desunt Bal.
" oblectamentaBal. deest in Conc.Mogunt.MS.
~
student G. 6 do G. '
- ' clerieum si i. G. quidam Bal. Dvel vestrarum corr. ueslroruin G. vel ve-
"
slram Bal. . -. ',' . .
 fc59 B. CAR3LI MAGNIOPP. PARS I. ;SECTI0 ft.
parare, festinet citius recbriciliari ei qui pmhibus;A singulosahnos ^ciiricXas :difteesesq)arroehias uesuas
praeest; iilperhpe redeaiad salutem, cunl obberlirfe- eireuire non neglegai; sed docendo, confi mandp,
co.eperit .mbriilis jpraesideritis. i Et .caetera, quae' sirigula quaeque squaeiiecessaria snnt rest urando
in eo.ns.fequentibiisdeiioianiijr Jamfcis eorum, qui el corrigentlo, " proul nielius vitluerit, s, ormarc
ver.iiatijipirriicisunt. Sciaiitaguedeihceps clerris ad satagat.
reafum,, secl -et ifideliampbpulus afl culpani sibi ad- 46S. UtpresbilerieVdiaconi,-.quandb perp 'rochias
scribenduni, si quis 111hoc viliuni .maloruin compu- constituuntur, stalvitalh et bbdedientiae su e -alque
tatur;et ;df cjpjioae subyersor fo>eagnpscitiii. staluia servare proriiissionemsuv faciant piscopp.,
462. D.ejion%niuriah'disepiscb'pis'atitiacprciiidis;sedQuando.presbiteri aul diaconi per tparrochia 'COnsti-
pptius toler.uhdis.Episcppuhi vero qpor.tel pportune liiuhttir, oportet eos professionem epise po suo
et Jnpontu.rie.atque .sine interriiissione ecclesiam faeere. j
suam do.ceiife#.amijue prude.nier regere.et adnionere, 467. Ne iudices quoslibel'clericosve'lserv s eccle-
ut a vi.tiis.-se abstineai e't salutem coiiseqiii possit siae in-suis migariis \aul~ quibus libel reb::s ccupare
aeternam. Et il.la cu.m lanta "revererilia 'eiiis praesiihwni.-Mx, noii iiceal iu.lieibus clericos vel ser-
docirinam debeisusciper.e,eun)(jue amare el diligtefte vos ecclesiab in suis|angariis occupare.-
utJegaUun Dei ,feipraecpri.feinveritalis ; quia l, te- 468. De eccksih el dotibtiSeartan, ut ad ephcopi
slanle yerilats, 'qh'aecuuYq'ii'e ligayferilsiiper lerrarii, semperdisposiiioneih-perdneant.Piacuit,ut o nes ec-
eruril ligaia-ct in ebelo, el quaecumque soJverit su- clesiae cuin dolihus el omnibus rebus su" an epi-
pei-ilerjram,, ei-untspluta el, iii cofelo.Nhnls timenda scopi proprii potestate cPnsisiaut, aique a crdina-
est liaec senteriiia ei provideridiiuirivnbjs, ne offen- g lioneriivel disposilibnem suam semper perti leant.
dalis eos -.qui Aaiitam a Domjno JhabeiUpoleslalem. 469. Quod ciericiiitdkes secularesadirenon debeanU
s
Etidfep potius bboediendf diiigendi et summo- Utclerici, quisecularesiudices appeiunt, e coiumu-
percsunt_,y«neraiidi; nbn dfetrahendivel laceraiidi nicentur. ,
auteicieridi^5ed'pbrtandi.el,ainandi, ipsodicenteDo- ^270. De his qui viduisvim inferunl aut fe inas in-
mino.: Qui,vospudit, me.audit; el qui vos s'pe'r'nil,nie vitasducunt. PlacuU, ut viduis pro castitat violen-
spernit. ldeojiaecyolris teffluuiibusJidelibusjiratecipi- liani.riullus inferalfet iimlier iuvita virumn n.dueal.
miis, utab-liis.vqs.cay.eaiis,eiposteris vfeslrisnonma'- Quod siquis fecerilj intriplonobis baimuni noslrum
luni,sefJbpn,um_ex»3irij)luinreliiiq.uatis,qrio'rii.a!niniuri.ipersolvat, ei ab episcopo, atque si neces e fueril
episcqpQrutii-ad iCbrismm pertiiiei, cuiiis vlce fuii- distririgente comile . publicam per gradhs c nonicos
guntpiu iJjjde el -vos,qui veri Dfeiestis disciphli, abi- poeniieriiiahi agfefej-cogalhr.El si inoboedi ns exti-
cite a coi;dibus ante oiriniadiscordias e'i. aniihofum teril, riobisper firmissimosJideiussoresprae enlelur,
dissensionesy,ex.qiiibiisboine ppifs maiiirii.pfoeedii, Ul atftin carcereiii iWudiUuraulin exsiliu l depor-
et benignitaleni acsiuipiicilaieih tola inenieservaie. leiur; vXel cetferi tiuiorem habeaiit, iieum uam ta-
Venmtamen sciiple cuiicli,. quod supra bmries vos lia agere praesuniani.
labpret cpiscopus, ijuia unusguisque vestrunj suuiri 471. De potenlibus, qui quoslibetexpoliant Pjacuil,
proprjum fertJaborem, ille "verofelstium elsingrilo- ulsi quis potentuhi iquemlibetexpoliaverit t admo
rum. Et ideo sicul ille pro vobis otnnibus, itatet vbs nenle episcopo tioh reddiderit, excomniuni etur.
omnes prp ep suminopere Jaboraie debeiis, iri tah- 472.Dehh quiecclesiaminlranlel nonconu unicant.
tum, ut si etiam necesse hiferit, animas vfestraspro Placuit, ut omnes, qui in ecclesiani intrant nisi *-a
eoponaiis; sicui eiipse :>n.inian)suam pro vobis, iC suo fueriiit 'excommuiiicalisacerdole, com uniceni.
sf necesse fuerit_ ponerfeilebei, ipso dicejiie Salva- Si qui aulem hoc facere nofiierint, lainditi a eommu-
iore : Bon_us_pastor animani snamdalpw o<jbussuis. nlone eiacbrislianbriim cohsortio Iiabeani r alieni,
Vos. verb oboedite feis.el-vigilaie pro eis; quia ipsl quandiu per satisfaciionem ecclesiaea pro rio me-
yigijaijt jqjiasi raiiohem ^rb. animabtis vestiis retldi- rfeaiitur per hianus inposilioneiu recnncii ri epi-
4
turj, _utf._cijm^audiohoc faciani ei non gfmeiites'.' scopoel sanctae reslilui cohiiiitinionl. .
. 465. De legitimocqniugio. Decrelum est, ut uxor 475 D'e "his qui \1acceperint eucharislian et non
legit.ime yiro- cpniiingatur. Aliter i»nim legithtmrii, stiiiipserinl. Placuit, til s onines, qui sacr m acce-
ut a palribus accepimus el a snnctis apostolis e'o- pferiiit encharisliaiii et non sumpserint, ut sacrilegi
rumque successoribus tradiluii) inveniirius, rioiiht rtepellanlur. ' . |
coniugium, riisi ab. his qiij super ipsam feihiiiaiu 474. Ut Id qui a\sacerdolibus excommnri-anlur^a
dominatipiiem haberfeyidentUi;; el a quibus cuslo- fidelibus usque a'd retonciliationem, nisi qi <busper-
dilur, uxor petatur, h, i\ parentibns prbiiiiiqiiidiihiis hiissum fueril _,sehiper vileniuf. Placuil ui is qui .a
spon.settir et legibus tioleiur, et suo teiupbre sacer- siiis excbniuiuiiicaniur saceitioiibus, nullus firie.liuiii
dotajiter, ut mps e.\l, cum praecibus et oblafibn.biis' coiiiihunicfet,irisi qiiibus - permissuiii ab ei fuer-it,
a sacerdpte benedicatjir, et a paranliniis, ui conr nec priusquath canbnice recbncilienlur, ad. os acce-
suetudo docet_,cuslpdita eisociaia a proxiniis, ei 6 dat. Quod si tjuis-rdcelfetemptaverii,
' simii s nten-
teinpore eongrjip. pellta Jegil.ius deiurcl soleinhiler iiae sobiaceat. |
- 47-T.De hh qui pro munere aut iarore ai cttius iu-
accipialur. Et bidup vel ifiduq brationibus
6
vacenl et
caujlaifenf cu.sipdiant, .ut bonae solioles genefeti- r, siiiidin opprhhunl. Qiiani si exlraiieus a ci ri-liaiiae
lur ei Dominosuis in actibiis placeani. Taliier ehiih fidei regrila qui se defeiisorehl verilatis iiisinulatet
el Doiii.inopiacebuni et filios non sptirios, sfedlegi- -veritatein ipsaiu iiiuiieruin acccplione cou maculat,
timps aique.herfeditabile.sgeneraiitint., '" audiat coiilra se pro,)hetaiii dicentem : Pro eo, quod
. 464. De his -gui de suspiciorie vel absque iegitimq vendidisdsargerilo iusirimet pauperempro r icimnen-
accusatore.aliquo.s iudkare praesuniiinl. Placdit, ut th, ecceUrideboegq super vos sictilslridet^ laustrttm
liullus cjuemquam ciericoruin vcl laicoriirii.dfesuspi- 6'nustumfoetto, el periitil fuga a veiove;el j rlis non
cione aliqua judicare praesumat; sinnliler rie si.Te O:tinebit virtutem suam, el robustus corde it ter fortcs
accusatore legithiioquispiameondemiielui',qriia pes- /tuduseffugiel: '|
s.iiiiumei ppricuiosum est quempiani de suspiciohe 476. Quatiier haec slaltiia 'observandasi tt. Et de-
iurficare, aul sine legitimo' accusatorfe qiiehjquajn. his qtti liaec conteinpnttnl,sive cierich', si e" laicis,
(iaiiinare.. . . . ... ,,. ,-, ijtiidagendum sitr Has oiiines'cfensliiiiuon s eccle-
465.. Uitep_is;cppi,persingttlos anngs circumeahlpar- siasticas, quas sumiiiatimbreviterque [lersl1inximus,
rochias suas. Placuit, ut unusquisque episcopiis pfef sifciitpienius in carbrie cohfineniur; fnaife perenni
' •
. - - - -, VARLANTESLECTIONES
1 quit. v« qhbdchriqtie1. si' t. erit ligatum e:i.- ci e. quodcunque s. s. t. erit sblutum Bal. 2 dees
Bal. .s et COIT.ul G. 4faciunt G. ~ " qui corr. et G. quae Bat. "boni.Ba/. "deestG. sG.inm rgine ad->
0um havel; Aliier, si a 8uo fuerint exeouimunicatisacerdote, nou eommjiniceut, s deest Bal,
m COD.-DIPLOM.^-3JENEa)ICTI_fCWIEULARIUM'COLLECTIO.— ADD. I-H." m
.slabilitatejsaneimus.[Si.qujsjergo clericjis j_aiH'.laieu.s A . A18.>Dp:capitulh aposloticiiirictoritatetfoboratis.
(liarqpiisarjctipnum';oboe{iiens.'e.sse noluerii,„,sicleri? dWaxime.triumiultlmoruhi icapilula istorum-liliroriim
_cusfuerit, .excommunieaiiqni,sui|iacea.t; sisyero,ilai_- aipostolicaJsunt/cuncta
3 auctbrilateToboyaia, quia;,his
icijs itierjt -el.-boiifestior.isipei ;persona, medieiatem .condbadis imaxime apostolica-'inlerfuit legaiio.
ifacuJfatiini:Suai;uuiqmjllat (isci..yjribus prQfuttjram. Nam eorum nomina -praeter trium ,id esl Lebnis,
.Sfyero-niinqris ,loci persona .-esi,;amissione rerum SecgiietiGeorgii, ihietnon inseruifnus,Tlii;el <feaper
rsua:'um,multatus in __exi]ip :depptelur. -singujos converftus inserta inveiiisseriius,- viiantes
4-77. _&e.ith quae qb ^ntecessorjb.us nostris .circa -ilsgeniium .aique scribenlium fasiidia..Si quis autem
.cul-lum divinujn slqltfla tfuentnt., ui ,s,emperlillibala " :plenius.ea mdsse voluerit, istorum slegai auteniicav-
.permaneanf.sQiiaeeumque a /parcniib|js .tjpstnis,.di- quib'us-illa:inserta.rieperiel.(Ii)terdun) haec discendo"4
jversis snii.tj_staJ_yla ..temporibusy roahere-iinviolata et amando- alque .o.ier.ibiisiconplendo mon aiegle- '
,atque-incp,rj;iipyi..cirea.saerosanclas.epclesias „prae_- gal; quia, ut Dominus novit, pro amoretetulililate
cipimus. ^iliilfigiluf ;afpriyiiegiis inmulelur;
* ;oftini- sanolae .Dei76cclesiae,.ulhqrum-.iiiiprooemip.pratelia
bus, qui eeglesiis .servipnt, ftuitio _fleferatur,, quia batum.est, iS_unt;-colJeoia islieque sinseita. jLegeritibus
:lemppribus,inp,si,r-is addi pqtius _reverenliaecupimjis, p.ax, Ghstodieniilmsgloria, ,o"peribusque.;haec com-
,quam :ex,.2h\i, ,quae .oliin p.raestita-;sunt, .mu.iai,i.B pientibus -v.itaut-tribuaturP.aelerna «r.amus.
. "- - - iVARIANTESLEC!H©NES. -"' • .
" ? "s '
tui id tf; ,'.* deegt fijtf." cudqndis.B»/. 4>dictandoBat. '•"&_. ^tiVibtfalur.%dl. ,
' ' ' *
'
/ 1©|)ITJ0 PRIMA/ . '. . ,•".•
Mujus .additionis -primbs-eapitula -videsis supra inter constitutiomes " A~quisgran'en'ses.
' '* - anni
"'.--' -- -
«17, 'col.mt.
' : : "" " " - '''''-
Ap_I>IT|iO; SECtJNDA. -'/"' -.
£apitula quae idteinceps-s&quentur ^Muz-., sequiantur], ~o/tm~tw&, quandtD ipraescripla Veiud
in -subsequentifous Mbeaitor iByenta',xcpl1ect-a', ^rdinata" tLUcque inserta >esse- B.oscUiitiir;
sed poslModurQ "a fideliiau^ feperta iiac in stedttlh sicnt ':acta e_rant 'Stmi ' ihseria,
- ' ut fa;ci-
iitis ct fideiiliiis:, qTiotikns';necesse ifuerit," reppeHantur. .;- - '_

. . iNClPlDNT ;CA_PIT13L>. ',' B bjaiii ajil.a'd rnyldiam ani adc'a,fet'eV|i.^i,l,5a .spTiitalia,

'' "'
PEJRPA^.ROCIIIAS P,ftPGUS -DE-' (gjiae;ei
"' rtfdi(«iuperbiaepr,53'eun^'"_|^bi^]ajr.' ."
JgUA^ BUpfJ- }CENER,ALI_1'-En
'
. ," . -. KUNTlAWDi'.'' , . .." . %• i&&d sit ahreiiuntiqtio tn bapfiimo, _6(.qjuohiodo
o!fse'ri<anddsit. Qiiid .sii alire^uiiijajje..'^^.!).^!)1,' operi-
I. Ul fiiei sa.cramenlo'bapiizanii hnbuahfy: Etttt liu^' eipOinpis .eiiis, valdb 'o'i)ijifes'lidejes1'Aiel.ligere
pdrpullde-sacAs foniibiis _abft.is<hon'sriscipianluryel oporiet. ^tiajiVopter iie"cesse;e'si,.liiVyaedlcfltoi-es-iri
Iwhtihes ad- cohfirmdiionejnteneantur, qui 'mjncbilca ia'diiionend6'et auditores iii disceijdo leiop&re coiii-
poehileniia adliuc c'a:bhi_ceptreconciliaii miahseruni.1 plerido abiiiric, ut _suum cavere.pos^jit jife^pujum;
lioc aamoiieiiciuiavel-ftenuntlamium iidelibusneces-' magriuin' a;dMb^ant siuiiiiirii. AbrlTiuiitiare .igjtiir
"satidpraevjdimiis; ut. iji' q:uiii_d»n Cbrisfi espetunt (liabplp esi pejsilus eiitii respUere, ^sjptei-iVeVe., ielcere
?el'prgvectae'%telafes'-siiiit,"ijfiusqnain aii' bajiiisiiiiim eicjiifecoiitra'4icdre Seijiieuiiumqriteiiiqiieab ed alie-
'acceciani, ifiSlruaiilur et fidel.el bapti.sinaiis €a'ci*'a- Ukre.sive aliudfluid-^uod iioc vierboiii bob fseijsji
-nient'6.Simliiter ei fliiiiisir.tiendi-luiiii 'qui parvuios 'expririiipotesi."'Opera 'elus srinl;"^ilafeuiique operj-
-sde.sacroibnte siiscipere >Toiuerint,"uiinteilfgaiit et biis Salvatoris corilraria existiiiit, primum Sjiiperbia,
%iriieitjsdeiii sacrameiiti et quid pro aliis -spoponde- euius ille auciojestetiqUabeurii ex'aiige)6 daeinpiien)
riiit vel pro q«ib fideiiissores extilerini. Illos tanien fecit, qiiaeest etiaminitiuiii'oriiiiispeccaii,'elceiera
fepeciaiiter ab liis ofliciis remoyeridos iudicamus, ne vitia, quae ex radice pi-.pcfediftii shnerbiae. Pofjipa
^aliosde"sacrosancto fonte bapiismatis sti"scipiant'nec diaboli baec esi, quae ei pdmpa mundi^ id estanibi--
eiiam ad percipiendumsaiiciiSpiriiufe <ipnuin aiio- tio.arroglniia, yaria gloria omnisque cuiuslibet Ve)-
riim patrbni esistant; qnr4ei"com'miiiiioiie eano- "p superlluilas in humanis usjbus .: unde cre.scii ijlatio,
nica privaii et poeniieiiiiae publieae. suiit kib^cii, qiia^ multolies' hbneslati solel "adScribi, ei cetfera
idonec per poeniieiUiae-^a.tisfactionemVefconcili.atio--hujiismodi, ij.iiae de fonle stiperbiate pvoelidere rio-
'neiii.m^ereantur.(Juos feniiii lei divfiia pl e'.5h'6nlca sfeuriiur.'Haec et hiS similia suiil, ijiiae uiius'(|"uisl_[ue
iaucldrilas'ab efeciesiaruinliiniisibus etacasiris-riiffi- Rdfelife
tempdre baptismatis a%e reiecilGiiristoqiie se
taribus, oetuina" siiii populi, sfequeslral, mullb ina- niasicip&vitpactiimque cuiii Deo fecft, ile peniluS ad
^is ab -iiis-sacrisofftciis usque a;dteinpus 'poeiiiien- ea, quibus abffenuntiavil, redirel. Veruni si iiira-iiu-
liae, «t iam dicluin iist; peraeliim-,suntsequesirairdi: manae paclionifelirmiler coiiservafliuV;iixiiis laineii
-'2. Quo leiiipore bapfisma celebrari_oporteUt. Di atque fetvenliiis iura lanti paclij quae cutri Deo facla
-estra statuia lehipora taiioiium baptismata hon «ele-. surit, inviolabiiiter sunl observanda.
Iirentur c q'ui'a sacri canones lioc modis oiisnibus, ~8.Ve scolis -per siiigulds urbes habendis *;-lntfer
nisi aliquod perictilum .institerit, iis-ri probibent; iii -iios-piri consfensu'dec't«vlmus,-ut unusqliisqtifebpi-
tannini;- ui"etiaiii eos, qui ilio tempore' ' baplizaijiiir}
" - ssoporuin in scolis babeii !is ei ad uiiiiiaieiii eccle-
a gradibus seclesiaslias arceant. - siae niiiilibus' Christi praeparandis el edueandis
5. Ut pactumih biiplhmate-faclumcnm Deo abq- abhiirc maius'_siudium adbibereU 4l iii boc uiiiUs-
plizatis observetur: De eo"etiaui instrueiidos (ideles ciiiusque studiuiii voiumiis probares ut quandb ad
' nec.essario provWimuS,ut iiilellegant p_acluin-qood provinciale -episcoporum coiiciliurii-ventiiii» fuerii,
ium ~J)eom bapiismate fecerunt. Pacluiii, quod tsuiii ,uiiusffliisque-reciorurii'scolastlcossuds eidem coiici-
Deo in baptistnale lil, "a multiSHexloto, a uiuliii bs lio ades^e feciai, qtiateuus et. ceieris eccjesiis lioti
parle' transgredilur. Ex lolo quippe traooglreditur', siiilel eius soliers studium circa divinum culiuni
quando ijuis posi ^eceptaiii baptisinatis %raiiauT-abl 0 omnibus manifesluin flal.
ad inlideliiatem -aui lieresiin ^aui ceriil' ad scisiiia -'6.- Quod ab kphcopis ieiunis inpositionem mahimm
prolabitur; ex parte vero, quando qjiis aut ad super- fieri oporteal. Ct episcopi nonnisi ieiuni per inposH
Y£fOANTE'S-"LteiOKE£.
1 agendis G; ' _. ...._ / - -^ ,. ..... .
863 B. CzlROLIMAGNI.OPP. PARS I. SECTIO I. 864
„ionem nianmim Spiritum sanctum tradant, exceptis A __gruentibus minime igendis. Illud eliam, amquam
jnfirmis et-morte periclitantibus. Sicut autem 6
duobus saepe admonitum sit, nobis iterum iri lcandum
temporibus, pascha videlicel el pentecoslen, bapti- populisque denunliandum suminopere visu "fuil, ut
smum, ila etianrlradilionem saneti Spirilus a ieiunis missarum celebrationes in locis incongrue tibus fieri
pontilicibus conveniicaelebrare. 1. ,omnino non debeant; et necesse est, ut un squisque
.7. De presbiterh indiscrete per diversa non mitten-- episcoporum huiuseeniodi temerariam c nsuetudi- _
dh. Ut presbiteri, sicut bactenus factum est, indi- nein a parrochia sua penilus amoveat. t si quis
screte per diversa non milianlur nec ab episcopis presbilerorumabbinc (excepto quando n itinere
nec ab aliis praehlis . nec, eliam a laicis; ne forte pergilur et locus1 basilicae procul est et id in allari-
propter
~ eorum absenliam , et animarum pericula bus ab episcopo cpnsecralis iieri necessit s eompel-'
el ecclesiarum , in quibus constituti sunt, negle- " lit, ne populus Dei sine missarum cele ratione et
gantur offlcia. corporis et sanguiiiis dominici pereeption maneat)
8. Ut presbiteri, qui gradum amiserini, canonkae missarum celebrationes in liuiusmodi inli itis locis
poenitenliae subdantur. De presbiteris gradum amit- post tot tantasqueprohibitioiiesfacereadle plaverit,
tentibus visum est nobis, ut unusqttisque episcopo- ' dignum est ut gradus sui periculum incur al.' Saiius
rum vitam ei .conversalionem morumque emenda- igitur est missani | non aiidire, quam ea ubi non
tionem eorum, qui gradum amittunt, tam ipsequatn licet nec oportet celebiare aut audire.
per minislros suos noverit, eosque poeniteniiae ca- 15. Qucd presbiieri inconsulth .episcoph viduas ve-
nonicae subdere non neglegat, iuxla quod in eonci- laie noii debeant. Quia ergo, quod saepe in nostris
iioCaesariensi titulo primo ^scribitnr : « Presbiter, si g coneiliis probibitum est, viduas inconsiilti episcopis
uxorem acceperit, ab ordine tleponatur; si vero for- velari non deberej el eandem constiiution m a qui-
nieaius fuerit aul adulterium perpelraverit, amplius. busdam praevaricari nunc cognovimus, rorsus ne
peili debetel sub poenilentia redigi. > Nonnullienim deinceps fieret interdiximus ; ut si quispi presbi-
amisso gradtt adeo fliii Ilelial efficiuntur, ul nec pu- terorum deinceps [Jiuius constilutionis co lumaciier
Micis, quia fas non est, nec canonicis propter quo- t:ansgressor extiterit, scilicet ut aliquam iduam in-
rundain epi^coporum incuriam, legibus conslringan- • consuito episcopo Ivelarepraesumai, gradu sui peri-,
lur. culum incurrat.l
9. Ut nullus presbiterorum missam soltts cetebrare 16. De puellis virginibus g presbiterisno velandis.
3
praesumat. Visum etiam nobis fuit illud inbiben- Simililer et de puellis virgiiiibus -a presb teris non
duin, ut nullus presbilerorum solus niissamcelebrare velandis. inliibuimiis, in qua re haclen s multos
praesunial; qtiia iia nec verba Domini salvatoris, presbiterorum paijim ignorantia; parlim mierilale,
quibus mysteria corporiset sanguinis sui discipulis deliquisse depraehendimus."
suis celebranda conlradidil, nec apostoli Pauli dor " 15. Quod quaedam feminae sibi velum bsque as-t
cumenta declarant, nec etiam in ipsis actis apostolo- sensu sacerdotnm impanunt. Deprehendimi s el 'aliam
rum, si enucleaiiin legantur, ita fieri debere ullo neglegentia.ii],eo quod quaedam 'feminae sine eori:
modo invenitur. Unde conveniendiis, immo interro- sensu saeerdotum velum sibi ineaute i ponant :
gandus nobis videttir huiusmodi corporis el sangui- quod similiter ne uilerius iierel inhibuimus
nis Doiniiii solitarius. consecrator, quibus dicit: Do- 16.' De abbathsh et sanclimoniaiibus,qiae conlra
minus vobhcum, el a quo illi.respondelur :'el cuni canohesvidtdset pitellis velum inponunl. N hiiomiiius
s, iritu. luo, vel pro quibus supplicando Domino in- C eliaiii in quibusdaimlocis inolitum inven' nus usum
ter cetera; "Nemenlo, Domine, 4 et omnium circum- sluititiae plenum et ecclesiasticaeauctorit ti corilra-
slanlium, cum nullus circumstet, dicit? Quae consue- rium, eo quod videlicet.nonnullaeabbalis ae etali-
ludo quia apostolicae et ecclesiasticae auctoritati quae ex sanctiinoriialibus viduis et puellis virginibus
refragatur et tanlo mysterio quandam dehonoratio- contra fas veluni inponere praesumant," et' ideo
ne.m irrogare videlur,. omnibus nobis in comriiune noanullae taliler vslatae putant se liberiu suis car-
visufti cst, sif,deinccps liiiiuscemodiusus inbibeaiur. nalibus desideriis posse vacare et suas 'olunlales
. 10. 17/in unaquaqtieecclesiaproprius presbiler lia- explere. Quapropter statuimus, ut si aul abbaiissa
beatur. Saepe namque in aliis conciliis et nunc in aut quaelibet sancliraonialis post bane di nilionerii
nostris convenlibus-eonslilutum est, ul unaquaeque in lanlam audaliain proruperii, ut aul \iduamaut
ecclesia, si facullas suppelil, proprium babeat pres- puellam virgLnemvelare praesumat, iudici canonico
bilerum, et iinusquisque presbiter una tanlum sit usque ad satisfaclibneni subdatur.
conlenltis ecclesia. 17. De feminis nobilibus, quae post mo tem viro-
11. Ul in die dominicarurale opus non fiat. Inter rum suorum capila\velanXstaiim. De nobiI'ius femi-
celera vero admonitionis noslrae oflicia satis illud nis, quae amissis vSrisrepenle velanlur et n proprils
necessarium visum est, ut populis lidelibus terribili- domibus diversas !necessitates opponente residere
ler tieniinlielur, ul diem dominicuin, in quo auctor- delectaniuri de quibus jn aliis convenli us coram
vitae '- resurrexit a morluis, honorabililer et vene; serenitale vestra iamdudum venliialum et deiinitum
rabiliier colant. Nam si pagani ob inemoriam et re- est, maiori solertique sludio admonend s esse-et
verenliani deorum suorum dies colere, et Iudaei j) instruendas ab episcopis staiuimus, qua inus siiae
8
more carnali sabbaium carnaliler observare sal- saluti consulaiit, rie sic indiscrele viven o et pro-
agunl: quanlo magis cbrislianae religionis devolio pria noxiaque libertate ulendo et per dive sa vagan-
ob inemoriam dominicae resurrectionis eundemdiem do periculuin aniniarum suarum incurran , semper
venerabiliter atque bonorabililer colere .debel! Multi illud apostolicum [anle oculos habenles, uod dici-
nainque noslrorum visu, niulti etiam quorundam re- lur : Vidua quaein delicih esl, vivensmoiiua est. -
lalu didicimus,-quosdam in boc die opera ruralia 18. De inticilo uccessu feminarnXil ad altare. Ul
exercentes fulmine inlerempios, quosdam artuum inlicitus aecessus fpminarum ad aliare no iiat, mo-
conlractione mullalos, quosdam eliam visibili igne ,- dis omnibus inhibuimus. Quia quorundam relalu di-
absumptos subito in cinerem resolutos poenaliler dicinms in quibusdam provinciis contra 1 emdivir
occubuisse. Proinde necesse est, ut primuni sacer- nam canonicamque inslitulionem femin s sanctis
doles, reges et piincipes cunctique fideles, liuic diei allaribus se ultro iiigerere sacrataque vasa impuden-
debitam observationcm atque reverentiam devotis- ter conlingere et indumenta sacerdotalia resbileris
sime exhibeaut. adminislrare, et, quod liis magis indece tius ine-
12. De mhsarum celebrationibusin locisincon- ptiusque est, corpus et sanguinem Domi i- populis
'
YARIANTESLECTipNES. !
1 celebrari B'al.t ' aut G. ! illum Bal. 4 d. famulorum famularumque tuarum etBa/»- "5 victor G
'
t deesl Bal. Tdeest G.'< 6 nec BaL I
 865 COD. DIPLOM.—BENEDICTI CAPITBLARIUMCOLLECTIO. — ADD. I-U. 866
porrigere, etalia quaeque, quae ipso dictu turpia A.corrfe l tuo, adpropingrial septimusannus remhsionis,
sunt, exercere inhibuimus.1, ne ulterius fieri prae- -ei avertas oculosluos d paupere fralre tuo, nolens ei_
sumalur.V- Quod aulemmulieres ingredi ad altare ' mutuum quod postulat commodare, ne clamet contra
nohdebeant, inconcilib Chalcedonensi et in decretis te ad Dominumel fial tibi in peccatum; sed dabh ei
Gelasii papae copiose invenitur. nec ages quippiam callide in eius necessitatibussuble-
19. Ut.nullus'canonicorum vet monachorum, nhi vandis, Ul benedkat tibi dominus Deus tuus in bmni
praedicaiiohh aui 3 alieuius cerlae necessitatis causa, 'lempore in cunclis, ad quae mantim, mherh. Amos
etiioc cumlicentia episcopivel cius quiub ~eqsua vice propbela ait: Audile hoc, qui conteritis pauperem, el
fungitur, monasleriummonacharum~aut cahonkarum deftcere facilis egenosterme, dkentes : Quando trans-
adirepraesumal. Quiaetiam coniperimus quosdamca- ibit messis, et venundabimusmerceset sabbalum, et
nonicos et moriachospostpositoreligionis suae pudore aperiemusfrumentum, ut imminuamus merisuram et
monasieria sanclimonialium tam monacharum quairi augeamus siclum et srippohamusslateras dblosas, ul-
eanoniearum inconsullo episcopo" siio impudenler possideamus in argento egenos et paup~eresprocalcia-
atque inreyepenler adire, qui obteridere solent se menlis, et quhquilias frumenli vendamusl Hierony-
non ob aliud illuc aecedere nisi aut propinquilatis mus in exposilione Ezechielis prophelae : i Putant,
aut familiarilatis aut certe nesci.o cuius conlocutio- quidam.usuram tanlum essein pecunia. Qudd- jirae-
nis gratia; quod factum quia"liec carionico nec mo- - videns scriptura oriinisrei aufert superabundantiam,
nastico congruil propositb, prorsus interdicimus, •utplus nonrecipjas, quam dedisli. Solent in agris
nisi forte causa .praedicaiionis aul certe inevitabilis frumenti et milii, vini e,t olei caeterarumque sjie-
necessitas id facere coegit 7': et .hoc nullalenus sine r>eierum usiirae exigi, sive ut appellat serino divinus,
licentia episcopj, aut iilius qui vice illiris fungilur, superhabundantiae ; verbi gralia ut byemis tempore
fieri praesumafur. Quod,si sermo praedicationis fa- demus decem modios et in-messe recipiamus quin-
cieridus est, eongruo in ioco coram omnibus.iiat. Sii decim : hoc est ampliusparie media': qui iusiissi--
vero colloquendum cum aliqua sanctimonialium ra- mum se pulaverit, quarlam plus accipiet portionem.
tio expostulat, id non .alibi s nisi iri-consiitiilo loco,, Et solent augumentari.ae dicere: Dediunuin modium
id est in audiiorio sub tesliinonio virorum.religio- qui- satus " fecit decem modios. Npnrie irislum est,
soriim et religiosarum feminaruin fiat. Quando veroi ut medium njodium^demeo plus accipiam, ciiiri ille
sacerdolibus in monasleriis puellaribus missariimt niea liberalitate novem et semis demeo hab.eat?-
celebrationes faciendae sunt, cum minisiris sibi de- Nolile errare, inquit Apostolus, Deus non irridetur.
putatis illuc ingredianlur. Quibus rite peractis,- noni Respondeal enim nobis breviter ferieratoi misericors,
ad secretas conloculiones sanctimonialiuni se ullo» utrum habenli dederit an non habenti.IIabenti utiqne.
iriodo divertanl, sed cum mlnislris suis illico egre^ dare non-debuerat; sed dedit quasi non habenti.
dianiur. Porro si sacerdptibus sanctimoniales peccatat Ergo quare plus exigit quasi ab 12habente? Alii pe-
sria conliterivoluerintpd non nisi in ecclesia corami cunia foenerata solent munuscula accipere diversi
sancto altari adstantibus haud ,6procul testibus fa- generis, et non intellegunt usuram appeliari et su-
ciant. Si atitem inlirmiias praepedierit, ut in eccle- perhabundantiam quicquid illud est,si ab eo, quod
sia -eadem confessio iieiinequeat, in.quacumqueli- dederiut, plus acceperint. J De mensurarum namque
7
bet domo facienda est, non nisi testibus similiter.•, inaequalilate et modiis injustis el. sextariis, quae
haud 8 procul adstantibus fiatr Nuiio riiodo quippei Domini.lege habere 13prohibentur, qualiler res ad
videtur nobis convenire, ut monachus relicto. mona- G cerlam correctioriem perduci possit, non satis pers-
sterio suo idcirco sanctimomalium monasteria adeat,, picue nobis patet, eo. quod in diversis provinciig -di-
ut. confitentibus peccata- sua modum poenitenliae)- versae ab omnibus pene babeantur.Hoc iamen modis
inponat. omhibus " oplamus, et admonemus, ut saltim nullus
20.' Quodpecunia a paupere non sit exigenda cumi duplices mensuras in sua-dominationeaut liabeat aul
risurg. Quia ergo inriiultimodisusu^arumadinven- - haberi permiltat, quoniam hac oceasione multos
tionibus quosdam clericos et laicos oblitospraece- - pauperes affligi in plerisque locis cognovimus. ;
pfioais doniinicae, qua dicilur : Pecuniam tuam noni ~A.,Dediversh flaghiismalorum. Sunl sane diver-
dabis ad usuram, el frugunisuverabundahdqmnon exi-_ -. sorum malorum patratores, quos el lex divina im-
ges; egodominus Deus vester, in ,tantains iurpissimii probat et condemnat, pro quorum etiam diversis
iucri rabiem exarsisse cognovimus, ut muiiiplici-• sceleribus et flagitiis populus fame et pestilentia fla-
ius atque innuineris iisurarum generibus sua adin- gellatur et ecclesiae statusjnfirmatur et regnum pe-
ventione et cupidilate repertis pauperes adfligant, , riclitatur. Conlra quos.hos eorum maliliam exage-
opprimant et exhauriant, adeo ut multi-fame con- rantes, quamquam. in 'sacris eloquiis satis sint exse-
fecti pereant, multi etiam propriis dereiictis alienasi crata, necessarium praevidimus iterum nostra ad-
terras expetant : in quibuscumque locis hoc (ierii monitione et exhortatiorie praecaveri omriino opor-
didicimus,'ne ulteriusfieret cumingenti proteslalione i tere; sicutsunt.diversarum.pollutionum palraiores,
modis omnibus inhibuimus, attendentes illud, quodi quas cum inasculis et pecorlbus nonnulli diversissimis
in libro exodi Ddminus per legislaiorem dicii': Sii modis admittunt, quae incomparabilem dulcedinem
pecuniamtuam dederk populomeo pauperi, -qui habi- ]) \ piissimi creatorisadamaritudinemprovocanteSjlanto
lat lecum,non urgeas euni quasi exactor nec usuris gravius delinquunt, quanto contra naturam peccant :
In libro 10 :
opprimas. quoque levilici _Skaitenualus pro quo etiam scelere igne coelesti conflagralae in-
fuerit frater luuset infirmus manu, et susceperh eum fernique hiatu quinque 16 absorptae sunt civitates,
quasi advenamei peregrinum et vixerit. tectim, hon necnon et quadraginta et eo ampiius. millia sl.irpis
accipias_ab eo usuram, nec amplius quam dedisti.Time: Beniaminae; miicrone fraterno confossa sunl. Haec
DominumDeum tuum,u,tvivere possit frater luus apud porro indicia et evidenles vindictae declarant, quam
te. Et in libro deuteronomii : Si unus, iriquit, defra- de.testabile et exsecrabile apud ^divinam maieslatem'
' tribus tuis, qui moranlur iklra portas civilatis tuae, hocvitjum exstet. Extant et alia perniciosissima
in terra, quam dominus Deus daturus est tibi, ad;pati- mala, quae ex ritu genliliuni remansisse non dubium
pertalem venerit, non obdurabis corficum nec cohtra- est; ut sunl magi, arioli, sortilegi, venelici, divini,
hes manum, sed, aperies eam pauperi et dabis mu- incantal6res,.so,niniatorum conjectores,' quos di.vina
luum qhoeuniindigere perspexerh. Item.irieodem : lexinretractabililer puniri.iubet,, De qnibus in lege
Cavene forte subrepat tibi impia cogitatio, et dkasih : dicitur :Anima quae declihaverit.admagos et ariolos
YARIANTESLECTIONES.. -
1 inhibemus Bal. 2 G. 3 rfuae desuntG. 4 coegerit Bal. 8 aliubi G. * aut G.
praesumat
7 sed non Bal. * quid G. _ 9 ut iaSal. sequunlur,
104eviticoG. il rasog G, J24eest G. " haberi SaL " h. t. m
' • - -- .
H.desuniGi lsdeeslB'aL
 '
867" B. ^QLi MACM'6#: PARS'L SECTIOL §68
BtfornVCald fuerii.cum,eis,pohdnifackm nieam cotilra j^ halierites neqnepellieeiri' rieque erincubina - iabere^
e.dni,'eViiiterficianiillatii,de medio poptilisui. Sat/cti- ' debeani.; quomodojetiamjnjcasiitateuxore suasdt-
ftcaiiiihiet estbtesaitc_ti,,,q'iii'a'ego~
sdhctus sum Dbthi- ligei;eefsque utpote vasi.jhrinriioiiJionore deiiituin
nits,'D'eus,ve}ter.CiisVodiie prdepeptamedel facite ea,. debeajiiinipende'r'e]'ei quod cpriiriiixtiocar ajis^ciiin.
quia~eg'psuni'Domiimsj quisqiictificp' vos'. Et alibi':' • u^oribusgralia gerji debent prolis,, npn v luptatis-;
Mdgbse't'qriot'qs~'el'mdleficos"lefrde viverenf patiajijfnf. et qiialiteraicoiiu praegiianijrimuxoruiri vi is.absfi-.
Diibium.eieriiiiinqries,l',.sicuf multis e'slnoLurii,.qiibi neridtiriis'if; riecnph 6-e'j!quaiiier merislru lempjjije i
quibusdarii praesligiis atqiie. diabolicis illusibhibus viris'abuxoribris.stis aj>s'tinf,ndumsit,6,,et iiod-iiis.i-.
ita1men'tesquorumdarii iiifi.ciurit poculis ^ahiaioriis, eausa forhicationisj ul Dbjiiiiiusait , iipii'sii* uxop
cibisvej filacleriis",ui iri,iijSaniani ve'rsi'a plerisque* diriiillendai sed potijissustirie_nda;, etqiio' ."iii,.qui
ijidicehtiiii ctiiiii pro(jrias riori.seiUiiinlcdntuiiielias". eausa forjiieatipnis^Jdijnissisuxoribussuis iias; dji-
Feriitit eniiri suls maifeljciis-aer,a; ppsse; coiiturbare; eiirii, Domiiii sentenlia,' adu'lieri_es?e noie. iur; sive
et grandinesimriiitlere", fUtura.pfaedicere, fhictiis' e'il eiiam (jualiler in.ceka cliristianis caveud' sirit;. et-
lae aiifefre aljisqiib' dare,'_dl'iniitfirieraV iklibus'ftferi' qtiod Iqpa Deo djcata frequentiiis, devoiiiis ,ue a fi-
. dicuntur. Qui'~ ut' ftieriiit; liuiusriiodi'rejierli virl delibus'ad Deiim epraridiim..sibjque prop liu.m-fa-
seri feminaeiivtaiiturii discipliniJet^vigore' priiicipi^ "cienilum.sint atieuiida; .et quod jij'basilicis Deo" di-"
acrhiscorrig&idi- suril; in-quariturii!m'aniiesliusausu fiaiis noii sil iabulis' nliosislurpibusqiie et qbscenis,
neiaii:d6"ac lenierario^seWire^diatfoft' .noiiirietuunt'., seiinociriaiionibjis ivackndiirii',et negotia secularia
De lfis qtioqiiein c'6;iicilioA"nciritano;lilulri; 23' itk' pubiica'que'placitaliabeiida; ei quqd qui'h'3 c iri eer.
scripiiVniest:'« QuiMwiria'tiqiies--e'xp.etrilit,e"t,iriorem' gidesiis Dei'faciunt]Jmaiora sibi pefecata'ad uniuleriti,
gAitiIiu[ii;s'rib'Sequiintb'raul'in'doniossuas buiuslce- Deiusioiudirioliuaicaiido, et niuiir-ruin a ceptiorifr
in^tiireifdi 4aliqpid afte cayenda. De'falso' tfestiirionioVilanddeV ( e' delra_-
!i].o'dj:hoiiiiiies;iiitroclricifiit'
riiiiielica atiPexyiandi caiis», suliregul& quiriquenriii- ctipiie yilaiida, riecnon et.de cfelerisqua^ 1' iiguihest"
iacerini'-secundum gradus poeniteiiiiae defiriitos: t" diriuliierate. Suiit piiam.alia plura flagilia' erhece|-
Oportet^-eniiribaec;;Tri:o'm'nitfns',-et;maxinie in his sario corijgenda , (|uae npsideo bic ins fere'no'n-
locis, ubrlicil&':eirinip'uiiemultl se' p^sseautperpe;- necessariuiii "duximrij, quoiiiarii salis evi eriter iii
trafelioc'corifiduiit; jiisludiosius'e'l diligenlius ad- x-estris-capittilis^eajconVprfeherisa^esse scim s , quae
rrioiieaiiiur efseverius' cbrriganlhf y vosveslra aticloritke et fideliuiji consullii ie'r slre-
S2fDci'aliis~vit'ds;qu'iie'bvnsu^qAasI per haturath- nuos riiissos'vesirbs cOTrigenda"e'ssecenstii lis. Haec'
habehlkr. S'u'nl!&'alia'de"ieslaBda^ilia..;q,uae,ita ha- . ficielesiiose"tdev6iissimi--famiili'ei' draioies" vestrl;
beritur qiiasi;riaiufaiilgr!ih usuj.ut ek perpetrantes iuxla jiarvilritemsensusnosiri, proul .bre' itaVlemr;
qiiariti sint discriminis-non adverLarit1;- sieut sunt ea,' p~oiis'piirmisil_;-seciiii'duin"sanctafivpr.dlivati ne.m ve-
1 3
qaaie Aposlol.its-aperte enuriYefkt-,-ide'st ebrietates; stram':de"his,-quaeadh'6stramc't coiisaceid; tiim-sub-'
eomessalioneg-,' conieiUiories, irae,' rixae , dissen-- ieetorumque nostrorum correctforieiii ei e'iieiriia|io'-
siones, delrafctibneSiiiividrafetiriiteicitiae : quae h'o'-' neriipertlriere perspeximris, necoon et de' ils^, qhae"
mines i'iiyta:eundtm'jap'osl61i!iin a regno, Elei-exclu- pSp-iills^ne^essariolann^ntiaiidaefadnipiielda p^ae':"
3
dunt; ita inquiens- : Qui ehim- lalia ag'-„nt_<regmm_vidiriitis, illud etiatti quo'd!|vesira'e'pieiati. e'p'o'seeri-
D~elnoh<cOitse'quenlur-' Ihtaniumeriim ea!iniiprideriter' diiiri'nVodoiiidicaviriius?''paiick"demultis q'u^'eiiV
ei iideiiier>'q"uidam> committunt, uP ineritode'ito dicl n6slris'conventibli'3gesla;stirii,exceVpenies in ujiurii'"
possit : Baetaniuf cmrimale' feceriht, et' eickliani'ih G redigehdo-sucbiiicte el ordinaiim adnbtavi riti.s.'Sed"'
rebus'p'essimk. Uride oporiet ut omiies- chWsliani - qtoiriquam oidirielpraeptfsteiri^-deliis , q ae- p.rae-
haecel-subtiliter mlellegaYiVetsludiosissimecaveant iiiissa^iintJveslfrilardeiUissiriib^-desidffrio'prius' sa'-,
ne forte ea perpetrantes, et-•alia" bona; quaesguni tisfacere elegerimus , illud tamen^, quod 'n:'capile
perdani,' ei propleriiaecai-egnoOei^se alienos' fa- priiis p.orienHiinv-fuerai et-ad'VestrariV'spee"i iiter per-
eiaiitjSimiliier etiamde otioso-sermori!e itixta' Do- sonam-miriisieriutiique periinere'cbgriovin us, nulla-;
mini vocem omnes reddiuiri.sun._us ifi die iudicii leiisfe-oblivitmitratllriimus; sed pdiiuyves raesaluti"
raiioriem-, de scurrililale etistultiloquio el nial6'di- prospicieiites,:nom]ulla'capitula neeessari fideliler-
clionibus-,• quoniam iuxla-Apostolum makdicimtes collegiiriusel vobis familiariter adtrionilioiis gratia
regmtniDcinOn possidebunt; de-mendaeio,<le>-peri-' porrigenda-devoviriius; ~u't'ajierte'atqrie' distincle^1
cuioso,- noxio assidnoque- iurameiiio, ei• obscoehis inspicientto, legcn(ld"elaudieiido-vestrac gnoscere'
lurpilrasqsie canticis oninibiss:ciiristianis inlellegen- 'possit solertia, «t dffquibus ei pro' quibiis:" niem"o-"
4
dum;et observandum est, ul-:samii)opere-abiiis se ralis eoivVentibusiioswjs secunduhiviriti pogsibili-'
caveani, iiehissludeiitespermegiegemiaii«Ieiri.nien-- latem riostraritm fiiieliter-egerimus.•
tum suarum paiiantur.animarmri. Haee igiiur, qitee %k: Defj-egh.'vscqb'tiio_
breviier-praemissa sunl, pririHnff-adiuvaiiie divina ,el,gimlise&sedebe.t-ipse.fUii'
quid rex," dictus^tiylsid.orus/.in.librQ.Seri eritiarriiri,'
gratia-, a nobismelipsis abdicando forinam et 1exem-0. seribii." «'Bex-ehnn, jiiqiiit,, a reeteagend', ...Yoc^tjiri.-
plumaliis praebere voluriius, et^iiilelibus vestris Si'"e'tiiiiipie.ei iusl6J et mi'seriVordiier'ag t^ nierflo :
humiliter..innotescere et fideliter depuntiare' ueces- rex appeI|alur._Siibis,caruerit, noii r.exi, ed-tyjari-.
sarioiudicavimus. Sedel.per parrocbias-nosiras om- -. 'est'il Aiiifqdiiatiieni,' niKidem"isid6r"- in"lib*rq"'
nes admonendo.inslr.uere cupimus; ne, quod absit, 0"-nus 1
reges tjraii" o.s'voca-
per suam igriOr*inliamet.noslram neglegenliam hu^ ayi'ii61ogtar.um.'scribit',',o"riines'
barit.' Sed pos.tea pre. eit, iuste et.jniseric. ,diier"r_e-'
juscemodi mortiferis subiaeeaiitrvitiis. gfeiiiesregis'surii.nbriieii"aaepli';',imjTie iei _'niriiuste
25.' QuodHaici-uiores sota. causwfiiiofiim liabere crri.deliter(jUe'prm"cipariiilius noh "r.egis..se' ".tyranrii-
debeant, et quod-coidugiumdDeo esfinstilhliim: Cbn- cunj apiatain efet nomeb'.' Ciiil.eet,'b'e^tus; Vegprius'
gessimus etiahi inyopere xonyeritiis nbfetri nbhnulla- aii.jn'MOralibufe: Sf^Yirosiiiariiqiie.siinct sproindeC
aTia-capitula adsiaicorunriideiiurii^observationem et ' reges.voCari in/sijcris^eloquiis' didicimtis"ep..'quord",
saluiem pei'tiiieiilia,fquoruriis"hic oinissa prolixilate- recte-agaiirs&iisukriufe^ptppjios bene.r.egari jet'moiius.-
'•
rrieiitionem-tantdtn-faciiftius: sciiicetrqu'oid-ri'osse eos• resistehtes'sibfi raiidiiabilf discreijoiie" c hponaiii.
opoWeat^conitigiuiriaDed esge corigEil'Utum,'etqliod-,; Kfecte^igiiuriiii i-_e^es''v6caritur',,.qtir. satn"s .ingligsd.s''
no'risit causa-ltKuriaej-sedcauSg-iiblius.iiliorurii ap^" quairi siilittclos btee^regeii-dri^pacilicaf-eyverurit..*
pB.tehdrim-; et.ut virgiriitas,sicul.docioresiibstritra- Ad quia;ietiam conktitritu.S;'sit;iriipej;aior'^ulgenlius"
1 '
dttrit, iUsipie^nupli^sif^cuStodtehdSfiet iit-uxoreis' in^libro^dfevefiialVpfae&festiriatidiiiseCgr iiae scfi-
.YARliNTES'':LECTIOEESi, ., ,
'
.-.\populKG.',;.iaiqu&eiG;
s Haec non exstant in relaiione.Vmq-iwtemBM.<tijpoymplii_:iiPvidetur, errbki '^deest.G. Bcorr.- loslris^G'"-
episcoporum. j .
 869 COD. DIPLOM.~. BENEDICTLGAPIMLARHJMCOELECTIQ.— ADD.l-U. 8#l
Jbit-: c Glejnentissimus quoqueimperatoE non ideo-/tebete- aiires ,vos-quicontin.tiir-mullitudinese't placetis1
-est.vas^misericondiae:praepafakmi - in gloria, quia vobisdn:luri.ns-'riationum, quoniam,ddltt<esl'dDbmiiib
apicem.,.ierreni,princjpalus aceepil, sed si. ^ imper- polestas vobh>elvirtus at>'aitksimo",qiii ihlfrfogqfii-
riali «ufminerecta fide vivat»et.vera cordis bumili.- opera vestra.et cogitaiionessrrutabilur";qtlbhiam citm
taie praedilusculiii.en-regiae dignilatis sanclaeLreli- essetis ministriicitii,.non<r~ecte iudicastii>nequtf-ciislo-.
giojii.subiciat; sf,magis in.limoro sgrvke Deo,quam. disiis.legemiusliliae neqtfesecundtini'voluiiiatenvDei
iji'iuniore 2.doininari populo deleeieljm; si-ineojer amhuldsiis.:Hvr,rendeet-Cil0'~appa)-iebft:v6li's Domihue',
ni.taslraGundiainmiliget' 3, ornei-J-beuigijiias poie-. . quoniatjtiudicimhdurhsimnmjri hh\-quvprqe'sunl;fiet.
slatein ; si se iiiagis.djligendum, quam metuend.utn, Exiguoi entiniconcedilur miseric<;rdihi;-poVenle'- au-
cunctis exhifieatj.sj suiiieciis sajubriter cojis.ulat; si: tenipalenler lannenia-palkntur.-Non eiiini suitti-alief
iustitiam sic ieiieat, ul iiispricprdiam. iion reljnqua.l-; persancun-cnhtsqwm Dmninus; ~nec re''e~retiituf~cu-
si prai; oninibus iia se.,saijclae-jiiatjis Ecclesiae ca- iusquam mugniiudnetn,, quoniam:pusilliini1ei'~ i/ia--
.tlioiicae.ijieiniiierit filiuiii.,,u'|.eiiis paci.atque, trajir, . gnunn iose fvcit, ei: aeqnaliter. pr^-qinnibus cura-
mrindrimprodesse-sujim fa- esuHli-,ivxlant-ef.alia innuniera-sanctafinii^sofiptu-
gjiiUiialJpef ujiiyersuijieniiii
Magis.
ciat:'priij.ci|)'aium.' clifistiarnum,r^gjtur ap" rar.uni:tesiiinonia'regi.n'.iiomirii;ei.x)'fficio ebnveftieri--
slatuj. peuv tia.;-,sujieR,<iuibuspolligendis^vdstra-saiicttf 1 devoiip"
i^o|{agaJuf imperiuiii,; d.uiii.Ecclesiastico
qriam. ciim irip.aj._teqjia,- idcirco magrium:nohis";ademiif labofeni;- eo 1 quod-
qjjini3iijr'teVr^iT]..c6iisulittir;,
ciiiiique.ierraruiii pro. iewppRJli(seeuritate.. gugna,- diyina gralia; ade.otofc'viftutunv praerogativisr ve-=-
tuii.'j Unde el,teidpfus.scrjb'it.':'<tPfineipe's,ii,a.;iiqjie strum;r_epleyerilanimuniet' exornaveritidigiiitatem;--
seculi noriijunqpaniiijti» ecclesiam pptesiatis a_ie- gi ' ulnoii siinecesse.-sacerdOiibusDomini-copiosioribusi
ptae cuirniiiaieneni, ut">'spefeandeiri pptestaierii exemplis- qjialibet-.exageratione vestrura' an-mum. -
discipiiriain;ecclesiasticaiii niuriiant. Celer.uiUintra onerare* Qu§re Deri.omiiipotentigfatiasiuberrimas*
.ecclesiajji.poleslales.ijijcessafia.enon.esserii," ijjsi ui^ - ac inuiiiplices.-r.eferi_nius.j qui'ita- vosJpia religione;.
qppd'ri6ti.jjrariyalet'saperiips"efficere,per dpctrinae sancia devoiipne,; benigna, huinilitaie, amor.e''ius-- •
,
sermonem/polestas hocJiiipereVper discipliiiae.ier- litiae,. operibns; misericordiae' caeterarumqirei sari-
rorein. Ssjge per,r.egnumlerrerium coeles.le"fegnurh clarum virtjitnin, peffectione.sua-gfaiuiia pietate di--'
pirificii; ui qul_ijUraecciesiam"jibs'ili;cpnir_a"fideiu et, tavil, ul_.mei'itp..a.b omnibus aniaiidifetjiiriilahdiisiti.s.'
discipiiriam.ecclesiaeagiint.',. rifrore pfiricipurii con- . Vej-uinqupd-jios I0,;si-ljaec-v/jbiscoelitus-- attributa
lerantur",ijisamijue disciplinam_.quam.ecclesiaeutir. non fujs.se'!tjj.icuin. teijrporAHp.ericulo'.priopte»*iclo^-
iiias-exerceienpii.piaevalet, »cefv_icibus;lupetboruin riiateiu niinjs.teriinpsiri yos ad,ea.peragenda:admo-
pol.eslas;p.rincip'a!is inponal'. Salombii iif;Provjer- ne:e, inimo ailm-inendoexigere.a- vobis, quoquo?.
t
liiis :• Msericordiq el' erilascuslodiuntreqem efro- • niodo:l£ debtierajijjis.:vos .e.contra:p,r.opteivdiyinuni;
llironuSeius._
bbriib'ilur;cl"emeiiiia " eliionpreni et^admpiigndo.nos^atl. pxitiora?
aii-iore.ni',
"_' 25; Delninisierio regali, quale sit'. Regale nairique provii.caiis, et.pijiiii oppoituriuiTiqueadiuloriurn..110*
rriiriistferium specialiteresi populuin Deigubernari) et bis. lerre. deytUissime curafis. Proinde hjimilliriiiss
regertrcuiii aequitaie^etitisti.tj.aet.ul.pafcenfet con- precibus sp-edalitjer,pjetati, vpstrae- sjiggeriinusf uti
cordiam -iialveaiitstutleie. ips.e enim debet prirao 'boiiuiri, qupd! coepistis, iiep, opjtulante'Jndesinen-_
defensoresse ecciesiafuiii.efservorumDei, viduaruin,. lei'perlieefeiipii grjayiemjpi»'."ei.jn adinpleni|is..op.e-„-.
ofpKano_rutn, eaeterorrimqtie pauperurii; necnpii et'' ., ribu^ iustitiae etpi^taiis ao,.misericovdiaenjilialeniis.;
onTriiumiridigeriiiuiri'.' Ipsids'eiiiiii-ierfbf et'sludiiinf( « Uelieiatis ;»quoriiain,iioii.indioaiilil)us,.sed;p.erficierir/
huiusinodi,' iri quantuin possibile est; esse'debet-; tibuspraemium aelerriaevitaedatpf. Et.iuxta.Veritatis;
si
pfiriio ut'nulk iniustitia MV; deinde,,, evenerit, ut.' vocerii.:flui p_efseveraveril risque.infinem,; .hicmlvusserit.-.
niillo "ni6dri;eairisub'sisleie'p'e_riiijitat-, ri;et's__)eni de- %b:'Qifodih^elilie/idiswlcohstitrieiidis-. ceciesiae re--_
Iitescendi:c'sive audaciam niale ageniii'cuiqua'ni_re- dofjbus- regenihiqgifqm.vigiiiihiium adldbere oporleat. •
Iiriqaat^sedscianLomues-, quoniam siad ipslusrio-- llefiim riipiierido,riiagriiiridirii,vestraesuppliciter sug^
liliairi-pierverierifquippiam inalr qtipd admisefint; gefjrriusi uldeinceps iii b'pnis_p.asloribusrecloribusr
riequaquamincorrectum aut-inultutn' reniane.bit; sed que iii ecclesiis.Dei constiiuendis inagaura sliidiuni
iiixta fatii qualiiatem erii et modus iusiae '"corffe- atque, sdleftissijnaiiiiadliibeatis-curam-:.qp;a_s{;ali-
cliohis:-Unde oporlel, utip.se^quiiudexesfittdicuni, 1' teri factufri fuefit,. et.ordo ecclesiasticuS; s.uani npn.
causairipauperurh-ad^se ingreui faeiar et! diligenier babebit digniiatem,. et feligio.clirisEiaria,In.riiultisr
inquiral, ne foiie illi, qni abeo consliluliSuntet-vi- laliefactariciodamria.detriiiienti'siii^palielur^,et ani-
cem-eius^ageredebentin populoyiriiusleaut negle--' ma'e;vestffte,' ' quodnori optainus, peficujum.geiipra-
"
genterpaujieresoppfessiones"pati perniiilant.Scire'- bilttf.,'-,. . , '"'..' -..',"."__'
sit
auteniel unurnqueirique;cuiuslibet ordinis; oporlet, 27.'D'fiabbajtissisco.hstituendh. Slmiliter. depospi--
quia si-debiioso'serm6r,eDeoraiionemreddiiurus Sst; - muS,'ut inabbatissis^onsiituendisV.esiriun;. specja-:;
niulto' magisde- ministerio sibi; divinitus cbriiiriisso". litef-.'caveatis.'peficu1jiiii,sjcut' voiiis 'saeg&i.esi adr;
De miriislerioauteniTfegisita I6b-loquitur:t!iiMi4!'"e': moriituiiiet per' divitiam"auctofitateiri.crebrjiisrmani-
"' '" *"
sederemqu-dsi'rex<-clrcmnslahle exercim, era.n-tamen . feslaiunv. '." .^
moerentiunibonsolalor;auris atidiensbeuiificabatme'ei~D -
J 28i Deadiriidribusfttpublicdeetpiimstrheligendis..
'
oculusvidetn teslimoniumreddebhtirirhi;quodiiberas- Sed eiiiocoteeerahius, utiift eligeridis adiritpribtis-
sem pnuperemvociferanteiri-etpupHlhn, cvhnbri es-- vestris et r%ei"j).ul)licae'miriistris,v;quCvic,e*vJslia. pp- -
set dviiulof'.Behedklio'perUurisuper ntevenietlal; ef puitoii'".Dei"regere, et gu'6'erriafe_^aique'iudicafe., d'%,.I
cor vidune-consolatus sum. Inslilta-indhttis e't'~.
sum,- ^ beii'l,'soli.!rtis4in'airiprovideriliain-iiai)eatis,/s^niper
vesiiviljne-iictti vesiimentoel diademhte iudicio'hieo'i illud;atteiidenies,"quod in lilird; exocii';ad"M'pyseri..
Otulwnfui'caeooel-pes•ciaudo'.Palererampauperum^ ~ di"c'Uur~:'Dforide, inJj^it, d^efomni"pppuloviros ,{$&
et' causam;qttdiniiesckbam, ditigentissitne-investiga-- dinies"et tiilienfesDeitin, iif qqibrissiiveritqSiet^qtii,,
bam. Conierebammolas iniqui,.et dedentibus illius''- oderiitt'avdfiliam,et conhitne.exehYibjinos e},cgiitiir__.
'-'
auferebgm praedatnt- Salomoii-9: Rexqui' sedet- iri ribiiesel qtiiiiquaiieriariqt,qid''iudicenl'ips>pitluijf,
' oyniiif
sollo itidkii; dissipal omne malum ihluitu suo:- Item' tempore: Qukquidaiitein^ripqus"fi0ril,refefdh>."adtte,
'
idem in libro Sapientiae: Diligite iubtitiam, qui-iudi-- elipslmihbra taiititminodoiudkmt, teviusqueftifji'sit,
caihlerram : senlilede Domindin boitkale, eiin sim-~ -• partiio itialios bnere. Sihoc fecerii, im'plebh!impej;
-
pticiiate-cordisrquaeriteiilum: Iiem ibl: Audite' ergo-; riuni Domitiiet praeCeplaeiuspSteiifsii.14iil.are.'. Unde,
rege's,-etihletlkite"idisciie iudices
' fvniumlerrae;prae'-; etaiii"'librqDeuteronpmii'.,: Ittdices, 'm^iti^tfmigii.-
'
YARIANTESLECTIONES.,
' ~"
1 S. in i. Bal. timore G. 3 mitigat G. BaL' 4iorriat Bdli ut secunda manu_nisi. ut..G,_ 6 'G.,, "' m
5 ''Heest G>8 bppressidriem G. 9'&:ait Bal. < ™'rieestBai; i1.qUoinoii^Gr"
marginefvfcliatendr.
 -87i - *- ' B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIQ;I. ' ' -- 872
stros comtituepAn omnibus porth tuis, quas Doini-J& tias et praetermUtas praecepta Deinostri. Et subslan-
nus Deusiuus dederit tibi per singutas tribus tuas, ut lia lua fac elemosinam,et nolijxverterefaciem luam ab
iudkent populutn, iuslo iudicionec in aliqttampartem ullo paupere : ita enimfiei, utnec a le averlat irfacies
declinent.Item ibi: Dixiquevobisin illo Vempore: Non Dondui. Quomodopolueris, ita esto misericors Et c.".-
possumsolus suslinerevos,quoniamDominus Deus ve- terai Item paulo post : Adietidetibi, fili, ab o nni for-
l
sler midtiplicavilvos et esiis hodie sicut stellae coeli nkatione, et praeter ilxoremtuam nequaquam paliaris
plurimae. Dominus D.eus patrum vestrorum addat ad crimeitscire. Superbiam nunquam in tuo sen u autin-
httncnumerummulta millv.teVfaciatvubh sicut loc&tus cqrde dominari pennillas : in. s ipsa enin iniiium
est. Non, valeosolus veslra negotia suslinereel pondus _ sumpsit omnh perditio. Et idem non posl mulia"i
el iiirgia.', Date e vobis viros sapientes el gnaros Consiiium semper a papienleperquire, bmni tempore
et quorum, conversalio sit probata in tribus vestris. benedicDeo et pete ab eo, ut vids tttas dirigat t omriia
Sedetinlibro paralipomenpn ila legitur : Gonsti- corisiliatua in ipso permaneant^ llem idem Audite
tuitquerex Iosapliat iddices lerrae in cunctis civitati-- ergo, fiiitmei, pairem vesirum; servile Domiio in li-
bus luda munilis per singula loca. El praecipiens iu-~ more ", et inquirile, ul faciath quae sunl placiizitli; et
dicibus, vi_deie,cil, quid facith; non enim hominis filiis vestris mandaleJ tit facianv iustilias"el el mosinas
exerceth iudicium, sed Djtnini; et quodcutnqueiudica- • etul sint memdresftei et benedicantetimin oiinitem-
veritis, in vos redundabit. Sit limor Domini vobiscum,- . porein veritate et iiitola virtutesua. Hisomnit usprae- '
et cum_diligenliacuncla facite; nonenim est apud libatis,jioiescimusvoibis,quod ea, quaeincap lulisye-
dominumDeum vestrum itdquiias nec personarum ac- siris nobistraclanda poinmisistis, scilicet quiii a priii-
- ceplionec citpido muuerum. 1
Rogamus etiairi vestram cipfbus et reliquo pppulo yel ita ut divina acictoritas
pietalem propter divinam misericordiam vestram- B I doceat, aui aliter leneaiur, vel quid inde ex pai te aut ex
que salulem ac lolius' populi ulililaiem necnon et regni lofo dimissumsilut iion teneatur, fatemurqnia inhis
honorematquestabilitatem,ulvestrapietassoleftissi- capitulis,quae superiris conlinentur, necnon 11in hiss
mam vigilantiam adhibeat; qualinus consiliarii et di- quae praesenti anno conscribi et pcr missosv<sirosjob
gnitatis vestrae minisiri custodesque animae vestrae vitia compnmenda per imperiiim vesirum drexistis,
et corporis, qui debent esse intra regnum aliis decus 1" multa denionstrata sunt^quaea pastoribusecc esiarum
et.boriitatis exemplum et in exleris nationibus bonae et a principibus et a feliquo populo Jiactenus legleeta
opinionis condimenlum, caritatem, pacem, aiqufe _ extiterunt, et aliier, Iquam divina auctoritas se ba:
concordiam omni-simulatione.et calliditatepostpoi beat, in liiseos egissfeet agere novimus. Sec si haec-
sita ad invicem habeant, ut secunduni Dei volunta- hostra sacerdotalis admoniiio eifectura'Deo c perante
teni et vestram honestatem alque lolius regrii pro- per vestrum bonum Istudium abbine optuiuerit, cre--
fectuin communiler decertent, ef veri vobis adiuto- ditnus quodmulta, quae a multis aliter, quari diviria
res in omnibus concorditer exlstant. Tunc etenim ,auctoritas se,habeati dimissa sunt, quae h( n fene- -,
veri consiliarii yerique adiutores vestri et totius -bant, corrigentur. Nam et illud quod.iu eislem ca-v
regni salubriter esse poterunt, si unanimes extite- '* pitulis continetur,[ut manifeaturii lieret, quascausae
rint' et in invicem dileclionem habuerint. Decet ' id effecerint, ul sacerdotes et prmcipes a recW tfamite.
quippe ut sacra domus vestra cunciis speciabilis ap-' deviasseni, exceptis praemissis capitulis, in quibus, "
pareat etimitabiiis 2existat," el fama suae boriae opi- sicut diximus, mulianegligebaniur, specialit rtarnen
nionis sive alios imperii vestri subiectos 3siye unum obslaculurri eji;mulio leinpore iam i levisse-
exteras nationes habundaiitissime perfnndat. Ubi G ( eogiiovimus'; id est 'jquia ei principaiis pot stas di7 .
igilur omnes dissensiones -Ct discordiae dirimendae versis occasionibus intervenieniibus, secusq amau-.
et omnis maliiia imperiali auetorilate esi compri- ctoritas divina se iijabeat, in causas' eccle iaslicas
meiida, riecesse est, ul quod in aliis corrigere de- prosilierit, eL sacerpoles partim negiigejitia pariinL.
cernit, in ea minime repperiatuf. Nam el hoc humi- igiioraniia, in cupidiiaie, iii secularibus ne oins et
liter obsecrando admonemus, ut liberos vestros, solliciiudinibus ultra qtiam debuerani se o cupave-
' quos vobis divina pietas largiri voluit, in liniore ririi, ei hae occasioiie aliler quam divina a ctoritas
Dei iugiter diligenlerque ertidialis, siculi ei faciiis, doceat, iri uiraque parte aeiuin extilisse dub um non'
et ul in mutuae dileclionis caritate et fralernitatis : est. Sed quia Deomiseranlea progenitoiibus et geni-
amore atque unanimitatis concordia • vicisslm consi- lore vestro et a vobis multacorrecla graiul mur,si
stant, sedula -palernaque admonilione insistatis ; et; , ea, quae admonemus, prosperum successu babue-
ne inlicitis actibus creatoris sui offeusam incurrant, rint, credijnus quod ad perfeciionis stalu veslra
provida solertique circumspeclione nihilominus in- inLentio noslraque devotio Deo cooperante p rvenire
vigilelis, attendentes batumlob, cuius sludium; ut possit. Yerumtanien quia novimus -staiui huius
beatus Gregorius in nioralibus libris scripsit, circa regni sub 'tali conditipne et teuore crevisse a que di-.
filios'erudiendos
' taleextilit, ut non solum ebs exte- latatum esse, et a prudeniissimis-sanctisque praede-
rius perfectos opere et sermone efficeret, verum, cessoribus nostris 8, sive scilicet ab episcop s sive a
etiam eorum corda sacrilicii oblatione mundaret. principibus, hauc caiisam ex toto corr,ect m .iion
4
Adtendile etiam ,et David insirueutem Salomp- fuisse propter haec fluae suo leinpore-^ici ossunt,
nem lilium suum, de quo in primo libro Malachfm |r>et.pojidus taniae, cpnsideralionis parvilatis nostra6
legitur r jEgro,inquit, ingredior viamuniversae terme. vires excessil, quoniam nec olium-nec spati m lem-
Conforiareeteslo vir fortis et observacuslodiasdomihii poris nec pleriiludinem consacerdotum no rorums
Dei tui, ut ambulesin vih eius el custodias ceremo- sieuL ipsa neeessilas exposcebal, habuimu : Ideo
nias eius et iudicia eius et praecepla ei testimonia,skut( Jiaec;congruentiori ef, apliori lempori viia c mite, si
scriptum est in lege Mogsi. Et in libro paralipo- Deus iia annuerit,| traclanda ac considerand; distuli-
menon : Tu_ dutem, Satomon fili mi,, scitq Deumi mus, quoniam laiitap consideraiionis perfec io indi-
patrh tui, et servi ei corde perfeclo et animo volunla- get adsensu et adiutoriu priiicipum, el mu tiludine
rio. Adtendile etiam Tobi, de quo legiiur qupd cumi alque devolioiie nebnoij el studjo sacerd tuin et
faetris esset vir, accepit uxorem Annam ex iribu sua,, oboedienlia; vel concoriiia populi el.congrne lia loci
et :genuit ex ea filium, nomen suum imponens ei,, temporisque spaiio. ] Porro de episeopali 1 berlate,-
"
quem ab infanliaitiinere Deumdocuit et abstinere ab) quain Deo aniiuenie veslrpque adminiculo sulfra-
omrii peccato. Ilem idem alloquens eundeni liliuml ' gante adipisci ad Dei servittum peragend cupi-.'
suum : Omnibus, inquit, diebus vilae tuae habelo i mus, suo in tempoi-evobis dicenda atque v biscum.
Deum in mente,et cave, ne aliquando peccalo consen- confererida reservavimus, quatenus ita sit, u et no-
VARIANTESLEGTIONES. -
j
,"4 et (superscriplo)ulsitis G.' 2 aliis G. 3 subieetas G.'ex cprr. " 4adG.
"
" ex-Bql. 6 yerit te Bal
7 deest G. e vestris BaL •
S73 COD. DIPLOM.— IIENEDICTiCAPITULARIUM COLLECTIO.— ADD. ni. - -87J
•melipsossalv.ire popuioqne nobis subiecto uliliter A regni adiutorio solatium debilum nlinime sublralia*
proiesse atqtie pro vobis et slabiiilale imperii vestri tur, sed, si possibile fuerit, polius augealur. (
riberius valeamus exor-are,«t de vestris obsequiis et

ADDITIO TERTIA.'
Haec capitula proprie sunt * ad episcopos vel ad ordines quosque ecclesiasticos pertinenlia,"
qu&& non solutn observare, sed etiatn sibi suMectis vel commissis facienda perdocere
debent..
12. De rebiisecclesiaes. Quia iuxla sanctorum pa- efficiendi ab eo tribuatur. Invenla vero ut Deo opl-
trum tradiclonem novimus res ecclesiae vola esse tulante effectum oplineant 'per* lempora, hic inse-
iidelium, prelia peccalortimei patrimoniapauperum, renda ^ensiiimus.
cui non solum habita conservare, verum eiiam muila 6. Decausa monachorum,quibuseligendisibiabba~
Deo opitulanie-conferre-optamus: tamen ut ab ec- tes licehliadata sit ex se ipsis. Monacliorurnsiquiderat
clesiaslieisde non dividendis rebus ullius ecclesiae cimsamqualiierDeoopilulanteexparte disposuerimus,
suspicionem du3um conceptampeiiilus anioveremus, el quomodo conslitntnm fuerit, ex se ipsis sibi eli-
staluimus, ut neque nostris, neque liliorujn et Deo gendi abbatis licentiam dederimus, et qualjter De®
dispensanie successorum nosirorum temporibus, quiL-opitulanle quieti vivere propositurnquesuum indp-
noslram vel progenilorum noslrorum volunlatemveli fesse cusiodire valeanl, ordinaverimus,in alia sce-
exemplum imitari :voluerint, nullam penitus divisio- dula diligeoler adnotaiifecimus. et ut apud succes-
neni aul iacturam patianlur 4. sores nostros ratum foret et inviolabililer conser-va-
• "
2. Ul episcopiper el clionem cleri et populi vitae relur,, conlirmavimus.
meritoet sapkniiae eliganlur.Sacroruin canonum non 7. De his, qid a proprio ephtd<o non accipidnt *
ignari, ut in Dei nomine sancla ecclesia suo liberius chrisma. Si quis de alio cbrismale , -quam de illo
poiiretur honore, adsensum ordini ecclesiaslicoprae- novo, quod proprii -episcppi largitione yel conces-
buimus, ut.scilicei episcopi per eleclionem cleri et sione accipil-,-baplizare nisi praeoccuparite iriorte,
populi secundum statula cmonum de propria dio- lemplaver-it,pro lemeriiaiis ausu ipse in se suae
cesi remota personarum et munerum acceptipne ob damn iiionis prolulisse senlenliam manifestatur.
vitae meritum ei sapienliae donum eliganlur, ut 8. Ul nullus nisi itislo iudicioexpolielur. Non est
exemplo etvefbo tibi subifcclisusquequaqueprodesse; privilegium, quo spoliari possit iam nudalus. Ideo ,
valeant. nisi iusto iudicio decernente, nullus expolietur.
5. De canonica professione a mullis delurpa'a. 9. Deeo,qui post veritatemrepertam aliijuiddein-
Quia vero canonica profesrio -a nmilis panim igno- ceps discuiit. Quisquisenim post verilalem repertam
ranlia, parlim desidia dehnneslabatur, operae pre- aliquid ulterius discutit, inendaciuinquaerit. Idcirco
tium duximus, Deoamiuerite, apud sacrum conven- al) omnibus-eaule agendum est.
tum, ut ex diclis sancloruni pairum velut ex diversisi 10. De causis, qnae lege iwn cdnlinenlur,a iudi-
pratisquosdamverRaritesliiosculoscarpendo,iractani!o i cibu-iectlesiastichminimeiudicaitdis.Ut nullae ca.usae
in unam rcgulamcanonicoriiiiiet canonicarumconge- a iudicibus ecclesiaslirisau.liaiitnr, quae legibus non
Tereetcanonicis vel sanclinionialibiisservandamcon- coniinenlur vel quae prohibitae rsse noscunliir.
tradere, ul per eamcanonieus»rdo absqueainbiguiialei II. D'e-cqnre>salioneaccusati_velaccusaH>ris.Q.nz&-
.possil sefvari. Elquoriiain illam saeer coriveiitusila C rendum est in iitdieio, cuius sil coiiveisationiset ii-
eiiam laudibus extulit, ut usque ad unum iota obser- dei is qni aecusat ef is qui accusaiur.
^vandam percenseret : .slaluiinus, ut ab oninibus in 12. De his, qui xltristiani nominis Itonoremnegle-
eadem professionedegenlibus iiidubitanter teneatur, xerunl. Ut accusandi vel te.-tiicandi licentia dene-
et modis omnibussive a canonicis bive a sanclimo.- getur iis, qui ehristianae religionis et noiuinis digni-
Yiialibuscanonice degeniibns deinceps pbservetur. taiem neglexerint.
Sed 5 el de ecclesiarumhonore, quomodo Deo adiu- 13. Ut oblationesin domibusab ephcoph vel pres-
Van:e quanium in nobis esl vigeal, siniiljterinsnbter bit ris non ftant. Quodnon oporteat in domibns obla-
adnolatis capitulisinsertum esse dinoscitur. tiones celebrari ab episcopis vel a prefbiteris.
, i. Quod episcopiin Longobardiaposili ab eis, quos U. Quod posleriore'pactoomne pactttm dissotva-
ordinabant, sacramentael mutwrnexigeresolent 6. De tur. Omnepaelumposteriori dissolvitur paclo. Homo
episcopis vero in Longobardia conslitutis, qui ab vero liber statum suum et peiorare et inmeliorare,
iiis, quos ordinabanl, sacrainenia el munera conlra polest.
•divmaiii et canonicam aucloriiaiem "accipere vel iB. Deaccuscdoribusde j invci dgmoprodeuntibus,
exigerc soliti erant, modis oiiinibusinhibilum est ne Accusatoribusde inimici doino.prodeuntibusnon est
ulterius fi.U; quia iuxta sacros canones uterque a credendum.
gradu proprio lalia facienles abici' debenl. 16. De fratrumprovisione, ne inrationabiliier fat.
5.' De.capiiulh, quae deincesth nuplih et atih cau- Ita consuleiidmne^t fratribns, ut non videamur de».',
sis ageitda essen1. Nohnulla vero capilula, sicul de struere, quoil a<'dilicatumest: si enim qu 'd aedifi-
iiiceslis iuipiiis, necnon el de ecclesiis, quae inter D cavi destruo, praevaricatorem me ipse constiiuo.
coheredes dividuntur et tali occasione proprio ho- 17. De clerich,qui in seditionearma volentessunt-
r.ore careni, sive de bis ecclesiis,quae nliiiium re- pserunL Clerici, qui in quacumque sedilione arnia
bus propriis sunt altenuatae, vel certe de bis rebus, volenles sumi'serint, repeiii , amisso ordinis sui
qtiae nuper necessiiate compellenie a n mnullis ec- gra^iuin moiiaslerium poenilenliae conlradantur.
clesiis sunt ablalae, el si qua sunt alia sivein eccle- 18. .Quodleximperalorumnon sil supra legemDei. _
siasticissive iu poblicis relms einendaiione digua, Lex im;ieratoruin non e=tsupra lcgeinDei, sed sub-.
quae lemporisbrevitate efltcere neqniinus; in tan- tiis.
' lum d fferenduinillud digiuun iudicavimus, doiiec i9 De confessionepeccalorumht orationeDeoco-
8
Bominofavente consullu fideliu:nfacuilas nobis iJ lidie agenda. Quod confessiopeccatorum , excepia
VARIANTESLECTIONES.-
1 deestG. s capitumntimeri abhinc desunl omnes G'. 3 ntbriim deest G. ' 4 "patiatur G. * Sequentm
desunt in fontecapitis AnsegisoI, 79. c sol6 enl Bal. 7 deici Bal. 4ecidi Ansgisi I. 91. 8 consitllo BaL
8 accipiunt Bal. '"'.'" ..
PATSOI..XCVIL 2S . •
 875 B. CAROLI MAGNIOPP, PARS I. SECTIO |F. S7b
ca quae sacerdoiibus ad co.isilium accipiendum A 1 sanclorum eius conservelur; sed reetores eclesia-
Deuiiiqueplacandum fit, Deo fnquenter in oratiorie rum pacem el vilam ae membra eis '*obiin re stu-
sit facienda. deant Tamen Iegiiime ' conponant
- quod ini ue fece-
20. Quod spiritalis examinel onnia et ipse a.nullo runt 6.
-examinetur.Spirilalis iudicat oinnia; ipse aulein a 51. De iniestato ephcopo. Si qttiscumque x gradu
neiiiiueiudicatur. ecclesiaslico sine lestamenti et sine cognit one dis-
, -21. Ut iempore menslruoab uxoribus abstinealur. cesserii, bereditas eins ad ecelesiam ubi ser ivit, de-
cQnpdtempore menstruo oinniiio ab uxoribus sit abs- volvalur. Siiiiiliter de sanctimonialibus.
-tiiiendum.
" 32 Ileium depace ecciexiariim.Praecipi , utin
22. De vel
hh, qttierga episcopos erga actores ec- ecclesiis aul in domibus ecclesiarum vel airi s placiia
clesiae aiiquamqueretam ittslamhabuerinl.Si qui erga secularia miiiime fiaril.
episcopum vel actores
'
ecclesiae quamlibet querelam 55.Debeneftciiscccles'as!kh.Quicumqueb neficium
babere iuslam crediderint; non primaies aut alios ecclesiasiictim liaberil,'ad-lecla er.clesiaeres auranda
adeant iudices, prinsquam ipsos convenianl familia- vel ipsas ecclesias femendandasomnino ad uverit ct
riter, nou semel, sed saepissime, ut ab eis,aut-suam nonam et riecimain reddanl.
aul iuslam recipiaiUexcusacionem. Si au- 54; De ordiritbus wcris. Lector, subdiaco us, dia'-
- iuslitiam
tem secus egerinl, ab ipsis et ab aliis conimuaioiie coiitis, presbiter si clericalus bonorem co >tempse-
priveniur lanquani aposlolorum palrumque aliorum rint, curiali conJiiioni ' cum suis facultati us sub-
conlemplores, de quibtis ail propbeta: Krunt quasi iciantur. I
"tton sint, et peributtt viri, qui conlradkiint vobis. g\ 55. De oblalioneei:pace in ecclesia facien a. Obla-
23. De pOt state liffaniii atque solvendi concessa lionem quoque et pacem in ecclesia face e iugller
"sacerdotibusa Chris<o.Quod nosse oporteat laicds , admoneatur populus thristianus; quia ips oblalio
sacerdotibus Iigandi alque solvendi poleslaiein a sibi et suis magiium esl remedium animar m, et in
Dominoesse collatam -, et quod eorum monitis pa- ipsa p.ice vera unanimitas et eoricordiadem nstralur.
rcre alque excommuniealioni huinilUersuccumbere "5'o. Ut maltitn ebrielath onvtino vitetitr. Magnum
debeani. maluiii elirietaiis, unde onmia vitia pullula it, moiiis
2i. Ulpresbiteri,qui sine pra:ceplo episcoporumad oiiinibus cavere praecipimus. Qui ajitein ic vilare
4X'ernus ecclesiastransierinl, a commtinionesuspen- noluerit, exconimuriicandumesse decfevi us usqtte
-danluY.Presbiteri, qui sine iussiuiie proprii episcopi ad. eniendaiionein congruam.
de ecclesiis ad alias ecclesias migraverint, tanidiu . 57. De mttliitudineclericorum. Ne passi i episco-
a coinmunimii'habem.tur alieni,quamdiu ad easdem pus multittidineiii clericorum facial, sed ecun^um
redierinl cc. lesias, in quibus primilus sun.t insliluli. ineiituiii vel reJitum ecclesiarum numeru modere-
25. De eo, qui sibi iudicem conlrarium senseril. Si .lnr'. J
_quis iujiceiii pro quibuscumque causis adversum 58. DJ splrilulibus fitiolis. Praecipimus iit untis-
sibi senserii aut habueril foiie suspecium , vocem quisjue conpaler vjelproximi spirilales fi olos suos
-iippellaiiois exhibeal. calh .lice iiisliuant.j
,26'; De pace el concordia et unnniinilale. Ut pax 59. Ut caiidcumlifxnriosumcirca ecclesias. eseratitr.
et concordia sit atque unanimitas in populo chri- Canlicum lurpe 1alque luxuriosuin, circa ecclesias
siiaiio. Quia unum Deum patrem habemus iri coelis p, agere omnino conlradicimus ' : quod ubi ue vilau-
-et unain matrein ecclesiam,-unam lidem, unumbap- ^'diim esl. ,1
lismuiii; ideo in una pace et in unanimilate concor- iO. ijuules sUt cierici. Nemo fiat clericu , nisi qui
ditef vivere debenuis,si ad unamveraui hereditatem boiiuin teslimonium babel ei litieraius est.
~regni coelestis cuj>imusper>enire;quia non!estdis- 41. De episcoph el abbalibus,ut aniese i ca turpii
seiisionis Deus, sed pacis, ut ipse ait: Beaii pacifici, fieri non permittant. Ut episcopi et' abbal sanle se
quoniamftlii Dei vocabuntur. ioca lurpia faceie non permittant, sed p uperes et
27. De pjtestate episcoporumpro rebtts ecclesiqsii- indigeutes seciiin aJ metisam habeanl, et e tio di-
cis, ac de convenieniitepiscopJ-umcutn tttkis. Olepi- vina ibi personel, et sumant citiuineuni bei eJiccione
scopi poleslatem halieant res ecclesiasticas praevi- et laude Dei secundum aposlolum : Siven anducatis
dere, regere el gubernare atque dispensare seeundum Sivebibilis, omniaih laudemDei facite.
-canonum auctoritaleni. Volumus, ut el laici iri eo- 42. De itislis iudiciis ab episcopis ag ndis. Ut
. -rum minisierio oboediant episcopis ad regendas ec- episcopi s iudices iudicia iusta disceruani; quia sunt
clesias Der, viduas et orphanos defensandos, el ut quaedam moJo iudicamla, quaedam Dei i dicio re-
-oboeiiienles sinl eis ad eorum chrislianilatein ser- servanJa. Scriptum est enim : Noiite iu icare anie
vandam: Et episcopi consentieiiles sint eomitibus ei tetnpus, quoaclusqtte^ veniai Dominus, qui et inlttmina
iudicibus ad inslilias .f.iciendas.lit ut nullatenus per bil abscoiidililenebrarun, et manifestabit co tsilia cor-
.aliquorum meiidaciuinvel falstunlesiimoniiim neque dium; el lunc lauseril unicuique a Deo. Et illud me-
per periurium aut perpraemiuin lex iusta in aliquo inores sint : in quo enimiudicio iudicaveri 's, iudica-
depraveluf. ' bilur de vubis. j
28. De iniuria el
episcopi laelqnia subversa. Si quis D l45. Dt tlerkii "htd de ecclesia deshlun Clericis
-episcopo vel aliis miiiistris inlra ecclesiam iuiu- de ec iesia desisleiitiliuset aliis in loco re ocaiis, si'
riam fecerit, iubemus eum tornientis subiecium redieiiiit disc^ssi, nil eis praesteiur. tloc \ero, quod
in exilio mori. Sed ei si ipsa sancta oraloria vel di- discedeiiles reliqiieru.il, nonln usu rect runi, sei
vina iiiinisteria^contuibaveiit vel laetaniam evertc- •sueceJcnlibus cediii.
rit, capiiali periculo subiaceat. Sin auiem coiHuiiie- M De monuclwrumet canonicomm m litia cum
liam lanlum feeerit, tornieiitis et exilio tradalur." consiliouliliter iniplenda. Ul monachi e canonici
29. De decbnis.Adiiioiiemusatque praecipimus, ut pleniier coiisilium habeant, qtiaiiter De militare
decimas s Deo oniiiino dare a non neglegatur, quasi aniiuas |ue eprumj melius valeant Cuslo ire; ne 9
Deus-ipse sibi dari constiluit, quia Limeiiduniesl, ut pr>>pLeraliquam necessilalem occasioaei guaerant
quisquis Deosuum debilum abstrahit, ne TorteDeusi vagandi, el inlerjipsos propter hoc locu tentaudi
per peccatum suuni-auferat ei necessariasua. detur diabolo. | , ,
50. Ut- ecclesiaepacetn habeant. Retim confugien- 45. Vitluasin delicih non oporlere viv re. Ulvi-
lem ad •ecclesianriieinoextrahere audeat, neqtie indei duae iion sini in deliciis, sed"isecundiiin postoluui
dOnare ad poeuam vel ad uiortem, ut hotior Dei etL sub potestale episcopi vivant, sicuti decei
-' . '
VARIANTESLECTIONES.
'i- se cr. Bdl. s'dcrima Bal. 3dariJBa/., * ei Bal; c feceril Bal. \ 6 demor.Utr G. " de 1 G. se
•et.i. Ttliaii., Con-il. liem , Bttrchardus. 9 nec Bal j
 ST7 COD. DIPL. — BENEDICTICAPITULA.IUUM COLLECTIO. - ADD. UL 878
46. Ut clertci non habeant acliones seculares. Cle- A l seculo, sed soli Dominosubhabitu regnlari vel clc-
rictis vel monaclms , nequeJ exactor publicanim re- ricali religio-is-ime l'amulari-decreluinest.
•iiiii neque comluclor auL veciia;a'liunivel curalio- 55. De. clericisad tabulas ludeniibus. Siqtiiscle-"
nis domusvel procurator liiis velfideiussor irilalibus ricus ad tabulas ludat vel spectaculis altendat,' per
catisis fiat. ires annos a sacro minislerio prohibealur. Et si di-
4*7.De eo qui conlra cannnka stalula egeril.' Si gnatn poeriilenliainfecerii, reconcilielur.
quis coutra liaec statuta feceril, si -episcopusesl, Dicium 54. De hh , qui servorum malrimottia diriniunt.
omnes res eius ex cjuacumqne causa vel persona , est nobis, quod quidain legitima servoium
sive .anie episcopattimsive poslea ad eum perveiie- niairihionia poteslativa. quadam praesumplione di-
rint, ecclesiaesuae eas vimiicare sancimus. Si vero rimant, iion adlendenlc.s illud euangelicum : Quod
clerici i.bihoc fecerint, poenam peciiniarum,quam Deus coniunxii, hom>non separei. Uii:lenobis visuin
episcopus exi-timaverii exigere', ecclesiae vindican-- est, ul-coniugia servorum iion diriinantur, etianisi
dam. Hi vero, qui acliones suas eis conlmiseruni diversos dominbs babeanl; sed-in uno coniugio per-
v_ellideiu-isores eos prosiipradiciis causis accepe- nianenles dominissuis serviaut. Et boc in illis obser-
riint, nullam eoiitra eeclesiam. vel adininistratores vanduni est, ubi legalis coniunctio fuitet pcr volun-
eins vel adversus ipsas personas. quos crediderurit 2, tatem dominorum.
Iiabearit actionem. Si vero quis eos pro ptiblico de- 5o. De Itis qui pleniter percata non confitentur."Sed
bUo vel exaclione crediderit vel fideiussoresfece- et boc emeiiJaiione indigere perspeximus,- quod
perit, de subslantia fisct-debitumconpellatur exsol- ' <jui,iam, dum conliienlur peccala sua sacerdotibusi,
-vere. . ,<>non plene id faciunt. Quia ,ergo conslat hominem
'
48. Dc eo qui res-ecclesiae per falsmn precariam ex diia"biisesse substaniiis, ariima videl cet ei cor-
vcl frattde adiphcttnr-. Ulsi quislibel hominuiri rbs pore, etinlerduin aiiimi niolu, irilerdum carnis fra-
ecclesiae per mendacia vel inal.i ingenia" in preca- giliialepeccatur": sollerli indagalione delieiil inquiri
rlain silii adquirere et habere voluerit, et posi fac- ipsa peccala, ut ex utrisque plena liat 'confessio:
las, precafias eadem mendacia ad aures eiusdem scilicct ul ea coiiliicaiilur, quae per corpus gesta
re-loris ecclesiae delaia fuerint, ipsa ecclesia res sunt, et ea, quibus in sola cogitalione delinquilur,
siias, quae ei mendaciierabsiraciae fuerunt, pieniler Inslruendus esl ilaque peccatorumsuoium confessor,
absque ullius contradiciione' omtiiiri.idis recipiat. vita ut de octo principalibus vitiis, sine quibiis in hae
lile vero.-qui res suas per cadem mendaiia propier difficile viviiur, confessionem faciat; quiaaut
cupidilaieni Ipsitis precariae eidem ecclesiae tra- sliiictu cogitalione, atil, qnod est graviu^, opere eorum inr
didil, siniili modo in suain recipiat doniiiiationem. peccavit. OJiiim eieniin, invid.a, superbia vel
49. Quodandquus mos poer.itendi, qui ittxla cano- cerle buisceniodianimae pestes lanlo periculosius
mcam attclorilaiemagendttsest,- iam ab usu recesse- Jaedunt, quanto subliliusserpunt.
ril. Modus poenilentiain agere itixta antiquam ea- 56. Desanctis eccksiis. Nullussub Romana ditione
nonum inslitulionem in plerisquelocis ab u?u recessit, conslitulae ecclesiae vel synodocbiae vel niotiaste-
et neque cxcomniuiiicnidi neque reeonciliamli arf- ttorirm fectores, earum rem immobilemnequaquara
tiqui moris ordo servatur;. ul a domno imperatore liceat aljenare, id est agrum , domum, mancipium,.
impetrelur aiiiulorium, qualitcr, si qiiis publice panes civiles, neque creditori obligare : (alienatio
peccal, publica multetur poenitentia, ut secundum esl venditio, donatio, permutaiio, eniphileoseos per-
urdinem canomim pro merito suo quis excommu- C l petin.is contractus) oinnes omiiino convenii ut se ab
nicelur ei recQncilielnr. buiuscemodi alieiialioiie absiineanl.-Tabellio vero,
50. De clerico ad luieiam vocalo'.Si episcopns, tradatur. qui talia inslrunienia conscripserit,
4 perpeluo exilio'
presbiler,. diaconus, subdiaconus ad tulelam vel menia- consenserinl Magislralus vero iudices, qui lalia stru-
curalioneni vocenlur, tanlum muimsadministralionis amittant. ", el digniiatem el faculiales
in hoc concedelur 3 suscipere; si tnm.enintra qua- 57,-De Jtis quisolutnmodo cottfiieri Deo 6 peccala
tuor menses per compelenlein iulicem in scripiis debere dicunt. Deo boluinmodo conliteri
manifestaverit,quodlwiusmodi munus sua sponte.re- debere dicunt QuiJain
«e.-ii. Et tunc circa aliam tulelam praeiudicium non confilendaesse percensent. peccala , qiiidain vcro sacerdoiibus
paliaiur. Quod ulrurnqiie non siris
fruclji inlra sanclam (it ecclesiam, ita dun- -
51. De ecclesiisin rebus propriisconstilulh et inter magno taxal ut el Deo, a quo remissio e->ipeccutorum,
heredes divisis, Perlatuin ad nos esl, quod inter lie- conQleamurpeccata nostra, el ctnn David dicaiiius :
retlescccleslaein rebus propriis couslituiae dividan- D.elklutrimeumcoqnitumlibi feci et iniusiiliammeam
tur, et lania per eandem divisionem simultas oiia- non abscondi.Oixi : cohfiieboradversusmeiriiuslidas
lur, ul ufiiusallaris qualluorpanesliant, el.si..gulae meas7)omino; et lu remishli impielatempeccali mei.
partes singulnsIialieant presbiieros; quod sine dis- Et secundum aposloi inslilulionem conliieainiif al-
«ordia et simu.Itate nullo modo geri potest. Unde leutlrum peceala noslra, el oremus pro invicerri,
nobis visum esi, quod buiiisceniodi ecclesiae inter ul salvemur. Confessioilaque ,"quae Deo lit, purgat
beredes dividi uon deb.eant. Ei si in coiitentionem ea vero, quae sacerdoli lit, docel qualitir
yenerint, et simullales inler '
g peccata,
eqs surrexerint, per ipaapurgantur peccata : Dens namque salutis etsa-
quas sacerdos suo ibi -ofliciofungi non possit. prae- nifalis atictor' et largitor pleiiimque iianc praebet
cipiatur ab episcopo cviialis, ut nulio modo ibi suae poientiae invisibili adminisLratioue, pleiumque '
missarum solempnia celebieniur-, donec illi ad medicorum operaiione. ."
coneordiam redeant, et pari volo aique consilio ec- ' ' .587 Quod personarum accepiioin omiiibds-cavenda%
clesia illa sacerdolem canonice iiabeai, qui libere sitiudhiis. Quia igitur aposlolo lestaiite non esl
suuniministerium ibiperagerepossil. - per-'
sonaium acceptio apud Deum, et in orimibusijidi-
52. De his, quibisaul ier abepiscopis,ignoraiiiibtts ciis cavend.i esi, nnillo magis iri "hoc.poenileiUiae
tamen eisdemephcoph, confirmehtur. Dictum nobis "iudi.-iopraecaveri debel, ut nullus sacerdoiuni uni-
est,- quod cpiidamUe plebe bis aul ler ab episcopis, quam aut gralia aui i dio alicuius personae secus iu-
igiiorantibus lamencisdem episcopis, conlirmeniur. "Uicel,quam "' quod in canonibus sacris inveneril attt
Unde nobis visum esl, eandem conlirmationem sicU quod illi secundum sariciarum scripfurarum au-
nec Iiaplismumiterari minime debere; quia!ios,.qui ctoiltatem et eccle.-iaslicamconsuetudinem rectius
bis vel aiiiplius bapiizanlur aut conlirman-inr, non visum fueril. Si ergo nie^ki, qui corporibus medi-
YARIANTESLECTIONES.
1«.rpunc/iijnG. - snper.criptnm creavcrunl G. 3 conceililur Bal. -4deest G. s censerial corr. cfa^.
sueiiiit G. 6 deesl G. '• iilis G.. ~ _ - - - ....
 S79 . B. CAROLl MAGNlOPP. PAliS i SECTIO I. SjSO
cinarti infene consntur , iiequaquam propler perso- A _A 64. Quod quiddm presbiieris ctbsquecons nsu epi-
siae cuiuslibet accepiioneiii bis, quos sanare cupiunt, scoporuin ecclesias dent vel auferant. Inven tiin esl,
eaulerio aut ferro aut duris aliis ijuibuslibet rebus quo.i niulli arbilrii sui (emerilate et, quod est £>;•,-
parctint; mullo magis his observandurn.esl, qui non vius, duiii cupidiiaie presliiteris-qiiibusUblabque
corporum., sed animarum medicl existunt. Neque coiisensu episcoporiiin eecle.-iasdaiit vel uferuin.
pensanda est poenitentia quanlilate lemporis-, sed Unde. oporlel, ut [canonica regula servai;, nu h:s
ardore mentis et mortilicatione corporis. tor autem absque consensu episcopi cuilibet presbiie o eceie-
'contritum et liumiliatutnDeus non spernit. siam det. Quam si iniusie adepius fuerit, ane rion
59. De monachisel sancUmonklmis. Nemoaudeat sine culpa sua coram episcopo caiioiika s v ritaie
•monachum vel sanctimoniales feminas ad civile iu- amitlal. j se
dicium accusare, sed ad epucopum; -el ipse ex lege 65. De Scotlis, qui ephcoposessedicun et quos-
vel canonibus consentaneam senteiiliam proferat, dam absque licentia dominorum suorum rdinanl.
Haec rimnes episcopi custodiant el omnes praefecti Sunt in quibusdam I locis SetiLti, qni se di finlepl-
Romani el p>aelores populi et provineiarum prae- scopos esse, el multos ncglegenles absqu liccniia
-sides, ut curent ciiius monachoium el sanciimo- doniinorum"suoruni sive magislrdTumpres ileroset
nialium liles dirimere. Si quis hauc consiitiilioiieni diaconosordiiianl. JQuorumordinaiioueni, uia pie-
l
•violaveril, in nagisiratu posilus decem librarum * rumque in simoniacam incidit heresem t multis
auri poena mullaliiiur. Si exseculor est, in catenis erroribus subiaceij niodis oinnibus irritan lieri de-
ecclesiarum recludalur poeiias luiiurus, et officium bere, omnes uno conseiisu decrevimiis.
|>erdat. 6(j. De monacliisUaich.Si nioiiachus Iai tis factns
I
B
,60. Quod mutliinpoenitentia delicih indutgeant. fuerit, honore et cingulo expolielur, et rc>seitis nio-
llulti, quod non sine dolore oicendum est ,an poe- naslerio adiciaiilur. Quod si monasticarii ilam re-
niteniia non tani peccaii remissionein, quain leuipo- - liquerii, praeseslprpvinciae eiim teneat, et laxeotas
ris colislituli expectant expleliorieni; el si carniuui vel curiae suae connumeret.
et vini usus eis interdiclus est, mulata non voluiir 6.7. De Itis, qui in coena Domini euchari iv.imne-
iate, sed eiusdemcibi aulpotusperceplioiie intantum glegunt,- ln coena iDoiiiini a quibusdam lerceptio
«leliciis suis indulgent, ttl deliliosius his interdiclis e,.cliaristifte neglegflur. Quae qoouiam in jdem die
aliorum-ciborum vel polionum appelilu vivere co- sb omiiibus fidelibus, exceplisiiis, quibus"pi'o gravi-
gnoscantur. Spiritalis aulem abslineiitia, «uae in biiscrimiiiibus inliibilum est, pereipiehdfsfi, ec-
poenilenlibris potissimum vigeredebel-, elquorun- clesiaslicus usus. dbmonslrat; cum eliam j oenileii-
Uamciborum acpolionumperceptiones et desiderium les radem die ad percipienda corporis et ianguiois
, fuger-edebet. Ille, inquam, ille magis parsimoniae: liomiiiicisacrameiiia reconcilientur 2. -
servirecensendusesl, qui sibi nonsolum quarundam 68. Quod infirmi el aegroti v!eo benedk o perun-
rerum percaptioues, sed delectaiiones corporis pe- guendi'sinl. Secuiidum lieali Iacobi_aposi Ui do^u-
nilus ioierdicil. menliim, cui eiiairi decrrla painiisi consonanl, in-
61. De hh, qui ex industriapeccctnt. Sel nfc-hoc: Tirnii' oleo, quod ali e, iscopis benediciiur, a presbr-
praelereundum, putanms, quod quidam induslria leris uugi debenl. [Sie eniin ait : Infirmai ir atiqtds
peccantes propier elimosinarum -largitionem quan- in vobis? inducdl presbiter&.ecclesia, el o -entsuper
dain silii promittunt inpunilatem. Elimosina eniini eum uhguettleseunioieo in nontine Domini; et oralio
extinguil peciaia, iuxta illud : Ig.emardenlemexiiu- • IG.fidei salvabit infirmum, el allevabit eum D&ninns; el
guil aqua, el elimorinaexlinguit j.eccatti, sed ea, quae) si in peccaiis sit, dimiuenlnr ei. Non esi ii que par-
•aul necessitale aut quae casu aut qualibai liunt fra- vipeiidenda huiusnio i niedicina,quae ' anini e corpo-
.giliiale. Ea vero, quae ex induslria ad cuiuslibet li- risque medclur lanjguoribus..
bidineniexpkndani idcirco fiunt, ut elimosinisredi- 69. De sponso vcl sporisa in monasterioingressa.
manlur , nequaquam eis redimi possunl; quia quii Si sponsus vel spoiisa Iiilraveril in monasi rium, id
lioc perjielrant, videntur Deummercede conducere,, quod afrariiiii noiriine daiuni est, in simplu n laiilum
-ut eis impu:ie peccare liceat. Non ergo idcirco quis3 reddalur. j
-peccare debei, rit elimosinam faciat, sed ideo eli- 70. De locis in quibus missae celebrand sunl. In
mosinam facere dehei, quia peccavit : mentem eniin1 qjiibus locis et quo[ajiparatu missarum sol mnilates
•et corpus, quae libido traxit a.d culpani, afiliccioet- t- exceptisbasilicis ceiebiari debeanl et ulru" i celebra-
-contriiio debel reducere ad veniam. rj deb^anl 3, iri cbncilio ^Laodicensi ita. cribilur:
62. Demonacho qui monastetium sutini dimiserit. Quodnon oporteqi p domibus oblationesc 'ebrari ab
Si monaclius uionasteiium suum dirniserit, 'omnial episcophvel.presbitcris.
diona ipsius et quae in monasterio i troduxit et quae3 '-71.De Itis, quaeiad aurium et oculorunt pertinent
zion introduxit, dominio monasler-ii sint, el i_.seol- ob!eclamenlum,quaequesacerdotesviiaredebnl. Quae-
•ficio praesidis servire cogalur. Si verb nioiiacbus s cuinque ad auriumjeL o ulorum peilinenl i lecebras,
ad aliuin monasterium inigraverit, iubstaiitiam eiuss uiide vigor animi -emolliri posse eredalur, U de ali- -
prius moriasterinm possideai., et in ajio -monastcrio 3 quibus generibus musicorum aliisque nonn llis rebus
jpseiion recipiatnr. r. senliri polest, ab-omni. us Dei sacefdoles se absii-
65. Quod poeniteniia secundumcanonumslatuta agii nere debent; quia per aurium oculorumq e irilece-
debeat, Modusauiem poeriitentiae peteaia sua eoiv- bras viliorum lurba ad anuiium ingrcdi olet. Hi>r
iitenlibus aul per aniiquorum canonum instilutio- Irionum quoque turpium, e"toliscenorumi isoleniias
nem, aul per sanctarum scripturamm aucioritalein,, iocorum el ipsi aii[iino effugere celerisqu sacerJo-
aut per ecclesiasticam consueiu-Jinem, sicut supe- tibus efiugiendapraedicaie deberil.
-rius diclurri esl, imponi debet, repudiatis ac peni.lus s 72. Deecclesia aedijicanda. Nenio eccles amardifi-
eliminatis Iibellis, quos poeniierilia es vocant, quo- cet, anlequam ciyiiaiis episcopus veniai et Ibideui
ruin Siiiil cesii errores, iucerti auctoies; de qnibuss crucem ligai publicc Ei : nie praeliniaL, id aejiii-
-rile dici polest: 'Morlificabant-anima*,quae non mo- i- carevult, quid 4lad-luiiiiiiaria ef aJ cus OJiam et
riebantur, et vivificabantanimas quae non-vivebant. !. siipeiidia cusioduin sullieiai. Lt facta don lione sic
Qui dum peccalis gj-avibus leves quosdam et inusita- 'donium aeJUiceL.|
* -tos
inponunl poeriitenljae modos' consuunt pulvillos iS i3. Ul sacerdoies a iticlissecuiaribus caveant.
secunoum propbeticum sermoneui sub omni culiito o Sacerdoiibus nonj expedit secul.-.ribus e laipibus
maiuis , el faciunt cervicalia sub capiie univeisaee quibuslibel inieresse iocis. Yenaiionesqu que Jera-
aetiilis ad .capiendas au;mas. rum vel avium nii lime secientur.
, VARIANTESLECTl.ONES.. i '
' XII G. ! reconcilial Bal. 3 et ... debeanl delecit G. 4
quantum G.
 .881 COD. DIPLOM. — BENEDICTI CAPITOLARIUMCOLLECTIO. - A.DD.-III. 8S2
74. De presbileris el diaconibiis, ut episcqporumA bis ulliino supplicio subiciatur. Qui vero lalem co-
tuerum in lonis operibus vesligiasectentur. Presbiteri gnoscens non manifestaverit,, similiier coercealur.
quoque et diacini in omnibus bonorum operum ex- Si praelectus nrbis Iiaec punire neglexerit, post
Iiibilionibussui episcopi vesligia sectenlur, et in bo- Dei iudicium nostram indignationem incurrat.
norurii morum probitaie quae episcopo observanda. - 85. De viduis iuvenibus,neciiovel nlur. Ut iuvenes
sunt, eadem et sibi observanda essecognoseaiit. viduae cito uequaquam velentur, usquedum probe-_
75. De eo, qui in domd sua oralorium-fecerit..Qui tur illarum religio "etbona ab eis nota sit_ conversa-
in domo sua oraiorium habuerit, orare ibi potest; tio; ne forte de eisdem dici possit ab aposlolo :
tamen noii audeat in eo sacras 1'aeere missas sine Quaeraulemin delkihsunl vivenies.morluaesunt.
permissu episeopi loci illius. Quod si fecerit, domus 86. Ut comiteset iudices ephcopis suh consenliaiit
illiiis fisci iuribus addicatuf. Praefeclus praelorii ipsique eos hon:irificerecipiant; Comitibus, iudicibus
qui hoc cognovit et non prohibuit, libra l auri mul- reliquoque populo expedit, ut suis sinl episcopis
labitur.' consenlienles et oboedientes propler ^Dei amorem
76. Quaniamcuram ephcopi cjrca indigas habeant. suique gradushonorem, etsemper-ab eis utile quae-
Episcopi quidem maximam curam et spllicitudf-~ rant consiliu n illorumquesalubria non spernant m'o-
jiem circa pauperes habeant, et res ecclesiasticas nita, sed intenta cordis aure audiant. Similiter vero.
ecclesiis collatas cauta circutnspeclione dispensent et episcopi praedictas personas buiriiliter suscipiairt
quasi Dei ministri, non quasi lurpis lucri gratia se- honorificeque erga eas-in omnibus agant, et sic se-
ctatores. Ulis itaque utantur non ut propriis, sed ' ut muluis sludeant sublevare consolalionibus.
sibi ad dispensandum cominissis. _ ,o 87. De herede, si quippiamdhpositione nonimpkt.
77. De erogalioneephcopi in.pauperibus et familia Si heredes iussa leslatoris non impleveriuC,_ab epir
ecdesiae. Quod liceat episcopis; praesentibus presbi- scopo loci illius omnis res, quae his felicta esl, au_-
leris et diaconibus, de thesauro ecclesiae familiae et feralur cuin fructibus et caeteris emolumentis, ut-.
pauperibus eiusdem ecclesiae secundum canonicam vota defuncti impreantur.
iiislitutionem iuxta quod indiguerint erogare. 88. Ul comiles et iudkes viles personds non admit-
2
78. De diaconhsa. Si diaconissa •nupserit, gladio tant ad leslimqnium. Siunmopere admonendi "sunt
ultoris sternatur, et facultas eius eeelesiae, ubi ser- conjjles et iudices, ne viles et iridignas personas co-
vivii, addicatur. Corruptores eaiu:n "similiier pu- ram se permiitant ad testimoniiim accedere, quo-
niantur : bona vero eoruni fisci iuribus vindieenlur. riiam multi sunt, qui periurare pro nihilo ducunt;.
79. De presbitero non ordinando. ante legitimum in tanlum, ul pro unius diei sacietate.aut pro quoli-
lampus. Presbilerum ordinari non debere ante le- bet parvo prelio ad iuramerilura conduci possint,.
gilimHmtempus, boc esl trigesimum aelatis annum. animasque suas periurio - perdere minime formideiit.,?.
Sed priusquam ad consecralionem presbitefatus ae- Quam ob rem tales nequaquam ad quodlibet.ieslL-
cedat, maneat in episcopio discendi gratia officiuni monium adinillendi sunt. Et hoc nolandum ,. quojlr
suum tamdiu, donec possint et mores et actus eius non soluiii illi, qui periurant, sed.etiam qui periuris
animadverti. Ettuiicsi dignus fuerit, ad sacerdo- consentiuiit, simili plectendi sunt dampnatione.
tium promoveatur. 89. Ut nullus.cltrhlianus munera exigat pro quoli-
80. De episcopis.-qualiler parrochius suas diligen- bet placilo. Nullus christianus pro quolibet placilo
ier perscruienlur. Ut unusquisque episcoporum par- r vel iudiiio a qualibet persona, munera exigere aut
rocbiam stiam diligenler perscrutari ,'nitatur; riec '- accipere debet, quoniam id divins scriptura multis
aliquis presbiter ab allerius parrochia in suam com- in locis magna inlerdicit auctoritate iestante. scrip-
raigrans oflicium celebrare praesumal sine' litieris lura" quae ait: Munera excoecantoculds sapientiumek
couinieiidaliliis ,-. siciit olim niultis in locis-actum subvertunlverba iustorum.
esse repertum est. 90. De rebus, quae paganis non coriceduntur.Non
81. Dereligiosa. mtiliere decepta. Si quis rapuerit liceat cbristianis ludaeorum neque paganorum vei
vel solliciiaverit vel curruperil rcligiosam feminam, hereticorum res emphitheoseos vel conductionis ti-
bona amborum ecclesia vindicet, in qua lalis mulier . tulo habere neque suorum simililer eis accommoe
habilavit; ipsi lamen periculo capitali subieianlur. dare.
Quod si baec mulier non consensit, cum suis rebus 91. De placith seculdribus,ne in ecclesia fianl. Pl&»
monasterii cauiioni iradatur. Si vero liberoshabet, cila quidem secularia in ecclesiis vel in atrils eccle--
pars legitima eis reservelu'-. Quod si inira annum siarum a comilibus yicafiisque usque motto multis in
post cogriitum lale scelus a religiosisjaicis non vin- locis habita ne .ullra fiant iiUerdiceniuui est cum.
3
diceiur, comes' privalarum hoc nobtro fisco addi- auctoritale dominica, qui expulsis de templo nega-
cat. Si vero praesesprovinciae yindictam lali crimini lialoribus, asseruit s, debere domuuiDei domutn
inponere rieglexeril, cingulo careat.el quinque libras esse orationis. > .
ariri fisci viribus dare conp_ellatur. 92. De incestuosis, parricidi.sa'que homicidh. In-
82 *. Ne quilibet presbiter detitulo minoreadmaio- cesluosi, parrici.lae, homicidae,inuin apud nus, heu
rem transeat. De Litalo minori ad maiorem migrare prob dolor! repperiuulur. Sed aliqui ex illis sacer-^
nulli presbitiro licitum sit, sed iu eo permaneat, 1Ddoliiin nolunt admonicionibus aurem accommodare^
ad quem ordinatus esl. Quod si invenlus fuerit con- volentes iii.prislinis durare crimiiiibus; quos oportet"
tra slatuta id facere, eadem ferialur serilentia, qua per saecularis potenliae disciplinam»a tam. praya ,
et epis-copus,qui de minori ad maiorem transmigra- consuetuJine coerceri, qui per saUujfera-saeerdoluni
verit sedem. moniia noluerintrevocari;. quorum.aiiquos iam.ex-
. 85. Ut decimae semperconsulto ephcoporum dis- coiiimuiiicavim.ui; sed.illi lioc parviperidentes , in.
pensentur. Ut decimae, quae singulis dabunlur ec- eisdem perdurarunt crimlnibus. .Quam ob fcm ve-
clesiis, per consulta episcoporum a presbiteris ad stradecernat.mansuetudo , quid de lalibus.deinc.eps.
usuin eeclesiaeet pauperuin summa diligentia dispen- agendum sil..
sentur. 95, Demagkh.artibus.ei incantationibus.-Amino-
84. De blas hemia in Deum.Si quis qnoliliet niodo. neanl sacefdotes lideles popu os,ul n iveiinlinagicas
biasphemiamin Deum 5 iactaveiit, a praefect.o ur- arles incanlatjonesque quibuslibet .iriljrinitalibusko-
" "
YAUIAiNTESLECTIONES, .
1 libraru corr. libra G. librarum a. solutione Bal. %diacdnissae
4 nupserint.,.. sternantur... earum G. cmr,
snan. sec. 3_primilarum G. Itoc caput in Balurio sequenli postponitur. Legendumctt Tuion. 14,4*;
'DeoG. 6 formidanl G. periuriis G. s adserit Bal."
"•
 • -
-885 .- B. CAROLI MAGNlOPP. PARS I. SECTiO I. . 88i
miiiumnihil posse remedii conferre, non animalibus A • 103. De onvnltusIpossessionibus a praecep ^re pos-
'
languentibus,claudkanlibnsve vel eiiammoribundis sessorireddendis".Oinnes possessiones et o nia sibi
quicquam mecleri-: non ligaltiras ossuunivel lierba- subU-taaique fructus cunclos anie litem co estatam
6
rimi cuiquam adhibilasprodcsse; sed haec esse la- praeceptor possesfeorireslitual. .
_ heredes.
queos elinsidias antiqui boslis, quibus ille perfidus 104. De inc.eslis[quod non sinl legilinii
huriianum nititur. Omnes nosse volnmus, quod incesli non sin legilimi
- 94. 'Ne nomendecipere
genus
Dei in vanum iurandb assumatur. heredes, sed-infamiasinlnotaiae ulraeque jersonae.
Omnes homines adnionemus", ne per singula verba Ideoque proxiinoruiii copula vel sitipra qu si quae-
.qua.si ad eonlirmationem suae asserlionis nomen dam turpissima pesiis cavenda est; quonia i incesii
Doriiiniinvanurii adsumanl; quod ipse Dominus u-qne ad canonican|i separationem ecclebi que per
interdicit faciendum , ubi ait.: Ne adsumas nomen publicam poenitenliae salisfaciionem ma is iiil»r
Dei tui irivahum. ln vanum elenini nomen Dei assu- energuminos vel aud:enles, quam inter cl ristianos
snilur, quando aliquis ad singiila verba, quibus vult calholicos utrique cum omnibus fuis sunt abendi.
ut sibi ab alio credalur, Oeum omnipoteniem lestem 105. Ut liceat liligatoi vilialam causam a lpellaiio
rei, de qua ait, ii)vocat,-eumque sibi ita esse adiu- his remediosublepare. Iudices.obfervare de)ent, ul
torem, sicul ea vera suni, quae loquitur, poslulal 3. liceat liiigatori vilialamcausamappellatiqiii retnedio
I\'am et ipse Dominus in euangelio boe modo probi- "sublevare,el appellalores nec in carcerem redigaiii
bens omne genus iuramenli, Nolite, inquit, onvdno nec a niilitilius f.tcianl custodiri; sed agend in nego-
iurare, nequeper cotlum, nerjueper lerram, nequeper lium suiim iiberi.observent. Nee eliam in s ppiicium
capul luum; et caetera. . r, de^ljiialis appeliandi vox denegelur.
9B. De laicis, ne niunera a presbilerh exigant. Ul 106. De oraiione obcedieitiis.Sciendum sane esi
laici omnino apresbileris non audeanl muiiera exi- omnibus, quia cii'iis exariditur una oboedi nlis ora-
gere propter coinmeildationeni ccclesiae; quia lio,_quam decem milia contemploris.
proptef cupiditatem plerumque a Iaicis latibus pres- 107. Ut unaqugeque provincia a indicibu pmprih
Ijieris ecclesiae dantur, qui ad peragendum sacer- iudkelur. Praecipimns, ul non degradelur un quaeque
doiale officium iiHignisunt. . provineia, sed apud semetipsam habeat iu Ices epi-
96. De pace- el concordia. De paeis bono atque scopos. Et quicumque causarii babuerit, a uis iudi-
concordia, ul ab omuibus omnino indisrupla'Lenea- cibus iudicetur elnonab alienis, id est a s ae iusiis
turinler episcopos el comiles, inter clericos et.mo- iudicibus provinciac et non ab exleruis , isi LerU
nachos et omnerii ..opulum chiistianum , rii bealns appellalum.
apostolus Paulusdocuit diceus : Se-lamiiti caritatcm 108. Qttodunumguemqueiusieelpieviverjoporteai.
el sanctimoniam,sine qua nemo videbil Deum. Et Notumes^e volunius, quam iusle-j sobrie ,
idcirco quidqujd illud esl, quod nos ad verae pacis quam etiatn omnibus
studium et caritalis peifeetionem provocat, toiis oportet secundum pie viyere debeant. Iuste eni vivere
sermonem dominicump aecipien-
viribus noslris'scclanJuin est; quicquid nos vero ttin : Luceat, inquil, lux vestra coyumhon ut
ab illa disjimgil, ul venenum morliferum a nobis ca- videantoyera vestrmbonael g'ori[ii:enlpatrei 'mibusj, veslrum,
vendum est. in coelisest. Hulcesl: Sic iusle viviie, lilii iu-
il
97; De comilibiisei iudtcibus, ut' oboedientessint qui
cis nomiiiari ialeatis. Quod ' vero sobrie ivere de-
moephcopo. UlcomUesei iudices reliquusque po- r. beat,quisque, monet euangclium dicens :' Hdeie ne
pulus oboedienles sint episcopo, et invicem consen- ,J gravenltir corda vestra in erapula el ebriet e ei curis
liarit ad facientias iuslitias, el inunera pro iudicio liuius vitae. Pie ellam. vivere vel-palieni r monet
noii aceipiani necfalsos lestes adliibeanL.4, ne per Paulus exliortaiido;dicens : In omnipalkn 'a et do-
lioc pervertanl iudieia insiorum, quia scripluin ei-l: ctrina. El cum
elevat inittstitia veromheros pieiale regere doinum moi et, et ne
Jnslida genlcm, factt po- ipsa pielas indiscreta videatur, praemilt t senten-
"pulos.Elpsalinisia : Bead, qui custodiunt iudkium liam dicens : Argue cum omni imperio.
et faciunl iuslitias in omni lempore. '
y8. Ut ephcopi sentil in anno parrocfdas suas cir- . 109. De graphide prolalore, ut eam adfi meZ.-Sta-
cueant. Unusquisque episcopus semel in anno cir- luluni esl, ut scripturain prolatornonadfirine .xeritve- Nam si
eueal parroclijain suinn. Noverint sibi curam"pripu- is, qui scripliir.iniprotulit, eius adstr
lorum * el pauperum in prbtegendis ac tlefendendis ritatetn, ul falsilalis reum esse relinetidum
imppsitam ;- ideoque dum conspiciunliudices ac po-" 110. Quodsacerdosin habiiu religionh pershlere
tentes pauperum oppretsores existere , prius eos debeat. Studeiiduinjsane omnlbus est, ul n babiiu
sacerdoialiadmonitioiieredarguiint. Et sicoiilempse- feligionis quisque [sacerdos peniianeat el ore pro
rinl emendari, eorum iiisolenlia regis auribus inii- phetico sibimet praecipi censeats dieente iClami,
metur; ul quos sacerdolalis atlmoniiionon fleciii ad ne cesses; quasi luba exalta voccm tttam .Quanilo
iustitiam, regalis potestas ab improbilate coerceat. dixit Ctantane cesses,qnirie tenipus exclu it; quod
99. De crhmale a ptesbilerh cuslodkndo 'sub si- nemopotest excusare. Elenim de libris ol icialibus .
gilio. Ut presbiteri suii.sigillo custodiani cfisma , et ul novimus, palet ralio; quia nequaquam corporeo
"inilli.sub praelexlu medicinae vel sul) cuiuslibel rei 0 usu baec requireiica ab illis eraut, qui iritaliier
donare praesumant: genus enim sacramenti esi, et vivebant, dicenle psalmigrapiio ,0: In me tinl Deus
non ab aliis nisi a sacerdolibus coiuingi debet. Quod vola luu, qnae reddamlaudationeslibi.Nost men, qui
si fecerinl, honore priventur. in medio posili sumus scilicel inter spiiitalem «t
100. De hh, qui beneficiumhabenl de rebus eccle- - corporalem intellecium , in omnibus e hibeanms
siae. Ul quisquis beneiiciuni de re.busecclesiaebaba, nosmetipsos sicut !Deiniinistros, ut non v tuperetiir
ad tecta eiusdem ecclesiae resiauranda vel ad ip^as niinisterium nostrtim et proplieiicum serm iiemiii)-
ecclesias aedificandas.omninoadiuvet. pleamus dicenlem!: Iusliliam "chsciie, qu habiiuih
101. De eo, qui infamis furto efftcitur. Forli quo- terram. Et,qtlod averlatDeus a nobis, iden prophela
eumque genere condempnatus iiifamis eflicitur. dicil: Zelus adprehendit populumineruditu <t.Et ile-
102. De eo, qui ubsens fuerit, minimedumpnando. rum alius propheta : Sacerdoies ignor.-veruil intetli-
lubemu&in causa capiiali^, "ut absens nemo danine- grntiam.~Elidem p[rophela: Sacerdotesnot dixerunt,
lur, quia neque absens peralium accusare aut accu- ubi esl Dominus? el lcnenteslegesmeasnes 'erunl jne."
sari poitst. Qua ergo fvonle, qua conscienlia saeerdo m nomi-
YARIANTP2S LEGTIONES. \
1 iudicandas G. 2 meredii COIT.reniediiG. ubi in murgne tegilur : Aliter. a. s. f. p. ul n. ro. a. i. q. i.
b. non animalibus languentibus vel etiain moribundis nibil posse remedii|COiiferre. -s deesi Bal. i t margina
"6sic Bal. G:, tkscri_lo
uddidit. G. kinhiargin'e It.abHG., omtliil Bal.E * pupillorum9recle coniecit'Bal.
r stiper G. ' quid,,iu margine vel in quo G. constat Bal. dicendi'G. ,0 grapbopsalino Bal.
 £85 COD. DIPLOM. -- BENEDICTICAPITULARIUM.COLLECTIO. — AL.D. III. 886
naii se faletur, quem Doniious per propbetam ne- A autem relinquere est, sicut Gfegoiius dixit, seculi
scire se dicit? voluptatibus contraire. HincPaulus ammonet dicens:
' 111.indketur.
De eo, qui causam Itabueril, ut a propriis iudi- Qitf emunl, tauquam non possidenles; et qui uiunlvr
cibus Quicumquecausarri habuerit, a pro- hoc mundo, tanquam non . utanlur : et Gregorius in
priis iudicilms .iudicetur, et non ad alienos causa libro •pastorum : i Sic vobis eai, quae suppelunt ex-
vagandi et prolerviae dimilleiis suam palriam trans- terius," serviaiU, quatenus" a supernae dilectionis
eat; sed apud melropolilanum et reliquos episcopos studio aniinum non Ilectant. i"
suae pro.vinciaeiudicetur. - 125. Quod inceslum -.contmiltit,qui se consangui-
112. De canohicis clerkis, qui in civitatibusvel in neae suue usqu.e-afftniialh liiieam conmngil. Nullus
monaslerih degunt;Nolumus,atque praecipiiiius, sic- fidelium usque afiinilalis lineam, id esl usque in se-
ul sinodali alque canonica auctoritaie a pasloribus ptimamprogeniem,consanguirieam suam ducatuxo-
sanctae ecclesiae saepissimeadmonili sumus,-ut ca- rem vel-eam quoquo modo incesti maeula polluat.
noniei clerici, qui in civiiaibiis-vel in riioiiaUeiiis Si quis vero hoc scienter temerare praesumpserif,
degunt, qui beneiicia habeiit,J uride victum et vesli- si liberfuerit, bannum nostriim, id estsexaginta so-
tum habere possunt, ut his iuxta apostolbm 'con- l.idos, iisco nostro persolvat, et insuper canonice ut
lc.nli sint, et slipendia fralruin, umie pauperiores el incestus luat, ae publice>iuxta canonicos gradus
Iii, qui assidue inpr.aediclis locisDomino famulanies poeiiiteai. Si autem servus vel ecclesiasticus fueril,
excubant atque ibi assiduum divinum expient offi- publice flagellelur ac decalvetur, el iuxta episcopi
cium, nequaquam assumanl aut in suis usibus con- proprii iussionem piieniteiUiampubfice et canonice
verlant: scimus enim, quia absque periculo atque .n gerat. Qtiod si aliquis lam liber quam servus aul
dispendio animarum suarum Jioc nullatenus facere "ecclesiasticus vel fiscalinus episcopoproprio vel
possuui. Si quis haec slaluia coniempseiit ,-utrJsque suo sacerdoti atit archidiacono inoboediens velcon-
careat, id esl et benelicio et praebenda; atque si lumax sive de boc sive de aiio quolibel scelere exli-
gradibus frtiittir ecclesiasticis, ipsis privelur. terit, omnes res eius a comite et a misso episcopi
113. De cqnvmunicalione ecclesiaecum nihil habcn- 6.ei con.tendantur, usque duiriepiscopo suo oboediar,
tibtis. Quod liabet ecciesia, cum omuib.us nihil ha- ut canonice poeniteat. Quod si nec se iia correxerit
beniibus babet commurie; nec aliquid inde eis, qni el ad episcopum et canonicam poenitentiam v.cnire
sibi de suo sufficiiiiit,convenit erogare, quando nib.il distulerij, a comite comprehendatur et in carcerem-
aiiud sii liabenlibus dare, quam perdere. sub magna aerunma retrusus tetieaiur^nec reruni
'
114. De Ids, qui sua possidenl .ei stbi atiquid dari suarum potestatem liabeat, quousque episcopus
volunt. Nec illi, quisua possiJenles dari sibi ali- iusseril.vQuod si coiiies>el eius miiiisler hoc adiin-
quid volunt, sine grandi pecGato-suo unde pauper plere disiulerit, canonice abepiscopo suo vel-a suo
-victuius erat accipiunt. , . ininistfo. excommunicetur; et usque dum haec ple-
.115. De damnads nuptiis. Si quis vidiiam uxorem niler adimpleat, semper communione calholiconim
duxerit et postea eum liJastra sua 2 fornicatus fue- careal, us.qua dum ipsi episcopo humanius erga eum
fii, seu duabus soronbus nupserit, autsi qua duobus. aliquid agere jUaGuerit.Si vero, quqd non optanius,
fralnbtis nupserit, seu cum patre et illio : taies co-. ipse.comes aut de praedictis.cau.sis, aut de ipsa ex-
pul.alionesanaiiiematizari .nec unquam amplius con- comniunica.lioiieinoboediensaul neglegetis apparue-
iugio copulari, sed sub magna districtione
"" iieri prae- ril, honore Comiialus pariter ct coinmunioiie careat,
cipimusa. - . < usqiie dum.ambo in noslram praesentiam veniani,
G
116. Ne proprius filius d'e baptismo suscipialur.- ut nos.illum-episcopali auclor-iiaie ;:tqtie imperiali
Nullu-iigitur propriimi fiiium vel filiam xle fonte ba- -metu iia corrigamus.lul.ceteri limorem babeaiil, ne
piismalis susripial, nee fiiidiam nec commatrem du- deinceps laiia commillere ullalerius audeatil.
cat uxorem, nec illain, cuius iilium aut filiani adI . .124. Utincesii, quamdiu in .scelere manenl, non
coniirmationem lenuerit.
' Ubi auteiri factum fueril, fidelium chrisianorum, se_dtanlum aul genliliumaut
separentur. _ _ caikuminorum vel energuminorumlocum leneanl. liir
117. De subinlroductis.mulieribus. Oamibus igitnr cesii dum in ipso deiesia.ido alque nefando scelere
cleriiis feminam secum in'domibus snis babere ultrar irianent, nori infer fideles cbrislianos, sed inier gen-
•ircentiam canonuni firmiier sii contradk-lum. iiles aut caticuminos vel energumiiios habeantur, id
118. lierum de pace ecciesiarum. Praecipimus, utl esi cum christianis iion cjbum: sumant, non potunij
in eeclesiis aut -in domibas ecelesiarum -vel airiisi nim in eodem vasculo .edanl arit.bibant,. sed soli
placila secularia iiiiiiiijie.Iianl.k - • _.
.. liaec faciant; non osculentur aut salulentur ab eis.
119. De.fugiiivs dericis. Ul unusquisque episco- 5ed sisuis sacerdoliuus jnoboedienles exliterint et
pus in sua parrocbia diligenter-presbiteros vel cleri- a tam nefandissimo scelere se segrtgare' atque ad
cos inquiral unde sinl. Et si aliquem fugilivum iuve- publicam poenitenliani redire noluerint, inier eos
nerit, ad mum episcopum rediro faciat. habeanlur, qui spiritu periclitantur iinmundo, yel
120. Quid sini laelaniae. Laetaniae auteni graecoi eiiam inter eos, de quibus ipsa per se veiiias ait :
. nomiue appellanttir, quae Ialine dicunlur rugatio-: Si le non attdierit, sil tibi sicul ethnkus (t publicanus."
n-s. Jnler laetanias autem et exhomologesin ° hoc: i_f)Nam cuin, liilelibus non debenl orare nec in eccle-
diifert, quad exliomologesis pro sola peccatorumi siam iiiirar.e, ted anteianuam ecclesiae excubare et
confessiune aguntur, laelaniae yero, quae indicantur iniianiibus in eanr alque exeunlibus ex ea vullu in
propter rogandum Deum et impeirandam in aliqubi terra proslrato veniam postulare et ul pro se orare
misericordiameius. Sed ntjiic iam utrumque vocabu- non dedignentur flagilare, et lacrymis perlrisi vulia
lum sub una designalione habetur. conliito atque humiliato spiritu semper omnibus
. 121. De cierkh itiiuste lonsorath. De cjericis veroi apparere usqiie ad saiis.factioiiemecclesiae et proprii
boc-slaluimus, ut hi, qui hacleims inveiUi sunt sive: episcopi caaonicam reconcilialionem, et ad.pristi-
in canonico siv.ein orJine tonsorali sine: iium incestum liuriquamrediie, nec secularia negolia.
- eorum voluniate, si monachico
liberi sunt, utita permaiieani. exercere, nec placitis aut aocusationibus vel testi-
Jii (ieinceps caveridum est, ul nulluss loiitlanir nsi i inoniis interesse,, sed crebris sacerdolum. precibus
le__;itiniaaetale spontarieaque voluniaie vel cum li- manusque pontilicis proprji inposilionibuset elemosi-
cciii.a domini sui. naium largilionibiis, atque caeterofum bonorum ope-
122. Deeo, quid sit relinqueremundurh. Seculum rum exhibitionibus, eos puigarisanarique oporteu
VARIANTES LECTIONES, ...
1 hoc Bdl. s c. filia niatris G." 3 deest B_aL 4 deesl Bai. 5
exbomolegisin.G. 6 dominico Bal:_
 88* . .B.. CAROLI MAGNiOPP. PARS I. SECTIO h §8S
. i-
' " '
- . ADDITIO OUARTA.
.
Sequentia quaedam capitula ex sanetorum patrumdecretis et iruperatorum edicti colli-
gere curavimus atque inter nostra- capituia lege firmissima tenenda generali cons tu Er-
, ehembaldo cancellario nostro inserere iussimus, - . -
Hic desunt quaedam capitula quae in aliis libris inveniuntuc : quae ideo
praetermi iimiSj
quia in fine- tertii libri superius habentur inserta

1. Ex sacrarum msiituiipne' legum, /i'6ro-12,capi- .Ascrutari-; verum sacerdotes, quibus haec c ra esty
tulo 10. Quani sit extraneus a chrislianae fidei"re- apud semelipsos congregentur,, ubi voluerii t. Cmn
gula, qui se defensorem verilatis insimulat et veri- haec itaque respondisset princeps, in Lan psacum
tatem ipsam munerum acceptione commaculat, convenerunl episcopi. Cumque duos irienses raetas-.
audiat conlra se prophetam dicentem : Pro eo, quod sem, inler. caetera iuUa jiriores canpnes e iscopoa
vendidhiis argentoiustum et paltperempro calciamen- eiectos alque suis rebus expoliaios ad 12sei es pro-
tis, ecee egoslridebosuper vos, skulstridet piauslrum prias rceipi i3 et priroo sua omnia eis reddi ecreve--
onuslum foeno; et peribit fuga a veloce,-etforih non rurit. Et si quis post baec eos accusare vel "et, eos
oblinebitvktulem suam, et robuslus non salvabit ani- periculo facere sandiveiunt, iudices esse d ^ernen.-
mam suam,£t robustuscordeinter fortes nudus ejfugkt. les episeopos recte sapierites in ecclfesjam conve-
2. Ev eodem libro, tilulationis ' terliae cdpiiulo nientes, ubi testes es|sentsingriloram qui dic bantur
, 15, Rulli chrislianorum vel s ludeorum in utroque oppressi. Et reliqna.[
sexu permittijnus ex_propinqailate sanguinis sui vel &. Ex epistola ',* Lconis papae Calcidoneni conri-
uxoris suae atque etiam virorum iuxla legem, quae l'o directa. Pltirimos fralres sedibus suis pul s et in
jn christianis esl lata, usque in septimi s generis exiliaaudivimus depirtatos atque in iocurn s persti-
gradum connubia ducere, vel incesti maculam ope- tuin alios sub^lituios ,His primitus vulnerib s adhi-
pari. Huius-igitur permixtionis inlecebra tali multa- bealur medicina iusiliae, ne quisquam il careat
fcitur poena, u{ separaJi ab invicem el centena pu- • propriis, ut alter blalur alienis. Quem err em iia
blice decalvati flagella snseipiant pt exilio religali omnes relinquant sacerdoles, ut nemini quid m pe-
sub publica poenilenlia maiieant,xeoniihqtie bona Q rire honor debeat; sed illis, qui pro fide la lorave-'-
ad lilios, quos de- praecedenli coniugio.habuerint, runt, prius cum omni privilegio suo oporfet us pro-
redeanl; si tamen «i ipsos aul in nullo Iudaicae prium reforniari. Etpeliqua. •
praevarieationk maeulaverii no.xa,aut nulla incesti- 5. Ex ephtota Stephani papae scripta_ge eraliter-
vae nalionis sordidaveril niacuia. Quod-si aut nullos omnibus e/iscopis. Quicquid in saeratisDeo ebus e£ -
habuerint filios, aut babilos, ul dieium est, vel episeopis iniuste agitiir, pro sacriiegio depul bitur _:
ludaieus involveril error vel incesli foedaverit natio, iquia sacra sunt, et jviolari a qiio*|Uani,non ebent-
lunc facullas praedictorum omnimoda in priricipis Nullus enim episctiporum, dnm suis fuerit r us ex-
potestate consistat, qualiter principali discretione poliatus aui a sede pr^pria qualibet oecasiojie pulsus,
ses ipsJa-aut in christianis eorumve heredibus con- debet accusari aut a quoquam ei potest crim obicis
eessa permaneat. Quod si heredes huiusinodi-digiii- priusquam integerririie restaurelur et omui , quae
lalis defueriirt, fisco nostro sociata deserviat. Illud ei ablata quocumquel sunt ingenio, legibus edinie-
tamen modis omnibui ,observandum fore praecipi- grentur el ipse propriae sedi -et prislino sl tui re-
mus, ut si quis ehrisiiaiius vel xjhrisiiana aut 4 lu- gulariter reddatur, ila ut omnes possessi nes et
daeus vel Iadaea noviter nupliale festum celebrare euncla sibi iniuste sublala atqae fructus omnes
voluerint, non aliter quam eum praemisso dotis tilulo ante coeplam acctisai.ionempriinates etsyno us epi-
quo in cbristianis salubri instituiione praeceptum scopo, de quo agitur is, funditus restitnan ; quia
est, «1 sacerdoli beneilietione inira siauni sanctae hoc non solum ecclesiasiicae, sed etiam sa cuU le-
Dei ecclesiae percepla coniugium cuiquaui ex his ges fieri.dneent.
adire permittimus. Quod si absque benedictione sa- p &. Augustinus ad Bonifacium de lapsoru resti'-
eenlolis quisquam- chrisiianorum velB Hebreoruiri ^1 tutione-.Ul eiiim conUiluerelur in ecclesia, I e quisr
noviter coniugium duxerit vel sollempnitatem Iegis quam post alieniuscriminis poenilenliam ele icatuni
pro dotali 6
litulo in quocumque transcenderit : aut accipial vel ad clericatum redeat vel in e ericaiu
centum principi solidos coactus exsolvai, aul een- maneat, non desperalione induigenliae, se rigore
tum 7 publice verberatus llagell.i suscipiai. Haec faclum est diseiplWe : alioquin contra clav s dalas
scilieet dainpna vel verbera singillalim unusijuisque ecclesiae dispulabituK de quibus dicium esl: Quae
pereipial,. videlicel tam ille, qui nupsit, quam ea, solverith «», terra\, splula erunt el in coelo: Sed ne
q^ae 1nupta est, vel eliam consenianei pa-entes
8
eo- ' forsitan eliam de caeteris criminibus spe onoris
'; rum, unnsquisque pro se iailuram legis suscipiat. ecelesiastici aninius intumescens superbe ageret
_ |3. /«• librq 1-triperlitae hisloriae capituto 12. Igi- poenitentiam, severi^sime placuiij ut posi a iam de
tur Taleiiliiiianus cum iia- saperet, sicut Nicaeni crimine damnabili poenilentiam nemo. sit c erieus; -
t! s patres, similla proiUeiitibus pioderat, aliter vero utdesperatione ierii])riralisaltitudinismedicin maior
sapienlibus non eratinportunuk. Qui dum iniiib " regni et verior esse humihlas.1 Nam et sancius D vid de
de urbe Coiiitantinopelitana per.T-hracias prope- criminibus morliferis egit poeniieniiam, et l men In
raret ad Roiaaa:, lunc episeopi recte sapieriies lega- bonore-superslilit;; ejt beatum Petlum, quan o ama-
tum niiserunt Iliqwucianum episeopum, qualinus rissimas iacr.mas fndit, utique Peuni negas e poe^
dignaretur ad emendalionem dogmatis inleresse. Is nituit, et tainen aposlolus mansit. Sed non deosu-
cum adisselimperalorem et episeoporum legationem -pervactia putanda est poslerorum diligentl ; qtiia
in^imasset',!1 respondens imperator ait : Mihi quidem, _" ubi saluti nihil detrahebatur, humilitati ali uld ad- -
•eum unus de popuifr sim, fas non est lalia per- diderunt, quo salus iulius muniretur, exper i creda
VARIANTESLECTIONES.
1 tiiiilo lationis G. 2 c. v. desunt tn legeWhig. , huius cap. 3 sextum L. Wisig. 4 c. . c. a.
fonle
non hubel lex Wisig. e e. v. desunt in l. Wisig. 6 sic Bal. et Lex Wisig.; LX G. "• sk Bal. et Les
Wisig. deesl G. 8 I. huius Bal et L. Wkig. 9 nicheni ^J. 10 tragias G. " jminimus Col rtimis.
12 in margine addidiiG., omisit Bal.
"accipere Bal. 1Vexempla G. "j a. per p. et sjnodi e iscopus
Imiiiitus (de q. 3...desunt) Bat.
 889 COD. DIPLOXf.BENEDICTI CAPITULARIU.il.COLLECTIO.— ADD. IV." 8iK>-
aiiquorurn ficlas poenitenlias per afFeelatas.hoiioriiiii-^
j^recipial excusationem. Placuit,' iU'si quaecumque
potentias. Cogtint enim multas inveriire medicinas"." p.TS'ina coniia episcopum yel" aclores ecclesiae se
multdrnin experimenta morliorum. propiium credjderitiiabere negolium, prius adeura
7. Ex^pistola Leonh papae Aquileiehsiephcopodi- recurrat caritaiis sludio, ut familiari colloquio com-
vecla.Illam partem.aecclesiasticae disciplinae, qua ' monitus.ea sanare debeal, quae in querimoniam de-
oliin a-sanctis patribus et a nobis _,saepedecreium s diicuiitiir. Quam rem si dilferre volueril, sententiam
est, ut nec in presbiteralus gradu nee in diaconaius' i su-cipiat.exiommunicationis, el reiiqua '-.
nec in subsequenti ordine clerieorum ad aliam ec- 10. Ul non accuselur ephcopus apud iudicem secw-
clesiain iransire cftiquamsiriiberum, u't in integrum larem. Di tiulius"episcopum iudices' seculares
revoces ammonemus; ut unusquisque non ambicione accu^are praesumal, sed apudapud summos.primales.
illeclus , non cupiditate seduclus, non persua»ione- 8
11. Ul si quis se gravari pulaverit, vocem appel-
liominum depravatus, ubiordinatus est - perseveret;
itaul si quis sua quserens, non quaelesn Clirisii, ad lationh exhibeat; Placuit, ut accusalo, siiudicem sus-
plebem et ad ecclesiam suam redire ne^lexerit, et pecium babuerjt, liceai appellare, quia nori oportet
ab honoris privilegio et a communioiiis vinculo ha- negari audientiam roganii.
beatur exlraneus. "1% Derelructaiidacoiiprpviiicialisinbdoper apo.sto-
' licos s Ul. proviniia.lis sinodus relraclelur
legytos.
8. Ut nulkis derogelur_aut lemere ''accuielur epi- per vicarios urbis Romae episcopi, si ipse decre-
scopus , nec 'a primalibtts facile eorum suscipialur verit.
accusaiio ; quia htiuria 'episcopor.m ad Chrhlum 13. Ul nullus criminous uccusetephcopunt. De bis,
perlinet, cuius vice legaliotte jungunlur. Ex decrelis B I qui jn accusationem inaioris nalu veniunt, placuit,ijt
Anastasii papae. Placuit, ut nullus temeie aecuset episcopum nulli criminoso liceat accusare.
episcopum, neque"a primatibus passim aut indiffe- ti.-Ul crimindlia no<tper procuraiores, sed
renter super quflmslibet inpelieionibus audiatur, di- _er"ipsos aganihr. Sinegolia
cenle Domino : N<-n snscipias vocem mendacii. Et causa slatus iriierpellatiim quando in causa'capilali.-vi;lin
Tuerit, non
jpsa verilas ail: Quod tibi non vis fieri, alleri ne fa- lores, sed"peripsos est agendum 10. per procura-
cias; et reliqua. Et alibi scriplurn esl :.Qid'd prodest 1-5.De mdore iudicum appellatione, Placuit, ut a
illi suo errore non-poltui, qtd consensum praestat er-
ranli?' Procurdiibh conlra mandata dimillit quibuscumqiie iudicibus accclesiassjcis ad alios iudi-,
3, qui ccs ae. clesiastieos, iibj est niaior -auctoritas, fuerjt
habetpeccatuin proprium et qui sequitur 4 atienum; provocalura, auili nlia non-ijegelur;
etreliqtia. Sed si in
quis episcoptim ^ausam habue-
cariialive conveniatetei aut snam -16. UtnnV.usmetropolitanussine celerorumoninium
rit, pfimiluseum
inculcet ininriam aul eius correptionem , dicente conprovincialium ephcopbrum praescnda aut considb,
Domino : Si pecca'eril in le frdler tuus,vade et cor- nisiguantum ad tuam propriam perlin-.l parrochiam,
ripe eutn inler teet ipsum solum. Si aulem te hon au- quicquamagerepraesumat. Simili er el reliqiu ephcopi
dierit, adhibe denuo duos aultres tecum; et reliqua. atjanl cirtaeum. Ex sinodonillomana quinta. Si quis
Prius ergo quam haec fiant,nemo prafsumat epi- nielropoliianus episcopus, i quod ad suam solum-
s opum manifeste accusare, quia nemo conlra euan- ntodo proprjam piertinet'parrocbiam,sinecorisilio et
gelium vel conlra apostolum aut decreia pa"trum voluntale omnium conj.roviiicialium episcoporum
facit ab^qtie perici.lo. Pauliis qunque apostolus C ejcira aliquid agere tempiaveril, gradus sni periculo
( et quoil egerii, irrilum habeaiur et va--
praecipit_,dicens : Seniorem ne increpaveris, sed ob- subiacebil,
secra ut palrem; et alibi scrij.lum est :"Si quh ftdelis cuum. Sed quicquid de coiiproviiilialium coepisco-
esl, rideal ne fulsa aul nociva loquatur aiil cuiqnani porum cansis suarumque ecclesiarum ei clericorum
insidias ponal; et alibi.: Sapiens non est qui nqcet; alquesecuiariurimecessilatiiiiisagere aut disponere
et Dominusin lege: Nqn faciis calumniam proximo necesse ftieril, hoc cum omnium coiisensu conpro-
tuo; el idem : Non eris criminator aul susurro in po- vinlialium agaiur ponlilicum, non aliquo doniinalio--
nis faslu,sed humillirna et concordi administratione,
pulis^ non slabis contra sanguinemproximi tui. Leges sicut Dominus ait: Non veni minhlrari, scd mini-
nieas custodite; ego Dominus. Si haee de onmliius
lioiiiinibusdiela sunt, quanlo magis super episropos strare. Ex alibi :_Q#i tnaior est vesirttm,eril miwster
suiil cuslodienda, de quibus Salvalor ait": Qvi VD-S veslzr M; e't rebqua. Siinililer el ipsi conprovindiles
cnntrbtavit, me conlristavit c; -qui vos ian§ii ,'~langii episcopi cuin eius consilio nisl <juanlum ad proprias
pupitlam oculi mei . et cetera; ii£iii. Qui facit iniu- perllnei parrochias agant iusta sanclorum constitula
riam eis, rccipiet id q:w-;(iiiiqiiegessii. E-tin DariieJe patrum, utuno animo','unoore ccncorditer sancla - "
legilur.:, QMiiniitnUr omnes, qui oslenctunt servis giorificeiur Trinitasin saecula. ,
l'ais mala; confundanlitr in omnipoienlia, elJ'obur 17. Qualiter episcopus ad stjnodum convocelur et
eorum conleratnr, ut scianl, quia lu es domintis Deus quctlil-.rin ea drtlio agalur. Sancta sinoTlus Romana
soltis el glor ostts s<iper omnan terram s. Et inxla di.ril :'llsec sual quae deinc ps propter maloruo: bo-
aiiliquaeiiisiiiuli nis edictum plu1; eiga corrigendos niiniini insidias, ' qui iu ecclesiam el in ecclesiasicos
agere deliet benivolenlia <;uan severilis; plus co- indiflerenler saeviuut viros, conservaii fir.iiissime
Iiortatio quamcomniotio; pluscaritasqmai poiesias. D 1 volumus in saecula. Si quisepiscopu^ abillis ncc.u-
Et Dominus per j.ro_dietam monel dicens : Coliibe' saliiribiis, quireeij.iendi sunl, fticrit accusatus,"post-
linquatn luam a nxalo,eliabia lua neioquanlur dolum'. quam fpte ab eis car.tativeconventus fueril, utipsa:ii
Diverie quoqjiea malo el fnc bonum..Nemo eiiini bo- causaiiiemendare debeai, et eam corrigere noluerh :
niiai faciens aileri verbo aul facto nocere vult.'Si non olim, sed lunc ad suminos prirnates causa eius
quis baec non observaverit, hoslis est animae siiac, canonice deferatur^quils in congruoloco itifra ipsam
Si quidem clerici fueri t, gradu proprio deiidanl; p.rovinciamtempore in canonibus praelixo Nicaen.s
si Pero laiei vel monacbi fuerint,"amplius pelli de- concilium canonice convocare debcbunl, ita ut ab.
benl vel exlorres fiant. omuibus eiusdem provinciae epi-.copis in ea audia-'
9. Ui quicumquehabem quereiam i» episcopmnv l lur; in ijuamet ipse canonice convocalus, si eum
iu
' acloresecclesiaenonprius adeat iudici-seerum, qua--n aul i/ifiiniiias autalia g;avis necessilas non delenue-
ipso.squibusaliquid opponil, familiuriler convent.it,ut ril,-adt'hse debcbit; quia uliia.proviuciae lenuines
ab eis carilalive aut etnendaiionem aul ratiohabilem- accusandi ante licenlja iioti ebi, quaai auiiieiilia ro-
' ' '
VARIANTES LECTION.ES -
1 que G. *in G. secmda manus correxil decreta 3 G. cdrr; mami sec. admitlit. k secunlur corr.-se-
ijiniur ™G. ""conlraclavit G. c orbem 'len-anini Bai." ' e. r, omillit lial. "Jravare G. 9 apottolicl
Bal. ageuda Bal.. " deesiBal. |S quia BaL - l
 "
891 B„ CAROLI MAGNlOPP. PARS 1. SiCTlO. I. 892
getur. Nam si suis fuerit rebus expolialus,"quod ab- A jiraesentia clerico'rum siiorum, quia irrila rit sen-
sit, aut quod alienum ab omnibus essedebetfidelibus, tenlia episcopi, nisi praeseniia clericoran - conlir-•
a sede propria eiecius,aut in delentione aliqua a suis meiur.
ovibus fuerit sequeslratus": tunc canonice .anlequani lLl.Derimanda accusatorispersona. Ex de -etoSixti
in prislinum restitualur honorem et suaoimiia, quae papae, capiiulo 8l rpaeuit, ut "seinper piim in ae-
ab insidiis inimicorum suorum ci ablata fuerint, re- cusalione clerieortim persona s, fides, conv rsalio et
diiilegrenLur, nec convocari nec iudicari poierit,nisi' viia blaspbemantiuiii perscrulelur.; nam fi.l s omnes
ipse pro sua necessitate, minime lamen iudicandi, actus boininis debeipraecedere, quia diibiti' in fide
advftnire sponte elegerit. Nec omnino a quoquam inlideiis esl: Nec eis omnino esse 19jcredenium, qiii
resppnderc rogelur, antequam integerrime omnia, veritaiis fidem igu'irant nec rectae conv rsationis
quae per suggesliones inimicorum suorum ami- vilamn ducunt; quiajtales faci]e et indilfere ter lace-
serat, poleslati eius ab bonorabili concilio re- rant ei" criminanlur recic et pie viv,- tes. Ideo
diiitegrenlui', et praesul n\, > prius stalui prislino suspicio eoriim discutienda est primo t coni-
reddaiur. Ei ipse dispositis ordinatisque libere ac genda. j
secure stiis, tunc canonice convocatus ad tenipus si- - 5?,2.De penonis el accusationumquerelis wn reci- _
nodo in legilima et canonica veniat ad causam. Et si piendis. Ex sexla siitodo Bomana capitulo 11; cum
13
ita iuste vjdetur, accusanlium proposUiopibusrespon- qua el Nicena sinodus et decrela Iulii et "immachi
deat; nam hoc sttmmopere providendum esi, rie papae el alia sinodlca concordanl. Accusalo es et ae-
antequam bmnia hajcfiant coailus responiieat,'quia cusatidnes quas sec|uli leges non adseiscun , et nos
conlenlio semper vilanda esl. Adiininaiiiqueepiscopo o subiiiovemus. [
episcopatum, anlequam causae eius exilus appa- 25. Ut nuilus episcopusalterius.parrocldainm reii-
real, nulli chiistiaiio videri iure potest. Quod, si nere, ordinare aut iudicara praesumat. Exilhd cima si-
aegroians fuerit episcopus aul aliqua e.im giavis nodoRomana capiiido 7; !4cum qua et .oncordat
necessitas detiimerit, pro se Iegalum ad synoduin Antiocenumconciliumin capitulo . 22. N l.lus epi-
mittat. Nec.a communioiie suspendatur cui crfiiieu scopus alierius parrochiariuni praesumat retincie.
intenditur a, nisi ad causain sua n dieendam efecto- aut oniinare absqiie eius voluntate. yel tidicare;
rum iudicum die sjatuia liieris eyocaius minime oc- quia sicut irrita erit eius ordinatio, ita ei di udicalio;
curreril; hoc esl riisi alia praeoceupaveril necessilas quoniam eensemusjnulluni alterius iudicis nisi sui
in.fra spaliuin duorum vel trium mensium ei eo aui- sententia teueri; Nam quieum ordinaren n poluit,
piius, prout causa. dictaverit. Quod-si ex ntraque .. siee iudicar-eullatenuspoterli.
parte adcausam dieendam veneriiil, quia unusabsque 24. De primalu 4ijsedis aposlolicae,cui ep scoporum
altero audiri non debei, qiiaerendum esl in iudicio, finiliva iudkia el congregandarum-iinodortin pnvile-
cuius sint conversationis et fidei atque snspicionis ~giasunl reservala. \Et de canonka ephcopi wcalione. •
accusatqres, aut qua intenlione hoc faciant; quia ad Ex sinoclh Romanis capitulo 49, et ex de relh lulii
noc adtnitti non debeninisi bouae conversaiionis et papae. Nullus episcopus, nisi capo.nice v catus ^et
reclae fidei viii, eiquj omni suspicone careant et iu legilima sinodo suo tempore aposlolicaa icloriiale
boria-yiiaclareani neque infames exisiant. QuoJ si convocata, cui iussione Dominj ei merilis b-ali Petri
aecusalorum personae in-iudicio episcoporum cul- apostoli singularis ijongregaiidorum concil oru,m au-
pabiles 3 apparuerint, ad arguendum non admiuan- _, ctoritas et sanctorum ac-caiionuinveneran orum pa-
tur, nisi proprias causas, non lainen criminales vel ^1 trum decretis miiliijilieiier-privata tradiia est pqte-
ecclesiasticas, obiecerint. Infamis i niin persona nec Slas, super quibuslibel. criininibus pttlsel r,id est 1
procuraior poiest esse nec cognitor, Absente vero iudiceiur,atidiaiur vel impetalur. Sinaliter praesum-
adversario non audiatur accusalor; nec bentenlia ab- pitun a quibuslibelfuerit, in yanum deduc lur quod.
senle parle alia a. iudiee dicla ullam oblinebil finiii- egerunt; nee iniei ecclesiastica ullo mod ) reputa-
tatein; neque absens peralium accusare atUaccusari-- bitur, nec ullas habebit vires quicquid ei o viaverii:
poiesl, nec aflinis testis admitti..Nemiiiein ergo ex- , quoniam eadem sedes lesiante veritatis vo e primuni
biberi de provincia ad provinciairi vel ad comitalum( jirimalum obliuuil. Nec prima diceretur si aliam
oporlel, nisi ad relationem iudicis ad quem fuerit; super se hsberel :' quae eiiam caput es omnium
appellatuin,id est, ut aclor semper reiforum sequa- •eeclesiarum, a qua| omnes sumpsere <uigi lein : pri-
tur. Si quis aulem iudicem adversum sibi senseiit, maium enim non sinodalibus aui aliquibus commen-
vocem appellalionis exbibeat, quani nulli oportet tis meruil insiiluli?, sed Doiniiio largienl qtii ait:
negari. Et reliqua.' Tu es Pelrus, ei super hanc petram aedific bo aeccle-
18. Ut accusatio cle icorum intra provihciamfial, siam meam; el re| iqua Laliael his siiiiilia Quilmssi
nhi forte accusatus maioremappeLaverituucloriiaiem. aliquis superboispinlu obviaverit praece tionibus,
Si quis cler-icussuper quibusiibet criminibus piilsa- non exeat inpunilus, sed gradus su' - periculo -
lus fueril, in provincia qua consislil ille qui pulsalur, subiacebit. -
suas exerat acliones, nec aestiinel eum accusalor 25. Ul si quis melropolitannm suspeclun habuerit,
suus alibi atit longius perjrahenduni ad iudicium. apudprimaiemauduiiur.Exconcilij Lalc.doicnseeapt-
1'Ie *"vero, qui pulsatus fuerii, si iudicem suspeclum D lulo 17. Si quis puLaverilse a proprio me opolilano
babuerit, liceat appellare. ' gravari, apud priiiialeni dioceseos aut apu Conslan-
19. Ul percgrinaiudicia non fiant. Peregrina indi- linopolitanae civitatis sedem agat iudici m. Elre-
cia generali sanciione probibenius '; quia indignumi liqua.
est, til ab exicrnis iudiceiur, qui-provinciales a se' 2i3. De accttsationisordine, el ul non ftcile qtds-
elecios debet babere iudices. q. am ac.useiur. Ex sexia sinodo Bomana apiiulo 9;
20. Ut nuilus metropoiitanus 6 aliquorumpontifi,- cum qua et aliae sanclionesimperalorumet inodalium
cumsuorumque ciericorum aul ecclesiarum-cuusasti episcoporum concordant.Accusaiionisordi eniduiliini
audiat absque omniumbonprovincitdium episcoporum canoiiicis,insl.tuuim decretis servare iube nus; ut si
praesenlia.' Ex sinodo liomana tertia. Nullus metro- forte aliqiiis clericorum in civili aut crim nali causa
pulsalur vel in criinine capilis accersiluiv non siaiini
polilanus episcopus absque ceteiwuni omnium con-
piovincialium episeoporuminstantia aliquorum au- reus aeslimeiur, qui accusari poluit, iie subieciam
diat causas ejiiscopomm ', quia iiritaeerunl. Imnio> innocentiam faciainus. Sed qu.squis illee t, qui cri-
nec 8 suorum sacerdolum causas audiai absque; men inteadit, in iudicium veniat, nomen ei indicei,
VARIANTESLECTIONES. [
ldeestBaL 8 s detinueritG. 3-clilpahiiis Bal. 4 illi Bal._ «inhibeilius Bal. 6 metropolit nortim ff,
!0 ee G. primo scripseral, sed allerum e abrasum
7 eorum G. el corr. nec G. ° sic G. corr. personae.
i3 sinodo G. H deest Bal. iS prima G.
esi. u 1. quousqtie et Bal. ,s s. prius e. G.
 -COD. DIPLOM. — BENEDICTICAPITULARIUMCOLLECTIQ. ADD. IY.
'
vinciilumInscriplionis arripiat, cuslodial similitudi- A nis papae Africatih epbcopis directa. Causam Lupi-
nem, liabila taiuen digniialis aestimatiorie palialur. cim episcopi, quia sic nobis placuit, illie 8 inbe-
Nee sjbi' fore noverit- licentiam mentiendi, cum '1 mus audiri; cui multum et saepius poslulanti com-
calumniantes
' ad.vindietam poscat simiLludo sup- inunionem hac ratione feddidirrius, quonimn"cum
plicii.
' 27. Ul accusato ad nostrum iudicium provoi asset 9, jmmerilo etini
l
ephcopo -liceatapriellarcaposlo- peridente negoiio a connmione videDamtisI0 fuisse
licqm sedem, si volueril. Ex cdkVts-sijnodalibussub .suspensuin. Adiectum eiiam illud est, quod buie
Theodosibintperaloredecrelis eiusque aucloritate~ro- temere superordinatus esse cognoscitur,- qui non
boratis : qttae si quis quaeskrit, in suis invenict, epi- debuil ordinari, anlequaiii Lupicinus in praescnli
stolarum libris. Placuit, ut si episcopus .accu^alus posiius -aut confutatus -aut cerle confessus iuslae
appellaverit Romaniim ponlilicein, id stafuendum possil, subiacere senieniiae ; ut vaeantem locum',
quod ipse eensuerii.- queinadiiiodum discij.dina aecclesiastica exigit, is
28.' De accusalo veliudicato e-jscopo,si bonampu- qui consecrabalur , acciperet. Si "qua ^''vero alia
*
taverit habere causam et voiuerita Romano audiri emerseril c.iiisa, quae ai statum-aecclesiarum etad
poniifice, a nullo prohibeaiur, sed libere Itoc-ei et concordiam pertineat ia saccrdotum, illic oblinio-
qbsque uilo impedimenloconcedatw. Ex~quibus su- -rem Domini volumus, ut modo ventilenlur et de
pra 3, cmn quibus et' Sardkense concilium, ~ et alia conponendis atqiie conposiiis omnibUs ad nos rela-
decreta canonum et sanctorum palrum concordant. lio plena miltalur ; ut ea; quae iuxla ecclesiaslicum
Vi accusalo vel iudicalo iu aliqua causa-episcopo' morem iusie el raljonabiliter fuerint deliniia, no- -
Jiceat iierare iudieium, et si necesse' fueril aul ipse T>sira quoque sententia rob,OTentur.Ex his enim pos-
voluerit, absque ulla deteniione aut inpeditione Ro- sumus cognoscere, quaiiter de ceteiis agathr ,
nianum adire ponlificera. Etdura iterato iudiciopon- qualiter nos nil contra slaiuta nfaiorura egisse peni--
lifex causam suamaeit, suanon privelur sede aut tcat1S.
dignitate.; quoniam tiudum a sanctis pairibus statu- 52. De laicis praesumeniibus disputare de religio-
ium esl, utaccusati nullususurpet sedem episcopi.,, neih. Ex sinodalibus sialulis et imperaiorum edicth ex
Er-atibi : Adimi episcopo episcopatum, antequam. libro 16. Theodosii imperalorh de hh, qui super re-
cansae cius exitus appareat, nulli chrisliano videri ligione coniendunl. Imperator ls Yalentinianus ,
iure polest. Et reliqua. Theodosius et Arcadius AAA. una cuiri decreto
29. Ul dum qccusatus vel iudkatus episcopus Bo-, episcoporum Taiiano 16 praefecio praelorii. Nulli
-
tnanum i ppellaveritponlificem,nullri ei lesio jiat, ne- egresso ad publicum disceplandi-de religione vel
tractandi "
que-aliquh-eiusarripial sedeniaut in eius ioco ordine- _,-occasio. Etvelsiconsilii ^liquld ausu deferendi palescal
i8 gravi alque
tur episcopus, anlequam eius causaromani papie sit quis posthaec
terminala iudicio; Ex quibussupra cum quibus et dampnabili conlrahuiusmodi.legeinyeniendum esse
nmlta. sanclorum patrum et,canonum h decreta con- crediderit vel insistere motu pestiferae persevera-
sentiunt. Placuii, ui accusatus vel-iudicatus' a- con- . lionis audebit, conpetenti poena el digno supp,licjo
-provincialibus "in aliqua causa episcopus licenter" coercealur. Data 16. Kal. lul.' Theodosio auguslo riis
i9 conss.
appellel et adeat aposiolicae sedis poniiQcem, qui et-53. Quinegio
De. 20epistola Lconh' papae ad Thcodericunt!i
aiu per se arit per vicarios suos eius retractari ne-
gotium procuret. Et dum ilerato iudicio pontifex C Ciri ephcdpum direcla 2S. llltid, quod nobis propter
cauSamsuam agit, nullus alius in eius loco ponatur iiiprobilaiem quorundam nionacborum verbo nian-
aut nrdinelur episcopiis-;quoiiiani quamquain con- dasli, specialiler praediciorum patiuin sialula iir-
provincialibus episcopis aecusaii causam poniilicis riianLesstaluinius, ut praeier Dbiuini sacerdotes' ab
serutari Iiceat, non tamen de/inire inconsulto Ro- episcopo eiusdem videlicet loci electosiiullus au-
mano' pontilice permissum est, cum beato Petro deat praedicare, sive 23
sit monachus sive taicus , qui
apostolo non ab alio, quam ipso Domirio dictum cuiuslibet scientiae noniine glorietur. -
esi: Quaecumqueligaverh super lerram, erunl ligala 5i. De delaloribus, Ex concilioHelibertaho. D.la-
et in coelh; el quaecumque solveris super terram, tor si quisexlileiit fidelis, et per delationem eius
erunt solula et in coelh.. " aiiquis fuerit praeseriplus
-'*
vel interfeclus , placuii
. 50. De ephcoporum appeilatione ad s Romaiiam euin nec inline accippre communionem.-Siievitjr
causa fuerit, intra quinquennium accipere
ecclesiam,quociensnecessilas'exposcerii, cui ephcopo- ' quoque commuhionem.
ium et sinnmart.mcausarum negolia singulari privi-, poleril Si -catecuminus fueril, pcr
legio a palribus reservala sunt. Ex qhibus supra, cum quinquennii lenipora admiiiatur ad baplisnium.-
quibus maxime cunclricanonum et sanctorum palrum - 55. Cierici accusutores (ratrum-adcommunionemre-
decrela concinunt. Ut omnes episcopi,, qui in.qui- cipianlur, non [ad clerum. Ex concilioCarlaginh. Uc
busdam "gravioribuspulsantiir vel criminanlur cau- «piscopi accusatores fratrum excommunieent; et sj
sis, quociens necesse fueril, libere apostolifarii ap--- eiiieiidaverint vitium, reeipiant eos ad communio--
pellent sedem alque ad eam quasi ad matrern confu-"' nem, non ad clerum.
giant, ut ab eaf sicut semper. fuit, pie' fulciantur, 56. De praesidibus vel ceterh' rem publkam agere
defeiidantur et libercnlur, cuius dispositioni oirines Q volenlibus,ne sine lilterh episcopisui communkent. Et
maiores ' ecclesiaslicas causas et episcoporum iu- ctjm conlra dhciplinam e_gerint'2S_,excommunicetitur.
dicia aniiqua aposlolorum eorumque successorum E.i concilio Arelalense. De praesidibus, qui iideles ad
alque canunutn auctoritas reservavit. Quoniam cul- jiraeiidatuin prosiliunt, ila placuit, ul cum promoti
panlur episcopi, ,qui aliter erga fralres egerinl, fuerint, litteras accipiaiit ecclesiasiicas, jd eslcom-
qtiam eiusdem sedis papae lieri placuerit -. canoiii- iiiunicalorias; ita tamen;u'tin quibuscumque Iocis
bus quippe iubenlibus in talibus absqrie Romano gesserinl, ab episcopo eiusdem loci cura illis agalur;
nii decerni pontifice nec ad synodum eplscopum ul cum ceperint conlra disciplinamagere 26, luin de-j
convocari debere, et quicquid ex bis e'o inconsullo mum a cominunione excludantur.Siuiiliter et de liis5
praesuiiipium fuerit, viribus carere. qui rem publicaui agere volurif.
51. De causa Lupicini ephcopi. Ex epislbla Leo- 57. Ul cl^rici vellaici in aliena aecclesia non co.u-
' VARiANTESLECTIONES. - '
''deeslG. * patuerit con: potuerit G. 3 super G. k canonicum G. e deesi G. "6summa negotia BaL -
idecstG. 8 sk Bal.etLeonis ep..87. illi G. "prpvocatus G._ i0.videamus G: " quae v. aliae emerserint
causae Bai. 12per.tineanlBal. ia p. Dala IV Idus Augusii Bal. de 1 ... |,f r^eligionedesunt G. 1S im-
peralores Bal. 16 Tratiano G- " differendi G. '" Uiti G." 21 i9 qui negolio G. ° 'Bbl.
praemitiil: Nullus-
tnonaclius praeler-Domini sacerdoles audeat praedicare. De sic G et Leonis epht: 65 Tlieoddrilum Bdlr
18 decreta rorr. directa G. 23senientia G. u finem Bal. scerintG. " d/publicam a, Bal.
 893 - < B. CAROLI MAGNlOPP. PARS 1. SECTIO f S80
munkenl sine lilteris episcopisui. Ex concitio Carla- A i apostolus: Nento mililans Deo implical 'se negolih
ginis. Cassius : Yelcnensis episcopus dixit: Slatual saecularibtts. i
graviias vesira, ut unusquisque cleiictis vel laicus 47. De imilatione\apos'olka. Aposlolus a t: Imi-
non coiiiiiiunicel in alia plebe sine litteris episcopi lalores mei_estoleel \obrervaleeos, qid ita ai bidanl,
sui. sicul habeiis formamnostram ; nonobservants u eos,
38. Iiem in -capiiulo - domni Karoli imperaloris. qui sunt inimici crucis Christi, quorum finh i iterilus,
Si quis saecularium lam maioris ordiuis quam et in- quorttmdeusv.nteresl,elgloriain confusionepsorunt,
'ferioris peccaium egerit ei vocaius sui episcopi au- q i lerrena sauiunt. Noslra aulem-conversalioin coelh
cioriiaie ad emendalionpm ac peniLenliam venire est. Sicul Hieroiiytnus iir epislola ad Gala as ait:
distuleril, tamdiu sit ab ecrlesia extorris el a catlio- « Aemulantur auleniiSi bene, qui, cum i6 vi eantvel
licoruin consorlio sequeslratus, qtiousquc quod inli-- audianlesse in aliqiiibusgralias, donavirtttte ue,ipsi
ciie commisit emendet, ac reatum suum usque ad talesessedesideranijet lidem,vitam atquein uslriam
salisfactioiiemcanonice diluat, atque reconcilialione eorum, per quae illa meruerunt, niluntur imitari,
proprii episcopi divinis precibus indulgenliam •
con- ul possint ea quoque bona aemulalioneriign conse-
sequatur et veniam, ecclesiaeque gremio , a cuius qui, i magis quaererispsspiritalia quam car alia,,ut
ulero deviaverat, peracta satisfaclione ab eodem per per^everanli gradu ad Dnem boni operis p rvenire
-saiisfaciionem 3 emeiidalus episcopo canonice red- possint. Augiislinus|inlibro " de agone ch istiano-
daliir. rum, hanc senienciam ir.lerpretans ait: Ji lilalor s
59. De honoreet pace sanctae ecclesiae.Ul bonor mei estole, siculel ego Chrhli. Quare intelle endum,
et pax aque iustiiia sanclae Deiecclesiae et servo- eliam ipsum apostolum ih semeli.iso triunphasse
rum eius inlaesus ab omnibus.conserveiur. " de potestatibus huiiib iiiimdi, sicut de Dom no dixe-
40. De Dei sacerdolibuset minhlris altaris. Ut Dei rat, cuius se imilalbrem esse prolitetur. I ilemur
sacerdoiibus ei ministris altaris conlra canouicam ergo et nos illuni,) sicrit hortatur , et ca ligemus
auctoritalem nulla laesio a quoquam fiat. noslrum etin servitutemrcdigamus simuri-
' 41. De concordiaephcoporumet comilum.Ut epi- corpus dum volumus vincere. Ali|uando quidem si cexem-
scopi el comiles concordes sint; et comiies eorum- plo Chrisli nos ^8 jtierl imitalores iubet icendo :
que ministri episcopis atque eorum ministris in oni-' Jmiialores mei esloie, sicut ei ego Chrisli.-Aiquando
nibns adiulores exisiant. quidem de se resipiscens ad Deuin, ad ip iris nes
4
42. De jncendioet rapina. Ut ineendium vel rapi- imitationem horlatur dicens: Estole imilal res Dei,.
nam in nost;o ngno nullus faciat. Et fures vel rapto- sicui filii carhsimi. tam vero demonslrans,. uianihil
res foniter constriiiganiur , ut nullis 6 sua auferre: hanc imiiationem iu pariat, quam si ita v vat ali-
audeant, nisi gralis tribuantur aut iuslo censu exi- quis, ut bonuiiieiusin eoinmune proficiat a ue uni-
ganiur. versis utiliora praevideat, adiunxit: Arn ulate in
45. De pace cusiodienda.Ul pax in nosiro regnoi caritate.. Ideo cum| dixisset, Imitatores m.' cslole ,
secundum in.urem parenium nostrorum omnibusi conliinio de caritate disseruil, quia baec p aec-;pue-
conservetur. virtus hoiniiies Deo proximos iacit."" -
41. De puetla virginevel vidua. Ut puellam virgi- 48. De canonicis clericis,-ul canonice vt ant. In
ne;ii yel viduam nuilus rapiat, nee facere voleniibus: omnibus igilur quanltnn humana permilii fragili-
c nsenliat. las decrevimus vl canonici clerici canonice vivant,
45. De b.mno persolvendo.Ut ex bis singulis ban- G observanles divinad scriplurae docirinam t docu-
nu3 noster persolvalur, si a quoquam frualrata haec: nienta sariclorum "palrum, ul i9 nilsine licenlia
fuerint 6; et fideiussorcs usque ad iiostram prae- episcopi sui vel magislri eorum composi e agere
senliani fidissimoscomilibus vel mis--.isnoslris horum praesumant. I
corruptores singuli tnbuanl, ut' iuxta Ronianaini 49. De his, qui servossuos extra iudicen necant..
legem haee corrigantur 8. Si quis servum proprium sine. conscienli iudicis
46. De negolio saeculari. Minislri aulom altarisi occiderit, excommuiiicatione vel penilenti biennii-
Doinini vel monachi nobis placuit ut a negotiis sae- reatum sanguinis eniundabit.
cularibus omnino absiineani. Multa sunt ergo nego- 50. De his, qui ad pacem non revertuntur. Placuit,
lia saecularia 9; de his lamen pauca perstrinximus. ul,sicul p'erumqiie|iit, quicumque odb at. longin-
Ad 10qttae perlinet u oir.nis libido , non solum ini qua inter se lite discesserinl et ad paGem evocari
inmundiiia earnis, sed etiam in omui earnali con- diuturna intenlione nequiverint, a civilai s priini-
cupiscenlia. Quicquid plus iuslo 12-appelit homo ,, Lus sacerdolibus arguanlur. Qui si inltniciti s depo-
turpe lucrum dicitur. Mune;a iniusta accipere vell nere perniciosa inleiuione noluerint, de cclesiae
etiam dare, pro aliquo saeculari conquestu prelio> coetuiuslissima lexcommunicaiionepellant r. .
aliquem conducere, conteniiones et lites vel rixas; 51.*D«Ith, qui inlrant in ecclesiamel ,pr pter ni-
amare, in placilis saecularibus disptil.ire , exeepta-t- miatn luxuriatn suahi a sacramenlo se Obstiient. Si
dfcfensioneoifanorumaut viJuarum, conduclores autt quis int-ral in ecclfesiamDsi el sacias- s ripluras
pioturatores esse saecularium rerum , turpis verbii non audil et pro luxuria sua averlit .se a ommii-
' yel factjaleasioculatorem.csse, vel iocum saecularem di- ..**nione sacramentiiel in observandis mysteri s decli-.
Iigere, ainare, ornaitientum iiiconveniens
n pro- nat constitutam regulam disciplinae, istu taleni
posilo suo quaerere, in deliciis vivcre vel gulami proieienilum de ecclesia catholica esse dec rriimus,
et ebrietaleiu sequi, pondera iniusta vel mensarass donecpoenitentiamagaiet ostendai fruclum eniten-
- liabere, negotium iniustu-n exercere, non lamen. iu- tiaesuae, ut possit conimu.iioiij percept indul-
stum negotiiim esl cont adicendum propier necessi- geutiam promereri.:
tales diversas; quia legirnus sanctos aposlolos ne- 52.' De clerich vel laicis. De clericis vel laieis a
''
gotiasse, et in regula taucti BeneJicii praecipiiur' communioriesubmolis ab aliis non recipie dis epi-
praevidere, per quorum manus liegoliuni monasteriii scopis. "I
transeal: canes eiaves seqtii ad venandum, iu omiii- 55. De clerich qdversus invicem negotia propcia
biis, quibuslibet sit causis , superlluuin esse. E.-ces Itabeniibus. Non opoiiel clericos habenies dversus
uilia et liis sijnilia niinistiis altaris Domini necnoni invicem negolia proprium episcopum relin ucre el.
et monachis omninocoiuradicinius ; de quibus dicitt ad saecularia iudicia convolare.
VAIUANTESLECTIONES.
1 Cassianus G. s ex capitulis Bql. 3ab eadem salisfaclione G. 4 cun capp. 42 45 cf. Capi ulare de
bnnno dotninko, supra. '" nullus co_rr.nuilis G. uon ulli Bal. 6 fecerinl G<. -' el G. s corrigant '. 9 sin-
jrulaviaG. 10deeslG. lf peitineni G. ^iniuslo G. 13vivere yelle g. Bul. '"' obsc.rvelisBul. ' aiiBui
16ijtAciiiiquev.' Bitl.-. lr juiiiio Bui. uddil, auum umun tattltim scripserilAtig. 18christianos G. - J elB.il.
 897 COD. DIPLOM. — BEKEDICTICAPITULARIUMCOLLECTIO.— ADi). IV. 8-S8
§4. De eo, qui ex omiimniccfus anle auclienliamA , ad saecularem 4 fonasse confngerit et is ad-quem
" communicare praesumpseril Si quis excommunica- recurrit, solatiam defensionis 5 innenderil, cum eo-
lus anle audientiam communicaro praesunipserit, dem de.ecclesiae commtinione pelialur.
ipse (iampiiatioiie.niin se protulit. t>G.De lurpihquih. Clericos scurrilesetverbis tur-
55. De poiente, qui aiiqiiem ex^oliaveril. SL quis pibns ioeulares ab officio deirabendos.
poleiiiium qtie:iibbel .expoliaveril et admonente 67'.-Deiclericis, quiin convivio canlure pmesumpse-
episcopo non reddideril, excoiiimur.iceliir. rinl. Clerlci inier epulas cantanles supradiclae sen-
56. -Quod e-clesiarum omnium doles_ad ephcopi tenjiae severitate coerceanLur.
ordinationemdeb.anl pertihere. Mulli conlra cano- - 68. Ne clericus per crealuras iuret. Clerieura per
iifimconsliluia sic ecclesias, quas aediiicaverint, po- creaturas iuraniem acerriine obiurgandum; si per-
surlant consecrari, ni doiein, quam eius ecclesiae siiteritin vitio, excommunicaniuni.
conliilerint, censeant aJ episcopi o.rdinationem non 69. Ne anle horam diei leiiidm quis ad convivhmi
periinere. Qu-d factum el in praelerito displicet pergat 6
necante benedklionem mandhcei. Non opor-
ei in fuiuro proliibelur; scil orrinia ser:iindumcon- tere. clericos vel laicosreligiosos anle sacrainlioram
siilutiiinem -atiliquam ad epis'e>pi ordinationem et tliei lertiani.inire convivia, neque aliquando clericos
poleslaiem pei-lineant. nisibymnodjeto edere paiiem, et post cjbos- gralias
"57. De his, quae a fidelibusin parrocltiianh basili- auciori Deo referre.
cis offeruntiir.' De his, quae parrocbiis in terris, vi-. .70. Ul presbiler, si iitconsulto"episcopo agendani
'
neis, mancipiis atqtie pecriiiis quictimqiie fideles •ceiebravent,honore privelnr-.Ex concilio Canaginh.
obiulerint, amiquoruui canonum insCUutaservenlur, „ Numidius episcop.us Massililanus 7 dixit : In qui-
el omnia in episcopi polesiate .eoiisisia*!!, De bis, _" busdam Iocis sunt presbiteri, "qui aut ignorarites
tamen, qiiae in altario aceesserinl, lertia pars 2 simpliciier aut dissinmlanles audacter praesente et
iideliier episcojiisUeferatur. inconsulto episcopo curn pluribus 8- in doniiciiiis
58. De qtiaiuor poriionibusaecclesiasVcis.-Cuod in agunt agendam.' Quod disciplinae incongtuuin esse
uhaqiiaque ecelrsia, cui episcopus praeesl,3 qualuor cognoscit sanctiias vestra. Genilius episcopos dixi.t:
iarn de redilibus,-quam de oblaiione fideiiutii Fralres et coepiscopi nostri dignae suggesliorii tuae
fieri dcbeanl poiiiones: ut una sit episcopi, alia -respondere propter ignorantiam non moraniur. Ab
clericonnn, terlia pauperum, el quaiia fabricis aec- , universis episcopis dictum est : Quisquis presliiter
cl°siiiflifis ad.lieetur. inconsullo episcopo agendam in quolibei loco volue-
59. De eo, qtd anatltematis poenam parvi duxerit.- rit celebrare, ipse honori suo conirarius exisiit/
Ex ephiola papae Geiasii.Utsi qiiisanalhemalis jioe-' - 71'. Ne presbiter benedktionemvel poeniieniiamiri
nain pafvi (itixerii, eliairi docuniPiilo, quo sepuiat ecclesiadare piaesumat. Cenedictionemsuper ple-
praedium jiossideiv, Irustretiir. lieeutqiie cu liliet bem in ecclesia fundere arit poenitenlem in ecclesia
ectiesiasticae persoiiae vocem coiilradictionis adferre benedicere presbitero penitus'nou Iicebit.
ei cma"frticiibiis praeterili lemporis ea.lem j-raedia 72. ludicio multiludinh ordinaliones fieri non de-
alienata repo.-.cere. - - -' - bere. Quod non sil permittendum iurbis eletliones
60. Dehis qui coniemptorescanonumexliterinl laicis. eo; um facere,-qui sunt ad sacerdolium proveliendi.
Ut laiei-contemplores canoiitmi excomiiiunkeiitur, '75. Si qui clerici ab ephcoph suis promoii conten-
clerici honore privenlur. -
- 61. Ut populusanta complelammissam el benedi- p derint 9, nec illic maueant, liitde recedere noluerint.
Ex concilioCartaginh'. Placuit, ut quicumque clerici
clionemacce.-tamegredi rion praesumat. Cuin ad ce- vel dlaconi pro necessitatibus ecclesiarum non oplera-
l.-brandas niissas in Deiiiomiiie cciivehiltir, populus
iion ante.discedat, quam niissae sollempnitas "con- _]ieravejint episcopis suis volentibiis eo.sad honorem
pleatur." Et ubi episcoims fuerit, b- nedir lionem acci- jiisLrentaiifpliorein iri sua ecclesia proriiavere, nec iliic i.ni-
in gradu suo, unde recedere noluerunl.
piant saccrdotis. Sacer.lote autem v. rbiim in eccle-
Bia facientequi cgiessus de audilorio 'fueiii, excora- 74. Ec decrelh papae Gregord iunioris; 4e inceslu.
municetur. - Si quis coiisobrinainduxerii in coniugium, anatlienia
t>2.De Ith, qui eccksiastica ieiunia absque necessi- tit. EL 10paulo posi infert et dicil r « Si quis de pro-
tale dissolvunt. Si quis eorum, qui cnnlinentae slu- pria cognaljone vel qitam -cognaius habuit duxerit
de.ii, absque necssiatecorporea fiadita in commu- ait uxorejn, an Uliema sit. >Et Dominus in lege divina
lie ieiunia etab ecclesia custoiita siipcrbiendo dis- : Omnis Itomq ad proximam sanguinh sui non ac-
solvil stimulo suae cogitalionis iinpulsus,
" anaiheina cedctt,ut revelel iurp iudinem eius. El paulo post : AEc
sit. - ' ' accedt ad uxorem eius, qui sibi affiiiiiale coniun-
65. Ut sacramenluni catkumink non praebealur. ' - gitur. Iteni unde supra : « Nulluscerli gradus con-
Itemplacuit, ut etiain-per sollenipnissiinos-paschales saiiguiiieam in conii:gium accipiat aut sibi scelera-
djes sacra •.entum corporis et sa gninis Doinini ca- tis riupiiis desiilercl copulari. » Item ex diclis epi-
ticuminis non detur, nisisolilum saiis^ quia si fiieles scoponim el impcraiorum Tbeodosii el alioruni :
per illos dks sacramenia non muiaiii, nec caticumi- s In septe.mgradibiis-omnia-propjuquilatum nomina
nos oporiel mutare. Quae forma' 'etiam a publice n cr.ntiiientur, ultra quos nec afliiikas invenilur nec
penitenlibu< oninino sequenda est. successio poie;t amplius prorogari. t
64. De hh. qui rebaplizali vel reconfirmati sunt, 75. Jlem de inceslis. Ex epistolis'Gregora papcte
qtdd sil agsTtdum.De bis, qtii rebapiizali sine aiqua sanclo ll Bonifacib Mogontiae arcltiepisccpo miss.is.
necessiiaie vel lonneiilo lapsi sunt, placuit, utxiiea Progeniem suam uiiumquemqiie usque ad seplimain
eos illa Nlccnae sinodi slalula scrventur, qoae de t i)'servare,deceriii!ii:isgeueraiioii.em, el qiiaindiu se
praevaricatoribiis coiistiluia esse noscunlur; id e^t agnoscunl afftiiitalepropiiiquos u, ad huijis copuiae
iit annis septem inler caticuminos orent, et duobus non accedere socielalem. Et 13in sanclis caiionibiis
inter. calbolicos; el poslea moderatione et clemeiitia spirUu Dei condiiis de inceslis babeiur inseilttm :
episcopi iidelibus iii oblalione el eucbarislia "coin- Ineesiis coniunciioiiibus nihll -prorsus veniae reser-
municenl. Quam formam sequantur et reeonfirmaii. vamus, uisi cuiii.adulteriuiiiseparalione sanaverinl. »
65. De clerich, qui nd saecuiarium defensionem lacestos vero rulio eoniugii noiriine appellandos
confugiunlpropier-districtionem episcopi. -Piacuil, iit sauccinius; sed qtiibus iulicita coniunclio"inlerdici-
ciericus, si reikto olficiosuo propler districtione;n itir, nisi hi. sunt, quos sanclorum pairum deereta
_',-.'_. VAIUANTESLECiiONES. "^
-* Bal. 2 Deest G.' 3~ oblalioiiib:is Ba'. 4 saeculare G. s s." ei d. Bal.' 6 opirtet Bal.
quaecumque
7 Maxililanus G. 8 cum
plura G~. coiitemrserini />V. 10 Verba : eip. p. i. ei d.; itim et i). iu 1. di-
vina;i«iii ei pa.ulopasl;" tum ilcm uiide ,2 -supra; deniqne iiem .ex d.,.., aliomiii G. v.iinio'scripsit, sex ila
eajiila exttnofacieus. deest BaL_ propinquiiiie iiuos [superscr, vel eos) ad G. *,Dwinio scripsit G,
 S99 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS. 1. SECTIO I. 88«
.coiiiugio.copulari probibent, habebunt irieundi me- A scientia pontificis •
oer se distnngat aut con mpnare
lioiis coniugii libertaiem. praesumat.
76. Desacrameniocalecuminhnon dattdoiridkbus 8L>.Deliberlh,ni a sacerdotibtisdefensentu•.Lib'erli
soliempnibus paschae. Ut per sollempnissimos pa- qiiorumcumqtie 16iiigenuorum "
a sacerdotib s defen-
scliales dies sacramentum calicuiiiiiiisnon dettir, nec sentnr nee ad publiciim ullatenus revoc ntur.
eis, qui a liminibus ecclesiae surit exciusi, neque e:s 87. Ne aliquisclericus pro qtiacttmqueocc sione ex
ls exiranetimmulieremin domosuahabe t. Nullus
anle canonicamreconcilialionem, <juipublicam ge- hoc
runt poenilentiam, nisi benediccibne salis • J ergo deinceps clerieorum 18 pro occasione ecessita-
77. De his, qui solo convivio gentilittm vel escis lis vestes faciendij aut causa ordinan domus
itmno1atitiis usi-sunl -. Qui convivio solo gentiliuin extraneam inulierem in domo sua habe e prae--
, et escisiinmolaliiiisasi sunt,,possuniieiuniis et mamis sumat. |
inpositione purgari, "ita ,utChrisli deinceps ab idololhiiis "88. Ex ephtola 2?beati Gregorii pajiae ' onifdcio
absliiientessacr.-iineniorum possint esse par- archiepiscopojnissd)in 21qtta inter cetera a iegititr
ticipes. Si autem aut idola adoraverujit aul homici- decreiumdewiduis-2?.Viduas a proposito di cedentes
diis yel fornicatioriibus containinati sunt, ad com- vkluiialis, stiper qujibusnos consulere volni diieclio
munionem eos nisi per poenilentiam publicam non tua, fraler carissime, credo tenossea sancl ap:siolo
oporletadmitti. , Paulo et a multis sanclis patri.bus, iiisiconv rtanlur,
78. De famitiaritale exlranearum. Ut nullus fami-' olim esse dampnatas; quas et nos apostoli aucio-
liaritalem exlraneaiuni muliirum praesumalhabere. rilate dampnandas et a comuninione- fideli m atque
3
Et-qni invenliis fueril, acrius corfigatur. g a lim.inibusecclesiab arcendas forece.nsemu , usqu'j-
79. A'e mulieres mpnasterium monachorum ingre- dum oboediant iepiscopis suis et ad bon m,,quod
dianlur., Ut mulieres moiiasteriumiii.onacboriim nul- - • coeperunt, invitae jaut volunlariae reverlaitur. De
lalenus ingredianlur. . .' , virginibus autemS2non velatis, si deviaverin , a san-
80. Ut omnibusvesperlinh et inalulinh horis oralio clae niemoriae piaedecessore noslro paialnno-
dominka dicalur. Placuit, ut'' oamibus diebus post ceiilio laliler decn-Lumbabemus : « Hae v ro, qtiae
isiaiuiinas el vesperas oratio dominica -
a sacerdoie necdum sacro velaniine tectae tamen iu iroposito
. proferatur. ,_ virginali seniper se simulaverunt permai ere, licct
- 1
81. De his qui sibimelipsh quoquo modo ntortem velatae non fueriiit, si nupserint, h:s.agenda liquanto
injerunt; et de Ids qui pro suh sceleribuspimiuntttr ". lemporepoeuileiiiii.esl; quia sponsio eart 11a Do-
Placuil, iit bii, qui sibi ipsis aut ferro aut veneno aut mino tenebaiur.lSi enim inler bomiues solt bonae'
.pr.iecipitio aut suspendio vel quolibet modo violen- fidei conlractiis |nu^a ratione dissolvi, qua to magis
°
, ler inieruni morteni, nulla de illis in "oblaiione ista pollicilatio, quain cum Deo pepigit, s lvi sine.
coininemoratio liat, neque ciim psalmis ad sepuliu- viudicla 11011 polerii? t et celera. Nam si virgiries
ram -eorunicadavera deducantur ; mulLi eniiii sibi nonduiii velalae taiiter poenilenlia publiea uniuntur
'
cum ignoianiia tisiirparunt.-Simililer et de his pia- et a coelu fiileliuni usque ad satisfaciione 1 exclu-
cuit, qui pro sus sceleribus piiniuiiltir. duntur, quanto potius viduae, quae p fectioris
82. De verbootio&o.Oinne verburn otiosum, qnod~ aeiatis et maiuriorls sapienliaealquecousili exisiuiil
loctili fuerint homines, reddent ralionem de eo in virorumque consortio mulioiiens usae sonl el velari
dae ".udilii; multo magisdamnantur rioxia verba lo--• se permiseruiiihabjiuinquereligionjs assui ipberuiil,
qtjentes. Otiosum quippe verbiim est, quod aot tiii- ^ etdeinuniaiioslaiaveiuiiiaiqueadjiriorerriv milum 23
Ifilate reciiludinis, 'aul ralione iusiae necessilalis sunl reversae, a nobis el ab omnibus lide ibus ali-
carei; -31131116119 in die iudicii de eo ralionem red- minibus ecclesiae ]ei coeiu Udeiiumusque ad salis-
dant 10. faeiionem suiileliiniiiandae el carceribris l dewiae;
'85. De eo, qui hominemperimerii.Qu\ occiderit ho- qualiier iuxta beaium aposlolum Patilum radentes
minem, iuxta canoiiicam poeniieal sanciionem,el ab Imiusmodihomiiiem Saianae in inieriliim arnis^24,
ecclesia prius proiciatur Ji ; ubi prdstratus in icrram ul tpiritus salvus sii in die Domini. De lali ius enim
in cinere el tilicio in iniroiluiii et exitura populi et Doiiiinus per Moysen loquiiur dicens Aulerte
sejnper iaceai liumililer poslulans, ut pro se orare malum de medio veitri. De qiiibus et per p opbetam
11011(ledignentur. El hoc usque ad satisfaoiioiiciu ail: Laelabitur ittstns, cum viderit vindclat - ; manus
ecclesiae et s.icerdolum agat pane. tatitum ei aqua _suaslavabilin sanguinepeecatoris.De tabbu nanique
fruCns, riisi hiimanius erga' etim episcopo -- agere pla- eorumque similibtis-alque eisilem conseu"ieiitibus,.
ouerit, cuius dilioni subsislft. . quia non solum quilfaciurit, scd eiiam qui f-cietitibus
84. De sarlatecjs ecclesiarum, quae ex donis fiunl ciuiseutiunt, reisuril, Dqininus per eunden prophe-
eisdem conlatts, ut in poie lale ephcopi revocenl la, lam David loquilur diceiis : Videbas furem eV's.cur-
qdaecumqueia coiligaia fuennt. Quaecuinque jiro sarla- rebas.cum eo, el cun adulterh^porliohemtu m pone-
letlis ecclesiis fueritil colligata, in potesiaie .pon- bas; et niulla lalia, eorumque similia. Tlesveio
li(ii'isaul'prcsbiieri vel servieniium sanctoruni loco- per.sonae indubilaiiieraduller.ae esse manil slaiiiuh;
rum sectiiiiluinyoliintatem conferenlis ad se debeant quoniam reliclo iuimortali sponsQ ad ante iorem ut
revoeare.. Quod si aliquis haec inde absiraxerii, ra- D canes ad propiium reversae sunl yomiluii, et apo-
, p.uerit furalusve fueril, vel ea frauiaverii aut vasia- slalae faclae inlicila acsacrllega se conla ione.pol-,
r<
teriL seu qtiocumque commento alienaverii, sciat "luenies viris niort^libus se conglutinaveru U : quae
se : sse canonice excommunicatuiri, quoadusque !S eliam iuxia eundeqi Paulum apostolum eo uod VI-
ea, quae abstulit, smdeat refonnare. - diiilalis proposilum dimiseruut, et fideni qr am cum
8$. Ne presbiterhm, diaconum, aul clerlcuin ali- Deo pepigeruiii fralagerepraesumpserunl, tque pri-
queinutlus iu-clexsecularis absqueconsensuepiscopisui mam fidem praevarica^erunl, sunt damp0 -dinis-vi- andae, a
di tritigat. Ut nullus iudex neque presbiterum neque nobisque et vobis alque a reiiquis riostri
diiicoiiuiuaut clericum aut iuniorein ecclesiae sine ris, a singulis videlicet sua in diocesi, a Uoinibgs
' -
_ YAUIANTESLECTIONES."
•'stiis G. * Bal. rubro addit. Aut quod hi qui homicidia vel alia capitalia perpeiranl fiagitia, non"nisi
per publicam poeniteniiam sanari .possnnl. J severius lial. * et 0. G. j s D-. Ii. q. sibi qiiaci nque ife-
glegenli,a m. i. ut eorum commemoratio in oblaiione 11011 iiat. Similiter el de Bal. violente G. * deest G.
"•per ignoranliam Bal. 8 h. reddenl Deo r. in Bal. 8 auiiamen G. "jraiio reddeliii' Bal. deest G~
13 " 1C "
12revoceiilur Bal." sarla lecli G. ""'mo.iicnto G.. quoiiique Bal. j *" quocumque G; ublicam
is e. h. desunl B.d. " ve.slis faeiendi corr. fjcie.niie G. G. -' 21i ... v.dnis.
penilenliam G. exempla
licsurit Bcd.nid verba dc viduis initio rubri ponil. " sancii inemdria G.' Mvotum G a'ii t,.' 'esuni G.
**'de\stB.i. - >~ - j
 901 • COD. DIPLOM.— DENEDICTICAPITUL\R!UM COLLECTIO.— ADD. IV. 90?
ecclesiaeeta coetu hJelium usque ad satisfaciio-1A niat, qualiier congrue emendarieteon^islere possint.
nem, ut praedictuai est, sunt eliminandae. A lalium 98. Ne demanso ecclesiaedalo contra sanccita,"
autein consortio et societate omnes fidelesIn omni- serviiiumexigaiur. De uno nianso ad ecclesiam dalo,
bus abslinere mandamus. Super quibus eiiam pla- de quo aliqui bo.nfiies conlra slalula sibi servilium
cuit, qunusque in ipso deiestando et inlicito atque exigunt, quicumque pro hac cansa accusalus fuerit,
sacrilego carnis contubernio perseverant, ut millus «omes vel missi hoc, quod inde sublractum est pres.-
chrislianorum, nisi quibus proprius siudio corri- bileris, cum sua lege reslitui faciani.
gendi iusseril episcopus, cum eis in quoquam com -_ 99. De nonis el decimh, 18 quas qiddam dare negle-
niunicet aul aJ doaium, in qua sunt, accedat; cum gunl. De illis, qui nonas et deeimas iam per
qtiibusetiain, ul iamdiclussanctus praecipit aposio- riiullos annosJttit ex parle autex toio dare neglexe-
lus, nnlli (ideliumcibum sumerelicet. Quodsi quis ex runt, volumus , ut per missos nosiros constrin-
bis qiiicquaiii templare aut lemerare praesunipserit, ganlur, ul secunJum capilularem priorem solvant
pari cum eis excoinniunicaiionisfenlenlia feri.atur. unius aniii^nonam et decimam cum sua lege et
89. Ded pcimis,quae ecclesiis danlur, ne eas pres- insuper bannum noslrum. Et hoe eis denunlietur,
biteri vendere praesumanl. Ut non praesumant pres- quod quicumque hanc negrgenliam ileraverit, bene-
biteri decimas J vendere, quae in-pauperum et- 2 fieiiim, unde haec npna el deciina persolvi debuit,
ecclesjariiinusibus dantur,. sicut 8bactenus mirabile aniissurum se sciat. Ita enim contiiietur in capitulare
diciu in horreis veleratae sunt ad Ihesaurorurn , bonaemeinoriae genitoris nostri in libro primo l?:
cumulum.In cuius * lestimonio multi pauperuin de «:Ut qui ecclesiarum benelkia babent, nonam et
manibus sacerdotuiii reqiiireiidi moriuniiir. Sed ubi „ decimam ex eis. ecclesiae, cuius res sunt, donenl.-Et
Deo largiente abuudaverint, ad suslenlationem pau "* qui tale beneficiuin habent et ad medietalem labo-
perum parenlu.r tali iniempore. rant, ut de eorum portione proprio presbilero deci-
90. De pauperibiisapresbiteriscolligendh. Ul pres- mas donenl. t llem in eapiiulari noslro, in libro n,
bileri cotidie duos vel ires pauperes colligant ad cap. %i de eadem re_: « De nonis_quidemel derimis,
lavandospedes. s . _ unde ct genitor nosLeret nos frequenler et in diver-
91. Deprajdiis qttae presbiteriposl .ordinationem sis plaeitis admqiiilionem fecimus et per capituliria
suam emeriiil.Ul presbileri posi o dinalioriem suaa noslra quali'er. liaec observeuliir ordinavimus, volu-'
paupertaih prae iia co:iii)aranles le->ia'neritaaeccle- mus atque iibemus, 20 ut de omrii (onlaborato^et de
"siis confirment. Sin aliter, ut fraudalores' removean- vino et foeno fidelitcr et pleniter ab omnibus nona
tur 6. .. et decima persolvaiur. De nuirimine vero pro de-
92. Ut presbileri ad tractandaeortim irinisteria ad cima, sicul actenus consueludo fuit, ab omnibus
civilalesveniant. Ut presbiteri singiUafiiivsub dispo- ohservetur. Si quis tamen episeopQrum fuerii, qui
sitione-episcopi in civitaiibus veniant atl traclaaJa argentum pro_hoc accipere velit, in sua maneat po-
Hsisiisteria'"'. test ite, iuxla qnod ei et illi, qui 'hoc persolvere debet',
95. De h's, qui communhaverinl, ut tribus horis convenerit. i -
suspehdanlurproplercibi commixlionm. Ut doceaiilur, 100. De eo, qui dervnam dcire neglexerit ecclesiae,
communipantes-duabusvel iribus suspe.idere horis cuiusesie debel, allerique ccclesiaeeam dederil. Qui-
propter aJmixtionein cibi. cumque de.imain absirabit de ecclesia ad quam per
94. De salisfa cione cotidiangsacerdotum.Ut sicut iustiiiam dari debet, et eam praesumpilose vel pro-
sine eulpa nemo coiidie exisiits, il i sine-cotidiana IC pler munera ant amicitiam vel aliam qimnlibei oc-
salisfaccione nullus essedebel, etiam sacerdotura casionein ad alteram ecclesiatn Uederit, a comiie
-vel chrislianoruin. vel a misso imsiro dislringatur, ut eiusdem decimae
95. De eo, qui sine consensuepiscopipresbiterumde quantilalem cum stia lege restiltial.
ecctesiaeieceritvel constiltterit. De his, qui sine con- 101. De dscimisa populodan.ds.De deeimis, quae
sensu episcopi presbileros in eccleiiis suis consii- popuiis Jare non vult, nisi quolibet modo ab eo re-
tuunt vel de ecclesiis eiciunt, et ab episcopo vel a diiiianlur, ab episcojiisproliibeiduin est ne iiat. Et si -
quolibet misso. dominico adinoniti oboedire noiue- quis conlemptor iiivenlus fiierit, ut nec cpiscopura
rint; ut bannum nostrum rewadiare cogantur el per •nec comiteiii audire velit, si noster honio fuerii, ad
lideiussores ad placituin nostrura [venire iubeaniur, praesentiarh nolram venire comjiellalur ; ceteri
Et tune nos deeeTuaniiis,utruiri nobis jdaceat, ut aut vcrb dislringantur, ut iuviti.aecclesiae" resiiluant,
iilrim bannum persolvat 9 aut aliam harmiscarain qni volunlarie dare neglexerunt.
susiineai10.- 102. De his, qui ecclesiasrestuurare negleganl d'e
96. Deeccksih iri.er heredesdivisis. De ecclesiis, rebus earum, quas in beneficiumhabcttl. Quieunique
quae 4i inter coheredes divisae su»l, consideraLum
i2 13
de rebus aecclesiarum, quas in beneliciuin habent,
-;est, qualinus si sectiudum providetiLiiniil el ad- restaurationes e.irum facere neglexerint, iuxta capi-
luoniLioneinepiscopi ipsi coherede; eas volu rint: lularem anleriorem, in quode operibus ac nonis et
tenere,' ei honoj-are facianl: s n auleni boc conlra- decimis consiiiuium eU, sic de iliisisnpleaiujr,id est
tlixeriiit, ut in epkcopi polesiaic iiiane.ii, uirum eas: .inlibro iv, capilulo 5'8 : < De opere iiaraque et re-
ita consisiere iiermillal, aulreliquias exindeauferal;; p slauraiione ecclesiarum consideratum est, nt de
Et ubi ad noslrum benelicium ecclesiae periinenlesi frugibus terrae et animaliuin nuiriinine una cum
ila divisae invenlae fuerinl, ul desciibalur et n-jbisi aliis rebus omnibus pleniter persolvanlur, ut fiat se-.
reniiiitiel.r. - , cunduin praeceptum euangelicuin, ubi ait : Decitnas
97. De destructioneaecclesiarum.De aecclesiis de- omniumdo quae possideo;e.l reliqua. De opere vero
slruciis, ul episcopi el missi in.|iiisitionem"facianl,, vel lestauratione aecclesiarum coraes el episcopus
iilmin per iieglegenliamaulimpossibililalem deslru- sive abbas una cunnnis^o npstro, quein ipsi sibiad
cl.ie sinl. Et ubi neglegeniia iuvcnla fuerit, episco- hoc eiegeiint, consideralionem faciant, iil umisquis-
pali auctoriiate emendare cogantur,'qui eas16restau- que eonira laiilum inde accipiat ad opeianJuni et
rare debuerant. Si vero per lf'inpossibiiitalem con'i- lestaiir.intlum, quanlum ipse de rebus aeeclesianmi
gii, ut aut pluriores tint quam necesse sit, auLm i- habe-e cognosciiW. 1
Similiter et vassi nostri aul in
, ioris •magniiiidinisqtiam ul ex rebus ad eas perti- coinmunetanlum- operisaccipiant, quanluui rerum
iientibus resiaurari oossinl, episcopus modum inve- ecclesiaruiu habeiit, vel untisquisque per se iiixta
YARIANTESLECTIONES.
1 de decimisG. 2 deestG. 3 deeslBal. 4 c. rei. t. Bal. s praesidiis G.' 6 G. 7 myste
pronioveanl
"ria G. 8 dcest-G. ~9persolvanl Baii 10suslineani Bal. 1! qui G. 12provinciam G. 13dccsl G. ll eos
G. 15eis G. 't-de.slG. " sanccilate G. _-13 annonas.G. 19p. iapiiulo 157 Bal. s0 f.iicUer G.
^1 lanti G. -
935 . • C. CAROLl V.AtlNI OPP. PAUS I. SECTIO!I. fti-l
i
quanfitatem",qnam ipse lenet.-Aut si inter eos con- A eos inissis noslris yel comilfbus iussi praes ntare.no-
venerit, ut pro opare faciendo argenlttm diment, luerinl, praedicii:mibaiinutn, id est sexagin asoli-los,
iuxta aes'imalioneni operis in argeoto p»rsolvant; conpooant. "> Et ajd lia-c conciitiitionem noslrain
cum quo pretio recto- -eeelesiae a.l praediciam re- adimplendain episf.o:i et abbaies, sive r liqoi qui
slauratienem ope arios eondticere .et nialeriati benelicia ii<is.!rahabent, adinvenl-comites i i suis bo-.
eroere possit. Et qui nrinas el.decimas dare neglexe- minibuS disiringemjis. Kt si comit?s han nosir.im
ril, primum quidem illas cum lege sua restilual, in- conslitutionem i)eglexeritil;l'oc permissos loslrosad-
super et bannum noslrum solvat : nt ita casligalus noslrarii noliciam neiferaiur.
caveat, ne saepius ilerand) benefictum amiltat.-t 111. De coilecihJnaih omnimodis inhibei Sh'. Col-
_ 103. De hh, qui agros dwiinkalos ercolere neglexe- Iectae ad male f•jciendumiieri omiiiniodis p obsbean-
rbil l~,ne!'-nonas ex eispersoivant. De illo 3, qui agros tur; etubicnmque [lmiu^modijirae-umplio les factae
dominicatos proplerea negiexil excolen», ut nonas et fjierint, digna emeiidalione corrigantur. Et i per ne-
decimas exinde non persolvat, el alienas terras ad glegeriliatn coruilis; vel faciae sunl vel ine enialae
excolendumpropter hoe accipil, voluiiVus,ut de tribus reiiiansertirU, hoc |ad nosiram notiliam p rferaitir.
annis ipsam nonam cum sua Iege persqivat. El si Atictor vero facti s|i fuerit praepositus vel dvocatus
quis contemplor aui comiltim am missorum jioslro- sive centenarius vej qiialibet alia dignitale raedita 9
rum propler boc exlilerit, per firteiussoresad pala- libera persona, poLt legalem emendatione n i.n loco
lium vcnire conpelialur. f.ictam siib fideiussoribus ad noslram pr eseiiliam
10<LItem alia capitula '<. De heneficih deslruetis yeniat. Muliiludo vero, sive de servis sive de Ilberis
lioc ob-ervelur, quod in<capilalare priori conliiiotui1, g sit, legitima emend itione inuUetiir.
id est in iibfo & capilulo 56, de eo qui iieneliciutn 112. Ut potites publici, qtti destrucli fuer nt,iierum
de"serlim»feceril °. -« Quicnmque beneiicium suum exlruaniur 10. De panlibus publicis destruc! s plactiit
occasiqne proprii deserLunih:.bueril, el inl'a annuiii, nnbis, nt hii,, qui iussionem noslram in r parandis
postquam ei a coinile vel misso noslro notiim faclum pnniibus" coniempserunt, volumus ac jueniiis ut
fuerit, illud emendatum non habuerit, ipsum bene- ontnes lioniines'iio[stri in ngstram veniant praesen-
ficiiim amillai. » liara raiiones reddere, cur, nbstr.mi iussi nem ausi
405. De malh scabinis ei iendh-. Ut missi "noslri siiiit contempnere.ComUesautem reddent 1 faioneni
tibicumqtie malns s-cabinosiuveninnt, eiciant et" to- de eorum pagensimis, cur eos aut non c iistriiixe-
jios popu'i consensu in hiciiiii eorttm bon- s eligant. runl, ut hoe facerenl.ant nobis nunliare ne Jexeruut.
Et cum clerli fueriiil, iurare facianl, ut scienter *in- Similiter el de iniufeiisteloneis, nbicutnque accipiun-
iusie iudicare non debeani. - . tur, seiani se exinde nobis ralmnem reddil ros.-
106. De meloribus el veracibus eligendh. Ut in 145 De examine aqttae frigidae. Ut exarien aquae
omni comiiaiu hi, qui nieiior. s et \eraciores iiivemri f,frigi'lae,_qiiod hactemis faciebant, a mis is nostiis
possuiit,- eligainur a missis n-isiris ad In<.iiisiliom'>s Oiiiiiibiisinterdicaliir, ne ullcrius fiat i2.
facicndas el rei vei-ilaietn diccndam ; et' adiuloiOS .'111.-De reversio:e cctritis ei.pugensium Itosldi™
corniluin sint ad luslitiasVaciendas. e rpeditione, m 'ex eo die snper quadragin a dies s:l
107.. De scabinh, qui propler mrmerartul amiciliam bannus ~re:,isus.i Posiquani comes et pa enscs. de
htiusi iudicqvMm. Yclumus, ut qniciiiiiqiie de sca- qtii.liber1* expedil one hoslili reversi fueriii, ex eo
binis deprebenfus fiferit pri)plei"niii.nera aul-prnpier die supcr qiiadrag nta. n-ides sil bannus et-isus ".,
amicitiam vel inimiciiiam iniusUe.hidieasse, ut per C quoJ lingua Tbe.iJisca scalslegi 16,id est armorum
fideiussores nissus aJ pracseniiain noslram \enial. depnfiiiio, vocalttr.
De celero OMni'-us scaiinis deininlielcr, ne quis de- \i:S. De audknlia regis. El " u: comil s et mssi
incejis eiiam iustum iudicium vendere piaesuniat. dotninki maximam curam habeanl paupt jtm. IIoc
i08. De legiiimis et rati ngbitibus commutalionibus inissi iroslri notum faciant comitibus et po ulo, quod
atccleshrum Dei Ubi commuialioncs lam lenipwe lms in omni ebdomada unum dicm ad cair s audien-
nostro quamqne renilois noslri legitimae el raiio- d.is et iudicandas sedere volumtis. Comite auiem et
nabilcs alque ulfes ecclesiis facfae suiU, periria- uiissi noslri niagrium stndium habeani, ne iorte
neani. tlbkumque vero iuiililes et incommodae alque prQpier eorum neglegentiam pauperes crn ientur et
inralionabiles faclac sunt, dissoivaiilur; el recijiiat nos taedium prppter eorum clamores pa iajiiur, si
umisquisque,quod dedit. ybi vero inbrlua n arms in- iiiiSlrani gratiam hahere velinl. Populo ai tem dica-
teriacct, aul ali.i qiiaelibel causa , quae rationabilis 1 liir, tit caveat de bliis causis se ad nos . clamare, '
esse videalitr, "invenla fiierit, diligenier dcscribalur nisi de quiljus aiit jmissi nostri aut eoinile eis iusti-
elad noslram notiiiam perferatnr. lias facere iiolucrinl.
109. De eo, qrit compr^baiusfueril lesies inperiu- 116. De inferenda a rkariis vel aliis mhs comiium
<
tiumscienler i„dtnisse. Quicunique oi!:probali:s lue- exigenda. Quiciinique vicarii-vei alii mini tri comi-
rit deeo, quod scienier lestes.iii periu inm induxis- lum iriliutum quod inftrenda vocatur, mai ris preiu
set, stib liJeiussione ad palalrun nostrum vcnire a poptilu exigere praesumpseril is, quau a missis
6
coiipellatur, ut ibi cuni lidelibus
'
nosiris conside- bonae nieiiioriae geniloris noslri consiit l ni fuit,
remus, quid de iali homine facie dum sit. D hoc esl duos .solidps pro una vacca •:-boc quoJ in-
110. Ut mimmos bonos nuilus respuat. De bonis ' iusle superposuit atque ab.-lulil siiiique re inuit,- bis
denariis ,- q:os populus recipcre non vult, volumus, quibus hoc lulit, cimi sua lege restiluai, t insuper
iii hoc obsefvelttr et' teneaiur, quod in prioti ca; itu- iredum nostrum ctjnponat et iiiii)isteri':m millat.
larenostro conscriplum esi, id est in libro'qiiarlo s : 117. De eo, qui propler cupidilatemterum qttemcun-
« Quicumque liber homo vei ili eiiiptione vei in der que propinquorrim19interfecerit. Quicumq1e projiter
biti solutione deiiarium-iiicrum et bene pensantem cupkiialem rerriin palreiii aui maireni a l fratreui
,sreciperenoluerit, baninim uostrum, id est sexaginia aul sororem vei nepotem aut aliimi pr pjnquum
solidos, conpcial. Si vcro'servi eciiesiastici aui fis- suum ini rfecerii, |hereJitas inleriecti ad lios s.uos
calini nostri aut coiiiituin aut vasallbnsm nostrorum Ic-gilimosheredes pervenial; inlerfectoris yerolie-'
hoc facere praesuinpseriiil, sexaginla ictibus vapu- reditas in fiscum | redigalur. Ipse yero ordinante
lent. fit si actores noslri aut aliorum vel advoeali episcopo publicae poeniteniiae subdaiur.
YARIANTES LECilONES. • .
1negleguni Bal. 2 deesl G. 3 illis G. 4 Bal. De berieliciisdeslructis. 5 de ... feceril novi capi 's mbrum
est. G. e sicG. corr. crubi, quod habet elBal. - ' n, usqtieb. dcsuiii G. s cap. 50 ad.iil Bal. 9pr edicta G.
10Itocin codiceG. non rttbrum esl, s, d itnncttm reliquh t. nor» scriplum, dttolmscapilib..sita cotdunctis " red-
dant Bal. Vifaciat G. is consili G.- Bctl.- tb G. in margine : vcl rerisus. u scat-
^''-qualicuiique
" d. a: r. el desunt G., ubi priora capitis verbunsque ad volum is infine praecedemis p silasunt.
flegi G.
18pracsumpsil G. " p. stioruiriBai.
 80r COD. DIPLOM, — BEiNEDICTlCAPITULARIUMCOLLECTIO.— ADD. IV. 900
18. De cuiuslibel-prppria uxore dimissa vel sine A perdanl;• et qui beiieflciumnon habet, ' banuuni soi- -
cvipa inierfect-a.^Quicumqueprbpria uxore derelicta ,', vat *.
vel s:ne culpa inlerfecta, aliam duxeril, armis depo- 129.. Ut periurvum quh faciens manum perdat. D"e
siUs, publicam agat "poeniteritiam.El si conlumax eo, qui periuriuni fecerit, ut nullam redemptionem
faerii, compreliendatuf a comileet1 ferro'.viiiclatup, solvat, sed manum perdat. Quod si accusator con-
eiin.cusiodiani -miltatur-donecres- ad noslramno- tendere voluerit de ipso periurio , stent ad crucenv;
titiam dedueatur. '. et si "iurator vicerit, Iege sua accusator emendet.
.119. -De eo, qui res alienas cuilibelhomini vendide- Hoc vero.de' mmoribuscausisobservandum.' De
rit. Quicumqueres alieiias cuilibet bomini verididerit,.; maioribus vero rebus aiit de statu ingejiuilatis secun-
et ipse honio-«as"demres alicui alleridederil-sive. dum legem custodiant." --''- -' --
yendideril, et ipse qui tunc'easdem res comparatas' 130. De vindkia et iudkio lalronum. De vindicta
habet, per iualum ingenium pfoprio filio'aut alleri et iudicio in latrones facto leslimonio episcoporum
cuilibet necdu.m le_iitimos annos habenti hislitiae absque peccato-Comitis esse dicurit; itataineri, ut
lollendae causa.tradiderit; volumiis atque-firmiter absque invidia aut occasione mala nihil aliud ibi
praecipimus, tit si pater eiusdem parvuli vixerit, ipse-i' . interponatur nisi vcra iustitia ad perficiendum. Quod
inirei in causam raiionem reddendi pro.filio.suo. ipse qui |ier odium ,vel'.inalum ingeniurri riisi pro
Sj -aulem pmer mortuus est, lunc legiliuiuseius pro- iustiiiafaciendahominempunierit, iion6reni";suuo\
pinquus.quiiuste ei tulor aut-defensor esse videiur,- pefdat, et legibtis, contra quem iniuste fecit, secun-
pro Ipso raiionem reddere conpellatur. Similiier-de: dum poenam quam inlulit emendet. -'- '_-
aliis omnibusiuslitiis -adeum pertinenlibus ; exeepta B ] - 151. -,Utregia sanccild inviolate' cristodiqhtitr.Ea-
sua Iegiiima lierediiate, quae ei per successiojiem| vero, quae bonae memoriae genitor noslei1 in suis
parenluni-suorum.Iegiiime evenire.debuit.~Quo.d si- t- placitis et synodis conslituit conservare .volumus.
quis banc. nostrani- iiissionem contempserit vel ne-. 132.. De rebus ecctesiarhm,de qtdbuscensus exeunt,
glexerit, sicul de ceteris conlempioribus, ita.de eo1 decimaeel nonae solvantur. De rebus vero ecclesia-
agaiur. Is vero,.qni easdem res priinus invaserit et.[- ium; unde nunc ceiisa exeunt, decitnae et rionae cum
iniuste verididit, necnon et emptores, ex<_:epta\sola 1 ipso censo solvantur; etunde antea non _exie'runt:__,
persona parvuli, hoc, quod fraudulenter admiserunt,'" siuailiiernonae ei decimaedenlur. De casaiis s vcro
iiitra paLriam emenilare coganiur." Et posteasicut sexaginta solidi quinque, de triginta solldi duo , et
f
*'
coritehiptoresiussionis rioslrae sub fideiussoribusad dimidius, de quindeciin transmissi 9- quatuor. Et
iioslram praeseritiam venire compellantur. precariaemodorenoventur. Etubi non suntseriptae,
'. Anno feliGiler 11-regni (Jomninostri Earoli glo- fiat descripiiq inter cbnventores de verbo nqsiro. Et
riosisshni regis in mense Martio, qqaliler congregatis3 quipraediciafacere noluerint Jet spontanea volun-,
in riiiumsinodali concilio abbatibus, viris-; tate Iiaec tria.persolvere et precarias accipere cilisr
-que inlustribus, una cuin episcopis,
comilibus, secundunrs Deii sime dislulerint,- perdant beneficia, quae liabebaal;
voluniaiem pro causis opportunis censentur de-- quae tamen ec"clesia,'unde-e'raiit,absqueiillius coii-.
•
cr&a, . , • , tradictione vel impedimento
' ' in ' perpeiuuiiisibivin-
a
.'liO, Jte metropoliiatds.. De metropolitanis, iitt dicet. . '.." .
4 ' ( {
episcopi suffraganel eis adiulores sint,.et ea, 3
<jua'e 153. Ut de cerariis ila fial, .skrit consiitutuni est.
erga, ininisterium. illorum emendanda cognoscunt,>C | ' D.ecerariis et tabulariis ac cartelariisi 0 ita fiat, siciit
libenti animp emendeni-aiquecorriganl. ... . - -, lemporeiongo decreliim _est. ." -
_ 421. De episcoph ordinandh. ,De «piscopis. Ubi irii 154. Ne uliquispro gildonia sacramentum facere
praesens episcopi ordinati non sunt-i sihe tarditaie ' 3 audeat. De sacrameiilis' pro-gildonia invicem «oniu-
crdinentur. • -., -- ; <• ~-' - _ rantibus, .nl nemo facerepraesumat. Alio yero modo
122. De monasterih.sub regula consiilulis. Utnio-" -" Ue illorum eleraosinis aut de incendiis aut tle nau-
nasteria, quaesub regula fuerint, sub regula vivant,. fragiis, quamvis conibentiam faciant; nemo in hob
Similiier et monasteria puellarutn ordiriem sanclumi Lurare praesuinat.
*custodiant.Et unaquaeque abbaiissa in suo moria-* 155. Ut palaiium pergentes nenio adsalire. audeat.
sierio sitie iniermissiorieresideat. De iterani.ibus, qui ad^palatium -aut aliubi pergunt,
- 125. De foleslate
episcoporumsuper presbiterosett , ut eos per colieciam nemo sit ausus adsalire. -Et
tlerkds. Ut episcopi de presbiteris et clericjs infrai nenio he/bam alteriusdefensionis tempore praesumat
iaorumparrochiani poieslalein habeant secundirini tpllere, nisi Uihostem pergat aut missus noster sitj,
canones. . ; 136. De teloneis,sicula tongodecrelum est,servetur.
124.' De iricestuosh Iwminibus.Ut' episcopi ince-" - De teloneis, qualiler aritea forbannili.fuerunt.-obver-
sluosos honiines emendent el niagnam diligeiiliani i veiur; nt nemo tollat nisi quod ab anliquo tempore
liaueant cx eis'. Sed el de viduis infi-a suam parro--, slaiutum cnit. --''.'•',
•ctiiampolesialem habeani ad corrigendum. 157. De mancipiisjton vendendisnisi inpraesenlia
125. De alletius clerico episcopi non recipiendonecc " rectorum.De mancipiis, ut non vendaniur nisi-aut iti
ordinando. Ut non iiceat alterius clericum recipere3 - praesentia episcopi vel comiiis aul in ,praeseiuia
necordinare ail-aliqucm gradum. archidiaconi-aut ceiilenarii.aut vicedominiaut ludieis
_ 126. De homkidis, qui securidtimlegem mori, de- comilis aul anle bene nola teslimonia.'-Et ut foris'
betit. Ul homicidae vel ceteri rei,'. qiii ie.jibus riiorii mafcam nemo mancipia vendai. Et qui hoe fecerit,
-debent, si adaeeclesiam8 confugerinl, non excusen- tunlas vices baiinum splvat, quanla inancipia vcnJi-
tiir; et si s.eemendare" noluerini, nulius els victus3 dii: Et si non habet pretiuin, iri -wadium^pro servo
deiui. . .semeiipsutn coinili-donel, usque duni' ipsfe-bajiiium
127. Dedecimh dancih. De decimis. Ul uiiusquis-, solvat. . - •, • -
que suam decimam donet atque per iussionem epi- .138. De loricis exlra regnum non vendendis.. De
seopi dispensetur. - . bruniis, ul nullus foras noslro regno vendere praer
• li'8. De latronibusad placilmn.cotnilh exjtibendh. sumat. . -•
Vt lalrones de iulia emunilalem ? ilii iudices in co- 159. Decomileiustitias non facknle. Si comesin
iiiilis'placitum praeseiitenl. Et qtii hoc non fecerit,, suo minislerio iuslilias nonfecerit,- missis nostris de
Jieiisliciuinet lionorein perdat. Simililer yassi nosirii suis exeniis serviat, usque dum iusliliae ibi factae
jsi baec nou adiniplcverini,"beneficium et-honorcni'V fuerint. Et si vassus nosier iustitias non fecerit, lune
' •
VARIANTESLECTIONES.
4 deestBal. '- c. ulililer esse-d. B.d. ~3De destml G. -4subieeti Capilulare.annillS:, 5si
metropolitanis
6 co.niiiiuiiitaieG. * habent, b. solvant Bal. ".easaiisG/ 9 traiisoissusG. 10cartallariis G.
• omsdareG - •
PATROI..XGVli; ,^
 (07 fi. CAR0L1MAGNIOPP, PARS I. SECTlOiI. 90S
cl coraes et niissus noster ad ipsios casam sedeanl A 1 quia periuri regnum Deinon possidebunt, sictitnee
elde suo-vivani, usque luslilias faciat. adulteri. ,
*
140. Djeeo,qui propler faidam pretium recipere 148. De praediisia presbiterisempVs,ecc siis pro-
iioluerit. Si quis 2 pro faida preiium recipere non° priis confirmandh. j Ut presbileri patiperes -ordinall
-vull3-, tunc ad nos transmittalur 4, ut nos ipsum praedia conparanles ecclesiis confirment.
"dirigamusubi.damnum nemini facere.possil6." 149. De sathfaciione cotidianorum delict rutn."Ut-
141. De eo, qni.profaida predtim solvere noluer-.t. sic5.1tsine culpanemo colidie, ita sine coti iana -sa-
Simili modo qui pro faida preiitim solvere non vuli lisfactione nuflus esse debet, etiam sacerd tum.
etiuslitiam exindefacere, in liiem loeum iliunrmU- •150:De comniiinicantiuinsuspensione.V riocean-
lere -volumus,u't pro eodem maius damnum non tur communicaniesduabus vel tribus se s speridere
'crejscal. boris propter admixlionem cibi. 1
. 142. QuiUagendumsit de latronibus.Delatronibns 151. De convenlupresbitercrumad civitaem causa
ila praecipimus observandum, ut pro prima culjia dhcendi. Ut presbiteri singilialim sub di.positione
non niorialur, sed unum oculum perdat; dealiavero episcopi in civilalejsvenianl -
ad sua
- tractaj a niini-
'
culpa nasus ipsius latronis truncetur;.de lertiaculpa, steriaiG. . | . -.
si se non emendaverit, moriatuf 152. De pauper.um collectionea presb lens.. Ut -
143. Qualiter * pro rege el -exercilu eius hac in- - prc.-bileri cotidie duos vel " - tres pauperes eolligarit-
slanli 8 tribulaiionea fidelibusin orationibus et elee- ad lavandos pedes.j
mosinh Deosupplicandumsit. Capitularequaliler insti- .J 153. De non vendendisecctesiaijimaeam ~. Ut u'l-
lutum est in hoc episcoporum-consensu; id est ui " terius non praesjiniam presbiteri decimas vendere,
unusquisque-episcopustres missas ei tria psalieria, quae in pauperum et ecclesiarumusibus da' tur, siciil
-nnum pro ddmnorege, et aliud pro exercilu Franco- liacteniis-inlrabile ilictu borreis veieralae suntad
Vum, lerlium pro praesenli tribulalione; presbiier thes mrorum cuniulum : in cuiusreiteslim nio mulli
«imusquisquemissas tres; monachi et monachae e-t pauperuin de manifiiis sacerdpiuiii requir ndi mo-
canonici unusquisque psalleria Iria ; - et biduanas riunlur. Sed ubi Deo largiente abnnd'a\ rint, ad"
-pmneSfaciant tam episcopi quamque monachi et-- susl-iUaiionem j'aiaierum parenlur famis t mpore.' .
-riioiiachaeet canonici; sed et eorum infra casatum 154. Deformaih\faciendts.~Elut sine for i.dla nul-
bomines,, vel qui polcnles sunt. Et unusquisque lus proficiscaliircletjcus".Ex concilioAfricato velMi-
iipiscopus, abbas et abbatissa, qui hoc facere poiesl, levilano, capiiulo 50. Ul sine formaih nemo ad comi-
libramdoriet de argento ant yalenle in. eiemosina; tatuiiiproficiscatur,\vel qnaliter fianl form <ae. Pla-
mediocres vero mediam libratn; minores vero soli- cuit, ut quicunque ckricus propter ne ssilatem
-tfosqhirique. 9 Episcopi,abbates el abbaiissae pauperes• suam alicubi ad cpmilatum ire voluerit, ormatam
\famelicos qtiatuor pro isLaslriciiiate riulrire de- ab episcopo suo ae.cipiat. Quod si sine "fo ata vo--
•beairl usque ad tenipora messium.Jtquiianium i0
rion1 luerit pergefe, a communioneremoveaLur. Qund si
jsbssuril, iuxta quod possibilllasest, aut ires veli alicubi ei repeiilinrineeBrsUasoiia fueril a comita--"
"
diios aul unum.Comes fortior libram de argento1 lum pergendir alleget i7"apud episeopuni" ci eius
aut valente donet in elemosina, mediqcres vero di-• ipsatn necessitateiri, el (16boc scripta eius em cpi-"
inidiani libram, de casaiis ccnium solidos quinque,.i scojd deferat. Formatae auteni, quae a p'imaiibus"
tie quinquaginla uiiciam unam 12; et faciant bidua-; G vel a quibuscumqiieepiscopis clerrcis prop iis dati-'
nas et eorum homines atque eorum casatus vel quii iur, liabeanl diem Jp.aschae.Quod si adhuc eiusdem
Jiocfacere possunl. Et qui redimere ipsam biduanam 1 annipaschaedies incerius est,- ille praece ens ad-
^voluerit;-foriibrescomites uncias tres, mediocres ! iungatur, quomodo[solet
13
Pqsl consulalumi publicis
-denarios triginta,minores solidum unum. Et depau- gestis adscribi. i • -- -.
.peribusfamelic'is,sicutscriptum esl,ipsi faciaril,IIa'c5 155. De clerictsnegtegendbus.ExconcilioAgatensi,
omnia, si Domino placuerit, pro domino rege et1 capitulo 2. Deconlumacibusckricis el ad o ciumlar-
exercitu Francorum et pro praesenle tribulatione '' dh. Contumaces vfero clerici proutdignit lis ordo
-missa saiiciilohannissiiitcomplela. ab episcopis corrigantur. Elsi ui prioris"
144. Nepresbiler vel reliqui clerici autullus fide- permiseril elali supei-Jiia communi.onemfori sse con-
- Ihim praesumatdecimasvenderevel donare av.t pigno- gradus tempserint
-
aril ecclesiani frequentare vel ofiicium
Jtare ecclesiaequequoguomodo- alienare. Nullus pre- suum implere iicglpxerint, peregrina- eis • mmunio.'
sbiler-aul diaconus vel quilibet clerkus aut laicus3 tribuatur; ita ut cuiri eos poeiiiieoiia c rrexerit,
detimas vendere aut dare vel pignorare aut indebi- rescripli in inairiciila gradum sutim dign Lalemqiie
tare praesumal; antequam eas. cumonmi inlegriiale3 recipianl. , i
fideliter coliectas habeat etinfra sepla aecclesiae,' 15(5. issuepi-
cui iure debenlur 14,in suis ulililer graneis collec- scopiad DenonpergendumcleV.chsinepen
indices sechlareSj E x concilioAgal nsi, capi-,
-tas habeal; etpostea iuxta praeeeptum proprii epi- luto 52. Ul clericiis inconsulto episcopo a iudicem
scopi secundum canonicas.sanciiones atque decrela1 secularein non pergai. Clerieus nequaqua praesu-
-Leati Gelasii papae-eas dispensel. Si quis aulem haicc 1) mat apud' secuiaretn iudicem episcojio no lpermil-
-parvipenderit vel infringere lemptaveril, si quidem1 lenle pulsare iR;|sed si1S pulsalus fuerit non re-
«.clericus-iuerit, gradus sui periculo subiacebii;> spondeal; nec audeai criniinale negoiium in iudicio
si vero monachus vel laicus fueril,- communioue e saeeulari proponere. Si quis vero saeeul rium per
privelur. calumniam ecclesiam aul clerkiun faligar • tempta^
145. De providenlia ephcopi ci.ca archidiaconos. verit et viclus fueiil, ab ecclesiae limin' us el a
-Ut praevideanl episcopi, ne cupidiias archidiacono- catbolica communjone, nisi-dignepoenitu ~ rit, coer-
-riiin culpas nuirial sacerdoium_,quia multis niodiss -cealur. •
-meniitur iniquilas sibi. 157; Ne clehcusml monachiissine licenti episcopi_
.116. De non eiciendh de sepulchrh ossibus-^ mor- stti proficiscalur.Ex concilioAgatensicapit lo 58.Ur
.luoruhi. Ut nulliis ossa moriuorum de sepulchris au- sine epislola ephcopi sui non liceat clerico el iiiorifl-
dacler eiciat. , ' cho proficisci.Clerjcis sine, commendalilii . episiolis
147. Denoniurando. Ut unusquisquecaveatiurare,i, episcopi sui liceniia noa paleal evagaiid In nra-
VARIANTESLECTIONES. -----
1 pro faida Bal. a s. abrasum est G. 8 noltint G. utransmitlanlur G. Bipsum corr. ipsos G. 6 possit
ton: possiriLG. ' vel q. G. 8 ac infanli G. s p.' vero f. 6. 10 ut Bal. " comiies y*
forf res Bal.
1Junlia una G. ^sk scribendttmiam lial. monuit (cf. Bericd. i 207); minores G. Bal. debea Bal., qui
"ls 19 ii'G. "
seauentia iu usgueh&hest omiliil. " ossa G. i0 mysieria G. "ailigeljG. puUariG.
 m COD. DIPLOM. ^- BENEDICTICAPITULARIUMCOL.LECTI.O.- ADD. IV. MO
nachis qupqne praesentis senienliae forma servetur. A' latet, id.eslliornicidium.Quiadumillaemeretiices sive
-Quod si veiborum iricrepatione non emendayerlt, moriasterialessive seculares rnale conceptas' soboles
«tiam vefberibus slaluimus.euih colierceri." in peccatis geriuerunt, saepe maxima ex parte oc-v
..-158.Nedericus sinepermhsuepiscopi sui prqfick cidunl.nonimplenlesClififli eeclesiasfiliisadopiivis,
sed
scalur-.Ex concilioAtgaiensi,capiltito 52. De clericis,, -3saliant. tumulos-coYporibus etinferos miseris anfmabus
Absit enim, ut pro talibus pereatis 4, et
qui\_sine_ ephtola potitificis sui proficiscuntur. Pres-- jios simhl curii regno cadamus gloriatjue'toiius regnj
biier . aut diaconus -vel ctericus sine anlistitis sui"
epislolis ambulans, comriiuiiionemei riullus impen- .secuturis, pereal; qtioniam ex praecedentibus agnovimus,quae
dat. - nisi" praevfsa fueriirt, possunt evenire.
Salius esl nobis talibus carere, quam cum
359. De his, qui in-pmpriisprbvinciisnon communi- bis ruere, qubqtie regnumque ab etiiicis atque eius |iopt)la-
cani. Ex cbncilioAfr'icano~capitulo18. Placuit, ut ribus futuro tempore adnullari vel possideri. Scire
quicumque non comniuriicatisin propria provincia, •enimvoscupitnus, quicunque 11super his aut f.iciens
iivaliis pVovirieiisvertransmarinis parlibus ad com- _aut libenler conseniiens invenlus luerii, nos eum
municanduriiobrepserit," iacluram communionis-veP
' iiixta praedictam Tlomanaiii legem punire*.
elericalus excipiat; '- 101. De eo, qui propria uxore derelkla vel sinecul-
160.,De patrdtoribus diversoruiii malorum. Siint . pa imerfeclu cttiam dutit. Quicunique propria uxore
safie diversorum.malorum patralores, quos et lex' derelicta vel sine eulpa interfecta aliain "duxerit, ar-
divina inprobat et cbridempriat.;pro quorum etiam mis depnsitis publicara agat poenitentiam. El si "con-
diversis sceleribuset flagitiispopulus fame et pesli,- tumax fuerit,:'comprehendalur a -comiteet ferro vin-
*
leritla llagellatiir et, ecclesiae staius inlirihatur et Btciatur el in cuslodia' mittalur, donsc
' resad.nostraifi
'
regnuiri pericliialur. E,t quaraquam haec iri sacris noiiti.am
' 162. De deJucalur. '.:'",'
elqguiis satis si.ritexsecrata, nos necessarium prae- eo, qui res aikhas malo ingenio emptas fi-
vidiriius, iteriim nostra ammbiiitione, exboriaiione' lio suo aut cuilibet persottae legitimosattnos rton ha-
-ajque probibUione praeeaveri "omnino oportere; benti tradiderii. Quicumque res alienas cuilibet ho-
sicut sunl diversarum pollulionum pairalqres,quaj mini vindiderit, el ipse bomb, qrii easdem res_compa-
cum masculis et pecoribus nonnulli diversissiinis ralas bab.el, permalumingenium proprio filio arit al-
modis adtnittunt; quae incomparabilem dulceJinem teri cuilibet needuni legiiimos annos babenli iastiliae
piissiini Crieatoris ad amaritudinem provocanles lollentlae causa tradiderit, volumus- atque firmiter
tanto" gravius delinquurit, quanto coiilra naturam praecipimus, utsipaler eiusdemparvuli vixerit, ipse
peccanti Pro quo etiam scelere igne boelesti conila - ' intret in causam raUonem;reddendi pro filro-suo. Si
grataeinfernique hiatuijuinque absorptae sunt civi- aulem Ipse pater morluus esl, lunc le^iliniuseius.
talesj iieciion.quadKiginiaet.eo a:nplius niilia slir- propinquus, qui iuste ei.iulor aut defensor essevi-
pis Hehiamineae riiucroiie fraterrio confo;sa sunt." dettir,- pro ipso rationeni reddere compellaLur^-si-
Haec pofro indiciael evidenies vindictae declararit, militer de aliis omnibus iuuitiis ad euni periinenii-
quam detestabile et exsecrabiie' apuJ di.vinam"ma- bus ; excepla sua legitima bereditate, quae ei per
ifeslatemboc vitlum extel. Scimtis enim, quoniafn successionem parenium suoruiri legitime eyenife-
talirim criminum pairaWes lex"Uomana, quae' est debuit.-Quod si quis bancnostram iiissionerii con-
-omnium-humanaruiri mater legiim ,'igne cremari tenipserit vel neglexerii, sicut deTeeieriscontempto-
iubet. Vobis efgo "oniiiibus lerribil.tir deiiuritiamus Q ( ribus,,.ila de.eo agatur. Is vero qui easdem res p;ri-
vesirisque_cunciis!ac voiifs famuTaniibusatque -sub- mus invasit et iniuste vendidit,boe necnon et emptores,
ditis una vobiscumsrib Dei districto iudicio alque excepla sola persona parvuli, quod.fraudulenler
iideiitale nosira praecipimus, ab h.is caveri, ei haee admisertinl, inlra palriam- emendare cogantur, et
iacientibus nec verbls Uec lactis^ullomodo conseiif. posiea sieut coiiiempiores iussionis nostrae sub iide-
lire; quoniam-qui lalia. agunt, apoblolo poll.cente iussoribus. ad-iioslram-- praesenliam venire ' conpei-
regnum Dei nou consequentur. Tempusnamque4 est, lantuf. _ v _ . . .
ut multitudiiii pereunlis populr paicaiis, qui se-. •103. Ulde unomarisoad ecclesiamdato nuHum/IB'-"
quendo cxempla peccaniis priiieipis cadebal in pu- manum.exigalur servitiuni. Quodqui. feceril, cuni sua
te_uininortis : quia qnantoscumque vel per bona lege emendei; De uno manso ad eeclesiairi-daio.-de
exempla ad viiam coeleslis pairiae conlraliimus vei quo aliqui homines contra statuia sibi serviliuiri exi-'
per niala exempla ad perdilionem sequenies praeibi- guni, quicumque pro bac causa-accusatus fuerit, co-
uius 2, de latiiis procul dubio ab aeierno iudice vel ines vel nii.ssihoc, quodinde sublraclum est, presbi-
poenas velpraemia accepiuri sumus. Si eniin gens lerfs-cum sua lege resiitui laciant. Et quicumque de
nosira, siculper.istas provincias divulgatuin es_let-- uno mansq ad ecclesiam datq praeter ecclesiaslicum
nobis iu Fraiicia e.tIn Italia inproperaiur et ab ipsis exegerit servitium, episcopo vel cojnile distringente
paganisinpiopjeriumest, spi.eiis.legalibusxoniiubiis boc legibus emendet. - . .
adulierando et luxuriando ad irislar " Sodomitaiiae 1-64.De his, qui nonasei decimasvel reslauraliones
geiiiis foedam vitam duxerit: de tali commixlione aul census dare neglegunt,ul hoc fegibus emendenlet
. meretricum aestiinandum est degeneres populos et ,
ignobiles et fuienies iibidine fore procreandos, et ad D * insuper bannum nostrum persolvani.De his, qui no-
extremum universam pkbem ad deieriora et igno- nas et decimas iam per mtilios annos aut ex parle
biliora vergenlem, et novissimenec in bello seculari aut ex toio dare negiexeruiil, vniumus, ut per missos
ul secundumcapitularemprio-
fortem nec in lide stabilem et nec honorabiiem .ho-,- iiostrosconslringaniur,
minibusnecDeoamabilem esse venturain : sicul aliis remsolvanl unius anni nonam et-deei,mam cum sua
et insuper banuuni nostrum. E.t boc eis denun-
geniibus Hispaniae, Provinciae' et Burgundionum - lege lietur, quodquicuinque lianc neglegentiam iteraverit.,
populis contigu, quae sic a Deo recedentes fornica- beneiicium, unde liaec nona ei decinja persolvi de-
iae sunl, douecludex omnipotens taiiuin criminum se scial. Ita eiiira co.niineiurin ea^
ultiices poenas per ignorantiain legis Deiet per Sar- buit, aniissurum boriae niemoriae geniioris nostri in libro if
racenos venire et servire permisit. Et nolandum, pilulare « ut' nonae et decimae legibus rewa-
in illo scelere aliud iniiuane capitulo 157,
quod llagilium subler- dientur eL insuper bannus dorninicus a neglegente
VAIUANTESLECTIOiNES
1 quaeBa/. 2 praeimus Bal. praeveinms G. vel pervehimus s sk G. ex corr., primo
4 margini adscriplum.
aniinalibus habuerat nl el Bal. peccalis coni. Bal. s c. quia q. Bal. u in margine G. addidit: voltnnusl
r haecin iextti exhibel BaL, mido scripsii G. qui in locohoc
distinguenctoconfusus' esse videtur, In capitiddri
ipso non legunlur haec verba.
 - '
-*H T?."CAROL'1MAGNIOP"P."PARSI.'SECTld L 912
,pereoIvalur, "Ut quil ecclesiarrim'bene(icia habent_,A. randum et r,estaurantlurii_,
qiiarituniipse de epus ec-
iionam et deciinainev eis eeclesiae, cuius res sunt, cksiarirm habere cbgiioscilur. Siinililer ej.. assi_no-
doneiiLVEi "quitale beneliciumjiabent, el adifte- slri aut in commune lanlum operis acciplan f quan-
'dielalein. laboraiit, ut de eorum ponione,-proprio tumreriim ecclesiasticarum babent aut •uni~quisqiie
presbiierb decimas doneht. •> ltem,2in eapitulafi
s per se iuxta quamUateinquam ips-elenel. ut si in-
nostro in libro' n, capitnlo 21 de eadem re : « De, ler eos convenerit, mt pro opere facieuilo rgenlum
honis quidem et "decimis, unde et genitor nosler et donent, iuxia aestimationem operisinarg nio per-
nos frequenler et In diversis placitis admonitionem solvant:; cuin quo pretio recior ecclesiae d prae-
fecimus et per capitularia nostra qiialiier haec ob- diciam resiauraiionetn operarios condticere et mate-
•serveiU.iii\ordinavimus,volumus atnue iubemus, ut riani -emere possitJ Et qui nonas et deei las dare
lle omni conlaboraloet de yjno cf foeiio pleniier et jieglexeril,'primumj quidem illas cum lege ua.resti-
•lideliior a'b-omuibiisnona eldeeima persolvatur. De tual,' insuper et banniiui noslrum solyat; ul ia easti.-
imtriinine vero, quod in deciraa dandum est, sicnt gaitis caveal; ne saepius iierando benefici ni amit- '
bactenus consuetuild fuil, ab oninibus observetur.Si tat. i . . ._ - _ .
-quis tanien episcoporum liieril, qui argenium pro 168. (169 BAL.)\Ul hi, qui terras dotnini laspro-
iioc accipere.velit, in sua maneat potestate et iuxta pterea excolere noiunl, ut nonds el. dectmas inde non
quod ci ,et iili, qui hoc persblvere debet, convene- solvanl, plentVer'coiislringantur,ut Itaec de libus an-
yit. » nis legibuspersolvahl. De illis,, qui agros do iniealos
165."(166 BAL.) De his, qui decimam 3\ecclesi,ae propterea neglegunl escolere, ul nonas et decimas"
"iniuste,noti secundum dispositionethepiscopicui, de- n" exinde non persolvani', ei alienas lerrasad excoleii-
'tetuf, auferuht, eitilitibi aut propter amkiliam aut dum propler hoc" ajccipiuni,vblumns , ut elribus
.propter munera dare praesutnuni.Quicumqtie deci- aimis ipsam noiiam et deciinam cum sua ege pfef-v
•in.am abstraliit de ecclesia, ad qtiain per iusiitiam solvant. El si quis ^oniemptor aul eomilis aut mis-
dari debet, et eam. praestirnpiiose vel propler mu- sorum nostrorum propier hoc extiterit, pe fideius-
iiera aut amieitiam aut aliam qiiamlibet occasionem sores'[Cod. G, sub lideiussoribus]
' ad palali in venire
-ad altei-amecclesiam dederii, a comilevei amisso compellaiur. '. , . ,
nostro distringatur, uteiusdem decimae quantitatem. 1U9. (170 CAL.)|De leloneis, ubi non igantur.
cum sua lege restiluat. . Slaiuium esi, ut ub,i leinpore avi nosiri do mii.Pip-
16G.(167 BAL.)De his, qui decimas nisi a se^juo' piui consueitido fuit leloneum dare, ibi e in fuiti-
.quotnodo;redimantur, dare neglegunt, ul firmiter dh- . rum detur; nam ulii noyiler iiicoeptumest ulterius.
itringaniur, qualiter vel invili hoc emendenh 4
Decimas non agatur. Et ubi necesse non est fluviiui aliqtiera.
qjjaepopulus dare non vult, nisiquolibet modo ab ponle iransmeare, vel ubi navis per niedia i aquam,
<&> redimantur, ab episcopisprobibendum est ne fiat. els.ub ponle ierii et ad ripamnon appro inquave-
Et.si quis Goniemptorinveotus fuerit, ut nec episco- ril, nec ibi aliquid empuim vel vemindaiu n- fueril,-
pum neccomilem audke velit, si noster liomo fuerit, - ulteiius leloneum iion demr. Et ncmo cp ai alium
-ad nostram praesentiam venire compellalur; ceteri ad.ponlem ire, jibijiuxla pontem aquam innsmeare
vero distringantur, utiriviti ecclesiae restiluant, potest. El qui ulterius in .ialrbifs locis, v ltle his,
qui" voluntarie dareneglexerunt. qui ad- palatium seu in iiostem perguui, leloneiim
- 167. (108 BAL.)De his, qtd reslaurationesecclesia- „ exaclaverit, curn siia lege ipsum teloneui - reddai,
rum eafumquedomorumfacere vel decimas et nonas " et bannum nostrum, id estsexagiata soli os,.com-
dare neglegunt, sisenon correXerint,jit beneficiaper- pqribt. , . -
,_danl. Quicumque de rebus ecclesiarum, quas in be- 170. (171 BAL.j)De rebusecctesiae, q ae absqitb
neficium lnibeiti, reslauralioncs' e.irtim facere ne- uV.arepelitione ab eadem ecclesia perjrigt tta anms
glexerini, -iuxta capiiularem anleriorem, in quo de possessaesunl, ut np.ilalestimoniasuper han deinceps,
. operibus' ac nonis et decimis constiiutum est, sic de possessionemrecipigniur. Ut de rebtis ec lesjaruni,
illis adimpl.ea.tur,"id est,.in libro.iv,. capitulo ,38. quae ab eis per niginta annorum spatia sin ulla in-
•f De opere vero yel restauraiione ecclesiarumcomes terpellatione possessae sunt; testimonia IOIIreciT
et episcop.ussive-abba una cum misso noslro,.quem piinitur, sed-co modo contineaiuur, sicut r s ,ad"lis-
'ipsi-sibi. ad h.ocelegerint, considerationem facjani, cum nostriim peiiinentes coritineri sdlenl. ",
>yi'unusquisque eorura tantum inde accipiatad ope-
" ' ' " '
. - VARIANTESLECTIONES. :-,."
' l exhhverbis Bal. jmbfum fecit novi capilis^iGS;ddclensilli: Et de rionis et decimis non redim ndis,Jnisi
•episcopo"placuerit; quae verba G.minio scripa slalim iufra inlrudit in medio capilc unte verb vblumus
• Blque iubemus. 2 haec miniosrripsit G. "" d, cuius ecclesiaesecundmn dispositionemepiscopi beiur G.
5 corr. quud G. '.-' i"
^^uo xullBal.
 915 CODEXBlPLOllATICUS. -^ PRIVILEGI.A,—-I. JRIVIL.^PER GALLI^E PARTES. S>_U;

- "
: m.: CAII.OM MAG&I : -. -.',"
"
'"' /
OTLOMAMGI -COBIGIS: '
- PM¥ILEG1-A,
:;SEC-T;IO SE;G;!JT'N:BA0-— '^-
'
- BE REBUS EGGLESIASTICIS '"---' . . -

DJPLOMATA, •FUNDATIOHES, PMVILEGIA ET PliT DONATIONES':

- I. PRIVILEGIA QUJE AD PARTES GALIJ2E SPECTANT, V

' '
'- I. - : '<• .
~. ^voluntatem domini genitoris nosiri-, seu sacerdotuM
~ '-ac clericorum factum est, quod sanclissimi episcopi
Diploiha, Caroli Magm pro Gdrzieiisi
' ' monaslerio
- •-; (aimo 768). - . "" ;_ in publica confirmarunlsynodo.iia cum Dei et ndstra
- (Ex Calmelo,Hist. de~Lorraine.) " .gratia sit iii omnibus confifmatmh, et neque a ponli-
Carolus gratia Dei rex Fraheorum, vir illbslris, ficibus Metensium, aut reliqiiis ejusdem ecclesise
wimibus episcopis, abbaiibus.-eomiiibus, etiam mis- rectoribus, ea qbae in- Iioc piivilegio continentur,
nee qiiombdoaliqtiandoperruptumsit., sed-
sis,,atque iiniversisfidelibusnestris, lam prsesenlibus confracta,
-sicut prsefatusponlifex pro laude -et servitio Cuncli-
quam futuris..Si petitioiie.ssaeerdolum.atqueservo-
sanctum loctim adordinavit,
rwii,-Dei,~in quo hostris auribus "suggesserunl!,ad potentis.ad praefatum
effeetum"perducimus, regiam maiisueludihem'exer- pro-eommuni spiliceisua, regnique atque Francorum
eernus, atque prb salute animse, et tlabililaie regni tnercede, noslris et futuris lemporibus perduret.-qua-
r.ostri, Domini misericordiam exorent, eorum animos tenus melius'4eleciet ejusdem ecclesiae reetores,.cum
exhorlamur. Igitur sqlerria vestra noverit, 'venerabi- ipsa sanelaiurba monacborum, prosalute patrise, vel
lem VirumTbeomarum abbatem, ad hoslranT adve- stabilitate regni ' • nostri
...
Domini miserieordiam depre-
nisse praeseniiam, qui detulit nbbis ' privilegium cari. -'--,.
'
sancitu recordatiohis Chrodegangi archiepiscopi Mo- B Signum Caroli '" gloriosissimi fegis;
' , .''
'"
lensis urbis, quod circa monasterium Gorzise, ,ubi -•'"»' '"'• :
'-.-/'
usque ad finemsaeeuliliabitantibus conscripserat, ubi Diploma Caroti Mdgnl qub pribrathn sancli Deodati
Iegebatur insertum, qtialiter.per consensum et vo- donat monasleriosahcli Diongsii {anno769).
liintatem domiui el geriiioris nosiri Pipini quondam (Ex D. Bouquetj.Kecueildes Historiens.) -!
regis, eliam et consensu suonnn saeerdotum el cle- Carplus gratia Dei- rex Fraricorum vir itiluster.
rieorum, supradiclum monastierium in nominibus Quiequid enim ad Ioea ecclesiafumDei benevola de--
apostolorum Petrfet Pauli constal ajdificalum, ,ubi ct votione concediinus, hoc nobis :id salutem animaj
postea sanciissimi corpns Gorgonii Roma tlelalum hostrae pfoflcere credimus, moximeadilla loca, ubi
condidit; ea scilicet conditione, ut inipso monasie- parenies noslri requiescere videriiur; lioc adimplefe .
rio nionaclii-secundum ofilinem et regulahi sancli sludemus. Quapropter-nolum sifomnibus fidelibtis
Beriedicli perpetuis temporibus vivereiit.-atque pro se "noslrfsprajsentibus el fuiuris,eo quodnos, obamo-
el pro aliis Doimhimisericordiam-indesihenterexora- rem Dei et rriercedisnbslra! augmenium, dnnamus
rent. Tamen ad c-onfifmahduin bujus boni operis ad.casasancti domni Dlonysii1 marlyris , ubi' ipse
certamen,'eognovimusdivensas res ad eundem satf- domnus preciosus cumsanclissdciis in cofpore re-
clum locuni,jjirafalum episcopum delegasse, iUque^**^juiescil, et domnus genitor nosler Pippinus res
ita corifirmasse,nt deinceps nec ab-ipso episcopo suo, .requiescere videlur, et nos, si- Ded placuerit, sepe-
sive successoribus et arcliidiaconis, seu cseteris lire cupimus, donammque.ibidem adipsosanctb
ecclesiiEeoadjiiloribusaliqtiolempofe fuisseirruptum. Tocoesse volumus, et-nbi Fdlleradus abbas-et-custos ,f
llnde asserirpraefalus Tbomarus ab.bas, suiqiie.mo- praeessedignoscitur, hoc est monasterio aliquo-qui f
nacfii, hoc privilegium confirmalum, et bsec oninia nuncupalur a sancto Deodalo ,-infra Vosago sylva , '*
quielo ordine se.possidere^; sed pro pieiatis studiis feiculeum domhus-el genitor nosler Pippirius in-sUa ':
petiit celsiludinem-nostram, ut circa prafatum mo- iiivesiitora lenuisse. comprobalum est, ea videlicei
nasterium, ejusque reclores, hoslram denfque con- raiione, ut-semper -ipsi fratres decem acquindecim
firmatibnempro mereedis augmehtoionscribere atque per vices ibidehi ipsum locum' custodire debeani, et
confirmare vellenius, cujus petitionem denegare ne-: ibl assidue in"psalmis et missas, etcaatefis obse-
«juivimus,sedlibenti ariimobanc praeslitisse^t eonfir- cralionum oratioiiibus; vel peculiaresorationesrpfo
masse cognosciie. Prajcipientes enim jubemus, ut nobis et pro domnb. atque glorioso genitore n.osiro-
inspeclum jam dictum pfivilegium, sicut per etindem' Dominuiripreces exorare die et nocte non desisiank.
declaratur, «icul ab ipso episcopo per consensum et Propterea-banc praceptianem• nosiram ad ipsa cas*.
<:
 - - - W>
9fS- B. CAROLIMAGNIOPP. PARS I. SECTJO'Ii.'
saneli et dbmni Dionysiiconscribere jussimus, ut al A seu aDomini timenlihus noscilur fuisse ad itum vs\
hac die rcctores ipsius monasterii praedictomonaste cdllalum aut per ^uodlibet ingcnium ab ipsis ab-
rio ctun omnibus ad se pertinentibus ex nosira iri :- - baiibus"iriibidefn Deo-servieniibus
I Deo
fuit a tractum,
dtilgentia proesentaliter recipiant. ad possidenduin aut iftaniea ibidem, auxiliante, a qoibuslibet
ila ut deinceps ipsum locum habeanl vel lenean hominibus fuerit melioratum vel augmenta.um, lam
absque ullius conlrarietai.e vel calumnia. Et ut lite. quod praesenti tempore pars ipsius monasterii possi-
rsostra prajceplip vel conlirmalio nosiris et futurii dere vel doniinafe videtiir, quam et inanlea Bomino
temporibus firnia et stabilis perdurare debeai, mam adjuvanle , ibidem fuerit per quaelibet sirumenta
propria subier 'decrevimus robofafe^ el de annuh .'-carlarum-collatum aat atlractum , inspe^iis ipsis
nosjro sigiilare jussimus. _ , praeceptionibus memoralorum prineipum, sub inie-
iritroitu jndicumvale: nt quieto
Sigimtn Caroli glorioslssiiniregis. ' gra emunitale absque
Ililfierius recognovit, ordine lenere vel | possidere : ita ut nul us jndex
DaialdusJanuaril anno primo regninoslri. Aetun .publieus in cuftes ipsius monaslerii., vel homines
'
Aquisgrani palatio publieo in Dei nomine feliciler qui"supra terras commanere videnlur, nec id causas
Amen. ' - audiendas , nec ad freiiaexigenda, nec pi raias aut
III. _ . " mansiones faciendas , hec ullas redbibi iones de
Diploma Caroli magnipro monaslerio.Corbeunsi.. parte fisci noslri requirendas aui accipiendas, in-
(anno 768}. . gredi omnino praesumat : sed sub integra enuiiitatev
-
-_. (Ex D. Bouqiiel,ibid.) ut diximus , cum omnibus fredis concessii, noslris
lCarolusrexErancorum vir inlusler. -Slea quae at et ftituris lemporibus quieto ordine valeant p'ossv-
anieriorum regum quondam nostrorum ad loca san: dere vel dominarej ut mclius delectet ser tos ipsoS-
etorum vel proopportunitate servorum Dei fuii con- Dei pro stabiliiate| regni noslri Dei mise icordiam.
cessym atque indulium, nostris waculis affirmavi- d.eprecari. Et ut hoec pra>cepliofirrnior 1abealur \-
inus, regum consueludiuem exercemus , et nobis ad vel per tempora in omnibus conservetur, manus-
niefcedem vel stabilitalem regni no.slri pertiner.e nostrae subseripiionibus subler eam decre "
?imusro-
"
«eonfidimus.Igitur venerabilis -Hado de monasteric bdrare. . -|
Corbeia,.quod ponitur in pago Anibianenst,_quoc liberius recognojvitet subscripsit.
anlecessores nostri Clotharius quondam rex , vel Daia snb die x^ii Calendas Apjilis, anio i'cBm-
Baliheobildis regina eorum opere a fundamenlo regnare coepi. Acium Andriaca villa in noialiie.-Dq'
construere praeceperunt, clementiaeregni nosiri sug- „ mini. ' -
G , iv. '_''.
gessit eo quod praefatusprinceps talem ad ipsum
iuonasterium per eorum praecepiionesconcessissenl a DiplomaCaroli Magni pro. Andegavensi ' ' - 5'. ' Atbint
niohasierio(anno 709)
licenliam,.ul, omnes res tam quod- ipsi- ibidem pro 1
eorum mercede visi firmasse fuerunt, quam eiiam a (ExID. Bo.unuet,
• ibid.)- - ,'-
succedenlibus. regibus, vel a quibuslibet Deum ti- Carolus rex Francorum vir illtisler,, oninibns
Bienlibus bominibus fuerit additum vel collalum , nostris , etc. Igilur magniflcusvir Gunih^iius rector
aut.ab ipsis custo.dibuspraefati monasterii perjjuod- de monasierio S,. Albini, qui esl eonslruct IS prope-
libet ingeniuin fuerit attractum in quibuslibet pagis muros Andeeavis, vel clericide ipsaeceksia^ieeu-
.Tel lerritoriis, boc pars ipsius monasterii sub inlegra liaris patroni nostrt ad nesiramaccedentes prs.sen-
timunitale, absque introilu judicum vel fisci publici tiam, clementiae regni nostri suggesserunt eo qu.od
repetiiionibus , possidere omni tempore quielo or- antecessores. nostri, seu etiam domnus a: genitoE
__dinedeberel. Unde et ipsas praecepiionesanteces- nosier beaiaa, memoriae Pipinus quondan rex per
sorum nostrorum , seu et. conflrmationesChilderici, illorum auciorifaies eorumque manibus sus :riptas..-.
Theoderici, Cblodovei, Cbildeberli, Dagoberti, Pipr unjuasdam vUlas ejusdem abbaiiaecanonicisjpsins.
jiini, quondam rejgum, necnon et genitoris nostri, D loci deputatas dentio per-celsitudinis npstr auctori-
>pseabba ex lioc in prsesenlinobis protulit legendas; talis susciiplum nos etiam eisdem utibus perpetua^
et ipsum beneficium abr eo tempore usque nune lege babendas , easdem confirmarc dig aremur-;
asserit esse-conservatum : sed pro firmkalis studio quarum scilicet villarum isla-sunt nomina- Mairon-.
petiit celsiiudinem nostram ut boc Jpsum-ad sji- nus, Clemenliniacus, Papirius, Prunarius, abiaeusy
prascriptum- monaslerium nostra plenius aucioritas Mulionacus, Monasterioluni, etvinea quie i fra cou-
«leberetconfirmare. Cujus petitionem gratanli animo sistit Monasterium i piscationem a porta . Cancia-
prsesiitisse et confirmasse, et in omnibus coneessisse cense usque ad insulam qua: nuncupalur irelista.;
'
cognoscile. Quapropter per praesentem jubemus ac Et boc pcr annosj singulos consiituit, t Uenittr
<lecernimusjussionem __,ut quicquid ab anierioribus prsetaxatis fratribiis ex yilla c Vjstiniac - de sale,
nostris.ad memoratum monasterium in quibuslibet modios -ceiiltim, Ulnde etiam , vduli pr signaium
J.ocisvel terriloriis fuerit concessum alque indullum^ esl, aitiludinis iioslraDpfaeceptum-Iiocfieri ussimus,.
o Apud Sammarthanos, qui idem praeceptumedi- !>A.pudepsilem, Crqliense. ""-'"'
c 'Apuil eoi"deiTi,Jusiinikeo.
. "' -••;l .
derunttony. IV GalliaeChrisi.";pag. 24; Mautonitis,
Clcmenliniaeus, P.apionh, Pinnarius', Sabracus,-
 917 CODEXDIPLO.MAT1COS.- — PRIJILEGIA. — I. P.RIViL. PER GALLI^E PARTES. . 613
per quod praecipimusnt praenbminalae res cum A* nunc videanlur esse conservata. Sed pro integra fir-
omni 'iiitegrifale, el sine cujtispiam refctorum praj.- milale petiit- eelsitudini noslrae supra niemoralifs
.fatilociniinoraiionej usibus-et stipei.idiis Dei ser- abba, utboc cirCa ipsum locum pro nosira auctofi-
vorum in eodem locoGhrislofaiiiulanlhim deputatae late plenius"confirmafe-deberemus: cujus petilioni
babcantur. Inlerea eliam conslituimus ut ntimcrus pfo mercedjs nostfie auctmentum , vel revereiuia
fratrum ullra 'quinquagenariuiii numerum ab ali- ipsius sancti loci i.ta praestitisse ef in omnibus'eou'
quo eorum abbate _u!lo uriqnam lempore 11.011 au- firmasse cognoscite. Prsecipientes enim ut quicquid
geatur. El huc boc nostrac aueibfilaiis praeceptum constat de ipsa eniunitate , sicut superiiis est"corii-
firmius dabeat«r,"et per fulura lcmpora a successo- preliensum , anteeessores nostri jusle et rationabi-
;ibus illius et fidelibussancue Dei EccIesiiE melius Jitcr coticesseruni vel conflrmaveruiit, el de"eo teni-
credalur, et diligentius conseryeiur,. de anriulo pore iisque nunc recto tramiie fuit conservatum:
noslro subler jussimus sigillari. ita et inanlea per- noslrum praeceptum.plenius in
Signum Karbli gloriosissimi regis. Dei uomine"-sit"conservatum , inspectas istas. pr:e-
Ililerius reeognovii;. . ceptioiies supr.iscriptornm" principum, sieut per
Data-inmense Madio , anno primo regnarile" Ka- easiiem declaratur, circa ipsum abbhlem Hardradtim',
rolo gloriosissimo rege Franeorinri. Aclum «"fiur- R vel succcssores ad ipsum monaslerium Siihin omni
-naco. tempore ipsa beneficia eoncessa in onihibus. valeant
..V. esse eonservata; el nullamrefragaiionem, nec uihim
DiplomaCciroliMagniproimmunitalecwnobii SUkien- inipeilimenium a judicibus publicis exinde quoquam
sis^aimo-769). . tempore habere non perliniescant:" unde ipsa con-
(ApudMabill., de Re dipiom.) grogalio pro stabiiitate regni noslri, vcl saltiie pa-
Knrolus gfatia Dei rex Francoruin, vir illusler."" .-triaeDomihi niisericordiam jugiter debeant exorare.
Si facta anlecessorum hosirorum regum qtiod lo^a Etul baccauctoritas firmior babealur, e"tin omiiibus
s:\nriorum praestiterunt vel concesseriiut, per nosuis conservetur, maiiusnostrae suscribtionibus eamde-
oraculis'conlirmamus , regia. cnnsiieuiditie exeree- crevimus roborare.
S?(jiiii/m'Kar61i-,glofiosissimi-regis.-- '
niiis, el nobis ad laudem vel stabiliiaiem regni noslri
Data mense Julio, anno primo regni nostrir Actum
ln Dei nomihe pertinere conlidinius. Igitur venera- '
biiis vir llardradus abba de nionaslerio Sithiu ,-qui ^Andiaco.
TI.
eslin pago'Tervariinse in bonoresanctas Marisege- Caroli Magni pro Attdeqnvensi.'"< S'. Stepjiam
niuicis D.miini nostri Jesu Chrisli, necnoriet sancti Diploma ecclesia (atmo 770).
Petri et Pauli apostolorum vel cacterqrumdomnoniin G - - {ExD.-Bduqiiet,ibid.)
sariciornrriconstrucius , ad noslram accedens prai- Karolus. gratia Dei rex Francorum, vir illuster,;
sentiani; "clementiaeregni nosiri suggessit eo qtiod omnibtts agenlibus, lam prsssenlibus quam fufuris.
.aiiiecessores regni noslri reges de omnes curtes vel Tunc nostra celsii.udofundamenla sui ctilmiuis cor-
villas ipsius monaslerii, quicquid eodem tempore roborat, quando ad petiiiones sacerdotum"et servo-
possidebant, aut adbuc inanlea ex- munere regum., rum Dei, quod -pro illorum quiete "vel "juvamine
vel collaia popdi-, seu de comparalo, aul de quo- pertinet.obaudimus, et lioe nobis ad mercedem vel
libet aitracto in quibuslibei pagis alque territoriis stabilitatem regni-nostri'in Dei nomiiiepertinefe
inibi erat adilitum vel collattim , iniegra emuniiaie coiifidimu«. Ideoque cognos&Umagnitildo 'seu ulili-
aiiiecessorjbiis suis vel ad TjionasleriumSiliiiu eon- tas vcslr-a, quod aposiolicus vir Maurioltis episcoptis
ccssissei, hl nulltis judex-publicus ibidem ad cansas Andeeavensis civitatis de monaslerio. S. Stephani,
audiendas, aut freta exactanda, vel fidejussores tol- quod sulfurbe ipsius civitatis prope murum cdii-
lendos,-vel mansiones~aul pafatas faciendas, - nec slfucluin est,. nobis suggessit qualiler^antecessores
liomines ipsius inonasterii' tam ingcnuos qiiam et nostri reges ipsiim monasieriolum ad-lunien ecclesise--
servientes, qui snper-lerras suas commanenl, distrin- S. Mauriiii concesserunt, et ul nos modo pef mer-
gendos, nec ullas redhibiliones fequirendas, nec ® cedis noslrae augmenlum tale beneficiuin"ei corice-
exsiciandas,judiciaria poteslas ibidem ingredero nori dere deberemuS, ut in locella ipsius mflilasterii, in
prfcsumal quo.quamlempore; nisi quod suli emuni- quibuscuniqne pagis vel lefritoriisiea videiur]iabere,
tatis muneie omni lempore cum omnes frcto vel nullus j'udex publicus, nec ad causas atidienda's,iiee,
bannos concessos pars ipsius monaslefii perenniter ad "iiiirehdas vel freda exigenda, nec bostililates vel:
debeat possidefe".Unde praeceptionemanleeessorum niitnsionesaut paratas facieudas, nec ad ullas redi-
'noslrorum seex boe prre manibus babere affirmai , biiiones requircndas ingredi audeat: sed quod fisco -
et quod ipsa benelicia concessa ab eo tempore usque a longo tempore fuit consuetudo" atl exactanduin ',
a Locns vnlgo dieitis Mbmai apud Santones. villam , ubi privilegium.-Corbeiensi abbati -Iladoni
? Aiiiliacum.pagiEncolismensis palatium erat: al s; n Cbadpni coiicessit. • -
verctur Mabilioniusut anno regni primo Cafolus M. c"Quodnani-siti.lliid-:S.Stepliani ninnaslerium seo
Iioc in loco constiteril. lh Andriaco' palaiio ad-"Ai- monasteriolum, non liquel. Neque id 'inlelligendiiiii
teiam 11011 longe a Sitbiensi, monaslcrio rese.lisse yidetiir de monasterio S. Albihi, olim suburbiiiio-,
-cmdit. Kaai Iiocipso_aiuiodegebat a,ptid,Andiiac,aii) quod principio S. MiCr-isc.seu S. Germano Aiitissipdpr.
episoopo, .rion S. Stephano, sacraiuni fuisse IcgiUir-
 " "
8*9 _ B. CMOLl MAGNIOPP. PARS I. SECTIO II. 92(1
pi-o nostro angmerito sub emunilalis nomine in Iumi- A deservienllbus, quilsunt infra agros vel vii eas, seu
i.aribus S. .Manfilii gloriosi martyiis concedere de- stiper lerras praedictae Ecclesiae per man m agen-
befemus : quod ita et fecimus. Quapfbpter per tium eorum ad ipsam eccleslam proficiat n perpe-
praesentem praeceplioiiem decernimus et omnino tuum : et quod nos propler nomen D lini, et
jubernus, utnec vos, nee juniores vestri, nec suc-~ animaenostra; remedium, seu nostram subs quentem
cessores eorum", nec quilibet de partibus judicum pTogeniem plena devotione indulsiniiis, n c regalis"
fisci noslri, ih quibuslibet pagis ac territoriis ipsa sublimitas, nec quorumlibet judicuni seria cupiditas
cella S. Slephani locella tenere videtur, sicut supe- refragare tenlet. Et ut praesens auclorilas am prasU
rius diximus, nec infrendas vel freda exigenda, nee sentibus quam fuluris lempofibus i.riviplai Deo ad-
ad bospilaliiates aut mansiones vel paraias faciendas, jiitore. permaneat, manu nostra subter ea decrewi-
nec ad ullas redibitiones req.uireiidas, et nec ad' nius affirmare. j
juniores suos exaclare nec offer-re penjius non re- Signuin Karolomanni gloriosissimi regis.
quiranl, nisi ut dixinius, pro mercedis nostrae aug- Maginariusrecognovit et subscripsit.
mento in luminaribus S. Mauritli sub emunilatis Datain mense Martio, anno 11 regni nost i. Actum.
nomine, ubi ipse Mauriolus episcopus custos esse Tlieudone-villa palatio, in Dei noinine felic ter.
videlur, ei proficiat in augmentum. Et ut baec prae- B ^
flrmior /VIIL
eepiio babealur, et meliusper tempora con- J
servetur, manris propriae.subseriplionibussubleream Charla Carolomanni regh, qua rillas Fabero as el Nc*-
ronlem ccenobioDionysianoconfert (ann 771).
dccrevimus roborarc
{Exappend.novaad jsecundam eiit. lib. de R diplom.,.
Sigtwm Karoli gloriosissimiregis. F pag. 6i$.),
Hitherius recognovit.
Carolomannus graiia Dei rex Francortt r-vir io-
Daia mense Martio, anno II regni noslri. Aclum
lusier. Kt ,quia monente Seripmra i.ia qporteat-
Harislalio palatio publico, feliciter. Amen.
unumquemque corisianier prseparari, qua enus ve-
VII. niente In conspectu superni Judieis illam nereaiur.
-Diploma Carolomanni pro monasterio Eonaugknsi Domini .piam vocem audire, unde omties jusli ex
(amo 770). bonis aclibus erunt gavisi;. quapropler os salu-
(Ex Mabilloiiium,tom.II Annal.Bened.) briter, ut crediinus, consideranles qualit r ex ler-
Carolomannus gratia Dei rex Francorum, vir il- renis rebus, quibus superna gratia nobis ffluentec,
1'uster, omnibus episcopis , abbalibus , ducibus , in boc saeculo iargire dignaia esl, salti - yel ia
coifdiibus, domesiicis, vicariis, centenariis vel om-, Q p.iuperibus ex liofi iribuere debereinus, u ide mise-
n.ibus missis nostris discurrentibus, tam praesen- ricordiam Altissimi adiplsci valeamus. Id irco ce-
libus quam et 1'jiluris. Cognoscaiis quod maximum dimus alque donamus pro.animse nostrae f medium,
regni nostri augere credimus munimenluin, si be- vel pro genitore nostro quondam Pippin , ad mo-
neficia opportuiia per loca; ecclesiarum benevpla naslerium Sancli Dionysii mariyris, ubi pretiosus
deliberatione, concedimus v ac Domino protegente domriuscum sociis suis corporfireijuiescit,. onahim-'
siabililer pefduraie confidim.us. Igitur noverit so- -qne,-ad prafato sancto loco esse volu s, hoe
, lerlia. vestra quod nos ad pelilionem venerabilis est villas quod ipse genitor' noster per anus.no-,
•yiri Stephani abbatis tale prq aetefna retribuiione stras ad ipsa casa Dei dmium delegaver t, nun-
lieiiefieium visi sumus indulsisse, tit in villas vel cupanles Fiiberolas, qui poniiur in pag Madria-
res EcclesiseS. Micliaelisarchangeli de monaslerio, cense, et Koronte in pago Carnotino, m omhi.
quod est construQium in insula Rlieni.qnae vocatur iniegritate, vel appendieiis eartim, ad ipso monasie-
Ilonaugia ,. "quas praesenli lempore aut nostro aut rio, vel moiiaehis ibidem.degenlibus, seu ad lumi-
cujuslibet munefe liabere videiur, vel quas deinceps naria Ipsius ecclesiae procurandum vel stipenda
' in
j"ureipsius sancti ioci voluerit Jlvina pietas am- pauperum, ut praediclasvillas proficere d beanl in
pliare, nullus judex publicus ad causasaudiendum, 0 augmenlum, sicut a vasso nosiro Abdrg rio pos-
vel freda undique, exigendura; quqcunqtie tempore sessas fuerunt, el ut melius delectet ips s mona-
n.onprassumat ingredi: sed prsedictusStephanus vel clios pro nobis et genitore riostro die nociugue
successores sui nec ulla publica jndiciaria potestas Domini misericordiam. adtentius depreca e. igiiur
propter nomen Domini vel S. Micbaelis sub inlegras" praedictasvillas Faberolas ei Noronie cedi iius aique
emunitatis nomine ipsas res valeat dbminare. Praer donamus ad ipso sancto loco , una_cu n terris ,
, .cipienles ergo jubemus ut neque vos, neque juniores, domibus „ aedificiis, accolabus, mancipii , vineis.,
aut successores vestri, nec ulla publica judiciaria silvis, campis, jpijalis , pascuis , aquis.a uarumve
poteslas qtiocunque tempore in villas , ubicumque decursibus , mobiiibus el immobilibus, arinariis,
5n fegno nostro, ipsi Ecclesiae aut regia aut priva- gregis cum pastofibus, omhia el ex omn bus, sicut
lorum vel bonorum hominum largiiale collatas, vel "diximus, cuin omiii integriiate, quidqui praesenti
qiiaeinanlea per Deum limentes fuerint-collatae,, ad tempore noslra videlur -ibidem_esse poss ssio, pars
audiendas allercaliones ingredi, aut freda de qtia- pradicli monasterii ejusque reclores per niter no-
libet caosa exigere, nec mansiones aut paratas vel strls el futuris temporibus babeant, ten ani atque
'fidejussofes lollere prsesumaiis; sed quicquid exinde possideant, el ad ipsa casa Dei in noslra e eemosyna
821 CODEXDIPLOMATICDS.— PRIVILEGIA. — I. PIUVIL. PERGALLLE PARTES. &2'2
usqtie ih perpelutim absqtie illius repeiilione Uebeai A j! comparalo, vel Ue quolibet attracto, seu ex mmicre
esse jure integro confirmal.o". :Ll ul iiaec auctoritas rcgiim bab.ere videiur, aut quidquid . adliuc inaniea
lirma" et" fnconvulsa pernianeai,. -nos eam "manu attraliere, vel emeliorare pdtuerii, et quod a timenti-
propria subter firmavimus-, et de- anniilo nostro IHISBeum -bohis honiinibus additum vel collattim
siKiilare^jussiriius. fiierit,' ibi judiciaria potcias ingredi penittis non
Sign. Carolomannogloriosissiino rege. pfaesumat: sed v ut diximtis , ex n»sira indulgonlia
- " :
"Maginariusrfecognovietsubseripsi.' jariirdieiiisabbas «ive episcopiis.IIerniarigaiidiis, hut
Data-in mense-Decembri,anno^quarto.regninostrL pors moiiasierir-Kuis'"vel omnis congregatio jbidem
-Actuma Salmuncbigo'palalio publico, in Dei nomine existeniium_j'aiiisiiccessores-sui, suUintegra immu-
feliciter.- - - - '-".'< nilate omhiafreda concessa debeant possidere-etdo-
'' ' - -•_,.. - "'
IX. -"=-..'". /, minare, ut ibidem in ipso sancto Joco nostris et fu-
PrwceplumCaroli Magni deHberlqte* -MonasleriiS. ttiris lemporibus Deo adjuyanie in luminafibus proli-
Michaelh(arino 772); cial.in aiigmenium', .uiide et- ipsa congregatio pro
" stabiliiale regni nostri, vel pro salulis patriaeprospe-
(ExMabill.,to_ni.ilveierum-Analeet,p. 401') _rit;sieDominimisericordiam j'ugiter debeant exorare i
Carolus Dei gratia vir illustris, Fraiicornm rex. |fi ei nnllas el inipedimentum a judicilius
"Tunc regalis celsitudo furidamenta sui culminis cor- publicis requisitiones
aliquo'tempore, nec'an;obis,nec-a_aucee-
roborat, quando jpelitionibussacerdotum sludet pro -denlibus Regibus , nee de.parte fisci nostri, nec-de
"eorumquielevel, juvamine obaudire, et ad effecturh qualibet, exinde; iiabere.nnn periimescat. El ui litec
"in Dei ndmirie nianfcipare. Cum itaquevenerabilis -
praceptio -nostra firmior.babeatnr, vel per tenipora
yir Hermengaudus abbas slve episcopus de monaste- nielius conservetur, manu jiostra.propria subscripsk
in
rio Caslellionis ,pa_gb.Virdunensi, in fine Viride- • --
iiius, et armjilo nosiro sigillari decrevimus.
v
miaca, ulii consurgitrfluvIu'sMafsupia, quqd illtisler Signifm Caroligloriosissimi regis. . •-
Volfaudus el conjux sua Adalsina in eorifm proprie- . Datum in mense
Maio, anno quarlo regni noslri.
tate, in bohore sanctl-.Michaelisarcliarigeli, yel ca;-
palatio regiopublico.
terorum doiiilmirumsahctorum, ubiipse cum norma Actuin.Drrppioneiii ~ -- -. - -• • -
.J_ :x; .. __.
plurima conversarf videtur, nosciiur consiruxisse,
integra ireimunitaleomnes fes, villas, vel faeultates, Prmceplum Carpli Mqgidprq monaslerio S. Germani
J ' a~Prath
el quidquidpraesenii tempor.ein quibuseunque.pagis (anno 772).
-et terraluriis in regno Deo propilio nqstro, lam ex Karolus gratia Dei rex Francoruin, yir Uluster,
aUode, quam de compafato, Velde quolibelaliracto,' A Rcgalis serenitas sempef eainstituere debct quaead
seu ex muriere .regiimjpraesentitempore vldetur ha.-,- aiteriia muliiuiodo^cotiferanljucra, lit de pratisenM
bere, aut quidquid inanlea altrahere vel meliorare regimihe "ad coeleslem '\dtam conscendere valeai.
poiuerit, el quidquid a Deum limenlibus bonis bo- (Juare nobis opdrtetet condecet cuneia salubri con-
"mJhibusibidem addiium vel collaium fuerit, pro silio'pe"ragere,"praecipue pelitiories saceidiitum, in
-mercede nostra yisifuimus concessisse, sicul bonaj quo nbstfisauribus fueriiit perlalaa, ad effectum ih
iriemoriaedominus el genitor nos.lerPipinus quoiidain Dei nOmine hiaricijiare. Ideoque nobiset pluribus.
rcx fecit, ul nullus j'udexpublicus nec ad causas au babeaiur pracogniilim, qualiler basilica S. Viiicehtii
diendas.nec freda exigenda, nec mansiones antpa- et sancti Gefinani siib oppldiiih"PafiSius consfrucia,
falas faciendas, nec ullas ref.iiisitiqnes inqtiirendas ubi ipse pretjosiis domnus in corpdre requ^eseii, a
nec exactandas, riee ad hohiines srios, lam ad irige- pareiilibus nosifis'anleriorilius regtbiis, vel a npbis
nttos quam ad servienles , qui super lerrani fpslus integra emiiuiiate "omnes villas , agVds,'vel tefras
Monasierii commanere videnttir, nec [fidejussores 'videtiir quas "pbssidetbabere concessasi Sed nos pro
toilewlos, inibi judiciaria potestits penitiis ingredi mercedis niisirie compendjo, ad peiiiioiiem venera-
non praesumat: sed jam dictus lleimangaudus epi- bilis viii Lantfredi ablialis, qniibidem custos pras-
seiVpus,aut pafs ipslus Monasterii,' omnes res vel L esse videlur, pro reverentia ipsius sancliSoci, vill.ts
facuiiales suas srib immuijilatis"nomine et blnriia "ciiinagris , tefris lam ulira'Ligeriin quam eirca lia-
freda concessa debeat possidere ct dominare.Ideo befe,' vel ubi in regno", Deopropltio, noslro eorum
per pfacsentem praeceptionem fleeerriimus ordinan- possessibries esse iioscuritur, lain emtiniiaies, qtiani
<ium,''quod in perpetuum yolumus esse mansuruni, reliqua omiiia inslrumenla ipsius b^silicse.saiictiVin-
iit neqiie nos^neqtie juiiiores successores nosiri,'nec ccntii vel sancli Germani, vel quicqjuid undiqiie
quilibet ex judiciaria poteslate, nec de parle Ponti- ibideni delegattim habcnl, aut adlihc a Deum fimen-
ficiiin, hee adquemiibet homiiium, in-res vel facul- tibus horiiimbiis adiiiium vel collatum fuerit, per
taies ipsius abbatis sive episcopi, vel nionasleiii sur, nostram praecepiionemconfirmamus; el iniegra emu-
quidquid praesenti tempore, lam ex allode quam de nilate a.novo concedimus, ul quicquid fiscus uosier

, RSalmonciiicum, vulgo Sanwncy, stiblus Laudn- piam , Massoupe. Anno 819 boc moiiaslerimn Sma-
rium versus o.-ieniejii', qiia tendiiur ad Deiparam ragdiis abbas iranstuliiad ripam Mosae: circa qtiod
La-.tiiiensem. accrevit oppi.jum
" S. Michaelis-dictum a ^iionaslorio,
b Monaslerium S7 Micbaelis. seu Velus-Monast.i- S.Mibel. .
rmm, Yieux-Monlier,in pago S7irdunensiad Mnsu-
 923 r - B. CAROLI MAGNfOPP. PARS I.SECTIO II. '\ - . 9%l
.qtiolibel modo ab omnlbns,- qni super lerras Ipsitts A , Piinclpale quidem clemeutise cuncttirumque d eetaGr
saiicii VinceiUii vel sancli-Gerroani commanere no- commodare-aurein bbnignam, praecipuequep o com-
scunlur, babeie poteratr'et oiimes redhibiiiones pendio animarum, elc. Igiiur venerabilis,vir. ariber-
absque iillitis judicis infroiiti aut repetitione Iia-r tus dono -Deiabbas de monaslerio V-ivario-peegrinor
beanl co.neessa.Pr«cipientes enim jubemus ul iieque rum , qui ponitur ih- pago Alsacensi supe rivum
nos, neque j'uniores ,seu successores nostri, vel Morbach, quodest conUructum In liqnore S. Lcode-
quilibet ex-judioiaria poieslaie accinctus pro quo- garii et S. Petri apiistoli et S.. Mariaeseu aetero-
cumque modo ullis ingenuis in cunciis terris prae- rumqne., ubl ipse fcumlurma plurima mona -boruin
fatae basilicae, vel in eo quod praeseritilenipore pos- deservire dignoscitur, clementiaeregni nostri sngges--
sidere videlur, aut quod inantea ibidem additum sit, quatenus anteees >oresnostri quondam pe epnim
a;Deum timentibus fuerit vel collalum , nec ad cau- auctoritates, illorum mahibus subscriptas e villa-
sas audiendum, nec^d recta (sic)exigendum.nec-di- ipsius monasterii, seu quod^d praesens pqs idjcbat»
strictiones aut mansiones faciendum, nec ullas par- tam ex emunitatibus principum , seu Ebetba di, qui
vas res requirenduni,-atil Iiomines de capile-in ipsum monasterium in sna .eleemosyna fti davit.,.
judicio reprobare ullatenus praesumant, et praeler- quam ex largiiale pagensium, vel quid in ntea' a-
inissis.repetitionibiis quas aut noslris aut antecesso- " Deo timehlibus liominibus ibidem deleaafu fuerif,
ruiu nosirorum-repetere consueverant, omnia stipe- nitegra emumiate concessissent : ut nullu j"udex,
rius-vscpiptaperpetuis,- Deo auxilianle, temporibus' publicus inVillas vel res ipsius monastefii ni neb
lsianeanirinconviilsa. Ita igitur, ut diclumest,de ad causas audiendas^nec freda exigenda, n c.niaiir
omiiilius hominibus qui super lerras pra:sctiptao"ba- siones, aut paratas faiciendas,nec fidejussore tolleii-
sUicaesancii Vincentii-et domni Germani commanere dos, nec honilnes ipsius monasterii de qui nslibet
iioscuiitur, el decapite eorum quos contra homines causis distringendis, nec ulli redibitione req liremlo
lilteros iu omni placito testimonium ferre concedi- ibidem Ingredi noii iebeant. Verum et ipsa praer-
inus, et quhd vel exindc exigere aut sperare pote- ceplionem jam dictis autecessoribus nostri seu et
ratis, nos omnimodis praBsenlialiier removere et ronfirmalionem antejdictus abbas Fariberius reetor
sequesirare sludemus. Et Tortasse quod calliditale de ipso monasierib riobis oslendil ad relegen um, et
judicum faciente ipse emunitates ubi fuerant inter- ipsom beneficlumcirca eundem et memorata ecele-
ruplae, a novoiieeermnius, ut nullus boc facere pra;- siani ipsius usque nnric adserit esse asserval i. Sed
sumat, qui non vult rerum ami.-sionem sustinere pro firmiiaiis stiidjo petil celsitudinem nostt m, ut
niullarum; sed quod a priscis parenlibus nostris an- ,_ boc denuo circa monasierium ipsum et ipso mona--
feripribus regibus ipsi sanctae basilicaedomni Vin- - cliosnoslradeberelauctori_iasgeneraliterco.il rmarev
centii vel sancii Gennani noscitur fuisse concessum, - Cujiis peiiiionem pro reverentia ipsius loci, ut me-
- jnspectis eorum praeceptionibus, nos a novo nosira reamur ad merccdem sociari plenissima v lunlaie
indulgeniia roboramus, alque plenissima et prom- visi ftiimus prsestitisse, et in omnibus corifi masse.
piissima voluntale pro respectu fidei j'am;dictoLant- Pra;cipiciites ergoij"ubemus,ut nullus jodex ublicus
fredo abbali suisque successoribus concedjmus, quod in res vel faculiates Spsius ecclesioe, nec ad causas
nulliis pro qualibet occiisione refragare aui minuere audiendas, ncc Ifeda exigend.a, nec maiisio es aut
aui convellere prissumat. Sed et si quid liscus noster paniias facieiidas;'nec fidejussores tollendis, nec
de anledictis yillis supradicti sancti Vincentii vel Jiomines ipsius ecclesiaeet moriasterii ipsius am in-
Somrii Germani utcunque in regno, Dco pVopiiio, -geniios qiiani et servos, qui super eorum t rras et
nostra habere videlur, vel de rebus ad easdern per- . mitio manere videnlur, qui ibidem aspiciuni e qui-
tirienlibus potuerit augmeniari, ipsi basilicaelempo- buslibel causis distririgendis, nee ullani red ibiiio-
ribiis perennibus proficiat in augniehtis. Hanc quo- nem requirendo ibidem ingredi non debeant, sed ex
qiie aucloriiatem ut perlienniter nostris et futuris benefieiis a jam diciis antecessoribus nosi s, in-.
lemporibus; Deo auxiliaute, a nobis nostrisque suc- •j. speeiis pridem auctofilatibus, ad j'am dictu mona-
cessoribus inviolabiliter ajternam perduret in firmi- sierium usque ntinc fiat conservatum: iia et d inceps-
latem, mnnu nostrae suscriptionis subier decrevimus per nostram aucioritatem generaliler manea incori-
roborare, el de annulo nosiro subtcr sigillare. vulsum, et quidqiiid exiude fiscus noster poteraj
Sighum Caroli gloripsissiml regis. exaetare in luminaribns ipsius donini Leod garii et
Rado ad vicem hiterii. S. Mjiriae, pro st.abililale regni noslii profciat in
Dala XIIIKJII."Novenibris, anno v regni nosiri. perpeluum. El ut 'hae auctoriiates lam prae nlibus-
ActiimArislallio palatio publieo in Dei nomine fell- quam et ftiiuris temporibus possiiit constare manu
ciler. nostra subterr.oborare et annulo nostrp sigill re.j"tw-
XI. simus. "
... ,
Prceceplum Caroli Magni pro monasterioMorbacensi Signum Caroli gloriosissimi regis.
(anno 772).
Data Idus Jahuarii anno quarto regiii nostri palalie
(ExMarlene,Anccd.,tom. I".)
nosiro publico in Dei iiomiiie felicilcr.
•Carblus gralifl Dei rex Fiaucorum, vir irilustcr.
 825 CODEXDIPLCMATICLS.—.rRIVILEGIA. — I-PRiyiL. PER GALLI^S PARTES. -92«
. _ - XII. - f .' , A
i faciilliilesdpsiusIEccIesiaenec-ail. eausas.audiendas
8 CaroliMitgnicltarlaimmtiniiatis Murbacensiabbalios nec freda exigenda, nec mansiones aut paratas facien-
dqta svb Hariberto abbatejfinno 772). . das nec fidejussores tollendum nec liomines ipsius
(Ex Sclioapfl.,Alsat.-dipIom.). , ", - ecclesiaeyel monastefii ipsius lam jngenuos .qiiam
*
Carolus gratia Dei rex Ffancorum, vir inlnsler. el scryos qui super eorum lerras vel mitio.cnm-
manere vldenlur qui ibidem aspiciitnl de qtiibuslibet
Principalequidemclemenliaecunciorumdccel accom-
modareatirem benignampraecipiiequepro cOmpcrdio causis disiriiigendum, nee ulla redibutione requiren-
aniniarum a praecedeniibus_!regibus aniecessoribus dum, ibidem ingfedere nondebeaiit sed sictit-ip,sa
noslris ad locaecclesiaruni probamus esse iiidulliim beneficius a j'am"dictis antecessoribus noslris inspe-
«levotamente debemus perpendefe, cleongrtia bene- ' eias priorum principum auctoritates, ad.jam dicto
nionaslirio usque nune fiat conservatum, i.la.ei dein-
flcja, ul mereamur ad-mercedem esse participes, non
_negare,sed'robuslissimo jurepro nostris oracnlis eeps.per nostram.aiiclori generaliier maneat incqn-
eonfirmare. Jgittir venerabilis vir Haribertus dorium yiilsum et. quicquid.exinde liscus nosler poteral
Dei abba de mo.nasterio Vivario peregrinorum, qui exaciare in luminaribus ipsiusdomni Leodegarii vel
ponitur in pago Alsacense super fluviuni Mmbachqui sanctae Mariae, pro siabililate regni nosiri proficiat
est constfucjus in Iionore sanctr Leodegarii et sahcii' B ii: perpeuium, et uj ba;e auotoriias.tam-praeseniibus
Petri aposloli vel sanctae Mariae,- seu ccte"iorumque, quanr el Tuturis ieniporibus possit conslare manu
ubi ipsecum turma.plurima monacborum-deseivire noslra subier roboravimus et anulo nostro sigillare
noscitur, clementiaeregni nostri suggessit, -eo qtiod jussimiis.
antecessores nostri quondam per eorum aucloritales Signum Carnligloriosissimi-regis. . ._,
illoruni-nsambussubscriplis de villas ipsius monaste- Liitlier-iusrecognovi.-etsubs.cripsi. --
rii sui quod ad praesens possidebat, tam ex.muneri- Data Idus Januarii anno quarlo rcgni noslri. Ulan-
bus principuni seu Ebroardi, qui ipsum monasterium ciaco palacio publico in -Deinomine feliciter. -v
in sua aeiimosinafundavit, quam ex largitaie pagen- XIII. '" v ""
sitiin, velquid in aniea a Deo limentibus-hominibus Diploma Caroli magni concessumHeddoni episcopa
ibidem delegatum -fuerit inlegraifimnniialeconces- Argetiiitiensi,quo EcclesiceArgenlinensi lolum ih
sisseni, ut nullus judex publicus in villis vel res valleBruschiana distrkiuin lerrtc confirmalianno
573). ..., -
ipsius monasierii sui nec ad causas audieadas, nec
Ifeda exigenria, necniansiones.autparatas faciendas, (Ex GrandiJier,Hisloirede Slrasbouig.)
nec fidejussores lollendum nec homines ipsius' nio; _ ° Carolus gratia Dei rex Franeorum, vir inlusier.
naslerii de quibuslibet causis dislringendum, nec KSudnobis ad siabilitatcm regni notri, jirocul' du-
nulla rcdibutione requirendum, Ibidem ingredere non bium in Dei nomine credimus peninere, si petitio.nes
debeat,unde etipsam prsccepliooemj"am<lctisante-- saceidotum aut ecclesiarum, que noslris fneiinl aii-
eessoribus nosiris seu et confifmationem anie dictus riiius prolate, perducimus ad efreclum. Quapropter
abba Ilaribertus fector -de_ipso monaslerio nobis notum "sit omnibus fidelibus hosiris preseniibus et
Oslendiiad relegendasbt ipsud beneficiumcirca eun- fiituris, quia vir venerabilis Eddo Strazbtirgensis
dem velmemoraiam eeclesianripsnisusque nuneadse- ccclesie episcopus, -que est construcia in honore
ritesse conservatum sed pro- adfiririantis sludium sancte Dei genitricis semperque virginis Marie, cle-
petiilcelsiludinem nostram,ut boc denuo circa ipso menciamregni nostri suppIicavil,'qiiaIiter'qiiondain
nionasterio vel ipsosmonachos nostra deberet auclo- locellum niiiicupanicma Stilla quema longolempore
riias geiieraliter conlirmafe, ciijus.peiilioneni pro per confirmatioiies rcgum predicla possidet etclesia;
rcvereritia ipsius loci ut mereamur ad mercedem et rectores ipsius ecclesie predictum locum per loca
sociare plenissima volonlale visi-fuimus preslitisse, denorainaia, Jd est, pef regia ° straia, que pergit
"vel in omnibus confirmasse cognoscite.Praicipicnles super rivolum, qui dicitur f Stilla, soper casa^ Rum-
ergo jubemus, ut nullus judex publicus In rcs vel jX ] maldi, deinde ubi dicilur h Papliinisnaida, ind.e lo-

aRiploma boc Carolinum impressum est in Mar- •218-222, qtii bane senlentiam non salis verilati esse>
lene Thesauro auecdoi., lom. 1, pag. 10; Eccard., consonamj'udicant. •
Orig. Habsb. Atisfr., pag. 119, "etin Lunig.Spicil. .d Hodie victis Still^ in valle Kruscana et Ralliviiti}.
eccles. contin. 1, pa0r.935; sed ex exemplis cor-< Scbirmecliiano siius,""adhuc pertinens ad e,piscopuu>
ruplis. Argenlinensem. . . . -. .. -
k Miiio. Yidetur bsec vox posrla in ablativo casu «Haec.strata regia illa est, .quae.per yallem Brusca-
.
el signilicare idem quod domihiuiit,Iegitimapossessio.. nam.ducitexAlsaiiain Gailiam,lio(Iieadhueexisleiis.,
Raro Iisecvox occurrit, ct quidem i.n. chariis Pipini et qtiibiisdaina'b iiinc annis renovala.
et Caroli Magni.ianlum.VJdeCangii Glqssar. noviss. . Mlpdie riyulus Sdlt, cujus fontes sunt in ilja Vn-
edii., voce Milittm* -,_ ..... ,, , - sagipane quae Weirersihai. vocatur, duabus lcucis
.cTesiantur plerique auclofes, viam monstr-anie.. ab arce Oclisensteinensi":unde descehdit ad; epiir
Mabillone, de Re diplomat., pag. 75, Carolum-Ma-;: vall.em.S.cliirmectiaiiam.. el paulo post se Bruschae
giiuin nonienstitim constanter sigiia.ssej.iiteraC,-an- conjungit. .- ...;
. teqiiam imperajor" fuisset corohaius; addunt vero, " s Tlodie vicns Urtnat, temileuca Haslaco.disians^
j illnm ,ad iinperium evectuin semperse nciniiiiasse ad Sira^am regiahi _ct :'d. episcopum.Ar^Ghtiueutera
: Karoiuin; nriiiiinddC iiiJt. Plliiiinis bacc"disc'uliinit pcrtinei.isJ .. .-.' - ...... .- -
auctoics Gallici novsa Diplomaiica;, loin'.. II, pag.' i>L'<k'us'vkllisBrtiscanaeignotus."
 ' ' " B. CAftOLi MAGNI DPP. PARS I. SECTIO II.
'
928
"927
liuri montem qui vocatur a Arlegisbergo, usque ubi A niendat omnibus judicibus terre illius, ut illi uerant
rivolus surgit.qui diciiur 1 Hasla, deinde ubic Wicliia omries res edclesie cum ratione secuudiim Iegem
h
snrgit, usquequri in d Brusca ingrediliir, inde iierum Frnncoriim, qiiia les peregrinoruin propr e sunt
perlotiga Brusca usqiiedum Siilla'inius ingrediiur regis. Ideo restaureiilur omhia illa pfedicta a eccle-
ad paflem 'predicte ecelesie adquesierunt. Idcirco siam Scolorum sine Ii.ullo impedimento - ;siv lefra.
.... .'
•jietiil, ul Iioc per nostram atieioriiatem "denuo pfo sive vinea, sive pecuiua, sive -bomines, siv argen-
rei firmitate circa ipsanreeclesiam iierato hoc con- ttim, sive aurum. Si qtiis eorum Iioc nonfe rit; re-
cedere et cohfifmare debefemus-: cnjus pelitioni gra- cognoseat se regis preceplum non obaudi ; quia
tanii aiiimoprestitisse et confirmasse, et in omnibus reges Ffancortim libertatem dedefunl omnib spere-
•concessisse'eognoscile. Quapropier banc preceptio- grinis Scotorum, ut jnullus rapiat aliquid erebus
-rieinnoslram -cbriscribere:jussiinus, ut ea omnia su- eormn, nec ullageneratio-preter eorum ge eraiio-
perius hbminata cum iefhiiriis et firiibtis, vel appen^ nem possideal ccclesiaseorum. Taliter exind agite,
diciissuis merhorala ecclesia ejusque rectores ab hac quo gratiam nosiran vultis habere. "' - -
Uic in perpeluum habeant, teneant, atque possideahl"; :-.,,-._- ,". -XT.
ni riiiilus ex j"udioiaria,potesiaie,ttul qualibel persb- i DiplomnCaroli Magniquoslatuit, prwteralia uVnuL
na, prefatum-Eddonem "episcopum,suosque.sueces- B . lus simoniaceEcclesidmArgenlinensem_ingt diaiur^
et praicepta tradil de eleclione episcopi, et e divi-.
sores,' aufagentes de se predicds rebus iiiquietaie, rioi.e reciituutn(ani 774, die lerlia Aprilis).
aut conlra-rationisordineni vel caluraniam generare (Ex Grandidier,ibid.y
quoque lempore presumal, sed boc noslre auctori- . Carolus gralia Dei rex- Francoruin, vir i lusler.
tatis donum jure ibi permaneat firmissimo. E-l-utbee Cum principem ac defensorem Ecclesiarum ii s fecit
riostra auciorilas inviolaia permaueat, - vel nosifis Dominus, ne gfacie ej'us videainur esse ingr li; Ser-
et futuris temporibus mellus consefvelur, nianus vicium ej"usaugmeniare, bene et opporiune i stituta
iiostresubscripiionibus-subter decreviraus roborafe confirmare, emenaanda reformare, et sedata ubiqtae
cl de anulo noslro subler sigillare. discordia,-pacem; coneordiam et iranquillila" m nos
SL)tmmCaroli gloriosissimi regis. ' Ilitherlus reco,- /cpoftel.reslaurare. idcirco-nolumsit oninib s fide-
gnovi. ,. _ . libus noslris preseniilras- seilicet et futuris, uaiiter
r Dala Nonis Marcii e anno quinio regni nostri. Etto venerabilis.sancite.Argentinerisis/Eccle ie ejii-
f-Actum Theodone villa, palaUo publico, in Dei scopus, secum adducens apostolicos virus;i ullum
nomine feliciter. - MoguiUinum meiropolitanum et Joannem C nsian-
XIV.
p tieusem episcopmn, coram mtiltis celsitudin m no-
PfjeceptupiCaroli Magni regis Francorum de facien- slram adiil, flebililer conquerehs"suorum rq osdam-
da resiilulione iiblaiorum ecclesico Uonaucjiensi aiilecessorura
(circa an. 775) s. episcoporum scilicet cum suis uibus-
dam canonicis, pi^ep|>silis videlicei, deeanis; diluis,
(Ex Grarididier,ibid.) caraerariis , canloribus ct ^cholasticis eccl siastica-
"Carolus graiia Dei rex Francorum, vir inlusler. potesiate lantum abuli, T ul cum deberent si oniace
Commendai dmnibus qui accepcrunt. aliquid de ee- heresis veri exsiirpatores esse, imprudente effeeti
dtsia.Scoioriini, que est in insula Ilonaugia, ut itc- sini injuriosi defensores. Nam in-dacione reben-
riim reddal onine quod accepit, vel quod rapuit sine darum sub oblacionis nomine qtiasi pro c mmuni-:
Iicentia abbalis Beaii ;el-si-quisretiiieai parum, cora- utilitale iiifinitam pecuniam exigebant, qumnon.
a Hodie-yicus ' Heiligenberg, horae qiladrante a
no, Carolus Miignns^eustriae et Burgundia; regnis.
Siilla dislaiis, ad episcopum Argeniiuetiseiiiperti- Austrasiani conjunxiiLci inter aii"num774,qu , expu-
mns. , • . ,
~~Hodie rivus , , gnata Papia, captoiitifr'Desiderio rege, liitilu n regis-
Hasel, -eujiisfontes non proeiil a fon- Longobardorum ehariis suis insertiit. Hoc j m edi-
tibus'Slillaeconspiciuiittir, interrivulos Stillel Wicli derunt Mabillon.,- Atmal. Benedictin. tom. I, pag..
mediuSj qui prope Collegialam Ilaselacensem in 699, et post eum Eccardus, Origin. Tla sburgo-
Bruspam se praecipitat. D
c llodie rivulus Wich prope vicum cognominem, Austriac., pag. 105.
iisdem in panibus ac llasela orius, Mnter antiquissima regum Franci;e ju a apud-
' - in Bruscam quo-__ Alsatas exercita,
qned illabens. jnsj quoque albinagii (auba ne) bic
Nomeu qtiidem charlseigiiorani, emati-
Fluyitis Brtische.iii aUissimis.el "coiifragosisVo- innoiescii.
lem ipsam jam oclavo saeculo fuisse noslris.Ui ori.s
gesi verticibus, juxta vicum Sell eiumpens, perluil cognitamprobat boclCaroli prajcepliim. -
lolain"vallem Scbirmeckianaiii, quae a" se cogno- -
niiiiaiur Breuschlhal. ilaec vallis sex leucis longa' i Ilanc cjiartaml, shd corrtipie, ediderunl cbilier,
loia peuiriet atlepiscbpuniArgentinensem, elAlsa- iii ndlisad Chroiiicon Roenii?shovii,pag. 495 Lunig,
liam jungit cuih pfincipatu'' ' Salmensi
' et Lotha- ' Reicbs.Archiv. coiitin. i, forif. '5_pag. 275 et. La^
ringia. .
' « Caroliis' . Guillei lihtoire 0"Alsace, Pretaes , p.agi 18 _ Illam
Magnussnceessit in regnum Gulliaepa- descripserat Koenigslioviusex auihentico, q i luiic,
iri PipihOdefunctd 24 Sfiptemb.ris768, in urbeNd- et adhuc leuipore Wimphelingii, in tabtilario stimini
tiomensi 9 Ociobris sequenti rex remiuiiiilus. capituli Argciitincnsjs exstabai, hddie non mplius
s- f Regem Kardlum hiemasse in villa quae dicilur superstes. j -
Tlieodonis,,ad an. 775.tesianUir Annales Meienses, i DeLulloMogtiniihoarcbiepiseopolegeSe rariutn,.
apud Bouquetiim, lofn. Vj' pag. 541. Lter.Mogutit:, Iib. iv, pag.-60i, cdit. i, el p g. 5_h
e Hoc praeceptumcsl sine die etanno": pohendum' ejlit, ii, et de Joanne episc OonslaiUieusiGall christ^
vero csiinler aimuin "72, quo, tnorluo Carolbinan- toin. V, pag. 895.
 929 CODEXDIPLOMATICUS.— PRIVILEGtA. — I. PIUYIL. PER GALLI/E PARTES. 950
prout opus cral- fraiiibns, scd secundum paucorum-A A cessorumacunciis posessionibusfratfum sequestrari,
predielorumvoluiuatem, sibi lanlum providenlesin- el non in mansion.bus vel pernoctatiohibus uspiarii
ter se lalenler dividebant. a Sed cumompe genus ab eisinquieiari, sed sine omnifulura contradiciione
simonie ab Adriano papa suisque predecessoribus in prcposiii - et fratrum dispOsitione res - clailstrales
dampnalum, ac omnimodisamptiialum .cognovimus,' inconvulsasmairere. Si quis atilem episcopus, dnx,
placuitiiiostreetasianeium provideniie, prefali Etlo- judex, poiens, vel iuipotens, spiritalis vel seculafis,
nis episcopiquerelam ^ic modesle et utiliter lempe- hoc nostre-dis.pqsilionis..et"con(irmationisdecrctum
rare,neuliliiates Ecclesieprorsus videanmrdesiruere;- niutare et violare-presumpseritet memorali episcopi
vcldecretis Palrum lemere conliaire. Rogatu igilur possrssionesniinuere, aul ullasviolentias, vel perliif-
ffalrum ejusdemepiscopii et coiisilio„muliorum-pa- baliones pro bis slatuiis noslris inchoare teniaverii;-
cemet concordiam diligenlium, ac provi.doconsehsu cenlum libras.auri' opiimi persolvat, medietatein
~>
episcoporum, Lulli videlicet Mognritini, ElionLset fisco nostro iriginta arcbimandriie Moguiuino, vi-
Joannis, staluimus et regali noslra auciorilate con- ginii Argeiilinensi Ecclesie. Et nl hec uoslre firnli-
fimiavimus,qualcnusiiigredienies, -si digni jndicen- tatis auctoritas meliuspbserveiurj mahu propria subter
ltrr scleniia, moribus et genere, ne appareant vacui - firmavimus, et de ajinulo noslro signari jussinius;
in conspeclu Domini, de allode, qiiauium Deo-inspi-B ? Sjgnum.Caroli gloriosissirniregis. GilbertuS.cancel-
ranie yoltierint, matri Ecclesie deyote tribuant, vel larius ad vlcem Hitlierii recognovit et subscr.ip.sit.
s:. boe deluerit, sepiem libras illius monele in cari- ? D.iluniin sanctp die Pasche, tcrcio nonas Aprilis,
latem elcommune frairum commoduinvoluntarieof- d anno DominiceIncarnationis774,' indictione duo-.
ferant, -ut- inde noslri memoriam agentes.-.alacrius ^deeima,annp,sexto rejjnanle doninonostro Carologlo-.
consqlenlur. Episcopus vero et preposiius, ne Imjtis riosissimo rege, ipso papa Adriano seJenle in sede .
earitatis immunes babeantur, cum sinl doinini «t stia.-Aclum Rome, in Dei noinine feliciter. Aineu.
inagislii, tribtis unceis auri donentur. Precipimus , -' , - / • -XVI. < .- -
quoque, ne defuncto priore aliunde veniens, sed de Praceptum Caroli Magid.pro mohaslerio.Ahholehsi
ipsiusEcclesiegremio,sircperifur idoiieus.episcopus, - , •: : : («lino 774).-
cligaiur; sed si nullus i.bidiguus,.qiiodminime cre- -. (Ex DJBouqliet,Recueildes Hist.) • - — - -
Uinius, iiiveniiitur, lunc piiinum aller aliunde as- Karolus graliaDeirex Francoruih',vir iifluster,om-
siunaiur, iia tainen ne Romana majeslas,' vel reg:i)is1 "' nibus fidelibusnosiris tam praeseniibusquam et Iiitu-
IioupVoffeiidaiur. Qucm lalera esse censemus, qui' ris. Si lioc quod rectores -Ecclesisepro opportunit.tre
babeat vite nieritum, sapienlie doctrinam,. xi.tslila- ri venefabilium locoruminler se commiiiaiitiii',riossfis
tem, sobrietatem, non sit tutbulenlus, non iracun- oraculis confirmamus, reglam coiisiieUidiriemex^f-
<lus, et quanlomagis extraneus, lanto.melius mora-. cemus,; et id-in postmodum jure firmissimomansu-
tus, prpvidusel consideratus, nec Patrum traditiones> rum esse credimus.f lgilur noiumsit romniumvesird-
destruendo; alieui fiat offensusvel molestus.. Volu- rum magniludini, qtialiter vifi venerabiles Meroidiis'
mus pfetereat res presentjsepiscopi suorumque~suc.- - Cenomaiinisurbis episcopus, alque
Rabigaudus ex-
»In epistola31 Adrianl papaead domriumCarolumi refutavit Schatenns. /Eram Dionysianam,anno 555
regem directa, apud Bouqiieiiini, loin V, pag. 579,> eomposiiam non staiim iri chartis admissarn fuisse,,
quae esl'85in Curolino Codice, liaec.leguntur: «Nos3 sed longo posliempore iiitroduciam yerum esi: seil
omnium ecclesianim pasloralein curam liabeutes di- ctim praeligatur conciliis..Germanico, Lepliuensi ot
vina pra:dicare praiceptanori siiiimus de eonsecraiio- Suessionensiannorum 745et 744, cur non potuU.Ca-
iiis vitio, quod in partibtis llaliue et Tusciaeper bae- rohis cain iiidiplomaieamio 774adhibere. lihtiiianno
jesin simoiiincainfil, eic. i , . 785 adliilitiitin authentico diplomateprq MelensiS.
h Arcliimandritu:olim apud Graecosappellabanlur r Arnulpliiccenobio,apud Meuriss., Hhtoire deseveqttes
abbales generales, seu principes moiiachorum, quod d de Meit, pag. 179, et Bouqnetiim,tom. V, pag., 748i.
iioniendein archiepiscdpisfuil communicaluin. Da- Qnodeiiam de inilictionedicendum. Non igitur falsa,
jgoberlus episcopus-Bituricensis, ineharta anni 9300 dici potest charta quae novemanle annos iisderiifor-
se Biluricensisecclesiaearcliimandriianiinscribil. In" D ; ninlis sit usa. Ilevera oninia fere diploiriataquaead
-
labulario ecclesia;GiaiioiiopolitanaeAmblanltis Lug- res raoiiasieriorumprivatarumqne .personaruin per-
-dunensis arclilinandriia dictur. Alia vide exeniplai a ' tinenl, in secunda regimistirpe carejit amiisIiicanfa-
quaiciiai Cangiusiu Glossario, tom I, pag. 657.
c Carolus lionis et indiciionis. Sud adiiolat Mabillon,, de Re
itinc Rwna; 1'ascha cum Adriano papaa diplomatica, pag. 189, iionmilla quae solemnia luere
- celebravit, ul leslantur Annales Francorum Fulden^ 'T elEcclesiamvel reginmispeciab:inl, cumaiiiiisregum
ses, apud Bdiitpietuui, loni. V, pag. 528. Annales ss adjuncios habeie lncariiationisaniios. ldem adnouit
Meienses, -apudDuehesne,-tom. II, et alii. Ibidem u Beshelius,Chronici Gotwicens., tom. I, lib. n, pag.
quoqttesolemnisjieracta est donatio_,quain fecil Ca- '- 155, idque clare emiritiaiit auctores Gallici novae
rolus EcclesiajRomanae,ul narrat Anasiasiusin Vila a Diplomaticae, tom. VI, pag. 442. i Les diplcmesde
A.driani
'd papae",apud Bouquelum,lom. V, pag. 461. • dutesde Vindiclknel des annies de l'In-
Il.cc inlcr cliailas Alsalicasprima est qua) habet Charlesmagne
3t ' carnation, avanlet depuis.qwilfut empereur,nedoivinl
indiciionemet aniiuni Incarnationis. Papebroclfius |S poiHi elre rejetes, si d'ailleursils ne som pas reprilten-.
el alii'vel falsa, vel interpolala atbiirnnlur omnia >a siblrs.n Quidquidsit de liac cjiiiroveisia, quaeslat
diplomalaquie ante annuni 800 acramCbristiaiiamet -t pio aiino liicaiiiiiiionis,-nulla remanebil dilliculias,
indictionempraeseferuht.t Hac astalo, inquitEckliari, I) si dicatur a-r.un Cliristianam et indiciioiienimaiiii
Cpmmenlar. dercbus Fianciacorienlalis,tom. 11,pag.
%• poslcriore in apograpliofuisseinseriatn, cum reliqu*
28, certa.sedetsenleniia, anuum Inearnaiionis in pro- o- alise formu.la;diploniaCarloviiigicuin.deiioicnt.-
"
bis Carolj cbarlis non inveiiiri. > Quos onines jairiiri . -
 B. CAROLl MAGNlOPP. P2UIS L SECTKLjlL - . • • So~l
951 ..--".•
Anisola monasterio abbas adnostram accesserunl A i boe nobis ad mercedis augmenlum vel sla ilitatem
praesentiain, asserenles so pro opporlunUalp, amba- rcgni nostri periirierecoiifidimusi Quapropt r nolum
rum partium res Ecclesiaeinter se concamiare; unde sit omnium fidelinm noslrorum magnitudini qualiter -
et ipsas commuialiones bonorum hominum manibus nosel cotijnnx nostra Hiklegard regina ob amorein
roboratas in pracsenti ostenderunt legendas: ubi «t Dei, el noslraecommune mercedis augme um, do-
cognovimus qualiter dedit et memoratus episcopus naiiius ad sacrosanctam ecclesiam beaiissim confes-
de ratione S. Gervasii Rabigaudo-abbali ad opus S. soris S. Marlini et patroni nostri Tiiroiiicae civitatis
Garile.fi,villa jlia quae vocatur Sabonarias in pago conslructani, ubi ipse pretiosus domnuscor ore re-
Cenomannico,-in condita Labrocinse, quem domnus quiescii, et vir venerabilis Gulfaidus abba -praeesse.
Senardus suo opere a novo cousiruxit, el ibidem re- videtnr, donatunique in perpetuum atleuni eni san-
quiescit, cum'oinnibus rebus ad se pertinemibus vel ctum locutn, velcjiisdem eoilgiegationicim a vesli-
aspicienlibus: id est, omnibuslerris, domibus, sedilt- meniorum esse vnluinus : hoc est, insula um ca-
cjis, accolabus, mancipiis, litis, libertis, et benefi? sielloSenni6nense,i(|U3eesi sita in lacu Min iadae,el
cia ingeniiorum,-vineis el silvis, campis, praiis , pa- cnrtem piscariam, ac Lionam cum omnibu finibus
scuis, aquis aqnarumve decursibus, mobilibuset im- ei ejus tcrminis, ,sicut in publico-et ad pal tium vi-
mobilibus, farinariis.gregiscumpastoribus, omiiiaet B : simv est periinuisse, el-inaiilea inlra fisc nostro
ex omnibus, cum omni supelleeiile quicqiiid diei ant excideril, tam infra ipso lcrmino , quanv t aforis
nominari potesi.' Siniiliter hoeccontra t\n coriipenso ibidem in iiilegrupiperlmerilia, id ea cufl s, eccle-
deditjam latos Rabigaudus de ratione saneti Carilefi siis, villis, inansis, maneipiis, massariis, dificiis.,
MtUoldocpiscopo ad o;ms S. Gervasii, villa qusevo- yineis, olivelis, campis, silvis, pralis, pasc is, aquis
catur Curle-Bosane et Monie-Ebreiramno in pago a.juarumve-deeutsibiis, mobilibuS et innn bilibus,
Cenomannico, in condila Siliacense, cum omnibus - omnia et ex omnibus, eiiam et monasteriolo illo ih-
fra ipso caslro, queip Ansa novo opere co struxit,
appendiiiis suis.cum terris, domibus, asdificiis,man-
cst in honore saucti Salvaloris, cum o niil ejus
cipi:s.,-litjs,libertis, ei benefi.ciaingenuorum, vineis, quod
silvis, carapis, pralis, pascuis, aquis aquarumque solidiiate. Donamus etiam ad praifalum lo um val-
decursibus, mobilibus et immobilibus, peculium leni illam qusevoeatur Gainonia,cum salto et candino,
ulriusque sexus.tnm majoraquam minora, omnia et yel usque Judalanns, cum montibus et.lpibus a
ex ouinibus quicquid diciet nominaripolesf ad inte-r fine Treantina, qtii vocatuf Thonale, tisque in finem
grum.. Sed proiniegra firmiiale pelierunt jnm dicii Brixiacinse, seu in gifo' Bergamasei, quicq id Infra
viri celsitudini nqstrae.-ul lioc per nostram auclori- ." ipsos fines,yel ab ipjsavalle et longo tempor et modo
latem confirmais deberemus. Quormn petilioiiigra- ^' aspicefe vel perlinere videiur; sicut iri publ co et ad
tanti aniino iia.praestiiisse velconlirmassecognoscite. palatiuin-vi-aest^reddidisse, aul inaniea i fra fisco
Pr,a:cipienles,ergo jubenuis ul quicquidpars altera hosiro cecidferit.Simili modo'cum' inlegrita e, sicut
conlulit parli, aut conlra in recompensatione recepit, de termino Sermionensi conscripsimus,-il et ista
ab hoe die per hanc atictorjtatem inspeotas ipsas omnia tradidimus. lnsuper adjungimus ad rasfaium
conimutaliones, sicut per eas declaralur, habendi, sancliim locum sinodqcbium illuni inler duin et
tenendi, conimulandi, vel quicquid exind^' unusqnis- Ticinum quod in bonore S. Mariaeconsiruci m prope
que quod a pafe suo accepit, ad perfecltim ejusdera . Papiam civiialem iiilocum Wabiin, cum vil a Sola-
Ecclesiae «xercere voluerit, liberam et finiiissimam rio, vel omnibus appendiciis eoruni, et ca ella una
in omnilnis habeani potesiatem, el neque ab ipsis infra Papiain, id est una eum terris, domib s, eccle-
praidiclis viris, rieque u successqribus illorum ul'o siis, aedificiis, accolabus, mancipiis, mass riis,-vi-
uinquamtempoieipsaeco.mmulaiioiiesvioleniur. Unde neis, silvis, campis,'praTis, pascuis, aquis a" uarumve
dnas coinmuiaiioiies uno tenore conscriptas fieri jns- decur.-ibus, mobilibis, et immobilibus, omi ia et ex
sihius, qtias irinnu propria firmaviinus, et de auulo oninibiis.Tlaec vcro omnia superius nomii ala cum-
inistro sigillarejiissiiiius. _. ,,y lermiiiis el finibns vel appeiidiciii suis a die pfaesenti
Signum Karoli gloriosissirai regis. in pcrpeiuum ad prpefalambasilicam Sl M' riini, vel
-ldherius recognovi, cjiis rcctores . concessimus, ae plenissima olumaie
Datum %tC.il. Mattii, anno vi regni nostri, Papia inilulsinms. Propierea banc pneceptionem auctori-
civitale publice. " - " latis noslrse conscrihere ju>simus, ut ea- q aj.snjna
XVII. dlcla sunt pars memoratae basilicaj S. Matini ejus-
Piwceptum Caroli Magni regis Francorum pro sancli que rectoris ab bac die habeatil, teneant at ue'pos-
"MartitdmonttslerioTuronensi (anno 774).
sideant,"el atl ipsam casam Dei pro merce 'snosiras
(Ex D. Bouquet,ibiii.) clcerhosyna in aiigiiieiilis proficiat, ul null s ex ju-
Carolus gratiaDei rex Francorum et a Langobar- - diciaria potestale nut qiialibet persona lbmoiaio
dorum,ac pairicius.Ilonianorum.Si enim-ex.hisquae Gulfardo abbati suisqtie successoribus, au agenles
divina-pieias nobis affluenter tribuii, pro opporluni- de se praedictisrebtis inquietare, aul conlr ralionis
late servofutn Dei locis vetiefabilibus.coiicedimus, ordinem vel calumniam genefare quoquo leuipore
• tt Obsefval Mabilloniussecundam litlcram nominit5 Langobardorutn per a constaiiler efTorri-in a'uiosrp.-
pbis, noii per o, ut passim iu ediiis.
953 CODEXDIPLOMATICUS.— PIUVILILUIA.— I. PIUV1L. PER GALLI.E PARTES. 954
praesumat : seil boc noslraeauclorilatis doinnn jure A veiiit ad campiim Doniiiiicuin,deinde ad campiiin
ibi pefinaiieai firmissimn.El ut lnec noslra aucloriias W.ilgeveni, deihde ad Sarueium usque ad.cellam
firniior habeatur, vel noslris el futuris temporibus sancli Geimani, et deinde per illam slraiam qu;e
nielius conservelur, manu propria subier eam decre- pergit ad veius mouasierium conlra p».gum Stam-
"
vlnius roborare. jiinseni pervemt lemma ad Rosbacium, deinde ad
Signum Caroli gloiiosissimi regis. Frumenleriiis, inde ad ^yaranceras conira pagum
.Iliterius recognovi. < . Cariioiensem pervenit-lemma ad Puliolos, inde ad
Data XVIICalendas Augusli, anno vi et primo Piicililtos, deinde ad Ilitlini -villare, inde ad Wadisti-
fegiii nosiri. Aclum Papia civitale iu Dei nomine villam ad illo Pirario, deinde ad illa Frona quse fuit
feliciter. Amen. \ Siephanone, inde ad Calmontem, deinde per illam
XVIII. - straiam quaepergil ad Ilelmoretum, inde ad Lon-
Caioli Magtti charta pro monastcrioDionysiano gum-Iucum et Senone-valle super Nivigellam. Haoc.
(annq 774). omnia superius dicla cum omni iiUegritate et solidi-
(Ex D. Bouquet,ibid.). . taie sua, sicut usque nunc a fisconoslro cognoscun-
Karolus graiia Dei rexFrancorum et.Langobardo- _ tur esse posse.ssa, cuni utriusque sexus fcraiiiiiitnn,
rum ac palricius Romanorum, vir inluster. JLl quia B cervorum, Capreolorum, ex quorum, coriis libins
monenle Scriplura, ila opoitet unumquemque con- ipsius sacri loci cooperiendos ordinamus. Nec non
sianter praeparari, qualenus yeniens in conspectu eiiam ex supradicta venaiione infirmorum frairura
ad
superni Jud-.cis,illam mercaiur Domini piani vocem corpofa lempus reparauda et roboranda. consll-
audire: Venite,benedictiPalris ntei, percipileregitum liiimus. Igilur piaediciasvillas Faberolas ei Noron-
tem-ei cum foreste Equalina, vel ea quaesupra dixi-
quodjiobisparatumeslab originemundi (Malth.xxv; -
ad .ipsum sanctum locum cedimus aiqtie dona-
54); unde omnes jusli erunl gavisi.Quapropler nos/ nius,
ufcredimus., salubriier consideranles -qualiier ex iniis, cum terris , domibus , sedificiis, accolabus,
terrenis rcbtis quibus superna gfaiia noliis aftluen- mancipiis,vineis, silvis,C|inpis,pratis, pascuis, nquis
ler.in hoc sseculolargire dignata esl, saliim in saiir aquarumve d.ecursibus, mobilibus ct iiiiinobilibiis,
clos Dei-vd-in "pauperibus-Cbrisii ex boc iribuere, farinariis super ipsam dominationeui cons;sleniibus
dcbiremus, ut misericordiarii Aliissimi. adipisei va- sive faeere volentibus; sirailiter et mercaiis_ in eis-
leaTnus;idcirco cedimus-pro animae nostra; reme-- dem villis coiifiuentibiis, sive mercandi graua con-
ditHii^velpro genitore nostro quondam-bonaememo- venienlibus : ita ut nullus coines, -nec vicecomis-,
r-iajPippino, ad monaslerium domni Dionysii marty- ( -nee vicarius.nec cenlenarius, nec ullus exactor
-ris, ubi ipse preeiosus cum sociis suis cprpore .rer. judiciafhepiilesiaiis, aul teloneuin,aul freda evigenda'
qiriescii, et ubi supradiclus domnus el genitor nosier. aut feramina sine licentia abbaiis capienda, attt la-
liumaiusesse-videlur, et Folleradus abba "essedino- queos lendeie vel pedicas, aut ullain consueludiiiem
scilur; cessusnquead praefatumsancium locunresse; imponere aut superaddere audeat; sed remulo.(oihis
voliiinus, hoc est, villas quas ipse domnus genitor_ inquietudiiiis iinpedimento, el conlrarioruin -Siomi-
noster per niaiiusnostrasad ipsam casam Dei dudum, num ausu sive ex ipsis villis mercatis, omnia ex om-
delegaverat, irancupaiiies Faverolas, quae poniiurr nibus, sicut dlclum esl, stipradiclo sanclo locb" siib
in pago Madriacinse, ei Noronte in ipso Carno-.' omni integrilate et eniyniiate, q-iicquid praesonti
lino- cum ounii inicgrilale, vel. appendiciis earum3 tempore nostra.ibidem videiur esse possessio\eldo-
. ad ipso"mon.-isierio,vel nionachis ibidera degen-.- minaiio, pars praedicti mqnaslerii ej'usque rectores
-
lilms, seu ati luminaiia vcl slipendia pauperumj ridstns ei futuris' teiiiporibus liabeanl, leneant atque
procuraitda, staluimus, sicut a vas?o hoslro Aude- possideant. El ut eis melius deledel pro nobis' et
gario possessa;fuerunl; insuper et eum foresie ad_ domno genitore nosiro Dominimisericordiam alien-
eas periiiiente qnaevocalur Equalina, cum foresia- tius iinplorare, lianc autoritiiiem maiiu nostra subier
1 firmavimus,ct de anulo noslro subler sigillaii j"us-
riis et ceriis fmibusin eam designalis, videliceicon-_ jj
tra paginn Madriacenseni pervenit a lemma usque_ simus.
-adPelram-fictam, deihdead Mnlurias super Vjclria- Signiim Caroli gloriosissimi regis.
cum, deiiidead Montem-Presbyieri,deiiide ad Gon- Wiglialdusad"" vicem Hitherii recognovi dl sub-
daiuin usque ad Cueulosa. Secu.ida lemma contraa scripsi. . '
.
pagum Pinciacensem pervenit ad Condonafias, ad
I Data in nieiise Decembri, ~>anno primo regni^no-
Veunas usque Aureo-Vallo, deinde Levicias. Teriiai siri. Actum Salmimciaco palalio publico, in Dei no-,
lemmacontra pagum Parisiacumde Ulfarciacas per- mine feliciter. Amen.
a Leuwa legil Dublelus, qnam vocem terminum- i- cundam-librorum de Re diplomatica editionem cura-
inlerpretatiir Mabillonius. Legeiidum, Lemnia, id estt viij.boc diploma descriplum dicit ex autograplio,-
silva. VideCangium.ad lianc voceiri. ips>euinien M.abillonius,lib. xxiv Aiinal. IJeiied^
fc-JamrexLangobardorum erat Cnrolus Magnus, , niiiii. 52, in ej"us diplomaiis sinceris exemplis legi
ul fert hujus charUeiilulus;liiiic anntis piiiiius regnii leslatur, anno septintoet primo. .
de Ilaliseregno accipieiidus esi; Ruinaflius, qtii se-
959 B. CAROLl MAGNlOPP. PARS L SECTiO |ll. «J5&
XIX. A perius nominala k, de una parle Laim^ha ubi di-
" Diploma Caroli Magni pro Leorahensimonnsierioin eiiur Boboiino cella , et iiide premilur ub JStsi-"
diwcesi AfgetUinensi, fundato a Fulrado abbate nisbacb venit in Laima, inde vero per Mis nisbacli
S. Diomjsii(attri. 774, 14 Septembrh). ubi ipse surgit, iiideieliam Nannents ; dein aulcm
(ExGrandidier,Hisloire de Strasbourg.) monte usqu"e,adm Rumbach, deinde Tludim sberch,
Carolus gratia Dei rex Francorum et Langobar- deinde in alia n Rumbacb, i 1
deinde inBureber b, exin-
°
dorum, vir inluster. Quidquid *>enim ad loca san-' de in lertia Rumliach; 1
deinde autem pe git, iu
clorum venerabilium congruenler ob amorem Dei P Aclrinisregni, inde in furesla per Duciaset onfiuia,
concedimus vel conlirmamus, hoc nobis procul dubio inde per Laimaha fliivio in valle de Amba Rjpas
ad aetefnamlieaiitudinem , Domiho prolegeiite,.per- pef uiarca Gasniarjnga et Qdelding.i u ue de
linere confidimus, Ideoque coguoscat magiiitudo, Oplianpol, et iude per Laimaha fluvioalia ri a usque
6eu utililas vestra , qualiier venerabilis vir Folradtis ubi Audenbacb in Laimaha confluit,et pergit per ipso
abba clemeiitiae regni nostri suggessit, eo quod in fliiviolo usqtie radices ? Stoplianberch per v lle, snb
amore vel reverentia beatissimi c sancli Dionysii, inlegrilate ipsius monte usque in Stagnbab, nde per.
Rustici et Eleutberii, in sua proprietate, in pago Rivadmarca, Odeldinga el Gasinaringa, et i de per
Alsacense, in loco qiii dicitur a Fulradovilare,infra fi- B confinia usque inde Ophampol. Ista omnia er loca
nes e Audoldovilare, f cellatn aedificasset.vel a no- . denominata, marcas et confiiii»-,loium et ad i ltegrum"
vo-suo opere construxisset, ct inantea auxiliante infra ipsos fines, cum piscaiione quacum ue aris
Domino el bonorurn hominum -sedilicare velle , ut capiendo ;-_ad ipso, sancto loco concedimu , atque
ubi beaiissimus et "martyr s Jppolitus corpore re- pro oportunitate ecclesie indullum esse oliimus,
quiescit humalus ~~-.Propterea nos propier nomen et j'ubemus ut per toia illa foreste nostra fo as ipsos
Dotnitii et animae salutem, eo quod mercis noslraln fines denominatas baslura ad eorum pe nia es
ieternum- pernianeat, vel etiam ad petltionem fideli noslra indulgenlia concessumhabeant. Pre ipienles
nostro Fulrado ad ipso loco superius conscripto ali- enim j'tibemus, ut nullus quislibet de fidel bus no-
t
qua Ioca silvesiria pro qporiuniiaie et stipendia stris, neque d.ejudiciariapolestaie, quiipsa casa Dei
iervorum Dei ibidem degeulium,-in pago Alsacense vel reciores ejus de ipsa loca denpminata in uietare,
ex marea fisco noslrq i Qwningirliaini, in ainore nec condemnare , nec contra raiionis ordii e facere
beatorum sanctorum Dionisii et Privati, nec rioriet noii presumatis, nec vos, neque,juniofes'_i eusuc-
sancti Yppoliti, donamus, doriaturiiquein perpetuiun cessores vestri, sed pro mercedis nnslre augi entuiH,
esse volumus, boe esl, silva et foreste nostra su- vel stabilitaiem regrii nostri in luminaribus i sius ec-
G - . ' -r .
a Hoc dipldmaj'am ediderunt Doubletus, Antiquites t"Aliler" liabet sebundum hujus diplomat' exem-
deSaint-Denis, liv; ni, pag.~t~}1; Coiiilius, Anna- plar sic : Marlyr Ippolitus corpore requiesc l\ elut
lium ecclesiaslie. Francor. trim. VI, pagi 84;- Feli- monachi ibidemvivefe, el ulsecundum recti udinem,
h\ea,HhtoiredeS.Denis,Preuves,'~n~im.50, p.tom. xxxiv; vel ordinem suum \convenknler debeanl. ropterea
Bouqtielus, in Scriploribus rer. Francic, V, nos, elc. I . . ^ ~*>
pag. 725, et Harlzheim, Conciliorum Germanias i Praedictum exefmplar loco : slipendia ervorum
tGm. I, pag. 235, sed ubiqne exstat incorrectnm," Dei ibidemdegntium , habel: slipendianwi clwriitn
Cbarlam bic damus.qiialein ex aulographodescriptam pago Alsacese ibidein degendum.Jnie prob bile est
comniunicavii D. La Forcade. Prasser^ioslniio, alle- monaclios Alsntas, rie abbatia San-Dionysia mensae
rtun in labulario San-Dionysiano ejnsdem diplqma- suae bnna monaslerii Leboracensis uniret, s cundam
' lis exeinplar exstat ,• in quibusdam autograplio dis- olilinuisse cliartamJin qiia Caitdus Magnu iter denoia-
simile. Praicipuas illius lectiones vafianies in noiis vitexpressiusbona inferi-is denominataspecia per-
bic assigiiainus. linere ail nioiacl os^iiAlsatiadegenies^etjnoiadalios.
b Communem usum incboaiidi diploniaia per si- i llodie Kinsheim, vicus -Al£.-atne uon pro ul a Se—
niiles locuiiories enim , iiaque,'igitur , eic, probant lestadio et sancti Hippolyti oppido silus, in douiihio
" .
tom. 627et . ' • '
aitclores novae Diplomalica), lV,:pag. civilatis Selestadien^is..in
k Locorum noniiiia hocdiplomatesati legun-
seq. •
c Alterum Inij'us diplomatis exemplar locd Diony- tur corrupta. Distinctitis exprimuntur in cb rta au-"
sii, Buslkiel Eleulherii babel: Dionysii,vet Privati. rj logrnplia Lotliarii iniperatoris anni 854.
-d Ftilradovilare est antiqiiuni riomeiivici qni niiiic L Sive Lebralia, Gallice Lievre, Germarii e Leber,
Leberau, sive Lievre, nuiicupatur, in Lolliaringia, rivulus, cujus aqtiKl.Scaiae(Scfter) miseent r. -
in ditione S:in - Deodalensi tribus circiter leucis mlIodie Loibaringiae vicus, dictus YAUematdRom-
Selestadio disians. Nomen Fulradovilare - ipsi iinii- bdcli, in Ballivalu rbgib San-Deodalensi et arochia
tti.nifuit ab ipso Fulrado , qui ainplissimasin Alsatia Lebnr:tcensi si us. JTeriia decimarum parl ibidem
pbssessiones, ut ex teslaiiienio suo paiei, liabebat. gaiidel ecclesia prihialialis NaiiGeiana; rel quapars
e Audoldovilare est priscum uomen hoilierni.in coiicessa fuit paroclio Leboracensi. . . .
Lotharingia oppiduli, quod a sancii Hippolyli ibi a n liddie vicus Loiharingiae,Peiit-Iiombaci diclus,
Fdlrado Roma allatis reliquiis vocalur Saini-Hippo- io parocliia S. Cruc|is , ad eujus parocliuni pertiiiet
lyte, contracle Sanl-Bill. Fulradovil.are ibi (bcitur diniidia pars decimarum. Altera fruiiuf raedicta
infra fines Audoldoviiare: Lebfaba -enim a sanclo ecclesia pnmatialisj
iiiilliiirilanium distat. 0 llodie Grand-Bqmbach, villula in.Balli. lu S:m-
Ilippolyto
. f Haeccella Fiilradi estiirioratus sancii Alexandri, Dandatensi et parocliia S.Crucis , de quo ul snpra "
quein Alexahder VI collegiatae Nahceianae S. Geor- de Pedl-Rombach. j ,
gii aniii 1502 conjupxit, cujus rediius hodie perti- p Vicus/a Hingrie, in parochia Leborace sisitus,
iient ad .priiiiaiiajem ecclesiain. _ Ieoca distans a VAlfemandIloinbaclu
e Corpus Siincii llippolyii Audoldovilare a sanclo i Forsitan Siembergsive Stampemont, vi -u.s_ Alsa»
Ftilrado prius rceoiidiiuin, jam a niultis aimis in ab- lioein pardctiia ric Colroy.
baliain Sun-Dyoni ianam iranslaiuiu fuit.
 S"~1 CODE* DIPLOMATICUS.—'PRIVILEGIA. — I. PRIVIL. PER GALLT^EPARTES. 938"
clesie.^velad stipendia serv.omm Dei ibiderii eonsi- A j pro oporiunitate' Eccleslarum' DeifUefiht- -poSl.ulatiiy
steulium. futuris temporibus-proficiat in augmenlis, solerter perspicere-'et congrua"vel oporluna "eis b'e-'
qualiter . deleetef ipsa congregirtiQfle pro nos et • neficia non dehegare; sed ea jqtfeJjroDei siinl inluitu
a uxore noslra, eliam b et prolis; Domini misericor*" ad effeclumin Dei-nomine maneipafeTIgitur.cogno-
diam altentius exorare.- Et ut liec auctoritas'firriiipr scai magnitudo, seu -ulilitas Vestra quallter vehlens
Iiabeatuf, vel-perjempora meiius cohservetur, riianti'•-virTenerabilis Etta-Slra^bufgensis episcopris cle-
propria subler fifmavimus, 6tvde amilo imsiro si- menliam rogni liostri-supplicavii, ut uliictmiqiieper
" '' "" ' '
gillare jussimusi . civiiates^ -vervi_cos,*asteIIa,aut trajectus, vel por-
• lus liomlnes memorate ^cclesie ," que est -coiistructa
Signiim Caroii gloriosissimn-egiS."
iri lionore sanete Dei genitricis semperqUe yirginis.
Wigbaidtis ad vieem Ililherii recoguovii. Marie, navigio , aut terreno^ id est,' cum f carris et
.. balum.. xVin talend; oclob. anrio vr, regnante . saumariis, negoliaridi.gratia irent vel redifent, nul-
domiio- nostro Carolo ^glpriosissimo rege. c Actura lum leloneum qiiisquam reipublice adminisirator ab
Dtira^palatio publieo. - -• - . eis exjgaii Propiefea per.liobnostreaucioritatispre'.
' - •'
"- -" -xx, '----- cejptumtfecrevimus-, quod perpetualileT mansunmi
* Diploma Caroli Mqgni concessumHeddotti episcqpoB csse jubemus, utnullus vesirum de r.ebus,.quas"na*
' Argenlinensi,qno /tdiiiiitesEcclesiaiArqenVth.rnsh ub . vigio aul lerrenoj id esi,cum carris etsaumuriis per
-omnibusvectigalibitsimmuneSdetlarai.' (anno 775, regna Deo propitib nostra hoitiihes ej"usdem Straz-
mense Decembri). _ _ _ -burgerisis Ecclesie*riegoliandfgr;ttia
H isloirede duxer.int, ubi-
(Ex Grandidier, Jiirasbourg.) ciumqiieaccessum habuerint per civitaies, vei vicos,
Carolus graiiaDei Tex Francorum ac Langobar- castella, aut trajectus, vel portus , ^xcepto ^jQen^
dofum, ac epalricius Rbmanoruih/ omnibus «piscopis, lowico, h Dorestato, atque rScIusas, riullhm telo-
abbatibns„ducibus, comitibus, domesficis, vicaiiis, iietim, aul i ripaticuin,.aut $rpOrlaiicum,.auH poifc.-
vel .omnibus missisnoslris, discurren- lalicurii, au.imsalulaticuriii«ut'n'cesjiilaticoln;alit ° ro-
""cenlenariisj
libus, ve\ quibuslibet judiciaria ..potesthie- pfe.ditis. taticum, aut P cenaticum, a.ut4 paslionem, atttr lau-
Summacufaet.sollieiludodebelesse regum.ad 6aque -daticum.j aul='straliaticum, "aiit'* pulvefalicum', aiit
-' alfildegardis-, quam Cafoltisanno *?7L,fepudiata i Ripaticuin, droit de rivage,. erat tribulum ,qtio<i
Harmengardei usorera' duxerai. EgiuharUuS,ap.id solvebatbr in fipis,"vel pro aggeribiis r]|"iamiiniiieii-
Bbuqueium, lom. V, pag.;9(5. '-.-.- dis,'vel pro niercibas quae inripis exporiSbrfnttif;'
". i>Carolus"lilius naltisest arjno 772, ' Rotrudis filia vel eiiam pro facultajc 'tereniJi rif>asad-subveiieridas
"amio'775,Adbelais lilia "arinG77-L-', "-'"_." \ naviculas.. Diicange,,in Glossario^wui.V, .pag*.I4j5_,
,c Bodem_anno3\ triensc Carolus Magnus pro' Fiii- Q k 'Poftaticiirii,jrofiage, cral leloiieum (|hqd,exi-
densi moiiasterjo dedit diploma i daiuin VIIIKal. gebatm- ih portaruiri trahsitu. Ducange,, iom. V,'
octobris aimi.regni sui yi. Acjunibura palalio.pu- ^pag. C7*.- .- - . -: - - -;- - '• -- --- -•' v - "-•
blico i quod nTert Sclianhat , in prohallonibiis" • '- " 1^Poritaticum _, ponlage, erat *cciigal pontium,
dioeeesis FuldensiSj -num 4. . ; - . '-" apiid Dueaiige, toin.' V, -pag. fi6i, quod Bouqueius,
d£UaFla hae.c-iiisignisnulljbi .adluic.exstal edita:., in Scriptorj fer. "Fraue.iohi.- VI, p;ig, 755; quoc.iie
* Carolqs Magnus ab anno 774, qu.oiniit regiium explicattle lelunio navium, Ifatis-
ad - quaeiub^ahiibus -
Longobardicuul, 800, q'u'o cbr.ohatiis"esi. impera- ibanu". .." ^, , _..„...-s, i ,' '-. v, <-'--\
tor, liac formula pleruniqii^ iisiisesi. Pfiinus-etulil- f0-Saltilaticum., Gallicedrqil d_'h<~ureuxgbord.:erat
musr^gum Franciae Ctirolus.iituld-pairiciiPtoriiaiioi jiis-"exigeiidi"'sali"iles,sive xenia, -vel prSesiaiioiies,
rum'insig'nitus.«st; .-'-.-".. - , .-•"" qtiae.fiebant ultrii debilurivceifsiimalii tleluiarii'pfaj'-
. * C:irfa sive jplauslrum , Gallire chariof ou cliar- siaiio[i,eirii-Diicanges .tora^Vlj pag. lU7.--'Saliuai!cuiii'
- rette. -Saumaria . id esi' equi-saiim;ifU; Gailice che- dicefenv, -siitajqquifas e^t_, spl.pariivrs., -..''
vaux dfisomme.YideDucange , inGrossarioj tom.ll, ' » "CespitatieiiiiieraHiibumni
prp yia-cespitibus
pag. 346, elloih. Vl.pag. 5.5. .,-,.] " _ - muritendai Idem, "iom.' \~\ "giS? Eo jioniiiie
s Qiientowicus, id" est vieus ad .Queutijm, ijtiem etiarii vocabatuf vectigal qiiod"pag. ex Cespitibusseuprlri-
iderii esse "tc"monasierium 15."Jo.do(3,/vuig(> SdinV-., diigJqcatis
" eensilabalur. ,15o.hquelus^ tom.TYjpk765,,
Josse-sur-mer in Picardia-, colligit Baluzius,-Jn rioiis D Rotaiicuiii, droil ,de charroi ou tte rjjuage,- erat
ad-epistiilam .Lupi abbatis FerrarieiisIs.^peJQiieii-: :"I vectigal quod' exsoIvebaTilrpro dauiifioqujoi.l..ciirrus
to"*ico sic habet Clironicqn Foti"taiielIeiise,*,cap. 15, facere solebant in- viis>.-pubTicis.Vide"4)Ticange,
a'd ah. "788, apiid 'Acherium, lora; Iii"Sf)ieiidgii. toin. V-,pag. lSil, -el,Eckari,; in commefuariis;d«5
i Geroldus ^stqier regniiiegt")tia'-^ar€arolo '^130110] rebusFranciae oriei.t_al.is,toxn.T., pag. 569. ,• . f ,.
1
procurator constituilur per_-.mulfos>annos-,per di- * * Cenaiicuin'•, cui'forsitari coii,venit Gallica _vox
ve.-sos p.orlus ac civilalesexigeiisirlbuiaaiqiievep- dlapes, erat-pastris vel-refeJtio qharri milites.exige-
tlgalia maxime iri Qu"enfa\vicli.^ Queniowicus non baut.ab.hospitibus snisi- dnm iii staii6nes'suas'ses'e '
aihplius exstat, nec -siipersiinf;ejus'fudera''quibhs «.iiifefebaiit. .D.ucaiigc^tom. H, pag. 724. > .* 1
verattcefta ejus sedesiodicaripossit. Dicifnlbi esse -'~i Pastio erat ceosus pro.;glaiidmioii.e,etjure-.pasr
Qmiit-le-V.ieil,\\ii Saint-)osse-sur_-met,-alii,-Berc%_ cendi. Idemji()rii.-:V_;1p.tg; 241'.'*
.Probabile e'sl ex dissertatione diario Virodunensi 1 Laudalicum 1'orte.a Lodeeral quoddam vecti-
mensis Janiiarii 1758-Iiiseria, pag;.So-5i), Qjijjiilowi^ gal, quoiiaves eximebariiuf-, iliifis speejoin-iiop " de-
cum esse aniiquamBfilaniiiinii,quaaiNiGO.laus Sansqn clarat.Ducange, toni. 1V,'pag. 77; "'":''
suspidalUresse lipdieriiiim Abbeville.r ~. , f .- T Trabaiiciuii tribtiii species, lofta pro ,tfa.bibt"is
Jr-bofestaluin, liodie Bslavoduruiii,;.Honandiae.op- ad ptiblica opera develiendis, ' vel praestaiidis., " ' "' "uii-
riiilumin dueaiii GueldriiEj a.p,ud Batavos dicttini Cange,
' lom. VI, pag.1207.! . , .
-
Batenbufgvi>IWydc ie-Dfieis.lede.Vide Orieliuni, iii Veciigalis-gerius-igtiotumapudDucange,lom. V,
Tliesauro'geo_^fapliiep_, jst.Vqsgieh,,' Djclfohnaireqeo- pa^. 9:79. Goldasliis opihiUiir esse iributum',, qiiod
gyaphiqtleporlalif. .' .'_--.. peusitabaiur jpro-labore ' ei pulvere iii \uta
" Viafiipi
> Fiaiidriaeporius, dicius VEclusesive Siuis, regiam coinportaio,' , 1
PATIIOL.X-CV.II.. ... - . SO
 g39 .', _•, .: . B.jCARO.LIMAGN.1-0PP.;PARS;I, SECTIOJH; ,. , '. --:.:.. 910
ullum." occursum y.velullum. epnsuni aut nllam A dumi vel siipehdia pauperum. tam pr.-edict s villas
J>reddibilioiie.m.accipercveUxactaieaudeat, aul ho- proficer.eijebeaiit Tri.aiigmeiUis,.id.est-,,' na cnm
ullam ~ terris,.domibus, aedjficiis<accolabus., mauci iis , yi-
minibus qui «adem mercimonia preyidenl ;-
i.iKjiiieludinemauf impediment-umfacere .presiimat. neis, sylvis.,.pratisi, pascuis, aquis aqnarn ive.de'- sicuE
Sed.liceat _eisper- Iianc n.osiram-.aucloriiniem cum ciirsib!is,-fariiiariis,iiiobilihus,e_iimmobilib s-,
navibus et .ceteris vebicolis absque nllius conira» sqpfa diximus, cumonmi iniegritate pars..praedieii
rietale ve_l..impedimentp.per jiniversum.D.o pro- monasterii, ejusque reclores.-Iiabeant, t neantct
nostrum, ubieumqueeis necessefuc- possideant, vel qui6quid exinde facer.e^vtlueriiit,
picio,TCguuin
libere ei secure ire el redire. Ei-si aliquas hio- . nosiris et fuiuris feinporibus lieeniiam - >_aliea_n't,
rit, servos o -
ras iu quolibet locofecerint, aut mercati fueritil, velI ^quatenus nielius deleci^t ipsos Dei.p nobisv
Domini
yendiderinl, niliil ab eis prorsus , ut. diclum est, jiroscqueiue pvogenie nosira,~die" rioV.uiju
telonei exigatur. , • -._''- miseilcordiam atieiUiusdepretaTe. Eiiiib .cauclo-
, Etulliec.auctoriiasiirniioiiialiealurjvelpef lcmporai pitaS firmior babeatur, v'el per^teiripnTaTne^itn.tJori-
manti propria subler- cahi deciev inus Tt>-
mejius conseryetur ,. ;inanu propria snbter eatn de- serveliif, re.
creyimus.robora.r_e,ve.l de annulo nosirol.iussimiis; bsrare, vel de anulq nos.tro jussinius sigill
-.- — '--- - - B^ Sign.umCarpli gloriqslssiiniregis. _ .
sigillare. .,.•-..-
. Signum Cnrol.igloriosisBimiregis. ,-."-: - •-.-_' - Wigbaldiis advicem Uilher-iirecqgnovit.
' . c Rado.ad vicein Hillieriirecbgnoyii. • _ - '. Diila quinioltaL-MarliaS anno septimo t jiriind
i.Daia in mense «deceiiibri,aiino oclavojeliseeypdo _ regrii nostri-. Acturii in monasfefio San -ti '.D.tt-
- -~ .--.. -• . • --".
rcgnLnostrL Actum d Scalistaij vil)aj=-palati'o publico/ " nysii. \-.-
inDei noiiiiue.feliciter. Amen.- _ __-'* • •"- • i, -'•, - '- .;|-'^!!„ ._-.-. ...
~_Diptomd Caroli Magni _de inim.uiiiiaief&n b'.i Didf
.---,-- :-- XXI. hy'sidni'(dhno7-73)..- .
" ' '
Pmceptum CarbliMagni guomonachh Diontjsiahis' i' (Ex'D.Boiiquet, nectieil desHisi.)".
donatiil{am,Lusarchain:_(anno~''l'i). -•• "
Ciifolus graiia Dei fex Fraricofitmel L rignbar-
,, ,/-.,. (E.sD. Bptique.l.Jhid,) • - -
... . , . ijoiunij,' bninibus fldeliGiisiiostHs fam pn 'seiitibus
Carolus-graiiaDei rex Ifrancoriini el Longobaf do- '" '
qiiani futuHs. Cogrinscat magnlludb' s'eu indtistria
ruW, omnibus fidchbus nostri.s tam pr.aiscntibus s ^estra.eo quod vir_rulradus ablia de-mo.n s.ierioS.
quam 'futufis. Ljjjuia riionente Scriptiirriiia ojjiortet' !t
Dionysii-iriarlyris, tulri-ipse -preciosus "coriore re-
'"
'uriu.iiiqueriiqueeorislanter praipar-ari_,quaienus. ve- quieteit; delulitiiffbisconcessionisv_eLcoiifiiiiaiiriids
nieiite;ii| -conspectu-superniJudicis illani mereiilufr r. ai.tferiorunrreguiii,^ seu.domno et genilo i nostrq
Doiuiiii plam vocenyaudire,'rinde oinnes jiisji ,ex x*• Pippiiio condaiii regis, qualitera longn aempore
boriis actfbiVs"efuritifayisi, Qiiaproptei_nos sahibrift ouiiiis idlloiie6sde'vi:labus nieittoratEeEcel sia:, seu
ter, iit crediriiiis, cousideranies qualiter ex tenenis? debtimiiicsqui siiper teffas eofum comniifiere *i-
rebus ,-quibus superha-griitiaiiobis «fflueiitefimlioc$ dentur, de riegoiiahies eorum- "quiper.ipsa casa Dei
- sseculolargire digriata esj, saltini^riobis in. paiiperi-. "L sperafe noscuiilur,la,d-ipsacasa-Dei conc sissenl:
liiisex IiiiCtribuefc ,deberemus._, undejniserieOrdiam n sed iips_du.thiia in! GoiifirinaX-ionisel pr.e-
epruth
Aliissimi adipisei valeamus.' Idcirco donamtis"pro 0 .eeptipi.iis anteiiorrini fegum invenimus qnod ,a
airtniiciiostfae remed:6 ad'ecclesiafntsanci.i.bioiiysii, !' -longo lempore Juitconcessiim. Propterea per prae-
ubi ipsbpf eciosus dpmniiS;cum'.socfis stiis<:Orpore e senlcm aticloritatein jiosuam denuo -- 'con-,iiinaniiis
- ^ -~ ? : :; — - ,.?-'.--.
quiescunt ,'-el"Veiierabilisvir Fulradus^bba-pr&esse" ? ul.per'reg"naDeo-propicio,nostra, .Francia et Iialia;
-videlur, ei -nosCbristo projiitib a riovoaedificaviiinis ls tam ;de-navibiis qui |.er;uiiivei.-a'flumiua dsurie-
Opefe^&Triiodo"diiiif-uiijgVio dejcpre.ju.ssimiis..dedi- i* -clumseii ad di^cc.n-niii; ver_c.-ina,i"tidq e eorjThi
carii, doh.iih.inqjiein. peipeluo ad ipsimi sanciiiiii •
'}} saiimas; ucchoM" &<_£homiues eafum,- "seu , legoiian-
Ipnnm essfevoluimis-j lioc'est'villas" nosifa's"iri;i6c"a ;a tev-qui per. ipsa.casa sperare.-videiUnr,-ii icumqiie
tiuiiciiparites"Luz';ircria","qu:e"".ponifiif In p"ago:Pari-' * quasctiuique^•|iagfls'lamin -civjtatcs, casjel .vicis,-
.__)
""' is,
Siaco".,^iiper:j'fiuvio qui yocatuiv..,,. jj|i>a.curii-illa '? porlisjpqiitis tpnbifcis,"vel";;feliquas".mef£dus, ad7
ccclesia in,4ioiiojejsanetiiC6snraS'et^Damianf, rfec- '< yeherint, neC;de^ boniiiiis-coruni qui sup r eofiim
non *l alia viilajiostfa ili Ioc6"iiuricupaiiie^iascia^o, ^t ' terris'cuimiiahere--videi")iur,'iieeiiiieortiin illas vel
qitaefonijiif .iifpago "Meldico,cririi'.jo.iiiiiibnstcriiii- i- agfos/riec 'deliomiiiis' qiii "adfoiasiireor un villas
ms',-ye,Lappe|idiciis'e:inin!,utvcuhiEOriliii-iiitegritaie 'e ad U.ego"ci.:rndutii"?fyer.v!iia "coiiiparaiidui.il -ad'eneriiil,
ad ipso iiionaslerib.veinfoua"ek'isibideni "desefvien- ii- liuDiniitellsmeuinjiieqne-exclusiilicuin,'ne netleci-
tibus,-*eii in' IMiinarilfusIpsijis.)Ecclesi'je_pipeifrjnr "— miimiTnBc baiganaticoin, nec-fodaiicoui,'ri c ponda-
»'Si.ve exacjio, biicari.ge,to.ml-IVvpag. 1315!-...;. ^ Hodie-oppidiTmSelestaiitih' Alsaiia,;! lic lcin'-
, 1> ljde iioiiiiii^cciisusyel.reddibiiioiils.desigiiatiir ir poiis-Selt^iadii vefsiibiiiiirCaroliis Magiiu .' Reg.no
quoilriuique tnbutum vil .veeiigai iri..gcuere.:iilem m ad aiiniiin 775 ait:": «'-Carolii.scelebravii"liataleiii
lom: 11,"pag.vi85, ei tom.; V, jing. i207 et.lSJS. • . Dpiniiiihi villaJiiiy dibiiir'Pelilestai iii Isaii». >
''HiiiVc^Radoiiem caiicellariiim. etiiiideinesse-ac !ic QiioflqiKiqiift-assefrihiaiiiiiilcs.qiiidiciiiiK r Loisc^
Rachioiiem, qui pustea episwipii/Afgeiiliiieiisis IViit i,- liani, apu'd WiKiiieliiinvloiu. V, pag. 59, c aiilinlis
opiuaiur \y.eii,ekef, in collcctis Arcfiiyi."'pn^-wsfS.! ' Fraiicmiiin,- qiii-idiicuniuf' tiltahi, apiid D clicsne,
Ojiiiiioneiri.veroejus non".piobalam jani dixinUis; toill. D, pag. i-i. !
 941 CODEXDIPLOIIATICHS. — PRIVILEGIA.— 1. PRIYIL. PER GALLIil! PARTES. 912"
ticom, hee-cespiialicom, riecpiilveraiicoin, nec sa- & condonant, juxta qtiodaniecessores rcges per suas
lulaticom, nec jiiulaticom,,-j)'ee denavisvel karra auctoritates ad ipsani bas.licam Imc pr.-esliieriint
eqruiiii nec de Saumas,-neqiie. de hoc quod lioiriin.es vel conlirmafuiii, iieraio boc-circa abbatem' cjBhce-
.eortnttad eorum dorSum poflant, .neb-a.d'eor.um jfe- dere et confirniare, deberemus. Ideoque cognoscai
gociantes qui per ipsa casa Dei speraie noscunturi, inaguiludo-seu ulilitas vestra quod noS pfo fevereiilia
iiec in eorum villaSj.nee agros^ nec de;liominis qqi ipsius sancti I6ci>,vel pfo 'quteteibidein Deo famh-
ad foras in eorum yijlas" ad negpciandum',vel yina lanliurii, proiiiplissiina Voluillalediehu'6crtiiceSsinius,
tomparaiidum. advenerini; nec ad nosirum opiis? et iri omiiibus cpnliimltvinius^ Qiiapfbpier per'fioc'
hec ad veslrhny nec ad junidris, seii successoHsqtie "p"firc"ej)luni; quod specialilerMecefiiiriios; ei perjife-
vesfrosj in millo modo,- miilo tfelloneo, nullo "excltif ttiuin" voluiiriusfessemahsiirtim, juberiius "ut iieque'
satico; infra iegna Francia etTuiIia, seri "ubicuniqiie, rios, neque' juniofes, -"seiisuccessorfes;noslri;'iiec
Vicqiicdeeimnm exigere uee"exactare _iion.debeatis, fjuislibel dejtfdiciaria poiesiate accincius,' iii "ciiries
iiisi,"ut diximus, sieui In eoruni sirumenta teniefe prsefataBbasilicied6m'ni-Dioriy-.ii,tibifelribi in qiii-
videiituri infra regna Deopropitio ndsira sicul lia. iihscuiriqiie pagis infra regiia qii^ adqui^iitiuS Deo!
lieant fconcessumadque itidulium. Etut hsec pr:e- > propitio"Italiai, quae'dicUur L«hgoiia:'i4ilai"*el'ValIts-
fceptio firmior iiabeatur, sublef eam decrevinius f.q-' B Telina, qiiani" modefrid leiripore ad ipsSln -casahr
. borarg, et de anolo nosiro-sigiilarei. _ '__ . Dei delegavlnuissqiiod parBipsius~MoiiasteriiprissW-
Signuni Cafcoligloriosissimi regis. , .--<„ dissfevel ;doriiinafividefur, vel quod a Dehm limen-
" - fibus Tiomihibns "per !egitlnia! iiistiumenta-ibidem
tVigbaldus ad vicem.liitherii recognovit. "; - --
frierifioncesstim, aufiiianiea ibitleiifTueriladdituri»'
Data pridie Idtis Martiasi,anno sep'timo"et primo necad cauSas"aiidi6ndum,"riec ail
atque'deiegatum;
fegni nostfi._Actum'Carisiaco pakniopublieo, in fidfejussofestollenduni, nec ad-Ireda
Del "noihiiiefeliciier^ Amen: - -' • -•-"' exigeiidtfrrii;
' hec ad mansio"nes;arit pafiitas faiiendiiniirieB hi\SS
XXIII.'" '*''''__ reilibitiories fcqiiirendiinV,TngrediVel 'exigere "quo-
PracepluiH Cafoli Magni fle hnmunilate nionasterii quam lempofe pehiius pfsesiunatisr: sed qificquid
Sah -Diohysiani _(anno' 775). ''' lifcCusnosier exindepotueril Sperarei,-oriUii.ietex
,' . _ (Ex D. Bouqdetj,ibidj _ -.. r . - omnibUSpfo nvcrcedis uoslraeHiompimilio-, cum:0in-
. Carolhs.gratia Dei; fex Franeorum.ei L6ngobaf_- hlbus ffedis a"diiitegiurii-sibimei c'oiiceSsiiriiisfc6ii-s
dorum; ac.patricius Jlomanorum. incipienlia' regni cessisj. llaque, ut diclhhi esti in-peclis iiisiSL-pfaei.-
-lioslri affectu de noslra erectione integre.ainiliaiiie ceptioulbusanteriortim rfegum_-;'ve! fusla qtioiipfae'..
C
Domino yigi.laviiet pro.ipso bono opere auet.rim,cum sens.Tioslfa vidAuf coriiiiiere 'aucioiiias, (Jiiicqiird
consilio pontificum, vel -seniorum., oplihiatum no- _ ipse sanfitiislocus a' die praesenii,-'hldixiraus, haiiefe
Blrorwii, emunilalem pro nostro confirriiando regrio. piribattir, qiianaquod in-postritodiiiifa Deum iim^ri-
ei,mercede,-vei "adipiscenda vita. aelerna renovare iibtisliomiiiibus, vel a" nobjs ibideiii fuei'il«a'ddiiuin
debercraus,,quo et ila-fecimus. Oporlet ergp clemerir vel cpndoriatuni';seu quicunquejuste"et raiionabibter
liam princijialenTinler caetefas petitiones -illud qtiod «um sua oriuiisubstariiia se tradidefit, ef res suas '
iiistruineuia delegavefil'vel lirniaverit-,
p.rq_saluteascfibilur-, et_pro divino noniine jiostula- per legiiima
tur, placabili -audilu suscjpere, el procu! dubip ad sub inlegra"emtinilate a diepraisenti valeai residefe
tjffectum .perducere,^qtialinus--decadueis febus.prai- quetus afquS ^securus, ei;:ut diciuiiv est, quicqtiid
sentis. saxtili Kierna.conquitaiilur, ju.xta praGceptum exindeforsiiau fiscus' riostef sperate- poluer.-rt; Ih
vel "stipendiLs,seu in aliattmia'paiip'es
jDominidieenlis_: Faciie vobis amicos clejnanimona lumiiiaribus;
rum per&iiiiifeTpef iibsirunrOra=»
iniquiialis (Luc. xvi; 9). Ergo -de mammona imqiii- culuniipsius riionasterii,
laiisjuxta ipsum dictuni -.noS oportei- mefcari Ue adihiegriiih iri 'ohuiibus-ei-ex onniibiis slt
lerrenis. coelesiia, et.durii. saeris, Iocis hhperlimnr coiicessum atqiieiridulluiriititeos.melids deleeiei pro
"i sialjiliiate regnunosiri et quiete, vel pro cuiiclis leu-J
tongr.ua"-beneficiav.reiril)dtorera,Domintjm :ex. boe tlis niistris" Udniiui ihiseficofdiarii atteljiius -depre-
babere.-corifidiiiins. Jgitur venerabilis vif -Fulradus
Bbba de-jja.silica.peculiaris .pairorii; nostri donuii carii Etut liaec"aucloritas nosiriset" futufiS leihpo-
' Dionysii martyris, ubi ipse-preii.osusdqmhus iri cor- ribus cirfea!ipsum sauclum Iocuhr peilieiiiiiter fir-iiia
et inviolata permaiieat-, vel per ^iempora illaesacu-
poslti
;pore .r.eH"1uiescitI-clem.entiam,regn.i supp_licayi|
'stodiatur alque cohservelur, et' *ab"omnibns -jiiditi-
eoquod ab anlecessoribus regibus a longo lempore
omnis enmniias de.villis prssfaipe sanclae. basilicse Inis melitis eredaiur, "propiise-inaiius-ndntfiaTioile
'-" - -' . • ~: =-
Tuerit concessa, unde ipsas et praeceptiones,prai Sluduihius-aduinbrafc.
- "-"' ;- "•'
fnanibiisse habere^affirmat^ellioc^iisqiie"1nuric'iin Signum Kafoli gloriosissihiifegis'
'
violabililer asseril esse coiiservalum. Idcirco pfetiit Wigbaldiisaji viceinilitefii fecngriovit. ' '"'f
"a
L't iiociiei'.riosfram,-anctoritatem'denuo, -pro rei'Uir- Dala pfidie Ifliis"IViarliasi,*
aiinoscjitifno et primo-
.milale, circa-lpsum -sanctum locumvel-homiiiesijiii frgni iioslri, Aciinii Ca'risiiico'pa!alioinDei" riomiiie
secmn siibsiamia sua ad ipsam -basilicamtradiiiii vel felicilir. Amen. "-,'.'" --
aSimile pra.'ceplum datuni esl i« mense Oclub. anno uttdccimoel quittio regiti, id est antio 11%:
 813 . 0. CAROLIMAGNIOPP. PARS I, SECTIO II. QJA
XXIV. '.'__- A laie, Anibiico-curteLEbroaldo curle, Gellis simi.i-
• Caroli Magrit privceptum,qno varia monqsleriiDio- ier in pago Camliaclnse, loco qui dicilur BoderO-
nysiani bona sub Pippino rege recuperttla,-eidem i villo, et Nialla : similiier in pago"Vilcasin Baeivb
tnonaslerioconftrmat (anno 775). superiore'ei subleriore et Madtiu, quem Ga bifrisio
(Ex Mabill.,de Re diplomaltfa.) jpef beneficihmhabuit: similifer in pago Mai ria'cinse
Carolus graiia Dei rex Francorum et Langqbiir- : Viuias, Camapio ~eiNiveiUis, Villa-nov&_. R slnncio,
"
dortiin, onuiibus episcopis, abbalibus, ducibus, co- Sigrancio," Berane-eurte : slihilitef in pag TellaQ
iniiibus, domesticis, graffionibus, vicariis, centena-; loca cbgnominatUesPiclus, Macerias,Verno,Fircera,
riis, vcl omnes missos noslros discurrentes , vel| Poiio, Bodalca, Brilteiie-yalle, Arliliaco, Agiista,
quibuslibet judicaria poteslate praedilis : Summa[ Rausero", Cfisonarias, Uvariaco. Slmiliier in pago
cura el spllicitudo debet csse regum, ut ea quaea( Vimnauloca Cognoniiiianlesihffi-i, HaJeliu, MalcliiSj
sacefdotibus pro oporlunitate ecclesiarum Dej fue-; -et Avisinas, Rodeno, Redaleii, Sodicol.i, idri.tcO-,
rint postulala, solerter "perspicere et congrua velI Hnnina, Arcas. Simili er in pagoParisiago T bernasB
oportuna eis beneficia non denegare, s,ed ea quse Siuiiiiler in pago lAinhiaiiinseioca qui ictilUur
pro Dei sunl intuitu ad effectumin Deinomine man- Pisciago, et Adsalioj; seu diversa loca per hersos
cipare. Igitur cognoscat maguiiudo. seu utilitas B pagos, lam majoraj quam euninora/^jiiod per sin-
vestra, quia venerabilis vir Fulradus.abba ex mp- guia riominare non fuit riecessafiurii, unde i sa casa>
nasterio peculiaris patr.onis nostri sancti Diunisii ad praisens vestila,esse videiur ita ut sicut ab ipsis
martyris, ubi. ipse preciosus doniniis corpore re* invenlumque vel investigalum fiiit,' et ipsa res ijisi
quiescil, clementiae regni nosiri suggessit, el prae- monachivel ipsi- agcnies panibus" sancli Diunisii
ceptionem doinni et geniioris nostri Pippini qiion- receperunt, deinceps in post modiim ad h diernum
dam, regis nobis osieudedil releg-ndain, ubi conie- die ipsa casa Dei ,vel ipsi nioiiacbi, seu agentes
nebatur iusertum de rebus sai.cti Diunisii, quie a eoruin evis et futuris lempnribus babiant e indeca-
longo tempore tam ex munificeiuia regum qtiam et tas atque elidicatas. jUndeet ipse jam diclus ulradus
a Chrislianis vel Deiio nientibuset bonis iiominibus abba seu et ipsi monacbi de ipso sanclo 03nubiq,
conlalas vel donatas fuerunt, a pravis seu malislio- qui in ipsa casa Diii convefsare-vel viian degere
nvnibus per iniqua cupidilale ,seu malo ingenio yef videnlur, nobis peiieiunt, ut dcnuo circa psis prs
tepidilale, abbatorum s.eu neglecto judicium de ipsa fuluris temporibus pra'"ceplioneoosira nini u nosi-ra
casa abstractas vel dismanalas (iicnini. Unde et ipsi firmala exinde eis adfirmare deberemas : jtiod iia
inoiiaclii vel. ipsi agentes una cuni prateeptiones et fecimus, ut sicut conslnl quod ipsas r6s p r legeni
r.egum vel reliqua strumenla. cartarum de ipsas res y, etjusiitlam-in Palalio anie -geniiore noslr cviudi-
in, palalio ante genitore nqslro seu jejus ducibus per caverunlvel receperunt, ut lam ipseabbaj quamet
plures vicibus advenerunt in raiUnes una cum plu- sui successores omni lempore pro conpen io (sicut
res bominibus, qui ipsns res malo ordine tcnebanl; Stipeiins-inserlum esi)ad ipsa sancta casa d lumi-
et geniior nosler pro. leyerentia ipsiessancti Diunisii riaria procurarida, seu vestimeriia nionacti rum-vel
martyris, vel.pro ipso amorc Dui, eorum carlas reliqua conpendia jseu sn>cepiionem pau eruni ei
diligenter relegere rogarii, ct missos suos Wiehingo peregrinoruin habiaiil evindicalas alque e idicalas,
ei Ludione ad eorum pelilinnc per diversos pagos ut eis- sempef melius deleciet •pro riobis 'el filios
una cum ipsa strumeriia ad bqcinquirendum vel nosiros - seu pro siabililale regni Franco um die
iiivesiigandiiin.direxil, ut ubicuniqueeorum jusliiia noctuque ineessabiliter orare, vel' Domin niiseri-
invenireiit, vel ipsi moiiacbi el ipsi agentes legilima "cordia deprecare;'el (sicut -nobis promise uni) per
strumenta praesentabant,- veLcasa sancli Diunisii singulos ndiesnonieri nostruiri laitfin miss s, quani
exinde veslita fuerat, seu a bonis Deo timenli.bus et in pecuiiares eoruin oralioiiibus ad ' s pulcrum
tioininibus ibidem datas vel conlatas.fueriinl, el ipsa ipsius sancii Dionisii debeaut reciiare, i adbue
casa legiiimeet raiionabiliter perlegeexiude vestiia j^ inaiitca eorum jusiitia iiiveiiirepdluerim sveis li-
"
iueral, et postea per iuiquo jngenio de.ipsa casa -, benti animo jeddeie vfilemus. Et ut-baec' uc-torilas
absiracias i fuerant, eis re.ddere deberent : quod vel praecepiionosira quod riobis;postuIav,ernt eifca
ita. .... etfecerunt. Jdstinl per, diver.sispagis luca ,' ipsa <:asa:Deiproficiat, -et evis et fuluris tempofi
denominaia, in pago .Famuariense cella qui dicitur iiicmivuNaetfirmajdebealpermanere, mah propria«
Cruce, qui aspicit ad fisco Solemuio, queiu donmus -subter" firmavinius et anuli nostri im fessione
: ' -- - , -. •
Hjldbertus. quondaiii rex ad casa:sancti DitinUiiper signavinius.
sua prieceptione concessii : et Avisinasquem A'as-us Signum Caroli gloriostsslnii regis.
geniloris nostii ienuil: similiier in pagoBragbanio iu Wigbaldus ad \icem Hiterii reeognov' et sub-_
locanuncupantos Scancia et :
Cambrione simililer in sciipsi. .
,i , . -
pago Briegio loca nuucupaiiie Linariolas; -et iu
Daiasexlo Kal. 3ulias anno sepiimo. et secuudo
.Melciano loca cognominanies Nnriiliago et Coco-
nosirl. Aclum Carisiago palalio pu ilico Dei
niago ; vcl iu lielvacinseloca nominaia Piiiio-villare, reg..i - ^
noniine feliciter. j
Masciiigp, Saciago, Ansino-vjllare, Tliedegario-vil-
945- CODEX DiPLOMATlCCS.— PRIYILEGSA.-I.-PRIVIL. PER GALLLE PAUTES. 943
XX.V. . ... A Harnaldo presbyiero, visi-fueninislelisse: ct ea Iiora^
Caroii ilagni placilum,quo.adversus Herchenraduny. .- proiegcnte diviiia dexiera. Dei,. Deus ,omnipotens
seniorein, episcopum Parisiensem PJackium nto-" siuii.n.jiislinii jnd.iciumjlecI.aravUjutltoino memo-
nasleriutn iripago- Pinciaeense-monaslefioS". Dio-- ralo Uercheniado
. - episcopo ..nqmiiie Corellus,- ad
nysii aicribilur (anno 775)^ ipSQDei jjidicium ad ipsacrucein-iiephidus el con-;
Cafolus gratia Dei rex -FraiicoruitfelLangoliar- . aicttis apa.ruii:_et lunc ipse Hercbenradus ^piscq-
Tune - ccisiludo suis-
dorum,' vir itiluster. regalis pus, iq prsesentia nosira vel prpeerum. noslroruni,
culminis sublimalur, quando 6uiiotonlmjurgia jutla sjbj recognovit vel. resededit^ quod. nec.ipse,,neci
pneposiliohis vel" respohsioriis eloquia iiitef altef-" pars eccle-.iaisuse sanctaeM.ariaj,vel,sancti Stepliani
utFuriisalubre deliberat seriteiicia: quateiiuSsub Deo- seu.sanciiGermaninullii.niilriciumbabebanlv.perquod
in fege inanet -potesfcas"quonirido cuncta ie:riuilia ipso Placicio monaslbyrio,liab.ere.-pot.iiiss.ent.-Pro-
debeanl ordenare. [Igitur]"cuirivnos in Dci noinehe in.denos taliter u.na cuiii fi(lelibus-,.nostris, id suiit,
Duriavilla in Palacio noslfo ad univefsormii eatisas- Gbaerardo.i Beiiiardp, Radulfo, -Jlilderado, Erme-
audienduin; vel recia judicia terrhenandtimresede-'- '_ naldo, ilebroino,; Tlieiidoa!do,.Agmone,jco_mitilms;,
rkriiis, ibique venieris' aposlolicus iri Cbristo Pater.
' Hajtberlo, Lanniberlo, llaerlerico, et Auselmocomile
Ilercheniadtis episcopiis urbis Parisius civilate pon- "] palacio.nnstro, vel reliqiiisqtiampluris visi ftiiinus.
lifex"Folr.tdo abbate iuierpellabat; repeiibal 'ereo - judjcasse, ut
"cohslrrietus"" dum.ipse meinoratns liomo-sanciiDio-.
quod ipsi Placicio moiiaslliirio, qui.est '. nisii vel Folrado abbate, noinine Adelramnus., j'am.
in lionore sanclae -Mariae,el sancli -Pelfi, in pago dieio homine sancti Mar_iae_, vefsaucli Sicpliani seo'
Pinciaceiise,qoem Fra.ncusIioiho nomine Aderaldus'
! s.ancli.Germani,necnon,-etHerclienradoepiscopo, no-.
adcasa sancliMariae, et sancti"Stepliani ct sancli
niine Corello,,-ad ipso Dei. ju.dicioad criicem ibidein
Gefmaiiiper *uuin slrumeniiim condonavlt, ipse'. convicuit; et ipseCorellus ibideni ad-ipso Deijudicio
Fdlradus abba ad parte sancii Dionysiipostseteiiiat- . trepidus el convictus aparuit; propterea, j'obenms, nt.
nialoordine irijusie : sed ipse'Folradus~abba "deprae- dumliaccausasi.cactavel perpetraiacsse.cpgnoyiiniis,,
senle adsiabat, et laliter dedit in Tespunsis; quod utmemoratus.FuIradusabba riiemoratq.Placiciomp-
ipso Tkcicio monasiliirio post se ad parte saiicli, nasihyrio. una cum suis ,apendi_eiis,, yel,,.quicquid.
Dionisiinumquamrelcniat inalo ordiiie Injusie.pro eo* -. ibidem perlpne.r,e-yidetur-; in .coiitra scepe dicio
qnod dixit Francus bomo,' noriiirieHagadens.ipso Herchenradp; ejiiscopo, vel ecclesi..crsuse.saiicii-Ma-:
monastliirio Placicio ad inonasihirio" sancti Dionisii rise,?vej ssancti Slepliani ct^sancti Germani
suisque-
manus" poteslalivas -f er suum"struriientuiri condo-~ "« successoribusad.parie .sancli Dio.nisii.Bioiiasihyriae
nasset; ctperlpsa" tfaditione pltis dbiirigilipsaemo-I "- . suae jure firmissemum,..babiat evindicalum- adque
nasiIiiritisPlacicius ad caSasancii Dionisii adhaerere, '. elidiatum, et sitinler ipsis in postinodum-absque
quarii ipsius Herchenrado episcopo *adparte saiiciae. ulla rcpeticione Iler.clienrado.episcopo ,vel succes-
Mariaect^sahcti Stepbani el sancti'Germ.ilii adred- soribus
suis.omneque lempore subita adqne definita,:
deres Uhde ct ipsa eslrumenta prse manibus se ba- seu et indulla causalio a.
bire -adfirmant,ct ipsas In praesencianostra protule-- Theudegarius recognpvit.et;subscripsit
Tunlrecerisendas'eliam el de liac causa ab uifasque' Datum quinio Kalendas.AtigiisUisin. anno.-s.epiimc.
pafles ibi ceria cogtiovimus, et addivina a
mysleria- regni noslri Duria \illa in Paiacio. publico in Dei
Christi"inisericordia conspirante (sictit Ionga con-"- nomine feliciter. Amen. _ ,
sueludo; expo-6il et ipse voluniplafie consensenini)' '-' '_ XXVl'. :
jobenius emanare judicium; tii dum per ipfis siru- Praicepium Caroli Maqni quccdam prmdia donafitis'
inenlis de utrasque p.-irliscertamen non declaraltir,'i . monaslerioS. Dhn'ijsii(anno~i~~5);
vl reclo ihramite ad Dei j'udiciuin ad cnacerifeofumn - . - {Ex D. Bouquet',Recueildes-Iljst.)
ltomenes, his riominibus Ader-amnqde parte sanciii CarolusgratiaDei rcx Fiancorumet-Longobardo-•
Dionisii vel Folrado abbale, cl Corello de parlee nrum, nec non patricius Romanorum.Qiiicquid enim
sanclseMariiBvel sanctiSiepbani et sancli Germarif i ad loeasanctortimvenerabilitim,ob amorem Dei.-con-
vel Herclienrado episcopo, exire adque stare debe- cedimus vel confirmamus,.boc- nobis ad mercedem
rint. Quod"naet in capclla nostra, rccensenda.niissa a " vel slabilitatem regni nosiri •pertinere.confidimus.
Eximium est boc placilum, prspseriim ob men- palronos adleclus est. Idein legifur in cliarln Ste-
lionem de probalionecrucis. Res sic agebaiur. Missa; e phani comilis pro luchado- episcopo, sub Carobi
tempore, sive dum Psalmi onitioque Dominicare-- Magno apud virum cl. Slephanum Baluzium iii
cilarentur, bomines duo conducti "ad cruceni sta- noiis ad.Capuularia col,_ 10(11...Placicium,Plaisir,.
liant b"racbiisexpansis. Qui prior jassus- bracliia a vicus est liaud pfocul a sancli Germani oppido iii
deposuisset,-aut litubantia habuisset, -cjuspars victa- a- silva Ledia. Vide Dubletum pag. 713. Omissa est'
censebatur.. Egregium.ejusce ritus «xemplum exstati ti hic a nolario nola regni Langobardici, qui defeetus
in Italiaesacfae lomo V, col. 611. Alia ilem cousule3 aliquando... tamelsi rarius, occurril. Neque illuil,
in Glossario Cangiario ad yocem Cruch. Obsefvai omiftenduin , duos admitti oporiere Ercarirad.os
• insuper:cx hocloco, ieni_)Ore'OaroliMagniEccle- episcopos Parisienses , non iiiiiciini, ul ih' fu-
siam Parisiacam praner S.-Sleplianum pationns3 slori- Gallia Cbr-istiana: nempe unum' sbniorem",'
liabuis3e S. Mariam et S. Germanum, haud dubie3 regiiante GaroloMagnocboc in diplomate niemora-^
Parisioruth anlisfu.em, qui posl "solennicm ipsiuss iiiin ; altcrum' juniorem ' " sub Carolo Calvo ante
corporis c lumiilo iraiislaiionem inter ejus Kixlcslib' ;" ^Sifcam.
Ul - ' J B. CAROLl-MAGNlOPP. PARS I, SECTIO II. • ' -
U&
Ideoqtie naUirirsit qmniurii fidelium rio.Uronimriiag- A ,_ Deumlimentibiis hoiiiiiiibus ibidem delegalu n fuit,
niiudiriv qualiter propter homeri Domini, eianimae ihtegra emmiltale concessisseni, ut ntillu judex
nnstrse saluterii, eo quotLmereis noslra iri "a^ernum publicus'in villis vel rebusipsius KcdesiiE- ®, nee
.permaneat, Uonamusadcasa S. Dionysii et sancti adcausas audiendas', nec freda exigenda, ri.cniaix-
frivali, ubi ipsi pretiosi corpore fcqiiiescuni, Eadal- siones^iutparaias faciendas, necfidejussore iqlleu- -
0
lagoetSalona inc pago Salminse,'res proprieiatis dum, nec Iioniineslipsius Ecclesiae de qn jislibes
iriesBUi VVa^tingasqnas' Adalbaldus geriitore nieo causisdistringendnm', nec ullam reiributione i reqni-
tradidit, quarituinque ad ipso loco aspicdre videiuf; rendum, ibidein ingrcdere non aiirieat.Un ipsam
simiiiref "illu§ ^iiansus quOs-genitor poster fulrado-- praeceptionem antecessoribus. [aiuece.ssqru _, ete..j.
beneficiavit-;-liifilicioniscurias, et illatfefra "elsylva' nostris Jam djcMs, scu «j eprum confirui tiqnem.
de.uno -manso Abduxifo'; siriiilifer alio manso' in aiite diclus abba Ba deberius recior ,\e ips men^-i,
'E-rHieragoVi]la,'elillo manso ad 'AJmingas, ei iil6_s sierio nobis oslen.ditad relcgendum, et ipsu <bene_-.
mansos ad :Carisiaco,'quanluixicumque"adipsusman- ftciiim circa eandem uienip.raianiEcclesia. . ipsius
sa"s:aspicer'evidetur/donatumqueiri- perpetuumesse usque nunc asserit-esse^onservaium. Scd ro fir^-
yolo.ideslcutti Ujrnis,,acolabus, domilitis, «dificiis, - mitatis studjo peiiii celsitudinem nosiram ui lioe-
saansis, riianeipiis, campis, sjivis, pralis, pascuis, B . de.niiocirca ipsum mpriasierium vel ip^os ni naclio|
vinel?, -s.qu.is a^uarumv^ deeursibus, niojiilibus-et.- ngsira deberet aiub.oritas geueraliier- con,innare.-
inuriobUibus, ioium et ad iniegrum, quicquid adipsa Cujus pelitionem pro rcverenlia ipsius loci ut mer
'
lopa«upefius intimata aspicerevidelur, paflibus san-' , rcamjif ad, vnercedem gociari, pjenjssima y luntate
cti Dionysii ,'et saneti Priyaii, donamus, iyadimus,-- yisi fuimus praastitisse, vel in omiii.buscon rm;isse
^tque.in oirinibusindultum csse volun\us. Praeeipien- cognoseite. Prsecipibntes ergo juberaus/.u iiullus.--
les ergo jubemus ul nnllus quislibet fle fidelibiis judex.publicusin res vel-factillaies ipsius e clesiaet-
npstris', rieque de "judiciaria poieslale, praedietas necad -causas audipndas, et freda .exigen a, nec
easas:D.ei, vel reeloresejus de, ipsasres superiiisin- mansiones aut^paraias. fa_cieiidis, nec. fide ussores
scrtasiBqiiietare, nec'caiu,mniamgen_erareritijlatenus lolleiidum, nee Iiomines ip.sius ecclesise ,ta .inge-.
prjesuinaiur, sed, ut dixiihus, no.slris eifulurisieni- nuosquam servos, qhi super eoruni [ejus]. t rrasyel
ppribusait ipsisiocis sanciis proficial in augniciuis. iriitio cornmanere yiclen'ur, qui' ibidemaspi iunt, de
El huc liiccaucioriiasfirmior liabeaiiir,:velperiempora:: quibuslibel„causis disitiiigeitiiuui, nec tillas-retribii.
Hieliuscoris,ervetur,raanu propria^sublferearodecrevi- liones requirendumi ibidem ingredere non debeat _-
•
ipus roborare, e.t de anulo nostro jhssimus sigillare.- Sed.sictit ipsius.benepcium a jain dictis .ani cssori--.
• < V ^ms uos,ti;i|induliW, prioruinprincipum ao lorilate
^ignum Karoligloribsissimi regis,
^Radoad vicem Hithefii recognoVit.- - •'•' ad.jam dictain ecclesiara usquejnuuc fuit, c<pserva'.
Data iii.mense Kovetn.bro,'anuo oclavo et seeundo tum,-itaei deinpeps per nostram au boritaien_gene-_-
regni nostri.- Aclum^TlieodpnJe^villa i.n D.ei n.ojniue ralitwmaneat inconvulsum. Etquidqiud exin efiscus
Amen. - ! nosier polerat sperane,. in ipsius domiiii Le degarii .
felicjier.
'" ''
'.'-,.•-:-'- XXVII. - ," et ,S. |*elri luminarilius yel S. Marie, pro st biliiate
notstri proficiat in a.ugm&iituni.Et.ut hscc&u-.
FfwcefiiiimGarotfMaghi prb Morbacemjmondsierio. regni
tliorilas tam prasentibus quani et futtiris le porJbus .
D.
(Ex Botiquet,ibidi)
possit cpnsiare, Jnanu noslra siibler roboravi niis, et.
C^rolus gralia Dei rex Francorum el Longobardo- anmilo-nostrq sigillare jiissimjis, ... . . -
rum. Principali quidem clementiificuncioruni decet Caroli gl.oriosissimiregis. "
" Sigimm ", _.._
accommqdare, aufem beiiignaiu, praecipue<.uepro Wigbaldns ad vicerii{fitlierii fecognovit.
a
compendip aniniarum prsecedentibusregibtis aule- Data pridie Nonas'Aprilis, anno sepfnao tprim.o.
eessoribus nostris ad.-Ioca Ecclesiarum probamus regni nostri.,
esse induItum,.devola debemus menle -perpendere,, Dei iioniine feliciler. Acunp1 Carisiaco palatio pub ice, in,
, -- ". - - -- Ameji, I .<
..... ...
elcun"cia"beneficia,iitmefearaur admercedem; esse JJ .y
- . • xxvin. . -..:.- -•
participesj iion hegafe, sed yulraslissimo jurepro ,.;.-. p.
nosiris riraculis couIUmare. l_|ilur venerabilis<Ami- Pz_mceplum~Carolf ' Magni pro inoimslerio' 'lavinia^
co dono Dei abbasde.monaslerjq Vivario-peregrino- 'f ceiki (ditno /75)J
'
riim, qu'i poiiitur iu pago.Alsasense stiper fluviiira , i '.'. , (HAD. Bouquci.iibid.) . - . \ "-
IJ.O-rbaOjqui est construcius in bonore S. Leodegarili Carolus gralia "E)Jirox Fr.tncoriim ct "L. gnfeir_r
et_Si Pelri aposloli et :S. MariaecaUero.ruiiiqiiesan--" dortini, ac pairicUisRoinanoniin, vir-inli iris. Si;
c.iorum, ubi ipse cuiri lurba plufinia -nniiin.cbor-iiij), 1, petiiioiiibus.. saceidotuni ' qtrod |»d
i profccmn- Eccle--
i meute ., -
d.eseryire noscitur, clemejitiiB regni nostri-suggest _. siarmn pertmet, rieyola pnesiainus, reinliu-
sjl eoquod nostfi antecessores :quondam pef eojjunv r torem priiniuin borihruni-Jesum Christum ex lioc"
aiitljofilates' illofhininaiiibus subscripias de villiss riosliabere-confidinius.^Peliit celsitudinem oslram,
ipsius S.. Eccleshe, qtiod [quas] ad prsesens posside-- vetierabilisvir Manasses abbaj de motVasieio qiiod
b^ntstam ex muneribus principuin , scu Eberliardtt vocattir Flaviniacus^ in pago ^Alsinse, quod st cpii:-
1
qrif ipsurii moriaslerium in sua elemosina fiiiidavii,,' sijuetwriin lionore Domini rioslri jesu Cb isli, vel
quaiu ex iiagensium largilale, vcl quod inantea ai sancti Peiri, vel sancti Pnvjccii, ul omne lioneuin-
 949 CODEX DIPLOMATICU&~.-PRIVILECIA,,—L PRIVIL.. PER GALLI.E PARTES. . 9o0
.inlia.regnuni npslruhl de _qpgolianlibii$.,corum, vel; A reges..singulariter-.expleveruntj; et ,nqs boc. dojiuni
de omnibjis.hominibtis^eoruiii, qui per ipsam casam. indu!genti;egralanier prastilisse c.ogppscite. Idcirco,
sperare yidentur, ,ut, nullum telorieum-dare--nqn per Ii.anc.prKseniero,piseccpiionemjubemus, atque
debeinit.Jii dviiatibus, mercatis, viUis, vicis, pontis,_ perpeluo. firmtim fore _deceniinius,,jil L.iiggogaluSj
portubus, nec ipsi monacbi, seu negoiianles eorum, Curciacus, Lupiacus, Itla^itius^jCa.luiuius,Tauciacus,
«gt-lioiiimeseocum, qui perripsam. casam-sperare L().oiia,.Nobridiiia,..AIbiiii.acus,;Ma?oy;jlus,^Podenti-
vjdeiiUi.r;.nee, teloneum,- nrc poniaticum_,nec_roda- niacus, Castanelus, Caniiliacus,-Brion.HU«,;.Nqyieiitus^
ticjim, ncc barganaiicum, nec-piilveraticumX nec Geneslolajus, Cauiacu^,-,Al!ie.ius,'.Cadri.acus,JIIer.il_a,
riiuliUicum,nec rivalicum-,riec salulaiicunj/nec lau* De[liacus,. Parriciacus, Prisciniaeus, .Cassjacus, _SaT
daiicum, nec Jranalicum, nec de-iiocqupd -homines. dpbriaf,Memb1rioJas,./ppicarjas,.prjlucas_, ^Spreqqas-,
corum ad djirsum portare yidentur, ct^ quidquid ya!usiriaciis,.Latisiaciis, Axedus_,= Beleontus, Tiiiiicr
cxiiide ad'paftem fisci iioslrireddere.jdeb.etii, fplum robrus,: BaiqnvilarCj;JIoyaTViIla,,^!oe',ntuS,Rlasinai
111Iiiiiiinaribus, vel in s.iijicndia..mqnacborum, ,et P.iciacus,sTalsiniacus^JJrigogalus^.Crjicilia,^ijlada-
ssscepUtjncin-pauperum,, in noslra"eleemos;ynaad laictis, Dociaeus.,Melciacus-jAiiguIaiisportus,Reslis,
i,i)samcasani Dei coiieessinyis, quas nuac a mqderno. ABtoni:icus,:Cuin-appendentiis ^earum, sicut adriien-
lcmpqre coqcessutn atqtie. ihclnltum-esse volumus, B suralaj suni, frauibus de-crvian.t.Similiterslaluimiis
ut_,sicul dhiinus, deomnibus telpneis in civitatibus, per boc-pracGeptum nosir.-h tiiaiisucitidiiiis.ut ejus>
v_ic.is,vjilal)us,poniisj pi.riubus, ppntatico, rodatico, dem motiasierii cellelario' fralrum minislrelur,. sicut
baigsiiiaiicp, piilveratico, .mulalico, :rjvatico, salju-r ordinatumvest,,utide- lemporesibi inslilutofratffosis
latico,iaudaiicp, traiialico,-et deJioc.quod hqmines plenite.rservjfe possit Porfarius ahleiii..mehse' De-
eerum ad dorsum.portant, ,el de negotianlibus eonuin, cembri "desuo ininisi.erio ser.viat.;Qe.aliis yero villis
vef de.omuibus hominibus s.orum devole .pro.ipsa sqliiOsmqiloligija-.etannQnae.sive vrilatilia ,mihi-
c.asa.Dei, Sanclj Petri et Sjincti. J?raaj,eeii,_rpuiiii sir.entur,.qiialenus hqc-nobisad salutemanlmaenoslr-ae
tempore perpeluaruer.concessimus alque.iiidulsimiis. et augmciilum.regni _proficiat,.«l^ip"siDei-serviii-
SUuilitercuncediraus ad ipsam casam Deiiu villabus . berips .meiiusiiue >d6"iiiceps^.Dtio riairiulari -queahl, -
eorun),,._seu.sup.eri lerrmuriis,. .jeorum,. yjjj cinclus aique pro,:stalusanciaeDei::E*clesi_3e sedulasTundere
eqruin infra aut.ad_forisibidemadyenerintj el,.quijlr, pfeces. Diid"eriione.musomneS^ui uobisin;fegno.a
quid ibidein negoliauimTuerit, omnet_3lo.heu.m,.sicul Deo commisso-Shccessuri sunti ul,^sicui sua-slatufa
su^ierius diximus, ad ipsani casa.mper nostrain pra:-.. a suis "su.ccessoribiis-xonservafi veliritj ^ita lfahc
ceptionem concessimus. E-lui Jiseepraeee.ptiofirmior nosiram constiiutionem privilegii inviolabilem coir-
-
babeatur, el per.,lerqpora-i!ieIius..cj3nserve3.ur, D|ahii. servare studeant ad comniunem 'nostrorujii -Omiiiwii
noslra subler-decreviinus-adfirjnare.-Garolus._ , • salutem. Ei.Ifuc.baic auctorjl3sfirmioriiabealurj vel
., Data die vJS'on. Maii, et sciipja per Radonem, rioslris et-fiiluris teraporibus meli.us-cbiiservettif',
.apiid .Tbeodoriem.yillani-.palatio- pablicp, annq vn hianu nostra- cam cof-rob6rav.iriiiis,et anuli; hosVri
pradicti doiiiini iio.stri Caro_y_. _ j - --f „--. h_qpress'io.ae-sig.il!;i\iirius;-• ""'"'; '•<"'. '>'*' '•'•
'f' ' Cardii ' ^:'A "' ,'"'
x_xix.- '-'; -Signu)n gloriosissimi'regis1.. " " ""
- Rado ad vicemiliiherii
Prwcepluni,Car-qti-Magnipro TitforienskS. 'Mfirlini• tvcogtiovit.
'•;'_, _monusierio(annoTIS). ,-*""- v Acium Theodonisyillapalatio pu1ilic6,Tn"Defiio-
' - ' "' '
'>.•' hiine felicjtef. Ariien. ' " ' ---•-.•
'_-<-- _ (Exp.-Boi^jueJ.,"ibid.),?
'' ^
'"Garolus gtaiia "Deirex.Fraticoriim et: Longobar-. ^". , '.,'•-..- ..' J '$Z£-Y.'. .'/,'. ":----':
•dofum, atque -patficius.Rqirianorum.' DecelVenIm Pmceptum ' ' Caroli ,Magni,_pro, Angelfanino;' ephcqpa
regalis.clemeniise dignitatenf curieta/qusea sacefdo- . Mellensi (annq 775). .,.-,.,
libus ratjoiiabilia postulaia fueiinl.-sollerif curTipro- (ExHistqriaMetensj,tqm IIL) . - ... _,,
gpicere; et.oppqrtuna vel.congrua «K.beneficia.noii . CarpltiS;Dei..gratia KS Francorum -et Longobar-
denegare, nia"_ri'me_si apierioium Vegui^plenius pro D-doruni yiivilluslris, duGibus,.connlibus;.;d6mesticis,
Dei intuiiu sunl confirniata.^prqieetionis.auctoritaie. vel pmiiibjis agenlibus lam ulira, quam citra Renuni^
Quapropler notum sit omniuiri.fidelium nosirorun) Rpdanui.n.et LJgefim consisienlibus,. lam^pracseri-
riiagniiudini, quia venerabilis Hilerlus.Ji.bbaex jno- tibus,quam et fuluris. Ju.vapte:.Qomino, qtii.nosin
riasteijoS. Marlini exiinii cdnfessoris Chrisii, pe-. soiium regni-instiluit, illudad.augmeiUuin velstabir
culiaris patroni noslri Tucpqica},ciyiUUis, hbi ipse lilatem regni noslri .pr.ociii-dubio.eredimus in.Dei
pfeliosiis in.corpore, requiescii, iiinoluit -se,-eniiati noniine.pertinere, sijpej-itioiies..5acerdolumctEccIeJ
rcgninostri qualiter anlecessqr.suus Aultandus abba siarum Dei.de reGiis.postulatioiiibus,;quasjn riosiris
^uasdam yillas insiituerilj quse _fratril)usinensiiauin, auribus patefecerinl, pei-.ducriiiusad.cff.ecium..ldeo--
pef tolurn aninim seryjre debe.nt^peie.iisVdignitatem quo yjr .aposiolicus idoninuset.Pater:.noster:.AngiI- 1
escellentiae niislhe, ut pro Deoet reyereiitia ejusdem ra.rajiusepiscopus S,FccjesJi)e.'_Me..il,ensisprseeepli()iies
saricti, per prseceplum nostrae^aactoriialis id ipsuin reguin prsedecessorum nosir_qrum, e.orum;manibus
. cdiififiuare "digiiaremuf, scquendq morem a.nleces- W-borala.s,.riobisprottilit re^cnsendas/, ubi.genera-
sorum. Cuj'usrios peiuiorii -cojisenlientes, e) jiatio- liier C(igiiqyiinusesse iiiserium quod anteccssqribus
ciiiia sancii Mariini' veiierantes, slcut prsecessores suis iale fuissetjam a longo tempore indultuin beue- ,
 "
951 B. CAROLIMAGNIOPP. PARST, SECT. H. 952
ficium, ul riullusex jndicibns publicis in curies Ec- A lioste publico, hociesl de banno nostro, quando
clesiae Melteiisis et domnl -Slcphanrpalroni nostri', publicilus promovetur, el wacla vel pmit s 6om-
seu basilicas infra ipsam urbem constructas, vel poiiendum, illi liomines bene ingemji, qu desiio"
iriffa ipsam psirochiam,""tamihonasleria, vicos vel <japite bene ingenui Tmmunes esse viden ur, qiii
caslella ad eandeiri" aspicienlia ingredi non pracsu- supef tefras ipsius eecJesi?6, velipsius niificis,
irieret, aut aliquod ibidem generare detrimentum : vel abbatis sui commanere noscuntur; si n aliquo
riec homines eorurn pef mallos byrgo-ipublicos, nee exinde de isiis tribiis gausis negligentesapp ruerint,
pef audientias nullusikbefet admallare, aut pef &II- exindeciim judicibus nosiris deducant liriries;
<jua iriiqua ingenia prsesuriieret condemnare, nec sed non amplius yel minus :-'i.n reliquo ero pro
fieta vel teloneos exaclare, aut aliquas paratas fa- mercedis noslfae aiiguienlo sub cmuniiale' psi sint
cere : sed ' in eormn privatas audienlias agentes cohscrvali, ul adijisam easam proficiant in ugmen-
ipsius Ecclesise unicuique de reputalis condilionibus lis. Et ipsa einuniias, qu:e a nobis "velab anfeces-
direclumfacerent,-el ab aliis simulque percipcrcni soribus patribus nostris f«it conces.sa circ memo-
vcritatem,-et ubi fredum -ipsi agentes aut reliqui ratamEcdesiam domni-Siephani, vel pr ala mo-
iiomiiies memoratse Ecelesiaeacciperenl; et freda ad riasteria; vel castella, vicos, pagos, paro hias vel
ipsa loca sanctorum deberent Chrislo praesulepro- B 1 abballas,-quae adij|sum ponlificem aspice e viden-
•fuereiii.augmeiituni. Pari inodoet si homineseorum tur,- perei.initer niarieat ihconviilsa viji con ervaia ;
-
.pro quolibet excessu cujiiscumque fredum dissol- quaiiter ipsum ponfificemseu cleriim, vel auperes
vcbarit, frelus qui exinde in publicum sperari potue- ibidem ali.moniam speranles, plenius dele tet Do^
rit, ad ipsas eeclesias fuisset concessus. Unde peiiit mini misericordiariiiattentius cxorare- Et d mmodo
suprascriptus- pontifex iiteumsuamque Ecclesiam, per anteriores proecepiiories a lorigo tcmp re ipsa
sel monasteria, castella; vel vicos adeandem perti- emunltas circa ipsam Ecclesiarii, vel basili as," seu
jientes vel aspicientes, de hac re plenius nostra monasleria, vi.cos vel parocbias sub temp fe pfae-
aiictoritas iri Dei iiomine-coiifirmaret. Cujiis poslu- cedeniium regum Sem.perfuit conservata et nos
lationem pro divino intuitu, vel reverentia ipsorum ad pr.-rsens pro aoimse ffostrse rcmedio, 1 reiri-
locorum sanciorum, seu fidei suae respectn, vel biitione aeterna, i.din ipsa Ecclesia domui tepbani-,'
rner.ce.disnoslrae augmento, gratanti animo ptaesli- ifbisuus sacratissimus sanguis vivus csse videtiir,
(isse., et i.noinnibus confirmasse, et a novo conces,* per noslram praecepiinnem firmavimus ai ue con--
sisse cognoscite.Jubemus namqueut quidquid conslat cessimus, ut quicijmque lioc de j'udicibu nosiris
tam ia villis, domibus, Eedjficiisimancipiis, vineis, aut qnislibet refragare anf irmmpere vel i imutare-
sUvis,'campis, pratis, pascuis, aquis aquarumve de-' " voluerit, iram Irinaj Majesiatis vei omni im • sah-
cnrsibtis, accolabus utriusque generis, sexus vel «torum, ubi ipse pontifex vel abbates s ideser-'
Kstalis,ptinj.iiU§gris,lerminis,sojidoque^laiu eorum, viunt, -incurrat; et gpaiiam- nostram nullo umquam
l^unjix niuoifi.cenia i.egum el regin,ariini, quam idl tempore-possit liabere. Sed magis a volii vel suc-
quod per vendiiiones, donatiqins, commuluiiones'< cessoribus vestris sub inlegra emunitate o uil tem-
. cessiqjiesque lilulis vel p?r. quaiibel instr.umentai pore modis omuibus conservetur ; qnalite graliam
,caria,rqm, aut quaalibet ingenia legibns ad jpsam Ec- n.ostram, -ut di.ximus,-valesilis habere, p piciam."
eI§sianj,doniuiStepliani, vel aljas e.cclesias,qusesub* Quam vero aueioritalem pro reiiotius firi iiate, ut
ipsa urbe Metlensi, vel in parocliiis ipsiys pontificis< omni lempore marieal inconvulsa, manu noslrae
eoiisinictac esse videiUur, fuit delegatum, et adl
' signaculis infra dccrevimus iu Dei nomine oborare.
pnesens pars ipsarum eeciesiarum cernilur possidere Da.taxi Cal. {febr. ajino vij ei 1 regni JIO tri.
vel -dutiiitiaii, per banc' auciorUaiem nostram, idI Actuhi Carisiaco, elc,! . .
ipsjs ecclcsiis, vel njemorato pootifici, yel abbalib^s' - XXXI.
suis, eqrumque successoribus plenius iii Dei nomine3 CqroHMagni dipioma, quo confirmalprivile. ... ium
Sa-.
confirjTialuin.a.tque cqncessum esse"cognoscile. Prie-.• n lonmcohtra ephcopumMeliensem(anno 75).
J
cipientes. «nim jubemus,, ut neque vos, neque ju- " (Ex Mabill.,de Be'dip!omalica.)
iiiores, seu successofes vesiri in curies ipsius eccie-. Carolus gratia Dei icx Francoftim et L ngobar-
siae, vel memorati poniificis, aul abbatum suorura, dorum, aiqne patricius Romanorum. Oport t sereni-
vel.monasteriorum, casteilorum, vicorum-tam ujtra tas no^ira iiL'-ea qu:e a lidelibus nosiris- ostulata
quam.citra Renura, Rodanum et Ligerim, yel prse- fuerint, jusle et raiionabiliter pro serviiio t fideli-
fatatn ciyilatera Mettehsem,autin pagos vel parochiasi tiite, quaecirca genitorem meum Pippinum egem et
suas; el moqasieria, ceu cellas, cum omnibus feccle- circa me liabere viuentiir,- eis impertire d beamus.'
siia ad eandem periinenlibus vel aspicienlibus, riullai" Kotu^ sit omnibus fidelibiis nostris, lam el prasen-
freta," neic teloneos, vel conjectos, aut sutnmulass libus quam et futuris, qualrter veniens Folr dus ca-
[sunniatasj, vel aliquas paralas faciendum, vel quaie-; pellanus'palalii nostri et abba saheli Diony ii npbis
cumque ingenium ad aliquod detrimeniuni generafe,',' fetulit privile^ium a partibus sancti Diony i, quam
penitus iiigredi non deberetis, si graiiara meami senodalis consilius ibnrionono ad Patris-R unna ex
vobis in omnibus oblatis liabere propiciam; Illud[ promisso Angalramiio episcopo et Williar o arclii-
addj placuit scribeiiduin, uf de tribus causis, de episcopo coastifu,erunl de res proprietaiis use, ia
 Ub3 CODEX IIIPLOMATICUS.— PR1VILEC1A.S — I. PRIVIL. TER GALLIiE PARTES. 954
loro qui oicilur Salona, quse est constructiisin lionore A lenaTiiSjvelreliquis fidelibus nostri.s, lam prsesemi-
saiictsePei genitricis et bealorum martyrum et con- bus quain futuris, notum sil qualilef domnus ei
fessorunf et virginuiri: ubi sanctus Privaius marlyr, geriitor nosier bonse memoriae Pippirius quondam
ei saiiclus Ularius copfessor requieseere videntur : rex', monaslerium, quod vocaluf Prumia, in Jiondre
et meo iri privilegio insertum invehimus, ut neqtie sancii Salvatoris a novo fundamirie visus fuit sedi- -
Angalrariinusepiscopus,nequesuccessores sui, neque.. iicare, et fes fiscalis ac propfietalis ad ipsurri san--
areliidiaeonus.neque mlssus ecclesiaesriseMedioma- ctiim loctim visus fuil delegasse,' et in «mnibtis
iricus ibi in ipso ccenpbio poniific|tini habefe nqn confirmasse, ubi venefabilem Virum"Asuerum abba-
leniluna climirionaclforumfliirma] reclorem praeesse
debeari!, nisi si abbas sancli Dioriysii expetieril 6r'-,;
dinaliones faciendi,;chrismeiandi, et tabiilas beriedi- constituil, etsecundumordiiieiff sancium illud Jocum
cendi. Inlerrogaviirius Ahgalramnum episcopjim, si gubernare proecepil. Lnde prsedictiisabba et moria-
ipsum privilegiumconseniire deimissel. E( ifise nul- cbi in ipso coenobio consistenles, clemenfise' regni'
laterius denegavii, nisi sicut et chnenodaleconsiiio nosiri pelieninl, ut ipsi homines, "quemdqmnus et
-
consliluerunt coepiscopiWi, sic conseniiyit sictif ipse' geriitor noster boriaeriiemoriaePippinusqiiondam rex"
privilegtus clariler innotuil.- Propterea lalem pfae- ad ipsum monasterium conccssit vel delegavil, "m
ceptuni el confirmationempermanere priecipimus ad[B ipsatenore etconsuetudine, sictit antea ftierurit, et
parlibus saricli Diohysii,'ul pristTiunc dieni nullus';• ceteri fiscalini sunt riostri, ^bsque alicujus coiUra--
quisbbet episcoporiirri,neque Arigalramnris.aulsuc- diciione a'd jam dicto loeo debeant permanefe, tani.
cessores sui ipso coenobio non coniitigal nisi sit sub, de causas eorurn' in responsis, quami|ue aliaih' legem'
einunitate"et privilegio sancli Dioiiysii regulariler, vel «onsuetudinem, sicut reliqui infrii regna nosira
sicul csnterasecclesias',quas de ipsa casa saricii Dior. liabuerint: fiscalini, et antea in rinuniquemquepago
-
nysH aspicere videnliir,d leirolas ijuas AngaJrariinus 5 habueriint cohsuetudinem. Cujus nos", propler no-s
et Folradus ihffa ipso agroSalona ef fihe commuta-. meri-Domini• el animse-nostfse-reriiedium, eorunV
verunt...-...-Simile modo ex noslrum -permissum el_, petitionibus nequivimtis denegare, sed in ofainrbus-'
confirmationeriiabsque episcoporumMetiensis eecle- prcestiiisse efconfirmasse cognoscile. Prsccipientes
slscimpedimenlum pafs-sancti-Dionisii una cumipso9 ergo j'ubemrisatque prsecipimus, ut nullus quislibet-
coenubioSaloha snb nosiram tuitionem et defeiiSio- de fidelibus nosiris, iieque de judiciaria poleslnlej
neni-procerumquenoslroium parlibtis sancli Dfcriysij fj qui jam faia casa Dei vel rectoresejus, nec homirves'-"
deiieant respicere,^ et ijuieqiiid <per comnTulaiiones s ad ipsumsanclum locum deservientes, quem domsuis-'
regnm aul donaliiinem,-"aut collaia' ibiiieni populi i; ac genitor noster ibl concessii, de bacre inquietaroi'.
ailiiinm, aut censatum, e't Folradus de suas res ipsqj G necealiimiii-jmgeneraronuHaionuspnesumatis,'nisi,'
cceuiibio ditavit sub emunilate et defeiisiohe sanrtiij ut diximus, noslriset futuris temporibus, sicul anle-.
Dionysii omnique lempore permanere debeant, exs quam Uomnus ac genitornqsler eos ad superscripta-
noslra auctoriiateconfirmatum: rit melius delectet ip-_ - casa Dei delegasset, parlibus suis-deservierunt. Ita
s?m congregalionemsanclLDionysiieusafnciiPrivati, siriiili niodo ad eundem sanclum locura in ea lenoie
ei sancii Illarii pro nobisetpro eis-uxqreguen.osira deservire debeant, lam in responsisdarido, "quarnqiie
pomiiii misericordiamaiteniius depreqare. Et ut liaec,. et.reliquam legem ac consueludihem, sicut ceieri
aiicloriias firriiior liabeatur, vel per lempora melius fiscaliriibabere yidenlur. Et ut haecpriEcepiiofirmioT"
consecveliir, manu Jiosira propria subtereamiirma- babealur, a'cxper lempora meliusconservetiir;-manu*''
viinus, el de anulo nostro sigillavjmus.'~- ' propria subierfirmaviintis, et anulo "uoslfo sigillar.e'
SijnismCarolf glofiosissimi.regis. _" ". j"ussimus. . .
, Nomene( signutn cqncellariiomissum, Signum-Karoli gloriosissiini rcgis.
. Daium quodficitDecembrisjlies...aiin6xregnanle e- Data jiiehse Noveinbrio, anno octavo, el vj Tcgnj-
domno uostro C.arol.o. rege. '-.'.'' nosiri. .:.'--..
Acium Aquis palatio publico. ui Defjiominefelici- Actiim Thfiodonis villa publice, in Dei nomine
- ler. Amen. - " D feliciter.Amen. -
-XXXI!. XXXIII.
a Placitum Cafoli Maghi
Diplqpia Caroli Magni pro ntoitasterio,.Vrumknsi. regis.Francorum, quo mo-
- -, . naslerio Hqftaugiensi ascnbil bona in Ostiwvenel'-
(anno 775).
HohgcelJl,qua~sibi vindkaverat abbaliap Corbeiensis
{ExD. CalmH.,Hist. detorraine.) (actum desinenteanno 775). . -
Karolus gratia Dei rex FYancorumet Langobardo- i. '- <ExGrandidier,Ilist.de 1'Egiisede StrasK)
rtiin, necimji el jiatricius Romanorum. Omiiibuscpi- i- Caroltis^ratia Dei rex Fraiicorum et Lnngobardo-
scopis, abbatibus, ducibus, comilibus, vicariis, cen- i- rum, alque pafricius Romaiioruin; yirinluster. Tune
a Hsec jil.citi cliarla est
sine.die^et an.no."Cnm n omnino negant in Alsaiia lunc commoraitim Caro-
vero Carolus liiulo regis Longobiirdofuiii in ea ma-i- Ium, gravi sua Hispanica expeditione distenliim.,
tur, indubiuin est post annuin 774 poiiendain esse, ~>Hanc cliartam corruptam et muiilam dedefunt
ex
Sclicepflimis corrupto Urstisii nianusciiplo lcgit: \,
it^ Mabillon.,Annai. ord. S. Beiiedhli, lom. II,
niiiam clironicam: Danimsegni Caroli.reqh anno de- '- et Eccardus, Orig. IIabsburgMpag. 105, pag.nuilto 699,
cimq, ad quera annus 778 respoiideti Sed iiullum n~- corrupiiorem ^cbocpfliiitis, Alsai. diplom., aique
-vestigium nqbis prodil, imo rerum.circumstamiaj P:>g-51, cx tom. I,
codice-nianuscriptoClfrisiiani Urstisii.
 953. • - 8. CAROLI .MAG3IOPJ\ PARS I, SEC-TI.O.!». ., .,.-.-;•_ : 9pB
regalis e_3ls.ii.iHlo sui quluiinis subjimaliir,,. quan4o A.ul A homo memoraii monasterii Corbeiaj Agi-serictts.
eiin.cipr.uiii jqrgia jiixla proppsilionis yel rcspoiisionis., a_d,ipsqni Deijudiei^nj ad, ipsam cruccm ir )idiiset
ejoqpia inier alteniifum salubre.deliberat.serilencia, cqnyictus apparuit. Et tunc ip.s_3.3Jt Aldradu in pre-.-
giiaicHus__sub,Deo jii rege.manet potestas quomodo" sentia nostra vel jpfqcerum nqstronuri jpsas res.per
^uiicla .lerrj,bili.adebeant. 6rdiiiai;e. Cum nos-in- DeL, loca noiijiiiaia OsilinVa" e.t Cel)lid_a1.per,eoj,riiii i wadia
. nomiiie.a Sclalisiati vijja jn palacio nosiro ad uni-.. una ciiin legibus1fi lefacia,,. ipsius advqcal saticii
vcrsorjim catisas audiendum,.vel recto judiclq ter- . Mjcliaelis'vel Beati ajbbaiisnqriiiqe Oiliberto isi suiit,
niiiiaiitluni reseilerimuSj ibique .veniens.advocalus reddidisse, vel revesjisse,jet(-pe,r_illorum.6 eslucam^
-S,. Micbaelis, vel} Beati abbatis nomijie Oihbertus exinde jn qmnibus duxisse esiiuni.^Prbinde nos.la-^
interjiellabal liomines^iliquos nomiueAgisserictim et liter una.ctmi HdelitJnsnpsiris^, id suul, \Vi ldj-ingo,
Aldiaduin advocaios inonasternCorbeia?, et repeie-. Cdfigo, h TJieodricq; i Bernhardo, i. Albnii 0, Gli.e-
~~
l):>t_cis, eo. quod ipsi.illas res in locq, qtti dicilur, Tardo, Berngario comilibus, et 1 Ansbejm _com*Ue_
P.Oslbova el <~_ Geblida, quu.s linnio ad nioiiastejiujn pal.atijiioslrj, vel i.ejiquis qnani pliiriniis vi fuimus.
S.ijicti Michaelis per suu,m insifuinenliira iradidisset jndicasse m;. ut dtmj ipsi iu. preseriii^adstab nt Agis^
iri eorum pptestate ijijusleieiinuissent. Sed ,el ipsi S-TJCUSet Aldradus, ,et ban.c caussam n tlJalenus.
Agissericus et Aldradus de preseijie astiibaut, etta- B C poierani. deneg;ire_,lei ipse Agisseriqusad, i suin Det.
liter dederunt in. responsis, quod ipsasres predictas, ^jidicium ad cfucein|tr,eji!(luset cqnyicius ap aruerjjty
nunquaiii tulissent malo-ordine injuste, prp eo qtiod. ct ipsi de.pteseuti per eorum \yadia una cti. Iegibus
dixerunt.quod eas Gerbfiga per suum iiistruineqitim fiile facta, ipsitis advocatosancii Micliaelis >el-Beati.
cpiidona.sset; undg et ipsum jnstrumeniuin prse.ma- abbatis. noniine OtliberlQ yisi sunl reddid sse,, vel
nibus se jiabere affyipabanl,. el ipsas in. prsescnca revesiisse, et per eorum festucam sibi jri oniiifbjis^
n slra prottilerunt reoenspndas; ctiam et de hac, duxisse exittiin. Prjopierea. jubetuus_,ut-dim Iiap.g-.
causa. ad utrasque; partes .niliil •certi.cogiiovjmus :tt caussam sic aptarii yql perjieiraiain cssecqg ovinius,"
. uiule ad diyina myslerja, Christi .niisericordia cori- ut superliis scriptusiabbas Realtis, vel par.s nonafie?
sjiiraiUe,.siciUJonga eonsuetutlo exposcit, et ipsi-vo-." rii Jiqnogie jam dictas resjnToco qiii iljcitu Osthqva.
*
lutitayie.consenserunt ,,;jiibenius «manara jndiciuni-;-. et Gehlid^,citra subradictos Agisse.rjeuni tAJdraV
ujdum peripsa iiislruinenta de utraqtie parte.certa- dum eorumquejiercdes, yel ciira oinnesi!l sjes in-
nien.noji declaratur, ut recio tramile ad Dei-judicium- [. jusie relin.ere tenlaiites,. xi,mnitempqr^ bal eanl_eli?
gd ;e.cruceni Othbertus de parle Saneti Micbaeiis-vel [ dicaias el.evindicatas,, et ,sii inler ipsos.in poslnip.-
JSeati.abbatisel-.Agisserieusde parleiiianasierii Cor- djim absgue.ulla i^petkione omni-lei.npof .sublata
-
l),ei;i;exii'£aiqiiesiaredelie'reiU.'Qiiod.eiiiavisifuernnt, " aique defiii|i:i,;,seu-ei4nd_ultacausai.io.-.The degarius-
sletisse; et ea bora, proiegente divina dextera Dei,, .recognoviln, .,-.'-- .,;-- --_ ,' ."- .. -_
Deiis-oiiiiiipoiens suum jnsUim.jiidicium declaravit,"-
'•J>Dea'niiquo"iegioSel(lstadiipalatioconsuIeScliosjj-' • i Legiiur (niiiIam|Albiriiis,
•••' querh deiiciosihi fuisse.
fliiiiiiii, Alsal. JlhiKlr.-tom. 1, pag. ~Wtl9i- regis C:\rolitesialiif AiiastasUis.in yjta Adria i papse;-
, >; Ileaius igiic erat.abbas nipnasterii sancli _Mi- apud ~~ Botiqueuim, toin. Y.pag,. 4J0.^ '-,_ , '.-
pliaelis iri ,_ , . Beringarius coiiies ineinorajjii;ad anqin 168, iii
- c llodie Uolieuaiigia. _ -
viciis'Oslli()"fen,ieitio ab Afgeiiiorato la- coiuiriuaiore Cinonici Fredegafiaiil,
1 fcoiluin i' - "•" ""• " .ajiud" Bouque- ""'
pide, cpLcopaius ^j'g>:iiliuerisi's'uoiiiiiiis.de' lum,.iom. V,pag.Si ;•'•
. Zu.Icinaiiiel Ciinp s^mn.. .... -•..---. I AnseliiiiLS-cinnespalatii-ex Hispaiiiar diens in
. <~Ilodie vicus UqligafTt, fe dtim episcopaius Ar-• monlibus Pyreneis aiino.778 iiu.ei.fecisis.seibiluf ab
geiitiiiehsis, qitod possidcnl cnmifes Leiiiingenses.
'' <~Crncis proliaiio, Eginhardo, irtTita iCarnliSlagni, ' £ap.,9,
' :a
' ud Bou-
quam jndicium Dei dicebaiti,-1- qi.eluin, iom. V, pag.' 95".- '.
agebalir missa; temporeJ duo advers:_tfii:aiicrticenif m.Credit Caug'ms,iii tlissertat. stiS de* qinVilla,
siabant brachiis expansis. Qui .prior Iassns -braehia1 pag. 228, comiteni ..palatii ;seiiiperegisse ojficihm
^leponebat aut litubaiiiia^habebat, ceii^ebatur vicliis,.- ._ praesiili? in illis jiijiUciis, quilius.-iiil.eiera t rcges. .
Mulla hac de re habeiit Grelzeius, i!e Cruce, lilfl JI,, Sed-ex hoediplonuiieconsiat seritentiani ftii sejaiam
«ap;, 21, ;Fibelirigiiis,r;de,provocatimie ad judiciiinij knarege ipso Jid rehiiionem-comiiispalalii. "Offieium
:
Dei, cap. 7, et Scbilleius, Clossarii Teulonici, pag.... coniitis pajalini iia describit D. Goezmaiin,. nagrajri-
190. Exslat Georgii AUbanrmer de judicio crucis dis- malic.o lmmim; D. Zemganriojar.vaius in q, ere, cui
seiiaiio hislofico-poliiica Ulmaean. 1677 impressa.. lilulus : -Les qvalr_eages de ta Pairie _d Fraitcj},
• -' ~Scilicet Jom. I-, pag. 6..: -Sovs Cltarleniagne et ses premkrs
pigimraV-Gyllice gage. (ionsulaiur J)u-
cange, in Glossafio, lom: VI, pag. 1579. ^ sitccesscurs,le comle dupalah inslruisait l s affakes
_.s-.Fesluca esl-sigouiii ct syuibolum tfadilionis, v.el 1 dont ie jugcmetil eiait riserve mr priuce, el celles'des_
translatie possessionis, quam iradebat emptori ven- persotmebcunsiderables; ettfin il connaissail de toules
diior, anl qui-jnoJri^quovisreipossessionem jn alium1 les affaires de la maisondti monarqus iapl p, ~fle civit
Iransfcrebal; et quideni ejnsmoili ciiarljs, ut le?;iiiiiiiE i que ppur,k crimhicl, el.il avait la grande -ci eiite po-
^ essent, insereli-nriiir siipula' scu festuca, qtiaeiii qiii- liie daiis le lieu oii sejoimiatt la cdur._, _ •_
biisdain. .atilngca]ilii.sadlmc inserliC videntuf, ;Du- II Exsiiii' apiid 'Mabilloiieai, de R.e -diji^nialica,
caiigc, InGlossa io, lorn. III, pag. 410. . pag. 4'JS, Bpuquett|im^iqin. "V,pag. 754, ei4lai;tz- >__
h_Theqdericus coiiies ina'..i)alibus Francorum<a"i~.- -.- beini,-Concilihrum Geriiianiae loin. 1, - zs,- 250.
clisLoiselianis, apudBoiiquetum-, loiii...V, ,pag..(!0, ', Placiiiiiii-Cardlj Slaghi siiirilis fere stj.li pro, thoiiasie-
inoiiioialiir ad annuiii 8iliriler prininres Fraucorum,, rio saneli' Dio"iiysif,[datH?n ih Diiria villa am oseplimo,
qni' paceinimer Carqlum et lIe.iiimiiigiJm',coud,ct-aiii'
' iV. regni stti, id est; fJS.Tbeuifegarius bari cliarlatu
sncfaiiierilo'finiiariini.-. .-' -.,.-_•- quoijiierccognovil-, ol ibideiri «icciirril Aiis 'Ujiiiscor -
i' Benibardus comes jnter cosdcm quoque memo- 1- nies palaiii cnni coimtiiiis-Gbefafdo', Ber fardo, ,et
"
raiur., '- . _--:"_ '; alis, qui Jn co.iiTitaiu:
~; regis eraui,' iiiide fu sus yiatci
957 CODEXDiPLOMATiCOS.— PIUVJLLGIA.— I. PIUVIL. PER GALLl/E PARTF.S. 9SS
" "
xx-xiv. '-'';' '"'- i ruin, oinnibusfidelibusriosirislain.pie.-eiitibusquam
A
PraccplumCaroli Magni,pro PcMlinoiirlhgfammaticiv
* futuris.A regale eniiii ncccsse est-rcleveniur cle--
. magi.slro(annq,.770). . - , ,. _ ,-- mentia, qui UariinilaieirK-passi^uut- per.injuriatii.'
(KxD..J5o_tiqnet,Uecueildes llisl.) ; lgjtiir veneriibilis' ."vif Beatus abbas «x tnoriasleriri:
Carolus gratia Dei rcx Fiancortim et Lbngobardo-' Scoloriim, qtiod vocatiir-Onogia, quod" Benpdicius-
rum, et paiiicius llpuinnoriim, omnibus 'episcopi^ episcoiriisin bdnore-S. ijicliabelis novo c-'.iislnixit
abbifubiis,ducibus, coriiiiibiis,'c_astaldis,vel oniriihiis' opere,-ubi prevenerabilis pater corpore requiescii,
fidelibits rioslns, praesenlibuset futurisl Mefilo quj- clemenlie riosiri rcgni suggessii.-eoquodinstrumen'a
derii a riobis suijleyaiilur "niiiriefibus, qui nosiris chartanun-ipsius inohaslerii.anle iios annos,' pcr ne-
iidcliler obsequiis faihtilariltif. Et idea.si/pe.tiiiones; gligeniiam, per.quasinfra regna-Fraricor.um.Clnista:
eorimi., pro quibiis nosifas ftulsavefiiif aufesV.ad', propitio ipsum monasteriniri aliquid possidebat, laiu
effeclum perduciriius,regiani coristife(uiliiie'm exerce-' per precepta regum -ac reginariiin, quam rcliquoruih
jriris, afque illoium animuriinobis deser.vieridd"pr'6-' Deutn limeritiiiui lidniiiiiinijibidem «ollatum-accoii-
yocamus.^lgiiur noluiri sil omniuih vestftim magril-,:- firmaiumfuit, -perilita devenissent-;et assefitse-ipse.
tu-tiui; quiiliier cedinius e't doriamus""anobis viro aliJiasjpsasfesad-pafteii) j^am-dictiuioiiasterri quieio.
valde veneraiiili Paiilino arlis grainriiaticac.hiagistfo,]"onliiie, sicut antea fecit, niodernoiempqrepossidere.
boc esf,"res quondaiii et facuitates talesqiise fuerunt Sed profirmiialis;.siudio petiil Celsiludihemnoslram,
Waldandii filii qiimularriTVIiiiiciifide-Laberiiiiioj qiiie''', - duuijiec causa pernegligentiam ita -conti;;issei, ut ab,
ati nostrum deveuenmi jialalium, pro eo quod in' omnibtis noturii sii/uidenuo per nostram auclorita--
cnnipo cum Forlicauso itiiniieo riosTroa iioslris lide- lem omncs .res ejusdem ecclesie,jjuicquid '-cumeqifw
libus fueril inlerfectus, Casaviddicet in Labeiiano'', latisofdihepossidcre videtuf, confifmaredeberemus'.
cum onini inlegritaie et soliditnie sua., idjesi;'ctim 1. Gtijus peiiiionemdenegare rioluimns, sed -ila presti-'
-terris, domibns, aediliciisVaccolabus,niaii"ei])]is",'ca-'- lisse yel;:con(irmasse cognoscitei"Precipientes' eninr
sis, massariiiis, cum servis et "Aldioiiibiis,vihcis,1 jiibeiiiiis,ui quicquid aritediciummonasierinniSanC^'
sylvis, cainpis, pralis, pascuis,aquis.aijiiariiufvede-^ '- . Michnlieiis-tiuric;lemporis juste possiiletVuiideJpsa
eiinsibus, niqbilibtis, et lmmobilibtisVonmiii el ex'; Dei casa vesilla est,-deiriceps per^nostramcorifir-'
nmhrbus,'q'u:i"iituiiicumque prsediciusWaltlaiidiusibi1 maiioiierii,quicgiiid per -precepta"1regumacfcgina-"
arit ilicubi habere visus fuit," lam ex\-dbifo'reguiri,'. rum,'seti reliquorum Deumtinieiitium iibmihum ibi-
atit jndicum, seu de coriiparato, aiif de qtioIjiiiUad-' "• deincolUuum ac confnniaiuiii. -fifit,' taih rprefatii's-
iracto, priEdictoPauJiiio a die 'praeseiifiliadimus at-'"p.Beatus abbas, qtianiqui-saccessores eiiis fuej'Uufu~-
'
que cediiriuspefpeiualiter ad pDssidendiiin.'iia uVab', luri, vei,reCloresejusdem ecclesie sancii loci tcneant
Jiac die praedicius.Paiilinus suprascrrptis.dereiius ' ei possitleant, atque" Jid ipsani-casam Dci -diulurnis
quieto ordine leheal el pnssideaiVeiqnicquidcxinde'', lemporibus iir augnicnlis proficiaiit. Et.uliiec a»--
facere voluerii, libefum ihomiiibusperfruaturarbi- ctoritas firriiior -sit,' irianu irosira subter Tinriavi-
triiim/Prxcipienles.crgd jnbeiiihs ut riullus quislibet'. nius,-ei-anulo nosiro sigillare jussiirius: • ,":.,-.
de fidelibiisaulsirccessoribiis nostfisjirsedicto PauT • Signuth f K^foli-gloriosissimiregis. •"='..-•-- . -
II116de jam Uiciis febus rillo uriiquam iempore iri- "Wigbaldiis ad yiceni Jlilberii recognoyit:-' •
quielare, aiit calumriiairi gerierare prasumai,' sed1 'Dalurti quiiiloldiisJiiniasVaiino- c'6clavo rcgni no-'
oriini ieniporeex dono largiialis" nosirse"ipsas res' siiL - Acfum a'Carisiagopalaliopriblico"; iri D'Ciuo-
j'uraeproprietario valeat possidefe.fifniissinio.' El ht miiie'feliclter.- '-'-". - —'•' - . -
liac pcfceplio firmior babeatur, y^l.hoslris vel futu- :..' ;-•-:.-- ., XS-XVL. --.;--', - '.. -'
ris ieniporibusnielius conservelur; fnaiiu propria. in'i ' Liplomu Caroli Mdgni; pro Satenensi monasterio_'
aaefinnri decrevimus rob.drare,- ac ,de anulo nosirof ,. ,' - .. -. («Niiq777J.,-; _,_, ,, ,;, ., .;
' ' ' " Hisl.de I.orr) „ ,. ^ .
jnssimus siglllare. ? ,.__ , . (ExJD-Calijtiel.,
Daia xvKalend. jtilii,' anno'"oct:ivo'regnl riqsifi, Carolus giiilia Dei.rex F.rancoruiiiei.Langqbardo-,
«a'Loreia civltaie, in Deirioinine fclicijof. D riim, alque patricius Homanoiuin. Opjirtcl sereniias
~' ".
- nosira, ut ea quseafidclibus nostiis postiilata fueriiit,
[.-.___ -XXXvV ',_.,.-./_. :. jusle et ralionabiliter.pfo seryUio el (id.elilate, quae
Prwceptuni t> Caroli Magni .qiio..i;enova>ilur amiss.q. circa
' Ilonnugiensis monasierii chaildritni inslrumcnld '; gcnitorem meum Pippinnra regem el.cjrca me
"" '-'- " '
\-(aii. THi,die1dJuiiii).'- '.". h.aberevidenlur, eis impertire dt-bcanius. Nolumsit
{ExUrarididierVifjid.J - _ .' oiiiridjiisfiilelibus nostris, lam et.prseseniibus qunnv
; Karoliisgratia Deirex Fraiicorum ct Longotiartlo- et fuluris, qtinliier veniens Folradus capellanus pa- •

plaeilum Selesladicnse, ad annmn.77_i5qupqiiii esseT !T niini781. Ctim vcio Iliilierins, quem Sclfoepfliiins"
poiieudiim. ,..,.' . niale sciibil llillierius, inui amidius legalur cancella-
"""aLorefa, vhlgo Lorddo, in diicatu Yeneld adl rius in cbartis posf aninnii 770, sed DaJo, eumdem
Atliesiri. '- --.-.-. - . .<-.--, -.:-,.'-. prstaiilinms. . : . ; •<.• : t\-, :_..-,; -. ^ •
XCliana liascexsialapud Mabil!onem,.AnTial.Ord; , -. d Carisiagum, yicus ad Isaram bacteims voralm-
S. Bened. tom.. H, pag. 698 ,. et. Eccardiim ,' Orig.. .: Iiun Cliiersi, siye .Kiersi,retineiis. ..pe..;Cari>i:i_coet
llabsbtirg. Auslriacar.-pag. lOi, sed viiiose ;-corre-•- ejtis yero silti lege qua: tnultis imdii in disqiiisilione.
ciius
" " imSclioeplliiiiAisaiiadiplomaiica, lom. I, p..49i-:- MicbaclGt:rmaiiiis,-apnilJilabllloiicn), ' dc-Hcdiploiuu-
'
Mabillonpi;o amio 8 legii 15,qui iiiddiljn au- lic_a,,Jib.v, p.ag.258-208, '. _" f '.' _',__,
 959 „-.-.- • I). CAHOLlMAGNIOPP. PARS I, SECTIO IL 920,
latii nostri, el abba. sancli Dionysii; nobis retulit A.rum acpatricius Roriianorum. Iucipienlia re ni uostri
privilegium a patribus sancli Dionysii., quam seno- affectumde nostra-erectione integro auxiliant Domi.iio-
dalis consilius aimo -nono ad Patris Brunna ex pro- vigilavi, et pro ipsa ibnna opera auclum cui consU-
misso Angelrampo cpiscopo el Wilhario archiepi- lium poiiteficiimyel seniorqm optimalum n slrorum
scopq constifueruni de res proprietatis sua?,in Ioco eitiiuiitaie pro cojifijrmandumregiiurii et irier-
nqsirp
qui dicitur Salona, quse est constructus. in Itonore cede veLinepiscendum.viiam aeternamreno are,delii
sancise.Dei Genitricis, et Iieatorum-martyrum, et beremus, qriodiia.etfeciinus. Ergq.opofiel.c ementiiB.
confessornm ct virginum : ubi sanctus Privalus, et
principale interceleraspeliliqiies illud quqd ro salule
sanctns Illarius confessor reqtiieseere videntur': et
adscribitur, et pr_qdivino ,no.nii!.ie,posiulair, placar,.
meo in priviiegio insertum invenimus,- ul nequeAn- bile auditum suscepjere, et proctii dubjum ad effectum.
gelrainiius episcopus, .neque suecessores sui, neque perducere: quatepus de caducis reb.us prajs -niissse-
arcliidiaconus^ neque missus ecelesiae suse JUedior culi aeterna conquirjtur jpxia prsecepiumD niini di--
matricus.-ibi in ipso cosnobio ponlificiutn Iiabere non centes : Tfacite vobis amiciis de mamona i iquiiatis;.
debeant, iiisi si abbas sancli Dionysii.expetieritv or- Ergo de mamorie iniquitai.isjuxta ipsius di lum nos.
dinatiories'faciendi,.cIirism.etandi, ei tabnlas benedi- oportet mercare aeterna txleslia : uduiri sa ejrdoluiji.
cendi. Inferjogavimus Arigelramnum episcopum-, si j,
congruuni impertimus beneficiq,fetribulorei lDpinind.
ipsum iirivilegium consenlire debuisseti Etipse nul- ex lioc babere mereamur inaalerna taber,nac la. Igiltir
lafenus^detiegavii,nisi .sicut et chrienodale [synodale] venerabilis vir Folradus abba de basllica eculiaris_
consilip coiisiitueruiitcoepiscopi.sui;- sic consenlivii,
patrorii nostri dom.niDionisii martbyris.iibi ipse pre-
sicut ipse .priyilegius clariler innotuit. Proplerea la- ciosus domnus in cofpore requiescii, cleme lia regnj
Jem.praeceptum et confirmalionem permanere prae- nosii;isupplicayit, eo quod ab antecessoribu regibus
cipimus ad parlibus sancti-Dionysii, ul .posl Jiunc a Jongo tempqie oiiniis.emunilas de villa prjefaiaf;
diem nullus quislibet episcoporum, -neque Angel- saiicise basilicie fuit concessuni. Unde et i sas
prser
rainnits, aul suecessores sui,ipso ccenobio non-coii-
ceptiones manqs rqboratas et bonaejnqm.o iae §ene-_
lipgatj.jiisi. sil sub emunilate et. privilegio -saucii tore.meo Pippini condam regis se prai ma libus har
Dionysii, sicut cseteras ecclesias,- quas deipsa casa bi.Te^dfirmat, e.l hdc.usque nuncinviolabili r asserit
saiicii -Dionysjiaspicere .yidentur.cEi terrolas.^quas esse conservalum.. IJnde
peiiil. ut Jioc pe iiosifam
_Aiigclram,i)us.et.Folradqsjnfra ipso jigro Salonaet - auctoritatem denuo pro re finniiate eirca ip osancio.
fine «qmmuiavei unl Simile modo-ex nostrum
loco, vel bomines gji.ise cum subslaulia oruni ad
permissiim et confirinalionem .absque.episcoporum- C ipsa basilica tradunt velcondonant.juxla q odaiite^,
Metensis Ecclesiae irapedimenlura, pars S.Dionysii ripiis regis per eorum auctoritales ad ips basilica.
una:ciim:ipsocoeiiobio Salona snb nostram tuiiionem lioc praesfiterunt el confirinarunt, Iiqc Ue tis circa.
el deffensionem, procerumque nostrorum,. parlibns ipso abbale_ concedere el confirmare d bercinus..
sancli Dionysii debeanl respicere, et qnicquid per Ideo cognuscat magnetudo. seu"utiiitas ve .ra, quod,.
commutationes regnm, aul donalionem; aut.collaia nos pro revereiitja Ipsius sancti loci vel pr quietim
ibidem populi addiiuin, aul censalum, et Folradus do.nino fiira.ulariliumprtirriiissimam volun atcin de»-
fle sua' res; ipso cceiioliio dilavjt, sub. emtinitateet nuo concessisse _"et in oranibus confirijias e vestra
deffensione sancti Dionysii,-omniqire fempore, per-
nostra authoriiale.coiiiirniaiuiii:. cognuscat s.olertia.jQuapropier per hanc.p «cepitus,
iniiierejlebeant, 6x
quod speeialius decernimiis etln pnrpeluui volumus
ul riielius deleetet ipsam corigregationemsancli Dio- esse niansurtimVjubemus,\ut neqtie vos, equeju-,
nysii et sancti Privati, ct sancii lllarii, pro nobis et seu successbres v'eslri.,iiec quislibe de judi-.
niores,
proeis,-uxoreque nbslra, Domini-mlsericordiam at- caria potestate aceinctus, in curiis pxbefat- jhsilicie
tentius deprecare. Emt liafc aulhoriias firmior ha- domni
manu Dionjsii ubi| et ubi, in quascumqu pagos in.
b'iatur, vel per lempofa melius conservelur,
regnq Deo projiitio nostro, quod addie p rs ipsius
iioslrapropria subter eam firmavImusVet deanriulo
D monaslerii possedere vel dominare yidettir, vel quod
rioslro sigillavimus. a Deolimentibus hominibus per legitima in ir.umeuia
'
Signum Caroli gloriosissimiregis. ibidem fuit cencesyim.aul inaiuea fueiit additum,,
Nomen el signum cancelldriioniissum.
fecit Decembris dies anno x. Re- aique delegatuni, npe ad catisas audiendui ,. nec.ad
D.itum quod nec ad freda exiei um, Jiee
fidcjussons tolle.ndum,
giiinite domno rioslro Carolo rege. Acinm Aquis pa- ad mansioiiis facieudum, nec paratas, nec t llas redii -
laiio publico",in Dei nomine feiciter. Ameh. bitiones reqiiiiendum ingredi nec exiger quoque
•- xxxvn.
; tenipore penilus non pisesumalur, nisi quici uid liscus
a.Caro/iMayni prceceptum,quo omnes Diqnysianimo- nobter cxinde poluifil sperare,-o'ninia etai omnibus-
natterii immuiiftatesconfirmal (anno 112).
- (ExMabill.,deUe dipiomatica.) ', pro raercedis nostrae conpeiiditimeuin _om is' fretlns
Carolus gratia Dei rex Francorum et Longobardo- . ad integruni sibimel concessus (ul dictum e t).inspec-.
« Observa in hoe diplomateconfirmari a Carolq monasleriomm faeuliates accreverunl. utN rila-eiiatn
vel se servos Ecclesiaj vocem genilore meo„qua Carohisutitur, aliodi-
Magno donaliones eor.um qui
vovcbaht, vcl qiii ad uiotiasiicurninstiUilum cnnvo- ploinaie ertilp ex artliivo sancti Micliaelis dMosamv'
modo in lcxlti loijuitur. , '--•_-'
-lautcs, se suaque omnia confcfcbaiU; uude liiaxiiue umclsi pluiarij
 SGi CODEX DIPLOMATiCCS. i- r_aiVlLEGIA. — 1. PR1¥JL; PER-GALL1.E PARTES. 068
las ipsiis prscceplionesanterioriim" rcgtim, vcl jtixta ,A-Sui-propterjiojnen D.ominj yel sajicli.MicIiaelis sub
qtiod prseseus iiostra - conlenere" videlur aucloritasj iutegre emuniiatis jiomine .ipsasres valeat .domi-
- quicqindipse sanc.lus.locus ad *dieprsesente(ul dixi- nafe. Preeipientes ergo jubemus, «t neque vos, ne-
-liius) liabere videlor,^quam quod in- postmodum :a que jiiniores,'aut suecessores vestri, neculla publica
Deo limentibus honiinibus -vel a>nobis ibidem fuerit judiciaria potestas quocumquetempore in villas ubU
addiltim- vel cohiaium, seu quibiiscumqtie-jusie et cumque in regnonostro, ipsi ecclesie-iiut regia,, aut
raiionabiliter cum omne- subsiaficia sua ad ipsos privatonira. vel-bonorum-Jiominum- largilate ,coI-
monasleridselradiderit, etres suas perlegilima stru- JataSjr-velque inanfeaper Deum litnen.tesfuerint col-
nientaibidem -deiega'vefil.veHirmaverii,'sob inlegra late, ad audiendas aliercationesingredij.aut-freda de
emunitate' ad die praesenie valeat resedere quieius . qualibetcausa exigefe, Jjec tpalisinnos, aut paratus ,
atque-seeurus, ^t (ul<liciufn.csi)-quicquid exihde veriidej'ussores tbllere presumaiis-; setLquid.qtiid
"forsitanfiscus noster sperare potuerai/in liimihafi- exindejleservientibus, qtiisunt infra agros vel_ vi*
bus.-vel in :siipendiis seu et.-in elinioiiiispaupefiinr .neas,-seu-super"ter-ras.predicleec"clesieS.Michaelis
ipsius monaslerii-perenniter-pro noslris.oraculis^ad coramanenlcs; vel qui alicubIcommaiienl-;-filibidein.
integrum iii omriia el ex omhibus sit concessum at- legitimo xirdine aspicere videnlur, fiscus -noster aut
qiieiudultum-: ul eis ftielius -delectet pro- stabiJilate :Bde.freda, autundicumqiie polerit sperare ex ,hosli:a
regninosiri vel pro-quietiin quibuslib"et-Liudis'l-n6i judulgeniia profuiufa salule inluminaribiis-ipsiuS
strisDomrni mrsericordiarii-adtencius depreeare'. Et Bcclesie per iiianuin agentium eorurri-adipsam ecclc-
utiisec auctoriiasnostris-et futuris temporibus circa -siam^proficiatin perpatuum;" et quod nos- propier
ipso-saneio Joco-perennUer firma et.inviolata^-per- nomen Domini et aniine -noslre r.emedium, -seu» no-
maneat vel per leriipofa inlsesa 7cusioiliafur atqiie , siram suJjSequemem progeriiemplena' deVoMonein.-
fconservetur,ei-ab oniiiibus judicis"melius credaiuf; dulsimus, nec. rcgalis sublihiitas ,'.nec quorumlibet
prOpria-manu aniiolatione studuimus aduiribfare."- judicuni' sera_cupiditas refragaretcmplet. Etutbec
' auctoritas firmior habeaiur, vel per terapoTa melius "
Sfgnum Caroli gloriosissitni regis.*'. -
Giltberlus ad vicefn Radoriisreeognovi -et sub- corisefvetuf, manu propria subter eam jiecreviraus
"- - - - - -•. • .- -
scripsi." •_',•' roborare,^et _deanulo, nostro jussitnus sigillare.
Dala in mense Ocmb. fintio xi et quinlbregiiLiic- "SighuniCaroli gloriosissirriiregis,
siri. '-' •'" •" " - -' - - Erehambaldus ad vicemRadouis recognovi et sub*
Aclum Goddingavilla in Derhomine feiiciler;-- ^cripsi.
'
- XXXVIII. Daiuih ih merise Jariuario, arino deciirio fegiii no-
» Diploma Caroli Magni , guo confirmal bona elpos-' C sifi." Actinii * Aristellio',' palaiio publico,. in DeiVd"-
sessiones tiionasterii Honaugiensis(an. 778 , mense iiiinefeliiiief. Aiiien. ' - '
' ,
ianuario.) __.__ "- "*: ' '-'
' '"'""'•:ixxlX-.,,'
. deVEglhede iSirasbotirg.) .
(Kx Grand"idier_,'Jfisl.
Pfatcepium T.areli-Magni-pfb Nimfrldid dbbaie'md-
' r- - -JiasleriiCrassensh
Carolus gratia Dei rex Francorum etXmigobar- -, {ann. /79). -'
- :{ExD. Bouquet; Recueitdes
-dorum, ac pairieius"Roniaiiorum, omnibus "episco- •-.'. Hisl^ • - -
pis, abbatibus, ducib.us,.coitiiijbus ., domeslici.s,vi- , -Carolusgratia.Dei rex - Franjfcfum et'Longobaf-
• cafiis, ceiitenariis, vel omnibusrnissis nostris, discur-
-dor,umj,ac-patriciusRomanoruin. Oinnibus episcqr
. renlibus presentibus- seilicet el futuris. Maximum -pis,-abbalibus,diicibus, coniitibusisvieariis", -cente-
regui nosiriin hoc.aiigere crediiiius-munimenturn-,.si nariis,-=et-un"ivef.sis-fidelibus sanctse Dei-ecciesiae et
•liehelicia.opporiuna locis ecclesiarnm benivola:deli-
nostris; praesentibus-etfiiiuris-V-lioitfuisil qualiter
- befatione concedimus, ac DomiiiOrprotegenleslabilb- vir venerabilis Nimfiidius abbas" sefcnitati^ hosiifse
ler perdurare confidiraus.Jgilur noveriLsolenia ve- suggessiteo quodip.se" una cum monacliis-suisiutra
slra.quiaiios ad: petitlonem venerabilis virl -fleati efemum interritorio iiarbbnensesuperiluvium-Or.o-
'abbatis lale pro eterna retributJonebeiieficium-visi bionem, in Joco-nuncupanie Nqvalias,woiiastefiiim
sumusindulsisse; ut in villas yel-res -ecclesie sanctLpiniionore Sanctae"Dei geniiricis ^seiiiperque virginis
Michahelis-archangelide nionasierio-qriod est con- -Mafise novo -opere.construxisset-.,ibique doinos.ec-
siracttimJn irisula-Rheni qiie vocaiur Hohenaugia,' * clesia's*talias-habitationes sedificassei, et viiieas
quas pfesenti lempore,- aut nostro,- aul cujuslibet planlasset, el campris adiabofaiidiim,•« *f prata de
munefe iiabere" videtur; vel• quas deiriceps in -jure-' ceiisu-nostroruin fidelium, etc.v v-. -iJtomiriuin ac-
-ipsius sancli loci voluerif diviria pietas ariipliare, "tepisseK^Juoa-Jisque nuhc, sicut asserit, "ciimacqni- ,
Tiullus judex, publicus ad -causas audiendum'-,;vel taiis-ordihcabsque- nlliiis^contrarielale se liabere et
freda undiqufrexigendum quoque lempOre non pre- possldefe profitetur". Ideoque peliit celsrtudiriiiio -
suitjal ingredr: "sedprediclus Realus, vel successores, strse ht nos eiet Jhoiiabhissuis Supradicium locufti,
a"Chartam hancjam ediderunt Mabillon.In Anna- quomulla proiulerunl Gertnanus apud Mabillonem,
libus ord. sancti.Benedicti, tom., II, pag. 699 , Ee- deRe diplomaiica, iib. iv, pag:286, ' et Paullini, de
'card, Ofigin.ilabsbufg.-.Apsiriac. pag. ^03; Bouque- '"" Pagis Germahise, pag. 84:" /•'. ',"'
in
tus, Scripiorib".rer."Frahc, tom, V-,pag.759, et c Mnbillonluslib."xxiv""Annal. B.ened.,'n.-86,'ie-
AJsat.
Sclioepflirius, " diplom." ioni. 1,'pag. &0, sedin- "git, afqueprala aiiscajibus
' el domiiiis' loeqrum
correcte. •' .
~~ „"_'-' • ', a.ccepissei;
.• flodte llefstal ad Mosam-prope Leo.dium", de
 9i,3 ::-: : -^ ' B. CAhdLL&SAGSi OPPl PARS J. SECTKJ\.\l; , - "1 -
".. "•- %i
ciim oiiini adjaceritia seli jieitiiientia^ -rinde.cuihqueA ilecernimus, qtiotl-perpelualitef mansufmn esse ju-
ipse "etinoiiacbi sui-ail pr.vseus jusle fii raU.mabiliier JiCnnts,ut.perullos portos5neque per-civi ates.-lam"
-vesliti csse,noscunliir^ Ueincepsiridulgeii.lia-iioslra.in in Rodomo qtiam ei ,in Wicus,.jieque in mbhihis,
eieelnosyiia nostrii eoneedere -ei iCoiifirqiaiedebere«- nequein Tiejeciq, Sieqtig-iii-Dorstadse, -n . ue_.per
ihUsvCujus-petitioiiem..deoegafe. noluiijius5 •s.ed-.prd omnbs.por.tus.ac sanctani Maxaniiain, neq c.alicuiii;
-mercedis -nosirie atigiiieiiio ita.c6ncess.isse _-ei iii neqiieJn-PafisiacoV neque in Ajribianis , neque :ih '
oinnibusconllrniasse -cogiiosciie. PriEcipienlesergo Btirgundia, iu pago Trigasj()0,-neqtiein erionico-V
jubeinus, ui neqde vos-,iie.jue junidres seu successo- p.er. onines. eivUaies-similiier,'-tibicumqtie in fegna_;.
resque. vestri nitmorato.-viro venerabilt Himfridio propitip ChristOj iiqslra,- aui pjigisvel- eTriiuriis
abbaii aut successoriiius £uis,-<le;siipradictisloeisj T.heloneusexigaiurj.nec de.4ia,vale_inec-<ie carrale-j
-
hnde ad prrrisensjpse ei -iiionacliisui-ciim.aaqliiiatis n_eqtie.desatiinaS, neqtie_de--,tfav_a evection jnecj-o-.
ordine ac juste ac fatioiiabiliier vesiiii esse noscun- laticQj nec, pontatibo, nec.piilveratico,-__i saluiaj
l.ur, inquietaiem [Fvfle, . iiiquieiarc],auf«ilumiiiam lico, jiec cespilaticj}, nec ulla redibition.e^ quod fi*
igenerare,.neealiquidiundejper iiijustiliam a]abr- s.cus,n.o:Uer£xindejpoiepairsperai;e_. jtec ,vo , nec-ju-
tfahere aui,imi,nuerequoqiio temporc. priEsumatig;,.. niores -successdr.esquevestij eisdem non, equiraiis
"-Sedperjiancnosiraiiiautliori.t.atemeiciinfirmaiioneit) B hec cpacteiis.; sed omnia-in.omnibus propt r iiomen '
iliabeauliii-eleqiiioslna nostra omnique iemporecon- DomiiiiJpse-abb^aSjlvelsiiceessores shi, a.ut memo-
cessum ;-jla utmeJius eis delecicl pi;o,nobisel .iiliis yata ec.clesiasancii Vineenliivel domni Ge maiii lja-
€l filiabusai.ostris., seu+cuncta familia domus-no- jbeaiit.induliuii.iVui^vfiladliimiiiariaipsius ancliloci
slne, .-. . fcJ)omiiii_misericordiam.adteniiusdepre- proficiatin augmeiitis. Adjun^imus etlam l ielo.netini
care. jEl Iiuc Iiacc.auc.loriliisflrmiorhabeatiir,el-[per illusii gtieni.Gerarqus jcomis,jJe .^'illseN vse curie
temporaj-jnelitis^cqnseryelur, nianus nosirse signa- sancti Gerjnani -visjis-fuir_recepisse,.ul,deii eps.pars
euls subier eam foborare' decrevimus, et';defanriul6 sanctj Germani ipso, theloneo cu.m,omni i itegritate
-fio^tio sigiljarejussimus*.-» ., . . .<..' --. ia nostra elemqsiha ~ad. lurainaria Jpsius ecclesise
,'.-,, --..-:-.. xLl;-;- "'-;- "•'--";'" "- rpclpere .dobeaht absque aiiciijuSf onlrarie ale, qtia-
Gernidni xumque auctoritate perpetuis temporibus vaiilwa s
PraiceptmnCar&K_'Maghi pro mohdsiefw.S..
a:Praih {aiw.770). -';- '--' '• -~* .manu nostra prppria decrevimiis.robprare.
'-"• ' '"'' Signum Cardli gloriosissimiregis.
(Ei D. Bduquei,ibmo """"".
Op.ta.iusad viceiri Radoriis recognovi. . . .
Carolus gralia Dei rex Francorum elLongobafdoi Data vi Cal. ApriILss%anno xi el v regni_ oslfh
finii, jiique pairiciiisRoriianorujii, omjiibusepiscopis, *» Actum Ilarislallio _
' jialaiio publico.
abbatibus/comiiibtfs, seu junioribus, iiostris, Si opo_r- - '
tuna beneficia adloca sanclarum ecclesiarum, vel sa- .; '\ "XLT. [ ;
cerdotibus pi_sesiarenon desinimus,, hoc nos procul Diploitla Caroli Mugnj-p~o GabitotmnsiS. Marcelli
dubio ad aaierna.mJjeaiitudinem retribnere confidi- . _.__ -. monaslerio (annolld). . .
nius. lgiiur^ognoscat magnitudo seu utilitas vestra , . - :(lixD:Bouquet,-ibid.),-.-. . , _ . ;
,qiialilervenerabil.is|v.ir, Hrobertus. abbas de.basiliea Xarolus Dei gratia rex Francorum «l ohgobar*
.sancti-,Viii(.:eniiivel.domni Genmarii,_ubr ipse.prer doriim, ac patriciiis Romanorum, omnibus ^eritibtis
tjogqs corpoi«..requiescit.., clementise :regiii u.ostri fFo)'/e,"ageiiiibus] nostris tam pftesemibjs quaiii
sugg^ssil,-el prsecepiionemdoinni ,e.tgenilojis,nostrj :fuliiris.-Juvanle £Jomino,>qui nos in soli nn legni-
bonse memorisePippini quondam.rcgis nobis ostendit consiituit, principale quidera clem^enlnen strse esis
-relegendani,-Ml)irepp.erimusinsei ttitn.qitaljler -prop- ctinctoiiim/accomniodare ,aurem benigna l iitiliia-
-ter iipnieii.Dpmi_ni el.ejus,n]eriia-,compeIieniibus.be,- tibiis, ,prsccipue'7quiE_pro «ompendio an marum-A
jieficium^prjEStitissecogiiosciiur, jit, :anni_ssingulis -praideeessoribus njostris regibus ad loca ec lesiarum
juiiicuniqtiein-jegnp n.ostrpnegocianles ipsius ganeti probauius.esse indulta, devota mente deb mus^eft-
Joci:pergere.velIenl, sicui ipseJlrplieilus abbas me_-__P?pendere;cl.congrua beneficifliutmereamu adnier-
..i.eai-eyideuir, tam ad lumitiaria coniparaiid_a,vel prp cedeniiesseparlicipeSj nop-negare; sedrob rejnajori
reljqtia.,.necessiia.tei.d,iscurrentesj.iafji ult.ra Lig«.C£ prqj.nostrjs ora.ct)lisforilirinare. Igitur^. i.agniliGiis
qiiamciua Ligc_rer.veyirUurguj(idia_,eijaipin.j>rqtiocia JluebeJlus:episcopus.-recior.qiie.basilicaesa cti M;ar-
vcl in F_rancia,quam. et in Auslria,,- ubtcutnqti.e.,in •,c.eJJijquse.poniltirsub oppidiipi-Cabilpiiicse,rbis, nbi
rcgtia, .Ciris^tqjjrfiiiiliq, nqs,irapergerc yelJeiil,-nullo Jpse jjrceiosus Donijni martyr.in" cqrpore' qiiiescitj
thelojieo, nep, de-sauinaSjnecde.carrigine _-_ .iieque -iiosi.ru;cejsitudinijiuulit sji^gesiiqnem,eo q odante*
d.e i!ayigio,:neque 4e qualibet redibiliojie exiiide ad - ^essores -nosirianterioEes reges, yel bonas mem.orise
pnrlein.ftscinosiri, missi, sui discucrenles dis_sulvere ;doinmis et-geiiitor iipsler-Pipinus quonda rex,-per
iion debeant. Propierea per prassentera prseceptum -corum prsecepiionesiniegias iiiimunilates i simona-

'>'Ouseuricinis iricludiintur lcgiiioii pOJufjrunt. "; -

i> fo.lijiiiiilcciriioi-..Hffi nolife cbrqnolrigicic-"conctliarl'
, Caitera deesse iit aiitograjilK)fere exeso iesiaiur aiinalisia - aureslia-
CIIIIIiis.[qii':K_h:irfat..
. priiiius" edifor.'.'Mitbilloriiusiaiiien loco jairi citato Jieqiieuiit
inensis :'« liex de |iai:ist;illio, ubi bieniaye at, el nbi
tradit lioc prseceptiimdainm fiiisse iri ]iaf,tio rrgio Nuialem Dijufnii ac sanciiiiii Pascliit cele iravc.rat,
Coinpei/dio, xv Kalendas Fcbruarii, anno regiii-Ca- prinia veris icmpciie inovens .Coiiij)eii.diuiyeuii. *
 SGS CODE&'DIPLOMATfCUS.-—--PRTVlLEGIA. J— L PlUYJLVPER GALLLE PARTES. 960
slerio-concesslssent," iifiii vilias aut--su_)er-'lcrras & _ rrostro sa.cellocompbnat,'ut'iioii delectet, quodnoslf
Ipsius niOnasieriiriuliusjiidex- publicus, itfeculla po- antecessores _autboni. chfisliani concesserint vcl in-
•feslas ad causas- audieiidumj vel_-ffeda.exigendunr; dulserintj-abJmpiis liominibuslacerari., et qnicquid
aut "(idejiissofes*t6lle.i)drim,' aiit-Tnansioues.^aiity&^ , exinde .fiscus hosiefpotuerit sperjfrej ij). Iiorajnihiis"
rjilas facieiiduih,'rieciillas"f6qdisilionqs[retiiliilioiie.s] Ipsius ecclesisc sanctiMarcelli tnarljrris, .pro siabili-'
Tfiquireriduni,ibidehi-ingredi uon-debereijU-(Jnde ct late regni-hostrr, seu.nosira .subsequeute progenie,
ijisas-priecepfioiies-hiU/cessoriimreguin,- et -cqnfif- 'profieial ih .augmeiitum- £l ut bsecaacioriias firma
-matioiies eoruhi-jam ='dictus Iliieber.tus-episcopiis siabilitate, debeal:perd"ufare,-<-subtereani signaculis
iiobis ostendilTClegendas,el ipsa iicneliciamddenio Jiropria manu-decreviihus roborari.. .• ' , ., K .
tempore assefit -esse corisefvhia-iP Sed p.dr«oniir- £ignuih ^Caf.ilij gloriosissimi regis.: •. ._ •
•nialiqnis'Siudium peiiit-.cleaieuUieregni nosiri, ' ut s. JJ.ua pr-idie-Cal;-Jlaias, ajirio Undecimoe'l qiiiiU6
. lioc denuo ipsi roohasterio nosira deberet auctoritlis VegnoruniiioSirofuin. . , -, '_
~~
toufwmafe. ;Propierea.'-jiibeihii'S'iit 'lijspeeiis-.ipsis ' '. '. :' -'- :- ,'.. - : -.
-Afcliini Uafislailioi
priofuhirpriricipumauctorilaitbus, neqtieVfais:neque *,_;__...,..:..;, . ,- ,XLIl, ;, .;"_',,' .
juniores successoresvesW, -necullus quilibet de jn'-_ Diploma Caco/iMqgni, _qup.Fulfqdo , abbali sanctj
in Diohysii Lepraliam el Jdia bohafjusdem abbalice
djciaria poleslate .villas ipsius nioiinslcrivqiias B ] '''coiifirinat (Uaium->Aiiiiis(ffani;Q'J Apiilis 7S1): -- ''
•prsesenlilemporeilabefe-videfui%aul-inanicaa Deum fEx- cbarlularioabhatiiBS,anpionysianieedfditBoublet,
limeniibiis iidmiiiibuSfuerini conlaia, aiif conlatnrse} t- Anliquilesel Recherchesde- 1'abbgyede Sainl-Dcnis,
"hullus jtide'x'piibliclis"a3causas auolendas/vel freda "___. tivre.ui,
' paq.-llo.)--
- - ,, ' . .'-'
", . >;_-> XLIIL-
"cxigenda,aut fidejussoresiollendum, yel riiarisioiies" a Mpioma Criroll Magni; quo-abbalim^saricliDibiiysii
^iitpafaiiis facicndum, nec ullas redibilioneS Eeqiii- 'confirmalomniqbcina
1 eLprivilegia;qim ipsicoiices-
serat Fulradns abbas
feiidBmVingredjiioh[prasuiriaiis/nisi-iritegia Immti- ~"_clhce-«ellain fs"au"cti'Afexaii'dfi , prceserdiht in.pago Alsa-
iiitaie, /ei" sicnl'[lieheficiimYf riosirqrumVariteces- , -«Tequle.-cil^ciim qinnibjis-appfcndi-Ciis , ubi -ipse 'Corpore
et perlinen-'
sbrinn'fegiiin_ ipsi nioriasierio usqifc jiurie' Tuit , cia, cu.m iqbjis, el inancipjis ufriusque.sexus ibi
"coiiservatuih, ita ef ilehico.psjier. riosiiamanctori- consisleiilibiis.'»(Diti'uiii"Duiia,10 Sepl&nbl7Sl).
(Ex cliarttilario
tiifeiri"geneialiUjr''riiaiieaiIifcqnviilsum: et si. arite- ------'- tabuluriiSail Dionysiaiii'edidft' Doublet, -
» -. '_•,-- .--.-ibid.-) --r-. :--. ,.-.-.;.
attis teriip6fibu§pef aliijuajri negligeiiiiaiiiabiiatfim,
-^ -" ->-.--,... .XLIV;; -L. "- f »;... '.. . ,
auf pfaisiimptioriem ju*
"^aiit iepidiialem reclofuht, Diplomd iihierpolaium~€iixoii<.i{agni ;. q.i) -.ecclesiai
dictim, de ipsis inimunitatibus fuerit imniiiiafuraaht •~ LLebrahensi dcciniqstctrarum.qdipsam jpepiaiUi_juH-
: ' "-
i-apthrii, "evulsuinijue aut exifaciumVhostris aiicio". r-conccdit(tinnq 1&\). _' .
''' '
rilatibjis et beneficiis feslaufettirj Et ullerius qiiod-1G , (ExGraniiidier,tiislqir-edeVEglisedeStrasbpivg.)
co.rtcessliiihs,necvoSj' rieqiiejufiiofes vestri.infjriii- CafolusDei graiia lexFiaiicoruin el Loiigol)'ardtH
gefe veiviolare pfsesuinatis^SI qitis autein ftieiii aul *f'umV ac patriciiis"RohiisiioniiriV'omn'ibi)S" fidelibus
dninirius', aul comes", donjeslicus ,. vicarius, seti nostfis lani prseseiuibusijuani fufuris^OuicqUuleriiiil
quiliicuniqua, Judieiafiapdtestate succincliiSjiiidnl- .locls veiierabililfusob amorehi pei et opportiiiiifatehi
^enlia boiior.uin,"au'tbonitate jiiorura clirisfiaiiorum servoruin "Dei 'beuivola deliberaiione"co'ticediiriusV
"aui fegum,-^jjui ipsas ifj-umjiefe et 'violareJToe- lioc riobis procul dubload seieiriairibealiiudiiieinVvei
shiiipseiJl, solidorum sexceiitofuin muTiere se "cq- reiiicditiniaiiiiriajiibsiiseperiinefe coiifidiiniis'.Noscat
'giio'scaicul])abilein,.Jta iil"dtfasparles in afcliiviimi iglliir iiiiiveisiias fideiiufriiam'j)"r'a;seii.!iu:ii qiiani pay-
i|isitis-moiiasieiii reddat,jjilerila'm paitein a'dliscuih 'sferoi;tim,'qu'odvenerabilis abliasnepos nosier e.Fui-
a Aptid'"Samriiar-iljanos,"qrii illrid 'qiinque pfie- ros Gallici noya: Djplomaiicse,durii scfibiinl, lom. Ui,
"cepitiin ediderimt -lonip" H Gallia:' CbrisfiahU!,'" pro 'pagi '655":eCc'boii liomtife'(D.oubftei) iieciiiiiposasa
.cotifirmaiioiiissludio..--.-,, I' >- --- '-•'--<'*.
C--.C" 'CoHectioiisiirkraiilresinonuiiieiilsqiiesTii'.desiCnpies
1 Wigbaldus ad viceni Radqnis boc djploma ,re- iont souvent faaliveset sur les carlulaires ou les copislos
qJielqTieloisiinalrenduies o 'rigihaiix:;^"eitoin: IV»,
cognovil, iil^lfadjf 'M;U)ifl(iuju's l ib"; xxiv Aiiriai.-.
-D pag.:'il5,iiote,< Doublei,lioii)ine<f.-imple ct.siins cri-
Ueiied., miin. '90,' qai .addTt-tuiicInisse iii.'b:isilica aiqiie^•aiaitienii-er.jlaiis sa collcciion-quclqiics piSr
S. Marcclli 'cle'rlco"s:-"S;i:ciIlaies , -*i!ii(]uie""pei:siUIsseces interpolees et prisesstir de iuauvaises copics. *
usque ad i-ajculiniidecimiini,qui) iiiec Iwstlica-mii- .GisiNDibiEn.--:, 'V'- _-."- -;; : ••-: -'_ -
iiacliisreslituta esl stib S. Maioliabbatis CluhiaCei.isis -,'A ideiii
diseiplina. ^ -''•''"-'--. jijdieauduin.esl-de hoc, diplomate jjnoif de
dixiratis.- Mra; pneseitini falsacsi ,,c'um
c De sinceiilale Inijus diplomatis, qund ex" ipso - ^prfficedenii.dicafur.: Dalum&nnovxn ei<\i,iregahie.domnoinorth>
' auiograplni,s_•« pofliisciiaiiulario, 'dje(3ii.\isse,^esia- Carolo .gioripshsimorege^Jiwixts-ii, regnaiilis :G;iroli
iu_rDouldeiiis,niliil diciTi.ittsi (UUiiafofhiiari-ill.idajida apud.Ewncos eraf-iJ .rcgiiaiiijs-apiid-LougnbiiRib>s_..
. fi(les?'cunf-ilfiusi"rieniiii'eienec"-Mabillpiij^-iie.c.Feji- .Aiuius-2"2:-lncidii'iu aiiiijiiii-Chrisli^DO.quo jam
bien",•neeBuuqiiettis^ iri invesiigaiidis cliiirtis ;S.iri-' obicrat--.F.uJradiis,.ad.-ctijiLSpetilionem. ilatiini Uiit
D.ioiiy_sianis maxime studi.osi..llludVesseVapertissinie JiodJliplojiia. Diidelc.gi-iiiinslorsilausaniius xni,.qu!
cqjiiineiititiumpf.oniiiiiiat.Coiiitius,Aiinall Ecclessiajl. coiiicidi.l.cuinjiiinoCliiisii 781-,-clainw-.octavoCaioii
ioiii. yi, pag, Hli._(J~6n negaveriinVaifMabilkin, tle _regiianlis.jn,L(>ngobardi;u GRAMUDIEII..." -, ,'.'- '•
l.iti,Tn ,""cap."5",pag.,225^ -quoedaiii . - e^FuJradusfUiusRiculfi-ci linncngardis, ut cx >sn'o
. Jle di]il()hi:ili('.a
^sse.apudDubleturiivel omjiiuofalsa, vel iiiler.j'i_o!:ita,-liqtiet -4e-.iaiii.eulo ,aiini777, iuini|uaii)-ftiit;nepos Ca-
vel duliia. ... I.onhs ac siniplex-erai Dubletus, qui roli Jil.igni. Id atlj"ccitir.icfiKiJ.iior," qui forsitan con-
(juodlibet incidit iu mnntis, sine dolo msilo iii-publi- liinilji jllmn c.im aliero.Fnir^nlo-, qrit fuil alibas S.
cos ocuios produxil,^ic. i Mabilloniasseiiliuniaitcio- Qiinlini apud-AugiistamYeroiaandorum, cli:i C:'-ro!i
 96t _ • : .. B. CAROLIMJVC.NIOPP. P.ARSI,'SECTIO IL.-- ,1. .:- ; ,^.,V J0§
radus Cunjmonacliisde"basiliea dqmni Dionysii xmr- Abueione, quod fiscus riosler exiiide.-poterif .spera.re,
ri eisdeiu
-lyrissocioiumqiie ejus Ruslici ct- Eleutherii, ad nos ,nec vos,"nec.juniores,, autsuccessores.sis
accedens, petivii ui eeclesiaeLebrahaeyquiEjSiia,est requirere, neciexaclarejaeialis, sed oinniae in omni-
vel S. Miclr helis_ar_-'
inpago Alsacensi, ubi domnus et sanctus Alexander bus propler nomen.Domirii,
uus. aut
mariyr corpore requiescit, :cui mulla >beneucia pro cliangeliipse. Be.atus abbas vel s.uccessor
saliite animte nostra.conlulinius, omnium terrarum memoratum monasterium. liabeant riuduU m.aique-
adipsam ecclesiam pertinentiuni decimas:ei cohcet concessum, _quaierais in luminaribus.-ipsi s-sfincti
deremus. Quoruni'pise petilioni annuenles, jjuod a loci proficiat inaugmentiim.El uliiecauc ritas fir-
. nobis petierunt cis .concessimus, nqstroque-:SigiIlo niior.liabeatur/yel.a fidelibus iipstris mel us sefyc-
-
signatam tradidimus «is charlam : cni quicumqiie lur,' de anmilo nostro -1 eam decrevimusrobQ are.-
contradicere praesumpserit,-perpetuo sqbjaceat ana- Wigbaldus ad yicem Radonis, recognov l-et :sub-
temati - . - scripsjt. ' •_,f - '• ••""'.• •' .:
Signum Karoli gloriosissimi regis.- _-,' Data xvi Kaleiidas Novembris,.anno:deel loqliar.io
Actum Wonjiatia ciyiiate, in anrio decimo tertio regoi nostri.-Actum-J Clipiacopalalio pub ico.,
floslrO CarolO * '
>egiiahi6 donino -glofiosissiirio fege '"'-"' -'' V''
|"'XLYi:~ ".* ';'
Francorura et Longobardorum, ac patricio Itoma- CaroliMagniprdiceptrimpfo-confirmaliolie c' imulatio-
- _ • . . '. .- nis
-norumb» _.-!- _ - •- „ . . .
' qitorumdam:pfmdiorum iu pago-Met nsi,- irirtie-
. •' , XLY.
" ; .- . ei inier.Fulradum abbatemrJ)ionySianum.el nfemiatn
....," abbalissam pgrfhimonis sailcli felri in ur e Metcnd
° Diptoma Cafoli Magni-i quo monaslerium ffehau' -' ----'-"-'--
. gieuse iinmune.decldfqt a teloneis (unnqJSZ, 17 («HHO782). : I "" " ' " ' -
-._,-, (Ex Mabillde Re diploia.)
ISdvi). '--"-'' - •
;"•• (E-Jt.Grandidier.jbid;) Caroliis gfciila Dei fex-Francoruin et angobnf-
, 'Carolus D.eLgratiarex Franc.oru_met Longobardo- ilorurii ac patricius Romanofum, Noium- si Ddeljbiis
^rum.-hc patricius Romanofufn j»oninibus-episcopis, nosiris Uimpfseseniibiisqriairietfufriris," s boc qiiutl.
vicafils, «enienariis, interse comriiuiavefint nosiris oracrilisco" irnia/nusj
' stbbaiibris, dilcibus.,.comitibus,
JeJ.onea_riis,yel omni.buscuram pubijcam agefttjbus, feguni consueiudihehi ekerceriius', et-ide ,posimo-
Si opportuna beneiicia ad loca sanetanmri ecclesia- Aom jure jiririissinium maiisiifurii-essecre.im.us. Igi-
rum, vel servis Dei prestare ,non desinemus, Iioc tuf cqiriperliim"sii qmiiiuhi vestiqruni m gnitudiin',
riobis procul dubiq *ad eternam beatjludinem pertl- qualiier veherablli^ vir Foiradris abba de ohasterib
nere eonfidimus. Igitur cognoscat magnitudo , "seu sanctl Dionysii seu arciiipfesbjier, atiju Eufiiftia
ulilitas vestra, quod nos ad pelitioneTn venerabilis ,Q"abbatissa denioj)asierio'superiore que es tonsfru-
. vfri Beali abbatisV.qiiiesi rector riionastefii Hoinau- cius iri lipnore &"sariGiiPetri, ihfta rriuro efiis civi-
gje, quod est in jionore Si Miclialielisconslfuctum, tale,p'ro oporiuiiiiaie ariibbriini pafiiuiri es aliquas
iale propiftr nonieh pgmjni beiieliciuni ejus mefitis .-"iuier " - se
-;
comimitasse."Uride
- .-.. . et_-ipsas coni . lutatiories
-- . - --
compelienfibus presfuisse voluhiyis, rit ubicJHYiqiie bonrirum boniihuiji inahibus roboratas" i prsesenli
honiines ipsiiis monasterii iiifra regiium nostruiri ad qsiendiderurit relcgeridas ;: ubi Cognovim s",qualiter
jiegoiiandiim peryerierint, riulium teloniurii, riec dedit Eufiriiiaabbatissa ad parte .Folrado,' bbaie una
qijatnjibei r«ddibucionem, que- ad jiarlein fisci rio- chin coiisensu aniiillairins Dei ibi.dem-co sislenliinii
siji spectare videlur.^solvere-,, n.ec.dare debeant. lqcella duo infra pago^Saliiinse? super uvium.Sa-
Propterea per preseriiein preceptioiiem decernjniifs, jqna, in Co!ipe.ridi(i,[d sunt iij Filjciorie-c. le, seuln
quod perpetualitef-mansufum osse jubeirius, nt riullo Vicierrieia-curies-quariiiiincumquein ipsas curtesTuit
telonio, nec d.navigaje, nec e earrale,f evectione, raiio sancti Petri inintegritate, et quicqu d ad ipsa
Jiec § fctatico, "nec"J»poriiatico, jiec t saljiiaTiCiV, Jdca asjiicijt".Siriiile jriodo Jfoiradus dedj ad.parte
"jieei pulyeralico, nec i.cispitaiico^ nec ulla reddi- Eufiniiaiaseabbaiiska et illa congregatlorie sancli Pe-

Magni.jU Ludovici :Pii aulis jcompamit. .Hie Caroli j% . a Est ieloneriin"pf6iiavibus,-ii4u%e.. , . '•
-Magni-propiuqtiunvjiatrem Iialmeiat, llieronymum; eTfelonpiim"jirocarris, drpit decharroi. ,'
, jjui: erat (iiius naturalisCafoli
' Marlellietfrater Pipini , f.-Teloneuriiji'ro equisveiequiiatuns; - ,_
--.' " - ' - '-- - -^ --- '--."-.'-_ -',- .
regis.,---
a Stylus hic cliarlis Carlovingicisplane esl igimtos'. " tSDrqil derquage.: ,"'-', '-..,' '
Drdft,de pdhtqge,, '; . .• /' .-
-- h Mostunc eral- uf vel '#r-cliicap'ellani,,Velca.ncel- i Droil d'lieur"eux dbofi. .''; ' ]_
'
larii, velaliisua-nomina-subscriberentpro stabilienda i Videsupra,col. SJ58,,nota K , '• :"
diploma_lisfirmitaie , qui mos in liac Caroli- •Jlagii! ^ Vide-siipra^c6l: 958, tHiia-v.;- -'' f'
cbarla rion usurpatus, pra:ieT alia inter.polatioiiis,si- "'l:Mabilloii el-alii: niale legimtCkplidco. Clipiaeiifn
gna, illain niaxitne suspcciani ieddit, quod eufirmat fiiitVpalatiu*m_fei;.i!uih , Gallice Cthhy(,-& qho Ifige
ipse Felibien, qui pi'setensi-Iiiiji|s'diploiiiiilis"'auctori- Gefinahum , aprid Mabiiloiifch, - '• '- ' tfe Wdi ilomaiica,
latein histofiasuaSan Dio.iiysinnaiiequaqnanrjni vb- libi-iV,"pag._275, • --'-; _-•;"-'.
luil.Prsediciairicliarlamsujqiositiiiaiii sibi\id«riasSef ™ Monasierium"[vir^iiiiimsub riomirie s"netrPetn .
rjtCoiniius,-Annai. ccclesiast.iom. Yl/pag. 214 --; Iiacteiius Divoduriim"Jledidin iricof.uiu.
c Exstaliiseccharta ajmd Mabillonem,Annal; «rd, -De Peiro' exLsiitlapud melius 11'elrorie episcbpo "Vifd nensi'qu'i
S. Bened. lom. II, pag. 699, Eccardunr, Orig.Habs- regnbnte Cafolo Magno "Lli Ecclesisepr fuit"',lege
Lurg. Austriac. pag. lOi, Bouqueuim, ih scriptor. historiani 'episcopbrum Virdunerisium ' "" iri Spi.cilegii
rer. Franc. lom. V, pag. 745, et Sch.oepflimim,Alsat. tomo xi, pag. 2oj)i _ '.
diploin. tom. I, pag. h"2.^ed non saiis conecte.
9<59. CODEXDIPLOMATICUS.— PRIVILEGIA. — 1. PRIVIL. PER GALLLE PARTES. 97ft
tr.i res propfietatis suse in pago Scarponinse in loco A i rcm sancti Dionisii Sonarciagam-villara Iiabere po-
que dicittir Basigiiiide-ciirte, quantomcumque cum luissent: sed ipsi per suos Vuadiosibidem in prfeserili
Petrone episcopo Virduninsfe, §'eu«t Annone abbiile prsefatumAddnemadvocatum siknctiDionisii in.vesti-
Gomniulavit',el quicquid ad ip^o loeo aspicere vide- Verunl, et fidem exinde, sicut lex continuit, ibidem
tur, lolum et ad integfum dedit-ad parte Eufimianss recerunf. Proinde opofluniim fuit ipsi Adohi advocaio
abbatissa. Sed pro integra firmitate petierunl ipse sancti Dionisii, iit talera notitiara bonorum hominum
abbas et abbatissa celsiludini nostrae, ut lioe pef manu firmaiam; vel ipsius coinitis nomine Riferiii,
noslrahi auctaritatem confirmare deberemus : quo- seu qui ibidein fuerunt sedentes , prendere et actil-;
rum peiiiionibus gratanti anirao ita praeslitissevel in pere deberel, quocliia el fecit, ui ad longuih tempus
omriibus.confirmasse cognoscite. Prsecipientesergo ipsam rem Soharciagam-villaincontra jairi dictos ho-
jubemus, ut quicquid pars conmllit parli, aul e fcon- niines ad partemsancti Dionisiihabeaieviiidicaiam et
tra in conperisifrecepit,- inspectasipsas commulalio- elidigalam. Undeet advocalus sancti Dionisiivel Ful-
nes, sicut per eas declaraiur, ab liac die per hanc- radi abbatis videlicei Adosuara nolitiara quani se pro-
nostram auctoritatem fiabendi>tenendi, dandi, com- posuit babere aritenos legibusoptulit vel adprsesenia-
tnutandi, vel quicquid exinde unusquisque quod a vit ad religendilm. lielectaipsa holitia, interrogatuni
jure suo accepit ad profectuin earumdem ecelesiarjim B 1 fuit ipso Rifero comite, si Iiaeccausa vel ipsa notiiia
esercere volueril, liberam ae firmissimamin omnibus vera et vefax erat aut non. Sed ipse Riferus comes
Iiabiant polestatem : ut neque a prajdiclo abbale et nolJis taliter suum prsp.buittestimonium, quod haac
abbalissa, neque ab enrum successoribus ullum um- . causa vel ipsa noiilia vera et yerax esset. Proinde
quam lempore ipsas coiiimutationesvtolentur. Unde nos laliler rina cum fidelibus riostrisj id esl cum Ri-
duas confirmalionesuno tenore conscriptas fieri j'us- chardo comiie_, Cuntliafdo coniiie, Teudbaldo <;o-
siraus, quas et manu propria firmavirauset de anulo mile, 'Grifone,'Geroldo, Nortboldo, Winegiso, Wal-
nostro sigillare jussimus. - ^, bbrto, Gisoldo, Afbino •,Teullioldo_.Constabili, Wo-
iSu/nKm.Caroligloriosissimi regis. raldo comite palatii nostro ,rvel reliquisquamplurimis
Widolaicusad vicem Radonis recognovu visi fuimus j"udicasse,ut dum ipse Riferus csmies
Data in mense Ociobris anno xim et vm regni no- taliler riobis suum tfibuit iesiimonium, quod haec
stri. Actum Haristalio palalio publico in Dei nomine causa vel ipsa notitia vera ef verax esset; prepterea
felicilerw . -- jubemus, nt quia iianc caiisani sic aclain vdl pefpe-
XLVII. tratam esse" cognoviinns, shprascriplus advocalhs
'Placilttin sub Carolo Magno habitutn,in quo Sonar- . sancli Dionisii contra ssepe dictos liomines inspecla
cisga-villapagi- Tellau Dionysiano monaslerio vin- " sua notitia jam diclam villam Sotiarciagam ad partem
dicatur (anno 782). sancti Dionisii oiiini lempofe habeat evindicalam ai-'
_ _(ExMabiU.,ibid,) qhe elidicatam , et sit inler ipsos In postiriodumei
Carolus gratia Dei rex Francdruin et Langobardb- bac fe omni iempofe sopila et definita atque iucon-
rhm ac patricius Romanorum. Cum rros in Dei no- vulsa causaiio.
inine Carisiacovilla palaiio nostro ad universofum a Witherius ntilarius ad vicem Clifotafdi reco-
causas audiendas e.l recto judicio lerininamlas resi- gnovi.
deremus; Ibique- veniens advocalhs -sancli Dionisi Data mense Decembri die xvi, anuo xiv fegni no-
vel Fulradi abbatis, nomine Adn, nobis suggerebai, slri in pei nomine felicifer.
dicens, -eo quod inler Riferonem comiteth et suos XLVllL
in
escapinios pago Tellao, in nfallo publico qui voca-
lur Turcarias, adveriisset, et hoihirtes aliquoshis PriBceplumCaroli Magni regis prO Turoiiensi sancli
Marlini monasierio (anno 782).
nominibus Goduinurh, et germamuri suuin-Flodoi- '
(ExD.Bouquel, Recueildes Hisl.)
num, et gernianam eoium Damascianam, sed et
Andgarium ef Ercammarum el Jonalham inlerpel- n Carolus graiia Dei rex Francorum et Longqbardo-
lassel, repetens ab eis et dicens, eo quod rem sajicti rum, ac patricius Romanorum, omnibus abbatibus,
Dionisii in ipso pago Tellao, in loco qui dicitur So- virisque illustribus, ducibus, comitibus, domesticis,
narciaga-villasuper iluvium Itta, quem sanclus Dio- grafionibusj vicariis, cenleuariis , junioribusque no-
nisius pfersuum brachium conqiiisivif, posi se reti- stris, alquemissis nostris disGurrentibus,prsesenlibus,
nebant in sua potestate malo ofdine. Sed ipsi Fio- videlicet et futuris. Decet enim regalis clenieiuiae
doinus et Goduinuset eorumgermaiia.Damascia, sed dignitaiera cuhcta quse a sacerdqtibus ralionabilia
et Anigarius el Ercammarus ei JonalIias"in prseseriii postulata fueriut, sollerti cura prospicere, et. pppor-
aderant: ei cum interrogarelur ab eis utrura quid de ttnia ,vel congru^ eis beneficia non denegare, anle-
bac causa coritra liomineiii nomine Adoiiem advoca- riorurnque regum acta plenius quaepro Deisunl irt-.,
tum s&iictiDionisiidicefe velient; nhmquahi potue- luiti.iiconfirmare. lgitur venerabilis vir Itheriusabba
runl iradere vel deducere falioneriij pef quarii ipsara de basilica peculiaris patroni nusiri S.^Martini, ubi
a Dubium est an Witherius noiarius lum ofdina- riec Clirolardurii arehicancellarium alibi invenio i
rius fueril. Witlierius quippe numeratur quidem inier quod officiura Hitberius ad annum 12 regni Caroli
nolarioSCaroli Magniimperaioris , sed non regis: exercuil.
PATBOL.XCVIL 31
 87! 13. CAROLIMAGNIOPP. PARS I. SECTIO II. ' 97£
ipse preilosus doninus in corpore requiescit, erauni- A & ul ipse abba, vel monachi, vel easa sancl Marlini
tates gloiiosoriim rcgum antecessorum nosirorum duas partes recipiant, lertia vero pars i i fiscum
manibus eortim roboratas, atque domni genitoris iiosiri sacelli veniat, ut non dcicctet quse p o diviuo
nostri Pippini bonoememorise quondam regis, nobis ihluitu sacerdolibus sunt indulla, vel a teriofiim
proiulit ad relegendas [ubi comiriebatur inserlum] regum emuniiates vel nostram ab impiis 1omihibus
qualiter prsedicii reges pro reverentia ipsius beatis- lacerari. Sed uiidjcumque ad^prscsens psa casa
simi S. Martini de rebusipsius in regna, Deo propi- S. Martini vestila esse videtur, vel inanfea quibus-
lio, nostfa, Austria, Neuslria, Burgundia, Aquilania cumque Deo limerites [Deumtimentibus] el bonis
et Provincia, de oriinibusrebus et faculiatibus ipsius bominibus datum yel collatum fuerit, sub rauniialiS
- beatissimi S."Man'iiii,quietein regna superihs scripta* titulo resideat: et iquicutnquead ipsain sam Dei
qiiibiiscumqtic loeis majoribus vel minoribus, tam aliquid dare voluerini; ex nostra auctoriiat babeant
quod per piaecepiionesvel indulgenlias seu enoini- licentiara faciendi, et sub einunitaiis lifulo a sqiieulla
lates regiini, vel a christianis bominibus atque di- fiscali potestate quiete fesideat: "etquicq id iiscus
'
versis cohlraciibus {quam qnod"per) inslfumenta consueiudinisHabuirrecipiendi;in luniinari usipsius-
cartarum ad prtcfaiam casam Dei confessoris S. Mar- sancti pro tiostra eleemosyna ad prsesens in recisa
tini fuit collalum vel delegalum,aut in futuris tempo- B 3 computetur, cufh ipsa subsequenlia larii ip e abbaj
riiius addendum vel delegandum, confirmavernnl, ut quam el sOccessofes"sui omnes res ipsi s sancti
sub emuniuite nostra ipsas res v"el ipsi honiines Marlini, sub ihtegra emunitale perpetualit debeant
S. Martini viverc debeaht. Idcirco supra dictus Ithe- habere et possidere. El si anie-actis tenip ribus pef
'
i-iiis abba serenitatem regni noslri peliil, ut in id aliquara negligehtiam vel lepiditatem ab aium aut
ipsum roborandi beneficiumbirgiri deberemus; Cu- pfsesuiiiiionenijiidiktimde ip=,aeinUniiaie tiicquam
jus nos -peiituuiem conseniienles , et patrocinia mitiuatum, irrupiutti,coitvulsuitique aul c nlfaciuiri
S. Martini veneranles, sicut prsecessores r.eges sin- luit, omnimodisbis nosiris aiicioriiatfbuset benefieiis
gulariler explerunl, el nos lioc indulgenlise douOm festaurelur. Et ullerius nullum nostrum, mllust.tie
^fatanler prasslilissecognoscite. Prsccipienlesquippe juiiioriini noslrorum aut suceessorum i ifrarigere
1aut violare non
uc omnes res ipsius bealissimi S. Marlihi, quanlutii- quod consensimus; prsesu lat : sedj
etwnqueiirregna, Deo propilio, noslra, lam in villas sicul superius diclum est, cum plenissima muniiate
el praediamajora vel modica, seu vel onines facul- (pacifice) cum Deijadjulorioyel nosira.gr. lia ornnia
lates bealissinii S. Murtini sub emuniialis litulu® valeant, qusesibi data vel danda fuerint, lossidere;
consistere debeant, ut nullus judex publicus Et huc hsecprascepliocirca ipsam casarii a veiiera-
fisci nosiri injam dicias villas vel facullates ip-, G bileni eeelesiarasancti-Mariinipro futuris t .mporibus
sius sancti ad ageiiduni, vel causas ad audiendum, valeat perdurare, manu propria eam subi firmavi-5
seu freda vel inferendas exaclandum, vel leloneum rnus, et atiuli nostrj iuipressione signavim s.
lollendum, atif nulluin ingresstim seu introiiiun in Signum Caroli gloriosissiuii regis.
villas S. Marlini babere prsesumat: sed quic.uid ex- Rado relegit et suscripsii.
inde ab aniiquis temporibus liscus noster, tam pras- Data in nnmse Aprili,anno x ela VIHIfe ni nostri.
leiiio quam el prscsentctempore accipere vel exa- Aclum J' Casiaco palaiio regio, in Dei non ine felici-
ciareconsuever:ii,omiiiaelexomiiibiis ex lisconosiro ter. Amen. ]
ut ! _XLIX.,
cedirnus, in luminaribus ipsitis beatissimi S. Mar-
Donatio Hildegarda;
1 regince pro monast
' io sancti
liiii, vel in alimonia pauperuiriyseu siipendia inona- Ainulfi (anno 785).
cbormn proftciatin augmenitim.Et nullam potestatcia (Ex dom.Calmet.,ibid.)
judex publicus lisci no.Urisuper prsefatas villas vel Hildegarda gratiu DeiFraneorum regina Quidquid
laculiates S. Mariini per qualecumque ingenium lia- enim locis sanctoriiin venerabilium ob am rem Do-
bere se recognoscal : sed a'b omni fiscali potestaie, miiii nosiri JesuCliristi concedimusyel coi lirmamus,
atqhedeprsediciis rebus S. Mailini semper exlraneus D «. lioc nobis procul dubio ad mercedem ani naruni, of
efreinolus sit, el nec aliquis umqiiam oecasioues salutein credimus; pervenire
corporura. Igitur no-
inquirere, undgboniinesS. Mariini dispendium fa- luin sit omnium fidelium nostrorum m guiiudim,
cere debeanl, sit ausus prsesumere; sed inspeclse phesentium el
fiuurorum, qualiter nos cu consilio,
cmunitates aiilcrioruiii regum, vel noslra in omni- voluniale et permissti donmict
glbriosi m gniimpe-
bus coiiservenitir. Ei si aiiquis fuerit comes, domc- raloris Caroli, ad
|basilicam quse est coi strucla iri
siicus,seu grafio, viciiriiis, vel tribunus, seu qu.ili- honore sancii Jacjibi apostoli, vel casiero m beaio-
cumque judici:iii;i poieslate s.uccinctus, qui indul- rumaposlolorumJubi scilicct Arnulpliu- pretiosus_
geutiara et bonilatem (lionmi el palruin nostrorum corppre requiescit, parlein dotnialicii nost i, ab ipso
regurn, vel nosirani priKceptionetnirrumpere ac vio- piissinioimperalore nobis concessi,hoc es Vacarias,
lafe pnesumserit, scxceiitonnn splidoruin auri -ad et siibtus curtem siiam in ducalu
Mosling , in cqTui-
jniruni excocii iiuiiierumsecognoscat ad ipsam ca- _ tatu Metensi, una cum appendiciis eteicl -ia in ho-
sam sancti Martini vel abbatcs.Siios mullanduiti : ila nore
pretiosi Arnulphi in pfaidicia vill Vacarias
a Corrigeiidinnviu. '
". . Pascha Carolus jcelebravit,- ul leslaiU r Annales,
h Forle legiMidum,
Carisiago; natn in ea villa Eginliardi. i . .
 S?S CODEXDIPLOMATICUS.— PRIVILEGIA. — I. PsliViL. PER GALL*.iEPARTES. 97*
coiiSfrucia, cum omiil iiiiegritaie, iam terris, domi- A cum appenditiis, ecclesiis qtise ad ipsam vilam p.ef-
bus, a-dificiis,accolabus, maneipiis, sylvis, campis, liuere videntur, cura onini integritate, lain lerris,-
pratls, pascuis, aquis, aquarumve decursibus, omnia domibus, sedificiis, accolabus, mancipiis, vineis, sil-
et. ex omnlbus, per banc nosiram authoriiatem con- vis, campis, pratis, pascuis, aquis, aquaruinve de-
cedimus e"t cpndonanms perpetualiter ad possiden- cursibus; oinnia et ex onmibus per banc nostram au-
dtiin-,qti_eomnia cum adjaeeiUiissuis, ideo speciaii- thoritatem cohcedimus,vel condonamus perpetualiter
ter in ipso loco eoneediinus, quia Ibi, Deo favente-, ad possidendum : quam villam cum onuribus suis ad-
corpore quiescere volumus. Ef quia scimus-mulia jacentiis ideo specialiter-iri ipso sancto loco concedi-
quae prius studiose fiunt, postea rejrigescenle chari- mus, -ul exinde pro remedio praedictaa conjugis no-
lale-, in negligenliam devenire, ideo interdiciiimsi Strss, eorilinue die noctiique Iuminaria ad ejus sepul-
oiiiiiibusabbatibus-,seu custodibus ejtisdeiii Venefa- chrum fieri debeant. Et quia scimus multa qnsa
Jiilisluci, et perdivinum eos obteslamur exameii,ut priiis studiose fitint, postea rerrigeseente cbaritale,
jam dicias res nunquam prasumant alicui beneficio» in negligentiamdeVeiiire, idcirco inlerdicimus omni-
tribuere, nec per p.recariam, nt fieri solel, pr:ebere, bus abbatibus sive cuslodibus ejtisdeuj veneiabilis
cec ad nullum omnino islius sfficuliusum inlleclere,i loci, et per divinurii eos obiestamur exameh, iit jani
§ed seriiper ineodem verierabili loco ,ad usus Deo> B I fatam vlllam nunquam prsesumaiit aiitui berieficio
ibi servjentiura perpetuali jtire subdila permaneant. tribuere, iiec per precariam', utfieri agsolet, prsebere,
Si-quis autem ex abbaiibus veneraridi iilius loci hanc: ifec adnufum omnino isfrussseculi usum inflecteTe;
nostram voluntalem violare prsesunipseritjSelefnam1 sed, ui diximiis.pro remedio animse ipsius dilecue
iiou valeat eflugere dainnalionem,_-e.ibeatum adver-- conjtigis nostrse Uildegarde, ad ipsiim sancium locum
suin se Arnulpbuiiijjion adjuiorem, sed potius sen-- luminaria incessabiliter fiant; el quod ex iisdem
tiat accusaiorem. Omnes ajitem nostros qui futurii iuiniiiariliussuperfuerit, illi exinde praiordinati ab
sunt, per ChrisliimDei Filium redemptorem oftmium i ipsis custotlibus alanlur, qui pro s:epe fatse dileclaj
adjuramus, et exposcimus siiceessores, sive cujus- nostrse conjugis aiiima a fnissas quoildie faci.mt, vel
cum.que ordinis judices, ut nullus boe quod slatui- psalmodiam et preces in couspectu Doniini jugiter
mus audeat irrampere, et quoiibet modo alii.err effiimlaiit. Si quis autem ex abbalibns venerandi
quam voluimus, immutare. Quod si quis eorum fa- i- illiiis loci lianc iiosirara voiuntatem violare prjesum-
eeretenlaverii, quiilquidipse statuerit, a suo.sentiai il pserlt, aiiemam effugere non Valeal dirranationera,
adversario convelH,et insuper jiidicium sit liabiluruss et beatum advefsum se Arnulpiihm, noriadjutorein,
"nobiscum,-c6ramjuslissimo jtidice. EtiH.haDc-autlio- i- sed poiius sentiat accusalorem; sed et ser-vos Dei,
rilas-.firmior, babeatur, vel diuturnfe lempoiibus' ;s " qui adboeopiisprasordiiiaii fuerint, pef indivtdiiuiii
inelius C(inserveiur,-domnusnoster et piissimiis Im-!- sanciiKTrinilaiis nomeu adjuramtis, ut nullam ne-
peratorCaroIiisnosiris libentissimeannuens precibus, h gligentiain facianuqiiiiiiut praeniissutnest, conlinue
ntanu-propria subieradiiotavii, ~ef de annulo suo si- i- in oraiioiiibiis et niissarum solemtiiis et psalmodiis
gillarijussit. '.'_. . "_ studiose instent. Omnes aufem noslros qui fiiufri
Da.ta terlio idus mensis Marfi!,annoqiiiiUoder:imo 0 suiil,per,lbrisiumDeLFilium redemptorem omnium,
doniiii el piissimi imperatoris Caroli, ab Incarnatione e adjufahins' ei exposcimus successo.res, sive' cujus-
auieiirDomini nostri Jesu Chrisii ahno seplingente- !- cumqueordinis judices, ut inilliis hoc quod statiii-
- simo ociogesimo tei t'io,
inus, audealiriiimpere,etqtit).Iibet modo aliter qtiani
Acta Metisin Dei nominCfeliciier, indictionesexta.i. voluinusimmularei Quod si (|uiseoium laceie teu-
L. _ taverit, quidquid ijise stalucfii, asiio sentiat ativcr-
Diploma Caroti Magni pro monnsterio sancii.Arnalfi ~
fi sario coiivelli: et insuper judicium sit liobisciiiiiba-
- ' " Meiehsts («imo785).' biturus coram justissiino judice. Et ot haceaullioriias
(Ex dom.Calmet.,Bist. de LOrr.) firmior habeaiur,tTel diuiurnis leniporibus mel.iis
Carolus gratia Dei rex Francorum et Lang<ibardo-
," conserveiui' 'manii propria subius adnotavimus - , _et
rum ac pairicins Rofnanorum. Quidquid enim locis is T.
D" -
de annulo noatro "sigillarejussimus. Daiiim caloii-
sanctorum verierabilihm ob amorem Domin.i uosiri1
d.s Maiianub qiiinto~~decimo regni nostfi,
- JesuChristi eonccdimus yel confirniamus,-hoc nobis is naiione Domini • ab incaf-
noslri anno septingenlesntio octoge-
proeuldublo ad mercedem vel' stabilitatcrii reghi simd-lenio, in die Ascensionis D miniCse',in cujjis
nostri, in Dei nomine pertiiiere_confi'dimiis.
sit omnium vigiliisj ips;i (lulcissitnaconjtix nosira obiil in anifo
Igiturnotura fidelium nostrorum ma- leitio deciino
et coiijiiiictiqiiis no-lr.i'i Actmn theo-
gnitudini, prsesenlium fuiurorunij qualiter nos in
1, 1 iloiiisvilbe palatio nosfrOj
elemosiiia dilectissimae conjngis nosi.r.e Hildegafde - ' - iu Dei nomine-felicuer
- __,
'
le iiiiliclione ." -
texta.
reginse, ad basiiicain quse est construcia in hoiiore re - -
Lt.
S. Jacobi [Forle Joannis] apostoli, vel Ceterorurii 111
ubi scilicet Afnulfus Prwceplum Carol Mnqrit pro monaslerio-Sangcv-
beatorum, pfetiosus corpofe fe mariia Pratis (anno 786).
"
requiescit, villam noslram nuncupatam Camenetum, n, (Ex D. Bouquet,Recueildes Eisi. de ¥r., •
sitarti in ducato Moslihse in comitato Metense, una" ja" C.irbliisgratia Dei rex Francorum et Loiigobardo-"
a On fnndait des mosses du de Charlemagne, 'puisque
Fatue de sa femme Hildegarde. temps " lui-meme eii fonde pour le soulagemeni d9
.
 973 - • ..B. CAROLIMAGNl OPP. PARS I. SECTIO IL . 970
- rum ac palricius Rorfianorum, omnibus iidelibus A vel quicquid ad eam aspicit, ipsnm abbalem el uio-
nostris prseseniibus et futuris.. Qtiicquid eoim locis naehos in eodem monasterio consislentes in uielare,
venerabilibus ob amorem Domini et oportunUate ser- . vel contra rationis ordinem aul calumnia facere
•
vorum Dei benevola.deliberatione concedimus, lisee non praesumat; sed ab hodierna die reclore .ipsias
nobis ad «ternam beatitudinem vel reraedium animse monasterii eam habeant, teneaut alque' pos ideant •:.
noslras pertinere confidimus. Quapropter comperlum quatinus melius delectet jam diclum abba em vel
sit omnium vesirorum magniiudini,qu3liierdonaraus ipsos monachos projnobis uxoreque noslra t filiis,
ad monasierium sancti Germani, quod est prope Pa- iieenon pro siabiliiale regni noslri Domini miseri-
risiuscivilalem eonstrucium. ubi ipsius pretiosum. cordiam.attentius deprecafi. Et huc Iiaec a clofiias
firma Iiabealur, vel noslris el futuris le poribus
corpus quiescit humatum, qiiod venerabiiis vir Hro-
berlus abba inregimitie liabere videtur, douatumque inelius conseivetur-jimanu propriasubler^ea deere-
ad eumdemsanciym locum et fairibus ibidera de- vimiiSToborarejet de-anulo noslro-jussimus igilhiTi.
Caroli glqriosissimi fegis.
genlibus esse volumus, hoc est villam nostram, nati- . Signum - ._,
cupatam Madriolas.[Maroles], in pago Meledunense Wigbal-dus/advicem Radonis fecognovi.
Super_fluviumSequana,cum,omni integriiate sua ad Dala Non. Novembris, anno nono deciino l tenio
se pef.tinente vel aspiciente, sicuti a longo lempore B decimo regni nostri. Actum Warraasia pa atiOj -in
et nunc juste raiionabiliter »d eumdem viswn est Dei nomine feliciter-. . ,
' ! -LII.
pcrlinuisse, vel sicul moderno tempore Autberius
comes per nostrum beneficium lenere videlur, id est, Prmceplum Kafoli regis de venaliope sil <aruth
lamw 788).
CJMQ lerris, domibus, sedifieiis, accolabus, mancipiis, (E\- Majbill.,de Rediplom.;
vineis, sylvis, cnmpis, pralis, pascuis, aqiiaruiiive KaFoJus Dei graiia rex Fr.mcorum et L iigobar-
decursitius, nsobilibus et immobllibus, et poriam' dorum sc palriciiis Romanofum". QuiCquid nim ad
quod est inier pagum Senouiciim et Melodunenseiti, loca sanctorhm venerabilium pro oportuni aie ser-
ab Alsiaco villa prsefati sancti Germani usque mo-> voruin Bei-conoedimus vel. confrrmamus, Ii e nobis
iiasleriolum sancti Mauricii cx utraque ripa flumiuis proculdubio ad aefernam beafuudinein eriinere
Sequanae, cuj'uscumquesii tcrra_; iia ut imllus inibi confidinius. Igilur notum sii omniam fideium n_o-
portum vel aquam habeat, nisi jam dicla poteslas strorhm magniiudini, prsesentium scilicet e.t fuia-
almi Germani; neque theloneum, aut rolaiicum, seu rorum , qualiter concessimus Autlande t bati ef
vultaticum, cespitaiicum, ripaiicum, vel salulati- monachis ex mqnaUeiio a Sitbiu , quod st cari-
,cum cuiquam, accipere liccat; mercatum quoque, siructumin hoiwire1Dei omnipoientis el sa cti Petri
omniaque ex omnibus, quicquid dici aut nominari " principis apostolorum vel ceieroruin san lorum ,
potest, ad iiUegrum ad ipsum -sancium locura ejus- ubi saDCtiAudomarus atqtie Bertinus Cbi sii con-
que rectoribus ac monachis a die prsesenie tradimus fesswes corpore requiescunl, ut ex nosl a indul-
•per_pelualilerpossidendum. Proplerea banc praece- ' geiitia"in eorum proprbis silvas Ifeenlram aberent
ptionem aucioriiatis noslrse conscribere jussiinus, eeru.m bomines venationem exercerc, und fraires
per quam.omnino sialuenies decreviinus, quod circa consolalionem babere possihl, tam ad olhniina
ipsum abbaiem vel rectores ipsius ecclesiaeperpelua- librorum legenda, quamque et manicias et 'd zonas
liter volumus esse mansurum, ut nullus quilibet de faciendas,, salv.as nosiras, .quas ad opns
fpresies
jtidiciaria poleslate, aut de parte lisci nnstri, aut nostrum constitulaslbaliemus. Propterea pr "sentem
qualiscuoique persona de pracdicla villa Madriolis, auctoritalem fieri jussimus, per jjoam omn o pfse-
B Caroli Mugniprincipatu varia coenobioSithiensi
imperii ipsius. > "Eidem Nahtliario abbati bdrudis
prsedia concessa sunt, in quibus memoranda Deodati^ vidua tradit omnerii renv suse proprietatis in loco
clerici donatio. Qnippe « Odlando abbati Deodatus nuncupante Gisha sive-Tolingeiuiie, sin pa o Bono-
clerieus concedil res suas siias in locis in Sancium, niensi, siiperflnvium Wasconigawalla^ < - pro qua
•et.in Ascio super Iluvio Witbaci, et in Fresinnio ' donatione, inquit,et vestra pietate expetiv a vobis
super fltivio Capruind_,et Hildwalcurt, et in Lonasto uJJ terram-aliquam tnoiiasierii vesiri in loeo nu cupaiite
super fluvio Albumfontana in pago Terwaninse, .^clotim in ipso paigoBononiensi, ea ratione ul ipsas'
iiiminim fabricaturas ecclesiarum auro argeritoque , terras ego et tres infantes mei, bis nominib s, Hild-
drappalia diverssefaciei, speciei, libfos diversos, etc, beria, Nidlebus 'elfErpsuid, dnm advivi us,.per"
ea ratione, ut res curicise ad
comprebensse. opus vesiro beneficio a"drisunifructuin possidef debea-
monaehorum in monasterio Sithiu degeniium vesti- raiis. Unde quoque pro eodem tisu annis si gtilis ad
menta eomparentur," id est drappos ad kamisias festiviialein sancti lAudoinari Kal. Noverab is pgn-
uliromarinas , qusevnlgo berniscrisl vociliiniur. sas ii de lormaticis iranssolver.e debeamus et non
Actum Sanctis publice. Datnmmense Augusto,die m, habeam ponlificium ipsas res alienare. Act m Gisna"
anno xxxii regni domni nosiri K-iroli glorioMSsimi villa publice, quando fecit mensis October dies xr,
regis. Gniiabertiis diaconus scripsit. t — -Odhindum anno XLregni, et vin imperii domni nost i Karoli
abbatem Siihieiisein excepit Nantbarius, eo nomine iinper.atoris. Signum Wendelgcri cenienarii .. Gumt-
secundus, eui Erlliarius vendjt inansum untim in berius sacerdos scripsit. j Is ipse^forsan Gu tbertus
loco nuncupanie Fleirino, in pago Isserctio. Vendi- monacbus, cujus pater Goiberius,"maier E rtrtida,
tionis cliaria sic incipit: c -Domino-yenerahili in quae concessit ..rnojiasterio Siibiensi mon sterium
Christo Pairi JSantharioabbati de lnoiiasterio Siihiu, quoddam; qnod ipse Goibeftus iir propri nte sua
sive de cella quae dicitur Debrona, ubi Ebrogerus in Iionorem Salvatofis nostri consiruxcral, nomiuc
praeposilusesse videlur...... ActtimBebronain mense Uenetlaiu. |'
OctobriOj^uuioxxxviiu reguiiiiieKaroIorege, amio vi
977 CODEX DIPLOMATICUS.— PRIVILEGIA. - I.PRIVIL. PER GALLLE PARTES. 973
eipimus atque aemanoamus, ut neque vos, neque A j Signum Caroli glonosissimi regis
juniores vestri seu successofes, jnemoraloviro ve- . Erkembaldus ad-vicem Radonis subscripsi.
nerabili Audlando abbafr, aut succcssoribus suis-, » Data-pridie Kal. Septemb. anno. xxuregnum
seu bominibus.eorum , pro JiaGcausa inquielare, domninostri CaroliexceUeniissimiregis. Actum Gop-
aul. caluiRniam generare: aut aliquid pra hoc re- sistaino In Dei nomine feliciier.
quirere- ab eis, aut "exactare,--nec omnino. contra- LIV,.
dicere praesumalis: nisi-liceat eorum hominibiis PnaeceptumCaroliMagnipro Massiliemisancli-Vicloris
ul supra diximus ex nostra jndulgentia in eorum rpoiiaslerio(anno 790). -
proprias silvas venalionem exercefe. El ut hsea (Ex doin.Bouq.,,Rectiei!des Hisl. de Fr.)
aiiclorilas firmior habeatur, et per tempora me- "Carolus gratia Dei rex Francorum et Langobardo-
"
lius conservelur, de. anulo nostro subtersigillaii rum ac
patricius Romanoriiro; Maximum regni no-
jussimus. stri in hoc augere credimus munimentum, si peti-
. Signum domni Karoli gloriosissimi regis. Uionibussacerdotumvel servorum Dei, i.nquo nostris
. Dala vnKal. Aprilis, anno xx regni nosiri. Aclum
auribus fuerint prolatae, liberiori animo obiempe-
in.supradiclp.loco Silhiu, in. aiyio s.ancti Berlini in ramus, afque in Dei nomine ad effectuiriperduciraus.
R
De.Liiominefeliciler.Ameii. Quapropter.notum sit omnium fidelium nostrorum
LIH. magnitudini, qualUer nos ob, lionorem JDomini ad
Caroli Magni pwceplum de bonis a Hjodhardo comite monasteriuin Massiliense,
mohasierk)Dionysianovenditis, qucebondeideinloco quod est in lionore B.
U3>confirmal(anjto 790). semgerque virginis Marise, vel sancti Viclorjs riiar-
(ExMab)IL,ibid,]_ tyris, tale beneficiura visi sumus concessisse, ut iu
Garolus gratia Dei fex Francorum et Langqbardo- yillis vel rebus in quibuslibet locis quse bonorum •
nnn ac patricius Romanorum. Notum esse universis pmnium Iargilate ibidem largitse vel-delegataa fue-
noslris credimus fidelibus qualiter tempore. genitoris rint, vel inanlea a Deo [DeumJ limeriiibus-hojninibus
noslri bonse memoriaePippini qnondam regis, seu et ibidem dalum vel traditum fueril, quicquid ibidetn
avunculinoslri.Carolomanni, resali.qusein ducatu juste ac ralionabiliter pertinere videlur, nullus judex
Alamannise"fisci ditionibus tedaclae "fuerunt, quas publicus ad causain audiehdum, vel freda exigenda,
"modo diversi Iioniiues qua>i-jureproprio^possidebant seu mansiones vel f aratas faciendum,.nec homines
injuste, el aliquis exinde-jam per-yendiliones, dona- ipsius Ecclesise djstringendum, atque fidejussores
tiones, se:i diversos quoslibet modos habebant.disper- ioIIendum-,_nec nllas redliibutiones publicas requi-
sas-: ex quibus Hrodhardtts eomis quondam.ab Hun- n rendum , ibidem. quoquo tempore ingredere, nec
uido seu ab aliis lioniinibus per cartas vindilioni.s exactare penitus non pjjsesuinat,sed sub eraunitalis
exittde res aliquas visus fuit comparasse quae ponun- noroine deberent consisiece. Propterea.hane .prse-
tur in pago Brisigavia, iti loca nuncupantes Binuz- ceplionem aucforitatis nostrse conscribere jussimus,
luiin , siv.eel Romaningalioba, vel in ceieris locis, per quam speclaliler decernimus el ord.inaniusut
cum eorum adjacentiis el appendiciis, quae partibus: nullus quislibet de veteribus nec juriioribiis viris
sancti Dionysii mariyris, ubi ejus preciosum corpusi amodo el deihceps in villis vel febus prsefatseEccle--
requiescit, inlicitp ordiiie visus fuit vendidisse, vel siae infra regna, Christo propitio, nostra ad causas
delegasse :"-unde Mainarius abba per suos vuadiosi audiendum, vel freda exigendura, vel mansiones ve.l
legibus nobis visus esl revestisse. Sed nobis conside- paralas faciendum , aut liomines ipsius Ecclesisa
taniibus ob ajnorem Dei el reveronliani sancti Dio- distringendum, -vel fidejussores tollendiim, nec ullas
nysii, pro, mercedis augmenlum _et animae noslraei redhibuUones p.ublicasrequirenduiri ibidem, ut disi-
remedium seu stabililatem regni nostri deinceps per mus, ullo umquam tempore.ingredere, nec exactare
nostrum praeceptuih praefatas res ad ipsa casa Deii penitusnon prsesuraanl: sed sub emunilatis nominc
prumpiissimo aniniq et voluntale benigna concedere liceat fllis,.."qui nunc tempore ibidem rectoresesse
ac delegare decrevimus. Propterea hoc riostrse firmi- D videntur," suiqqe successores cum omnibus ffedis
tatis praecepiunijussimtis. conscribi, ut memoralas; concessis quiete vivere el residere,. et-quicquid ibi-
res cumomniinlegritaie, cum terris., domibus, aedi- dem auncadprsesensjuste etjationabiliterpeiiiiiet,
ficiis, mancipiis, yineis, silvisvel cunciis ibidemad- yel inanlea-a Deum timentibus bominibus ad.ipsa
jacenliis, veLappendiciis in quibuslibet locis, sicut; loca.traditum,_veldelegatutn fuerit, exoiostra cari-
anteaipsa casa Dei vis.a fuit possedere, ita el dein- tate ibidein pfoficiat in augriientis', quatinus melius
ceps per nostrum prsecepltim plenius in -Deinominei delecietip.sam congregationem pro nobis vel slabili-
coiilirmatum, et ab ac die Jpraefataebasilicsesanctii late regni noslri Domini misericordiam atienlius
Dionysiihabeatteneat aique-possedeat,^et in noslra exorare. El huc hsec praeceptionostris "et fuiuris
aelemosynaibideni om.ni,tempore jn.augraeniis pro- temporibus. melius conservelur, manu propria de-
ficere. Et ut bsec auctoritas. firmior liabeatur, vel per1 creyimus roborare, et de-auulo^ioslro infra sigillare
lempora melius conservetur, manu propria -firmavi- pr.-Ecepimus.•
uius, et de anulo nostro sigillafe jussimus. . . Signum Caroli gl.oriosissimire^is.
a.EUiic deest epocba regni Langobardici. Acluin cst alias de Copsistanio seu Copsislauio palatio, qtiod in
suburbio Mogunliseponilur. - -._.•.
SB B. CAROLI MAGNIO.PP. PARS I. SECTIO II. 380
Dala inamense Martjq, amio xxii et xvn regni A Martini babeat, teneat atque possideat, et in nostra
domni Caroli. Actum h Quamarcia civitate. eleemosyna ibidem omni lempore in atigm ntis pro-_
ficiat. Et huc. haae auctoriias firmior hab alur, vel
LV" "
per tempora melius eonservelur, manu pr pria fir-.
Prmceplttm Caroli Maghi fegis pro Turonensi sqncii niavimus, et de anulo nostro sigillare jussinus. -
Marlini nwnasierio (anno 790).
Signum Carqli gloriosissimi regis. -- -
(Ex D. Bouquet,ibid.) Ercambaldus ad viceni Radoni. . ..
Carolus gralia Dei rex Francornm et Langqbardo- Data H cale.ndas Septembris, annq *xn omnl Ca-N
rum ac patricius Romanorum. Noliim esse universis roli exeelleniissiini regis. Aclum Copsislai o, in Dei
nostiis credimus fidelibus, qualiier tempore genito- nominefelieiter.Aineri. .
ris nostri bonse memoriffi Pippini quondam regis,
seu et avunculi nostri I^arloroanni res aliqujjein du- LVL
eaiu AlamaimiasDscidiiionibus-redacias fuerint, quas Caroli Magni prpceptum, quq Aniani abba is rogaln
tiionasteriasanctip oannh el sancd Laurenl iin sumn.
niodo diversi homihes, quasi j'ure proprio posside- luilioneni suscipil,, et villam Caunas eidet. allribuit
' " -
bant injusie, et aliquas exinde jam per yenditiones, (anno 793). | . .
donatiohes, seu diversos quoslibel modos habebant B (Ex Mabillon.,de Rediplomalica.)
dispersas, ex quibus Fulridus quondam alamannus Carolus graiia Dei rex Francorum et Lai gobafdq_-
per carlam vindiliouis parlibus b.asilicseS. Eariini, rum, ac p^trieius Romanorum, omnibu fidelibus
quo preliosuin requiescit eorpus, aliquanv Tem in noslris prsssentibus et futuris. Ilecium e t rcgalis
Stamacorislat in Brisigavia, illicito ordine delegavit. poiestas illis luitionem impertiat, quorum. ecessitas
Lnde Iiherius abba per siios vadios legibus iiobis co.mprobalur. Idcirco cognuscat niaguitiid seu uti-
visus est reveslisse. Sed noBjs co.nsidefantibus Ob lilas vesifa9 quia vir venerabilis"° An.iami abba ex
athorem Dei et reverentiam sancli Marlirii per mer- iiionastheria saricli Joliamiis el sancti Laiir nii, quotl
eedis'angmenlum, euinimse riostrse remedium,seu stint constrticii in lbcis nun.cupanlibusExl no [vulgo
Siabilitalem regni nostri, deinceps per nosiifumprj$- Giiou].et Olibegio, nostro synodali concili veriiens
cep.lum prsefalam rern,ad ipsam casam Dei proniplis- una cum monaebis suis, et in no>.tronn ndeburde
simo ajiimo.ac voluniate b.e.nignaconcedere ac dele- cum omnibtisrebus vel bominibus nionast erii sui-,
gare decreyimus. Propierea boe rioslrse firmitatis quas moderno teiripore videtur possidere, e plenitis
praieeplum jussiihtts coriscribi,' ut meriioraiam rem commendavif, et nbs sub noslraih luiiione 1 eum et
pum omni iritegritale, cum ec_clesia,lerfis, dojnibusi monachis suis eum omnijius rebus aique- ominibus
sedifjcjis,mancipiis, vineis, sylvis, vel cuhctis ibidem suis recepimus acirefinemus, qualenus d ebns viiiri
^djacenliis etnppendiciis, in quibuslibet locis, siCut suae sub nostram tiilionem valeani quieli ivere vel
aritea ipsa casa Dei visa fuit possedisse : ila el iieiu- residere. Propiefei bas lilteras riostros pr finnitatis
ceps per nostrum pracepluih plenius in Deinomine sttidium ejs dedimus, per quas omnino jo emus ut
confirmalum ab Ii%edie pa:s prafatce b.asilics?sancti nuJlus quislibet de vobis neqne de junioii as veslris

f. Ab hoe mense desumendum est inilium regni -Montis-Olivi, de Itlonl-Oliou, in dioecesi arcasso-
Caroli in Italia. Elharcest prior regni ejjis epocha : riensi. Dapiel Canneiisis abbis Caunas su!j'ecit An-
jiosierior a ihense Maio prolicisciiur. Priofem epo- ninno abliati, ie-,ianle praecepto Caroli C;ivi postea
cliara co.nfifnial cohcilium Forojuiiense-, quod S.- edendo. De-monasterin sancft Latiremi constfle
- Patiliuus celebravit anrio 798; an;io feiichsimo prin- -Baluiianas notas atl Cap.itulariaTet ad co cilia pro-
Redeo ad monasteri m sancti
cipalus eorum (Caroli nempe ac P-i_.piiiilialiie regis) vinciaeNarbonensis. lohannis
xxiit el xy, ui initio ejusdem concilii iegitur. Iloc JoanniSj.quod sancii Esequaurien h dicilur
iinque aiuio mense Aprilianquni regnLsui lialici 25 in alio autograplio Caunerisi' inedito', q IO limiies
jam auspicatus erat Carolus , qui annum tanlum 22 villae et coenobii tatniensis jussu Magna ii comjtis
jitimerassel, si posterioreni epoclianj adliibuisset. de,sign;miur « arinb xxxiin regiiante-doiii 10 nosiro
Igiltir C|itn, tes.le Anasiasio,, Carolus aiiie«caplath Cando rege Fiaiicbriim et Langobardorun et patri-
Papiamliivefs.as"civjiaies "subegeril, a pai te Loiigo- D cio Rom;inoriim, >jid est nrinoChrisli 80 , iibi agi-
bardisa devlela-seseregem voeare cdspil. tur de Aifriiano abbate bic memorato, qui cuin
, b Corrig. Wormacin, in qua, civiiate-Carolus so- monacbis suis deserviebat ~<tsancti. Joba. nis Exe-
lemniiiilem jiasehalem egif Uoeanno 790.. qnauriensis velssincti Pelri et Pauli m nasteriis,
"«Ariianus seu ^nniaiius abbas^ in Iioc diplomate qu.ifi oedificavit snfira dicius Anianus cutn ffatriims
laudaius, is est quem ceiebrat Tiieodulfus Aufelia-' suis siipra ribo Argentodublo in -villa aunense,
norum episcopiis in carniine ad Beuedicium Ania- quae ab anliquo dicebitur Bufinlis, quam erdonabit
neiis.em abbalem. Quas bic niemoraiitur monasteria rex Carolus ad iplso abbate cum frairib s suis. i
duo ab.eodem Anniauo'cohstructa ,' alteruni sancii Unde lis orta eralj.nler Magriaritimcomit mel An-
iioannis in Exlorio, alie.rum sancti Lauieniii in " nianum abbnfem dVli.uibiisdisiejniinaridis. Cauerum ,
Olibegio sita, saepius recurrunt in IiL actis. Mona- in stiperioii diploniate observanda esi fori ula , qua
sieiium MonfisOlivi, quod Caunensi vicinum ''est, Carolus Ma|nus cqnfirmal donationem vil se Cauna-
per id tempiis dicebatur sancti Iqliannis Bapihue rtim, Aomano a Milone factath. < Similile cpncessi-
in castro, Matlasii', ex aclis
1 ejusdem loc.i inferiiis IIIIISeivilla Caoha^, sicut Miload suum mo lasieriutri
Teferendis. At 'divorsuin"yideiur. ab -ijlo Aiiniani: per suns Utieras d^lcgavii. > Ffequenles unt ejus-
cujus alte.ruin'sancii Laurentii n.omine ins-ignitiini, modi formulse in-liueris confirraaioriis re um, ui.in
iitinc vocaiiir saiicti Aiuiiani , ^ulgo Sainl-Chiniun , prsecejito Ludovici B3lbi pro ecelesia JSvernensi,
sahcto Anniario confessori primitus sacium, ex iii- qnasi rextilnc priinura- rera concederet,
' ' " c jus doha-
-
pibmaie LudoviciJJILotliarii imperatoruni. Caiinense lionein coiifinnabiit:.
situm cst inter hoc monasterium et aliud mox dicium
 flXI CODEX DIPLOMATICUS.^--PRlYiLEGlA. — I. PRiVTL. PER GALLI^E PARTES. 982
pricdicio Anianoabbati seu moiiacliis sui.s, nec rebus A "4
cii Rigomeri, et celltilam sancli Almiri,. et cellulam
vel bominibiis iilorum contangefe nec-inquielare ; saricli Ulfacii, et eellulam sancti Baomsidi,iisee omnia
aut conlra rationis ordiiiem calumniani genefare-non. cumomnibus ad se perlinentibus, cum vicis canonieis
jjrsesuniiitis, nisi {ut diximus) cum omrnbus rebu.s quatuor, id est Salica, et Motiliniaciinj,et FLiciacum,
vel hmiiinibusillornm sub noslram luilionem-valeaqt ct Oxellum, cum villis duodecim, et ajiis villulis ad
quieft vivere, vel residefe. SimilUer concessimus ei eas perlineniibus, sicut in plenariis jam .dictse,eccle-
vllla Caon.as, sicuti Miload suum monastherium per sise continetur, id est Rupiacum,.Cavauia, Gulturiis,
suas liiteras delegavit", cum omnibus appendieiis Baliaji, Aloncion, Colonicamvetus yieuin,,et Celsiacum
suis, qualenus niejius deleciet. ipsjssenis Defpro vleum cnnonicuin, el villam sancti Gervasii, Alonia-
imbis vei stahilitaiem. regni nostii Domini niiseri- cum, Asinnrias, Vodebris,G;illemarcium,siyealias vit-
cordia exorare. Et si aliquas causas adversus eos vel lul:is,quarumnominainjgromptunonreco'rdanlnr. Usec
bominibus illorum siirrexerint aut ortas fuerint, quas autem qriinia cuin onmibus ad se perljnentibus, cum.
in provintia absque illorum gravi dispendio diffinire,. ohini iniegritate, sub eraunitaiis luilione noslr.o pracT
noii poluerilis, usque in iiostra.pKfiseiuiafreserveri- cepto inserere jiissirinis.Alicnuri. enim praedicto epi^
lur, quatenus antejios secundum legis ordiuem accl- . scojio, vel s.uiscanonicis praceptuni oliui facerejussi-
piant finiiivam senteiUiain. Ei ut hsec "auctoritas B liiusde mon;isteriis,veI cellulis, sive vicis atque v"\\-
"firmior liabeatur, vel a lidelibus nostris inelius li.s, qnas noslri fideles nostra^ birgitjqne habere no-
conservetiir,-de anulo
' - "nostro^'
subler
' - - sigijlare jus- SCinitiKiihinomjnatinieasin noslroprseceptoscribere .
fiilllllS. . prsecipissemus, sub legitjnio censu, et nona,s~etdeci-
Wjdolaigus ad-vicem Uadonis.recognovi el subr' maspersolvendas, seji restatiraiionesecclesiae facieii- •
- - . " -
s.cripsi. das; quse omni.a jubcmus atque .prsecipimus.ut a
Data tertio decimo Kalendiis Augustas.anno xxvi, naslris fidelibiis ita conservenlur, sicut in -ipso_pr.a!-
et xx regni nostri.. Actum Fi=anconofurd palalio' fai cepto suntinserta.: de quibus praediclara,«cclesiara
Dei
" '''nqraine feliciter. et jam dicium p.nntificem, quandoeunque Dqminus
- ' '
LVI bh._ '. _ posse et locum dederit, consjilari efaugmentarj cupi-r
Prcccepi.umCaroli Magni de o.mnibws- rebus ecclesice, mus. Praasentaliier vero Iioc concedimus, ul quandq
'
CeiioinanniaE.fantwlQG). : - quisque de illis qui saepe dictse ecclesise beneficia
•.
- (Ex D.iJouquet, Recueildes Hist.) nostra lajgi.tione habeni, de tioc. sseculq,.infantibus
-
In.a'nomine Patris. et Eilii et Spiritus .sancii, iuasculis non na.ils, vel nobis .noii_commendaiis,
CaroIus_gratiaDei rex Francorum el Longobardorum[ , m.igraveriiit.;jam dictus pontifex, vel sui.successores,
ac pairicjiis.Romanorum, Si sacerdoiujii ac seryorunvL-^ sive eorum ministri aique-canonici, in potestatem et
Dei peliliones, jjuas nobis pro sui.s necessiialibus. dpmination.eni praefixgeecclesia) absque uUius eqn?-
ifraotuerint, ad effecium perducimus, non solum le-: signatione reyocare .facianl.. Ef quandocun.que locus
gaiein coiisuetudinem exerceinus, vefum etiam adj evenerit jani.dicta beiieficjacum. nostris fidelibirs,
beaiiiudinem ayei,na8,.retfib_utionis "talia hobis facta) qui-ei jiosl.ro beneficiq liabent,/commularfe,.yo,Iiiii)iis
profulura confidiinui.-Igilur omnibus episcopis, abba-- ea prsefatseecclesise reddere, ut ipsius ecclesisepon-
tibus, dueibus, comiiibus, yieedoininis, vicariis, cen- lificiJius, vel'sacei'dotibus,,sive Dei se.rvis,,pro nobis
leriiriis,actionariis, missis nosiris discurrentibus, sive3 vel omiii- populo nobis.a Deo commisso; sive pro
cuncjis fidelibussanclsa Dei Ecclesiaeet noslrjs,'prae-. stabiliiate regni et paceioliuspqpuli, melius exorare
senfibus aiquefuturis, n6tun_u3ssevolumus quia'vikc delectetur. ....
venerabilis.Franco, Cenomahriica! hrhis episeopus,s , Insuper detplit nobis ininiuniiates praedecessornm
adiejis_Sereniiaiem nostrani, suppliciter deprecatus5 nostroruinj regum scilicei Fiaiicorum,; in quibus
e t ut ei pr.Teceptufli de oranibus febtisJecelesise sibiii 'eontinebatur quomodo pfsediciam sedem,- una cmn
coininisssefaeere prascepissemus : et nqminatim cel-. rebns omnibus vel bominibus ibidem aspicienlibus,
lulas vei vicos seu villas, quas subsua", sive canoni- i_u " propier amorem Dei et reverenliain sanctorum,..quo-
corum, vel vassalyrum suorum ac alioruni sibi vel- 3j- rum reliquiss-ibi veneranlur, sub plenissima semper
eeelesise suae devole famulaniium, tam liberorum n . d,efensio_neel imrauniialis, tuitjone habuissen.t: Pro
'" quam et servorum, polestale vel. dnminatione- prse- i- firniilatis ergo -studio peliit prsedictus poniifex Mt
seiiti lempore babere rioscitur, ut futuris temporibus [S circa.ipsum sanquim locum dtnuo pro. mercedis no-
ipse, sive ejus successofes, subjure et dominalione, »5 strseaugnienio concedere et confirmare debefenius.
prsedictse. Cenomannicse ecclesisq, firriiius, jiostraa "Cujuspetitionem pro divinoanioce renuerenoluimus-;
fulli aucloritate, et absque ulla pulsalione vel eonlra-:- sed in oranibus et prsesemes et fuluri fideles sanetas
- rietale liabere vel regere mereretiir. Cujus peiitioni li Dei Ecclesiss et nosiri ita concessum alque perpetua-
• libenier assensum
praebuithus, etiiomisjatim cellulasis liier a nobis coiilirmalnm esse cognoscant. Prseci-
vel villas sive vicos in hoc prsecepto, sicut deprecalus is pientes ergo jubemus ul nullus j'udex publicus, neque
est inserere jussimus, id est "eellularilsancti Vincentiiii quiSlibet.ex judiciaria polestate, nec aliqiiis.ex fideli-
cum oninibus ad se perlinetilibus, et cellulam sahctiti bus nostris in ecclesias aut loca, veLagros, seu
Albini, seu cellulam sancti Audoeni, el cellulam san- l- reliquas "possessionesiuemoraiaeecclesioe,qtias mo-
." e Jnsolita invocaijo ac omnino resecanda.
 -
985 , B. CAROLIMAGNI OPP: PARS I. SECTIOlll. »84
derno temp.orelii quibuslibel pagis et territoriis infra A Genesius ad vieem Ercliembaldi recogn.ov et subs.
ditionem regrii nostri j"iisteliabefe ac possidere co- Datumih menseDecembrio xvi Kalend. . anuarii,
i . . I
gnoscilur, qusequeelianideinceps in j'ure ipsius saricli anno regni nostri xxix.
loci divina voluerit pietas augeri, nemo ad causas Actura Grani-Aqu's palatlo noslro, in De noinine
-audiendas, vel inferendas requirendas, aut tributa vel ibliciter. Arrien. "
fredaexigenda, aql mansiones vel paratas fa,ciendas, '
LVIi. ,
aut teloneum exigendum, nec fid.ejussorestollendos, Cliarta Ghiselce,Caroli Magni sororif, qua onaslerio
aut homines ipsius ecelesiae, tam ingenuos qiiath et
- Dionysiano ' prcediq qum a arenlibus
mulia\conferl
servos, qui super terram ejusdem residere videntur, acceperal (antto 798).
irijtiste dislringendos, nec ullasredliiljiliones aut (Ex Slabillon.,de Re diploih^
inlicitas occasiones requirendas, uilo' umquam lem-
pore ingredi audeat, yel exactare prsedictaex ipsis
rebus quodam in lpco' praesumat: el quidquid ex re- beiitorum marlyrum Dionysii,ubi ipse preci sus cor-
ims jam .dictaeecclesisefisctis sperare poterat, tolum pore qtiieseit cum stiis sanclis sociis, de eo um prse-
. nos memoratseecclesiaeconcediirius. Insuper et illud dio-el facullates ipse locus sanclus ditalus et bene
iri lioe prsecepto.inserere jussimus, ut nullus judex, "] fundalus ftiii, el est, et concedente Domin erit in
aut comes, aul aljquis liber hon\o, aut quselibelper- perpetuum; ila nunc in Dej nom^iie Dje sacrala
sona praedictaaeeclesiaa ministros, vej advocalos in Chrisiique semper devota Ghysela noliilissi a regis
mallo pub.lico,accusare praesumat, sed prius convenlat filia Pippiiji, «t Bertradanse reginse olim , pro, Dei
minislfos rerum, et judices villarum atque liominum inttiilu et desiderio!cceleslis regni et ani ise mese.'
^ qtiibiis lsesus cst, ul ab eis familiarem et justam remedio, donamus ad ipsum sancfum locu , d.ona-
aceipiaf juslitiam; quara si accipere non voluerit, turaque prsesentaliter esse yolumus, si.cut aim ad-
tunc conyeniat episcopumjanj dictiBecclesise, ut ab nionet nos sancta scriplura ut faonsodi_ji yivit in
ipso suamjiistitiam familiarem et bonam atque juslam corpore, cogitet de Eternilale viiae, ut de tF nsiloria
accipiat. Et si ab ipso episcopo, neque a suis minisiris inereiiir aslerna , Domino dieerile in E\ ngelio :
suam juslitiam accipere nequiverit, postmodum li- ^facile vobis thesauros in cceloquoenon de iunt, et
centiain liabeat utin mallo'publico sqas querelas de iniquo tnammona compctratevobh wterna aberna-
Jiiste et rationabilitef atque legalitef quacrat. Sed si cula, juxlsi senteniiam lieati doctoris Augus ini, ubi
anlea quam praedtcla fecerit, jam dictsesedis eccle-' ail: < Perit mundusj ei ea quse in miindo sunt. >
sise episcopum et suos ministrps vel advocatos-accu- Ulud vero numquWperit, quod in "eccles is vel in
sare aut pulsare praesumpserit: quia nostram jtissiq- ^( pauperibus erogaturj sed unicuiquequod ad leniam
neni atque iiostiiim indiclum et prseceptum con- ieatiiudinem pro jtistitia repulatur. Ideo ob ejus
lempsii, sive prsevaricavit, barinum nosiruin ex lioc amorein donaniusiadipsum sarictum locum uperius
nobis componat, et pradictse ecclesiae episcopo vel denominatum, ubi praesenti lempore Fardul us abba
•guis ministris e sol. a.rgetyi' componat, et suam cum norma plurima nionachorum conyersar , regere
jnstitiam postmodumabsque lege aut aliqua composi- yel gubernare videtur: villa nostra nuncup nle Pu-
tione. recipiat. Prsedictas enim caus,as memoratse,- tialis in pago a Adraiinse , cum illas eccle ias quae
ecclesiseponlificibusqueatque Dei servis inibi Domino" sunt constfuclaein lionpre sancii Vedasti, el cele-
famulantibus pro Dei amore et reverentia sanctorum jorum ssincioruni ciim appendiciis suis, id sunt
concessimus, concessumque futuris lemporibus esse Gunbodecurte, seu P.ostonevillare, vel Berii racurle,
volumus, sicut et a nostris antecessoribus, regibus necnon et in Ljnafias, seu "et in Hodfieio in jani
videlicet Erancorum, suis, prsedecessoribus faclurri dicio pago Adratinsj; et in Magrasiovilla in pago
esse scrutando cognovimus : qualenus supra memo*. Verinandinse; Ffisionecurfeseu et Agnon curte in
rato ponlifici suisque successoribus, nna cum servis
pago Ambianense; Vvalliu in pago Cama acinse;,
Dei inibi Deo faraulanlibus, pro.nobis atquc pro stabi- ipsa Joca superius jiramoiata cunj omni in egritate
iitate regni tolius.a Deonobis concessi afque conser- "] vel solidilate earum, id est una cum\erris, mansis,
vandi,- ctim ciero populoque sibi subjecto-Domini domibus, superposi.iis,aedificiis,praesidiis,m ncipiis,
jnisericordiam esorare delectetur. Et ut hsec praecepti in.quilinis,accolabus, libeftis, servis tam ib deiiique
noslri auctoritas firmior habeatur, ef per fulura tem- oriuiidis,-quam el aliunde iranslatis, campi , pralis,
pora coiiservetur,^nanri propria subter firmavimus, pascuis, aquis, aquarumve decursibus, mob libus ct
.etirapressione nostri annuli subter eamroborari d.e- iramobilibus, grsegiscura pasloribus, perviis, publicis
creviraus. ' ' ;,' psnllis atquae subjunciis, vel omnique praesi ittm el
Signum Caroli gloriosissimi regis. uuiversum uierituin , et" ad prasdicla
' - loca uperius
I ^"
a Adratensis pagus hic esf Atrajjaiensis.,ut notayi ai^cliiepiscopj,Jijjj-Ludnvicumjuniorem-Hofci'ssinium
ad Vitariisancti Leodegarii iii sseculosecundo Bene- • d:cit. Confer diploma Caroli Magniproxime eqjiens,
tliclino.—Advertehic titulum nobilissimi, quem sibi datum ad confirmandamGiselsesororis su;e onalio-
iinum iribuunt regli liberi. Kec mirum, quando ipsi "rictn. Cum lego hacUn cbaria locum ex Au»ustino,
reges, imo et imperatores, hoc nomine olim gloriaii videre milii videor Gisalam iilam, in cujus giaiiam
sunt. Lege Gabiielis Trivorii observationem apologe- Alcuiniis Auguslini coiinneiitaiios super Eva igclium
ticaiitij cflpite 10, et chartam Sansonis Rliemensis Joaiiiiis in compendiumredegit.
 9S5 CODEX,DIPLOMATICUS.— PRIVILEGIA. — I. PRIVIL. PER. GALLIJEPARTES. 986
nominata aspicere vel pertinere.viden.tur, et pra>- A abba ,"tam pro se-quam etiam pro saluie animarum
senli Igmporeibidem possedeo, quicquid infra tei-- "videlicetdomni ac genitoris nosiri Pippini quondam
minos aut extra terminos, lam de alode aut de.,. gloriosissimiregis, ei dominseBertradansc genitricis.-
coniparato vel de qualibei adtraclo ad me legibus nostrae plenissima deliberalione delegassril, et uniie
obvenit, a die prsesente ac praelata casa Dei in ale- et ipsum testamentum donaiionissuaenobis ostendif
inoniis'Vel subslanlia monachorum ibidem Ifabilan- ad relegendum, ubi .conlineliatur qualiter dedit ad
linm Christo protegente proficial in augmentum, et ipsum locum villam nuncupatam"Puciales, sitam in
de jufe meo in jure el dominatione ipsius hasilicse pago Adrapatensi, cum eeclesiis ibi consiruclis in
trado aique transfundo : ita ut ab ac die' vos- vel bonore-sancti Vedasti vel aliorum sancioriiti), vel
successqres vestri babealis, lenealis, possedeatis, omriibus appendiciis sois ad se pertinenijbus infra
vel quicquid exinde facere yolueriiis, liberam et pagiim jpsnni, h Gnndbodocurle, Pdsiinevillare,
firmissitnamauxilianie noinino in omnibus habealisi Berninocurte, el in Linarias seu et in. Ilodricio :,
poieslatem. Et ut haacdohatjo a me facta omni lem- ih pago vero Vermandensi c Imuagrastuilla., el in
pore firma ei inconvulsa valeat perdurare. pago Ambianensi Fricionecurie et Magnonecurte:
Signum f Ghyselsenobjjissima filia Pippini regis, . necnoh in pago Cameracensiloco qui dicitnr JValin.
- B Sed pro inlegra firmiiaie peliit a celsitudine nostra
qni lianc donatione fieri rogavi.
Signttm f Candi nobilissimi filii domni Caroli re- ut qulcquid ipsa.cum aequilatis oriline in supradiciis.
gis prseoellenltssimi, locis ad praefalum monasterium sanclorum many-
''
Signum-f Pippini nobilissimi filii dorani Carolii rum jiisle et rationabiliier delegavit, pro communi
prsncellenlissimiregis. mercede, et pro aslerha remuneraiione nostris ora-
Signum f Chlodoiei nobilissimifilii domni Carolii culis cedere eiconfirmare deberemus. Cujiis peU-
prsecellentissimiregis. linnein pro divino intuitu denegare noluimus, sed
Wineradus Cancellarius jussus a pnedictse domnae in eleemosyna nosiraita nos quod perpelualiter man-i
Gliyse'sescfipsi et sjibscripsi. suHim esse volumus, ril inspecto ipso teslamento
Data Id. Jun. anno xxxi, et xxvi. regnum, domnii donalionis suae, sicut iifibi.declaratpr, deinceps per
nosiri. ActumAquis palalio in Dei nomine feliciier. hanc nostram aucloritaiem atque confirmalionem
Ameri. supfaseriptus vir venerabilis ^Fulradus abba, sui-
LVIII. que in perpeiuuni _successores,qui fuerinl reclores
DjplomsiCarolj Magni donaliones factas monaslerio> per tempora ipsius sancft loci, jure firmissimo.t&,
Dknysiano a Gisla sorore,sua confirmanlis (an- ' '. neanl atqtie possideant, qnatinus in luminaribus
tto 799). "C ipsius eccle^iaeseu stipendia servorum-Dei oninia,
(Ex D. Bonquet,RecueildesBisl.) - sicnt suprn diximus,, perbenniter proficiant in ain
Carotus Dei^graiiarex Francorum el Longobardo-
a Deum ^mentis. Et ut .lisee auctoriias firmior babeatur, et
riim ac pairiciiis" Romanorum. Si.ea, quse
per, tempora.-meliusconserveiur, manu propria sub-
timenlibus hominibus parenlibusque' nostris ad loea • ter et annulo noslr.o,signarijussimus.
coiidonaia esse
' firmavimus,
sanclorum venerabilium largita vel - , _
Signum Caroli.glcriosissimi regis.
noseuntur, ofacrilis nostris:confirmamus , hoc nobis
' Cenesius ad vicem Ercauhaldi scripsit et teco-
proculdubio ad aeternam liealiludinem et mereedis '
nostri gnovit.
"aiigmentum, seu slabililaiem regni perlinefe Daium Idus Junii, anno xxxi et xxvi regrii domhi
confidimus. Ideoque notum sit oniiiiuiii fiileliiim-no- nostri Caroli. Aetum Aquis palalio in Dei noiiiiiie
slrorurii magiiiludini, pncsenliumscilicel et fuiuro-
" feliciier.,Amen. , . ,
rum, qualiler illustiis Deo sacrata Gisla, dileclis- . LIX.
sima sorof noslra, serenitaii nostrse suggessit eo* c Caroli Magni diploma pro monaslerio Cenlulensi__
-
qnod ipsa, inspirante divina polentia, aliqnas fesi (anno 798).
proprieialis su;e ad moiiaslerium saiicioruih niarly- (Ex Mabill.,Act.ord."S. Benedicti.)
riim Dionysji, Rustici et Eleuiherii,' nbi ipsi cqrpofe} "I Carolus graiia Dei fex Francortim"et Langobar-
r.equiescunl, et "ubi pradest veneiahilis » Fulradus> dorum ac patricius Rbmanorura. Quicquid eriim ob
."-Jarn obierat Fulradus ah anno 784; legendum' cliiveram Argtibiumsitum fui.ssepropc silvamCriscia-
Fardulfus,, ut in superiofi cbarta*ipsius Gislsedona- cen^em (de Uressi], in qita condita cella Foreslensis.
tiones eoiilinenle. - Coiqecutratn mearaprobatboc diploma ubi legimus,
- ^ in praecefleniic^iaria, Guribodecurteseu Posto-- ^qundsanctnsRichariusiiisilya qusevocalurFdresiis,
nevillare, velBerlinocurte. -,' . prope eislernam qtiae.est]'tixtaldciim.nnncupanieAr-
c Ibid. Magaslrovilta,. . . . Frhionecurte seu' e,t t gtibium, iii ipso pago Pontivo,,sibi ad habitandum
Agnonocurle. . elegerii.i At vefo Forestense nioiiasierium baciehus
'A Legendiim, Fardttlfus. non longe a.dextra Someiafi ripii:,'inter
e Hoc diploma, quod anno Cbrisii 7-98concessumi . conspieinif abbalisvillam ei- oppidum sancti Walaricir Alterum
est, duo nos docef : primoArgubii sitiun, •
jie quo3 noiabile est quod Carolus ad diploma hoc conce-
Alcuiuus in hymno de sancto Ricbario denduni induclus sit-Angilbertj <serviiio el meritis
Tufundasticajnobium • cbmpellenlibus. t Acceptis his liueris Forestense
LocopropeArgubium: moiiasteriiuri Centulensi subdilum mausit per lon-
El aliudiri Cenlulo, . _ ." guni tempus : ibiqiie"c-ollqcati tiim monachi-, lum.
Amboperennimerilo. ranunici, sub pnicstate abbaiis Centulensis : donec-
In observalionibus ad Yiiam sancti Richarii conja- jjiocedeute tenipore denuo in alibaliae titulum liaie
 987 B. CAROLI MAGMOPP. PARS I, SECT-IOII. • 9S8
aoiorem Domini noslri Jesu Christi el opporlunilate A £ latis, concessionis, aique confirinaiionispr cepium
servorum Dei ad loca sanclorum, benivola delibera- teneant atque possideant :ita ,ut a mcdo et einceps
tioiie cedimns vel cpiifirmamus, boc nobis ad au- laus Dei et concordia servorum Domini, p o mer-
gmeiiium nlcrcedis seu stabilitalem fegni rioslri per- cede aninise nostraoj sub norma rectittidinis t unitis
iinere confidimus. Quapropier notum sit omniumi abba.lis iiomine, nrisiris, Deo"favenie, fji urisque
fideliumnostrorum magniludini, prassentiumscilicett leiiiporlbus.pereiiniter maneat inconvulsum: qi.ta.li-
el funirorum-, qualiter Anghilberliisvenerabilis ab-. . nus melius delectet ipsos servos Def, qu ibidem
bas ex nionasterio CentulO, quod est constructumt Deo fanmlari vjdenlur, pro nobis et liberis -eti cun-
in honore Donilni el Salvaloris hostri Jesu Christi,,s cta domu nostra ellpro siabililate reghi no tri jugi-
ejusque sanciae genilricis semper virginis Mariaeett tj?r Domini misericordiam exofare. Et ut hffic.au-.
sancti Pelri, ceierorumque omnium aposlolorum etl ctoriias firmiof"babeaiur, et diuturnis "tenporibus
multorum Sanctorum , in "qtioetiam sanclus Rielia^ melius' conserveiur ; inariu propria subter -oliorafe,
rius pra-clarissinlusClirisii confessor corpore re- decrevimus, et de anulo nostro sigiflari jussimus.
' '
quiescit, situm inpago Pontivo ; ad noiiiiam sere- Signum Garoli gloriqsissimi regis.
nitaiis nosira? perduxii,, eo quod ipse sanclus Ri- Eranbaldus relegi et suhscrjpsi.
cbarius adbuc in pnssetiti saeculo viveus, in ipsa, B Dala iin Kal. Maiianno xxvim.et xxvregi i noslri.
silva qifaavocatur Forestis, prope cisternam quaaest; Aciura Aquis palatio publico, in Dei noijii le felicir
'
juxta lociini niineupaiile Argubium, in_"ipsopago, ' igr. ' Amen ' l " -
sibi , ! LX. .
Ponl-ivo, gd. Iiabitaridum loctim elegissei : et
•xirca ipsam cist,ernam bina vel terna bunuaria [Leg. Diploma Caroli Mdgni quQ_Cellat}i:novam wnfirmat
nionasterio Anianensi (anno 7U9). _
Ijiiiuiarlis, ele.J secundum ejus peiilionem a regali;
efgni:ale accepta., saiis vile tugurium amatores ser- (Ex D..Bouquet,Recueildes Hisl.)
vorum Dei ei ad miliiandum omiiipolemi Deo acdifi- Karolus giaiia DcSrex Francorum el.Lon_L"baEdo-
care siudiierunt,_ ibique divina vocatione ex hoc, rum ac patiicius Ronianorum, omnibus cjiscopis,
muiido a'd Doiqinummigrassei. Et non pnst mullum, abbalibus, ducibus, comitibtis, vicarii«, cei lenariis,
teaipus fra.lres a prafaio inonasiefio Centulo lnle- seu c.unctisfidelibussanctse Dei Ecclesiaee nosiris,
runl sacruiri ejus corpus, et sepelieEjint illud cumi pTsesentibuset futuris. Nolum sit qualiter ir vene-
niagna reverentia in praidiclo monasterio : per cujus: rnbilis Benedicliis abba et monaslerio sa iclae Dei.
roerita, omiiipoicnie Deo cooperanle, in ipsa duo) genilricis semperqt e virginis Marias, qijod est con-
loCa mulla dcclarata sunl f.iagnalia. Natn et sub_ structum in locn nuncupanle Aniano, in p: go cnjus.
unius abbalis doininio multis teinporibus una fuisset. i. vocabulumesl Magdalonense,serenilaii noiifae sug-
Ffatrum coneors in Dei Iaudi_busdigna conversaiio. gessit eo qnod ipse una cum monachis suis loca ali,-
Q«a -ex re peiiit clementiam regni nostri, ,ut in, qua ereraa infra fiscum nostrum. nuncupaite Juvi-^
amore Domini nosiri Jesu Christi etsancli Richari.i, niacum, aiitiquo' v.ero vocabulo vocalur Fo ile-Agri-
celeroruiuqiie sanciorum, _.ro augmento mhrcedis5 ' colae, nniic autem Novacella appellatnr, q iam ipsi.
no tra, ipsam eellam, in qua Deo sanctus Richariilsi proprio opere a:dificaverujit";.etiam et milina duo
milit.ire siuduit, per prsecepinm aticioriiatis no-tr;e. i.nfra.ipsius lermiqum fisci superfluyium Lelo visi
ad supra scripium monaslerinriiCentulutn, ubi cjus; sunt construxisse, et inler mare et stagr um loco,
sacruin requiescit corpus, i.Ienissima delilieraiione. qui vocalur Porcarias, una cum consensuccmitum et
cedere el condonare debereirius. Cujus petitionera^ ceiqrorum Chrislianorum ibi circumquaque liabilan-
ejus serviiio et merifs compellentibus dcnegare> tinm de loca' herema accepisset. Similiter i i loco quj.
noluimus: sed pro lionore et amore Domini et Sal- dHcilurAsogrado cbllani_aediDcassei, cttmn nni adja-
vatoris nosiri Jesu Clirisii, vel pro aUerna remunc- ceniia sua : etiam el alia loca Comajacas e, Caucino
faiione iia concessisse cl.iii oranibus confirmare. super fluyitim Araiirem, xjbi dicilur Ad-S dices, a±
cognoscile. Statuenles ergo jtibemus, quod pcrpe- . pascua arraenlofum et alenda pecora, cun) aliis usi-
tualiler circa memoraiuin inonasterium Ceiiluiiiiii i btis suis bactcnus habeaiU. Et assefit se b cc oinnia
jure firmissimomansuriiin esse volunius, ut supret i ciiin scquitatisordine absqtie illius inlieita rontrarier
scriptus Anglnlbertus, snique in perpetuum succes- laie possidere. Sed prb iniegra (irmitaie jetiitCel-.
sores, qiii fuerint per (empora rectores ipsius nio- siiudini nosirse ut quicquid nunc lempofe ipse cum
nasterii, supradictam cellam Foresle cum omni qrrr nionacbis suis jusleet falionabililer ad stpra dicla
natu ecclesiaaet ohinibus rehus vel appeiidiciis seui - loca habere dinosc^tur,denuo per nostrae.aiicloriiaiis
adjacenliis suis , quicquid ad prasrns juste etratio- prscceptiim ei et riionschis suis inibi subsincia re-
riabiliter possidere videtur, atit iiiahtea Domino ) gula coiisistentibusplenissimadeliberalione pro mer-
iribuenie ibidem addiunn vel dclegatum cum jusiitiai cede animae iiosliisead prsefalum ninriasl:riimi ce,-
et sequltalis ordirie fuerit; pef lioc .nostrai sereni- dero et confiimare deberemus. Cujus jetilionem
ceila erecta est, quo in slatu haetenhs persistit,., ma saneiae Marise.jsecundasancii -Pelfi, lei lia sancii
licet tenuissimi redilus sit, patieulis inonacbrs ibii Ricbarii, ubi suni aliaria auio arg-ntoq le jiafala
residentibus, cornienlibiis aediliciis.In descriplione; qiiinqne, etc. Suni ibi Canonici iriginla, q ii babenl
censuuih monasierii Cnntnlensis ab llerico abbaiei ad stipendia villaslquatuor,; etc, iu C.hroSiciCen-
1'aCla: cln Foresti-cclla babentur tres ecclesise, pii- tuUnsis lib. m, caji. 5.
8S3 CODES DIPLOMATICOS.— PRIVILEGIA. — I. PRiVlL. -PER GALLLE PARTES. 990
denegare noltihntis, sed in-eieraosina nostra ita con- A niiiiari, Sialuentes ergo jiibemus ut rieque vOs,nerjue
cessisse, ei in omnibus confirmasse cognoscite. Prse- jimiores seu successoresqtie vestri, vel qtiislibet ex
cipieiiies ergo jubetiius ul neque vos.-neqnejuniores judiciaria potestate in ecclesiis vel locis vel agris.seti
successoresque-memoratoviro venerabili Benedictq reliquis possessionibussuprascripti monaslerii nostri
abbati anl successoribus snis - dc supra dicta loca, ad causas audiendum , velfreda undique exigeridum,
uiidectiinque ad prsesens ipse et irionacbi stii ctitil nec mansiones auiparatas faciendum, vel fidejusso-
aeqiiilatisordine ac jusfe el ratioiiabililer vestiii esse res toilendum, aul luiniines.ipsius ecclesiaedisirln-
rioscuslur, inqiiielafe,aut calumniaih generare, ncc gendum , nec ullas redibiiiones requirendiim ullo
ajiquid exiiide conlra jusliliam abslraliere aut mi- umquam lempofe ingredi aul exaclare prassutnatis.
nuare quoquo lempore prsesumatis; sed per lianc Sed qtiod:no,s propler nonien Dqmiiii et seierna re-
noslram anctorilatem aique confirmatioiiem ha- mtineratione indulsimus ad jam pra'fatum monaste-
beant in elemosyna nostra omriiquetenipo.re con-? rium, perennis leniporibiis prdficiat in augmenlum :
eesstim, ila" ut eis melius deleclet pro iiobis" el qualenus avidiusdelectet ipsos servos Dei, qui ibi-
filiis ac filiabus nostris seu cuneta familia domus dem Deo. famulari videntur, pfo nobis uxoreqtie-ae
nostrse, et omnj populo genlis nostrae attenlitis Do- - liberis nostris aiteniius Dornini miscricordiam ex-
mini misericordiam exorare. Et ui hscc ahctoriias B I orare. Et ut bsec iraesensa uetorilas nostris et fuitiris,
finnior babealur, el diuliirtiis lemporibus melius lemporibus inviolata perdurare valeat, manus no-
cnnservelur, manus iiosirae signaeulis stibler eam strae signactifis eam decrevimiis roborari , et de
decrevimus robdrare, et de anulo no.si.rojussinjtis anulo riostro jus>imussigillari ".
' " •
sigiMare. ' -- f-xii. 5
, Signum Carqli gloriosissimi,regis. 1 Prceceplum Caroli Magni pro nionaclih S. Marlinl,
Dala-in riieiise Junio, anno xxxi et xxvi regni Turonensis(anno 7911).
nostri. Aeitnn Aquis pajatio.nostro, jn Dei tioinine (Apud-Marleniiini,tom.I Tlies.Auecd.-col.15.)
feliciier. Amen. ' - Carolus graiia Dcirex Fraiicorum et Longobar-
LXI. dorum ac patriciiis Romaiiorum, oinnibus-episcopis,
Praceplutn Caroli Magni de jmmuiiitnle monasterii abbiitihus, viri^que illustribus, ducibus, comitibns,
Corrofeniis[Charroux] (urino799).. domesticis, grafioiiibus, vicaiiis, centenariis, j"unio-
D.
(Ex Bouqueljibid.) ribusque nostris, atqtie inissis nostris discurrentiibus,
Carolus gratia'Dei Franeorum rex et Lo,ngobardo-. prsesentibus videiicet et futuris. Deceieisiiiii regalis
rum et palricius Romanonim. Maxiiriiunjegiii no- clemeniiae dignilatem, cuncla qnse a saccrdoiibus
stri in Jioc atigeti credimus niuiiimeiifum, si bene- C ,
ratia.nabiliaposiulata-fuerin^ solerli cura-prospicere,
ficia oportuna loeis ecclesiarum beneyola devolione et opportuna vel congrua beneficia non denegare,
coricedimus,ac Domino prolegenle slapilite.r perdiH: circa anteriorum regum acia, pleniiis quae pro Dti
rare conscribimus. Igiiur noium sil omnibus ftdelibus1 sunt intuiiu concessa-cuiilirmare. Igiiur venerabilis
nosiris, prsescntibusscilicet et fiituris, qtialiter. vir vir Alchuinus. abbas de basilica peculiaris palroni
illiistris Roigerius comes fidelis, noster ad nostrara1 .nostrLS. Martini, ubi ipso.preiiosus domirascorpore
accessit clenieiUiam, el monasteriiim proprietatis,>- r.eqtiiescit, immiiniiates gloricsorum regiira ariteces-
quod ipse novq operein.bonore Domini et Salvalo- sormn jiOSlrorum,.manibus eorura roboratas, alquo
ris nostri in loco nuncupato Karrofum super fluvium1 genitoris' .nostri Pipini bonai memoriae quoridam
Karanle in pago Pictavense conslruxit, cum omni-" regis, -nobisprotulit ad relcgendas (ubicontinebaiur
lius relius et ornameniis.ecclesias, seu voluminibus5 iiisertuin), qualiter prasdicii reges pro reverentia
librorum, et cum omnibus appendiiiis su.is yel adja- beaiissimi-S. Maiiini, de rebns ipsins sancii iri regno,
cenliis, in manibus noslris plenissima deliberalione3 Deo-propitio,nosiro, Atislriai-Neiisiriaei Biirgundia,'
visus est delegare,' ubi yirum veneiabilem DavidI Aquiiaiiia, el -Proviocia, de-oinnibus'rebus et iacul-
cpnstituit -abbatem. Idcirco ad ejus petilioriem lale*- tale ipsitis beaiissimi Manini, quiete in regiia su-
pro seterna relribulione beneficium erga ipsum. san-- D perius scripta quibuseunique locis majoribus vel
ctum locum yisi fuimus imiulsisse, ut in ecclesiis ett minoribus, fam qtiod per praeceptionesvel indiilgen-
locis vel agris seu reliquis possessionibus ipsius mo- iias seu inimuiiilales rcgunijVCl a Cliristianis lionii-
nasterii, quas moderno tempore jusle el raiionabili-- nibus atqpe. diversis coutraciibus, per qti.icumque
ter possidere videtur, vel guod deinceps,in juree insirumenia carlarum ad praifalam casnm S. Miirtini
ipsius sancti loci voluerit divjna pietas atnpliare,', fuit coiilalum, vel delegaium, aul. adlnic inauiea
nullus .judex pulilicus ad causas audiendum, veli futuris temporibus addenduin vel dele^aiiduiii, con-
ifeda undique exigendura quoque tempore [ingredi] ] '.firmaverunt,ui sub einunitate noslra ipsseres.vel ipsi
non prassumat : sed hoc ipse ab_bas,.velsuccessores s LoniinesS. Martini vivere debeant. Idcircosuprascri-
sui, seucongregaiio ipsius monasterii propler nomen tt pius Aichuinus abba a serenilate regni noslfi petiit ut
-.Dominisub integrse emuniiatis ,nomine yaleant do- i- in idipsum corroborandum ,- bonitalis beneficium
a Hoc diploma nolis chronologicis cafef. at cum n crucisparticuiam Iradidii, Corrolensi monaslerio cnn-
Carolus in eo se laniumregein ac pairicinm dicat,t> -signamlam.Ita Mabilloriiuslib.'xxvi Annal. Bened.',
liaud serius anno 7119datum videtur, el fone quidem n ntiui."82i
Aq isgrani, dum Carolus Roigerio comiti DuininicK « h Forte ad aa. 800 rcfercniJum koc diploma.
994 B. GAROLI'MAGNIOPP. PARS 1. SECTK) |ll. _ mt-
__ vqisum aut eonfracifim fueril, omnimodis jpsisau-
largiri-dcber.emus.Cujus nos pelilioni conseiuieiites, A
el patrocinia S. Maiiiui venerantes,. sicut prsedeces- ctjuritatibus. nostris et bengfieiis restaure ur. Et
sores reges, singulariter expleveniiu, et nos hoc ulierius ullus veslrum, ullusqiie _juniorurov irorum.
inilulgeiiliaedori.umgrantanler pnesiitissecognoscile. aut suecessonjm,] ii fringere aut violare <j od eon-.
Prsecipientes quippe ut qmnes tes ipsins beatissimi seusimtis non priEsumat, sed sicut superius dicium
S. Slarlini quanjuriicumquein regno, Deo propitjo, est, cjmi. plenissima ,emunitate in.pace lm. Dei
nqslro, lam in vi[las et praedia majora vel modica, adjulorio vel, nosira gratia valeanl quse s bi. dala,
seu in oipnes fjcultales beaiissinjj. sancti Marfuii fueruiit possidere. Ej, utpraceptio.eircaips^ casam
sub.emunilatis tilulum consislere debeant, ut aljquis ac venerabilem.ecclesiani S. Martini pro.fuf ris lem-
judex, publicus fisci nqstri in. jara dictas.vjllas vel poribus valeat perdurare, manu propria ea subter-
facujtaies ipsius sanctj ad..agendum, vel, causas au- iirmavimus, et aniiuli nbstri impressione.sigi avimus.
dienduni, seu freda vel inferendas exactandum.vel Signum Caroli gloriosissimi regis.. . .
leloneum tqllendtim, sen mansioiies. faciendum, nec Aclum castro Laqduno, in Dei nonjine eliciler.
fi.dejussores tollendum, nullum, ingressum nee in- Amen,
troitura in ipsas yillas S._Martini habere prasumat; LXIII,.
sed quidquid exinde a,b antiquis temporibus fiscus,B 5 Prce.cep.tum.Caroli Migni pro monasterio,Gortlaricensi
noster taui praeterito qti.amet, praesenu.tempareac-. (anno SOU).
ciperp vel ex.aciareconsueyerat, omnia et omnibus ex [ln namine a Domini Dei. noslri Jesu Chrisnj
iisijo nostro cedimus, et in luminarib.us ipsitjs S. Carqlus Dei gratia Franc.or.um rex., -patri ius Ro-
Manini, vel alinienta paup.er.um, scu slipendia ino-' manoruin. Omnibus fidelibus sancli Mar iui, qui
nachorum, pf.oficiatin augnientuni: Et. nullain poie? prseseiui lempore Deo"serviunt in loco s ncto ubi
statehi j'udex publicus fisci nostiL superpraedictas pretiosus confessorjChristi corpore requie cit, vel
vilias vel facullales. sancti Martini per qualectimque eiiam fuluri sunt iemporibus posieris, a baiibus,
tiigenium ibidem habere se cognoscat; sed ab. omni presbyteris, diaconibus,. et omnibus eccl siaslicsa
fiscaK poteslale de prsediclis rebus S. Martini semper digniiatis gradibus, senioribusseu juniorib , aeier-
oxiraueus sit atqne retriotus, ut nec aliquas umquaiii nam.in Chrisii chafltaie saluiem et pr.osp ritaiem.
oecasiones inquirere, unde dispendium ad bomines Noium sit fraternitati veslrae qtiod.dileelus agiaer
S.Martini-facere debeat, sitausus prasumefe-; sed noster Albinus pia devotione postulavil abis, ut
inspeciae emunitates anteriorum reguin vel prsece- llcilum haberet monachos constitjiei-e in cel a sancti.
ptiones nostrsa in omnibus conserventur. Et si quis _ Pauli quse rustico/noiriine cormaricus dic tur, qui
fuerit comes vel 'domeslicus, seu gralio, vicarius, regularner seeuijduin. sanctj Benedicti stat ta in.ea
vel . tribunns, seu qualicuiiique judicaria' polestale viverenl. Querii locum Il.eriusabba anleces of iliius
succinctus, qui indulgentiam et bonitatera priorum ex comparafo adqiiisivit, et construxit, el tradtdij
ac posieriorum' regtim vel nostram prsecepiiouem sancto Martino. "Nos vero lam piaj devofi ni illius
irrumpere aul violare praesurnserit," sexcentorum aiuuiere ratum duximus, eamque literis 1 sigillq.
solidorum usque ad finem auri cocti vel purissimi nomiiiis noslri confifmari fecimus, ne.ulla osidies
numerum, se ccgnoscat mulctandum contra ipsam illius uriquam disruptio fieri potuissel a jioquam
casam S. Mariini, el alia teriia jiars in fisci nostri successorum illiris. Nam si divina pafeniibu nosiiris
•
sacellum venial: et non "deleclet quae pro divino nobisque- pi.etas poiestatem contulU toliu mona-
iiiluitu induita sunt sacerdolibus , vel-anleiiORim slerii sanctiMartini, rerumque iilius-facullai mdandi
regum emuiiilales vel nostras praecepiionesab impiis cui voluissemus,, quanto magis nobis pol stas tri-
honiiiiibus Jacerari : sed uiidecumque ad prasens biieudi ad Dei seryitium perpetualiter pr dictuin
ipsa casa S.Martini vestita esse videiur, vel :antea locum?-Nec fas esl cuiquam regalis behlgtiit-fis sper-_
a quibuscumque Deum limenlibus velbonis liomi- -riere donationem vel confirinalionem, ma jme iri
nibus datum vel .coUatum fuerit, sub emuuiiaiis, j, tam pio et salubri praecepto. Idcirco omnino.j"ubemus
tilulum resideaU Ei quicumque ad ipsam casam Dei ut hsecdonatio nostra et jussio ra_taetinvio ta tem-_
res eorrim dare voluerint, ex nostra, aucloriiate poribtis perpemis1permaneat ; -nec locum i lum au-
liabeant licentiam .faciendi, et stib emuniialis tiiu- ferri volumus de potestate saneli Martini sedut
Jum absque ulla fiscali poteslate quieti- resideant; ibi olenitef sub regula sancii Benedicti vi ant de-.
l subsi-
-:quidqiiidfiscus consueludinem habuit rccipiendi, in gentes nionacbi, et habeant proteciioiieiri
lnminaribus ipsius S. Martini in nostra eleenmsyna dirtm ab abbatibus riionasterii sancti Marlin . Si hoe
-ad prwscns intercisa cmnputelur eum ipsa snbse- iiostruin, qriod absii, quisquamabbatum preverit
sciat se alionera
Iquentia ; tam et ipse abbas quani et successores sui prseceplum'tempbribus _po_sieris,
omnes resi ipsius S., Manini sub inlegra emuriilatei reddere prausumptionis ejusDoriiino- no ro Jesu
in die magni advenlus sui. Et simililer qui
perpelualiler debeanl liabere el. possidere. Et si Clirisio
ante aclis,.temporibus -jieraliquam negligentiam vel1 aliquid niinuet de rebus quas beata; riiemori Iterius
sancli
tepidilatem abbatum, aui praesumtionemjudicum, de: abba, acqujsivit, comparavit,. aut de-reb s
vel si
ips,a emunilate quicquafn minulum, irrupuim, con- , Mariini quas ecclesioe sancti Pauli tradid t,
6 Delenda lisecinvocalio.
 995 CODEX DIPLOMATICDS.-- PRIVILEGIA. - I. PRIVIL.-PEK GALLLE PAKTES. ft)4
qnid idem-abbas Albinus, ad cujus pctiiionem hanc A . nitim fidelium solertia qtiia Fulco alibas monasterii
confirmationem scribi fecimus,. addidetii, vel si sancli Aniani posiulabal, ul stipeiidia etros prsefati
quislibet- inantea addere voluerif in eleemosynami monasterii canonicis atlfibulas anctofitatis prae-
animaosuse_,Tectoordine perpetualiter serviat lia- cepto ipsis canonicis perpetuo pqssidendas et ordi-
tribus illius loci. Quicumque legerit ha.nc cbariulam, Tiandasconfirniaremus. Cujus petitionibus asserisum
sub limore _Dei lianc rationabilem scripiuram_dili- • praebuiiiuis..Unde hoc aliitudihis nostrae
prseceptum.
genter conservare sludeal, ui habeat gratiam Qo« fieri jussimus, per quod prsecipimus atque jubemus
rnini nostri Jesu Christi iii.aeternum. Ei tu firmlusi ui, sicul insiilulum esl.circa canonicos inibi Deo
esset hoc nosfrum prseeeplum, manu propria sub- famulantes , ila .noslris. futnrisque lemporibus a
ler roborare decrevimus, et de annulo nostro sigil- rectoribus praefati.monasterii observetiir, el canoni-
.larijussimus. . . x . cus ,ordo teneatur. Res -quoque quai sunt in pago
Signum Caroli gloriosissimi regis-. Aurclianensi-, iri villa^Apponiacoel flerbiliaco.cuni
Dalaiii nonasJunii.iimio xxxu el xxvn regni noslrh villulis et appendiciis s,uis; el in Berciljis maiisi
Actura Turonis civitate in mona.sleriosancti Mar- tres, el in villis Sncaj^anseniansus unus, ct in pago
lini, ubi ipse corprife reqhiescii feliciter. Blesensi in Turmo cum appendiciis suis; areae eliam
LXIY-. -' - B iriira citraque civiialem ad luniinaria in idoririitorio"
Prccccptum Caroli Magni pro monaslerio Cvrmari-- eorumdem fratrum concinnandaj et-ad ligha, unde
censi (ataio 800). panis eorrira quotidie coquatur, emenda.Si aliqnis
"
(Ex D. Bouquel,Recucildes Hist.) fulurqrum abbaium., pro ainore Dei et reveremia
Karolus gratia Dei rex.Francorum et Longobar- ipsiussanclij ipsis canonicis iin -addere vo^
quippi
dorum ac jialricius Romanorurii; Omnibus episcbpis, luerit, id cum.
gratia-Dei peragal, et niliil auferre
Cehtenariis seu reljr: praesumat; numerus canoiiiconiin cj'usdeni iniuia-
' comifibus, domesticis, vicariis,
quis fidelibus nostris, praesenlibus el-friluris, lioliim1 sterii ulira cilraque -sexagenarium numefum non
sit quist petiliorie dileclissimi fidelis nosiri Albini progredialur aut
niinuatiir, elc.
venerabilis monaslerii sancti Marfini, ubi ipse pre- '
tiosus corpore requiescit, abbatis, laliter concessi- LXVI.
- PrceceptumCatoii
nius, ut moriachi qui suti regula sancti Benedicii Mdgni pro ecclestu ' Cenomaniiica
" "
conversari videntur, _iri monasterio, quod esl con- (anno 802)." ' ' '
structrim in honore sarieti Pauli aposioli,- in loco qui' (Ex D. Bdhquet,ibid.) - ;
dicitur-Cormaricus, licentiam liabefent naves duas In nomine Palris, et Filii, et S.piritus sanctj, Cs^
per. Ligerim fluviuriiet Meduanahi sive Sartara et Q 1 rolus serenissimus Augnstus a Ejeocoronatus, magnus
Ledum vel Yigeririam Viennath liuc' illucque prq et pacifictis"imperator, Romanum gubernahs impe-
fiecessilaiibus dirigeridi, ut nullum llieloneuiu fteqtfe rium, quiet per misericordiam Dei ,fex Fraucorum
-idesalenec de ullis quibuslibet rebus in ullo omnino £ltque Longobardorum. Si jireclbus sacerdoturii.ae,
loco ipsi aiil Iioinines eorum solvere aut dare de- servorum Dei libenter aurcm ai commodamus, et ad
"beant.Proptefea pfsesenlem auctoriialem fieri jussi- ministerium eorum exsequendiim auxilium prsesta-
nius, per quam perpetualiter jubemus ut neque nos -"irius, hoc nobis proeuldubio ad statum reghi corro-
neque juniofes seu suecessores noslri memoraio borandurii, et ad setefnse vilse beatiltidindm adipi-
-viro"venerabiliAlbino, abbati aut suceessoribus stiis sceiidam profuturum esse credimiis. Idcirco oriinibds
Bivemonachis aut liominibus eorum de suprascriplo fidelibus sariclse Dei Ecclesise et nostris, tam pra--
nionasterio sancli Pauli pro ip^is navibus inquietare, seniibus quam el fuiuris, nolum esse.volumus, quia
arit calumniam generare, nec teloneiirn aut ripaticum Ciim ih Dei nomine nos in Aquis palnlio rio.stfo a'd
ab eis nec salulaiicum nec portaticum riec ullas univefsofum caujas audieridas, vel recla judieia ter-
redliibitiones requirere aut exactare ullo iriodo ihirianda resideremus, sacerdotes et canonici clefici
prsesumant: sed ad illum sanctum locum Cormari- . sancli Gervasii,, siveBei servi de Cenommannfei
"ciimct ad fratfes ipsos-in eleemosyna nostra nostris D ' urbe, cuinconsensu et licentia Josepli eorura meiro-
futurisque lemporibus perpetualiler proficiat in poliiani, ac proprii pontificis Franconis. praedictae
-augaienlnm, Et ui hasc auctoritas firmior babeatur, urbis episcopi, sive cselerorum coniprovincialium
el per tempora melius conservelur," de aiinulo nostro episcopofiirii, in nostram advenerunf prsesenliam, et-
stibter sigillare jussimus. conquesti sunt quodnonas et decirnas, slve censtis'
Genesius ad vieem llercamboldi. unde necessarios sumtus habefe. debeant, fideJes
Data IIIINonas Junii, anno xxni. ef xxvn regni nostri, qui ressaiicfi.Gervasii beneficiario munere
noslfi. - possidebaiil, aut neglfgenter persolverent, aut peiii-
Actum Turonis iu monaslerio saricli lilartirii. ius reddere differreni. Peiieruntque ac suppliciferde-
preeati sunt ut nosira^imperialis potestas effieeref, •
LXV.
Pfceceplum Caroli Magni pro Aurelianensi sancli qualiter de 'Iiisdem rebus deciinse et nonie partibus
Aniatizmonasterio (aniio'800). . prescriptae ecclesise pleniier et absque ulla dilatione
{ExD.Boitquet,.ibid.) persolverentur; el aedilicia ,ej'osdem ecclesise, sive
Karolus graiia Dei fex Francorum et Longobar- domris episcopalis ac fralrum, inibi Deo degentfum,
dorurii ac putrieius Ronianorum. Comperial ~om- refiiptaeei restauraise, fierent. Insuper Jiumiliter fls*
 99S ... B. CAROLI MAGKIOPP; PARS L SECTIO 15. 39G
gitantes-poslulaverunt, ul villarum nomina,-rexqui-1Adecimse parlibus pr.t-scriptse mairis eccl Sise," sb
bus nonie et decUnsead supradiciam ecclesiam per- eisdem fidelibus hostris Iibenier et plenite persol^
solvi debenl, in nosirae atielorilalis praceplo no- vaiitur, et sedificiaejusdem ecclesiae sive omorum
minatim atiscribi jiraecipissemus, ne alijrpio malo ad eam infra civilaiem penineniium ibi r staurare
ingenio, aut qualibet callidilate-,-auf poientiaalieu- faeianl. Idest dejvi la Taleida, de villa Lu dono, de
jus-divitis vel potentis, lise villas vel hte res a j'ure villa Baladori, de yilla'Quebrolius, quse Niva-Yilla
ejusdem Ecelesias alienatse fuiuris fierent lempori- nunetipatur,,de villa Pradellis, de Morniaco de villa
bus, aul nonaovel decimse, sive census vel restaura- Quillis. de lertia pafte de eella sancii Almir ,et ler-
tiones jam dkiae ecclesise ablaiae fieri posscnt. Quo- tia parte de cella sancti Ulfaeii, el terlia parte de
rum deprecationes :propter amorem Dei libenter cella sancti Ricniirijde villa Bonlido, de An ono, de
audivimus, et sicut deprecati sutit, monasteria vel Soleinnis villa et vic>, et cella Jurmero, e de viJia
cellulas, seu vicc.s vel villas, quas ndsira largiiione Apiliaco, et de Alnido, etDaucido, de No iliaco et
ex jure .prasfixse-ecclesire nostri fideles habere di- Farisnonia et Campo, Sirigico, Luciaeo, t Monle",
noscunlur, nominalim in hoc prsecepto inserere jus- et de Cbmhis, cella saticli Leodegarii, ngon, et
simus, ut fuiuris lemporiiiiis in jtire et domlhatioae Bonlif, de vico Gahvoncum suis appendici' , «l Ba-
^
jam diciae tecelesiaB-cumomni integrilate perma--* Iino vico publico, et de villa Viviriaco, e de villu
neant, id est monasierium sancti Petri, qnod Ber- Lonira aqua, et de Campariiacpset-de C-.ne ralio, et
tramrius episcop.usaedificavil, cuin monasierio vel de Gencda vicis publicis, el de villa Clidi . el Tre-
synodochio sancli Maiiini in Ponteleva, ct monaste- dendo, et VilhlenaJ funiiaco, Cassano, et Yillare^
rium' saneti Vicuirii.. in quo ipse domnus Victurius et Adilavite, etVigra, et Fontaiias, et Saimuro* et
tcquicscit in corpore, et monaslerium sanctscMa- Braiialo, Feicaria, Domrio-Jorio, et partem e Fraxi-
ria?., quod esl conslructum inlra murum civiiaiis et nedo, el Maundaria; Drbgieco, Villare, de erno, de
fluvium -SariK,_ ciim mon.isteriolo sancti Ricmiri Juricio, et Camiliaco, de Taxinarias, "et Coctiaco
ulira fltiuum Sartse ad eum peitinenie, et monaste- vico publico, et villa Aiitoniaco',de villa B na.fa, ei
rium sanctse Scolasiic*1, -et rnonasteriolura sancli de omnibus villfs, ijiiae ad cellam ' - sancti 1 lrtini
- iu-
•
ullra fliivinm el monasterioliim vel -".'.[
Germani Sarlie, fra iiiuium civnaJis peifiiient, ot Cangiaco vieo pu-
synoilocliium sanclse Maiia:, in qno dommisPailuinus blico, el de villa Limbriaco, et Verincella, et Yef-
-requiescil in corpore;el monasteiiolnm sancti Ju- niaco, et de vico Diableiulco, el de cella ArciacuSj
liani, in quo ipse reqtiiescit in corpore; et cellulam et de villa Camariaco, "et Civriaco, et Cal .i, ei Co-
stmcii Victurii infra civitatem, et irionasieriumsaricti „ inoriaco, el de villa Andoliaco, el de villa Griviaco,
KaiKefii, in quo ipse domnus requiescit in corpore ; el Marfmiaco, el LineroIaSj et Sisciaco, e de eella
el monasieriumsancti Georgli, et monasteriuiri Til- Domrio-Regis et de pago Ardunense, in quo sijiit
lidi, et tiionasleriumTtissiaco, et monasteriuni sancti;." manentes millesancli Gervasii, et de, Curl -Basanae,
Joharinis et sancti Tfecbii in Buxido, et monasierio- el de Nqviomo, et: Scomiaco, et Camiliac , et Co-
Ihin sancti Maftihi in Diableniico, et hionasleriutn miaco, el Cofma,| et N»vi-Vico et Hosti laco vicis
sanclaeMariseiri Aurionno,,et raonasicriolum Buxidi,. publieis. llsec auiem omnia, qute^nbmina im supra
et fcellulaih'Scuviliaco. llscc oninia, sieut diligenter inserta sunt, ut jain "dictiimest, enucleaii n et dili-
inquisilum babemus, cum omiiilras ad s_eperiinenti- genter-iiivestigatuiri habemusj el in auilien ieis ejus-
IJUS,et in scriptis aulbenficis. sancti Gervasii inve- dem ecClesiaescripitis ipsis clericis nobis o tendenii-
nimus, juste et legaliter periinent. Ex quibus prse-• . bus "reperimus",sive"alias villas, quas pr pter pro-
"cipinus, ut feaiiviiaiibus illornm sanr.lorum, ini lixiiatem, vel propier igiiorantiarri villarum nomiiium
quorum inemoriis ipsa ccenobia dicata esse noscun- iri boc prascepto iion suht- insenaej adj" m dictani
lur, per singtilos anuos ad praifixammalrem el civi-1 lamen ecclesiam juste et legaliter pertine e cogno-
tatis Ecclesiain, census -ab ipsis_qui eadem coenobia i scuiitur. Super -quibus has iioslfas auctori atis litte-
nostro beneficio lenent, libenler nd bpus episcopi,i j) ras fieii decrevimus, per quas sialuenles omnibus,
vel fratrum ibidegeniiiiiri, et ad ipsaiir ecclesiami qui in pnesenli lempure aurfuturis lem oribusex
reslaurandam, et nunc et fuluris tcmporibus persol- memorataj matris ecclesis rebus beucficii assecuii
vaniur t et relectio canonicis sancise Mariaeet sarictii sunl, aul adsequi poliierint, prrjecipirnus, t de om=
Gervasii optiina ab eodem abbate, qui ipstitn ceeno-: nibns conlaboratioriibiis lerrse tam fesci, quani et
J)ium limc lemparis babere videtur, in pradiciai annoiiaeomiiiuin gfenerum, lam de sua d minicala,
fesiivitate iibenti aninio jiat, si nostram graiiam elt quam et de vassaldrum suorum, de vineric"s quoque
ipsa benelicia habere vqluerit : ut nobis seu deccs- et perdouaiO}de pastioiiibus el pascuariis, de herba-
suribus, vel primogeiiiloribus, nosiris projiter abla- - licis et pullis, de piscatiouibus et paslh naticis, id
liones vel minoralionem liarum rerum jam dic.ae s esi de glandiiicisl, de melle et conlabo aiionibiis,
. eeclesise aliquod delrimenium aut "periculumrognii qtiae in hortis fiunt de niiiriminibiis ani: lalium, et
non.ad'crescat;.sed percnnibus lempofibus sub juree ^caseis qui fiunt, de vaccariciis dominica is, ac de
ecclesise"permaneant. De vicis verq publicis vel vil- omnibus redliibilionibiis, qtise ab bominib IS merno-1
liilis jam diclse ecclesiifi, quas fideles noslri nosljaa ratie mairis eccles;aereiipiuniur, exceplo loslilensei
iargifione habent, oninino prsecipimus, ut aonse. ctt id est de-bobns, et coiijecto.ad cairos eon truendoss
 9D7 CODEXDIPLOMATICUS.PRIVILEGIA.- II. PRIVIL. -PER PARTE3 ITALLE, tl9S
De bis aulem oinnibtis prsecipimus,ui censura legiti- A-ei . Lai)gob.,rdoruni;Regni nostri honores credihius,
mum el nonas el decimas ahriis singuiis partibus si justas "peiiliones sacerdotum, Vcl ministrorum
-praescriptsematris-ecclesiaeabsqueulla maritiorievel Dei, cum nosirisauribus probatte fue.rinl, perduii-
"dilationereddere, aul minoratione pleniter persol- mus ad effectum. Ipsi enim pro stabilitate regni
vefe faciant. lnsuper reslaurationes tam ih prsefixa nostri, vel animaenostrae salule, Dei misericordiam
ecclesia, qiiam domibus ^uxla eam adjacenlibus, in frequentius exorant. Quapropter noverit omnium
fegiiminibus et festaurationlbus pro possibililate re- praesentium fiilurorurtiqtie industria, qualiter Thiel-
rum, qtias in beneficiuin exinde possident, facefe baldus abbas "de monasterio cujus vocabulura es.t
JIOIInegligant, si graliam noslram et eadem benefi- Novienlo, silum in pago Alsatiense snper-fluvium
"cia.uiitisquisque habere voluerit. Pisescripta "vefo Illa, quod vir illuslerAdalricus, sive-Alticus dux,
licneficiavolo ulfideJes iioslri sub praedicto t:eii»u et conjux eius fiersvinda^ in-Ghristi nomine.-et in
"cumconsensii"elbenevolenlia ejusdera ecclesiseepi- honore sarictorura apostolorum Pelri et Pauli et
scopi leneaiit, usque dura illa cum eib, qui "ea hostra sancti Mauritii socioriimque ejus a novo in suo pro-
'd.i.tioneviiJentur habere. muluare^possimiis;el saejie priofundo consirrixeruiilj nostram adiitSereriitatem,
dictse crii el '
" ecclcsise, juste, legilime "(iuiriquisitum depfecans rit pfivilegia qitie pise riieinorise genitor
iiaberifus)debenfur, aiixilianieDominofestitui aiqiie B ] noster Pippinus, ejusqne antecessores reges Fran-
reddere riiereamuf. Et boc omhibus vobis noiiiiii corrim eidem ccenbbio, locisque qme ad sustenlatio-
sil, quod Si aliquis vestrum exstiieril, qui lianc jus- nem ftairuni ibidem Deo sub regulari' disciplina
iioiiem nosirarii, aut conteriinendo-, aut negligendo seryienlitim periinerit (conlulermit),' renoveinus.
adimplere disfiilefit, volrimus atquc prsecipimus ut Praecipimus ergO'pCr regise majestatis -imperium;
praeseriptseurbis episcqpus iri "jure ejusdem eccle- prajdeCesSorum ndslrorum statuia corifirjn:iiites, ut
sise, sive in suam vcl canohicorum suorum poiesla- in' villas supradicti ccenobii, idest Wiswirle, quse
tern vel.doiuinaiionem easdem res revocare faciat, sita est in psgo Brisgaugiensi, super ripam Rheni
usque dum illi, qui jam dictae fecclesiseres vel bene- iluminis _; cum ecclesiaet omnibus apperiditiis^suiSj
ticia nostra largilione Iiabebant, in noslram veniant iri Sulzha ,• in Egerisheim, in Sigaltheslieim, in
prsesentiain. Qui negligit censnm perdat agrum; et Rurche.im,in Lagteleiiheiin,iu Gnizenheim, inHuu-
per hanc auctorilaiem, sive-eorum neg!igentia,'vel denslieim,.in Nofthuseri, in Hollasvirle, quae pr*fa-
"conlemptu,Ipsa perdant beneficia. Et buc hsecjussio tus dux eidem venerabili loco "delegavit, yel quso
- nosira verius credatur, el diligentius conserveiur, adhuc donafa fuerint, iiullus judex publicus, riulla
atque per onniia a nobis peificiaiur, et firjniusfulttris • judiciaria potestas, spiriialisJseu secularis, ingredi
-lemporihus "teneaiur, manu propria subter firmavi- C ' violenter aiideat,- nec ecclesiasticas "possessiones
mus, el de ariulo nosfro sigillare jiissiihUs. contra jusiitiam sibi vihdicare prastmial: sed prae-
"". liignum Caroli gjoriosissimiimperatoris. dictus abbas Thieibaldus, ejusque successofes- eas-»
Genesiusad vicem Erchembaudi recognovi et suh- dem res augmentando et meliorarido- potesiaiive
- '
scripsi.-. possideanl. Et ut hsecnosira auctoritasstabilis pef
-Daia inmense Aprilis, vlm Kalend.Maii, anno 2 inaneai, el per fulura lempora melius eonservelui,
Chrisio propitla gloriosi imperii nosiri, et 3£ reghi -liaiiccartam jussu nostro cGiiscripfammanu prbpria
riostri in Francia, et 29 in Lalia, inDei nbmine feli- conliimaiites, annuli nosifi impre=sione'sigillari
ciier. Amen . _ - ,N ,
" jussimus^
LXVH. Signum Karoli gloriosissimi regis [imperalopis].-
'PrceceplumCaroli Mdgni, quo inimuniiatis prkile- Ego lbbo "ad vieem Ercbanibaldi relegi et sub-
jjiunra Pippitto patre Novienlensi monasierio con-
.cesiiiinconfirinal (auno 810). scripsi. , . _
(ExD. Bouquet,ibid.) , -- Data pridie Itlus Augusli, anno x Cliristo propiilo
in nominePatris, eiFilii, el Spiritus sancti, Caro- imperii nosiri, et XLII regni noslri in Francia, e"t
lus sereiiissimus Augusius, a Deo coionatus,.raagnus, *ft xxxvn in Italia, iiidiclione leftia.
pacilicus Jmperalor , Romanum gubernans impe- Aclum Ferdi in Saxonia in Dei iiomine feliciter.
rium, qui el per inisericordiaiu Dei res Francorum Amen.

II."— PftlVILEGIA QDJS AD PARTES ITALLE SPECTANT,

I.
lminunilatutnconfirmaliofacla Frbdoenoabbali Nova-
liciensiaCarolo Magno (armo773). ,
(Ex Muraiorio,Antiquiutesltal.nied. aevi.)
Garoius gratia Dei rex Francorum, vir jllustns,
hiiiiiinibus fidelibus nostris. Coghoscatis : maximUiri
. regni nostri augere cfedirausnionunienlum, siliene-
Dcia opporiuna loc.issancforuni ad quietein moiia-
chorum benivoliideliberatione coiiccdinius, ac ,D'o-
mino protegenle slabiiilaiem nostri in -Dei nohien
perfmere coiilidinms. Igiiur noverit solertia veslra
ijuia veuefabilis vir Frodoeuus abba nobis siigge^siti
eo quod monasieiiolo iq" lionore beatoriiiii-germa-
nortim aposiolorum Petri et Andrei, vel ceterorum
sanctorum, qiiein Abbo qiiniidam vlsus fuit edifi-
cassein lbco ntin.cupaiileNovalicis in valle Sigosina^
el ibidemcongrcgaiione moiiacliorum sub sancia
•rcghla saricli Bencdicli, seu celerorutn sanctorum
9§'J B. CAROLt MAGNIOPP PARS I. SECTJO |ll. 4oi)0
Patrutn degeiiiibus siili cinobitali ordine conlocasset, A
J - H.
|
ubi presenti lempore venefabilis vif Frodoeiius Donalio sytvce et curtis de Monle Longoa Carolo
abba prseesse videlur : et nos triiideiri pi.o aBiefiiajn Magnq facm moiiqsierio Bobiensi ejusqu abbali
reiributionem beneficiuin a'd ipso saucto loeo visi Guinibaldo(.aiinolli).
fuimus indulsisse, ul in loca vel cufiis ipsius 1116- (Ex iMuratorio,ibid.)
£ Cafolus gralia Dei rex Franchofritri ei Longo-
naslerii, quem jain dicths Abbo.quondam, vel a
quibuslibet h.oininibus Deo fimentibus ibidem fwlt iardoruui. Si enirii ex liis quae divina pidta eierna
conlalum,.aut in anlea ad ipsum sancliim locum fluenter tribuit, prd opportunitate servprum Dei l"d-
voluerit pietas diVina amplificarU,nrillus judex pu- cis venerabilibiis coucedimiis, lioc nobisa ineree-
blicus ad causas ,au_dienduiu, aut freda undique dis augiimenfuni ac slahilitatem fegni host i pefii-
cxactandum, quoquo, tempore non prsesumai irigre- riere confidimus. Quipropter dohamus ad - onaste-
dere:.sed boc abba de ipso monasierio una cum fium Ebobiense,' ubi sanctus Columbanus corpofe
congregatione propter nomeii Domirii et reverentia requiescit, et Guinibaldus abbas fpraeesse ideiur,;
saneiorum sub.integra emuuilate valeat dominare; secundum ampiius in futurura pelitionem, d naium-
Slatuentes ergo ut neque vos, .neque juniores, aut que in perpetub ad eundem sanctum loe m esse
successoresque vestri, nec nutla publica judiciaria B i voiumus i lioc estsilva nostra una cori corf iila ibi-
pofestas a quoquo fempore in loco vel curtis tam in deni sciia, qtiornml vocabuiuni est Monte Longo,
ipsa valle Sigusina, quam Brieniina; Aqtiense; sfeu ciira omnibus adjacentiis vel appenditiis ad i sa silva
Aquinari, Mannate, uli, iu Btirgundia, aut ubicum- vel ad Ipsa crirte aspicieniibus vel pertinent bus ibi-
que in regno noslro ipsius monasterii, aut noslriSj dem, uha cum lerris, domibus, edifitiis, ncipiis,
seu et privalor-um largitatis mitiiere, aut qriod in vineis, campis, pratis, pascuis, aquis, aqu funique
anlea de ctijuscumque hoininibus fuerit addituin decursibus, mobilibjis et unmobilibus, oifin a et ek
vel conIalum_.ad audiendas altercaliones ingredere, . omnibus, ut diximris,-quidqujd ad eandem foresten
aut freda de quacumque libet.causa vel liominibiis, vfel curtem nostram aspicere videbatur, pl nisslina
qui ad ipsa casa aspicere videtur, exigere, nec voluntale a die pfesente indulsimus. Simil ler ad-^
mansiones, aul paralasj nec fidejussores teJIendum, jungimus a prefaio monaslerio Ebobiens alpem
sed quidquid exinde aut de ingenuis vel de servi- aliquam, que voealur ad Montem,,iricipieris ehiihde
tuiibus publicis, ceieiisquecuuique ralionibus, quse fivo de Cas~aVeteriJ ascendens per costam a suni-
sunt infra locis, vel curtis, seu lerminis ipsorum mitate Cuehari minpris super Casalegii in egra-via
prsediclL raonachi coramanenles, vel ibjdem aspi- perifansiens versus Incerasiolani, ubi Bari ola vo>
cientes, vel in anlea* auxiliante Domino, augumeri- ^ catur, qho terrninus fixus estiaqua inde descen-
lare, aut alrahere potuerat fiscus, atit de freda, vel dente in Caput Sirtarihi usque ad mare ex alio
functiouibus Jindiquecumque. potuerat spefare, ex latere babensrivum finalem descendenlem d Monle-
noslra indulgentia pro fulufa saiute in luminaribus longo intrantem in mai'e, 'vergiiufque abhi c linls a
ipsius mqnaslerii per manus agenfnim ipsoriim pro- petra Corice per summitatem Coste In via publica,
ficiat in perpeluum : et quod nus propter. sanctum ibique terminum slat, descendiique p finem
nomen Domini, et revereniia ipsius sancli loci, 'vel monlis Petroni per summam costam a valli ula que"
jiro . animse noslrse, remedjum, seu nosiia subse- nuncupatur Castanetum, descendens in v am que
quemi progenie, plena devoiione indulsisse, nec educit ad pelram Cjoficijuxta moritem in 'avasco,
regalis sublimitas, nec cnj'uslibet judicibus cupidi- caditque in aliam viam publicani, que vadi ad^Ca-
tas refragare tenet. Et ut prsesens auctoiiias tam stellionem, Indeque repricat sein susumju la mon-
prassentibus quam fuiuris temporibus inviolaia, ad- tein in cer.vice. insignitum cruce, et perlra sit ver-
juvaiUe Domino, permaneal, manus nostrae proprise stim in finem sanctilMichaelis exeuntem-de flumine.
sigiiavimUs, et de annulo noslro sigillavimus. Petrurio ad fmes montis Ilarimannorum sup r Olive-
Siguum -j-Caroli gloriosissimi regis: trim, quod est via publica juxta memem r Cau-
Tesius recognovi ei subscripsf netum usque a Pirum agrestem. Et earum Iiee om-
Data vin Kalendas Aprilis, anno qulnio regni 110- nia per hoc noslre auctorltalis pragmaticun dona-
slri. mus alque concedimus tenenlia capite uno n mare,
Actinn Carisiacq, palatio publico, in Dei nomiiie* et alio capite a fines Hailinannorum, e utio
v -
a Altamen prselerfltindumnon ,esl. ut ttlin diploma-" placila irahere, vel
dislringere,- ant'judic re, nisi
lis Sivpeiiumeroexiinanlur Deo iiiiliianies, iiuo el in-.iioslia iinperiali praesemia. t Ua ejus filiu- elsuc-
coruiii servi etcoloni, a jurisiiicioiie comiiuiii alio- cessor Fridericus 111pijvilegia ooiifiruians lonasie-
rumqtie reipublicae iniui.slroruni, atlamen a judicio rio' Vangadiciensi ad Athesiin par-vum sito, moria-"
re___iorum niissofum, ipsofnmqiie reguin et Augu- chis indulget € ut1 nulli inde respondere le leantiir,
storuin, rionfuissereipsaiiiiifuines. Cum res corilirma- iiisi nobis aril certe jnisso nostfo, ;id lioc sp cialifer '
lione indigere neutiquam videatur,,id tiniim Jhten- destinalo. "» Fueruui etiain jemptira quibus impera-
dam, din perdurasse ejusniodi consueliidinein. Do- tores et reges causas crimiiiales sibi reser arunt in
ciisshnus vir Huberlus BenvoglientusSenensis, cuui sacrortini honiinum castellis et agris.
-vU-ebat, ad iue inijsit diploma lienrici VI regis, et 1 Desideraiur iri exordio litulus pairici' Rema-
jnter imperatores quinii,' in quo prxeipitur, ne norum, quod in alii^ diplomatibus occurril. Sed ni-
iiionacbos sancti Salvatoris de Insula, i prsesumat ad hili facieudus hic defecius. Noudum enim nno 774
«Oi CODEX DIPLOMATICUS.— PRIYILEGIA. — PRIVIL. PER PARTES ITALI/E. =i002-
lateife. Greganiam, el- de • altero -jatere Monte-JA Sub die NonasJunias, anno seslo...,. regni.nostru
longo, una. edn pascins ,sui& atque .curtiferis^et Actum Papiam civiiatem, in Dei nomine feiiciler. -
olivetis ; sicul ad Eduardo Jossessa .fuisse dinosci- - _ Enrichus reco^ftovil ei dediti' '
tux. Propterea per iiahe preceplioneiri nbstfam jube- ,-' ^ • \ III.'--- ;- .-,; ,
raus, si.nulius quislibetab liodierna - die ex judi-,. a''Charla dondtiqnisbonorumimmanis, (t CuroloM.ag>w
ciaria-pcteslate.-aut.quislibet persdiia prefato taoi- 1 faclai Nonaritutano monaslerio,ejasque
.' - dbbqii
> .':
Aii-
naslerio suisque rectoribus de ipsa foreste et dd selmo (eirca annum 774).-
' "' ""' ' i
curte supradicla seu eiiam alpe pVenoniinata, in- . (Ex Mufatdrio. ibid.)
quietare.aut caluniiiiarii generare presumat; sed ab- Yeneriavilecenobiosanctorum apdsloloriim sitd in
Itas prefatus.Guinebaldus, suique suocessores, denq*. casiro Nonamule territdrii Mutinensis; ubidomiius
minatasTes leneantcum integritate, sicut de palatio AnselmUs...i.;.. nobis Karolus' rege Ffancofum et"
•possessasunt, ienere ae denominare vel regere dc-_ Saxio el Lohgobardbrum, uha eum" Noileper-
Leaiil, et quidquid/a prefalo jam. dicto Monastefio. ^us dux, damusj simulque dffefimus bmhia -liostra'
pro mercedis nostre augmento, vel pro luminariis cortes, et donica in comilatu Fossdlandj^in fcomilatii-
ejusdem eccle.siefacere eiegerint, liberutn perlruari- Pisforiens.e, atqueihcdmitatu Lucardo, et in-cpmi-
tbr arbjtrium. Etuth.3c_aucl01.itas (ir-miorhabeaiur, E 3 tatu Lucense, el in comitaiu Rigenses, atque ih co-
vel nostris futuris lemporibus melius conservetur, ihiiatu Senensi. In pfimis omnia do ego' dompno Ca-
inatiu propria_sui)teream decreviruus.roborarei- . rplusduogualdos roea donica in comitatu Fossolano
Signum-f manus Cltaroli glorlbsissimi rcgis. superfiuvio'.;..-..".jaoentes cum.ecclesias -suas^ idest
' ! est annbCIirisii
Ciardlrisejusmodi tiiuluni usurpare coepefat . "iiti l§T.~Q\w\ et in aliis ejus tevi cliaf-
exempla a Mabillonipprodueta satjs o§ien(iuntvPo- - lls, ac pr;c.ciphe"Lgngo;bardicis animadverli,- "dies
tius notoecnronoIogicae-pegoliuriTfacessant. Actmn""- mensIs;miiiime-adnotaius est. Ad h*c'"in ebartario'
Diplomadicitur Papiie, anno sexid".>.»'...Hcfniliosiri. inoriasterii \eronensis ssinCii'Zenonls pergamena
EpofeliamregJii FrancLci exhihere Iiic potesla morte milii vifa est, scripla i regiTantejIomnohoItrq.Ca-
Pippini patris; Verum ciirnftn' ef reg-niLajigbbar- rolo "excellentissimb rege ih Italla .ahno' septiiho,
dici1il mentioi cum Ticini seriptrim.diploma dicalur," ^niensis Magii,' per ilidiclione.5, feliciter. Dhlcissitna
ei Carolus iflscribatur Langabdrdonmi qudque rex,? adque amantissi"ma"mibi,.eiCumdmniiiohore ridmi-
Atlanietiethie respondeas, lacunaa .hterposiiae cn.iisa naudaetfeliciapuelia filia "meaegb Feljx Cier-icus
shbduclum nobis fuisse.aniiuni prjmuih.regni Lango- - tfliiis bone memorie Jbbarihi, elc..» Ei mtiUa donat.
fcsardici.Sed insueiuin *sl iilup"sigftum mhnus,Cti.a-. ltaqueexaratafuit chariaiHa anno Cbrisli 780, e'x qua-
roli, cum in aliis Diplontalibus signum. Carbli 'tan- xili ex supra' indicata, elucere videtur noridiim
'tiimrnodo seribatur; el Cdrolus^nnaChdro.lus Fraii-, iii,ense .Maio anni" 774, epoGliam'Lahgbbardicaiii
cgrum -et Langobardorum;.hon Fraiichorumxcl Lori-'G.Caroli "Magni exordium cepissB; ,„..'.
gobardorum,-in aliis joccurrat.. Coni- tainen' hic/de- :arQuisquis,chariainhanc legerit,animoque .inteiilo
apograpiiq^gatur, levia tini
I13.C.. libfarip tiibuenda,. consideraverif, atit conlinud eain ad apocrypha aiban-.
^identur. Pra.ierea iu velu_.lissi_mi's eharlis v.idiego..." det, aut anceps dubiusque iri e.us contemplatibne
iiiterdum Longobardofum et Iiongobardia scriplum. considal oportet. Et ego:.haesi, alque ^dhuc liaireo.'
Quasnbbrem-lideicharue- iiujnsjdeiralieie ego nqii- Fidempene excedit lanta-bonoruin, villarum atque
durit au.siiri; Interea nos ad aunum 774 'iiabeinus 3eccle.sfarumeffusio, uuo tenbjie acdie facta-in ununi
Guinibaldumabbalem^Bobienserii,quern Lgheliiuslin abhatem hnumque m.onasienum. Deihde nulla "est
ejiiseop; Bobiensib., tom. lV.ItaL Sacrse, et Mabil- chartae huie gefmani diplomalis Tacies; ^i quisqne
lonius in-innalib. Benedictiiiis iguoraruht! Qiio , liovit, quilihs,verbis, etforintilis -reges, alqhe,.iri.rje-
iempore urbemTIcinensein victor. Carolus iiigiessus ratores dpnatibnes ab privilegL?sua^ edncipefe con-
fueiil,'- investigabat Pagius'in Critic. BaroiK ad an- . suerunt. Mirari etiam subeat ctir sese curi) rege Nor-
num 774,_atqueid evemsse eo ahho postdiem nonum Tepertus-d.uximoiisceat in ejusmodi dpnatione" fa-
mensk Jifaii, sedanle decinaim teftjuni mensis Junii, clenda. llsec-profeclo alque alia, fa!eor.,mea3qiioqVie
recle-statuit, Propiores scopb diploma isiud (duni roenii- observabantur, ciun clia.rtaiu.desciipsi, ciijiis
legiiiniiiinifetuiu agnoseere ve(is) lfosXacit; lndicaiis.. aulhenticam.origiiieni praastare certe nolo^ sed quaj
Carolura illa.jam urbe poiimm ante Norias Junias. mea sit de illa ppinio.janiuni exporiere. .Supposui- •
Vidi eliam inLucensisar.cliiepiscopii tabulario cbar- liuin feium affiriiiare no'n ausim: sienlin "antiqui
^tani esaratani i regnante domno nostro Carulo gra- monacbi ariiiniiin'adjecissettUid,confinjjendam,.adeo
tia Uei rex .Francoium ef Langobardorum, a<?patri- ** . magiiificam donaiionem; longc miiius negotLum,fuis-
ciiis Rymaridrum, aiind:regni ejus, qiioLangobar- set comminisci, cuin et sibi ad manum es-
^diam cejiit,.yige'simoquinlo, et lilioejus domno ho^ sent,diploma et ubique facile Iiabereiilnr diplbriiata a regi-
.^tro Pippino rege, amid rcgiii ejus oetsyo decirao^ bus emissa, quae irititari-poiuissenl. Oeinde subsex
iv Idus "Junias, indfciioiie.6. Mahifestum est miiii quentibns lemporibus nulla supererant, uti videtur,
Atripaldo pjesbitero filio.quoiidaih Raperti de lbco.i- yesligia .lantariim ' opum Nonanliilano-cosnobio ih
Rocca, quia per lianc cartula pro remedid""anime; Tuscia collatafum : a.c pfoinde queiu qusesoln usum
inee lali o,rdine,ut subier decrevero, offerreprevidi imposlurte huic iiidulsissenl monachi? Adbracc"qiiis
I)e'd, ettibiecclesie venerabiii vifo-Jobaniiiepiscopo', vomiiaiiim\\\umljucardum, dhqw> mijii sermo l'uii
eGclesiam.iueam .sancti .Qutrici, ediiicata a pareiiti- alias, posteriofibiis sseciilis excogUasset.quando ne
busmeis ih sujirascripid Ipco,Rjicca, ~una cum ca.r. unum qnidem verliuinde illo antiqua hisldiia liabet?
sis, etc. i Scripia Juit ciiaiia anno Cliri.ssi798, die: Quanibbretn justus opinandi Joens .reliiiqiiiliir, nil
10 Junii. Ergoeodem die dccimo Junii anno 7.71 ligmeuti ine.a cliafta habet;!, ipsanique,Mi>se priya-
Langpbardiaatque adeo regia Ticinensi-urbe-poiilus; iam veliiii scripturatn.a Cdroloregi acNorieperto duce
jain fuerat Carolus ilagnus.. Contra- dubitare licel, factam. Seii cur tanta tamque (pene dixi) enormis
an. decumnte.Maio .regiam iilain ad deditionem insiie.taquedbnatfb facta Nonantulano ccenbbip? Ve-
coegerit-,cuin in eodem Lucensiarchivo altera chattaL jiiainl a lectoribus petd, si forlasse facilius quam par
asservelur,"script.i r anno. 25 Caroli regis,, et-17 sii iri quamdam suspicioriem incliiio, eamque etiani .
Pippini regis, iriense Maio! indictione quiiita, » jioc referre nuhc"atideo..'Susnicor.,inrinain, lantamCaroI
.PATBOI,.XCVII. - : 32"
 1005 .'" B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I, SECTIO II. -. - 1004
sanciaJIaria in Advena, et sancta in Maria Manum, A nostra Spandola, corte nostra Meledo', cum eeelesia-
qttod est' per singulos gualdos foriestos meas mas- in Musellq, in Capfilia,......... niano, et' rum in
saricias C.una cttm selvas ad ipsitts perliflentes. Seu Pinetaj sett Ift Sexa; aique iorle nostra de vole, ei
. ct monasleriuniincivitale Fbssolana sancios MichSsel cofte de Fiimaria ^lque Calcinaria, ct Valvigne.-Ar-
atque monasteriutn sahcti Miniati in ipsiuscivitate, zana coVte Mon&cnortim, et S.iabiiajib,.
cum ceilis suis in ipsius civitate vel _bris ad ipsas cbrte Elsa, corte Pesa, Carnpi. Ingone'. Qul ito,. Me-
pertinentes. Seu et eurte Viselie, et corte Bibiano, lego, Aprbniano',*Susicana, ..'...'•... aiio,' 'opponi/
plebe-sancii Gavini,et fundo Jusliniano, Moeolidula. Grappena Saiicti. Benedicti, Sancti-"Georg1in Plebe
el Coile Fenario, eticorte Tigssno.plebe sanc'lc Ma- BaifciiPelri iu Perimotie :i3eti in Pist_ri_Tfifr, "corte
rie Viliole. "et plt.be .ancle iliefusalim, seu piebe ........... Pinsingo/plebe Sancti Pelrl deCrbppma,
sancti.Romuli, el in loco Bernardi, seu in Graye, et el pfebe San.clitiaurenlii de Petriolo Ioco, xui voca-
sancti Ularii, et corle Pretorio, et sancli Michaelis, tur Boeina.Seu in.'comitatu Aietino, pleie Saricii
etcorle SobeHi.ario, jei Monle Miniairb,Turiniano,' Stephani, sila in Cl.isse, et ldco Pissimle juxta
el.Gn.zano,.Gene-.ticlo,.etSpaloli,,P.ebc~SanciiPan» fluvidClasse. In coiriitatuLucardo corte n.s,trasan-
cliTaii.elCorle.Bergovigia.no, etjSculeta, Fugnana, cli Petri in Mercatoj seu forte nostra Monie CalvOj"
et sancti-Petri in.MauricIani. et cofle Axs.nta, corl. " et cmie Cainpane, ei ebrte PetToniano, pvete Situct.
lrihri.liccnliam in AhsplmumNonantolanum aljbatein- cceiobiuin. . Qribd liic dieitor de Vigilflntfb pfesbv-
iride ortam fuisse, quod Ariselm.-sipse au*xilinres tero neseio an ceilo fundamenlonhaitir. lut ;r veltis-
manus porrexeril Carolo ad arripiendam-coroiiaiii- liora diploinata eidemindnaslerio concessa iniim sie
fniciuuiqtie ceper.it cperae liene sehabet:« Prrviiegium in papyro Adelchis tegis iii
Langobardici regni, illam
naviilae-magnificam tot bonoruiii 4onalton'em_ Silyestit) abbate,'cou_trinans°oinnia privjleg a supe-
At, inqnjes, Anselmus geiiere Langbbatdus ftiil.: riiis.aiiflotaia, *ei'c.,Ergb hon famiimmod.l iti ex-si--
qnis.credat ho.minema gentis su.e amore defeeisse,. fmt lium acttis est-Aiiselmus, sedejus iocO subsiitutiis"
ut in FranGOS,lrarisl"a.tum velletregmimLaiigobaWo- alter abbas, neiupe Siiyester, ad"~reginie'nNo.-'
riirii?_Equideni idminime certuin staluam ;_atlariien naritulani mbnasterii. Simril autera hinc.i isciniusv
non (iesunt, quas inihi rem ea .raliorie pfbcessisse" nisi posl deliellatuui Desideriunt Artselnio atbatire-
siiadefe videritur. Uticonstai ex opusculp d'eFiindat. " siiiuiuii.-fisisse cuenbbiuinsuuin ; nilque"obstnrc quin
monast. Nonantul., AIISA1I.II soror Giseltruda. tiupta suspicemur Anselinunl ipstim. qiianiis poiui. viribusj-
fuil AisLiil\ihoLangdbardoru.ii regi. Is ajf.em Ausel-' apertis aut occultis,!cufasse. ut venieiHein"Carpiun.
imis,"ut feriur, ducis filUloFor. julii pranerat, cuni Lingbbardi pfoni amplecterentur, dejecloq le 'Besi-
al.jtira.tbsa_culojmon..sticsevita. sese addixit, ac No-' derio sibi iufesto",IFrancorum principem in suuih."
lianlulanum aliaque cosnobia conslru_.it. Aisluluhi regem lubenteraccibereut..Neque Anselml singula-
lil.eraliiale adeo insigni coiroboratus, ut Anonymus ^ rem pietatem liuc arcdssas velim. Sumnr quoque
Salcriijianus in Paralipoiri. Chronici sui digtiuin G. pielas fuit Adriano 1 summo poiuifici. 'at nemo tit
diixeril haiiceiiam inter laudes illiusregts recefisefe, illum in.uriussit,'sijreputei, j_i ipsum minii e indili-
scribens : * Idemque eliaiii fecit^mOiiasierium in geniem fuisse, Ut fn Langohardbrum diti me regi
_inibu's'_Einilia_,ubiil.cilur Mtilina, inlocd qui nun- - inviso rex amicissimus succederet; -ex qu' victotia
cupabir Nbnantula : nam pro ejus cognato abbsue in ipsnni quoque poritiflcem ejiisquesuccess resemoi .
Ars>_iio (Anselmo restiiuendunt csi) ibi -virbrttmcos,- luiiieula non inbdica re.lundareni. Quis Ve 0' fueiit
nobium "fundattfmesi; nec non si|.i ad sacra iiionii- Nor:epertus dux in iliarta miper evul^ata m moratus",
choiTiin cqetiobia aediflcarida per certas proviucias ignoumi est milii. Atianieit Norleperii ducj- iirei tid
( quae scilicet Nouamulano deinde suppositn fiiere ) est iiiebartaquadam Boiioniensiu.oiiimeiitiia",isque
mulia est dona largitus. J Suhlato e vivis Aistulpho. Jloruisse diftitur,-regnanleRaicliisio.Laitgo ardoruni
Desiderius Latigobaidoruni rex est renunliatus, sed . fege, alque inter ducesejns gentis refeilur. VetustuS'
rcpiigiiante llaichis, gerniano Aistulphi, eo videlicet 'illius. cliarta. auifex vetusiiora forsitan"m nuinenta
Iiabuii, equibus promere. polu t Norte-
qtii regnum atile Aisiulphum lennerat, el nioitaehtis pra_oculis hoiiiiam!
in Casitiensi,cbenobiod.gebat." Quid Ralchis egerit, perliillius Magniergo nominis-vr Aiisel-
qnanloque coiiatu bonus monachus novo regi obsfi- nius abbas, et,sirigbl_ris apud-gentem suam xistima-
terit, accipe ab Auaslasio iu Vita Siephani II papac, liouis, tnultum contulisse non iiini.efitq. eret edendus
et ab eodem Anoiiynjo Saleniiiaiio,qui liic Anasta- esl. ut Cafoio Majpo larh prospere proce bei-
s.;umexcrips'it : « llujus -(Desiderii) personam desjfe- • luin, per. quod avitis -iegriis. IlalicuHi nob lissiniuiii
ctui habens Ratcbis duduin rex, et postmodum md- adjecil. Neque plura pro hujusmodi conjec ilra. affe-
naclius, gCrmanus pr_efa'tiAislu.r[)hi,sed cl alii plu- D.ram. Ad RorflanbsItaitien poiilirices quo attinci,
res l.augobardofum optimates cum eo,'euinclein bene qukleineis [eessit sub Pippino Francb um rege.':
Desideiium *p_rnentes, pluriinam TransalpinaBjvel ejusque filio Carok)JM.igiib;tunc eniin iion exarclia.-<
caeieforum Laiigobardorumexerciinummurtitudinein tui tanlurii, sedet Romseejusque ducatui ominari
aggregaiites, ad diniicandum coiftra num- prof.eti coeperunl. Piura etiam tun.c eis promissa videiitui
sunt. *iniercessii tot motibus ad Desiderii preees quaiii effeetus osteiiderit. At procedehte lempore,
Stepbaiiiis 11, ct pacem inter dissidentes coniposust. quanquani ab ipsis jiiiperialis coronatio pen eret,per
At Desidcrius, e.xulcerattimdeiude animuih gerens, quainaimluseljus iinper.itnribus tribuebatu ,'ei quatn"
pro niofe contiitionis humaiiae adveistis eos, quos . notiiiulli raultis Idonis eniebanl, |iarunt ta en enib-
eonlra se conjuratossenserat, in Anselmuin"quoque lumeiili inde in [ieclesiain Romanam niaiia it. Scili—
desieviit, quippe illum, tit jusla conjectura suadei, .' cet niliil novaedftibiii. ei addituiii fuit, in l anli(rua'
Ralehisio sororii sui "fratri conjiinciuin, sibii]ue ad- eiiaiiiinyiiinuta atque. suutracta videiiiur'. itieunte
vet-saiaem,depfehendit. In Catal. abbat. -Nonaiitui. SIBCIFIO xin, sub Innocentib m, grandis ani i ponli-
Anselmus dicitur rexisse « abbaiiam Nonantulariaii} fice, ac libeTiusetiam sub Nicolao III, Ro naria res'
anius quiiiquagiuia;-et ex hissepienipassus est.exsi; felicius pfoiiidvericoepia est, iia ut partiu iiberali-
liiim a Desiderio apud Casinutn. sicut-multorum se- t.ite reguin eiimper|atorum,parJtim armdfuu siibsidio,
iiidruth relatione didicimus, pro eo quod nescioquid in illum Roiiiana eadeiii'B.c.clesi'astatum progressa
deliquerii in Desiderio; ei Vigilaritius-presbyter in liierit qtiem nunc ebniiinus3eique f erpetu ' " n et ~ptt-
prtedicto tempore felieiler Nonaiitulanunrgubcrnavil catum semper Optainus."" '
I '
 100& CbDEX ttlPLOMiTICUS, PRlVILEGIA. — PRIVIL PER PARTE3 ITALI.E. lOOfc.
Leonardi, corle a Furnb, efcastro-Giliaiio, jalquee A. Ego Mericho clericus rogalus.
Monte Bonici, et sahcti Petri curri corte QnInlOlo", etit" Ego-Raimpret rbgatuS. -
jttxta fluvio Goiiniiacorle Dom'mici,et saricli Donali Li Ego Aidoinus ro^atus;.
corte - Decimo, plebe sancte Ceeilie, corle Penite,, Ego Joseph a rogalus.
,p!febe.Sancte Marie; cbrle Melelo, corfe Monacile, i, Melchionemedicus a fogaius.
Vaddlong°6jQtiafte5, piebe safic.ti 'PelM, Ra_.ticioha~ a' -Signa -j--J-ff de'eontesiibus Warhifret, Artoinus",-.
cum icapellasancti.Petri,,eortem Sepl eum ecclesia a - Mechois,JosephuSj StraVius,A.riprel.Jollannes, Paii- :
sancta Maria, 'corie Garaele xuin ecclesia "SanCti i lkiiis,-Basingus,'Miuro,Leo, Gumperto. SlamperlOj
Manini; corte CaSentino, Gortlcella noslra nna, qui- J- Stabile, - ..
' Da Villa, Vanielei.
VOcaftir-S_Uri; corte Pinscingno ctuh .cella saneli -
Apostoli ptope fltivio Selice. ,ln Coriiitalu"LitcensS'
I .-.; :."V ,"-: ..•
-iancta-Mariacttm corte Ptiliuacbo, seu et alias oth- IBiploinaquo Earolus MugnusmonaswrfoP-Vullurneiisi'
nes eorles iiqsiras in predietis eo-_-.ilaJ.ibus,
terf-ilofi'o quatdamprivilegiaacjitra coriced.il(anno "tlij..
- ... ., {Ex Mufatorio,Script.rer. Italic.) ."
Tttscia; ifl ddnico npstrorum, quod est....... duoD
millia quingentorum. _EL si aniplius"denostro domnlco- )- - Carolus gfatia Dei res Francorum,-et, Longobardo-
fnvene in pagina ista permaneat una cum otrinia ca^- - " f um, atque' patricius Romandrum, dmnibuS episco-
pidalia et censoaria, settel decim_t-.qiiiadipsascprtes 5 pis, abba".ibuS,ducibus,-eomitibus,vicariis, domesti-
jperline_;_uisit in-vlctopaupbroriim atgue mo-iae.iq- cis etcenleuariis. yel qmnibus missis nostris discur^,
rrirn pro VenBraiione.reljgia,et ne subearit ipsi mo-. -. frenlibus;.Quidqujdehim ob amorem Ecclesiarum el
naclti, vel moiiastcrio hi-Mad Eaclesiam-Riimanam. quietem servorum Deiexercemus, hoe nobs prqcul.
Oiuijia jpsas cortes cuM"adjacentia et per-iiiienlia, i, dubiO^Domiho.adjuvaiiieiad-eleruam be^liludinem.
sua, seucum appetidiciis.suis quahtoad uostrds cor- perlinere conlidimus. Igitur comperiat magnitudo,--
les deperliriet infra ipsiu,_icomitatibus, lantis-Itoai seu utilitas.vestra, qualiteryenerabilis vir Probatus '
fcumselvas ad ipsas depertinentes tiiia cuih olivelis3 abbas monasterii quod est constructum in liOnoieiii
ei vinetis,.arbusiis, arboribus pomiferis, ffuctiferisx.t, t, . beatissimte Dei^enitricis setnperque virginis Mariae,
inffucliferis diversisqrie.-generibus,jura fluyiorun.,, quod yocatur.Acutianus, iu ducaiu Spoletauo, vel
qui deeurrit per de ipsos eomitaios, alpibus.et colli- fundatqin territorio Sabinensi,missa,-p'tiiione ,cle--
IJUS,omiiia asibi peninentii. et adjaebnlia in intei mentiai regni noslri,- dixil suggerendo, ut pro niefce-
gritm.Etsi.qui de hommibus qui. preeepta nostrai dis nqstra; augmento. taliter ei,. Velipsi pionasleriij,
neglexerit, vel......... daveril, fltsibi pena composi- -, cpncedere deberemu_s,qualiter ipsa casa Dei sub-t.ili
tura bona ejtts publicethr, el in -exilie mitleremus.. "- privilegio.esse deberet, sicul cbiera inouasteria ^ Li- .
Hanc vere paginam Aftuino liotario a Scrivere tojlii rinehsium, Agaunensium,el Luxoviensiuni,ubi prisca
et robariada cdn testibus.tfatlita Compleviet absolsLi Palrutn Basilii, Benedicli, Columbanij vel ceterorum

. ,'a Vulturnensis mSnas.erji iniJia.sic narrat Ctiroht- litbc dicens ibsccSsit. Maiifi aiilem faeto; idem-_diix
con F.aisense : c Crescente itaque nominis famai per suos ministros.ad se introductuiri, pro.ut vridei;at.
Sancli'Thomaeabbatis [Farfensis], ethujus siibstan- in visioue, illuiii cogndvii; et contiiiud suo de soliO -
iiis monasterii in peregfinis el"-lidsj)itibussuscipien- sttrrexit, et omni iu terra proslrato eofpdre addrans"
dis, secundumBoniim praeceptuhi, honestissimeam- dixitei-i«Alma Oei genitrix, Mariaj-ie mihi liac noete
plialis,c(Eperuiit.mi_llfex diversis naliotiibtis istuni i p.ervisionem oslendit: nunc vero, quicquid '-plar
frequentare locum, ye! gratia visifaiionis-,vel causa. _ cuerit pete a me; et egd devotus tusa libentissiine
hospilaltlalis, vel ad Deiim amore conveflendi. Quo « triiiuam sanetilati. i At ille": c Unam, lnquii, par-
-tempore_deBenevemoprogressi s_unt>lresviri ndbi- t vulam vestrae celsitudinis piet:iti"postulo pelitio-
les, el consanguineij sanclus Palilo,. Taso, etTato, « nein : Idcum qnemdam in Sainnir proyiriCia super
' qtiii sirculuni Btilef
sua oinnia pro Christo rfeiinquenles, «.Vulturni fluminis ripam in soliludineTiiredactum,
peregrinaltonis assuiiipserunt; el ad'pr_ediclum t ubi in beaif Vinceiiiiihonoreih habelilr oratoriiun
virumdomnutri Thomani bic perverieiunt. At veroi < constructuni, obsecro, ut mihi pieiaiis vesir_e-lar-
venBrabilisTliomas.cumeisRomam.perrj3x.it,eosque j) j « gitio concedere digneiurjqualentisihidein habitalio
secuni benignissimerefovens, hucreduxit, et.quam- « debeai esse monasterii. * Quaui petitioneni Ipsa
quamexira usuni fuerit tnonastefii, propter ardorem iux libenter accipiens, hilari vuliri respdnditdicens :
-lainen Iaudahiliseorum desiderii intrinseeus recepit, . Ecce,-Paler, ipse, de quo poslulasj Idcus ^ab-hae-
et cuin -fratribus conimuniter .gariiclpari fejcit, et « hora in lua.permaneat poiestate, et liiinitatis ex
cohversationis norniain docefe in -paucis diebus cu- « eo accipe praeceptiiiii: i quodmox scribeie-jussit.
ravit. Po.-."h_ec"ad'beatiVjucentii -jmafiyris inpro- "robdraiumque ejus tradidit'|iotestati. Praefatos vero
-vincia Samnii super ripam Vulturni fluniinis sanctum.- viros vir Doiniin Thotnas in gratiam ejusdem revo-
oraiorium, in quo tuncjiulla erat habilalio hominuin, eavit ducis, etcum eis fesiinanter ad euindem locum
praeter ferariiui Iatibula,vel latfonuin, eundi"eis in- pervenit, ubi aliquantis deuioratus diebus, multa de-
dicimn dedit_ et se ad eos illuc citissime-ituruni dit eis monita salutis, "et in quo Joco refeclorium,
promkit. Non mnlto post autem vir Dpmihi Thomasi dormitorium,-atqu'ehospiium susceplionein,°eiomnia
Beneveiituiiiprofectus est pedester, et ad cUriam opportuna habitacula coustruere deberent, ostentlit.
. perrexit Gisulflducis, speclabilis viri. Tune veroqua- Paldonem quoque, qui Iiis omnibus milior erat, ul
dain nocle sancia Dei genitrix Mafia, cum praefato1 pr_eesset illis in regimine, elegiL i cic.
_Viro venerahile Thoma; eidefn duci" per, visionem
apparens prcccepitdicens : t Vide.nl qtticquid a tei . J1Omniuni celeberrinia moniisleria1n regno"Fjan-
. Iste postulaverit Pefegrinus, ei neque jiegare, de- corum, qualia et in lialia fue.ro Casinense, Npnaiita»
t beas; quia vir sanctus est, et orabil pro te : » et lanuin, Far.fense, ctc. ,
 ' "
1007- B. CAROLI MAGNlOPP. PARS I, SECTIOjll; : ittGS
Patriim regnla ciisiodrrividelur :'ut nullus episeopo- A sanctoruin venCrabilLuntob amdjremDei no tris au-
rum pro electione abbatis dalioiiemaccipere debeat, ctoritatibus confirmanius,-donamus, etireg am.jcon-
et poieslatem non habeat de ipso mohasteno aiife- sueludinem exercenms,fil id-in-posterum m nsurum
rendi cfuces, calices, palenas, codicesjvel reijquias, esse crediin.is. -Igittir comperiat omnium fidelitim
vet quaslibet res de ministerid ecclesia_, nee Ipsuin nostrorum itiduslria, mialilefvenerabilis vi b Apol-
monasteritim pbnere sub tributo principum pbtesia- linaris EcelesiaeReeiensis episcopus pietati nostras"
tem haberet. nec denium tributum, aut -censura 111- elemeniiani adjeriti ui omnes res ipsfus .iscopii,
supradicto monaslerio eoruiti exigere debeat.sed quas antiquitus, velmodernls temporibus-, "'tam de
jpsa casa Dei, sicut suprascripla monasteria, quas--- dationibus regum, quam reginarum, seu re iqtioruiii
inffa pegna nostra sunt. sub eo privilegio el riorma Deubi-limentium,vel quos in antea additti vel de-
PalTiim consistat. Cu]us "petitionem pro dtvino re- legaium fuerit, yel| quieijttid juste," et rati nabililer
spectu, vel mercedis nostrfe ahgtnento ndlu.nius de- pqsside.redignoscitiir, shb inimunilatis"nt strae lui-'
negare ; sed ob aniorem Domini nosiri Jesu ""Christi lioile per nostram auetoritatem pT_edieio1 co saert.
ita cbnfirmasse vel de novo cdncessisse (.ognoscite. cbfrbborarethus. Quaienus BUIIUSjudex publicus
Praccipiehtes ergo jubethus, ut millus'episcopus, ibidem catisas-aiidiei_das. vel Troda'•exige da, seti
abbas, dux,'Castaldus, vel quislibet de fide.ilms no- ** $ ritansionalicas, \el paraiasfacibndas-, ne lidejiis- i-
siris,'Seu«juniores,atitsticcessores-vesiri,'pr_ediciunr sidnes lollcndasj neque ullas redliibitibne publicas
abbaiem, aut monachos suos, yel agenies ipsius ec- requirendlis, seu eliam per Padum sursum, el deor-
ctesi_e.-derebus praefati monasterii, quce ibidem ex sum naviganiib rlpklicitm tollemlo, sicuti st "Feffa-
iriunifieentia regiim aut feginarum, vel de -collaiis- riam, aiit Cdmaclim; ubt suprsidictus Io us saeer
populi, vel poritificum,vel quae ad ipsum mbnaste-' salinas dinoscilnr Iiabere. Iirsup*er'eli_imle qneumiil
rium pervenefunt,aul iii antea, Deo adjuvante-,Iar- tiQlldforo exigendb, ?el fipittfcum, atil p riaiTcnin,
"- vel ubi ullus exactor
gila fuerint.iam per vendilionis,rqiiametdoiiationis, aliquam oppressiohE , vet vid>
aut cessibnis etreliqua instrutnenla chartarum , in- leuiiam inferre prffsumeret. "Pelil etiam quandam
quietare, aut cohtr.a ralionis ordinem quoqub lem- sylvam juris nqsiri "siiam-ih"ccmiiatu Pa mense iri
pore gerere pr_csuinaiis; sed siib nosiro pfivilegio' 1 finibus Bismanti in loco, qui diciiur Lam a Fraola-
quieto ordine re.._deanl. Et si quanddque abbas-ipsius' ria, ciijus ftriessunt de uno lalere, a llu lirie Siele
moiiasterii de hac luce migraverit, inter se ipsi mb- stifsum per stratam usque; in monle Palar do asceff-
liacbi, quem digniorem inverrer.nrsecunduni regolam! denie per stratam usque in finibus Tiius iae, irid^
sancti Beiiedieti, et 1650111 eorum ordo «Joeel, et re-' A vergehte in rivtim Alboltiin usqtre aii tili en Siel_es
*
ctumest, veleisin unum consen.ienlibu-., quemiina- inde qiioque ju_!ia Siclam deorsum perveni in flumeri
niniiler elegeriut licentiam habeant- eligendi -Abba-'' Auzolae.Cujiis petiliombus pro divina rem ineraiiohe~
lem, et neque a nobis, neque a siiecessoribhs hostris! arinuenles s suaeEcclesfae prffifatam syiv m in per^
regilms, id quod pro mercede nustra indulsimus, ir- petuum habendani concessimus; atque ex nde ei hoc
ruplum, aut confractuni aliquando"sitjSed_de.proprio ' lirmitalis nostrae pra_eeptumfieri jussimu , per qhotl
valeaht' semper gaudere palrimonio",quatenusinelius"5 deceriiimus, afque "sta.luimus,ul nullus uiiiber ju-
delectet-ipsam Congregatioiiem saiiclae Maiiae, pro' , dex tyrannica pbtestate in. curtis, vel r us, ipsius
nobis, vel stabilitate regni noslri, Dbminimiseriehr- episcopii, aut causis audiendis, nec froda exigenda,
diam atlenlius deprecari. El ut h_ec pr_eeeptio no-* * seu manslonalicas, aul
para,ticas facithda , yel lide-
slris, el fuluris lemppribus jirmior liabeatuf, vel pef^ jussionestolleni3as,nequejullasretribuiIon spublicas
lempora melius conservetur-, manu nosfra propria1 requireiidas>-vcl-in propriis domjbus sa 'erdotmn ,
' subtef firmavimtts, et de anulo- nostro sigiilari jus- vel Clerfcorum subrum
pptestaii"\je, au tyrannice
simus.,. . aliquando exerceat.. tnsupef de ofnnem ipaiicuni,
Siguum Caroli inyicttssimi regis. sive in salso, sivb in dulci, alque teloneu l in omni-
Guicbaldus ad-vicem Hitberii recognovi. j) bus foris nuiidinuin, seu natalictim, aut p teniaticum
Dalurrisub.die vni Kal. Jun. °an.-vn et primoregni'1 s_epe diclae saneiae Ecclesiae Regen. a sque ulla
nostri domni Caroli gloriosissimi regis. Actum'Cari- " conlradictione in| perpeinum perdonamu . Quod si
-
lego palatib publico, in Dei nomiiie feliciter. " aliquis, qubd mifiime credimus, conira Itoc dona-"
'-".'" V.- . Uonis, vcl iminu'nitatis riostrae firmame ltuth adife'
Caroli SJagrii pro ecclesia Regieiisi conlenderit.aut ptfrihgere tentaverit, iminta libras
Diptoma - ; - ' -'
\anno 781), auri optimi "coacths exsolvat, "medietnem palalio
(Ex Lighellio.Ilalia S°acra.) iio.stfo, medieiatem Ecclesite, cui vim'ii luliij et sl
Carolus gratia Dei rex Francoriun et Longobnrdo- non liahef, unde essolvat, de v-ita-comp nat. Eiiit
rum el'patrilius Romanorum., -Quicquid.eiiitn iociss nostrae donationis, veVimmunitalis indi Lumpr_e-
a Ex collatinrie mullorum locorum, tum apud Bi- i>Apollinaris Regiensisepiscopus a C rolo Magno
gnonium in. noiis ad Marculfum, lum.apud Cangium i tria preliosa privjiegia acl favdrem si ecclesi»
in Glossario, inferri potest boc noinine designatoss meruit qbtinere \ ubi jura nc confini Regiensis
fuisse olficiales ac miuisteriales coniitum. Cangio o episoopaiiis recepsenturj qua. illis ami |uis diebus "
juniores alii non fuisse videntur nisi judices minores s -possidehal. |
seu pedanei. "!
 - tOtfJ-
1009-. CODEX.DIPLOMATICUS;PRIVILEGIA.-_ PlilVlL. PER PART£S-I?-ALhE..
seiitibus, "et futuris lemperibus inviolabilller, el'AA°pubiicusibidem aii eausas audiendas, vel fudfa exi-
inaudacter iniactum permaneat, et ab.omnibus cathb- genda , el mansiones", vel-paratas facieridas, nec
licis diligeutius ooservetur, manu firinitalis°-nostr_e fidejussores tollendos, neque nullas Tedhibiliones
subt. assignavinius, atque annulo impressioiiis no- publicas requirendasihgredere, nec^exactareperiitus
stras insigniri-jussiiritis. '.'"'' rioii praesamerei. Ctijiis-peliiioiieinpro divirio..cultu
'Sijgnum,j_--Caroll'giorios.ssimiregls.. "denega"re"_3oluimus_, sed fta-eleeiioiieriiconcessisse
' C. Jac.ad vIcem_Radonis. ' oinrifteftipore suse Ecclesiae,atqiiein omnibus con-
Dala die ym,Kal. Junias , anno JUIIet. vn regni firmasse cognoscitur. De icaetero, et iiririiuniiatem
'nostram ei conscribere jussimus, per quam ofrihino.
Iiosiri, Actum Papiae civil. In Dei nomine felicitef.
Amen. . jubemus, ut nullus quislibel de vobis, neqhe de
' " "
". VI- ". . . ' jndiciar.ia potestate in charlis, vel rebus ipsius epi-
ad causas audiendas, hec fodra exigenda,
Diploma Garoli Magm pro eadem ecclesia Regiensi scopatus
(anno 781); seii mansiones, atit paratasfabieQdas, vel fidejussio-
- nes".toltendas', rieque nullas. rejlibuliones publicas
"-. • .ExUgliellio,ibid.) ._
fequirendas ingrederej nee exaciare ulld.urique tem-
t_arplus gratia Dei rex Francorum et Longobar- B 1 pore nullatenus praesumatur, sed" sub.inimtinilalis
doruin,- ac patritius Rornanoriim. Maxima regni ' nomiiie cum omues frelas concessas valeat memora-
nostri in hoc augere credimus munimenta, si-Jjene- lus episcopus, suique successores omnique tempore
ficia opporlupa. qtiae prd compendiis servorum "Dei. qtiieti yivere, ac fesedere, quatentis melius delcctet
loc.isvenefabiliBuslargita, vel condonata sttni, ndslfo ^ip.sosseryos Domini, qtii ibidem Deofamulare viden-
jnutiimine coiifirmamus, iegiam inqtiid exercemiis lur, pro riobis, oxorique, nostra etiam prqle Do-
consue.udinem, et lioc riobis ad reinedium. aniinag mini niisericordiam jugiter exorent._ Et ut liaec im-
noslrae in-Dei "nomine perlihere confldimus. Igitur niuniias firmior babeatur, et diuturnis lemporjbus
compeflum sit dmnium "veslrorummagnitudini, tjua- nielius conseryelur, manus npstrae.subscriptionihus
liler venerabilis vir Apollinaris Ecclesi-C.Regiensis subter etiam annolavimus, el de anulo nos,tro sigil-
episcopusunacum elero elpopiilq prD__dict_eISccle-lare jussimus. . _
si_ectemenUamregni nostri petiit, "uiteleclionein ex . Signum -j:-Caroligloriosissimiregis. _
-clero praefataesuaeEcclesiae-omni tempore concede- Gilibertus ad Invicem Radoni recognovi.
remus". Insuper el peliit, utomnibus rebtis" ipsius Data in mense Junio die octavo in anno 1$.ei 7,.
episcopatus, quas.rpoderno tenipore lam"de_dationen~ Acium " Papi.3 civitate in Dei nomine felicitc.r. .
regurii quamque"reginarum , «eu reliquorum Dei * - -' -. -_ vii. ;, •--.
lithentium hqiiiinum, velquod in.antea additum, vel.' Caroli
Magni diploma^,~per quod Apoliinariepiscopo
el el
delegatum fuerit, juste, ralionabiliter.possidere Hegiensi,ejusque ecdesite, onmia- jura ac privilegia
-dinoscitur, stfb iminuni.atis nomiiie pcr^nostram au- confmnal (anno 781). ".
*lbrjiaiem ad-pr_ediclumsanctura locum coricedefe, .(Ex Muratdrio,Anlic_u.lat,es Italicoemed. ECV.)
ycl.coiififmare deberemtis. Quatenus millus judex Carolus gratia Dei rex Francorum et Longobar-

*°In n.entem fortasse mihi nunquam venisset su- ' forfnula dicehdi est: id, riobisad augusialis.excellen-
spicari deiegitimitate hujusce fetus",nisi ine reino- tim culmen proficere credimus'.Dalum-est diploma a
ratus fuisset-mpdus, quo sigillum cereum illic.ap- Carolp, quuin re°x tanlummodo-foret, ac-fortassa
.posilum fuit. Nimirum in postica p.arle miuime re- clunc ne cogitabatquidem de auguslali dignitate con-
percussa ac dilatata erat cera; sed ea raiione in sequenda. Fieri ergo non poluit, ul is tanquam im-
seissurarn pergamena; immissa, ut inde nullo nego- perator loquereluiy neqiieformam-diceiidi u.sufpas-
tio educi posset, suoque ex- loco facile elabgretiir, set., quampostea Lotharius 1,-Augustus.-B^usnepos,
nisi circulo -ligneo.comprehensa, filo cliam adiii- aliique imperatores adliibuerunt.. Ac-proinde rursus
bilo, in.charla confirmata fnjsset. Id iiiilii.snspicio- mirari subit, qute tam diversaa.primoaspecta sen-
nem ingessit, germanum sigiilum.-alitinde sumptum,- tentia de hoc diplomate secuta fueritt-Quod ubfcon-
I
in pergameuafflIianc poluisse ab^aliquo inferri. Titm Piictum siatuas.^uti ego statuo, certe-diceiidum est,
jiolas chronologicas in examen revocavi..Datum_est vetusiissimumejiismodi ligmenium-esse ;.ae-praeci-
diploma anno lirtio decimoel .septimo; qusi epochaj pue cuth jn lergo meniliranaecharaelere aiajusCulo,
lum regiiiFrancorum, tttnrreg-ni Langobardorum , - et ante piura'saacula eflormato-scriplum iegatur:
riteindieant annum 781, quo. quidem anno, ac-Ju- - Confmia episcopatns Regensis-'ejusdem- Raroli ' ad
nio mense reapse Carolus Maghus Ticini-versalus Apellenarem-episcopum;el qnicquidadvumdeni epi-
est. Atqui ipso anno decurrebaijndictio quarla : hic scopatuniper.tinel._E.x hocaiitem privilegio Ughellius..
vero signatur indictioxiecima; quem errorem eofi- ad annuin-780 Petrum episcopumJnlulit in catalb-
coquere nullo pactopossis. "Adhaecdiserte ibi scrl- gtitn episcoporum Bononiensium, oblilus p.ostea al-
ptum est Longobardormri: quod' nescio, an-inter lerum Pelrum,, hic ilidem memoraiiim , recense.re
inendas sil referendnm. Dicam tanien, in germanis inler episcopos Parm.mses. Verum uLriusque Petri
aliis, quae viderim, Caroli Magnidiplomatis.haberi existentia e diplomate pendet, Cui fidere quisnam
tLangdbardorumi Diploinala.iiiquain Caroli": nam-in velit non video. Ita MabiHoiiiusin Amiaiib. Benedi-
aliis veteruni nionumeiiiis'-_ioH^o_i-i)'_iosetiam -inve- ctin. ad.annum 781 hocce documento utitur, tan-
i).i;is,titiin Dissertatione xxi de-Stalu /.«..«.•ostendi. quam legitimo fcetu, atque ibi Gerardurii duccm se
Minuta Iiaic eliam ditigenter- iinimadverlerida_esse vidisse sibr persuasit,' qul tamen Goeradus in niein-
critica ars jubet. Sed quod tariidem nulla Tatione Jirana appellalur. Hinc auterit discas. quarila cir-
dealbari potest, mibique postremo persuasit,:non cumspeciione, et qttam interitis oculis exploranda sit
de legitimo, sed de _spurio diplomate hic agi, ea iides veterum diplomatum. Qttare si qui sunt_, qui
 10M , B. CAROLI MAGNIO.P.P,PARS I, SECTIO.IL, . . , 4012
dorum aepatritius Romanorum. S|iecclesiarum D.eiA pr_eceplo iiiseri j|iber.emri.s, ne fraqdem aliquam
servitoribus largitionis ac benignitatis munifi.centfam eadem ecelesia de suis rebus aut confiniis ab inva^
inipartinuir, eorumqiie vo(,is libenter annuimus, id soribus patiatur. Cujus dignam ac tationab lem con-.
nobis ad augustalis excellentiae culmen proficere siderantes petitionem, et Lunensium.et Pa ensittm
credimus : insuper (quod cu.nctis pretiosius est di- confiniis, sicutlin Ipso apologetico indi a eTant,
gnitatibus) seternseretributibnis praerajum capessere omnesterminos larinotarejussimus. ,A-meri ie ilaque
non diffidimus. Indiistriam.igitur omnium sanctae pe,?mqntana versus. Occidentem, conjace t llnes ,
Dei .ecelesiasfidelinm, nostrorumque,, prsesenlium le.rniiniquevenientes de Prato Mauri, in J ptern de
scilieelatcfulurorum nosse volunm.s,patrem nostrum Mensa, inde. in Cenliocrucis, ac deinde" n Alpem
Apotlinarem reverentissi.mum sanct_e Regi^nsis ec- inariham, ihde in Monfem4e'Posej, de,s end.enies
clesiae praes.ulemnostt;am adiisse ctetrientiam, no.bis- i^ riviim'Nitera_n.J quEe._de.luit in flhvium Ihciam,
'
que reiulfsse, quo.d acciderite iiegligenlia et incuria, per ttuvium Inciam, sicut ipsa Incia de cendit a
crepitanlibus flarnmis, ecclesiarum aedifi<jiain Re= summa villa M,onliculc{, decufrens ex" ira syerso in
gignsi urlie cremata fue.rint; curn quibus eliam i.archam , el deftiiit deorsum per Agida ad aqui?
^ljqua ins.lrume.ntachartarum et monumenta.in fa- looarem partem iririvum Campigejiem, t exinde
yillam redacfa sint; hajiebalquepr_eman,ib1us prascepla B in Tegqlaiiani^ in fluymm Padum el 2ar no,, sicut
regum Longob.ardorum, quoritm, autjtorltatibus jaro _ Padu.sdefl.iiit in Burianam. Itera pe.r ijie idtem. adl
fata ecclesia , ne pravor^m hominum oppi;essioiies, . orientalem plagam' incedunt lihes per^Pral m majo*
aut invasionum detrimenta paterelur, uridique ful- ^em. in M.ontemRtisulum perAIpein-in azolam,
"eita eratac niunita. Postu.lans sjquidem, ut et nos.L dei.itde.per Alpem usque inThermas Salo is.. Fme_j
bb divinuni amorem eamdern ecclesi^ara.cun.i i vero,' qiti sunl inter Tusciam el Regense et Muli--
omiiibus.
focul.ta.ibus, quas haclenus acquisivii, vel deincepi ne,nsem dseThermis Salonis peryeniunt I Tendam
futuris lemporibu.sfidelium obl^lionibus adquisierit, regis, inde ad !Fontem Silvani, et inde in Rivum
cttin rebiis et familiis u.riusque se.xus, cunctoque Sangutnarium, et deinde ad, Lacum de Ca pene., et
clero iuibi quofidie Camrilanle, sub rioslrte defen-; inde in Viain Noyam,. indeque,in Iocu.m oiivum ,
sionis reeiperenius protectione : quod et fecimus, et deinde in locum, jui dicitur La Verna.,-d itide per
per hanc nostrt praecepli pajfjnam pra'cipi.mus eti nibntem Laurenlii descendens yenjt in ,flu itjtmDiii-
jubemus., ul riulla unquam iriagna parvaque;persona lum,, indeque per Silyam ,de Mallo., e -jnile in
res aut fahiilias ejusdem ecclesiae, sed neque yene- t Gollinam, deipdejn Pratumlongum, ac.it inde pef
rabilem ipsius loci clerum, in aliquo inquietare vel Rivum, qiti dec.urrit de Lupalio in fluviu ^iglam _
molestare pr_e.spn.ai."Et quia terminf ejusdem ec- inde per, Siglam usque Dullum , ac deind ascendil
xlesiae ip, conliiiiis Maiituanis, Bononiensibus, Muli- " per Dimnaticum in Carciola, ef inde des endit per
neiisibus, el Lunensibus, vel Parmensibus, seu et Sarram de.Mauria.io, et pervenit in fluviu Raseri-
Ticinensibus, el Cuipanis,' r?s ijisius episcopii con- n_\m, et. inde ascendit in Piraniana, -ii deque. in
jacent; apologelicum idem pontifex babebat, iu quo monieni super VaJles usqne in Antiqtiu ; .dein.de
omni remo.ia dubitaUone res jam Tatseecclesite per descendens in Pisoariolam yenit-in flriyiu Sigtam,
^ingula loca 'et vocabula, ferminiqtie et conlinia ac deinde per Clrizam curreniem per Mo teni Cer-
insita erant. Ideoque pro temerariae praesumpiionis- - radi, usque dum yenit sub Monle Merelli . et inde
iiivasioiie cayenda, nec non et pro Francorum gen.te venit per Silvanum': deinde decurrit perSa sularn, et
nuviier in Ilaliam a nobjs introducta., peliil excel-» inde per Montem Monticulum, indeque per Campum
ienliani. nostram -, ul, eosdem lerminos huic nostro Milatium ad septentrionalem plagam pe Palades
quoties sibi oijertur aliqupd antiquorum -regtimpr_e- de yrigjne mdnast.erji(scilicet Ammiatini) ua>fabu-
ceplum -sjgillosuo adhuc muuiluin, nihil ultra quav. > lam sapii. Aimuni condiiicmnobii.sepling nlcsimum
rendurii putant, ut arcbetypum-judicent,, -egregie quadrugesimumsedundumprwferl-diploma, qxwd-#x
fallunlur. Nam ne hoc quidem satis es( ad c^rtnm autheniico (Jghellus existimavit: quod omnno sirice-
eoruiii cjiterium, quumperea^-sigillapergainenis-in- D '. xum.esse penelim^ lta perquam modesfe r doctis-
fixa e p'osii?a p.arte, atienuata per calorem cera,- simus, quum-alioqui feius itle a capite . -calcem
deirahi poluerint-, el in atiam commeniitii - fetus, ijieplissimiun ialsariuin-prbdat. Commei lum ; hoc"
chariam transferri. innocetnius qubque III papa,'ut auteni refrico, ul subdam, qu_e in illud" adnolayit
est in ejns Vita, niim. |5, per sigilli yiiium mira sa- Titius hisioricus Seiiensis,'cujus tibfiadiuc" maiiu
gaciiate depfehendit in priyilegio'pro<_(ucid a Seoz.u- -exarati exstant apud heredes doclissimi quonilam
lensi abb.ajeiquod Mabilloniusanimadverlit. Neque amici mej liubertilBerivoglienli. <lloo pri ilegtiun ,
saiie c^usd§nifraudisalia desunLexeinpla-, Vquihus -s.cfibitTitijis, est muniium Sigillo cereo nnexo cx
atlermn- adhuc afferre .juvat; Protulit'jyglieliius" ulraqueparte ctim[duabus imagiuihus hu anis iin-
tomo III Ilal. Sacr; iri episcop. Clusin. diploma^ pressis.^Liiterae vpro 'circiimscriptre cbm ode legi
R.achisii Langobardorum regis, a quo eondiiuirf nqn yalent propter veni.staieiu. Caput triusque
iradituf monasler.ium Sancti Salvatoris ile Monte iuiagiriis ih s'gillo[coroiiaium est, el virg manus .
Ammiato.in eodcm agro Clusinosilum. Documeriium uiriusque tenet. Atqtie*hdc privilegiuni est apud at)-
illud velulj gemmam°commemoravit quoque Tho- batiam-Saiicti Salvatqris-in agro Senensi. * Sigillum
inasius in Histbria Senensi. Alibf vero., hoc est in duofum virorum iinaginesp'ra.'1'erens,duos rincipes
Dissertalibiie LXV'deiSonaster. erect. faciendi_.ei.it iudicat aimul regtia|ntes, ac p.roptefea nil -01110111116
liiihj nieniio diplomatisejusdem, inter ridenda eom- cum Ratchisio rege habuisse videlur:' Aita nen-.icto
iiienta amandandi. De eodem etiam Mabillonius in e.tiaui sigillo vis biim nmlia fuit ad con iliandaui
Amialib. Benettictinis atl anniim Christi 7S0 pri:- apud impcfitos-diplomaiiiideiu. -' ' ,
djxeial; Dploma,re{a\JLgliellus cum narudiuncula
 iOio- C0DEX DIPLOMATICUS.— PRIVILEGJA. — PRIVIL. PER PARTES ITALJiE. 1Q14
Civitaiis Novaeusque Slratam, ac deinde in Aquam- A causani ipsius ecclesiae diligenter inquirant et exar-
Iongam, tisque duin v.enilin Buri.ana.ni. minent. Ipsi vefo advocati ab omni publica e_.aciione
lnfra istos praenominalos fines , sicul a sanclis sint immuries. Si quis autem hanc nostra. constitu-
terilaverit emuni-
pali;ibus, et idoneis ac catholicis.hominibus anliqui- tionis aueloritatem.frritam fac.ere
tus in.ipsa ecclesia eonstiiu.um fuisse reperimus, tatis mulctam-, idest argcnti libras- triginta parti
Et til
.omnia pars ijjsius ecclesiaesecure ac quieie nostra " sanctce Regiensisecclesite persolvere cbgalur. '
Retultt etiam hoc nostrie largitionis et, cmunilaiis ac defensibnis
regali aticlorjtaie perennilerpossideal.
vel advocationis prasceplum diur
jinrlibatus ponlifex',quodLcuidamfrairi sup Ansperlo seu inquisitipnis
numine quaadamdratoria juris ..ancla. Regensis"ec- trirnis lemporibus in. suoiobdfe permaheat, atque
clesiae, unuth quidem in Luciaria inler. Patium et ab omnibus verius credatur et diligenlius observetur,
Biindeniiin in lionore sancli Georgii, et aliud ,in manus nostrae' subscriptione' subter "aunoiavinius,
£abiana sinjiliter inler Padtnn et Bundenum , .in anuloque.ndstro sigillarQ.jussimus.
-Iionore.sancii Andreaec,onsir,ucuim, -ctinctis diehtis. Signum Caroli gloriosissimiregis.J
Gilibertus ad.vicem Radonis recognovi.
,^i_e suae per decrelum .eoncessum habuisset. Sed . Dala in niense Junio die octavo
in;anno lerlio
cum.postmpdum ideni.Aiisperlus m.onaslerii Nonan- B T,
lolensis portum peteret, ipsa oratoria prosuoin--" decimo el septimb,. ihdiclione decima,
troitu pr_e.dicto.monaslerio-dederat.Pr_enomiiiatiis Actura Papia civitale, in Dei nomine felicitcr.
•v.eropaier Apollcnaris episcopus,. ne ecclesia sua Amen-. , VIII.
damnum paierelur, cum auo.Advocaloin pra.sentia Arretinai
Diploina Garolitilagm.quo privUegiumtcclesia?
diicis noslri Goefadi, ciim Anselmo jam ilicti mo- concedit (annp 785). .. ,
nasterii abbate in judieium convenit. Dissensio yero. (Ex Muratorio,AntiquilalesIlaHcaemed.aevi,)
°
quae inler duo venerabilia loca crcverat, absque -vi- Carolus gratia Dei lexErancorutn etLangobar.db-
-cjnorum episaoponim audienlia nullatenus dilfiniri rum, ac patricius Romanorum. Si petitionibus sacer-
pqterat. Ideo.quedati.s.induciis,-tfes-episcopi,Petrus dolum, v.elservorurhDei, in qtio nostris fiierint au-
scilicet Bononlcris.s-, Gemiriiaiius Mutinensis.,, el fibus prolatae tibentcr obaudiiniis, eteasin Dei '
Petrus.Parniensis _ cum aliis. idoneis et caihplicis. noniine effectui manciparhu.s,regiam consueludinera
viris cqnvoqati sinjt. Quibus.cum jam Jalo_"duce- - exerccnfus,"et lioc nobis ad fncrcedem vel staliilita-
Gtieradoin judicio residentibus, Apollenaris episco- lein regiii nosiri perlinere contidimus.-Igiiur nolura
piis-, .el abbas.Anselmus.affuerunt: qtiprum quefi- sit oninium fidelium noslrorum magnitudim',.presen-
moiii-e.sublililer discuss_e_,ecclesia Regiensis, cui-cG Uumvidelicet'et fuluroruin , qualiter veriefabilisvir
debito.jure jam fata oratoria suhjecta erant, canq- AribertuSj-sancteAfrelinensisecclesie episcopus'quae
nico ac legali ordfne. acquisivit. %t ob firmiorem est conslructa in hoiiore sancti Donati, ad-nbstram
securilatem, tiqtitiamscriptam-teslibusqueraboraiam accessit c!ementiam, et petiil serenitali nostre^ ut
cum ipso decrelo saepe nbminatus pater praeseritiae. bmnes res ipsius ecclesie, que ihidera a longo teih-
nostras obtulit, postulans, ut no.sinviolabili nostro pore et usque jiunc visaesunt pertinuisse,. ta'm.mo-
.pr_ccepto_.eara-_irmanles,. omi^em contentjonis. nac-- riaslerja vel senodochia, quamque el, ecclesias ba-.
vumabstergeremus, Cujus peiitioiii.annuen.es, per. ptismales, seu reliquas possessiones, quicqtiic per
hoc nosirum praeceptum pr_cdie._esanclas ecclesiae' donationes°vel confirmationes fegum , sive vindiiio-
_ ipsa oratoria cpnfirmaiiius, atque sine ullo conlra-. nes, commutalionesque ex bonorum liominum largi-
dictore restituinius. Praeierea et Gajpm nostrnm, i tate ibldem date vel-condonale^sunt. vet etiani illud
"
quod in eodem loeo, juxta res ipsius ecclesiaein1 monasterium sanctii-Benedicti, in suprascfipta ipsa
Luciaiia conjacel, et nunc noviter excplilur, eu pn- civUaiej quod horie metriorieCuneinundusquondarh
slulanle , oratorio sanetj Georgii- per lioc iiostrum.'• episcopus antecessor- suus legibus comparavit,,'vel
j)f-ccepium jure proprio.ob anima. nosirae.salutem1 suo. fundavit opere,- una cum rebus"stiis propriis,
concedimus cum piscationibus.per Padum el Bunder- D j guas de jure parentum suofum Jiabuit, et ad ipsam.
num, paludesque el la.cus cpnjacentibus. Similiterr ecclesiam Dei visus fuit dfelegasse; inspecias ipsas
quoqtte et oratorio sancti.'Aiidr'e_edonamus lerfa\n1 pfeceptiones, vel confirn.aiioiies, sive vinditiones,
et silvara juris regni nostri, quae circa res ejusdem"i vel commutationes, denuo per nbslram auctorllatem
ecclesiaeinter Padum et Bundenum in Gabiana con- circa ipsum sanclum Iocumredere et confirma"re° de-
sistit, cuhi piscalibnibtisper P^adumet Bundenuni,, beremus.". Cujus petilionem pro fevefenlia ifisins
-Paludesque et Lacus : ut saepenoriiinata sancla Re-- sancli loci noluimus denegare; - sed in elimosina
^giensis ecclesia Iiaecoinnia"jure proprietario teneatt noslra ita presiilisse et.conlirmasse cogboscat. Pre-
atque possideat. absque alicujus polestatis contra-.r cipieuies ergo'_ubemus, utsiculconstat ipsa ecclesia
dictione. Concediniuseti.am,ut si cpnteniio de.re._us S sahcli Donati de, prediclis rebus a"iongo lempore
acf.imiliis ejusdem °eecle__iae fuerit hbrta, liceat in- juste et rationabtliler legibus vestita fuisse,et pre-
quisitio fieri per.bonos et i.ngenupshomihes .circuni- senti.lemppre' memoratusrvir venerabilis vir Ariber-
quaque manentes usque ad sacranientum. Habeant- tus episcopus recto tramite possid,erevidetur, in-
qiie sibi poutiliccs ipsius. ecclesite advocalbs duoss ^pectas ipsius preceptiones yel confirmatipnes re-
vcl trcs, si necesse ftierit,- quos ipsi elegerint, qutit ^um, utdiximtis, scu vinditiones,vel coumutationes"
 101S B. CAROLI MAGM OPP. PAKS -I, SECTIO II. l&iB
sive tradiliones bondnim hominum ita in antea per A . clesias baptismales, vel reliquas possessio es, qu_e
Iianc nostram aucto.ritalem aique cbnfirmationein ad ipsum episcopatum, ut dixitnus, de da ione re-
valeat jam fatus Ariberlps episcopus, suique succes- gum, aut reginarum, seu reliquorum Deu limen-
fuerint reclores ipsius'sancti loci, ipsis, , liumaspiciunt, nullus judex publicus ad c asas au-
" sores.qui
ut supfa meriioraviinus, rebusj quiefo ordine teiiere . dieridum, vel fodra undique exigendum, se 1 mansio-
et possidere; et nullus quidlibet de iidelibiis noslris nes, aut paralas faciendum, nee-fidejussio es tolleii-
amodo et deinceps sepe dicto episcopo vel successo- diim, riee ultas redliibitiones publicasTeq irendmn,
ribus suis de jam snprascriplis rebus.inquietare aut vel exacianduni jildiciaria poteslas ibide quoquatn
calontniam generare quoque tethpore nori presumat, lempore ingredi vel exactare p.etiitusnon raesumal,
sed nostris et fqtifris temporipus ad i.psam casam sed sub immunitatis i nomine curii omni f a_da con- •.
Dei proficiant in augmenlis. Et ut hec auctoritas -, cessa valeant -omni tempore rectores •ipsi' s episco-
firmior liabealur, vel per tempora melius conserve- patus, hominesque eorum quiele vivere', e residere.
tur, manu propria subler eam decrevimus jroborare Et-ut h_ecauctorilas firmior habeatuf, v 1 diutur-
nis lemporibus cognoscalur, manus pro
et de apulo nostro,jqssimus sigillari.. .- ' ri_e sub-
SigriumCarqti gloriosissimi regis. spripiioiie eam-decemimus roborari.
Ereambaldus ad yicem Radoni subscripsi. B Signum Caroli.gloriosissimi regis.
' -V.
Datum VII idus Oelobris, anno xvi, et decimo -Viglxddus adjvicem-Radoni recogno i. - --
Data Sexto Kalend. Octobris, anno xiv t ix regni
regni noslri. • -
Actum -Vurmasitacivitale, in D.ei nomine feliciler. nostr.i. .
Amcn. "'-.,- X.
IX..- '" . Diploma Cawli Magniyro-monasiefio sancl Vincenlii
Diploma Caroli Magni pro Muiinensi a eoclesia . de Vluliurno(anno-7j_.7).
' .'-
(amio 78S).. (Ex Duchesne,;ScriptoresFraricicarumr rum.) .
(Ex Ugbellio,Italia Sacra, toni. II, p. 9,1.) Carolus rex Francorum et Longobardor m, ac pa-
. Carolus gratia Dei rex Franeorura, et Longobar-» tricius Romanoruiii. Viro venerabili-Paulo bbati seq
tloruin, ac palritius Romanus, omnib.us episcopis, moriacbis inonasterii sancti Vincenlis siti h lerrilb-
nb.baiibns, tiiicibus,comitibus, gastaldis, aique ora- rio Beneyentano partibus Samui_e..,. Et ia delulit
q
i,iibus iponasteriis peutii timeutjbus, praeseotibus nobis praaceptum Desiderii regis, qualiter illa Tritae
et fuluris. sita in finibusBaluensead ipsum sanctum tenobium
Maxiraumregni nostri in lioc augeri .credinius mo-
si ac servoruns pro ulilitale monachpram condonasset. U de; et nosi
liimenlum, petilipnibus sacerddlum, ^| super idem pr_eceptuinnostraeconfirmaii uis edidi-
Dei. in qito "n.ostrisauribus.fuerint productae,.lihenti mus. Sed dttm
ad efrectum postea aliquas allerealione inter vos
animp obtetnperamus, alque perduci- et-ipsos homines,
(quise per carlas ducu dicebant
ihits. Quapropler. noverit solertia. yestra, qualiter esse eonsiirrexisse manifestum es Pro qui-
ad liberos,
pos pelitionem yenerabifs viri Geminiani.sancl-e bus nos missos nostros-Risinuni et
Mutinensis ecclesiae episcopi, qnae es;i consir-ucta-i.n Agilb rtum ibi-
dem directds habpimus, per- quos" omne causam
honorein preciosissimi confessoris Chrisii Gemi- •
liqnidius inquirenies, bmnern' veritatem c inde co-
niani. "antistilis ipsius ecclesiae, tale. circa ipsum gnoyimus. Propie/ea pro mercedis.nostrae
ugmento,
sanctp.m lbcum concessisse .beiieficium, ut in mo- nos ad ipsam catisam sancli Vincenlii mar
Iiasteria, el xenqdochi^, seu ecclesias baptismales, falos borriines yris prae-
dej memorata villa Tritie, sicut ab'
yel reHquas possessiopes, quae ad didum episcopa- " redden-
antiquo tempore iliorum origo ad servitiu
fnm pertinent, tam de donatione regis, quam regi- dum debiti ita et-deinceps remola de medio
seu D.eum timentium fuerunl,
liarum, reliquorupi hominuni, omni
unde moderno tempore ijpsacasa Dei jusle invesliia liberlatp, legitimum servitiuni et . bsequiiim
cmni tetnpdre permansurtin donatio-
pst, aut quod divina pietas ibi amplificare volqerit, . perpetualiter
nulius judex publicus ad causas audiendum, vel ifb-Jn nisprsaceptum, ut|perftciant jubemus.
dra tttidique exigendum ; seu,mansiones, aut paralas JjtiplomO; alterum quoderordinandoabbale si e qualibel
(acipndun_i,nec fidejussiones tollen,dum, neque hq- mjuscunque moleslia, et sibi subjeclas c llas ordi-
ininibus ipsjus episcopaliis distringendutit, riec ullas nmidi,' judicandi-et disponendi, perpelu iter, tibc-
fum concessionemlargilus: csl ideni im nralor ct
redlsibiliones publicas requirenduin, judiciaria po- tex Carolus hujusmodi .prwfqtimonasieri monachis
test'a,sibjdem q.iipquamlempore ingredi, vel exac- sancli Vincenliilevitasel nwriyris.
iare'penilus non praesunial.Proplerea baric immu- Carolus gratia.Dei-rexFrancorum, et ongdbar-
iiitatem. conscribere jussimus,. per quam speeialiter dorum, ac palricius Roirianorum.-Omnibus piscnpis,
decernimus oriiinandum, ut nullus quilibet de VQ- abba_ibus,>ducibi!S---comilibus,.'judieibus, astaldeis,
bis, Jieque de junioribus veslris ampdo, el deinceps aulionariis, yicariis, cenlenariis, vel re.li is fideli-
ut.dlximus in, inoi.i.aslejia,'vel xenodochia, seu ec- bus iiostris, praeseiitibosscjlicet ac .futurig Maxime
' ' a
Geminianus hoc nomine 11, MiilFnensisepisco- buit. Quemcum posteaGaroius Magntisd bellasset, .
pus allcctus est anno '78S; inV.11j.jsgialiamDesi- victorque diversa privilegisdive.rslsindulsi set eccls-
derins, rex LongobardorumomnU privilegia-praece- siis, IiGCsequeiiS-eliamGeQiinianoconcessi_
dentiuia Regum erga Mulinensemecclesiani rata ha- 1
 "
1017 —
COpEX~DlPLO.MATICUS. PRIVILEGIA.«- PRIVIL. PER PARTES ITALIJL 1018
regni no.tri in boe augeri credimus munimeiitum, si. A que ipsi fralres qui ibidem Deq famulari videhtur,
petitionibus.sacerdotum aique.servqr.um-Dei, in-quo quieie regnlarilervivei-e, ac residere : quateniis.eis ^
nostris aufibus fuefint prol.atae, libenii animo ob; Tneliusdeleclel pro nobis Uxoribiisqueriostris, ac ii-
•temperamus,.atque ad effecium pefduciinus, regiani.-.• beris, vel cuncto populp nostrd misericordiam Dei
cnnsuetudinem esercemus, et boc nobis ad r_.erc.edis atieniitis exbrare. Et ut h_ec aucioritasfiriiilor ha-
augmenium,,.vel slabilitatcm reghfnostri in Dei n"o- b.eai.ur,ac di-irnisiemporibus inviolata Deo adjtitore
iniae pertinere eonfidimus. Qnapropter noverit so!erT conserveinr, manu propria subter e.ain robdrafe de-
lia vestra, quatiter nos ad petitioriem
' religiosi viri erevin.us, el animlb npstrb sigillafe jussimiil. '>Signutit
Pauli abbatis ex monaslerio saucli Vincerifti mar. Caroli gloripsissimLregis. Signtim' Jacob -ad "vicem
lyris, quod est.constructuni in lqcum qui dicitur-_ Radqnis. Data ix Eat., Aprilis anno decimo nono, et
Samnii super fluvium Yulturnum, lale beneficium decimo quarto regni nostri. Aclum Capuae civitatis
circa.ipsum monasterium visi ftilmus concessisse^ut nqstrae, iii Dei nomirie feliciier amen. ",
in monasteriislegilime sibi-stibjecliSj quoriim .vocar -' • • • - ' '
.-, • -- -XL
-Imla sunt -.monasterium sancti Petri. aposloli, quobV '
fiindalum"est /pfppe i.nuros ciyitatis nostraa Bene- Diploma Caroli Magni,'-pro,ecclesia
" Beneventina
i (apwo783). •
- • -
vepto : et mo.riasteriumsanclae Mafiae, quod situm B ' \ :,
est in fipibus Spolili.in loco qui dicitur Apinianicae:,- '. (Ex Ughellio, I lalia Sacra.)'
insupef et eaetera monasleria, ve! cellas, sive cuftes,, Carohis Dei gratia rex Francorum. et Longbbar-
yel reliquas possessiones, rjuce ex largiiate regtim,, dorum, ac patrieius Romanorum. Omnibus agentibus
reginarum, sive ducubi, yel bonorum hominum, ibfi- Tiosiris, tam pr_esentibu'squam fuluris, Domino. ju-
suiudatae, vel delegatae., seu etiam excusato.s, seu"i" vante, qui.nos" in sotium regtii nostri instituit.- Si
olTeitos,- qui-in praefa.tismonasteriis legitime jaini pelilionibus sacefdqlum, atque servorum Dei quod
subjeciisunt, vel.quid.eyoieofferre secum suis re- prq eorum quiele, vel juvamine, perlinet libenter
lius yqjuerint. juste et raUonabililer licentia.m haberei . qbaiidimus, vel ad effeclum in Dei nomine mancipa-
debeant. Necnon et undecumque ipsa casa Dei mo- mtis, rcgiam consuetudinem exercemus, ei hcec no-
derqo lempore justp tran.ile .ye^tita esse cernitur,, bis ad mercedis augumentum, velstabililatenf regni
vcl quod inanlea a Deum limerilibiis homin.ibus ibt-- "nostri iri Deinomine pertiriere confidimus; ideoque
dem legibus additum, vel delegatum fuerit, ut nulhiss vir venerabilis David episcopus ecclesiae"sandtae Dei
judex publicus ad causas autliendum, vel freta uudi-. genilricis semperqtte virgihis Marim,quaeest sita iri-
que exigendum, seu.mansiones aut paratas facieri-; .- ifa civitaifemBehevenlanam clementiam fesni nostfi
C -
dum, vel Jidejussores tollendum-, aut homiiies i
ipsius "petjit, ut omnes res quascttnque ipsacasa Dei', tam
n.onastefii^lringendum,.nec ullas redditiones.publi-- de' donalibnibus regum, Tquamqueregiiiaruth, vel
cas requirendum, ullo. unquam tempqre' ingredere_ ducuin, atqiie ducissafum,"°seu Deum limeritium bo-
nequ§ exa.etorare -penitus -pricsumamr. Proptereai fi.inum , sive causa venditioriis, aut emptionis, cbm-
hanc emunitatem scribere jussimus, per. qttam spe? mulatioiHSque titulo, vefomhes diffinitioriesquas de
cialiter decerninius ordinaridum ,. tit nutfus quislibpt. rebus sanciae ecclesiaerectores ejus- juslo tramhein
de vobis, aut a judiciaria poteslaie, vel qua.til.et per-. judicio vicerunl, nec non et qmnes redtiitus vel bbla-
sona, a modo et deinceps in monasteriis, vel cellis,. tlones fidelitimdiversarum ecclesiarum ipsi sanciae
seu cunihus, .necrion reliquas-. posses.sionessuper- Beneve/itanaeecclesiae Iegibus perlihuerint, in inte-
scrjptas, sive undeeunqueipsa-casa Dei nunc teni- grum ab.episcopo Benevent. qui per tempora"fiierit
•pore justo tramite vestila esse dignoscitur, infrai suscipianiur, atque canonica sanctione possideantur,
regnum Christo propitio noslrum, °nemo-jbidem.ad1 sive sint per diversa loca, tamin civitatibus, quain
Causasaudiendum ul diximus, vel freta undiqne exi--' ih viilis, -vel in montibus. atque in planis, sive in
gendum, seu mansiones aut paralas faciendura, vel1 aquis, vel eiiarii in planitie"'ac possessibries, seu
fidejussorestollendum, aut-hemines ipsius monaste--'JJ ] undequaquembderno tenipore ipsa casa Dei brdirie
rii distringendum, siye .tillaranovam consueludinemi legitimb posside"r°°e",'"atque dominafe videtur,'ve'l quid-
ponendiim* nec ullas reddibitiones publicas rcqui- quid in ahtea ibidem additum, -vel delegatum fucfit
renduin ingredere, vel exactorare quoquo lemporee sub fmmiinitatis.rioniine confirmare^debemus. Cujus
pr_csu.mat.-Sini.iliterin Deinomine coneessimus, velsl petifioneih nblumus denegafe, sed-ita pr_estitisse,-at-
cgnfirmayi-iiuserga ipsuni sanctum locum, sicut ha- °qite 'iiKbrifnibiisiconiifmasse cognoscat. Propterea
bet bumana fragilitas, ut quandoqutdem abbas exic lianc jirimunilalemriostram conscribefe jussimus, per
ipsd monasterio de hac luce migraverit, Iicenlfam i quanrspeciatitef decefnimus ordinarid'u'm, utnullus
liabeant secundum regulam sancti Benedicli qualema qiiilibet de nobis, aut de jutlieiaria polestate^ vel
meiiorenTa~edignidfem et sapientiorem inveneririt,, qii-clibet"pefsona amodo, et deinceps in monas(er,ia
absque "ctijusli.betinqujeiudine, _vel cpntradictione,, s'bi legitirrie sulidita, aut in curfes, verecclesias"s"eu
_inter se etigendi abbatem, et sub emunitatis hq- iu rebus uriiversis suprascnptis unde nuncipsa casa
mine...... dmnes fruclus cbneessos valeant, omni- Dei juste,' et rationabliiter vestiia esse dighoscitur,
que temporerectores ipsius mqnasterii sancli Vin- vel quod in anlea ex largitate boiiortirn homihum ac-
ceplii, tam ipsi, quam et successores eorum, quam-- - - quifere"potuit ad caiisas audieridum, vel frela uudl-
 1049. B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO-II. 1029
gue exigendi.pi., seu mnnsiones, aul paratas facien- A sium, nobisque. per. omnia tidelera snper se secun-
diini, y.i lidejiissores tollendum, aut .iomines,ips'us dum orjlinem.sanctim, et regulam "sancti enedicti
ecclesije cohlra rationis ordinem "destringendum., eligendi abbatem. Cnjus petitionepi prople nomen
iieque.iiovas consuetiidines imponendum, nec ullas Doinint, ei reverentiam-ipsius sancii loci, erilis-
redhibiliones publiga^srequirendurii ulJo unquam tem- que sanclis antedicti pontificis conipellenli us. no-
pore ingerere, aut exactare penitus pr_esumatis, sed Iuimus denegare ; sed in elee.mOsynanostr ita con-r.
sub imraunftatjs nomine vale.at memorajus David, cessisse, atque in. omnibus confirmasse co noscito.
ejtisque, successores. qui per lempdra fuerint quielQ. Quaprojiter^ pe.r |pra_senlem auclpritalerii bsiram.
Cliristo propilio vivere, "apresidere qualenus sic nie- decernimus, acjpbetnus ut slcul cbnstat ab. am fato
ijus delgctgt pro nobis, uxorib,usque.-nosiris,ac li- "virOj,venerabili Petro areliiepiscopo, mona iefium,
beris noslris D.oihini mtsericordiam atteniitis depre-„_ ut supra mecnorabanius, "juxfa cqrpora sa ctorum
1
cari, et ut Iia-cauihoii.aicm.firiliiprem habeantj ac n.arty.rum Protasii et Gervasii, se.n 'co ifessbfis
inviolata ctuiservenluj' mamfs pro; Chrisli Aipbrosii, urisjtcum adjaceniiis, vel ppeudi-
fuluris t„en|.poriJ)us
'
priae subscriplione eafri decieviimis robctfarg, etde tiis ipsius monasierji, atappilum -esse, insp eta ip-.
aniitjjo nqstr.o.iussjnnis.sigillare, -- sius auctorjtate per i.pc°noslrum serenilalis praecep-.
Signum Caroli glojjiosissimiregis. Situm, atque coiitirmaltionisdonum perpeluis' empori-.
Datum n Kalend. Aprilis .miiq xvyt et xiy npsiri lnis jure firmjssiuip sjfabiljter permahere abeat;
regui. et,neque abb.asibldem.ordinetur extr,aneus Ilo un-.
Aelum Capuae,ln Det.nomine feliciter. Ainen. quam lempore, liisi ex ipsa congregatione ut su-
XII. •pra diximus, sajictaa.De.iecclesjaeMedioia ensium,
omnia fsdelis,' quem fratres eligere..
B'ptoma- Cafoii Magni pr-o ecclesia Mediolanenfi ribbisque per
(rtHiio'791).. v_oluerint,qui eoj srcundura divinas leges et regu-.
_(Ex Ugiiellio,lUiliaSacra,), lariii sancti Benedicti valeat gubernare. Et ita
'
ut nulltis de nostris siiecessori us, seu_
Caroltts gratia Dei rex Francorum et^Longobar- cerisemu|,
prisdicli pptitjlicis, janquam. hahc nostram dtsposi-
-dortim, atqtie palricius Ronianoriim.
. . Illud iiamqiie.ad,a;ternam beatitudinem, scu sta- tjohctii, quam pro,^ijiore beati Ghristi co fessoiis.
bilitatetn regui no.slri, in Dei nomfne.periii_f:recpii- Aii-Iirbsiiscu stabilitate regni nostri, coiitirn aviriius,
sed lineliiis,
fidimus, si justis petitionibiis, servoruin, Dei, in irrunipere atque deslrpere' prasuma),
delcctet ipsos sefvos Dei, qui stib. nonna b atifudir
quo auribus noslris. p.atofaci;e fuerinl, tjbenler ob- uis ibidein v.itaraperlempora degere vide lur-pro
leniperainus, atque a,d eflectum producimus. Igilur ^"riobis
noium sit pmniiim fidetium.iiostr.orum magnitudini, it.xore.quenoiij-a, afc liberis, seu « aliiliiate.
Domini miseficordiam '
Tegiii nostri, j\igiter xorare,
pnusentium scilibet, et futurorum, qu.j|iilervir vene- noslfis Deo
rabdis Petrus, sanei_eM«diqlanensiu«i-urb.isecclesiae atf.pice fuluiisqQelempdribus i iviolabjr
liter atqua irrefrSgabiliter perdurare, vejc iisistere.
episcopus. seieuitaii regni noslri suecessit, qualiter debeat. Et ut baecauctorittis firm.of habq lur vel
, ol>aniorem Dei, el veneralionem. sanclt Ambrosii,
sancto.rum Protasii et Ger- per tenipora conseryetur, nfanu nostra snt» er eum.
juxta corpora mariyri.m colioeare deccniimu^, atqueannulo noslro sigiilari
va.ji,. sett ipsius beaiissimi confessoris. Christi, !
coenobiuiiiinstiiutum habeat, atque roqnachos ibi- jussimus.
dem sub regula sanct-iBeucdicli noViler, qui laudes Sigiium^- Caroli gtorjosiss. regis.
Dat. iii mejise Aprite annb vigesimo sec ndo, et,
.De.oillic sedulas refcrrcnt, el pro felicitate rcgni, ac ' ' '-
sett stattt decinitt. septinio regiii nosiri. _.
totius pppuli cbri.-liani sospilate, _pro Actum Placeniice Palatio nosiro publi o iu DeL
sanc.ae Mediolanensis ecc!esi_eexorarent, conslitnis- nomiae felic.AmenJpx
:sel, alque inibi venerabilem Benedictum presbite- '
XIII. -° '
i.nm abbateio prdinasset, unde petiit clemeniiaBi !
, celsiludinis ,nostr_e, ut omnia, qiiidquid, ipse pro ¥rv Diploma Careli \Magnipris ecclesia Cen leusi
- '
divino inluitu ,adjam diclum,monasteriuin ex rebus \'(ahno 19i).
ecclesiaesus. Mediolariensislargifus est, vel niodenio (Ex Ughe.llio,Itaiia Sacra, lom. V, f, 17 .)
lempore ibidem juslo tramite delegalum fuit, et Carolus gratia Dei rex Ffanchoruni, elLo lbardb-.
jiunc juste, et raiibhabiliier partibus ipsius monasle- rumvel PatrieiusRbmanorum. Maximumre ti noslri
rii' possidere digno>citur, vel quod "in anlea a Beo, in hoc augere credimus munimeaium,"si pe lionibus
timeniilms homiuibus, tribueiite Domino,"addilum, sacerdolum, vel ser-vorumDei, in quo nostri auribus.
vefdelegatuui fuerit, nosiris oraculis^plenissinie con- patefecerint, libenfer obaudimus, et eas i Dei.no-.
fifiiiare debcreinus; quatenus sub rcgimirie et pote-. mine ad effectum perducimus. Igilur noliiin sit <im-
siaierectoribus, quifuerini,sancuu Mediolanensisec- niiim fidelium-iiosirorum magiihudini ^ir sentium.
clesiae,siculabipso stattiliim esse cernituromni lem- scilicet, et fiiturdrum, quaiiler nos propte , noinen
pore permanere debeai, elqtiandoquidem divinavoca- Domini ad etefham femuneraiionem iale . confiE-
tiorie Jabbas ex ipso monasterio de hac luce ad Do- mationem..'.. ecclesiain sancti Ticiani co ifessoris.
iniiiiim inigraverit, licenliani haberent mpnachide Cbristi, qiieest conslrucla sub oppido Gen densium.
i^so mbriastcrio sancl-C Dci ecblesia. Mediolaneii- castro'i ubi ipsb pretiosus sanclus corp.orer quieseii..
 ' Un
1021 CODEX DIPLQMATICUS:— PRIYILEGIA/- PIUVIL. PER PARTES ITALIJl.
et ubi preest vir verierabilisDolcissiraiisepiscopus... A pro quibnsdara causis sanct.-ie Dci ecclesia;, ac domiui
coucessis, et de o.mnibus plebibus, vct parochiis Leopis p.apaepervenissemus; ibique. una cum jpsis
cuiif jiirisdtctionibus imperu locorum, vel terraruth ducibus, guastaldiis, seu reliquis fidelibus, ac proce*
:
ipsltis episcopi, que in istis cqmprelienduiilur fini- ribus nostris residentes.
bus, id est deierminalione flumihis Limane, sjcut . Pp.rvenit-ATibertqs.sancl_eAretinse urbis ecclesiaa
Limana currit in Plave, el Plavis currit usque locum venerabilis .episcopus, in praesenlia nostra sugge-
tibi Theb'a*defluitiriipsatn, et deinde usquein alium reiido,ae proclamando, snper Andream .sanclaeSe»
locuni, ubi Nigrisalia defluit ih Plavg, elPlavis cur- neusis urbis eeclesiae-venerabilein episcopum di-
ril in"mare,et iteruin de fluniine Limane iisquein cens :
Celicum mohlem, et deinde in Laciim mortrium, et Quia dioacesisecciesi_e suae, quam a priscis tem-
dehinc in ecclesiam sauei.iJjiorianr, qui primo Opi- poribus.praedecessores sui episcopi, vel ipse lenebat,
lergiue civitalis ejusdeni"episcopj jura glbribsissime le^npore Adri;it\i qiioiidamp.apjp, inyasisset Rodo-
regebat, et iiifie iu aquam ubi oritur Liquentia, et bertus quondam sanclte Senensis urbis ecclesioe.
deinde usque in arcliani fraversam; e.tp.o.stbinc flu^ episcopus, et postinodtim eam detinuisset - llaimo
nien SJedu.ne,et aqua Medunedetluit in Liquenliam, quondam episeopns supratliciaeSeneusis ecclesi_e,e{
cl iteriim Liquentia cqrfit in..,_ Kos igilur dignam ?1. usqne niinp eatn delinpret "pr_efatusAndreas episco-
cjiis petitio.iiem considcrahtes, tara ipsi, qtiani suc- pus ante dicloeSenerisis ecclesiae,id esl monasieriu.n .
cessoribus suis per noslri precepii paginam conflr- sancti Ansani; ubi ipse <Torporerequiescit, cum re-.
- liiariius, atque corrobofannfs omnes plebes, aiqiiei liquis ecclesiis. Et dum iuter eos pro ea re iiiaxinia
'jufisdiciidnes locofum,-yel terfarum que in- pre- .yertereliir cohtpn.lio, rpgavimus sanctiss. ac revc-
scriplis flnibus yel terminationibiis eqmprehendun- rendiss, dbir.ii.is el '" Christo Patri Leoni sumir.a
tur, pre.cipientes'itaqiie maiidamus, u"l nullus dux; pontifici, et universali papae, ut secuuduln caiioni-
patriarca, arcliiepiscopus, episcopiis/marchio, cb- cam auctorila,lem eos una cutn suis sacerdotilu.s
mes, vicecomes,jifdex, scaldio, iiullaique nbstri regiiii paQificaredeberet, sicut el fecit, unde et'judicatuin,
persona parya, vel magiia, prelibatum episqopum, et praeceptumauctbrilatis Suie, supra npminalosAri-
vel suos siiccessores'de omnibus plebibus..velju- bertb sancl_c"Areiina_eccle"si_e'urbisepiscopb"ijiiale-
risdictionibus, quas eis per confirmationem no.stfii iius deiriceps ad partem ecclesiae parocjiiam suain
precepti concessimus ,' atqtie cbrrobbravimus", sics cum primi integritate, sicut ab atitiquifus fuit, le-
pvecepta'nostrorum antiquorufh fegum,"vel impera-r liere el possidere debeat.
loruin conlirmaia- fueriint, iriquielare, vel divestire! ,fi Sed pro jntegra firmitate petiit serenilati noslraeme-
*
presumat, sed-omnia potestative leneat, remota bm- moratus vir ven. Afibertus suprascriplaesancJ.ae.Are-
iiiunrinterdiclio.ne.Siquis autem, quod iriinfmecre- tinai ecclesiae episcopus, ut et nos demus , circa ip-
dimus, ad futurum huc nostre"corifiimialionispre- sam sanctam ecclesiainDei; sbcundum quod domiius
ceptum irrufnpere tentavefit, sciat se composilurum1 nosier-Leo summus poridfex,: el vcnerabilis papa,
. mille hb. auri, medielatem cariiere'nbslre, el me- cum venerabilibus omnibus caiteris (idelibussanctae
dietalem jani .Licloepiscopo, yel-suis successoribus. ecclesiae,juslo trarh_,te, ei aequitatis ordine diffini-
Qiiodv.rverius credatur, et obnixiiis imposlerum ab' jnus, el per pracceptumaotlioriiaiis suaecdiilirmavit,
omnibus observelur, frianu'hropria, subter fiimavi- plenissima detiberaiioue cedere, et confirmare de-
mus, et-impressione noslri sigillHtisignifi jussiinus. beremus. Cujus- positionem pro . divino cul'.u, et
- Signatri Caroli illustris regi.s.
reverentia ipsi.us sanctaeecclesiaedenegare nolumus;
Dalumpridie Kal. Aprilis aono xxvi et xx-regiii. sed- iit,omnibus ita c.oncessisse," vel confirihasse
Aclum in Francono Iruel in Dei noinitie felicitef. cognoscere praeeipieii.es. Ergo jubemus quod perpe-
Anien. .-."•'- liialiler dictam.commemoraiam sanctam Dei eccle-
XIV.
,siam jure firmissiiiio mansuram esse volumus,' et
Diploma CaroIL" ' Magnipro ecclesia ' ' Aretina
' (anho' inspecta ipsa auctoritate, vel cbnfirmationis, prae-
795).' -pv
]
dicli domui bonae memoriae patris Leonis sunnni
(Ex Ughellio,Italia Sacra, tom. I, p. il2.)
Carolus graiia Dei-rexFrajicorura, el Romauorum, -pontificis,et universalis papaesictit per ipsum decla-
aique Longobardprum. Quidquid in nostra, ei-in ratum, ila deinceps valeresupranominalus Ariber-
. lus sanclaeArelinae ecclesiac episcopus, suique in
procerum noslrorum praesentia, justo ac recfo tr.a-
mite diligenli examinalione , securidum justiliam perp.etuumsuccessores, qui.Tuerint rCctoresin san-
sancioruiu Patrurri, fuerit terminatum, veldiffinitum, cta Dei Ecclesia sua, cl monastcria, el baplisieiia,
sicut a priscis temporibus tenere el possidefe, juxta
oporiel" noslris confirmare braqulis; ita ut Chrisli|
sanctorum -Patrum, et sequitalis ordinem regere et
proposilum perpe.tuistemporibu.s maneat- inconcus-
sum. . . gubernafe. Et ut haecaiictofilas firmior habeafur, et
melius consefvetur, manii propria supra
Igilurnolum sit onmibus episcopis, abbaiibus, du- per tempora
c"ibus,cofnitibiis, guastaldis, seu relfqtiis troriariis, firmavimus,et de atiuulo nostro -sigillarijtissimu...-
et cunctis fidelibusnostris, praesentibus,"el fuluris : Signum Caroli Magni°J-impcratoris. ,
Quia duni nos Dommoprotegenle Romam, ad liminai Data IV ISonas MartiaV 33 ct M anuo imperii
sauctorum principum aposto!orum, Pelri et Pauli,, . tioslfi, . '
4U2S - B. GAROLIMAGNlOPP. PARS.J, SECTIO b-._ - 1034
Actum Romae iii-eccfesia sancti PeMi principis A 1 rura, elin Foranbmbdiorum quatuorj;enti, e .medie-
beali Petri, quiibidem modp exs are vide-
apostolorum,:ubi ipse in corpore requieseit feliciter. fateecclosia?
•'--' - tur cttmdotis, et ornamenlis, et in Tris.ago odiorum
xv. j ;- sexcenti, et in Lomicciano."et in Velariana p o singu -
Caroli
' Jlfagnt littem , quibus consliluit Hildencum lae petiie posita. niodjonim.octocenti, et.eccl sia sanr-
"missntn mitm ad cognosccndasuhiquelocorum hau-
sas mqnasterii.Farfeusis(finno 397). cl5aHelet)_e.cuindoiis,et ornamentis suis, e in Val-
' (ExMuratorio,Seript.rerunillaii-e.) - _ «eneria .trecenti sexaginla, el.in Cerro jn .d.iatre--
eenti npnaginla. Oinnia ista supr_ascripla°-trra cura
Garolus gratia Dei rex Francorum, et Langobar- pomis,-et arbpribus sui_s, et cum yiuejs, t oliye.-
dorum , et patricius Romanorum. Omnibns ducibus, tis, cannetis, salcelis, cum ripis, rivis, cultis, el incul-
castaldis, actionafiis, seu reliquis fidelibus hostris lis , servis, aiicillis, cartulatis, prsestanda 'is, libe-
ubi iibi consistentibus. Nolum vobis sit, quia ad de- ris horninibiis,etOi_inia super se habenten in inle-
precalibnem venerabilis Maufaldi abbatis ejusque grum.Et habet fi.nes de Capo fine Uinbrid , el rigo
C.ongregatioriispfascipimus llilderico fideli nostro, majori-,- de lUno,latere fine Brilta, de al' lalere
ut causas monasterii sanetaaMariaavel ipsius abbatis", fine Claro,el Clarata, de.pede fine Tnniti. Is a omni.a
liiligenlerrequirefe el exaltare debeat in cujuscun- B ] supraseripta.lerra esl in simul lria_mi!lia uingenti
que loco, vel ministefio, seu poteslale, el ubicunque guinquaginta modiprum, omnia ista. Seript s.res sic
vestra ministeria vel potestate advenerii.-et dejusti- dono, et ad prcesentem.diem tradp ego.supr scriplus
liis'praedicii monaslerii, vel ipsius abbatis, suisque Ludjgarus.... episcopio.AscuIano, et, libi, domine,
inonaehis vel condixerit vel inlerpellaveril,' diligeh- Tustotfe episcopp, v^el.sueGessoribus.luisadprqprie^
tef atqne puritef ad partem supfadictl monasterii tatem .dicti episcopii, et possidendum n ljo_ im-
jusiiiianf reddere studeatis, absque ulla".,.. vel, dila- pediente. -Unde prqista subscripta, donati ne mea
lione, et nuilam inquieludinem aut calumniam me- dedisti mihi tu, domine, Tusiolfe episcqpe iquid "de
morato Hilderico de quibuslibet causiscontra ra- rebusepiscopii tui, propler slare.intra"civi atem, et
tii.nis or.dinem facere pr-esumatis propter hoc, quia ^extra, idest in ipsum castejfum in Isola um-ipsa
ordinatam nostram justitiarii de praefata casa Dei periineniia, el ipsa cttrle de Parignarib.fori Pqnteni
inquirere. videtur. sed magis in nostra eleemosina Sole.stanum, et ipsa curte.de Casale, et.ips curte de
cum justitia ad ipsum^stare facialis, _si gratiam D_e_ Prepi, et ipsta curte Lomenia. tantum di us, vitae
et nostram habere vullis, El ut melius cognoscalis, .mcK^quqd apjid meliabere testatus sum, t hpcme.
de sigillo nosiro subler.signari fecimus. - reprqmfilo. Ego supradiclus Ludigari coni s.-tibisu-
'*-
•Dat.-y. Iial. Seplembris, annO xxt-v" regrit nostri, prascripto Tuslblfo episcopo, yel posleris, uccesso-
Aclum in Ragenisburg civitate, fibusque tuis : Si autem qtioquo tetnpore, quaasiero
xvf,"""-/":' .' . _ .removere, yexare, Jvel _causare prsesumps o, aitt a
vel anteslar npn po^
Diploma Caroli Magni quo donationema Ludigaro "quolibet hqmine defendere,
faclam pro Asculanaecclesia confirmai(aniio 800). tero, -ego supraseriptus Ludigari comes, ut lia taula
. .. ' tale reslaprare debeo, quae dicitttr Ferqui em.quale
(ExUglieiio.,IlaliaSacra.) •.. ,
in illa-die videlur essein exlimatione in ip is. supra-
In nomine Domini DeiSalvatoris nostri Jesu Cfari-
vel vocabulis, libi- domnp Tuslolfo
sli. Regnahte domno Carolo, et Pipino filioejus ex- scriptis iocis,
vel-a posteris siiccessoribus tui ad pro-
cellentissimis fegibus Francorum et Longobardorum, episeopo, m. Car-
et Patriciis, seu Romanorum regnorum in Christi prielatem suprascrinto episebpio.possidend
tula islain sua permaneat firmitatei Actum in Asculo
nomine, -in Italia, Deo-propitio, vigesimo sexio, et anno ab incar . Doinini
octavo decimo, iisdemque temporibus viro gtorio- in.loco,- qui dicitur Carrufa,
sissimo Vinigiso summo-duce, anno felieissimodu- nostri Jesu Chrisli octocenti sepluaginta quatuor.
catus ejus vni.seu .Ludigari comil,,civilat. Aseulan. Quae-verocharta ista donalionis scripsi e o Eltne-
mf me scri-
niense iaaii die ji, indic. .vi. Ideo constat quod ego .0 ricus" notaritis• ex• rogo Ludigari
-
l -<- -^
comes,
bere rogavtl. j
Xudigarus comes ciyitatis Asculanae considerans me
de mea relribuiione,elpro mercede, etredempiione - Ego Ludegari cbmesin bac charta a me acla_pro-
•animae me_e-dono, el ad. diem preesenlis Jradb In pria manu mea, signum sanctae erucis f i f. Ego
.saiiclam malrem ecclesiam in episcopiitu Asculano, Carotus imperatbr ba.nc caftutam a me I udatam,
-vel in veneratioiie virf beatissimi Tustolfi episcopt et coiifirmatam de' rogo Ludigari come signuhi
atiquid dc-rebus proprietatis metc, id est iu Ase.ilano crucis feci f- Ego P-ippinpatricius Roman. mperalor
lerritorio.ipsd monleCotumnate cuni septicentimodio- Isignum crucis feci f. Ego"Vinigisiusdux, e marchio
VSub Tupl.olpboAsculanq
' epi?copo aniio 8(10dn- dralis^ecclesia?, scriptura quidem incomp sita, bar-
niitio a Ludignro Asculanae nrbis comite adillius i bura. locutionis, et a liueis aliquaieuus corosa. Da-
ecclesiaefavoibm facta fuil, a Carolo "MagnoFraiico- • tum Asculi meiise'JunK-die 2, ind..yn_ ai no.Caroli
rum'Longobafdorumque rege eonfir-nfaia/iuqne ai regis in Iialia 2B, Pipini 18, ducatus vero iri glo.rio-
Pipino Caroli (ilio Roiiianoruiii.paintio, nccnon ai "sissimi Vinigesiiaiino 8, et comitalus Ludj arii anrio
Vinigesio Spoletanoduce,- et ftiarcliione Saseprun-' -8. Hoe diploma vjnonnullissuspectuin,- b erudito
do, Rodelanlo ,.et Aslulpho subseripla.-Servalur Antonello ex aulograoho desumptum, mihi e tr-ans
prctidsutii donationis monumenluui in arcliivo cathc- missum est. -_ • , . - - , - - .-
102S CODEX DiPLOMATtCUS.— PRIVILEGtA. — PRIVIL. PER PARTES _TAL!_il. . .026
ex rogo Ludigari comes, testis stim rogatus, signum A . et nominari possunt ad' pr«fatum Concbrdiensem
crucis feci f. Ego Susepnindus a suprascripto Ludi- episcopalum pertinenlibus, -vcl speclaritibus. Insiiper-
gari comestestis sum rogatus, signum.-crucisfeci -[-.' concedimusjam. dicto Petro episcopo sanclas Con-
Ego Rodetanlusa ss. Ludigari eomes tesiis sunrroga- cordiehsis ecclesiaeejusque successoribus parochias
ttis, sigaum crucis' feci f. Ego Astolphtis °a ss. cum omnihus-plebibus, -et decimationibus illorum
Ludigari comes tesiis. sum rogaluSj signum crucis locofum,^qu33 in" infrascriptis clauduniur finibiis,
'
feci.T "• :. vel 'eorum delerminalione : ubi oriluf fluvitis, qtti
"
, - ~ ^ 11, . - - dicilur Taliamenluni; et defluit in mare, et sicut
Diphma Garoli Magni, pro ecclesia Concordiensi oritur.fluvius Liguenliae,et defiuitin niare. =Donamus
(a..).o802), .
etiam omne foderum, >elexseculionem, et angariam,
(Ex TJghellio,Italia Sacra.)
lii nonilne sanct_e,efindividuaeTrihilalis, Carolus etomhem publicani functionem pcaedicloPetro epi-
divina favente clementia fex °Francorum,et patricius scopo, ejusquesuccessoribusde totoipso episcopaiu,
ut nullus det foderum. neque collet.tam, neque ali-
Romariprum. Si f eligiosispraesidentibus locis diyitiis
ciillibus mancipatisjuvamen nostri imperli piaehe- quatn datioriem, nec ipse,' iiec suus colohus, riec
mus, inde.quantd homanis munimur auxiliis; lantd B . aliqui in pertinentiis ipsius episcopatus -commoran-
prociiviusjuvari divinis minime lituhaihus. Quocirca tes, Vel laborantes. -Pra_cipi'musquoque, ut nullus
omnis sanctaeEcclesiaefidelium"nostrorum pfaesen- nostrorura fidelium veniens, ac ingrediens, aul missi
tium scilicetac futurorura concipial universitas,-qua- - discurrentes iri ipso episcopatu aut-ejus perlineiiliis
liter proptef nomen DominVei aefernam reinuhera- mansionaticum faciant, aul aliquani dationem" exi-
tionem, atque iniervehlu Radigen. fidelis ripsiri nds gant, sed omnla sint in-potestaie Petri SanclaeCon-
recipiraus"Petruni sanctae Cdncofdiensis ec"clesi_e cordiehsisecclesia?episcbpi,suorumqttesuccessorum:
episcopum subnostri deferisiohe,et tuiamiiie mundi- el bac noslra auctoritate siiffulius libere ac secure
turdiicum lota integritale ipsius episcopatus, oraio- disponat cuncta sibi a nobis subjecta. Prsecipientes
Tiis,, domibiis, castris, villis, servis,, et ancillis, et ilaque jiibdmus, ut niitius dttx, episcopuS,marcbio,
pmnibus rebus, mobilibus, ac immobilibus, quaedici comes, -vicecomes, ac sculdasius, gastaldus, deca-
a Hue usque donaliOjel siibseriptiones.- , - rum Garoli 26, Pipini vero 18, ducalus aulem viri
Diuiincipiii cogitatione, et inenie dubia distractus gloriosissimf Vinigesii- anno 8„ et-anno 8 Ludigari
sum,-uiriim, veluti suspectam. barbiirainque, ae uiia- coniitis civifitis Aseuli, merise Jitnii, die 2, indictio-
quaque fere linea scatentem solcecisinis, exponerem ne 7. hac enim indicfioneahno Christi"709Iiabfemas,
ehariulami illamque veluti spuriam sileniio- penilus Caroium' itcrin Italiam insliluisse, ad uleiscendaiii
pr_elerJreiDian potius in ejus animadyersione lempus (Q injuriamin sanciiiinLeonemlll a Paschali Primicerio,
insunierem. Confusa in ea regnorum, indictionisqiie etCampulo sacellario illatam ; in fine aulem, quo di-
supputatio, diversa quoque annorum subscriptio. Si cilur, actutnin Asculo, sic restitue: Acluin ih Asctilo,
enim quiescimussubscriptioni, douaiionem a Carolo iii loco qui dicitur Carrufa;'.-iniio «b Incarnatioiie
Calvo, nonduin tamen imperalore, sed Galliaepotius Doriiininosiri Jesu Christi seplingeiitesimo nona-
tyranno, Iialiaeque inyasore subscriplam, alfirmare gesimo nono.
cogiraur: ille namque per ea lenipora erat in iiuina- Carrufa, unde illud imperatbris Caroli rescfiptum
nis, annoquesequeiiti, qiiieral ab drbe iedenip_o875, exiit,- exlremus Ascularii comitatus limes est, eaqne
audito Ludovici II iniperatoris obilu, illic-o regnum arx-postea Bernardull ann. 10ti7 a Gudlelmo Ode-
Itali_einvasit, eta Joanne papa VIII fuit Roma_co- niundi filio epucessa .est, isque. loctis, Anastasii IV
ronaius ; ipse tamen nunquam repentur dietus rex bulla, ari. 1155 celebrJtur, qiiie'ad coiuiiatns 'Apfuii-
Longobardorum, nee filium Pipinum ndmine colle- num et Asculaniinidirimendos leririinus est defini-
gam liabuisse iu regno. Pipiuus namque,-et Carolos lus".illa arx bodie excisa,-eversaqiie est, ejusque
illius ex Pipino rege fratre nepotesiegnum inqu.ie- adiiuc vestigi.i in regni Neapolitaui limilibus, non
tantes, ab ipsomet Carolo Calyo antea capii sub an. leviter impiessa exstant. Exilliusruinis duoruin mil-
852, ac^auonsidelnisi fuerant in monasleriutri,'test'e , liafiuin irilervallo excilatuni esi oppidum Ancara-
Sigeberto. Gaeleftnn-si ad regilbrum in Itaiia; -indi- nuni,' quod ab episcopis Asrulanis jus diviiium, ac
ctionisquetempora, inJonationis principiq apposita politicum accepit, aquo prinium lempore stetit. Sub
respicimus, eam a Carolo Magrioconfirniaiamfuisse ejus porta ab.annis 15,. la.piserulus ac refpssus esi,
dubio procul credenduni est; nam aurio illiiis reg.iri-. *. cui antiquissinium dictichon incisuin legebatur, quo
rum initalia-26, uthabet ddiiationis chariula,-ipsum, de arcis" fuiidalione coiistabat. tdque postea erasum
diinisso.lionoriiiceLeone ill iter in Italiam parasse, est, ut arma gentilitia episcopi Sigismundi Donati
annoque sequeiui Jitisse l_oni_eimperalorem corona- iiisculperentur : sed ne illitis niemoria peniius ex-
luui, Latini omnes lestanlur historiei. Vinigesiusin- siiiiguereliir, a Jbanue Petro Pacifico.episcopali.caii-
super Spoletanus dux, lestis in -
donaiione adhibiius, cellano exscriptum esl, ac sequeiiiia Jerebat':
hoc eodem anno regnorum scilicet Caroli Magni Carolus hoc castfum rex magimscondidit,- itlo:
in Italia 25 cum suo cxercitu ivit bbviam sanctis-
simo pap_e Leoni, et venerabiliter illum recipiens, TempoJeCarrufai dirula terra fuil.
perduxit Spoletum, ul inquit Anastasius. Quocirca Hoc moninnenluni -scripto comilis Ludigarii aucto-
explososubscfiptionis erroTe ,-cur germaiiam doiia- riiatem conciliabat, cum cerii-simum videaiur iis
tionem improbeinus non video, nec rudissjriii~-scrib_e lempoiihiis-Carolum eam arceni obsidimie cinxisse,
ignoranlia vitiabitscripturam. Hinc. regnoruui con- qua expugnaia, et mox ab'ipso sqlo adiequaia, iu
lusam supputationem ' explicareui , dilucidarem- tr.tditione celebraiutn est, ex ejus fuinis Aucaranuiii
- in eo loco consurrexisse, iu quo dlim inagnificeiuis-
que ita.
In nomine Domini Dei-Salvatoris Jesu Christi,- simuni leinplum.Deae Ancaranae erat contecralum,
regiiante domno- Carolo, et Pipino filio ejus cxcel- quod fictum, adumbratumque iiuinen ab Asculanis
leniissimis regihus Francorum, et Longobardoruiii, prirgentis tuielari celebrabaiur, de quo etiam Tertul-
et patnciis Koinanoruin,regnorumin Lhrisli noini- lianus in Apologetico cap. 25 liieiiiiuiieiiiexpressit.
ue in Italia Dco propitio 26 cl 18 an. scilicet rcgiio- UGIIELLI.
 &02. B. CAROLIMAGNIOPP. I>ARS 1, SEGTIO II. 1028
iius; attt alhjiia regni nbstfi riiagna,vel parva per- A prdpter depfecaliohjm memdrati vifi vei crabilis
sotia jam dictnm Petrum saiict_eCbncofdiensiseccle- Benedicti abbatis, jita concessimuSj et co lfirmarl
siae episcopum, sUosqtf-VSuecessorei. ihquictare; vel jnssimus.Pra.cipicnlesergdjubemus, quod p rpetua-
molestare audeat, Velde ijiso episcripalualiqdid exi- liter circa memoratumlocum mansurum ess volu-
gefe, sed ea jam diclus episcbpus. suique suecessores mus, Ut nullus quilibel de'fidelibusnostris m imt to
pacifice, ei qtiiete teneanl omni iu'qu.eujdi.neremCta; viro VenbrabiiiBfenfeillifclo abb_tti, atit shifce stiribus
Si quis igiluf temerario ausii haiic ntistfafiiauctori- suis in perpetutim de jam dictis rebus, quas prsbfata
laiein infr-ingere teniaveril, aut eorufn- quidquaiti,- casa Dei moderno lempbre, id est ab inca hatioiie
-qua. proltibeinus, Sgere, sclUlie coniposifurUiiialiri Ddmini nosiii jesu Christi 805 ct ni iinpt-ri nosJri
optimi iibrascenlem; niedietateracameraenosira., et jnste e't rationabiljter quieto ordine pdssidbr' cerni-
medietatem itiultoiiesjam dic:o Petro sanctse-Gnn- ttir, aut in ante Dbmiuo largiente legitim ouline
corbiensis ecclesi_cepiscopo. sbisque su_cessoribus. acquirere poluerit) inquielare, ncc ebrideuiti re, nec
Qiiod.utvCriuscredalur, el.diligentius ab omnibus aliquidexlhdeiiyusteabstraherb, aitt minn e quo*
_observetur, sigilli nostri imprfessionesubtilf insigniH d_uolempore prsesiimat. Sed per hoc nostr seie-
jussimuSi manu propria roborantes. . ' nitalis atqueconfirmaijonispr-cceptuin, tiosti s, futu-
Signum dbmni Caroli gloriosissiuiiTegis. • I risque.iemporibus ad ipsam sauctaiu Dei E clesiam
B
Etramhaldus caiicellarius ad vicem........ episcopi proliciat in augmeniis; qu.iterius omni' l tnpofe,
archicancelldriifecognovit. Anno a 54 Ffanc. regni; absque cuj'uslibetilliciia coii.irarie.ate;ipsns i s.supd-
rl-Dominic_eIncarnalionis S.2. rius compreliensasjrecioresiipsius monasieri tenere
- Daltim pfidie Non. Aprilis. et po.sidere debeant'; ita ut melius detect t pr.e-
. Actum Franeofurli. anno xxix regtli. dicto venerabili virojBenedictoabbati, atque jusdem
ecclesiaecongregationiin" perpetuum pro n his, et
XVIII.
pro stabilil.Ueimperii hostri, seu pro liliis e liiiabus
Caroli Magni dlploma, qno omnia boria, prhitegia, nostris, seu pro cunclo populo nbbis -a_D o daioj
~cljuird Fdrfctisi cceiiobioconfirmat. (Anno 80.). "a.teiitius jugiter divinam exorare clemeniiam Et ut
(l_xMuralorio,Scri[itorerefutn Italic.) liaec atictoritas firmior habeatur, et per empora
Carolus serenissiinusaugiistiis, a Deo _coronatu«, diligentius observetur, juxta consuetudinen impe--
magnus, et pacificus iniperaior Romatiorum gnber- rialem subscribere; et de anulo npstro j' issimus
nans imperium -qui et per misericordiam Dei rex sigillare. -
j
Francorum el Langnbardorum. Si ea. qute a Deum - Datum idibus Junii anm Chrislo-propiiio imperii
limentibus hominibus locis sanctorum, ob ainoreui V« I npstfi, et xxxv regni nostri lir Franciaj atq e kxis
Doinini, et OpporlunitalemservohmfDei, condonaia in Italia ; iiidiciione undeciuia.
esse noscuiifur, noslris confirmayerimusedictis, non r nostro
Aclum Aquispalaiio publico,in Dei nomine
solura regiam SxercemuS consueliidinem, sed Stiam feliciter. Amen. !
hoc nobis procul dubio ad mercedis augmeultim, ; XIX.-
seu slabililalem imperii noslri in Dei nomine perti- Diploma Caroli Magni pro ecclesia Gr denci
nere confidimns. Quapropler notum sitomnibusepi- \[Anno8U5).
scopis, abbatibos, ducibus, comitibusj castaldiis_ (Jix iighellio,ItaliaSacra.)
vicariis. cenlenariis , aetionariis, vel reliquis fideli- ' Cafolusserenissimus augiistus a Deo co onatus,
bus noslris, pfaesenlibusseilicet, et futuris, quia vir magnus, et pacifictis'imperator Romanum gu ermins
vencfabjlis Benedictus religioMis abbas monaslerii iraperitim, et per mlsericordiam Dei rexFh ncorunl
sanctaeMariaesemperqne virginis, et Genitricis Dei, -«iLorigobardorum.Maxiinumregninoslriin h cagere
quod situm est in -lerritorio Sabinensi, loco qut credimus immuiifalum, ,si petitionihus sace dotum,
dicitur Acutianus, iiiansuetudini nostrae suggessit; vel servorum Dei,qiiaenostris auribus fue nt pro-
i petens, ut res ipsiusmonas<.eiii,qu_ea longotenipore klae, libenter annnamus* et eas in Dei no ine ad
ad ipsum sanclum lociim, per divcrsoruni hoiniiiunv • effectum, perdiicainus. Igilur nolum sit mnibus
donaliones, videlicet regtini, reginarum, ducum, (idelihus nostris praesentibiis,el futufis, q liler vir
poiitificum, comiium, -citstaldiorum, vel collationesi venerabilis Forlunatus Gradensis pairiarc , sedis
populi, vel cessiones, vendilidiics, comparationes, sancti Marci evangelistae,et sanctaeHermacq ae epi-
conimiitationesquepetveneruntj de quibus ipsa casa scopus-Sereniiaii nosiraepetiit, ut tale.be eficium
Dei moderno lempore.idesi ab incarnaiione Dominii circa dictam - memoralam sanclam eccles am ex
iiqsiri Jesu Chrisli 805 anno, aique anno imperiii nostra iiidiitgenlia cpncedcre et confirmare ilehda-
nosiri III invesliluni habere, vcl miieto ordiue |>os- mus, quateims sub iimmuniiatis iiomine, t m ipse,
sidere videlur s per pr-ecepiuiii regiae auctoiitatiss qu.-nn saeerdotcs, et reliqui, hecnon servi coloiii,
nostra3pro mercedis nostrae augniento, ad cumdenii qui in terris suis commanent in Islria, Roni ndiola,
sauctnm locum pleni.uscedcre et confirmare jube- scuin-Longobardia, vel ubiqtie quicto trainit viyere,
reniiis. Cujus petilioni annuetiies,ad mercedisnostrae i . et-residere debeanl. Cujus petitionem, ej'us ervitio,
ajigmeii-um,pro revercnlia ipsius sancti loci, vel1 et merilis compellbntibus, denegare nolui us, scd
a Hte iioia) temporaria. videntur amanuensium errore cxtra ordineni poiita.;
,029 cotfkx DlPtOMAT*[CUS. ;_ pmviLEGIA. — PRlVtL.. PER PARTESITALI-E. -1030
mcrcetlisn_.istrae augfnenio f;n n0mine ita A
_r_,e'i t def bus nostris memoraloPe.roepiseopo,, aut-succes-
pro de vei rebus inibi
concesi.isse,et in omnibus """pn-^fniassecognoscite, soribus suis suprascriptisccclesiis,
lam episcopia,.el xenodo'chia,,eicelesjasbapUsiiiates. jiiste, et ralionabililcr pertinenUbnsiiiquietare.-kut
nec aliquid cutilra ratlonts or-
Praf-cTpieniesergo -jubemus. u.t _n vieis_.vel villis, calumniam generare,
seu rebus, vel reiiqiiis quibui^ijije,, pbssessionibuS dinem crescere, aut miriuere,neqtte de sti^rascrifitis\
untleMimqueprscsenti lempore ij_einpralu> pafr.ar- rebus qiiidquani auferre quoqtie tempore ipranstimat,-
- cliajnsie, 'e.'raLidnapiier__vgs____fus esse <__gno<ciiur. sed por,nostfiun Serenitatis, atqtie conliTmalionis
nullus^udii^'pubftchs>_?!_iiste-adcaiisas andieiiilum, praecepiiiniad ifisuin sancluhl locuih iii efeeriioSynai
vel f.-uda •'exigeiTuu.njnec mansiones, seu paralas nb-tr.ie siiniilqne Pipini glofiosi regis, elfilii ridstri
facrend^t^i i.eciH-fiS-redibiUonesiiijustas reqliirei)-, perpeliialiIer-_proficiant in tiugmentisaeleniis^.E't ut'
dum setrigerefe, a*ittexactare prifesniiiat. S.ed dum b_s_c-auctorilaslirmior bal.°ealur,et. diiiiurhis leiu- -
pru.dictus Foriunaius palriarcha -advixerit, sub im- poribus nicliiii conservettir, manu Lpropria sublus
inunitatis npmirie-,tain ipsfe, quanfejus siiceessores, fifinaviinus , et tle atiiitilonosird sigifari jrissiimis.
et coloni^ac servi, qui superierras suas commanfnt, Sigmim Caroli" sereiiissinfi•}•ac piissimi impera-
-Velreliqui homines sic 'valeajtl ex iiostra indulgentia toris. -
jquieto tramite vivere ac residere,- iia ut -rrielius eis .3 D.itiimqnintb (tecinioEal. Decembris.anno lertio
ile.lectetnr pro nobis. vcl pro stabilitale regni nosffi Christo-propitio imperii noslri,-61 xxxvircgni.no-.
-f.igiterDoinini niisericordiain exorare. El u't -hiiSs stri.in Ffancia, lnd. xl, b anrio vero Donnnica. in-,
- aucioriias (irmiter habeatur, vel p'er leinpora niclius 'caniaijonis 805. -
conservetur, nianu propria subtus firniaviinus-,et de Actuni Reguntiburg, palatio pulilicoin Dei nomine-
aiinuib nostro sigillari jussiiutls-.- feliciter. Amen. ' _
- XX. - XXI..
^ Caroli. Haqni; pro viotiasleriosanclmMaritv
'CarotiMagni diploftiapro ecciesiaComeiisi(anno 8_5); Diphnia de ()rgatlo (amio-805).J
, . (Ex ijglielljo-,ibid.) - (Ex Ughellio,ihid.)
C_iroIu>scfeniSsimus augustus a Deo ordinatus , In rioinine Dpniini noslri Jesu Cbristi Domiiii
Msgntis,pacificusimperator Romanorum gubernans Dei aiterni, imperante ddtniio Carblo Magnoimp. an.
imperium. qui et permisericordiam Det rex.Fr.inco-; iv de niense Novembris, indictione xin feliciter., Si
rum et Longobardbrum. Si peiilionibus sncerdotuin) erga-venerabiliuin-coiiirao.djtalein locorum jusla.pro-,
vel;servoriini Dei. in qiip nostris auribus patefece- visione eUram impendimus, etelestibus supern.i sufT
rmit, per onus noslruni Ecclesiam perducinms, hoc' fragii ventura subsidia procul dubio sperannis. Id-
nobis procul dubio ad aeternanibeathudinem perli- circo universoruro sanct_cDei Ecclesiae. fidelium,
nere_confldimttS.Igittif notum -sit omnium fideliura iiostrorumque pr_esenlium-scilicei,acfuturorjimani-1
.maguitudiiii,pra.semiu.niscilieet. et futurorum,quia madvertat solertia , qualiler obsecralionis Guadel-.
dileciissimus filidstioster Pipinus re.x Longobardo- berUvenerabilis ahbalis ccenobiibcatie illuiiiiiialio-
rum ad pelilioiieni viri venerahilis Pelri a" episcopi nis muudi semper virginis Mariae,quod silum est ifi
saiicta; Comensitim urbis ecclesiaesefenitati iiostrie suburbio_\eronensi, Joco qui dicititr Orgatio,-pr_e-;
peliit, ut omnes ecclesias, vel res ad ipsiiiii.sanctiiin clara sereiiitale faventes, concedimus eidem reve,-
Jocum periineiites, quoeunque nunc tempore cum rendo ccen.obio,ut per omnia loca.sub nostri regi-'
ordine, juste et raiionabililer possidere videttir, per mine imperii constilula na^es; et plauslra ejusdem
iiostrum auetorilatls pr_cceplum inibi coiifirmare monaslerii libere et absolule, absque ullius refraga-
dcberemus, et specialiter ilielqueiimde Meanlo , el liotie, vel contrailictione incedant.Ita ut ncqtie nava-
Gegis, eum ipso loco, et Ber-inzonample-bein,comi- -lia lelonia, quae ripaticos voeani, aique lerreslria,
tatum, districtuni, el ipsum portum. Et comilalum neque in iransiiibus portarum, vel pontis urbis Ye-
Cl=venn_e,et clusas , et pontem jiiris rioslri Cla- .*i ronae, yel cujuslibei allerius civitatis, aut oppidi ali-
vennaeclericis Cumanis in canonicalem usuin ple.nis- quid dare, seu persolvere cogantur. Alius auicra
sima deliberatione donare, el confirmare debori.mus, nutlus oinuino episcopus, comes , vel guastaldius,
Cujus peiilionemdencgare uolaimus , scilicet pro aut actionarius, sed nec quielibel ecclesiiisticiordi-
33iernaremuneraliDnesic in pmnibusconcessisse, vel nis, seu publicae.adiiiinistratioiiispersona ab hoinini-
confirmnssecognosciie.Praecipientesergojubemus, bus ejusdem-sacrosancli coenohiiexigere pracsumai.
- quod perpetualiter circa niemoratum sanctum lociim Addiiims eliam^-et pro stabilimento imperii,'- alijiie
liiaiisurumesse volu.mus, ut nulliis quislibet de fi- remedioariimacnostraesancimus,- ulttbicuinqiie ad
a Petrus primus Gallorumfuit, qui, jiibente C_<- Cst: .
platum
rolo Magtio, ad hanc Gomensem sedem perveuit, b Si iniiidiciinnisniimefoerrornon cubaf, utproxi
ejusdem civitatis politica siiccinetus potestate, atque scribendumsilxiiin liocdiplomateindictionisiiiiliinii
oiiiuium privilegiofum raiificatione-,_Bellezonensis- hon siimitur a Kalendis^.eptembris. Lbctim vero, in
que agri iterata dunaliotie."lden)imperaior exoratns guo datiim est diploma, Reguntiburgappellaium, qu;e
a Petro, canonicisCailiedralisdedit dono coinitatum nomencJalio in tabulis geographicis millibi reperi.
Clavennae anno 805 xv Kal. Decembris, imperii tur, Ralisbonam, quaeet hod.iea Geruiaiiis Regoiis-.
annd ni. Hoc diploma ex arcbivio cathedralis esiem- purg vocitalur, esse conjicil Tatlus_
 ' B; CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO|IL l-
*0S1 / iQw
prtefaium aliquid-perlinet monasterium, sive in mon- Afra
A ejns aqua. Pra_ifatum monlem, qiui ' v0 atur Gi-
libus,seu in planitiebus secundum tegum promulga* lium. et JannutL; it;fnH et casiruni., quo vocatuf
tiones Romanarum, si quaelibetinde particula. diini- Orbitello. cum staginio) et piscaria jux;.a se et cum
nuta fueritj-requiratur, ita utpercircum manentes suo saline, vel cur' 1 |°ranibus suis pertinenti s. Iiem
bpni testimonii.-bonaeque famae tiomines inquisitid el Maxilianovcum, -omnibus sttis pertinentii , similjl
de-rebus ejusdem fiat cceiiobii,-sicque ad jtis, et do- ter, et monlem; qufiivoeaIdr Euii^.cum omn bus suis
ufnfmm, atquepossessjonem perpeluam ipsius moria- pertinentiis, qui est^«lifi!--__i!>[fines-ad tota_nc vitatem
sterii devolvalur. Permutationes vcro immobilium praefaiam. A primo latere est^Sare magntim, et infra
rerum ejusdera monasterii, quasfaetaesunt. tam Curii vefo aquas maris, qu_c suht raiTlTaria '•ce tum, et
praediis potestalis nostrte quam ctim aliis hominibus,- monlem Gilio, el mqntera,-qui vocatur Jann ti, qu_§
ita firmasj et stabilesperenniler fore decernimus, ac sunl jur-is prajfati vesiri -monasterii, et ;a ecuiido
siabinitiocoristilutioms ejus.ipsas res eidem collal_e Iaiere est fluvius, qui vocalur Alvenia, °et teriio
fuissent coanobio. Si quis jgitur temerarius aliquid vero Iaterc pergit aqtta, quaedicitur Elzfl, ' deinde
contra huj'us"noslr_esahctionis pragmailcum machi- pfifgit usque ad Idcrim, qui vocatur Serpe a, et a
nari,vel peragere pra:sumpserit, sciat se xxx li- quartd latere sicuti evenit per Serperia, ei p rgii per
brarum communilalis nostrae posnam persoluturum _, I" pedem motills Arsitii, et vadit per piscia, et venit
medietatem parti palatii nostri et medietatem saepe- in Burarium, et sicuti eveiiit per Burarium, trever-
dicio sancto ccenobio. El ut ceriius credatur. seu ab lilur usque ad prajfatnm mare niagnum, mnia in
omnibus inviolabiliter observetur, annuio nostro 3am dicti Vestri sancti moiiasterii juris cou
edimus,
subter sigillavimus." • . et irrevdeabiliter tradimus, qui sunt monlib s, colli-
Signum. bus, plagis et planitiis suis, pratis, pascui . silvts,
XXII. pantanis, puteis, fonlibus, rivis aquaeplehi , et p_(-
a Dipioma ^Cafoli Magni et Leoms III pro mona- rielinis aciiguis, el vineis, vel cum omni ua-utili-
sterio Triumponlium(anno 80S).
tate, et usu, vel pertinenliis, et insuper co cedimus
(Ex Ughellio,Italia Sacfa.), libi pra_fate marlyr Christf Anastaxi tuisqu' succes-
In nomine Domini Dei Salvatoris nostri Christi.- soribus in perpemum omnes ecclesias, q as infra
Leo episcopus,.servus servorum Dei, et Carotus Ma- comitatum et assignalionem liujus lerril rii sunt,
gnus et Pius rex, hae die, nullo prbbibente, nec vel usque in firiemmundi erunt; uti exind faciatis
contradicente, sed propria nostra voluiitaie conce- quodcunque volueritis vos, et servitores eslri In
dimuSj tradimus, el per paginam aeream. Exauratam p, perpetuum ponendo rectores, dejiciendo, 6 meri-
in perpetuum denamus libi, beale martyr Chpsii tis" eos cler.cos mitiere, el ad veslram lilifatem
Anastaxi. ut pro te, tuoque monasterio,- quod est omni tempore lenere, et riullus alius, isi solus
posituni ad Aquam.Salviam, id est, iotam,'et inle- Siiinmus pontifex, let in praefatis ecclesii ihterdi-
gram clvilatem, qti_e'ab omnibus vocatur Ansidonia clum ponere, vel aliquem clericum excom unicare,
insimui cum porlu qui vocalur Raenilia,-item etpor- nisi reclor jam -dictaeeecleshe sancti Ana laxi pos-
lum, qui dicitur Herculi, necrion, et montem lotum, sit, et nuili -licitum Bit infra terminos c nstruefe,
qui vocatur Gilium, infra inare milliaria centum, e't; vel a_dificarenisi pro voluntaleabbatis sa cti Ana-
ir.on.em qui vocatur Jannuti, et tolum montem qui staxi, coiiseeratioiies allarium, chfisma,- fdinalio-
vocatur Argentarium insimul cum mare- juxta se; nes de clericis vestris petatis ab- episcopo dicecesa-
habentem milliaria centum infra pelagus, quiest in- nd, sl gratis, el absque ulla calumtiia dare volueril,
a _ In nomine Ddmini,Amen, Iloe eslexemplum, , pap-edonationem, eausamque ex-pressit lexander
seu transumptum cujusdamscjiptur.e «eu priv.ilegii i IV in privilegioeijlem monaslerio concess . Meritis
concessionis et donationis infrascriptorum sitorumi namque el auxilio sancli martyris Anasl sii, cujus
in quadam tabula aeneainvenia, et reperta in scripio> sacr_e.reliqui_eibidem asservantur, solaqu ejusdem
moiraslerio saucti Anasiasii ad Aquas Salvias,-prope) Q ] sancti eapilis oslensione, AnsedoniamThu ciaecivi-
tirbem silo In sacristia et archiyo dicti monasteriii latem antiquissiniam ab infidelibusoccupa am, idem
juxta altare, et perme AnioniumGoioli PetriSirete i ipse Carolus, -Leob;uepontifex expugnarn t, fnmti-
civem Romanuiii, Dei gralia aposloliba aucloritatei tusqne destruxeruiit, propter qubd ad tant %ictoriae
notarium publicum infrascriptum 1 exemplatum, et!. perennitatem, ecctesiaepraedicti marlyris, praefalam
feliciter transcriptum de verbo adverhuih, el corami civitalem, caslruni Orbetelli, portum it_;rcilis, moii-
revercndo Jacobo Dei gratia episcopo Arelino, elt lem Argenlaiium,! insulam Gilii, aliaque castra, et
domini nostri papae in alma Crbe, ejusque sulmr- oppida obtulerimt, donoque dederunt in p rpetuuui.
l)iis, et ejus.districiu vicario, sett commissario g"e- Ansidoniaeexpugnatae,Caroli Leonisque. xpuguan-
nerali, et iulrascripfs Joanni Stepliano Maffaronis, , tium, ac in saiictuln lnaftyrem nobile fac nus peni-
Joaiine Pauli Alictii, el diclo Pelro Berte civibus3 cillo.ad vivuin ante .00 annos expressun, adhnc -
Romanis, primis noturiis apostolicis, et testibus lit- (o) visilur sub poflicu ejusdem martyiis dis extra
leratis, per me Antonimn notarium infrasciipiumi uibem ad Aqnas Salvias, seu ad Tres F mtes, uhi
' coram eis lectom, -et diligcnler auscultatnm-: cujus5 anliquum Cisterciensiumliionachorumcce obiuniex-
quidein scripturae,seu privilegii.coiicessioiiis. el do-- stat, cujus nunc,-quaniquaui
' immeriti, ab' atis tilulo
nationis leuor per omnia est lalis. i
1 Nobilemhanc Caroli imperatoris, Leonisque IIII "fungimiir. i
(a) Post Ughcllii obiluin vecordi albo deletura fuii. Lcc.
 ifiSo CODEX DiPLOMATICUS.— PRtVlLEGIA. — II. PRlYiL. PER PARTES ITALI_E. MSi
si non poleslatem habearit ire ad quemcunque vo- _\ , Ego JacobusDet gratia episcopus Aretinus do-
luerint.episcopum tameit catliolicumpro eo,-quia mini mefpapae in Orbe, etejus dislrictu. vicarius
Dominus noster Jesus Chrjstus per angelum suum" generalis et cothmissarius ad compellendum nota-
in visione nebis videri fecit ut caput pr_edictimar- rios, et aiias personas-iiabentes scripturas, instru-
tyris ad ejus pugnain, quam tios ad pr_efafambivita- meiita, et alia imonumenta originalia •, atque .actu
lem "hahebanius cum Dei laudibus adveniret; no- qhamdam cedulam aeneam et ponderosam, in dicto
stris TCTOihimicis dicebat,-. ut vihcebamtis, et nos monasterio exislentem , prius interfui ausculationi
ita talia fecimus, et °nunc auxitiante Deo,- et isto lnijus exempli, seu-lransurapti scripti exemplari "de
praefalomarlyre adve-iiente.ejus capite terraembtiis dicta tafiala'aenea fideliier'traiislaU, ei exeniplati
venii shper nostris inimicis, f_t tfemor appr.eheridit per infra.scriptum Anlonirim GojoIrPetri Sirete,
eos, et "parietesIrfuerunt, ihimici verb nostri inno- cfvem Romanum. poldicum notarium apostolicupi,
stris hrapibus devenefuhl, ef omnes interTecti ifue- et dil.genler coram me auscultati una cutn ipso An-
runl.-Idcirco, ut-dictum-est,'tradimus, corir.eflimus, tpnio, _tc..infra scriptis JoanneStephani. Mafferoni,
et iii praefatQmonasterio sancli Anastaxi perpeluo Joanne Pauli Alictii, et Santolo Petri Berte, civt-
largimur, ut depraesenti die habeant tui'servitbres bus romanis, ac publicis notariis apostolicis, et te-
potestalem in praefatis omnibiis acl utiltlaiem sahcli B ] stibus infra scriptarum lilterarum, et quia htij'usiRodi
Anaslaxi introeundi, utendi, tenendi, ffuendi, et us- dictum exemplum cum dicto suo originali concor.dat.
que in saecutumsaecufi possideridi, quaterius per le, nil addito vel diminiilo. quod intellectura viliet, seti
gloriose niartyr mereamur nos audire illam vocem, itnmutel, \ul liuic exempIo,_vel transumplo adhi-
qiiam Dominusdixit"in Evahgelio': Euge,serve bene, _beaturde caetero plbna fides al) omnibus ad-£erpe»
el fidelis,'elc.,supm multa te constiluam; inirain. tuam rei membfiam mesubscribo,-meumque flecre'-
gaudiiim Domini Dei lui. De quai Dei promissiOne tuin. et auctoritaiem ordinariam pro tiibunali se^
-ltulium confidimus nos, et omn.es sperantes iri te. densinlerpono,'et signuni mei majoris-_si'gilUfeci .
£t sf^quis nos vel alius qualiscunque lioirio, taih appendi, siVe nitiniri. sub anno Domini 1369, pontiJ.
pTesbyteri, quam laici praefatttomnia, ^uaz dicta ficalus sanctissimi in Cliristo patris, et doraini-no-
sunt, ab eedem moiiaslerio subtrahere, Vet alienafe Slri, domini Lrbanfdivina providentia papaeV, ahno
voluerit, non valeat, sed expafle omnipoteritis Dei, ejhs 7, ind. vin,-mensis-3unii, die27,-
et i)eat.e"Mari_esempef'Virginis, ae beatorum apo- Et ego Joannes Siephani' Maffaron, civis roma£
slolorum Pelri et Pauli, et istius pracfati martyris nus, Deigratia S. R. E. et apostolica auctorilate
. excommunieatus, raaledictus, anatfiematizalus jma- * nolarius, habens -idem^tiujusmodtinslrumento, seu
heat in perpettium, et cum Anna, Caipha, 'el Hero- ^* transumpio. lideliter' seripto, et trd-islato <Ie dlctti
de; atque PiIalo,°ei Juda Scariole "traditofe Dbmihi' labtilaaenea per Antonium-GojoliPetfi Sifete civetii
noslri Jesu Chfisti pafliceps efficiatur, ej a limitibus fomanum publicum notarium apostolicura iiifra scri-
uriiversarum ecclesiarum extraneus existal bic, ejtin ptum, el diligenter per me auscultalo coram supr^
-perpetuum; observahtihus sil pax Domini noslfi dicfo domno Jacobo, Dei gralia episcbpp Aretino, :
3esu Chfisti, Amen. Ego Garolus imp'er_ilorarigu- etdomini nostri papae in Urbe, et ejus districtu-vi-
stus, aucioritate-omnipotehiis Dei, et nbstfi imperii cario gene)ali,"et-commissario ad praedicta una cum
decretum decernimus, ut nullius p.erson_ehbminum Joanne Pauli Alictii,el Santolo.Petri-Berte, cjvibus
sit fapultas.pr-efata omriia quovis mridb ingenii prae- romanispublicis notariis apostolicis infra scriptis, et
fatb monasterio sancii Anastaxi auTerfe, vel ablata- testibus. Et quia dictum exemplum, ,seu iransum-
fetinere, auValiqii-tm" moiestiaih irfogare, nisj de ptunucum diclo-suooriginali inomnibuset pef om-
perpelrata Iniquifale congrua satisfactione infra" xv nia de verbo ad verbum concbfdarS inveni niliilo a'd-*
dies, emeridaVefit, componat prb poena -Ro.mano dito, vel dimihuto, quod substantiara mutet, vel va-
imperio quinqiiaginialib. aurl purissimi. riet inlellectum, ut- liuic ,e__emp"iq,*seutransuiiipW
Actum esthoc, et tr_tditunianno Domi_iic_e incar-. . adhibealur ab otnnibus de caeiero plena lides, • adt
nalionis pctingeriiesimo quinlo, indictibne decima, 'D * perpetuam rei memoriain me intestem subscribb',
et domini Leonis summi papae III anrio decimd, et et. rneurii signum apposui coiisueluiii, anno Domini.
dori.ini Cafoli imperaloris anno quihto. ponlificatus, indictionej-mcnse, acdiepra.diciis,",'.
'
Ego Leo episcqpus Romanae ecclesiae stibscfipsi. infrascriptis.-
- Et
Ego Carolus imperalor augustus subscffpsi. ego SaintulusPetri 'Berie, eivts Roriianus,ptlbli-
Petrus episcopus Osliensis subscripsi. cus .ipostolica auctoritate" nolarius" habens fideriij
' Ego Guillelihus ' ' ' -"
"Ego sanctce Sabinae card. subscripsf. etc, uf sup'.,ei6.
Issaeepisc.Abieh. JAt. Sabinen.] subscripsi. ' Et egoAntonius Goj"oIi'PetriSirete civisRoriianufl
jRoberlus Aquisgrariissubscripsi, elfi." Dei gratia, et apostolica auctorilafe nolariris publn
' Et
ego Htigodux Luxoviehsis [Al. Lugdu.] stibsc' cus supradictura exemplum, seu tfansuniplinn sil-
, Ahasiasius,scriniarius"S. R. E. de mahdatodd- pradictarum littefarum seu privitegii, concessioniss
inini Leonis papae-teftii, efdomini Caroli Magni et et donalionis supradiclae de dicta lahula aene.ifideli-
JJHregis banc paginam aeream esauratam compleT ler ,scrip_>i,el exemplavi nil addito vel dimiuutd;
*i,- et absolvi. 4uoct substantiam muiet, velvarfei iniellectuiuf e^
PiTRor,. XGVII. _ 83
 ' B. CAROLIMAGNtOPP. PARS I. SECTIOIII. - 1036
1033 "_
- - - °
lpsum diligenlepauscutlavi, etiegt coramsupradiclo A | .XXIV.
domino Jacobo episcopo, "\'icario, et coramissario Caroli 3Iagni diploma pro -.ecclesia'Placeniina
"
i (unno 803).
supradicto, ac supradiclis Joanne Slephani Maffaro- _
nis, Joanne Pauli Alictii. et Santolo Petri Berie (Ex Ughelti,TaliaSacra, tom. II, p. 139.)
In nomine Pa.tris, et Filii, etSpiriius sancti.CarG-,
•civibusRomanis publicis notariis apostolicis, et tesU-
bus litleratis, et tit iiuie exemplo, seu transumpto Ius exeellentissimus Augustus, aDomino. corona.us,
adhibealur-al) omnibus de cactero plena. fides, ad magnus et pacificus imperatbr, Romanorum guber-
rei memoriam et meum si- nans imperium, per misericordiam Dei rex Franco-
iperpetuam, suliscfibo,
rum et Langobardoftim. Omiiibus igitur nobilibus
ghum apposuf consuetura, sub anno Domini 1569,
catholipis -nostro in regno consisteptibus, tam de sa-
pontificatus sanctis. in Christo patris ac dominino-
cerdotali ordine quam et laicali sctre volumus, quo-
stri, domini Urbani divina pfovidentia pap-bV, anno
uiam -nihil aliud., ul ait Apo?tolus,in hunc mundum
cjus 7, Irid. 7, mens 1.Julii, die 27 de mandalo dicU
-<doH)ini Jacobiepiscopivicarii, et comraissarii supra- inlulimus, nec quidquam e% eo nobiscum auferre
dicti. - : poterimus, nisi quod ab animaesalulemiocis sancto-
' rum devote Dainino offerentes impertiri videmur^;
XXIII. -.
et hoc nobis procul fiubio ad aeternam beatitudinem
XlenovalioleslamentiAbbonispalriciipro camobioNo- 8
valiciensi a, facla per Carolum Magn. (aii.~805). pertinere confidimus. Idclrco.cognoscai magnitudo,
seu ulilitas omnium TideliumDei, nostrorumque sci-
(ExD.Bouq., Recueiides Histor.) -licet pr_esentiu.il et futurorum; qualiter vir venera-
-lnaoraine Patris, et Filii et Spirilus sancti. Caro- bilis Julianus sancta. Placenlinre tirbis -ecclesiseepr-
•lus imperator Aiigustus.piissim.is,.a Deo-coronalus, seopus, quos est constructa in honore sanctoruni
-magnus, pacificus imperalor, Romanum gubernans Antoniniet Victoris , necnqnet Justinae vjrginis,
iinperium, qui et per misericordiam Dei-rex. Fran- nostram deprecatus est clemenliam, pelens ut.ob
-corum et Langobardohirn. Igitur notum sit omtiium amorem Dei, et anim_e,nostr_e salutem omnem jur
^fideliumnoslrorum niaguitudini, praesenliura scili- -diciariam, vet omne teloneum, de curte j"amdict_e
'Cet.et fulurorum, quiavir venerabUjs.F-rodinusabba ecclesias nuncupante Gusiano pura suis adj'acentiis,
•ex monasterio quod est construclum in honcre san- -quas est sila in moritaneis Placentinis per fines sub-
ctorum principum aposlolorum, locq nuncupato -usdenominalas.ilam de ariinannis quam et dealiis
Nqvaliciis, raissa pelilione per religiosos monacbos», iiberis bominibus per memoratas fines, vel infra
Gislarannum scilicet cel Agabertum , serenilali np- consistentibus, omnla quaea publico exigebantur pry
slra. suggessil quajliierAbbo*qttondamvir Deo devo- °Gmercedis nostrse atigmentumIn ipsa ecclesia sancto-
tus. per teslamenlum donationis suae aliquas res ad rum praedicibrumconcedere visi essemus : quod nos
ipsum sanetum locum. Nova.lieiis,delegassel, unde propternomen Domini, et reverentiam-ipsius1sancEi
-ipsa casa Dei et monachi ibidem consistentes, seu ioci ad ipsam ecclesiam secundum praefati episcopi
pauperes et percgrini, euntes el redeuntes, maximam petiUonem,sicut a publicp bactenus exigebantur, sic
-coiisolationem habere videntur: et ipsum, testamen- promptissima devotipne cum orani integritate prae-
tum nos.ris deuilerunl obtutibus ad relegenduna.Sed dieiam judiciariari), vel omne-ieloneum de supradieta
quja saepis.simeper pjacita comitum.per diversos pa- curte Gusiano, vel ejus adjacentiis per has denomi-
,gbs. necessilale cogente, ipsum ad relegendum delu- iiatas fines, et cohaerentias : id est, ex.uno lalere de
lerunt, jara ex par.te valde diruium-esse videbatur. summa costa, ubi lividitur inter monasterio Totlae,
Et jdeo quia per se non fuerunt ausi ipsum.lesta- et sanctce ecclesice PlaeenUii_e, descendente usque
-menium reno.vare, petierunt .celsitudini nostrse ut in rivo Garli; de rjivo Garli percurrenie usque in-
,p.er nostram jussionem denuo fuisset renovatum, eo. fluvio Cario : inde yero per ipsius tluvii atveum de-
-tenore, sicut ipse.ad hocrelegi melius potuisset. scendenle usque inScapite suhius costa Maurenasca,
Nos antem considerantes eoTum necessilatem et deinde ascendente usque in.summa costa ipsius Mau=-
mercedis nbslrae augmentum, jussimus per fideles ** renascae, qui dividitur inter ipsam, et Saderiano.
«otarios ndstros inlfa palatium ipsum.testamentum Inde quoqtte percurj-ente usque in la Vegiola; exalia
-denuo renovarc: ila ut deinceps pr-o mercedis no- vero parte de la'Vegiola'usque Castellioni, de Cas-
straeaugmento,Inspecto ipso-lestamento, «icui inibt tellioni usqueinsuriima Serra.desummaSerrausque
declaratur, ad ipsani casara Dei noslris futurisque Fabricio : inde enim usque ad praedictam Costaui,
lemppfibus in augmentis proficiat. Non enim ex qui dividitur inler Tolla.mbnasterio, et praediclaeec-
consuetudine anteriorum regum lioc facere decre- ^.lesiaePlacentinae visi sumus concessisse. Quapro-
vinmSj.sed spluminqdo propter necessitatem et pter per praesentem aucloritalem nostrath decerni-
inercedis augBfentum transcribere praecipimus hoc mus, quod, nos in D.ei nomine perpetualiter liae
-inodo, et subler plumbum sigillari jussimus. nostra concessione mansuruni esse yolumus; ut ip-
sam j'udiciariami vel teloneum, itt supra es integfo
per suprascriptas fines, et i.nfratam ipse pontifex,

. "a Oppidum Novalieiense veterfimo njohaslerio Cenis, et oppidum Segusium. Nrinc vicus est,quem
situm esl inter moritem Cinigium, \e Mdrit vulgo-vocatilla Novaleze. -
-iilostre,
 1037 CODEXDIPLOMATICUS.— PRIVILEGIA.— II. PRIVIL. PER^PARTES ITALIiE. 1038
quara successores sui habeaht, teneant, et possi- A nomine Mahfredus de civitalc regia ad noslram ac-
deant, vet quidquid exinde.ad-profeclum ecclesiaj cedens cleraenliam, serenitatf nostrae petiit,ut pef
su_efacere voluerint, ex permisso nostro liberam in praeceptumauctoritatis nostfa. omnes res quascum-
oranibus habeant polestatem ; ifa ut- deinceps nullus que lunc temparis juste et faftoiiabiliter iri Iieredi-
dux, gaslaldius^ vel actionarius, nec quilibet ex mi- tate legitima possidere videbatur, quandp iti Fran-
iiislris"reipublieae de jam dicta judiciaria aliquid cia ductus "est, et nos ei inpostmbdum reddere ijus-'
pra_sumere, vel de ipso teloneo aliquid contingere simus, denub plenissima deliberatiorie "reddere.et
audeant; sed per hanc nostfam auctoritatem' sub confirmare deberemus. Cujus petitiorierii deiiegare
emunitalis noinine, nbslris Deo auxiliante iempori- noluimus, sed pro mercedis nosiraa augmenlura,"et
bus, e~tftitufis memoralus vir venefabilis Julianus aelimosinaantedieti filii nostri ita concessisse, et in
episcopus, suique in perpeluum, qui fueriril reetti- omnibus confirmasse cognqscite. Praecipienles ergo
res inipsa "sancta"ecclesia, ul supra diximus, va- jubemus, qttod perpetuatilercirca euin manere vo-
leant quielo tramite tenere, el possidere et pro no- lumus, ul quandiu nqbis ac dileclo filib nostro ilde-
bis, ac superstites nostri Dbminimisericordiam jugi- liter deservierit, omnes res. ut dixifrius, proprietafis
ter exorare :.et ut prassens auctorilas tam praesenfi- suae,''uiidecumV{ue lunc tempbre j'usio trajiiile vesti-
bus, quam fuiuris lempbribus inviolabiliter Domino B tus fuit, quando in Francia per, jussionem noslram
adjuvante permaneat, manibus nostris subter scfi- ductus est, et nos ei inpostmodurii reddere jusst-
bendd roborare decfevimus, et de annulo nostro si- mus,-deinceps per hanc nostram auetoritatem jure
' .
gllare jussimus. firmissimo terieal atque possideat :^ul-vel quidquid
. Signum f domni Caroli piissimi imperatoris. exinde facere. voluerit, liberum in orrinibus pef-
Allifredus ad vicem Ercambaldi subscripsi. fruatur arbilrium. Et ut hoec pf-eceptioalque con-
Data vii Kalen. Junii, anno' 8, Christo propilio firniatib noslris"- futurisque lemporibus iuviolati»
imperii nostri, -iO regni nostri in .Francia, alque 54 permaneat, manu propria subtus corrpborare decre-
in Italia, indictione i. ,,,",. vimus, e't de annulo ndstro sigiltari jiissitrius.
domni Caroli ac serenissimi Im-" 1
Actura Aquisgrani palatib nosfro, in Dei nomine Signum ' "- piissinii
feliciter. Amen. ' peratoris.
- . '- -XXV. 'J Hado ad viceiri E aribaldi scripsi et'sub«
" - -
a scripsi.
Prosceplum Cai-oiilWgm Avgusli, quo .Manfredunx Dala xvi Kaleiidas "Augustas.anno vni,' Clirista
-Langobaiduin.civenMlfigiensem reslituil in posses-
sionemmnniunifdflunarum siiarum (aniip.iSQS). propitio itnperii nbstri, et*"__°__anno fegni noslri in
' ^1 Francia, et xxxvm initalia, indiclione prima.
.(Ex Muratorio,
Antiquitaies Itali» medii _evi.)
Actum Aquisgrani palalio nostro, in Dei nomino
in.nomirie Palris.etFilii,:etSpiritus saneli. Car-o-
Amen.
los serenis.simusAuguslus, a Deq coronatus, pacificiis felicitef. XXVf. -
imperatpfy Jtomaiium guberhans-imperium, rjui el -Pritii/eqiaiM Garoli Magni pfo ecclesid Mediolaneiisi
per misericoraiam Dei rex Francorum et-Langobar- , -_:_$&. I . (anno 809).
dorum.^Koiuiiv-sitomnium fideliuni noslrorum n_a- PK Ughelli,Ilal. sacr«,tom.V,.p. 70.)..
gniludini, praesemium_sci.icet.etfuturorum, qualiter In .nomihe sanciissimae et-individu_e.Triiiitatis.
nos Deo favente,-etsanctorum principum aposloloruih Carolus divino nutu - coronatus, Romanum regens
merita inter....... Regnum Langobardorum adquesi-- imperium , ae per raisericbrdiam Dei rex- Franco-
vimus, et pro credendis aliquos Langobardos foras rum, et Longobardorum serenissimtts, _catholicus,
patriam in Francia ductos habujmus, tpios inpostmo- paeificus, Angustus, omnibus comilibus, castaldiis,
<Iumad deprecationemditecti filii nostri Pippini.glo- seu-cunctis reipublicaaper^irovineiam Italiae npstra
riosi regis ad palriam remisimus, et eorurri legitimam mansueludine praepositis, sempiternam in Dqmiiip
hsereditatem, quam habuimus, in scripto revocatam satutem.- Noverint omnes, et singuli, quemadnfo-
reddere aliquibusjussitnus. Ex-quibus unus ex illis D dum venerabilis b Pelfus OI.dr.adus""ecclesi_e Medio-
* Praefert pergamena diptomatis Iiujiis nofas fere pontificisab epistolis e primaria ejus civitatis no-
omnes germani atque autographi privilegli, videlicef liilitate, ThomiBCrassOsuffectus est in archiepisco-
cliaracteres illi convenientes sevo, et signa, cancel- puin circa animm 7.3, cumque Leone 111 pontifice
lariae imperialis, locum qupque' sigilli cerei deper- iterum in Galliam profeclus est, reversusque Ro-.
diti. Unum tamen feslaf, quod suspicioriem fafsi mam, ibidcm in.erfuit, cum pnnlirex idem Leo Ca-
ingerit. Niinirumcorisenlit quidera annus oclavus fplum Magmim Augnstumque imperatofeirique ac-
imperii Caroli cum indictione prima; Congruit-et -
c'amasset. A "quo ^leinceps Oldradus amplissima
annus quadragesimus regni Francici : sed annus reUilit privilegia Mediolanensi,ecclesiap favorabilja,
trigesimus octavus regni ttalici.arecta ^clifonologia iu quibus illud enituit, . quo ab eodem pblitico Me-
discordat, cum anno 808 decurreret annus trigesi- diolanensi principatu muniffcentia plane fegia do-
mus quarlus, -nori verolrigesimus octavus. Adh_ee •nafusest. Petrus vero'Ariarios haereticos,-"quaseri-
ultramorem subtilis mihi visa est eadem pergamena. ptis-,.qua ferro.opportune perdomuit: quamobrem
Quare/dubius haerere cogor, atque opinari, tuiius Malleum haerelicoruma Gafolo-Magno honorificum
pelendum esse a sseculis posterioribus ManlVedum, lulit cognomen."Ejiisdein Petri exstat epistola ad
Piae,Picai, Papazonae,Pedochae,-aliarumque fami- Carolum Magrium de translatiohe cdrporis sancti
liarurn prdpagator.era.. ... •. Augusiini, cum e-Sardinia.Papiatn fuit delatum.
J>Petrus Otdradus, civis Medioianensis, Adriani
'1039 B. CAROLl MAGNl OPP. PARS I^SECTIO II. 1040
lanensis archiepisct.pus nostram adiit celsitudinem A / invictissiriii imperatoris semper Augusli : rogavi, et
~- c
peteiiSjUt pro amore Dei et_salu!e animoe nostras subscripsi. |
omnia sanctae Mediolanensis ecclesiaa in honorem I XXYII.
sancti Amsii confessoris Christi, et sanctac ecclesiae Prceceplum Caroti tmperatoris ^pro monaslerio --
Cassi-
dicalaeapr-edecessoribus nostris irnperatoribus,alque nensi, (anno 810)."' ."
religirisis omnibtfsa felicis Constantini Magni.et alio- (E-xTosti, Stofia delta°badiadel MonteCasino.)
rtim imperalorum fecordatione collata, postea a per- . In nomine Domini nostri Jesu Chrisli Dei 8eterni.
fidia regum Longobardonini turbata, et sublata Carolus gratta |Dei rex Francorum et Longobardo-
n.ostfa imperlali aucloritate restituere, tedinie- riim , ae patricius Romanorum, omhibus episcopis,
grar.e, et confirmare vellemus. Cujus pits postula- abbatibus, ducibus, comitibus, judicibtts, gastaldiis,
tioni assenlienies ejusdem beatissimt AmlSrosiiepi- actionariis, vicarjiis, ceplenariis, vel reliquis fideli-
scopi, et Chrisli confessoris implorandara semper kts nbslris praesehtibus sciiicetetfuluris.^Maximuni
opem slatuentes, hoe decrelum , et praeceplum fieri regni nostri in hoc^augere eredimus iminimentum,
mandavimus Petro Oldrado urchiepiscppo. Quo ei si -pefnionibus sacerdolum alque seryorum D.ei, in
concedimus , el successo'ribusej'us legitime intran- quonoslris auribus fuerint prolatae , libenti animo,
tjbus, quidquid ad noslram j'urisdiclionem pertlnere B ; obtemperamus, atque ad affeclum perducimus, re-
in urbe Mediotani videtur, terras scilicel atque om- giam corisuetudinem exercentes; et lioe nobis atl
nem districtum , domos publicashiurumque ipsius inercedis.aiigmentum, vel stabilitatem regni nbstri
•urbis cum fisco, et tetoneo iptegro et cum omni jure in Dei nomine perfmere confidimus. Igitur cuncto-
-civili, irilus, et forisin eircuitu usque ad fines. Cortes ruisi fidelitim sanctaeDei Ecclesiaenostrorumque co-.
eliam ipsius civitalis, ac civitatem propriam,.castelIa, gnoscal soIertiaL quia venerabilis vir Theodemar
-villas, hianses, sefvos, et ancitlas, criiriinos, et abbas sancti "Benedicti de castro Casino, ubi ipse
criminas, domos,possessiones, piscationes, campos, corporis sepultur^e locum veneratione dicavit, cum
montes,, silvas, aquas, aquarumque decursus, et cuncla corigregationequaain eodem loco sub reguta
paludes, ba.bitas, et possessas a praedecessoribus almificiconfessoris omnipotenlis Dei Benedicti ve-
ejus archiepiscopi ante pertidiam et tyrannidera racilef militare cognovimus', miserunf ad nbs.rain
regum Longobardorum.. alque omnia jura aliquo praesentiam Benjamin monachum, poslulantes no-
inscriptionis lilulo, seu invesliturae adhuc donata, strarri celsitudinem, ut ob Jesu Chrisli Dominino-
et tradila., oblala , seu praesenlata sanctae Medio- Stri, sanctique Benedictireverentia et aniraaenostf_e
lancnsi ecclesiaea quibuscunque iriiperatoribus, seit mercede, ad augtnentum. suprascripti monasterii, et
*^*
piis liominibus, donamus , concedimus, confirma- supplementuth ejusdem loci confirmaremus in eo-
mus. Ilem donamus venera.biliarchiepiscopo Pelro, dem sancto cceriobio monaslerium sancta. Mariaein_
el successoribus ejus legitime inlrantibusomniaqu_e Maurinis, sicul Ildebrandus duaein eodem cceriobio
vocala sunt, fiscalia comitilia, aiit vicecomitilia, Casinensi offerint. Quorum petiliones nos ob aninwe
qucepositasunt, aut constructa in comitalu Mfedio- nostrae mercedem, ad augmentum tanti loci proti-
lani, tapi intus quara foris i.n circuitu, usque ad cu«messe recblenles, libenter audimus, et pra.taxa-
fines praedictos suos, ita ut venerabilis Petrus 01- tum monastefiuih sanctaeMariaein Maurinisin eodoin
tiradus afchiepiscopus ,' et suecessoresejus legitime beati Benedicli ccettobioperenniter mansurum volu-
intrantes potestatem illic habeant per se, aut per mus cumecclesils.cellis.villis, capellis, tUulis_casis.
missos suos judtcandi, dislringendi, placilum lenendi servis el ancillisj, cartulatis-,prajferendariis, colonis
jura ligandf, jura solvendi, et quidquid eorura et eolonabiis, atdionibus°"etatdiabus, lerris culfis,
-uiilitas , °el commodum tuterit, faciendi ad incre- incutlis, agris, cainpis, pratis, pascuis/silvis, vineis,
menluni, et honorera ipsiussanctaeecclesiaeraediola- "saticetis, cannetis, aquis aquarumque decursibus,
'nensis in perpetuum duraturac. Praecipienles igilur piscatioiiibus , fnolendinis, molendinisqtie Iocis",
^ubemus, ul nullus ndster dux, marchio, coines, Biontibus, planitiebus, vallibus, paludibus quaesitis
-vlcecomes, sculdasio, gastaldius, procuratorve ul- vel inquirendis i, mobilibus et immobilibus, quae
>ius, hancsanciam Dei ecclesiara inquieiet, aut man- adipisci poterit,|pr_etaxatae ecclesiaebeati Benedicti,
sSonatictmi -faciat, ,teloneum aistriclum, placitum, etTheodemarip jabbatiejusque sttccessoribus,qui pro
•aut aliara quamlibet publicam funelionera exigal. tempore fuerint paslores, atque rectores ejusdem
Sin niinus, sciat se soluturum auri optimilibras du- monaslerii ex iplegro conlirmamus ac robofaraus,'
centurh : cenjum fisco noslro, et cenlum ipsi archie- et per nos.lraeauciofitaUs proeceptumstabiliemus ut
piscopo. Quod ut vefius credant, et diligentius ob- Jure ecclesiaslico habeant,- teneant, firmiterque p.os-
servetur, manu propria roborantes, annuli nostri sideant, omnium libminiira conlradiciione remola.
-Statuimus videlicet, ut nullus dux, marchio, comes,
impressione jussimus insigniri, et convalidari.
Dal. Dertonte Kal. Maii anni incarnat. Dbmini vicecomes, seujquilibet reipublicae exactor, homines
hostri Jesu Olirisii 809, indict. HI, iinperii aulem - ejtisdem ecctesia injuste angariare vel flngellare;
-floslrianno 0, -regnorttm vero nostrorum 42. seu res ejusdeni ecclesiaeloltere, autillam disveslire
Longinus cancellarius_ad vicem Odonis episcopi, attdeat. Et si atiquis per falsas CDrlulasres ecclesis
ei arcliicaiicellarii doraini noslri Cacoli Magni, el, alicnare desiderat, vel. alienavit, liceat-rectoribus
 .1°0M CODEXDlPLOSIATICUSi— PRIVtLEGIA.—-11. PRIVIL. PER PARTES 1TALI.E. 10^
jam dictaeecclesiaeper sacramentum el leslimoniuin A , unb lalere crypta latronis, quae cst sub nionticello
bonorura hominum circummariehiium se defehdere Sarracenisco-, et inde ascendit in stafilurade Ma-
juste et legaliter.iltam res ecclesfam pertiriere, et - j"elta":de alio laiere quofnodo descendit in aqiiara
- red-
gic easdem res ad jiis.el "dominium ecclesiae Frassiningam, et inde mitiil "in rivum Bacihrium, et
dat. Si quis autem hujus iibstraeconfirmationisprse- vadit in puieuhi''deC_ipetano; ihde fos-satumS._Ja-
ceptum infringere, vel viblare temptaverit, et prae- nuarii, et in fosentem.. De alio"latefe finis Bisara
diciae ecclesiaebeati Benediclireclofes vel pastores, iri.vlam- quae vadit in lacuna supra S;-Dona"tum;:
vei.eorum raissos, seu aliquos homines ipsis perli - liincin Ficariurii,. inde.in fossatum de SvLucia, et
hehles dislringerit, aul aliquam v.iolentiamfeceril, ascepdit per aquam frigidam in limite 9e\indn'le
«ciat se compositurum auri oplimi libras cenlurii, plano-, et sicul vadii sub'ips"Iusliinitiljus inToss.atu
wedieialem camerae nostrae, el medietatem praefato Garifuli,.etita- vadit in Alento. Inler quosfiues nutli
venerabiti abbati, el suis "successoribus," qui pro homini aliquid-dedimus. sed fischoregali pertiriebal;
lempore fuerint rectores ejusdem ee'clesi_e.Quod ut omnia iri eddem ccenobio obtulimiis, dehlnc dccle^-
verius eredatur,. el diligenlius ab omnibus observe- siaeS; Mariaein Bacirino; S. Felicis' in P-isloricIo ;- '
tur, jussimus inde boc praesens praecepiuni conscri-, " S. Benedicli In Turri;';S. Viti; siipfa' flunaen Lac
h\, annuloque nostro sigillari, °mauu prqpria subler' viniunf; Sf Heliaeiu Sclangario; S; Gomiiil juxfa
iinmavimus." • riviim Arulum;-S_ Felici in pulverlo ;^'Sr Ciilisti in
Sigiiumt-aroiigloriosissimiregis. .. lliano,- S. Manuhietis ibidem.; _S.Mafia. in Potiand.;
.Jacob ad vicem Radonis. S. Marci ibidem. S.°°Eleuihefii in Rupi; S. Pauli
Data octavo Kalendas Maias',. anno decimo, el ' ibideihj uria cum castroTJalcaria; S. Erasmi iri cer-
. quario decimo regni nostri, indictione undeeima. jritu plariu; S. Salvatoris, et S. Martint ibidehi ::'S.
S. Marioe, et S. Comitii in Orno j S. Ca-
Actura civitate Capua , in. Dei honiine feliciter, Beiiedicti;
Amcn. — Carolus gratiaDei iniperator Augustus. lisii; S. Petri in Albianetlu; S. Mauri, et S.-Kenati.,
ii) Taratolano, et; piezu Corvhrium; S; Calisti-in
'xxvw. 7} ... ;,•' vatle supra Loehtum;:S. Mariaesupra fa¥a de Lcen.-
Prwceplum Caroli Magni pnb eodemCctssinensi ' mona.- tura; S. Sabini in Trevanicq; S. Clemenli iirPlum-
-. " slerio (annd 810). - '.'_ ; Uata; S. i_Iari_ein lluvio fbrd; sancti Petri inlibl-
"
.
(Ex Tosli,ibid.) -_ . liano; mqnasterium S; Severini; S. Menne in Ripe;;.
In nomineDomininoslri Jesu ChrisliDei aitefni. Ga-- "S. An.dreaeincollefde.Atba; S. Pe.tri in An; S. An-
rolus gralia Dei rex Francofum, atque.Longbbardor v, °geti aiite civilalem Ortonani; castelium de Ungo ;
rum, ac patriciusRomanorm).,omnibusepiscopi_s,.aI)- casletlum de 'Prata; S. Cfucis in castrd Casale °;_mbr
balibus, ducibus,comilibus,judicibus^caslaldeis,actio-, nastefiuiji S;.Pancraiii;S. Petfiin civitatc fextina,
-nariis, vi.car.iis,centenariis, vei reliqujsfidelibusiio- -vetere; S. Pauti-ibidem; S. Tecle in civiiale. tea-
sirispraesenlibusa.quefuiuris. Maximura-regninoslri tinanova; S. Theodori, et S. Salvatoris in Alerriu
iu hocaugere credimusmuiiimentum,;si petitionibus cum pdrtu suo.; in coinitalu Perinensi ecclesiam S.
sacerdotum atque servorum Dei, in qup noslris au- Felicis in Stabulo; S. Benedicli in Laprianb, S,-
ribuS fuerint -prolatae, libehti a.iiimopbtemperapiusV Scliolastic_ejiixta iluviuriiTabe ; S. Angeli in. Gilba.-
alque' ad effectum. perd,ucimus,I,fegiamcpnsueludi- nfco; S. Felicis in Rosicole; S._Mariaead Patefr
nem exercemus:-et hoc-nobis admercedis augmen- - hum;' S. Martini in Geneslruta ;S. Petri, et Ceciliae
-lum vel stabililatem regni nostri in Dei nomine per- in Caslroulario; S.pelrusiii Termule;S. BeffedicU, .
tinere confidimus. Quapropter noverit-solerlia ve- et S. Mariaein Maurinu cum portu siid;'S. Victofis
stra qualiter ob reverentiam sancli cqnfessorisi iii.silya plaria; S. Beiiedicli, ei.S, Scdlasiic_ein Pin-
Cliristi Benedicti ad petitionem religibsi Tkeodemari ^.iie;S. Mariafe,et S. Benedicli, ej S. Coliinibaein
dbbalis ex monasterio Casinensi iale beneficium in.i. .Alarino;S.'MarIae- fiCCoseniia., ef S..Rene'dic.i ji.
ipso raonaslerio visi fuiraus concessisse; unde mo- Q Bari; Sv Sejeri' in, Sorreritu';".S'_ B_e.ned_.cti, ^et S>
liachi Deo.servientes pro nbbiset pro cune.b-populoi Andreaein Caudi:, S. Sopliiae.irittepeveiilo; $. Ce-
Christiano exbranles vivere vateaiit, -id esl;'res per- cili-e in Neapolinf; 'S. Benedicjiiiri Salprnb; S..Be-
Unentes sacro uostro palalio per di¥ersa-.loc_f,-qiiae i ' uedicti in Gajeia; S.'Salyalori.s ibidern ;S. Laurehr
genilor hoster Pipinus una curii fralre suo Caruloih tii in-Majoljfii; "S;M.auri,in "Mafanisij.S.Marise ,iri
codem sancto ccenobio bblulefuni.. Igitur.sicutab ' Mariieodulo; S. Agapiii";..S.Scolasticae in.tean.b;: •
illis eodem ldco oblata etconfirfflatasunt .-efnos in l S..Jqai. nis,-iii lrpinisi; S. -Reparatap; S.Maximi.iri
perpetuum hahendum tenendufn:, et doiuinandom rjvo Bulanu Campuffiddu; S. Marlini in Vulturnu
concedimuset confirmamus. -Eccleslajn S.Jaciybi-n cu'mpbrtusu0;.5. llarlte ih Tdrciiiu; S. Benedictl
Tremiti; S. Joannis ih Veneri, quaea MarOno mo- in Benevento ; S. Angeli in Alefrid; iu GominuS.
nacho ej'tisdem ecclcs__ecohstructore bealb--;Bene- Victoriiii, S. Erasmi; S..l_.arite,- ct-S. -{Juirici in
diclo oblala est. Deiiinc ecclesiam" S- Liberaforisi ,Arci;!S. Cbmftiiiin Pisc__iria;-,S_. Pelri iu^Ceceahu;
.supra fluvium Laejflum; S. Angeli,.in monte Gtah-O, S. Liberatoris; in iPiiscalle; S.Xeopardi et S.. Petri
castellum S. Angeli; caslelfum S. Petri, ciirteraS. in Teczania;- S.' Angeli iii Latana; .S. -Bejvediciiitt'
feauarii. cum .periinenliis^&uis inier has tines ...ab. i. Casigenzana;;- S.- B"ese*dicd'in Lauriaiid j- S. Bencj»
 mz t B. CAROLI MAGNIOPP. PARS 1. SECTIO -II.. . Jo«
dicli in Cicilia: S. Pelri in Conca; S. Benedictiin A beatur, ac Deoauclore inviolata conservetur, inanii
Panteira'; S. Vigilii in. monle S. Angeli; S. Maria..in propria subterrpbbrarejdecreyimus, et annulo nostre-
-Calvo; S. Mauri in Gualdo Liburiae^ S. Scplasiica. sigillare jussimus.
in Paduie;_.S,.„Martini in Cupali; S. Benedictiin Signum Caroli ^loriosissimi regis.
AUne, Incomitaiu Mutinense monasterium S.-Bene- ___Cafblus gratiae Dei'" imperator' augustus. Jacob ad
dicti in Adilij.monasierium S. Martini j'ustam stra- vicem Radonis,' '
tani petrosam; monasterium S.-Jpannis in -curte Dala bctayo decimo Ealendas Martias anno trlce»
Trassenetula; monasterium S. Domnini in curte simo regni nostri. Indictione seplima. __
Argele; S. Vitalis in curle- Calderaria; S. Mariaein -Actuiu ciyilate Papia, in, Dei nomine-Jellciter.
Laurenliatico cum omnjhus periinentiis eorum in Amen.
quibuscumquejopis posilis seu casalibus aut fimdo- i, XXIX:
ris tam domni.caiiim villis, cum rusticis et eolonis, Prcsceptum Caroli Magni pro eodemmonasterio
' - - '
et cum.famulis utriusque sexu, per singulas. curtes, ' - ' | (anno 810).
| (ExTosti, ibid.)
et.per^smgula mbnasteria qusesup.eriuslegunlur una
eum terris, vineis, pratis, paseuis; silvis, piscationi- Tn nomine Domini noslri Jesu Christi Dei _eterni.
feus, aucupationibus, cultum, _elincultum, divisum g Ca.olus gratia Dei rex Francorum el-Langob.ardo^
ac patrieius Romanorum : omnibus episcopis;
istindiyisum, arbpribus fruetiferis et infcuctife,ris,.et r»m,
pomiferis ex diversis generis, et cum^omnibussu_- abatibus, dueibusj comitibus, jiidicibus, casfaldeis,
noslris praasenii-
perse et infra seiiabenlibus in inlegrupti in eoAem actioriariis, omnibusquesutijecUs
iiioiiaslerio Casinensi con.cesslmus in. perpe.uum bus scilicet et futuris. Maximum regni nostri, in hoc
atigere tara petitiojiibus sacerdolum atqueservorum 1
semper habendum. .Pariter etiam in, eodem lpep-
eoncedimus cunctas vel-quae in eodem loc.o^pbfai Dei, in qup nostri_i auribus fuerint"prolataj, tibenli
auiino nos obiemperare curamus, alque ad effectum
ta_-sunt per omnes regni-nostri -fines, se,u el quae
amodo in anlea qualiscumque hoiho donare.vel of- .perducimus , regiam consheiudinem exercemus, et
id mo- hoc nobis ad mercedis augmentum, vel stabilitatem
ferreexjrebus suis.; est, terris, vineis, casis,
nostri in Djei nbmine pertinere confidimus.
lendinis, in pra.dicto monaslefiorsancto.et.yenerabili reg-ii
loco y^oluerint;,licentiam el pqtestatem habearit do- Quapropter rioverit'-soliertia veslra qualiter ad-pe-
titione nos religibso viro theulhmaro abati ex mo-
_nare et offerre eumquali ratione voluerint supriira
sint licentiain 'sine contrarietate prjncip.is, arbhi? naslerio sancti confessoris Chrisli Benedicti^,quod
esl constructum in Itfco qul-dieitur castrum Casi-
episcopls, comitibus, episcopis.gastaldeis, judicibus,
ut quemadmqdum ad eumdeiri venerabilem rabna- ff.- Bum,-nlii sacratissimum-ebrpus ejus -tiuiuatum.est,
° steiium B. Benedicli.
possessaeJti.ere.per banc no-- tale beneficinm eiricaipsuminonastprium visi-fuimus
strae confirmatiqnis auctoritatem nosfris, futurisque cohcessisse ,' ut pbicumque fuerit-aqua coiyuncta
'eum lerris ipsius monasterii, eadefn aqua' cum alveo
J,empo'ribus abbasjpsius loci S. Benedicii firniiter-
et cura ripis ex ulrisque partibus in eodetu
que, inyiolabiterque teneat', elpossideat, proui[_fa-~ suo,;
eulias yel utilitas ipsiiis>en,erabilis loci' exigerij;. •mbnasterio cdncessimus, atque Iibenli animb confir-
lia ut nultus judex piiblicus jqujslibet ex judicialiit fhamus : uf-pro nobis, uxnreque noslra ac liberis,
seu-cuneto popuIojiibstro.-Doiniiiimisericordiamat-
pbte^tale in cellas et villas," auf agi;os "seiiloca, sive leiiclius
reliquas possessioues noslri ccenobii S. Benedicti, deprecari, et de auctoriialis linriitateiia-
moderrio in -beatur; ac diuturnis temporibjusDeo adjutore invio-
qtias lempore quibuscumque paginis, et
territorio irifra nostri fegni ditione juste et tegaliter lata' .xohservetur-] -manu propria subler roborare
possfdet, v.el quidquid etiam "deincepsdiviiia piefas ;flecreviiiius,,piantiulonos.ro sigillare jiissinius.
r- -Sighum Caroli-gloriosissimi regis.
ipsb.ioco voluerit augeVe; ad causas aupiendas vel •'-'"-'' ' "
SXX. -
fred),aul tributa exigenda, vel mansiones aiit para- - ;' Ecclesia Aquiteiehsk
las-faciepdas, vel 'fidejussores, jussbres toliendos, 'n-Diptoma'*'Garoli\'Magrir,--pro
-_ , :- - .- -1 {tmno.iiil).
aut hohiiries ipsius 'mbhasterii tarri liberos, qiiam _.' ,- -.
.(.Exs-Jghelli,Ilalia Sacra.;
ser.vbs, seii cartiifatos vel affef_lbs,'etqufsupefief- -Jn jiomine Patris,_ et Filii, et Spiritus sancti.
ram eariimdera ecctesiarura resident; iiiilliliceat serenissimus, .augustus, a -Deo coronatus,
Qarolus
distfiiigiredibliibries, Tel illicitas oecasiones- in
magnus-pacificus limpeiatOT,Romanorum gubernans
perpetuum requirere. Si quisiuierii lioc contradixe-' imperium qui per-misericordiam. Dei rex Frauco-
Tfit, ef liaric nostram oblalionerii iiifringere" coriaive- ;ru_n et Lpiigqbardorum. Notumsit omnium fidelium
rit, sciat se pfjenam^pefselvitufurii abaiibus-ipsiu". noslrprum magniiudini praesentium, et futurorum,
Bionasterii'. El ut baecnoska "auctofitas firihlorlia^- gualiter viri venerabiles Ursus.sarsctteecclesiaeAqni-

, s Diploma CarolLdatum est.anno 811,.ut._eknotis suscitari vivente .Paulinp, agitari sub

-h«e-;pot-uit_.
elironologicis colligitur, quo Pahlinus..jam pbierai; ejus suecessoie Uijso, ac tandem detiniri tempore"
ideoq_ii_i'°vrdet_ir"obslare auctbritaifscfiptdruiri' aV- Mffxentii, Urso subrogaii. Veftis forsari epmposita
_.'erentii]"nr'discepialionem-'banc -sopitam fuisse' vi,- -fuit semel vivente Paulino, sed iterum mota ab ejus
- '
v__n.JejP«ulirio anno;7.98. V.erumtplusfidei attribuen- successore Ursd. . '_,
|u_a_ciiptomaii,.quara Megisero, el atiis. Deinde ils
 1043 CODEX DiPLdMATICUS. — PRIYILEGIA. — II. PRIVI.L?PER PARTES 1TALLE. 1016
teiensis patriarcha, et Arno Juvavensis ecclesiae ar- A pitio.imperii nostri,xLiiregni noslriihFr3ncia,alque
chifepiscopus ad iiostram venientes praeseniiam non xxxvn, in Italia. Indiciione quarta.
iniuiniam inter ge contenlionem habuerimt de C&- Aclum Aquisgranipalatii, in Dei nomine Anien.
rantana provineia, quod ad utriusgue illorum dioe- XSXI. ,
cesim pertinere deberet. Nam Ufsus patriarcha anii- Judicalum-Adalafdi a. abbaiis
- missiimperialis el alio-
quam se .auctorilalem habere: asserebat, et quod. - rum, in quo ubbas monaslerii sancti Barlhotommi
lempore,-antequam Italia.a Longobardis fujsset.in- ^Pistoriensis a publicispneribusimriwni$4ecerniiur,
facium (OHHO° 812) - .'
vasa, per synodalia gesta, quae tunc temporis.ab
antecessoribus suis Aquileiensis ecclesiaerectoribus (Ex.Muratofio,Ajtiquitates Italicemediiaevi.),
agebanlur, pstendi posse pr_edicl_eCarantanae pro- Dum in Dei nomine ego Adalardus abbas, .vassus
viriciaecivitates ad Aquileiam esse sul.jecj.as.. Arno dorani Caroli imperatoris,residissera in civitate Pislo-
vero episcopus .asserebat se_l.abere auctorilatem ria, sitigulorum liominum causas audiendum vel
-ponlilicum sanctae Romanse Ecciesiae Zacharite, Sle- iJcliberandum, sedeniesilic insimul Witleradus.epi-
phani, atque Pauli, quorum praeceplis, et coniirma- scopus, Bonifalius ducx (sic), Pqto et Lepjudices, et
lionibus praedicta provineia lempore antecessorum Bonifredus netafius domni fegis, Adaprant, et Chri-
suorum ad Juvavensis _ecclesi_ediqscesim fuisset B stianus abatibus, Fredo, Mauro, et Petrus ducx, missi
adjuncfa. Nos autem. audita, alque discussa.eoruin doinni Leoni pape, Ernienfridus et Audo scabinus
contentione, ut in unara eos charitateni, et concof- de Camarino-, vel reliqui plures ilic adstantibus. Ve-
diara revocareraus, el ut in fuiurum lam inter ipsos, niens ibi. Ildepertus. abbas ex mpnasterjp sancti
quam et successores eorum onihis controversia. Bartholomei, fundato a quodam Gaidualdo medico
atque disceptatio-fuisset-penilus ahlata, praediciam prope muro ipsius civitalis Pistoriensir et delulit
provinciam Carantanam ita inter eos dividere. jtis- nobis ad relegendum monimen et missutn ab ipso
simus, ut- Dravus ttuvius, qui per media illam pro- quoritlam iJaidualdb medico, qtii contihebatur, qua-
vinciam cmrit,-terminus ambarum dioecesuraesset,. liter itiaiiifestaverat suprascripto moqaslerio in suo
el a ripa australi, ad Aquileiensisecclesiaereelorem, propria edificasse,et res nominalive ibi conlulissei.
ab aquilonari vero ripa, ad Juvavensis ecclesiai-pr-e- Et statuit- eain, ut sub nullius bominis potesiatem
sulem pars ipsius provinci-e periinerei. Ecclesi_e , vel oidinaiiqnem, nec malris Ecclesie, ipstim mona-
vero, quas.in utraque ripa fuisseiit construct_e, ubi- sierium subjacefet, nisi semper de ipsa congrega-
cumque possessiones suasjuste sibi collalas, habere tione ibi iiiter se abbatera elegerent; namnbn de
noscerentur absque contradictione, et conlenlione extranei, iieque de alia monasteria; et filio aut
ambarum partium haberent, • quja compertum_ha- ' heredes e]us°nutlam ibi a se dominatione-nec poie-
bemus, quod quaedam ecclesi-Kin una ripa fluminis statein, uisi se "oporteret, bsse causas defensandas.
praedictisunl conslruct_e. Et driiii relectiira fuissef niuiiiineri ipsura, affatris
llac igilur defihitione pfoniulgata, a noliis pr_eci- est ipse abbas, quod tempore domini Pipini regis,,
piraus, atque jubeiuus, ut tam pra.sentes viri vene- duu) adhuc Rbtcheldo viveret, pervasionem malo=
rabiles Maxemius videticet,'qui in tocum nuper vir.i rtiiti hominum ab eodem iloichiltio de ipso mona-
venerabilis Ursi patriafchae subrogatus est, et Arno- sterio ejectus fuissel, et ih exilio missus sine ulla
isemvirum venerabilem [legenduin est_:Arnb vir vene— cufpa, et absque judifcio, et ipso mqnastefio tunc
rabilis, _etc.]Juvavensis ecclesiaearchiepiscppura de- datus fuissefin benelicio Nebulunko genefe Bavario.
ccnfere in futurum nulla contrdversia, aut quaastlo Et dutn per moriachis ipsius mohasterii reclamatio.
moveatur, sed contenti sint ex ulraque parte riostro exiude facta fuissel ad Pautinuihpairiarcham, Ar—
judicio, qribd inter eos"'seeuhdum reclitudiriis nor- iione archiepiscopo,- Fardulfo abbaie, et Echerigus
inam, propter chiiritaiem, et pacem, quae inter lales coiues palatii, vel reliqui locureorum",qui ftinc hic
viros decet, conservandam judfcavimus ; rieque eriira iri Italia missi fuerunt, duodecim insimul sic ipsi
justior nobis supef hujusmodi disceptalione senten- n causa inquisierant, quod suprascripliira inunimen in-
tia proferenda videbaiur, qriam ut diyisio iriter eos suis relegi fecerunt pfesentia, quod illos cognosce-
illius provinciae fiefel,- cujus ambo se auctoritatem rint, qubd injuste milii ipsuin monasterium ablatum.
habere asserebant.; quia nos"ebrundem auetorila- fiiisset, et non ibi aliundedebel.fieri-ofdiiialiohe,.
tem neuliquam falsain, neutiquam infirraam facere nisi de' ipssa congregatione, sicot ipsse Gaidualdd
voiumus, quia una aiitiquitate, altera^anct-e Roma- raedico siatuere. Tunc-fecerutit me de ipsso exitm-
nae ecclesiae sublimital.e, praecelleb-it.flanc noslrae revocare," et prefato Nebiilungo de iieodem mona-
auctoritatis jussionem, ut majbra per lcmpora vi- "sterioforisejeceruht, et rfe inibi in anteaintrbmi--
" gorem soriiretur, firmior.que ab iis,°qui post hos seruiit. Postea per illa mala consuetudine, que per
futuri s.uut bominibus liaberetur, more nostro eam eodem Nebulungo facto est, ab illo die faciunt .me-
subscribere, et de bulla nostra jussimus sigillare. ire in hoste, et omnes paralas et cbhjeclds facefe ad
Datum xvm Kaleud. Jjmii, anno xi, Ciiristo pro- raissos, Sc dpnatiotte ad palatio; que cum-legefa--
a Adalhardus, qui judicio huic pra_fuil,'celeber- •sancii-Benedicti,-ei non semel Italici regni adtnk
nmus illeest Corbeiae abbas, sanctitate yitae, re- nister... - ;,- .,. ... ..;. ..... -
rumque geslaruni fama ^hoius -in Atuialibus „j.rdiius
 ~
«047 , B. CAROLl MAftNl OPP. PARS 1. SECTIO II. . 1048
cere non debeo, quia quod GaiduaHo, qui in ipso "Aconjecta, aut dationes per contradiclionera a pala-
monasterio construkit, heredes reliquid, qui ho- tio solutos trianerent, arile. posito, si aliter fuerh,
slem faciunt.' Hec nos audienles atque cognoscentes, jussio regalis. UndeIquale actura est -pro securila-
quomodo ipse abbas inusle de ipso raonasterio fue- teih ipsius Ildiperli kbbati, ei ad ejus successores
rat ejectus, et per judicium de. suprascripti missi fieri jussimus. . ,
inibi fuerai vocatus, paruil nobis ul justa statuta 1 .Juidem et
ego iPauhis nolarius ex dictato Boni-
ipsius, quod Gaidualdo medico, dum ipse liefedes fridi scripsi, annolregni domni Caroii-Iriltalia trice-,
reliquid, qui hos.etn facerent, utabbas ipsius mona- simo octavo, mense Martio, indictio quinla__
sterii hostes facerel nondum bene, nec nulla para- Ego Adalardus. i
tam ad missos dominico, nec conjeclo, nec aliqtta Signum -_ manura spprascripio Bonifatius dues.
dalioiiera per condilione ad palatio. Ideoque egb, . in is actis interfui. i -
cui supra Adalardus missus domni imperaloris co- Ego "Willeradoepiscopo in is.actis interfuL
mendavi, et ipsius Domni nosiri-auclqrilaie, et de f Leo vasso domni regi concordans suhscripsi..
eua jussidne, ut admodo liceat-ipso abbate.vef por T Kgo Poto causindo regi in is-aclis inierM.
.s>terisejus ad ipsum monasterinm cum supra scripta f Bonifridus nbtarius in is aclis interfui.
eongregatione servorum- Dei-ibi degentibus, Domino B Quidem ego Pelrus nolarius autenticum illud vidl
famulari, el pro saltile domnis. noslris Doiniiiimi- et legi et hoc exemplar exemplavi, et manu inea
sericordiam exorare, et ab. hoste, et pafata, seo scripsi. , -

HI. - PRIVILEGIA QUM AD PARTES GERMANM_. SUPERIOMS ET IKFERIOBIS

SPECTAMT. . , - '-

h habeatur, vel per lempora melius conservelur, ma-

Confirmalio Garbli Magni donalionum a prmdecesso- nus no.strae signaculis subtus eam decrevimus ro-;
ribus factqrum Vttrajectinomonasterio(an. 770).. borare. | -
(ExHeda,llistoria episcopalusUttrajecti.) Signum Karoli gtoriosissimi regis.
Data Kalend. Martii. Aclum Aquis'.palatio pu-:
Karolus Dei gratia rex Francorum, vir illuster. blicd. I- -
Si pelitionibus sacerdotum in omnibus non nega-. '
|' Ih
5iius, Dominum I
C
exinde, relrjbutorem habere con_- Prceceplum.evindicalorium Caroli Mdgni dalum monu'
fidimus. Ideoque venerabtljs vir Gregorius episco- . sierib Lgureshamerisisuper impelitione Heimerici
pus confirmationera bori_e_memoriae domini. geni- fxiiiCancroniscomitis(ail«q.771)j -
toris nostri Pippini^ quondam regis, de rebus Ec-
(Ex Helvieh, AitiquitalesLauresliamenses.)• "
clesiae suae S. Martini, quse est construeia in vico
Xrajeclo, super fluvium Rheni,, nohis protulit rele- Karolus gratia Dei rex Francorttin, vir illustris.
gendam de r^bps quas antecessores noslri Pippinus Vepiens. ad nos Haristellib palatio vir venerabilis
anterior, seu Karolus vel Karolomapnus, itemque et Gundelaudus ahba de monasierio Laureshaiii, ubi
praefatus genilor nosler ad ipsam c_.sam__t_ei conces- sanctus Nazarius inarlyr in cbrpore requiescil, nobis
serunl, vel ad illum episcopatum, ut oratien. deci7 _innoiuit,'eo quod hqmo aljquis nomihe Heimricus
luam de lerris, seu demancipiis, aut de tetoneis, de Ipso monasterip calumnias generare voluisset/
vel de negociis, aut undecunque ad partes flsci cen- dura diceret quod suus paler Caucor eum de ipso
isus spectare videbalur, sicu.l diximus omnem deci- monasterjo vestitiim dimisisset. Et ipse Gundelaudus
iiiam_partem ad ipsam casam Dei S. Martini condo- praeserisaslahat, et causam in omnibus denegahat,
i.iaverunt, vel confirmaverunt, ul in luminariis seu dum diceret, qubd avia ipsius Ileiniericl liomine
stipendiis, nionacliorum atque canonicorum , qui D ' WiUiswinda,vel genitor suus Cancor germano do-
ibidem,genliles ad Christianilatem coriverlunt: et mino suo Ruodgango episcopo, archiepiscopo tradi-
Domini misericordia ipsps conversos, quos.habenl, disset vel cohfirmasset, et talera eliartara nobis
doceanl, justa quod Christiani eorum Chrislianita- exinde prolulit ad relegendum. Tunc ipse Helmri-
lem conservanl, Unde et prasfatus Gregoiius nobis eus ante nos talitef fuit profcssus, quod de hac
de ipso monasterio superius nominato in
expeliit utjpsara confirmationem renqvare debpT eausa, vel
calumniam gene-
remus, quod et tibenU- animo yisj fuimus fecisse, antea numquam tempore deheal
nos exinde dixit exilum:
Fropterea. per lianc pra_ception5niijpstram decer- rare, sed per fes.lucamante
jiimus atqup jubemus , ut quicquid antecessores Tuhc nos una cum fidelibus nosiris, id est, llagino,
: nec
nostri sgepedi^U ad ipsaii) casam Dei per eqruni Roiblando, Wichingb, FrodegarioeomiUbus
Albri-
lestamejita condonaveruiit juste et rati.piiabiliter, non et vassis noslris Theodoricb, Befthaldb,
lalilef vlsi ruimus in-
per nostram denuo confirmalio.ueinabsque alicujus rino, frodberlo, j^unthmaro abbas
contradictionibus memoratus pontifex Gregorius ad dicavisse, ut de hae,causa omni lempore, ipse
Dei habeat indultura concessum. habeal evindicalum atqueelitigatum, ei sit illjs ia
ipeatn casara atque
El huc haec authoiiias contirmationis noslrae firmior posimodum ex liac fe sablata eausatio*-
 4049 CODEXDIPLOMATICUS.—PRIVILEGIA.—III. PRIVIL. PER.PARTES GEUMANUE. 1050
III. A hus eonfirmaveruiit, quateuus eorum .regnuni .sijr
CarolusMagntisimperatorpossessioneset bona mona- perno aiixilio tuereiur, et postmodum cum Christo
slerii Lauresh.amensisconfirmal (anrio772): Rege regum regnarent in cselis. Pro rei vero,firmi-
(ExHe.vicb,ibid.), taie idem praefalus.praesul postulav.it celsiiudincm
seu praedecessoruu) regum
Karolus gralia Dei rex. <Franeorumet Longobar- nostrani, ut paternum
Romanorum. Notum sil omnibus liiorem sequeni.es, bujiiscemddi nostrae ahthoritaiis
dorum, ac.patricius ob amorem Dei el reverentianr S. Petrf,
fidelibus l.iostri.s.tam praesentibus, quam et fiituris, praeceptum
deeisdem rebus fieri jnberemus ; cujus petitioni lhr
qualiler veniens" Helmericus aliba m prasentiani et hoc noslrae auto-
nostram nobis innotuif, eo qudd- carlse per diversa benter assensum pra^buimus,
ritatis praeceplum erga ipsam ecclesiam pro divini
locaecclesiae sarieli Nazarii perditae fuissenl emau-
diversa loca cuitus amore el animaa nostrcereraedio fieri decre-!
fragatae, el res eorum per liabusssenti
unde ad praesens veslili essent in regno nostro Deb vihius, per quod praecipimus atque jnbemus, ut om-
ad fuissent. nes res vel facullates ad ecclesiam S. Pelri Treve-
propiiio, *l ubieumque prsesens vestili
ricaeurbis perlinenles; ut scilicelcellamS. Maximini,
Nos proejus peliiiohe. tale.pr-fieeptum ei emisimus,
Dei ve- -quae est iij tenltorio S. Petrf prineipis apostolorura
atque pr_edeeessoribussuis, dum ipsa casa H coiistr.ucla, el cellam S'. Pauliui, et S. Eucharii, et
stila fuit ad praeseiisomnia et ex omnibus ex nosira - monakterfum S..Maria., quod dominus Modoaldtts
auclorilate absque refragatione -cujuseunque quieto
ecctesiaein territorio S. Peiri a
ordine, quicquid juste et rationabiliter antea tenue- pontifex -ejusdem vocatur Uorrea, et ec-
jrunt per daiiones. aut commulaiiones, ex noslra fundaiuenlo construxit, quod
auciorilate liabeant et defensare valeant secundura clesiam,S.. Martini silain in. pagp Meginense, et cae-
sicut cartam nunc aucto- leras hasilicas, caslella, vicos, villas',vineas, silvas,
l.egem, per aperiam usque
rilas regum defensavit et denuoconfirmavit. Et ut hbmines, vel quidquid.Deo d.onanie ad eandetn au-'
Ii.ecauctorilas firniior habealur, vel per.leinpora gmeiitatur ecclesiara, circa Rhenumet Ligerimflu-
melius conservetur, de annulo nostro subler, sigil- vium, omniaque in Tegrio nbstro consistentia, sub
lavimus. jure et polestate S. Pelri Trevirensis ecelesiaeejus-
que pontificis perpetualiter mancipata permanearit-.
Signum Karoti gloriosissimi regis. Piaeierea pari modo' slatuimus, ut nultus ex publicis.
Gillberlus ad vicem Radoiiis recognovh
' judicibus, vel aliquis ex judiciali potestate in mo?-
IV.. nasieria, ecclesias, caslella., vicos et agros, loca^
sCaroli MagnipratceptumWeomadoarchiepiscopoTne- seu i;eliquas possessiofies prcedictae ecclesiac, tara
_ virensitraditum (anno775). i ultra
quam juxta Rhenum vel Ligefini fluvium in
(Ex Honteim,HisloriaTrevirensis.) piigis vel lcrritoriis, quae' infra pblestatem regni.
In nomine DoiniiiiDei acierni et Salvatoris nostri nostri memorata possidelecctesia, vel qnaedeinccps,
Jesu Christi. Carolus divina ordinante providentia in jure ipslus sancti loci vbluerit divina potestas
rex Francorum. Si liberalitaiis noslrae miinere locis augeri, ad causas audiendas, Vel freda, aut fribuia,
Deo dicalis quiddam conferimus beneticii,-e"tneees- 'aul conjeclos aliquos exigeudos, aut mansiones vel
sitates ecclesiasticas ad petitiones sacerdotum no- paratas faciendas, arit fidej'ussore"stollendos, aut
strorum- relevamus juvaroine, atque regali tuemur homines ipsius ecclesiae di .tringendbs , aut injuslas
Tnuniinine,id nobis et admortalein vilam iransigen- exactiones requirendas, Vtil leloniura exigendum,
dam, el _eternam-feliciterohlinendam, profuturum nostris el fuluris temporihus ingredi audeat, vel ea
Tiquido credimus. Proiride noverit bmnium fidelium qute sripra memprala sunt, penitus exigere prcesu-
noslroriim tam pra.sentium, quam et fulurorum, iuai; sed liceat memorato praestili, suisque succes-
sagaeitas, quia vir venerabilis Weoraadus -sancla.' soribus, omnia prDefatamonasteria, villas, vicns tet
Trevirensis ecclesiaearcliiepiscopus obtulit obtuli* castellaj cura suis adjacenjibus, lu Litcgfuin perpe-
bus "nostrls prjecepluni doraini et genitoris bonae tuo lem.porepro remedio ariimae'nostrae seu paren-
lueinoriae Pipini regis, in quo erat inserlura, quod u ttim nostrorpra, utin praecepto piissimi geniioris
non solum idem genitor noster, verum eliam prae- nostri continelur, quielo ordine possidere, et nostro.
decessores ejus, reges vidclicel Francoruni, omnes lideliter parere irajierio. Dt hoc itaque hoslrae aulo-
res, quascunque boni "el sancti viri pro divinae- rilatis pr_eceptumpleiiioreih in Dei nomine oblincat
oontemplationis.iuluitii_ad partem S. Petri Trevireu- vigorem. et a fideli.bussanctaeDei Ecclesiae, nostris
sis ecctesiae delegaverunt, suorumque aulhorilali- videlicet pra.sentibus, et futuris leinporibus, verius
a Hoc praecepmmper omnia relativum est ad Pi- tatur formulasXudoviciPiielLotharii. Monogramma
piuianumanni 761, quod, quanlum adfbrmam, sus- diplomatisupud.Browerun), p. 3Si, crucem decusr
pectum >aut saltem inierpolatioiiibus conspurcatum Balain referens, Carolo non coiivenii; uti nec indi-
nohis apparuit. Neque aliter de praesentisenticmus ; ctioapposila. SuavrselErcanbaldus diupbstiiuuc, de
exemplo Mabilloniide R.e dipl. lib. n, c. 5, § 7, quo agimus, annum, in cancellaria Caroli cceperunt
et Annal. Benedict. tom. II, p. 229 ; Eckhardi. Ref. niinistrari. Caeterumsubslantiam diplomajis.ejiisque
Ffanc. lib. xxiv, n. U9; Heumanni de Re dipl., cap. argumentum a stylo curiae Caroli Magni miiiin_.e
2, p. 148. Nempe, initiiim : « liijuomine Domini Dei aliena iesse,etiam observarutu Mabillon.elEeuuianfl^
aiierni et Salvatoris nostri Jesu Christi. Carolus loc. cit. jj£xS
diviua ordinaiite provideitlia rex Fraucoruiii, n imi- - '
fWr-
k/
 '
40S1 B. CAROLI.MAGNlOPP. PARS I. SECTIOII. . 10S__
i
"credaluf, el diligentius a successoribus noslris cpn-
i- A conscribi et anuli nostri impressione jussimus insi-
tervelur, raanu propria firmavimus, et annuli nostri*i gnari.
iiupressiohe signari jussimus. VI.
Suavis ad vicem Ereanbaldi recognovi. PrmceptumCaroli Magni regis^quoecclesimFuldensi"
dbnat monasjeriumHolzkirichen(anno77S).
.DataKalend. Septembr. anno vi reguanfe Cafolo
piissimo rege, indict 9. Arislalio palatio, in Dei no- (Ex Schannat.,ibid.)
niiue.amcn. Carolus gratia Dei Tex Francorura ef Longobar-
V. ' dorum ac patricius jRoiiiaiiorum. Quicquid enim ad
.
loca sanctorum vetierabilium congruentor ob amo-
a Prmceplum Caroti Magni
regis quo Hamalum Sa- fein Dei concedimus vel. confirniamus, hoc nobis
xonim oppidutn cum suis " aitinenliis ecclesiwFul~ ad mercedem vel stabilitatem
densi donat (arino774). regni nostri provenire
confidimus,. ideoque notum sit oninium fidelium
(ExSchannat.,HistoriaFuldensis.) noslrorum magniluiliiii qualiter nos propler nomen
. Carolus gratia Dei Francorum et Langobardorura . D.ominiet-animae salutem donamus donatumque In
rex ac Roraaiiorura patricius. Quicquid enim obu perpptuum esse voluriius ad monasleriura sancti
amorem Dei et oporluniiatem servorum Dei. locis 8 Bonifaeii quod est constfuctum in pago Grafiek
veuerabilibus concedimus, hoc nbbis ad mercediss suiier fliivium Fulta ubi preciosus domnus Bbne- '
augmeiiluni et stabiliialeni regni nostri perlineree facius marlyr cqrpore requiescit et vir venerabilis
coufidimus, quapropter coiiiperlutri sil omnium a Hurmio abba lurb_emoiiaehorum praeessevidetur,
fidelium nostrortim magiiitudini qiialiter donamus s hoc.est, monasteriolum cognominalum Hulzkiricha
adjnonasterium Fulta, quod est in honore beatorum a in p?go. Vualdsassin super fluviurii Albstal; quod
apostolarum Petri et Pauli, in pago Graphelt con- Troandus a novo fundamine j'ure proprielaiissuae
struclum, ubi preciosum corpus Bonefacy marlyris visus fuit edificassejin lionore gforiosissimteVirgmis
reguiescit, quaem venerahilis llurmio abba in nec non et aliorum sanctorum rnartyrum et res
regiinine habere videtur, quasdam res pruprielaiis proprietatis suae ad ipsum locum visus fuit dele-
nostrae, id esjt Hamalo iiuncupatum silum in pago gasse el in poslmodum jnanu potesjaliva ipsum
Saxoiii-e eum omni integritaie sua, hoc est cuin monasierioHim cuni bmni integriiale, appendiciis
omnibus" adj'ecentiis en conperiinentiis suis tam vel adjncenciis quicquid ipse vel alii homincs ad
terris quam edificiiscuttis el iuculiis, silvis, pratis prajdiclum monasteriolum delegaverunt. nobis ira-
pascuis viis et inviis, aquis aquarumque decur- ( dadit vel in omnibus confirmavit, id est, lerris, do-
sibus, raancipiis ulriusque sexus, animalibus et cuia mibus, edificiis, mancipiis, vineis, silvis, carapis,
pmnibus bominum subsianliis mobilibus et iriimo- pratis, pascuis, aquis aquarumve deeursibus, ip.ohi-
Mlibtis. Donanius et conlradimus atque in perpetuura libus et immobilibus, pecuniis, pfesidiis, -farioariis,
donatum esse volumus et nostrae auctoritatis prae- adj"acenciis,appendiciis, quicquid dici aul nominari
cepto confirmarauseandem noslraa.^proprielatisreni.( potest totum et integrum, sicui diximus, quodprefatus
ad prsedielum Fultense monnsterium, -in honore_ Troandus ndbis tradidit, partibus sancti Bonifaciido-
sancti Salvatoris et sanctissiiui Bonifacii martyris» navimus ifadidimus. ^ in omriibus coneessum
; atque
in perpetuam proprietatem, ad uiilitaieni mooasterii:i esse volumus ea rationei ut ab hae die ecclesia sancti
_et venerabiliuin fralruni Dee ihidem devote ser- Bonifaeiive! reclores illius ipsum monasteriolumcura
vientiuni. Propterea eiiain nostne preceptionis et omni integrilate hapeant, teneant atque possideant
aucloritalis cnriam inde conscribi fecimus , per pro bpportunitate ecclesiae libero perfruantur arbi-
quam decerninms et in perpeluum ab hac die trio qualiter nostris el fuluris temporibus ad ipsum
decretum esse volumus ut prcefaloIoco et omnibns sanctum locum proficial in augmentuin. ct ut melius
sibi .aiiiiienlibus nullus Iiominum aliquam injuriam ipsam coiigregationem delectet -pro nobis uxore
seu violentiam irrogare pnesumat, sed ahbas pr_e-1jx etiam et prole nostfa Domini misericordiara.atten-
. fati inonaslerii suique successores ae fratres sub lius exorare, et ut ibaecauctorilas firmior habeatur °
_eisregulariter d.egentespraedictasres de nostra pro- vel pef tempora melius conservelur, manu propria
prielaie in suam dilionem transigant, possideantet subler eam firmavimus et de anolo nostro sigillari
excolant, et ad suam ulililatem quaiicunque modo jussimus.
velint redigant, ut eo magis delcclet nos in eorum Signum Caroli gloriosissiriiiregis.
oraiionibus Deo commendare frequenlius, et ut ha.c Rado ad vicem Hitterii recognovi et subscripsi,
Dat. In mense Novembrio anno -oclavb regni no-
iiostr_e donationis et contirinalionis auctoritas in
fuiuris temporibus firmior habeatur et a cunctis slril Aclum Dura palacio publico feliciter. Amen.
fidelibus diligenlius observetur ; hanc cartam inde
a Ma-
Ilnjus insignis donalionis autographum non iia .feclu slaluendum, nonnisi posl primam Caroli
ptidem iri arcliivo Fuldensi adhuc exst.U^se ser- gni in Saxoniam expeditionem, nee ante annum
vatum, is-optime novit qui apogr.iphum hoc juxta Christi ,774 quo se rege.m Longobardorum ac patri-
ttlud aliquando confecitet emendavii, omi^sistainen, cium Roraanorum | nunciipavit, lioe in Fu.de_.sem
quod niaxirae iniererat, nous cbronicis, quarum de- -ecclesiam redundasse munu.s.
WS3 CODEX DIPLOMATiCUS.-PRIVILEGIA.—III.PRIVIL. PER PARTES GERMANLE 10§t
VII. A indultum. Statuentes ergo jiibemus,, ut .n. que vps,
ulla
Immuniiasinonaslerio Prumiensi concessa a Carolo neque j'uiiiores, successoresijue vestri, «he.jue
Magno(anno 77S); pnblica judicia, aut potestas ullb unquam tempore
iu villis ubicunque in regna nostra ipsius monaslerii
(ExHoatheim,HisloriaIrevirensis.)
' Piumiensis, aut regia, aut privatorum largitate con-
Carofusgratia Dei Francorum rex et Longobardo- latas, -aul quae in anlea fuerunl, Chrislo'propitio,
"ruii),acpalriciusRomanorum,etc.-Omnibusepiscopis, conlaluras, ad audiendas a.tercaliones.irigredere, aut
abbatibus, ducibus , _c.omilibus,domeslicis, vicariis, freda de quaslibet causas exigere, nec mansiones,
centenariis, vel omnes missos noslros discurrenles. aut paratas, vel fidejussorcs ipllendo, nec scaras,
Maximum_augere credimusregni noslrimtinimenlum, lam de carrigio , quamque qui .sunt
vel-conjeclos
si beneficiaopportuna [ad] loca sahctorum vel" ec- infra vel- fines; seu super terram prajdicli
agros,
clesiarum berievola. deliberatione concedimus, ac, iiioiiaslerii coinmanenies, fiscos, aut freda, aut un-
Domino protegente, feliciler perdurare confidimus. . cx nostra indiilgentia,
decunque polueral sperare
Igitur noverit solerlia vestra', qualitef nos ad mo- pro fuiura salute in lumiuaribus ipsius suprascripti
nasterium, <juoddicitur -Pruniia, quod bonaememo- monaslerii per manus agerilium eorum proficiat iti
riae dominus_etgenitor nosler Pipinus quondam rex B | perpetuum. Et quod'nos propter nomen Dojnini, et
inhonoreS. Salvatoris a novo construxil opere, ubi aiiimae noslrpe remedium", seu nostra subsequenti
Assuer.us abba praeessevidelur, tale heneficium pro progeriie,plena deyotione ad ipsuni monasterium' in
aeternaremuneratione visi f uimus ibidem indulsisse. . honore sancti Salvatoris indulsimus, nec regalis subli-
et viltas, ipsius sancti loci,quas moderno tempore, mitas, nec cujuslibet j'udicumsaeva cupidilas refra-
aut nostro, aut cujuslibet munere habere videtur, vel Et ut liaec aiithoritas lani praesenii-
- gare temptetur.
quas deinceps in jure ipsius monasterii, ej'usque bus, quam.futuris temporibus inviolata, Deo adju-
rectoribus voluerit diva pietas amplificare, nullus t'>re, ,permaneat, manus nostrae subscriptionibus
judex pubticus absque j'ussione nost.ra, vel haeietlum iiifra roborare decrevimus, atque de anuulo jjostro
lioslrorum ad causas audiendo, aul a freda undique sigillarejussinius.
•>
exigendo, nec"b fidejussores tollendo, nec scaras, -Siguuriidomiiii gtoriosissimiCaroli regis f.
a seu e tam f de car-
yel mansronaticos, conjeclos, Dalura in mense Novembris anno octavo, secundo
Tigio,quamque_s de parafredqs, j'udiciariapoteslas regiii nostri.
qnoque tempore non praesumat ingredere; sed hoc Acltim Theodonis villa publica, in Dei nomine fc-
ad ipsum monasterium; ejusque recioribus concessi- liciter anien i. "
mris, ul sub.emunitatis nomine, vel defeusione no- (G _ YIH. .".
^
stra, seu baeredumnostrorum debeant quieti resi- , Aliud privilegiuma Carolo Magno concessumabbatix
dere. ,Sjmiliter concessimus ad eumdem sanctum Prumierihi(an. 775).
locum, uthomines, qui super Jerram" ipsius mona- (ExHonllieim,ibidem.)
sterii tam, ^Franci, quam el ecclesiastici,commanere Karolus gratia Dei rex Francorum et Longbbardo-
videantur, ut iuillum 'l lieribannum, yel bannum' rum, nec non et patricius Romanonmi.Omtiibusepi-
solvere non debeant: sed pro mercedis noslra. aug- scopis, abbatibus, ducibus, cbmilibus,vicariis, cente-
menio ad ipsum sanctum locum sit concessum,.alque , nariis, vel reliquis fiJelibus noslris tam praeseritibus,
a Freda undique exigendo. Freda mulctaespecies, missos et legatos regios, comiles, duces, et eoruin
seu terlia composilioiiispars, quae lisco plerumque ministros recipjendi, eisque viaticum pro cnjusque
exsolvebalur, quandoque etiam judicibus. Occurrit dignitate el copditione.pr.estare. Suiiiuiilur autem
ea passimin veteribus chaitisapud Marculfum, tib. crebrius Jtfansionatici pro expensis iid horuni susce-
ni, fbrm. 2, 5, elc., ubi, siculi liic,'vigore privilegii ptiones, ut habei Aiinonius, lib. v, c. 10, et hospitii
et itnmunitaiis a priricipe iiiduliae,-in ecclesjarum jure, quo praedicligaudebant.-. , '.
possessionibusfreda exigere vetantur judices; ita ut » Conjectos.Est conlributio seu collecta ; illa mar
quod ex-his fiscus sperare potuerit, in ecclesiarura xime qua. a populo missis regiis iu' -itiuere " exsolve-
in
usus, luminaria.locorum.sacroruni, etc, conver-
- '
D batur. Du Fresne, h. v. . ,' .
fatur. . - - - i De carrigio. Yeetura cum carro, quam doimi.o
b Fidejussoreslollendo.Judex, qui in jus vocalum; praestahant subditi. ,
aul decrimine accusalum, vadem dare, ad dictamt s De .parafredos. Equi ad equitainlum• ministris
diem juri se sisturum, cogebat, Fidejussores loltereI publicis exhiberi consueti. Capitul. Caroli Magrii,
dicebatur. Observat du Fresne bac voce occurrcre lib. n, c. 16:.. Quilegationes ad nos direcias iu
hanc formulam passim.in privilegiis et immunitaii- suis mansionibiisaut niale recipiunl, aiil eo:.s.tilutani
bus ecclesiis^concessis,eique plerumque addi.-quodi a nohis pecuniam notr tribuunt, aut paravreJa daie
judices vetentur, earum terras ad^audiendas alterca-; llpluiit. i • , • • ' . .
tionesingredi, freda de quibuslibetcausis exigere,aui' h Franci. Hoc loco Francus, uti saepe atias pio
mansionesvel paratas tbllere. Uti apud Marculfuiii, i- homine libero elingenuo apud veleres, usurpatur.
lib. i, form. 3, 27, 28, elc. Eoque verborum cir- Vid. Eckiiarl Rer. Ffancic.-,lib. xxn, n. 9, p. 577.
euitu nihil aliud intelligi, quam ut judex in terris, ini - l Heribannum,vel baniium.Yox.coinposita ex Ueer,
quihus inimunitas concessa est, jus non dicat, autt exercitus, el bannum, quod esl ciiatib, jussio seu
j'ustiliam non exerceat. : indictio. Usurpalur autemvox Beribantiumpro mulcta-
'« Scaras. Angaria in eqnis vel aliis ser.vitiis. Ilinc! quaein exerciium, pergere,-post bannum el subnioni-
Caesarip Heisterbacensi Scaram facere, est domino,> tionem, con.teinueii.iindiceb.ilur. • • . -
quando ipsejusserit, servire, el nutitiumejus sewlilte- i Confirmaruiii haec deiiide-arino226 Ludovicus
ras ad hcum s'bi dclerminalumdeferre. et -Lothariusimpp-
AMansionaticos.lucmnbebat °pro\iiicialibus oiius
1055 B. CAROLl MAGNlOPP. PAI.S I, SECTIQ U. 10S6
quam fuinris, notum sit, qualiter doniinus, el genitor A . nibus episcopis, abbal.bus, comitibus, vestrisque ju-
nostef bonae memoriae Pippinus quondam rex mo- nioribus, atque missis nostris discurrehtibus : Quic-
nasteriuin, quod vocatur Prumia, in honore sancti quid pro oportunkate Ecclesiarum vel quiete servo-
Salvatoris a novo fundamine visussita_dificare,et res rum Dei erexerimus, hoc nobis procul dubio Domino
fiscalis ac proprietalis ad ipsum sanctum locuhi-yisus adjuvante ad aeternam beatiludinem proficere confi-
fuit detegasse et in omnihus confirmasse, ubi venera- . dinius. tgitur dum veslraj sotertiae notum est, quati-
bifera virura Assuerum abbatera una cum monaclni- ter bonuerecordationis domnus^Ruotgangtisnrchiepi-
rum turma, recloreni pra_esseconsliiuii,et secundum scopus, [episcopus] in "monasterio quod vocatur
ordiriem sanctum illud lpcura gubernare praecepit, Lauresham, quod ei per traditionem Williswindaeet
unde prsedictus abba, el monachi in ipso coenobio Cancrini obvenerat, monachorumtiirmam non modi-
consistentes, eleri)enti_eregni noslri pelierunt, ut cam propter servltium oranipolenlis Dei coadunavit:
ipsi homines, quem dominus, et genilor noster Donse ubi ol) iniegrain devotionem sanctura corpus beatis-
tnemori-c Pippinus quondam rex ad ipsum inoii_a_._e- simi Nazafii recondidit, supra quod eUarii Gunde-
rium concessit, vel delegavit, in ipsa lenore, et con- lantlmnmonasterii ahbateraatque ha_redemin eodera-
suetudinc, sicuf antea fuerunt,_et C-cleri a fiscalini sancto foco post se vlisusest reliquisse. Sed pbstea
suiit noslri, absque alicujus conlradiclione ad jam " dum praefatiis Gundelandus abbas cerneret ipsius"
dieto ioco debearit permanerc, tam de causas eorum sancti loci imminere, periculuin , atque' vereretur,
iu responsis, quamquealiam, legem vel consuetudi- ne desolaliopropter-inlenUonem iniquorum homi-
nem, sicul reliqui infra regna nostra habuerint fisca- num et ipsis monaeliis fieret, ad nostram.visus est
lini, et antea in unumquemque pago habuerunt con- accessisse praesentiam,qui et ipsum mohastefium in
Eueludinem. manu noslra iradiditj eiiam el secum omnem con-
Cujiis nos propter nomen Dominiet animaenostrae gregasionem suaniiIn!hfundeburdem et defensionem
remedium, eorum petilionibus nequiviinus denegare, nostram plenius comniendavit : quenv nos graiu-
sedin omnibus praesUiisse, et confinnasse cogno- lanli animo lam propler mercedis augmentum
scite. Pr_ecipienlesergo jubemus.,atque praecipimus, quam et pro eodem grege satvando visi fuinius per-
ut nullus quislibet de lidelibus nostris, neque de eepisse. Petiil eiiam! memoratus abbas suique mo-
judiciaria poteslaie, qui jam fata casa Dei vel reclo- naelii lalem a nobis aueloritatem, ul qflotiescumque
res ejus, nee bomines ad ipsum sanciuni locum de- abbatem jam dicli moriasterii ex hoc conligerit se-
servieutes, quem Dominus ae geniior hosler ibi culo migrare ad Dominum, inter se^ quem dignuni-
concessit, de hac re inquietare, nec calumniam ge- p honofis huj'us' invenerint unanimiter ex semetipsis
nerare nullatenus praesumaiis, nisi, ut diximus, eligere deberent. Q_uorumpetitione ob amorem Def
iiqstrrs, et futuris iemporibus, sieut antequam do- et noslraemercedis cumulum nequivimus denegare :_
minus ac genilor nosler eos ad supersciipta casa Dei sed iia praestitisse vel in oranihus conflrmasse co-
delegasset, partibus sttis deservierunt. gnoscite. Praecipienteseuim jubemus, quia cognosci-
Ita simili modo ad eun(dem sanctum locum in ea mus quod ipsa congregatio sub recto rirdine vivere,
tenore deservire debeant, tam in responsis dando, et in regula S. Benedicti conversari desiderat, ut
quanjque et reliquam Jegem, ac consueludinem, nastro quidem permissosemper superseex ipsa con-
sicut cacleri fiscalini habere videnlur. gregatione, qui Deo pcceptabilis sit, eligere valeant
El ut htec^pr.-eceptiofirmior habeatur, ae per tera- abbatem,- quaienus ihler. ipsum gregem, quia b.ohr
pora ineliu,sconservetur, manu propria subter frrma- ibidem coiigregati in nnum praestare, ne quis. ex ad-*
vimtis, el annulo nostro sigillare jussimus. verso eurii diripiendptn adveniat, sed deproprio
Signuni Caroli gloriosissimi regis. seinper gaudere patrono vateant: quia nolunius ut'
Data mense Noveiiibris h anno vm ct vi regni per aliquam occasionem ipsi monachi, quos domnus
fiosfri. . , Ruodgangus etiam et Gundelandus ad opus Dei
Actum Theodonis villa publice, in Dei nomine fe- j) exercendum congregaverunt, ullo unquam lempore.
liciler, ameu. exinde alienati aut dispersi, nec ipsi.nec successores
IX.
li- eorum esse debeauti sed sicut in iesiamenlo illius
Carolus Magnus monaslerio Lauresh, ptivilegiutn
berlatis concedil una cum libera abbatis eleclione donationis, quam per Williswindam el Cancriiuim
(atmo 775). adepli sunt, conlinetur, ita in omiiibus cifca ipsam
, j (ExHelvicb..,AoUqui_ales Laufesbamenses.) congrcgationerasii conservatum, utyaleaut regulam
Karolus Dei gratia rex Francorura vir illuster, om-. S.- Benedicti perpetu_liter sicul ordaedocet, et cor-
a Fiscalini. Homines seu servi fiscalini in nonnut- pro n apposuit; quippequod ita distinguenda.sint no-
lis benigniorejure ulebantur quam servi privatorum: lae chronicae regui Caroli M-igniut initium regni in
neiiipe admittebaniur atl tesiimouii dictionem; inju- Francia sex annis aptevertal iniiium regui sui Lon-
riae eis illalae vindicabaniur severius; amplior eis gobardici. — Anno 7(70consignaiur obitus Weomadi
erat poleslas de rebus suis infer vivos disponendi, metropolitae Trevirebsis , leste Mabillonio Annah
ila lamen, ut-non nisi berlis quibusdam ecclesiis Benedict., tom. _l,Ji_).xxiv, u. 07. Post eum Richbo- _
bona sua donare vel veiidere possent, etc. Conf. dus ordinatur episcopus, uli in Geslis.Trevirorum,
JPoilgie-ler, de Statu serv., lib. i, cap. 4, n. -7. cap. 40 lcgitur; nulla alia ibi.demipsius comuietuora-
b Auiio-vmet \i regni noslri. Recte hoc loco ob- lione fail,a.-.
scrvant Martene et Durand errorem librarii, qui vi
1057 CGBEX DIPLOMATICDS.—PRIVILEGIA-.—III. PRIVIL. PER PARTES GERMANLE. 1038

poris fragilitas permiltii, cuslbuire, el sub hostra Aaquarumve

A decursibtis, mobilibus et immobilibus.
(ut diximus) mundeburde vel defensione in ipso omnia et ex omnihus ad praefalunfsanclinh locum
monaslerio quiete vivere vel residere. Propterea tradidimus perpetualiter ad possidendum, propterea
lianc praeceplionemnostram eis dedimus pef quam hanc praeceplionem auctoritatis noslrae conscribere
omnino jubemus, ut nullus quislibet de episcoporum. jussifnus, ut ab hac die- lam memoratus Slurrnio
successoris qtti fuerint rectoris
personis, ih cujus parbcbia ipsuni monasterium fun- abbas, quamque sui
dalum esse cemitur, aut de caeteris hominibus quis ejusdem sanciiloci, praediclis rebus ad opus jaurdi-
jam dictum Gundelandum abbatem-Velmimaclius ex clae ecctesi_e habeant teneant atque possideaht et
ipso monaslerio et homines, iptr ad eos juste et qiiicquid exinde ad pfofectum ipsius sancti loci fa-
raiionabiliter spectare vitleritur,- inquielare aul con- cere elegerint liberum perfruantur arbilrium, et
tingere, vet contra rationisordinemfacere praesji- nulliis quislibet de judieiaria potestate' aul qualibet
mat, sed semper valeant sub nostra defensione, seu persona praedicto Sturmioni abbati,-neque auctoribus
sub heredibus nostris omni tempore (ut diximus) atst successoribusque suis de memoratis rebus in-
quieli residere, etea quae illisproptef nqmen Domini qv.ieiionem vet caluinniam generare quoque tefh-
concessimus, hene semper in omnibus perfrui : pofe hgti presuniat, sed per noslrum pfeceptum,
I
B
quatenus delectet abbatefn y'e'1monachos ex ipso jiu-e hoc valeant possidere (iTiiiissimum, quatenus
monasterio prq nobis et nostra subsequente proge-. me^fls deleclet ipsa congregalionem pfo nobis vel
nie seugenteFrancorum, Domini misericordiam at- stabililate regni noslri etiam uxore et protis Domini
tehl.us deprecari. Et ut hcec auctoritas firmior ha-.' -misericbrdiam jugiter exorare, et ut ha_cauctoritas .
beatiirv vel per terapora melius servetur',,manu"pro- flraiior sit manus noslTaesignaculis subter eam de-
. crevimus roborare et de anora noslro jussimus sigil-
pfhfsubfer firraavimus, et de ahnu_onos.ro sigil-_
lari jfissirnus. v lare.
Signum Kardli gloriosissnhi regis. •Sighum Caroli giorlosissimi regis;
Witigowo recognovi. Vuigbaldus ad vicem Radohis."
Dala sepiimoIdusJanuar., anno nono et terlio re-
gni. Actum Haristallio palatio publico, iuDei nomine
'
PrmceplumGaroli Magni, quo ecclestm - nldensi Ha- feliciter a.
malumburccum allinentiisdonai ,(anno 777j.. - XI.
(Ex Schaunat.,.Hist_Fuldensis.) b Tradii.o Cafoli llagni de Lisiduna Ultrajeclino ttfo'-
• Carolus gratia Dei rex Francorum el Longobardo- nasleho (anno 777). '
rum. ac patrieius Romanofum, qhicqtiidenim db* )& (ExHeda, Hist. episcop.Tra.ect.)"
amore Doniini et oportunitate servorum Dei, locis3 Karolus Dei gratia rex Francorum et Longobardo-
venerabilibus concedimus, hoc nobisad mercedisau- ruoi. acpatricijis Romanorum. Si enim ex his qu_e
gmentumvel stabiliiaiemregni noslri pertinere confi- hivina pietas nobis lafgiri dignitaesl, Idcis venerabili'-
dimus -. quapropler conpertum sit omniura Ddetium 1 bus.concedimus: hoc nobisad aeternambeatitudinem
noslrorum magnitudini, qualiter donamus ad mona- procul dubio. periinere confidiraus. Ideo corapertum
sterium Fulta, quod-eslin honore beatorum Petfi ett sit omni fidelium nostrorura magniludini, qualiter
-Pauli-in Pago Grapfett construclum, ttbi preciosomi donamus ad basilicam S. Martini, quaieest constructa
corpus Bonifatii- martyris requiescit, quam vir'Ve-- -- in-Trajecto veterisubtus Dorestado, ubi venerabil.s
nerabilis Sturmio abba in regimine habere videtur,, yir Alhncus presfiyterhtque electus reclor praeesse
id sunt res proprietaiis nostrae Ilamaturiihurc situm"i videlur, hoc est, iviilam nostram nuncupante Lisi--
in pagoSaleegavio super fluvio Sala, cunf bnine in- duna ~,in pago qui vocalur Flehite, super alveum
-tegritate vel adjecencys sett appendicys suis Achyne- Hemi, cum o'mni intcgriiaie vel adjacenliis seu ap-
tadh, Thinpersbach, itarital, hoe est quamumcuin- pendiliis suis, id est, cuni terris, marisis, domibus,
-queiri superius nbmihata loca habere videmini, id-. 1-j- aedificii.s,mancipiis, sylvis, campis, pratis 1, pascuis,
est tam terris, domibus, 'aedificiis,acolabus, mahii • aquis aquarumve decursibus, mobilibus el immobi-
cipiis, vineis, silvis, campis, pralis, pascuis, aquiss libus, omniaet ex omnibusquanlumcumque.Wiggerus
" fc
a Rudolfus, Fuldensis monachus percelebris, ina Traditio Caroli de Lisiduna. Donatio haeccon-
Vita Babani apud Brqwer. Anliq. Fuld. pag. 230,j linet omnem tractum cifca Hemum fluvium, ubi
nescio quo seductus errore, villam Ilamalburg, olim ii Emersfurt, Leusden nsque ad Dorestadum, forestas
flscum regium, nunc oppiduni, ex largitate Pippini i quasMilderuissen "etDeneji vocanl, quaeprope Ame-
regis Francorum parlibus S. Bonifacii marlyris col- rongen, Elsi, Wageningen, Ecde, adlfuc.cohspiciun-
latam fuisse scribit: liinc forte visum est imperitoo tur; inquibus episcopiTfaject., aut eorum donatione
• enidam, hoc elegans ac optirne conservatum Carolii praepositus saticti Joannis niaxitne in ticde Wage-
Magni diploma-aulographam conlinere donationem n . ningen et Weelchmourhouiiiis, decimas,- etc, ha*-
.villaeHametenin Saxoniae partibus, -non autepi il- bent. Ad hoc diploma nuper qiiidam impostor, ut
lam villasHamalumburc: erasit itaque "hujus vociss magno alieni viro blandiretur, corrttmpere et per-
ullimam syllabam burg quasi.superfltiam, quam post- I- veftere non dubitavit; el pfo- Lisiduna Liiidiniiiin
modumalius, non minus temere",restituil; ulerquee reponere, qui locus est in Belna quales sane homi-
consuliius faclurus, sirmembranam, jaetateet prin- nes pestes sunt in anliqua historia, et odio ornntbus
it veritatis antiquae amaloribus esse debent.
cipis iiiunificenlissimi sig.novenerabilem, rciiquisset
inlactam.
 1059 B. CAROLl MAGNIOPP. PARS I. SECTIO II. 1000
comes ibidem per noslrum beneficium tenuit etiara A _ quod nos ad monastenum qnod ^dicitur Lauresham,
•et forestas illas, quarum vocabula sunt, Hengest- qnod est constructum m honore heatorum apostolo-
schale, Tornhese, Mokorotb, Widock, quae sunt de ruin Petri et Pauli vel1caeterorum sanctorum, et ubi
ambabus partibus Ilemi. Similiter donamus ad ba- pretiosus domnus et sanctus praeclarusmartyr Na-
silicam S. Martini ecclesiaro quae est super Doresl-id zarius in corpore requiescit, et in virlule fulgescit,et
conslructa, et vocatur a Dbkirica, de omnique parle venerabilisvir Gundelandusabbauna cum norma mo-
centum perlicas terrae, ut omni tempore prsedicla nachorum prasessevidelur, infra pagum Rhenensem,-
Jiasilica spacium terrac cenlum perlicas habere de- superfluvium Wisgoz. integram immuriilatem ejus
. beat, et cum ea b ripaticum illum super Loekiara nieriio.compellenteplenaet integra gr.aliapro merce-
et c insulam illam prope ipsam ecclesiamad.partem dis nostrae augmentq.velproejusquiete-aut successo-
ojientalein "inter Rhenum et Loekiam; Haec vero - rum visi fuimus concessisse. Quapropter hoc prae-
omnia tradimus a die pr_esenli ad jam praefaia ceptum specialibus decernimus ordinandum, quod
sanctaloca perpelualiter possidendum. d Ideobanc in perpetuum volumus csse mansurum, ut neque
prceceptionemauthoritatis noslraescrtbere jussimus, vos, neque juniores seu successores vestrt nec quis-
ot ab hac die jam mcmoralus Albricus presbyler libel de judiciaria poleslate accinclus, in curlis vel
sive successorcs, qui fuerintreclores ejusdem sancli B ] villis ipsfus monasterii aut ecclesite suaeaspicientes
ioci, praedicta loca ad opus j'am dictaebasilicaeha- in quibHslibetpagis alque ferriloriis tam quod prae-;
beant, teneant, gubernent.regant, atque disponanl, senli tempore videlur possidere vel dominicare,
et quicquid exinde ad profectum ipsius' sancli loci quara qupd adhuc ex munere regum seu, regmarum,
facere elegerint, iiberb perfruantur arhitrio. E't seu quod pro collaia populi-, vel de comparato, vel
nullus quislibet de judiciaria polestate, aul qu_elibet dd quolibet attractu augmentare vel inmetiorare seu
persona praediclo Albrico presbytero, neque succes- atlraiiere poluerint,.ad causas audiendum, velfreda
soribus suis dej'am dictis rebus inquielare aut con- midique eiactandum, neo fidejussores lollendum,
tra raiionis ordinera, vel calumniam generare ^uo- nec mansiones aul.paratas faciendum , nec ad ho-
quotempore praesumanl, sed per noslrum largiiatis mines suos tam ingenuos quam servientes seti acco-
praeceptum praedicla basilica jure valeat obtinere las ipsius monasterii dislringentum,i)ee ullas redhi-
-irmissimo. Et ut baecauthoritas (irmior habeatur, hiiiones publicas requirendum nec exactandumqtiod
ve! diutiirnis lemporibus eonservetur, manu propria ad par.tem ftsei nostri exinde redhibelur, peniius
sublercam decrevimus-roborare, et de annulo no- ingredi jiidiciaria potbslas, aut missi noslri discur-
stro jussimus sigillari.- rentes uon pr_esumarit. Sed omnes villas suas sub
G iiaimuniiaiis nomine cum omnibus fredis au'tconj'e-
Signuni Karoli gloriosissimi regis.
ctas seu publicas redhibitioncs concessas, omnia
Dalavn idus Junii, anno nono ejusdem gloriosis-
-simi regis. (sicut superius coniprphensum est) tam ipse abhas
quam et successores sui in Dei nomine-valeantpos-
Aclum' Numaga pjilatio publico, in Dei nomine sidere vel dominari: iit nullus quislibet de tidelibus
feliciter* nostris tsm praeseniibusquam et futuris, hoc quod
XIL nos pro noslra mercede vel pro slabilitate ^Deo.ad-
Qaroli Magni privilegiumpro immunitale monasierii juvante) regni Francorum ad ipsain casam Dei in-
LaurcshamensisJanno779). dulsimus ullo UBquamtempore, vel quolibet ingenio
(Ex Helvic,h.,AutiquitatesLaureshamenses.) .irrumpere videatur, sed (sicutsuperius meminimus)
nostris et fuluris temporibus absque ulla contrarier
Carotus Dei' gratia rex Francoruni, vir illuster, late partibus praediciimonasterii volumusin omnibus
«mnibus fidelibns nostris fam pr_csenUbusquam et esse conservatum atque indultum.Et ut hsec aucto-
fuluris. Cum recta petitio sacerdotum pro oportuni- ritas firuiior habeaturj ad per lempora melius con-
talibiis locoTum sanclorum pertineiis ad aures cle- seryelur, manu propria subler decrevimus roborare,
mentiae nostrae processefit, talem decet esse ob ** '. et de annulo noslro sigillari praecepimus.
auditam veleffeclu in Dei nomine fnahcipataih, uh- Signum Caroli gloriosissimiregis. Rado ad vicem
de aeierni relributoris veniam mereamur adipisci, et Riutberti recognovi.
eos delectel pro sfabililate regni nosiri jijgiler ex- Datum in mense Maioanno qttarlo regni nostri.
orare, vel in omni parte erga noslrum lideliter assi- AiCtumTlieodone villa, palalio publico feliciler.
stere. Igitur cognoscat magniludo seu utilitas vestra i

* Ubkirika. Id est superior eeclesia quae supra
Doreslatum crat, quem vero hisce verhis locum
proprie designet, equidem ignoro.
b Ripaltcumi//itm super Leckium. Ripaticum esse
quod pro conservanda vel niunienda ripa debetur
vectigal putaut.
,« Insulam illam, Signantur bic pagi Doprne et
Goihen, qui sunt inter alveum anliquum Rhehi et
Leceae.Nam cum Rhenus olim a parte orientali op-
uidi de Dorstad Trajecium versus inter villas Thor-
ne, "Wereunde,Odikeet Vechte fluxerit, Leeca vero
parvo lantum rivulo ihfra Dorsladium ad oceasnm
perrexerit, tanquara -in insula omnes praedictase.t
adjacentes villas compjexusest.
d Ideo ttanc prmceptfonem. Sic post, noslrum laf-
gitatis pmceptum et in Formulis Marculfi,lib.ii, prm-
ceplum denariale, elc; Greg.Turon.j lib. ix Hist. ;
Aimon., lib. v, capr5B : Prmceptumde confirmatio-
nc lotius abbalimde mdre principum fecil.
1061 CODEXDIPLOMATICU.S.— PRIVILEGIA.—IIJ. PRIVIL.-PER PARTES GERMANLE. -1002
XII?.. . A / stalem eligendi abbatem inter ipsos fnonacbos ; si
Garoli Magni privilegiutnquo monachessancli Maxi- antem ibi non potest inveniri, eliganl sibi ubicun-
mini in suam defensionem'recipit, et eis liberam que voliierini.-.Insuper' nostra praeceplioneconsti-
abbaliseleclionemlargilur (anno 779). tnimus, aique inconviilse jirmainus, ni-nutlus regum
(ExHontlieim.HistoriaTrevirensis.) nobis siiccedeiitium , velalia persona aliqua contra
In nomine Palris, et Filii, et Spiritus sancti. Noturri eundem locum vel monachos in tota.abbalia ullam
sit omnibus in Gliris.um (ideliter credentibus, regi- potestalemexercere praesumat,nec telonium-usquain
•bus, episcopis,- ducibus, quod ego Carolus gratia a navibus eorum exigat, seit placilum. leneat siue
Dei rex Francorum, Longobardorum, ac palricius jussjpne elpetilione abbatis, sed secureet cum p:tce
Romanorum, pro.fpmedio animaemeaealqtie siabili- inaneat locns ille sub jioslrorum mundiburdio. Ut.
.late fegni noslfi/;Sanclorum monasteria sub meo istius chartae auctoritas- firmlnr per tempora habea.'
regimine constituta""taliter volo per siiccessiones tnr, nostrse manus signaculis eam affirmare decfevi-
iemporum manere itlsesa, qualitcr per antecessoris mus, ct b annulo nostro,firmare jussimus. -
-
mei privilegia inveni esse firmala. Proinde qiiia Signumgloriosissimiregis. Rado relegl.
abbaliam sancli Maximini in a privilegio meigeni- ," DataJln autogr. Acla] n.euse Augusto, « anno xi_ -•
ioris Pipini subipsius mundiburdioconstitutam rep- , -egni noslri.
Acta Patfcsbronna fisconostro, super ipsa [Mab:
peri, ego quoque delibero testanientum faccrc, per
quod ipse locus, alque mpnachi ibi conversanles, Lipsal. XIV.
sub nostra dcfensionecum quicte valeant vivere, et
Caroli Magni quo donal ecclesimFuldensi
orationi vacare. Quapropter Yeiinolfo abbati -de[1 Pmceplum , quicquid.Olkafiusvassalus.regis in beneficiumha-
^odeiri monasteiio supradicti confessoris Chrisii, buit (anno 779). .._.;_"
fjuod est cbnstruclum in suburbio Trevifis, a.qtie. • (Ex Schannaf.,Hist. episc.FuM.)
dedicatum in hdnoresancii Joannis apdsloli elevan- . Carotusrex Francoruih-et LangobaTdoruiri.fa.fpa-
gelistae, monachisque in eodem loeb Christo famu- trie.us.Romanorura. Quidquid eiiim ad loca"-Venera-
lantibus regali auctoriiateseu pbtesla.e concedimus, bilia sanctor.um propter nbmen Dominiconcedimus
uthabeantin saecula post nos fuiuraiiberam pole- vel concedcndo firmamuS' hoc nohis ad salmera et'
a PrMIegio,mei^genitorisPipini. Graves supposi-.• 98, Sigeberli p. 10S, Childeberli II et 140 et
p. 1S6,
fionis notas inhaeriinthuic relato, tuni quoad ejus Guntchramhi p. 149, Theodorici II, p. 172, Clilotarif
ienorem, lum quoad appensuinsigiilum. Unde hautt II p. 193, Dagoberti I p. 2I.S, ChlodoveiII p. 258,
leve advefsus praesens, tanqnam referens, orilurde.'-£ CliildericiII p.:25^,, Theodorici 111p.."2_.0,Clodovei
simili confictione praeiiidiciiini;cum non sit proba- III p. 303, Childeherti III p. 513. Yerum si his locis
Iiile, Carolo Magnofuisse exhihiium patris diploma,1- . a Merovjhgisiiarbas positas cernimus, etiam a non-
visibilibusvitiisiufbrme.Cui accedunlpliira curiaeCa- . nullis eorum ,'signaritef a Dagoberlo I et Clbiloveb
roli Magniinlioe nostro adversa,dequibus singiilatim1 II, aliisiniiumismatibus.abeodeiii Eokhartoloc. cit„
Heumaii. de Re dipl. p. 149, nec non p. 26. seqq. editis, resumjias intiiemur; non ritibio altertiantis
Mabilloniusde Re diplom. lib. m, cap. 1, § k. placito raoris indicio. Nec ad Carolum Magnum
b Annulo nostro jirmare jussimus. Appensiimsi- pro usqtie tantum duravere illaebarbaruhi vicissiiudinbs,
giltum (quod Zillesiusaccurale expressii) imbeiboni 1 cum Carolomanus quoque, Caroli Magnifrater, in
CaroliMagni vultiim sisiens, magnum fecit locum ' numismaie.apud Menestrierium, Hisi. Civit.. Lugd,-
controversi_e, num spuriura illud sit, an geniiinutn ?}- lib. 111,p. 219 nuda per omnia facle conspicialur, et
Rejiciunt, qui Caroli menlum semperbarba orhatum'' Ludovicus Pius>, jani imperalor, appareat, modo
volunt nixi imagine hujus imp. quam e Peiavii Gno^ barbatus apudjMabillbn,. cit. lib. v, lab. 99; modo
rismate exhibet^Eckhart, Rer. Franc. tom. I, I. xxiv,> iinberbis apiid Bunau Hist.Germ. part. m, p. 3. Ca-
p. 628; rausivo Romanoa Sponio et Le Bianc dili-- rolus Calvus, barbatus apudBtmaulib. iv, p.' 3, im-
gentef fecognito, ej'usd. Eckharti lib. xxv, p. 78 berbjs apudMabillon.de Re dipl. p. 407;. Arnulpbiis
edito: sigillo pluinhco Caroli Magni barbati, quod' imp. raox barbatns., inox.iiuberbis, apud Btinaup-
eidem LeTBtanedebetur; aiiis Ca.roli sigillis apud1 iv. p. 180. Similiter ConradusI ead. p. IV. p. -iiO,
Mabillon. de Be dipl, tib. v, p. 389 4 Heineccium . Unde facile concluditur, rasum in San-Maxiinihiaho
cit. tract., tab. 4; Struvium, Corp. Hist, Germ° sigillo Caroii Magni vulinm solum pro certa suppo-
_j.
lom. f, lab. 1, n. 1; nurnmo apud Bunaii cit., p. " sitionis ,nola haberi non posse; dummodo-relit[uus
11,p. 507. Sed, an non aliquando saliem a vullu,. diplomatis lenor salvus berstaret. Sed quis dnbilat,
sigillis et nummis barbam deposuit Carolus? ldI insfrumenio non legitime nato sigilluin bonae notae
equidem mihi videtur nullatenns improbabile. Nam1 adhiheri posse?- :
de ipso quidem Carolo Magnoimherbem nummum1 c AnnoXLregni noslri: Sic edit Zyllesius; at Lam-
profertBunau cil., p. 307. Nec sie rem Francis in- becius et Papehrochius in autographo legerunt anho .
stietam egit Carolus, palrii moris, teste Eginhardo,> xi. Inde nova suspicionisansa; cum anno 709 non-
observantissimus; siquidempatri ejus Pipino, aeque 3 dum Verinollus, sed Votliilradusadhuc ftierit abbas
ac Merovingicaestirpis regibus, familiare fuit, jam1 Sancti Maximini.
- comparere barhalis, jam rasis. Et imprimis quidein1 ll-cc jam scripscram, cum mense Augusto an."
Pipini mentum , alias vestitum, nudum videre est1 1745, prodit Treviris v-iriclarissimi J: Phil. praetorif-
in achaie San-Maximiniano, meis ocutis non sem.l ' consiliarii electoralis aulici, Historiarnm-et Jur-is
usurpalo, quem sistit Eckhart "cit., tom. I, p. 597.-•" publici in Universiiate Trevirensi professoris ordi-
Iiem in sigillis ac nummis pluribus apud eiimdeui1 narii Asserlioel Vindicatiohujus nostri San-Maxiirii-
p. 599, nec non Mabilton. cit. lib. v, lab. 23. Me- niani diplomalis, tribus dissertationibusstabilila. Qiiae
rovingoruin vero - regum .imberbes imagines bene3' quanquam multa eruditione referla sit _ ad muiaa-
mullas aere expressas conspicimusin laudati Eekhar-, dam lameti sententiam, de. diplomatis supposilione
ti Rer. Francic. t.. I, scilicet 'Cbilderici I p. 36,• hic expositam, non permovit.
Childeberii I p. 87, Chlotarii.1p. 90; Chariberti p.
 tf063 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO II. .064
profeclum animse atquead slabilitalem regni nostri A l Bonifacii quieseit liimatum et vir venerabilis Baou-
perlinere confidimus,igilur nottim sit omnium fide- vutfus inregimine tiabere videtur. Campo qui dici-
lium nostrorum magniludini, qoatiter nos propter lur Unofeld cum silvis "suis tfadimus perpetualiter
nomen Domini el anlmae nostraesalutem ilonamus ad possedendum : propferea hanc auctoritatem no-
atque contradimus-Jad Fu.tense monasteriifm ubi stram conscril.ere jussimus , per quam specialiter
praetiosissimus Christi n.arl$r Bonifacins corporali- decerriimus .)rdii_andunrut nullus quislibet de flde-
tcr requiescit et Vir venerabilis Surmio abba turniae libus aut successolribus nostris predicto Baovulfb
monachorum praeesse videtur donatumque in per- abbate vel suecessqribus suis de jam dicto Iocoin-
peluum esse volumus quasdam res proprietalis no- quietare, aul contra'rationes ordinarevel calomniam
sira?, hoc est in pago Wormacense, quidqiiid fidelis generare non presumat, sed noslris futuris tempo-
noster Otkarius per nostruin beneficium visus est ribus ad ipsa casa Dei perpelualiter proficiat in
habuisse , hoc est in Mogbntiaciviiate mansos xxv, augmentis, et u'tbac auctoriias firmiorsltmanu no-
et inaneipia -LXVIet xvi. lidos et vineas ad ipsa be- stra snbter firmavimus et de anolo nostro- sigillare
neficia pertinenles similiier vero in alio loco infra jussimus• I
Renuni in loco qui dieilur Lubringouva, ,in teriio b Signum Caroli gtorioslssimiregis. Widolaicus ad
Vero loco qui dicitur'Nuvenheim quidquid ibidem B E vicem.Radonis recognovi.
predictus Ottokart liabtiit.tam terris, agrisquam vi- Data in inense Decembri, anno quarlo -decimoet
neis el hortis cultis et inculiis; in quarto vero Ioeo octavo fegni nosiri,
videlicet in Guiizinheim sicut ihidem praedicius fi- Actum Carisiago palatio.
dciis noster visus est habuisse et super-fluvium Ro- -•XVI.
raha pratum unum. Haecergo omnia supra memo-
rata ad sanelum Fultensemonasterium' in honore Caroli Magni donaliovariorum prmdiorumfacta abba-
lim Prumieiisi (dnno 790).
sancli Bonifaciimartiris donamus alque contradimus
et in perpeluum indultum esse volumus. ut ibidem '(Ex iJonlheiniiHistoriaTrevirensis).
Domino annuentejiostris et fuluris temporibus, fra- Caro]ns gratia Dei rex Francorum et Longobar-
tribus Deo servienlibus proficiat in aucmentis , qua- dorum et pairicius Itomanorum. Quidquid Tenim
tenus delectet ipsam corigregalionemprp nobis uxo- locis sanctorum venerabiiium ob amorem Domini,
vel opportnnitaie sjervorum Dei, benevoladeliber3-
reque nosira ac prole Dei hiisericordiam attentiiis
exorare, et ut haec tradilio firmlor habeatur et per tione eediihus, yet condonamns, lioc nobis ad mer-
fulura tempora melius eonservetur, haiic noslra; cedis augmontuni, vel stabilitatem regnl nostri ia
pra3ceplionis et auctoritatis cartam inde conscribi Q ^ Del noraine pertinere eonfidimus.
jtissimtis et anuli nostriimpressione insignari. Igitur notum sitjomniiim fideliiimriostrofufn ma-
. Signum Garoli gloriosissimi regis. a Egilbertus gniludini, pr_esenliumsciticet et futurofum. qualiier
eancellarius recognovi. nos pro divino intuitu, et seterna remuneratione
Data Id. Novemb. donamus ad monasterium_Dominiet Salvatofis nostri
Jesu Christi, quod bona memoria domnus.ac geuilor
noslef Pipinus quondam rex, nec non domna, aci
Prmceptum Caroli Magni reqis quo ecclesimFuldensi genetrix nostra Berierada regina novo opefe a fun-
donal cariipumdicluriiUunefetd (apno 761).
damenlis, pro liitura salute, inloco. qui dicilur Pru-
(Ex Schannat., Hist. episc.Fuiel.)
raia, visi sunt conslruxisse,"tibi pfaeesl vir venera-
Carolus graija Dei rex F.rancbrutn ei,Langoi)ar- bilis Asoarius abba, dofiatumqhe tideadem sanctum
dorum ac patricius Romanorum. Quidqnid enim locum iri perpejuum esse voluriius resaliquas pro-
iocis -venerabilibus ob amore Dominiet opportuni- prieialis noslras,- c in pago nuncupante Longonahe,
tale scrvorum D.eibenivola deliheratione concedimus et in pago, qui dicitur IleinrJdii, et in Angrisgowe,
iioc nobis procul dtibio ad eternam beatitudinem quas antediptus abba, et Ahafdns missi.nosln justo
Vcl-remedium anijne nosire periinere cbnfidinius: rD tramite secundum legem in causa nostra, super Iio-
igitur compertum slt omnium lidelium nqslrorum minem aliquem nomine Alpadum acquis'ssent, d per
liiagnitudiiii qualitef donamus atl rnonasleriurn san- loca denominalJi Nasohgse, in Squalbach, et Haon-
cti Salvaloris, - quod est construclum infra Vasta stat, in Caldenbach,- et in Boumhaini, atque in Ta-
Bbchonia super fluvium Fulda ubi corpus sancti bernae , nec non in Heringae, sive Aendrichae, et
a Hunc .Egilberium enfndem puto cum eo^ qui quem modo tenent Nnssovii Dillenburgenses, Die-.
apud Mabillon. de-Re dipl. vi, num. S3, recognovit zenses, Carimelibocenses el Ilsieinenses..
pra.cepium Caroli Magni datum anno 778, diciturque a Per loca denoniinala Nasongm,etc. Ex tocis hic
. (iiltbertus.
' b Ex nominalis nota stint Nassonga , hodie Naflauad
c In hocaulographn sigiltum avulsum est. Laiinam. Squalbajch seu Schwalbach ab acidulis'
pago nuncupant-eLongontihe, el in pago, qui notissimum , lleringae, alias Ueigrehe hunc Hayger
dicilur tieinrichi, el iti Angrisgowe. Pagi ld oinnes supraDillenliurg;] Willare, quod etiam oecurrit in
t.ransrhenaiii sunl : kngrisgoivc inler Rhenum et charta Waltradae de arino 821, in Corp. Tradil Ful-
Siginaih silus, ex adversa parie Andernaci, ubi ho- den. p. 154, fors3n Weil ad fiuviolumWilniam infrsr
die cnmitaius Seynensis; Logonahe circa lliivium Reifenbergam ,1' Lirheim, inler Catimelibocum e'
Loganam*seu Lalinam late prolensus; Finriclie qui Dieziam.
ei pars Loganensis pagi, eura tractum occupans,
«65 CODEX DIPLOMATICUS.— PRIVILEGIA. — III. PRIVIL. PER PARTES GERMANI&. 1060
Villare, seu in Tbeodissa,_ vel in Abothisscheid, A Salvatoris infra waldam noslrara, in loco qul dicitur
atque Larheim; et super Brenum [Rhenum] poitio- Chremifa, in pago nuncupato Traungaav, novo opere
nem, sicut s.uprascripti missi nostri recto ordine constrtiere fecisset, atque per charlulam donationis
super j'..m dictum Alpadum ad opus nostrum visi loca aliqua ad ipsum sanctum locum concessisset in
sunl evindicasse, tam lerris, doniibus, sedificiis, ac- supradicto pago, vet infra meraoratam watdam, id est
cotabus, mancipiis, vineis, campis, silvis, pratis, Sulzpach,'et Syppach, Liubilinpach, et quidquid in-
pascuis, aquls, aquarumve decursibus, mobile, et ter duo flumina, quae vocanlur Ipfae, esse cernilur;
immobile toluni, et ad integrum, ad praefaium mo- nee non decaniam tinam de illis sclavis, super quos
nasierium in eleemosyna noslra jure firmissimo per- fuerunl aclores Taliub et Sparuna, nec non secus
peluis. tempofibus ad possidendum concessiraus. fluvium qui dicitur Todieha, triginta selavos, et ter-
auctoritatem nostram - sictit ad
Quapropter per prajsentem ritorium, supradiclam decaniam pertinef,
decerninius, ac j'ubemus, quod perpetualiter majnsu- velu.ti Physso conjuravit, et Arno episcopus, seu
rum esse votumus, ut memoratus vir venerabilis Fater abbas simul cum Hleodro coraite et Chuniberto
Asoarius abba suique successores , qui Yuerint per judice circuierunt, insuper eliam lerram itlara ad.
tempora rectores monasterii sancti Salvatoris, su- Todicham et Sirnicham, quam itli slavi sine licentia
prascriptis rebus cum omni integritate, sicutsupra U Thassilonis ducis stirpaverunt. Simililer ef in alio
memoravimus, ad parlem ipsius sancti loci noslris, foco, qui diciiur Eporestal, terram iltam, quae simili
Deo haospice, fuiurisque teniporibus teneafil, atque raodo absque licentia Thassilonis fuit slirpata, quam
possideanl; et nullus quislibet de fidelibus,.aut suc- cireuierunt ejiis raissi Saluhho, ef Wanilo, et €aer-
cessoribus regni noslri, agentes ipsius monaslerii, bertus. Horaines tamen in ipso Eporestal supra ipsam.
de praescriptis rebus aliquam ealumniam generare, terrara commaiienies, si voluerint jam fatam lerfam
aul diminorationem facere ullo unquam lempore tenere ad serviendura commemorataecasae Dei, te-
pr.rsumatur: sed ut melius deleclet ipsos servos neant; si vero voluerint, liberi discedant. Deditetiani
Dei, qui ibidem Deo famulare videnlur, pro nobis, ad Petenpach de illa fonlana usque ad fluvium qui
Exorisque, ae tiberis, seu pro slabiiitaie regni nostri dicitur Albina, sicut ille Thassilo consignavit, et
atteniius Domini misericordiam exorare : hoc quod inde usque ad Alpes, ubi eis pasluram concesserat:
noslro largiiionis munere pro aeterna retributione siniiliter et villam nuncupatam Alinchofa, cum inle-
ad sajpedic.um monaslerium Domini Salvatoris in- gritate uha cum appendieiis vel adj'acentiis suis, et ad
du.simus per hoc nostrae serenilatis praeceplunsat- Albarch capellam in lionore sancti Martini constru-
que confifmaiionis donum, Christo propitio, in lu- clam, cum rebus illuc perUnentibus, el ad Sulzpach
minaiibusipsius ecclesiae, seu slipendia servorum C aliam "eccleslamcum omnibus ad eam pertinentibus,
Dei, perpetuis temporibus proficiat in augmeniis. et ad Nordfiltisa'leriiam ecciesiam eum rebus ad eam
. Et ul haee auctoritas lirmibr habealur, vel per pertinentibus in Tonahgaae.In suprascripto vero pago
"lempora, Domino auxiliante, melius conserveiur, Drungaae in loco qui nuncupatur Aschaha vineas
inanii propria sublerfirmavimus, et de anulo nostro duas, cum viniatoribus duobus, et in alio loco qui
sigillari jussimus. Et quod supra iniimare debuera- dicitur Raotola, vineas tres cuni tribus viniatoribus,
intis, omnem legem, et compositionem, quam prae- nec non piscatores duos, et insuper alios boraines
diclus Alpad pro ipsis rebus solvere debuit, ad duos, qui apes providenl, ef fabros sex. Haec omnia
ipsuui sanctum locum pefdonavimus. suprascripta asserit se prsefatus Fater abbas ad par-
Signum Caroligtoriosi regis. Ercambolt ad vicem lem"aniedicli monasterii quiefo ordine, tenere, et
Radonis recognovit. possidefe, sed quia jam pradicti Thassilonis tradiiio
Data v idus Junii, anno xxn et xvn regni nostri. firma, et slabilis minime poteral permanere, idcirco
Actura Mogontiacivitate, in Dei nomine felicitcr. petiit a sereuitate noslra, ut denuo in iiostra eleemo-
Aineii. syna per nostram auetofiia.em ptenius hoc circa ip-
XVII. __ sum sanctum locuni cedere, atque confirmare debe-
Privilegium Caroli Magni, pro monasterio Cremifa- remus, sicuti et fecimus. Piaecipienlesergo jubemus,
. . neiui (auno 791). ut inspecta ipsa traditione Tassilonis, sicut per eam
(Ex l.eltenpaeher, AnnalesCremifanenses.) declaratur, ita deinceps valeat saepedictusFater ab-
Carulus Dei graUa rex Francorum et-Langobardo- has suique successores, qui fuerint rectores ipsius
monasteiifsancii Salvatoris, per hoc tioslrae sereni-
rum, et patricius Romanorum. Si pelitioliibus sncer-
dotum vel servorura Dei, in quo nostris aurihus tatis praeceptiini, atque confirinationis donum cura
fuerint prolatae, libenter obaudimus, et eas in Dei oinni integritate' absque ullius impedimento, quieto
.nomine ad effectum perducimus, regiam consuetu- tiamite tenere et possidere, quatentts nosiris sive
dinem exerceraus, et hoc nobis.ad mercedein vel futuris temporibus, pro inereedis nostrae augmenlo
stabilitatem regni nosiri pertinere confidimus. tgitur ad ipsam sasam Dei perenniter proficiant in augmea-
nolum sit omnibus fidelibiis nosiris, praesenlibuset lis. Et ut b_ecauctoritas firmior Iiabeatur, vei per
futuris, qualiter vir venerabilis Fater abbas clemen- tempora Christo propitio melius conservetur, nianu
lia. regni nostri snggessit, eo quod Thassilo diidnm propria subter firaiavitnus, et de anniilo noslro sigil -
Waioariorum dux monasierium in honore sancti lari jussimus. Signum C.irolig'oriosissimi regis.
PATROL.XCVII. - 34
 '
1067 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO.IL 1008
Dat.aiii NOH.Januarii, indictione xiv, anno 23 re- A _ temporibus, Chrislo auspice, per manum legenlium
eorura in luminaribiis.ipsius ecclesiae, seugjiipendiis
gni domini Caroli serenissimi regis.
Aclum Wonnatise, in Dei nomine fcliciter. Amen. servorum Dei, qui ibidem Deo famulare videntur,
perenniler proficianl in augmentis.
XYIII. Et ut hajc aucloritas inviolata, Deo adjulore, oinni
Diploma Carbti Magnisuo quo donalionemabbatiaiEplcr- tempore valeat perdurare, manu propria subter ro-
nacensia germano TCarolomanno[actam con- borarc
decrevimus, et de annlo nostro sigiltare.
firmat (anno 79i).
(Ex Hon.licim,HisloriaTrevirensis.) Signum Caroti gloriosi regis.
XIX.
"Carolus.gratia Dci rexFrancornm ot Longobardo-
enim locis Caroli Magni donatto qua monasterio Prumiensi con-
Tum, acpatrichis Rpmanorum. Quidquid cedil villas Lauridcum el Caliacumin pago Andega-
sanctorum venerabirmra-o*o amorem Bominiccdiimis vensi (atirio797).-|
vel confirmamus, boc riobis ad mercedem vel retri- • (Ex Hontheim,ibid.)
buiionem _cternampertinere confidimus. Karolus gratia Dei rex Francorum et Longobardo-
Idcirco notura sit oinnibus fidelibus noslrrs, pruo- rum. Qiiidquid enitn in nostra vel proceruai costro-
senlibus scilicet, el futuris, qualiter vir venerabilis .to rum praesentia rectp tramite agitur, ac jusle termi-
a Berneradus sancise Senonensis ecclesiae arehiepi- nalur, oportet propter futtirorum hominum notitiam
seopus, qui est rector monasterii, ubi sanctus Willi- per scripturarum seriem roborare, ut in postmodum
•brordus corpore requiescit, quod est situm in loco j"ure firmissimomaneat inconvulsum. Ideoque noiu.n
Epternaco, clemenli_eregni nostri innoiiiil, eo quod sitomnium fidelium noslrorum magnitudini, pra.-
bonae memoriae Karolomannus quondam germanus senlium scilicel et futurorum, qualiter Asoarius abba
-nosler, pro -mercedis suae augmenlo, yillas aliquas ex monaslerio sancti Satvatoris, quod domnus et ge-
-in pago Bedense, in loco nunciipanle Droise [Dreyls] nilor noster sancta recordatio Pippinus quondam
h
-super fluviumSalmana, et Oflicinas supcr Lisera, gloriosissimusrex.ac domna et genilrix nosiraloua
-una cnm terris, domibus, aediiiciis,accolabus, nian- memoria Bertrada regina, in loco qui dicitur Pru-
-cipiis, vineis, sylvis, campis, praiis, pascuis, aquis, mia, novo opere construxefunt, Serenitati nostrae
^aquarumve deeursibus louim, et ad integrum , quid- mulloties deprecatus est, jjro.aliquibus rebus sitas in
--quidad ipsa loca legibus pertinere videlur, ad prae- Andecavo, villas nuncupatas Lauriaco et Caiiaco,
diclura monaslerium visus fuit condonare; sed ne- adserentes, quod de parte genilricis suaeWilharanae,
gligentia eveniente, nequaquam cartuta concessiossis et avaesuaeTeodildaeei legibus pertinere debuissent,
4psius germani nostri exinde accepta fuisset. Unde C et a retroaciis temporibus cum aliis rebus, quaepro-
-asserit jam diclus Berneradus arcliiepiscopus ipsas pler infidelilatem aliquorum hominum-parentumque
res quieto ordine ad partes jam dicti monasterii te- suorum in fisco ret.ac._efucrant,' malo ordine et in-
i I
-i-iere: sed pro rei lotius firniilaiej-petiit a celsitudine juste usurpala. devemssent. Nos quidem ejus consi-
-•nosira, ut hoc nos denuo in eleemosyna nostra, et deranles sacerdotiuni, el fideli servilio, ita per omna
jam dieli germani noslri per nostram auetorilatem verum esse eredidimus, ac de ipsis rebus pleniter
-erga ipsum sanclum locum ^.oncedere atque confir- revcstire jussiinus; et per praeceptura auctoritatis
niare debereriiusr nostrse eidem conlirmare decrevimus. Transacto vero
Cujus petitionem pro divino intuitu et reveremia aliquo tempore inyenlum esl manifeste per Odilhar-
ipsiussancti loci nolumus denegare, sed in omnibus dum sanclaeNaiineiicaeurbis ecclesiaeepiscopum, et
pro mercedis nostrse augmenio, boe concessisse alios veraces homiries infra patriarri habitantes, de
-atque confirmasse cognoscite. Quapropler per prse- praediciavilla Laufiaco, quod noslrae ha^reditati le-
sens decrevinnis, alque jubemus pr_ecepium, ut nul- gibus ac juste deberetur, et nullam inibi Asoaritts
ius quislibel de fidelibus noslris, neque ex judiciaria abba deberet habere jusiitiam/Qui in conspectu no-
-potestate ullo unquam lempore ante memorato Ber- stro ac pluriinorum , procerumque noslrorum prae-
nerado archiepiscopo, neque successoribus, qui ftie- D senlia stans in judicio, secundum quod c lex Ro-
rint rectores monasterii sancli Willibrordi, de "jaiii mana edocei, et sui scabiuii ei j'udicaverun!, prae-
<lictisrebus inquietare, aut caltiraniam generare/aut dictas villas-paiiibus noslris simuique et prxceptum
-aliquid abstrabere, nec minuere ullo unquam tem- confirmalionis nostrac reddidil. De quibus nos unum,
•fore pr_csumatur, sed prb mercedis uostfa. au- quaevocaiur Lauriacum, pro fulura saluie in eleemo-
-.-graento,etanimae germani nostri Ifarolomanm regis syna domni acgenitoris nostri bonaememoriae Pip-
-ad :jara dictum sanctum loeum noslris, futurisquc pini quondam gloriosissimi regis ad jam fatum rao-
» 'Berneradussanctm Senonensis ecclesimarcliiepi- Diplom'.,cap. 2, §66, n. II.
scopus. Berneradus hic (cui Vitam sancti Willibrordi i> Qfficinassuper Lisura, Martene, Calmet et Ber-
.nscripsit Alcuinus) lertius a sancto Willibrordo ab iholet legtint Oficinus, sed perperam.
auno 777 ad annum 798 monasterium rexisse dicitur o -Lex Romana. Per iegem Romanam hic inlelii-
>inbrevi Chronico ms. Epternacensi, a Tlieoderico gitur Codex Theodosianus; Pandectae enim et Jus
circa annum 1190 exarato. Cuin autem inter Seno- Jusiinianeeumnondumin Occidenteinnotueranl. Est-
nenses pr_esulescirca haecleinporalegatur praefuisse que hoe primum vestigiuni, quod inler ncstra mihi
Beranlus ab antso 705 tisqtic 793, sie tinum hunc occunit, Juris Romani-in Francia jam usurpati.
eumileinciueesse, c«iijicimus. Add. Itcuman. de lie
 £0© COBEX DIPLOMATICUS.— ^RIYILEGIA. —III. PRIVIL. PER ^PARTES-G_5R..1ANI__E. 107»
__asieiiumsancti Salvaloris per praeceplura auctori- A valeat permanere, nianu propria (irmavimus, et tle.
tatis nostrm delegavimus, et aliam, quae vocatur anulo nostro sigilare jiissimus.
Calicco, quia ipsi pagenses tegiaii sunt vidisse eam Signum Caroli gloriosissimi regis. Ercahbaldus ad
habere, aviae ipsius Asoarii Teodilduein alode per viccm....recognovi.
nostram confirmavimus auctoriiatem. Iterum aiitcm Data xiii Kalend. JVlartias. anno xxvi_n_j_xxiXj et
posl aliquanlos annos orta est intenlio [contentio] xxiv regni nostri.
exinde pro aliquibusappendiciis, qtiaead ipsam villam - AHum Aquisgrani palatio noslro publice, in Dei
pertinent, inier fam dictum Asoarium abbaleni et iiomine feliciter. Amen. XX.
Nunonem comitem nostrum, qui ad noslram alter-
cando aceedenles praesentiam,repperimus certissime, Garoli Mggni imperatoris donalio qua confert archi-
episcnpo et eccleAmTrevirensiCerviamcum foresta
tam per veraces homines, quam per strumenta, qua- {anno 802). , ,
liter anle dieta avia sua Theodettiitdis supra scriptam (ExHonlheim,ibid.)
villara Catiacum ctim aliis rehus proprietatis sua. In nomine sancte et individue Trimiatis. Carolus
domno et genitori nostro tradiderat, et itleonosir.i divina favenle cleraentia imperator augusius et Fran-
plus legibus cum justitia essedeberet, quam Asuarii corum patricius. Comitibus, ducibus tam uttra quam
abbatis de parte genilr.cis suaeWilharanae. His iia- B circa Rhenum et Ligerim degentibus, tam presenti-
<juegestis placuit celsitudini nosirue, ut ob amorem bus quara fuluris. Id nobis ad augmenlum el stabili-
Dei et reverenliam ipsius, quia vir Dei esso dinosci- tatem regni noslri procul dubio in Dei nomine credi-
tur, ex corde puro et sincera voluntate, qtiia aliud mus pertinere, si petitionibus sacerdotum et ecclesia-
pro aliud, qnam vir simpliciter, nobis rejulit et eul- rum Dsi tidelium rectis petitionibus assensum prebe-
pabilis.atqueconviclus apparuit,ineIeemosyna nostra -mus. Itaque vir apostolicus a Weomadus et fraler
ei omnia indulgere, et iiisuper ipsas villas superius ej'us Basinus et missus noster Aufericus ad nos
iiominatas Lauriaco et Cattiaco cum suis appehdiciis venientes relulerunt nobis, quod predecessore'snostri
pro salute animariim domni ac genitoris nostri seu reges ob, edificationera suarum animarum quasdam
genitrieis, ad pra.dictum monasterium ex nostro lar- res ad fiscum publicum pertinentes tradideruntsancto
gitatis munere plenissima detiberatione cedere el in Petro ad Trevericam ecclesiam, videticetYalehiacuin.
omnibus confirmare. Statuenles ergo jubemus, quod cum omnibus appendiciis suis, exceplo loco Cerviam
perpelualiter mansurum esse volumus, ul amodo et (Cerff) nbminato, et Serviaco cum foreste regia, ipsa
deinceps sa.pe memoratus vir venerabilis Asuarius autem retinuerunt, sed causa venationis. Quapropter
abbas suique in perpetuum successores, qui fueiint . depreeaii sunt predicti fideles nostri, ut predicta toca
pastoressuprascripU monasterii ssncti Salvaloris, Cerviam et Serviacum pnriter cum Jbfeste, que ad
Jam diclas villas Lauriaco et Cattiaco, una cuni tcr- (iscum respiciebat, traderemus ad sanctuni Petfura ,
ris, domitius, aedificiis, accoIabus,Tnanci|iiis, vineis, ne sua occasione ipsius foreslis cireumjacentes rcs
campis, silvis, pratis, paseuis, aquis aquaiumque sancti Petri vastarentur. Igitur nos eorum pelitioni-
decursibus, mobilibus el immobilihus, appendiliis, bus annuentes, legali jure tradidimus ad Trevericam
adjaceniiis, omnia et ex omnibus, sicul ad ipsa loea ecclesiara sancti Petri supra "dicta loca, Cerviam
aspicere videtur, el nostra, Deo donanfe, legiiima videlieel et Serviacum,'cum omnibus ad ipsa loca
videtur esse p.ossessio,per hoc hostrum auctoritatis pertinentibus, campis, pratis, pascuis, aquis aqua-
et cessionis, atque confirmationis praeceplumad par- rumque decnrsibus, silyis, cultis et incullis, viis et
tem ipsius saucli loci in eleemosyna noslra leneant inviis, exiiilius et rediiibus, cum foresie, qtieraadmo-
atque possideant, e.l ad ipsam casam Dei nostris fu- dum ad fiscum nostrum perlihebal, cura omni inte-
mrisque temporibus proficiant in augmenlis, qiialc- gritaie fradidimus' et sanximus his locis determina-
lms nielius delectet ipsos servos Dei, qui ibidem Deo tam : ex eo loco, ubi Premanlia
(Brimbs)fluvii ori-
"f.miulantur,pro nobis et liberis noslris, seu pro turiisque ad Bischoflsvelt, el sic v.ia publica usque
^stabiliiateregui nostri, ct pro animabus genitoris ac n adfdarciacum (Merzig ad Saram) et sic inde usqne
geniiricis nosirae jugiter Domiui misericortiiam ex- Sarova (Sara seu Saravum /..) -in Mosellamfluit. inde
orare. Et.ut b_ec auctorilas inriolata Deo auclori ad locum Lyve (Leyen ad Mosellam) nominatum; a
* WeomaduselftaterejusBasinus.
Praesenscliarla, stai, Wiomadum, quem Medioiacen^ibusquoque ab-
quoad rem Ipsam el substaniiam mihi minime sti- Mtibus acta Le<>twiniinseruere, serius citius ha-
specta, quoad formam certe lalis videiur. Preier- hnisse successorem. Cni an Basinus religionis nio-
qtfam enim, quod Caroli titiilhs Franconnn patrieius 'destiaeqiie crgo, an ietate jam diulurnis laboribus
(qui deberetesse Francoruiii Rex, ftomanorum p;i- devexa ad otiuin decesserii, anluuiii sane explicalu.
tricius) irnncatiis appareat, Weoraadi et Basinicoaiva Ex Pipini lalmlis compertumJial)eo,>Basinumad an-
vita non convenil cum anno regiminis 31 Caroli Ma- num usque sexagcsimtimsecunduin lnijus saeculivi-
gni. Convixere utique Ba.inus-el Weomadus, amho vendo processisse. TJnde apparet 3ut'ad fungendum
successivesancli Maximiniabbates, et deiudeTrevi- munus aelate inhabilem, ex aulisiile raonasterii inter
rorum pr_esu.es; at citius : neqne enim potuit-tam privalos redacluni, aiit, quo magis inclinat animus,
sero superfuisseBasinus, quijam sub lineiii s_ccu!ivn quemadmodum nuper pontificatum, sic modoabbatis
praefuii. Jujal bic autlire Alex. Wittlieminm Aimal. dfgnilaiem suapte sponte deseruisse. Alque ita more
sancli Jlaxim. ms. Lib. n in fine ad ann. 729, ubi noctu gradienlium maini propetnodum explorandum,
iia : . Basinus auiem quonsqii.. itnposiermn niunia qua tuto eitraqueiapsum, caliginosampr_eicryeliamur
ibbatis £e..serii, haud facile dixerim. Hoc sat;s coa- aiitiqiiitatera. i ...
 1071 B. CA..OLI M.VGNIOPP. PARS I. SECTtO II. , 1072
Lyve autem illuc ubi Budelscliica4n Trogaiumi A i. Ad perficiendum autem in eodetn loco moiiaste-
(Drolm) fluviuiricadit in directo tramite ad ofliim riiim, et ad congregandum coenobium, suggerenie
fiuininis Premaniie. Hanc crgo 1'oreslem,quain legnli saipe dicto fideli jno.lro episcopo, ad easdem reli-
niore sanclo Petro lradidimu«, per bannum nosirum quias proprias res nostras, id est, Fiscum nostrum,
omnibus prphibemus, ut nemo successorum nosiro- qoi vocatur Suthosaj(VulgoLeuse), in pago Brabant,
riira regum, vel quelibet alia persona, be«liain in cum omni integritate in proprietatem donamus, et
ipsa capere quacunque venaiionis arte, absque liccn- in perpeluum peidurare Deo praestante j'ubemus,
tia Treverensis ecclesie ponlifieis, presumai; qimd cum omnibus ad se pertinentihus, terris et sylvis,
si qnis fecerit, bannum nostrum solvere cogatur. Et nwnsis, et mancipiis, aquis, et pratis, aedificiis,
ut hoc nostre auihoritatis preeeptum absque trans- cnllis, et incultis, irnperiali more, ad ssepp diclas
gressione servetur, hoc precepium scribijussimuset reliquias, qnae in ' Werthina venerantur, j'ure Ii_cre-
inanu propriafirmavimus, atque annuli nosiri ini- diiario pra_stamus,et condonamus.
pressione sigillari fecimus. Et ut haecauclorilatis nostrae robore fuluris tem-
Signum Caroli serenissimi imperatoris. Servatius poribus, "Deoprotegente, ineonvulsa maneant, manu
Arcamboldicancell. ad viceni rccognovit. nostra subierfiimamus, ei-anuuli nostri impressioue
» DataKalendis Septemhris, anno trigesimo quarlo, B * signari jussiinus.
indictione ix. ( Sigiium domini Caroll serenissirai imperatoris
°Ac_um'-Haris.aIio palalio, in Dei nomine. Amen. Augusli.
liiklcgrinus noiarius ad vicem Alcuini, archica-
£XI. pellaui recognovi. i •
Caroli Magni miperatorisdiplomaquo sancto Lutgero Data vi 'Iial. Maii anno incarnat. Domini 802.
primo episcopo Monaslerieitsi, fundatori abbatim Anno autem regni j ejus xxxiv, et in llalia xxvn,
Wvrdinensis ord. sancti Bctred. in-dicecesi'Colo- imperii vero ni, iiidictione x.
niensi, assignat in dulem cjusdemmonasterii fiscum Acliim Worniatiai[ in Dei nomine
suum in Lulhosa, qtwd est Hannonim opp'dnm ;
unde dein exsurrexit collcgium canonicorum (an- XXII.
no 802).
Caroli Magni impeialoris diploma.de futtdationeepi-
-(Ex Auberto Miraeo,Operadiplomatica.) scopaiusOsnaburgensisin Westphalia(anuo801).
"In nomine sanetae individuoe Trinitatis, Carojus (Ex Auberto_Vlira_o,Operadiplomaliea.)
-divina donanle clementia Imperalor Augustus. Si In nomine sanct_eet individuaeTrinitatis, Caiolus
-sacerdotum ac servorum poiiiionibus, quas nobis e„ Iniperator Augustus, Romanortim gubernans im-.
pro necesgitalibus suis iiisinuaverunt aurem acconi- periuin, doniiiuis et rex Franeoium el Longobar-
•inodamus, et ad etrcctum periliicinnis, non solum dorum, nec non dominator et Saxonum.
regiam et imperialem consueiudinem exercemus, Notum sit oiunibiis sanctae eciesiae 'Ddelibus,
«verumetiam aeternaeretribulionis praemia nobis pro- n slrisque praeseiilibus et.fuiuris, quod nos, ob
•futura non dubitamus. Comperiat itaqiie omnium nostraeniercedis auguientum, Wihoni episco.po*>Os-
fidelium noslrorum, prassentium scilicet, et futu- naburgensi , et sute ccclesia., qnam IKISpriinam
Torum industria, qualiter h.m. Ludgerus Mimiger- iu omni Saxonia in. honore sancti Peiri, piineinis
-defordensis (Yulgo Munster) episcopus postulavit apnsloloru-ii, et sanctorum roaiiyrum Crispini et
celsiludinem nostram, ul cum licentia el auxilio Crispiniani, conslruxiiiius h quoddam nenius vcl
pietatis noslraesibi licerel in propria sua h_ureditate fiirestum, inlra liaec loca situm, Farnewiiickei, Ru-
in pago Ruricho, in loco qui dicilur Weriliina, su- sieinsleiii, Angara, Osningseneilie,Bershouet, Ege-
per fluvium Ruraa in silva Wenneswall, ecclesiam sterveli, inuuinera collaudatione illius regionis po-
-aedificare in honorem saneti Salvatoris, el sanctce lenmm,cum onmi Jinlegritate, iu porcis silvesi.ril.u«,
Mari_e virginis , ncc ncn sanctarum reliquiarum, cervis, avibus, -el piscibus, omiiiqiieveiiatione; quae
•quas ab apostolico papa de Roma transtulit, el si D J sub bannousuali ad foresmm deputatur, ad siunli-
-f-iciiltasdaretur, quaudoqne monasterium aedificare, ludinem foresti liostri Aquisgrani perlinentes, in
•et monachos se velle congregare, maiiifesli.sime silva Osmugi in perpeluum proprietatis usum do-
-lestificatusest. Cnjus rationabili et ,jusl_epeiilioni navimtis.
Oibentissime assentimus, imperantes, ut eadem ec- Ea videlicct ralioue, quod si quisquam hoc ido.m
-elesiainnoslram uiiiionem suscepta, et imn solum iicinus liostro baniio niuiiilum, sine pracdietse sedis
ea, qu_emodernotempore, verum etiam, qtite post- episcopi licentia, studio venandi, vel silvain extir-
inoduin a fidelibus Dei collala fuerint, firraius ac pandi, vel aliud agendi unquam iolroierit, sciat se
soliditis possidere absque ullius injusta valeat iu- tam divinae quanj regise uitionis vindictam incur-
festalione. suium, nec non pro delicto LX sdidos noslri pon -

a Osnaburgensium primus episcopus"fuit sanclns novem in Germania posuit, Monasleriensem, Miu-

Wiho, quem.Beriinrdiis Fiiimeiius, in Annalibnssuis den.em, Halbersiadie.iiseiii,Osnaburgerisem,Pader-
Frisicis, Leovardia.in Frisia occidentaliiiaium luisse boriiensein, Verdensein , Haniburgensein, et.llilde-
scrihit. sheimensem -.^iuas ad digiiiialem archiepiscopalem.
b Carolus Mngnus imperalor novas episcopis sedesi provesit, Juv.<u;eiisem,ct Ilaiiiburgenseni,
1075 DIPLOMATICUS.-r- PRIVILEGIA. - III. PRIVIL. PER PARTES GERMANI,_E. 1074 _
deris. quos nobis pro banno violato debcri statuimns, A gnus, pacificus imperator, Romanorum gtibernans
redditurum. imperium, qui et, per misericordiam, Dei .re% Fran-
liisuper vero eidem episcopo, ej'usque succcsso- eorum et Longobardorum. Quidquidigiturlocisvene-
rihus perpeluam concedimus libertatem, et ab omui rabilibus ob amorem Domini nostri Jesu Chrisli
regali unperio absolulionem : nisi forle conUng.it, cedimus et condonamus, hoc nobis procul dubio ad
ul imperalor Romanoruin, el Rex Graecoriimcon- ,mercedis augmenlum seu slabiliiatem imperii noslri
fidelibus
jugnlia foederainter filios eorum contrahere dispo- perlinere conlidimus. Nolum sit omuibus
ad
nant.; tunc ecclesiae illius episcopus, cum sumptu nostris pr_eseniibuset futuris, qualiter donamus
a rege vel imperaiore adhibito, iaborem simul ct monasteriuni sancti Salvatoris, quod dominus ac
honorem iitius legationis assumet. genitor noster Pippinus bonae memoriaenovo opere
Et ea de caussa staiuimus, quod in eodem 1'oco conslruxit in loco qui dicitur Pruinia, donatumque
Graecasel Latinas a scliolas in perpettsum manere in.perpeluum esse voltfmus, mansuui unum in villa,
una
ordinavimus, nec uinquam clerieos utriusque linguae quae vocalui. Walemaresdorpf (Wallersheim),
deesse confulimus. cura servo nomine Williario cum omni peeuliare
gnaros
Et ut haecautoritas firmior habealur, et diulurnis (peculio), vel acqui.ilu suo, et lotam Iegem, quani
metius manu subter B pro ipso manso vel pro ipso servo ipse *>Tancradus
tcmporibus conservetur, propria c
eo roborare decrevimus, et annulo nostro sigillari venerabilis abba et ejus advocalus rewadiavit, pro
eo quod Megiufredus quondam scrvus noster, noi_
jhssimus.
D.ilum XIIIKalend. Janunrii, anno quarto, Chri- "habens partem, ad ipsam casain Dei anlea delega-
sto propiiio, imperii noslri, tricesimo sepliino regni. verat, et missus noster, Reniicarius coines, in cau-
nostri in Francia, atque tricesimo primo in Italia. sa nostra legibus super eum evindicavil. ldcirco in
Ac.tumAquisgrani;.in paiatio felicilef. Amen. eleemosyna nostra deuuo ad ipsum sancium locum
plenius ex nostra largitate concessimus. Propterea
XXIII. praesentem nostram auclorilatem fieri jussimus, per
GaroliMagniimperalorisdiptomaquo-tnonasterioPru- quam specialiter decerniinus atque jubemus, ut me-
miensidonal Walemaris-villam (anno 800). moratus Tancfadus abba suique in perpetuum suc-
cessores, qui fuerint rcctores in ipso sancto loco,
(Ex Honfheim, HistoriaTreverensis.)
suprascriptum locum vel mansum iu W.dleanares-
In nbmine Patris, et Filii. el Spiritus sancii. Ca- dorp et praedictum servuin per hanc nostrairi au-
rolus serenissimus Augustus, a Deo coronatus, ma- cioritatem teneant atque possideaiit; qu-tcnus dein-
fG- "
a Scholas. Lcctor noiet, in palatiis episenporum, stalum _ •
reduxit.
pro posse
itemque ecclesiis calhedralihus ac monasteriis pise- Quid de Hulhododioamus? qui Piuisios veniens,
serlim Benedictinis, celehres olim scholas seu gym- sanctae Genovefae cnnouicis adlne.sit, et iu hrevi
nasia exstitisse. De Ilenedictinnrtim sclmlis egi in multarum scholarum iiistrnctor ftiii. Ideni postea
originatibus monaslicis,Coloniaeexiusi=. De Noigero suh pontifice Baldrico Ppagam, Boliemiaeciviiatem,
Leodicensi episcopo. qui an. 1007 obiit, hacc le- transmissus, cum nonnulla ihidem Chrisiiaiue reli-
gimus, iu inaniisc. Yitae cjus hisioria, ab Auselmo gionis dociimenla dedisset, ad nos iterum cum bo-
tom. I llist. Leod., pag. 217, edita. nore remcavit.
t Quanta fueril Noigero in educandis pueris, Multi quoque alii snb lamo patre educali, reli-
scholaribusque discipliiiis insiruendis solliciludo, gione ac studiis liheralibiisdiversa illustravere loca :
hincprobatur, quo.I semper, dum in via pergeret, quorum vita religiosis morihus et d.oclr.inis-insiguita,
longe sui prope, scholares adolescentessecmti du- paiernae probitans evidens est docuuienlum. > Hac-
cebat, qui uni ex capellanis suis, sub arctis- lenus ex inanusc..Noigeri Vila.
siina parerent disciplina : quibus eliain libroriimi - Lietbertus episcopus Oameracensis rexit scholas
copiam, cum caeieiis scbolaribus utensilibiis, cir-' Cnmefacij.lil).HI, cap. 61,-in Cbron. Canieracensi.
eumferri faciebat. Stcque liebat, ut quos plerumque De Eraciio episcopo Leodiensi scholarum pro-.
rudes et iilitteratos a claustro abduxisset, ipsos, quos1 motore eximio, qui et episcopus existeus solilus est
prius magjsiros habuerani in litterariim erudiiione, docere tom. 1Hisl. Leod., pag. 188.
redeunies superare.nl. Ctijus erudilionis oecasioiu; UJteriores nolaliones"auctoris vide in- Notilia ee~
..p.
*
jiliirinii eoruni etiam in religionis ac sanctiiatis disci- - clesiaruni ad siiuiiiiariiim,cap. 28__
plina circa eum in lanium profecerunt, ut idoneii ^ Tancradusvenerabilisabba. CuniAsuerus, primus
fieiem. recl»res ecclesisruiri. Ex illis quippe nniliae i abhas Prumiensis, adhuc-in carlis anui SOi occurralt
civitates gavisae suiil se babere pastores :_qtiarmni sic apparet Tancradum ei amio eodem vel sequentl
Salisburgensis ecclesia atchiepiscoptnn habuit Gou- successisse. Dehoc Tancrado pauca MabilloniusAn-
tlierum ; Cameracensis duos, alterum altcri succe- nal. Benedict. Tom. II, lib. xxvn, n. 67. Plura
deniem, Rolliardumet Erluinum ;. Virdunensis llai- Knauff De'ens. abbat'. Pruniien., pag. 45, neinpe
inonem, qui Ilainio, magistrum sequens, in urbe. haec: . Abbas Tancradusex princ-ipibusde Pariha;'
Virdunensi monasierium healae Mariae Magdalenset i' magnarum virtuium ajierator, et cultus.divini zelator,
et sancii Mauri postea construxil. Tultensis ecclesiat inter caetera reginiiiiis sui praeclaragesta tres consli-
Ilezelonein,el Tiajectensis Adelboldum. luit celia» (seu prioratus), unam in pago
Licet a inultis eii.im aliis, episcopalem gradumi seu religiosoruii)
terntorio Spirensi sancli Medaidi, alteram san-
nnii assecuiis, qni sub eo nihiloininus eoaluisseiit,, cti Petri in Kesseling, tertiam beatae Mariaevirginis
quaui pluiiniae correcia. sunt ecclusiae: ex quii.us,, in Reving supra Mosam,quae monasterio Prumiensi
Dmaiidus, postea Leodiensis episcopus, Babember- incorpuratae, et earum religiosis sul.jeciae essent.
gensem ecclesiam religiunis et artiuni disciplina il- Magnus liic .tbbas Carolo Magno et Ludovico Pio
lusiravit. Ogbertus, cuni quibiisdain aliis secum hinc: imprimis charus fuil, cujus consilio et pidnstria itu.'
abiuctis, Aqiiensiuni clericorum viiam, perniciosae ; negotiis ardtiis ulebatur. Praefuitet profuit annis 24.JI._
lneniia. contngia depravatani, ad sanctaereligionis> c Rewadiavit.ld est, oppjgrioravit..
«.mn B. CAROLIMAGNIOPP. PARS I, SECTIO II. 1078-
ceps in eleemosyna noslra, ut diximus, in luminari- A icognoscite. Statuentes ergo jubemus, qucd perpe-
Jbusecctesiae proficiat in augraenlis, ul melius de- tualiter eirca memoratum saiictum j'ure firmissimo
leclet ipsam sanctam congregalionem pro nobis el mansurum esse volumtis, ul mcinoratus Taticradus
pro liberis nostris, seu pro omni populo nobis a 'abba suique iu perpeluuin successores, qui fuerint
Deo concesso, divinam j'ugiter exorare clementiam. rectores anledicti imbnasterii i sancii
- Salvaioris, et
Et ut h_ec auclbritas firmior habeatur et diuturnis monachi ibidem sub sancia regula consisleutes,
temporibus melius conservetur, manns noslraesigna- supraseriptas res cum omni integritaie, sicui par-
culis subter eam roborare decrevimus, et de anulo tibus nostris legibus j devenerunt,- mspecio judicaio
Hostrosigillarejussimus. memorali Hugoni colnil.s fidetis nostri, manibusque
Signum Caroli serenissimi imperatoris. bonorum lioniiniim foboratum, sicut inibi decia-
Amatbertus ad vicem Ercambaldi scripsL ralur, qualiter cum juslitia et aequitate ad pnrtem
Dala xni Kalendas Februarii, anno sexlo, Chrisio noslram vindicalae devenerunt, per hanc noslrani
propitio, imperii nostri, 38 regni nostri in Francia, . auctorilalcm teneaiu alque possideani, ita ut in
el 33 in Italia, indictione xiv. luminaribus ipsius saiic.aa ecclesiaeDei, seu stipen-
AeluraTheodonevilla palatio nostro, in Deinoniine dia servorum Dei, pro animaenostrae remedio, no-
feliciter.Amen. B slris futurisque ternporibus, perpetualiter proficiant
XXIV. in augmeutis. Et ui liaec auctoritas firtnior habeatur
Caroli Magni imperatoris diploma quo monasteiio et diuturnis temporibus metius conservclur, iiianu
Prumiensi concedilvarias res in pago Andegaveusi propria firraavimus ejl de anulo nostro subter sigil-
(anno807). lare jussimus. '
(Ex I-Ionlheim,ihid.) Signum Caroli lmperatoris. Amalbertus ad vicenv
In nomine Patris, etFilii, et Spiritus sancti. Caro- Ercharnbaldi scripsi. i
lus serehissimus Auguslus, a Deo coronatus, nia- Dala iv Kal. Mdj, anno vn, Cbristo, propitio im-
gnns, pacificus imperator, Romanorum gubernans perii nostri, alque 'aiino 59 regni noslri in Francia,
jniperium, qui el per misericordiam Dei rex Franco- et 34 in Italia, indictione i xv.
rum et Longohardorum. Quidquidenim ob amoremi Actum Aquis palalio nosiro publieo, in Deino-
Domininostri Jesu Christi ad loca sanctorum vene- mine feliciter. Amen.i
rabiliura cediniusvet condonamus, hoc nobis procul; ; XXV.
ciubio ad a_lernam beatitudinem seu slamlitatemL Caroli Magni rcgis ddnaiiovillm Vargalaha-,moitaste-
, rio Fuldensi (anno fc>0_i).
jmperii nostri.,.. contidimus. Igitur notum sit omni
fidelium nostrorum magniiiidini,praesenlium scilicel C «-* (Ex SchannatJ,Hist. episc.Fuldens.)
et futurorum, qiialiter donamus ad monasterium, Carolus Dei gralia Francorum el Laiigobardeniitr
quod piae memoriae domnus ae genitor noster Pip- rex el patricius Romanorum.Noverint omnes uoslri
pinus, quondam gloriosus'rex, suo opere construxit[ Cliristique fideles qualiler ob aelernainuostri memo-
in Iionore Dominiet Salvatoris nostri Jesu Cbristi, riam ct parentiim ncstroriim piam recordationem
in loco qui diciiur Prumia, ubi praeest venerabilis donaiuus et contradimus Domino noslro Salvatori
Tancradus abba, donatumque in perpeluum essea Jesu Clirislo sancloque Bonifacio marlyri, qui in
•vplumusres aliquas nostras silas in pago Andeca- Fuldensi requiescil nionaslerio, terram conceptio-
vino, in loco qui dicitur Laniaco, nec non in pago3 nis nosira., hoc est, lotam comprovinciam circa
Rodonico, in loca nuncupantes Slivale, sive Caucina, fiumen Unstrut, ipsainque curlem nostram in Var-
el in Turicas, et in villa nova, et intra tota illa to- gataha, cum omnibus cbmpertiiientiis suis, et cuin
cella, manentes xix una cum terris, domibus, aedi- oninibus villis, longe vel prope positis, quaead eam
iiciis, accolabus, mancipiis, vineis, campis, silvis, i respiciunt,. cum orani proprietale, sicut nos eam a
pratis, aquis aquarumque decursibus, totum et adj parentibus nostris in proprieialein accepimus : prae-
integrum, quantumcunque in suprascripta Godeber- cipimus eliam super boc ne aliquis hoiniuum eadem
tus quondam lenuit, et a pro incestuosa vel alia il- l_ D bona a Fuldensi iiibnasietio auferat, ted sint in
licila opera legibus perdidit, vel ad fiscum noslrum fl aetenia subsidia frairibns inibi Deo niilitauiibus, ad
legibus devenerunt, et Hugo comes una cum prae- ,. menioriam nosira. rccordalionis.
dicto Tancrado venerabili abbale, vel aliis quara ii | XXVI.
pluris fidelibus nostrisb secundum judicium, legi- '" Diploma Caroli Magni, qtto piam vir itlusiris disposi-
timo ordine, ac juste el rationabiliter partibus no- )- ' lionemin gratiam Fuldensis ecclesi<e
faclamconjit-
stris acquisivil vel evindicavit, pro mercedis nostra. mal '
jjj (atino 810).
|atigmentum ad supradictutn sanctum loeum plenis- s_ (Ex Schannat.,HistoriaepiscopatusFuld.)
sima deliberatione concessisse atque confirmasse _e Carolus sereitissimus Augustus, a Deo coronatus.
a Pro incestuosavel alia illicita r- cio, quo Godeberius bonis suis exutus esl, Tancra-
opera legibusper-
<didit.Nimirurnleges Francorum incestuosis e\silium ra dum missum rcgium fuisse auiuino. Reliqua de sca-
ict bonorum publicationem irrogant. Les. r. biiiis inielligo, quorum eleclio penes missos erat.
° . Ripuar.
Tit. 69, § 2. Et sicdeniuin lcgitimb judicio processum dicebatur,
th Secundum judicium, legilimo ordine. Eo quod )d quando comes cum suis scabinis, ioiervenieiiieciiam
Hugo comes cum abbate Tancrado prsesederit judi- li- notinu-iqiian)misso, ih matlo sedcbat. <
. 4077 CODEX DIPLOMA.ICES. — TRIVILEGIA. — APPENDIX. 1078
magnus, pacificus imperator, Romanum gubernans A quieto ordine deberet, posi morlem vero suam a 1
iinperium, qui et per misericordiam Dei rex Fran- - Fuldense monasterium quod construxit sanctus Bo •
eorum et Langobardorum, omnibus lidelimis nostris nifacius, transirei, cujus peiitionein denegare nolui«»
presentibus el fufuris nolum sit quia Beiinit fidelis mas, sed ita concessisse atque in oinmhus eohlir-
noster innotuit serenitati nostrae eo quod pater il- masse cognoscite. Preeipieutes ergo jiibemtis ut nul-
Jius Amalangus dum caeteri Saxones parentes illius . lus fideliumnosirorumpreseiitium scilicel et fulssro'
conlra nos infideliter egissent, praeialus Amalungus rum prefatum Bennit vel hereJes illius de.hoc pr. -
mallens fidemsuain servare, quam cum caeieris inli- priso, qood in lingua eoriim dicittir Bivanc expo-
delihusperseverare, relinquens loeum nativiiatissuae, liare, aut inquietare ullo modo presumatis; scd
v.eniensadnos, et dum in nostro essel obsequio, ve. liceat, sicul dixiinus, ei per hoc nostrum preee-
Bil ad villam cujus est vocabulum Unsvisangar plura ipsam terram' quantumciihque paler illius
quani tum temporis Franci et Saxones inbabitare proprio et ei in hereditate dihiisit tenere atqne
"videban.ur,cupiens ibi cuin eis manere, sed miniine possidere ul prescriptum est, '-el ut biec auctoritas
poiuil: tum pergens ad locum qui dicitur Unal- firiiiioriiabeaiur vel per lempora' mclius conserve-
disbecchi inter Yiseraa et Fuldaa proprisit sibi par- lur, de anulo noslro subler sigiliarejussimus. 1. -
tem quandara de silva quae voeatur Bocchonia «, __. Suavius ad yicem Ercanbaldi recognovi.
qtiam moriens dereliquit lilio suo Bennit qui ad Dala Kal. Decemb. Ahno xi, Cbrislo propitio, im-
noslram accedens clementiam postulavit celsitu- perii nostri,. el U regui in Francia, atque 37 iu
dini nostrae ut nostrae auctoritatis preceptum circa ltalia. °
.-
eum confirmare deberenius, quatenus.ipse quoad yir t Actum Aquisgrani paiatio regio, in Dei nomine
veret absque ullius praejudicio teuere et possidere feliciter. Ainen.
-a Aliam hujus donationis chartam nobis ignolain tqiidem in tatum, et in circuitu sex leticas circa Vi-
vidisse oportet Browerum, siqtiidem Antiq. Fuld; siirgini ainbiret, cnjusinodi fuit iila Adalrici, apud
pag. 217,-ex ea observavil hanc Bennillii haer-edita- Mabillon. deRedijii., lib. vi, pag. Sl__.
tem habuisse soli culti lanium ut duas in longuui,

APPENDIX AD PRIVILEGIA B. CAROLI MAGNI.

TESTAMENTUM ET DIPLOMATA QILEDAM GAROLO 'MAGNO

SUPPOSITA. - -

C polim permanus haeredumetaraicorum suorumalee-

Caroli Magni imperaloris atque Francorum regis ihosynaj nomine perveniat, et archiepiscopus qui
testamenlum quo thesduros suos distribnil (anno tunc illius Ecclcsinerector exstiteiit, partem quac ad
. 811). suain Ecclesiam data est suscipiens, cinn suissuffra-
(Ex AubertoMir_eo,Opp.diplom.) ganeis paniatur, eo scilicet modo ut lertia pars suce
In nomine Domini Dei omnipotentis Palris, Filii, sit Ecclesi-e, duaevero partes inter suffraganeos di-
et Spiritus sancti. Ineipit descrlptlo atqne diyisio vidantur. Harum divisionum, quae ex duabus primis
quaefacta esl a gloriosissimo alque piissimo domno partibus faelse sunt; et juxta metropoleorum civila-
Karolo, imperalore Auguslo, anno"ab incarnaiione lum numerum viginti et una, esse noscuntur, una-
Domini nostri Jesu Chrisli 811, anno vero re. quaequeab altera sequestrata, semotim in suo repo-
gni ejus in Francia XLUI, et in Italia xxxvi, impe- sitorio cum recondita
superscriplione civitatis ad quam per-
rii autem xi, indiciione quarta; quam pia et pru- ferenda est, jacet. Nomina vero raetropo-
denli consideralione facere decrevit, el.Dominoan- leorum ad quas eadem eleemosyna sive largitio
nueute perfecit, de thesauris s.uisalque pecunia quce facienda est, haec sunt: Roma, Ravenna, Mediola-
in illa die in eamera ejus inventa est. In qua iltud num, Forum Jutii,- Gradus, Colonia,- Moguntiaeus,
praecipue praecaverevoluit, ut non solum eleemosy- Juvavum, quae et Saltzburgus,-Treveris, Senonas,
narum largilio, quai solemniler apud Chrislianos Yesontion, Lugdunum,| Rolotnagus, Remis, Arelas,
oVpossessionibus eorum agitur, pro se quoque de Yienna, Tarantasia, Ebrodunum, Burdegala, Turo-
sua pecunia ordine alque ralione perficeretur, sed nes, Biiuricas. Unius autem partis, quam integrara
eliam ut haeredes sui, omni ambiguilate remota, U reservari voluit, talis est ralio ut illis duabus in su-
quid ad se pertinere deberet liquido cognoscerent, pradictas divisiones distributis, et.sub sigillo recon-
et sine lite atque contentione sua inter'se conjpe- ditis, lnec -tertia in usu quoiidiano servarefur, velut
tenti partitione dividere potuissent. Ilac igitur in- res quam riulla voli obligationo a dominio possiden-
tehlione atque proposito oinnem substanliara atque tis alienatam esse conslarel; et hoc tandiu quoad^
supellectilemsuam, quae in auro etargentogefnmis- usque. vel ille mansisset in corpore, vel usum ejus
que el ornatu regio in illa, ut dictura est, die in sibi necessarium judicarel. Post Obitum vero suum
camera ejus inveniri pplerat, primo quidem trina aut voluntariam secularium rerum carentiam, ea-
divisione partilus est; deinde easdern partes subdi- dem pars qttatuor subdivisionibus secaretur; et una
videndo,de duahus panibus viginti et unam parlem quidem earum supradictis vigihti et unae.partibus
fecit, terliam integrara reservavit. Et duarum qui- adderetur; altera vero a-tiliis ac filiabus suis, filiis-
dem partium in viginti et unam partem facta divisio que ac filiabus filioruinsuorum, assumpta, jiista et
tali ratione consistit, ut quia in regno illius inetro- rationabiii inter eos parlilione divideretur ; tertia
politanaecivitates viginti et una esse noscunlur, una- vero consuelo Ciirislianis more in tisum pauperum
qusequeillarum partium ad unamquamque melro- fuissel erogata; quarla simiti modo nomine eleemo-
4079 - B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIQ II. 4980
synffiIn servornm et ancillarnm usibus palatii fa- A H
laulaiitiutn . ubsieritaiione dislribiita venirei. Ad a, Diploma Caroli Magni regis', quo confirmat yosses-
iianc teriiani lotitis summ <•porlionem, qu_e siniiliter siones abbatim Ebersheimensis(anno /70..
ulca_tcr;e exauro et argenio constal, adjuugi voluit
oninia ex aereel ferro aliisqne mclallis vasa atque (Ex Grandidier,Histoirede 1'Eglisede Stres_>ourg.)
iil.ii_.ilia, ciim arinis et vesiibus, alioque aut pre- lu nomiiie sancte et individiie-Trinitaiis, Carolus
liosolani vili ad v.nrios usus farlo. supellectili, prificedente
! Dei mis|eri,cordiaet subsequenterex Fr.in-
ut stiiil cor.iiiiae, slragula, lapetia, fikra, coria, sag- 'orum, omnibiis regni fidelibus tam presentibusquam
mata, et quicquid in camera alque vestiario ejus eo futuris. Quod Scriptjira teste didicimus, quod res
die fuissel iiiventuin ; ut ex hoc majores illius partis quisedet in solio regni dissipat omuemalum intuita
divisiones liereiil.; et erogatio eleeinosynaead plu- suo, pe°rnos credimiis-impleri, qui lanti nominis
res pervenire poluisset. Capellam, id esl ecclesia- ciiram adminislramub, si venerabilia ecclesiarum
siicum ininisterium, lam id quod ipse fecit atque Dei loca aiicujus doni commodo dilare ac sublimare
congregavit, quam qupd ad eum cx paterna baeredi- sluduerimus, et no|bi_!id Tegniquc nostri stalui pro-
taiepervenil, ut iniegrum esset, neque ulla divisione fuluruin minime dubiiamus. Quapropter noverit om-
scinderelur, ordinavit. Si qua autem invenireniur nium Chrisii fi !elium[nosirorumqueuniversilas, qua-
ant vasa aut libri, aut alia ornanienta qu_eliquido liter Thiothbaldus abbas h de monaslerio cujus
constaret eidem capellae ab eo conlala non fuisse, voeabulum Noviendb sive Ebersheim in pago Alsa-
haecqui habere vellet, daio justaeaestimatiouis pre- ciencesuper itnviuni Illam, quod vir illuster Adal-
tio emeret et haberet. Similiter et delibris, quorum "g ricus, sive Atliicus ilux, et conjux ejus Uersvinda
jnagnam in bibliotheca sua copiam congregavit, in Cbristi nomine, el in bonore sanctorum aposlo-
statuit ut ab bis qui eos habere vellenl justo pretio( lorum Petri et Pauli, sancti Maurieii martyris et
fuissenl redempti, preliumque in pauperes croga- sociorum ejiis a no\^o in suo proprio Consiriixeruiit"
tuni. lnter caeteros tliesauros atque pecuniam tres. iundo, nostram adiil serenitalem, deprecans ul pri-
mensas argenteas et unam aureani pr;-_cipu_e ma- vilegia, quae piae mlemori_egenilor noster Pipinus,
gnitudinis et ponderis esse constat. De quibus sta- eidem ejusque antecessores, reges videlicet Francorum,
tuit alque decrevit ut una ex eis, quae fonna qua- monasierio, tpeisque, quae ad-snstentacionem
drangula descriptionem urbis Coiisiantiiiopnlilanae ; fralrum ibidem Deb servieniium peninent, reno-
conlihel, inler caelera donaria qu;e ad hoe tleputata[ veinus. Pr.eeipim.is ergo per nostri principatus au-
sunl, Romara ad basilicam beati. Pciri aposioli de- ctoritatem prsedeceskorum nostroriim eonstituta fir-
feratur ; et altera, quae forma rolunda Iloniaiiaeur- mantes, ui, etc. (Eljreliqua ut in diplomate st.pra
bis efligie figurala est, episcopo Ravennatis Ecclesiae J relato ipsius Carolomanni Tegis.) Sed praedictus ab-
conieratur; tertiam, quaecaeieris et opcris pulchri-_ has res
Tiiicothbaldiis_ ejusque successores, easdem
aucmeniando
tudine et ponderis gravitate mulliiin excellil, quae a ac meliorando potestative possl-
ex iribus orbibus conncxa toiius mundi descriptio- deant. Et ut b-cc nbstroe ingenuitaiis auctoritas sia-
nem subtili ac ininuta iiguraiione complectitur, ct, bilis el inconvulsa permaneat, Iuinc chartam j'ussu
auream illam, qute quarta esse dicta est, in terli_e _" nostro conscriptani.i manu propria coniirmanles si-
illius et inter ha_redes suos atque in eleemosynam gilli nostri impressipne roboravimus.
dividendae partis aiigmenttim esse conslituit. Ilanc _- - Signum Caroli glqriosissimi regis.
cbnsfuutionem atque ordiiialionem coiam episcopis, C Actum Ingelenheiiii palacio publico, anno Domi-
abbatibus comitibusqiie, qui tunc pra_sentes esse_ nicae incamalionis 1770, regnante Caroio Magno,
potuerunt, quorumque hic nomina descripia sunt,5 anno octavo regni ejus. lu Dei nomine feliciter.
Data Nonas Idus [Marcii.Ego Durandus cancella-
lecit atque constiiuii.
Episcopi. HildehaldusfarcliiepiscopusColoniensis], rius scripsi et subscripsi.
Richollus [archiepiscopus Moguntinus], Arno [Rlie-: ln.
mensis arehiepiscopus], Woifarius [Salisbtirgensis I
s e Diplonta Garoli Magni regis Fraucorum pro prioratu
arcliiepiscopusj, Bernoinus [Vesunlinensis archiepi- Lebrahensi in tlimccsiArgentinensi(anno 7yl).
scopus], Laidradus [Lugduiiensis episco.pus],Joan-
nes [Arelatensis arcliiepiscopns], Tlieodtilfus (Ex Grandidier,ibid.)
[Aure- In nomine summi Dei et Salvaloris nostri Jhesu
lianensis episcopus], Jesse [Anibianensis episcopus],'
llelto [Basileensisepiscopus], Huvalcaudus [Al. Val- Christi, Karolus Dei gratia rex Franconmi et Lon-
candus, Leod. episc.]. gobardorura, ac patricius Roiiiaiiorum, vir illuster.
Abbates. Fridegisus [abbas S. Marlini Turon.].i Si petitionibus servorum Dei et utilitaiibus eccle-
Adalungus [abbas S. Vedasti Alrebatensis], Engil- Jl siarum consuliinus, j et hoe ad etfectiim perducinius,
bertus [abbas Cenlulensis], lrmiuo [nbbas S. Ger- \_ retributionein exinde iiiaximam a Dco in die neces-
Hiaui Paris.]._ sitatis habere conli|jiniiis. Igiiur cognnscat utilnas,
Qomites. Walaeli, Meginher, Otliulfus, Siepha- seu sagacitas oninium fideiuui nosirortini lam pr___- .
nus, Iliiuruocus, Burchardus, Maginliaidus, iiatto,' j senlium quam fuiuiwriui!, quia venerabiiis abhas et
Ricliiiiiius, Eddo, Erchangarius, Geroldus, Bero,' D * lidelis nepos noster Folradus cum suis inoiincliisde
Ilildegcrnus, Hrocholliis. . . B.isilica peculiaris nostri patroni domni Dionysii
*lla:c oninia filius ejus Ltidovieus, qui divina ei niarlyris et sociorum ejtis Husiici et Eleutiierii, ubi
jussioae successit, inspecto eodein bieviario, quani i ipsi corporerequicscuiit, liniens ne post nostrum tle-
celerrime poterat, post ejus obituni suinnia devo- cessum ecclcsia Lubrahcc, quae sita est in pago Aisa-
tione adnuplere curavit. cinse, uhi-ipse doninuset
1el! sanctus Alexander iuariyr
corpore quiescil, ejtis possessiones, quas nos ex
beneticiis nostris pro saluie aniuie nosire ipsi saheto
.° Dipioma hnc iiiter adulterina merito recensuit 't Sriinl-Denys, liv. m, pag. 72__,et qui in opere suo
Scluepfliniis, Alsat. diplomat. tom. I, pag. 101. lllud 'd typis anno itj^-lS,eclilo mulia faisa veris iniermi&»
esse a filsario elfictum liquide probavit Grandid.er, r< cnit. Id senserat ipse Felibien, qui in historia sua
Hktoire de 1'EglisedeStrasbourg, loin. I, dissert. 4, h
ad quem lector recurrat. Gallica abbatiae saucti Dionysii nonnisi auiiieiiiica
pag. 99-101, ea omnia suppressit, qua. falsitalem redole»
* Anno 770 non sed aliegans
Thiothhaldus, Isenhardusis bant. lllud jam iiilerpolattiui, aut falstiin declaravit
abbatiae Eberslieimensi praefuit. Annis l.anlum 805, *J Mabillon., de Ite diplomaiica,pag. 7__.De lalsitaiis
810'' et S30 eanideii) rexit abbas Theoilihaldus.
Damus hoc diploma pusi.D,nib!etuiii, qui flud noiis eonsulaliir Ulntoire de VEglise de Slrasbourgf
>d lom. I, disserl. 4, mig. 107-109.
edidit in •Aiuiquiieset licctterches de CAbbatjede ie ' i
 1031. CODEX DIILOMATICrS. — PRIVlLEGIA. — APPENDIX. 4082
conlulimus,ah impiis el perseeulorilmsdestruaniur, ac- A
cessit ad noslrani eleniemiaindeprpcansel pelens, nl h DiplomaCaroliMngniimneralorispro motiasi.rioLcbrt-
pra-cepUimauetoiilaiiset coiifirmatioiiisnoslrssei lale Itettsi,daiuinaimo'805,insertumdiplomatiCaroli IV,
fieriel-iffirmari ex omnibus rebus ad
periineiitifus ipsam imperatorisanni 1318.
ecclesiamdignaremur;qualinuspraediclasanclaecclesia (Ex.Grandidier,ibid.) .
perhenni temporein noslra et sua eleemosynaperpelua In nomiueDei, Amen:CarolusDei graiia rexFranco-
observationeipsas Tes et possesiones,tenere et possi- rum
dtsrevaleat. Quorumjusie pelicionisicutjusLuniest, an- el Longobardorum,vir illuslerac patricius Romano-
nuentes et ecclesia.ipsi pro remedioanima.nostra. in ruui. Quidquideiiimad loca sanctorumvenerabiliumob
quamumpossumus,consulentes,consensu amorem
prcefa.iabbatis tatem J)einoslriet concedimus,hocnobisad laudem et stabili-
el optimalumnoslrorumconsilio,ipsius ecclesia.et pos- regni procerumnostrorumabsqueimpedi-
sesionumejusLolIiaringi_e ducetn advocatumconstituimus mento,alienatione,aut distracliouecujuscunqueperpeluis
per Deum omnipolenierii et pr_eceptinoslriaucloritatem temporibuslibere Dertinereconfidimus,voluinuset jube-
obtestanles,ut nec ips_e,nec aliquis successorumejus mus.Jgiturnotumsit oninibusfidelibus nostris tam pre-
' per succedenlialemporaquidintiscoel ea injusta.consuetudinis sentibiisquamfutufis,qualitermonasterioLebrahajin pago
usurpent. Ita lamenex regali sub lali conditione Alsati_e, i n saltu Vosagii, q uod fidelis nepos noster Ful-
ut si
ei concedimus, prseposilusipsius ecciesiae d e homini- raddus abbasinsua proprietate .ediflcavitin honorembea-
bus suis,vel alienis res ecclesiaainjuste auferenlibusper torum martyrumDionysii,Sustici et Eleulherii, atque
se plenamjuslitiamfacerenon potuerit,advoculumsecum beali Alexandiipapae,ubi ipse sanclusPapa corporequie-
adducet,et exindeambojudioariamcausani,prout recta . scit, concedimusfratribusibi Deoservienlibusquicquid
Justilia poposcerit,deducant. Quod si hominesilli ex- eis oportunum fuit, et habere dignoscimus in valle Lebra-
judiciariacausaaliquidpersolverint,quodnos Ieges voca- « hse, usquead marcam magni el excelsi montis Vosagii,
~mus,in tres partes dividetur,quarumduas prseposituset J .sanclutn qui vulgariler uuncupaturdie Rierst, et i:i villaqu_ead
lertiamadvocatushabebil. Quodsi dux ipse aliquemad- Hippolytumvocatur,in pascuis,pratis, molendi-
-vocatiouis Iiuj'usparticipetnel coadjutorem sub se hahere nis, liominibus.censibus,decimis,aquis, aquarumdeeur-
voluerit,ut quod unusfacere non poterit alter compleat, sibus, monlibuset sjivis cumaliis juribtisac pertinentiis;
unum solutn lanlum concediinus,ita tanien ut ille liber sylvamquoque Colonmeiisem,et niontemquercus ctiut
•sitel legalis.Hoceliam nolumsit advocato,quia ter in eorum collibus,terris culliset iucultis, pratis, aquis, pa-
annoad curiam pr_epos_ti e\ dcbito,si admonilusfuerita scuis, circumadjecenlihus ctiamlocisplanis et nemorosis,
prceposi-O, venerii, uou plusiuam duodeciml.omiues,et qua_ omnia etsingula ad usum et profeclumprsediclorum
equos iredecim in cornilatusuo adducensdeterminatis fratrumiiunc et in fuluri. temporibusconlirrnamus.Nulli
sciliceltemporibus,id est, post festidtalemS. Martini,et etiam liceJtin prrediclismo.itibus,-sylvisel lo.is, tolius-
ad feslivilatemS.Hilarii,etiu menseMaio;etdum vene- que vallisconliniodomosstruere, l-.rrassylvas,aui alias
rit tale ei,a pr_eposito servitiumad mensampheparabilur. possessionessibide jure vindicaresine consensu abbaiis
Ad feslivitatemS. Martini et ad feslhilatemS. Hilarii ac locosui substituii,cui talia sub annuali censuul Da-
idem erit servitium,panis scilicetde modio'frumenti, minisfundtcompetitpr_estare.ln sylviseiiam sancli Hip-
effresringaadmodumlaudabilis,et mensuravini; ad pa- polyli et fluviis usquead marcammaguimontispr_ed_cli°
bulum veroequorumejus duo modii__ven_e dabuntur.In usumet captationemferarum, volucrum,piscium, ligno-
menseveroMaioprsefataerit meusurapaniset viuietaries rum habebunt, el semper de jure possidebunt. In villis
duorum annorum: tribus vero equis solummodopabulum vero pr_edielisseiliceiet Iocis, et iu c Euislieimomoimo-
pra_bebilur.Adliancveromensampr_eposUus et advocaius dam justiliau) temporalemex liscoregio eis .tribuimus.
pariler sedebunt; et si quid ibi plus tieccssariuinfuerit -Undearlvocalis,qni omniamjununi ejuslem monasterii
quam quod determinatumesi, ex eommuni-persolvent, defensoresesse tenebuntur,pro retribulione tertia pars
.pr_epositus el
scilieetduasparles advocatus l erliam. El ne cedet eiuendarum,exceptisiti criminalibuset conliscatio-
ei parum viileatur ltujusmodiservilium,inagnaquidem(_ ( nibusfurliellioinicidiit-taliorumdeliclo.um , pro quibus .
erit retributioa Deo in die necessilaliset augustia?..Si ad mortemquis condeninatur,cujusomniabona conliscata
fecle et iideliter erga casam Dei et ejus possesiones ad ipsumabbatemperveniatil, cum reginiineeccleiiarum
egerit, ex beueliciis,quaeipsi ecclesi_epro remedioani- parochialiumLebrjhiv, sancliHippolyti,Anholzlieim. Quod
ntaenostr_eel regni nustri stabilitale obiuleramus,noiva- si locosui aliquemid.oneum, ut regat populuni, deslina-
ginta mansoslerraeconcedinms.Si vero ipse advocalus, verit, e.lnecessarioronvenienlerprovisumsit, caeleraad
vel ejusstrccessores,vel aliquamagna panave persona uLilitatem ir.ilrunivolumusdeveiiire. Insuperin ducatuAla-
temerarioausuconlra hoe nostrumdecrelumagere pr_e- nianni_e'super Eslingenet Hartberlliiigenpl&uslrum unum
sumpserint,velaliascon.ueludines,exira qu.iniin catlia- qitantiialisconsiieta.cumsex bobusadmodumlaudabilihiis
logo carlaeimjus delerminaumiest, super ctsam Dei et plenumeLoiieratumliuopuroeiiuuiidilicato,
ejus possesioues i uiposueriiit, s ciantse aiiatlieina > .isvin- fariumusualismoneta.recipereet possiderecuuuinquesex-
oncedimus,et
1culdesse nnodatoset a regitoDei alienos,et cumomni- voluuiusad.pi_edictum mouasteriuuidevehiperpeluislem-
bus impiis a_terui ineeiidif-suppliciocondijmiialos.At poribusaiinualim.QuiaelianipraedicLus veuerabilis
vero qui obser.aiores exlilerini prtecepti hujus, gra- nosler Fulradusipsi cas_eDei coatuhi.in J Gemar,enepos An-
liam alque misericordiam, a
vilamcmetetoruam miseri- holzheim,fLumerslieim, Euislieim, Wolclcsheim, K t l Fir-
cordissimoDominoconsequimereaulur. El nt haecpe- denheim, i Igmarslieim,k Witlenwir, i Marckelslieim,
lilio, quam a nubis pr_edictusabbas el ejus monachi i mGrussenlieim, r.un.ieorumjuribus,jurisdictiouibus, curiis
poslulaverunl, B.niiorIiabeaiurct slabilior, manu domiiiicalibus
pro- liominibus corroboramus, A b ipsis vero frairibus,vel
pria subler eautdecrevimusroborareei de amiulonoslroi eorum super lerram, seu per aqiiamquidquid
sigiilare. velieiitibus,vol deducenlibusin civiiaiibus,in illlis, iu
ActumRomae palatiopublico,xvi.Kal.Octobrisin pr_e- oppidis,campis,vel ahisquibusctinque locisvendentibus,
.
seuiiadomniLeonispapa:,aunoveroxxui et vm regnanle aut emeiitibusteloniiun, pedacium,pnlveraticum,roia- v
domnonoslroKaroiogloriosissimo rege. 1ji ticum,pontaticum,pasnagiuni.corisueludines, aulalias tri-
Ego Leo apostoIic_e sedis pomifexlaudanset contir- . ". bueudas subventionesexigere et recipere proliibemus.
.maus subscripsi.Siguum doruini Leonis papie. Sigiinm i Familiaresetenim eorumdem-in curiiset domibusipsorum
Caroligloriosissinii regi... Wibodusadvieeiu Hitkeni re- commorante<, lerfas et [ossesioneseorumcolentesel eis
eoguovit. communicantes,blyrasnon dabunt,ncc aliaservitia,ijisis

. n Frcscinga est voxin anliquis ciiariisAlema.inicisetL t HodieWolcksheim,pertinensad episcopumArgpmi-

- Callicisfrequens,quaordiiiariedesigunur
porcusaimi u- nensem.
lus. ApudAurelianeuses,teste Menagio,CnlliceFrestm- i Hodie Firdenheiin, vicus AI_ati_ein terris ordiids
geau app.llatur porcus uondumplaite ad.llus, porcello ) equestri..
latiienlartenlefortior. i Ingmarslieim,vicusolim s_e-
fcFalsitais notas hujus diplomalisexliibeljam allalum i culodec iuoteriio duslruclus.propeObereliiiliemium,
o[ius. Uisioie de l'fy:isede Strasbourg,lom.I, dissert.i, > k Witlemueiler,MCIIS trans Rhciiumperliuensad DD.
pag. 109-lil. de Uoeckelet de franckeiisleiu.
c Bnshein.,vicusduabusab Argenloratoleucis. I Slarckostieim,
AOjipilulumGentar. oppidum pertinens ad cpiscopamAr-
e Amelslteim, geiilineiiseiu.
m G usenlteim,vicus perlinensad domiuosde llallisam
vicuspropeColmariam.
f Leimershehtt, vicustribusab Argentinaleucisdsla-.s,, hatisen.
pfrtiueus a.l ep.scopumArgenlitensfii). II Consulenola, superioris
s liodieEnshehn,biiiorioArgenliuadistans. dipltmai. Caroi Magnipro
Argculiueusicjiies.a, col.038.
 1085 ORDORERUM . , 5084
invilis, doniinis,aut advocatislocorumnon pr_eslabunt,__ _ Quodsi conlraboc praceptum sttenlare pr_esuo.pseriut,
neque pro deliclis, prcelerabbalem,judicemtemporalem ef ultra justam et datainsummamusurpaverint,ipsossa-
recognoscent,in his maxime,quibus justitia lemporalis crilegos ad judiciumdivinumappeliamus, simulque pro
judicare consuevit.I n ipsisnamque curiisconfugienles l i- poenacorporali a b eorum judicibus ordiiiariis
adTeslilulio-
bertate et munitioneecclesiarumgaudebunt,couimoran- nem compellanlnr,et ad emendam arbritrariamcondem-.
acere nentur rationabiliter,vplentesque nostro propriocon-
tesqus in villisvendere,eniere, aul alioscontractusfEt ex
licilumeril, contradiclorio pr_eceptonon obslante. ne lulimuspro noslraaut noslrorumquesalutecumusurisviolen-
nostradonalio prfedictorumel aliarumrerum, prout in ler aul indebite, aliasquovismodoper manusal.enas
charliset aliis noslris praecepliscontinelur,pericliLelur, elvelsacrilegasdistralianlur.Vobisigilurnostrisfidelibus
animaquenoslrasimulet animanostrorum predecessorum presentibusel futurisin villisel civitatibusnoslriimperii
regumet fulurorumaliquidsibi prosalutesua offerentium praesenlibusmagistratibus,advocatis,consulibus et civibus
fraudulenlerobdiminulionemdivini cullus,ipsaquecasa nostram sanciamet dileclamabbaciolamin Labrabacum
Dei patialurdelrimentumbonorum,qu_eomnialibera et personisel boiiisejusdemnunc el per succedenliatem-
absque servitute, et penitus ab omni jurealieno soluta poraprotegereet defehderejubemus. Timenlesnamque
concessimus;sed et sepe dictanostra abbaciola,sivecasa postdecessumnoslrumin his nonservare Cdem,misimus
Dei percnci tempore illibatapermaneal, pr_ecipimus ut lloms.corroborandumjpraeceptumauctoritatisnostrae.Et
nullus cujuscunque conditionisexislat magna, parvave ut h_ecdonatiocumstalulopr_escriptorum slabiliorhabea-
persona audeat, nec presumat bona et personasejus lur, protectionesetiam ipsa casa bei percipereglorietur,
quacunque oecasione iuvadere,arreslare,occupare,impe-. Lolbaringiae d ucemadvocatum et defensorem esse con-
dire, alienare,vendere, emere, dislrahere, velobligare sliluimus.VenerabilesarchiepiscoposMogiinlinensem et
superhisstyris, aut aliudjus pelere, nec extorquere,con- Trevirensemel eorumsuifraganeoscumeorumsuccesso-
sueludiiiesiu prajudiciumimponere.Dato vero in futu- ribus coadjuloreset coiisefvaloresex causaralidnaliom-
rum aliquo imporlunoignium, aquarum, tempestatum,g] niumpra.'dictorum esse a sancta sede aposlolicamemini-
quodChrislusminimepeimittat,ad restaurationemet re- mus impelrarenuucet futurislemporibusduraturis.Pr_e-
parationemdamni, ne flat error pejor priore, auctoritate ceptumjgitur presens'manupropriasubtersiguaviaius, et
superioris petita el oblenla,hi, qui pro temporein Le- annulonostroiusigniri(jussimus.
bralia.monasterioresideriut,aliquid ab alienis reeipere DatumAquisgrauiaimoDomini803, primoannoimpe-
valebunlcumassecuraiionebonorum,iia lamenquodipsis rii hostri,quinto decimoregni nostii, regnante Doniino
crediloribusde principalisortcad integrumpersoluiisam- nostroJesu Cbristoin s_eculasseculorutn. Amen^.
pliusdebiloresin bouisnoslriset suis vexareprohibemus.
, a Il.ec pra_millilCarolusIV iniperstorin suo diplomale. preeceptum invictissimi Carolisregis non.ruplum,
an. 1548: « Kosvero pr_edicloiuiuahbalisel coiiveiitus .necin aiiqua sui parie prineipis
viliaium,signo su_eaii.ori.atisia
sancli Dioinsii precibusincliitati,vidimuset perlegimus tiloserico sigualuniin Jormasub_.'cripla.»

QJJJE m HGC TOMO CONTINENTUR.

BEATDS CAROLUSCOGNOUEXTOMAGNUSIM- CapilularegeneraleAquense(an.802,Ocl.,Aquis).24b
l'ERA1OR Ai/__USTUS. CapitulareLangobarjlicum
1 duplex(803,vere).' 2bl
Prolegomenain Vitambeali CaroliMagni. 9 Capimlaqu_em lege Salicamiltendasuut. 235
Einhardipr_efalio in eaindemVilain. 23 Capitula mmora. 259
VITAB CaroiiMagniiinperaloris,aucloreEinhardo.27 • Cajiitulare Langobardicum.
in Ribuariamittenda
2GI
DIPLO- '•' Capitula qu_e lege sunl. 205
OPERUMOMNIOUPARS-PRIMA.—CODEX Capitularede exercitu promovendo. 2G5
MATlCbS. 05 Capilulaalia addenda. 267
SEGTIO PBIMA. — C.Al'tTDI.A_tIA. Ibttl. Capilulamissocuidam dala. 269
Prolegomena. Ibid. - Capitulaa missisdoniinieisedita. Ibid.
StephamBaluziiTutele,nsispra_falio. Jbid. Capitularead Salz(an. 803,ai-siaie). 27.
GeorgiiHenriciPerlz pr___falio. 107 Capilularemetropolilanicujusdauiin sjnodo.
" 27S
D. Uouquetmonilum. 119 Capiluladata presbyteris. Ibid.
CapilulariaCaroliilagni. 121 Capitulalegi Bajoarjiorum .addita (an. 805). 277
Capitularegetierale(siti.7G9-77l). . Ibid. CapitulareBajoaricum(an. 803, Sept., volNov.). IbiU.
Capilularede bannodofmnico(Circ.an. 772). li-a Capitularede latronibus(an. cifc. 80i). 279
Capitulare an. 779 (Marl.,Harislallio).
- Capilulareepiscoporum(an.779). _._/._.. Capitulaecclesiastica(an.circ. 801). Ibid.
155 ' CapilulareAquisgranense(an.805,verc, A ,uis). 281
CapilulareMantuanum(an. 781.Mart.?). I..b Capitulareduplexiu jTheodonisvilla(an. 803).
" Ibid.
CapitulareLangobardicum Pippiniregis (an.782). 157 Capilulamissorumdominicorum (au.800). 291
Capilularegenerale(an.785). 1.9 Cnpilulapresbyteroriim. ' 293
CapilularePadebrunnense(an.785). 145 Divisioimperii(an. 806,Febr. 8). 295
CapilulareLangobardieum (au. 786). , 147- Capitulareduplexad|l\'iumagam (an.806, iiarl,). oill
Encyclica de liiteriscolundis. _...9 de
Encyclica placiiogeneralihabendo. 50S
Capuulareecclesiaslicuman. 789. Ibid. CapiiulareAquense(ian.806,Aqiiis). ' Ibid.
Capilularemonaslicum(:ut.789). 185 Capitulaexcerpladecanoue. ibid.
C.apitularegenerate(an. 789). 18^ CapilulareLangobardicum (an. 806). 307
CapiuilarequemPippinusrexinstituitcunfsuis judici- CapitulareAquense(an. 807, Mart.circ). Ibid.
busin Papia (an. 789,vel 790). 189 Epislolaad Pippiiiuuiregem Italia.. 509
CapitulareFrahcolurlense(an. 794). 191 CapilulareIiigelheiin'euse
(an. 807,Aug.). • Jbid.
Capilnl.areSa-onicum(an.-797, Oct.28, Aquis). 199 CapitulareNoviomagense duplex(an. 80«,A;rd j. 511
Statula llliispaceusiaet Frismgen_ia(au. 799). aio CapilulareLangobardicum (an.808). 515
SlalntaSa.isburgensia(an. 799). 207 CapitulareAquisgranense(an. 808). 515
Edictumproepiscopis(an. 800). 209 CapilulareAquisgianbiise (an. 809). Ibid.
pro
Capilulum pago Cenomanico (an. 800). Ibid. CapitulareLangobardicum (an. 809). 519
CapilulareTicinense(an.801, Jun.). i_ll de
Capitulare discipliiiapalatiiAquis^r.
" (an. 809). Ibid.
C.apilulareAquisgraneuse(an.801, Kov.). 217 Capitularede moneta. - _<__
Mandaiumde SaxoiiibusohsidibusimperatoriMoguntiie Capitulareecclesiastjcum (an.809,Kov.,Aquisj. 523
(80_!.lan.atu Eebr., Aquis).
pr_esi'nl,andis 2_!1 Capitulade preibyleris. ___
CapitulareAquisgianciise an. 802(Mart.,A-.tiis).Ibid.. CapitulareAquisgraiieuse(an.810). Ibid.
Capilulamissisdotniiiicisdala (au. 802.Ma l.J. 251 Capilularede insirucliouemissorum(Aquis). 327
Ca|iitulaexcerpla(au. 802,Mart., Aquis). 257 Encyclicadejejuniisjgcneralib s. 523
Adinotri-iogeneralis. 259 CapitulareduplexAquisgra.iense (an.811). ' Ibid.
Cnpiiulari.LangobarJicuiii (an.SPS,Jbrl., \^<A-). 215 Capitularede expediliuiieeiercitali (an.'8I!). 335
 -1083 QXJMIN HOC TOMO CONTINENTUJ.. 10S6
1 353 iy. — DiplomaCaroli Magnipro Andegavensisancti
Capilularede exercitalibus(de an.8H).
553 Albinimonasterio(an. 769).
Encyclicaad archiepiscopos doelrina."' 913
CapitulareBonotiiense(Octob.).' IWrf. V. —DiplomaCaroliMagnipro immunitalecoenobi:S°-
CapitiilareAquisgranense(an. 812). . _ 337 thiensis(an. 769)1 . 917
BeneBciorum fiscorumqueregaliumfor_nul_e. 339 - —
VI. DiplomaCaroli Magnipro Andegavensisancti
Capitularede villisimperialibus(an.,812). 319 Stephaniecclesia(an. 770). • 918
CapilulareAqnisgranense(an. 813,Aug.,Sepl.). 363 339 VII.—Dipl.CaroliM. promon.Honaugiensi(a.770).919
CapitolaLangobardica(an. 813). VIII. — CharlaCarolomanni regis, qua villasFaberolas
Capitulade Judajis(an.814). 369 et NorontemcoenobioDionysiano coufert (an. 771). 920
5' t . —
IX. PraeceptumCaroliMagnide liberlate monasterii
CapitulariaLudotiiciI el Lolharii. Ibvl. ""
Capitu)are(an.816). sanctiMichaelis (an. 772). 921
Cons.itutiode liberis et vassallis. Ibtd. • X. — Prasceptum Caroli Magni pro monasteriosancti
Conslituliones Aquisgranenses (an. 817,Jul.). 573 Germani a Pratis (an.772). 922
I. —Divisioimperii(an.817,Jul.). ' Ibid. XI.—Pr_eceplum CaroliM.promon.Morbac.(an. 925
— 772).
II. — Capilulamonachorum (an. 817). . 379 XII. Caroli Magni charta immunitatisMorbacensi
—
III. CapitulareAquisgr.generale(an. 81"). 5ii3 abbatiae datasub Haribertoabbate (an.772)°. 925
— 417 XIII. — DiplomaCaroliMagniconcessum
IV. Encyclicaad archiepiscopos(an. 817). ' Hcddbniepi-
°V.—Constituliodesernlio-nonasierioruni(aii.8-").425scopoArgenlinensi (an. 775). 926
Capitulalejgi Salicseaddita(an.819). 437 XIV. — Praecepmm Caroli M . de facienda reslitutione
•Responsa m issocuidamdata (an. 819). 459 anlalorum ecclesiseHonaugiensi(circ. an. 775). 927
CapitulaLangobardica (an. 819). 4i l —
XV. DiplomaCaroliM.nt nullussimoniaceecclpsia.il
CapitulareAqnisgranense(an.820,Jan., Aquis). Ibid. Argentinensem ingredialur, et de electione episcopi, et
ad Theodonisvillam(an.821,Oct.). 443 de divisione redituum (an. 774). 928
- Capitutare 4t5 XVI. — Caroli monasterio
CapitulareAttiniacense(au. 822,Aug.). solensi
Praeceplum Mugnipro Ani-
Lolharil I conslitntiones Olonnenses(an. 825). 447 (an. 774). 930
Capitulareepiscopisdatum. —
XVII. PrjeceptumCaroli'Magni regis Francorumpro
4?3 sanctiMarlini moaasterioTurouensi(an.774).
Episcoporum ad Ludovicum imp.relalio(an. 824).Ibid. 931
LotliariiI conslitutioRomaoa(an. 824,Nov.). 457 . XVIII. — CarotiMagnicharlapromonasterioDionysiano
Lolhariicons_.tutiones in Maringo(an.825). 461 (an. 774). 935
CapilulariaAquisgranensia (an.823). 4P.5 XIX. — Diploma Caroli Magnipro Lebrahensimonast.
Lolharii conslitutiones o lonnenses (an.825). . 473 (an. 774). . ... 955
Capitulaexcerpla(an. 826,Jul., Ingellieim.). 481 XX. — DiplomaCaroliMagni concessumHeddoniepi-
CapitulareLudovicietLotharii (an. 826, Oct.). 487 soopoArgentinehsi(an.775). 957
GaroliMagniLudovici,et Lothariiimperutoruincapitu- XXI. — Pr.eeep.iim Caroli Magniqno monachis Diony-
ab
laria Ansegisoabbale Fonlanellensi cotlecta. 489 sianis donat villam Lusarcham (an. 775). 931
. Perlz inonitum. Ibid. —
XXII. DiplomaGaroli'Magnide immunitatecoenobit
- 505 Dionysiani (an. 775). - 940
Incipitpraefatio. XXIII. —
•Incipiuutcapitulalibelli primi. " 593 nasterii Praeceptum Caroli d e
Magni immunitate mn-
IncipitpraefatiodomniCaroliimperatoris. 507 San-Dionysiani (an.775). 941
Incipiuntcapitulasuprascriplael eorumtexlus. 509 siano —
XXIV. CaroliM. pr_eceptumpro monasterioDiony-
Incipitprsefaliuncula libellisecundi. 533 (an.'775). 945
Incipiuntcapitula. Ibid. XXV.—Caroli MagniplacitompromonaslerioS. Dionysii
Incipiunlprsediciacapilulaet eorum"" texlus. 535 (an. 775). - 945
Ineipittertii praeloculiuucula libelli. '549 —
XXVI. Pr_eceptomCaroliMagniquaedamprcediado-
Incipiuntcapitula. Ibid. nantismonasterio sancliDionysii(an, 775). _ 946
Ineipiuntprsdictacapilitlaet eonim lexlus. 5S1 —
XXVII. Pr_eceptumCaroli Magni pro Moibacensi
Incipitquarti pr<efaliuut.ula libelluli. 563 monasterio. 947
Incipiuntcapituta. Ibid. XXVIII. — Pr_eceptumCaroli Migni pro monasterio
Inci;.iuntsuprascriptacapitulaet lextus eorum. 567 Flaviniacensi (an. 775). . 948
Appendixprima.. 585 XXIX. — Pr_eceplum Caroli Magnipro Turonensi sancti
Appendix secunda. _. 585 Martinimonaslerio (an. 775). 949 "
Appendixlertia. 589 XXX. — Pr_eceplum CaroliMagnipro Angelraninoepi-
- Ifcrf. scopo Metlensi (an; 775). . -
CapitulariaAquisgranensia (an. 828,D..c.). .930
Epistolaqucegeneraliler populo De.iest legeuda. 597 XXXI.—Caroli M . diplomaquo confirmil privilugium
'
CoDslituliones Wormalienses (an.829,Aug.). 601 Salonse contra episcopum Meltensem (au..775). 9o2
CapilulariaWormatiensia. 631 —
XXXII. DiplomaCaroliMagnipro monaslerioVru-
LothariiI conslilulioecdesiattica(circ. an. 850). 641 miensi (an.— 775). 955
Divisioimperii(an. 830, Kov.). Ib!d. XXXIH. Placitum CaroliM. pro monasl Hoiiaugiensi
LolhariiconslitulionesPapienses (an.852). . 647 _(an.775). — . 954
Lothafiiimp. conventusCoinpeiidieiisis fan.835). 639 XXXIV. PraaceplumCaroll Magnipro Paulinoarlis
-LudoviciI imp.convenlusCompendiensis (un.833).(63 grammatic-emagistro(an.776). - 937
Capitulorumfragmenla. 667 XXXV.—Prseceptum CaroliMagniquo.renovanturamissa
XothariiI imperaloriscapilulaLangobardica. Ibid. Honaugiensismonaslerji cliartaruniinstrumenta(au.776,
•LolliariiI excerpta canonnm(an.85a). Ibid. Jun. 9). — •, - Ibid.
Divisioimperii(an. 859.Jun.). _ ... 6'.9 XXXVI. DiplomaCaroli Magni pro Salonensimo- '
—
Appendixad capitutaria. Capilulariaspvria. 671 naslerio(an.777). . . £5S
CaroliM..consLiiutio Scaliiningensis(an. 7Si!. lbitt. XXXVII. — Caroli Magtiipr_eceplum quo omnesDiony-
CaroliM.decretumde expedilioneRomaii3 (ati.790) 673 sianimonasterii i mmnnitates c onfirmat (an.778). 9o9
CaroliM.et Lurl.1 capilul.apudTlieodonisvi.hm. 073 XXXVIII.—Diploma Caroli Magnicjuo conlirmat b ona
Ludovkiimp.paclumuim Paschalipapa(au i?!7). ti79 et possessionesinouasteriiHonaugiensis(an. 778). 961
EugeniiII conciliumRo.nanunf(mi.826, Kov). C83 XXXIX.— Prsee»ptumCaroli Magnipro Nimliidioab-
Benediclidiaconicapitulariumcolleclio. 697 bale monasterii Crassensis(an. 779). , 962
Pertz monitum. Ii id. XL.—Pneceplum Caroli Magnipro monasleriosaneli
Incipitsequentiumcapilulorum ' pra.f.ilio." 6.)9 Gerrnani a Pratis (an.779). 965
Liber primus. - 701 —
XLI. DiplomaCaroli Mognipro Cabilonensisaneti
Libersecundus. 7."5 Marcelli monasterio(an..779). • 965
Liber tertius. . 803 XLII.—DipIomaCaroliM.pro FulradoabbaleS.Dionysii
Addiiioprima. 801 (an..78i).— • 966
Additiosecunda. Ibid. XLIII. DiplomaCaroliMagnipro abbaliasancli Dio- -
Addiliolertia. _ . 875 nysii(an. 781). Ibid.
Additioqtiarta.- t-87 XLIV.— Diplomainterpolalum-Caroli Magni"pfoecclo-
SECTIO SECOKDA. — PnlVILEGIA. - 915 sia Lebraliensi (an. 781). , Ibid,
1«Frivilegiaqumad parles Gallimsp2dant. llnd. XLV. —Diploma C aroliM. pro monaslerio llonaugiensi
I.—Diploma CaroliM.proGorziensimon.(an.7G8).Ibid. (an.782). — 9a7
XLVI. Caroli Magnipr.eceptumpro coiifiriiialitme
II. — DiplomaCaroliMagniquoprioratumsancliDi'0- commtitalionisquorumdam praediurumin- pago
t.atrdonalinonasteriosancliDionysii(an. 769). 914 (an.782). ° Meiensi
9.:,S
III.—Dipl.C.roliM.promon.Corbeiensi(an.769). 915 XLYII.—Placitum subCaroloM.habituminquoSonar-
 1087 ORDO.RERUMQUJS 1N IIOC TOMOCONTINENTUR. 16.88
ciagavillaDionysiano monasl:vindieatur(an. 782). " 969 nasterio Tr_umfontitinij(an. 80S).'
' "1051
XLVIIl.— Pr.MceptumCaroli Magniregis pro Turo- XXIII.— Renovatio!leslamdoti ' Abbonispalricii pro
hensisanctiMartinimonasjerio(an.782). 970"' coenoliio Novaliciensi(an.,805). 1035
' XLIX. — Donalio -Hilde'gard_e reginae pro monasterio XXIV. — Caroli ' ' Diplomapro
Magiii ecclesia Placentina
sancLiArnulti(an. 783). ' '. 972 (an. 808). 1056
-L.— DiplomaCaroli.Magnipfomonaslerio ' sancti Ar- XXV. — PraeeeptumjCaroli MagniAugusli, pro Man-
nulfiMelensis(an. 785). 973 fredo (an. 808). ] 1057
LI. — Pra.ceptumCaroliMagnipro monasterioSanger- XXVI.—PrivilegiumCaroliMagnipro eeelesiaMedio-
mani'a"Prafis;(an. 786). 974. lanensi(an.809). | - / 1058
—
LIL PraceptumCarolide venat.'Silv.(an. 788). 976 —
XXVII. PraeeeptuniCaroliimperatorispro monaste-
—
LIII. CaroliMagniprasceptumde bonis Hrodhardoa " rio Cassinensi(an. 810). 1040
comile monasterio Dionysiano veudilis(an. 790). 977 XXVIII. — Pr.eeeplu._iCaroliMagriipro eodem mona-
LIV.—Pr_eceplum Caroli Magnipro Massiliensi sancii sterioCassinensi (an. 810). 1041
Vietorismonasierio(an. 790). * , 978 , XXIX.— Praecepluiii C.aroliMagnipro eodemmonaste-
LV. —-PraeceptumCaroliMagni regis pro Turonensi . 'rio (an.,810); - 1044
sancliMarlinimonaslerio(an. 790). 979 °XXX:—DiplomaCaroliMagnipro ecclesiaAquileiensi
—
LVI. CaroliM.praeceptum quo Anianoabbali villam (an.811). - Ibid.
Caunasallfibuit, el monast.S. Joanniset S. Laurentii in XXXI.— JudicattimKdalardiabbali. (an."<8l2). 1046
suamtuilionemsuscipit(an. 793). 980 5° Privitegiaqumad partes Gettnanimsuperiorisel in-
—
LVIbis. Pra.cep.umCaroliMagnide omnibusrebus feriorisspeclanl. -1047
ecclesiaeCenomahnioae — ,
9_>1 I. ConlirinatioCaroliMagnidonationuma pradeces-
(an. 796).
—
LVII. Charta Gbiselaepro monasterio Dionysiaio soribusfaclarumUllrajeetinomonasterio(an. 770). Ibid.
(an. 798).. - 981 II.—Pr-eceptumevindicalorium CaroliMagnidaLum mo-
—
LVIII. DiplomaCaroliMagnipro eodemmonasterio nasterioLaureshamensi(an.771). 1048
.(an.799). ... 983 III — Garolus M.gnuisimperator possessiones e t hona
LIX.—CaroliMagnidiplomapro monasterioCentulensi monasleriiLaureshametisis confirmat(an.772). 1049
(an. 798). 986 IV —CaroliMaguipraeceptum"\Veomado archiepiscopo
—
LX DiplomaCaroliMagniquo Cellam-Novam c onlir- Trevirensitradilum(ant 775). Ibid.
hiatmonasterioAnianensi(,.H.799). 988 V. — Pr_eceplumCafoliMagniTegispro •ecclesiaFul-
LXI.—Pr_eceptum Caroli Magni de immunitale mn- densi (an. 774). ! 1031
nasleriiCorrofensis [Cliarroux](an. 799). 989 VI. — Pr_eeep_um Cafoli Magniregis quo erc!esi_e Ful-
—
LXH. PrfeceptumCaroli Maguipro monach.ssancti densi dpnaLmonasteriumHolzldrichen(an. 775). 1652 '
MnrtiniTtironensis(an. 799): ' 990 VII. — Immunilasnionasterid Prumiensi concessaa
LXIII.— PraeceptumCaroli Magnipro tnonasterioCor- CaroloMagiio(an. 775): 1055
jnaricensi— (an.800). 992 VIII.—-Aliud privileigium a Cafolo Magno concessum
LXIV. PraeceplumCaroliMaguipro monasterioCw- -abbaliae.Prumiensi (an.i773). 1054
maricensi(an. 800). „995 IX. — CarolusMagnujsmonasterioLaureshameusipri-
LXV.—Praceplum C.aroli. Magni pro Aureiinnensi vilegium ->-
liberLaLis conceJiL(an°.77-3). 10o5
senctiAnianimonasterio(an.800). Ibid. X. Pra>ceplumCarjoliMagniquo ecclesiasFuldensi
—
LXVf. PrteceptumCaroliM. pro Novientensi m onasl. Hamalumburccumatliuenliisdonat(an. 777). 1057
(an. 810). 994 XI. — TradilioCa: olii Magni de Lisiduna>" Ullrajectino
2° Privilegiaqumad pnrlesIlatim speclanl. . 997 monaslerio(an. 777). [ . 1058
—
I. Immuniiatumconfirmatiofacla Frodoeno abhati —
XII. CaroliMagniprivilegiumpro immunitaiemoua-
Novaliciensia CaroloMagno.(an.773). Ibid. sterii Laureshamensis(bn.779). 1059
—
II. Donatioa CaroloMagnofacLaroonasterio ISobiensi —
XIII. CaroliMagui'privilegiumpro monachissancli
(an.774). 1000 Maximini(an. 779). 1 , 1061
III. — Chartadona.ioni-:a CaroloM. factseNonantulano XIV.— Pr_eceplumCaroliMagnipro ecclesiaPuldensi
monasterio(circ. ann. 774). 1002 (an.779). | 1062
—
IV. Diplomaquo CarolusM.monasterioVulLurnensi XV.—PraeceptumCaroliMagniregis quo eeclesia.Ful-
quiedamprivilegiaac jura conc-dil (au.774). 1006 deusidonat campumdictuinHuuefeld.(an.761). 1063
V.—DiplomaCaroliM.proeccI.l.egietisi(an.781). 1007 —
XVI. CaroliMaguidonaLiovariorumpreediorumfacia
°\I.—DiplomaCaroliM.pro eaJem eccl.(an 781). 1009 abbalioePrumieusi(an.790). 1064
—
VII. CaroliM.diplomapro Apollinariepiscopo Re-" XVII.''— Privilegium ' Caroli Magnipro monasterio Cbrn-
giensi, ejusque ecclesia(an. 7_l). 1010 mifanensi (an. 791). j 1C65
—
.VIII. DiplomaCaroliMagniquoprivilegiumecclesia. XVIII.—DipiomaCaroliMagnipro abbalia Epterna-
Aretinseconceditlan.785). ' 1014 censi (an.794). [ . ' 1067
— .
IX. DiplomaCarohMagnipro? Mulinensiecclesia(an. XIX.—CaroliMagni ' donatiofaclamonaslerioPrumiensi
-788).— 1015 (an.797). [ 1068
X. DiplomaCaroliMagnipro mdnasLerio sancli Vin- XX. — Caroli Magni < lonatiofacta archie]iscopoet ec-
cenlii de Vulturno(an. 787). 1016 clesisaTrevirensi(an.802). . 1070'
Diplomaalienim pro eodemmonasierto. Ibid. —
XXI. Caroli Magni!imperatoris diplomapro sancio
—
XI. Diploaia -
° CaroliMa>>uipro ecclesiaBeneveiUina 1018
Lutgero(au.—
802). i
XXII. Caroli Magni diplomade fnndationeepisco-
1071
(an.783)'.
—
XII. DiplomaCaroli'Magnipro ecelesiaMediolmenst patusOsnaburgensisiu °)>Veslphalia (an. 80_). 1072
(tm.791). 1019 —
XXIIf. CaroliMagniimperalorisdiplo.naquo mona-
—
XIII. DiplomaCaroli Magni pro eeelesiaCenetensi slerioPrumietisidnnat .yaleaiarisvillam(an. 806). 107.5
(an. 794). 1020. XXIV.— CaroliMagniimperatoiis diplomapro mona- '
XIV.— Diploma ^ Caroli Magnipro ecclesia Arefma (an. slerio Prumiensi (an. 867). 1075
795). — —
10-21 XXV. CnroliMagniireais donalio villa. Vargalaha
XV. CsroliMagni liitera., quibusconstiluitIlilderi- monasterioFuldensi(anj 809). 1076
cnmmissumsuum (an.797). 1025 —
XXVI. Diploma Carbli Magniquo piam vir illuslris
—
XVI. DiplomaCaroli M. quo donationem a Ludigaro dispositionem graliamin iFuldensis ecclesiaefaclamconlir-
factampro Asculanaecclesiaeoniirmai(an. 800). ibid. mat(an.810). | . Ibid.
—
XVII. DiplomaCaroli Magni pro ecclesia Concor- Appendixad primlegiabealiCaroliMagni.—Teslamen-
diensi (an. 802). 1025 tumel diplomataqumdattiCaroloMagnosupposita. 1077
—
XVIII. CaroliM.diplomaquo"omniabona,privilegia, I. — CaroliMagni.imp'eraLoris alque Francorumregis
eljura, —Farfensicosnobioconfinnal.(an. 803). 1027 testamenlumquo lhesaurossuosdistribuit(an. 811).Ibtd.
XIX. DiplomaCaroliMagnipro eeclesiaGradensi (an.
" 1''28 II. — DiplomaCaroliMagni regis, quo eonliraiat po.-
8.5). sessiones_abbali_e Eberslieimensis(an.770). 1080
• XX.— CaroliMagnidiplomapro ecclesiaComensi (an. —
III. Diplom3_Caroli JMagniregts Franeorumproprio-
° i n dioecesi Ibid.
803). — , 1029 ratu Lebrabensi A rgenlinensi(an. 791).
XXI. DiplomaCaroliMagni pro motiasleriosanct_e IV. —DiplomaCaioliMagniimperaiorispro monasierio
Marisede Organo(an. S03)." 1050 Lebrahensi,daLumanno£03,insertumdiplomatiCarbli ' IV
XXII.— DiplomaCaroliMagni et Leouis III pro mo- imperatorisaimi 1548. I 1082

FIN.S TOMI KONAGESIMISEPTIMI.